\id MAT \ide UTF-8 \h MATÍO \toc1 DIŽA' CHAWE' DA' BZOJ MATÍO \toc2 MATÍO \toc3 Mt. \mt1 DIŽA' CHAWE' DA' BZOJ MATÍO \c 1 \s1 X̱a x̱na' gole wdé ka' che Jesús \r (Lk. 3:23‑38) \p \v 1 Ẕzoja' ḻe'e yiche ni lagak x̱a x̱na' gole wdé ka' che Jesús, Benne' Criston', Bennen' nake' ẕa'só Dabí, na' ḻezka' ẕa'só Bran, benne' ka' wnnníta'gake' ža ni'te. \q1 \v 2 Bran na' goke' x̱a Isak. \q1 Isak na' goke' x̱a Jakob. \q1 Jakob na' goke' x̱agak Judá ḻen benne' biche'e ka'. \q1 \v 3 Judá na' goke' x̱agak Fares ḻen Sara. Tamar goke' x̱na'gak chope' ki. \q1 Fares na' goke' x̱a Esrom. \q1 Esrom na' goke' x̱a Aram. \q1 \v 4 Aram na' goke' x̱a Aminadab. \q1 Aminadab na' goke' x̱a Nasón. \q1 Nasón na' goke' x̱a Salmón. \q1 \v 5 Salmón na' goke' x̱a Bos, na' Rahab goke' x̱ne'e. \q1 Bos na' goke' x̱a Obed, na' Rut goke' x̱ne'e. \q1 Obed na' goke' x̱a Isaí. \q1 \v 6 Isaí na' goke' x̱a Dabí. \m Dabín' wnná bi'e benách Israel ka', na' bchag ná'ḻene' no'len' zga'ale goke' ẕo'le Urías. Dabín' ḻen no'len' gókgake' x̱a x̱na' Salomón. \q1 \v 7 Salomón na' goke' x̱a Roboam. \q1 Roboam na' goke' x̱a Abías. \q1 Abías na' goke' x̱a Asa. \q1 \v 8 Asa na' goke' x̱a Josafat. \q1 Josafat na' goke' x̱a Joram. \q1 Joram na' goke' x̱a Usías. \q1 \v 9 Usías na' goke' x̱a Jotam. \q1 Jotam na' goke' x̱a Akás. \q1 Akás na' goke' x̱a Esekías. \q1 \v 10 Esekías na' goke' x̱a Manasés. \q1 Manasés na' goke' x̱a Amón. \q1 Amón na' goke' x̱a Josías. \q1 \v 11 Josías na' goke' x̱agak Jekonías ḻen benne' biche'e ka'. \m Benne' ki wnníta'gake' ža na' katen' benne' Babilonia ka' bché'gake' benne' Israel ka' zej nžeje' gan nbab Babilonia na'. \q1 \v 12 Jekonías na' goke' x̱a Salatiel. \q1 Salatiel na' goke' x̱a Sorobabel. \q1 \v 13 Sorobabel na' goke' x̱a Abiud. \q1 Abiud na' goke' x̱a Eliakim. \q1 Eliakim na' goke' x̱a Asor. \q1 \v 14 Asor na' goke' x̱a Sadok. \q1 Sadok na' goke' x̱a Akim. \q1 Akim na' goke' x̱a Eliud. \q1 \v 15 Eliud na' goke' x̱a Eleasar. \q1 Eleasar na' goke' x̱a Matán. \q1 Matán na' goke' x̱a Jakob. \q1 \v 16 Jakob na' goke' x̱a Jwsé. \m Jwsén' goke' benne' byo che Lia. Lian' goke' x̱na' Jesús, Benne' Criston', Bennen' žx̱en ḻáže'gak benne' judío ka' ḻe'e nich nna bi'e ḻégake'. \p \v 17 Ki goken, gokgak x̱da' kwe' ẕi'n sógake' kate' wzó ḻaw wzóa Bran, na' zejte wzóa Dabí. Ḻezka' gokgak yex̱dá' kwe' ẕi'n sógake' kate' wzó ḻaw wzóa Dabín', na' zejte bche'gak benne' Babilonia ka' benne' Israel ka' zej nžeje'. Ḻezka' gokgak yex̱dá' kwe' ẕi'n sógake' kate' wzó ḻaw bché'gake' ḻégake', na' zejte ža bḻa' Benne' Criston'. \s1 Da' goken katen' bḻa' Jesús, Benne' Cristo \r (Lk. 2:1‑7) \p \v 18 Ki goken kate' bḻa' Jesús, Benne' Criston'. Katen' ba bchebe ḻaže' Lia, x̱na' Jesús, Benne' Criston', wchág ná'ḻenbe' Jwsé, na' kate' bi na' wchág ná'ḻene'-be', wyó'o to bi'do' ḻe'be'. Ki goken ni'a che yeḻa' wak che Dios Be' La'y. \v 19 Nak Jwsén', benne' byo che Lian', benne' chawe', san bi gónele' yesbage'e-be' ẕia ḻawgak benách ka'. Gónele' wsane'-be' ži žize. \v 20 Kate' ne ẕza' ḻaže' Jwsén' kan gone', bḻa' ḻaw to wbás che ya'abá ḻo bichgale gan de Jwsén', na' gože' ḻe': \p —Jwsé, ẕa'só Dabí. Bi žebo' si'o Lian', nich gakbe' ẕo'lo', dan' bi' byodon' za' galjbe', yo'obe' ḻe'be' ni'a che yeḻa' wak che Dios Be' La'y. \v 21 Galj to bi' byodo' chebe', na' go'o labe' Jesús, dan' yeslabe' benách chebe' ka' ḻo doḻa' da' zej nbage'e. \p \v 22 Ki goken, bžin dan' wnná X̱anžo Dios ḻo na' benne' bchaḻje' ḻo wlaze' Ḻe', katen' wnné': \q1 \v 23 Le wia nga, to x̱kwide' no'le, wa'be' bi'do' ḻe'be', na' galj to bi' byodo', \q1 na' wé'gake' labe' Emanuel. \m Emanuel naken to diža' hebreo dan' ẕnnan: “Zoaḻen Dios žo'o.” \p \v 24 Kate' bebán Jwsé ḻo bichgalen', bene' kan gož wbás che ya'abán' ḻe', na' wẕi'e Lian', na' gokbe' ẕo'le'. \v 25 Bi wzóaḻene'-be' na' zejte golj bi' byodo' chebe', bi' nežw chebe', na' bzóagake' labe' Jesús. \c 2 \s1 Benne' žejní'il ka' zedjwíagake' x̱kwide' Jesús \p \v 1 Kate' golj Jesusen' ḻo yež Belén, yežen' nbaben Judea, ẕnna bia' Herodes ga na'. Kate' ža na' bžingak benne' žejní'il ka' ḻo yež Jerusalén, benne' ka' zej nžoje' to yež zi'to' da' žen' zaka' gan ẕḻa' wbíž. \v 2 Wnnabgak benne' ka', na' wnnágake': \p —¿Gaẕen' zoa x̱kwiden' žaḻa' nna bia'be' benne' judío ka', x̱kwiden' za' goljbe'? Katen' wzoato' gan ẕḻa' wbíž bḻe'elto' belj baní' da' nak bian' ba goljbe'. Za'to' nga nich wká'n ẕento'-be'. \p \v 3 Kate' Herodes, bennen' ẕnna bi'e, benle' da' ni, gok zedle'. Ḻezca' gok zédgekle yógo'te benne' ka' wnníta'gake' yež Jerusalén. \v 4 Naž Herodes na' bḻiže' yógo'te bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' yodo' wsedle ka', na' wnnable' ḻégake' gaẕe žaḻa' galj Benne' Criston', Bennen' žx̱en ḻáže'gak benne' judío ka' ḻe'e nich nna bi'e ḻégake'. \v 5 Góžgake' ḻe': \p —Ḻo yež Belén, da' nbaben Judea. Ki naken dan' bzoj to benne' bchaḻje' ḻo wláz Dios da' ẕnnan ki: \q1 \v 6 Yež Belén, da' nbaben Judá, bi nakžen ka'ze ḻaw Dios, \q1 ka zej nak yež blo ka' zej nnitan' yežlyó nga, \q1 dan' ḻo yež Belén na' galj to Benne' gake' blo, \q1 Bennen' gape chi'e benách chia' ka', benne' Israel ka'. \p \v 7 Naž Herodes na' bḻiže' benne' žejní'il ka' ži žize, na' wnnable' ḻégake' nich nnezle' binlo gáka'te ba gok katen' bḻa' ḻaw beljen' da' bḻé'egekle'. \v 8 Naž bseḻe'e ḻégake' chjake' ḻo yež Belén. Gože' ḻégake': \p —Le chej ga na', na' le chejnnáb binlo kan nak che x̱kwiden'. Kate' ba bežéḻ-lele-be', le da nich wḻoé'elele neda', nich ḻezka' cha'a neda', chejká'n ẕena'-be'. \p \v 9 Wdé béngekle benne' žejní'il ka' dan' wnná Herodes na', jake' ga na', na' beljen' da' bḻé'egekle' katen' wnníta'gake' lážgake', wyejen ḻáwlegake', na' bejsóan ža'le gan de x̱kwiden'. \v 10 Kate' bḻé'egekle' beljen', bebéḻe'egekle'. \v 11 Kate' wyó'ogake' ḻo yo'on', bḻé'egekle' bi' byodon', zóaḻenbe' Lia, x̱na'be'. Naž bzoa ẕíbgake' ḻawle gan debe', na' bka'n ẕéngake'-be'. Wdé na' bsáljwgake' kakdo' ka' chégake', na' bnéẕjwgake'-be' oro, na' yale, na' neždo' da' ẕḻa' ẕix̱ che yag mirra. \v 12 Dan' ba bzejní'il Dios ḻégake' ḻo bichgale nich bi yeyéjgake' gan zoa Herodes na', che ḻen beyéjgake' lážgake' nez yoble. \s1 Jwsé ḻen Lia želchi'e x̱kwide' Jesús ḻo yežlyó Egipto \p \v 13 Wdé beza'gak benne' žejní'il ka' ga na', naž bḻa' ḻaw to wbás che ya'abá ḻo bichgale gan ẕtas Jwsé, na' gože' ḻe': \p —Wyase. Bche' x̱kwiden' ḻen x̱na'be', na' bẕonnj nga. Wyéj ḻo yežlyó Egipto. Ga'no' ga na' kate' yapža' neda' le' yetó. Ki gono' dan' yeyílj Herodes x̱kwide' ni nich gote'-be'. \p \v 14 Naž wyase Jwsén', kate' ne nak žel, na' bchi'e x̱kwiden' ḻen x̱na'be', na' jake' ḻo yežlyó Egipto. \v 15 Bgá'ngake' ga na' na' zejte got Herodes na'. Ka' goken, bžin da' wnná X̱anžo Dios ḻo na' benne' bchaḻje' ḻo wlaze' Ḻe', katen' wnné': “Ḻo yežlyó Egipto bḻiža' Ẕi'na'.” \s1 Herodes žseḻe'e benne' ka' nich gótgake' x̱kwide' ka' \p \v 16 Kate' gókbe'ele Herodes bi bengak benne' žejní'il ka' kan gože' ḻégake', naž bže'e, na' bseḻe'e benne' ka' chjake' ga na' nich gótgake' yógo'te bi' byodo' ka' nníta'gakbe' ḻo yež Belén, na' do ẕente gan že' Belén na', x̱kwide' ka' ba žóngakbe' chopiz, ḻen bi'do' ka' zej nžé'nžebe'. Ki ben Herodes na' kan bsaka' yenne'e, kan gok ža katen' bḻa' ḻaw beljen', ža na' bzejní'igekle benne' žejní'il ka' ḻe'. \v 17 Ka' goken, bžin da' wnná Jeremías, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te, katen' wnné': \q1 \v 18 Ḻo yež Ramá žéngekle chi'igak \q1 benne' ka' ẕbéžegake', na' ẕbeže nyáche'gake'. \q1 Rakel ẕbeže' ni'a chegak ẕa'sóe' ka'. \q1 Bi gak no benne' gon ẕene' ḻe', dan' zej natbe'. \p \v 19 Wdé got Herodes na', naž bḻa' ḻaw wbás che ya'abán' ḻo bichgale gan zoa Jwsén' ḻo yežlyó Egipto, \v 20 na' gože' ḻe': \p —Wyase. Beché' bi' byodon' ḻen x̱na'be', na' beyéj gan nbab Israel, dan' ba gotgak benne' ka' gónegekle' gótgake' bi' byodo' ni. \p \v 21 Naž wyase Jwsén', na' bechi'e bi' byodon' ḻen x̱na'be', na' beyéjgake' gan nbab Israel. \v 22 Benle Jwsén' ẕnna bia' Arkelao gan nbab Judea dan' ba got Herodes na', x̱a Arkelaon'. Che ḻen bžebe Jwsén' yeyeje' ga na'. Kate' bzejní'il Dios ḻe' ḻo bichgale, wyeje' gan nbab Galilea. \v 23 Kate' bžine' ga na', bejsóe' ḻo yež Nasaret. Ki goken, bžin da' bzojgak benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios ža ni'te kan žaḻa' gak che Jesusen', nnagak benách ka' nake' Benne' Nasaret. \c 3 \s1 Ẕwa, bennen' bezóe' benách ka' nis, ẕchaḻje' ḻo latje dach \r (Mr. 1:1‑8; Lk. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1:19‑28) \p \v 1 Kate' ža ka' bḻa' ḻaw Ẕwa, bennen' bezóe' benách ka' nis, na' bchaḻje' ḻo latje dach gan nbab Judea. \v 2 Ẕwan' wnné': \p —Le yeyát ḻaže', dan' za' žin ža kate' Dios, Bennen' zoe' ya'abá chie', yedjnná bi'e ḻo yežlyó nga. \p \v 3 Kan nak che Ẕwan', bzoj Isaías, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te, da' ẕnnan ki: \q1 Ženl chi'i to benne' ẕbéžeyi'e zižje ḻo latje dach, ẕnne': \q1 “Le gon chawe' nez nich ḻa' X̱anžon' gan zoale. \q1 Le yebéj ḻi nez ḻas gan tie'.” \p \v 4 Gokw Ẕwan' laže' da' nžaben ḻen yicha' bia ka', na' nžeje ḻi'e to bayw yid. Žawe' biche' zo ka', na' že'je' china' bezdo'. \v 5 Benne' Jerusalén ka' ḻen benne' ka' zej nžoje' dot gan nbab Judea, na' dot kwit gan ẕde yego Jordán, bḻá'gake' gan zoa Ẕwan'. \v 6 Kate' bex̱óalapagake' doḻa' da' zej nbage'e, Ẕwan' bezóe' ḻégake' nis ḻo yego Jordán na'. \p \v 7 Kate' Ẕwan' bḻe'ele' benne' zan ka', benne' yodo' fariseo ka' ḻen benne' yodo' saduseo ka', želžine' gan zoe' nich yezóagake' nis, gože' ḻégake': \p —Ḻe'e, lježgak bele snia ka'. ¿Zoa no benne' bzejni'ile' ḻe'e wẕonnjle dan' za' chog Dios chegak benách ka' gátgake'? \v 8 Le gon da' gak bia' ba beyát ḻáže'le. \v 9 Bi kwek yichjle, bi nnale nakle chawe' dan' nakle ẕa'só Bran, dan' žapa' ḻe'e, wak gon Dios ga yeyakgak yej ki ẕa'só Bran na'. \v 10 Ba ẕbez ya wage nich chogen yag ka', dan' ẕḻoe'elen kan gak chele. Yógo'te yag ka' da' bi želbían da' zej naken ẕix̱, chóggaken, na' chéygaken. \v 11 Da' li neda' žezóa' ḻe'e nis ḻo nis, nólele ba beyát ḻáže'le, san Bennen' za' ze'e kate' te chia' neda', Ḻe' gone' da' ẕḻoé'ezele yeḻa' žezóa nis ni, dan' wchize' ḻe'e Dios Be' La'y, ḻen yi' chie'. Bennen' nakže' blo ka neda', na' neda' bi naka' zi kweja' ẕele'. \v 12 Nox̱e' da' žẕenle' yi', na' wlobe' ẕoa' stribe chie'. Yezi'e ẕoa' stribe chien' ḻo yo'o gan gape chi'en, san wzeye' beb chen ḻo yi', na' yin' bi yeyoḻen. \s1 Jesús žezóe' nis \r (Mr. 1:9‑11; Lk. 3:21‑22) \p \v 13 Naž bezá' Jesusen' gan nbab Galilea, na' bžine' žoa'a yego Jordán gan zoa Ẕwa, nich yezóe' nis ḻo na' Ẕwan'. \v 14 Ẕwan' gónele' wsejwe' x̱neze', na' gože' Jesusen': \p —Neda' žaḻa' yezóa' nis ḻo no'o Le'. ¿Ẕnnabkzlo' neda' yezóa' Le' nis? \p \v 15 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻe': \p —Be' latje na'a, dan' ki žaḻa' gonžo dot da' naken chawe' ḻaw Dios. \p Naž Ẕwan' bene' kan wnná Jesusen'. \v 16 Kate' ba bezóa Jesusen' nis, ḻa' bežojtie' ḻo nis. Naž wyaljw ya'abá ḻáwe'le gan zoe', na' bḻa' ḻaw žetj Dios Be' La'y. Bžine' gan zoe', ẕnne'e ka to plomdo'. \v 17 Naž benle chi'i Benne' ẕchaḻje' ya'abá che Dios, na' wnné': \p —Benne' ni nake' Ẕi'na'. Nži'ila' Ḻe', na' žaz ḻaža'a Ḻe'. \c 4 \s1 Žénele da' x̱iwe' gonen ga baga' Jesús doḻa' \r (Mr. 1:12‑13; Lk. 4:1‑13) \p \v 1 Naž Dios Be' La'y ḻa' bche'tie' Jesusen' ḻo latje dach nich gata' latje si' bia' da' x̱iwe' Ḻe'. \p \v 2 Chopḻalj ža chopḻalj yele bi be bdaw Jesusen'. Wdé na' ẕdone'. \v 3 Naž bḻa' da' x̱iwen' gan zoa Jesusen', dan' žonen ga bága'gak benách ka' doḻa', na' gožen Jesusen': \p —Cha' nako' Le' Ẕi'n Dios, gož yej ki yeyákgaken yet x̱til. \p \v 4 Bechebe Jesusen', na' gožen': \p —Nyejw ḻe'e yiche la'y da' ẕnnan: “Kégeze yet x̱til ẕbánḻengak benách ka', san ḻezka' ḻen yógo'te x̱tiža' Dios žak bángake'.” \p \v 5 Naž bche' da' x̱iwen' Jesusen' ḻo yež la'y Jerusalén, gan bžian Ḻe' yichjo'o yodo' gan nak sibe. \v 6 Naž da' x̱iwen' gožen Ḻe', na' wnnán: \p —Cha' nako' Le' Ẕi'n Dios, bex̱ite' žé'lele, dan' nyejw ḻe'e yiche la'y da' ẕnnan: \q1 Dios seḻe'e wbás che ya'abá ka' nich gape chí'igake' Le', \q1 na' góx̱wgake' Le' ḻen ná'gake', \q1 nich bi chejchego' yej, na' bi gono' zi' ni'o. \p \v 7 Bechebe Jesusen', na' gožen': \p —Yetó da' nyejw ḻe'e yiche la'y žen' benách ka', dan' ẕnnan: “Bi nna bi'o X̱ano' Dios.” \p \v 8 Naž da' x̱iwen' bchen' Jesusen' gan nak to ḻaw ya'a sibe, gan bḻoe'elen Ḻe' yógo'te yež ka' zej nnitan' yežlyó nga ḻen yógo'te yeḻa' wnni'a chégaken. \v 9 Naž gožen Ḻe': \p —Yógo'te da' ki gonna' chio' cha' wzóa ẕibo' x̱ni'a, na' gapo' neda' ba la'ne. \p \v 10 Jesusen' gožen': \p —Beyéj, da' x̱iwe', dan' nyejw ḻe'e yiche la'y da' žen' neto', dan' ẕnnan: “X̱ano' Dios wká'n ẕeno', na' toze x̱chine' Ḻe' gono'.” \p \v 11 Naž bezá' da' x̱iwen' gan zoa Jesusen'. Naž bḻa'gak wbás che ya'abá ka' gan zoe' nich gákḻengake' Ḻe', na' bnéẕjwgake' da' bdawe'. \s1 Ẕzo ḻaw Jesús ẕzie' x̱tiže'e gan nbab Galilea \r (Mr. 1:14‑15; Lk. 4:14‑15) \p \v 12 Kate' benle Jesusen' nyejw Ẕwan' liž ya, wyeje' gan nbab Galilea. \v 13 Bezé'e ḻo yež Nasaret, na' bejsóe' ḻo yež Kapernaum gan naken žoa'a nisdo', ḻo bza' gan nbab Sabulón, na' gan nbab Neftalí. \v 14 Ki goken, bžin da' wnná Isaías, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te, katen' wnné': \q1 \v 15 Gan nbab Sabulón, na' gan nbab Neftalí, \q1 ḻo nez žoa'a nisdo' gan zoa yecheḻá'a yego Jordán zaka' gan ẕḻa' wbíž, \q1 gan nbab Galilea, gan zej nnita' benách ka' bi zej nake' benne' judío ka'. \q1 \v 16 Benách ka' zej nchoḻ yichj ḻáẕdo'gake', benne' nníta'gake' ga na', bḻé'egekle' baní', \q1 na' benne' ka' zej nake' ka benne' gat ka', bḻa' baní' chégake'. \p \v 17 Katen' wzó ḻaw Jesusen' ẕzie' x̱tiže'e, gože' benne' ka': \p —Le yeyát ḻaže', dan' za' ḻa' Dios, Bennen' ze'e ya'abá chie', na' nna bi'e ḻo yežlyó nga. \s1 Jesús žḻiže' tape benne' nich gónḻengake' Ḻe' tẕen \r (Mr. 1:16‑20; Lk. 5:1‑11) \p \v 18 Kate' wdé Jesusen' žoa'a nisdo' che gan nbab Galilea, bḻe'ele' chope benne'. Toen' lie' Smon, bennen' ḻezka' lie' Bedw. Ndres, benne' biche' Bedon', žónḻene' ḻe' tẕen. Žoptie' ẕzáḻa'gake' yix̱jw bel chégake' ḻo nisdon', dan' zej nake' benne' wẕén bel ka'. \v 19 Jesusen' gože' ḻégake': \p —Le gonḻen neda' tẕen, na' gona' ga yedjwa'le benách ka' nich gákgake' chia' neda', gonle kan žonle kate' ẕzenle bel ka'. \p \v 20 Žoptie' ḻa' bká'ntegake' yix̱jw bel ka' chégake', na' jákḻene' Jesusen'. \p \v 21 Kate' Jesusen' wdíe' yelate' na'le, bḻe'ele' yechope benne' ka'. Toen' lie' Jakob, na' Ẕwa, benne' biche'e žónḻene' ḻe' tẕen. Zej nake' ẕi'n Sebedeo. Yó'ogake' ḻo barkw, gan žónḻengake' Sebedeo, x̱ágake', tẕen, na' žeyágake' yix̱jw bel chégake' ka'. Naž Jesusen' bḻiže' žoptie' nich gónḻengake' Ḻe' tẕen. \v 22 Ḻa' belka'ntie' barkwn', ḻen x̱ágaken', na' jákḻene' Jesusen'. \s1 Jesús žsedle' benne' zan \r (Lk. 6:17‑19) \p \v 23 Wdé Jesusen' dot gan nbab Galilea, gan bsedle' benách ka' gan nak ḻo yo'o ka' gan ẕdobgak benne' judío ka' nich yéngekle' x̱tiža' Dios. Bchaḻje' diža' chawen' ga na' kan za' yedjnná bia' Dios ḻo yežlyó nga, na' beyone' yógo'te benne' yižwé' ka' kan zej nak yižwé' ka' chégake'. \v 24 Wzé diža' che yeḻa' wak che Jesusen', na' béngekle benách ka' dot gan nbab Siria. Bedjwá'gake' yógo'te benne' ka' zej de'e da' zan yižwé' ka', na' želzáka'ḻi'e, nich wnníta'gake' benne' we' ka' x̱ni'a Jesusen'. Zá'gake' zej noe'e benne' ka' ga na', benne' ka' yó'ogake' be' x̱iwe' ka', ḻen benne' ka' zej de'e chon, na' benne' ka' bi žak sá'gake'. Jesusen' beyone' yógo'te benne' ka'. \v 25 Benne' zan žjákḻene' Jesusen', benne' ka' zej nžoje' gan nbab Galilea, ḻen benne' ka' zej nbabe' yež Dekápolis ka', na' benne' ka' zej nbabe' yež Jerusalén, na' gan nbab Judea, na' benne' yež ka' zej nnitan' yecheḻá'a yego Jordán zaka' gan ẕḻa' wbíž. \c 5 \s1 Da' bchaḻj Jesús ḻaw ya'ado' \r (Lk. 6:20‑23) \p \v 1 Kate' bḻe'el Jesusen' benne' zan zá'ḻengake' Ḻe', wžene' to ḻaw ya'ado' gan nak sibe, na' ḻaw ya'adon' wži'e. Naž bdobgak benne' wsedle chie' ka' gan zoe'. \v 2 Wzó ḻawe' žsedle' ḻégake', na' wnné': \p \v 3 —Ba nez ẕen naken chegak benne' ka' žákbe'egekle' želyážjele' da' zej naken che Dios, dan' de latje chégake' gan ẕnna bia' Dios, Bennen' zoe' ya'abá chie'. \p \v 4 ’Ba nez ẕen naken chegak benne' ka' žak nyache' ḻáže'gake' dan' zej nbage'e doḻa', dan' Dios na'kze gon ẕene' ḻégake'. \p \v 5 ’Ba nez ẕen naken chegak benne' ka' zej nake' gax̱jw ḻaže' ḻaw Dios, dan' gata' yežlyó nga chégake'. \p \v 6 ’Ba nez ẕen naken chegak benne' ka' ẕdan ḻáže'gake' da' naken chawe' ḻaw Dios, na' žékgekle' ni'a chen kan žékgekle benne' ka' želdone', na' želbile' nis, dan' gon Dios ga sí'gake' dan' ẕdan ḻáže'gake'. \p \v 7 ’Ba nez ẕen naken chegak benne' ka' žeyache' ḻáže'gekle' ljéžgake' ka', dan' Dios yeyache' ḻáže'le' ḻégake'. \p \v 8 ’Ba nez ẕen naken chegak benne' ka' nak chawe' yichj ḻáẕdo'gake', na' bi be da' ẕia zej nbage'e, dan' ḻé'egekle' Dios. \p \v 9 ’Ba nez ẕen naken chegak benne' ka' ẕzoa žígake' diža' biẕjw, dan' si' lágake' ẕi'n Dios. \p \v 10 ’Ba nez ẕen naken chegak benne' ka' žsaka' zi'gak benách ka' ḻégake' dan' žóngake' da' nak chawe', dan' de latje chégake' gan ẕnna bia' Dios, Bennen' zoe' ya'abá chie'. \p \v 11 ’Ba nez ẕen gaken chele ḻe'e kate' wḻíž zi'gak benách ka' ḻe'e, na' kwia ḻáže'gake' ḻe'e, na' ḻo yeḻa' wen ḻaže' chégake' nnégake' chele dan' žónḻenle neda' tẕen. \v 12 Le yebél, na' le chaž ḻaže', dan' gak da' cháwe'ḻe'e chele kate' žinle ya'abá che Dios. Kan žaken chele, ḻezka' goken chegak benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios, benne' ka' wnníta'gake' zgá'alegake' ka ḻe'e, dan' ḻezka' wžía ḻáže'gak benách ka' ḻégake'. \s1 Benách ka' che Jesús nákgake' ka zede', na' ka baní' \r (Mr. 9:50; Lk. 14:34‑35) \p \v 13 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ḻe'e nakle ka zede' ḻo yežlyó nga, san cha' wnít zeden' yeḻa' sna'a chen, bi gak yeyonžon sna'a. Biž bi zakan', san ba naken da' cho'nžon, na' benách ka' wléjgaken'. \p \v 14 ’Ḻe'e nakle ka baní' ḻo yežlyó nga nich wḻoé'elele ḻaw da' nakle che Dios. Gakle ka to yež da' žen' to ḻaw ya'a, dan' bi gak gache' yežen'. \v 15 Kate' wzaḻjžo yi', bi ẕkáche'žon ẕan kak, san ẕzoažon sibe nich wza'nín' yógo'te benne' ka' nníta'gake' ḻo yo'on'. \v 16 Kan nak baní', ḻezka' gakle ḻe'e, dan' gonle ga gak bia' da' nakle ḻáwlegak yógo'te benách ka', nich kate' ḻé'egekle' da' nak chawe' da' žonle, naž wká'n ẕéngake' X̱ale Dios, Bennen' zoe' ya'abá. \s1 Žsedle Jesús che da' wnná Dios ḻo na' Moisés \p \v 17 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Bi géklele bḻa'a neda' nich yeká'a da' ka' wnná Moisés o da' ka' bsédgekle benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios. Bḻa'a neda', kege nich yeká'a da' ka', san bḻa'a nich gona' dot da' zejlasgak da' ka'. \v 18 Da' li žapa' ḻe'e. Kate' ne de ya'abá, na' yežlyó nga, bi te ka'ze nitó díža'do', na' nitó da' wnná Dios kate' gakže yógo'te da' wnné' žaḻa' gaken. \v 19 Che ḻen, nóte'teze benne' wka'ne' ca'ze to da' do'ze da' ẕnna dižan', na' cha' wsedle' benne' ka' góngake' ki, benne' ni ga'nže' ka'ze ka yógo'te benne' ka' nníta'gake' gan ẕnna bia' Dios, Bennen' zoe' ya'abá chie', san bennen' gone' kan nak da' ẕnna dižan', na' cha' wsedle' benne' ka' góngake' ki, benne' ni gakže' benne' blo gan ẕnna bia' Dios, Bennen' zoe' ya'abá chien'. \v 20 Ḻezka' žapa' ḻe'e: cha' bi gonle da' nakže chawe' ka da' žongak benne' yodo' wsedle ka', ḻen ka žongak benne' yodo' fariseo ka', batkle cho'ole gan ẕnna bia' Dios ya'abá chien'. \s1 Žsedle Jesús kan nak che no benne' ẕže'e lježe' \r (Lk. 12:57‑59) \p \v 21 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ba bénlele kan wnnagak benne' wnná bia' ka' katen' góžgake' x̱a x̱to'le ka', na' wnnágake': “Bi gotle benách ka'. No benne' nake' wet benne' ka', nbage'e ẕia, na' chog Dios chie' gate'.” \v 22 Na'a, neda' žapa' ḻe'e: no benne' ẕže'e lježe' nbage'e ẕia, na' chog Dios chie' gate'. Ḻezka' no benne' ẕnnie' che lježe' nbage'e ẕia, na' chog benne' yolawe' chie' sake'e. Ḻezka' no benne' nnie' che lježe', na' nne': “Bia bi be nnezlba'” nbage'e ẕia, na' wak chog Dios chie' chejchoé'e ḻo yi' gabíl. \p \v 23 ’Ki naken, cha' le' zoa ko'o ḻo bkog la'y bi da' wneẕjo' ḻaw Dios nich yenít ḻawe' le', na' cha' chejsá' ḻažo'o ga na' zoa biẕ chen ẕža'a lježo' le', \v 24 bka'n dan' no'o na'ze, na' beyéj ližo'. Zga'ale bejká'n chawe' da' beno' che lježo' nich yenít ḻawe' le'. Naž da, wneẕjo' dan' no'o. \p \v 25 ’Cha' zoa no benne' yennable' le' bi da' ẕbago'o chie', na' chi'e le' gan wchi'a ḻaže' no benne' ḻe'e, begá'n chawe' ḻen bennen' kate' ne yo'ole nez, nich bi wdíe' le' ḻo na' bennen' wchi'a ḻaže'e le', na' bennen' wdíe' le' ḻo na' benne' žsejwe' liž ya, na' ḻe' wsejwe' le' liž yan'. \v 26 Da' li žapa' le', bi yežojo' ga na' na' zejte chiẕjo' dot da' nbago'o chie'. \s1 Žsedle Jesús che da' ẕka'n ka'ze yeḻa' ẕchag na' \p \v 27 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ba bénlele kan wnnágake': “Bi gono' doḻa' da' ẕka'n ditjen yeḻa' ẕchag na'.” \v 28 Na'a, neda' žapa' ḻe'e: nóte'teze benne' ẕwie' to no'le ḻo yeḻa' ẕdan ḻaže' da' sban, ba benḻene' ḻe' doḻa' ḻo yichj ḻáẕda'we'. \p \v 29 ’Che ḻen, cha' yej ḻawo' ḻi ža gonen ga gono' doḻa', wlejen, na' wžo'nen. Gakže chawe' chio' wnito' to yej ḻawo', na' kege dotio' chazen ḻo yi' gabíl. \v 30 Cha' no'o ḻi ža gonen ga gono' doḻa', bchogen, na' wžo'nen. Gakže chawe' chio' wnito' to no'o, na' kege dotio' chazen ḻo yi' gabíl. \s1 Žsedle Jesús kan nak che no benne' žežo'ne' ẕo'le' \r (Mt. 19:9; Mr. 10:11‑12; Lk. 16:18) \p \v 31 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ḻezka' wnnágake': “Nóte'teze benne' žénele' yežo'ne' ẕo'le', žaḻa' wneẕjwe' to yiche chie' da' ẕnnan žežo'ne' ḻe'.” \v 32 Na'a, neda' žapa' ḻe'e, cha' zoa no benne' žežo'ne' ẕo'le', na' bi ẕnna' bi da' žon no'len', naž gon bennen' ga gon ẕo'len' doḻa' da' ẕka'n ditjen yeḻa' ẕchag na' cha' wchág ná'ḻene' benne' byo yoble, na' benne' byon', bennen' si'e no'len', ḻezka' gone' doḻa' da' ẕka'n ditjen yeḻa' ẕchag na'. \s1 Žsedle Jesús che no benne' gon choche' x̱tiže'e \p \v 33 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ḻezka' bénlele kan wnnagak benne' wnná bia' ka' katen' góžgake' x̱a x̱to'le ka', na' wnnágake': “Bi gon ḻažo'o kate' gon chocho' x̱tižo'o ni'a che Dios, san žaḻa' gono' ni'a che X̱anžo Dios dot dan' ẕnno' gono' katen' gon chocho' x̱tižo'o ni'a chie' Ḻe'.” \v 34 Na'a, neda' žapa' ḻe'e, bi gon chochle x̱tíža'le. Cha' gon chochle x̱tíža'le, bi gonlen ni'a che ya'abá che Dios, dan' naken gan že' ẕnna bia' Diosen'. \v 35 Cha' gon chochle x̱tíža'le, bi gonlen ni'a che yežlyó nga, dan' nak yežlyó nga gan Dios ẕzoe' ni'e, na' bi gonlen ni'a che yež Jerusalén, dan' naken laž Dios, Benne' ẕente, Bennen' ẕnna bi'e. \v 36 Bi gon chocho' x̱tižo'o ni'a che yichjo', dan' bi gak gono' ga yeyák chich o gasj nitó yicha' yichjo'. \v 37 Žaḻa' nnázele: “o'” o nnázele: “o'o” dan' nak che da' x̱iwe' da' ẕdetlen kan nak diža' ni. \s1 Žsedle Jesús kan nak che no benne' žezi'e wzón lježe' \r (Lk. 6:29‑30) \p \v 38 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ba bénlele kan nak da' wnná Moisés, katen' wnné': “No benne' bi da' žone' che yej ḻaw lježe', ḻezka' le yebí'i chie', na' no benne' bi da' žone' che laye' lježe', ḻezka' le yebí'i chie'.” \v 39 Na'a, neda' žapa' ḻe'e: bi wži'ile che no benne' gone' ḻe'e da' ẕia, na' cha' no benne' kape'e x̱ago' ḻi ža, be' latje kape'e yetó x̱ago' yegle. \v 40 Cha' zoa no benne' gone' ga wchi'a ḻaže' to