\id MAT \h San Mateo \toc1 DIDZAꞌ DXIꞌA BUZUJËꞌ LU GUICH SAN MATEO \toc2 San Mateo \toc3 Mt. \mt1 DIDZAꞌ DXIꞌA BUZUJËꞌ LU GUICH SAN MATEO \c 1 \s1 Yuguꞌ xuz xnaꞌ gul gdöd queëꞌ Jesús \p \v 1 Ni uzujaꞌ laquëꞌ xuz xnaꞌ gul gdöd queëꞌ Jesucristo, naquëꞌ zxiꞌn xsoëꞌ David, lencaꞌ zxiꞌn xsoëꞌ Abraham. \q1 \v 2 Abraham guquëꞌ xuzëꞌ Isaac. \q1 Isaac guquëꞌ xuzëꞌ Jacob. \q1 Jacob guquëꞌ xuzquëꞌ Judá len yuguꞌ bönniꞌ böchëꞌë. \q1 \v 3 Judá guquëꞌ xuzquëꞌ Fares len Zara, atiꞌ Tamar gucnu xnaꞌquëꞌ. \q1 Fares guquëꞌ xuzëꞌ Esrom. \q1 Esrom guquëꞌ xuzëꞌ Aram. \q1 \v 4 Aram guquëꞌ xuzëꞌ Aminadab. \q1 Aminadab guquëꞌ xuzëꞌ Naasón. \q1 Naasón guquëꞌ xuzëꞌ Salmón. \q1 \v 5 Salmón guquëꞌ xuzëꞌ Booz, atiꞌ Rahab gucnu xnëꞌë. \q1 Booz guquëꞌ xuzëꞌ Obed. \q1 Rut gucnu xnëꞌë Obed naꞌ. \q1 Obed guquëꞌ xuzëꞌ Isaí. \q1 \v 6 Isaí guquëꞌ xuzëꞌ David. \m David naꞌ gna béꞌinëꞌ bunách Israel, atiꞌ butság náꞌlenëꞌ‑nu ngul naꞌ gucnu ziꞌal ngul queëꞌ Urías, atiꞌ David len ngul ni glaquëꞌ xuz xnëꞌë Salomón. \q1 \v 7 Salomón guquëꞌ xuzëꞌ Roboam. \q1 Roboam guquëꞌ xuzëꞌ Abías. \q1 Abías guquëꞌ xuzëꞌ Asa. \q1 \v 8 Asa guquëꞌ xuzëꞌ Josafat. \q1 Josafat guquëꞌ xuzëꞌ Joram. \q1 Joram guquëꞌ xuzëꞌ Uzías. \q1 \v 9 Uzías guquëꞌ xuzëꞌ Jotam. \q1 Jotam guquëꞌ xuzëꞌ Acaz. \q1 Acaz guquëꞌ xuzëꞌ Ezequías. \q1 \v 10 Ezequías guquëꞌ xuzëꞌ Manasés. \q1 Manasés guquëꞌ xuzëꞌ Amón. \q1 Amón guquëꞌ xuzëꞌ Josías. \q1 \v 11 Josías guquëꞌ xuzquëꞌ Jeconías len yuguꞌ bönniꞌ böchëꞌë. \m Yuguꞌ bönniꞌ ni gulacuꞌë dza niꞌ catiꞌ yuguꞌ bönniꞌ Babilonia gulachë́ꞌë bunách Israel nadzungac lu xyuquëꞌ. \q1 \v 12 Jeconías guquëꞌ xuzëꞌ Salatiel. \q1 Salatiel guquëꞌ xuzëꞌ Zorobabel. \q1 \v 13 Zorobabel guquëꞌ xuzëꞌ Abiud. \q1 Abiud guquëꞌ xuzëꞌ Eliaquim. \q1 Eliaquim guquëꞌ xuzëꞌ Azor. \q1 \v 14 Azor guquëꞌ xuzëꞌ Sadoc. \q1 Sadoc guquëꞌ xuzëꞌ Aquim. \q1 Aquim guquëꞌ xuzëꞌ Eliud. \q1 \v 15 Eliud guquëꞌ xuzëꞌ Eleazar. \q1 Eleazar guquëꞌ xuzëꞌ Matán. \q1 Matán guquëꞌ xuzëꞌ Jacob. \q1 \v 16 Jacob guquëꞌ xuzëꞌ José. \m José ni guquëꞌ bönniꞌ queënu María, atiꞌ María naꞌ gucnu xnëꞌë Jesús, lëꞌ caꞌ Cristo, Nu naꞌ tun löz bunách judío guidëꞌ duná béꞌinëꞌ lequëꞌ. \p \v 17 Cni nac, glac chidáꞌ cöꞌ diꞌa dza ga gzu lau zoëꞌ Abraham ga bdxintë zoëꞌ David, atiꞌ glac caꞌ yechidáꞌ cöꞌ diꞌa dza ga gzu lau zoëꞌ David ga bdxintë dza yuguꞌ bönniꞌ Babilonia gulachë́ꞌë bunách Israel nadzungac, atiꞌ glac caꞌ yechidáꞌ cöꞌ diꞌa dza ga gzu lau dza niꞌ gulachë́ꞌë lequëꞌ ga bdxintë dza guljëꞌ Cristo. \s1 Yuguꞌ le guc catiꞌ guljëꞌ Jesucristo \p \v 18 Cni guc catiꞌ guljëꞌ Jesucristo. Catiꞌ niꞌ chnazíꞌ lu naꞌbiꞌ María, xnëꞌë Jesucristo utság náꞌlenbiꞌ José, len zíꞌatël catiꞌ ziꞌa utság náꞌlenëꞌ‑biꞌ, gyuꞌubiꞌ lëꞌbiꞌ María naꞌ tubiꞌ biꞌidauꞌ. Guc cni niꞌa qui yöl‑laꞌ huac queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy. \v 19 Naquëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ José naꞌ, bönniꞌ queëbiꞌ María, san cutu guꞌnnëꞌ uquíëꞌ‑biꞌ laugac bunách. Guꞌnnëꞌ uláꞌalenëꞌ‑biꞌ bagachiꞌz. \v 20 Tsal niꞌ rzaꞌ ladxëꞌë José ca naꞌ gunëꞌ, buluíꞌ lahuëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Xanruꞌ lahuëꞌ José lu yël bëchcál, len rëꞌ lëꞌ: \p ―José, zxiꞌn xsoëꞌ David. Cutu gádxinuꞌ siꞌu‑biꞌ María, gacbiꞌ ngul quiuꞌ, le yuꞌubiꞌ lëꞌbiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ naꞌ ral‑laꞌ galjbiꞌ niꞌa qui yöl‑laꞌ huac queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy. \v 21 Galjbiꞌ queëbiꞌ tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ, atiꞌ guꞌu labiꞌ Jesús, le uslabiꞌ bunách queëbiꞌ lu dul‑laꞌ nabágaꞌgac. \p \v 22 Cni guc yúguꞌtë lë ni quië butság lë naꞌ gnëꞌ Xanruꞌ lu ruꞌë bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: \q1 \v 23 Gul‑yutscaꞌ, tu ngul raꞌbandauꞌ, tsuꞌubiꞌ lëꞌbiꞌ biꞌidauꞌ, atiꞌ galjbiꞌ tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ, \q1 Atiꞌ luꞌë labiꞌ Emanuel. \m Emanuel nac tu didzaꞌ hebreo le rna: “Len rëꞌu Dios.” \p \v 24 Catiꞌ bubanëꞌ José lu yël bëchcál, benëꞌ ca naꞌ gudxëꞌ lëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Xanruꞌ, atiꞌ gzxiꞌë‑biꞌ María naꞌ, gucbiꞌ ngul queëꞌ. \v 25 Cutu gzóalenëꞌ‑biꞌ catiꞌ bdxinr dza chguljbiꞌ queëbiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ, biꞌi ziꞌal queëbiꞌ, atiꞌ gluꞌë labiꞌ Jesús. \c 2 \s1 Duyuquëꞌ‑biꞌ biꞌidauꞌ Jesús bönniꞌ taꞌyejniꞌi \p \v 1 Catiꞌ guljbiꞌ Jesús yödz Belén, luyú Judea, rna bëꞌë luyú niꞌ Herodes, atiꞌ guladxinëꞌ Jerusalén bönniꞌ taꞌyejniꞌi, narujquëꞌ tu yödz dë zacaꞌ ga rlen gbidz. \v 2 Gulanabëꞌ bönniꞌ ni, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Gazx zoabiꞌ biꞌidauꞌ naꞌ ral‑laꞌ gna béꞌibiꞌ bunách judío, biꞌidauꞌ naꞌ ziꞌa guljbiꞌ? Catiꞌ niꞌ zoatuꞌ ga rlen gbidz bléꞌituꞌ‑baꞌ bölj yeníꞌ nac bëꞌ chguljbiꞌ, atiꞌ zaꞌtuꞌ ni quië tsej ládxiꞌtuꞌ‑biꞌ. \p \v 3 Catiꞌ gúquibeꞌinëꞌ lë ni Herodes, bönniꞌ rna bëꞌë, gröꞌtsquëꞌ baguíꞌi, len lëzcaꞌ cni gulabö́ꞌ baguíꞌi yúguꞌtë bunách nacuáꞌ Jerusalén. \v 4 Niꞌr bulidzëꞌ yúguꞌtë bxuz uná bëꞌ, len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, Herodes naꞌ, atiꞌ gnabnëꞌ lequëꞌ gazx ral‑laꞌ galjëꞌ Cristo, bönniꞌ naꞌ tunëꞌ löz bönniꞌ judío glëꞌë gna béꞌinëꞌ lequëꞌ. \v 5 Tëꞌ lëꞌ: \p ―Lu yödz Belén luyú Judea. Cni nac le buzujëꞌ lu guich bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios le rna cni: \q1 \v 6 Cutu nacr cuidiꞌ lahuëꞌ Dios yödz Belén luyú Judá, \q1 Ca yödz gap nacuáꞌ nup taꞌná bëꞌ luyú ni, \q1 Le grujëꞌ yödz Belén bönniꞌ gaquëꞌ blau, \q1 Bönniꞌ naꞌ gun chiꞌë bunách Israel quiaꞌ. \p \v 7 Niꞌr bulidzëꞌ bagachiꞌz bönniꞌ taꞌyejniꞌi naꞌ Herodes, len gnabnëꞌ lequëꞌ quië gnöznëꞌ dxiꞌa gácaꞌxtë chguc buluíꞌ lahui lauquëꞌ bölj naꞌ gulaléꞌinëꞌ. \v 8 Niꞌr bsölëꞌë lequëꞌ tsjaquëꞌ Belén. Rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑tséaj niꞌ, len gul‑tsajnáb dxiꞌa nacx nac queëbiꞌ biꞌidauꞌ naꞌ. Catiꞌ chbdzö́liliꞌ‑biꞌ, dudíxjöiꞌliꞌ nedaꞌ, quië tsijaꞌ caꞌ nedaꞌ, tsej ladxaꞌa‑biꞌ. \p \v 9 Gdöd gulayönnëꞌ didzaꞌ bëꞌë Herodes naꞌ, zjaquëꞌ bönniꞌ taꞌyejniꞌi naꞌ, atiꞌ nanörbaꞌ lauquëꞌ bölj naꞌ gulaléꞌinëꞌ catiꞌ niꞌ nacuꞌë ladzquëꞌ ga bdxintë yajsóa ga naꞌ dëbiꞌ biꞌidauꞌ naꞌ. \v 10 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ bölj naꞌ, guludzíjtsquinëꞌ. \v 11 Catiꞌ gulayaziëꞌ yuꞌu, gulaléꞌinëꞌ‑biꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ naꞌ, zóalenbiꞌ‑nu María, xnaꞌbiꞌ. Niꞌr guluzechu zxibquëꞌ laubiꞌ, len gulayíj ládxiꞌquëꞌ‑biꞌ. Gdöd naꞌ gulasaljëꞌ yuguꞌ guiꞌndauꞌ quequëꞌ len gulunödzjëꞌ queëbiꞌ oro, len yal, len nördauꞌ rlaꞌ zxix qui yag mirra. \v 12 Le chbuzéjniꞌnëꞌ lequëꞌ Dios lu yël bëchcál cui tshuöjquëꞌ ga zoëꞌ Herodes naꞌ, qui lë ni naꞌ yhuöjquëꞌ ladzquëꞌ nöz yubl. \s1 Taꞌzxundjëꞌ José len María, taꞌchë́ꞌë‑biꞌ Jesús luyú Egipto \p \v 13 Gdöd guluzë́ꞌë niꞌ bönniꞌ taꞌyejniꞌi naꞌ, niꞌr buluíꞌ lahuëꞌ tuëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Xanruꞌ ga naꞌ dëꞌ José lu yël bëchcál, len rëꞌ lëꞌ: \p ―Gyas. Bchëꞌ‑biꞌ biꞌidauꞌ ni lencaꞌ xnaꞌbiꞌ, atiꞌ bzxundj ni. Gyeaj luyú Egipto, atiꞌ ugaꞌnuꞌ niꞌ catiꞌ gyëpraꞌ liꞌ nedaꞌ yetú. Cni gunuꞌ le uguiljëꞌ‑biꞌ biꞌidauꞌ ni Herodes quië gdöddëꞌ‑biꞌ. \p \v 14 Niꞌr gyasëꞌ José, len niꞌ nac chdzöꞌl, bchëꞌë‑biꞌ biꞌidauꞌ naꞌ lencaꞌ xnaꞌbiꞌ, atiꞌ yjaquëꞌ luyú Egipto. \v 15 Gulugaꞌnëꞌ niꞌ catiꞌ gutrëꞌ Herodes. Cni guc quië butság lë naꞌ gnëꞌ Xanruꞌ Dios lu ruꞌë bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ, gnëꞌ: “Ga nac luyú Egipto bulidzaꞌ Zxiꞌnaꞌ.” \s1 Rsölëꞌë Herodes bönniꞌ ludödcdëꞌ‑biꞌ biꞌidauꞌ huëꞌn nacuaꞌbiꞌ Belén \p \v 16 Catiꞌ gúquibeꞌinëꞌ Herodes cutu glunëꞌ ca rnëꞌ bönniꞌ taꞌyejniꞌi, gleynëꞌ Herodes naꞌ, atiꞌ gna béꞌinëꞌ bönniꞌ tsjaquëꞌ ludödcdëꞌ‑biꞌ yúguꞌtëbiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ nacuaꞌbiꞌ Belén len gdu zbiꞌil ga dë Belén naꞌ, biꞌidauꞌ chyuꞌucbiꞌ chop iz len biꞌidauꞌ nahuëꞌnrcbiꞌ. Cni benëꞌ ca busaquëꞌ queëꞌ Herodes naꞌ, tsca chguc dza buluíꞌ lahui bölj, dza naꞌ guluzéjniꞌnëꞌ lëꞌ bönniꞌ taꞌyejniꞌi naꞌ. \v 17 Cni guc, butság lë naꞌ gnëꞌ Jeremías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: \q1 \v 18 Lu yödz Ramá ryön chiꞌigac \q1 Nup taꞌbö́dx len nup taꞌbödxyaꞌa. \q1 Raquel rbödxnu niꞌa quegac zxiꞌnnu, \q1 Cutu gac nu huiꞌ zxön lënu, le chnatcbiꞌ. \p \v 19 Gdöd gutiëꞌ Herodes naꞌ, niꞌr buluíꞌ lahuëꞌ gbaz laꞌy naꞌ queëꞌ Xanruꞌ lahuëꞌ José lu yël bëchcál ga niꞌ zoëꞌ luyú Egipto, len rëꞌ lëꞌ: \p \v 20 ―Gyas. Bchëꞌ‑biꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ ni lencaꞌ xnaꞌbiꞌ, atiꞌ böaj luyú Israel, le chglatiëꞌ bönniꞌ niꞌ glëꞌnnëꞌ ludöddëꞌ‑biꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ ni. \p \v 21 Niꞌr gyasëꞌ José, atiꞌ bchëꞌë‑biꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ naꞌ lencaꞌ xnaꞌbiꞌ, atiꞌ yhuöjquëꞌ luyú Israel. \v 22 Catiꞌ gúquibeꞌinëꞌ José rna bëꞌë Arquelao luyú Judea le chgutiëꞌ Herodes, xuzëꞌ Arquelao, qui lë ni naꞌ gúdxinëꞌ José huöjëꞌ niꞌ. Catiꞌ buzéjniꞌnëꞌ lëꞌ Dios lu yël bëchcál, gyijëꞌ luyú Galilea. \v 23 Catiꞌ bdxinëꞌ niꞌ, yajsóëꞌ yödz Nazaret. Cni guc quië butság lë naꞌ gulanë́ꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios ca ral‑laꞌ gac queëꞌ Jesús, siꞌ Lëꞌ, Bönniꞌ Nazaret. \c 3 \s1 Runëꞌ lban lu latj caꞌz Juan, bönniꞌ ruquilëꞌ bunách nis \p \v 1 Yuguꞌ lu dza niꞌ buluíꞌ lahuëꞌ Juan, bönniꞌ naꞌ buquilëꞌ bunách nis, runëꞌ lban lu latj caꞌz luyú Judea. \v 2 Juan naꞌ rnëꞌ: \p ―Gul‑bíꞌi ládxiꞌliꞌ, le chzoa gdxin dza duná bëꞌ luyú ni Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá. \p \v 3 Ca nac queëꞌ Juan naꞌ, buzujëꞌ lu guich Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, le rna cni: \q1 Ryön chiꞌë bönniꞌ rulidzëꞌ lu latj caꞌz, rnëꞌ: \q1 Gul‑páꞌ nöz gdxin queëliꞌ Xanruꞌ, \q1 Gul‑bíj li yuguꞌ nöz las tödëꞌ. \p \v 4 Nacuëꞌ zxëꞌ Juan lariꞌ náquini lítsaꞌbaꞌ böaꞌ, atiꞌ núguëꞌë lëꞌë pan guid. Rahuëꞌ‑baꞌ böchiꞌzú len riꞌjëꞌ bdxindauꞌ qui bözdauꞌ. \v 5 Guladxinëꞌ ga zoëꞌ Juan yuguꞌ bönniꞌ Jerusalén len bunách narujgac gdu luyú Judea, len gdu zbiꞌil ga dë yegu Jordán. \v 6 Catiꞌ gulaxóalëpëꞌ dul‑laꞌ nabágaꞌquëꞌ, Juan naꞌ buquilëꞌ lequëꞌ nis lu yegu Jordán naꞌ. \p \v 7 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Juan taꞌdxinëꞌ ga zoëꞌ zian bönniꞌ gdauꞌ fariseo len bönniꞌ gdauꞌ saduceo quië laꞌdilëꞌ nis, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ, diꞌa dza quecbaꞌ bël sniaꞌ. ¿Nuzxa buzejniꞌi lbiꞌiliꞌ gzxundjliꞌ yöl‑laꞌ rusyúdx naꞌ ziꞌa gac quegac bunách? \v 8 Gul‑gún le gac bëꞌ chbubíꞌi ládxiꞌliꞌ. \v 9 Cutu cuequi icjliꞌ, cugnaliꞌ nacliꞌ tsahuiꞌ le nacliꞌ zxiꞌn xsoëꞌ Abraham, le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, huac gunëꞌ Dios ga luhuöác zxiꞌn xsoëꞌ Abraham guiöj nacuáꞌ ni. \v 10 Chzoa rböz guia huag gchugu yag le ruluíꞌ ca gac queëliꞌ. Yúguꞌtë yag cutaꞌbía le nac dxiꞌa, grúgugac atiꞌ laꞌguꞌquëꞌ leygac lu guiꞌ. \v 11 Le nactë nedaꞌ ruquilaꞌ lbiꞌiliꞌ nis lu nis, nul‑liꞌ chbubíꞌi ládxiꞌliꞌ, san bönniꞌ naꞌ ral‑laꞌ guidëꞌ catiꞌ töd quiaꞌ nedaꞌ, lëꞌ gunëꞌ le ruluíꞌz yöl‑laꞌ rdil nis ni, uchiziëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios Böꞌ Laꞌy len guiꞌ queëꞌ. Bönniꞌ ni náctërëꞌ blau ca nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ cutu nacaꞌ lsacaꞌ gleycjaꞌ lölëꞌ nudë́ꞌë. \v 12 Zönëꞌ lu nëꞌë bcöꞌ queëꞌ, le ulubnëꞌ ga rdxiꞌa zxoaꞌ xtil queëꞌ. Uziꞌë zxoaꞌ xtil queëꞌ lu yuꞌu ga niꞌ gun chiꞌë lei, san uzéguiꞌë bëb qui lu guiꞌ, atiꞌ guiꞌ naꞌ cutu caꞌ ul. \s1 Rdilëꞌ nis Jesús \p \v 13 Niꞌr buzë́ꞌë Jesús luyú Galilea, len bdxinëꞌ raꞌ yegu Jordán ga naꞌ zoëꞌ Juan, quië gdilëꞌ nis lu nëꞌë Juan naꞌ. \v 14 Juan buzaguëꞌë xnözëꞌ, rëꞌ Jesús: \p ―Nedaꞌ ral‑laꞌ gdilaꞌ nis lu naꞌu Liꞌ. ¿Atiꞌ Liꞌ zaꞌtsuꞌ quiaꞌ? \p \v 15 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Benn latj naꞌa, le cni ral‑laꞌ gunruꞌ gdutë le nac tsahuiꞌ. \p Niꞌr bëꞌë Lëꞌ latj Juan. \v 16 Catiꞌ chnadilëꞌ Jesús nis, laꞌ burujtëꞌ lu nis. Niꞌr gyalj luzxbá lahuëꞌ Jesús, atiꞌ bléꞌinëꞌ ruhuötjëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, bdxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús, rnëꞌë ca rnaꞌbaꞌ budödauꞌ. \v 17 Niꞌr byön chiꞌi nu ruiꞌ didzaꞌ yehuaꞌ yubá, rna: \p ―Bönniꞌ ni naquëꞌ Zxiꞌnaꞌ. Nadxiꞌidaꞌ Lëꞌ len rdzag ladxaꞌa Lëꞌ. \c 4 \s1 Rëꞌni Satanás tuꞌ xöhuiꞌ ugáp Jesús dul‑laꞌ \p \v 1 Niꞌr laꞌ bchëꞌtëꞌ Jesús lu latj caꞌz Dios Böꞌ Laꞌy quië gataꞌ latj siꞌ bëꞌ Lëꞌ Satanás tuꞌ xöhuiꞌ. \p \v 2 Gdu choaꞌ dza choaꞌ yël cutu bi gdahuëꞌ Jesús, atiꞌ gdödr niꞌ rdunëꞌ. \v 3 Niꞌr bdxin ga zoëꞌ Jesús tuꞌ xöhuiꞌ, nu naꞌ rugáp bunách dul‑laꞌ, len rë Jesús: \p ―Chquiꞌ nacuꞌ gdu Zxiꞌnëꞌ Dios, gna naꞌa luhuöác yöt xtil guiöj nacuáꞌ ni. \p \v 4 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lei: \p ―Nayúj lu guich laꞌy, rna: “Clëgz yöt xtil nabánigac bunách, san lëzcaꞌ yúguꞌtë didzaꞌ ruꞌë Dios nabánigac bunách.” \p \v 5 Niꞌr bchëꞌ Jesús tuꞌ xöhuiꞌ yödz laꞌy Jerusalén, atiꞌ niꞌ budxía Lëꞌ ga nac xtsaꞌ cjuꞌu gdauꞌ. \v 6 Niꞌr rë Lëꞌ tuꞌ xöhuiꞌ, rna: \p ―Chquiꞌ nacuꞌ Liꞌ gdu Zxiꞌnëꞌ Dios, busladzuꞌ cuinuꞌ ni, le nayúj lu guich laꞌy, rna: \q1 Dios gsölëꞌë gbaz laꞌy queëꞌ lun chiꞌë Liꞌ, \q1 Atiꞌ luchisëꞌ Liꞌ lu naꞌquëꞌ, \q1 Cui tsajcheguꞌu guiöj, cui gunuꞌ ziꞌ niꞌu. \p \v 7 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lei: \p ―Yetú caꞌ nayúj lu guich laꞌy, le rë bunách, rna: “Cutu siꞌ bëꞌu Xanuꞌ Dios.” \p \v 8 Niꞌr bchëꞌ Jesús tuꞌ xöhuiꞌ ga nac tu lu guiꞌa sib, atiꞌ niꞌ buluíꞌi Lëꞌ yúguꞌtë yödz nacuáꞌ yödzlyú ni len yúguꞌtë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ quegac. \v 9 Niꞌr rë Lëꞌ: \p ―Yúguꞌtë lë ni udödaꞌ lu naꞌu chquiꞌ uzechu zxibuꞌ lahuaꞌ gunuꞌ nedaꞌ zxön. \p \v 10 Jesús rëꞌ lei: \p ―Böaj quiuꞌ liꞌ, Satanás tuꞌ xöhuiꞌ, le nayúj lu guich laꞌy le rë netuꞌ, rna: “Xanuꞌ Dios tsej ladxuꞌu, len tuzëꞌ Lëꞌ gunuꞌ xchinëꞌ.” \p \v 11 Niꞌr buzáꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús Satanás tuꞌ xöhuiꞌ, atiꞌ guladxinëꞌ ga zoëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios len gláclenëꞌ Lëꞌ, gulaguꞌë le gdahuëꞌ. \s1 Rzu lahuëꞌ Jesús runëꞌ lban luyú Galilea \p \v 12 Catiꞌ byönnëꞌ Jesús nadzunëꞌ Juan lidx guia, gyijëꞌ luyú Galilea. \v 13 Buzë́ꞌë yödz Nazaret, atiꞌ yajsóëꞌ yödz Capernaum ga nac raꞌ nis zxön, lu bzaꞌ quegac bunách Zabulón len bunách Neftalí. \v 14 Cni guc, butság lë naꞌ gnëꞌ Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: \q1 \v 15 Luyú Zabulón len luyú Neftalí, \q1 Laꞌ nöz raꞌ nis zxön yetsláꞌa yegu Jordán zacaꞌ ga rlen gbidz. \q1 Luyú Galilea, ga nacuáꞌ bunách cunacgac judío. \q1 \v 16 Bunách chul nit niꞌ gulaleꞌi yeníꞌ, \q1 Atiꞌ bönniꞌ niꞌ nacquëꞌ ca nup chnatgac, blen quequëꞌ yeníꞌ. \p \v 17 Catiꞌ niꞌr gzu lahuëꞌ Jesús runëꞌ lban, rëꞌ bunách niꞌ: \p ―Gul‑bíꞌi ládxiꞌliꞌ, le chzoa gdxin dza duná bëꞌ luyú ni Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá. \s1 Jesús rulidzëꞌ tapëꞌ bönniꞌ uzö́n böl tsajtaꞌquëꞌ Lëꞌ \p \v 18 Catiꞌ gdëꞌ Jesús raꞌ nis zxön qui Galilea, niꞌ bléꞌinëꞌ chopëꞌ bönniꞌ. Tuëꞌ lëꞌ Simón, len zoa yetú lëꞌ Pedro, atiꞌ dzaguëꞌ lëꞌ Andrés, bönniꞌ böchëꞌë. Chopëꞌ ni taꞌchiljëꞌ yöxj böl quequëꞌ lu nis zxön naꞌ le nacquëꞌ uzö́n böl. \v 19 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑dutáꞌ nedaꞌ, atiꞌ gunaꞌ ga gchëꞌliꞌ quiaꞌ bunách, gunliꞌ ca runliꞌ rzönliꞌ‑baꞌ böl. \p \v 20 Laꞌ gulucaꞌntëꞌ yuguꞌ yöxj böl quequëꞌ chopëꞌ ni, zjáclenëꞌ Jesús. \p \v 21 Catiꞌ gdödëꞌ yelatiꞌ niꞌl Jesús, bléꞌinëꞌ yechopëꞌ bönniꞌ. Tuëꞌ lëꞌ Jacobo, atiꞌ dzaguëꞌ lëꞌ Juan, bönniꞌ böchëꞌë. Nacquëꞌ zxiꞌnëꞌ Zebedeo. Nacuꞌë lëꞌi bárcodauꞌ dzagquëꞌ Zebedeo, xuzquëꞌ, len tuꞌúnëꞌ yöxj böl quequëꞌ. Niꞌr Jesús bulidzëꞌ chopëꞌ ni tsajtaꞌquëꞌ Lëꞌ. \v 22 Laꞌ gulucaꞌntëꞌ bárcodauꞌ naꞌ lencaꞌ xuzquëꞌ, zjáclenëꞌ Jesús. \s1 Jesús rusëdnëꞌ bunách zian \p \v 23 Gdëꞌ Jesús gdu luyú Galilea, rusëdnëꞌ bunách gap nac lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío. Niꞌ benëꞌ lban qui didzaꞌ dxiꞌa ca ziꞌa duná bëꞌë luyú ni Dios, len bunëꞌ yúguꞌtë nup teꞌi tsca nac guidzhuë́ꞌ quequëꞌ. \v 24 Gzë didzaꞌ qui yöl‑laꞌ huac queëꞌ Jesús, atiꞌ gulayöni bunách gdu luyú Siria, atiꞌ djuaꞌgac ga zoëꞌ Jesús yúguꞌtë bönniꞌ téꞌinëꞌ zian guidzhuë́ꞌ quequëꞌ, len taꞌzacaꞌ taꞌguiꞌë. Djuaꞌquëꞌ caꞌ niꞌ bönniꞌ yuꞌugac lequëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, len bönniꞌ téꞌinëꞌ huëꞌ xjutiꞌ, len bönniꞌ nacuꞌnquëꞌ bin niꞌa naꞌquëꞌ, atiꞌ Jesús bunëꞌ yúguꞌtë bönniꞌ naꞌ. \v 25 Rjaclen Jesús bunách zian narujgac luyú Galilea, len yuguꞌ yödz Decápolis, len yödz Jerusalén, lencaꞌ luyú Judea, len yuguꞌ yödz nacuáꞌ yetsláꞌl yegu Jordán zacaꞌ ga rlen gbidz. \c 5 \s1 Lban benëꞌ Jesús ga nac lu guíꞌadauꞌ \p \v 1 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús zaꞌclen Lëꞌ bunách zian, niꞌr grenëꞌ tu lu guíꞌadauꞌ ga nac xtsaꞌ, atiꞌ lu guiꞌa niꞌ gröꞌë. Niꞌr guludubëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 2 Gzu lahuëꞌ rusëdnëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p \v 3 ―Bicaꞌ ba bönniꞌ táquibeꞌinëꞌ taꞌyadzjnëꞌ le naqui queëꞌ Dios, le nadél‑liꞌquëꞌ latj ga rna bëꞌ Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá. \p \v 4 ’Bicaꞌ ba bönniꞌ tuꞌhuiꞌni ládxiꞌquëꞌ le nabágaꞌquëꞌ dul‑laꞌ, le huiꞌ zxönëꞌ lequëꞌ Dioscz. \p \v 5 ’Bicaꞌ ba bönniꞌ nacquëꞌ nöxj ladxiꞌ lahuëꞌ Dios, le gataꞌ quequëꞌ luyú ni. \p \v 6 ’Bicaꞌ ba bönniꞌ taꞌzë́ ládxiꞌquëꞌ le nac tsahuiꞌ lahuëꞌ Dios, rac quequëꞌ ca rac quegac nup taꞌdún len taꞌbídx nis, le gunëꞌ Dios ga luziꞌë xbey lë naꞌ taꞌzë́ ládxiꞌquëꞌ. \p \v 7 ’Bicaꞌ ba bönniꞌ tuꞌhuechiꞌ ládxiꞌquëꞌ lzaꞌquëꞌ, le huechiꞌ ladxëꞌë lequëꞌ Dios. \p \v 8 ’Bicaꞌ ba bönniꞌ nac dxiꞌa icj ládxiꞌdauꞌquëꞌ, cutu bi nabágaꞌquëꞌ, le laꞌléꞌinëꞌ Dios. \p \v 9 ’Bicaꞌ ba bönniꞌ taꞌbequi dxiëꞌ didzaꞌ bizxj, le laꞌzíꞌ laquëꞌ zxiꞌnëꞌ Dios. \p \v 10 ’Bicaꞌ ba bönniꞌ taꞌzacaꞌ taꞌguiꞌë yuguꞌ le taꞌbía ládxiꞌgac lequëꞌ bunách catiꞌ tunëꞌ le nac tsahuiꞌ, le dë quequëꞌ latj ga rna bëꞌ Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá. \p \v 11 ’Bicaꞌ ba lbiꞌiliꞌ catiꞌ tuꞌlídz lbiꞌiliꞌ ziꞌ bunách, len taꞌbía ládxiꞌgac lbiꞌiliꞌ, atiꞌ lu yöl‑laꞌ rziꞌ yëꞌ taꞌnë́ queëliꞌ le xöhuiꞌ le daꞌliꞌ nedaꞌ. \v 12 Gul‑dziji len gul‑dzág ládxiꞌliꞌ, le uzíꞌtscaliꞌ xbey niꞌ yehuaꞌ yubá. Ca rac queëliꞌ, guc quequëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios len gulacuꞌë zíꞌatël ca lbiꞌiliꞌ, le gulabía ládxiꞌgac caꞌ lequëꞌ bunách. \s1 Bunách queëꞌ Cristo lac ca zödiꞌ len ca yeníꞌ \p \v 13 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Lbiꞌiliꞌ nacliꞌ ca zödiꞌ luyú ni, san chquiꞌ nit yöl‑laꞌ snaꞌ qui zödiꞌ naꞌ, cutu gac gunruꞌ ga huöac snaꞌ. Cutur bi nac lsacaꞌ, san chnac tu le chuꞌnruꞌ, atiꞌ lulíb lei bunách. \p \v 14 ’Lbiꞌiliꞌ nacliꞌ ca yeníꞌ yödzlyú ni quië uluiꞌliꞌ lahui le nac queëꞌ Dios. Gacliꞌ ca tu yödz dë tu lu guiꞌa, cutu gac ggachiꞌ yödz naꞌ. \v 15 Catiꞌ ruquél‑laꞌruꞌ guiꞌ, cutu rguꞌruꞌ lei zxan guiꞌn, san ga lnaꞌ ruzoaruꞌ lei quië uzeníꞌ yúguꞌtë nup nacuáꞌ lu yuꞌu. \v 16 Ca naꞌ run yeníꞌ, ral‑laꞌ gunliꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ, güiꞌliꞌ latj gac bëꞌ le nacliꞌ laugac yúguꞌtë bunách, quië catiꞌ laꞌleꞌi le nac dxiꞌa runliꞌ, laꞌgúꞌu‑nëꞌ yöl‑laꞌ ba Xuzliꞌ Dios zoëꞌ yehuaꞌ yubá. \s1 Rusëdnëꞌ Jesús qui le gna bëꞌë Dios lu nëꞌë Moisés \p \v 17 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cutu gáquiliꞌ bidaꞌ dusnitiaꞌ yuguꞌ le gna bëꞌë Moisés o zxba naꞌ gulusëdnëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Bidaꞌ, clëg quië usnitiaꞌ yuguꞌ lë ni, san quië uluꞌa lahui gdu le rusëdi lë naꞌ. \v 18 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ. Tsal ni nacuáꞌ luzxbá len yödzlyú ni, cutu töd caꞌz nitú dídzaꞌdauꞌ, len nitú le rna bëꞌ zxba naꞌ, catiꞌ gacr yúguꞌtë le ral‑laꞌ gac. \v 19 Qui lë ni naꞌ, nútiꞌtëz bönniꞌ quitsjëꞌ tu zxba cuídiꞌdauꞌz zoa lu zxba naꞌ, len usëdnëꞌ bunách lun cni, bönniꞌ ni gáctërëꞌ cuídiꞌdauꞌz ca yúguꞌtë nup laꞌcuáꞌ ga rna bëꞌ Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá, san nútiꞌtëz bönniꞌ gunëꞌ ca rna bëꞌ zxba naꞌ len usëdnëꞌ bunách lun caꞌ cni, bönniꞌ ni gáctërëꞌ blau ga rna bëꞌ Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá. \v 20 Rëpaꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ: “Chquiꞌ cugunliꞌ le nactër dxiꞌa ca le tunëꞌ bönniꞌ gdauꞌ usëdi, lencaꞌ ca tunëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, cutu caꞌ tsazliꞌ ga niꞌ rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá.” \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca nac qui nu rley lzëꞌi \p \v 21 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chbyö́niliꞌ ca glëꞌ xuz xtauꞌliꞌ bönniꞌ gutaꞌ lu naꞌquëꞌ, gulanë́ꞌ: “Cutu gdö́diliꞌ bunách. Nu bönniꞌ gdödëꞌ bunách, nabaguëꞌë zxguiaꞌ huadxinëꞌ ga cuequi xbeynëꞌ lëꞌ Dios.” \v 22 Naꞌa, nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nu bönniꞌ rleynëꞌ böchiꞌ lzëꞌë, nabaguëꞌë zxguiaꞌ huadxinëꞌ ga cuequi xbeynëꞌ lëꞌ Dios. Lëzcaꞌ cni, nu bönniꞌ gnë ziꞌë queëꞌ böchiꞌ lzëꞌë nabaguëꞌë zxguiaꞌ laꞌbequi xbeynëꞌ lëꞌ bönniꞌ blau taꞌbequi xbey, atiꞌ nu bönniꞌ guiëꞌ lzëꞌë: “Böaꞌ cunözi”, nabaguëꞌë zxguiaꞌ bönniꞌ naꞌ tsijëꞌ lu guiꞌ gabíl. \p \v 23 ’Cni nac, chquiꞌ chzoa cuꞌu lu bcugu laꞌy tu le unödzjuꞌ, atiꞌ niꞌ tsajneynuꞌ zoa bizx quië rleynëꞌ liꞌ böchiꞌ lzaꞌu, \v 24 bcaꞌn lu bcugu niꞌ lë naꞌ unödzjuꞌ, len böaj lidxuꞌ. Ziꞌal yajcáꞌn tsahuiꞌ le benuꞌ queëꞌ böchiꞌ lzaꞌu, atiꞌ niꞌr gda unödzjuꞌ lë naꞌ nuꞌu. \p \v 25 ’Chquiꞌ zoa nu bönniꞌ rnabnëꞌ liꞌ bi quizxjuꞌ len gchëꞌë liꞌ ga cuequi xbeynëꞌ liꞌ bönniꞌ, budzagtë dxiꞌa bönniꞌ naꞌ tsal niꞌ yúꞌulenuꞌ lëꞌ nöz, cui udödëꞌ liꞌ lahuëꞌ bönniꞌ rbequi xbey, atiꞌ bönniꞌ ni udödëꞌ liꞌ lu nëꞌë bönniꞌ ruseyjëꞌ lidx guia, atiꞌ lëꞌ cuꞌë liꞌ lidx guia naꞌ. \v 26 Le nactë rëpaꞌ liꞌ, cutu caꞌ urujuꞌ niꞌ catiꞌ gdxinr dza quizxjuꞌ ga buitë le ral‑luꞌu. \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca nac qui nu rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ \p \v 27 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chbyö́niliꞌ ca naꞌ gulanë́ꞌ: “Cutu gunuꞌ dul‑laꞌ le rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ.” \v 28 Naꞌa, nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nútiꞌtëz bönniꞌ ruyúëꞌ ngul len yöl‑laꞌ rzë ladxiꞌ le cunác, chbenëꞌ dul‑laꞌ len lënu lu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ. \p \v 29 ’Qui lë ni naꞌ, chquiꞌ gun ga gunuꞌ dul‑laꞌ yöj lauꞌ yubél, gleaj lei len gruꞌn lei. Dxiꞌar gac quiuꞌ unitiuꞌ tu yöj lauꞌ, len clëg gduteoꞌ tsijuꞌ lu guiꞌ gabíl. \v 30 Chquiꞌ gun ga gunuꞌ dul‑laꞌ naꞌu yubél, bchugu lei, len gruꞌn lei. Dxiꞌar gac quiuꞌ unitiuꞌ tu naꞌu, len clëg gduteoꞌ tsijuꞌ lu guiꞌ gabíl. \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca nac qui nu bönniꞌ ruláꞌalenëꞌ ngul queëꞌ \p \v 31 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Lëzcaꞌ gulanë́ꞌ: “Nútiꞌtëz bönniꞌ rusanëꞌ‑nu ngul queëꞌ, ral‑laꞌ unödzjëꞌ queënu guich le rna ruláꞌalenëꞌ‑nu.” \v 32 Naꞌa, nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ rusanëꞌ‑nu ngul queëꞌ, len cutu zoa le cunác runnu, gunëꞌ bönniꞌ naꞌ ga gunnu dul‑laꞌ le rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ chquiꞌ utság náꞌlennu bönniꞌ yubl, atiꞌ bönniꞌ naꞌ siꞌë‑nu ngul naꞌ, lëzcaꞌ gunëꞌ dul‑laꞌ le rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ. \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca nac qui nu rney Dios \p \v 33 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Lëzcaꞌ byö́niliꞌ ca glëꞌ xuz xtauꞌliꞌ bönniꞌ gutaꞌ lu naꞌquëꞌ, gulanë́ꞌ: “Cutu siꞌ yëꞌu catiꞌ rneynuꞌ Dios, atiꞌ ral‑laꞌ gunuꞌ lahuëꞌ Xanruꞌ Dios gdutë lë naꞌ rneynuꞌ Lëꞌ.” \v 34 Naꞌa, nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu caꞌ gun tsutsu xtídzaꞌliꞌ. Cutu gun tsutsu xtídzaꞌliꞌ gneyliꞌ yehuaꞌ yubá, le nac ga röꞌë rna bëꞌë Dios. \v 35 Cutu gun tsutsu xtídzaꞌliꞌ gneyliꞌ luyú ni, le nac luyú ni ca xlibi niꞌë Dios, len cutu gneyliꞌ Jerusalén, le nac ladzëꞌ Bönniꞌ náctërëꞌ blau rna bëꞌë. \v 36 Cutu gun tsutsu xtidzuꞌu gneynuꞌ icjuꞌ, le cutu gac gunuꞌ ga huöac chguich o gasj nitú guitsaꞌ icjuꞌ. \v 37 Ral‑laꞌ gnazliꞌ: “ja”, o gnazliꞌ: “cutu”, le nac qui tuꞌ xöhuiꞌ le nadö́d bëꞌ ca nac didzaꞌ ni. \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca nac qui nu ruzíꞌ la lzëꞌi \p \v 38 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chbyö́niliꞌ ca nac le gna bëꞌë Moisés, gnëꞌ: “Nu bi run qui yöj lau lzëꞌi, ubíꞌi caꞌ qui, lencaꞌ nu bi run qui layiꞌ lzëꞌi, ubíꞌi caꞌ qui.” \v 39 Naꞌa, nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu táꞌbagaꞌliꞌ nu guaꞌ döꞌ queëliꞌ, atiꞌ chquiꞌ nu capaꞌ xaguꞌ yubél, bëꞌ latj capaꞌ caꞌ yetú xaguꞌ yögl. \v 40 Chquiꞌ zoa nu gun ga cuequi xbeynëꞌ liꞌ bönniꞌ len cua zxauꞌ, bëꞌ caꞌ qui lariꞌ rxoa cudzuꞌu. \v 41 Chquiꞌ zoa nu gun bayúdx guꞌu yuaꞌ qui gatsj hora, gyeajlen nu naꞌ gdu tu hora. \v 42 Nu bi gnabi liꞌ, bnödzj qui, len nu bi guëꞌni gunnuꞌ qui tu chiꞌi, cutu táꞌbaguꞌu lë naꞌ gnabi liꞌ. \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca ral‑laꞌ gdxiꞌiruꞌ nup cutaꞌleꞌi rëꞌu dxiꞌa \p \v 43 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Lëzcaꞌ cni byö́niliꞌ lë naꞌ gulanë́ꞌ: “Ral‑laꞌ gdxiꞌinuꞌ nu nadxíꞌi liꞌ, len udiꞌinuꞌ nu curleꞌi liꞌ dxiꞌa.” \v 44 Naꞌa, nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, gul‑dxíꞌi nup cutaꞌleꞌi lbiꞌiliꞌ dxiꞌa. Gul‑náb‑nëꞌ Dios gáclenëꞌ nup tuꞌlídz lbiꞌiliꞌ ziꞌ. Gul‑gún le nac dxiꞌa quegac nup tuꞌdíꞌi lbiꞌiliꞌ, len gul‑lidzëꞌ Dios gnábiliꞌ‑nëꞌ gunëꞌ ga gac dxiꞌa quegac nup taꞌnë́ queëliꞌ len tuaꞌ döꞌ queëliꞌ. \v 45 Chquiꞌ gunliꞌ cni, gacliꞌ gdu zxiꞌnëꞌ Xuzruꞌ Dios, zoëꞌ yehuaꞌ yubá, le runëꞌ Lëꞌ ga ruzeníꞌ gbidz queëꞌ ga nacuáꞌ bunách tuaꞌdöꞌ, lencaꞌ ga nacuáꞌ bunách tsahuiꞌ. Rsölëꞌë tu nis guiöj quegac bunách tsahuiꞌ, lencaꞌ quegac bunách cunacgac tsahuiꞌ. \v 46 Chquiꞌ nadxiꞌizliꞌ bönniꞌ nadxiꞌicnëꞌ lbiꞌiliꞌ, ¿nuzxa caz cuꞌu lbiꞌiliꞌ yöl‑laꞌ ba? Lëzcaꞌ cni tunëꞌ bönniꞌ cunacgac tsahuiꞌ naꞌ, bönniꞌ tuꞌquizxjëꞌ uláz qui yödz ziꞌtuꞌ, nadxiꞌicnëꞌ lzaꞌquëꞌ. \v 47 Chquiꞌ rugapliꞌ Dios tuzëꞌ böchiꞌ lzaꞌliꞌ, ¿bizxa caz runliꞌ le nactër dxiꞌa? Lëzcaꞌ cni tunëꞌ bönniꞌ cunúnbëꞌgac Dios. \v 48 San lbiꞌiliꞌ, gul‑gác gdu dxiꞌa, ca naꞌ naquëꞌ Xuzruꞌ Dios, zoëꞌ yehuaꞌ yubá, naquëꞌ gdu dxiꞌa. \c 6 \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca ral‑laꞌ gáclenruꞌ bunách \p \v 1 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Gul‑güíꞌ ládxiꞌliꞌ gac gdu ca rej ládxiꞌliꞌ‑nëꞌ Dios, cugunzliꞌ lë ni laugac bunách quië laꞌleꞌi ca naꞌ runliꞌ. Chquiꞌ runliꞌ cni, cutu bi gunnëꞌ queëliꞌ Xuzruꞌ Dios zoëꞌ yehuaꞌ yubá. \v 2 Catiꞌ bi unödzjuꞌ qui nu bi ryadzj, cutu gunuꞌ ga glaꞌ lahui lë naꞌ runuꞌ ca tunëꞌ bönniꞌ tuꞌluíꞌz tsahuiꞌ cuinquëꞌ ga nac lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío, lencaꞌ ga nac lu yëꞌy. Cni tunëꞌ quië laꞌgúꞌu lequëꞌ yöl‑laꞌ ba bunách. Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, caꞌz nac yöl‑laꞌ ba gataꞌ quequëꞌ. \v 3 San liꞌ, catiꞌ bi unödzjuꞌ qui nu bi ryadzj, cutu caꞌ guꞌu latj gnözi nitú bunách. \v 4 Naꞌa, lë naꞌ unödzjuꞌ, bagachiꞌz ral‑laꞌ unödzjuꞌ, atiꞌ Xuzruꞌ Dios, Nu rleꞌi ca naꞌ runuꞌ bagachiꞌz, Lëꞌ ubiꞌë quiuꞌ. \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca ral‑laꞌ ulidzruꞌ‑nëꞌ Dios \p \v 5 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Catiꞌ ulidzliꞌ‑nëꞌ Dios, cutu gunliꞌ ca tunëꞌ bönniꞌ tuꞌluíꞌz tsahuiꞌ cuinquëꞌ, le taꞌdzág ládxiꞌquëꞌ taꞌzuinëꞌ tuꞌlidzëꞌ Dios gap nac lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío, len gap nac lu yëꞌy quië laꞌleꞌi lequëꞌ bunách. Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, caꞌz nac yöl‑laꞌ ba gataꞌ quequëꞌ. \v 6 San lbiꞌiliꞌ, catiꞌ ulidzliꞌ‑nëꞌ Dios gul‑tsáz lidxliꞌ len gul‑séyj yuꞌu. Gul‑lidzëꞌ Dios gnábiliꞌ‑nëꞌ Xuzruꞌ Dios, zóalenëꞌ lbiꞌiliꞌ ga naꞌ zoaliꞌ queëzliꞌ, atiꞌ Xuzruꞌ Dios, Nu rleꞌi ca runliꞌ bagachiꞌz, Lëꞌ ubiꞌë queëliꞌ. \p \v 7 ’Catiꞌ ulidzliꞌ‑nëꞌ Dios cutu gunliꞌ laꞌ yëꞌy laꞌ leyz ca naꞌ tunëꞌ bönniꞌ cunúnbëꞌquëꞌ Dios, le táquinëꞌ huayönnëꞌ lequëꞌ Dios le tuꞌlidzëꞌ laꞌ yëꞌy laꞌ leyz. \v 8 Cutu gunliꞌ ca naꞌ tunëꞌ lequëꞌ. Xuzruꞌ Dios, zíꞌatël catiꞌ ziꞌa gnabliꞌ, chnözcznëꞌ yuguꞌ le ryadzj queëliꞌ. \v 9 Qui lë ni naꞌ, ral‑laꞌ ulidzliꞌ‑nëꞌ Dios gnaliꞌ cni: \q1 Xuz netuꞌ, zuꞌ yehuaꞌ yubá, \q1 Gac zxön lauꞌ. \q1 \v 10 Gda gna bëꞌu luyú ni. \q1 Ben ga gac luyú ni ca rdzag ladxuꞌu Liꞌ ca rac niꞌ yehuaꞌ yubá. \q1 \v 11 Benn le gágutuꞌ naꞌa dza. \q1 \v 12 Bnit lau netuꞌ le cunác bentuꞌ lauꞌ Liꞌ \q1 Ca runtuꞌ netuꞌ, runít lautuꞌ caꞌ nup bi tun queëtuꞌ. \q1 \v 13 Cutu guꞌu latj siꞌ bëꞌ netuꞌ tuꞌ xöhuiꞌ, \q1 San buslá netuꞌ lu naꞌ nu ruaꞌ döꞌ, \q1 Le naqui quiuꞌ ga rna bëꞌu, len yöl‑laꞌ uná bëꞌ, len yöl‑laꞌ ba. \q1 Cni rë́ꞌnituꞌ gactecz. Caꞌ gac. \p \v 14 ’Chquiꞌ unít lauliꞌ lzaꞌliꞌ, nup tuaꞌ döꞌ queëliꞌ, unít lahuëꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ Xuzruꞌ Dios, zoëꞌ yehuaꞌ yubá. \v 15 Chquiꞌ cutu unít lauliꞌ lzaꞌliꞌ, cutu unít lahuëꞌ lbiꞌiliꞌ Xuzruꞌ Dios ca nac dul‑laꞌ runliꞌ. \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca ral‑laꞌ gunruꞌ gubás \p \v 16 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Catiꞌ gunliꞌ gubás, cutu gunliꞌ bayechiꞌ lauliꞌ ca tunëꞌ bönniꞌ tuꞌluíꞌz tsahuiꞌ cuinquëꞌ, le tunëꞌ bayechiꞌ lauquëꞌ quië láquibeꞌi bunách tunëꞌ gubás. Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, caꞌz nac yöl‑laꞌ ba gataꞌ quequëꞌ. \v 17 San lbiꞌiliꞌ, catiꞌ gunliꞌ gubás, gul‑páꞌ icjliꞌ len gul‑quíb lauliꞌ, \v 18 cui láquibeꞌi bunách runliꞌ gubás. Bagachiꞌz ral‑laꞌ gunliꞌ gubás, atiꞌ Xuzruꞌ Dios, zóalenëꞌ lbiꞌiliꞌ ga naꞌ zoaliꞌ queëzliꞌ, Lëꞌ ubiꞌë queëliꞌ. \s1 Yehuaꞌ yubá ral‑laꞌ utubruꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëruꞌ \p \v 19 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cutu utubliꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ luyú ni, ga ni tuꞌtöbaꞌ lei bëldauꞌ qui, atiꞌ rac ditj, len ga ni taꞌyáz gban, taꞌbanëꞌ. \v 20 San gul‑túb yöl‑laꞌ tsahuiꞌ niꞌ yehuaꞌ yubá, ga niꞌ cutu lutöbaꞌ lei bëldauꞌ qui, len cutu gac ditj, len ga niꞌ cutu laꞌyáz gban cutu laꞌbanëꞌ. \v 21 Ga niꞌ dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëliꞌ, niꞌ güiꞌ ládxiꞌliꞌ gdxinliꞌ. \s1 Le rguꞌu yeníꞌ icj ládxiꞌdauꞌruꞌ \p \v 22 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Yöj lauruꞌ nac ca tu le rguꞌu yeníꞌ icj ládxiꞌdauꞌruꞌ. Qui lë ni naꞌ, chquiꞌ yöj lauliꞌ nac dxiꞌa, gdútëliꞌ tsëpliꞌ yös yeníꞌ. \v 23 Chquiꞌ yöj lauliꞌ cutu nac dxiꞌa, gdútëliꞌ nachul‑liꞌ. Qui lë ni naꞌ, chquiꞌ yeníꞌ zoalen lbiꞌiliꞌ nuhuöác le nac chul, szxö́nitër nachul‑liꞌ. \s1 Dios len dumí \p \v 24 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Nutu nu gac gun xchinquëꞌ chop xanëꞌ, le uzóëꞌ tslaꞌl tuëꞌ atiꞌ yetúëꞌ naꞌ gdxiꞌinëꞌ, o ugáꞌnlenëꞌ tuëꞌ, atiꞌ yetúëꞌ naꞌ ubíj ladxëꞌë. Cutu gac gunliꞌ zxön Dios lencaꞌ dumí. \s1 Dios run chiꞌë nup náquigac queëꞌ \p \v 25 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Yetú caꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu cöꞌliꞌ baguíꞌi niꞌa qui le gáguliꞌ o niꞌa qui le guiꞌjliꞌ, yuguꞌ le nabániliꞌ, o niꞌa qui lariꞌ gáculiꞌ. Záquiꞌtsquir yöl‑laꞌ naꞌbán queëliꞌ ca le gáguliꞌ, atiꞌ nactër lsacaꞌ gdu ca nayáꞌ nabinliꞌ ca lariꞌ gáculiꞌ. \v 26 Gul‑yú ca rac quecbaꞌ bguindauꞌ taꞌzubaꞌ luzxbá. Cutu caꞌ taz tuꞌzoabaꞌ, len cutu taꞌlapbaꞌ, len cutu tuꞌtubbaꞌ ga bi laꞌguꞌbaꞌ quecbaꞌ, san Xuzruꞌ Dios zoëꞌ yehuaꞌ yubá, rugáguczëꞌ lecbaꞌ. Záquiꞌtsquirliꞌ lbiꞌiliꞌ ca yuguꞌ bguindauꞌ naꞌ. \v 27 ¿Nuzxa caz bönniꞌ nutsëꞌë ladjliꞌ gac gunëꞌ ga soëꞌ gbanëꞌ yetú dzaz le rböꞌë baguíꞌi quië gac cni queëꞌ? \p \v 28 ’¿Bizx quië rböꞌliꞌ baguíꞌi niꞌa qui le gáculiꞌ? Gul‑yutscaꞌ ca rac quegac yöjdauꞌ röꞌgac ladj guixiꞌ ca taꞌzxö́n. Cutu tun dxin len cutu tun du lariꞌ. \v 29 Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, Salomón, bönniꞌ niꞌ gna bëꞌë, zal‑laꞌ szxöni gutaꞌ queëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ, lariꞌ gucuëꞌ cutu gnaꞌtër lach ca rnaꞌgac yöjdauꞌ naꞌ. \v 30 Dioscz runëꞌ lach yöj guíxiꞌdauꞌ röꞌgac ladj guixiꞌ, le nacuáꞌ naꞌa dza, atiꞌ cxö huidzj laꞌyegui lu guiꞌ. Chquiꞌ cni ruiꞌ ladxëꞌë yöj guíxiꞌdauꞌ, runëꞌ leygac lach, szxö́nitër gunëꞌ caꞌ queëliꞌ, curéjlëꞌliꞌ‑nëꞌ gdu ládxiꞌliꞌ. \v 31 Qui lë ni naꞌ, cutu cöꞌliꞌ baguíꞌi, cugnaliꞌ: “¿Bizxa gágutsatuꞌ?” o “¿Bizxa guíꞌjtsatuꞌ?” o “¿Bizxa lariꞌ gácutsatuꞌ?” \v 32 Bunách yödzlyú ni taꞌbö́ꞌ baguíꞌi niꞌa qui yúguꞌtë lë ni, san zoëꞌ Xuzruꞌ yehuaꞌ yubá, atiꞌ Lëꞌ nözcznëꞌ naquíniliꞌ yúguꞌtë lë ni. \v 33 Naꞌa, gul‑güíꞌr ládxiꞌliꞌ gna béꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios, len gunliꞌ le nac dxiꞌa lahuëꞌ Lëꞌ, atiꞌ Lëꞌ cuꞌë xnöz queëliꞌ yúguꞌtë lë ni. \v 34 Qui lë ni naꞌ, cutu cöꞌliꞌ baguíꞌi niꞌa qui le ral‑laꞌ gac cxö huidzj, le huac güiꞌ ládxiꞌliꞌ cxö huidzj le gac queëliꞌ dza naꞌ. Tu tu dza lac le ral‑laꞌ güiꞌ ládxiꞌliꞌ dza naꞌ. \c 7 \s1 Cutu ral‑laꞌ glag yudxruꞌ böchiꞌ lzaꞌruꞌ \p \v 1 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cutu glag yudxliꞌ böchiꞌ lzaꞌliꞌ, cui gchugu bëꞌë caꞌ queëliꞌ Dios, \v 2 le gchugu bëꞌë queëliꞌ Lëꞌ laꞌ leyz ca naꞌ rlag yudxliꞌ böchiꞌ lzaꞌliꞌ, atiꞌ ca naꞌ ruríx rudödliꞌ qui lzaꞌliꞌ, laꞌ caꞌz uríx udödëꞌ queëliꞌ Dios. \v 3 ¿Bizx quië ruyúꞌ bëbdauꞌ yuꞌu yöj lahuëꞌ böchiꞌ lzaꞌu, len cutu ráquibeꞌinuꞌ yuꞌu le zxöntër yöj lauꞌ liꞌ? \v 4 ¿Guiëtsuꞌ‑nëꞌ böchiꞌ lzaꞌu: “Glöz, cuijaꞌ bëbdauꞌ yuꞌu yöj lauꞌ”, atiꞌ liꞌ, le zxöntër caꞌ yuꞌu yöj lauꞌ liꞌ? \v 5 Liꞌ, bönniꞌ, ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinuꞌ. Gleaj ziꞌal le zxön yuꞌu yöj lauꞌ liꞌ, atiꞌ niꞌr gléꞌinuꞌ dxíꞌadauꞌ quië gac cuijuꞌ bëbdauꞌ yuꞌu yöj lahuëꞌ böchiꞌ lzaꞌu. \p \v 6 ’Cutu güiꞌliꞌ quecbaꞌ böꞌcuꞌ le nac laꞌy, qui nadxi luhueycjbaꞌ luzxuzxjbaꞌ lbiꞌiliꞌ, len cutu chuꞌnliꞌ le nac lsacaꞌ queëliꞌ laucbaꞌ cuch, qui nadxi luzadiꞌ níꞌabaꞌ lei. \s1 Gul‑náb, gul‑guílj, len gul‑lídz raꞌ yuꞌu \p \v 7 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Gul‑náb, atiꞌ Dios gunnëꞌ queëliꞌ. Gul‑guílj, atiꞌ gunnëꞌ latj gdzöl queëliꞌ. Gul‑lídz raꞌ yuꞌu, atiꞌ Lëꞌ gsaljëꞌ queëliꞌ. \v 8 Nútiꞌtëz bönniꞌ rnabëꞌ, rdél‑liꞌnëꞌ, atiꞌ bönniꞌ rguiljëꞌ, rdzöl queëꞌ, atiꞌ bönniꞌ rulidzëꞌ raꞌ yuꞌu, ryalj queëꞌ. \p \v 9 ’Chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ nutsëꞌë ladjliꞌ, atiꞌ zoabiꞌ biꞌi queëꞌ, chquiꞌ gnábibiꞌ lëꞌ yöt xtil, ¿naruꞌ unödzjëꞌ queëbiꞌ guiöj? \v 10 Chquiꞌ gnábibiꞌ lëꞌ tubaꞌ böl, ¿naruꞌ unödzjëꞌ queëbiꞌ bël? \v 11 Lbiꞌiliꞌ nacliꞌ huiaꞌdöꞌ, san nö́ziliꞌ unödzjliꞌ quecbiꞌ zxiꞌnliꞌ le nac dxiꞌa. Nactër löz, Xuzliꞌ zoëꞌ yehuaꞌ yubá unödzjëꞌ quegac nup taꞌnabi Lëꞌ le nacgac dxiꞌa. \p \v 12 ’Qui lë ni naꞌ, ca naꞌ rë́ꞌniliꞌ lun queëliꞌ bunách, lëzcaꞌ cni gul‑gún quequëꞌ. Lë ni le rna bëꞌ zxba queëꞌ Moisés, lencaꞌ le gulanë́ꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \s1 Tu ga ral‑laꞌ tsazruꞌ le nac guidauꞌ \p \v 13 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Gul‑tsáz ga nu ryaz le nac guidauꞌ. Lagaꞌ nac ga nu ryaz len yalj caꞌ nac nöz le rjaclenëꞌ bönniꞌ ga niꞌ laꞌnitiëꞌ, atiꞌ taꞌyaziëꞌ niꞌ bönniꞌ zian. \v 14 Guidauꞌ nac ga nu ryaz len lasdauꞌz nac nöz le rjaclen bunách ga niꞌ laꞌdél‑liꞌnëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu, atiꞌ nababzëꞌ bönniꞌ taꞌdzölnëꞌ lei. \s1 Le runruꞌ nac bëꞌ le nacruꞌ \p \v 15 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ qui nadxi laꞌzíꞌ yéꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ bönniꞌ taꞌzíꞌ yëꞌë, taꞌnë́ꞌ tuꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Laꞌdxinëꞌ ga zoaliꞌ bönniꞌ ni, len luluíꞌ cuinquëꞌ nöxj ládxiꞌdauꞌ ca naccbaꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ, san lu icj ládxiꞌdauꞌquëꞌ nacquëꞌ ca böꞌcuꞌ zugaꞌ sniaꞌ. \v 16 Yuguꞌ le tunëꞌ lac bëꞌ le nacquëꞌ. Cutu ruchibruꞌ le rbia lba uva lu yag yötsiꞌ, len cutu ruchibruꞌ le rbia yag higo lu guixiꞌ legui lasdauꞌ. \v 17 Cni nac, taꞌbía le nac dxiꞌa yúguꞌtë yag dxiꞌa, atiꞌ rbia le nac xöhuiꞌ yag xöhuiꞌ. \v 18 Cutu gac cuia le nac xöhuiꞌ yag dxiꞌa naꞌ, len cutu gac cuia le nac dxiꞌa yag xöhuiꞌ naꞌ. \v 19 Yúguꞌtë yag cutaꞌbía le nac dxiꞌa laꞌrugu atiꞌ laꞌguꞌë leygac lu guiꞌ. \v 20 Cni nac, lac bëꞌ le nacquëꞌ le tunëꞌ bönniꞌ naꞌ. \s1 Nup culaꞌyáz ga rna bëꞌë Dios \p \v 21 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Zian nup të nedaꞌ: “Xan, Xan”, san clëg yúguꞌtëꞌ laꞌyaziëꞌ ga rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá. Laꞌyazzëꞌ niꞌ bönniꞌ tunëꞌ ca rëꞌnnëꞌ Xuzaꞌ Dios, zoëꞌ yehuaꞌ yubá. \v 22 Catiꞌ gdxin dza udx qui yödzlyú ni, lëꞌ nedaꞌ bönniꞌ zian, laꞌnë́ꞌ: “Xan, Xan, bentuꞌ lban qui xtidzëꞌë Dios, buguntuꞌ dxin Lauꞌ Liꞌ, len buguntuꞌ caꞌ dxin Lauꞌ bubijtuꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ, len buguntuꞌ caꞌ dxin Lauꞌ bentuꞌ zian yöl‑laꞌ huac zxön.” \v 23 Niꞌr nedaꞌ gyëpaꞌ lequëꞌ: “Cutu caꞌ núnbëꞌa lbiꞌiliꞌ. Gul‑cuít ga zoaꞌ, lbiꞌiliꞌ ruaꞌliꞌ döꞌ.” \s1 Chop ca gac udxiaruꞌ xlibi zöꞌö \p \v 24 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Yetú caꞌ, nu ryöni xtidzaꞌa ni len gun ca rna, nu ni nac ca tu bönniꞌ rejniꞌi, buzóëꞌ lidxëꞌ ga nac lu guiöj. \v 25 Catiꞌ gul guiöjsiuꞌ len gzxön gbaꞌu, len gyeycj böꞌ, atiꞌ gdib nis cuit yuꞌu naꞌ, cutu gbix, le dxia xlibi lu guiöj. \v 26 Naꞌa, nu bönniꞌ ryönnëꞌ xtidzaꞌa ni, len cutu runëꞌ ca rna, bönniꞌ ni naquëꞌ ca tu bönniꞌ curejniꞌi, buzóëꞌ lidxëꞌ lu yuzx. \v 27 Catiꞌ gul guiöjsiuꞌ, len gzxön gbaꞌu, len gyeycj böꞌ, niꞌr gdaꞌ nis cuit yuꞌu naꞌ, atiꞌ gbixtë, len tsaz bguindj. \p \v 28 Catiꞌ budx bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ ni Jesús, gulubani bunách zian niꞌ ca nac le rusëdnëꞌ, \v 29 le rusëdnëꞌ lequëꞌ ca bönniꞌ dë lu nëꞌë, len clëg ca tunëꞌ bönniꞌ gdauꞌ usëdi quequëꞌ. \c 8 \s1 Ruhuöaquëꞌ bönniꞌ réꞌinëꞌ huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d \p \v 1 Catiꞌ bötjëꞌ Jesús lu guiꞌa naꞌ, zjaclen Lëꞌ bunách zian. \v 2 Bdxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ réꞌinëꞌ huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d, atiꞌ buzechu zxibëꞌ lahuëꞌ Jesús, len rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, chquiꞌ rëꞌnnuꞌ, huac unuꞌ nedaꞌ. \p \v 3 Niꞌr bulitë nëꞌë Jesús len gdanëꞌ lëꞌ. Rëꞌ lëꞌ: \p ―Rëꞌndaꞌ. Huöacuꞌ dxiꞌa. \p Laꞌ bunittë xhuëꞌë bönniꞌ huëꞌ naꞌ. \v 4 Niꞌr gudxëꞌ lëꞌ Jesús: \p ―Byu, nutu nu guiꞌu cni, san gyeaj, yajluíꞌ cuinuꞌ lahuëꞌ bxuz, atiꞌ yajnö́dzj le gna bëꞌë Moisés le uluíꞌi bunách chböacuꞌ. \s1 Jesús ruúnëꞌ biꞌi huen dxin queëꞌ bönniꞌ nacuꞌë lu nëꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l \p \v 5 Catiꞌ gyaziëꞌ Jesús yödz Capernaum, bdxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús tu bönniꞌ nacuꞌë lu nëꞌë tu gayuꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, atiꞌ gútaꞌyuëꞌ lahuëꞌ Jesús, \v 6 rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, biꞌi huen dxin quiaꞌ dëbiꞌ yuꞌu, réꞌibiꞌ huëꞌ nacuꞌnbiꞌ bin, len szxöni rzacaꞌ rguiꞌbiꞌ. \p \v 7 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Nedaꞌ guidaꞌ unaꞌ‑biꞌ. \p \v 8 Bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ nacuꞌë lu nëꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, rëꞌ Jesús: \p ―Xan, cutu nacaꞌ lsacaꞌ tsaziuꞌ lidxaꞌ, san tsa gnazuꞌ quiaꞌ, atiꞌ huöacbiꞌ biꞌi huen dxin quiaꞌ. \v 9 Lëzcaꞌ nedaꞌ, zoa nu rna beꞌi nedaꞌ, len nacuꞌë caꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l rna béꞌigacdaꞌ‑nëꞌ. Catiꞌ rëpaꞌ‑nëꞌ tuëꞌ: “Gyeaj niꞌ”, rijëꞌ. Catiꞌ rëpaꞌ‑nëꞌ yetúëꞌ: “Gda ni”, ridëꞌ. Catiꞌ rëpaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ huen dxin quiaꞌ: “Ben dxin ni”, laꞌ runtëꞌ dxin naꞌ. \p \v 10 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni Jesús, bubannëꞌ, atiꞌ gudxëꞌ bönniꞌ zjáclenëꞌ Lëꞌ, rnëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, ga nacuáꞌ bunách Israel, nutu nu bönniꞌ rajxáquiꞌdaꞌ‑nëꞌ rejlëꞌë nedaꞌ ca runëꞌ bönniꞌ ni. \v 11 Yetú caꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Laꞌrúj bunách zian zacaꞌ ga rlen gbidz, len zacaꞌ ga rbia gbidz, atiꞌ laꞌböꞌlen tsazxö́n Abraham, len Isaac, len Jacob, niꞌ yehuaꞌ yubá ga rna bëꞌë Dios, \v 12 san yuguꞌ bönniꞌ naꞌ gröczëꞌ Dios quië laꞌyaziëꞌ ga naꞌ rna bëꞌë Lëꞌ, chuꞌnëꞌ lequëꞌ niꞌl ga naꞌ nac chul, atiꞌ niꞌ laꞌbödxëꞌ, len lutíl‑l láyaꞌquëꞌ lu yöl‑laꞌ ruhuiꞌni quequëꞌ. \p \v 13 Niꞌr Jesús gudxëꞌ bönniꞌ naꞌ nacuꞌë lu nëꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, rnëꞌ: \p ―Böaj lidxuꞌ. Ca naꞌ réjlëꞌu, caꞌ gac quiuꞌ. \p Laꞌ naꞌz böáctëbiꞌ biꞌi huen dxin queëꞌ naꞌ. \s1 Jesús ruúnëꞌ xnaꞌnu ngul queëꞌ Pedro \p \v 14 Bdxinëꞌ Jesús lidxëꞌ Pedro, atiꞌ niꞌ bléꞌinëꞌ‑nu xnaꞌnu ngul queëꞌ Pedro, dënu lu daꞌa, len yuꞌnu tu xla. \v 15 Gdanëꞌ naꞌnu Jesús, atiꞌ laꞌ burujtë tu xla naꞌ yuꞌnu. Niꞌr böasnu len bennnu le glahuëꞌ. \s1 Jesús ruúnëꞌ zian nup teꞌi \p \v 16 Catiꞌ chrdzöꞌ dza naꞌ, djuaꞌquëꞌ ga zoëꞌ Jesús zian bönniꞌ yuꞌugac lequëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, atiꞌ len yöl‑laꞌ rnëz queëꞌ bubijëꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ, len bunëꞌ caꞌ yúguꞌtë nup teꞌi. \v 17 Cni guc quië butság ca naꞌ gnëꞌ Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: “Lëꞌ buꞌë yuguꞌ le rzácaꞌruꞌ, len buꞌë caꞌ yuguꞌ guidzhuë́ꞌ queëruꞌ.” \s1 Nup glëꞌni tsjaclen Jesús \p \v 18 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús nacuáꞌ gdu cuitiëꞌ bunách zian, gna béꞌinëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ laꞌdödëꞌ yetsláꞌa nis zxön niꞌ. \v 19 Bdxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús tu bönniꞌ gdauꞌ usëdi, len rëꞌ Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, sáꞌlenaꞌ Liꞌ gátiꞌtëz ga tsijuꞌ. \p \v 20 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Yuguꞌ bözaꞌ nacuáꞌ zxan guiöj quecbaꞌ, atiꞌ yuguꞌ bguindauꞌ, nudxía lidxcbaꞌ, san nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, cutu dë ga quixj icjaꞌ. \p \v 21 Yetúëꞌ bönniꞌ, naquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, gudxëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, benn nedaꞌ latj huöjaꞌ ga gdxinr dza chbucachaꞌa‑nëꞌ xuzaꞌ. \p \v 22 Jesús gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Gdaꞌ nedaꞌ. Bëꞌ latj bönniꞌ tatczëꞌ lucachëꞌë nup lat quequëꞌ. \s1 Jesús rbequi dxiëꞌ böꞌ bdunuꞌ \p \v 23 Grenëꞌ Jesús lëꞌi bárcodauꞌ, dzagquëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 24 Niꞌr gyeycj böꞌ bdunuꞌ lu nis zxön naꞌ, atiꞌ szxöni ryas rdxia nis zxön naꞌ ga bdxintë ryaz nis lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ. Dëꞌ rasiëꞌ Jesús lëꞌi barco naꞌ. \v 25 Niꞌr guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ guluspanëꞌ Lëꞌ, len tëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, buslá netuꞌ. Chrgáchiꞌruꞌ lu nis. \p \v 26 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizx quië rádxiliꞌ? Latiꞌz réjlëꞌliꞌ‑nëꞌ Dios. \p Niꞌr gyasëꞌ Jesús len bulidzëꞌ böꞌ naꞌ reycj len nis zxön naꞌ, atiꞌ laꞌ gröꞌtë dxi. \v 27 Gulubannëꞌ bönniꞌ naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nuzxa caz bönniꞌ ni? Ruiꞌzëꞌ didzaꞌ atiꞌ tun ca rnëꞌ böꞌ reycj len nis zxön. \s1 Bönniꞌ Gadara yuꞌugac lequëꞌ böꞌ xöhuiꞌ \p \v 28 Catiꞌ bdxinëꞌ Jesús yetsláꞌa nis zxön ga naꞌ nac lu xyu yödz Gadara, gularujëꞌ chopëꞌ bönniꞌ ga nacuáꞌ ba quegac nup natgac, dutsagquëꞌ Jesús. Sniaꞌ nacquëꞌ, atiꞌ nutu nu rac töd laꞌ nöz niꞌ. \v 29 Laꞌ gluiꞌtëꞌ zidzj didzaꞌ chopëꞌ ni, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa rál‑laꞌtuꞌ quiuꞌ, Jesús, Zxiꞌnëꞌ Dios? ¿Naruꞌ bdxintsuꞌ ni dusacaꞌ ziꞌu netuꞌ ziꞌal ca gdxin dza queëtuꞌ? \p \v 30 Ga niꞌ nacuꞌë nacuaꞌbaꞌ cuch zian taꞌdabaꞌ tágubaꞌ, nagaꞌnbaꞌ látiꞌdauꞌ ga nac ziꞌtuꞌ. \v 31 Gulanáb yechiꞌ Jesús böꞌ xöhuiꞌ naꞌ, të Lëꞌ: \p ―Chquiꞌ ubijuꞌ netuꞌ, benn latj tsajtsúꞌugactuꞌ‑baꞌ cuch zian niꞌ. \p \v 32 Niꞌr Jesús gudxëꞌ leygac: \p ―Gul‑tséaj. \p Laꞌ gularujtë böꞌ xöhuiꞌ, yajtsazgac cuch zian niꞌ. \p Niꞌr jaréluꞌcbaꞌ yjacbaꞌ yúguꞌtëbaꞌ cuch zian naꞌ, yajbíxtëcbaꞌ ga nac lëꞌi guiöj, yajtsazcbaꞌ lu nis zxön, ga niꞌ gulayë́pibaꞌ nis, glatbaꞌ. \p \v 33 Gládxinëꞌ bönniꞌ tuꞌyúëꞌ‑baꞌ cuch naꞌ, atiꞌ guluzxundjëꞌ. Catiꞌ guladxinëꞌ lu yödz, gulaguíxjöꞌë yúguꞌtë lë naꞌ guc quequëꞌ bönniꞌ niꞌ gulayúꞌu lequëꞌ böꞌ xöhuiꞌ. \v 34 Niꞌr gularúj bunách lu yödz niꞌ, yajtsagquëꞌ Jesús. Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ Lëꞌ, glátaꞌyuëꞌ lahuëꞌ uzë́ꞌë lu xyuquëꞌ naꞌ. \c 9 \s1 Jesús ruúnëꞌ tu bönniꞌ nacuꞌnëꞌ bin \p \v 1 Niꞌr bubenëꞌ Jesús lëꞌi bárcodauꞌ len gdödëꞌ yetsláꞌa nis zxön niꞌ, atiꞌ budxinëꞌ ga nac ladzëꞌ. \v 2 Niꞌ djuaꞌquëꞌ ga zoëꞌ Jesús tu bönniꞌ nacuꞌnëꞌ bin, zxoëꞌ lu daꞌa yag. Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús ca naꞌ taꞌyejlëꞌë Lëꞌ bönniꞌ ni, gudxëꞌ bönniꞌ naꞌ nacuꞌnëꞌ bin, rnëꞌ: \p ―Btip ladxuꞌu, zxíꞌnaꞌdauꞌ. Chbunít lahuaꞌ dul‑laꞌ nabaguꞌu. \p \v 3 Nacuꞌë caꞌ niꞌ bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, atiꞌ taꞌnë́ꞌ lu icj ládxiꞌdauꞌquëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Didzaꞌ ruꞌë bönniꞌ ni ruzóa Dios tslaꞌl. \p \v 4 Catiꞌ ráquibeꞌinëꞌ Jesús le taꞌzáꞌ ládxiꞌquëꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizx quië rzaꞌ ládxiꞌliꞌ cni le cunác? \v 5 Cutu nac baníg nu guiëz bönniꞌ ni: “Yuguꞌ dul‑laꞌ nabaguꞌu chbunít lahuaꞌ”, san nac baníg nu gun ga huöasëꞌ len uzéꞌinëꞌ. \v 6 Naꞌa, uluiꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, dë lu naꞌa yöl‑laꞌ uná bëꞌ luyú ni unít lahuaꞌ dul‑laꞌ. \p Niꞌr Jesús gudxëꞌ bönniꞌ naꞌ nacuꞌnëꞌ bin, rnëꞌ: \p ―Gyas. Bchis daꞌa yag quiuꞌ len böaj lidxuꞌ. \p \v 7 Niꞌr laꞌ gyastëꞌ bönniꞌ naꞌ nacuꞌnëꞌ bin len böjëꞌ lidxëꞌ. \v 8 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lë ni bönniꞌ nacuꞌë niꞌ, gulubannëꞌ, atiꞌ gulaguꞌë Dios yöl‑laꞌ ba le bunödzjëꞌ quegac bunách yöl‑laꞌ huac cni. \s1 Jesús rulidzëꞌ Mateo \p \v 9 Catiꞌ buzë́ꞌë niꞌ Jesús, bléꞌinëꞌ bönniꞌ lëꞌ Mateo, röꞌë ga naꞌ ruquizxjëꞌ uláz qui yödz ziꞌtuꞌ, atiꞌ Jesús gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Gdaꞌ nedaꞌ. \p Niꞌr laꞌ gyastëꞌ Mateo naꞌ, zéajlenëꞌ Jesús. \p \v 10 Yetú le guc, catiꞌ niꞌ röꞌë Jesús rahuëꞌ ga nac lu yuꞌu, guladxinëꞌ ga zoëꞌ zian bönniꞌ tuꞌquízxj len yuguꞌ bönniꞌ caꞌz, atiꞌ gulabö́ꞌlenëꞌ Jesús tsazxö́n len yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 11 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lë ni bönniꞌ gdauꞌ fariseo, gulanabnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië naꞌ rágulenëꞌ tsazxö́n bönniꞌ tuꞌquízxj len yelaꞌquëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ bönniꞌ rusëdnëꞌ lbiꞌiliꞌ? \p \v 12 Catiꞌ byönnëꞌ lë ni Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu naquincnëꞌ nu un bunách bönniꞌ nacquëꞌ dxiꞌa, san bönniꞌ téꞌinëꞌ naquincnëꞌ nu un bunách. \v 13 Gul‑tséaj len gul‑së́d le rna lë naꞌ nayúj lu guich laꞌy, rna cni: “Rëꞌndaꞌ luhuechiꞌ ládxiꞌquëꞌ lzaꞌquëꞌ bönniꞌ, len clëg ludödcdëꞌ‑baꞌ böaꞌ bëdx lu bcugu laꞌy quiaꞌ.” Bidaꞌ ni, clëg dulídzgacaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ, san bidaꞌ dulídzgacaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ quië lubíꞌi ládxiꞌquëꞌ. \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca nac qui nu run gubás \p \v 14 Niꞌr guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ daꞌquëꞌ Juan, bönniꞌ naꞌ buquilëꞌ bunách nis, len gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië naꞌ netuꞌ lencaꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, zian lzu runtuꞌ gubás, san yuguꞌ bönniꞌ usë́d quiuꞌ Liꞌ cutu tunëꞌ gubás? \p \v 15 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ huactsa laꞌsëbi ládxiꞌgac nup nacuáꞌ lni qui yöl‑laꞌ rutság naꞌ tsal niꞌ zóalenëꞌ lequëꞌ bönniꞌ rutság nëꞌë? Ziꞌa zaꞌ dza catiꞌ gduëꞌ ga nacuꞌë bönniꞌ naꞌ rutság nëꞌë. Dza niꞌr lunëꞌ gubás. \p \v 16 Benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nutu nu un lariꞌ tëb len lariꞌ cub, le uxúꞌn lariꞌ cub naꞌ nuguꞌë lariꞌ tëb naꞌ, atiꞌ gchözaꞌr lariꞌ tëb naꞌ. \v 17 Lëzcaꞌ cni, nutu nu bönniꞌ rguëꞌë xisi uva cub lu röꞌö gul náquini guid, le gal xisi uva cub naꞌ, len uzxúzxj röꞌö gul naꞌ náquini guid, atiꞌ gac ditj xisi uva naꞌ, atiꞌ nit caꞌ röꞌö naꞌ náquini guid. Rgaꞌaruꞌ xisi uva cub lu röꞌö cub náquini guid, atiꞌ groptë tac chiꞌi. \s1 Rubanbiꞌ biꞌi ngul queëꞌ Jairo len ruhuöacnu ngul gdannu lariꞌ nacuëꞌ Jesús \p \v 18 Tsal niꞌ ruíꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ ni Jesús, bdxinëꞌ ga zoëꞌ tu bönniꞌ rna béꞌinëꞌ bunách judío, atiꞌ buzechu zxibëꞌ lahuëꞌ Jesús, len rëꞌ Lëꞌ: \p ―Biꞌi nguldauꞌ quiaꞌ laꞌ budxtë gutbiꞌ. Gda gxoa naꞌu lëbiꞌ, atiꞌ ubanbiꞌ. \p \v 19 Laꞌ gyastëꞌ Jesús zéajlenëꞌ lëꞌ. Dzagquëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \p \v 20 Niꞌr bdxinnu zacaꞌ cúdzuꞌlëꞌ Jesús ngul chguc chinnu iz réꞌinu, cutu ruhuíꞌi rön queënu qui huëꞌ quégaccznu ngul, atiꞌ gdannu lariꞌ nacuëꞌ Jesús. \v 21 Cni bennu le rzaꞌ ládxiꞌnu, rnanu: “Chquiꞌ canzaꞌ zxëꞌ, huöacaꞌ.” \v 22 Niꞌr bueycjëꞌ Jesús, ruyúëꞌ lënu, atiꞌ rëꞌ‑nu: \p ―Btip ladxuꞌu, zxíꞌnaꞌdauꞌ. Chböacteuꞌ le réjlëꞌu nedaꞌ. \p Laꞌ naꞌz böáctënu. \p \v 23 Catiꞌ bdxinëꞌ Jesús lidxëꞌ bönniꞌ uná bëꞌ naꞌ, bléꞌinëꞌ niꞌ bönniꞌ tuꞌcödxëꞌ gui, len nup taꞌbö́dx yechiꞌ. \v 24 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑cuít ni, le cutu natbiꞌ biꞌi nguldauꞌ ni. Raszbiꞌ naꞌ. \p Niꞌr gulutítj Lëꞌ nup nacuáꞌ niꞌ. \p \v 25 Catiꞌ chnubijëꞌ niꞌl bunách naꞌ, gyaziëꞌ Jesús len gdel‑lëꞌë naꞌbiꞌ biꞌi ngul naꞌ, atiꞌ laꞌ gyástëbiꞌ. \v 26 Gzë didzaꞌ ca guc lë ni, atiꞌ gulayöni bunách nacuáꞌ gdutë luyú naꞌ. \s1 Jesús ruúnëꞌ bönniꞌ nachúl lauquëꞌ \p \v 27 Catiꞌ brujëꞌ niꞌ Jesús, zjáclenëꞌ Lëꞌ chopëꞌ bönniꞌ nachúl lauquëꞌ. Tuꞌë zidzj didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Buechiꞌ ladxiꞌ netuꞌ, Liꞌ, zxiꞌn xsoëꞌ David. \p \v 28 Catiꞌ bdxinëꞌ Jesús ga nac lu yuꞌu, guladxinëꞌ ga zoëꞌ chopëꞌ bönniꞌ naꞌ nachúl lauquëꞌ. Jesús gnabnëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿I réjlëꞌliꞌ nedaꞌ, huac unaꞌ lbiꞌiliꞌ? \p Lequëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Ja, Xan. \p \v 29 Niꞌr gdanëꞌ yöj lauquëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Ca réjlëꞌliꞌ, caꞌ gac queëliꞌ. \p \v 30 Laꞌ böaljtë yöj lauquëꞌ. Niꞌr buzeynëꞌ bach lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑güiꞌtecz ládxiꞌliꞌ nutu nu gnözi lë ni. \p \v 31 Catiꞌ gulurujëꞌ niꞌ, laꞌ guluzëtëꞌ didzaꞌ gdutë luyú niꞌ ca nac lë naꞌ benëꞌ Jesús. \s1 Jesús ruúnëꞌ tu bönniꞌ curnë́ꞌ \p \v 32 Catiꞌ gulurujëꞌ lu yuꞌu naꞌ Jesús len yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ nachëꞌquëꞌ lahuëꞌ tu bönniꞌ curnë́ꞌ, yuꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ. \v 33 Catiꞌ bubijëꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ Jesús, laꞌ gnëtëꞌ bönniꞌ naꞌ cugnë́ꞌ. Gulubannëꞌ bönniꞌ nacuꞌë niꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Gatga rléꞌinituꞌ le cni ladj bunách Israel. \p \v 34 Niꞌr gulanë́ꞌ queëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ ni rubijëꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ, rugunëꞌ dxin yöl‑laꞌ huac qui xangac böꞌ xöhuiꞌ naꞌ. \s1 Jesús ruhuechiꞌ ladxëꞌë bunách zian \p \v 35 Gdëꞌ Jesús gdu zbiꞌil gap nacuáꞌ yödz len gap nacuáꞌ yödzdauꞌ, atiꞌ gap nac lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío, rusëdnëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ, len runëꞌ lban qui didzaꞌ dxiꞌa ca rna bëꞌë Dios. Bunëꞌ yúguꞌtë nup bi taꞌzacaꞌ taꞌguíꞌi yuguꞌ lu yödz naꞌ. \v 36 Catiꞌ bléꞌinëꞌ bunách zian niꞌ Jesús, buechiꞌ ladxëꞌë lequëꞌ, le taꞌzacaꞌ taꞌguiꞌë, len nudú ládxiꞌquëꞌ ca rac quecbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ cuzóa nu uyú lecbaꞌ. \v 37 Niꞌr rëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Le nactë szxöni dë yöl, san nabábz nup taꞌláp. \v 38 Qui lë ni naꞌ, gul‑gátaꞌyu lahuëꞌ Dios, naquëꞌ Xan yöl naꞌ, gnábiliꞌ‑nëꞌ gsölëꞌë bönniꞌ huen dxin laꞌlapëꞌ yöl queëꞌ. \c 10 \s1 Jesús rböëꞌ bönniꞌ lacquëꞌ gbaz queëꞌ \p \v 1 Niꞌr bulidzëꞌ Jesús idxínnutëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, len budödëꞌ lu naꞌquëꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ lubijëꞌ böꞌ xöhuiꞌ yuꞌugac bunách, len luúnëꞌ yúguꞌtë nup teꞌi len yúguꞌtë nup bi taꞌzacaꞌ taꞌguíꞌi. \p \v 2 Cni nac laquëꞌ idxínnutëꞌ gbaz naꞌ nasölëꞌë Jesús: \q1 Simón, (lëꞌ caꞌ Pedro), \q1 Andrés, (böchëꞌë Simón naꞌ), \q1 Jacobo, (zxiꞌnëꞌ Zebedeo), \q1 Juan, (böchëꞌë Jacobo naꞌ), \q1 \v 3 Felipe, \q1 Bartolomé, \q1 Tomás, \q1 Mateo, (bönniꞌ uquízxj), \q1 Jacobo, (zxiꞌnëꞌ Alfeo), \q1 Lebeo, (lëꞌ caꞌ Tadeo), \q1 \v 4 Simón, (bönniꞌ ruiꞌ ladxëꞌë yödz queëꞌ), \q1 Judas Iscariote, (bönniꞌ udödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ bönniꞌ ludöddëꞌ Lëꞌ). \s1 Jesús rsölëꞌë gbaz queëꞌ tsjenquëꞌ lban \p \v 5 Niꞌr Jesús bsölëꞌë idxínnutëꞌ bönniꞌ ni tsjenquëꞌ lban, atiꞌ gna béꞌinëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―Cutu tseajliꞌ ga nacuáꞌ bunách cunacgac judío, len cutu tsazliꞌ ladzgac bunách nacuáꞌ luyú Samaria. \v 6 Gul‑tséaj ga nacuáꞌ bunách Israel, nacquëꞌ ca böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ nanitcbaꞌ. \v 7 Gul‑tsjén lban, gnaliꞌ: “Chbdxin gal‑laꞌ dza gna bëꞌ luyú ni Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá.” \v 8 Gul‑ún nup teꞌi. Gul‑gún dxiꞌa nup teꞌi huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d. Gul‑spán nup chnatgac. Gul‑bíj böꞌ xöhuiꞌ yuꞌugac bunách. Bennzaꞌ queëliꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ ni. Gul‑gún dxin lei, cutu bi uquizxjliꞌ. \p \v 9 ’Cutu bi guaꞌliꞌ lu bzud queëliꞌ, ni dumí oro, ni dumí plata, ni dumí lasdauꞌ. \v 10 Cutu guaꞌliꞌ yöxj yöt queëliꞌ le gáguliꞌ laꞌ nöz. Tuz lariꞌ gxoa yenliꞌ len cutu guaꞌliꞌ löl‑liꞌ o xuyág queëliꞌ, le udzölcznëꞌ bönniꞌ huen dxin le gahuëꞌ. \p \v 11 ’Gátiꞌtëz yödz zxön o yödzdauꞌ ga gdxinliꞌ, gul‑náb nuzxa nac gdu ladxiꞌ lu yödz niꞌ, atiꞌ ugaꞌnliꞌ lidx nu naꞌ catiꞌ gal‑laꞌr dza urujliꞌ yödz naꞌ. \v 12 Catiꞌ tsazliꞌ tu lu yuꞌu, gul‑gáp Dios bunách nacuáꞌ lu yuꞌu naꞌ, gnábiliꞌ‑nëꞌ Dios unödzjëꞌ quequëꞌ le cuequi dxi icj ládxiꞌdauꞌquëꞌ. \v 13 Chquiꞌ nacgac lsacaꞌ bunách nacuáꞌ lu yuꞌu niꞌ, ugaꞌnlen lequëꞌ le rbequi dxi ladxiꞌ naꞌ, san chquiꞌ cunacgac lsacaꞌ bunách naꞌ, gnabliꞌ cutu ugaꞌnlen lequëꞌ lë naꞌ rbequi dxi ladxiꞌ. \v 14 Gátiꞌtëz ga gdxinliꞌ ga cutu lun lbiꞌiliꞌ ba laꞌn bunách niꞌ, len cutu luzë́ nagquëꞌ xtídzaꞌliꞌ, gul‑rúj lu yuꞌu niꞌ o yödz niꞌ, atiꞌ gul‑cuíb bëchtö daꞌ lalabliꞌ, le uluíꞌi lequëꞌ nabágaꞌquëꞌ zxguiaꞌ. \v 15 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, catiꞌ gdxin dza gchuguëꞌ Dios quegac bunách, laꞌzacaꞌ laꞌguíꞌir bunách yödz naꞌ ca laꞌzacaꞌ laꞌguíꞌi bunách gulacuáꞌ yödz Sodoma len yödz Gomorra, nup niꞌ busnitiëꞌ Dios. \s1 Nup cutaꞌyejlëꞌ lusacaꞌ ziꞌ nup daꞌgac Cristo \p \v 16 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Gul‑yutscaꞌ, nedaꞌ rsölaꞌa lbiꞌiliꞌ, gacliꞌ ca böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ taꞌdabaꞌ ga dzöꞌbaꞌ böꞌcuꞌ zugaꞌ sniaꞌ. Gul‑gác sinaꞌ ca naccbaꞌ sinaꞌ bël sniaꞌ, san gul‑gác caꞌ nöxj ladxiꞌ ca naccbaꞌ budödauꞌ. \v 17 Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ quegac bunách, le ludödëꞌ lbiꞌiliꞌ lu naꞌquëꞌ bönniꞌ yúlahuiꞌ, len laꞌguinëꞌ lbiꞌiliꞌ gap nac lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío. \v 18 Lëzcaꞌ cni, laꞌchë́ꞌë lbiꞌiliꞌ lauquëꞌ bönniꞌ blau len lauquëꞌ bönniꞌ taꞌná bëꞌë, le daꞌliꞌ nedaꞌ. Cni gac quië gac gunliꞌ lnaꞌ lau quiaꞌ lauquëꞌ bönniꞌ niꞌ len lauquëꞌ bönniꞌ cunacquëꞌ judío. \v 19 Niꞌr catiꞌ ludödëꞌ lbiꞌiliꞌ lu naꞌquëꞌ bönniꞌ uná bëꞌ naꞌ, cutu cöꞌliꞌ baguíꞌi nacx gnaliꞌ, le uchiziëꞌ Dios icj ládxiꞌdauꞌliꞌ laꞌ dza naꞌz didzaꞌ güiꞌliꞌ o ca gnaliꞌ. \v 20 Clëg lbiꞌizliꞌ naꞌ gnaliꞌ, san Dios Böꞌ Laꞌy, Nu naꞌ rsölëꞌë queëliꞌ Xuzruꞌ Dios, Lëczëꞌ sóalenëꞌ lbiꞌiliꞌ len guꞌë didzaꞌ. \p \v 21 ’Laꞌcuáꞌ bunách ludö́d bö́chiꞌgac lu naꞌquëꞌ bönniꞌ ludödcdëꞌ lequëꞌ, len lëzcaꞌ cni, bönniꞌ nacquëꞌ xuz ludödëꞌ zxiꞌnquëꞌ, atiꞌ laꞌcuꞌë bönniꞌ laꞌdáꞌbaguëꞌë xuzquëꞌ len lunëꞌ ga latiëꞌ xuzquëꞌ naꞌ. \v 22 Luzóa lbiꞌiliꞌ tslaꞌl yúguꞌtë bunách le daꞌliꞌ nedaꞌ, san nu ugáꞌn tsutsu ga gdxintër dza udx, nu ni ulá. \v 23 Catiꞌ lusacaꞌ ziꞌ lbiꞌiliꞌ bunách tu lu yödz, gul‑zxúndj niꞌ, tseajliꞌ yetú yödz, le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, ziꞌal catiꞌ udx gunliꞌ lban gap nacuáꞌ yödz quegac bunách Israel. \p \v 24 ’Nútiꞌtëz nu nac bönniꞌ usë́d cutu nacrëꞌ blau ca nu rusëdi lëꞌ, len lëzcaꞌ cni, nu bönniꞌ naquëꞌ huen dxin cutu nacrëꞌ blau ca xanëꞌ. \v 25 Nu naꞌ nac bönniꞌ usë́d ral‑laꞌ udzijnëꞌ chquiꞌ huadél‑liꞌnëꞌ gaquëꞌ ca nac nu rusëdi lëꞌ, atiꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ ral‑laꞌ udzijnëꞌ chquiꞌ gaquëꞌ ca nac xanëꞌ. Chquiꞌ nedaꞌ nacaꞌ ca bönniꞌ xan yuꞌu, atiꞌ taꞌnë́ꞌ quiaꞌ, taꞌnë́ꞌ nacaꞌ Beelzebú tuꞌ xöhuiꞌ, szxö́nitër caꞌ laꞌnë́ꞌ quegac bunách laꞌdáꞌ nedaꞌ. \s1 Nu ral‑laꞌ gádxiruꞌ \p \v 26 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Qui lë ni naꞌ, cutu gádxiliꞌ bunách. Hualáꞌ lahui yúguꞌtë le rac ba lanz, atiꞌ huac bëꞌ yúguꞌtë le nagachiꞌ. \v 27 Yuguꞌ didzaꞌ ruíꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ ga nac chul, gul‑quixjöꞌ ga nac lu yeníꞌ, atiꞌ le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ ga nagachiꞌ, gul‑në́ zidzj ga nac yalj lulu. \v 28 Cutu gádxiliꞌ nup tuꞌdödi gdu ca nayáꞌ nabingac bunách, san cutu gac lusnít böꞌ nacczruꞌ. Gul‑gadxi Dios, Nu naꞌ gac gdödi gdu ca nayáꞌ nabinliꞌ len chuꞌn böꞌ nacczliꞌ lu guiꞌ gabíl. \p \v 29 ’Taꞌdáꞌubaꞌ chopbaꞌ bguindauꞌ len tu dumí lasdauꞌ, san cugbixbaꞌ lyu nitubaꞌ chquiꞌ cutu ruꞌë latj Xuzruꞌ Dios gac cni. \v 30 Lëzcaꞌ cni, nababgac lahuëꞌ Dios yúguꞌtë guitsaꞌ icjliꞌ. \v 31 Qui lë ni naꞌ, cutu gádxiliꞌ. Ruiꞌtër ladxëꞌë lbiꞌiliꞌ Dios ca ruiꞌ ladxëꞌë‑baꞌ zianbaꞌ bguindauꞌ. \s1 Bönniꞌ taꞌzíꞌ lu naꞌquëꞌ Cristo laugac bunách \p \v 32 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Nu bönniꞌ siꞌ lu nëꞌë nedaꞌ laugac bunách, nedaꞌ siꞌ lu naꞌa bönniꞌ naꞌ lahuëꞌ Xuzaꞌ zoëꞌ yehuaꞌ yubá. \v 33 Bönniꞌ taꞌdáꞌbaguëꞌë laugac bunách, taꞌnë́ꞌ cutu taꞌdë́ꞌë nedaꞌ, lëzcaꞌ cni nedaꞌ táꞌbagaꞌa lequëꞌ lahuëꞌ Xuzaꞌ zoëꞌ yehuaꞌ yubá. \s1 Jesús naquëꞌ le run ga laꞌrúj chopl bunách \p \v 34 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cutu gáquiliꞌ zaꞌa dguꞌa yödzlyú ni le rbequi dxi bunách. Cutu zaꞌa dguꞌa le rbequi dxi, san zaꞌa dguꞌa le gun ga laꞌrúj chopl bunách. \v 35 Zaꞌa ni, gunaꞌ ga laꞌdáꞌbagaꞌ xuzquëꞌ bunách, len laꞌdáꞌbagaꞌnu caꞌ xnaꞌcnu ngul. Lëzcaꞌ cni, laꞌdáꞌbagaꞌnu yuguꞌ xtauꞌ zxiꞌnnu ngul zxoaꞌ lidxcnu. \v 36 Cni gac, laꞌ diꞌa dzaz quegac bunách lusacaꞌ ziꞌë lzaꞌquëꞌ. \p \v 37 ’Nu nadxíꞌir xuz xnëꞌi ca nadxíꞌi nedaꞌ, cutu nac lsacaꞌ nu naꞌ taꞌ nedaꞌ, atiꞌ nu nadxíꞌir biꞌi bönniꞌ qui o biꞌi ngul qui ca nadxíꞌi nedaꞌ, cutu nac lsacaꞌ nu naꞌ taꞌ nedaꞌ. \v 38 Nu cusíꞌ lu nëꞌi gac ca tu bönniꞌ zajtë́ꞌë lëꞌi yag cruz, len taꞌ nedaꞌ, cutu nac lsacaꞌ nu naꞌ gaqui quiaꞌ nedaꞌ. \v 39 Nu ruiꞌ ladxiꞌ gun chiꞌi yöl‑laꞌ naꞌbán qui, unít lei, san nu unít yöl‑laꞌ naꞌbán qui le daꞌ nedaꞌ, ulá nu naꞌ. \s1 Yuguꞌ le ubiꞌë queëruꞌ Dios \p \v 40 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Nu gun lbiꞌiliꞌ ba laꞌn, nedaꞌ caꞌ gun ba laꞌn, atiꞌ nu naꞌ gun nedaꞌ ba laꞌn, gun ba laꞌn caꞌ Dios Xuz nasölëꞌë nedaꞌ. \v 41 Nu gun ba laꞌn bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios le ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, huadel‑liꞌ nu naꞌ lu nëꞌë Dios laꞌ leyz naꞌ gdél‑liꞌnëꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Lëzcaꞌ cni, nu gun ba laꞌn bönniꞌ tsahuiꞌ le naquëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ, huadel‑liꞌ nu naꞌ lu nëꞌë Dios laꞌ leyz naꞌ gdél‑liꞌnëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ. \v 42 Nútiꞌtëz nu unö́dzj queëꞌ tu bö́nniꞌdauꞌ ni tu zxbindauꞌz nis le naquëꞌ bönniꞌ usë́d quiaꞌ nedaꞌ, le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu unít le ral‑laꞌ siꞌ nu naꞌ lu nëꞌë Dios. \c 11 \s1 Taꞌdxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ nasölëꞌë Juan \p \v 1 Catiꞌ Jesús budx buzéjniꞌnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, buzë́ꞌë niꞌ, zijëꞌ rajsëdnëꞌ bunách len rjenëꞌ lban yuguꞌ ladzgac bunách naꞌ. \p \v 2 Niꞌ yuꞌë lidx guia Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis, byönnëꞌ ca nacgac le runëꞌ Jesús. Niꞌr Juan naꞌ bsölëꞌë chopëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ lëꞌ, atiꞌ guladxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús. \v 3 Chopëꞌ ni gulanabnëꞌ Jesús, tëꞌ Lëꞌ: \p ―¿I nacuꞌ Liꞌ Cristo, Bönniꞌ naꞌ ral‑laꞌ gdxinëꞌ yödzlyú ni, o huaböztuꞌ dza gdxinëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ? \p \v 4 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑tséaj tsajtíxjöiꞌliꞌ‑nëꞌ Juan lë ni ryö́niliꞌ len rléꞌiliꞌ. \v 5 Gul‑tsjödxëꞌ ca rac, tuꞌléꞌinëꞌ bönniꞌ bchul lauquëꞌ, atiꞌ tuꞌzë́ꞌë bönniꞌ cuguladë́ꞌ. Nuhuöacquëꞌ bönniꞌ güiꞌcnëꞌ huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d, atiꞌ tuꞌyönnëꞌ bönniꞌ gulacödzuëꞌ. Tuꞌbanquëꞌ bönniꞌ glatiëꞌ, atiꞌ rac lban qui didzaꞌ dxiꞌa laugac bunách yechiꞌ. \v 6 Bicaꞌ ba bönniꞌ cugác chop ladxëꞌë, cu ubíj ladxëꞌë nedaꞌ. \p \v 7 Catiꞌ guluzë́ꞌë zhuöjquëꞌ bönniꞌ naꞌ daꞌquëꞌ Juan, niꞌr gzu lahuëꞌ Jesús ruíꞌlenëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ didzaꞌ ca nac queëꞌ Juan naꞌ. Rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizxa gúꞌniliꞌ gléꞌiliꞌ catiꞌ niꞌ gyeajliꞌ lu latj caꞌz? ¿Naruꞌ gúꞌniliꞌ gléꞌiliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ naquëꞌ ca tu gui ruzéycj lei böꞌ reycj? \v 8 Chquiꞌ clëg, ¿bizxa gúꞌniliꞌ gléꞌiliꞌ? ¿Naruꞌ gúꞌniliꞌ gléꞌiliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ nacuëꞌ lariꞌ dxíꞌadauꞌ? Nö́ziczliꞌ nacuꞌë lidxquëꞌ bönniꞌ taꞌná bëꞌë bönniꞌ nácuquëꞌ lariꞌ dxíꞌadauꞌ. \v 9 Yetú caꞌ, ¿bizxa gúꞌniliꞌ gléꞌiliꞌ? ¿Naruꞌ gúꞌniliꞌ gléꞌiliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios? Caꞌ nac, ráquidaꞌ. Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, bléꞌiliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ náctërëꞌ blau ca yezícaꞌrëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \v 10 Cni nac, le naquëꞌ Juan bönniꞌ naꞌ ruiꞌ didzaꞌ ca nac queëꞌ le nayúj lu guich laꞌy, rna: \q1 Byu, rsölaꞌa bönniꞌ gbaz quiaꞌ, nörëꞌ ca Liꞌ. \q1 Lëꞌ upë́ꞌë nöz ga töduꞌ. \m \v 11 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ. Gdutë yödzlyú ni, nutu nu zoa nacr blau ca Juan, bönniꞌ niꞌ buquilëꞌ bunách nis, san nu nac cuídiꞌdauꞌz ga rna bëꞌ Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá nactër blau ca Juan naꞌ. \p \v 12 ’Catiꞌ niꞌ gzu lahuëꞌ buquilëꞌ bunách nis Juan, ga rdxintë naꞌa dza, bayúdx taꞌyáz bunách ga rna bëꞌ Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá, atiꞌ nup tunz bayúdx taꞌdel‑liꞌ lei. \v 13 Ga bdxintë dza naꞌ blëꞌë Juan, le rna bëꞌ zxba queëꞌ Moisés len le guluzujëꞌ lu guich yúguꞌtë bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios gluiꞌ didzaꞌ ca rna bëꞌ Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá. \v 14 Chquiꞌ rë́ꞌniliꞌ siꞌ lu naꞌliꞌ lë ni, ral‑laꞌ gnö́ziliꞌ Juan naꞌ naquëꞌ Elías, bönniꞌ niꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, bönniꞌ naꞌ Dios gnëꞌ ral‑laꞌ glaꞌ lahuëꞌ leyúbl dza ni zoaruꞌ naꞌa. \v 15 Nu zoa nag len ryöni ral‑laꞌ uzë́ nag. \p \v 16 ’¿Bizxa usáquiꞌdaꞌ bunách nacuáꞌ dza ni zoaruꞌ naꞌa? Nacquëꞌ ca biꞌidauꞌ taꞌböꞌbiꞌ lu yëꞌy. Zidzj tuꞌlídz lzaꞌcbiꞌ, \v 17 taꞌnabiꞌ: “Rucödxtuꞌ queëliꞌ gui. ¿Bizx quië cutu ryaꞌliꞌ? Rul‑l yéchiꞌtuꞌ queëliꞌ. ¿Bizx quië cutu rbödx yéchiꞌliꞌ?” \v 18 Cni nacliꞌ, le bidëꞌ Juan atiꞌ le cutu güiꞌ gdahuëꞌ ca ráguliꞌ lbiꞌiliꞌ, gnëliꞌ queëꞌ: “Tuꞌ xöhuiꞌ dzag lëꞌ.” \v 19 Niꞌr bdxinaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, len riꞌj rahuaꞌ, atiꞌ rnëliꞌ quiaꞌ: “Naquëꞌ bönniꞌ huágulëꞌë len bönniꞌ riꞌjëꞌ. Naquëꞌ lzaꞌquëꞌ bönniꞌ uquízxj len yezicaꞌ huen dul‑laꞌ.” Yöl‑laꞌ rejniꞌi queëꞌ Dios nac bëꞌ niꞌa qui le tun nup taꞌzíꞌ lu naꞌgac lei. \s1 Le gac qui nu curún ca rna xtidzëꞌë Dios \p \v 20 Niꞌr gzu lahuëꞌ Jesús ruzeynëꞌ bach bunách nacuáꞌ yödz gap niꞌ benëꞌ zian yöl‑laꞌ huac, le cutuꞌbiꞌini ládxiꞌgac. \v 21 Gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bunách Corazín. Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bunách Betsaida. Laꞌnaruꞌ glac lu yödz Tiro len lu yödz Sidón yuguꞌ yöl‑laꞌ huac benaꞌ ga zoaliꞌ, dza niꞌtël lubíꞌi ládxiꞌgac bunách Tiro len Sidón naꞌ, lacuëꞌ lariꞌ tëb len ludxíëꞌ dö icjquëꞌ, le luluíꞌ tuꞌbíꞌi ládxiꞌgac bunách naꞌ. \v 22 Naꞌa, nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, catiꞌ gdxin dza gchuguëꞌ Dios quegac bunách, sacaꞌ quiꞌrliꞌ lbiꞌiliꞌ ca laꞌzacaꞌ laꞌguíꞌi bunách Tiro len Sidón, nup naꞌ busnitiëꞌ Dios. \v 23 Lbiꞌiliꞌ, bunách Capernaum, guc queëliꞌ ca bdxíntëliꞌ ga nu ryaz yehuaꞌ yubá. Huötjliꞌ lu guiꞌ gabíl. Laꞌnaruꞌ glac lu yödz Sodoma yöl‑laꞌ huac benaꞌ ga zoaliꞌ, lugáꞌn bunách yödz niꞌ ga rdxintë naꞌa dza. \v 24 Naꞌa, nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, catiꞌ gdxin dza gchuguëꞌ Dios quegac bunách, sacaꞌ quiꞌrliꞌ lbiꞌiliꞌ ca laꞌzacaꞌ laꞌguíꞌi bunách Sodoma naꞌ. \s1 Rnëꞌ Jesús: “Gul‑dá ga zoaꞌ, uzíꞌ ládxiꞌliꞌ” \p \v 25 Dza naꞌ bëꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Rguꞌa Liꞌ yöl‑laꞌ ba, Xuzaꞌ, nacuꞌ Xani yehuaꞌ yubá len Xani luyú ni, le bucachuꞌu lë ni, cui laꞌléꞌinëꞌ lei bönniꞌ taꞌyéjniꞌnëꞌ, san buluiꞌinuꞌ lei nup nacgac ca biꞌidauꞌ. \v 26 Caꞌ gac, Xuzaꞌ, le cni bdzag ladxuꞌu Liꞌ. \v 27 Yúguꞌtë nudödëꞌ lu naꞌa Xuzaꞌ. Nutu nu nunbëꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ Dios, san tuzëꞌ Dios Xuz, len nutu nu nunbëꞌ Lëꞌ Dios Xuz, san tuzaꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ Dios, lencaꞌ nup naꞌ rëꞌndaꞌ uluiꞌidaꞌ leygac Dios Xuz. \v 28 Gul‑dá ga zoaꞌ yúguꞌtëliꞌ rajxáquiꞌliꞌ le rúnteczliꞌ dxin qui gdauꞌ, len nuaꞌliꞌ yuaꞌ ziꞌi quegac zxba qui gdauꞌ, atiꞌ nedaꞌ gunaꞌ ga uzíꞌ ládxiꞌliꞌ. \v 29 Lu yöl‑laꞌ nöxj ladxiꞌ queëliꞌ gul‑gún xchinaꞌ, gacliꞌ ca bëdx taꞌziꞌbaꞌ yuguꞌ quecbaꞌ. Gul‑së́d lu naꞌa nedaꞌ, le nacaꞌ nöxj ladxiꞌ len cuidiꞌ ladxiꞌ, atiꞌ gdzöl queëliꞌ yöl‑laꞌ ruzíꞌ ladxiꞌ, le cuequi dxi ládxiꞌliꞌ. \v 30 Yuguꞌ naꞌ uguꞌa lbiꞌiliꞌ, le nac le gna béꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu nac baníg, atiꞌ yuaꞌ uguꞌa lbiꞌiliꞌ le nac le rusëddaꞌ, dzaꞌdauꞌz nac. \c 12 \s1 Bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús taꞌleycjëꞌ deu dza laꞌy \p \v 1 Dza niꞌ, le nac dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío, gdödëꞌ Jesús gap dë yöl zxoaꞌ xtil, atiꞌ taꞌdunëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ len gulazú lauquëꞌ taꞌleycjëꞌ deu ga dxia zxoaꞌ xtil len tahuëꞌ zxoaꞌ xtil naꞌ. \v 2 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lë ni bönniꞌ gdauꞌ fariseo, tëꞌ Jesús: \p ―Byutscaꞌ, tunëꞌ bönniꞌ usë́d quiuꞌ le cural‑laꞌ gunruꞌ dza laꞌy. \p \v 3 Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu nulábiniliꞌ lu guich laꞌy bi benëꞌ David catiꞌ gdunëꞌ atiꞌ guladún caꞌ nup gulacuaꞌlen lëꞌ? \v 4 Gyaziëꞌ lu yuꞌu queëꞌ Dios len gdahuëꞌ yuguꞌ yöt xtil naguꞌuquëꞌ lu bcugu laꞌy, le cural‑laꞌ gahuëꞌ lëꞌ len cutu ral‑laꞌ lahuëꞌ bönniꞌ gulacuáꞌlenëꞌ lëꞌ, san légaczëꞌ bxuz dë latj lahuëꞌ lei. \v 5 ¿Naruꞌ cu nulábiniliꞌ le rna bëꞌ zxba queëꞌ Moisés ca tunëꞌ bxuz yuguꞌ dza laꞌy? Tunëꞌ dxin löꞌa gdauꞌ yuguꞌ dza laꞌy, len cutu taꞌbaguëꞌë zxguiaꞌ. \v 6 Naꞌa, nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, ni zoaꞌ nedaꞌ, nacaꞌ bönniꞌ nacrëꞌ blau ca gdauꞌ. \v 7 Cutu réjniꞌliꞌ lë naꞌ nayúj lu guich laꞌy, rna: “Rëꞌndaꞌ huechiꞌ ládxiꞌliꞌ lzaꞌliꞌ, len clëg gdö́digacliꞌ‑baꞌ böaꞌ bëdxdauꞌ ruzéguiꞌgacliꞌ‑baꞌ lu bcugu laꞌy quiaꞌ.” Laꞌnaruꞌ réjniꞌliꞌ lë ni, cutu gchúguliꞌ quegac nup cutaꞌbagaꞌ zxguiaꞌ. \v 8 Caꞌ nac, le nacaꞌ Xani dza laꞌy nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \s1 Jesús ruúnëꞌ bönniꞌ narequiꞌ nëꞌë \p \v 9 Niꞌr buzë́ꞌë niꞌ Jesús, atiꞌ gyaziëꞌ lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío. \v 10 Lu yuꞌu naꞌ zoëꞌ tu bönniꞌ narequiꞌ nëꞌë, atiꞌ le tëꞌnnëꞌ laꞌdzölnëꞌ bi luquíëꞌ Jesús, qui lë ni naꞌ gulanabnëꞌ Lëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿I dë latj unruꞌ nu reꞌi catiꞌ nac dza laꞌy? \p \v 11 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nu bönniꞌ nutsëꞌë ladjliꞌ, chquiꞌ zoabaꞌ tubaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ queëꞌ, len chquiꞌ gbixbaꞌ lu yeru catiꞌ nac dza laꞌy, ¿naruꞌ cu tsajxönëꞌ‑baꞌ len tsajlijëꞌ‑baꞌ? \v 12 Záquiꞌtsquirnëꞌ tu bönniꞌ ca tubaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ. Qui lë ni naꞌ, dë latj gunruꞌ quegac bunách le nac dxiꞌa catiꞌ nac dza laꞌy. \p \v 13 Niꞌr Jesús gudxëꞌ bönniꞌ huëꞌ naꞌ: \p ―Bli naꞌu. \p Catiꞌ bulí nëꞌë, laꞌ böactë dxiꞌa ca nac yetsláꞌa nëꞌë. \p \v 14 Niꞌr gulurujëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ atiꞌ glun xtídzaꞌquëꞌ ludöddëꞌ Jesús. \s1 Le gnëꞌ bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios ca ral‑laꞌ gac queëꞌ Jesús \p \v 15 Catiꞌ ráquibeꞌinëꞌ lë ni Jesús, buzë́ꞌë niꞌ, atiꞌ zjaclen Lëꞌ bunách zian. Jesús bunëꞌ yúguꞌtë nup teꞌi ladj bunách naꞌ \v 16 len gna béꞌinëꞌ lequëꞌ cutu laꞌguíxjöiꞌnëꞌ bunách nu naquëꞌ. \v 17 Cni gnëꞌ, quië butság lë naꞌ gnëꞌ Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: \q1 \v 18 Gul‑yutscaꞌ, bönniꞌ ni naquëꞌ huen dxin quiaꞌ, \q1 Nu naꞌ gröczaꞌ nedaꞌ. \q1 Nadxiꞌidaꞌ Lëꞌ len rdzag ladxaꞌa Lëꞌ. \q1 Uchiziaꞌ Lëꞌ Böꞌ Laꞌy. \q1 Lëꞌ quíxjöiꞌnëꞌ yúguꞌtë bunách ca gunaꞌ, \q1 Cuequi xbeydaꞌ lequëꞌ. \q1 \v 19 Nutu nu tíl‑lenëꞌ didzaꞌ len cutu ulidzëꞌ zidzj, \q1 Len nutu nu yöni chiꞌë ga nac ziꞌtuꞌ. \q1 \v 20 Tu guidauꞌ zoa bö cutu quitsjëꞌ lei, \q1 Atiꞌ guiꞌ chzoa ul, cutu usulëꞌ lei, \q1 Catiꞌ uzoarëꞌ le nac tsahuiꞌ queëꞌ. \q1 \v 21 Lun löz Lëꞌ yúguꞌtë bunách. \s1 Bönniꞌ judío uná bëꞌ taꞌnë́ꞌ: “Dzag Jesús tuꞌ xöhuiꞌ” \p \v 22 Niꞌr djuaꞌquëꞌ ga zoëꞌ Jesús tu bönniꞌ nachúl lahuëꞌ len curnë́ꞌ, le yuꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, atiꞌ Jesús bunëꞌ bönniꞌ naꞌ. Cni guc, rléꞌinëꞌ len ruꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ bchul lahuëꞌ len cugnë́ꞌ. \v 23 Qui lë ni naꞌ gulubani yúguꞌtë bunách nacuáꞌ niꞌ, taꞌná: \p ―¿Naruꞌ nactsëꞌ Zxiꞌn Xsoëꞌ David bönniꞌ ni, Bönniꞌ naꞌ ral‑laꞌ guidëꞌ? \p \v 24 Catiꞌ gulayönnëꞌ lë ni bönniꞌ gdauꞌ fariseo, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ ni rubijëꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ le dzag Lëꞌ Beelzebú tuꞌ xöhuiꞌ, xangac böꞌ xöhuiꞌ naꞌ. \p \v 25 Ráquibeꞌinëꞌ Jesús lë naꞌ taꞌzáꞌ ládxiꞌquëꞌ atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gátiꞌtëz ga taꞌná bëꞌ bunách, chquiꞌ laꞌrúj chopl len laꞌdil‑len lzaꞌgac bunách niꞌ, nit yöl‑laꞌ uná bëꞌ quequëꞌ. Lëzcaꞌ cni, chquiꞌ laꞌrúj chopl bunách nacuáꞌ tu yödz o tu yuꞌu, len laꞌdíl‑l, cutu gac laꞌdíaꞌ bunách nacuáꞌ yödz naꞌ o yuꞌu naꞌ. \v 26 Lëzcaꞌ cni, chquiꞌ ubíj laꞌ lzëꞌiz Satanás tuꞌ xöhuiꞌ, len laꞌdil‑len laꞌ leygacz böꞌ xöhuiꞌ naꞌ, ¿nacxcz gac gdiaꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ qui tuꞌ xöhuiꞌ? \v 27 Rnaliꞌ quiaꞌ rubijaꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ le dzag nedaꞌ Beelzebú tuꞌ xöhuiꞌ. Chquiꞌ runaꞌ cni, ¿nuzxa dzag nup daꞌgac lbiꞌiliꞌ catiꞌ tuꞌbíj böꞌ xöhuiꞌ? Qui lë ni naꞌ le tunczëꞌ nac bëꞌ nachíxiliꞌ. \v 28 Naꞌa, chquiꞌ nedaꞌ rubijaꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ le zoalen nedaꞌ yöl‑laꞌ huac queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, le nactë chbdxin ga zoaliꞌ le rna bëꞌë Dios. \p \v 29 ’¿Naruꞌ huactsa nu bönniꞌ tsaziëꞌ lidxëꞌ bönniꞌ nal len cuijëꞌ yuguꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ dzöꞌ lidxëꞌ chquiꞌ ziꞌal cutu gúguëꞌë bönniꞌ nal naꞌ? Niꞌr gac tsaziëꞌ ulatjëꞌ lidxëꞌ bönniꞌ nal naꞌ. \p \v 30 ’Nu curún nedaꞌ tsazxö́n, rdáꞌbagaꞌ nedaꞌ, len nu curutúb tsazxö́n len nedaꞌ, ruslás nu naꞌ. \p \v 31 ’Qui lë ni naꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, ca nac yúguꞌtë dul‑laꞌ tun bunách len yuguꞌ didzaꞌ xöhuiꞌ taꞌná, unít lahuëꞌ lequëꞌ Dios, san nu bönniꞌ gnë ziꞌë queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, cutu caꞌ unít lahuëꞌ lëꞌ Dios. \v 32 Lëzcaꞌ cni, nu bönniꞌ gnëꞌ quiaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, Dios unít lahuëꞌ lëꞌ, san nu bönniꞌ gnëꞌ queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, cutu caꞌ unít lahuëꞌ lëꞌ Dios. Cutu unít lahuëꞌ lëꞌ dza ni zoaruꞌ naꞌa, len cutu unít lahuëꞌ lëꞌ dza ziꞌa zaꞌ. \s1 Le runruꞌ nac bëꞌ le nacruꞌ \p \v 33 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chquiꞌ nac dxiꞌa yag, cuia le nac dxiꞌa yag naꞌ, san chquiꞌ nac xöhuiꞌ yag, cuia caꞌ le nac xöhuiꞌ. Cni nac, le rbia yag nac bëꞌ yag naꞌ. \v 34 Lbiꞌiliꞌ, diꞌa dza quecbaꞌ bël sniaꞌ nacliꞌ. ¿Nacx gac güiꞌliꞌ dxiꞌa didzaꞌ, chquiꞌ nacliꞌ xöhuiꞌ? Ca nac le taꞌzáꞌ ládxiꞌgac bunách, lëzcaꞌ cni tuiꞌ didzaꞌ. \v 35 Didzaꞌ dxiꞌa ruꞌë bönniꞌ dxiꞌa le yuꞌu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ le nac dxiꞌa, san didzaꞌ cunác dxiꞌa ruꞌë bönniꞌ huiaꞌdöꞌ le yuꞌu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ le cunác dxiꞌa. \v 36 Qui lë ni naꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, catiꞌ gdxin dza gchuguëꞌ Dios quegac bunách, cuequi xbeynëꞌ bunách ca nac yúguꞌtë didzaꞌ gulanazëꞌ caꞌ. \v 37 Ca nac didzaꞌ ruꞌu, cuequi xbeynëꞌ liꞌ, atiꞌ urujuꞌ dxiꞌa o gbaguꞌu zxguiaꞌ niꞌa qui didzaꞌ naꞌ bëꞌu. \s1 Taꞌnabnëꞌ Jesús gunëꞌ le gac bëꞌ nu naquëꞌ \p \v 38 Niꞌr gulubiꞌë didzaꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, tëꞌ Jesús: \p ―Bönniꞌ Usëdi, rë́ꞌnituꞌ gléꞌituꞌ tu le gunuꞌ le gac bëꞌ dë lu naꞌu yöl‑laꞌ uná bëꞌ. \p \v 39 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Taꞌnabnëꞌ nedaꞌ gunaꞌ tu le gac bëꞌ nu nacaꞌ bönniꞌ tuaꞌdöꞌ ni, cuzóa gdu ládxiꞌquëꞌ. Cutu bi le gac bëꞌ laꞌléꞌinëꞌ, san tuz le nac bëꞌ naꞌ ca guc queëꞌ Jonás, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \v 40 Ca naꞌ guc queëꞌ Jonás naꞌ, bugaꞌnëꞌ lëꞌbaꞌ böl zxön gdu tsonn dza tsonn yël, lëzcaꞌ cni gac quiaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, tsonn dza tsonn yël ugaꞌnaꞌ zxan yu. \v 41 Bönniꞌ gulacuꞌë yödz Nínive laꞌyasëꞌ dza gchuguëꞌ Dios quegac bunách catiꞌ cuequi xbeynëꞌ bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa, atiꞌ le glunëꞌ uspagaꞌ bunách ni zxguiaꞌ le gulubíꞌi ládxiꞌquëꞌ bönniꞌ Nínive naꞌ catiꞌ niꞌ gdíxjöiꞌnëꞌ lequëꞌ Jonás xtidzëꞌë Dios, atiꞌ naꞌa zoaꞌ ni nedaꞌ, len náctëraꞌ blau ca Jonás naꞌ. \v 42 Lëzcaꞌ cni, ngul niꞌ gna béꞌinu yödz dë zacaꞌ ga rdöd gbidz beoꞌ ziag tsasnu dza gchuguëꞌ Dios quegac bunách catiꞌ cuequi xbeynëꞌ bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa, atiꞌ le bennu uspagaꞌ lequëꞌ zxguiaꞌ, le brujnu ngul naꞌ ga nactër ziꞌtuꞌ quië yö́ninu didzaꞌ rejniꞌi bëꞌë Salomón, atiꞌ naꞌa zoaꞌ ni nedaꞌ, len náctëraꞌ blau ca Salomón naꞌ. \s1 Catiꞌ rudxín xlatj böꞌ xöhuiꞌ \p \v 43 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Catiꞌ r‑ruj böꞌ xöhuiꞌ yuꞌu bönniꞌ, rda gap nabídx, rguilj ga uzíꞌ ladxiꞌ. Chquiꞌ cutu gdzöli ga naꞌ uzíꞌ ladxiꞌ, \v 44 niꞌr gna: “Huöjaꞌ xlatjaꞌ ga niꞌ brujaꞌ.” Catiꞌ udxín ga niꞌ bruj, tsajxacaꞌ bönniꞌ naꞌ, naquëꞌ ca tu yuꞌu nadách, len nalúa, len chnabáꞌa quië nu tsajsóa niꞌ. \v 45 Niꞌr tseaj, tsajxíꞌ yegádx böꞌ xöhuiꞌ nácgactër xöhuiꞌ ca lei, atiꞌ laꞌyáz yúguꞌtë, len laꞌcuáꞌ lu bönniꞌ naꞌ, atiꞌ ga udx huayáliꞌtër ca gac queëꞌ bönniꞌ naꞌ ca guc queëꞌ ziꞌal. Lëzcaꞌ cni gac quegac bunách tuaꞌdöꞌ ni. \s1 Xnëꞌë Jesús len yuguꞌ bönniꞌ böchëꞌë \p \v 46 Catiꞌ niꞌ ruíꞌlenëꞌ bunách didzaꞌ ni Jesús, guladxinëꞌ niꞌ xnëꞌë Jesús len yuguꞌ bönniꞌ böchëꞌë. Gulacuꞌë löꞌal len glëꞌnnëꞌ luíꞌlenëꞌ Jesús didzaꞌ. \v 47 Niꞌr gdíxjöiꞌnëꞌ Jesús tu bönniꞌ, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Byutscaꞌ, nacuꞌë löꞌal xnaꞌu len yuguꞌ bönniꞌ böchuꞌu, tëꞌnnëꞌ luíꞌlenëꞌ Liꞌ didzaꞌ. \p \v 48 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ bönniꞌ naꞌ gdíxjöiꞌnëꞌ Lëꞌ cni, rnëꞌ: \p ―¿Nuzxa caz xnaꞌa len nupxcz bönniꞌ böchaꞌa? \p \v 49 Niꞌr bulí nëꞌë, buluꞌë yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, len rnëꞌ: \p ―Byutscaꞌ, bönniꞌ ni nacquëꞌ ca xnaꞌczaꞌ len bö́chiꞌczaꞌ. \v 50 Nútiꞌtëz nu run ca rëꞌncznëꞌ Xuzaꞌ zoëꞌ yehuaꞌ yubá, nu ni nac biꞌi bö́chiꞌczaꞌ, len biꞌi zanczaꞌ, len xnaꞌczaꞌ. \c 13 \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac qui bönniꞌ guz \p \v 1 Laꞌ dza niꞌz brujëꞌ Jesús lu yuꞌu, atiꞌ yajchöꞌë raꞌ nis zxön. \v 2 Le guladxín ga zoëꞌ Jesús bunách zian, grenëꞌ tu lëꞌi bárcodauꞌ, len gröꞌë niꞌ, atiꞌ bunách zian naꞌ gulacuáꞌ luyú bidx raꞌ nis zxön naꞌ. \v 3 Niꞌr bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ Jesús, zian le busëdnëꞌ lequëꞌ, yuguꞌ le benëꞌ lsaquiꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑yutscaꞌ, brujëꞌ bönniꞌ guz, zjësiëꞌ xseydauꞌ. \v 4 Tsal niꞌ zjësiëꞌ, glas raꞌ nöz laꞌgac xseydauꞌ naꞌ, atiꞌ guladxinbaꞌ bguindauꞌ, glëꞌjbaꞌ xseydauꞌ naꞌ. \v 5 Glas luyú ga röꞌ guiöj yelaꞌgac xseydauꞌ naꞌ, ga naꞌ curö́ꞌ szxöni yu, atiꞌ laꞌ gulalentë, le curö́ꞌ niꞌ szxöni yu. \v 6 Niꞌr catiꞌ budzáꞌa, laꞌ gulacuadtë len gulabídx lë naꞌ bësiëꞌ, le cunác ga lun luí. \v 7 Gulalén ga gululén lba yötsiꞌ yelaꞌgac xseydauꞌ naꞌ glas, atiꞌ gulazxö́n lba yötsiꞌ naꞌ len gularöli lë naꞌ bësiëꞌ, glun ditj lei. \v 8 Glas ga nac luyú dxiꞌa yelaꞌgac xseydauꞌ naꞌ, atiꞌ gulunö́dzj. Gulunö́dzj yetú gayuaꞌtër caꞌ laꞌgac lë naꞌ bësiëꞌ. Gulunö́dzj yetsonnlalj caꞌ yelaꞌgac naꞌ, atiꞌ gulunö́dzj yechí uruáꞌ caꞌ yelaꞌgac naꞌ. \v 9 Nu zoa nag len ryöni, ral‑laꞌ uzë́ nag. \s1 Le tëꞌni lun le benëꞌ lsaquiꞌ Jesús \p \v 10 Niꞌr guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ len gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië ruíꞌlenuꞌ bunách didzaꞌ yuguꞌ le runuꞌ lsaquiꞌ? \p \v 11 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Ruꞌë lbiꞌiliꞌ latj Dios tséjniꞌliꞌ le nagachiꞌ ca rna bëꞌë Lëꞌ yehuaꞌ yubá, san cutu tëꞌni laꞌyejniꞌi bunách ni. \v 12 Nu dë qui, Dios unödzjëꞌ qui yelatiꞌ, atiꞌ szxö́nitër gataꞌ qui, san nu cudë́ qui, laꞌz dui le dë qui gdua. \v 13 Qui lë ni naꞌ ruíꞌlenaꞌ lequëꞌ didzaꞌ yuguꞌ le runaꞌ lsaquiꞌ, le tuꞌyúëꞌ san cutu taꞌléꞌinëꞌ. Taꞌyönnëꞌ san cutu tuꞌzë́ nagquëꞌ len cutu taꞌyéjniꞌnëꞌ. \v 14 Cni rac quequëꞌ quië utság lë naꞌ gnëꞌ Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: \q1 Le nactë yö́niliꞌ san cutu tséjniꞌliꞌ. \q1 Uyuliꞌ gnaꞌliꞌ san cutu gléꞌiliꞌ, \q1 \v 15 Le nazíd ládxiꞌdauꞌgac bunách ni, \q1 Len cutu ryaz icj nagquëꞌ. \q1 Nadzudiꞌ yöj lauquëꞌ, \q1 Cui laꞌléꞌinëꞌ len yöj lauquëꞌ naꞌ. \q1 Cutu luzë́ nagquëꞌ \q1 Len cutu luzejniꞌi ládxiꞌquëꞌ, \q1 Len cutu luhuöaquëꞌ quiaꞌ nedaꞌ \q1 Quië gac unaꞌ lequëꞌ. \p \v 16 Naꞌa, bicaꞌ ba lbiꞌiliꞌ, le rleꞌi yöj lauliꞌ len ryöni nagliꞌ. \v 17 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, glëꞌnnëꞌ laꞌléꞌinëꞌ le rléꞌiliꞌ lbiꞌiliꞌ zian bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios len yuguꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ san cutu gulaléꞌinëꞌ lei. Glëꞌnnëꞌ laꞌyönnëꞌ le ryö́niliꞌ lbiꞌiliꞌ san cutu gulayönnëꞌ lei. \s1 Rusálj laꞌnëꞌ Jesús le benëꞌ lsaquiꞌ \p \v 18 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Gul‑zë́ nagliꞌ ca nac le benaꞌ lsaquiꞌ qui bönniꞌ guz. \v 19 Nútiꞌtëz nu ryöni didzaꞌ ca rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá len cutu rejniꞌi lei, rac qui didzaꞌ ryöni nu naꞌ ca guc qui xseydauꞌ naꞌ glas raꞌ nöz. Laꞌ zaꞌtë tuꞌ xöhuiꞌ len rugúa didzaꞌ naꞌ gyuꞌu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ bönniꞌ naꞌ. \v 20 Xseydauꞌ naꞌ glas luyú ga röꞌ guiöj ruluíꞌ ca rac queëꞌ bönniꞌ ryönnëꞌ didzaꞌ naꞌ len laꞌ ruzëtë naguëꞌ lu yöl‑laꞌ rudziji queëꞌ, \v 21 san ca naꞌ cutu rdiaꞌ xseydauꞌ naꞌ le cudë́ ga gun luí, lëzcaꞌ cni rac queëꞌ bönniꞌ ni. Catiꞌ gdxin tu le usacaꞌ ziꞌ lëꞌ, atiꞌ laꞌbía ládxiꞌgac lëꞌ bunách le nazíꞌ lu nëꞌë didzaꞌ naꞌ, laꞌ gactë chop ladxëꞌë. \v 22 Xseydauꞌ naꞌ glas ga naꞌ gululén lba yötsiꞌ ruluíꞌ ca rac queëꞌ bönniꞌ naꞌ ryönnëꞌ didzaꞌ naꞌ, san ruiꞌ ladxëꞌë yuguꞌ le dë yödzlyú ni, atiꞌ nazíꞌ yëꞌë bönniꞌ naꞌ, le ruiꞌ ladxëꞌë yuguꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ qui. Yuguꞌ lë ni taꞌröli didzaꞌ naꞌ len tun ga cutu gun dxin lu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ. \v 23 Xseydauꞌ naꞌ glas luyú dxiꞌa ruluíꞌ ca rac queëꞌ bönniꞌ ryönnëꞌ didzaꞌ naꞌ len réjniꞌnëꞌ lei, atiꞌ run dxin didzaꞌ naꞌ lu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ. Nacgac laꞌgac bunách ca xseydauꞌ naꞌ gulunö́dzj yetú gayuaꞌtër caꞌ. Nacgac yelaꞌgac bunách ca xseydauꞌ naꞌ gulunö́dzj yetsonnlalj caꞌ, atiꞌ nacgac yelaꞌgac bunách ca xseydauꞌ naꞌ gulunö́dzj yechí uruáꞌ caꞌ. \s1 Guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naláꞌ ca nac yöl zxoaꞌ xtil \p \v 24 Yetú le benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Ca gac ga gdxin le rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá nac ca guc qui xseydauꞌ dxiꞌa guzëꞌ tu bönniꞌ ga nac laꞌ yël queëꞌ. \v 25 Tsal naꞌ tasiëꞌ bönniꞌ nacuꞌë lidxëꞌ, bdxin niꞌ tu nu curleꞌi lëꞌ dxiꞌa, atiꞌ yjöz laꞌ yël queëꞌ xsey guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naláꞌ ca nac yöl zxoaꞌ xtil, atiꞌ böjëꞌ xlatjëꞌ. \v 26 Catiꞌ blen zxoaꞌ xtil naꞌ len gröꞌ deu qui, ga naꞌ dxia xuiꞌi, niꞌr glac bëꞌ guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naꞌ. \v 27 Niꞌr guladxinëꞌ bönniꞌ huen dxin ga zoëꞌ bönniꞌ xan laꞌ yël naꞌ, len tëꞌ lëꞌ: “Xan, chquiꞌ guzuꞌ xseydauꞌ dxiꞌa laꞌ yël quiuꞌ, ¿nacx guc gulalén guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naꞌ?” \v 28 Gudxëꞌ lequëꞌ xan laꞌ yël naꞌ, rnëꞌ: “Benëꞌ cni bönniꞌ curléꞌinëꞌ nedaꞌ dxiꞌa.” Niꞌr gulanabnëꞌ lëꞌ huen dxin naꞌ, taꞌnë́ꞌ: “¿I rëꞌnnuꞌ tseajtuꞌ tsjöljtuꞌ guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naꞌ?” \v 29 Xanquëꞌ rëꞌ lequëꞌ: “Cutu. Nazx caꞌ catiꞌ gládzuꞌliꞌ guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naꞌ, gládzuꞌlentëliꞌ caꞌ yöl zxoaꞌ xtil. \v 30 Dxiꞌar gac güiꞌliꞌ latj laꞌzxöngar tsazxö́n catiꞌ gdxinr dza tsajtubruꞌ lei, atiꞌ niꞌr gyëpaꞌ nup lutúb lei: Gul‑túb ziꞌal guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naꞌ len gul‑gugaꞌ tsajxúndj hueaj quië uzéguiꞌruꞌ lei, atiꞌ niꞌr utubliꞌ zxoaꞌ xtil lu yuꞌu quiaꞌ.” \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac qui xsey mostaza \p \v 31 Yetú le benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Ca gac ga gdxin le rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá, gac ca rac qui tu xsey mostaza, le guzëꞌ tu bönniꞌ ga nac laꞌ yël queëꞌ. \v 32 Le nactë nactër cuidiꞌ xsey mostaza naꞌ ca yúguꞌtë xseydauꞌ yezicaꞌ, san catiꞌ chnadúz, rzxöntër ca yúguꞌtë guixiꞌ cuan len rac zxön ca nac tu yag, atiꞌ taꞌdxinbaꞌ bguindauꞌ tun lidxcbaꞌ lu zxuzaꞌ nëꞌi. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui xnëꞌi yöt xtil \p \v 33 Yetú le benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Ca gac ga gdxin le rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá gac ca le run xnëꞌi yöt xtil, le buchíxinu ngul len tsonn lbix yöjz zxoaꞌ xtil, atiꞌ gyazx gdutë cua naꞌ. \s1 Le rëꞌni gun le runëꞌ lsaquiꞌ Jesús \p \v 34 Yúguꞌtë lë ni benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, bë́ꞌlenëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ didzaꞌ, len cutu bi didzaꞌ bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ le cubenëꞌ lsaquiꞌ. \v 35 Cni benëꞌ quië butság lë naꞌ buzujëꞌ lu guich bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: \q1 Guꞌa didzaꞌ yuguꞌ le gunaꞌ lsaquiꞌ. \q1 Gniaꞌ yuguꞌ le nagachiꞌ catiꞌ niꞌ gzu lau ziꞌa gutaꞌ yödzlyú. \s1 Rguixjöꞌë Jesús le benëꞌ lsaquiꞌ qui guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naláꞌ ca nac yöl zxoaꞌ xtil \p \v 36 Niꞌr buzeynëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ didzaꞌ Jesús, busölëꞌë lequëꞌ, atiꞌ gyaziëꞌ yuꞌu. Niꞌr guladxinëꞌ ga zoëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ len tëꞌ Lëꞌ: \p ―Gdixjöiꞌ netuꞌ le rëꞌni gna lë naꞌ benuꞌ lsaquiꞌ qui guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naláꞌ ca nac yöl zxoaꞌ xtil. \p \v 37 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Bönniꞌ razëꞌ xseydauꞌ dxiꞌa nacaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \v 38 Laꞌ yël naꞌ nac yödzlyú ni, atiꞌ xseydauꞌ dxiꞌa naꞌ ruluíꞌ ca nacgac nup nababgac ga rna bëꞌë Dios. Guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naꞌ naláꞌ ca nac yöl zxoaꞌ xtil ruluíꞌ ca nacgac nup nacgac qui tuꞌ xöhuiꞌ. \v 39 Nu naꞌ curleꞌi dxiꞌa xan laꞌ yël naꞌ len yjöz guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naꞌ, tuꞌ xöhuiꞌcz nac. Dza lutubëꞌ naꞌ ruluíꞌ ca gac dza udx qui yödzlyú ni, atiꞌ nup naꞌ tuꞌtúb nacgac gbaz laꞌy queëꞌ Dios. \v 40 Ca naꞌ guc, gulutubëꞌ guíxiꞌdauꞌ xöhuiꞌ naꞌ, len guluzéguiꞌë lei lu guiꞌ, lëzcaꞌ cni gac catiꞌ udx qui yödzlyú ni. \v 41 Nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, gsö́laꞌgacaꞌ‑nëꞌ gbaz laꞌy quiaꞌ, atiꞌ lubijëꞌ ga rna bëꞌë Dios yúguꞌtë nup tun ga tun dul‑laꞌ lzaꞌgac lencaꞌ nup tuaꞌ döꞌ. \v 42 Yuguꞌ gbaz laꞌy naꞌ laꞌguꞌë lu guiꞌ gabíl yuguꞌ bönniꞌ tuaꞌdöꞌ naꞌ. Niꞌ laꞌbödxëꞌ len lutíl‑l láyaꞌquëꞌ. \v 43 Niꞌr laꞌyë́p yös yeníꞌ bunách tsahuiꞌ, lacquëꞌ ca gbidz ga niꞌ rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá. Nu zoa nag len ryöni ral‑laꞌ uzë́ nag. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui tu yöl‑laꞌ tsahuiꞌ nagachiꞌ \p \v 44 Lëzcaꞌ cni benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Le rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá nac ca tu yöl‑laꞌ tsahuiꞌ nagachiꞌ tu laꞌ yël. Catiꞌ budzölnëꞌ lei tu bönniꞌ, bucachëꞌë lei leyúbl ga naꞌ bgachiꞌ, atiꞌ lu yöl‑laꞌ rudziji queëꞌ gyijëꞌ, yjë́tiꞌë yúguꞌtë le dë queëꞌ atiꞌ guꞌuëꞌ laꞌ yël naꞌ quië gataꞌ queëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ naꞌ. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui tu bga záquiꞌtsqui \p \v 45 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Ca ral‑laꞌ së ládxiꞌliꞌ le rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá nac ca benëꞌ tu bönniꞌ raꞌuëꞌ len ruútiꞌë, rguiljëꞌ yuguꞌ bga dxiꞌa. \v 46 Catiꞌ bdzölnëꞌ tu bga záquiꞌtsqui, gyijëꞌ, yjë́tiꞌë yúguꞌtë le dë queëꞌ, atiꞌ guꞌuëꞌ bga naꞌ. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui tu yöxj böl \p \v 47 Lëzcaꞌ cni gnëꞌ Jesús: \p ―Ca gac ga gdxin le rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá, gac ca run tu yöxj böl le taꞌchiljëꞌ bönniꞌ lu nis zxön, le rajxíꞌ zian böl gzaꞌa. \v 48 Catiꞌ chbdzaꞌ yöxj naꞌ, gulubijëꞌ lei luyú bidx raꞌ nis zxön naꞌ, atiꞌ niꞌ gulaböꞌë len gulaguꞌë‑baꞌ lu bdöꞌa yuguꞌ böl dxiꞌa, san yuguꞌ böl caꞌz, gularuꞌnëꞌ‑baꞌ. \v 49 Lëzcaꞌ cni gac catiꞌ udx qui yödzlyú ni. Laꞌrujëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios atiꞌ lubijëꞌ quizi bunách tsahuiꞌ, lucuitiëꞌ lequëꞌ ladj bunách tuaꞌdöꞌ. \p \v 50 ’Niꞌr laꞌguꞌë lu guiꞌ gabíl bunách tuaꞌdöꞌ naꞌ. Niꞌ laꞌbödxëꞌ len lutíl‑l láyaꞌquëꞌ. \s1 Yöl‑laꞌ tsahuiꞌ le nac gul len le nac cub \p \v 51 Niꞌr Jesús gnabnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿I réjniꞌliꞌ yúguꞌtë lë ni? \p Gulubiꞌë didzaꞌ, tëꞌ Lëꞌ: \p ―Ja, Xan. \p \v 52 Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Catiꞌ chnazíꞌ lu nëꞌë bönniꞌ gdauꞌ usëdi le rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá, naquëꞌ ca bönniꞌ xan yuꞌu, rbijëꞌ ladj yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ le nac cub len le nac gul, le nacgac dxiꞌa, ruziꞌë xbey. \s1 Le benëꞌ Jesús yödz Nazaret \p \v 53 Catiꞌ budx benëꞌ yuguꞌ lsaquiꞌ ni Jesús, buzë́ꞌë niꞌ. \v 54 Catiꞌ budxinëꞌ ladzëꞌ, busëdnëꞌ bunách nacuáꞌ lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío, atiꞌ gulubannëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Gazxcz bzëdnëꞌ yöl‑laꞌ rejniꞌi ni bönniꞌ ni? ¿Nacxcz nac, runëꞌ yuguꞌ yöl‑laꞌ huac ni? \v 55 Naquëꞌ bönniꞌ ni zxiꞌnëꞌ bönniꞌ bëdx yag, atiꞌ lënu María xnëꞌë. Naquëꞌ bö́chiꞌquëꞌ Jacobo len José len Simón len Judas. \v 56 Lëzcaꞌ nacuáꞌlennu rëꞌu ni ngul zanëꞌ. ¿Gazxcz bzëdnëꞌ yúguꞌtë lë ni? \p \v 57 Qui lë ni naꞌ glac chop ládxiꞌquëꞌ, gulucaꞌnëꞌ Lëꞌ. Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Tun ba laꞌn bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios yúguꞌtë bunách, san cutu tun lëꞌ ba laꞌn bunách uládz queëꞌ len bunách nacuáꞌ lidxëꞌ. \p \v 58 Qui lë ni naꞌ cutu benëꞌ Jesús niꞌ zian yöl‑laꞌ huac, le cutu taꞌyejlëꞌë Lëꞌ. \c 14 \s1 Ca guludöddëꞌ Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis \p \v 1 Lu dza niꞌ, byönnëꞌ Herodes, bönniꞌ rna bëꞌë luyú Galilea, ca nacgac yöl‑laꞌ huac runëꞌ Jesús. \v 2 Herodes naꞌ gudxëꞌ yuguꞌ niꞌa nëꞌë, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ ni Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis. Chbubanëꞌ lu yöl‑laꞌ gut. Qui lë ni naꞌ dë lu nëꞌë yöl‑laꞌ huac zxön naꞌ. \p \v 3 Cni gnëꞌ Herodes le bsölëꞌë lëczëꞌ bönniꞌ gulazönëꞌ Juan len glúguëꞌë lëꞌ du guia, atiꞌ gulaguꞌë lëꞌ lidx guia le gúꞌninu cni Herodías, ngul naꞌ gucnu ngul queëꞌ Felipe, böchëꞌë Herodes naꞌ. \v 4 Cni benëꞌ Herodes, le gudxëꞌ lëꞌ Juan naꞌ: “Cutu ral‑laꞌ sóalenuꞌ‑nu.” \p \v 5 Qui lë ni naꞌ guꞌnnëꞌ Herodes gdöddëꞌ Juan, san gúdxinëꞌ laꞌdáꞌbagaꞌ lëꞌ bunách lu yödz niꞌ, le taqui bunách naquëꞌ Juan naꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \v 6 Niꞌr catiꞌ guc lni qui dza gyéꞌinëꞌ iz Herodes, brujbiꞌ biꞌi ngul queënu Herodías naꞌ len byaꞌabiꞌ laugac nup nacuáꞌ lni naꞌ, atiꞌ bdzag ladxëꞌë‑biꞌ Herodes. \v 7 Gzxiꞌ lu nëꞌë Herodes len benëꞌ tsutsu xtidzëꞌë unödzjëꞌ queëbiꞌ bítiꞌtëz bi gnabbiꞌ lahuëꞌ. \v 8 Le chnusë́dinu‑biꞌ ziꞌal xnaꞌbiꞌ, gudxbiꞌ lëꞌ: \p ―Benn quiaꞌ naꞌa tu lu zxigaꞌ zxön icjëꞌ Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis. \p \v 9 Niꞌr buiꞌnnëꞌ Herodes, san le chbenëꞌ tsutsu xtidzëꞌë, len le gulayöni lëꞌ nup tiꞌj tágulen lëꞌ, qui lë ni naꞌ gna béꞌinëꞌ nu tsajnö́dzj queëbiꞌ icjëꞌ Juan naꞌ. \v 10 Cni guc, bsölëꞌë nu tsajríx yenëꞌ Juan ga niꞌ yuꞌë lidx guia. \v 11 Bönniꞌ naꞌ nasölëꞌë buꞌë icjëꞌ Juan naꞌ, yuꞌu lu zxigaꞌ zxön, atiꞌ bunödzjëꞌ lei queëbiꞌ biꞌi ngul naꞌ, atiꞌ lëbiꞌ buaꞌbiꞌ lei queënu xnaꞌbiꞌ. \p \v 12 Niꞌr guladxinëꞌ niꞌ bönniꞌ guladë́ꞌë Juan naꞌ, atiꞌ guluúꞌë lëꞌ len gulucachëꞌë lëꞌ. Gdöd niꞌ, yajtíxjöiꞌcnëꞌ Jesús ca glac lë ni. \s1 Jesús rugahuëꞌ zianr ca chiʉ́n gayuáꞌ bunách \p \v 13 Catiꞌ ráquibeꞌinëꞌ lë ni Jesús, buzë́ꞌë niꞌ, atiꞌ grenëꞌ tu lëꞌi bárcodauꞌ, zijëꞌ laꞌ queëzëꞌ tu latj caꞌz. Catiꞌ gulayöni bunách tsijëꞌ niꞌ, gularujëꞌ yuguꞌ yödz niꞌ, yjaquëꞌ ga niꞌ gdxinëꞌ, taꞌzëꞌi níꞌaquëꞌ. \v 14 Catiꞌ burujëꞌ lëꞌi barco Jesús, bléꞌinëꞌ nacuáꞌ niꞌ bunách zian, atiꞌ buechiꞌ ladxëꞌë lequëꞌ len bunëꞌ nup teꞌi, nútsaꞌgac ladjquëꞌ. \v 15 Catiꞌ chrdzöꞌ dza naꞌ, guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ, len tëꞌ Lëꞌ: \p ―Chrdzöꞌ naꞌa, atiꞌ caꞌz nac latj ni. Busölaꞌ bunách ni tsjaquëꞌ gap dë yödzdauꞌ quië laꞌuëꞌ bi lahuëꞌ. \p \v 16 Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu run bayúdx tsjaquëꞌ. Gul‑nö́dzj lbiꞌiliꞌ le lahuëꞌ. \p \v 17 Niꞌr tëꞌ Lëꞌ: \p ―Gayuꞌz yöt xtil dë len chopzbaꞌ böl dëbaꞌ queëtuꞌ ni. \p \v 18 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑dguáꞌ quiaꞌ ni. \p \v 19 Niꞌr gna béꞌinëꞌ bunách naꞌ Jesús laꞌbö́ꞌ ga yuꞌu dacaꞌ. Gdöd naꞌ gdel‑lëꞌë gayuꞌ yöt xtil naꞌ len chopbaꞌ böl naꞌ, atiꞌ bchis lahuëꞌ, ruyúëꞌ zacaꞌ yehuaꞌ yubá. Gudxëꞌ Dios: “Xclenuꞌ.” Niꞌr buzxuzxjëꞌ yöt xtil naꞌ len budödëꞌ lei lu naꞌquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ lequëꞌ gulaguisiëꞌ lei laugac bunách zian naꞌ. \v 20 Glahuëꞌ yúguꞌtëꞌ len guluhuöljnëꞌ. Niꞌr gulutubëꞌ bizxj nagaꞌngac len guludzë́ꞌë chinnu bdöꞌa. \v 21 Bönniꞌ niꞌ glahuëꞌ glaquëꞌ gdu chiʉ́n gayuꞌë, san nutu nu blab yuguꞌ ngul len biꞌidauꞌ. \s1 Jesús rzëꞌi niꞌë lu nis zxön \p \v 22 Niꞌr laꞌ bentëꞌ Jesús ga gulabenëꞌ lëꞌi bárcodauꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, tsjaquëꞌ, laꞌnörëꞌ lahuëꞌ, laꞌdödëꞌ yetsláꞌa nis zxön niꞌ, tsal naꞌ uzeynëꞌ Lëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ didzaꞌ. \v 23 Catiꞌ chnusölëꞌë bunách naꞌ Jesús, grenëꞌ ga nac tu lu guíꞌadauꞌ ga niꞌ yajsóëꞌ tuzëꞌ. Niꞌ bulidzëꞌ Dios. Catiꞌ chgul, tuzëꞌ zoëꞌ niꞌ. \v 24 Bárcodauꞌ ga naꞌ nacuꞌë bönniꞌ usë́d queëꞌ rdöd gatsj lahuiꞌl nis zxön naꞌ, atiꞌ ryas bárcodauꞌ naꞌ le ryas rdxia nis zxön naꞌ, le ruzagaꞌ barco naꞌ böꞌ reycj. \v 25 Gdöd ladxiꞌ yël, gbiguëꞌë Jesús gal‑laꞌ ga naꞌ nacuꞌë, rzëꞌi niꞌë lu nis zxön. \v 26 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, rzëꞌi niꞌë lu nis zxön, szxöni gulaböꞌë baguíꞌi le tádxinëꞌ. Gulabödxyëꞌë, taꞌnë́ꞌ: \p ―Tu bxin naꞌ. \p \v 27 Niꞌr Jesús laꞌ bulidztëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑zxöni ládxiꞌliꞌ. Nedaꞌ ni. Cutu gádxiliꞌ. \p \v 28 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rëꞌ Jesús: \p ―Xan, chquiꞌ nacuꞌ Liꞌ, gna beꞌi nedaꞌ guidaꞌ ga naꞌ zuꞌ lu nis. \p \v 29 Jesús gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Gda. \p Niꞌr bötjëꞌ Pedro lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ len gzëꞌi niꞌë lu nis zxön, zijëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús. \v 30 Niꞌr catiꞌ bléꞌinëꞌ Pedro ca rutá nis böꞌ naꞌ reycj, gúdxinëꞌ. Niꞌr gzu lahuëꞌ rötjëꞌ lu nis, atiꞌ grödxyëꞌë. Bulidzëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Xan, buslá nedaꞌ. \p \v 31 Jesús laꞌ bulitë nëꞌë. Buguel‑lëꞌë lëꞌ, len rëꞌ lëꞌ: \p ―Latiꞌz réjlëꞌu nedaꞌ. ¿Bizx quië guc chop ladxuꞌu? \p \v 32 Catiꞌ gulubenëꞌ lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ, gröꞌ dxi böꞌ naꞌ reycj. \v 33 Niꞌr gulayíj ládxiꞌquëꞌ Jesús bönniꞌ nacuꞌë lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Le nactë, Zxiꞌnëꞌ Dios nacuꞌ. \s1 Jesús ruúnëꞌ bönniꞌ huëꞌ nacuꞌë Genesaret \p \v 34 Catiꞌ chguladödëꞌ yetsláꞌa nis zxön naꞌ, laꞌ guladxintëꞌ lu xyu yödz Genesaret. \v 35 Catiꞌ guluúnbëꞌë Jesús bönniꞌ yödz niꞌ, gulasölëꞌë didzaꞌ gdutë luyú niꞌ, atiꞌ djuaꞌquëꞌ ga zoëꞌ Jesús yúguꞌtë nup teꞌi. \v 36 Glátaꞌyuëꞌ lahuëꞌ Jesús guꞌë lequëꞌ latj laꞌganzëꞌ ruiꞌi lariꞌ nacuëꞌ, atiꞌ laꞌ guluhuöactë yúguꞌtë nup naꞌ gulagán lariꞌ naꞌ. \c 15 \s1 Le tun ga cunacruꞌ dxiꞌa lahuëꞌ Dios \p \v 1 Niꞌr guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, narujquëꞌ Jerusalén, atiꞌ tëꞌ Jesús: \p \v 2 ―¿Bizx quië tunëꞌ bönniꞌ usë́d quiuꞌ le rdöd bëꞌi ca nac le nalë́biruꞌ runruꞌ ca glunëꞌ xuz xtauꞌruꞌ? Cutu taꞌguíb naꞌquëꞌ ca nac qui gdauꞌ catiꞌ ziꞌa lahuëꞌ. \p \v 3 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, gnabnëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Bizx quië lbiꞌiliꞌ caꞌ rucaꞌnliꞌ caꞌz zxba queëꞌ Dios quië gunliꞌ le nalë́biliꞌ runliꞌ? \v 4 Cni nac, le gna béꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios, gnëꞌ: “Ben ba laꞌn xuz xnaꞌu”, len gnëꞌ caꞌ: “Nu gnë ziꞌ qui xuz xnëꞌi, tsaz gat nu naꞌ.” \v 5 San lbiꞌiliꞌ rnaliꞌ: “Chquiꞌ nu guië xuz xnëꞌi: Cutu bi gac gunnaꞌ quiuꞌ le chgzxiꞌ lu naꞌa gunnaꞌ queëꞌ Dios yúguꞌtë, \v 6 cutur bi ral‑laꞌ gun qui xuz xnëꞌi nu naꞌ.” Cni runliꞌ, rucaꞌnliꞌ caꞌz le gna bëꞌë Dios, quië gunliꞌ le nalë́biliꞌ runliꞌ. \v 7 Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ, gdu gdíxjöꞌë ca nacliꞌ Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: \q1 \v 8 Bönniꞌ ni, lu rúꞌagaczëꞌ tunëꞌ nedaꞌ ba laꞌn, \q1 Len clëg gdu ládxiꞌquëꞌ. \q1 \v 9 Daduz nac le taꞌyíj ládxiꞌquëꞌ nedaꞌ \q1 Le tuꞌsëdnëꞌ yuguꞌ le gulaná bëꞌ bunách. \p \v 10 Niꞌr bulidzëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑zë́ nagliꞌ le gyëpaꞌ lbiꞌiliꞌ len gul‑tsejniꞌi. \v 11 Clëg le ryaz ruꞌë bönniꞌ run ga cunaquëꞌ dxiꞌa lahuëꞌ Dios, san le r‑ruj ruꞌë, lë ni run ga cunaquëꞌ dxiꞌa lahuëꞌ Dios. \p \v 12 Niꞌr gulabiguëꞌë ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ, len tëꞌ Lëꞌ: \p ―¿I nöznuꞌ gulaleynëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo catiꞌ gulayönnëꞌ didzaꞌ ni bëꞌu? \p \v 13 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Yúguꞌtë le nadúz, le cuguzëꞌ Xuzaꞌ zoëꞌ yehuaꞌ yubá, huaduljgac gdu luí. \v 14 Gul‑cáꞌn lequëꞌ. Chnachúl lauquëꞌ len taꞌchë́ꞌë nup nachúl laugac. Chquiꞌ tu bönniꞌ lau chul gchëꞌë yetúëꞌ bönniꞌ lau chul, gropëꞌ laꞌbixëꞌ lu yeru. \p \v 15 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rëꞌ Jesús: \p ―Bzejniꞌi netuꞌ lë ni runuꞌ lsaquiꞌ. \p \v 16 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu réjniꞌtsaliꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ? \v 17 ¿Naruꞌ cu réjniꞌtsaliꞌ ryaz lëꞌruꞌ yúguꞌtë le ryaz rúꞌaruꞌ, atiꞌ rurúj lëꞌruꞌ? \v 18 Naꞌa, le r‑ruj rúꞌaliꞌ, lu icj ládxiꞌdauꞌliꞌ zaꞌ, atiꞌ lë ni run ga cunacliꞌ dxiꞌa lahuëꞌ Dios. \v 19 Cni rac, le taꞌlén lu icj ládxiꞌdauꞌliꞌ yuguꞌ le rzaꞌ ládxiꞌliꞌ le cunác, le lun ga gdö́diliꞌ bunách, len le lun ga quitsjliꞌ zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ, len le cunác runliꞌ, len yuguꞌ le rzë ládxiꞌliꞌ cuanliꞌ, len yuguꞌ le rnëliꞌ qui lzaꞌliꞌ le cunácz, len yuguꞌ le rnë xö́huiꞌliꞌ. \v 20 Yuguꞌ le cni tun ga cunaquëꞌ dxiꞌa lahuëꞌ Dios tu bönniꞌ, san chquiꞌ cunayár nëꞌë ca nac qui gdauꞌ catiꞌ bi gahuëꞌ, cutu gun ga cunaquëꞌ dxiꞌa lahuëꞌ Dios. \s1 Réjlëꞌnu Jesús ngul gzaꞌa \p \v 21 Niꞌr buzë́ꞌë niꞌ Jesús, gyijëꞌ lu xyu yödz Tiro len yödz Sidón. \v 22 Brujnu yödz niꞌ tu ngul nababnu Canaán, atiꞌ bëꞌnu zidzj didzaꞌ, rënu Jesús: \p ―Xan, zxiꞌn xsoëꞌ David, buechiꞌ ladxiꞌ nedaꞌ. Biꞌi ngul quiaꞌ szxöni rzacaꞌ rguiꞌbiꞌ le yuꞌu lëbiꞌ böꞌ xöhuiꞌ. \p \v 23 Cutu bi didzaꞌ bubiꞌë Jesús. Niꞌr gulabiguëꞌë ga zoëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ glëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Busölaꞌ‑nu, le zaꞌnu cúdzuꞌruꞌ rbö́dxyaꞌanu. \p \v 24 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ‑nu: \p ―Dios nasölëꞌë nedaꞌ gáclenaꞌ bunách Israel, nacgac ca böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ nanitcbaꞌ. \p \v 25 Niꞌr gbígaꞌnu ga zoëꞌ Jesús ngul naꞌ len gyij ládxiꞌnu Lëꞌ, rënu Lëꞌ: \p ―Xan, guclen nedaꞌ. \p \v 26 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Cutu nac dxiꞌa uguaruꞌ yöt quecbiꞌ biꞌidauꞌ len chuꞌnruꞌ lei laucbaꞌ bö́ꞌcuꞌdauꞌ. \p \v 27 Niꞌr rënu Jesús ngul naꞌ, rnanu: \p ―Ja, Xan, san tágubaꞌ bö́ꞌcuꞌdauꞌ naꞌ le bizxj tuꞌhuö́xj ga tagu xancbaꞌ. \p \v 28 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nguldauꞌ. Gdu nac ca réjlëꞌu nedaꞌ. Gac quiuꞌ ca rëꞌnnuꞌ. \p Laꞌ niꞌz böáctëbiꞌ biꞌi nguldauꞌ queënu. \s1 Jesús ruúnëꞌ zian nup teꞌi \p \v 29 Niꞌr buzë́ꞌë niꞌ Jesús len gdödëꞌ ga nac raꞌ nis zxön qui Galilea. Grenëꞌ ga nac tu lu guíꞌadauꞌ, atiꞌ niꞌ gröꞌë. \v 30 Guladxín ga zoëꞌ Jesús bunách zian djuaꞌquëꞌ nup cutaꞌzáꞌ len nup nachúl laugac, len nup cutaꞌnë́, len nup narugu niꞌa naꞌgac, len zianr nup teꞌi, atiꞌ gulaguixjëꞌ lequëꞌ xniꞌë Jesús, atiꞌ Lëꞌ bunëꞌ lequëꞌ. \v 31 Gulubani bunách niꞌ ca nac le benëꞌ Jesús, le gulaléꞌinëꞌ tuꞌnë́ nup cugulanë́, atiꞌ nuhuöacgac nup grugu niꞌa naꞌgac, atiꞌ tuꞌzáꞌ nup cugulazáꞌ, atiꞌ tuꞌleꞌi nup bchul laugac. Qui lë ni naꞌ gulaguꞌë yöl‑laꞌ ba Dios quegac bunách Israel. \s1 Jesús rugahuëꞌ zianr ca choaꞌ gayuáꞌ bunách \p \v 32 Niꞌr Jesús bulidzëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Ruhuechiꞌ ladxaꞌa bunách zian ni, le chguc tsonn dza záꞌclenëꞌ nedaꞌ len cutu bi dë le lahuëꞌ. Cutu rëꞌndaꞌ usö́laꞌgacaꞌ‑nëꞌ tshuöjquëꞌ lidxquëꞌ taꞌdunzëꞌ caꞌ, nazx caꞌ ludú ládxiꞌquëꞌ laꞌ nöz. \p \v 33 Niꞌr tëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Gazxcz gdzö́lituꞌ yöt xtil zian lu latj caꞌz ni, le ugágutuꞌ bunách zian ni? \p \v 34 Gnabnëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―¿Balx yöt xtil dë queëliꞌ? \p Gulubiꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Gadx, atiꞌ nababzbaꞌ böl cuidiꞌ dëbaꞌ queëtuꞌ ni. \p \v 35 Niꞌr Jesús gna béꞌinëꞌ bunách zian naꞌ laꞌbö́ꞌ lu yu. \v 36 Gdel‑lëꞌë gadx yöt xtil naꞌ len yuguꞌ böl naꞌ atiꞌ gudxëꞌ Dios: “Xclenuꞌ.” Niꞌr buzxuzxjëꞌ groptë naꞌ len bunödzjëꞌ quequëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ lequëꞌ gulaguisiëꞌ laugac bunách zian naꞌ. \v 37 Glahuëꞌ yúguꞌtëꞌ len guluhuöljnëꞌ. Gdöd niꞌ gulutubëꞌ le bizxj nagaꞌngac, atiꞌ guludzë́ꞌë gadx bdöꞌa. \v 38 Nacquëꞌ choaꞌ gayuꞌë bönniꞌ naꞌ glahuëꞌ, san nutu nu blab yuguꞌ ngul len biꞌidauꞌ. \v 39 Niꞌr Jesús busölëꞌë bunách naꞌ tshuöjquëꞌ lidxquëꞌ, atiꞌ grenëꞌ lëꞌi bárcodauꞌ niꞌ, zijëꞌ lu xyu yödz Magdala. \c 16 \s1 Taꞌnabnëꞌ Jesús gunëꞌ tu le gac bëꞌ nuzxa naquëꞌ \p \v 1 Niꞌr guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ saduceo quië laꞌzíꞌ bëꞌë Jesús, atiꞌ gulanabnëꞌ Lëꞌ gunëꞌ tu le gac bëꞌ ga zaꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ queëꞌ. \v 2 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Catiꞌ rdzöꞌ, rnaliꞌ cni: “Gun dxiꞌa cxö, le röꞌ böaj xna luzxbá.” \v 3 Catiꞌ nac zildauꞌ, rnaliꞌ cni: “Cutu gun dxiꞌa naꞌa dza le röꞌ böaj xna len ruchúl luzxbá.” Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ. Rac gnë yaꞌaliꞌ nac gun luzxbá, san cutu gac tséjniꞌliꞌ le rusëdi le tac dza ni zoaruꞌ naꞌa. \v 4 Bunách tuaꞌdöꞌ cuzóa gdu ládxiꞌgac taꞌnabi nedaꞌ gunaꞌ tu le gac bëꞌ nu nacaꞌ, san cutu bi le gac bëꞌ laꞌléꞌinëꞌ. Tuz lë naꞌ guc bëꞌ ca guc queëꞌ Jonás, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios laꞌléꞌinëꞌ. \p Niꞌr bucaꞌnëꞌ lequëꞌ Jesús, zhuöjëꞌ. \s1 Le tuꞌsëdnëꞌ bönniꞌ gdauꞌ nac ca xnëꞌi yöt xtil \p \v 5 Catiꞌ guladxinëꞌ yetsláꞌa nis zxön niꞌ, gláquibeꞌinëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús glal ládxiꞌquëꞌ luꞌë le lahuëꞌ. \v 6 Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑yutscaꞌ. Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ qui le nac ca xnëꞌi yöt xtil quequëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo len quequëꞌ bönniꞌ gdauꞌ saduceo. \p \v 7 Niꞌr laꞌ légaczëꞌ glun xtídzaꞌquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Rnëꞌ cni le cunuaꞌruꞌ yöt xtil. \p \v 8 Ráquibeꞌinëꞌ lë ni Jesús, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizx quië run xtídzaꞌliꞌ laꞌ lbiꞌizliꞌ le cunuaꞌliꞌ yöt xtil? Latiꞌz réjlëꞌliꞌ nedaꞌ. \v 9 ¿Naruꞌ cu réjniꞌtsaliꞌ len cu rajnéytsaliꞌ ca guc quegac gayuꞌ yöt xtil niꞌ, lë naꞌ glahuëꞌ chiʉ́n gayuꞌë bönniꞌ, atiꞌ tsca zian bdöꞌa butubliꞌ? \v 10 ¿Naruꞌ cu rajnéytsaliꞌ caꞌ ca guc quegac gadx yöt xtil niꞌ, lë naꞌ glahuëꞌ choaꞌ gayuꞌë bönniꞌ atiꞌ tsca zian bdöꞌa butubliꞌ? \v 11 ¿Naruꞌ cu réjniꞌliꞌ? Cutu bëꞌa didzaꞌ qui yöt xtil catiꞌ gudxaꞌ lbiꞌiliꞌ gun chiꞌi cuinliꞌ qui le nac ca xnëꞌi yöt xtil quequëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo len quequëꞌ bönniꞌ gdauꞌ saduceo. \p \v 12 Niꞌr gulayéjniꞌnëꞌ cutu gudxëꞌ lequëꞌ Jesús lun chiꞌi cuinquëꞌ qui xnëꞌi yöt xtil, san ral‑laꞌ lun chiꞌi cuinquëꞌ qui le tuꞌsëdnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ saduceo. \s1 Pedro rnëꞌ Jesús naquëꞌ Cristo \p \v 13 Catiꞌ bdxinëꞌ Jesús lu xyu yödz Cesarea, ga naꞌ rna bëꞌë Filipo, gnabnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Nacx taꞌná bunách nu nacaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách? \p \v 14 Gulubiꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Laꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: “Juan nacuꞌ, bönniꞌ niꞌ buquilëꞌ bunách nis.” Yelaꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: “Elías nacuꞌ, bönniꞌ niꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios dza niꞌtë.” Yelaꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: “Jeremías nacuꞌ, o yetúëꞌ bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios.” \p \v 15 Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Nazxga lbiꞌiliꞌ, ¿nuzxa rnaliꞌ nacaꞌ nedaꞌ? \p \v 16 Bubiꞌë didzaꞌ Simón Pedro, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Liꞌ nacuꞌ Cristo, Zxiꞌnëꞌ Dios ban. \p \v 17 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Bicaꞌ bauꞌ liꞌ, Simón, zxiꞌnëꞌ Jonás, le cutu buluiꞌinëꞌ liꞌ lë ni nu bönniꞌ, san Xuzaꞌ zoëꞌ yehuaꞌ yubá buluiꞌinëꞌ liꞌ lë ni. \v 18 Nedaꞌ rëpaꞌ liꞌ, liꞌ nacuꞌ Pedro, atiꞌ lu guiöj ni ucuꞌa nup ludúb quiaꞌ, atiꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ qui tuꞌ xöhuiꞌ cutu saquiꞌ uzagaꞌ xnözquëꞌ. \v 19 Gunnaꞌ quiuꞌ yuguꞌ zxiꞌn guia qui latj ga rna bëꞌ Nu zoa yehuaꞌ yubá. Le gna bëꞌu luyú ni, chgna bëꞌ caꞌ Nu naꞌ zoa yehuaꞌ yubá, atiꞌ le guꞌu latj gac luyú ni, chbëꞌ latj gac lë naꞌ Nu naꞌ zoa niꞌ yehuaꞌ yubá. \p \v 20 Niꞌr Jesús gna béꞌinëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ nutu nu lëꞌë naquëꞌ Lëꞌ Cristo. \s1 Jesús rguíxjöꞌë ca ziꞌa ludöddëꞌ Lëꞌ \p \v 21 Laꞌ dza niꞌz gzu lahuëꞌ Jesús rguíxjöiꞌnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ run bayúdx tsijëꞌ Jerusalén, atiꞌ niꞌ lusacaꞌ ziꞌë Lëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi, len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, atiꞌ niꞌr ludöddëꞌ Lëꞌ, san catiꞌ gac tsonn dza ubanëꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \v 22 Niꞌr quizi bchëꞌë Jesús Pedro len gzu lahuëꞌ rdil‑lëꞌ Lëꞌ didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―Xan, cutu guꞌë latj Dios. Cutu caꞌ gac quiuꞌ ca rnauꞌ. \p \v 23 Niꞌr bueycjëꞌ Jesús, len rëꞌ Pedro: \p ―Bcuit ga zoaꞌ. Runuꞌ ca run Satanás, tuꞌ xöhuiꞌ. Runuꞌ ga gac chop ladxaꞌa le cutu nac ca rzaꞌ ladxëꞌë Dios le rzaꞌ ladxuꞌu liꞌ, san ca taꞌzáꞌz ládxiꞌgac bunách. \p \v 24 Niꞌr Jesús gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, rnëꞌ: \p ―Chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ rëꞌnnëꞌ tëꞌë nedaꞌ, ral‑laꞌ uzóëꞌ tslaꞌl yuguꞌ le rzë ladxëꞌë, len gaquëꞌ ca tu bönniꞌ zijëꞌ zajtë́ꞌë lëꞌi yag cruz, atiꞌ niꞌr gac tëꞌë nedaꞌ. \v 25 Nu bönniꞌ guëꞌnnëꞌ gun chiꞌë yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ, unitiëꞌ lei, san bönniꞌ unitiëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ le dëꞌë nedaꞌ, gataꞌ queëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \v 26 ¿Bizxa uziꞌtsëꞌ xbey bönniꞌ chquiꞌ utubëꞌ yúguꞌtë le dë yödzlyú ni san unitiëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu queëꞌ? ¿Bizxa caz gac unödzjëꞌ bönniꞌ quië gataꞌ queëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu? \v 27 Cni rniaꞌ, le huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, dzag nedaꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ Xuzaꞌ Dios, len dzagquëꞌ nedaꞌ gbaz laꞌy quiaꞌ. Niꞌr ubiꞌa qui queë bunách tsca nac le nungac. \v 28 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: “Cutu caꞌ lat laꞌgac nup nacuáꞌ ni catiꞌ laꞌleꞌir duná bëꞌa nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách.” \c 17 \s1 Rdzaꞌ ca naláꞌ lahuëꞌ Jesús \p \v 1 Gdöd xop dza, Jesús gdel‑lëꞌë Pedro len Jacobo len Juan, böchëꞌë