benne' le', na' kweje' ẕo', ḻezka' bneẕjw chie' laže' da' žx̱oa x̱kožo'o. \v 41 Cha' no benne' nzi' ḻo ne'e gon byene' go'o ywa' chie' gachje hora, wyejḻen bennen' dot to hora. \v 42 No benne' bi da' nnable' le', bneẕjwn chie', na' no benne' bi da' nnable' le' xtido', bi yi'o-ne' bi be de. \s1 Žsedle Jesús žaḻa' ži'ilžo no benne' bi de žo'o chawe' \r (Lk. 6:27‑28, 32‑36) \p \v 43 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ḻezka' bénlele dan' wnnágake': “Žaḻa' ži'ilo' no benne' nži'ile' le', na' žaḻa' žo'o no benne' bi de le' chawe'.” \v 44 Neda' žapa' ḻe'e, le ži'il benne' ka' bi zej de ḻe'e chawe'. Le nnable Dios gon chawe'e benne' ka' žḻiž zí'gake' ḻe'e. Le gon da' naken chawe' chegak benne' ka' ẕbia ḻáže'gake' ḻe'e, na' le wchaḻjḻen Dios, nnáblele-ne' gon chawe'e benne' ka' ẕnnégake' chele, na' žóngake' ḻe'e ẕia. \v 45 Cha' gonle ki, gakle ḻe'e ẕi'n X̱ažo Dios, Bennen' zoe' ya'abá, dan' žone' Ḻe' ga ẕza'ní' wbíž chie' gan zej nnita' benne' wen da' ẕinnj ka', na' gan zej nnita' benne' chawe' ka'. Žseḻe'e nis yejw chegak benne' chawe' ka', na' chegak benne' wen da' ẕinnj ka'. \v 46 Cha' nží'izelele benne' ka' nží'igekle' ḻe'e, ¿žon byenen no benne' wká'n ẕene' ḻe'e? Ḻezka' žongak benne' ka' bi zej nake' chawe', benne' ka' ẕchíẕjwgake' benách ka' ḻo wláz yež zi'to', dan' nží'igekle' ljéžgake' ka'. \v 47 Cha' žaple ba la'ne ljéžzele ka', ¿biẕe žonle da' nakže chawe'? Ḻezka' žongak benne' ka', benne' bi zej nónbi'e Dios. \v 48 San ḻe'e, le gak dot chawe', kan nak X̱ažo Dios, Bennen' zoe' ya'abá, nake' dot chawe'. \c 6 \s1 Žsedle Jesús kan žaḻa' gákḻenžo benách ka' \p \v 1 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Le we' ḻaže' gak dot ḻi ḻaže' kan ẕka'n ẕenle Dios. Bi gónzele ki nich ḻé'egekle benách ka' kan žonle. Cha' ki gónzele, X̱ažo Dios, Bennen' zoe' ya'abá, bi be da' chawe' yebi'e chele. \v 2 Kate' bi da' wneẕjo' che no benne' zoa bi da' žiážjele', bi wḻoe'elo' ḻaw dan' žono' kan žongak benne' ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwíngake' gan nak ḻo yo'o gan ẕdobgak benne' judío ka' nich yéngekle' x̱tiža' Dios, na' gan nak ḻawe' ya'a. Ki žóngake' nich gapgak benách ka' ḻégake' ba la'ne. Da' li žapa' ḻe'e, ka'ze nak yeḻa' ba la'ne da' gatan' chégake'. \v 3 San le', kate' bi da' wneẕjo' che no benne' zoa bi da' žiážjele', bi go'o nitó benne' latje nnezlen'. \v 4 Na'a, dan' wneẕjo', ngáche'ze žaḻa' wneẕjon', na' X̱ažo Dios, Bennen' ẕḻe'ele' dan' žono' ngáche'ze, yebi'e chio'. \s1 Žsedle Jesús kan žaḻa' wcháḻjḻenžo Dios \r (Lk. 11:2‑4) \p \v 5 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Kate' wcháḻjḻenle Dios, bi gonle kan žongak benne' ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwíngake', dan' kate' žḻižgake' Dios ẕdan ḻáže'gake' ẕzégake' gan nak ḻo yo'o gan ẕdobgak benne' judío ka' nich yéngekle' x̱tiža' Dios, na' gan nak ḻawe' ya'a, nich ḻé'egekle benách ka' ḻégake'. Da' li žapa' ḻe'e, ka'ze nak yeḻa' ba la'ne da' gatan' chégake'. \v 6 San ḻe'e, kate' wcháḻjḻenle Dios, le cho'o ližle, na' le wsejw yo'o chele. Le wḻíž Dios, na' le wchaḻjḻen X̱ažo Dios, Bennen' zóaḻene' ḻe'e gan zoale chézele, na' X̱ažo Dios, Bennen' ẕḻe'ele' da' žonle ngáche'ze, Ḻe' yebi'e chele. \p \v 7 ’Katen' wcháḻjḻenle Dios bi yeži'ile žop yonnze kan žongak benne' ka', benne' bi zej nónbi'e Dios, dan' žékgekle' wzé nag Dios chégake' dan' žeží'igake' žop yonnze. \v 8 Bi gonle kan žóngake' ḻégake'. X̱ažo Dios, zga'ale kate' bi da' nnáblele-ne', ba nnézkzele' da' ka' žiážjelele. \v 9 Che ḻen, žaḻa' wcháḻjḻenle Dios, na' nnale ki: \q1 X̱ato' Dios, zo' ya'abá, ga'n ẕen Lo'. \q1 \v 10 Da, nna bi'o yežlyó nga. \q1 Žénelto' gaken yežlyó nga kan žaz ḻažo'o Le' \q1 kan žaken ya'abá chio'. \q1 \v 11 Benn da' gawto' na'a ža. \q1 \v 12 Benít ḻaw cheto' da' ẕinnj da' žonto', \q1 kan ženít ḻawto' che no benne' žone' cheto' da' ẕinnj. \q1 \v 13 Bi go'o latje gon da' x̱iwe' ga bága'to' doḻa', \q1 san beslá neto' ḻo na' da' žonen, \q1 dan' zej nak chio' dot yeḻa' wnná bia', \q1 na' dot yeḻa' wak, na' dot yeḻa' ẕen, \q1 da' ka' náptezo'. Ka'kze gaken. \p \v 14 ’Cha' yenít ḻawle chegak lježle ka', benne' žóngake' ḻe'e da' ẕinnj, ḻezka' X̱ažo Dios, Bennen' zoe' ya'abá, yenít ḻawe' chele ḻe'e. \v 15 Cha' bi yenít ḻawle chegak lježle ka', bi yenít ḻaw X̱ažo Dios chele ḻe'e doḻa' da' nbága'le. \s1 Žsedle Jesús kan žaḻa' gonžo wbás \p \v 16 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Kate' gonle wbás, bi gonle nyache' ḻawle kan žongak benne' ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwíngake', dan' žóngake' nyache' ḻáwgake' nich ḻé'egekle benách ka' žóngake' wbás. Da' li žapa' ḻe'e, ka'ze nak yeḻa' ba la'ne da' gatan' chégake'. \v 17 San ḻe'e, kate' gonle wbás, le wpá' yichjle, na' le chib ḻawle, \v 18 nich bi ḻé'egekle benách ka' žonle wbás. Ngáche'ze žaḻa' gonle wbás, na' X̱ažo Dios, Bennen' zóaḻene' ḻe'e gan zoale chézele, yebi'e chele. \s1 Ya'abá che Dios naken gan žaḻa' wtobžo da' zaka' chežo \r (Lk. 12:33‑34) \p \v 19 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Bi wtoble da' zaka' ḻo yežlyó nga, gan beldo' chen wtébgakban', na' ẕbia yin', na' gan cho'ogak benne' wbán ka', nich kwángaken'. \v 20 San le wtób da' zaka' chele ya'abá che Dios, gan bi galj beldo' chen, bia wtébgakban', na' bi cwia yin', na' gan bi gak cho'ogak benne' wbán ka', nich bi gak kwángaken'. \v 21 Gan de da' zaka' chele, we' ḻáže'le žinle. \s1 Da' ẕza'ní' ḻo yichj ḻáẕdo'žo \r (Lk. 11:34‑36) \p \v 22 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Yej ḻawžo zej naken ka to da' ẕza'ní' ḻo yichj ḻáẕdo'žo. Che ḻen, cha' yej ḻawle zej naken chawe', cho'o yichj ḻáẕdo'le da' naken baní'. \v 23 Cha' yej ḻawle bi zej naken chawe', yichj ḻáẕdo'le gaken choḻ. Che ḻen, cha' baní' da' zóaḻenen ḻe'e ba beyaken da' naken choḻ, ba nakḻe'e choḻ yichj ḻáẕdo'le. \s1 Dios, na' mežw \r (Lk. 16:13) \p \v 24 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Bi gak no benne' gone' x̱chingak chope x̱ane', dan' wzóe' cheḻa'ale toen', na' yetóen' ži'ile' ḻe', o gá'nḻene' toen', na' yetóen' kwej yichje' ḻe'. Bi gak wká'n ẕenle Dios, na' mežw. \s1 Dios žape chi'e benne' chie' ka' \r (Lk. 12:22‑31) \p \v 25 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ḻezka' žapa' ḻe'e: bi kwe' zédlele ni'a che da' gawle o ni'a che da' ye'jle, da' ka' nbánḻenle, o ni'a che laže' da' gákwle. Záka'ḻe'eže yeḻa' nban chele ka da' ye'j gawle, na' záka'že beḻa' žen chele ka laže' da' gákwle. \v 26 Le wia kan žak chegak byínnedo' ka', bia ẕlágakba' ya'abá. Bi žázgakba', na' bi žel-ḻapba', na' bi ẕtóbgakba' da' gape chí'igakba', san X̱ažo Dios, Bennen' zoe' ya'abá, ẕwawkze' ḻégakba'. Záka'žele ḻe'e ka byínnedo' zan. \v 27 ¿Noẕ benne' ládjwle ḻe'e gak gone' ga soe' nbane' yetó chí'ido'ze dan' že' zedle' nich gak ki chie'? \p \v 28 ’¿Biẕ chen' že' zédlele ni'a che da' gákwle? Le wia nga kan želgole yéjedo' ka' žé'gaken ladjw yix̱e'. Bi žóngaken žin, na' bi žóngaken do x̱laže'. \v 29 Neda' žapa' ḻe'e, Salomón, bennen' wnná bi'e, ḻa'kze góta'ḻe'e yeḻa' wnni'a chie', laže' da' gokwe' bi gokžen x̱tan ka žnna'gak yéjedo' ka'. \v 30 Dios na'kze žone' x̱tan yeje yíx̱e'do' ka', da' žé'gaken ladjw yix̱e', na' zej žian na'a ža, na' wx̱é wižj chéygaken ḻo yi'. Žone' ḻégaken x̱tanḻe'e. Cha' ki že' ḻaže'e yeje yíx̱e'do' ka', ḻezka' da' ẕenḻe'e gone' chele ḻe'e, ḻa'kze bi žejḻe'le chie' dot ḻáže'le. \v 31 Che ḻen, bi kwe' zédlele, na' bi nnale: “¿Biẕkze gawto'?” o “¿Biẕkze ye'jto'?” o “¿Biẕkze gákwto'?” \v 32 Benne' ka' nníta'gake' yežlyó nga že' ḻáže'gake' chegak yógo'te da' ki, san zoa X̱ažo Dios ya'abá, na' Ḻe' nnézkzele' cha' žiážjelele bíte'teze da' ki. \v 33 Na'a, le we' ḻaže' nna bia' Dios ḻe'e, na' le gon da' nak chawe' ḻawe' Ḻe', na' Ḻe' ko'e x̱nezle yógo'te da' ki da' žiážjelele. \v 34 Che ḻen, bi kwe' ḻáže'le che da' gak wx̱é wižj, dan' gak kwe' ḻáže'le wx̱é wižj che da' gaken chele ža na'. Tža tža žak da' ka' žaḻa' kwe' ḻáže'le chen ža na'. \c 7 \s1 Bi žaḻa' chog bia'žo che lježžo \r (Lk. 6:37‑38, 41‑42) \p \v 1 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Bi chog bia'le chegak lježle ka', nich bi chog bia' Dios chele ḻe'e, \v 2 dan' chog bi'e chele ḻe'e tḻébeze kan ẕchog bia'le chegak lježle ka', na' kan ẕžix̱le che lježle ka' ḻezkan' gonkze Dios chele ḻe'e. \v 3 ¿Biẕ chen' ẕwio' bebdo' da' yo'on yej ḻaw lježo', na' bi žákbe'lo' to da' ẕenḻe'e yo'on yej ḻawo' le'? \v 4 ¿Yi'o lježon': “Wleze, nich kweja' bebdon' da' yo'on yej ḻawo'” na' le', da' ẕenḻe'e yo'on yej ḻawo' le'? \v 5 Le', benne' žḻoé'ezele chawe' kwino'. Zga'ale wléj da' yo'on yej ḻawo' le', nich gak ḻe'elo' binlo nich kwejo' bebdon' da' yo'on yej ḻaw lježon'. \p \v 6 ’Bi cho'nle da' zej naken la'y nich gaw beko' ka' ḻen, ka chéchjgakba', na' gáwya'agakba' ḻe'e. Bi cho'nle da' záka'ḻe'en chele nich gaw koch ka' ḻen, ka wléj chóchjgakban'. \s1 Le nnab, na' le chilj, na' le wḻíž ža yo'o \r (Lk. 11:9‑13; 6:31) \p \v 7 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Le nnab, na' Dios gonnen' chele. Le chilj, na' gonne' latje žéḻ-lelen. Le wḻíž ža yo'o, na' Ḻe' wsaljwe' chele. \v 8 No benne' bi da' ẕnnabe', gatan' chie', na' benne' bi da' žilje', žeḻ-len', na' benne' žḻiže' ža yo'o, yaljwn chie'. \p \v 9 ’Cha' zoa no benne' ládjwle ḻe'e, zoa x̱kwide' chie', cha' nnablbe'-ne' yet x̱til, ¿wneẕjwe' yej chebe'? \v 10 Cha' nnablbe'-ne' to bel, ¿wneẕjwe' bele snia chebe'? \v 11 Ḻe'e bi nakle chawe', san nnézlele wnéẕjwle da' naken chawe' chegak ẕi'nle ka'. Wak wx̱én ḻáže'le X̱ale Dios, Bennen' zoe' ya'abá, gonne' da' naken chawe' chegak benne' ka' bi da' nnábgekle' Ḻe'. \p \v 12 ’Che ḻen, kan žénelele ḻe'e gongak benne' ka' chele, ḻezka' le gonte chégake'. Ki ẕnna da' bchi'le Moisés žo'o, na' da' wnnagak benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios. \s1 To gan žaḻa' težo ga nak to lyido' \r (Lk. 13:24) \p \v 13 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Le cho'o gan žo'ogak benách ka' ga nak to lyido'. Laga' nak gan žo'ogak, na' nez ẕen naken da' žjakḻen benne' ka' gan kwia yí'gake'. Žo'ogak benne' zan ga na'. \v 14 Lyido' nak gan žo'ogak, na' nez ḻas naken da' žjakḻen benne' ka' gan gata' yeḻa' nban da' zejlí kanne chégake', na' babze benne' ka' žežéḻgeklen'. \s1 Da' žonžo nak bian' kan nakžo \r (Lk. 6:43‑45) \p \v 15 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Le gape chi'i kwinle nich bi gon ḻáže'gekle benne' wen ḻaže' ka' ḻe'e, benne' ka' ẕnnágake' ẕcháḻjgake' ḻo wláz Dios. Ḻa'gak benne' ka' gan zoale, benne' ca' wḻoé'el kwíngake' gax̱jw ḻáže'do' kan zej nak ẕíla'do' ka', san ḻo yichj ḻáẕdo'gake' zej nake' ka beko' yix̱e' snia ka'. \v 16 Da' ka' žóngake' zej nak bian' kan zej nake'. Bi ẕchibžo da' ẕbia lba uba ḻo yag yeche', na' bi ẕchibžo da' ẕbia yag higo ḻo yix̱e' laye'. \v 17 Ki naken, yógo'te yag ẕix̱ želbían da' zej naken ẕix̱, na' to yag yix̱e' ẕbian da' bi zej naken ẕix̱. \v 18 Yag ẕix̱ na' bi gak kwian da' zej naken ka'ze, na' yag yix̱en' bi gak kwian da' zej naken ẕix̱. \v 19 Bíte'teze yag da' bi ẕbian da' naken ẕix̱, chóggaken', na' wzéygaken' ḻo yi'. \v 20 Ki naken, da' ka' žongak benne' ka' zej nak bian' kan zej nake'. \s1 No benne' ka' bi gak chejnníta'gake' gan ẕnna bia' Dios \r (Lk. 13:25‑27) \p \v 21 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Benne' zan yé'gake' neda': “X̱an, X̱an” san kege yógo'tegake' cházgake' gan ẕnna bia' Dios ya'abá. Ḻégakze benne' ka' žóngake' da' žénele X̱ažo Dios, Bennen' zoe' ya'abá, chejnníta'gake' ga na'. \v 22 Kate' žin ža ze ḻawte ža ka' che yežlyó nga, benne' zan yé'gake' neda', na' nnágake': “X̱an, X̱an, bchaḻjto' x̱tiža' Dios ni'a che lo' Le'. Bkonlto' žin lo' nich bebejto' be' x̱iwe' ka', na' bkonlto' žin lo' nich bento' da' zan yeḻa' wak ẕen ka'.” \v 23 Naž neda' yapa' ḻégake': “Bi nónbi'a ḻe'e. Le kwas ga zoa' ni, ḻe'e, benne' wen da' ẕinnj ka'.” \s1 Chope kan nak gan gak chíx̱jwžo len yo'o \r (Lk. 6:47‑49; Mr. 1:22) \p \v 24 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ḻezka', no benne' ženle' x̱tiža'a ni, na' žone' kan ẕnnan, nake' ka to benne' žejni'ile', benne' bene' liže' gan že' ḻo yej x̱e. \v 25 Kate' gok yéjwsio', bedób nis wbá'a, na' gok be', na' wdíb nisen' kwit yo'on', san bi wbix̱en, dan' žen' ḻo yej x̱e. \v 26 Na'a, no benne' ženle' x̱tiža'a ni, na' bi žone' kan ẕnnan, benne' ni nake' ka to benne' bi žejni'ile', benne' bene' liže' ḻo yo yach. \v 27 Kate' gok yéjwsio', bedób nis wbá'a, na' gok be', na' wdíb nisen' kwit yo'on', na' wbix̱en, na' ḻa' wbía yi'ten. \p \v 28 Kate' beyóž Jesusen' bcháḻjḻene' ḻégake' da' ni, bebán ḻáže'gak benne' zan ka' kan nak da' žsedle', \v 29 dan' žsedle' ḻégake' kan žon to benne' nzi' ḻo ne'e yeḻa' wnná bia', kege kan žongak benne' yodo' wsedle chégake' ka'. \c 8 \s1 Žeyák to benne' de'e yižwé' leže \r (Mr. 1:40‑45; Lk. 5:12‑16) \p \v 1 Kate' betj Jesusen' ḻaw ya'a na', benne' zan zjákḻene' Ḻe'. \v 2 To benne' de'e yižwé' leže bžine' gan zoa Jesusen'. Bzoa ẕibe' x̱ni'e, na' gože' Ḻe': \p —X̱an, cha' žénelo', wak yeyono' neda'. \p \v 3 Naž Jesusen' ḻa' bḻite ne'e, na' wdane' ḻe'. Gože' ḻe': \p —Žénela'. Yeyako' chawe'. \p Ḻa' benitte yižwé' che bennen'. \v 4 Naž Jesusen' gože' ḻe': \p —Bwia nga, bi yi'o nitó benne' da' ni, san beyéj, bejḻoé'el kwino' ḻaw bx̱oz, na' bejneẕjw dan' bchi'le Moisés ḻe'e, dan' wḻoé'elen benách ka' ba beyako'. \s1 Jesús žeyone' bi' wen žin che to benne' Roma \r (Lk. 7:1‑10) \p \v 5 Wyáz Jesusen' ḻo yež Kapernaum, na' bḻa' to benne' ga na', benne' ẕchi'e to gaywá' benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe. Bžine' gan zoa Jesusen', na' góta'yoele' Ḻe', \v 6 na' wnné': \p —X̱an, zoa to bi' wen žin chia', debe' ḻo yo'o. Bi žak sa'be', na' ẕzáka'ḻe'ebe'. \p \v 7 Jesusen' gože' ḻe': \p —Sa'a neda', yeyona'-be'. \p \v 8 Bechebe benne' wnná bian', na' gože' Jesusen': \p —X̱an, bi naka' neda' zi cho'o liža', san cha' nnazo', yeyák bi' wen žin chian'. \v 9 Ḻezka' neda', zoa to benne' ẕnna bi'e neda', na' zej nnita' benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe, benne' ka' ẕnna biá'gaka'-ne'. Kate' žapa'-ne' toe': “Wyéj ga na'” žeje'. Kate' žapa'-ne' yetóe': “Da ni” žide'. Kate' žapa' benne' wen žin chia': “Ben žin ni” ḻa' žontie' žin na'. \p \v 10 Kate' benle Jesusen' da' ni, bebanle', na' gože' benne' ka' žónḻengake' Ḻe' tẕen, na' wnné': \p —Da' li žapa' ḻe'e, gan zej nnita' benne' Israel ka', bi na' chejx̱aka'a nitó benne' žejḻi'e chia' neda' kan žon benne' ni. \v 11 Ḻezka' žapa' ḻe'e: žojgak benne' zan zaka' gan ẕḻa' wbíž, na' zaka' gan ženen, na' kwé'ḻengake' tẕen Bran, na' Isaak, na' Jakob, gan ẕnna bia' Dios ya'abá chie', \v 12 san benne' ka' ba wžekze Dios nich chejnníta'gake' gan ẕnna bi'e Ḻe', wsejwe' ḻégake' na'le gan nak choḻ, gan kwéžegake', na' wx̱éj láye'gake' ḻo yeḻa' nyache' ḻaže' chégake'. \p \v 13 Naž Jesusen' gože' bennen' ẕchi'e benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe, na' wnné': \p —Beyéj ližo'. Kan žejḻi'o chia', ka' gaken chio'. \p Ḻa' na'ze beyakte bi' wen žin chien'. \s1 Jesús žeyone' x̱na' ẕo'le Bedw \r (Mr. 1:29‑31; Lk. 4:38‑39) \p \v 14 Bžin Jesusen' liž Bedw, gan bḻe'ele' x̱na' ẕo'le Bedon' die' ḻo da'a, na' yoe'e da' ḻa. \v 15 Jesusen' wdane' na' no'len', na' ḻa' bežojte da' ḻa dan' yoe'e. Naž beyás no'len', na' bsí'ni'e da' bdáwgake'. \s1 Jesús žeyone' benne' zan, benne' yižwé' ka' \r (Mr. 1:32‑34; Lk. 4:40‑41) \p \v 16 Kate' za' žaḻe ža na', za'gak benne' ka' zej noe'e benne' zan gan zoa Jesusen', benne' yó'ogake' be' x̱iwe' ka', na' ḻen yeḻa' ẕnneze chie' bebeje' be' x̱iwe' ka', na' beyone' yógo'te benne' yižwé' ka'. \v 17 Ki goken, bžin dan' wnná Isaías, benne' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te, katen' wnné': “Ḻe' beyone' da' ka' wẕáka'žo, na' beké'e yižwé' ka' chežo.” \s1 Benne' ka', benne' žénegekle' gónḻengake' Jesús tẕen \r (Lk. 9:57‑62) \p \v 18 Kate' bḻe'el Jesusen' zej nnita' benne' zan ka' dot kwite', gože' benne' wsedle chie' ka' tégake' yecheḻa'ale nisdo'. \v 19 To benne' yodo' wsedle bžine' gan zoa Jesusen', na' gože' Ḻe': \p —Benne' wsedle, gónḻena' Le' tẕen gáte'teze gan chejo'. \p \v 20 Jesusen' gože' ḻe': \p —Beza' ka' zej de ẕan yej chégakba', na' byínnedo' ka', zej žia x̱ó'ngakba', san neda', Benne' Golje' Benách, bi de gan chix̱jw yichja'. \p \v 21 Yetó benne' wsedle che Jesusen' gože' Ḻe': \p —X̱an, benn latje yeyá'a liža' na' zejte wkacha'a x̱a'. \p \v 22 Jesusen' gože' ḻe': \p —Da ḻen neda'. Be' latje benne' žátgake' wkáche'gake' ljéžgake' ka', benne' žátgake'. \s1 Jesús ẕzoa žie' be' waḻe da' žakḻe'en \r (Mr. 4:35‑41; Lk. 8:22‑25) \p \v 23 Wžén Jesusen' ḻo barkw, na' benne' wsedle chie' ka' žónḻengake' Ḻe' tẕen. \v 24 Naž gok to be' waḻe ḻo nisdo', na' žasḻe'e nisdon', na' zejte žaz nis ḻo barkwn'. Jesusen' die' ẕtase' ḻo barkwn'. \v 25 Naž benne' wsedle chie' ka' wbíga'gake' gan die', na' besbángake' Ḻe', na' góžgake' Ḻe': \p —X̱an, beslá neto'. Za' gatžo ḻo nis. \p \v 26 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —¿Biẕ chen' ẕžébele? Láte'ze žejḻe'le che Dios. \p Naž wyase Jesusen', na' bḻiže' ben' da' žaken, na' nisdon', na' ḻa' wžé'tegaken ži. \v 27 Bebán ḻáže'gak benne' ka', na' wnnágake': \p —¿Biẕ napkze benne' ni? Ẕnneze', na' be' žaken, na' nisdo' žóngaken kan ẕnne'. \s1 Benne' Gadara ka', benne' yó'ogake' be' x̱iwe' ka' \r (Mr. 5:1‑20; Lk. 8:26‑39) \p \v 28 Kate' bžin Jesusen' yecheḻá'a nisdo' gan nbab yež Gadara, bžojgak chope benne' ka' ḻo bloj ka' gan zej že' ba chegak benne' gat ka', na' bžíngake' gan zoa Jesusen'. Sníaḻe'e zej nake', na' bi gok nitó benne' tie' ḻo nezen'. \v 29 Ḻa' wžéžeya'agak žoptie' zižje, na' wnnágake': \p —¿Biẕ nbága'to' chio', Jesús, Ẕi'n Dios? ¿Zo'o nga nich wsaka' zi'o neto' kate' bi na' žin ža? \p \v 30 Gan nníta'gake' zej nnita' koch zan, bia želdaba' žáwgakba', na' zej že'ba' late' gan nak zi'to'. \v 31 Wnné nyáche'gak be' x̱iwe' ka', na' góžgaken Jesusen': \p —Cha' yebejo' neto', be' latje chejžo'oto' yichj ḻáẕdo'gak koch zan ka'. \p \v 32 Naž Jesusen' gože' ḻégaken: \p —Le chej. \p Ḻa' bežójtegak be' x̱iwe' ka', na' bejžó'ogaken yichj ḻáẕdo'gak koch zan ka'. \p Naž ka' gaze jak yógo'te koch zan ka', na' bejbíx̱jgakba' gan nak to ḻe'e ya'a yej, na' bejcházgakba' ḻo nisdo', gan wyépgakba' nis, na' gótgakba'. \p \v 33 Bžébegak benne' ka', benne' wdape chí'igake' koch ka', na' bẕónnjgake'. Kate' bžíngake' ḻo yež, bzéngekle' benách ka' yógo'te da' gókgaken chegak benne' ka' wyó'ogake' be' x̱iwe' ka'. \v 34 Naž bžojgak benne' ḻo yež ka', nich bejchággake' Jesusen'. Kate' bḻé'egekle' Ḻe', góta'yoegekle' Ḻe' yezé'e ḻo yežlyó chégake'. \c 9 \s1 Jesús žeyone' to benne' bi žak se'e \r (Mr. 2:1‑12; Lk. 5:17‑26) \p \v 1 Naž bebén Jesusen' ḻo barkw, na' wdíe' yecheḻá'a nisdon', na' bežine' gan nak laže'. \v 2 Bžingak benne' ka' ga na' zej noe'e to benne' bi žak se'e, na' bdíx̱jwgake' ḻe' x̱ni'a Jesusen', ẕoe' ḻo yag gant. Kate' bḻe'el Jesusen' kan žejḻe'gak benne' ka' chie' Ḻe', gože' bennen' bi žak se'e, na' wnné': \p —Ben choch ḻažo'o, ẕí'na'do'. Ba benít ḻawa' chio' doḻa' da' nbago'o. \p \v 3 Ḻezka' zej nnita' benne' yodo' wsedle ka' ga na'. Wzá' ḻáže'gake', na' wnnágake': \p —Da' ẕchaḻj benne' ni ẕzoan Dios cheḻa'ale. \p \v 4 Kate' gókbe'ele Jesusen' da' ẕza' ḻáže'gake', gože' ḻégake': \p —¿Biẕ chen' ẕza' ḻáže'le da' kegle? \v 5 Bi nak zede cha' no benne' yí'aze' benne' ni: “Doḻa' da' nbago'o ba benít ḻawa'” san nak zede gone' ga yeyase', na' yezé'e. \v 6 Na'a, neda', Benne' Golje' Benách, wḻoe'ela' ḻe'e nzi' ḻo na'a yeḻa' wnná bia' ḻo yežlyó nga yenít ḻawa' doḻa'. \p Naž Jesusen' gože' bennen' bi žak se'e, na' wnné': \p —Beyás. Bchis yag gant chion', na' beyéj ližo'. \p \v 7 Naž ḻa' wyaste bennen' bi gok se'e, na' beyeje' liže'. \v 8 Kate' benne' ka' nníta'gake' ga na' bḻé'egekle' da' ni, bebángekle', na' bka'n ẕéngake' Dios dan' bneẕjwe' yeḻa' wak ki chegak benách ka'. \s1 Jesús žḻiže' Matío \r (Mr. 2:13‑17; Lk. 5:27‑32) \p \v 9 Kate' bezá' Jesusen' ga na', bḻe'ele' to benne' lie' Matío, ži'e gan ẕchiẕjwe' benách ka' ḻo wláz yež zi'to', na' Jesusen' gože' ḻe': \p —Benḻen neda' tẕen. \p Naž ḻa' wzó ža'te Matíon', na' bénḻene' Jesusen' tẕen. \p \v 10 Yetó da' goken, kate' ne že' Jesusen' žawe' to ḻo yo'o, benne' zan, benne' wechiẕjw ka' na' benne' gax̱jw ka', bžíngake' gan zoe', na' wžé'ḻengake' Jesusen' na' benne' wsedle chie' ka'. \v 11 Kate' benne' yodo' fariseo ka' bḻé'egekle' da' ni, wnnábgekle' benne' wsedle ka' che Jesusen', na' wnnágake': \p —¿Biẕ chen' bennen' žsedle' ḻe'e žáwḻene' benne' wechiẕjw ka', na' ḻen yezika' benne' doḻa' ka' tẕen? \p \v 12 Kate' benle Jesusen' da' ni, gože' ḻégake': \p —Benne' ka' nníta'gake' chawe', bi žon byenen chjake' gan zoa benne' žeyone' benách ka', san benne' ka' bi nníta'gake' chawe' žon byenen chjake' gan zoa bennen' žeyone' benách ka'. \v 13 Le chej, na' le wsedle da' nyejw ḻe'e yiche la'y, da' ẕnnan ki: “Žénela' yeyache' ḻáže'gekle benne' ka' ljéžgake' ka', kege gótgake' bia beže ka' ḻo bkog la'y chia'.” Bḻa'a neda' nga, kege nich wḻiža' benne' chawe' ka', san nich wḻiža' benne' doḻa' ka' nich yeyát ḻáže'gake'. \s1 Žsedle Jesús kan žaḻa' gonžo wbás \r (Mr. 2:18‑22; Lk. 5:33‑39) \p \v 14 Naž benne' ka' žónḻengake' Ẕwa tẕen, bennen' bezóe' benách ka' nis, bḻá'gake' gan zoa Jesusen', na' wnnábgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p —Neto' žonto' wbás zan chi'i, na' ḻezka' žongak benne' yodo' fariseo ka'. ¿Biẕ chen' benne' wsedle chio' ka' bi žóngake' wbás? \p \v 15 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —¿Wak benne' ka' nníta'gake' lni che yeḻa' ẕchag na' gak nyache' ḻáže'gake' kate' benne' ẕchag ne'e ne zóaḻene' ḻégake'? Za' ža kate' kwas bennen' ẕchag ne'e gan nníta'gake'. Ža na' góngake' wbás. \p \v 16 Bsaka' ḻebe Jesusen', na' wnné': \p —Bi yeyón nitó benne' to laže' gole ḻen laže' kobe, dan' wx̱ónnj laže' koben' da' ngo'e lo ḻaže' golen', na' chéza'že laže' golen'. \v 17 Ḻezka' bi ka'a nitó benne' x̱is uba kobe to ḻo že'e gole da' naken yid, dan' gak bžina' x̱is uba koben', na' wlá'n že'e golen' da' naken yid, na' cwia yi' x̱is uba na', na' ḻezka' kwia yi' že'e na' da' naken yid. Ẕga'ažo x̱is uba kobe to ḻo že'e kobe da' naken yid, na' da' chopten žak chí'igaken. \s1 Žebán x̱kwide' no'le che Jairo, na' žeyák to no'le \r (Mr. 5:21‑43; Lk. 8:40‑56) \p \v 18 Kate' Jesusen' ne ẕcháḻjḻene' ḻégake', to benne' ẕnna bi'e benne' judío ka' bḻe'e gan zoe', na' bzoa ẕibe' x̱ni'e, na' gože' Ḻe': \p —X̱kwide' no'le chia' za' gotbe'. Da, x̱oa no'o ḻebe', nich yebanbe'. \p \v 19 Ḻa' wzó ža'te Jesusen', na' wyéjḻene' ḻe', tẕen ḻen benne' wsedle chie' ka'. \p \v 20 Naž bžin to no'le ba gok chežinno yiz de'e yižwé'. Bi ẕbez žen chie' da' žaken chégakkze no'le ka'. Wbige'e zaka' x̱kože'l Jesusen', na' wdane' laže' da' nakwe'. \v 21 Ki bene' dan' wzá' ḻaže'e, na' wnné': “Cha' kanza' ẕe', yeyaka'.” \v 22 Naž byechj Jesusen', na' bwie' ḻe', na' gože' ḻe': \p —Ben choch ḻažo'o, ẕí'na'do'. Ba beyaktio' dan' žejḻi'o chia' neda'. \p Ḻa' na'ze beyaktie'. \p \v 23 Kate' bžin Jesusen' liž benne' wnná bian', bḻe'ele' zej nnita' benne' zan ga na', benne' ka' ẕkwéžegake' bžejw, na' benne' ka' želbeže nyache'e. \v 24 Jesusen' gože' ḻégake': \p —Le kwas ga ni, dan' bi nat x̱kwide' no'le ni. Ẕtászebe'. \p Naž benne' ka' nníta'gake' ga na' bka'n dítjgekle' Ḻe'. \p \v 25 Kate' Jesusen' ba bebeje' benne' ka' na'le, wyoé'e ḻo yo'o, na' bex̱we' na' x̱kwide' no'len', na' ḻa' wyástebe'. \v 26 Wzé diža' kan gok da' ni, na' benách ka' nníta'gake' dot yežlyón' béngeklen'. \s1 Jesús žeyone' benne' ḻo choḻe ka' \p \v 27 Kate' bžoj Jesusen' ga na', chope benne' ḻo choḻe ka' wnáwgake' Ḻe'. Wžéžeya'agake' zižje, na' wnnágake': \p —Beyache' ḻaže'l neto', Le', ẕa'só Dabí. \p \v 28 Kate' wyó'o Jesusen' ḻo yo'o, žopte benne' ḻo choḻe ka' bžíngake' gan zoe'. Naž Jesusen' wnnable' ḻégake', na' wnné': \p —¿Žejḻe'le chia' neda', gak yeyona' ḻe'e? \p Ḻégake' wnnágake': \p —O', X̱an. \p \v 29 Naž Jesusen' wdane' yej ḻáwgake', na' wnné': \p —Kan žejḻe'le, ka' gaken chele. \p \v 30 Ḻa' beyáljwte yej ḻáwgake'. Naž Jesusen' bchi'le' ḻégake', na' wnné': \p —Le wia bi we'le latje no benne' nnezle' da' ni. \p \v 31 Kate' bežójgake', ḻa' bzétegake' diža' dot yežlyón' kan nak da' ben Jesusen'. \s1 Jesús žeyone' to benne' bi žak nnie' \p \v 32 Kate' Jesusen' bežójḻene' benne' wsedle chie' ka' tẕen ḻo yo'on', bžingak benne' ka' gan zoa Jesusen', benne' ka' zedjwá'gake' to benne' gan zoe' Ḻe', benne' bi žak nnie' dan' yoe'e be' x̱iwe'. \v 33 Kate' bebéj Jesusen' be' x̱iwen', ḻa' wnnete bennen' bi gok nnie'. Bebán ḻáže'gak benne' ka' nníta'gake' ga na', na' wnnágake': \p —Bi na' ḻe'elto' da' ki gan nníta'gak benne' Israel ka'. \p \v 34 Naž benne' yodo' fariseo ka' wnnégake' chie', na' wnnágake': \p —Benne' ni žebeje' be' x̱iwe' ka' ḻen yeḻa' wak che x̱angak be' x̱iwe' ka'. \s1 Jesús žak nyache' ḻaže'e ni'a chegak benne' zan ka' \p \v 35 Wdá Jesusen' dot kwit gan zej že' yež ẕen ka', na' yeždo' ka', na' gan nak ḻo yo'o gan ẕdobgak benne' judío ka' nich yéngekle' x̱tiža' Dios, na' bsedle' benách ka' nníta'gake' ga na', na' bchaḻje' diža' chawen' kan ẕnna bia' Dios. Beyone' yógo'te benne' ka' zoa bi da' želzake'e, benne' ka' nníta'gake' ḻo yež ka'. \v 36 Kate' bḻe'el Jesusen' benne' zan ka', beyache' ḻáže'le' ḻégake', dan' želzake'e, na' žedó ḻáže'gake' kan žak chegak ẕila' ka' bi zoa benne' gape chí'igake'-ba'. \v 37 Naž Jesusen' gože' benne' wsedle chie' ka', na' wnné': \p —Da' li, ẕen nak yel, san babze benne' ka' nníta'gake' nich ḻápgaken'. \v 38 Che ḻen, le gáta'yoel Dios, Bennen' nake' X̱an yelen', na' nnáblele-ne' seḻe'e benne' wen žin ka', nich ḻápgaken'. \c 10 \s1 Jesús ẕbie' chežinno benne' nich gákgake' wbás chie' ka' \r (Mr. 3:13‑19; Lk. 6:12‑16) \p \v 1 Naž bḻiž Jesusen' chežínnote benne' wsedle chie' ka', na' bdie' ḻo ná'gake' yeḻa' wnná bia' nich yebéjgake' be' x̱iwe' ka' yo'ogak benách ka', na' nich yeyóngake' yógo'te benne' yižwé' ka', na' yógo'te benne' ka' zoa bi da' želzake'e. \p \v 2 Ki legak chežínnote wbás ka' wžé Jesusen': \q1 Smon, (ḻezka' lie' Bedw). \q1 Ndres, (biche' Smon na'). \q1 Jakob, (ẕi'n Sebedeo). \q1 Ẕwa, (biche' Jakob na'). \q1 \v 3 Lip. \q1 Bartol. \q1 Mas. \q1 Matío, (benne' wechiẕjw). \q1 Jakob, (ẕi'n Alfeo). \q1 Lebeo, (ḻezka' lie' Tadeo). \q1 \v 4 Smon, (benne' že' ḻaže'e yež Israel). \q1 Judas Iskariote, (bennen' wdíe' Jesusen' ḻo na'gak benne' ka' gótgake' Ḻe'). \s1 Jesús žseḻe'e wbás chie' ka' nich chejzégake' x̱tiže'e \r (Mr. 6:7‑13; Lk. 9:1‑6) \p \v 5 Naž Jesusen' bseḻe'e chežínnote benne' wsedle chie' ka' nich chejzégake' x̱tiže'e, na' bchi'le' ḻégake', na' wnné': \p —Bi chejle gan zej nnita' benách ka' bi zej nake' judío, na' bi chazle lažgak benách ka' nníta'gake' gan nbab Samaria. \v 6 Le chej gan zej nnita' benách Israel ka', benne' zej nake' ka ẕíla'do' ka', bia ka' zej nnitlba'. \v 7 Le wcháḻj diža' chawen', na' nnale: “Za' žin ža ḻa' Bennen' zoe' ya'abá che Dios nich nna bi'e ḻo yežlyó nga.” \v 8 Le yeyón benne' yižwé' ka'. Le yeyón benne' ka' zej de'e yižwé' leže. Le yesbán benne' gat ka'. Le yebéj be' x̱iwe' ka' yo'ogak benách ka'. Bennza' yeḻa' wnná bia' ni chele. Le wkonlen žin, na' bi be wchíẕjwle. \p \v 9 ’Bi be wa'le ḻo bzod chele, cha' mežw oro, o mežw plat, o mežw lasdo'. \v 10 Bi wa'le yix̱jw yet chele da' gawle ḻo nez. Toze laže' da' x̱oa yenle wa'le, na' bi wa'le ẕeḻ-le, o bar chele, dan' wžeḻkzle benne' wen žin da' gawe'. \p \v 11 ’Gáte'teze yež ẕen, o yeždo' gan žinle, le nnab cha' zoa no benne' ga na' nake' ḻi ḻaže', na' ga'nle liž bennen' na' zejte yežojle ḻo yežen'. \v 12 Kate' cho'le to yo'o, le gape “Padiox̱” benne' ka' nníta'gake' yo'on', na' nnáblele Dios wneẕjwe' chégake' da' wzóa žin yichj ḻáẕdo'gake'. \v 13 Cha' zej nak zi benne' ka' nníta'gake' yo'on', na' da' ẕzoa žin yichj ḻáẕdo'žo gá'nḻenen ḻégake', san cha' bi zej nak zi benne' ka', nnable bi ga'nḻen ḻégake' dan' ẕzoa žin yichj ḻáẕdo'žo. \v 14 Gáte'teze gan žinle gan bi gápegak benách ka' ḻe'e ba la'ne, na' bi wzé nággake' x̱tíža'le, le yežój ḻo yo'on', o ḻo yežen', na' le kwib bix̱te yo da' dan' lable, da' wḻoe'elen ḻégake' zej nbage'e ẕia. \v 15 Da' li žapa' ḻe'e, kate' žin ža chog Dios chegak benách ka' sáka'gake', sáka'žegak benách ka' nníta'gake' ḻo yežen' ka sáka'gak benách ka' wnníta'gake' ḻo yež Sodoma, na' ḻo yež Gomorra, yež ka' bchinnj Dios. \s1 Benne' yežlyó ka' wsaka' zí'gake' benne' ka' che Jesús \p \v 16 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Le wia nga, neda' žseḻa'a ḻe'e, na' gakle ka ẕíla'do' ka' želdaba' gan zej nnita' beko' yix̱e' snia ka'. Le gak ban ḻaže' kan zej nak bele snia ka', san ḻezka' le gak gax̱jw ḻaže' kan zej nak plomdo' ka'. \v 17 Le gape chi'i kwinle chegak benách ka', dan' wdégake' ḻe'e ḻo na'gak benne' yolawe' ka', na' chíngake' ḻe'e gan nak ḻo yo'o gan ẕdobgak benne' judío ka' nich yéngekle' x̱tiža' Dios. \v 18 Ḻezka' wché'gake' ḻe'e gan že'gak benne' blo ka', na' gan že'gak benne' wnná bia' ka', dan' žónḻenle neda' tẕen. Ki gaken nich gak wchaḻjle x̱tiža'a gan že'gak benne' ka', na' gan že'gak benne' ka' bi zej nake' judío. \v 19 Naž kate' wdégake' ḻe'e ḻo na'gak benne' wnná bia' ka', bi gek zédlele biẕ nnale, dan' wchíz Dios yichj ḻáẕdo'le ḻa' ža na'ze da' nnale, o kan wchaḻjle. \v 20 Kege ḻé'ezele wchaḻjle, san Dios Be' La'y, Bennen' seḻa' X̱ažo Dios chele, Ḻekze' sóaḻene' ḻe'e, na' wchaḻje'. \p \v 21 ’Zej nnita' benách ka' wdégake' bíche'gake' ka' ḻo na'gak benne' ka' gótgake' ḻégake', na' ḻezka' benne' ka' zej nake' x̱agak x̱kwide' ka' wdégake' ẕí'ngake' ka', na' zej nnita' benne' ka' kwej yíchjgake' x̱ágake' ka', na' góngake' ga gátgake'. \v 22 Yógo'te benách wzóagake' ḻe'e cheḻa'ale dan' žónḻenle neda' tẕen, san yelá no benne' ga'ne' choch na' zejte ža ze ḻawte ža ka'. \v 23 Kate' wsaka' zi'gak benách ka' ḻe'e to ḻo yež, le wẕónnj ga na', na' le chej yetó yež, dan' žapa' ḻe'e, yeḻá'a neda', Benne' Golje' Benách, zga'ale kate' yeyóž wzele x̱tiža'a gan zej nnita' yógo'te yež ka' chegak benách Israel ka'. \p \v 24 ’Nóte'teze benne' nake' benne' wsedle bi nakže' blo ka bennen' žsedle' ḻe', na' ḻezka' no benne' nake' wen žin bi nakže' blo ka x̱ane'. \v 25 Bennen' nake' benne' wsedle žaḻa' yebele' cha' sáke'le' gake' kan nak bennen' žsedle' ḻe', na' benne' wen žin na' žaḻa' yebele' cha' gake' kan nak x̱ane'. Cha' neda' naka' ka benne' x̱an yo'o, na' ẕnnégake' chia', ẕnnágake' naka' Belzebú da' x̱iwe', ḻezka' da' zí'teže nnégake' chegak benách ka' žónḻengake' neda' tẕen. \s1 No Benne' žaḻa' žébežo \r (Lk. 12:2‑9) \p \v 26 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Che ḻen, bi žébele benách ka'. Ḻa' ḻaw yógo'te da' ka' žaken ži žize, na' gak bia' yógo'te da' zej ngache'. \v 27 Da' ẕcháḻjḻena' ḻe'e gan nak choḻ, le wchaḻjen gan nak ḻo baní', na' da' žapa' ḻe'e gan ngache', le nne zižje gan nak kwáselo. \v 28 Bi žébele benne' ka', benne' žótgake' beḻa' žen chegak benách ka', san bi gak wchínnjgake' be' nákkzežo. Le žebe Dios, Bennen' gak gote' beḻa' žen chele, na' ḻezka' gak cho'ne' be' nákkzele ḻo yi' gabíl. \p \v 29 ’Želdó'o chope byínnedo' ḻen to mežw lasdo', san bi bix̱e nitoba' ḻo yo cha' bi žonn X̱ažo Dios latje gaken. \v 30 Ḻezka' yógo'te yicha' yichjle ba blab Dios. \v 31 Che ḻen, bi žébele. Záka'žele ḻe'e ḻaw Dios ka záka'gak bia zan byínnedo' ka'. \s1 Benne' ka' ẕnnágake' žónḻengake' Benne' Cristo tẕen \r (Lk. 12:8‑9) \p \v 32 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —No benne' nne' žónḻene' neda' tẕen ḻawgak benách ka', ḻezka' neda' nnia' žonḻen bennen' neda' tẕen ḻaw X̱a', Bennen' zoe' ya'abá. \v 33 Benne' ka', benne' ẕbej yíchjgake' neda' ḻawgak benách ka', na' ẕnnágake' bi žónḻengake' neda' tẕen, ḻezka' neda' kwej yichja' ḻégake' ḻaw X̱a', Bennen' zoe' ya'abá. \s1 Jesús nake' ka to da' gonen ga ḻa'a lazgak benách ka' \r (Lk. 12:51‑53; 14:26‑27) \p \v 34 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Bi gekle za'a neda' nich ko'a yežlyó nga da' gonen ga gakgak benách ka' toze. Bi za'a nich gona' ga gakgak benách ka' toze, san za'a nich ko'a da' gonen ga ḻa'a lazgak benách ka'. \v 35 Za'a nga, na' gona' ga kwej yichjgak benách ka' x̱ágake', na' ḻezka' no'le ka' kwej yíchjgake' x̱ná'gake'. Ḻezka' no'le ẕoa' ližgak ka' kwej yíchjgake' x̱to' ẕí'ngake' ka'. \v 36 Ki gaken, ḻa' lježgak benách ka' wsaka' zí'gake' ḻégake'. \p \v 37 ’No benne' nží'ižele' x̱a x̱ne'e ka nži'ile' neda', bi nake' zi gónḻene' neda' tẕen, na' no benne' nží'ižele' x̱kwide' byo chie' o x̱kwide' no'le chie' ka nži'ile' neda', bi nake' zi gónḻene' neda' tẕen. \v 38 No benne' bi si' ḻo ne'e gake' ka to benne' zejté'e ḻe'e yag kroze, na' gónḻene' neda' tẕen, bi nake' zi gake' chia' neda'. \v 39 No benne' že' ḻaže'e gape chi'e yeḻa' nban chie', wniten', san no benne' wnite' yeḻa' nban chie' dan' žónḻene' neda' tẕen, yelá bennen'. \s1 Da' ka' Dios yebi'e chežo \r (Mr. 9:41) \p \v 40 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —No benne' gape' ḻe'e ba la'ne, ḻezka' gape' neda' ba la'ne, na' bennen' gape' neda' ba la'ne, ḻezka' gape' ba la'ne X̱ažo Dios, Bennen' bseḻe'e neda'. \v 41 No benne' gape' ba la'ne to benne' ẕchaḻje' ḻo wláz Dios dan' ẕchaḻje' ḻo wlaze' Ḻe', si' bennen' ḻa' ḻébeze kan nak da' wneẕjw Dios che bennen' ẕchaḻje' ḻo wlaze' Ḻe'. Ḻezka' no benne' gape' ba la'ne to benne' chawe' dan' nake' benne' chawe', si' bennen' ḻa' ḻébeze kan nak da' wneẕjw Dios che benne' chawen'. \v 42 Nóte'teze benne' wneẕjwe' to ẕbíndo'ze nis che to bénne'do' ki dan' nake' benne' wsedle chia' neda', da' li žapa' ḻe'e, si'kze bennen' da' wneẕjw Dios chie'. \c 11 \s1 Benne' ka' bseḻa' Ẕwa želžine' gan zoa Jesús \r (Lk. 7:18‑35) \p \v 1 Kate' beyóž Jesusen' bzejni'ile' benne' wsedle chie' ka', bezé'e ga na', na' wyeje' žejsedle' benách ka', na' žejchaḻje' x̱tiže'e ḻo yež ka' chegak benne' ka'. \p \v 2 Kate' ža ka' Ẕwa, bennen' bezóe' benách ka' nis, nyejwe' liž ya, na' benle' kan nak da' žon Jesusen'. Naž Ẕwan' bseḻe'e chope benne' ka' žónḻengake' ḻe' tẕen, na' bžíngake' gan zoa Jesusen'. \v 3 Žoptie' wnnábgekle' Jesusen', na' wnnágake': \p —¿Nako' Le' Benne' Criston', Bennen' žaḻa' ḻe'e yežlyó nga, o žaḻa' kwezto' na' zejte ḻa' yetó benne'? \p \v 4 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Le chej chejzenle Ẕwan' dan' žénlele, na' dan' ẕḻé'elele. \v 5 Le yi'e kan žaken, žeḻé'egekle benne' ka' gókgake' ḻo choḻe, na' žeza'gak benne' ka' bi gok sá'gake'. Ba beyakgak chawe' benne' ka' wdá'gake' yižwé' leže, na' žeyéngekle benne' kweẕw ka'. Ba bebangak benne' ka' gótgake', na' nníta'gak benne' ka' ẕzéngekle' benne' yache' ka' diža' chawen'. \v 6 Ba nez ẕen gaken che bennen' bi gak chope ḻaže'e, na' bi kwej yichje' neda'. \p \v 7 Kate' ba beza'gak benne' ka' žónḻengake' Ẕwan' tẕen, naž wzó ḻaw Jesusen' ẕcháḻjḻene' benách ka' nníta'gake' ga na' kan nak che Ẕwan', na' gože' ḻégake': \p —¿Biẕ gónelele ḻé'elele katen' wyejle ḻo latje dachen'? ¿Gónelele ḻé'elele to benne' nake' ka to ya x̱tildo' da' ẕzechj be'? \v 8 Cha' kege, ¿biẕ gónelele ḻé'elele? ¿Gónelele ḻé'elele to benne' nakwe' laže' da' záka'ḻe'en? Nnézkzelele benne' ka' zej nakwe' laže' da' záka'ḻe'en nníta'gake' ližgak benne' wnná bia' ka'. \v 9 Yetó na', ¿biẕ gónelele ḻé'elele? ¿Gónelele ḻé'elele to benne' ẕchaḻje' ḻo wláz Dios? Ka' naken, žekla' neda'. Žapa' ḻe'e, bḻé'elele to benne' nákḻe'eže' blo ka yezika' benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios. \v 10 Ki naken dan' nak Ẕwan' bennen' nyejw kan nak chie' ḻe'e yiche la'y, da' ẕnnan: \q1 Bwia nga, žseḻa'a benne' wbás chia', bennen' cheje' zga'ale' ka Le'. \q1 Ḻe' gon chawe'e nez gan tio'. \m \v 11 Da' li žapa' ḻe'e. Dot yežlyó nga, bi zoa nitó benne' nakže' blo ka Ẕwan', bennen' bezóe' benách ka' nis, san no benne' nakže' gax̱jw ḻaže' gan ẕnna bia' Dios, Bennen' zoe' ya'abá, nakže' blo ka Ẕwan'. \p \v 12 ’Katen' wzó ḻaw bezóa Ẕwan' benách ka' nis, na' zejte na'a ža, de chgi' želžó'o benách ka' gan ẕnna bia' Dios, Bennen' zoe' ya'abá, na' benne' wechóg ḻaže' ka' žon byéngake' chó'ogake' ga na'. \v 13 Kate' bḻa'te ža na' wzóa Ẕwan', da' bchi'le Moisés ḻe'e, na' da' bzojgak yógo'te benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios bḻoé'egeklen kan ẕnna bia' Dios, Bennen' zoe' ya'abá. \v 14 Cha' žénelele si' ḻo na'le da' ki, žaḻa' nnézlele Ẕwan' nake' Lías, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te, na' nake' bennen' wnná Dios žaḻa' yeḻé'e da' yoble ža ni zoažo na'a. \v 15 No benne' zoa nage', na' ženle', žaḻa' wzé nage'. \p \v 16 ’¿Biẕ wsaka' ḻeba' kan zej nak benne' ka' nníta'gake' ža ni zoažo na'a? Zej nake' ka x̱kwide' ka' želbe'be' ḻawe' ya'a. Ẕbéžeya'agakbe', na' žḻižgakbe' ljéžgakbe' ka', \v 17 na' želnnabe': “Ẕkwéžeto' chele bžejw. ¿Biẕ chen' bi ẕa'ale? Žoḻ nyáche'to' chele. ¿Biẕ chen' bi ẕbeže nyáche'le?” \v 18 Ki nakle, dan' bḻa' Ẕwan', na' dan' bi bdawe' kan žawle ḻe'e, wnnele chie', wnnale: “Da' x̱iwe' žónḻenen ḻe' tẕen.” \v 19 Naž bḻa'a neda', Benne' Golje' Benách, na' že'j žawa', na' ẕnnele chia', ẕnnale: “Nake' benne' wawḻe'e, na' benne' že'je'. Nake' lježgak benne' wechiẕjw ka', na' yezika' benne' wen doḻa' ka'.” Yeḻa' žejní'il che Dios nak bian' ni'a che da' žongak benne' ka' nzi' ḻo ná'gaken'. \s1 Da' gak che no benne' bi gone' kan ẕnna x̱tiža' Dios \r (Lk. 10:13‑15) \p \v 20 Naž wzó ḻaw Jesusen' ẕdiḻe' benne' ka' nníta'gake' ḻo yež ka' gan bene' da' zan yeḻa' wak ẕen ka', dan' bi beyát ḻáže'gake'. \v 21 Gože' ḻégake': \p —Da' nyáche'ḻe'e gaken chele ḻe'e, benách ka' che yež Korazín. Da' nyáche'ḻe'e gaken chele ḻe'e, benách ka' che yež Betsaida. Chela' gokgak yeḻa' wak ẕen ka' ḻo yež Tiro, na' ḻo yež Sidón ka da' ka' bena' gan zoale, ža ni'tel yeyát ḻáže'gak benne' ka' che yež Tiro na', na' che yež Sidón na', na' gákwgake' laže' zeche', na' wžíagake' de yíchjgake', da' wḻoe'elen žeyát ḻáže'gake'. \v 22 Na'a, neda' žapa' ḻe'e, kate' žin ža chog Dios chegak benách ka' sáka'ḻe'egake', sáka'žele ḻe'e kan sáka'gak benne' ka' che yež Tiro na', na' che yež Sidón na', yež ka' bchinnj Dios. \v 23 Ḻe'e, benne' ka' che yež Kapernaum, ¿žékelele ḻe'e cho'ole ya'abá che Dios dan' bḻé'elele da' ka' bena' neda'? Yetjle ḻo yi' gabíl. Chela' gokgak yeḻa' wak ẕen ka' ḻo yež Sodoma, ka da' ka' bena' gan zoale, ga'ngak benne' yežen', na' zejte na'a ža. \v 24 Na'a, neda' žapa' ḻe'e, kate' žin ža chog Dios chegak benách ka' sáka'ḻe'egake', sáka'žele ḻe'e kan sáka'gak benne' ka' che yež Sodoma na'. \s1 Ẕnna Jesús: “Le gonḻen neda' tẕen, na' yezí' ḻáže'le” \r (Lk. 10:21‑22) \p \v 25 Kate' ža na' bchaḻj Jesusen', na' wnné': \p —Ẕka'n ẕena' Le', X̱e, nako' X̱an ya'abá, na' X̱an yežlyó nga, dan' bkacho'o da' ki, nich bi ḻé'egeklen benne' ka' žejní'igekle', san bḻoe'elo' benne' ka' zej nake' ka x̱kwide' ka' da' ki. \v 26 Ka'kze gaken, X̱e, dan' ki wyáz ḻažo'o Le'. \v 27 Ba bde X̱an' yógo'te ḻo na'a neda'. Bi nonbia' no benne' neda', Ẕi'n Dios, san toze X̱ažo Dios, na' bi nonbia' no benne' X̱ažo Dios, san toza' neda', Ẕi'n Dios, na' ḻezka' benne' ka' žénela' wḻoe'ela' ḻégake' X̱ažo Dios. \v 28 Le gonḻen neda' tẕen yógo'tele žejx̱áke'le dan' žóntezle žin che yodo', na' nwa'le ywa' zi'i che da' ẕchi'le yodo', na' neda' gona' ga yezí' ḻáže'le. \v 29 Ḻo yeḻa' gax̱jw ḻaže' chele le gon x̱china', gakle ka go'n ka', bia ka' želzi'ba' yogo' chégakba'. Le wsedle da' nnia' neda', dan' naka' gax̱jw ḻaže', na' kwide' ḻaže', na' žéḻ-lele yeḻa' žezí' ḻaže', na' ga'n ži yichj ḻáẕdo'le. \v 30 Yogon' dan' x̱oa' ḻe'e, dan' naken da' wchi'la' ḻe'e, bi naken zede, na' ywa' wa'a ḻe'e da' naken da' žsedla', žá'ado'ze naken. \c 12 \s1 Benne' ka' che Jesús želké'e bisto ẕoa' stribe ža la'y \r (Mr. 2:23‑28; Lk. 6:1‑5) \p \v 1 Kate' ža na', da' naken ža la'y chegak benne' judío ka', wdé Jesusen' gan de yele ẕoa' stribe. Želdón benne' wsedle chie' ka', na' wzó ḻáwgake' želké'e bisto gan žia ẕoa' striben', na' žáwgaken'. \v 2 Kate' benne' yodo' fariseo ka' bḻé'egekle' da' ni, góžgake' Jesusen': \p —Bwia nga, žongak benne' wsedle chio' ka' da' bi žaḻa' gonžo ža la'y. \p \v 3 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —¿Bi beḻ-le ḻe'e yiche la'y kan nak da' ben Dabí katen' wdone', na' ḻezka' wdongak benne' ka' wnníta'ḻengake' ḻe'? \v 4 Wyoé'e ḻo yo'o che Dios, na' bdawe' yet x̱til ka' zej nkwe'e ḻo bkog la'y, dan' bi žaḻa' gawe' ḻe', na' bi žaḻa' gawgak benne' ka' wnníta'ḻengake' ḻe', san toze bx̱oz ka' de latje gáwgaken'. \v 5 ¿Bi beḻ-le da' wnná Moisés wak gongak bx̱oz ka' ža la'y ka'? Žóngake' žin ḻi'a yodo' ža la'y ka', na' bi želbage'e doḻa'. \v 6 Na'a, neda' žapa' ḻe'e, zoa' neda' nga, na' naka' benne' nakže' blo ka yodo'. \v 7 Bi žejní'ilele dan' nyejw ḻe'e yiche la'y, da' ẕnnan: “Žénela' yeyache' ḻáže'lele lježle ka', na' kégeze gotle bia beždo' ka', bia ka' ẕzeyle ḻo bkog la'y chia'.” Chela' žejní'ilele da' ki, bi besbága'le benne' ka' ẕia, benne' ka' bi želbage'e ẕia. \v 8 Ka' naken, dan' naka' neda', Benne' Golje' Benách, X̱an ža la'y. \s1 Jesús žeyone' to benne' nžeke' ne'e \r (Mr. 3:1‑6; Lk. 6:6‑11) \p \v 9 Naž bezá' Jesusen' ga na', na' wyoé'e ḻo yo'o gan ẕdobgak benne' judío ka' nich yéngekle' x̱tiža' Dios. \v 10 Ḻo yo'on' wzóa to benne' nžeke' ne'e, na' dan' žénegekle benne' judío wnná bia' ka' žéḻgekle' to da' gak yesbága'gake' Jesusen' ẕia, che ḻen wnnábgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p —¿De latje yeyonžo no benne' yižwé' kate' nak ža la'y? \p \v 11 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —No benne' ládjwle ḻe'e, cha' zoa to ẕila' chie', na' cha' bix̱ba' toba' ḻo yežw kate' nak ža la'y, ¿bi chejleje'-ba'? \v 12 Záka'že to benne' ka to ẕila'. Che ḻen, de latje gonžo da' nak chawe' chegak benách ka' kate' nak ža la'y. \p \v 13 Naž Jesusen' gože' benne' yižwén': \p —Bḻi no'o. \p Kate' bḻi ne'e, ḻa' beyakten chawe' kan nak yecheḻá'a ne'e. \p \v 14 Naž bežachjgak benne' yodo' fariseo ka', na' béngake' x̱tíža'gake' nich gótgake' Jesusen'. \s1 To benne' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te bchaḻje' che Jesús \p \v 15 Kate' gókbe'ele Jesusen' da' ni, bezé'e ga na', na' benne' zan jákḻene' Ḻe' tẕen. Naž Jesusen' beyone' yógo'te benne' yižwé' ka', benne' nníta'gake' ládjwgak benách ka', \v 16 na' bchi'le' ḻégake' bi wzéngekle' benách ka' no nake' Ḻe'. \v 17 Kate' bcháḻjḻene' ḻégake' gok da' wnná Isaías, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te, katen' wnné': \q1 \v 18 Le wia nga, Bennen' nake' wen žin chia', \q1 Bennen' wžekza' neda'. \q1 Nži'ila' Ḻe', na' žaz ḻaža'a Ḻe'. \q1 Wchiza' Ḻe' Be' La'y. \q1 Ḻe' wzenle' yógo'te benách kan gona', \q1 wchi'a ḻaža'a ḻégake'. \q1 \v 19 Bi tiḻ diže'e ḻen no benne', na' bi nnie' zižje, \q1 na' bi yenle no benne' chi'e gan nak zi'to'. \q1 \v 20 To ya x̱tildo' da' zoa be bi chichjwen', \q1 na' to yi' da' za' yoḻen, bi wsoḻen', \q1 kate' wzoaže' da' nak chawe' chie'. \q1 \v 21 Yógo'te benách ka' wẕén ḻáže'gake' Ḻe'. \s1 Ẕnnágake': “Da' x̱iwe' žónḻenen Jesús tẕen” \r (Mr. 3:19‑30; Lk. 11:14‑23; 12:10) \p \v 22 Naž bḻa'gak benne' ka' zej noe'e to benne' ḻo choḻe gan zoa Jesusen', bennen' bi žak nnie', dan' yoe'e be' x̱iwe', na' Jesusen' beyone' ḻe'. Ki goken, bennen' goke' ḻo choḻe, na' bi gok nnie', na'a ẕḻe'ele', na' ẕchaḻje'. \v 23 Che ḻen bebán ḻáže'gak yógo'te benne' ka' nníta'gake' ga na', na' wnnágake': \p —¿Nak benne' ni ẕa'só Dabí, bennen' žaḻa' ḻe'e? \p \v 24 Kate' béngekle benne' yodo' fariseo ka' da' ni, wnnágake': \p —Benne' ni žebeje' be' x̱iwe' ka', dan' Belzebú, da' x̱iwe', dan' naken x̱angak be' x̱iwe' ka', žónḻenen Ḻe' tẕen. \p \v 25 Žákbe'ele Jesusen' dan' ẕza' ḻáže'gake', na' gože' ḻégake': \p —Gáte'teze gan ẕnna bia'gak benách ka', cha' žoj chóplegak benne' ka', na' cha' tíḻ-ḻengake' ljéžgake' ka', kwia yi' yeḻa' wnná bia' chégake'. Ḻezka', cha' žoj chóplegak benách ka' nníta'gake' to yež o to yo'o, na' cha' tíḻ-ḻengake' ljéžgake' ka', bi gak dia'gak benne' ka' nníta'gake' ḻo yežen' o ḻo yo'on'. \v 26 Ḻezka', cha' kwej da' x̱iwe' ḻa' ljéžekzen, na' cha' tíḻ-ḻengak be' x̱iwe' ka' ḻa' ḻégakkzen, ¿nakx̱kze gak dia' yeḻa' wnná bia' che da' x̱iwen'? \v 27 Ẕnnele chia', na' ẕnnale žebeja' be' x̱iwe' ka' dan' Belzebú da' x̱iwe' žónḻenen neda' tẕen. Cha' neda' žona' ki, ¿noẕ benne' žónḻene' tẕen benne' ka' žónḻengake' ḻe'e tẕen kate' žebéjgake' be' x̱iwe' ka'? Che ḻen, da' žóngakkze' nak bian' nchíx̱elele ḻe'e. \v 28 Na'a, cha' neda' žebeja' be' x̱iwe' ka' dan' zoaḻen yeḻa' wak che Dios Be' La'y neda', da' li yeḻa' wnná bia' che Dios ba bḻan' ga zoale ni. \p \v 29 ’¿Gak no benne' choe'e liž to benne' waḻe, na' kweje' yeḻa' wnni'a da' žen' liže', cha' zga'ale bi wcheje' benne' waḻen'? Naž gak choe'e nich wtache' liž benne' waḻen'. \p \v 30 ’No benne' bi žónḻene' neda' tẕen, ẕbej yichje' neda', na' ḻezka' no benne' bi ẕtóbḻene' neda' tẕen, žóslase'. \p \v 31 ’Che ḻen žapa' ḻe'e, yógo'te doḻa' da' žongak benách ka', na' diža' zi' ka' da' ẕnnégake' che Dios, yenít ḻaw Dios chégake', san no benne' nne zi'e che Dios Be' La'y, batkle yenít ḻaw Dios chie'. \v 32 Ḻezka', cha' no benne' nnie' chia' neda', Benne' Golje' Benách, Dios yenít ḻawe' chie', san no benne' nnie' che Dios Be' La'y, batkle yenít ḻaw Dios chie'. Bi yenít ḻawe' chie' ža ni zoažo na'a, na' bi yenít ḻawe' chie' ža zezán'. \s1 Da' žonžo nak bian' kan nakžo \r (Mt. 7:15‑19; Lk. 6:43‑45) \p \v 33 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Cha' nak ẕix̱ to yag, kwian da' ẕix̱, san cha' bi nak ẕix̱ bi kwian da' ẕix̱. Ki naken, da' ẕbia to yag nak bian' kan naken. \v 34 Ḻe'e, lježgak bele snia nakle. ¿Nakx̱ gak wchaḻjle da' naken chawe', cha' bi nakle chawe'? Kan nak da' ẕza' ḻáže'gak benách ka', ḻezka' ẕcháḻjgake'. \v 35 Ẕchaḻj to benne' chawe' da' nak chawe' dan' yo'o da' naken chawe' ḻo yichj ḻáẕda'we', san ẕchaḻj no benne' bi nake' chawe' da' bi nak chawe', dan' yo'o da' bi naken chawe' ḻo yichj ḻáẕda'we'. \v 36 Che ḻen žapa' ḻe'e, kate' žin ža chog Dios chegak benách ka' sáka'gake', wchi'a ḻaže'e benách ka' ni'a chegak yógo'te diža' da' wnnágakkze' ka'ze. \v 37 Kan nak da' ẕnno', wchi'a ḻaže'e le', na' yežojo' chawe' o bago'o ẕia ni'a che dižan' da' wnnó'. \s1 Ẕnnábgekle' Jesús gone' to da' gak bian' no nake' \r (Mr. 8:12; Lk. 11:29‑32) \p \v 38 Naž beži'igak benne' yodo' fariseo ka' ḻen benne' yodo' wsedle ka', na' góžgake' Jesusen': \p —Benne' wsedle, žénelto' ḻe'elto' to da' gono' da' gak bian' gan za' yeḻa' wnná bian' da' napo'. \p \v 39 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Benne' ki, benne' wen da' ẕinnj ka', na' bi zej nake' dot ḻi ḻaže', ẕnnábgekle' neda' gona' to da' gak bian' no naka'. Bi be da' gak bian' ḻé'egekle', san toze da' nak bia' kan gok che Jonás, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios. \v 40 Kan gok che Jonasen', bga'ne' ḻe'e bel ẕen chonne ža chonne yele, ḻezka' gaken chia' neda', Benne' Golje' Benách, dan' chonne ža chonne yele ga'na' ẕan yo. \v 41 Benne' ka' wnníta'gake' ḻo yež Nínibe chásgake' ža na' kate' chog Dios chegak benách ka' da' gone' chégake', katen' wchi'a ḻaže'e benách ka' nníta'gake' ža ni zoažo na'a, na' da' bengak benne' ka' che yež Nínibe