Jacobo naꞌ, atiꞌ bchëꞌë lequëꞌ, yjaquëꞌ quizi ga nac tu lu guiꞌa sib. \v 2 Niꞌ bdzaꞌ ca naláꞌ lahuëꞌ Jesús lauquëꞌ. Gyëp yös yeníꞌ lahuëꞌ Jesús ca ruzeníꞌ gbidz, atiꞌ böac chguichdauꞌz lariꞌ nacuëꞌ ca yeníꞌ. \v 3 Niꞌr gulaléꞌinëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ naꞌ buluíꞌ lauquëꞌ Moisés len Elías, tuíꞌlenëꞌ Jesús didzaꞌ. \v 4 Niꞌr Pedro rëꞌ Jesús: \p ―Xan, nac dxiꞌa zoaruꞌ ni. Chquiꞌ rëꞌnnuꞌ, gunaꞌ ni tsonn yuꞌu lágaꞌdauꞌ, tu quiuꞌ, yetú queëꞌ Moisés, len yetú queëꞌ Elías. \p \v 5 Tsal niꞌ ruꞌë didzaꞌ ni Pedro, laꞌ gröꞌtë niꞌ tu böaj yeníꞌ le gzxoa lequëꞌ, atiꞌ lu böaj naꞌ byön chiꞌi nu rna: \p ―Bönniꞌ ni Zxiꞌnczaꞌ. Nadxiꞌidaꞌ‑nëꞌ len rdzag ladxaꞌa Lëꞌ. Gul‑zë́ nagliꞌ didzaꞌ guꞌë. \p \v 6 Catiꞌ gulayönnëꞌ chiꞌi naꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, guladzöꞌë guzruꞌal len gladxi guladzöbnëꞌ. \v 7 Niꞌr gbiguëꞌë Jesús ga naꞌ nacuꞌë, atiꞌ gdanëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑tsás. Cutu gádxiliꞌ. \p \v 8 Catiꞌ gulachís lauquëꞌ, guluyúëꞌ, nutur nu gulaléꞌinëꞌ, san tuzëꞌ Jesús. \p \v 9 Catiꞌ niꞌ tuꞌdinniëꞌ lu guiꞌa naꞌ, gna béꞌinëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nutu nu guiëliꞌ ca guc lë ni bléꞌiliꞌ catiꞌ ubanraꞌ lu yöl‑laꞌ gut nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \p \v 10 Niꞌr gulanabnëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië taꞌnë́ꞌ bönniꞌ gdauꞌ usëdi run bayúdx uluíꞌ lahuëꞌ Elías ziꞌal ca uluíꞌ lahuëꞌ Cristo? \p \v 11 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë uluíꞌ lauczëꞌ ziꞌal Elías, len ucaꞌnëꞌ tsahuiꞌ yúguꞌtë. \v 12 Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: “Chbuluíꞌ lahuëꞌ Elías naꞌ, san cutu guluúnbëꞌë lëꞌ, atiꞌ yúguꞌtë ca rnaz quequëꞌ glunëꞌ queëꞌ.” Lëzcaꞌ cni lunëꞌ quiaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, lusacaꞌ ziꞌë nedaꞌ. \p \v 13 Niꞌr gulayéjniꞌnëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ Jesús ca guc queëꞌ Juan, bönniꞌ naꞌ buquilëꞌ bunách nis. \s1 Ruúnëꞌ‑biꞌ Jesús tubiꞌ biꞌi bönniꞌ réꞌibiꞌ xjutiꞌ \p \v 14 Catiꞌ guladxinëꞌ ga naꞌ nacuáꞌ bunách zian, gbiguëꞌë ga zoëꞌ Jesús tu bönniꞌ, atiꞌ buzechu zxibëꞌ lahuëꞌ Jesús \v 15 len rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, buechiꞌ ladxiꞌ‑biꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ quiaꞌ, le réꞌibiꞌ xjutiꞌ, len szxöni rzacaꞌ rguiꞌbiꞌ, atiꞌ zian lzu rdzöꞌbiꞌ lu guiꞌ o lu nis. \v 16 Chdguꞌa‑biꞌ lauquëꞌ bönniꞌ usë́d quiuꞌ san cutu guc luúnëꞌ‑biꞌ. \p \v 17 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ, bunách curéjlëꞌliꞌ len cunacliꞌ tsahuiꞌ. ¿Gácaꞌxtëcz ral‑laꞌ sóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ quië tséjlëꞌliꞌ nedaꞌ? ¿Gácaꞌxtëcz ral‑laꞌ guaꞌ glenaꞌ queëliꞌ? Gul‑dguáꞌ‑biꞌ quiaꞌ ni. \p \v 18 Niꞌr Jesús buzeynëꞌ ba nadx böꞌ xöhuiꞌ naꞌ yuꞌu lëbiꞌ, atiꞌ laꞌ burujtë lëbiꞌ, atiꞌ laꞌ naꞌz böáctëbiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ naꞌ. \p \v 19 Niꞌr, quizi gulabiguëꞌë ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië naꞌ netuꞌ cutu guc ubijtuꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ? \p \v 20 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu gzxáquiꞌliꞌ le curéjlëꞌliꞌ Dios gdu ládxiꞌliꞌ. Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, zal‑laꞌ cuidiꞌz nac yöl‑laꞌ rejlëꞌ queëliꞌ Dios, nacz ca tu xseydauꞌ mostaza, huac guiëliꞌ guíꞌadauꞌ ni: “Bcuit ni len yajsóa niꞌl”, atiꞌ laꞌ gcuittë guíꞌadauꞌ naꞌ. Cutu bi zoa le cugác gunliꞌ chquiꞌ réjlëꞌliꞌ Dios gdu ládxiꞌliꞌ. \v 21 Tu böꞌ xöhuiꞌ cni gac ubijliꞌ tuz chquiꞌ ulidzliꞌ‑nëꞌ Dios, len gunliꞌ gubás. \s1 Rguíxjöꞌë leyúbl Jesús ca ziꞌa ludöddëꞌ Lëꞌ \p \v 22 Tsal niꞌ taꞌdë́ꞌ luyú Galilea, Jesús gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, rnëꞌ: \p ―Zoa nu udö́d nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, lu naꞌgac bunách. \v 23 Ludöddëꞌ nedaꞌ, san catiꞌ gac tsonn dza Dios uspanëꞌ nedaꞌ. \p Niꞌr guluhuiꞌnnëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \s1 Jesús rguizxj lazëꞌ qui gdauꞌ \p \v 24 Catiꞌ guludxinëꞌ Capernaum Jesús len yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, guladxinëꞌ ga zoëꞌ Pedro bönniꞌ tuꞌquizxjëꞌ bunách lazgac qui gdauꞌ, atiꞌ tëꞌ Pedro: \p ―¿Naruꞌ cu quizxj lazëꞌ qui gdauꞌ bönniꞌ rusëdnëꞌ lbiꞌiliꞌ? \p \v 25 Bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rnëꞌ: \p ―Ja, huaguizxjëꞌ. \p Catiꞌ buaziëꞌ Pedro lu yuꞌu, Jesús laꞌ bulidztëꞌ lëꞌ len rëꞌ lëꞌ: \p ―¿Nacx rusacaꞌ quiuꞌ, Simón? Bönniꞌ taꞌná bëꞌë luyú ni, ¿nupx tuꞌquizxjëꞌ le rguizxj laz len lazxj qui yu? ¿Naruꞌ tuꞌquizxjëꞌ bunách uládz quequëꞌ o bunách gzaꞌa? \p \v 26 Bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Bunách gzaꞌa tuꞌquizxjëꞌ. \p Niꞌr Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Qui lë ni naꞌ, cutu run bayúdx quizxj lazaꞌ qui gdauꞌ le nacaꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios ca naꞌ cutu bi taꞌguízxj nup nacgac bunách uládz qui nu naꞌ ruquízxj. \v 27 Naꞌa, quië nutu nu gun leyruꞌ, gyeaj raꞌ nis zxön, yajzál lu nis le rzönnuꞌ‑baꞌ böl, atiꞌ böl cuijuꞌ‑baꞌ ziꞌal, gzxiꞌ‑baꞌ. Catiꞌ gsaljuꞌ rúꞌabaꞌ, niꞌ gdzö́linuꞌ tu dumí lasdauꞌ. Gzxiꞌ lei, atiꞌ gdizxj lazaꞌ len lazuꞌ. \c 18 \s1 ¿Nuzxal gac blau? \p \v 1 Laꞌ dza niꞌz guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Núzxalëꞌ bönniꞌ ni gaquëꞌ blau ga rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá? \p \v 2 Bulidzëꞌ‑biꞌ Jesús tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ, atiꞌ buzóëꞌ‑biꞌ gatsj lahuiꞌl ga naꞌ nacuꞌë. \v 3 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, chquiꞌ cuhuöacliꞌ ca naccbiꞌ biꞌidauꞌ, cutu caꞌ tsazliꞌ ga niꞌ rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá. \v 4 Qui lë ni naꞌ, nútiꞌtëz nu gac nöxj ladxiꞌ len huöac ca nacbiꞌ biꞌidauꞌ ni, nu ni gac blau ga niꞌ rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá. \v 5 Nútiꞌtëz nu gun ba laꞌn tubiꞌ biꞌidauꞌ cni le náquibiꞌ quiaꞌ, nédaꞌczaꞌ gun ba laꞌn. \s1 Le tun ga nu gun dul‑laꞌ \p \v 6 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Nu gun ga gunbiꞌ dul‑laꞌ tubiꞌ biꞌidauꞌ cni réjlëꞌbiꞌ nedaꞌ, dxiꞌar gac queëꞌ bönniꞌ naꞌ laꞌnaruꞌ ugal‑lëꞌ guiöj ryë́tuni yag yenëꞌ, atiꞌ tsajsladzuꞌ cuinëꞌ lu nis zxön. \v 7 Bicaꞌ bayechiꞌ bunách yödzlyú ni tun ga tunëꞌ dul‑laꞌ lzaꞌgac. Nacuaꞌtecz le tun ga nu gun dul‑laꞌ, san bicaꞌ bayechiꞌ nu run ga nu gun dul‑laꞌ. \p \v 8 ’Qui lë ni naꞌ, chquiꞌ gun ga gunuꞌ dul‑laꞌ naꞌu o niꞌu, bchugu lei, len gruꞌn lei. Dxiꞌar gac quiuꞌ tsajtsaziuꞌ ga suꞌ gbanuꞌ curzaꞌu o narugu niꞌa naꞌu, len clëg nacuáꞌ chop naꞌu len chop niꞌu atiꞌ tsajtsaziuꞌ lu guiꞌ gabíl le gatga ul. \v 9 Chquiꞌ gun ga gunuꞌ dul‑laꞌ yöj lauꞌ, gleaj lei len gruꞌn lei. Dxiꞌar gac quiuꞌ tsajtsaziuꞌ ga suꞌ gbanuꞌ, zoa tuz yöj lauꞌ, len clëg nacuáꞌ chop yöj lauꞌ, atiꞌ tsajtsaziuꞌ lu guiꞌ gabíl. \s1 Le run lsaquiꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ nanitbaꞌ \p \v 10 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ cui uzoaliꞌ‑biꞌ tslaꞌl nitubiꞌ biꞌidauꞌ cni. Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, nacuáꞌteczëꞌ gbaz laꞌy tun chiꞌë lecbiꞌ lahuëꞌ Xuzaꞌ zoëꞌ yehuaꞌ yubá. \v 11 Bidaꞌ ni nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, quië usláꞌ nu ni nanít. \p \v 12 ’¿Nacx runi lbiꞌiliꞌ? Nu bönniꞌ, nacuaꞌbaꞌ queëꞌ tu gayuáꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ, chquiꞌ nitbaꞌ tubaꞌ, ¿naruꞌ cu ucaꞌnëꞌ‑baꞌ taplalj yu chë́nnabaꞌ naꞌ len tsijëꞌ gap nac lu guiꞌa, tsajtiljëꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ naꞌ nanitbaꞌ? \v 13 Chquiꞌ udzölnëꞌ‑baꞌ, le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, udzijrnëꞌ queëbaꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ naꞌ ca gunëꞌ quecbaꞌ yetaplalj yu chë́nnabaꞌ niꞌ cutu gulanitbaꞌ. \v 14 Lëzcaꞌ cni, Xuzruꞌ Dios, zoëꞌ yehuaꞌ yubá, cutu rëꞌnnëꞌ nitbiꞌ nitubiꞌ biꞌidauꞌ cni. \s1 Ca ral‑laꞌ unít lauruꞌ böchiꞌ lzaꞌruꞌ \p \v 15 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chquiꞌ guaꞌ döꞌ quiuꞌ böchiꞌ lzaꞌu, gyeajtscaꞌ, yajcáꞌnlenëꞌ tsahuiꞌ laꞌ lbiꞌizliꞌ. Chquiꞌ uzë́ naguëꞌ liꞌ, chbuguel‑luꞌu böchiꞌ lzaꞌu. \v 16 Chquiꞌ cutu uzë́ naguëꞌ xtidzuꞌu, bchëꞌë yetúëꞌ o yechopëꞌ bönniꞌ quië urúj li xtidzuꞌu lauquëꞌ chop tsonnëꞌ bönniꞌ, nup gac lun lnaꞌ lau qui xtídzaꞌliꞌ. \v 17 Chquiꞌ cutu uzë́ naguëꞌ xtídzaꞌquëꞌ, gudx caꞌ bunách tuꞌdúb tuꞌsë́d queëꞌ Dios, len chquiꞌ cutu uzë́ naguëꞌ xtídzaꞌgac bunách naꞌ, niꞌr gaquëꞌ quiuꞌ bönniꞌ naꞌ ca bönniꞌ curejlëꞌë Dios len ca bönniꞌ ruquizxjëꞌ uláz qui yödz ziꞌtuꞌ. \p \v 18 ’Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, yúguꞌtë le gna bëꞌliꞌ luyú ni, nac le chgna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá, atiꞌ yúguꞌtë le güiꞌliꞌ latj luyú ni, nac le chbëꞌë latj Dios yehuaꞌ yubá. \p \v 19 ’Lëzcaꞌ cni rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, chquiꞌ chopzliꞌ gun tuz xtídzaꞌliꞌ luyú ni ca nac tu le gnábiliꞌ‑nëꞌ Dios, gunnëꞌ queëliꞌ lë naꞌ Xuzczaꞌ Dios, zoëꞌ yehuaꞌ yubá. \v 20 Ga nacuáꞌ chop tsonn nup ni nudubgac quiaꞌ nedaꞌ, zoaczaꞌ nedaꞌ gatsj lahuiꞌl ga naꞌ nacuꞌë. \p \v 21 Niꞌr gbiguëꞌë Pedro ga zoëꞌ Jesús len gnabnëꞌ Lëꞌ, rnëꞌ: \p ―Xan, ¿bálaxtë lzu ral‑laꞌ unít lahuaꞌ böchiꞌ lzaꞌa, nu naꞌ ruaꞌ döꞌ quiaꞌ? ¿Naruꞌ gadx lzu? \p \v 22 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Nedaꞌ rëpaꞌ liꞌ, clëg gadx lzuz, san gdu tsonnlalj yu chi cöꞌ nac gadx lzu. \s1 Le run lsaquiꞌ bönniꞌ huen dxin cutu bunít lahuëꞌ lzëꞌë \p \v 23 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Yetú caꞌ, ca gun Nu naꞌ rna bëꞌ yehuaꞌ yubá nac ca benëꞌ bönniꞌ rna bëꞌë. Guꞌnnëꞌ ucáꞌnlenëꞌ tsahuiꞌ yuguꞌ bönniꞌ huen dxin queëꞌ. \v 24 Catiꞌ gzu lahuëꞌ rucáꞌnlenëꞌ lequëꞌ tsahuiꞌ, djuaꞌquëꞌ ga zoëꞌ tu bönniꞌ ral‑lëꞌë queëꞌ zian gayuáꞌ dumí. \v 25 Le cutu guc quizxjëꞌ, gna bëꞌë xanëꞌ laꞌdaꞌu lëꞌ len ngul queëꞌ, len yuguꞌ biꞌi queëꞌ, len yúguꞌtë le dë queëꞌ, atiꞌ niꞌr gazxj le ral‑lëꞌë queëꞌ xanëꞌ naꞌ. \v 26 Niꞌr buzechu zxibëꞌ lahuëꞌ xanëꞌ huen dxin naꞌ len gnabnëꞌ lëꞌ, rnëꞌ: “Xan, ben zxön ladxuꞌu nedaꞌ. Huaguizxjczaꞌ liꞌ yúguꞌtë.” \v 27 Niꞌr xanëꞌ naꞌ buechiꞌ ladxëꞌë bönniꞌ huen dxin queëꞌ naꞌ, len bunít lahuëꞌ lëꞌ lë naꞌ ral‑lëꞌë queëꞌ, atiꞌ busanëꞌ lëꞌ. \v 28 Catiꞌ burujëꞌ niꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, laꞌ yajtsagtëꞌ tu bönniꞌ rúnlenëꞌ lëꞌ tsazxö́n dxin, atiꞌ bönniꞌ naꞌ ral‑lëꞌë queëꞌ látiꞌdauꞌz dumí. Niꞌr gzxönëꞌ lëꞌ len gzxöndjëꞌ yenëꞌ, rëꞌ lëꞌ: “Gdizxjtë lë naꞌ ral‑luꞌu quiaꞌ.” \v 29 Niꞌr buzechu zxibëꞌ lahuëꞌ lzëꞌë naꞌ len gnab yechëꞌë lahuëꞌ, rnëꞌ: “Ben zxön ladxuꞌu nedaꞌ. Huaguizxjczaꞌ liꞌ yúguꞌtë.” \v 30 Cutu guꞌnnëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, atiꞌ yajluꞌë lëꞌ lidx guia dza quizxjrëꞌ lë naꞌ ral‑lëꞌë queëꞌ. \v 31 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lë ni yezícaꞌrëꞌ huen dxin, guluhuíꞌntsquinëꞌ niꞌa queëꞌ, atiꞌ yajtíxjöiꞌcnëꞌ xanquëꞌ yúguꞌtë lë naꞌ guc. \v 32 Niꞌr bulidzëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ xanquëꞌ, atiꞌ rëꞌ lëꞌ: “Liꞌ, huen dxin cunác tsahuiꞌ. Yúguꞌtë dumí naꞌ gul‑luꞌu quiaꞌ bunít lahuaꞌ liꞌ. Busulaꞌ lë naꞌ gul‑luꞌu quiaꞌ le gnab yechuꞌu lahuaꞌ. \v 33 ¿Naruꞌ cu ral‑laꞌ huechiꞌ ladxuꞌu caꞌ lzaꞌu ca naꞌ benaꞌ quiuꞌ nedaꞌ, buechiꞌ ladxaꞌa liꞌ?” \v 34 Niꞌr gléytsquinëꞌ xanëꞌ len budödëꞌ lëꞌ lu naꞌgac nup lusacaꞌ ziꞌ lëꞌ dza quizxjrëꞌ gdutë le ral‑lëꞌë queëꞌ. \p \v 35 Niꞌr rnëꞌ Jesús: \p ―Lëzcaꞌ cni gunëꞌ queëliꞌ Xuzaꞌ zoëꞌ yehuaꞌ yubá chquiꞌ cutu unít lauliꞌ gdu ládxiꞌliꞌ yuguꞌ böchiꞌ lzaꞌliꞌ. \c 19 \s1 Nup tuꞌláꞌa yöl‑laꞌ nutság naꞌ \p \v 1 Catiꞌ budx bëꞌë yuguꞌ didzaꞌ ni Jesús, buzë́ꞌë luyú Galilea, atiꞌ bdxinëꞌ luyú Judea le dë yetsláꞌa yegu Jordán zacaꞌ ga rlen gbidz. \v 2 Zjaclen Jesús bunách zian, atiꞌ bunëꞌ lequëꞌ niꞌ. \p \v 3 Niꞌr guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús laꞌquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo quië laꞌzíꞌ bëꞌë Lëꞌ, atiꞌ gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ dë latj bönniꞌ nutság nëꞌë usanëꞌ ngul queëꞌ niꞌa qui bítiꞌtëz bi rac? \p \v 4 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu nulábniliꞌ le nayúj lu guich laꞌy ca benëꞌ bunách Dios catiꞌ ziꞌa benëꞌ yödzlyú, bönniꞌ len ngul benëꞌ lequëꞌ? \v 5 Cni gnëꞌ Dios: “Qui lë ni naꞌ, ral‑laꞌ usanëꞌ xuz xnëꞌë bönniꞌ, atiꞌ tsaz tsajsóalenëꞌ‑nu ngul queëꞌ, atiꞌ gropëꞌ naꞌ luhuöaquëꞌ tuz bunách.” \v 6 Cni nac, cutur nacquëꞌ chopëꞌ san tuz bunách chnuhuöacquëꞌ. Qui lë ni naꞌ, cutu ral‑laꞌ lulë́ꞌë bönniꞌ nup naꞌ benëꞌ tuz Dios. \p \v 7 Niꞌr gulanabnëꞌ Jesús bönniꞌ gdauꞌ naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië naꞌ gna béꞌinëꞌ lequëꞌ Moisés le ruiꞌ latj bönniꞌ unödzjëꞌ queënu ngul queëꞌ tu guich le ruláꞌa yöl‑laꞌ nutság naꞌ, atiꞌ usanëꞌ‑nu ngul queëꞌ naꞌ? \p \v 8 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cni benëꞌ Moisés le nazíd icj ládxiꞌdauꞌliꞌ, bennëꞌ lbiꞌiliꞌ latj usanliꞌ‑nu ngul queëliꞌ, san catiꞌ gzu lau gutaꞌ gröꞌ yödzlyú, cutu guc cni. \v 9 Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, chquiꞌ usanëꞌ‑nu ngul queëꞌ bönniꞌ len cutu gdálennu bönniꞌ yubl, atiꞌ utság náꞌlenëꞌ‑nu ngul yubl, gunëꞌ dul‑laꞌ le rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ. Lëzcaꞌ cni, chquiꞌ utság náꞌlenëꞌ‑nu ngul naꞌ nu bönniꞌ, nusanëꞌ‑nu bönniꞌ queënu, gunëꞌ dul‑laꞌ le rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ. \p \v 10 Niꞌr tëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Chquiꞌ cni nac queëꞌ bönniꞌ zóalenëꞌ‑nu ngul queëꞌ, dxiꞌar gac queëꞌ laꞌnaruꞌ cu gtsagcz nëꞌë, ugaꞌnëꞌ tuzëꞌ. \p \v 11 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu gac laꞌzíꞌ lu naꞌgac didzaꞌ ni yúguꞌtë bunách, san nupz naꞌ Dios ruzéjniꞌnëꞌ lequëꞌ. \v 12 Nacuꞌë bönniꞌ cutu tuꞌtság náꞌlenquëꞌ ngul le cunacquëꞌ gdu bönniꞌ byuꞌ, le glaljëꞌ caꞌ, atiꞌ yelaꞌquëꞌ bönniꞌ cutu tuꞌtság náꞌlenquëꞌ ngul le guluzagaꞌ xnözquëꞌ bunách, atiꞌ yelaꞌquëꞌ bönniꞌ cutu tuꞌtság náꞌlenquëꞌ ngul quië gac lunëꞌ xchinëꞌ Dios Nu rna bëꞌ yehuaꞌ yubá. Nu saquiꞌ siꞌ lu nëꞌi didzaꞌ ni ral‑laꞌ siꞌ lu nëꞌi lei. \s1 Rulídz tsahuëꞌë‑biꞌ Jesús yuguꞌ biꞌidauꞌ \p \v 13 Niꞌr djuaꞌcquëꞌ‑biꞌ ga zoëꞌ Jesús biꞌidauꞌ xuz xnaꞌcbiꞌ quië gxoa nëꞌë lecbiꞌ len ulidzëꞌ Dios niꞌa quecbiꞌ, atiꞌ guluzaguëꞌë xnözquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 14 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑güíꞌ‑biꞌ latj biꞌidauꞌ laꞌdxinbiꞌ ga zoaꞌ, len cutu uzágaꞌliꞌ xnözcbiꞌ, le laꞌzíꞌ latj nup nacgac ca yuguꞌ biꞌidauꞌ cni ga niꞌ rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá. \p \v 15 Bxoa nëꞌë lecbiꞌ Jesús, atiꞌ niꞌr buzë́ꞌë niꞌ. \s1 Bönniꞌ cuidiꞌ dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ \p \v 16 Duyúëꞌ Jesús bönniꞌ ni zoëꞌ iz cuidiꞌ queëꞌ, len rëꞌ Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi gdu dxiꞌa. ¿Bizxa le nac dxiꞌa ral‑laꞌ gunaꞌ quië gdél‑liꞌdaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu? \p \v 17 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―¿I nöznuꞌ bizxa naꞌ rnauꞌ quiaꞌ, rnauꞌ nacaꞌ gdu dxiꞌa? Nutu nu bönniꞌ naquëꞌ gdu dxiꞌa. Tuzëꞌ Dios naquëꞌ gdu dxiꞌa. Chquiꞌ rëꞌnnuꞌ gdél‑liꞌnuꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu, ben ca rna bëꞌ zxba queëꞌ Dios. \p \v 18 Niꞌr rëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Bizxal zxba naꞌ? \p Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Zxba naꞌ gna bëꞌë Moisés: \q1 Cutu gdödnuꞌ bunách. \q1 Cutu gunuꞌ dul‑laꞌ le rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ. \q1 Cutu cuanuꞌ. \q1 Cutu gnëuꞌ qui lzaꞌu le cunácz. \q1 \v 19 Ben ba laꞌn xuz xnaꞌu. \q1 Bdxiꞌi böchiꞌ lzaꞌu ca nadxíꞌi cuinuꞌ. \p \v 20 Gudxëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ ni zoëꞌ iz cuidiꞌ queëꞌ, rnëꞌ: \p ―Yúguꞌtë lë ni runaꞌ ga gdel‑laꞌ nacaꞌ biꞌidauꞌ. ¿Naruꞌ zoa yetú le ral‑laꞌ gunaꞌ? \p \v 21 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Chquiꞌ rëꞌnnuꞌ gacuꞌ gdu tsahuiꞌ, gyeaj, yjëtiꞌ le dë quiuꞌ, atiꞌ dumí naꞌ siꞌu, bunö́dzj quegac bunách yechiꞌ. Cni gataꞌ quiuꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ niꞌ yehuaꞌ yubá. Niꞌr gda, gdaꞌ nedaꞌ. \p \v 22 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ naꞌ ni zoëꞌ iz cuidiꞌ queëꞌ, zhuöjëꞌ ruhuiꞌnnëꞌ le dëtsca yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ. \p \v 23 Niꞌr Jesús gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, rnëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, baníg nac tsaziëꞌ ga rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá bönniꞌ dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ. \v 24 Yetú caꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, nacr baníg tsaziëꞌ ga niꞌ rna bëꞌë Dios bönniꞌ dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ ca tödbaꞌ böaꞌ lu nag yötsiꞌ. \p \v 25 Catiꞌ gulayönnëꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ usë́d queëꞌ, gulubannëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nuzxa caz gac ulá, chquiꞌnuꞌ? \p \v 26 Buyúëꞌ lequëꞌ Jesús len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu gac lun lë ni bunách, san Dios huac gunëꞌ yúguꞌtë. \p \v 27 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rëꞌ Jesús: \p ―Byutscaꞌ, netuꞌ chbucaꞌntuꞌ yúguꞌtë len záꞌlentuꞌ Liꞌ. ¿Bizxar gataꞌ queëtuꞌ? \p \v 28 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, dza niꞌ catiꞌ ucúb yödzlyú atiꞌ cöꞌa gna bëꞌa nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, ga niꞌ gáctëraꞌ blau, lëzcaꞌ lbiꞌiliꞌ záꞌlenliꞌ nedaꞌ, cöꞌliꞌ chinnu latj ga gna bëꞌliꞌ, cuequi xbeyliꞌ idxinnu cöꞌtë yödz quegac zxiꞌn xsoëꞌ Israel. \v 29 Nu bönniꞌ rucaꞌnëꞌ lidxëꞌ, o yuguꞌ böchëꞌë, o yuguꞌ zanëꞌ, o xuzëꞌ, o xnëꞌë, o ngul queëꞌ, o yuguꞌ zxiꞌnëꞌ, o yuguꞌ laꞌ yël queëꞌ, quië gunëꞌ xchinaꞌ, bönniꞌ ni siꞌ queëꞌ yetú gayuaꞌtër caꞌ, len gataꞌ caꞌ queëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \v 30 Zian nup naꞌa nacgac blau, caꞌz lugáꞌn, atiꞌ nup naꞌa nagaꞌngac caꞌz, hualác blau. \c 20 \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca tunëꞌ bönniꞌ huen dxin \p \v 1 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Ca gun Nu naꞌ rna bëꞌ yehuaꞌ yubá nac ca benëꞌ tu bönniꞌ xan yuꞌu. Brujëꞌ zildauꞌ, yajtiljëꞌ bönniꞌ lunëꞌ dxin ga nac laꞌ yël queëꞌ ga naꞌ naduzgac lba uva. \v 2 Catiꞌ chbugáꞌnlenëꞌ tsahuiꞌ yuguꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, quizxjëꞌ lequëꞌ tu dumí lazxj qui tu dza, bsölëꞌë lequëꞌ lunëꞌ dxin ga nac laꞌ yël queëꞌ. \v 3 Catiꞌ burujëꞌ gdu xsil, bléꞌinëꞌ yelaꞌquëꞌ bönniꞌ nacuaꞌzëꞌ caꞌ ga nac lu yëꞌy. \v 4 Rëꞌ lequëꞌ: “Gul‑tséaj caꞌ lbiꞌiliꞌ ga nac laꞌ yël quiaꞌ, atiꞌ quizxjaꞌ lbiꞌiliꞌ le nac tsahuiꞌ.” Laꞌ yjactëꞌ caꞌ lequëꞌ. \v 5 Burujëꞌ leyúbl bönniꞌ xan yuꞌu naꞌ gdu huagbídz, lencaꞌ gdu xhuö udzö́ꞌ len laꞌ tuz ca benëꞌ, bsölëꞌë laꞌ yël queëꞌ yuguꞌ bönniꞌ yajxaquëꞌë niꞌ. \v 6 Burujëꞌ caꞌ catiꞌ niꞌ zoa yelátiꞌdauꞌz gbidz len yajxaquëꞌë yelaꞌquëꞌ bönniꞌ nacuaꞌzëꞌ caꞌ niꞌ, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: “¿Bizx quië zóatsaliꞌ ni caꞌz gdu dza, cutu bi dxin runliꞌ?” \v 7 Tëꞌ lëꞌ bönniꞌ naꞌ, taꞌnë́ꞌ: “Nutu nu benn xchintuꞌ.” Niꞌr rëꞌ lequëꞌ: “Gul‑tséaj caꞌ lbiꞌiliꞌ ga nac laꞌ yël quiaꞌ, atiꞌ quizxjaꞌ lbiꞌiliꞌ le nac tsahuiꞌ.” \v 8 Catiꞌ chzoa gal, bönniꞌ xan laꞌ yël naꞌ rëꞌ bönniꞌ yuꞌu lu nëꞌë dxin naꞌ, rnëꞌ: “Blidz‑quëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, atiꞌ guꞌu lazxjquëꞌ, quizxjuꞌ ziꞌal bönniꞌ naꞌ guladxinëꞌ yajseytë. Udx naꞌ quizxjuꞌ bönniꞌ naꞌ guladxinëꞌ zíꞌatël.” \v 9 Niꞌr guladxinëꞌ bönniꞌ yjenquëꞌ dxin catiꞌ niꞌ zoa yelátiꞌdauꞌz gbidz, len gulaziꞌë tu tuhueajquëꞌ dumí lazxj qui tu dza. \v 10 Catiꞌ guladxinëꞌ bönniꞌ yjenquëꞌ dxin zíꞌatël, gláquinëꞌ huaziꞌquëꞌ yelatiꞌ, san lëzcaꞌ gulaziꞌë tu tuhueajquëꞌ dumí lazxj qui tu dza. \v 11 Catiꞌ gulaziꞌë lei, gulanëtsquëꞌ queëꞌ bönniꞌ xan yuꞌu naꞌ, \v 12 taꞌnë́ꞌ: “Bönniꞌ ni guladxinëꞌ ga yajseytë, tu chiꞌz glunëꞌ dxin, len tuz ca gdizxjtsuꞌ lequëꞌ ca netuꞌ, atiꞌ netuꞌ ni bentuꞌ dxin gdu dza, gúguitscatuꞌ gbidz.” \v 13 Bubiꞌë didzaꞌ xan laꞌ yël naꞌ, rëꞌ tuëꞌ: “Böchaꞌa, cutu bi runaꞌ quiuꞌ le cunác tsahuiꞌ. ¿Naruꞌ cu bugáꞌn tsáhuiꞌruꞌ siꞌu tu dumí lazxj qui tu dza? \v 14 Gzxiꞌ lazxjuꞌ, len böaj lidxuꞌ. Nedaꞌ rëꞌndaꞌ quizxjaꞌ bönniꞌ ni yjenëꞌ dxin ga yajseytë laꞌ leyz ca naꞌ rguizxjaꞌ liꞌ. \v 15 ¿Naruꞌ cu dë lu naꞌa gunaꞌ ca rëꞌndaꞌ len yuguꞌ le naqui quiaꞌ? ¿Naruꞌ ruzxéꞌitsanuꞌ‑nëꞌ lzaꞌu le runnaꞌ queëꞌ szxöni?” \v 16 Cni nac, laꞌquëꞌ bönniꞌ, tuꞌcáꞌn lequëꞌ caꞌz bunách, lacquëꞌ blau, atiꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ, nacquëꞌ blau, lugaꞌnëꞌ caꞌz. Zian nup nulidzaꞌ, san nabábz nup laꞌrögac. \s1 Rguíxjöꞌë leyúbl Jesús ca ziꞌa ludöddëꞌ Lëꞌ \p \v 17 Catiꞌ niꞌ yuꞌë nöz Jesús, zijëꞌ Jerusalén, bchëꞌë quizi idxínnutëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, len rëꞌ lequëꞌ: \p \v 18 ―Gul‑yutscaꞌ, rbenruꞌ zijruꞌ Jerusalén, atiꞌ niꞌ soa nu udö́d nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, lu naꞌquëꞌ bxuz uná bëꞌ len lu naꞌquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, atiꞌ laꞌchuguëꞌ quiaꞌ gatiaꞌ. \v 19 Ludödëꞌ nedaꞌ lu naꞌquëꞌ bönniꞌ gzaꞌa quië lutitjëꞌ nedaꞌ. Laꞌguinëꞌ nedaꞌ len ludë́ꞌë nedaꞌ lëꞌi yag cruz, san catiꞌ gac tsonn dza, Dios uspanëꞌ nedaꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \s1 Le gnábinu Jesús xnaꞌquëꞌ Jacobo len Juan \p \v 20 Niꞌr bdxinnu ga zoëꞌ Jesús xnaꞌquëꞌ Jacobo len Juan, yuguꞌ zxiꞌnëꞌ Zebedeo, dzagquëꞌ‑nu chopëꞌ ni, atiꞌ buzechu zxibnu lahuëꞌ Jesús, len gnábinu Lëꞌ tu le uzáꞌ ladxëꞌë queënu. \v 21 Jesús gnabnëꞌ‑nu, rnëꞌ: \p ―¿Bizxa rëꞌnnuꞌ? \p Rënu Lëꞌ: \p ―Gna bëꞌ cöꞌbiꞌ tubiꞌ zxiꞌnaꞌ ni cuit lëꞌu yubél len yetubiꞌ cöꞌbiꞌ cuit lëꞌu yögl ga niꞌ gna bëꞌu. \p \v 22 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu nö́ziliꞌ le rnabliꞌ. ¿Naruꞌ huac guaꞌ glenliꞌ le sacaꞌ quiꞌa nedaꞌ, len gdil‑liꞌ nis ca gdilaꞌ nedaꞌ nis, gatiaꞌ? \p Tëꞌ Lëꞌ: \p ―Huactuꞌ. \p \v 23 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë le ral‑laꞌ sacaꞌ quiꞌa nedaꞌ, gac caꞌ queëliꞌ, len le ral‑laꞌ gdilaꞌ nedaꞌ nis, gatiaꞌ, gdil‑liꞌ caꞌ nis lbiꞌiliꞌ, san quië cöꞌliꞌ cuit lëꞌa yubél o cuit lëꞌa yögl, cutu dë lu naꞌa nu guꞌa qui, san gataꞌ quegac nup niꞌ chnupë́ꞌë quegac Xuzaꞌ. \p \v 24 Catiꞌ gulayönnëꞌ lë ni yechíëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, gulaleynëꞌ. \v 25 Niꞌr bulidzëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nö́ziczliꞌ ca tunëꞌ bönniꞌ taꞌná béꞌinëꞌ bunách gzaꞌa, rdödtë bëꞌi taꞌná béꞌinëꞌ lequëꞌ, atiꞌ nup niꞌ nacgacr blau taꞌná beꞌi laꞌ lzaꞌgacz. \v 26 Cutu gac cni queëliꞌ. Nútiꞌtëzl‑liꞌ lbiꞌiliꞌ nu rëꞌni gac zxön ga zoaliꞌ, nu ni ral‑laꞌ gun dxin qui yezícaꞌrliꞌ. \v 27 Lëzcaꞌ cni, nútiꞌtëzl‑liꞌ lbiꞌiliꞌ nu guëꞌni gac blau, ral‑laꞌ gac ca bönniꞌ nadaꞌu qui yezícaꞌrliꞌ. \v 28 Lëzcaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, bidaꞌ ni, clëg quië nu gun xchinaꞌ, san quië gunaꞌ xchingac bunách, len udödaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quiaꞌ, le quizxjdaꞌ quegac bunách zian quië lulá. \s1 Ruúnëꞌ Jesús chopëꞌ bönniꞌ nachúl lauquëꞌ \p \v 29 Catiꞌ niꞌ tuꞌrujëꞌ yödz Jericó, zjaclen Jesús bunách zian. \v 30 Nacuꞌë niꞌ chopëꞌ bönniꞌ nachúl lauquëꞌ, röꞌquëꞌ raꞌ nöz. Catiꞌ gulayönnëꞌ rdödëꞌ niꞌ Jesús, gluꞌë zidzj didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Xan, zxiꞌn xsoëꞌ David, buechiꞌ ladxiꞌ netuꞌ. \p \v 31 Gulaná beꞌi lequëꞌ bunách zian nacuáꞌ niꞌ quië laꞌcuꞌë dxiz, san zidzjr gluꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Xan, zxiꞌn xsoëꞌ David, buechiꞌ ladxiꞌ netuꞌ. \p \v 32 Niꞌr gzëꞌ rbözëꞌ Jesús, len bulidzëꞌ lequëꞌ, atiꞌ gnabnëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Bizxa rë́ꞌniliꞌ gunaꞌ queëliꞌ? \p \v 33 Tëꞌ Jesús: \p ―Xan, rë́ꞌnituꞌ gunuꞌ ga huöalj yöj lautuꞌ. \p \v 34 Niꞌr buechiꞌ ladxëꞌë lequëꞌ Jesús len gdanëꞌ yöj lauquëꞌ. Laꞌ guluhuöaljtë yöj lauquëꞌ, atiꞌ yjáclenëꞌ Jesús. \c 21 \s1 Ba zxön ryaziëꞌ Jesús yödz Jerusalén \p \v 1 Catiꞌ guladxíngalëꞌ yödz Jerusalén, len niꞌ nacuꞌë ga dë yödz Betfagé ga naꞌ zoa Guiꞌa Ga Röꞌgac Yag Olivo, niꞌr bsölëꞌë Jesús chopëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, \v 2 len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑tseajtscaꞌ yödzdauꞌ niꞌ ca dödl ga ni zoaruꞌ, atiꞌ laꞌ tsajxácaꞌtëliꞌ‑baꞌ tubaꞌ burro gnaꞌ nágaꞌbaꞌ, len dzag lëbaꞌ tubaꞌ burro byuꞌdauꞌ. Gul‑tsajsédx‑baꞌ len gchëꞌliꞌ‑baꞌ quiaꞌ ni. \v 3 Chquiꞌ nu bi guië lbiꞌiliꞌ, gul‑guië́ nu naꞌ: “Xanruꞌ rquinnëꞌ‑baꞌ.” Niꞌr gsölëꞌë quiaꞌ lecbaꞌ. \p \v 4 Cni guc quië butság ca naꞌ buzujëꞌ lu guich bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: \q1 \v 5 Gul‑guië́ nup nacuáꞌ yödz Sión, \q1 Gul‑yutscaꞌ, zëꞌë queëliꞌ Bönniꞌ gna béꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ. \q1 Lu yöl‑laꞌ nöxj ladxiꞌ queëꞌ dxiëꞌ‑baꞌ tubaꞌ burro. \q1 Dxiëꞌ cúdzuꞌbaꞌ búrrodauꞌ nacbaꞌ zxiꞌnbaꞌ böaꞌ ruaꞌbaꞌ yuaꞌ. \p \v 6 Niꞌr yjaquëꞌ niꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ glunëꞌ ca naꞌ gna béꞌinëꞌ lequëꞌ Jesús. \v 7 Gulachë́ꞌë‑baꞌ burro gnaꞌ naꞌ len burro byuꞌdauꞌ naꞌ, atiꞌ guludxíëꞌ cúdzuꞌcbaꞌ yuguꞌ lariꞌ guitsaꞌ quequëꞌ, atiꞌ lahui lariꞌ naꞌ gdxiëꞌ Jesús. \v 8 Nacuáꞌ caꞌ niꞌ bunách zian, atiꞌ gulachílj laꞌ nöz yuguꞌ lariꞌ taꞌxóa cúdzuꞌquëꞌ. Yelaꞌquëꞌ guluchibëꞌ zin le guluzxóëꞌ ga nac laꞌ nöz. \v 9 Zidzj gluiꞌ didzaꞌ bunách naꞌ nanörgac len nup naꞌ zjaclen Jesús, taꞌnë́ꞌ: \p ―Yöl‑laꞌ ba Lëꞌ, zxiꞌn xsoëꞌ David. Bicaꞌ ba nu ni zaꞌ niꞌa qui lëꞌ Xanruꞌ. Yöl‑laꞌ ba Dios. \p \v 10 Catiꞌ gyaziëꞌ Jesús Jerusalén, glun rusbö́ yúguꞌtë bunách lu yödz naꞌ, atiꞌ zian nup glë lzaꞌgac, taꞌná: \p ―¿Nuzxa caz bönniꞌ ni? \p \v 11 Yelaꞌgac bunách niꞌ taꞌná: \p ―Nu ni Jesús, bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, nac ladzëꞌ Nazaret luyú Galilea. \s1 Jesús rulatjëꞌ löꞌa gdauꞌ \p \v 12 Catiꞌ gyaziëꞌ Jesús löꞌa gdauꞌ queëꞌ Dios, buláguëꞌë niꞌl yúguꞌtë nup tutiꞌ len taꞌu ga nac löꞌa gdauꞌ naꞌ. Burixëꞌ caꞌ yuguꞌ blag quequëꞌ bönniꞌ tuꞌtsë́ꞌë dumí yödz ziꞌtuꞌ, len yuguꞌ le taꞌböꞌi nup tutiꞌ budödauꞌ. \v 13 Rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nayúj lu guich laꞌy, rna: “Lidxaꞌ siꞌ lei, yuꞌu ga nu ulídz Dios”, san lbiꞌiliꞌ chnunliꞌ ni ca nac bloj quegac gban. \p \v 14 Catiꞌ niꞌ zoëꞌ Jesús nchil gdauꞌ, guladxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ nachúl lauquëꞌ len bönniꞌ cutaꞌzë́ꞌë, atiꞌ Lëꞌ bunëꞌ lequëꞌ. \v 15 Gulaleynëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi catiꞌ gulaléꞌinëꞌ yuguꞌ yöl‑laꞌ huac ni runëꞌ Jesús, len gulayönnëꞌ tuiꞌbiꞌ zidzj didzaꞌ biꞌidauꞌ ga nac nchil gdauꞌ, taꞌnabiꞌ: \p ―Bicaꞌ ba Lëꞌ, zxiꞌn xsoëꞌ David. \p \v 16 Niꞌr tëꞌ Jesús: \p ―¿Naruꞌ cu ryönnuꞌ ca taꞌnabiꞌ biꞌi ni? \p Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Ja, ryöndaꞌ. ¿Naruꞌ gatga nulábiniliꞌ le nayúj lu guich laꞌy cnicz ral‑laꞌ gac? Cni rna: “Liꞌ benuꞌ ga glul‑lbiꞌ yöl‑laꞌ ba le nac gdu yuguꞌ biꞌi cuidiꞌ len yuguꞌ biꞌidauꞌ niꞌ tádxiꞌbiꞌ.” \p \v 17 Niꞌr bucaꞌnëꞌ lequëꞌ Jesús len burujëꞌ Jerusalén, atiꞌ gyijëꞌ Betania ga niꞌ bugaꞌnëꞌ gdu yël. \s1 Jesús rulídz ziꞌë yag higo \p \v 18 Catiꞌ zaꞌ reníꞌ, atiꞌ niꞌ zhuöjëꞌ Jesús Jerusalén, rdunëꞌ. \v 19 Bléꞌinëꞌ tu yag higo zoa gal‑laꞌ cuiti nöz, atiꞌ gbiguëꞌë ga naꞌ zoa, san cutu bi bdzö́linëꞌ lu yag naꞌ. Xlaguiꞌz dxia. Niꞌr Jesús gudxëꞌ lei: \p ―Cutur cuia le rbia quiuꞌ. \p Laꞌ gbidxtë yag higo naꞌ. \v 20 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lë ni bönniꞌ usë́d queëꞌ, gulubannëꞌ, atiꞌ gulanabnëꞌ Jesús, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nacxcz guc, gbidxtë yag ni? \p \v 21 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, chquiꞌ tséjlëꞌliꞌ Dios len cugác chop ládxiꞌliꞌ, clëgz huac gunliꞌ ca naꞌ benaꞌ qui yag ni, san chquiꞌ guiëliꞌ guiꞌa ni: “Bcuit len yajsóa lu nis zxön”, gac ca naꞌ gnaliꞌ. \v 22 Lëzcaꞌ cni, yúguꞌtë le gnabliꞌ catiꞌ ulidzliꞌ‑nëꞌ Dios, chquiꞌ huayéjlëꞌliꞌ gunnëꞌ queëliꞌ Dios, huaziꞌliꞌ lë naꞌ gnabliꞌ. \s1 Yöl‑laꞌ uná bëꞌ dë lu nëꞌë Jesús \p \v 23 Niꞌr gyaziëꞌ Jesús nchil gdauꞌ, len tsal niꞌ rusëdnëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ, guladxinëꞌ ga zoëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi, atiꞌ gulanabnëꞌ Jesús, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa yöl‑laꞌ uná bëꞌ dë lu naꞌu, runtsuꞌ yuguꞌ lë ni? ¿Nuzxa budö́d lu naꞌu yöl‑laꞌ uná bëꞌ ni? \p \v 24 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Lëzcaꞌ nedaꞌ gnábtsquiꞌdaꞌ lbiꞌiliꞌ tu didzaꞌ. Chquiꞌ quíxjöiꞌliꞌ nedaꞌ ca nac, nedaꞌ caꞌ gyëpaꞌ lbiꞌiliꞌ bizxa yöl‑laꞌ uná bëꞌ dë lu naꞌa runaꞌ cni. \v 25 ¿Nuzxa caz bsölaꞌ Juan, buquilëꞌ bunách nis? ¿Naruꞌ Dios bsölëꞌë lëꞌ, o gulasölëꞌë lëꞌ bönniꞌ? \p Niꞌr gulazú lauquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ naꞌ taꞌnë́ꞌ laꞌ légaczëꞌ: \p ―Chquiꞌ gnaruꞌ: Dios bsölëꞌë lëꞌ, laꞌ guiëtëꞌ rëꞌu: “¿Bizx quië cutu gyéjlëꞌliꞌ lëꞌ?” \v 26 Naꞌa, chquiꞌ gnaruꞌ: Gulasölëꞌë lëꞌ bönniꞌ, rádxiruꞌ bunách lu yödz le taꞌyejlëꞌë yúguꞌtëꞌ Juan naꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p \v 27 Qui lë ni naꞌ gulubiꞌë didzaꞌ, tëꞌ Jesús: \p ―Cutu nö́zituꞌ. \p Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nedaꞌ caꞌ, cutu gyëpaꞌ lbiꞌiliꞌ bizxa yöl‑laꞌ uná bëꞌ dë lu naꞌa runaꞌ lë ni. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac quecbiꞌ chopbiꞌ biꞌi bönniꞌ queëꞌ tu bönniꞌ \p \v 28 Niꞌr Jesús gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ naꞌ: \p ―¿Nacx runi lbiꞌiliꞌ? Zoëꞌ bönniꞌ nacuaꞌbiꞌ chopbiꞌ biꞌi bönniꞌ queëꞌ, atiꞌ yjödxëꞌ‑biꞌ tubiꞌ biꞌi queëꞌ naꞌ, gnëꞌ: “Zxiꞌnaꞌ, gyeaj naꞌa tsjenuꞌ dxin ga nac laꞌ yël quiaꞌ ga röꞌgac lba uva.” \v 29 Bubiꞌbiꞌ didzaꞌ biꞌi naꞌ, gudxbiꞌ‑nëꞌ: “Cutu rëꞌndaꞌ tsijaꞌ.” Gdöd niꞌ bubíꞌi ládxiꞌbiꞌ atiꞌ yjenbiꞌ dxin. \v 30 Niꞌr bönniꞌ naꞌ yjödxëꞌ‑biꞌ yetubiꞌ biꞌi queëꞌ naꞌ, len laꞌ leyz ca gnëꞌ, atiꞌ bubiꞌbiꞌ didzaꞌ biꞌi ni, gudxbiꞌ‑nëꞌ: “Huac, Dad. Huayijaꞌ.” Cutu gyeajbiꞌ biꞌi ni. \v 31 ¿Núzxalbiꞌ biꞌi chop ni benbiꞌ le bdzag ladxëꞌë xuzbiꞌ? \p Gulubiꞌë didzaꞌ, tëꞌ Jesús: \p ―Biꞌi ziꞌal naꞌ. \p Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, laꞌnörëꞌ ca lbiꞌiliꞌ yuguꞌ bönniꞌ uquízxj tuaꞌdöꞌ len yuguꞌ ngul udá dzag, laꞌyaziëꞌ ga niꞌ rna bëꞌë Dios. \v 32 Cni gac, le bidëꞌ ga zoaliꞌ Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis, len busëdnëꞌ lbiꞌiliꞌ le nac tsahuiꞌ ca ral‑laꞌ gunliꞌ, atiꞌ lbiꞌiliꞌ cutu gyéjlëꞌliꞌ lëꞌ, san gulayejlëꞌë lëꞌ yuguꞌ bönniꞌ uquízxj len yuguꞌ ngul udá dzag. Zal‑laꞌ bléꞌiliꞌ lë ni, cutu bubíꞌi ládxiꞌliꞌ quië tséjlëꞌliꞌ lëꞌ. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac quequëꞌ bönniꞌ huen dxin cunacquëꞌ tsahuiꞌ \p \v 33 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Gul‑zë́ nagliꞌ yetú le gunaꞌ lsaquiꞌ. Zoëꞌ bönniꞌ xan yuꞌu, atiꞌ bönniꞌ ni guzëꞌ laꞌ yël queëꞌ yuguꞌ lba uva. Glequëꞌ liꞌaj qui len bchöꞌnëꞌ lerui guiöj ga gsiëꞌ xisi uva naꞌ. Benëꞌ caꞌ tu yuꞌu xtsaꞌ ga nu uyú gdutë laꞌ yël queëꞌ. Niꞌr budödëꞌ laꞌ yël naꞌ lu naꞌquëꞌ bönniꞌ huen dxin, laꞌziꞌë quequëꞌ latiꞌ hueaj, atiꞌ gyijëꞌ yödz ziꞌtuꞌ. \p \v 34 ’Catiꞌ chbdxin dza luchibëꞌ laꞌ yël naꞌ, bsölëꞌë bönniꞌ xan laꞌ yël laꞌquëꞌ niꞌa nëꞌë ga naꞌ nacuꞌë bönniꞌ huen dxin niꞌ quië luziꞌë lu naꞌquëꞌ uláz queëꞌ. \v 35 Niꞌr yuguꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ gulazönëꞌ yuguꞌ niꞌa nëꞌë naꞌ. Glunëꞌ huëꞌ tuëꞌ len yetúëꞌ caꞌ guludöddëꞌ lëꞌ, len yetúëꞌ gululadxëꞌ lëꞌ guiöj. \v 36 Leyúbl bsölëꞌë caꞌ yelaꞌquëꞌ niꞌa nëꞌë bönniꞌ xan laꞌ yël naꞌ, glaquëꞌ ziántërëꞌ ca nup naꞌ bsölëꞌë ziꞌal, atiꞌ laꞌ tuz ca glunëꞌ quequëꞌ bönniꞌ huen dxin niꞌ. \p \v 37 ’Ga yajseytë, bsölëꞌë caꞌ zxiꞌnëꞌ ga naꞌ nacuꞌë. Gzaꞌ ladxëꞌë, rnëꞌ: “Hualunëꞌ ba laꞌn biꞌi quiaꞌ.” \v 38 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ‑biꞌ zxiꞌnëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, laꞌ gulanatëꞌ laꞌ légaczëꞌ: “Biꞌi ni gaqui queëbiꞌ laꞌ yël ni. Gul‑dá, gdö́diruꞌ‑biꞌ, atiꞌ gaqui queëruꞌ le ral‑laꞌ gaqui queëbiꞌ.” \v 39 Niꞌr gulazönëꞌ‑biꞌ, atiꞌ gulubijëꞌ‑biꞌ niꞌl laꞌ yël ga naꞌ röꞌgac lba uva, atiꞌ niꞌ guludöddëꞌ‑biꞌ. \p \v 40 Niꞌr Jesús gnabnëꞌ lequëꞌ, gnëꞌ: \p ―Catiꞌ udxinëꞌ bönniꞌ xan laꞌ yël naꞌ, ¿nacx gunëꞌ quequëꞌ bönniꞌ huen dxin niꞌ? \p \v 41 Gulubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ gdauꞌ naꞌ, tëꞌ Jesús: \p ―Usnitiëꞌ bönniꞌ tuaꞌdöꞌ naꞌ, atiꞌ laꞌ yël queëꞌ naꞌ udödëꞌ lu naꞌquëꞌ yelaꞌquëꞌ bönniꞌ huen dxin, bönniꞌ luꞌë lëꞌ uláz queëꞌ catiꞌ gdxin dza luchibëꞌ lei. \p \v 42 Niꞌr gudxëꞌ lequëꞌ Jesús: \p ―¿Naruꞌ gatga nulábniliꞌ lë naꞌ nayúj lu guich laꞌy ca nac lë ni? Cni rna: \q1 Guiöj naꞌ gularuꞌnëꞌ bönniꞌ tuꞌcuꞌë zöꞌö, \q1 Laꞌ guiöj naꞌz chnac guiöj len zöꞌö. \q1 Lëczëꞌ Xanruꞌ benëꞌ ga nac cni \q1 Atiꞌ nac tu le run ga rubániruꞌ. \m \v 43 Qui lë ni naꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, xlatjliꞌ ga naꞌ rna bëꞌë Dios gdua queëliꞌ len gataꞌ quegac bunách lun ca ral‑laꞌ gun nu nadel‑liꞌ latj niꞌ. \v 44 Nu gtup lu guiöj ni, laꞌ cuinzi quitsj, atiꞌ chquiꞌ guiöj ni tsajbagaꞌ bönniꞌ, uzxúzxj lëꞌ. \p \v 45 Catiꞌ gulayönnëꞌ lë naꞌ benëꞌ lsaquiꞌ Jesús yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, táquibeꞌinëꞌ bëꞌë didzaꞌ Jesús ca nac quequëꞌ. \v 46 Gulazú gulaböꞌë laꞌzönëꞌ Jesús, san gládxinëꞌ bunách zian nacuáꞌ niꞌ le taꞌyejlëꞌ naquëꞌ Jesús bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \c 22 \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac qui lni qui yöl‑laꞌ rutság naꞌ \p \v 1 Leyúbl bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ Jesús, benëꞌ lsaquiꞌ, rnëꞌ: \p \v 2 ―Ca gac quegac nup laꞌyáz ga rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá nac ca guc quegac nup bulidzëꞌ bönniꞌ rna bëꞌë catiꞌ benëꞌ lni qui dza utság naꞌbiꞌ biꞌi bönniꞌ queëꞌ. \v 3 Bsölëꞌë niꞌa nëꞌë tsajxiꞌquëꞌ nup naꞌ chnulidzëꞌ lid lni queëbiꞌ, san cutu glëꞌnnëꞌ lidëꞌ. \v 4 Niꞌr bsölëꞌë yelaꞌquëꞌ niꞌa nëꞌë len gudxëꞌ lequëꞌ: “Gul‑tsjödxtscaꞌ nup naꞌ chnulidzaꞌ, guiëliꞌ lequëꞌ: Gul‑yutscaꞌ, chnupáꞌa laꞌ huagu. Chbudö́dcdaꞌ‑baꞌ yuguꞌ xpëdxaꞌ len yuguꞌ böaꞌ bëdx renniꞌ quiaꞌ. Yúguꞌtë chnupáꞌa. Gul‑dá, soaruꞌ lni queëbiꞌ biꞌi quiaꞌ utság naꞌbiꞌ.” \v 5 Cutu glunëꞌ lequëꞌ ba laꞌn bönniꞌ naꞌ yajlidzquëꞌ, atiꞌ yjaquëꞌ qui queëquëꞌ. Tuëꞌ yjenëꞌ dxin, len yetúëꞌ gyijëꞌ tsjöꞌu tsjë́tiꞌë. \v 6 Yelaꞌquëꞌ gulazönëꞌ yuguꞌ niꞌa nëꞌë naꞌ, atiꞌ gluꞌë döꞌ quequëꞌ len guludödcdëꞌ lequëꞌ. \v 7 Catiꞌ byönnëꞌ lë ni bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë, gleynëꞌ len bsölëꞌë bönniꞌ queëꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, guludödcdëꞌ bönniꞌ gdödi bunách naꞌ, atiꞌ guluquel‑lëꞌë guiꞌ ladzquëꞌ. \v 8 Niꞌr gudxëꞌ yuguꞌ niꞌa nëꞌë bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë, gnëꞌ: “Le nactë chnupáꞌa qui lni naꞌ, san bönniꞌ niꞌ bulidzaꞌ lequëꞌ, cutu glaquëꞌ lsacaꞌ djaquëꞌ lni quiaꞌ. \v 9 Gul‑tseajtscaꞌ gap nac laꞌ nöz len gul‑lídz yúguꞌtë nup tsajxácaꞌliꞌ niꞌ lid lni queëbiꞌ biꞌi quiaꞌ utság naꞌbiꞌ.” \v 10 Niꞌr gularujëꞌ niꞌa nëꞌë naꞌ, zjaquëꞌ gap nac laꞌ nöz, atiꞌ gulutubëꞌ yúguꞌtë nup niꞌ yajxácaꞌquëꞌ, yuguꞌ bönniꞌ dxiꞌa len bönniꞌ tuaꞌdöꞌ, atiꞌ ga naꞌ rac lni gdzaꞌr bunách. \p \v 11 ’Catiꞌ gyaziëꞌ bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë quië uyúëꞌ nup niꞌ nudubgac, niꞌ bléꞌinëꞌ tu bönniꞌ cutu nacuëꞌ lariꞌ dxiꞌa le bunödzjëꞌ quequëꞌ bönniꞌ nacuꞌë lni naꞌ. \v 12 Niꞌr gudxëꞌ bönniꞌ naꞌ: “Böchaꞌa, ¿zoatsuꞌ ni len cutu nacuꞌ lariꞌ dxiꞌa bunödzjaꞌ quegac nup nacuáꞌ lni?” Bönniꞌ naꞌ buséyj ruꞌë. \v 13 Niꞌr gudxëꞌ nup naꞌ tun xchinëꞌ bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë, gnëꞌ: “Gul‑gugaꞌ niꞌa nëꞌë bönniꞌ ni. Gul‑tsajchúꞌn‑nëꞌ niꞌl ga naꞌ röꞌ chul. Niꞌ cödxëꞌ len utíl‑l layëꞌë, lu yöl‑laꞌ ruhuiꞌni queëꞌ.” \p \v 14 Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Zian nup nulidzaꞌ, san nabábz nup laꞌrögac. \s1 Didzaꞌ bëꞌë Jesús ca nac le rguizxj lazruꞌ \p \v 15 Niꞌr guluzë́ꞌë niꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, atiꞌ glun xtídzaꞌquëꞌ lunëꞌ ga bi gnëꞌ Jesús quië gac luquíëꞌ Lëꞌ. \v 16 Quië lunëꞌ cni, gulasölëꞌë ga zoëꞌ Jesús laꞌquëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ lequëꞌ len bönniꞌ daꞌquëꞌ Herodes, nup naꞌ glë Jesús: \p ―Bönniꞌ Usëdi, nö́zituꞌ ruꞌu didzaꞌ Liꞌ catëz nac len nac gdutë li ca rusëdnuꞌ le naqui queëꞌ Dios, len cutu ruiꞌ ladxuꞌu le taꞌná quiuꞌ bunách, le cutu rbequi xbeynuꞌ bunách ca nac le taꞌnáz bunách naꞌ. \v 17 Gdixjöiꞌ netuꞌ. ¿Nacx runi liꞌ? ¿I run bayúdx o cutu run bayúdx quizxj laztuꞌ queëꞌ César, bönniꞌ yödz ziꞌtuꞌ naꞌ rna béꞌinëꞌ rëꞌu? \p \v 18 Ráquibeꞌinëꞌ Jesús tëꞌnnëꞌ lubijëꞌ Lëꞌ didzaꞌ, atiꞌ gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ, ¿bizx quië ruiꞌliꞌ didzaꞌ le ruzóa nedaꞌ raꞌ guiꞌa? \v 19 Gul‑luíꞌi nedaꞌ dumí le rguizxj lazliꞌ. \p Niꞌr gululuiꞌinëꞌ Lëꞌ tu dumí yödz Roma. \v 20 Jesús gnabnëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Nuzxa lahui zoa ni, len nuzxa lei zoa lëꞌi dumí ni? \p \v 21 Tëꞌ Lëꞌ: \p ―Queëꞌ César naꞌ. \p Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑quizxjëꞌ César le naqui queëꞌ César, atiꞌ Dios le naqui queëꞌ Dios. \p \v 22 Catiꞌ gulayönnëꞌ lë ni, gulubannëꞌ ca nac didzaꞌ dxiꞌa bubiꞌë Jesús, atiꞌ gulucaꞌnëꞌ Lëꞌ, zhuöjctëꞌ. \s1 Taꞌnabi yudxnëꞌ Jesús ca ral‑laꞌ lubán nup chnatgac \p \v 23 Laꞌ dza niꞌz guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ gdauꞌ saduceo, nup naꞌ taꞌná cutu lubán nup chnatgac, atiꞌ gulanabnëꞌ Jesús, \v 24 taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, Moisés gnëꞌ: “Chquiꞌ gatiëꞌ bönniꞌ zoanu ngul queëꞌ, len nutu nu biꞌi queëꞌ zoabiꞌ, niꞌr biꞌi böchëꞌë bönniꞌ naꞌ ral‑laꞌ utság náꞌlenbiꞌ‑nu ngul queëꞌ, cui nit diꞌa dza queëꞌ bönniꞌ bö́chiꞌbiꞌ naꞌ.” \v 25 Gulacuaꞌbiꞌ ga zoatuꞌ gadx biꞌi bönniꞌ nac bö́chiꞌcbiꞌ. Biꞌi ziꞌal naꞌ butság náꞌlenbiꞌ‑nu ngul, atiꞌ gúttëbiꞌ. Le nutu nu biꞌi queëbiꞌ zoabiꞌ, biꞌi buróp naꞌ butság náꞌlenbiꞌ‑nu ngul uzë́b queëbiꞌ biꞌi bö́chiꞌbiꞌ naꞌ. \v 26 Lëzcaꞌ cni guc queëbiꞌ biꞌi buróp naꞌ, lencaꞌ queëbiꞌ biꞌi bunn, len laꞌ tuz ca guc quecbiꞌ igádxtëbiꞌ, glatbiꞌ yúguꞌtëbiꞌ. \v 27 Ga budxtë gutnu caꞌ ngul naꞌ. \v 28 Catiꞌ gdxin dza lubán nup chnatgac, ¿núzxalbiꞌ biꞌi gadx niꞌ gáquinu queëbiꞌ ngul naꞌ, le gulutság náꞌlenbiꞌ‑nu ngul naꞌ yúguꞌtëbiꞌ? \p \v 29 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nachíxitsquiliꞌ lbiꞌiliꞌ le curéjniꞌliꞌ le nayúj lu guich laꞌy, len le cunúnbëꞌliꞌ yöl‑laꞌ huac queëꞌ Dios. \v 30 Catiꞌ gdxin dza lubán nup chnatgac, cutur gac yöl‑laꞌ rzoalen ngul, len cutu lutság naꞌquëꞌ, san lacquëꞌ ca nacquëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios nacuꞌë yehuaꞌ yubá. \v 31 Ca naꞌ ral‑laꞌ lubán nup chnatgac, ¿naruꞌ cu nulábiniliꞌ lë naꞌ gudxczëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios? \v 32 Cni gnëꞌ: “Nedaꞌ nacaꞌ Dios queëꞌ Abraham len Dios queëꞌ Isaac, len Dios queëꞌ Jacob.” Dios naꞌ cutu naquëꞌ Dios quegac nup natgac tsaz, san naquëꞌ Dios quequëꞌ bönniꞌ ni nabanquëꞌ zal‑laꞌ glatiëꞌ. \p \v 33 Catiꞌ gulayöni didzaꞌ ni bunách nacuáꞌ niꞌ, gulubannëꞌ ca nac lë naꞌ rusëdnëꞌ lequëꞌ Jesús. \s1 Zxba queëꞌ Dios le nac blau \p \v 34 Catiꞌ gláquibeꞌinëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo ca benëꞌ Jesús, buseyjëꞌ rúꞌaquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ saduceo, niꞌr guludubëꞌ yúguꞌtëꞌ. \v 35 Tuëꞌ bönniꞌ nutsëꞌë ladjquëꞌ len nazëdëꞌ zxba queëꞌ Moisés, guꞌnnëꞌ siꞌ bëꞌë Jesús. \v 36 Qui lë ni naꞌ gnabnëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, ¿bizxal zxba queëꞌ Dios nac blau? \p \v 37 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Gdxiꞌinuꞌ Xanuꞌ Dios gdu ladxuꞌu, len gdu icj ládxiꞌdaꞌu, lencaꞌ len gdu yöl‑laꞌ rejniꞌi quiuꞌ. \v 38 Zxba ni nac blau len nactër zxön. \v 39 Zxba naꞌ nac buróp, laꞌ tuz ca nac, len cni rna: “Gdxiꞌinuꞌ böchiꞌ lzaꞌu ca nadxíꞌi cuinuꞌ.” \v 40 Chop zxba ni nac ga zön yúguꞌtë le rna bëꞌ zxba queëꞌ Dios, len yúguꞌtë le gulusëdnëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \s1 ¿Nuzxa zxiꞌn naquëꞌ Cristo? \p \v 41 Tsal niꞌ nacuꞌë tsazxö́n bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, Jesús gnabnëꞌ lequëꞌ, \v 42 rnëꞌ: \p ―¿Nacx runi lbiꞌiliꞌ queëꞌ Bönniꞌ naꞌ lëꞌ Cristo? ¿Nuzxa zxiꞌn naquëꞌ? \p Gulubiꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Zxiꞌn xsoëꞌ David naquëꞌ. \p \v 43 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizx quië naꞌ lëczëꞌ David bulidzëꞌ Lëꞌ, gnëꞌ: “Xanaꞌ”? Cni gnëꞌ catiꞌ niꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, gnëꞌ: \q1 \v 44 Xanruꞌ Dios gudxëꞌ Xanaꞌ: \q1 “Gröꞌ cuit lëꞌa yubél, \q1 Catiꞌ gunraꞌ ga luzechu zxibgac lauꞌ nup cutaꞌleꞌi Liꞌ dxiꞌa.” \m \v 45 Chquiꞌ David naꞌ rnëꞌ queëꞌ naquëꞌ Xanëꞌ, ¿nacxcz nac, rnaliꞌ naquëꞌ zxiꞌn xsoëꞌ David? \p \v 46 Nutu nu guc ubíꞌi didzaꞌ, atiꞌ ga gzu lau dza naꞌ, nutur nu burugui bi gnabi Lëꞌ. \c 23 \s1 Jesús ruquíëꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ \p \v 1 Niꞌr Jesús bë́ꞌlenëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ len yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ didzaꞌ. \v 2 Rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nuhuazquëꞌ xlatjëꞌ Moisés, tuꞌsëdnëꞌ bunách yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi. \v 3 Qui lë ni naꞌ, gul‑gún yúguꞌtë le lëꞌ lbiꞌiliꞌ, san cutu gunliꞌ lbiꞌiliꞌ ca naꞌ tunëꞌ lequëꞌ, le tu le taꞌnë́ꞌ len yetú le tunëꞌ. \v 4 Le taꞌná béꞌinëꞌ bunách nac ca tu yuaꞌ ziꞌi le cusaquiꞌ nu guaꞌ, atiꞌ tuꞌguꞌë lei yen zxichjgac bunách, san lequëꞌ cutu tëꞌnnëꞌ lustsáꞌlenquëꞌ lei, clëg len tuz xbönniꞌ naꞌquëꞌ. \v 5 Yúguꞌtë le tunëꞌ, tunëꞌ quië laꞌleꞌi lequëꞌ bunách, le tunëꞌ zxön le túguëꞌë yen naꞌquëꞌ len raꞌ xgaquëꞌ ga naꞌ nuzujquëꞌ tu le nayúj lu guich laꞌy, len tuꞌtunnëꞌ luzx lariꞌ nácuquëꞌ. \v 6 Tëꞌnnëꞌ laꞌböꞌë ga nac latj blau ga naꞌ tuꞌdubëꞌ tahuëꞌ, lencaꞌ ga naꞌ nac latj blau lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios. \v 7 Lëzcaꞌ cni, tëꞌnnëꞌ lugáp lequëꞌ didzaꞌ ba zxön bunách gap nac laugac bunách, len tëꞌnnëꞌ lë lequëꞌ: “Padiux, bönniꞌ usëdi.” \p \v 8 ’San lbiꞌiliꞌ, cutu ral‑laꞌ gunliꞌ ga nu guië lbiꞌiliꞌ: “Bönniꞌ usëdi”, le zoa tuz Nu nac Bönniꞌ Usëdi queëliꞌ, nedaꞌ, Cristo, atiꞌ yúguꞌtëliꞌ nacliꞌ bö́chiꞌliꞌ tuliꞌ yetuliꞌ. \v 9 Nutu nu guiëliꞌ luyú ni, cu gnaliꞌ: “Xuz”, le zoa tuz Nu nac Xuzliꞌ, zoëꞌ yehuaꞌ yubá. \v 10 Cutu gunliꞌ ga nu guië lbiꞌiliꞌ: “Xan”, le zoa tuz Nu nac Xanliꞌ, nedaꞌ, Cristo. \v 11 Nu nutsaꞌ ladjliꞌ nu run xchinliꞌ yezícaꞌrliꞌ, nu ni gactër blau ga zoaliꞌ. \v 12 Chquiꞌ nu uzóa cuini latj blau, caꞌz ugáꞌn nu naꞌ, san nu nac nöxj ladxiꞌ, gac blau. \p \v 13 