na' yesbagan' benách ki ẕia dan' beyát ḻáže'gak benne' ka' che yež Nínibe na' katen' Jonasen' bzenle' ḻégake' x̱tiža' Dios, na' na'a zoa' neda' nga, na' nákḻe'eža' ẕen ka Jonasen'. \v 42 Ḻezka' no'len' wnná bi'e yežen' da' žen' zaka' gan ẕde wbíž byo' zag ka' chase' ža na' kate' chog Dios chegak benách ka' da' gone' chégake' kate' wchi'a ḻaže'e benách ka' nníta'gake' ža ni zoažo na'a, na' da' ben no'len' yesbagan' ḻégake' ẕia, dan' bžoj no'len' gan nakḻe'e zi'to' nich yenle' diža' sina' da' bchaḻj Salomón, na' na'a zoa' neda' nga, na' nákḻe'eža' ẕen ka Salomón na'. \s1 Kate' žežín be' x̱iwe' latje chen \r (Lk. 11:24‑26) \p \v 43 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Kate' žežój be' x̱iwe' yo'o to benne', ẕdan gan nbiž, na' žiljen gan yezí' ḻažen'. Cha' bi wžeḻ-len gan yezí' ḻažen', \v 44 naž nnan: “Yeyá'a latje chia' gan bžoja'.” Kate' yežinen gan bžojen, chejx̱akan' bennen', nake' ka to yo'o ndachen, na' nloan, na' ba nba'an nich chejsóa no benne' ga na'. \v 45 Naž chej be' x̱iwen', na' chejx̱ín' yegaže be' x̱iwe' ka', be' zej nakžen x̱iwe' ka ḻen, na' chó'ogaken yógo'ten, na' chejnníta'gaken ḻo yichj ḻáẕdo'w bennen', na' ga ze ḻaw gakže nyache' che bennen' kan goken chie' zga'ale. Ḻezka' gaken chegak benách ki, benne' wen da' ẕinnj ka'. \s1 X̱na' Jesús, na' benne' biche'e ka' \r (Mr. 3:31‑35; Lk. 8:19‑21) \p \v 46 Kate' Jesusen' ne ẕcháḻjḻene' benách ka' da' ni, bžin x̱ne'e ḻen benne' biche'e ka' ga na'. Wnníta'gake' ḻa' ḻí'ale, na' gónegekle' wcháḻjḻengake' Jesusen'. \v 47 Naž to benne' bzenlen' Jesusen', na' wnné': \p —Bwia nga, zoa x̱no'o ḻen benne' bicho'o ka' ḻa' ḻí'ale, na' žénegekle' wcháḻjḻengake' Le'. \p \v 48 Bechebe Jesusen', na' gože' bennen' bzenle' Ḻe' da' ni, na' wnné': \p —¿Nnézlele no benne' nake' x̱na'a, na' no benne' ka' zej nake' benne' bícha'ado' ka'? \p \v 49 Naž bḻi ne'e, na' bḻoe'ele' benne' wsedle chie' ka', na' wnné': \p —Bwia nga, benne' ki zej nake' ka x̱na'kza', na' benne' bíche'kza' ka'. \v 50 Nóte'teze benne' žone' kan žénele X̱a', Bennen' zoe' ya'abá, benne' ni nake' bi' bíche'kza', na' bi' zankza', na' x̱na'kza'. \c 13 \s1 Žsaka' ḻebe Jesús kan nak che to benne' žaz \r (Mr. 4:1‑9; Lk. 8:4‑8) \p \v 1 Ḻa' ža na'ze bžoj Jesusen' ḻo yo'o, na' bejsóe' žoa'a nisdo'. \v 2 Dan' bdobgak benne' zan gan zoa Jesusen', wžene' to ḻo barkw, na' wži'e ga na', na' benne' zan ka' wnníta'gake' ḻo yo biž žoa'a nisdon'. \v 3 Naž Jesusen' bcháḻjḻene' ḻégake', na' da' zan da' bsedle' ḻégake', da' ka' bsaka' ḻebe', na' wnné': \p —Le wia nga, bžoj to benne' žaz, yjeze' bínnedo' ka'. \v 4 Kate' ne zjeze', béx̱jwgak baḻe bínnedo' ka' žoa'a nez, na' bžingak byínnedo' ka', na' bdáwgakban'. \v 5 Béx̱jwgak yebaḻe bínnedo' ka' ḻo yo gan že' yej, gan de láte'ze yo, na' ḻa' bḻá'tegaken, dan' de láte'ze yo ga na'. \v 6 Naž kate' bḻa' wbíž, ḻa' wbižte dan' goze', dan' bi zoa gan gon lwen. \v 7 Béx̱jwgak yebaḻe bínnedo' ka' gan beḻa'gak lba yeche' ka'. Belgóleḻe'e lba yeche' ka', na' bdóbgaken dan' goze', na' bžia yí'gaken ḻégaken. \v 8 Béx̱jwgak yebaḻe bínnedo' ka' gan nak ḻo yo beb, na' bnéẕjwgaken. Bnéẕjwgak baḻe dan' goze' yetó gaywá' ka'. Bnéẕjwgaken yebaḻen yechonnḻalj ka', na' bnéẕjwgaken yebaḻen yechí žoa ka'. \v 9 No benne' zoa nage', na' ženle', žaḻa' wzé nage'. \s1 Da' žénele Jesús gongak da' ka' bsaka' ḻebe' \r (Mr. 4:10‑12; Lk. 8:9‑10) \p \v 10 Naž bžingak benne' wsedle ka' che Jesusen' gan zoe', na' wnnábgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p —¿Biẕ chen' ẕcháḻjḻeno' benách ka' da' ka' žsaka' ḻebo'? \p \v 11 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Dios žonne' ḻe'e latje chejní'ilele da' ngache' kan ẕnna bi'e Ḻe' ya'abá chie', san benne' ki bi žénegekle' chejní'igekle'. \v 12 No benne' ẕzi'e x̱tiža' Dios, Dios wneẕjwe' chie' yelate', na' gáta'ḻe'en chie', san no benne' bi ẕzi'en, da' do'ze dan' ba nzi'e yegá'n. \v 13 Che ḻen ẕcháḻjḻena' ḻégake' da' ka' žsaka' ḻeba', dan' ẕwíagake' san bi ẕḻé'egekle'. Želyenle' san bi ẕze nággake', na' bi žejní'igekle'. \v 14 Ki žaken, ẕžin da' wnná Isaías, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios, katen' wnné': \q1 Da' li yénlele san bi chejní'ilele. \q1 Wíaḻe'ele san bi ḻé'elele da' nakkzen. \q1 \v 15 Ki naken dan' nak zide yichj ḻáẕdo'gak benne' ki, \q1 na' bi be žaz ḻo yichj nággake'. \q1 Nyejw yej ḻáwgake', \q1 na' bi ẕḻé'egekle' ḻen yej ḻáwgake' ka'. \q1 Bi ẕze nággake' \q1 na' bi ẕzejní'igekle' yichj ḻáẕdo'gake', \q1 na' bi žeyákgake' chia' neda', \q1 nich gak yeyona' ḻégake'. \p \v 16 ’Na'a, ba nez ẕen naken chele ḻe'e, dan' ẕḻé'egekle yej ḻawle ka', na' žéngekle nagle ka'. \v 17 Da' li žapa' ḻe'e, benne' zan, benne' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios, na' benne' chawe' ka', gónegekle' ḻé'egekle' da' ẕḻé'elele ḻe'e, san bi bḻé'egeklen'. Gónegekle' yéngekle' da' žénlele ḻe'e, san bi béngeklen'. \s1 Ẕḻoe'el Jesús da' žsedle da' bsaka' ḻebe' \r (Mr. 4:13‑20; Lk. 8:11‑15) \p \v 18 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Le wzé nag da' žsedle da' bsaka' ḻeba' che benne' žaz. \v 19 Nóte'teze benne' ženle' diža' kan ẕnna bia' Dios ya'abá, na' bi žejni'ilen', žak che diža' da' benlen' kan gok che bínnedo' ka' béx̱jwgaken žoa'a nez. Ḻa' za'te da' x̱iwe', na' žeká'n dižan' da' wyazen ḻo yichj ḻáẕdo'w bennen'. \v 20 Bínnedo' ka' béx̱jwgaken ḻo yežlyón' gan že' yej žsédgeklen kan žak che no benne' ženle' dižan', na' ḻa' ẕze nagtien' ḻo yeḻa' žebél chie', \v 21 san kan bi wdia'gak bínnedo' ka' dan' bi gota' gan góngaken lwen, ḻezka' žaken che bennen'. Kate' žin to da' žsaka' zin' ḻe', na' kate' ẕbia ḻáže'gak benách ka' ḻe' dan' nzi' ḻo ne'e dižan', ḻa' gakte chope ḻaže'e. \v 22 Bínnedo' ka' béx̱jwgaken gan bególegak lba yeche' ka' žsédgeklen kan žak che bennen' ženle' dižan', san ẕdan ḻaže'e da' ka' zej nnitan' yežlyó nga, na' da' ka' žon ḻáže'geklen bennen' dan' ẕdan ḻaže'e yeḻa' wnni'a che yežlyó nga. Da' ki žóngaken ga kwia yi' dižan', na' bi gak gonen žin ḻo yichj ḻáẕda'we'. \v 23 Bínnedo' ka' béx̱jwgaken ḻo yo beb žsédgeklen kan žak che bennen' ženle' dižan', na' žejni'ilen', na' žon žin dižan' ḻo yichj ḻáẕda'we'. Zej nak baḻe benách ka' ka bínnedo' ka' bnéẕjwgaken yetó gaywá' ka'. Zej nak yebaḻe benách ka' ka bínnedo' ka' bnéẕjwgaken yechonnḻalj ka', na' zej nak yebaḻe benách ka' ka bínnedo' ka' bnéẕjwgaken yechí žoa ka'. \s1 Yíx̱e'do' ka'ze da' ẕnnan' kan ẕnna' yele ẕoa' stribe \p \v 24 Naž bsaka' ḻebe Jesusen' yetó, na' gože' ḻégake': \p —Kan gak gan žin da' ẕnna bia' Dios ya'abá naken kan gok che bínnedo' chawe' ka' da' goz to benne' gan nak ḻo yežlyó chie'. \v 25 Kate' ne ẕtasgak benne' ka' nníta'gake' liže', bḻa' to benne' ga na', benne' bi ẕḻe'ele' ḻe' chawe', na' yjeze' ḻo yežlyó chien' bínnedo' ka' che yix̱e' ka'ze dan' ẕnnan' kan ẕnna' yele ẕoa' stribe, na' beyeje' latje chie'. \v 26 Kate' bḻa' ẕoa' striben', na' wžé' bisto chen gan žia ẕoa' striben', naž gok bia'gak yíx̱e'do' ka'ze ka'. \v 27 Naž bžingak benne' wen žin ka' gan zoa benne' x̱an yežlyón', na' góžgake' ḻe': “X̱an, cha' gozo' bínnedo' chawe' ka' ḻo yežlyó chion', ¿nakx̱ goken bḻa'gak yíx̱e'do' ka'ze ka'?” \v 28 X̱an yežlyón' gože' ḻégake', na' wnné': “To benne' bi ẕḻe'ele' neda' chawe' bene' ki.” Naž benne' wen žin ka' wnnábgekle' ḻe', na' wnnágake': “¿Žénelo' chejto' chejḻážo'to' yíx̱e'do' ka'ze ka'?” \v 29 Naž x̱ángake' gože' ḻégake': “O'o. Kate' wlážo'le yíx̱e'do' ka'ze ka', ḻezka' wlážo'ḻentele yele ẕoa' stribe ka'. \v 30 Gakže chawe' gonnle latje gólegaken tẕen na' zejte chejtobžon, na' naž yapa' benne' ka' wtóbgaken': le wtób zga'ale yíx̱e'do' ka'ze ka', na' le wchejen chejx̱ónn weje nich wzeyžon, na' naž wtoble ẕoa' striben' ḻo yo'o chia'.” \s1 Žsaka' ḻebe Jesús kan nak che to bínnedo' mostasa \r (Mr. 4:30‑32; Lk. 13:18‑19) \p \v 31 Yetó da' bsaka' ḻebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Kan gak gan žin da' ẕnna bia' Dios ya'abá, gaken kan gok che to bínnedo' mostasa, dan' goz to benne' gan nak ḻo yežlyó chie'. \v 32 Da' li bínnedo' mostasa na' nakžen da' do'ze ka zej nak yógo'te bínnedo' yezika' ka', san kate' ba nazen, ẕgóležen ka yógo'te yix̱e' kwan ka', na' žaken ẕen kan nak to yag, na' želžín byínnedo' ka', na' žóngakba' x̱ó'ngakba' ka' ḻo ni'a nen'. \s1 Žsaka' ḻebe Jesús che kwa zichj che yet x̱til \r (Lk. 13:20‑21) \p \v 33 Yetó da' bsaka' ḻebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Kan gak gan žin da' ẕnna bia' Dios ya'abá gaken ka ben kwa zichj che yet x̱til, dan' bchix̱e to no'le ḻen chonne lbix̱ yezje ẕoa' stribe, na' wyache' dot kwa na'. \s1 Da' žénele Jesús gongak da' ka' žsaka' ḻebe' \r (Mr. 4:33‑34) \p \v 34 Yógo'te da' ki bsaka' ḻebe Jesusen', da' ka' bcháḻjḻene' benách ka' nníta'gake' ga na', na' bi bcháḻjḻene' ḻégake' da' bi bsaka' ḻeben'. \v 35 Ki bene', na' bžin dan' bzoj to benne' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te, katen' wnné': \q1 Wchaḻja' da' ka' wsaka' ḻeba'. \q1 Nnia' da' bgache' katen' wzó ḻaw žata' yežlyó. \s1 Da' žsedle da' bsaka' ḻebe Jesús che yíx̱e'do' ka'ze \p \v 36 Naž Jesusen' bzele diže'e benách ka' nníta'gake' ga na', na' beseḻe'e ḻégake', na' Ḻe' beyoé'e yo'o. Naž bžingak benne' wsedle chie' ka' gan zoe', na' góžgake' Ḻe': \p —Bḻoe'el neto' da' žsedle dan' bsaka' ḻebo' che yíx̱e'do' ka'ze dan' ẕnnan' kan ẕnna' yele ẕoa' stribe. \p \v 37 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Benne' žaze' bínnedo' chawe' naka' neda', Benne' Golje' Benách. \v 38 Ga na' goze' bínnedo' ka' naken yežlyó nga, na' bínnedo' chawe' ka' zej naken benne' ka' zej nbabe' gan ẕnna bia' Dios. Yíx̱e'do' ka'ze ka' dan' ẕnnan' kan ẕnna' yele ẕoa' stribe zej naken benne' ka' zej nake' che da' x̱iwe'. \v 39 Bennen' bi ẕḻe'ele' chawe' x̱an yežlyón', na' goze' yíx̱e'do' ka'ze ka', da' x̱íwe'kze naken. Ža na' katen' wtóbgaken' naken ža ze ḻawte ža ka' che yežlyó nga, na' benne' ka' ẕtóbgaken' zej nake' wbás che ya'abá ka'. \v 40 Kan goken, btóbgake' yíx̱e'do' ka'ze ka', na' bzéygaken' ḻo yi', ḻezka' gaken kate' yeyóž che yežlyó nga. \v 41 Neda', Benne' Golje' Benách, seḻa'a wbás la'y chia' ka', na' kwéjgake' yógo'te benne' ka' gan ẕnna bia' Dios, benne' ka' žóngake' ga žongak ljéžgake' ka' doḻa', na' ḻezka' benne' ka' žóngake' da' kegle. \v 42 Wbás che ya'abá ka' chó'ngake' benne' ka' ḻo yi' gabíl, benne' wen da' ẕinnj ka', na' kwéžegake', na' wx̱éj láye'gake'. \v 43 Naž benách chawe' ka' chépgake' yes baní', na' gákgake' kan nak wbíž gan ẕnna bia' Dios ya'abá chie'. No benne' zoa nage', na' ženle', žaḻa' wzé nage'. \s1 Žsaka' ḻebe Jesús che to yeḻa' wnni'a ngache' \p \v 44 Ḻezka' bsaka' ḻebe Jesusen', na' wnné': \p —Da' ẕnna bia' Dios ya'abá chie' naken ka to yeḻa' wnni'a, da' ngache' to ḻo yežlyó. Katen' to benne' bžeḻ-len', bekache'en gan bgachen', na' ḻo yeḻa' žebél chie' wyeje', na' bete'e yógo'te da' nape', na' go'we' yežlyón' nich gata' yeḻa' wnni'a na' chie' ḻe'. \s1 Žsaka' ḻebe Jesús che to bga da' záka'ḻe'en \p \v 45 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Kan žaḻa' dan ḻáže'le da' ẕnna bia' Dios ya'abá chie' naken kan ben to benne' ža'we', na' žote'e, na' žilje' bga zaka' ka'. \v 46 Kate' bžeḻ-le' to bga da' záka'ḻe'en, wyeje', na' bete'e dot da' nape', na' go'we' bgan'. \s1 Žsaka' ḻebe Jesús che to yix̱jw bel \p \v 47 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Kan gak gan žin da' ẕnna bia' Dios ya'abá chie', gaken kan žon to yix̱jw bel da' bzáḻa'gak benne' ka' ḻo nisdo', dan' bejx̱enen bel zan. \v 48 Katen' ba bežá' yix̱jwn', na' bebéjgaken' ḻo yo biž žoa'a nisdon', gan wžé'gake', na' bnníta'gake' bel chawe' ka' ḻo x̱kwite ka', na' bel ka'ze ka' wžó'ngake' ḻégakba'. \v 49 Ḻezka' gaken kate' yeyóž che yežlyó nga. Žojgak wbás che ya'abá ka', na' kwéjgake' cheze benne' chawe' ka', na' yekwásgake' ḻégake' ladjw benne' wen da' ẕinnj ka'. \p \v 50 ’Naž chó'ngake' benne' wen da' ẕinnj ka' ḻo yi' gabíl, gan kwéžegake', na' wx̱éj láye'gake'. \s1 Yeḻa' wnni'a gole, na' da' kobe \p \v 51 Naž Jesusen' wnnable' benne' wsedle chie' ka', na' wnné': \p —¿Žejní'ilele yógo'te da' ki? \p Bechébegake', na' góžgake' Ḻe': \p —O', X̱an. \p \v 52 Jesusen' gože' ḻégake': \p —Katen' to benne' yodo' wsedle ba nzi' ḻo ne'e da' ẕnna bia' Dios ya'abá chie', nake' ka to benne' x̱an yo'o, benne' žebeje' ladjw yeḻa' wnni'a chie' da' kobe, na' da' gole, da' ka' zej naken chawe', da' ka' žebéḻenlen'. \s1 Da' ben Jesús ḻo yež Nasaret \r (Mr. 6:1‑6; Lk. 4:16‑30) \p \v 53 Kate' beyóž bsaka' ḻebe Jesusen' da' ki, bezé'e ga na'. \v 54 Kate' bežine' gan nak laže', bsedle' benne' ka' nníta'gake' ḻo yo'o gan ẕdobgak benne' judío ka' nich yéngekle' x̱tiža' Dios, na' bebángekle', na' wnnágake': \p —¿Gaẕ bsedle benne' ni yeḻa' žejní'il ni? ¿Nakx̱ naken, žone' da' zan yeḻa' wak ki? \v 55 Benne' ni nake' ẕi'n benne' ẕkonle' žin blag ka', na' x̱ne'e lie' Lia. Nake' bíche'gak Jakob, na' Jwsé, na' Smon, na' Judas. \v 56 Ḻezka' no'le zane' ka' nníta'ḻengake' žo'o nga. ¿Gaẕ bsedle' yógo'te da' ki? \p \v 57 Che ḻen gok chope ḻáže'gake', na' bebéj yíchjgake' Ḻe'. Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Yógo'te benách ka' žápegake' ba la'ne no benne' ẕchaḻje' ḻo wláz Dios, san benách wláž chie' ka', na' benne' ka' nníta'gake' liže' bi žápegake' ḻe' ba la'ne. \p \v 58 Che ḻen bi ben Jesusen' da' zan yeḻa' wak ka' ga na', dan' bi žejḻé'gake' chie'. \c 14 \s1 Ka bétgake' Ẕwa, bennen' bezóe' benách ka' nis \r (Mr. 6:14‑29; Lk. 9:7‑9) \p \v 1 Kate' ža ka', benle Herodes, bennen' ẕnna bi'e gan nbab Galilea, kan zej nak yeḻa' wak ka' da' žon Jesusen'. \v 2 Herodes na' gože' ni'a ne'e ka', na' wnné': \p —Bennen' nake' Ẕwa, bennen' bezóe' benách ka' nis. Ba bebane' ḻo yeḻa' got. Che ḻen nzi' ḻo ne'e yeḻa' wak ẕen na'. \p \v 3 Ki wnná Herodes na' dan' bséḻa'kze' benne' ka' béx̱wgake' Ẕwan'. Bchéjgake' ḻe' do ya, na' bséjwgake' ḻe' liž ya dan' gónele Herodías gaken ki. Herodías na' goke' ẕo'le Lip, benne' biche' Herodes na'. \v 4 Ki ben Herodes na', dan' Ẕwan' gože' ḻe': “Bi žaḻa' sóaḻeno' ẕo'le benne' bicho'o.” \p \v 5 Che ḻen gónele Herodes na' gote' Ẕwan', san bžebe' wži'igak benne' wláž ka' chie', dan' žékgekle' nak Ẕwan' benne' ẕchaḻje' ḻo wláz Dios. \v 6 Naž kate' gok lni che ža wyé'el yiz Herodes na', bžoj x̱kwide' no'le che Herodías na', na' bya'abe' gan že'gak benne' ka' nníta'gake' lni na', na' wyáz ḻaže' Herodes na' da' benbe'. \v 7 Bchebe ḻaže' Herodes na', na' ben choche' x̱tiže'e wneẕjwe' chebe' bíte'teze da' nnablbe' ḻe'. \v 8 Dan' ba bsedle x̱na'be' ḻebe' zga'ale, gožbe' ḻe': \p —Benn chia' na'a to ḻo ẕiga' ẕen yichj Ẕwa, bennen' bezóe' benách ka' nis. \p \v 9 Naž gok nyache' ḻaže' Herodes na', san dan' ba ben choche' x̱tiže'e, na' dan' béngekle benne' ka' chie' ḻe', benne' ka' že'j žáwḻengake' ḻe' tẕen, che ḻen gože' to benne' chejneẕjwe'-be' yichj Ẕwan'. \v 10 Ki goken, bseḻe'e to benne' chejchoge' yen Ẕwan' gan nyejwe' liž ya. \v 11 Bennen' bseḻe'e beyoé'e yichj Ẕwan' to ḻo ẕiga' ẕen, na' bneẕjwen' che x̱kwide' no'len', na' ḻebe' bnéẕjwben' che x̱na'be'. \p \v 12 Naž benne' ka' bénḻengake' Ẕwan' tẕen bžíngake' ga na', na' beché'gake' ḻe', na' bejkáche'gake' ḻe'. Wdé na', bejzéngekle' Jesusen' kan gok da' ki. \s1 Jesús ẕwawe' gayo' mil benách ka' \r (Mr. 6:30‑44; Lk. 9:10‑17; Jn. 6:1‑14) \p \v 13 Kate' benle Jesusen' da' goken che Ẕwan', bezé'e ga na', na' wžene' to ḻo barkw, na' wyeje' toze' to latje dach. Katen' béngekle benách ka' zeje' ga na', bžójgake' ḻo yež ka', na' belzé'e ḻo ní'agake', na' jake' gan žaḻa' žin Jesusen'. \v 14 Kate' bežój Jesusen' ḻo barkw, bḻe'ele' zej nnita' benách zan ka' ga na', na' beyache' ḻáže'le' ḻégake', na' beyone' benne' yižwé' ka', benne' nníta'gake' ládjwgake'. \v 15 Kate' ba za' žaḻe ža na', wbíga'gak benne' wsedle chie' ka' gan zoe', na' góžgake' Ḻe': \p —Ba za' žaḻe na'a, na' dache nak latje ni. Beseḻa' benách ki nich chjake' gan že'gak yeždo' ka' nich gá'wgake' da' gáwgake'. \p \v 16 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Bi žon byenen chjake'. Le wneẕjw ḻe'e dan' gáwgake'. \p \v 17 Naž góžgake' Ḻe': \p —Gáyo'ze yet x̱til den, na' chopze bel ka', bia deba' cheto' nga. \p \v 18 Jesusen' gože' ḻégake': \p —Le yedjwán' nga. \p \v 19 Naž Jesusen' wnné' kwe'gak benne' ka' gan yo'o daka'. Wdé na' bex̱we' da' gayo' yet x̱til ka', na' chop bel ka', na' bchis ḻawe', bwie' zaka' ya'abá. Gože' Dios: “Žóx̱keno'.” Naž bzoẕje' yet x̱til ka', na' bdie' da' ka' ḻo na'gak benne' wsedle chie' ka', na' ḻégake' wdísgake' da' ka' gan že'gak benne' zan ka'. \v 20 Bdáwgake' yógo'tegake', na' béljegekle'. Naž betóbgake' da' biẕjw ka' da' begá'ngaken, na' beschá'gake' chežinno x̱kwit ka'. \v 21 Benne' byo ka', benne' bdáwgaken', gókgake' gayo' mílgake', san bi blab no benne' no'le ka', na' x̱kwide' ka'. \s1 Jesús ẕde' ḻawe'l nisdo' \r (Mr. 6:45‑52; Jn. 6:16‑21) \p \v 22 Naž ḻa' bente Jesusen' ga bebengak benne' wsedle chie' ka' ḻo barkw nich chjake' zgá'alegake' ka Ḻe', na' tégake' yecheḻá'a nisdon', katen' yeseḻe'e Ḻe' benne' zan ka', benne' nníta'gake' ga na'. \v 23 Katen' Jesusen' ba beseḻe'e benne' ka', wžene' to ḻaw ya'ado' gan bejsóe' toze'. Naž bcháḻjḻene' Dios. Katen' ba goḻe, toze' zoe' ga na'. \v 24 Barkwn' gan zej nnita' benne' wsedle chie' ka' ẕden gachje ḻáwe'le nisdon', na' žx̱ite' barkwn' dan' žas nisdon', na' ben' žaken ẕzagan' barkwn'. \v 25 Wdé gachje yelen', wbiga' Jesusen' žoa'a gan nníta'gake', ẕde' ḻawe'l nisdon'. \v 26 Kate' bḻé'egekle benne' wsedle chie' ka' Ḻe', ẕde' ḻawe'l nisdon', gok zédgekle' dan' ẕžébegake'. Wžéžeya'agake', na' wnnágake': \p —To be' bxin'. \p \v 27 Naž Jesusen' ḻa' bḻižtie' ḻégake', na' wnné': \p —Le gon choch ḻáže'le. Nedan'. Bi žébele. \p \v 28 Naž bechebe Bedw, na' gože' Jesusen': \p —X̱an, cha' nako' Le', wnné neda' sa'a gan zo' ḻawe'l nisen'. \p \v 29 Jesusen' gože' ḻe': \p —Da. \p Naž betj Bedon' ḻo barkwn', na' wzé'e ḻawe'l nisdon', zeje' gan zoa Jesusen'. \v 30 Naž kate' bḻe'el Bedon' kan ẕta be' nisdon', bžebe'. Wzó ḻawe' žetje' ḻo nisen', na' wžéžeyi'e. Bḻiže' Jesusen', na' wnné': \p —X̱an, beslá neda'. \p \v 31 Jesusen' ḻa' bḻite ne'e. Bex̱we' ḻe', na' gože' ḻe': \p —Láte'ze žejḻi'o chia'. ¿Biẕ chen' gok chope ḻažo'o? \p \v 32 Kate' wžén Jesusen' ḻo barkwn', wžé' ži ben' žaken. \v 33 Naž benne' ka' nníta'gake' ḻo barkwn' bka'n ẕéngake' Jesusen', na' wnnágake': \p —Da' li, Ẕi'n Dios nako'. \s1 Jesús žeyone' benne' yižwé' ka' ḻo yež Jenesaret \r (Mr. 6:53‑56) \p \v 34 Kate' ba wdégake' yecheḻá'a nisdon', ḻa' bžíntegake' gan nbab yež Jenesaret. \v 35 Kate' benne' yežen' ka' beyónbia'gake' Jesusen', bséḻa'gake' diža' dot ḻo yežlyón', na' bžingak benách ka' zej noe'e yógo'te benne' yižwé' ka' gan zoa Jesusen'. \v 36 Góta'yoegekle' Jesusen' we'e ḻégake' latje kángakze' laže' da' nakwe', na' ḻa' beyáktegak yógo'te benne' ka', benne' wdángake' ẕe'. \c 15 \s1 Da' ka' žóngaken ga bi nakžo chawe' ḻaw Dios \r (Mr. 7:1‑23) \p \v 1 Naž benne' yodo' fariseo ka' len benne' yodo' wsedle ka', benne' ka' zej nžoje' ḻo yež Jerusalén, bžíngake' gan zoa Jesusen', na' góžgake' Ḻe': \p \v 2 —¿Biẕ chen' žongak benne' wsedle chio' ka' da' ẕdetlen kan zej nak da' žónteze žonžo kan bengak x̱a x̱to'žo ka'? Bi želyíb ná'gake' kan nak che yodo' kate' za' gáwgake'. \p \v 3 Bechebe Jesusen', na' wnnable' ḻégake', na' wnné': \p —¿Biẕ chen' ḻezka' ḻe'e ẕzoale cheḻa'ale da' bchi'le Dios ḻe'e, nich gonle da' žónteze žonle? \v 4 Nak bia' žonle ki dan' gož Dios ḻe'e, na' wnné': “Wdape ba la'ne x̱a x̱no'o” na' ḻezka' wnné': “No benne' nne zi'e che x̱a x̱ne'e, le got bennen'.” \v 5 San ḻe'e ẕnnale: “Cha' no benne' yi'e x̱a x̱ne'e: Bi be gak wneẕjwa' chele dan' ba bchebe ḻaža'a wneẕjwa' che Dios yógo'ten'.” \v 6 Naž ẕnnale biž žon byenen bi da' gon bennen' che x̱a x̱ne'e. Ki žonle, ẕzoale cheḻa'ale dan' bchi'le Dios ḻe'e, nich gonle da' žónteze žonle. \v 7 Ḻe'e, benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle, nak dot da' li da' wnná Isaías, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios, kan nakle, katen' wnné': \q1 \v 8 Benne' ki, žoá'agakze' žápegake' neda' ba la'ne, \q1 kege dot ḻáže'gake'. \q1 \v 9 Dáche'ze nak kan ẕka'n ẕéngake' neda' \q1 dan' žsédgekle' da ka' ẕchí'igekle benách ka'. \p \v 10 Naž Jesusen' bḻiže' benne' ka' nníta'gake' ga na', na' gože' ḻégake': \p —Le wzé nag da' yapa' ḻe'e, na' le chejni'ilen. \v 11 Kege da' žaz žoa'a to benne' žonen ga bi nake' chawe' ḻaw Dios, san da' ẕžojen žoe'e žonen ga bi nake' chawe' ḻaw Dios. \p \v 12 Naž benne' wsedle ka' che Jesusen' wbíga'gake' gan zoe'. Wnnábgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p —¿Nnezlo' bža'agak benne' yodo' fariseo ka' katen' béngekle' dan' bchaḻjo'? \p \v 13 Naž bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Yógo'te da' zej nazen, da' bi goz X̱a', Bennen' zoe' ya'abá, yelážo'gaken dot lwen. \v 14 Le wká'n-gake'. Zej nake' ḻo choḻe, na' želchi'e benne' ḻo choḻe ka'. Cha' to benne' ḻo choḻe chi'e yetó benne' ḻo choḻe, žoptie' bíx̱gake' to ḻo bloj. \p \v 15 Naž bechebe Bedw, na' gože' Jesusen': \p —Bzejní'il neto' da' ni žsaka' ḻebo'. \p \v 16 Jesusen' gože' ḻégake': \p —¿Ḻezka' ḻe'e bi žejní'ilele? \v 17 Nnézlele žaz ḻe'žo yógo'te da' žazen žoá'ažo, na' žežojen ḻe'žo. \v 18 Na'a, da' žežojen žoá'ale, ḻo yichj ḻáẕdo'le zan', na' da' ki žóngaken ga bi nakle chawe' ḻaw Dios. \v 19 Ki žaken dan' ẕḻa'gak ḻo yichj ḻáẕdo'le da' kegle ka' da' ẕza' ḻáže'le, da' gonen ga gotle benách ka', na' da' gonen ga wká'n ditjle yeḻa' ẕchag na', na' da' gonen ga gonle da' ẕinnj, na' da' gonen ga se ḻáže'le bi da' kwanle, na' da' gonen ga nnele che lježle da' bi zej naken da' li, na' da' gonen ga nne yáḻele. \v 20 Da' ki žóngaken ga bi nak chawe' to benne' ḻaw Dios, san cha' bi chibe' ne'e kan nak che yodo' kate' bi da' gawe', da' ni bi gonen ga bi nake' chawe' ḻaw Dios. \s1 To no'le yež zi'to' žejḻi'e che Jesús \r (Mr. 7:24‑30) \p \v 21 Naž bezá' Jesusen' ga na', na' wyeje' gan zej nbab yež Tiro, na' yež Sidón. \v 22 To no'le nbabe' to yež da' nbaben Kanaán bžoje' ḻo yežen'. Wnníe' zižje, na' gože' Jesusen': \p —X̱an, ẕa'só Dabí, beyache' ḻaže'l neda'. X̱kwide' no'le chia' ẕzáka'ḻe'ebe' dan' yo'obe' be' x̱iwe'. \p \v 23 Bi be bechebe Jesusen'. Naž wbíga'gak benne' wsedle chie' ka' gan zoe'. Góžgake' Ḻe', na' wnnágake': \p —Beseḻe' ḻe', dan' ze'e x̱kóže'lžo na' ẕbéžeyi'e. \p \v 24 Naž bechebe Jesusen', na' gože' no'len': \p —Dios bseḻe'e neda' nich gákḻena' benne' Israel ka', benne' zej nake' ka ẕíla'do' ka' zej nnitlba'. \p \v 25 Naž wbiga' no'len' gan zoa Jesusen'. Bzoa ẕibe' x̱ni'e, na' gože' Ḻe': \p —X̱an, gokḻen neda'. \p \v 26 Bechebe Jesusen', na' wnné': \p —Bi nak chawe' yeka'ažo yet chegak x̱kwide' ka', na' cho'nžon nich gawgak bé'ko'do' ka' ḻen. \p \v 27 Naž no'len' gože' Jesusen', na' wnné': \p —O', X̱an, san žawgak bé'ko'do' ka' da' biẕjw ka', da' žéx̱jwgaken ẕanle gan žawgak x̱ángakba'. \p \v 28 Naž bechebe Jesusen', na' wnné': \p —Nó'ledo'. Dot ḻi ḻaže' nak kan žejḻi'o chia'. Gak chio' kan žénelo'. \p Ḻa' na'ze beyakte x̱kwide' no'le chien'. \s1 Jesús žeyone' benne' zan, benne' yižwé' ka' \p \v 29 Naž bezá' Jesusen' ga na', na' wdíe' gan nak žoa'a nisdo' che gan nbab Galilea. Wžene' gan nak to ḻaw ya'ado', gan wži'e. \v 30 Benne' zan bžíngake' gan zoa Jesusen', benne' ka' zá'gake' zej noe'e benne' ka' bi žak sá'gake', na' benne' ḻo choḻe ka', na' benne' ka' bi žak nnégake', na' benne' ka' zej nžog ni'a ná'gake', na' benne' zanže, benne' yižwé' ka', na' wdíx̱jwgake' ḻégake' x̱ni'a Jesusen', na' Ḻe' beyone' ḻégake'. \v 31 Bebán ḻáže'gak benne' ka' kan nak da' ben Jesusen', dan' bḻé'egekle' ẕnnagak benne' ka' bi gok nnégake', na' beyakgak benne' ka' bžoggak ni'a ná'gake', na' ẕza'gak benne' ka' bi gok sá'gake', na' ẕḻé'egekle benne' ka' gókgake' ḻo choḻe. Che ḻen bka'n ẕéngake' Dios chegak benne' Israel ka'. \s1 Jesús ẕwawe' tap mil benne' ka' \r (Mr. 8:1‑10) \p \v 32 Naž Jesusen' bḻiže' benne' wsedle chie' ka', na' gože' ḻégake': \p —Žeyache' ḻáže'la' chegak benne' zan ki, dan' ba zej chonne ža zá'ḻengake' neda', na' bi be de da' gáwgake'. Bi žénela' yeseḻa' ḻégake' lížgake' želdonze' ka', dan' yedó ḻáže'gake' ḻo nez. \p \v 33 Naž benne' wsedle chie' ka' góžgake' Ḻe', na' wnnágake': \p —¿Gaẕ žéḻ-leto' yet x̱til zan ḻo latje dach nga, nich wawto' benne' zan ki? \p \v 34 Jesusen' wnnable' ḻégake', na' wnné': \p —¿Baḻx̱ yet x̱til de chele? \p Bechébegake', na' wnnágake': \p —Gaže, na' ḻezka' babze bel deba' cheto' nga. \p \v 35 Naž Jesusen' gože' benne' zan ka' kwé'gake' ḻo yo. \v 36 Bex̱we' gaže yet x̱til ka' ḻen bel ka', na' gože' Dios: “Žóx̱keno'.” Naž bzoẕjen', na' bneẕjwen' chegak benne' wsedle chie' ka', na' ḻégake' wdísgaken' gan že'gak benne' zan ka'. \v 37 Bdáwgake' yógo'tegake', na' béljegekle'. Wdé na' betóbgake' da' biẕjw ka' da' begá'ngaken, na' beschá'gake' gaže x̱kwit ka'. \v 38 Zej nnita' tap mil benne' byo ka', benne' ka' bdáwgake', san bi blábgake' no'le ka', na' x̱kwide' ka'. \v 39 Naž Jesusen' beseḻe'e benne' ka' lížgake', na' wžene' ḻo barkwn', na' jake' gan nbab yež Magdala. \c 16 \s1 Ẕnnábgekle' Jesús gone' to da' gak bian' no nake' \r (Mr. 8:11‑13; Lk. 12:54‑56) \p \v 1 Naž benne' yodo' fariseo ka' ḻen benne' yodo' saduseo ka' bžíngake' gan zoa Jesusen' nich si' biá'gake' Ḻe', na' wnnábgekle' Ḻe' gone' to da' gak bian' gan za' yeḻa' wnná bia' chien'. \v 2-3 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Nnézkzele dan' ẕnnagak benách, ẕnnágake': “Kate' že' bejw kwele, wak yejw.” Ḻezka' ẕnnagake': “Kate' žechj be' bi gak yejw.” ¡Benne' bi nnezle ka'! ¡Žak nneya'ale da' gon ḻawe' ža, san bi žákbe'elele nbága'le ẕia ni'a che da' žónkzelele! \v 4 Benne' ka', benne' žóngake' da' kegle, na' bi zoa dot ḻi ḻáže'gake', želnnable' neda' gona' to da' gak bian' no naka', san bi be da' gak bian' ḻé'egekle'. Toze dan' gok bian' kan gok che Jonás, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios, ḻé'egeklen'. \p Naž Jesusen' bkwase' gan nníta'gake', na' beyeje'. \s1 Da' naken ka kwa zichj che yet x̱til \r (Mr. 8:14‑21) \p \v 5 Kate' bžíngake' yecheḻá'a nisdon', gókbe'egekle benne' wsedle ka' che Jesusen' goḻ ḻáže'gake' wá'gake' da' gáwgake'. \v 6 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Le wia nga. Le gape chi'i kwinle che da' naken ka kwa zichj che yet x̱til chegak benne' yodo' fariseo ka', na' chegak benne' yodo' saduseo ka'. \p \v 7 Naž benne' wsedle chie' ka' bcháḻjḻengake' ljéžgake' ka', na' wnnágake': \p —Ẕnne' ki dan' bi nwa'žo yet x̱til. \p \v 8 Žákbe'ele Jesusen' da' ni, na' gože' ḻégake': \p —¿Biẕ chen' žon x̱tíža'le dan' bi nwa'le yet x̱til? Láte'ze žejḻe'le chia'. \v 9 ¿Bi žejní'ilele, na' bi žezá' ḻáže'le kan gok chegak gayo' yet x̱til ka', dan' bdawgak gayo' mil benne' ka', na' kan x̱kwit zan ka' betoble? \v 10 ¿Ḻezka' bi žejsá' ḻáže'le kan gok chegak gaže yet x̱til ka', dan' bdawgak tap mil benne' ka', na' kan x̱kwit zan ka' betoble? \v 11 ¿Bi žejní'ilele? Bi bchaḻja' che yet x̱til katen' goža' ḻe'e gape chi'i kwinle che da' naken ka kwa zichj che yet x̱til chegak benne' yodo' fariseo ka', na' chegak benne' yodo' saduseo ka'. \p \v 12 Naž bejní'igekle' Jesusen' bi gože' ḻégake' gape chi'i kwíngake' che kwa zichj che yet x̱til, san žaḻa' gape chi'i kwíngake' che da' žsédgekle benne' yodo' fariseo ka', na' benne' yodo' saduseo ka'. \s1 Bedw ẕnne' Jesús nake' Benne' Cristo \r (Mr. 8:27‑30; Lk. 9:18‑21) \p \v 13 Kate' bžin Jesusen' gan nbab yež Sesarea, gan ẕnna bia' Filipo, wnnable' benne' wsedle chie' ka', na' wnné': \p —¿Noẕ ẕnnagak benne' ka' naka' neda', Benne' Golje' Benách? \p \v 14 Bechébegake', na' wnnágake': \p —Baḻe' ẕnnágake': “Ẕwa nako', bennen' bezóe' benách ka' nis.” Yebaḻe' ẕnnágake': “Lías nako', bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te.” Yebaḻe' ẕnnágake': “Jeremías nako', o to benne' yoble, benne' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te.” \p \v 15 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Cheẕe ḻe'e, ¿noẕ ẕnnale naka' neda'? \p \v 16 Bechebe Smon Bedw, na' gože' Ḻe': \p —Le' nako' Benne' Criston', Ẕi'n Dios ban. \p \v 17 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻe': \p —Ba nez ẕen naken chio', Smon, ẕi'n Jonás, dan' bi bḻoe'el no benne' le' da' ni, san X̱a', Bennen' zoe' ya'abá, bḻoe'ele' le' da' ni. \v 18 Neda' žapa' le', le' nako' Bedw, na' ḻo yej ni chix̱jwa' benne' ka' zej nake' chia', na' yeḻa' wnná bia' che da' x̱iwe' bi gak wzagan' x̱nézgake'. \v 19 Wdía' ḻo no'o ẕi'n ya ka' che latje gan ẕnna bia' Dios, Bennen' zoe' ya'abá chie'. Da' wžono' ḻo yežlyó nga, ḻezka' ba bžon Dios, Bennen' zoe' ya'abá chie', na' da' go'o latje gaken ḻo yežlyó nga, ba be' latje gaken Dios, Bennen' zoe' ya'abá chie'. \p \v 20 Naž Jesusen' bchi'le' benne' wsedle chie' ka' bi wzéngekle' nitó benne' nake' Ḻe' Benne' Criston'. \s1 Jesús ẕḻoe'ele' kan za' gótgake' Ḻe' \r (Mr. 8:31—9:1; Lk. 9:22‑27) \p \v 21 Ḻa' ža na'ze wzó ḻaw Jesusen' ẕḻoe'ele' benne' wsedle chie' ka' žon byenen cheje' Jerusalén, gan bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' gole ka', na' benne' yodo' wsedle ka', wsaka' zí'gake' Ḻe', na' naž gótgake' Ḻe', san kate' gak chonne ža, yebane' ḻo yeḻa' got. \v 22 Naž Bedw bchi'e Jesusen' cheḻa'ale, na' wzó ḻawe' ẕdiḻe' Ḻe', na' wnné': \p —X̱an, bi gonn Dios latje. Bi gak chio' kan ẕnno'. \p \v 23 Naž beyéchj Jesusen', na' gože' Bedon': \p —Bkwas na'le. Žono' le' kan žon da' x̱iwe'. Žono' ga gak chope ḻaža'a dan' kan ẕza' ḻažo'o le' bi naken kan ẕza' ḻaže' Dios, san kan ẕza' ḻáže'gak benách ka'. \p \v 24 Naž Jesusen' gože' benne' wsedle chie' ka', na' wnné': \p —Cha' zoa no benne' žénele' gónḻene' neda' tẕen, žaḻa' wzóe' cheḻa'ale da' ka' ẕdan ḻaže'e, na' gake' ka to benne' noe'e yag kroze, na' zeje' zejté'e ḻe'e yag krozen'. Naž gak gónḻene' neda' tẕen. \v 25 No benne' žénele' gape chi'e yeḻa' nban chie', wniten', san benne' wnite' yeḻa' nban chie' dan' žónḻene' neda' tẕen, gata' yeḻa' nban da' zejlí kanne chie'. \v 26 Bi be da' chawe' gaken che to benne' cha' wtobe' yógo'te da' den yežlyó nga san wnite' yeḻa' nban chie'. Bi be gak wneẕjw bennen' nich gata' yeḻa' nban da' zejlí kanne chie'. \v 27 Ki ẕnnia', dan' yeḻá'a neda', Benne' Golje' Benách, tẕen ḻen yeḻa' baní' che Dios, X̱a', na' che wbás che ya'abá chia' ka'. Naž yebi'a che to to benne' kan zej nak da' ka' bene'. \v 28 Da' li žapa' ḻe'e: bi gatgak baḻe benne' ka', benne' nníta'gake' nga, na' zejte ḻé'egekle' yedjnná bi'a neda', Benne' Golje' Benách. \c 17 \s1 Ẕcha' kan ẕnna' ḻaw Jesús \r (Mr. 9:2‑13; Lk. 9:28‑36) \p \v 1 Wdé x̱ope ža, Jesusen' bchi'e Bedw na' Jakob, na' Ẕwa, benne' biche' Jakoben', na' jake' cheze gan nak to ḻaw ya'a sibe. \v 2 Kate' ne nníta'gake' ga na' bža' kan ẕnna' ḻaw Jesusen' ḻáwgake'. Wyép yes baní' ḻaw Jesusen' kan ža'ní' wbíž, na' beyák ẕíla'do'ze laže' nakwe', na' wnnán' ka baní'. \v 3 Naž bḻé'egekle benne' wsedle chie' ka' kate' bḻa' ḻawgak Moisés na' Lías, ẕcháḻjḻengake' Jesusen'. \v 4 Naž Bedon' gože' Jesusen': \p —X̱an, ba nez ẕen naken chežo zoažo nga. Cha' žénelo', gona' chonne yo'o laga' ka' nga, to chio', na' yetó che Moisés, na' yetó che Lías. \p \v 5 Kate' ne ẕchaḻj Bedon' da' ni, ḻa' wže'te to bejw baní' ga na', da' bkachen' ḻégake', na' ḻo bejwn' benle chi'i to benne' wnné': \p —Benne' ni nake' Ẕi'nkza'. Nži'ila'-ne', na' žaz ḻaža'a Ḻe'. Le wzé nag da' wchaḻje'. \p \v 6 Kate' béngekle benne' wsedle ka' che Jesusen' chi'i na', belyechwe' ḻo yole, na' bžébegake'. \v 7 Naž wbiga' Jesusen' gan nníta'gake', na' wdane' ḻégake', na' wnné': \p —Le chas. Bi žébele. \p \v 8 Kate' bchis ḻáwgake', na' bwíagake', nitože no benne' bḻé'egekle', san toze Jesusen'. \p \v 9 Kate' ne žétjgake' ḻaw ya'a na', Jesusen' bchi'le' ḻégake', na' wnné': \p —Bi ye'le nitó benne' kan gok dan' bḻé'elele kate' yebanža' ḻo yeḻa' got neda', Benne' Golje' Benách. \p \v 10 Naž wnnábgekle benne' wsedle chie' ka' Ḻe', na' wnnágake': \p —¿Biẕ chen' ẕnnagak benne' yodo' wsedle ka' žon byene ḻa' ḻaw Lías zga'ale' kate' ḻa' ḻaw Benne' Criston'? \p \v 11 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Da' li ḻa' ḻaw zga'ale Líasen', na' wká'n chawe'e yógo'te. \v 12 Na'a neda' žapa' ḻe'e: ba bḻa' ḻaw Líasen', san bi beyónbia'gake' ḻe', na' yógo'te da' ẕnnaze chégake' ḻe'e yiche la'y béngake' chie'. Ḻezka' góngake' chia' neda', Benne' Golje' Benách, dan' wsaka' zí'gake' neda'. \p \v 13 Naž bejní'igekle benne' wsedle chie' ka', ẕcháḻjḻene' ḻégake' kan gok che Ẕwa, bennen' bezóe' benách ka' nis. \s1 Jesús žeyone' to x̱kwide' byo da'be' chon \r (Mr. 9:14‑29; Lk. 9:37‑43) \p \v 14 Kate' bežíngake' gan zej nnita' benne' zan ka', wbiga' to benne' gan zoa Jesusen'. Bzoa ẕibe' x̱ni'e, \v 15 na' gože' Ḻe': \p —X̱an, beyache' ḻaže'l x̱kwide' byo chia', dan' da'be' chon, na' ẕzáka'ḻe'ebe', na' zan chi'i ẕže'be' ḻo yi', na' ḻo nis. \v 16 Bedjwá'a-be' gan nníta'gak benne' wsedle chio' ka', san bi gok yeyóngake'-be'. \p \v 17 Bechebe Jesusen', na' wnné': \p —Ḻe'e, benne' ka' bi žejḻe'le che Dios, na' bi nakle ḻi ḻaže'. ¿Gáka'tega žaḻa' sóaḻena' ḻe'e nich chejḻe'le che Dios? ¿Gáka'tega žaḻa' gaka' ẕen ḻaže' chele ḻe'e? Le yedjwá'-be' nga. \p \v 18 Naž Jesusen' bdiḻe' be' x̱iwen' yo'obe', na' ḻa' bežojten ḻebe', na' ḻa' na'ze beyakte x̱kwide' byodon'. \p \v 19 Naž wbíga'gak benne' wsedle ka' che Jesusen' gan zoe' cheze. Wnnábgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p —¿Biẕ chen' bi gok yebejto' neto' be' x̱iwen'? \p \v 20 Jesusen' gože' ḻégake': \p —Bi gokle dan' bi žejḻe'le che Dios dot ḻáže'le. Da' li žapa' ḻe'e, ḻa'kze láte'ze nak kan žejḻe'le che Dios, cha' nakzen ka to bínnedo' mostasa, wak ye'le ya'ado' nga: “Bkwas nga, na' bejsóa na'le” na' ḻa' wkwasten. Bi be zoa da' bi gak gonle cha' chejḻe'le che Dios dot ḻáže'le. \v 21 Na'a, to be' x̱iwe' ki gak yebejlen toze cha' wcháḻjḻenle Dios, na' gonle wbás. \s1 Da' yoble ẕnna Jesús kan za' gótgake' Ḻe' \r (Mr. 9:30‑32; Lk. 9:43‑45) \p \v 22 Kate' ne ẕda Jesusen' gan nbab Galilea, gože' benne' wsedle chie' ka', na' wnné': \p —Zoa no benne' wdíe' neda', Benne' Golje' Benách, ḻo na'gak benách ka'. \v 23 Gótgake' neda', san kate' gak chonne ža Dios yesbane' neda'. \p Naž benne' wsedle chie' ka' gok nyache' ḻáže'gake'. \s1 Jesús žiẕjwe' laze' che yodo' \p \v 24 Kate' bžin Jesusen' ḻen benne' wsedle chie' ka' ḻo yež Kapernaum, benne' ka', benne' ẕchíẕjwgake' benách ka' lázgake' che yodo', bžíngake' gan zoa Bedw, na' wnnábgekle' ḻe', na' wnnágake': \p —¿Bi žiẕjw bennen' žsedle' ḻe'e laze' che yodo'? \p \v 25 Bechebe Bedon', na' wnné': \p —O', žiẕjwe'. \p Kate' beyó'o Bedon' ḻo yo'o, naž Jesusen' ḻa' bḻižtie' ḻe', na' wnné': \p —¿Biẕ ẕnno' le', Smon? Benne' ka' ẕnna biá'gake' yežlyó nga, ¿noẕ benne' ka' ẕchíẕjwgake' da' žíẕjwgak benách ka'? ¿Ẕchíẕjwgake' benne' wláž chégake' ka' o benne' zi'to' ka'? \p \v 26 Bechebe Bedon', na' gože' Ḻe': \p —Benne' zi'to' ka ẕchíẕjwgake'. \p Naž Jesusen' gože' ḻe': \p —Che ḻen, bi žon byenen chiẕjwa' laza' che yodo' dan' naka' Ẕi'n Dios, kan bi be žíẕjwgak benne' ka' zej nake' benne' wláž che bennen' ẕchiẕjwe'. \v 27 Na'a, nich bi gonžo ga ža'a nitó benne', wyéj žoa'a nisdo', na' bejzale ḻo nisen' dan' ẕzenlo' bel ka', na' bel nežw da' seno', wẕí'-ban'. Kate' wsaljo' žoá'aba', žeḻ-lo' to mežw lasdo'. Wẕín', na' bdiẕjw laza', na' lazo'. \c 18 \s1 No benne' gake' blo, benne' zoe' ládjwgake' \r (Mr. 9:33‑37; Lk. 9:46‑48) \p \v 1 Ḻa' ža na'ze benne' wsedle ka' che Jesusen' wbíga'gake' gan zoe'. Wnnábgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p —¿Noẕ benne' ládjwto' gake' benne' blo gan ẕnna bia' Dios ya'abá chie'? \p \v 2 Naž bḻiž Jesusen' to x̱kwide' byodo', na' bzoe'-be' gachje ḻáwe'le gan nníta'gake'. \v 3 Naž gože' ḻégake': \p —Da' li žapa' ḻe'e, cha' bi yeyakle kan zej nak x̱kwide' ki, bi gak cho'ole gan ẕnna bia' Dios ya'abá chie'. \v 4 Che ḻen, no benne' gake' gax̱jw ḻaže', na' yeyake' kan nak x̱kwide' ni, bennen' gake' blo gan ẕnna bia' Dios ya'abá chien'. \v 5 No benne' gape' ba la'ne to x̱kwide' ki dan' nakbe' chia', gape' nedkza' ba la'ne. \s1 Da' ka' žóngaken ga bága'žo doḻa' \r (Mr. 9:42‑48; Lk. 17:1‑2) \p \v 6 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —No benne' gone' ga gon to x̱kwide' ki doḻa', x̱kwiden' žejḻe'be' chia' neda', gakže chawe' che bennen' cha' wcheje' to yej wetw yene', na' chejžix̱je kwine' ḻo nisdo'. \v 7 Da' nyáche'ḻe'e gaken chegak benne' ka' nníta'gake' yežlyó nga, benne' ka' žóngake' ga bága'gak ljéžgake' ka' doḻa'. Nníta'tezgak da' ka' žóngaken ga bága'gak benách ka' doḻa', san da' nyáche'ḻe'e gaken che bennen' žone' da' gonen ga no benne' bage'e doḻa'. \p \v 8 ’Che ḻen, cha' no'o, o ni'o gonen ga bago'o doḻa', bchogen', na' wžo'nen'. Gakže chawe' chio' žino' gan so' nbano' ḻa'kze bi gak so'o, cha' nžog ni'a no'o, na' kege zoa chope no'o, na' chope ni'o, na' chejchó'o ḻo yi' gabíl da' batkle yoḻen. \v 9 Cha' yej ḻawo' gonen ga bago'o doḻa', wlejen', na' wžo'nen'. Gakže chawe' chio' žino' gan so' nbano', ḻa'kze zoa toze yej ḻawo', na' kege zoa chope yej ḻawo', na' chejchó'o ḻo yi' gabíl. \s1 Da' žsaka' ḻebe Jesús che to ẕila' nnitlba' \r (Lk. 15:3‑7) \p \v 10 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Le gape chi'i kwinle nich bi wzoale cheḻa'ale nitó x̱kwide' ki. Neda' žapa' ḻe'e, nníta'tezgak wbás che ya'abá ka' gan že' X̱a', Bennen' zoe' ya'abá chie', na' žape chí'igake' ḻégakbe'. \v 11 Neda', Benne' Golje' Benách, bḻa'a nga nich yeslá' no benne' nnitle'. \p \v 12 ’¿Biẕ ẕnnale ḻe'e? No benne', zej nnita' to gaywá' ẕila' chie' ka', na' cha' nitle toba', ¿bi wka'ne' tapḻalj to galjba' ka', na' cheje' gan nak ḻaw ya'a, chejdilje' ẕíla'don', bian' wnitlba'? \v 13 Cha' wežeḻ-le'-ba', da' li žapa' ḻe'e, yebéžele' che ẕíla'don' kan gone' chegak yetapḻalj to galjba' ka', bia ka' bi wnítgeklba'. \v 14 Ḻezka' X̱ažo Dios, Bennen' zoe' ya'abá chie', bi žénele' nitle nitó x̱kwide' ki. \s1 Kan žaḻa' yenít ḻawžo lježžo ka' \r (Lk. 17:3) \p \v 15 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Cha' lježo' gone' le' ẕia, beyéj, bejgá'nḻene' chawe' ḻa' ḻé'ezele. Cha' wzé nage' chio', ba beyono' bennen' lježo'. \v 16 Cha' bi wzé nage' chio', bche' yetó benne', o yechope' nich yežój ḻi x̱tižo'o gan že'gak chope chonne benne', benne' ka' gak wzóa ḻígake' x̱tíža'le. \v 17 Cha' bi wzé nage' chégake', gož benne' ka' ẕdóbgake' che Dios, na' cha' bi wzé nage' chegak benne' ka', naž gak bennen' ḻo' le' ka to benne' bi žejḻi'e che Dios, na' ka to benne' ẕchiẕjwe' ḻo wláz yež zi'to'. \p \v 18 ’Da' li žapa' ḻe'e, yógo'te da' wží'ilele gan nak ḻo yežlyó nga, naken da' ba bchi'le Dios ya'abá chie', na' yógo'te da' gonnle latje ḻo yežlyó nga, naken da' ba benn Dios latje ya'abá chie'. \p \v 19 ’Ḻezka' žapa' ḻe'e, cha' chópzele gonle toze x̱tíža'le ḻo yežlyó nga kan nak to da' nnáblele Dios, X̱akza' Dios, Bennen' zoe' ya'abá chie', gonen' chele. \v 20 Gan zej nnita' chope chonne benne', benne' ka' zej ndobe' chia' neda', zoakza' neda' gachje ḻáwe'le gan nníta'gake'. \p \v 21 Naž wbiga' Bedw gan zoa Jesusen'. Wnnable' Ḻe', na' wnné': \p —X̱an, ¿baḻ chi'i žaḻa' yenít ḻawa' che lježa', bennen' žone' chia' da' ẕia? ¿Gaže chi'i ka'? \p \v 22 Jesusen' gože' ḻe': \p —Neda' žapa' le', kege gážeze chi'i ka', san chonnḻalj chi kwe' da' zej naken gaže chi'i ka'. \s1 Žsaka' ḻebe Jesús che to benne' bi benít ḻawe' che lježe' \p \v 23 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Ka gon Bennen' ẕnna bi'e ya'abá che Dios naken kan ben to benne' wnná bia', benne' gónele' wká'nḻene' chawe' benne' wen žin chie' ka'. \v 24 Kate' wzó ḻawe' ẕká'nḻene' ḻégake' chawe', bžingak benne' wen žin chie' ka', na' bedjwá'gake' to benne' gan zoe', benne' nbage'e chie' da' zan gaywá' mežw ka'. \v 25 Dan' bi gok chiẕjwe', wnná x̱ane' to'e ḻe' ḻen no'le chie', na' x̱kwide' chie' ka', na' ḻezka' yógo'te da' nape', na' ki gaẕjw dan' nbage'e che x̱anen'. \v 26 Naž benne' wen žin na' bzoa ẕibe' x̱ni'a x̱ane', na' wnnáb nyache'e ḻe', na' wnné': “X̱an, ben ẕen ḻažo'o neda'. Chíẕjwkza' le' yógo'ten.” \v 27 Naž x̱anen' beyache' ḻáže'le' benne' wen žin chien', na' benít ḻawe' chie' dan' nbage'e chie', na' bsane' ḻe'. \v 28 Kate' bežój benne' wen žin na' ga na', ḻa' bejchagtie' to benne' žónḻene' ḻe' tẕen žin, na' bennen' nbage'e chie' láte'ze mežw. Naž bex̱we' ḻe', na' wženje' yene', na' gože' ḻe': “Wdíẕjwte dan' ẕbago'o chia'.” \v 29 Naž bennen' bzoa ẕibe' x̱ni'a lježen', na' wnnáb nyache'e ḻe', na' wnné': “Ben ẕen ḻažo'o neda'. Chíẕjwkza' le' yógo'ten.” \v 30 Bi gónele benne' wen žin na', na' bsejwe' ḻe' liž ya na' zejte chiẕjwe' dan' ẕbage'e chie'. \v 31 Kate' yezika' benne' wen žin ka' béngekle' da' ni, gok nyache' ḻáže'gake' ni'a chie', na' bejzéngekle' x̱ángake' yógo'te dan' goken. \v 32 Naž x̱ángake' bḻiže' benne' wen žin na', na' gože' ḻe': “Le', wen žin bi nako' chawe'. Yógo'te mežwn' dan' wbago'o chia' benít ḻawa' chio'. Bsoḻa' dan' wbago'o chia' dan' wnnáb nyacho'o neda'. \v 33 ¿Bi žaḻa' yeyache' ḻáže'lo' lježo' kan bena' neda' chio', beyache' ḻáže'la' le'?” \v 34 Naž x̱ane' bžá'aḻi'e, na' bdie' ḻe' ḻo na'gak benne' ka' wsaka' zí'gake' ḻe' kate' chíẕjwže' dot dan' ẕbage'e chie'. \p \v 35 Naž wnná Jesusen': \p —Ḻezka' X̱a', Bennen' zoe' ya'abá chie', gone' chele ḻe'e cha' bi yenít ḻawle dot ḻáže'le da' žongak lježle ka'. \c 19 \s1 Kan nak chegak benne' ka' žeḻá'agake' yeḻa' ẕchag na' \r (Mr. 10:1‑12; Lk. 16:18) \p \v 1 Kate' beyóž bchaḻj Jesusen' da' ni, bezé'e gan nbab Galilea, na' bžine' gan nbab Judea gan de yecheḻá'a yego Jordán zaka' gan ẕḻa' wbíž. \v 2 Benne' zan zjákḻene' Jesusen', na' beyone' ḻégake' ga na'. \p \v 3 Naž baḻe benne' yodo' fariseo ka' bḻá'gake' gan zoa Jesusen' nich si' biá'gake' Ḻe'. Wnnábgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p —¿De latje to benne' byo nžag ne'e wsane' ẕo'le' ni'a che bíte'teze da' žaken? \p \v 4 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —¿Bi beḻ-le da' nyejw ḻe'e yiche la'y kan ben Dios benách ka' katen' bene' yežlyó? Benne' byo, na' no'le bene' ḻégake'. \v 5 Ki wnná Dios: “Che ḻen, benne' byon' žaḻa' kwásḻene' x̱a x̱ne'e, na' chejgá'nḻene' ẕo'le', na' žoptie' yeyákgake' ka toze benne'.” \v 6 Ki naken, biž zej nake' chópgake' san toze benne' ba beyákgake'. Che ḻen, bi žaḻa' yeḻa'agak benách ka' ḻégake', benne' ka' Dios bene' ḻégake' toze. \p \v 7 Naž benne' yodo' ka' wnnábgekle' Jesusen', na' wnnágake': \p —¿Biẕ chen' Moisés gože' ḻégake' da' žonnen to benne' byo latje wneẕjwe' ẕo'le' to yiche da' ẕnnan žeḻá'aḻene' ḻe', na' naž gak wsane' ẕo'len'? \p \v 8 Jesusen' gože' ḻégake': \p —Ki ben Moisés dan' nak zižje yichj ḻáẕdo'le, bi'e ḻe'e latje wsanle no'le chele ka', san kate' wzó ḻaw žata' yežlyó nga, bi goken ki. \v 9 Neda' žapa' ḻe'e, cha' no benne' byo wsane' ẕo'le', na' bi wdáḻene' benne' byo yoble, na' cha' wchág ná'ḻene' no'le yoble, bage'e doḻa' da' ẕka'n ditjen yeḻa' ẕchag na'. Ḻezka', cha' no benne' byo yoble wchág ná'ḻene' no'len' bsan benne' byo chie' ḻe', bage'e doḻa' da' ẕka'n ditjen yeḻa' ẕchag na'. \p \v 10 Naž benne' wsedle chie' ka' góžgake' Jesusen', na' wnnágake': \p —Cha' ki naken che no benne' byo, benne' nžag ná'ḻene' to no'le, gakže chawe' chie' chela' bi wchág ne'e, na' ga'ne' toze'. \p \v 11 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Bi gak si' ḻo na'gak yógo'te benách diža' ni, san toze no benne' byo Dios ẕzejni'ile' ḻe'. \v 12 Zej nnita' benne' byo ka' bi ẕchag ná'ḻengake' to no'le dan' bi zej nake' dot benne' byo, dan' ki góljgake', na' yebaḻe benne' byo ka' bi ẕchag ná'ḻengake' to no'le dan' bséjwgak benne' ka' x̱nézgake', na' yebaḻe benne' byo ka' bi ẕchag ná'ḻengake' to no'le nich gak góngake' x̱chin Dios, Bennen' ẕnna bi'e ya'abá chie'. No benne' gak si' ḻo ne'e diža' ni žaḻa' si' ḻo ne'en. \s1 Jesús žḻiž chawe'e x̱kwide' ka' \r (Mr. 10:13‑16; Lk. 18:15‑17) \p \v 13 Naž benne' ka' zej nake' x̱a x̱na'gak x̱kwide' ka', bedjwá'gake' ḻégakbe' gan zoa Jesusen' nich x̱oa ne'e ḻégakbe', na' nnable' Dios gon chawe'e ḻégakbe', san bséjwgak benne' wsedle chie' ka' x̱nézgake'. \v 14 Naž Jesusen' gože' ḻégake', na' wnné': \p —Le we' x̱kwide' ki latje bíga'gakbe' gan zoa', na' bi wséjwle x̱nézgakbe', dan' benne' ka' zej nake' ka x̱kwide' ki nzí'gake' latje gan ẕnna bia' Dios ya'abá chie'. \p \v 15 Naž Jesusen' bx̱oa ne'e ḻégakbe', na' bezé'e ga na'. \s1 To benne' wnni'a, benne' zeje' babze yiz \r (Mr. 10:17‑31; Lk. 18:18‑30) \p \v 16 To benne' byo, benne' zeje' babze yiz, bedjwíe' Jesusen', na' gože' Ḻe': \p —Benne' wsedle dot chawe'. ¿Biẕ da' naken chawe' žaḻa' gona' nich gata' yeḻa' nban da' zejlí kanne chia'? \p \v 17 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻe': \p —¿Nnezlo' dan' ẕnno' chia' kate' ẕnno' naka' dot chawe'? Bi zoa no benne' nake' dot chawe'. Toze Dios nake' dot chawe'. Cha' žénelo' gata' yeḻa' nban da' zejlí kanne chio', ben kan wnnakze Dios gonle. \p \v 18 Naž bennen' gože' Jesusen', na' wnné': \p —¿Biẕle da' ka' wnné'? \p Jesusen' gože' ḻe': \p —Da' wnnakze Moisés katen' wnné': \q1 Bi goto' benách ka'. \q1 Bi gono' doḻa' da' ẕka'n ditjen yeḻa' ẕchag na'. \q1 Bi kwano'. \q1 Bi nnio' che lježo' da' wen ḻaže'. \q1 \v 19 Wdape ba la'ne x̱a x̱no'o. \q1 Bži'il lježo' ka' kan nži'il kwino'. \p \v 20 Naž bennen' zeje' babze yiz gože' Jesusen', na' wnné': \p —Yógo'te da' ki žona' kate' wzó ḻaw naka' x̱kwide'. ¿Zoa yetó da' žaḻa' gona'? \p \v 21 Jesusen' gože' ḻe': \p —Cha' žénelo' gako' chawe' ḻaw Dios, wyéj, yjete' da' napo', na' mežwn' da' si'o, bneẕjwn chegak benne' yache' ka'. Ki gata' yeḻa' wnni'a chio' ya'abá che Dios. Naž da, benḻen neda' tẕen. \p \v 22 Kate' bennen' zeje' babze yiz benle' da' ni, beyeje', na' žak nyache' ḻaže'e dan' nápḻi'e yeḻa' wnni'a. \p \v 23 Naž Jesusen' gože' benne' wsedle chie' ka', na' wnné': \p —Da' li žapa' ḻe'e, gak zede cho'o to benne' nape' yeḻa' wnni'a gan ẕnna bia' Dios ya'abá. \v 24 Yetó žapa' ḻe'e, nakže zede che bennen' nape' yeḻa' wnni'a choe'e gan ẕnna bia' Dios ka te to bia nwa'ba' ywa' ḻo nag yeche'. \p \v 25 Kate' béngekle benne' wsedle chie' ka' da' ni, bebángekle', na' wnnágake': \p —¿Noẕkze benne' gak yelé', cha'? \p \v 26 Bwia Jesusen' ḻégake', na' wnné': \p —Bi gak gongak benách ka' ki, san Dios gak gone' yógo'te. \p \v 27 Naž bechebe Bedw, na' gože' Jesusen': \p —Bwia nga, neto' ba bka'nto' yógo'te, na' zá'ḻento' Le'. ¿Biẕže gata' cheto'? \p \v 28 Jesusen' gože' ḻégake': \p —Da' li žapa' ḻe'e, ža na' katen' wkób yežlyó nga, na' kwi'a gan nna bi'a neda', Benne' Golje' Benách, gan gaka' Benne' Blo, ḻe'e na' žónḻenle neda' tẕen na'a, kwe'le chežinno latje ka' gan nna bia'le, na' wchi'a ḻáže'le chežinno kwe'te yež ka' chegak ẕa'só Israel. \v 29 No benne' ẕka'ne' liže', o biche'e ka', o zane' ka', o x̱e', o x̱ne'e, o ẕo'le', o ẕi'ne' ka', o yežlyó chie' ka', nich gone' x̱china', si' bennen' yetó gaywá'teže ka', na' ḻezka' gata' yeḻa' nban da' zejlí kanne chie'. \v 30 Benne' zan, benne' zej nake' benne' blo na'a, gá'ngake' ka'ze, na' benne' ka' zej nga'ne' ka'ze na'a, gákgake' benne' blo. \c 20 \s1 Žsaka' ḻebe Jesús kan žongak benne' wen žin ka' \p \v 1 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Kan gon Dios, Bennen' ẕnna bi'e ya'abá chie', naken ka ben to benne' x̱an yo'o. Bžoje' zildo', na' bejtilje' benne' wen žin ka' nich góngake' žin ḻo yežlyó chie' gan naze' lba uba ka'. \v 2 Kate' ba bgá'nḻene' benne' wen žin ka' chawe', chiẕjwe' ḻégake' to mežw da' naken laẕjw to benne' che to ža, bseḻe'e ḻégake' chjéngake' žin ḻo yežlyó chien'. \v 3 Kate' bežoje' x̱sile, bḻe'ele' yebaḻe benne' ka' nníta'gake' ka'ze ḻawe' ya'a. \v 4 Gože' ḻégake': “Ḻezka' ḻe'e, le chej ḻo yežlyó chian', na' chiẕjwa' ḻe'e da' naken chawe'.” Ḻa' jaktie' ḻégake'. \v 5 Bežój benne' x̱an yo'on' da' yoble wawbíž, na' ḻezka' kate' žedá chonne, na' tḻebe ka bene', bseḻe'e benne' ka' ḻo yežlyó chien', benne' ka' bejx̱ake'e ga na'. \v 6 Ḻezka' bežoje' katen' yelate' zoa wbíž, na' bejx̱ake'e yebaḻe benne' ka' nníta'gake' ka'ze ga na', na' gože' ḻégake': “¿Biẕ chen' zoale nga ka'ze dot ža, na' bi be žin žonle?” \v 7 Benne' ka' góžgake' ḻe', na' wnnágake': “Nitó benne' bi benne' x̱chinto'.” Naž gože' ḻégake': “Ḻezka' ḻe'e, le chej ḻo yežlyó chian', na' chiẕjwa' ḻe'e da' naken chawe'.” \v 8 Kate' za' žaḻe, benne' x̱an yo'on' gože' bennen' yo'ogak ḻo ne'e benne' wen žin ka', na' wnné': “Bḻiž benne' wen žin ka' nich wneẕjo' láẕjwgake', na' chiẕjo' zga'ale benne' ka' bžíngake' ze ḻawte. Te na' chiẕjo' benne' ka' bžíngake' zgá'alegake'.” \v 9 Naž bžingak benne' ka' yjéngake' žin katen' yelate' zoa wbíž, na' wẕí'gake' to weje' to mežw da' naken laẕjw to benne' che to ža. \v 10 Kate' bžingak benne' ka' yjéngake' žin zgá'alegake', gókgekle' sí'gake' da' ẕenže, san ḻezka' wẕí'gake' to weje' to mežw da' naken laẕjw to benne' che to ža. \v 11 Kate' wẕí'gaken', wnnégake' che benne' x̱an yo'on', \v 12 na' wnnágake': “Benne' ka' bžíngake' kate' ze ḻawte, to chí'ido'ze béngake' žin, na' toze ka wdiẕjo' ḻégake' ka neto', na' neto' bento' žin dot ža, na' wyéyeḻe'eto' ḻo wbá.” \v 13 Bechebe x̱an yo'on', na' gože' toe': “Bicha'a, bi be žona' chio' da' bi naken chawe'. ¿Bi bga'n cháwe'žo si'o to mežw da' naken laẕjw to benne' che to ža? \v 14 Wẕí' laẕjo', na' beyéj ližo'. Neda' žénela' chiẕjwa' benne' ki, benne' yjéngake' žin kate' ze ḻawte toze kan žiẕjwa' le'. \v 15 ¿Bi nzi' ḻo na'a wconla' žin da' naken chia' ka žénela'? ¿Ẕge'elo' lježo' dan' žónnḻi'a chie'?” \v 16 Ki naken, baḻe benne', benne' ka' ẕka'ngak benách ka' ḻégake' ka'ze, gákgake' blo, na' baḻe benne', benne' ka' zej nake' blo na'a, gá'ngake' ka'ze. Benne' zan žḻiža' san babze benne' ka' nbégake'. \s1 Jesús ẕnne' da' yoble kan za' gótgake' Ḻe' \r (Mr. 10:32‑34; Lk. 18:31‑34) \p \v 17 Kate' Jesusen' ne yoe'e nez, zeje' ḻo yež Jerusalén, bchi'e cheze chežínnote benne' wsedle chie' ka', na' gože' ḻégake': \p \v 18 —Le wia nga, yo'ožo nez zejžo yež Jerusalén, gan soa to benne' wdíe' neda', Benne' Golje' Benách, ḻo na'gak bx̱oz wnná bia' ka', na' ḻo na'gak benne' yodo' wsedle ka', na' chóggake' chia' gata'. \v 19 Wdégake' neda' ḻo na'gak benne' zi'to' ka', benne' ka' gon dítjgekle' neda'. Chíngake' neda', na' wdá'gake' neda' ḻe'e yag kroze, san kate' gak chonne ža, Dios yesbane' neda' ḻo yeḻa' got. \s1 Da' wnnáb x̱na'gak Jakob, na' Ẕwa \r (Mr. 10:35‑45) \p \v 20 Naž x̱na'gak Jakob, na' Ẕwa, ẕi'n Sebedeo ka', bžínḻene' chope' ka' ḻaw Jesusen', na' bzoa ẕibe' x̱ni'e Ḻe', na' wnnable' Ḻe' to da' gonze' chie'. \v 21 Jesusen' wnnable' ḻe', na' wnné': \p —¿Biẕ žénelo'? \p Gože' Ḻe': \p —Wnná kwe' to ẕi'na' ni kwito' ḻi ža, na' yetobe' kwe'be' kwito' yegle gan nna bi'o. \p \v 22 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Bi nnézlele da' ẕnnable. ¿Wak sóelele da' saka'a neda', na' yezoale nis kan yezóa' neda' nis ḻo yeḻa' got? \p Góžgake' Ḻe': \p —Gakto'. \p \v 23 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Da' li da' žaḻa' saka'a neda', ḻezka' gaken chele, na' da' žaḻa' yezóa' neda' nis, ḻezka' yezoale ḻe'e nis, san nich kwe'le kwita' ḻi ža, o kwita' yegle, bi nzi' ḻo na'a kwia' no benne' gonnan' chie', san gata' chegak benne' ka' X̱a' ba bkwezen' chégake'. \p \v 24 Kate' béngekle yechí benne' wsedle ka' che Jesusen' da' ni, bžá'agake'. \v 25 Naž Jesusen' bḻiže' ḻégake', na' wnné': \p —Nnézkzelele kan žongak benne' ka', benne' ẕnna biá'gake' benne' zi'to' ka', kan ẕdétleche ẕnna biá'gake' ḻégake', na' benne' ka' zej nakže' blo ẕkóngekle' ḻa' ljéžgakkze' ka' žin. \v 26 Bi gaken ki chele. Nóte'tezle ḻe'e, benne' žénele' gake' ẕen gan zoale, žaḻa' gone' žin che yezíka'le. \v 27 Ḻezka', nóte'tezle ḻe'e, benne' yénele' gake' blo, žaḻa' gake' ka to benne' ndo'w che yezíka'le. \v 28 Ḻezka' neda', Benne' Golje' Benách, bḻa'a nga, kege nich gon no benne' x̱china', san nich gákḻena' benách ka', na' wdía' yeḻa' nban chia', da' chiẕjwa' ḻo wlazgak benne' zan nich yelágake'. \s1 Žeyón Jesús chope benne' ḻo choḻe ka' \r (Mr. 10:46‑52; Lk. 18:35‑43) \p \v 29 Kate' ne zežójgake' ḻo yež Jerikó, benne' zan zjákḻene' Jesusen'. \v 30 Zej nnita' chope benne' ḻo choḻe ga na', benne' ka' žé'gake' žoa'a nez. Kate' béngekle' ẕde Jesusen' ga na', wnnégake' zižje, na' wnnágake': \p —X̱an, ẕa'só Dabí, beyache' ḻaže'l neto'. \p \v 31 Benne' zan ka' bchí'igekle' ḻégake' gá'ngake' žize, san wnnégake' zížježe, na' wnnágake': \p —X̱an, ẕa'só Dabí, beyache' ḻaže'l neto'. \p \v 32 Naž wléz Jesusen', na' bḻiže' ḻégake'. Wnnable' ḻégake', na' wnné': \p —¿Biẕ žénelele gona' chele? \p \v 33 Góžgake' Jesusen': \p —X̱an, žénelto' gono' ga yeyaljw yej ḻawto'. \p \v 34 Naž beyache' ḻaže'l Jesusen' ḻégake', na' wdane' yej ḻáwgake'. Ḻa' beyáljwtegak yej ḻáwgake', na' jákḻene' Jesusen'. \c 21 \s1 Ẕka'n ẕéngake' Jesús kate' ne žoe'e ḻo yež Jerusalén \r (Mr. 11:1‑11; Lk. 19:28‑40; Jn. 12:12‑19) \p \v 1 Kate' bžin Jesusen' ḻen benne' ka' žónḻengake' Ḻe' tẕen gawze gan že' yež Jerusalén, na' nníta'gake' gan že' yež Betfagé ẕan Ya'a Yag Olibo, bseḻe'e Ḻe' chope benne' wsedle chie' ka', \v 2 na' gože' ḻégake': \p —Le chej ḻo yeždon' da' žen' ḻawle ga zoažo ni, na' chejx̱áka'le to burro wná' da'ba' ga na', ḻen to burro byodo' cheba'. Le chejseže-ba', na' le yedjwá'-ba' chia'. \v 3 Cha' no benne' bi da' yi'e ḻe'e, le ye'e: “X̱anžon' žénele'-ba'.” Naž seḻe'e-ba' chia'. \p \v 4 Ki goken, bžin da' bzoj bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios, katen' wnné': \q1 \v 5 Le ye' benne' ka' nníta'gake' yež Sión: \q1 “Le wia nga, Benne' nna bi'e ḻe'e ze'e chele. \q1 Ḻo yeḻa' gax̱jw ḻaže' chie' ži'e x̱kože' to burro. \q1 Ži'e x̱kože' to búrrodo' che to bia žwa'ba' ywa'.” \p \v 6 Naž jak benne' wsedle chie' ka' ga na', na' béngake' kan gož Jesusen' ḻégake'. \v 7 Beché'gake' burro wná' na' ḻen burro byodon', na' bx̱óagake' laže' yicha' chégake' ka' x̱kóže'ba', na' wžé' Jesusen' ḻaw laže' ka'. \v 8 Ḻezka' wnníta'gak benne' zan ga na', na' bchíljgake' laže' ka' žx̱oa yéngake' ḻo nez. Yebaḻe' bchíbgake' zin da' bx̱óagake' ḻo nez. \v 9 Zižje wnnegak benne' ka' zjake' ḻawle, na' benne' ka' zjákḻene' Jesusen', na' wnnágake': \p —¡Ga'n ẕen Ḻe', ẕa'só Dabí! ¡Ba nez ẕen naken che benne' ni ze'e ni'a che La X̱anžo! ¡Ga'n ẕen Dios! \p \v 10 Kate' wyáz Jesusen' ḻo yež Jerusalén, yógo'te benne' che yežen' béngake' žo'osbé. Benne' zan góžgake' ljéžgake' ka', na' wnnágake': \p —¿Noẕ bennen'? \p \v 11 Yezika' benne' ka' wnnágake': \p —Benne' ni Jesús, bennen' ẕchaḻje' ḻo wláz Dios. Nak laže' Nasaret gan nbab Galilea. \s1 Jesús ẕchache' ḻi'a yodo' \r (Mr. 11:15‑19; Lk. 19:45‑48; Jn. 2:13‑22) \p \v 12 Kate' wyáz Jesusen' ḻo ḻi'a yodo' che Dios, blage' na'le yógo'te benne' ka' žóte'gake' na' benne' ka' žá'wgake' ḻo ḻi'a yodon'. Ḻezka' bžix̱e' blag ka' chegak benne' ka' ẕchá'gake' mežw che yež zi'to' ka', na' da' ka' želbe'le benne' ka' žóte'gake' plomdo' ka'. \v 13 Naž gože' ḻégake': \p —Nyejw ḻe'e yiche la'y da' ẕnnan: “Liža' sin' yo'o gan wcháḻjḻengak benách ka' Dios” san ḻe'e ba benlen kan nak to yo'o chegak benne' wbán ka'. \p \v 14 Kate' ne zoa Jesusen' ḻo ẕchil yodo', baḻe benne' ḻo choḻe ka' ḻen benne' ka' bi žak sá'gake', wbíga'gake' gan zoe', na' Ḻe' beyone' ḻégake'. \v 15 Kate' bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' yodo' wsedle ka', bḻé'egekle' yeḻa' wak ka' da' žon Jesusen', na' ḻezka' béngekle' ẕnnegak zižje x̱kwide' ka' ḻo ẕchil yodo', na' ẕnnágakbe': “¡Ga'n ẕen ẕa'só Dabí!” \v 16 naž bžá'agake', na' góžgake' Jesusen': \p —¿Bi ženlo' da' želnná x̱kwide' ki? \p Bechebe Jesusen', na' wnné': \p —O', ženlan'. ¿Batkle beḻ-le da' nyejw ḻe'e yiche la'y da' ẕnnan kikze žaḻa' gaken? Ki ẕnnan: “Beno' Le' ga žoḻgak x̱kwide' ka', na' bi' že'n ka', bi' ka' ne žáẕe'gakbe', da' žoe ḻáwgakbe' neda' da' naken dot ḻi ḻaže'.” \p \v 17 Naž Jesusen' bezé'e gan nníta'gake', na' bežoje' ḻo yež Jerusalén. Wyeje' ḻo yež Betania gan bga'ne' dot yele. \s1 Jesús ẕdiḻe' to yag higo \r (Mr. 11:12‑14, 20‑26) \p \v 18 Kate' za' ža'ní', na' zeyéj Jesusen' ḻo yež Jerusalén, ẕdone'. \v 19 Bḻe'ele' to yag higo da' žen' kwit nez, na' wbige'e gan žen', san bi be bžeḻ-le' da' ẕbian. X̱láge'ze žian. Naž Jesusen' gožen': \p —Biž kwia da' ẕix̱ chio'. \p Naž ḻa' wbižte yag higon'. \v 20 Kate' bḻé'egekle benne' wsedle chie' ka' da' ni, bebángekle'. Wnnábgekle' Jesusen', na' wnnágake': \p —¿Nakx̱ goken, ḻa' wbižte yagen'? \p \v 21 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Da' li žapa' ḻe'e, cha' chejḻe'le che Dios, na' bi gak chope ḻáže'le, kégeze wak gonle kan bena' che yagen', san cha' ye'le ya'a nga: “Bkwas na'le, na' bejsóa ḻo nisdo'” gaken kan nnale. \v 22 Ḻezka', yógo'te da' nnable kate' wcháḻjḻenle Dios, cha' chejḻe'le che Dios gonen' chele, si'le dan' nnable. \s1 Yeḻa' wnná bia' da' nzi' ḻo na' Jesús \r (Mr. 11:27‑33; Lk. 20:1‑8) \p \v 23 Wyáz Jesusen' ḻo ẕchil yodo', na' kate' ne žsedle' benách ka' nníta'gake' ga na', bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' gole ka', wbíga'gake' gan zoe'. Wnnábgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p —¿Biẕ yeḻa' wnná bia' nzi' ḻo no'o, žono' da' ki? ¿Noẕ benne' bdie' ḻo no'o yeḻa' wnná bian'? \p \v 24 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Ḻezka' neda' nnabla' ḻe'e to. Cha' ye'le neda' kan naken, neda' yapa' ḻe'e bi yeḻa' wnná bia' nzi' ḻo na'a žona' da' ki. \v 25 ¿Noẕ benne' bseḻe'e Ẕwan' nich bezóe' benách ka' nis? ¿Dios bseḻe'e ḻe', o bséḻa'gak benne' ka' ḻe'? \p Naž wzó ḻawgak benne' yodo' ka' ẕnnágake' ḻa' ḻégakze': \p —Cha' nnažo: Dios bseḻe'e ḻe', ḻa' ye'tie' žo'o: “¿Biẕ chen' bi bejḻe'le chie'?” \v 26 San cha' nnažo: bséḻa'gak benne' ka' ḻe', žébežo da' gongak benne' wláž ka', dan' žejḻé'gake' yógo'tegake' bchaḻj Ẕwan' ḻo wláz Dios. \p \v 27 Che ḻen beží'igake', na' góžgake' Jesusen': \p —Bi nnezlto'. \p Jesusen' gože' ḻégake': \p —Ḻezka' neda' bi yapa' ḻe'e bi yeḻa' wnná bia' nzi' ḻo na'a žona' da' ki. \s1 Žsaka' ḻebe Jesús kan nak chegak chope x̱kwide' byo ka' \p \v 28 Naž Jesusen' gože' benne' yodo' ka': \p —¿Biẕ nnale ḻe'e? Wzóa to benne' wnníta'gak chope x̱kwide' byo chie'. Gože' to x̱kwide' chien', na' wnné': “Ẕi'na', wyéj na'a chjeno' žin ḻo yežlyó chia' gan naza' lba uba ka'.” \v 29 Beží'i x̱kwiden', na' gožbe'-ne': “Bi žénela' cha'a.” Wdé na' beyát ḻáže'be', na' yjenbe' žin na'. \v 30 Naž bennen' gože' yetó x̱kwide' chien', na' toze kan wnné'. Beží'i x̱kwiden', na' gožbe'-ne': “O', x̱e. Cha'a.” San bi wyéj x̱kwiden'. \v 31 ¿Nole x̱kwide' chope ka' benbe' da' žaz ḻaže' x̱abe'? \p Beží'igake', na' góžgake' Jesusen': \p —Bi' nežw. \p Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Da' li žapa' ḻe'e: benne' wechiẕjw ka', benne' žóngake' da' kegle, na' no'le ḻe'e ka', chjake' zgá'alegake' ka ḻe'e, na' chó'ogake' gan ẕnna bia' Dios. \v 32 Ki gaken dan' Ẕwa, bennen' bezóe' benách ka' nis, bḻe'e gan zoale, na' bsedle' ḻe'e da' naken chawe' kan žaḻa' gonle, na' ḻe'e bi bejḻe'le chie', san benne' wechiẕjw ka' na' no'le ḻe'e ka', bejḻé'gake' chie'. Ḻa'kze bḻé'elele da' ni, bi beyát ḻáže'le nich chejḻe'le chie'. \s1 Ka nak chegak benne' wen žin ka' bi zej nake' chawe' \r (Mr. 12:1‑12; Lk. 20:9‑19) \p \v 33 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Le wzé nag yetó da' wsaka' ḻeba'. Wzóa to benne' x̱an yo'o, na' beyaze' lba uba ka' ḻo yežlyó chie'. Wbeke' to le'je chen, na' bche'ne' to bloj ḻo yej gan wsíe' x̱is uba ka'. Ḻezka' bene' to yo'o ža'le gan gak to benne' wie' dot yežlyó chien'. Naž bdie' yežlyón' ḻo na'gak benne' wen žin ka', nich sí'gake' late' weje, na' wyeje' to yež zi'to'. \p \v 34 ’Kate' bžin ža wchíbgake' uba ka', x̱an yežlyón' bseḻe'e baḻe ni'a ne'e gan zej nnita' benne' wen žin ka' nich sí'gake' da' žeyaḻa' chie'. \v 35 Naž benne' wen žin ka' béx̱wgake' ni'a ne'e ka'. Béngake' toe' we', na' yetóe' bétgake' ḻe', na' yetóe' bžé'egake' ḻe' yej. \v 36 Da' yoble x̱an yežlyón' bseḻe'e yebaḻe ni'a ne'e ka', na' gókgake' benne' zanže ka benne' ka' bseḻe'e zga'ale, na' tḻebe bengak benne' wen žin ka' chégake'. \p \v 37 ’Kate' ze ḻawte, bseḻe'e ẕi'ne' gan nníta'gake'. Wzá' ḻaže'e, na' wnné': “Gápegake' x̱kwide' chia' ba la'ne.” \v 38 Kate' benne' wen žin ka' bḻé'egekle' ẕi'ne' na', ḻa' wnnátegake' ḻa' ḻégakze': “X̱kwide' ni gak chebe' yežlyó nga. Le cho'o, gotžo-be', na' da' žaḻa' gak chebe' gaken chežo.” \v 39 Naž béx̱wgake'-be'. Bebéjgake'-be' na'le ḻo yežlyón' gan zej naz lba uba ka', na' bétgake'-be'. \p \v 40 Naž Jesusen' wnnable' benne' yodo' ka', na' wnné': \p —Kate' yeḻá' benne' x̱an yežlyón', ¿nakx̱ gone' chegak benne' wen žin ka'? \p \v 41 Beži'igak benne' yodo' ka', na' góžgake' Jesusen': \p —Wžía yi'e benne' wen da' ẕinnj ka', na' yežlyó chien' wdíe' ḻo na'gak yebaḻe benne' wen žin ka', benne' wnéẕjwgake' da' žeyaḻa' chie' kate' žin ža chíbgake' uba ka'. \p \v 42 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —¿Batkle beḻ-le dan' nyejw ḻe'e yiche la'y kan nak da' ni? Ki ẕnnan: \q1 Yej na' da' bzoa cheḻa'ale benne' wen yo'o ka', \q1 na'a naken yej ḻen yo'o blo che ze'e. \q1 X̱anžo na'kze bene' ga naken ki, \q1 na' naken to da' žonen ga žebanlžo. \m \v 43 Che ḻen žapa' ḻe'e, latje chele gan ẕnna bia' Dios yeké'n chele, na' gatan' chegak benne' ka' góngake' kan žaḻa' gon no benne' nzi'e latjen'. \v 44 No benne' wtope' ḻo yej na', ḻa' kwinze' wžía yi'e, na' cha' yej na' chejbagan' no benne', wzoẕjen ḻe'. \p \v 45 Kate' bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' yodo' fariseo ka' béngekle' dan' bsaka' ḻebe Jesusen', gókbe'egekle' bchaḻje' kan nak chégake'. \v 46 Gónegekle' góx̱wgake' Ḻe', san bžébegake' benne' zan nníta'gake' ga na', dan' žejḻé'gake' nak Jesusen' to benne' ẕchaḻje' ḻo wláz Dios. \c 22 \s1 Žsaka' ḻebe Jesús kan nak che lni che yeḻa' ẕchag na' \p \v 1 Da' yoble Jesusen' bcháḻjḻene' benne' ka' žónḻengake' Ḻe' tẕen. Bsaka' ḻebe', na' wnné': \p \v 2 —Kan gak chegak benne' ka', benne' chó'ogake' gan ẕnna bia' Dios ya'abá chie', naken kan gok chegak benne' ka', bḻiž to benne' wnná bia' ḻégake' kate' bene' lni che ža ẕchag na' x̱kwide' byo chie'. \v 3 Bseḻe'e ni'a ne'e ka' nich chejx̱í'gake' benne' ka' ba bḻiže' nich yídgake' lni chebe', san bi gónegekle' yídgake'. \v 4 Naž bseḻe'e yebaḻe ni'a ne'e ka', na' gože' ḻégake': “Le chejzenle benne' ka' ba bḻiža', na' ye'le ḻégake': Le wia nga, ba nzí'ni'a da' gawžo. Ba betto' x̱peža' ka', na' ḻezka' bia beže ženne' chia' ka'. Yógo'te ba wẕí'ni'a. Le da, soažo lni che x̱kwide' chia', bin' ẕchag na'be'.” \v 5 Benne' ka' bejḻížgake' bi wdápegake' ḻégake' ba la'ne, na' jake' che chégake'. Toe' yjene' žin, na' yetóe' wyeje' chje'w chjete'. \v 6 Yebaḻe' béx̱wgake' ni'a ne'e ka', na' ben zí'gake' ḻégake', na' bétgake' ḻégake'. \v 7 Kate' benne' wnná bian' benle' da' ni, bže'e, na' bseḻe'e benne' chie' ka', benne' žjake' ḻo wdiḻe, na' bétgake' benne' wet benách ka', na' bzéygake' lážgake'. \v 8 Naž benne' wnná bian' gože' ni'a ne'e ka', na' wnné': “Da' li ba wẕí'ni'a che lni na', san benne' ka' bḻiža' bi gókgake' zi yedjénḻengake' neda' tẕen lni. \v 9 Le chej na'a gan nak ḻo nez ka', na' le wḻíž yógo'te benne' ka' chejx̱áka'le ga na' nich yídgake' lni che x̱kwide' chia', bin' ẕchag na'be'.” \v 10 Naž bžojgak ni'a ne'e ka', na' jake' gan nak ḻo nez ka', na' btóbgake' yógo'te benne' ka' bejx̱áka'gake' ga na', benne' chawe' ka' na' benne' wen da' kegle ka', na' gan žak lni wža'ten benách ka'. \p \v 11 ’Kate' wyó'o benne' wnná bian' ga na' nich wie' benne' ka' zej ndobe' ga na', bḻe'ele' to benne' bi nakwe' laže' zaka' dan' bneẕjwe' chegak benne' ka' nníta'gake' lni na'. \v 12 Naž gože' bennen': “Bicha'a, ¿zo' nga, na' bi nako' laže' zaka' dan' bneẕjwa' chegak benne' ka' nníta'gake' lni?” Bennen' wzóa žize'. \v 13 Naž benne' wnná bian' gože' ni'a ne'e ka', na' wnné': “Le wchéj ni'a na' bennen', na' le chejžó'n-ne' na'le gan že' choḻ, gan kweže', na' wx̱éj laye'e ḻo yeḻa' nyache' ḻaže' chie'.” \p \v 14 Naž Jesusen' gože' benne' yodo' ka': \p —Benne' zan bḻiža', san babze benne' ka' nbégake'. \s1 Ẕchaḻj Jesús che da' žíẕjwžo lazžo \r (Mr. 12:13‑17; Lk. 20:20‑26) \p \v 15 Naž beza'gak benne' yodo' fariseo ka' ga na', na' béngake' x̱tíža'gake' nich góngake' ga nna Jesusen' to nich gak yesbága'gake' Ḻe' ẕia. \v 16 Nich góngake' ki bséḻa'gake' baḻe benne' ka' žónḻengake' ḻégake' tẕen gan zoa Jesusen', ḻen benne' ka' žónḻengake' Herodes tẕen. Benne' ka' góžgake' Jesusen': \p —Benne' wsedle, nnezlto' ẕchaḻjo' Le' káteze naken, na' nak dot da' li da' žsedlo' kan naken che Dios, na' bi ẕzi'o da' ẕnnázegak benách kan nak chio', dan' bi ẕchi'a ḻažo'o benách ka' kan nak da' želnnaze'. \v 17 Bzenle neto'. ¿Biẕ ẕnno' le'? ¿Žon byenen o bi žon byenen chíẕjwto' lazto' che benne' Sésar, bennen' yež zi'to', bennen' ẕnna bi'e žo'o? \p \v 18 Žákbe'ele Jesusen' žénegekle' kwéjgake' Ḻe' diža', nich gak yesbága'gake' Ḻe' ẕia, na' gože' ḻégake': \p —Ḻe'e, benne' ka' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle, ¿biẕ chen' ẕnnale da' wzóan neda' žoa'a ya'a? \v 19 Le wḻoé'el neda' to mežw da' žíẕjwle lazle. \p Naž bḻoé'egekle' Ḻe' to mežw che yež Roma. \v 20 Jesusen' wnnable' ḻégake', na' wnné': \p —¿Noẕ benne' da' ni ḻawe', na' noẕ benne' nyejw le' ḻe'e mežw ni? \p \v 21 Góžgake' Ḻe': \p —Che benne' Sésar da' ka'. \p Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Le chiẕjw benne' Sésar da' zej naken che benne' Sésar, na' Dios da' zej naken che Dios. \p \v 22 Kate' béngekle' da' ni, bebángekle' kan nak diža' chawen' da' bchaḻj Jesusen'. Belka'ne' Ḻe', na' ḻa' bezá'tegake' ga na'. \s1 Želnnable' Jesús kan žaḻa' yebangak benne' gat ka' \r (Mr. 12:18‑27; Lk. 20:27‑40) \p \v 23 Ḻa' ža na'ze benne' yodo' saduseo ka', benne' ka' ẕnnágake' bi yebangak benne' gat ka', wbíga'gake' gan zoa Jesusen'. Wnnábgekle' Ḻe', \v 24 na' wnnágake': \p —Benne' wsedle, Moisés wnné': “Cha' gat to benne' zoa ẕo'le, na' bi zoa no x̱kwide' chie', bi' biche' bennen' žaḻa' wchág ná'ḻenbe' ẕo'le', nich soa ẕa'só benne' bíche'ben', bennen' gote'.” \v 25 Wnníta'gak gaže bi' byo ka' zej nak bíche'gakbe' gan zoato'. Bi' byo nežw bchag ná'ḻenbe' to no'le, na' gotbe'. Dan' bi wzóa no x̱kwide' chebe', x̱kwide' bežopen' bchag ná'ḻenbe' no'le wzeben' che bi' bíche'ben'. \v 26 Ḻezka' goken che x̱kwide' bežopen', na' ḻezka' che x̱kwide' beyonnen', na' toze kan goken chegak gážtebe', dan' gótgakbe' yógo'tebe'. \v 27 Kate' ze ḻawte ḻezka' got no'len'. \v 28 Na'a, kate' žin ža yebangak benne' gat ka', ¿nole bi' gaže ka' gak no'len' chebe', dan' yógo'tebe' bchag ná'ḻengakbe' no'len'? \p \v 29 Naž bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Nchíx̱ele ḻe'e dan' bi žejní'ilele da' nyejw ḻe'e yiche la'y, na' dan' bi nónbia'le yeḻa' wak che Dios. \v 30 Kate' žin ža yebangak benne' gat ka', biž gak yeḻa' ẕzoaḻen no'le, na' bi wchág ná'gake', san gákgake' kan zej nak wbás la'y ka' che Dios, wbás ka' nníta'gake' ya'abá chie'. \v 31 Cha' yebangak benne' gat ka', ¿bi na' goḻ-le dan' gožkze Dios ḻe'e? \v 32 Ki wnné': “Neda' naka' Dios che Bran, na' Dios che Isaak, na' Dios che Jakob.” Dios bi nake' Dios chegak benne' gat ka', benne' nátgake' to chi'ize, san nake' Dios chegak benne' ban ka', benne' nníta'gake' nbángake' ḻa'kze gótgake' ža ni'te. \p \v 33 Kate' béngekle benne' ka' nníta'gake' ga na' da' ni, bebángekle' ni'a che dan' žsedle Jesusen' ḻégake'. \s1 Da' bchi'le Dios gonžo da' naken blo \r (Mr. 12:28‑34) \p \v 34 Kate' gókbe'egekle benne' yodo' fariseo ka' da' ben Jesusen', kan bnnita' žie' benne' yodo' saduseo ka', naž bdóbgake' yógo'tegake' gan zoe'. \v 35 Zoa to benne' ládjwgake' ga na', benne' nsedle' da' bsedle Moisés, na' gónele' si' bi'e Jesusen'. \v 36 Che ḻen wnnable' Jesusen', na' wnné': \p —Benne' wsedle, ¿biẕle dan' bchi'le Dios gonžo naken blo? \p \v 37 Jesusen' gože' ḻe': \p —Bži'il X̱ano' Dios dot ḻažo'o, na' ḻo dot yichj ḻaẕdo'o, na' ḻo dot yeḻa' žejní'il chio'. \v 38 Da' ni naken da' bchi'le Dios da' naken blo, na' nakžen ẕen. \v 39 Da' bchi'le Dios da' naken da' bežope, naken tḻebe, na' ki ẕnnan: “Bži'il lježo' kan nži'il kwino'.” \v 40 Da' chopen ki, da' ka' bchi'le Dios, zej naken gan zegak yógo'te da' bchi'le Dios, na' yógo'te da' bsédgekle benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios. \s1 ¿Noẕ benne' nak Benne' Cristo ẕi'ne'? \r (Mr. 12:35‑37; Lk. 20:41‑44) \p \v 41 Katen' zej nnita' tẕen benne' yodo' fariseo ka', Jesusen' wnnable' ḻégake', \v 42 na' wnné': \p —¿Biẕ ẕnnale ḻe'e che Benne' Criston'? ¿Noẕ benne' nak Benne' Criston' ẕi'ne'? \p Beží'igake', na' wnnágake': \p —Ẕa'só Dabí nake'. \p \v 43 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —¿Biẕ chen' Dabí na'kze bchaḻje' kan nak chie', na' wnné': “X̱ana'?” Ki wnné' katen' bchaḻje' ḻo wláz Dios Be' La'y, na' wnné': \q1 \v 44 X̱anžo Dios gože' X̱ana': \q1 “Wžé' kwita' ḻi ža, \q1 na zejte gona' ga wzóa ẕibgak benne' ka' x̱ni'o, benne' bi ẕḻé'egekle' Le' chawe'.” \m \v 45 Cha' Dabín' wnné' nake' X̱ane', ¿nakx̱kze naken, ẕnnale ḻe'e nake' ẕa'só Dabín'? \p \v 46 Bi gok no benne' yeži'e, na' kate' wzó ḻaw ža na', bi bežogle no benne' bi da' nnable' Ḻe'. \c 23 \s1 Jesús žesbage'e benne' yodo' ka' ẕia \r (Mr. 12:38‑40; Lk. 11:37‑54; 20:45‑47) \p \v 1 Naž Jesusen' bcháḻjḻene' benne' wsedle chie' ka', ḻen benne' ka' nníta'gake' ga na'. \v 2 Na' gože' ḻégake': \p —Benne' yodo' fariseo ka' na' benne' yodo' wsedle ka' zej ži'e latje che Moisés, nich wsédgekle' benách ka'. \v 3 Che ḻen, le gon yógo'te da' yé'gake' ḻe'e, san bi gonle ḻe'e kan žóngake', dan' to da' ẕnnágake', na' yetó da' žóngake'. \v 4 Da' ẕchí'igekle' benách ka' naken ka to ywa' zí'iḻe'e da' bi gak no benne' we'e, na' ẕgó'ogaken' ža' yengak benách ka', san ḻégake' bi žénegekle' wchá'gaken', kege ḻen toze x̱ben ná'gake'. \v 5 Žóngake' yógo'te da' žóngake' nich ḻé'egekle benách ka' ḻégake'. Žẕéngake' da' ẕchéjgake' yen ná'gake', na' žoa'a x̱gágake' gan nyejw to da' nyejwn ḻe'e yiche la'y, na' ẕtónngake' lože laže' da' zej nakwe', da' ẕḻoe'elen žápgake' Dios ba la'ne. \v 6 Žénegekle' kwé'gake' gan nak latje blo gan ẕdóbgake' žáwgake' tẕen, na' gan nak latje blo ḻo yo'o gan ẕdóbgake' nich yéngekle' x̱tiža' Dios. \v 7 Ḻezka', žénegekle' gápegak benách ka' ḻégake' ba la'ne kate' žápegake' ḻégake' “Padiox̱” gan nníta'gak benách ka', na' žénegekle' ye'gak benách ka' ḻégake': “Padiox̱, benne' wsedle.” \p \v 8 ’San ḻe'e, bi žaḻa' gonle ga no benne' yi'e ḻe'e: “Benne' wsedle” dan' zoa toze Benne' nake' Benne' wsedle chele, neda', Benne' Cristo, na' yógo'tele nakle lježle tole yetole. \v 9 Bi ye'le nitó benne' yežlyó nga, bi nnale: “X̱e” dan' zoa toze Benne' nake' X̱ale, Bennen' zoe' ya'abá chien'. \v 10 Bi gonle ga no benne' yi'e ḻe'e: “X̱an” dan' zoa toze Benne' nake' X̱anle, neda', Benne' Cristo. \v 11 No benne' zoe' ládjwle, benne' žone' x̱chinle yezíka'le, benne' ni gake' blo gan zoale. \v 12 Cha' no benne' gon kwine' benne' blo, ka'ze ga'ne', san no benne' nake' gax̱jw ḻaže', gake' benne' blo. \p \v 13 ’Da' nyáche'ḻe'e naken chele ḻe'e, benne' yodo' wsedle ka', na' chele ḻe'e, benne' yodo' fariseo ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle. Žséjwle x̱nezgak benách ka' žénegekle' žíngake' gan ẕnna bia' Dios ya'abá chien'. Ḻe'ekzle bi žo'ole ga na', na' bi žonnle latje cho'ogak benne' ka' žénegekle' chó'ogake' ga na'. \p \v 14 ’Da' nyáche'ḻe'e naken chele ḻe'e, benne' yodo' wsedle ka', na' chele ḻe'e, benne' yodo' fariseo ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle. Ẕka'le ližgak no'le wzebdo' ka', na' nich wḻoé'ezele chawe' kwinle, scha žḻižle Dios. Che ḻen, ẕenḻe'e gak da' choge' chele da' sáka'le. \p \v 15 ’Da' nyáche'ḻe'e naken chele ḻe'e, benne' yodo' wsedle ka', na' ḻezka' chele ḻe'e, benne' yodo' fariseo ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle. Ẕdele dot ḻo nisdo', na' dot ḻo yežlyó nga nich gonle ga wká'n ẕen Dios to benne' ka žonle ḻe'e, na' katen' ba bžéḻ-lele-ne', žonle ga nbága'že' ẕia ka dan' nbága'le ḻe'e, dan' gonen ga chejchazle ḻo yi' gabíl. \p \v 16 ’Da' nyáche'ḻe'e naken chele. Nakle ḻo choḻe, na' žénelele wḻoé'elele benách ka' nez. Ki naken chele dan' ẕnnale: “Kate' bi da' ẕchebe ḻaže' no benne', cha' gon choche' x̱tiže'e ni'a che yodo', bi žon byenen, san cha' gon choche' x̱tiže'e ni'a che ya oro da' žen' ḻo yodo', na' gon byenen.” \v 17 Ḻe'e, benne' ḻo choḻe ka', na' bi žejní'ilele. ¿Biẕle nakže blo? ¿Oron' o yodon' da' žon la'yen oron'? \v 18 Ḻezka' ẕnnale: “Cha' no benne' gon choche' x̱tiže'e ni'a che bkog la'y, bi gon byenen, san cha' gon choche' x̱tiže'e ni'a che mežw da' ẕoan ḻawle bkogen', na' gon byenen.” \v 19 Ḻe'e, benne' nzide yichj ḻáẕdo'le, na' nakle ḻo choḻe. ¿Biẕle nakžen blo? ¿Mežw da' ẕoan ḻawlen, o bkog ḻa'yen' da' žon la'yen mežwn'? \v 20 Che ḻen, cha' no benne' gon choche' x̱tiže'e ni'a che bkog la'y, žonen' ni'a che bkog la'yen', na' ḻezka' ni'a che yógo'te da' žen' ḻawlen. \v 21 Ḻezka', cha' no benne' gon choche' x̱tiže'e ni'a che yodo', žonen' ni'a che yodon', na' ḻezka' ni'a che Dios, Bennen' žonkze' latje chie' ga na'. \v 22 Ḻezka', cha' no benne' gon choche' x̱tiže'e ni'a che ya'abá che Dios, žonen' ni'a che latje gan že' ẕnna bia' Dios, na' ḻezka' ni'a che Dios na'kze, Bennen' ži'e ga na'. \p \v 23 ’Da' nyáche'ḻe'e naken chele ḻe'e, benne' yodo' wsedle ka', na' chele ḻe'e, benne' yodo' fariseo ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle. Ki naken chele dan' žíẕjwle che yodo' to kwe' che to chi kwe' da' ẕzi'le che yix̱e' weje, na' che yix̱e' anís, na' che komino yeḻa' waw, san ẕka'nle da' nakže blo da' bchi'le Dios, dan' bi žonle da' naken chawe', na' bi žeyache' ḻáže'lele lježle ka', na' bi žejḻe'le che Dios. Da' ki žon byenen gonle, na' ḻezka' bi žaḻa' wka'nle yezika' da' ka' žonle, da' ka' žíẕjwle che yodo'. \v 24 Ḻe'e, benne' ḻo choḻe ka', na' žénelele wḻoé'elele benách ka' nez. Dan' žonle naken ka ẕdele da' že'jle to yeso' da' ẕde ya, nich kwejle bi'a lasdo' ka', san že'jle to bia ẕen dan' želbía benne' ka'. \p \v 25 ’Da' nyáche'ḻe'e naken chele ḻe'e, benne' yodo' wsedle ka', na' chele ḻe'e, benne' yodo' fariseo ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle. Nakle ka to ẕíga'do' da' žé'jḻenle, na' ka to ye'n da' žáwḻenle. Žible da' sban da' nwa' kwitle, san yichj ḻáẕdo'le nžan' da' ẕbanle, na' da' kegle ka' da' žonle. \v 26 Ḻe'e, benne' yodo' fariseo ka', benne' ḻo choḻe ka'. Zga'ale le gon chawe' da' yo'on yichj ḻáẕdo'le, na' ḻezka' gakle chawe' kwitle. \p \v 27 ’Da' nyáche'ḻe'e naken chele ḻe'e, benne' yodo' wsedle ka', na' chele ḻe'e, benne' yodo' fariseo ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle. Ki naken chele dan' nakle ka yežw ba ka' chegak benne' gat ka', da' ka' zej naken ẕíla'do'ze kwitle, na' da' li x̱tan ẕnná'gaken, san nžá'gaken žit chegak benne' gat ka', na' yógo'te da' zgot. \v 28 Ḻezka' nakle ḻe'e. Da' li ḻáwzele ẕḻoe'el kwinle chawe' ḻawgak benách ka', san yichj ḻáẕdo'le nža'ten da' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle, na' da' kegle ka' da' žonle. \p \v 29 ’Da' nyáche'ḻe'e naken chele ḻe'e, benne' yodo' wsedle ka', na' chele ḻe'e, benne' yodo' fariseo ka', benne' ẕḻoé'ezele chawe' kwinle. Ẕzoale yo'o x̱tando' ka' ḻo ba ka' gan zej ngache' benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios, na' ḻezka' žonle x̱tan gan zej ngache' benne' chawe' ka'. \v 30 Ḻezka' ẕnnale: “Chela' wzoato' ža ni'te katen' wnníta'gak x̱a x̱to'to' ka', bi gónḻento' ḻégake' tẕen katen' bétgake' benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios.” \v 31 Dan' ẕnnale ki, ḻe'ekzle ẕzoa lile nakle ẕa'sógak benne' ka' bétgake' benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios. \v 32 Ki naken, žesbaga' kwinle ẕia dan' wbága'gak x̱a x̱to'le ka'. \p \v 33 ’Ḻe'e nakle ka bele snia ka', na' ḻezka' ka lježgak bele snia ka'. Da' likze bi yelale ḻo da' wsaka' zin' ḻe'e ḻo yi' gabíl. \v 34 Che ḻen, neda' seḻa'a chele benne' ka' wcháḻjgake' ḻo wláz Dios, na' benne' ka' žejní'igekle', na' benne' wsedle ka'. Benne' ki, gotle baḻe', na' wda'le yebaḻe' ḻe'egak yag kroze ka', na' chinle yebaḻe' gan nak ḻo yo'o gan ẕdoble nich yenle x̱tiža' Dios, na' wlagle ḻégake' to yetó yež. \v 35 Ki gaken, bága'le ḻe'e ẕia che yógo'te žen chegak benne' chawe' ka', da' wḻaljen ḻo yo, kate' wzó ḻaw wzóa bennen' bete' Abel, ẕi'n Adán, benne' chawen', na' na' zejte bétgake' Secría, ẕi'n Berekías, bennen' bétgake' gachje ḻáwe'le gan že' yodo', na' gan že' bkog la'y, gan ẕzéygake' bia beždo' ka' ḻaw Dios. \v 36 Da' li žapa' ḻe'e, yógo'te da' ki bága'gak benne' ki, benne' nníta'gake' ža ni zoažo na'a. \s1 Jesús ẕbeže' ni'a che yež Jerusalén \r (Lk. 13:34‑35) \p \v 37 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Benne' Jerusalén ka', ḻe'e na' žotle benne' ka' ẕcháḻjgake' ḻo wláz Dios, na' ẕže'ele yej benne' ka' bseḻa' Dios gan zoale. Zan chi'i gónela' wtoba' ḻe'e chia', kan žon ẕkoko', bia ẕtobba' bríse'do' ka' ẕan x̱ilba', san bi gónelele. \v 38 Le wia nga, ka'ze ga'n ližle. \v 39 Ki gaken, dan' žapa' ḻe'e, na'a so ḻaw biž ḻé'elele neda' kate' nnážele: “La'y nak Bennen' ze'e ḻo wláz X̱anžo Dios.” \c 24 \s1 Ẕnna Jesús ka za' wchínnjgake' yodo' \r (Mr. 13:1‑2; Lk. 21:5‑6) \p \v 1 Bžoj Jesusen' ḻo ẕchil yodo', na' kate' ne ẕze'e ga na' wbíga'gak benne' wsedle chie' ka' gan zoe', na' bḻoé'egekle' Ḻe' kan nak ze'e na', da' nyechjen yodon'. \v 2 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —¿Ẕḻé'elele yógo'te da' ki? Da' li žapa' ḻe'e, bi ga'n to yej da' nbagan' lježen nga, dan' bix̱ doten. \s1 Da' ka' gak biá'gaken za' žin ža ze ḻawte ža ka' \r (Mr. 13:3‑23; Lk. 21:7‑24; 17:22‑24) \p \v 3 Kate' ne že' Jesusen' gan nak ḻaw Ya'a Yag Olibo, wbíga'gak benne' wsedle chie' ka' gan zoe' cheze', na' góžgake' Ḻe': \p —Bḻoe'el neto', ¿Batx̱ gakgak da' ki, na' biẕ gak bia' ža yeḻó'o, na' za' žin ža ze ḻawte ža ka' che yežlyó nga? \p \v 4 Bechebe Jesusen', na' gože' ḻégake': \p —Le wia kwinle nich bi gon ḻáže'le no benne' ḻe'e, \v 5 dan' ḻa'gak benne' zan, benne' ka' si' lágake' kan lia' neda'. Nnágake' zej nake' Benne' Criston', na' gon ḻáže'gekle' benne' zan. \v 6 Yénlele žak wediḻe, na' da' ẕchaḻjgak benne' ka' che wediḻe, san bi kwe' zédlele, dan' žon byenen gakgak yógo'te da' ki zga'ale kate' žin ža ze ḻawte ža ka'. \v 7 Benne' ka' nníta'gake' to yež tíḻ-ḻengake' benne' ka' nníta'gake' yetó yež, na' benne' ka' zoa to benne' ẕnna bi'e ḻégake' tíḻ-ḻengake' benne' ka' zoa yetó benne' ẕnna bi'e ḻégake'. Galj yižwé' ẕen ka', na' gak wbín, na' latje zan x̱o' yežlyó. \v 8 Yógo'te da' ki zej naken da' so ḻáwgaken, da' ka' sáka'gak benách ka'. \p \v 9 ’Naž wdegak benách ka' ḻe'e ḻo na'gak benne' ka' wsaka' zí'gake' ḻe'e. Yógo'te benách ka' wzóagake' ḻe'e cheḻa'ale, dan' žónḻenle neda' tẕen, na' gótgake' báḻele ḻe'e. \v 10 Kate' gak da' ki, benne' zan gak chope ḻáže'gake', na' yebéj yíchjgake' neda', na' toe' yetóe' wdíe' lježe', na' toe' yetóe' wzóe' lježe' cheḻa'ale. \v 11 Naž ḻa' ḻawgak benne' zan, benne' gon ḻáže'gake', na' wḻoé'el kwíngake' ka benne' ka' ẕcháḻjgake' ḻo wláz Dios, na' gon ḻáže'gekle' benne' zan. \v 12 Gónḻe'egake' da' kegle, na' che ḻen biž ží'igekle' ljéžgake' ka'. \v 13 No benne' gake' Dios toze na' zejte ža ze ḻawte ža ka', yelá bennen'. \v 14 Se diža' chawen' kan ẕnna bia' Dios dot yežlyó nga nich yéngekle yógo'te benách zi'to' ka', na' naž žin ža ze ḻawte ža ka'. \p \v 15-16 ’No benne' goḻe' da' ki žaḻa' wzejní'i ḻaže'e. Wnná Daniel, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te, na' wnné': “Da' bi ẕḻe'el Dios chawe', dan' ẕchinnjen, cho'on latje la'y che Dios.” Kate' ḻé'elele gak da' ni, naž benne' ka' nníta'gake' gan nbab Judea žaḻa' wẕónnjgake' zaka' ḻaw ya'ado' ka'. \v 17 No benne' žone' žin yíchjo'ole bi žaḻa' yetje' nich bi da' chejx̱i'e da' nape' ḻo yo'o, san žaḻa' wẕonnjtie'. \v 18 No benne' zoe' žin yix̱e', bi žaḻa' yeyeje' liže' nich chejx̱i'e laže' chie'. \v 19 Da' nyáche'ḻe'e gaken chegak no'le ka', no'le zej noe'e bi'do' ka' chégake', na' ḻezka' no'le ka' ẕgáẕe'gake' bi' že'ndo' ka' chégake' kate' žin ža na'. \v 20 Le wchaḻjḻen Dios, na' le nnable' nich bi žin ža na' žaḻa' wẕonnjle kate' žak byo' zag o kate' nak ža la'y, \v 21 dan' sáka'žegak benne' ka' ža ka', ka wẕáka'gak benách ka' ža ni'te kate' za' gota' yežlyó nga, na' zejte na'a ža, na' kege ža zezá' bi sáka'gake' ki. \v 22 Kate' žin ža na', cha' Dios bi gone' babze ža ka', bi yelá nitó benne', san ni'a chegak benne' ka' wžekze' Ḻe' gone' babze ža ka', nich gákḻene' ḻégake'. \p \v 23 ’Che ḻen bi chejḻe'le cha' no benne' ḻe'e gan zoale, na' yi'e ḻe'e: “Le wia nga, zoa Benne' Criston' nga”, o nne': “Zoe' ga na'.” \v 24 Ḻa' ḻawgak benne' zan, benne' wen ḻaže' ka', na' nnágake' zej nake' Benne' Criston', o nnágake' ẕcháḻjgake' ḻo wláz Dios. Góngake' da' ka' gak biá'gaken, na' da' ka' góngaken ga yebángekle benách ka', na' gon ḻáže'gekle' benne' ka' wžekze Dios cha' sáke'gekle'. \v 25 Le wia nga, ba gožkza' ḻe'e yógo'te da' ki zga'ale kate' gákgaken. \v 26 Che ḻen, bi chejḻe'le cha' ḻa'gak benne' ka' gan zoale, benne' yé'gake' ḻe'e: “Le wia nga, zoa Benne' Criston' ḻo latje dach.” Ḻezka', bi chejḻe'le cha' nnágake': “Le wia nga, zoe' ḻo yo'o.” \v 27 Kan žak kate' žep yes gan ẕḻa' wbíž, na' ẕza'ní' gan ženen, ḻezka' gaken kate' yeḻá'a neda', Benne' Golje' Benách. \v 28 Gakte ki, kan ẕnnagak benách ka': “Gáte'teze gan de to da' nat, dóbgakkze lab ka' ga na'.” \s1 Da' gak kate' yeḻá' Benne' Golje' Benách \r (Mr. 13:24‑37; Lk. 21:25‑33; 17:26‑30, 34‑36) \p \v 29 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Kate' te ža na' katen' sáka'gak benách ka' ki, wchóḻ wbíž, na' byo' bi gonnen baní' chen. Yindjgak belj ka', na' ẕizgak da' ka' zej nḻa' ya'abá, da' ka' zej napen yeḻa' ẕen. \v 30 Naž ḻa' dan' gak bia' ya'abá yeḻá'a neda', Benne' Golje' Benách, na' kweže nyáche'gak yógo'te benách ka' nníta'gake' yežlyó nga, katen' ḻé'egekle' neda', Benne' Golje' Benách, zezá'a ḻo bejw ya'abá, na' nzi' ḻo na'a yeḻa' wnná bia' ẕen, na' yeḻa' baní'. \v 31 Naž seḻa'a wbás che ya'abá chia' ka'. Wkwéžegake' zižje lozgak bia ka', na' wtóbgake' benne' ka' ba wžekza' chia', benne' ka' nníta'gake' dap la'ate yežlyó nga, na' yógo'te latje ẕan ya'abá. \p \v 32 ’Le chejní'il da' žsedle da' žak che yag higo. Katen' žeḻa'gak ni'a nen' že'ndo' ka', na' ba žebía x̱lagen že'n ka', nnézlele za' žin byo' wbá. \v 33 Ḻezka', kate' ḻé'elele žakgak yógo'te da' ki, nnézlele za' žin ža ze ḻawte ža, na' ba ẕḻa' ḻawn. \v 34 Da' li žapa' ḻe'e, yógo'te da' ki gákgaken zga'ale kate' gatgak benách ka' nníta'gake' ža na'. \v 35 Te che ya'abá, na' che yežlyó nga, san x̱tiža'a ka' bi tégaken ka'ze. \p \v 36 ’Kate' žin ža na' bi nnezle nitó benne'. Bi nnézgekle wbás che ya'abá ka' che Dios, na' bi nnezla' neda', Ẕi'n Dios, san toze X̱ažo Dios nnezlen'. \p \v 37 ’Kan gok ža na' katen' wzóa Noé, ḻezka' gaken kate' yeḻá'a neda', Benne' Golje' Benách. \v 38 Kate' ža ka' zga'ale kate' bžin nis yejw da' bchinnjen yežlyó nga, we'j bdáwgake', na' bchag ná'gake', na' bdégake' ẕí'ngake' ka' ḻo yeḻa' ẕchag na' na' zejte ža wyó'o Noén' ḻe'e barkw ẕen na', dan' bene', \v 39 na' bi gókbe'egekle' kate' bžinte nis yejw dan' bchinnjen yežlyó nga, na' bžia yí'gake' yógo'tegake'. Ḻezka' gaken katen' yeḻá'a neda', Benne' Golje' Benách, dan' bi gákbe'le nitó benne'. \v 40 Kate' ža na' kate' yeḻá'a, cha' žongak chope benne' ka' žin yix̱e', toe' yedjži'a-ne' chia', na' yetóen' wka'na'-ne'. \v 41 Cha' chope no'le ka' nníta'gake' wetw, toe' yedjži'a-ne' chia', na' yetóen' wka'na'-ne'. \p \v 42 ’Le soa ban ḻaže' dan' bi nnézlele biẕ ža yeḻá'a neda', X̱anle. \v 43 Na'a, le chejní'il da' ni. Chela' nnezle x̱an yo'o bi ža yid benne' wbán, na' nná'zele' dot yele, na' bi we'e latje no benne' chidjwe' ze'e nich kwane' da' de liže'. \v 44 Che ḻen, le soa ban ḻaže' ḻe'e, dan' yeḻá'a neda', Benne' Golje' Benách, to ža bi ẕbezle neda'. \s1 Benne' wen žin chawe', na' benne' wen žin bi nake' chawe' \r (Lk. 12:41‑48) \p \v 45 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —¿Noẕ benne' wen žin, benne' nake' chawe', na' žejni'ile', wdé x̱ane' ḻo ne'e benne' ka' nníta'gake' liže' nich wneẕjwe' da' gáwgake' kate' gale'? \v 46 Ba nez ẕen gaken che benne' wen žin na' nake' chawe', cha' kate' yeḻé'e x̱ane', yedjx̱ake'e ḻe' žone' dot da' bde x̱ane' ḻo ne'e. \v 47 Da' li žapa' ḻe'e, yógo'te da' nap x̱ane', wdíe' ḻo na' benne' wen žin žone' ki. \v 48 Cha' to benne' wen žin ki yeyake' benne' wen da' ẕinnj, na' sa' ḻaže'e, na' nne': “Wžél x̱ana', na' bi yeḻá' zie'”, \v 49 na' cha' so ḻawe' wsaka' zi'e benne' ka' žónḻengake' ḻe' tẕen žin, na' so ḻawe' ye'j gáwḻene' benne' ka' želzožle', \v 50 naž yeḻá' x̱an benne' wen žin na' to ža kate' bi zoe' ẕbeze', o to yele žekle' bi ḻa'te x̱anen'. \v 51 Naž x̱anen' wsaka' zi'e benne' wen žin na', na' gone' ga gak chie' kan žaḻa' gak chegak benne' ka' ẕḻoé'ezele chawe' kwíngake'. Naž kweže nyache'e, na' wx̱éj laye'e. \c 25 \s1 Žsaka' ḻebe Jesús kan gok chegak chi x̱kwide' no'le ka' \p \v 1 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Kan gak chegak benne' ka' chó'ogake' gan ẕnna bia' Dios ya'abá, naken kan gok chegak chi x̱kwide' no'le ka'. Wẕí'gakbe' broke ka' chégakbe', na' bžójgakbe' nich chejchággakbe' benne' ẕchag ne'e. \v 2 Gáyo'be' zej nakbe' ban ḻaže', san yegáyo'be' zej nakbe' nat ḻaže'. \v 3 X̱kwide' no'le nat ḻaže' ka' wẕí'gakbe' broke chégakbe' ka', san bi biá'gakbe' yelate' set da' žeyen. \v 4 X̱kwide' no'le ban ḻaže' ka' biá'gakbe' set da' žeyen ḻo béga'do' chégakbe' ka' ḻen broke chégakbe' ka'. \v 5 Dan' wžél benne' ẕchag ne'e, wdé yele ḻáwgakbe', na' wtásgakbe'. \v 6 Kate' bžin gachje yele, benle chi'i to benne' wnníe' zižje, na' wnné': “Za' benne' ẕchag ne'e. Le žoj chejchagle-ne'.” \v 7 Naž wyasgak yógo'te x̱kwide' no'le ka', na' bkwézgakbe' broke chégakbe' ka'. \v 8 X̱kwide' no'le nat ḻaže' ka' góžgakbe' x̱kwide' no'le ban ḻaže' ka', na' wnnágakbe': “Le gonn láte'do' set cheto' che set da' žeyen chele, dan' ẕgoḻgak broke cheto' ka'.” \v 9 Bechébegak x̱kwide' no'le ban ḻaže' ka', na' wnnágakbe': “Bi gaken dan' bi be ga'n cheto', na' chele. Le chej gan ẕdo'w set da' žeyen na' chjé'wle chele.” \v 10 Kate' ne zjakbe' zejx̱í'gakben', bžin benne' ẕchag ne'e. X̱kwide' no'le ban ḻaže' ka', x̱kwide' ka' želbezbe' ḻe', wyó'oḻengakbe' ḻe' tẕen gan žak lni che yeḻa' ẕchag na', na' ḻa' bséjwte yo'o. \v 11 Wdé na' bžingak yezika' x̱kwide' no'le ka' ga na'. Bḻížgakbe'-ne', na' wnnágakbe': “X̱an, X̱an, bsaljw cho'oto'.” \v 12 Ḻe' beži'e, na' wnné': “Da' li žapa' ḻe'e, bi nónbi'a ḻe'e.” \p \v 13 Naž Jesusen' gože' benne' ka': \p —Le gak ban ḻaže', dan' bi nnézlele bi ža, o bi yele yeḻá'a neda', Benne' Golje' Benách. \s1 Žsaka' ḻebe Jesús kan nak che mežw ẕen ka' \p \v 14 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Kan gon Bennen' ẕnna bi'e ya'abá che Dios naken kan ben to benne' za' cheje' zi'to'. Bḻiže' benne' wen žin chie' ka', na' bdie' ḻo ná'gake' da' nape'. \p \v 15 ’To benne' wen žin na', bdie' gayo' kwe' mežw ẕen ka' ḻo ne'e, na' yetóen' bdie' chope kwe' mežw ẕen ka' ḻo ne'e. Yetóen' bdie' to kwe' mežw ẕen ḻo ne'e. To toen' bdie' ḻo ná'gake' ka da' žákgekle'. Naž ḻa' wzá'tie' gan nak zi'to'. \v 16 Wyéj benne' wen žin na', bennen' wẕi'e gayo' kwe' mežw ẕen ka', na' bejtíljḻene' da' ka' yegayo' kwe' mežw ẕen ka'. \v 17 Ḻezka', bennen' wẕi'e chope kwe' mežw ka', bejtíljḻenen' yechope ka'. \v 18 Bennen' wẕi'e to kwe' mežwn' wyeje', na' bejche'ne' ḻo yo, na' bkache'e mežwn' che x̱ane' ḻo yon'. \p \v 19 ’Kate' ba gok scha, x̱angak benne' wen žin ka' beḻé'e, na' bgá'nḻene' ḻégake' chawe'. \v 20 Kate' wzó ḻaw bžinte bennen' wẕi'e gayo' kwe' mežw ẕen ka', noe'e yegayo' kwe' mežw ka', na' gože' x̱ane': “X̱an, gayo' kwe' mežw ka' bdio' ḻo na'a. Nga de yegayo' kwe' mežw ka' dan' bejtíljḻenan'.” \v 21 X̱anen' gože' ḻe': “Nak chawe'. Nako' benne' wen žin dot ḻi ḻaže'. Cháwe'do' beno' katen' wyó'o láte'do'ze ḻo no'o. Na'a da' ẕénḻe'eže wdía' ḻo no'o. Wyó'o ga zoa' ni, na' yebéḻenlo' neda' tẕen.” \v 22 Wdé na' bžin benne' wen žin na', bennen' wẕi'e chope kwe' mežw ẕen ka', na' wnné': “X̱an, chope kwe' mežw bdio' ḻo na'a. Nga de yechóp kwe' mežw ka' da' bejtíljḻenan'.” \v 23 Naž x̱anen' gože' ḻe': “Nak chawe'. Nako' benne' wen žin dot ḻi ḻaže'. Cháwe'do' beno' katen' wyó'o ḻo no'o láte'do'ze. Na'a, da' ẕenḻe'e wdía' ḻo no'o. Wyó'o ga zoa' ni, na' yebéḻenlo' neda' tẕen.” \v 24 Naž kate' bžin benne' wen žin na', bennen' wẕi'e to kwe' mežw ẕen na', wnné': “X̱an, nnezla' nako' benne' biẕjw, dan' ẕḻapo' gan bi gozo', na' ẕtobo' gan bi bchiljo'. \v 25 Che ḻen bžeba' le', na' wyá'a, na' bejkacha'a mežw chion' ḻo yo. Nga de dan' naken chio'.” \v 26 Naž beží'i x̱ane', na' gože' ḻe': “Nako' benne' wen žin bi nake' chawe', na' ẕa'wede. Nnézkzelo' ẕḻapa' gan bi goza', na' ẕtoba' gan bi bchilja'. \v 27 Che ḻen, gakže chawe' ḻa' bneẕjo' mežw chian' ḻo na'gak benne' ka' wkóngeklen' žin, nich chíljḻengaken' yelate', nich kate' yeḻá'a neda', yezi'a dan' naken chia' ḻen yichjen.” \v 28 Naž x̱anen' gože' benne' ka' nníta'gake' ga na', na' wnné': “Le yeká'a mežwn' ḻo na' benne' ni, na' le wneẕjwn ḻo na' bennen' nape' chi kwe' mežw ka'.” \v 29 Nóte'teze benne' ẕkonle' chawe' žin da' nzi' ḻo ne'e, wdégake' ḻo ne'e yelate', na' gata' da' ẕenže chie', san bennen' bi ẕkonle' chawe' žin da' nzi' ḻo ne'e, da' do'ze da' nape' yeké'n. \v 30 Na'a, benne' wen žin ni, benne' bi nake' chawe', le chejžo'ne' na'le gan nak choḻ, gan kweže nyache'e, na' wx̱éj laye'e. \s1 Benne' Cristo wchi'a ḻaže'e benách ka' \p \v 31 Ḻezka' wnná Jesusen': \p —Katen' yeḻá'a neda', Benne' Golje' Benách, tẕen ḻen yógo'te wbás che ya'abá chia' ka', nich nna bi'a, kwi'a ḻo latje chawe' chia', gan wchi'a ḻaža'a benách ka'. \v 32 Yógo'te benne' ka' nníta'gake' yežlyó nga dóbgake' gan kwi'a neda', na' wnníta'gaka'-ne' cheḻá'a weje kan žon to benne' wape ẕila' ka', benne' ẕnnite'e cheḻá'a weje chibo ka', na' ẕila' ka'. \v 33 Wnnite'e ẕila' ka' kwite' ḻi ža, na' wnnite'e chibo ka' kwite' yegle. \v 34 Naž, neda', benne' wnná bian', yapa' benne' ka' nníta'gake' kwita' ḻi ža, na' nnia': “Le da ga zoa' ni, ḻe'e wléj X̱a' ḻe'e cheze'. Gata' latje chele gan ẕnna bi'e, dan' bkweze' chele ža ni'te katen' bdix̱jwe' yežlyó nga. \v 35 Ki žaken chele dan' wdona', na' bennle da' bdawa'. Wbiḻa', na' bennle da' we'ja'. Goka' ka to benne' ẕde' zi'to', na' wlo'le neda' ližle. \v 36 Byažje da' gakwa', na' bwákwle neda' da' ka' žákwle. Bi wzóa' chawe', na' bedjwíale neda'. Byejwa' liž ya, na' bedjwíale neda'.” \v 37 Naž yechébegak benne' chawe' ka', na' yé'gake' neda': “X̱an, ¿batx̱ bḻe'elto' Le' wdono', na' bwawto' Le'? ¿Batx̱ wbiḻo', na' bennto' da' we'jo'? \v 38 ¿Batx̱ bḻe'elto' Le' bejdío' zi'to', na' wlo'to' Le' ližto'? ¿Batx̱ byažje laže' gako', na' bwákwto' Le' da' ka' žákwto'? \v 39 ¿Batx̱ bḻe'elto' Le' bi wzó' chawe', o wyejo' liž ya, na' bedjwíato' Le'?” \v 40 Yecheba' neda', benne' wnná bian', na' yapa' ḻégake': “Da' li žapa' ḻe'e, dan' benle ki che to benne' ljéža'do' ki, ḻa'kze nake' benne' ka'ze, ḻezka' chia' nedkza' benlen'.” \p \v 41 ’Naž yapa' benne' ka' nníta'gake' kwita' yegle, na' nnia': “Le kwas ga zoa' ni, ḻe'e na' nbága'le ẕia, na' chejchazle ḻo yi', da' bi yeyoḻen, dan' bkwez Dios che da' x̱iwe', na' chegak wbás ka' žónḻengaken ḻen tẕen. \v 42 Ki gaken chele dan' wdona', na' bi bennle da' gawa'. Wbiḻa', na' bi bennle da' ye'ja'. \v 43 Goka' ka benne' ẕde' zi'to', na' bi wlo'le neda' ližle. Byažje da' gakwa', na' bi bwákwle neda' da' ka' žákwle. Bi wzóa' chawe', na' ḻezka' byejwa' liž ya, na' bi bedjwíale neda'.” \v 44 Naž nnagak benne' ka', na' yé'gake' neda': “X̱an, ¿batx̱ bḻe'elto' Le' wdono', o wbiḻo', o goko' ka to benne' ẕde' zi'to', o byažje da' gako', o bi wzó' chawe', o wyejo' liž ya, na' bi gókḻento' Le'?” \v 45 Naž yecheba' neda', benne' wnná bian', na' yapa' ḻégake': “Da' li žapa' ḻe'e, dan' bi be benle che to benne' zoe' ladjw benne' ka' nníta'gake' nga, ḻa'kze nake' benne' ka'ze, bi be benle chia' neda'.” \v 46 Naž benne' wen da' ẕinnj ka' ḻa' chejcháztegake' gan sáka'ḻe'egake', san benne' chawe' ka' gata' yeḻa' nban da' zejlí kanne chégake'. \c 26 \s1 Benne' yodo' ka' žóngake' toze diža' séngake' Jesús \r (Mr. 14:1‑2; Lk. 22:1‑2; Jn. 11:45‑53) \p \v 1 Kate' beyóž bchaḻj Jesusen' da' ni, gože' benne' wsedle chie' ka', \v 2 na' wnné': \p —Nnézkzelele žin Lni Pasko' yechóp ža ka', na' kate' ža na' wdégake' neda', Benne' Golje' Benách, ḻo na'gak benne' ka' wdá'gake' neda' ḻe'e yag kroze. \p \v 3 Ḻa' na'ze bx̱oz wnná bia' ka' na' benne' yodo' wsedle ka', na' benne' gole ka', bdóbgake' gan nak ḻi'a liž bx̱oz blo, bennen' lie' Kaifás. \v 4 Béngake' toze diža' séngake' Jesusen' ḻo yeḻa' wen ḻaže' chégake', nich gótgake' Ḻe'. \v 5 Wnnágake': \p —Bi gak gonžon ža lni, nich bi gongak benách ka' žo'osbé. \s1 To no'le ẕko'e yichj Jesús da' ẕḻa' ẕix̱ \r (Mr. 14:3‑9; Jn. 12:1‑8) \p \v 6 Katen' wzóa Jesusen' ḻo yež Betania ḻo liž Smon, bennen' wdé'e yižwé' leže, \v 7 wbiga' to no'le x̱kóže'le Jesusen', noe'e to béga'do' da' naken yej zaka', na' nžan' to da' ẕḻa' ẕix̱ da' záka'ḻe'en. Wloé'en yichj Jesusen' kate' ne ži'e žawe'. \v 8 Kate' bḻé'egekle benne' wsedle ka' che Jesusen' da' ni, bžá'agake', na' wnnágake': \p —¿Biẕ chen' wnitle da' ni? \v 9 Gok no benne' gote'en, na' si'e mežw zan nich gákḻenžo benne' yache' ka'. \p \v 10 Kate' benle Jesusen' da' ni, gože' ḻégake': \p —¿Biẕ chen' ẕnnele che no'le ni? Nak chawe' da' bene' chia'. \v 11 Benne' yache' ka' nníta'ḻentezgake' ḻe'e, san neda' bi gá'nteza' gan zoale ḻe'e. \v 12 Da' ben no'le ni katen' wloé'e neda' da' ẕḻa' ẕix̱en', naken to da' ẕpa'an neda' che ža gacha'a ḻo yežw ba. \v 13 Da' li žapa' ḻe'e, gáte'teze ḻo yežlyó nga gan wcháḻjgake' diža' chawe' ni, ḻezka' wzéngekle' benách ka' da' ben no'le ni chia' neda' nich chejsá' ḻáže'gake' chie'. \s1 Ẕchebe ḻaže' Judas wdíe' Jesús ḻo na'gak benne' yodo' ka' \r (Mr. 14:10‑11; Lk. 22:3‑6) \p \v 14 Naž Judas Iskariote, to benne' žónḻene' tẕen yechinéj benne' wbás ka' che Jesusen', wyeje' gan zej nnita' bx̱oz wnná bia' ka', \v 15 na' gože' ḻégake': \p —¿Biẕ gonnle chia' neda' cha' wdía' Jesusen' ḻo na'le? \p Bgá'nḻene' ḻe' chawe' chíẕjwgake' ḻe' chi žoa mežw plat. \v 16 Naž wzó ḻaw Judas na' žilj loj ḻaže'e wdíe' Jesusen' ḻo ná'gake'. \s1 Da' žawžo nich chejsá' ḻáže'žo kan got X̱anžo \r (Mr. 14:12‑25; Lk. 22:7‑23; Jn. 13:21‑30; 1 Ko. 11:23‑26) \p \v 17 Kate' nak ža ẕzo ḻaw lni chegak benne' judío ka' katen' žáwgake' yet x̱til da' bi nzi' kwa zichj, wbíga'gak benne' wsedle ka' che Jesusen' gan zoe', na' góžgake' Ḻe': \p —¿Gaẕ žénelo' chejsí'ni'ato' ẕíla'do' chežo, bian' gawžo že' Lni Pasko'? \p \v 18 Jesusen' gože' ḻégake': \p —Le chej ḻo yežen' gan zoa to benne', bennen' nónbia'žo, na' le yi'e: “Benne' žsedle' neto' ẕnne': Za' žin ža chia' gata'. Ḻo ližo' gáwḻena' benne' wsedle chia' ka' tẕen ẕíla'do' že' Lni Pasko'.” \p \v 19 Naž bengak benne' wsedle chie' ka' kan gože' ḻégake', na' bsí'ni'gake' da' gáwgake' že' Lni Pasko'. \p \v 20 Kate' ba goḻe ža na', Jesusen' wžé'ḻene' chežínnote benne' wsedle chie' ka', na' wzó ḻáwgake' žáwgake'. \v 21 Kate' ne žáwgake', Jesusen' gože' ḻégake': \p —Da' li žapa' ḻe'e, to benne' ládjwle ḻe'e wdíe' neda' ḻo na'gak benne' yodo' ka'. \p \v 22 Naž gok nyache' ḻáže'gake', na' wnnábgekle' Jesusen' to toze', na' wnnágake': \p —X̱an, ¿neda' gonan'? \p \v 23 Bechebe Jesusen', na' wnné': \p —Bennen' ẕžínḻene' neda' tẕen ḻo ye'n, bennen' wdíe' neda' ḻo na'gak benne' ka'. \v 24 Da' li neda', Benne' Golje' Benách, cha'a gan gak kan nyejw ḻe'e yiche la'y kan žaḻa' gaken chia', san da' nyáche'ḻe'e gaken che bennen' wdíe' neda' nich gótgake' neda'. Gakže chawe' che bennen' chela' bi golje'. \p \v 25 Naž beží'i Judas, bennen' wdíe' Jesusen', na' wnné': \p —Benne' wsedle, ¿neda' gonan'? \p Jesusen' gože' ḻe': \p —O', le' na'. \p \v 26 Kate' ne žáwgake', Jesusen' bex̱we' to yet x̱til, na' gože' Dios: “Žóx̱keno'.” Naž bzoẕjen', na' bneẕjwen' chegak benne' wsedle chie' ka', na' wnné': \p —Le sin', le gawn. Da' ni naken beḻa' žen chia'. Kan bena' che yet x̱til ni ẕḻoe'elen kan gak che beḻa' žen chian'. \p \v 27 Ḻezka' bex̱we' to ẕíga'do', na' gože' Dios: “Žóx̱keno'.” Naž bneẕjwen' chégake', na' wnné': \p —Le ye'jen yógo'tele. \v 28 Da' ni naken x̱chena' da' žon chochen diža' kobe da' ẕka'n chawen'. X̱chenan' ḻaljen ni'a chegak benne' zan nich gak yenít ḻaw Dios doḻa' da' zej nbage'e. \v 29 Ḻezka' žapa' ḻe'e, biž ye'ja' x̱is da' ẕbia lba uba ki kate' žinže ža na' yé'jḻena' ḻe'e to da' kobe gan ẕnna bia' X̱ažo Dios. \s1 Jesús ẕnne' nna Bedw bi nónbi'e Ḻe' \r (Mr. 14:26‑31; Lk. 22:31‑34; Jn. 13:36‑38) \p \v 30 Kate' beyóž béḻgake' da' ẕka'n ẕenen Dios, jake' zaka' Ya'a Yag Olibo. \v 31 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Yógo'tele gak chope ḻáže'le, na' wka'nle neda' na'a že' ni, dan' nyejw ḻe'e yiche la'y kan gak chia', da' ẕnnan: “Gona' ga gat Benne' Wape Ẕila' Ka', na' gáslasgak ẕila' ka'.” \v 32 Katen' yebana' ḻo yeḻa' got, naž cha'a zga'ala' ka ḻe'e zaka' gan nbab Galilea. \p \v 33 Naž bechebe Bedw, na' gože' Jesusen': \p —Ḻa'kze yógo'tegake' gak chope ḻáže'gake', na' wká'ngake' Le', neda' bi gak chope ḻaža'a, bi wka'na' Le'. \p \v 34 Jesusen' gože' ḻe': \p —Da' li žapa' le', na'a že' ni, zga'ale kate' kweže leko', le' nnio' chonne chi'i bi nónbi'o neda'. \p \v 35 Naž Bedon' gože' Jesusen': \p —Ḻa'kze gátḻena' Le' tẕen, bi nnia' bi nónbi'a Le'. \p Ḻezka' wnnagak yógo'te benne' wsedle chie' ka'. \s1 Jesús ẕcháḻjḻene' Dios ḻo yežlyó Jetsemaní \r (Mr. 14:32‑42; Lk. 22:39‑46) \p \v 36 Naž Jesusen' bžínḻene' benne' wsedle chie' ka' tẕen yežlyón' nzin' Jetsemaní. Gože' ḻégake', na' wnné': \p —Le kwe' nga kate' cha'a yelate' na'le, gan chejcháḻjḻena' Dios. \p \v 37 Jesusen' bchi'e Bedw ḻen chope ẕi'n Sebedeo, na' wzó ḻawe' žak nyache' ḻaže'e, na' žek ḻáẕda'we'. \v 38 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Žak nyache' ḻaža'a, na' žatkza' ḻo yeḻa' žek ḻáẕda'wa'. Le ga'n nga, na' le nna'ze dot yele tẕen ḻen neda'. \p \v 39 Wdé Jesusen' yeláte'do' na'le, gan byechwe'. Bzechw ḻawe' ḻo yo, na' bcháḻjḻene' Dios, na' wnné': \p —X̱e, cha' wak, ben ga bi gon byenen saka'a ki, san kege kan žénela' neda', san kan žénelo' Le' gono'. \p \v 40 Kate' bežín Jesusen' gan zej nnita' benne' wsedle chie' ka', bejx̱ake'e ḻégake' ẕtásgake', na' gože' Bedon': \p —¿Bi gok nná'ḻeno' neda' tẕen yele to chí'ido'ze? \v 41 Le nna'ze dot yele, na' le wchaḻjḻen Dios, na' le nnable-ne' gákḻene' ḻe'e, nich bi gata' latje gon da' x̱iwe' ga gonle doḻa'. Zóateze be' nákkzele ban ḻaže', san ḻo beḻa' žen chele žedó ḻáže'le. \p \v 42 Naž wyéj Jesusen' da' bežope chi'i, na' bcháḻjḻene' Dios. Wnné': \p —X̱e, cha' bi gak gono' ga bi saka'a da' ki, ben kan žak ḻažo'o Le'. \p \v 43 Kate' beyeje', da' yoble bedjx̱ake'e ḻégake' ẕtásgake' dan' ndeḻe'e yele yej ḻáwgake'. \v 44 Naž bekwás Jesusen' gan žé'gake'. Wyeje' da' yoble, na' bcháḻjḻene' Dios da' beyonne chi'i, na' tḻebe kan wnné' zga'ale wnné'. \v 45 Da' yoble beyeje' gan zej nnita' benne' wsedle chie' ka', na' gože' ḻégake': \p —¿Ẕtasle na'a, na' žezí' ḻáže'le? Le wia nga, ba golen. Neda', Benne' Golje' Benách, ba ndia' ḻo na'gak benne' doḻa' ka'. \v 46 Le chas, le cho'o. Le wia nga, bennen' ẕdie' neda' ba ze'e nga. \s1 Želchi'e Jesús nžeje' \r (Mr. 14:43‑50; Lk. 22:47‑53; Jn. 18:2‑11) \p \v 47 Kate' ne ẕchaḻj Jesusen' da' ni, Judas, bennen' nbábḻene' benne' chežinnoe' ka', ḻa' bžintie' ga na', na' žónḻengak benne' zan ḻe' tẕen, benne' ka' zej noe'e ya ntoche' ka', na' yag ka'. Bx̱oz wnná bia' ka' na' benne' gole ka', bséḻa'gake' ḻégake'. \v 48 Judas na', bennen' ẕdie' Jesusen', ba bḻoe'ele' ḻégake' to da' gone' da' gak bian' no benne' nake' Jesusen'. Wnné': \p —Bennen' wchág ḻawa'-ne', Ḻen' Jesusen'. Le sene'. \p \v 49 Naž wbiga' Judas na' gan zoa Jesusen', na' wnné': \p —Padiox̱, Benne' Wsedle. \p Naž ḻa' bchag ḻawtie' Ḻe'. \v 50 Jesusen' gože' ḻe': \p —Bicha'a, ¿biẕ žono' nga? \p Naž wbíga'gak benne' ka', na' béx̱wgake' Jesusen'. \v 51 To benne' zóaḻene' Jesusen' wlechje' ya ntoche' chie', na' bene' we', bchoge' yid nag to benne' wen žin che bx̱oz blo. \v 52 Jesusen' gože' ḻe': \p —Begó'o ya ntoche' chion' ližen. Yógo'te benne' ka' ẕkóngekle' žin ya ntoche' nich gótgake' benách, ḻo ya ntoche' gátgake'. \v 53 ¿Bi nnezlo' gak nnabla' X̱a', na' Ḻe' ḻa' séḻa'tie' chia' da' zánḻe'eže ka chežinno kwe' wbás che ya'abá ka', da' zej naken da' zan gaywé'e to to kwen'? \v 54 San cha' gona' ki, ¿nakx̱ gak žin da' nyejw ḻe'e yiche la'y, da' ẕnnan žaḻa' gaken chia' ki? \p \v 55 Naž Jesusen' gože' benne' ka': \p —Za'le nwa'le ya ntoche' ka', na' yag ka', nich senle neda' kan žonle katen' ẕzenle benne' wbán ka'. Yógo'te ža wži'a ḻawle gan nak ḻo ẕchil yodo', gan bsedla' benách ka', san bi wẕenle neda'. \v 56 Na'a žaken ki nich žin da' nyejw ḻe'e yiche la'y, dan' wnnagak benne' ka' bcháḻjgake' ḻo wláz Dios. \p Naž yógo'te benne' wsedle ka' che Jesusen' bsángake' Ḻe', na' beẕónnjgake' ga na'. \s1 Ẕžin Jesús gan že'gak benne' yodo' ka' \r (Mr. 14:53‑65; Lk. 22:54‑55, 63‑71; Jn. 18:12‑14, 19‑24) \p \v 57 Naž benne' ka', benne' zej nzene' Jesusen', bché'gake' Ḻe', na' bejzégake' Ḻe' ḻaw Kaifás, bx̱oz blo, gan zej ndobe benne' yodo' wsedle ka' ḻen benne' gole ka'. \v 58 Bedw bejnawe' Jesusen' zi'to' zi'to', na' wyoé'e gan nak ḻi'a liž bx̱oz blon', nich ḻe'ele' nakx̱ gak che Jesusen'. \p \v 59 Bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' gole ka', na' benne' yodo' wchi'a ḻaže' ka', wdíljgake' no benne' yesbage'e Jesusen' ẕia ḻa'kze gon ḻaže'e, nich gak chóggake' chie' gate'. \v 60 No no bžéḻgekle' ḻa'kze bžingak benne' zan, benne' wnnégake' chie' da' wen ḻaže'. Kate' ze ḻawte bžingak chope benne', na' ḻo yeḻa' wen ḻaže' chégake' wnnégake' chie', \v 61 na' wnnágake': \p —Benne' ni wnné': “Gak wchinnja' yodo' che Dios, na' yechonne žaze ka' yechisan'.” \p \v 62 Naž wzó ža' bx̱oz blon', na' gože' Jesusen': \p —¿Bi be žechebo'? ¿Biẕ da' ni da' ẕnnegak benne' ki chio' Le'? \p \v 63 Jesusen' bi be wnné'. Naž bx̱oz blon' gože' Ḻe': \p —Ni'a che X̱anžo Dios ban ẕnnabla' Le' nnio' da' li. Bḻoe'el neto' cha' nako' Le' Benne' Criston', Ẕi'n Dios. \p \v 64 Jesusen' gože' ḻe': \p —Kan ẕnno' naka'. Da' li žapa' ḻe'e, ḻé'elele neda', Benne' Golje' Benách, ži'a kwit ḻi ža che Dios, gan nzi' ḻo na'a yeḻa' wnná bia'. Yida' ḻo bejw ya'abá, na' ḻa'a gan soale. \p \v 65 Naž bx̱oz blon', ḻo yeḻa' ẕža'a chie' wcheze' laže' da' nakwe', na' wnné': \p —Benne' ni ẕnnie' da' ẕka'n ka'ze Dios. ¿Noẕže benne' žiážjelžo nich nnie' che benne' ni? Ba bénkzelele kan wnníe' che Dios. \v 66 ¿Biẕe ẕnnale ḻe'e? \p Beží'igake', na' wnnágake': \p —Nbage'e ẕia, na' žaḻa' gate'. \p \v 67 Naž bžé'egake' ẕene' ḻaw Jesusen', na' ben zí'gake' Ḻe'. Baḻe' wdápegake' x̱age'e, \v 68 na' góžgake' Ḻe': \p —¿Nakkzo' Le' Benne' Criston'? Wnnéya'a na'a. ¿Noẕ bennen' wdape'e Le'? \s1 Bedw ẕnne': “Bi nónbi'a Jesusen'” \r (Mr. 14:66‑72; Lk. 22:56‑62; Jn. 18:15‑18, 25‑27) \p \v 69 Kate' ne žakgak da' ki, že' Bedw ḻa' ḻí'ale. Wbiga' to no'le wen žin gan zoe', na' wnnabe': \p —Ḻezka' le' wdáḻeno' Jesusen', benne' Galilean'. \p \v 70 Beží'i Bedon' chebe' gan nníta'gak benne' ka', na' wnné': \p —Bi nnezla' no bennen' ẕchaḻjo' chien'. \p \v 71 Katen' bžoj Bedon' gan žó'ogake' ḻi'a na', yetó no'le bḻe'ele' ḻe'. Gože' benne' ka' nníta'gake' ga na', na' wnné': \p —Ḻezka' benne' ni bénḻene' Jesusen', benne' Nasaret na' tẕen. \p \v 72 Da' yoble beží'i Bedon' chen. Ben choche' x̱tiže'e ni'a che Dios, na' wnné': \p —Bi nónbi'a Bennen'. \p \v 73 Yeláte'do'ze wžé, wbíga'gak benne' ka' nníta'gake' ga na' gan zoa Bedon', na' góžgake' ḻe': \p —Da' li le' žónḻeno' ḻégake' tẕen dan' yeḻa' ẕnneze chio' nak bian' ga benne' le'. \p \v 74 Naž wzó ḻaw Bedon' žesbaga' kwine' ẕia. Ben choche' x̱tiže'e ni'a che Dios, na' wnné': \p —Bi nónbi'a Bennen'. \p Ḻa' na'ze wžéžete leko'. \v 75 Naž bejsá' ḻaže' Bedon' dan' gož Jesusen' ḻe', katen' wnné': “Zga'ale kate' kweže leko', chonne chi'i nnio' bi nónbi'o neda'.” Bžoj Bedon' ga na', na' wžeže nyache'e. \c 27 \s1 Ẕdégake' Jesús ḻo na' Pilato \r (Mr. 15:1; Lk. 23:1‑2; Jn. 18:28‑32) \p \v 1 Kate' za' ža'ní' ža na', yógo'te bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' gole ka', béngake' toze diža' nich gótgake' Jesusen'. \v 2 Bché'gake' Jesusen' nžeje', na' bdégake' Ḻe' ḻo na' Ponsio Pilato, bennen' ẕnna bi'e. \s1 Žat Judas \p \v 3 Kate' wnnezle Judas, bennen' bdie' Jesusen' ḻo na'gak benne' yodo' ka', ba nžog che Jesusen' gate', gok nyache' ḻaže'e, na' bejwé'e chi žoa mežw plat ka' ḻo na'gak bx̱oz wnná bia' ka', na' benne' gole ka'. \v 4 Judas na' gože' ḻégake': \p —Nbaga'a doḻa' dan' bdia' to benne' chawe' nich gate'. \p Naž góžgake' Ḻe': \p —Bi žonen ga gek zédleto' neto'. Da' benkzo' le' naken. \p \v 5 Naž wžó'n Judas na' mežw plat ka' gan nak ḻo ẕchil yodo'. Bezé'e ga na', na' bejsí yene' ḻo yag. \p \v 6 Bezi'gak bx̱oz wnná bia' ka' mežw plat ka', na' wnnágake': \p —Bi gonn ko'žo mežw ki gan ẕko'žo mežw che yodo', dan' naken laẕjw to benne' wet benách ka'. \p \v 7 Naž béngake' toze diža', na' ḻen mežwn' gó'wgake' to yežlyó che to benne' wen ye'n nich gaken gan gáche'gak benne' zi'to' ka'. \v 8 Che ḻen, ḻo ža na' belzóe' la latjen', Yo Žen. \v 9 Ki goken, bžin dan' wnná Jeremías, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios, katen' wnné': “Beká'agake' chi žoa mežw plat ka', kan nak dan' bzoagak benne' Israel ka' da' zaka' Ḻe', \v 10 na' ḻen mežw ka' gó'wgake' to yežlyó che to benne' wen ye'n. Da' ni bḻoe'el X̱ana' Dios neda'.” \s1 Ẕžin Jesús gan že' Pilato \r (Mr. 15:2‑5; Lk. 23:3‑5; Jn. 18:33‑38) \p \v 11 Kate' bejzégake' Jesusen' gan že' Pilato, bennen' ẕnna bi'e, ḻe' wnnable' Jesusen', na' gože' Ḻe': \p —¿Nako' Le' Benne' Nna Bi'e Benne' Judío Ka'? \p Jesusen' gože' ḻe': \p —Da' li ẕnno'. \p \v 12 Kate' bx̱oz wnná bia' ka', na' benne' gole ka' besbága'gake' Jesusen' ẕia, Ḻe' bi be beži'e chégake'. \v 13 Naž Pilaton' gože' Jesusen': \p —¿Bi ženlo' da' zan ka' da' ẕnnégake' chio'? \p \v 14 Jesusen' bi be bechebe'. Ka' goken, bebanle benne' wnná bian'. \s1 Ẕchóggake' che Jesús gate' \r (Mr. 15:6‑20; Lk. 23:13‑25; Jn. 18:38—19:16) \p \v 15 Kate' žak Lni Paskon', de to da' žónteze žon Pilato, benne' wnná bian', žsane' no benne' želnnáb benne' ka', to benne' nyejwe' liž ya, nóte'teze benne' žénegekle' wsane' ḻe'. \v 16 Kate' ža ka' nyejw to benne' liž yan', benne' wen da' ẕinnj, bennen' lie' Barrabás. \v 17 Kate' bdobgak benne' zan ga na', Pilaton' wnnable' ḻégake', na' wnné': \p —¿Nole' žénelele wsana' chele? ¿Barrabás o Jesús, Benne' Criston'? \p \v 18 Ki wnná Pilaton' dan' žákbe'le' bdegak benne' yodo' ka' Jesusen' ḻo ne'e dan' ẕgé'egekle' Ḻe'. \p \v 19 Kate' ne že' Pilaton' gan ẕchi'a ḻaže'e, ẕo'le' bseḻe'e to benne' chjape' ḻe', na' wnné': \p —Bi be gono' che benne' chawen', dan' bžébeḻi'a wdé yele to ḻo bichgale ni'a chie' Ḻe'. \p \v 20 San bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' gole ka', belsedle' benne' zan ka' nich nnábgekle' Pilaton' wsane' Barrabasen', na' gote' Jesusen'. \v 21 Da' yoble bchaḻj benne' wnná bian', na' gože' ḻégake': \p —¿Nole' benne' chope ki žénelele wsana'-ne' chele? \p Wnnágake': \p —Barrabasen'. \p \v 22 Naž Pilaton' wnnable' ḻégake', na' wnné': \p —¿Biẕ gona' che Jesusen', Benne' Criston'? \p Yógo'tegake' wnnágake': \p —Bde'e ḻe'e yag kroze. \p \v 23 Naž benne' wnná bian' gože' ḻégake': \p —¿Biẕ da' ẕia nbage'e? \p Zížježe belbéžyi'e, na' wnnágake': \p —Bde'e ḻe'e yag kroze. \p \v 24 Kate' žákbe'ele Pilaton' bi ẕzoele x̱tiže'e, san béngakže benách ka' žo'osbé, naž wẕi'e nis, na' wdíb ne'e ḻáwgake', na' wnné': \p —Bi be ẕia nbaga'a neda' ni'a che yeḻa' got che benne' chawe' ni. Da' žónkzele ḻe'e da' ni. \p \v 25 Beži'igak yógo'te benne' ka', na' wnnágake': \p —Yeḻa' got che bennen' bága'to' neto' na' bága'gak ẕi'nto' ka'. \p \v 26 Ka' goken, Pilaton' bsane' Barrabasen' ḻo ná'gake'. Naž gože' benne' ka', benne' žjake' ḻo wdiḻe, chíngake' Jesusen', na' wdé na' bdie' Ḻe' ḻo ná'gake' nich wdá'gake' Ḻe' ḻe'e yag kroze. \p \v 27 Naž benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe, benne' ka' nníta'gake' ḻo na' benne' wnná bian', bché'gake' Jesusen' ḻo yolawen' nzin' pretorio, gan btóbgake' yógo'te ljéžgake' ka' gan zoa Jesusen', na' nníta'gake' ga na'. \v 28 Naž bká'agake' laže' da' nakw Jesusen', na' bwákwgake' Ḻe' to laže' x̱na, kan žákwgak benne' wnná bia' ka'. \v 29 Béngake' to da' naken ni'a na' yag yeche' dan' bx̱óagake' yichj Jesusen', na' bzóagake' to ya x̱tildo' ḻo ne'e ḻi ža dan' ẕḻoe'elen kan nak to bar che benne' yolawe'. Naž bzoa ẕíbgake' x̱ni'e, na' ben dítjgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p —¡Ga'n ẕen Le', benne' ẕnna bi'o benne' judío ka'! \p \v 30 Naž belžé'e Ḻe' ẕene', na' beká'agake' ya x̱tilen', na' bdíngaken' yichje'. \v 31 Wdé ben dítjgekle' Jesusen', beká'agake' laže' x̱na dan' nakwe', na' begákwgake' Ḻe' laže' chekze'. Naž bché'gake' Ḻe' nich chejdá'gake' Ḻe' ḻe'e yag kroze. \s1 Ẕdá'gake' Jesús ḻe'e yag kroze \r (Mr. 15:21‑32; Lk. 23:26‑43; Jn. 19:17‑27) \p \v 32 Katen' bžojgak benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe, na' bejx̱áka'gake' Smon, to benne' yež Sirene, na' béngake' ga bi'e yag kroze che Jesusen'. \p \v 33 Kate' bžíngake' latjen' nzin' Gólgota, da' ẕnnan ḻen diža' x̱iža', Ya'a Žit Yichjžo, \v 34 byé'jgake' Jesusen' nop zichj da' nchix̱en da' sḻa' che bia yix̱e'. Kate' Jesusen' bnix̱en', bi gónele' ye'jen'. \p \v 35 Kate' ba bdá'gake' Ḻe' ḻe'e yag kroze, wdísgake' laže' da' gokwe', na' btítjgake' ḻawlen nich gak bia' nole' gaken chie'. Ki goken, bžin dan' wnná benne' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te, katen' wnné': “Wdísgake' laže' da' gokwe', na' btítjgake' ḻawlen da' gak bian'.” \v 36 Naž wžé'gake' ga na', na' bwíagake' Jesusen'. \v 37 Ḻezka' bdá'gake' ḻe'e yag krozen' gan nak yichjle Jesusen' to diža' da' ẕḻoe'elen ẕia da' nbage'e, da' ẕnnan ki: “Jesús, Bennen' Ẕnna Bi'e Benne' Judío Ka'.” \p \v 38 Gan da' Jesusen', ḻezka' bdá'gake' chope benne' wbán ka' ḻe'egak yag kroze ka'. Toe' bdá'gake' kwite' ḻi ža, na' yetóen' kwite' yegle. \v 39 Wdegak benne' ka' ga na', na' bḻiž zí'gake' Jesusen'. Bta yíchjgake', na' ben dítjgekle' Ḻe', \v 40 na' wnnágake': \p —O', Le' wchinnjo' yodon', na' chonne žaze ka' yechison'. Beslá kwino' na'a cha' nako' Le' Ẕi'n Dios. Betj na'a ḻe'e yag krozen'. \p \v 41 Ḻezka' bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' yodo' fariseo ka', na' benne' gole ka', ben dítjgekle' Ḻe', na' wnnágake': \p \v 42 —Bennen' beslé' benne' yoble ka', san bi gak yeslá kwine'. Cha' nake' Benne' Nna Bi'e Benne' Israel Ka', žaḻa' yetje' na'a ḻe'e yag krozen', na' chejḻe'to' chie'. \v 43 Ḻe' bx̱en ḻaže'e Dios. Na'a Dios yeslakze' Ḻe' cha' nak da' žaz ḻaže'e, dan' wnné': “Ẕi'n Dios naka'.” \p \v 44 Ḻezka' benne' wbán ka', benne' ka' dá'gake' ḻe'egak yag kroze ka' gan da' Jesusen', bḻiž x̱íwe'gake' Ḻe'. \s1 Žat Jesús \r (Mr. 15:33‑41; Lk. 23:44‑49; Jn. 19:28‑30) \p \v 45 Kate' bžin wawbíž, bechóḻ dot yežlyó, na' zejte žedá chonne. \v 46 Žedá chonnen', wnné zižje Jesusen', na' wnné': \p —Elí, Elí, ¿lama sabaktani? \p Da' ni ẕnnan ḻen diža' x̱iža': “Dios chia', Dios chia', ¿biẕ chen' bebéj yichjo' neda'?” \p \v 47 Kate' béngekle benne' ka' nníta'gake' ga na' da' ni, wnnágake': \p —Bennen' žḻiže' Lías, bennen' bchaḻje' ḻo wláz Dios ža ni'te. \p \v 48 Naž ḻa' wx̱íte'te to benne' zoe' ládjwgake', na' bex̱we' to da' naken bḻol da' žẕopen nis. Bx̱open' nop zichj, na' bzoen' to ḻawle ya x̱til, na' bchagen' žoa'a Jesusen' nich x̱open'. \v 49 Naž yebaḻe benne' ka' wnnágake': \p —Wléz na'a. Wíažo cha' yid Líasen' nich wzetje' Ḻe'. \p \v 50 Da' yoble wžéžeya'a zižje Jesusen'. Bžojte be' nakkze', na' ḻa' gottie'. \v 51 Ḻa' na'ze bžéza'te laže' da' naḻan' ḻo yodo'. Bžojen chople, da' wzó ḻawn yichjlen, na' bžinten x̱ní'alen. Naž wẕó' yežlyó, na' wḻa'gak yej ka'. \v 52 Wyáljwgak yežw ba ka' chegak benne' gat ka', benne' ka' bejḻé'gake' che Dios, na' bebángake'. \v 53 Wdé bebán Jesusen', naž benne' ka', benne' bežójgake' ḻo yežw ba ka' chégake', wyázgake' ḻo yež la'y, yež Jerusalén, gan bḻé'egekle benne' zan ḻégake'. \p \v 54 Naž bennen' ẕchi'e benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe, benne' ka' ẕwíagake' Jesusen', kate' bḻe'ele' wẕó' yežlyó, na' da' ka' gókgaken, bžebe', na' wnné': \p —Da' li benne' ni goke' Ẕi'n Dios. \p \v 55 Wnníta'gak no'le zan zí'to'ze ga na', no'le ka' wdáḻengake' Jesusen' katen' bezé'e gan nbab Galilea, na' béngake' x̱chine', na' bnéẕjwgake' da' bdawgak Jesusen' na' benne' ka' žónḻengake' Ḻe' tẕen. Wnníta'gake' ga na', ẕwíagake' Jesusen'. \v 56 Lia Madlen na' Lia, x̱na'gak Jakob na' Jwsé, wnníta'gake' ládjwgake'. Ḻezka' wzóa x̱na'gak ẕi'n Sebedeo ka' ga na'. \s1 Ẕkáche'gake' Jesús ḻo yežw ba da' nadjen ḻe'e ya'a yej \r (Mr. 15:42‑47; Lk. 23:50‑56; Jn. 19:38‑42) \p \v 57 Kate' za' žaḻe ža na', bḻa' Jwsé ga na'. Nake' benne' yež Arimatea, benne' wnni'a, na' ḻezka' bénḻene' Jesusen' tẕen. \v 58 Benne' ni bejwíe' Pilato, na' wnnabe' latje we'e Jesusen'. Pilaton' wnné' wdégake' Jesusen' ḻo na' Jwsén'. \v 59 Bzetj Jwsén' Ḻe', na' bcheḻe' Ḻe' laže' da' zaka'. \v 60 Naž bkáche'gake' Ḻe' to ḻo yežw ba kobe da' bchach Jwsén' ḻe'e ya'a yej. Bde'e to yej blag ẕen da' wbagan' gan žó'ogake' ḻo yežw ba na', na' beyeje' liže'. \v 61 Wzóa Lia Madlen ḻen yetó Lia ga na', na' wžé'gake' žoa'a yežw ban'. \s1 Žape chí'igake' yežw ba che Jesús \p \v 62 Kate' za' ža'ní' yetó ža, wdé bpá'gake' che ža la'y chegak benne' judío ka', bx̱oz wnná bia' ka' ḻen benne' yodo' fariseo ka' bḻá'gake' gan že' Pilato. \v 63 Naž góžgake' Pilaton': \p —Benne', žejsá' ḻáže'to' dan' wnná benne' wen ḻažen', dan' wnné' katen' wzóe' nbane'. Wnné': “Kate' gak chonne ža, yebana' ḻo yeḻa' got.” \v 64 Che ḻen bseḻa' benne' ka' gape chí'igake' yežw ban', na' zejte ža chonne ža, nich bi yidgak benne' ka' žele, benne' ka' bénḻengake' Ḻe' tẕen, na' bi yebéjgake' Ḻe'. Naž bi gak yé'gake' benách ka': “Bebán Jesusen' ḻo yeḻa' got.” Cha' ki gaken, diža' wen ḻaze' ni gonžen da' ẕinnj ka ben diža' wen ḻažen' dan' bcháḻjgake' zga'ale. \p \v 65 Naž Pilaton' gože' ḻégake': \p —Zej nnita' benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe nga. Le ché'-gake' ḻen ḻe'e. Le chej, na' le gape chi'i yežw ban' kan sáke'le gonle. \p \v 66 Naž jake' ga na', na' bséjwgake' binlo yežw ban', na' bzóagake' to yej da' ẕbagan' gan žó'ogake' lo yežo ban'. Bdá'gake' ḻe'e yej na' to da' gak bian' cha' saljwn, na' bnníta'gake' benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe ga na' nich gape chí'igaken'. \c 28 \s1 Žebán Jesús ḻo yeḻa' got \r (Mr. 16:1‑8; Lk. 24:1‑12; Jn. 20:1‑10) \p \v 1 Kate' ba wdé ža la'y na' chegak benne' judío ka', na' za' ža'ní' ža nežw, Lia Madlen na' yetó Lia bejwíagake' yežw ba che Jesusen'. \v 2 Ḻa' na'ze wẕó' yežlyó. Ki goken dan' betj to wbás che ya'abá ga na'. Bḻe'e žoa'a yežw ban', na' bkwase' yej blag ẕen na', na' wži'e ḻo yej na'. \v 3 Ẕnna' ḻaw wbás che ya'abán' ka yes baní', na' ẕíla'do'ze nak laže' da' nakwe'. \v 4 Kate' benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe, benne' ka' žape chí'igake' yežw ban', bḻé'egekle' ḻe', bžébegake', na' wẕízgake'. Belbíx̱jgake' ḻo yo, na' gókgake' ka benne' gat ka'. \v 5 Naž wbás che ya'abán' gože' no'le ka', na' wnné': \p —Bi žébele. Nnezla' žeyiljle Jesús, bennen' bdá'gake' ḻe'e yag kroze. \v 6 Bi zoe' nga dan' ba bebane' kan ba wnnakze' Ḻe'. Le da, wíale gan gota' X̱anžon'. \v 7 Le chej na'a, na' le chjap benne' wsedle chie' ka' ba bebán Jesusen' ḻo yeḻa' got, na' Ḻekze' cheje' zga'ale' ka ḻe'e zaka' gan nbab Galilea. Yeḻé'elele-ne' ga na'. Ba goža' ḻe'e dan' bde Dios ḻo na'a. \p \v 8 Naž ḻa' bezá'tegake' žoa'a yežw ban'. Ẕžébegake', na' žebégekle', na' taría taríagake' zjake' nich chejzéngekle' benne' wsedle chie' ka' da' ni. \v 9 Kate' ne zjake', bejx̱aka' Jesusen' ḻégake', na' gože' ḻégake': \p —Padiox̱. \p Naž wbíga'gake' gan zoa Jesusen'. Byéḻa'gake' ni'e, na' bka'n ẕéngake' Ḻe'. \v 10 Naž Jesusen' gože' ḻégake': \p —Bi žébele. Le chej, na' le chjap ljéža'do' ka' nich chjake' zaka' gan nbab Galilea, gan yeḻé'egekle' neda'. \s1 Da' wnnagak benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe \p \v 11 Kate' ne zjak no'le ka', benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe, benne' ka' wdape chí'igake' yežw ban', bežíngake' ḻo yežen', na' bzéngekle' bx̱oz wnná bia' ka' yógo'te dan' goken. \v 12 Kate' ba bdobgak benne' gole ka', béngake' chawe' diža'. Naž bnéẕjwgake' mežw zan chegak benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe. \v 13 Góžgake' ḻégake': \p —Ki nnale: “Benne' ka' bénlengake' ḻe' tẕen bžíngake' žele, na' bebéjgake' Ḻe' kate' ne ẕtasto'.” \v 14 Cha' yenle benne' wnná bian' da' ni, neto' wzejni'ilto' ḻe', na' gonto' ga bi be gone' chele. \p \v 15 Naž benne' ka' žjake' ḻo wdiḻe wẕí'gake' mežwn', na' yjéngake' kan ba nsédgekle'. Ki goken, ẕnnagak benne' judío ka' ki na' zejte na'a ža. \s1 Jesús žseḻe'e benne' wbás chie' ka' chejzégake' x̱tiže'e \r (Mr. 16:14‑18; Lk. 24:36‑49; Jn. 20:19‑23) \p \v 16 Naž chinejte benne' ka', benne' bénḻengake' Jesusen' tẕen, jake' gan nbab Galilea, na' bžíngake' ḻaw ya'adon', dan' ba bḻoe'el Jesusen' ḻégake'. \v 17 Kate' beḻé'egekle' Jesusen', bka'n ẕéngake' Ḻe', san baḻe' gok chope ḻáže'gake'. \v 18 Naž wbiga' Jesusen' gan nníta'gake', na' gože' ḻégake': \p —Dios ba bdie' ḻo na'a yógo'te yeḻa' wnná bia' ḻo ya'abá chie', na' ḻo yežlyó nga. \v 19 Che ḻen le chej, na' le chejsedle yógo'te benách zi'to' ka', benne' ka' nníta'gake' dot yežlyó nga. Le yezóa ḻégake' nis, wkónlele žin La X̱ažo Dios, na' La Dios Ẕi'n, na' La Dios Be' La'y. \v 20 Le wsedle ḻégake' góngake' yógo'te dan' goža' ḻe'e gonle. Le wia nga, nedkza' zóaḻena' ḻe'e yógo'te ža na' zejte ža ze ḻawte ža ka' che yežlyó nga. Ka'kze gaken.