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi lencaꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ. Ruzágaꞌliꞌ nöz zjaclen bunách laꞌdxín ga niꞌ rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá. Laꞌ lbiꞌizliꞌ cutu saquiꞌ tsazliꞌ, len cutu ruiꞌliꞌ latj laꞌyáz nup tëꞌni laꞌyáz. \p \v 14 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi lencaꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ. Rgualiꞌ lidxcnu ngul uzëbdauꞌ, len quië uluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ, xtsey rulidzliꞌ‑nëꞌ Dios. Qui lë ni naꞌ, zxöntër le grugu queëliꞌ sacaꞌ quiꞌliꞌ. \p \v 15 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi lencaꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ. Rdödliꞌ gdu lu nis zxön len gdu yödzlyú ni quië gunliꞌ ga tsej ladxëꞌë Dios tsazxö́n len lbiꞌiliꞌ tu bönniꞌ, len catiꞌ niꞌ chgzxáquiꞌliꞌ‑nëꞌ, runliꞌ ga nabágaꞌrëꞌ zxguiaꞌ ca lbiꞌiliꞌ, tsajtsuꞌë lu guiꞌ gabíl. \p \v 16 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ. Nachúl lauliꞌ atiꞌ rë́ꞌniliꞌ uluiꞌiliꞌ nöz bunách. Cni nac queëliꞌ le rnaliꞌ: “Chquiꞌ bi rziꞌ lu nëꞌë bönniꞌ, rneynëꞌ gdauꞌ, cutu run bayúdx, san chquiꞌ gneynëꞌ oro dzöꞌ gdauꞌ, bayúdx gun.” \v 17 Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ lau chul len cutaꞌyejniꞌi. ¿Bizxal nacr blau? ¿Naruꞌ oro naꞌ o gdauꞌ le run laꞌy oro naꞌ? \v 18 Lëzcaꞌ cni rnaliꞌ: “Chquiꞌ gneynëꞌ bcugu laꞌy bönniꞌ, cutu gun bayúdx, san chquiꞌ gneynëꞌ gun zxoa lahui, bayúdx gun.” \v 19 Lbiꞌiliꞌ, nazidliꞌ len nachúl lauliꞌ. ¿Bizxal nacr blau? ¿Naruꞌ gun zxoa lahuiz o bcugu laꞌy naꞌ run laꞌy gun naꞌ? \v 20 Qui lë ni naꞌ, chquiꞌ rneynëꞌ bcugu laꞌy bönniꞌ, rneynëꞌ lei lencaꞌ yúguꞌtë le dë lahuiz. \v 21 Lëzcaꞌ cni, chquiꞌ rneynëꞌ gdauꞌ bönniꞌ, rneynëꞌ lei lencaꞌ Dios, nunczëꞌ xlatjëꞌ niꞌ. \v 22 Lëzcaꞌ cni, chquiꞌ rneynëꞌ yehuaꞌ yubá bönniꞌ, rneynëꞌ latj ga röꞌë rna bëꞌë Dios, lencaꞌ Lëczëꞌ Dios röꞌë niꞌ. \p \v 23 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi lencaꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ. Cni nac queëliꞌ le rguizxjliꞌ qui gdauꞌ tu cuia tsa tu chi cuia le rziꞌliꞌ qui xhueaj len qui guixiꞌ anís len qui comino laꞌ huagu, san rucaꞌnliꞌ le nacr blau le rna bëꞌ zxba queëꞌ Dios, cutu runliꞌ le nac tsahuiꞌ, len cutu ruhuechiꞌ ládxiꞌliꞌ lzaꞌliꞌ, len cutu réjlëꞌliꞌ‑nëꞌ Dios. Yuguꞌ lë ni run bayúdx gunliꞌ len lëz cutu ucaꞌnliꞌ yezicaꞌ lë naꞌ runliꞌ, rguizxjliꞌ qui gdauꞌ. \v 24 Lbiꞌiliꞌ, nachúl lauliꞌ len rë́ꞌniliꞌ uluiꞌiliꞌ nöz bunách. Ca naꞌ runliꞌ nac ca rudödliꞌ bdzadzdauꞌ le riꞌjliꞌ, rubíjgacliꞌ‑baꞌ bö́ꞌyudauꞌ, san riꞌjliꞌ‑baꞌ böaꞌ taꞌbíëꞌ‑baꞌ bönniꞌ. \p \v 25 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi lencaꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ. Nacliꞌ ca zxígaꞌdauꞌ ríꞌijiliꞌ len yöꞌön ráhuiliꞌ. Rguibliꞌ le nuaꞌ cuit lëꞌi, san icj ládxiꞌdauꞌliꞌ nadzëꞌir yuguꞌ le rbanliꞌ len yuguꞌ le cunác tsahuiꞌ runliꞌ. \v 26 Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo lau chul. Ziꞌal gul‑quíb le nuaꞌ lu zxígaꞌdauꞌ len lu yöꞌön, gacliꞌ dxiꞌa lu icj ládxiꞌdauꞌliꞌ, quië gacliꞌ caꞌ dxiꞌa cuit lëꞌliꞌ. \p \v 27 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi, lencaꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ. Cni nac queëliꞌ le nacliꞌ ca yeru ba quegac nup chnatgac, le nacgac chguichdauꞌz cuit lëꞌi, len le nactë lach nalaꞌgac, san nadzë́ꞌigac dxit quegac nup chnatgac lencaꞌ yúguꞌtë le zgut. \v 28 Lëzcaꞌ cni nacliꞌ lbiꞌiliꞌ. Le nactë lahuiz ruluíꞌ cuinliꞌ tsahuiꞌ laugac bunách, san icj ládxiꞌdauꞌliꞌ nadzëꞌiz yuguꞌ le ruluíꞌz tsahuiꞌ cuini, len le cunác runliꞌ. \p \v 29 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi lencaꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ. Ruchisliꞌ lguitj qui ba gap nagáchiꞌquëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, len ruiꞌliꞌ lguitj gap nagáchiꞌgac bunách tsahuiꞌ. \v 30 Lëzcaꞌ cni rnaliꞌ: “Laꞌnaruꞌ zoatuꞌ dza niꞌtë catiꞌ gulacuꞌë xuz xtauꞌtuꞌ, cutu guntuꞌ lequëꞌ tsazxö́n catiꞌ guludödcdëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios.” \v 31 Le rnaliꞌ cni, laꞌ lbiꞌizliꞌ runliꞌ lnaꞌ lau nacliꞌ zxiꞌn xsoagac nup niꞌ guludödi bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \v 32 Cni nac, gdu ruspagaꞌ cuinliꞌ zxguiaꞌ naꞌ gulabaguëꞌë xuz xtauꞌliꞌ. \p \v 33 ’Lbiꞌiliꞌ, nacliꞌ ca yuguꞌ bël sniaꞌ len diꞌa dza quegac bël sniaꞌ. ¿Nacxcz ulaliꞌ lu le usacaꞌ ziꞌ lbiꞌiliꞌ lu guiꞌ gabíl? \v 34 Qui lë ni naꞌ, nedaꞌ gsölaꞌa queëliꞌ bönniꞌ luꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, lencaꞌ bönniꞌ taꞌyejniꞌi, len yuguꞌ bönniꞌ usëdi. Yuguꞌ bönniꞌ ni, laꞌquëꞌ gdö́diliꞌ, len yelaꞌquëꞌ udaꞌliꞌ lëꞌi yag cruz, len yelaꞌquëꞌ quinliꞌ gap nac lu yuꞌu ga rudubliꞌ rusëdliꞌ queëꞌ Dios, len ulagliꞌ lequëꞌ tu yetú yödz. \v 35 Cni gac, gbágaꞌliꞌ lbiꞌiliꞌ zxguiaꞌ qui yúguꞌtë rön quequëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ le glalj luyú, ga gdel‑laꞌ nu budödi Abel, bönniꞌ tsahuiꞌ, ga rdxintë nup guludödi Zacarías, zxiꞌnëꞌ Berequías, bönniꞌ naꞌ budö́diliꞌ‑nëꞌ gatsj lahuiꞌl ga dë gdauꞌ len ga dë bcugu laꞌy ga naꞌ tuꞌzéguiꞌquëꞌ‑baꞌ lahuëꞌ Dios böaꞌ bëdxdauꞌ. \v 36 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, yúguꞌtë lë ni laꞌbagaꞌ bunách nacuáꞌ dza ni zoaruꞌ naꞌa. \s1 Jesús rbödxëꞌ niꞌa qui yödz Jerusalén \p \v 37 Lëzcaꞌ cni gnëꞌ Jesús: \p ―Jerusalén, Jerusalén, lbiꞌiliꞌ naꞌ rudö́digacliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ tuꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios len ruládxiꞌgacliꞌ guiöj nup nasölëꞌë queëliꞌ Dios. Zian lzu guꞌndaꞌ utubaꞌ lbiꞌiliꞌ quiaꞌ, ca runbaꞌ yjëd, rutubbaꞌ zxan xilbaꞌ zxíꞌnbaꞌdauꞌ, san cutu gúꞌniliꞌ. \v 38 Gul‑yutscaꞌ, caꞌz ugáꞌn yuꞌu lidxliꞌ. \v 39 Cni gac, le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, naꞌa su lau cutur gléꞌiliꞌ nedaꞌ catiꞌ gnarliꞌ: “Laꞌy naquëꞌ bönniꞌ naꞌ zëꞌë uláz queëꞌ Xanruꞌ.” \c 24 \s1 Rguíxjöꞌë Jesús ca ziꞌa luquindjëꞌ gdauꞌ \p \v 1 Brujëꞌ nchil gdauꞌ Jesús, len tsal niꞌ ruzë́ꞌë niꞌ, gulabiguëꞌë ga zoëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ gululuiꞌinëꞌ Lëꞌ ca nacgac zöꞌö naguꞌugac liꞌaj gdauꞌ. \v 2 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Rléꞌitsaliꞌ yúguꞌtë lë ni? Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu caꞌ ugáꞌn ni guiöj nabagaꞌ lzëꞌi, le cugguíndj. \s1 Le lac bëꞌ chzoa gdxin dza udx qui yödzlyú \p \v 3 Catiꞌ niꞌ röꞌë Jesús ga nac lu Guiꞌa Ga Röꞌgac Yag Olivo, guladxinëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ ga naꞌ zoëꞌ queëzëꞌ, len tëꞌ Lëꞌ: \p ―Gdixjöiꞌ netuꞌ, ¿batx lac lë ni, len bizxa gac bëꞌ dza huöduꞌ len dza udx qui yödzlyú ni? \p \v 4 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑yú qui nadxi nu siꞌ yeꞌi lbiꞌiliꞌ \v 5 le djaquëꞌ zian bönniꞌ, siꞌ laquëꞌ ca leaꞌ nedaꞌ. Laꞌnë́ꞌ nacquëꞌ Cristo, len laꞌzíꞌ yéꞌinëꞌ bunách zian. \v 6 Huayö́niliꞌ rac gdil‑l len le ruiꞌ didzaꞌ qui gdil‑l, san cutu guni lbiꞌiliꞌ baníg, le ral‑laꞌ lac yúguꞌtë lë ni, le cutu rdxini dza udx catiꞌ lacr lë ni. \v 7 Til‑l tu yödz len yetú yödz, atiꞌ tu ga nu rna bëꞌ len yetú ga nu rna bëꞌ. Latsj guidzhuë́ꞌ zxön len gac gbin, atiꞌ zian latj saꞌ rtit. \v 8 Yúguꞌtë lë ni nacgac le laꞌzú lau yuguꞌ le laꞌzacaꞌ laꞌguíꞌi bunách. \p \v 9 ’Niꞌr ludö́d lbiꞌiliꞌ bunách lu naꞌ nu usacaꞌ ziꞌ lbiꞌiliꞌ. Luzóa lbiꞌiliꞌ tslaꞌl yúguꞌtë bunách le daꞌliꞌ nedaꞌ, len ludöddëꞌ laꞌliꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 10 Catiꞌ gac cni, gac chop ládxiꞌgac zian bunách, lucáꞌn nedaꞌ, len udö́d tu yetú lzëꞌi, len tu yetú uzóa lzëꞌi tslaꞌl. \v 11 Niꞌr luluíꞌ lauquëꞌ zian bönniꞌ taꞌzíꞌ yëꞌë, luluíꞌ cuinquëꞌ ca bönniꞌ tuꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, len laꞌzíꞌ yéꞌinëꞌ zian bunách. \v 12 Szxöni luaꞌ döꞌ bunách, atiꞌ qui lë ni naꞌ cutur laꞌdxíꞌi böchiꞌ lzaꞌgac. \v 13 Nu gaqui tsaz queëꞌ Dios ga gdxintë dza udx, nu ni ulá. \v 14 Gdu yödzlyú gac lban qui didzaꞌ dxiꞌa ca rna bëꞌë Dios quië gac lnaꞌ lau qui laugac yúguꞌtë bunách gzaꞌa, atiꞌ niꞌr gdxin dza udx. \p \v 15-16 ’Nu uláb lë ni ral‑laꞌ uzejniꞌi ladxiꞌ. Gnëꞌ Daniel, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: “Tsaz latj laꞌy queëꞌ Dios le curléꞌinëꞌ Dios dxiꞌa, lë naꞌ rusnít.” Catiꞌ gléꞌiliꞌ gac cni, niꞌr nup nacuáꞌ luyú Judea ral‑laꞌ tsajzxundjgac zacaꞌ guíꞌadauꞌ. \v 17 Nu dxia cjuꞌul cutu gal‑laꞌ huötj tsajxíꞌ bi dë qui lu yuꞌu, san ral‑laꞌ gzxundjtë. \v 18 Nu zoa ladj guixiꞌ, cutu gal‑laꞌ huöj tsajxíꞌ lariꞌ qui. \v 19 Bicaꞌ bayechiꞌ ngul ziꞌa luzoanu biꞌidauꞌ quecnu, lencaꞌ ngul niꞌ tuꞌgádxiꞌnu‑biꞌ biꞌidauꞌ quecnu catiꞌ gdxin dza niꞌ. \v 20 Gul‑lidzëꞌ Dios gnábiliꞌ‑nëꞌ cui gdxin dza niꞌ gzxundjliꞌ catiꞌ rac beoꞌ ziag o catiꞌ nac dza laꞌy, \v 21 le laꞌzacaꞌ laꞌguiꞌitër bunách dza niꞌ ca gulazacaꞌ gulaguíꞌi bunách dza niꞌtë catiꞌ ziꞌa gutaꞌ gröꞌ yödzlyú, ga rdxintë naꞌa dza, len clëg dza ziꞌa zaꞌ cutu laꞌzacaꞌ laꞌguíꞌi cni. \v 22 Catiꞌ gdxin dza niꞌ, chquiꞌ Dios cutu cuequi lahuëꞌ quequëꞌ, nutu nu ulá, san cuequi lahuëꞌ quequëꞌ dza niꞌ, gáclenëꞌ nup gröczëꞌ Lëꞌ. \p \v 23 ’Niꞌr cutu tséjlëꞌliꞌ chquiꞌ nu gdxin queëliꞌ, len guië lbiꞌiliꞌ: “Gul‑yutscaꞌ, ni zoëꞌ Cristo”, o gna: “Niꞌ zoëꞌ.” \v 24 Luluíꞌ lauquëꞌ zian bönniꞌ taꞌzíꞌ yëꞌë, laꞌnë́ꞌ nacquëꞌ Cristo, o laꞌnë́ꞌ tuꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Lunëꞌ le lac bëꞌ len le lun ga lubani bunách, atiꞌ laꞌzíꞌ yéꞌinëꞌ nup gröczëꞌ Dios chquiꞌ hualaꞌzáquiꞌnëꞌ. \v 25 Gul‑yutscaꞌ, chgudxczaꞌ lbiꞌiliꞌ yúguꞌtë lë ni zíꞌatël ca ziꞌa lac. \v 26 Qui lë ni naꞌ, cutu grujliꞌ chquiꞌ laꞌdxín queëliꞌ nup lë lbiꞌiliꞌ: “Gul‑yutscaꞌ, niꞌ zoëꞌ Cristo lu latj caꞌz.” Lëzcaꞌ cni, cutu tséjlëꞌliꞌ chquiꞌ laꞌná: “Gul‑yutscaꞌ, lu yuꞌu zoëꞌ.” \v 27 Ca naꞌ rac catiꞌ ryëp yös ga rlen gbidz, len ruzeníꞌ ga rbia gbidz, lëzcaꞌ cni gac catiꞌ huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \v 28 Lactë cni, ca naꞌ taꞌná bunách: “Gátiꞌtëz ga dë tu le nat, niꞌ ludubczbaꞌ bëchláb.” \s1 Ca gac catiꞌ huödëꞌ Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách \p \v 29 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Töd yuguꞌ dza niꞌ catiꞌ laꞌzacaꞌ laꞌguíꞌi cni bunách, gchul gbidz, atiꞌ beoꞌ cutu gunn yeníꞌ qui. Laꞌguindjbaꞌ bölj luzxbá, atiꞌ laꞌzxíz le nalaꞌgac luzxbá dë yöl‑laꞌ huac quegac. \v 30 Niꞌr glaꞌ lahui luzxbá le gac bëꞌ huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, atiꞌ laꞌbö́dx yechiꞌ yúguꞌtë bunách yödzlyú ni, catiꞌ laꞌleꞌi nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, zuzáꞌa lu böaj luzxbá, dë lu naꞌa yöl‑laꞌ uná bëꞌ zxön len yöl‑laꞌ yeníꞌ. \v 31 Niꞌr gsö́laꞌgacaꞌ‑nëꞌ gbaz laꞌy quiaꞌ. Lucödxëꞌ zidzj trompeta, atiꞌ lutubëꞌ nup nabö́aꞌ quiaꞌ, nacuáꞌ gdap laꞌtë yödzlyú len yúguꞌtë latj zxan luzxbá. \p \v 32 ’Gul‑zejniꞌi ládxiꞌliꞌ le rusëdi lbiꞌiliꞌ le rac qui yag higo. Catiꞌ taꞌlén zxuzaꞌ nëꞌi huëꞌndauꞌ len chrubía xlaguiꞌ yuldauꞌ, nö́ziliꞌ chzoa gdxin dza gba. \v 33 Lëzcaꞌ cni, catiꞌ gléꞌiliꞌ tac yúguꞌtë lë ni, gnö́ziliꞌ chzoa gdxin dza udx naꞌ len chrdzag lahui. \v 34 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, yúguꞌtë lë ni lac zíꞌatël ca lat bunách nacuáꞌ dza niꞌ. \v 35 Huadö́d quegac luzxbá len luyú ni, san yuguꞌ xtidzaꞌa cutu laꞌdö́d caꞌz. \p \v 36 ’Catiꞌ gdxin dza niꞌ nutu nu nözi. Cutu nözcnëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios nacuꞌë yehuaꞌ yubá len cutu nözdaꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ Dios, san tuzëꞌ Dios Xuz nöznëꞌ. \p \v 37 ’Ca naꞌ guc dza niꞌ catiꞌ niꞌ zoëꞌ Noé, lëzcaꞌ cni gac catiꞌ huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \v 38 Yuguꞌ dza niꞌ zíꞌatël ca ziꞌa gdxin nis guiöj le busnít yödzlyú, gliꞌj glahuëꞌ, gulutság naꞌquëꞌ len guludödëꞌ zxiꞌnquëꞌ lu yöl‑laꞌ rutság naꞌ ga bdxintë dza gyaziëꞌ Noé lëꞌi barco zxön niꞌ benëꞌ, \v 39 len cutu gláquibeꞌinëꞌ catiꞌ bdxintë nis guiöj le busnít yödzlyú atiꞌ gulanitiëꞌ yúguꞌtëꞌ. Lëzcaꞌ cni gac catiꞌ ziꞌa huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, nutu nu gáquibeꞌi. \v 40 Dza huödaꞌ laꞌcuꞌë chopëꞌ bönniꞌ ladj guixiꞌ. Tuëꞌ uchëꞌa‑nëꞌ quiaꞌ atiꞌ yetúëꞌ ucaꞌnaꞌ‑nëꞌ. \v 41 Laꞌcuaꞌnu chopnu ngul nacuaꞌnu huëtu. Tunu uchëꞌa‑nu quiaꞌ, atiꞌ yetunu ucaꞌnaꞌ‑nu. \p \v 42 ’Gul‑spán ládxiꞌliꞌ le cutu nö́ziliꞌ bizxa dza huödaꞌ nedaꞌ, Xanliꞌ. \v 43 Naꞌa, gul‑tsejniꞌi lë ni. Laꞌnaruꞌ nöznëꞌ xan yuꞌu bizxa dza guidëꞌ gban, huanë́ꞌë yël len cutu guꞌë latj nu quidj zöꞌö quië cuan le dzöꞌ lidxëꞌ. \v 44 Qui lë ni naꞌ, gul‑spán ládxiꞌliꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ, le huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, tu dza cutu nuzóa icjliꞌ. \s1 Bönniꞌ huen dxin gdu len bönniꞌ huen dxin cunaquëꞌ gdu \p \v 45 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―¿Nuzxa caz bönniꞌ huen dxin naquëꞌ gdu len réjniꞌnëꞌ, bönniꞌ huen dxin naꞌ, xanëꞌ cuꞌë lu nëꞌë bunách nacuáꞌ lidxëꞌ quië guꞌë le lágugac catiꞌ gdxin dza? \v 46 Bicaꞌ ba bönniꞌ huen dxin naꞌ naquëꞌ gdu, bönniꞌ naꞌ, catiꞌ udxinëꞌ xanëꞌ, duxaquëꞌ lëꞌ cni runëꞌ le nudödëꞌ xanëꞌ lu nëꞌë. \v 47 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, yúguꞌtë le dë queëꞌ xanëꞌ, udödëꞌ lu nëꞌë bönniꞌ huen dxin naꞌ runëꞌ cni. \v 48 Chquiꞌ huöaquëꞌ huiaꞌdöꞌ bönniꞌ huen dxin queëꞌ len saꞌ ladxëꞌë, gnëꞌ: “Huadzeynëꞌ xanaꞌ, cutu huödtëꞌ”, \v 49 len chquiꞌ su lahuëꞌ gundëꞌ ziꞌ bönniꞌ túnlenëꞌ lëꞌ tsazxö́n dxin, len su lahuëꞌ caꞌ guiꞌj gágulenëꞌ nup taꞌzudxi, \v 50 niꞌr huödëꞌ xanëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ tu dza catiꞌ cuzóëꞌ rbözëꞌ o tu yël cutu ráquinëꞌ. \v 51 Niꞌr xanëꞌ naꞌ usacaꞌ ziꞌtsquëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ len gunëꞌ ga gac queëꞌ ca naꞌ ral‑laꞌ gac quegac nup tuꞌluíꞌz tsahuiꞌ cuingac. Niꞌr cödx yechëꞌë len utíl‑l layëꞌë. \c 25 \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac quecbiꞌ chibiꞌ biꞌi ngul raꞌbandauꞌ \p \v 1 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Ca gac quegac nup ral‑laꞌ laꞌyáz ga rna bëꞌë Dios yehuaꞌ yubá nac ca guc quecbiꞌ chibiꞌ biꞌi ngul raꞌbandauꞌ. Gulaziꞌbiꞌ le nuaꞌgac guiꞌ quecbiꞌ, atiꞌ gularujbiꞌ tsajtsagcbiꞌ bönniꞌ utság nëꞌë. \v 2 Gáyuꞌbiꞌ naccbiꞌ biꞌi cutaꞌyejniꞌi san yegáyuꞌbiꞌ nasínaꞌcbiꞌ. \v 3 Gulaziꞌbiꞌ le nuaꞌgac guiꞌ quecbiꞌ biꞌi ngul cutaꞌyejniꞌi naꞌ san cutu gluaꞌbiꞌ yelatiꞌ za regui. \v 4 Gluaꞌbiꞌ za regui lu bö́gaꞌdauꞌ quecbiꞌ biꞌi sinaꞌ naꞌ len le nuaꞌgac guiꞌ quecbiꞌ. \v 5 Le gdzeynëꞌ bönniꞌ utság nëꞌë, gdöd yël laucbiꞌ len glástëbiꞌ. \v 6 Catiꞌ bdxin gdu ladxiꞌ yël, byön chiꞌi nu rnë zidzj, rna: “Chzëꞌë bönniꞌ utság nëꞌë. Gul‑rúj tsajtsagliꞌ‑nëꞌ.” \v 7 Niꞌr gulayasbiꞌ yúguꞌtëbiꞌ biꞌi ngul naꞌ, atiꞌ gulupaꞌbiꞌ le nuaꞌgac guiꞌ quecbiꞌ. \v 8 Gluiꞌbiꞌ didzaꞌ biꞌi cutaꞌyejniꞌi naꞌ, glëbiꞌ yuguꞌ biꞌi sinaꞌ naꞌ: “Gul‑gúnn queëtuꞌ látiꞌdauꞌ za regui queëliꞌ le tuꞌúl le nuaꞌgac guiꞌ queëtuꞌ ni.” \v 9 Gulubiꞌibiꞌ didzaꞌ biꞌi sinaꞌ naꞌ, gulanabiꞌ: “Cutu gac, le cutu bi ugáꞌn queëtuꞌ len queëliꞌ. Gul‑tsejtscaꞌ ga rdaꞌu za regui, tsjö́ꞌuliꞌ queëliꞌ.” \v 10 Tsal niꞌ zjacbiꞌ zajxiꞌcbiꞌ lei, bdxinëꞌ bönniꞌ utság nëꞌë. Gulayázlentëbiꞌ lëꞌ ga naꞌ rac lni qui utság naꞌ biꞌi naꞌ nacuaꞌbiꞌ sinaꞌ taꞌbözbiꞌ lëꞌ, atiꞌ laꞌ gyeyjtë yuꞌu. \v 11 Gdöd niꞌ guladxinbiꞌ niꞌ yezícaꞌrbiꞌ biꞌi ngul raꞌbandauꞌ naꞌ, atiꞌ gululidzbiꞌ‑nëꞌ, gulanabiꞌ: “Xan, Xan, bsalj queëtuꞌ.” \v 12 Lëꞌ bubiꞌë didzaꞌ, rnëꞌ: “Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu núnbëꞌa lbiꞌiliꞌ.” \p \v 13 Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑spán ládxiꞌliꞌ, le cutu nö́ziliꞌ bizxa dza o bizxa yël huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac qui dumí zacaꞌ \p \v 14 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Ca gun Nu naꞌ rna bëꞌ yehuaꞌ yubá nac ca benëꞌ tu bönniꞌ, chzoa tsijëꞌ ziꞌtuꞌ. Bulidzëꞌ yuguꞌ bönniꞌ huen dxin queëꞌ len gluꞌë lu naꞌquëꞌ yuguꞌ le dë queëꞌ. \p \v 15 ’Tuëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, gluꞌë lu nëꞌë gayuꞌ dumí zacaꞌ, len yetúëꞌ gluꞌë lu nëꞌë chop dumí zacaꞌ. Yetúëꞌ gluꞌë caꞌ lu nëꞌë tu dumí zacaꞌ. Tu tuëꞌ gluꞌë lu naꞌquëꞌ tsca hueaj le laꞌzáquiꞌnëꞌ. Niꞌr laꞌ gzaꞌatëꞌ ga nac ziꞌtuꞌ. \v 16 Gyijëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ gzxiꞌë gayuꞌ dumí zacaꞌ naꞌ, len yajtíljlenëꞌ lei yegayuꞌ dumí zacaꞌ. \v 17 Lëzcaꞌ cni, bönniꞌ naꞌ gzxiꞌë chop dumí naꞌ, yajtíljlenëꞌ lei yechóp caꞌ. \v 18 Bönniꞌ naꞌ gzxiꞌë tu dumí gyijëꞌ len yajchöꞌnëꞌ lu yu, atiꞌ lu yu niꞌ bucachëꞌë dumí queëꞌ xanëꞌ. \p \v 19 ’Catiꞌ chgdzey, budxinëꞌ xanquëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, atiꞌ bugáꞌnlenëꞌ lequëꞌ tsahuiꞌ. \v 20 Ga gzu lau bdxintëꞌ bönniꞌ naꞌ gzxiꞌë gayuꞌ dumí zacaꞌ naꞌ, len zunuꞌë yegayuꞌ dumí caꞌ, atiꞌ rëꞌ xanëꞌ: “Xan, gayuꞌ dumí gluꞌu lu naꞌa. Ni dë yegayuꞌ dumí caꞌ yajtíljlenaꞌ lei.” \v 21 Xanëꞌ naꞌ rëꞌ lëꞌ: “Nac dxiꞌa. Nacuꞌ huen dxin gdu. Tsáhuiꞌdauꞌ benuꞌ catiꞌ ni dë lu naꞌu látiꞌdauꞌz. Naꞌa szxö́nitër cuꞌa lu naꞌu. Gyaz ga zoaꞌ, udzíjilennuꞌ nedaꞌ.” \v 22 Gdöd niꞌ bdxinëꞌ caꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ gzxiꞌë chop dumí zacaꞌ, rnëꞌ: “Xan, chop dumí gluꞌu lu naꞌa. Ni dë yechóp dumí caꞌ yajtíljlenaꞌ lei.” \v 23 Niꞌr xanëꞌ naꞌ rëꞌ lëꞌ: “Nac dxiꞌa. Nacuꞌ huen dxin gdu. Tsáhuiꞌdauꞌ benuꞌ catiꞌ ni dë lu naꞌu látiꞌdauꞌz. Naꞌa, szxö́nitër cuꞌa lu naꞌu. Gyaz ga zoaꞌ, udzíjilennuꞌ nedaꞌ.” \v 24 Niꞌr catiꞌ bdxinëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ gzxiꞌë tu dumí zacaꞌ naꞌ, rnëꞌ: “Xan, nözdaꞌ nacuꞌ bönniꞌ bizxj, le rlapuꞌ ga cutu guzuꞌ, len rutubuꞌ ga cutu bchiljuꞌ. \v 25 Qui lë ni naꞌ gúdxidaꞌ liꞌ, atiꞌ gyijaꞌ, yajcachaꞌa dumí quiuꞌ lu yu. Ni dë naꞌa le naqui quiuꞌ.” \v 26 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ xanëꞌ, rëꞌ lëꞌ: “Nacuꞌ huen dxin cunác tsahuiꞌ len zxhuëd. Nözcznuꞌ rlapaꞌ ga cutu guzaꞌ len rutubaꞌ ga cutu bchiljaꞌ. \v 27 Qui lë ni naꞌ, dxiꞌar gac quiuꞌ laꞌnaruꞌ bunödzjuꞌ dumí quiaꞌ lu naꞌquëꞌ bönniꞌ lugunëꞌ lei dxin, laꞌguíljlenëꞌ lei yelatiꞌ, quië catiꞌ huödaꞌ nedaꞌ, uziꞌa le naqui quiaꞌ len icji caꞌ.” \v 28 Niꞌr xanëꞌ naꞌ gudxëꞌ nup nacuáꞌ niꞌ: “Gul‑cúa dumí naꞌ dë lu nëꞌë bönniꞌ ni, len gul‑cúꞌu lu nëꞌë bönniꞌ naꞌ dë queëꞌ chi dumí.” \v 29 Nútiꞌtëz nu rugún dxiꞌa dxin le dë qui, zoa nu unö́dzj queëꞌ yelatiꞌ, atiꞌ gataꞌ queëꞌ szxöni, san nu naꞌ cutu rugún dxiꞌa dxin le dë qui, laꞌz dui le dë qui gdua. \v 30 Naꞌa, bönniꞌ huen dxin cunác tsahuiꞌ ni, gul‑tsajchúꞌn‑nëꞌ niꞌl ga nac chul. Niꞌ cödx yechëꞌë len utíl‑l layëꞌë. \s1 Cristo cuequi xbeynëꞌ bunách \p \v 31 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Catiꞌ niꞌ huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, duná bëꞌa, atiꞌ dzagquëꞌ nedaꞌ yúguꞌtë gbaz laꞌy quiaꞌ, niꞌr cöꞌa latj tsahuiꞌ quiaꞌ, ga naꞌ cuequi xbeydaꞌ bunách. \v 32 Ludúb dëra lahuaꞌ nedaꞌ bunách yödzlyú ni, atiꞌ ucuꞌa lequëꞌ tslaꞌa hueaj ca runëꞌ bönniꞌ uyú böꞌcuꞌ zxilaꞌ, rucuꞌë‑baꞌ tslaꞌa hueajbaꞌ yuguꞌ chivo len yuguꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ. \v 33 Yuguꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ ucuꞌë‑baꞌ cuit lëꞌë yubél, atiꞌ yuguꞌ chivo naꞌ ucuꞌë‑baꞌ cuit lëꞌë yögl. \v 34 Niꞌr, nedaꞌ, bönniꞌ uná bëꞌ, gyëpaꞌ nup nacuáꞌ cuit lëꞌa yubél, gniaꞌ: “Gul‑dá ga zoaꞌ, lbiꞌiliꞌ bubijëꞌ lbiꞌiliꞌ quizi queëꞌ Xuzaꞌ. Naqui queëliꞌ latj ga naꞌ rna bëꞌë, lë naꞌ bupë́ꞌë queëliꞌ dza niꞌtë catiꞌ niꞌ benëꞌ yödzlyú. \v 35 Cni naqui queëliꞌ le gdunaꞌ, atiꞌ bennliꞌ le gdahuaꞌ. Gbidxaꞌ nis, atiꞌ bennliꞌ le guꞌa. Gucaꞌ ca bönniꞌ rda ziꞌtuꞌ, atiꞌ gluꞌliꞌ nedaꞌ lidxliꞌ. \v 36 Byadzj le gacuaꞌ, atiꞌ bugáculiꞌ nedaꞌ le ráculiꞌ. Güiꞌidaꞌ, atiꞌ duyuliꞌ nedaꞌ. Gyuꞌa lidx guia, atiꞌ duyuliꞌ nedaꞌ.” \v 37 Niꞌr lubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ naꞌ, lëꞌ nedaꞌ: “Xan, ¿batx bléꞌituꞌ Liꞌ gdunuꞌ atiꞌ bugágutuꞌ Liꞌ? ¿Batx gbidxuꞌ atiꞌ benntuꞌ le guꞌu? \v 38 ¿Batx bléꞌituꞌ Liꞌ gdauꞌ ziꞌtuꞌ atiꞌ gluꞌtuꞌ Liꞌ lidxtuꞌ? ¿Batx byadzj le gacuꞌ atiꞌ bugácutuꞌ Liꞌ le rácutuꞌ? \v 39 ¿Batx bléꞌituꞌ Liꞌ güiꞌinuꞌ o gyuꞌu lidx guia atiꞌ duyutuꞌ Liꞌ?” \v 40 Ubiꞌa didzaꞌ nedaꞌ, bönniꞌ uná bëꞌ, gyëpaꞌ lequëꞌ: “Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, le benliꞌ cni queëꞌ nu bönniꞌ bö́chaꞌadauꞌ ni, zal‑laꞌ naquëꞌ bönniꞌ caꞌz, quiaꞌ nédaꞌczaꞌ benliꞌ caꞌ.” \p \v 41 ’Niꞌr gyëpaꞌ nup nacuáꞌ cuit lëꞌa yögl, gniaꞌ: “Gul‑cuít ga zoaꞌ, lbiꞌiliꞌ naꞌ nabágaꞌliꞌ zxguiaꞌ, tsajtsazliꞌ lu guiꞌ cutu ul, lë naꞌ bupë́ꞌë Dios qui tuꞌ xöhuiꞌ len quegac gbaz daꞌgac lei. \v 42 Cni gac queëliꞌ le gdunaꞌ, atiꞌ cutu bennliꞌ le gahuaꞌ. Gbidxaꞌ nis, atiꞌ cutu bennliꞌ le guiꞌjaꞌ. \v 43 Gucaꞌ ca bönniꞌ rda ziꞌtuꞌ, atiꞌ cutu gluꞌliꞌ nedaꞌ lidxliꞌ. Byadzj le gacuaꞌ, atiꞌ cutu bugáculiꞌ nedaꞌ le ráculiꞌ. Güiꞌidaꞌ lencaꞌ gyuꞌa lidx guia, atiꞌ cutu duyuliꞌ nedaꞌ.” \v 44 Niꞌr laꞌná caꞌ nup naꞌ, lë nedaꞌ: “Xan, ¿batx bléꞌituꞌ Liꞌ gdunuꞌ, o gbidxuꞌ, o gucuꞌ ca bönniꞌ rda ziꞌtuꞌ, o byadzj le gacuꞌ, o güiꞌinuꞌ, o gyuꞌu lidx guia, atiꞌ cutu gúclentuꞌ Liꞌ?” \v 45 Niꞌr ubiꞌa didzaꞌ nedaꞌ, bönniꞌ uná bëꞌ, gyëpaꞌ lequëꞌ: “Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, le cutu bi benliꞌ qui tu nu nutsaꞌ ladj nup nacuáꞌ ni, zal‑laꞌ nac caꞌz nu naꞌ, cutu bi benliꞌ quiaꞌ nedaꞌ.” \v 46 Niꞌr bunách tuaꞌdöꞌ naꞌ laꞌ tsajtsázgactë ga niꞌ laꞌzacaꞌ laꞌguiꞌitecz, san bunách tsahuiꞌ niꞌ gataꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu quegac. \c 26 \s1 Tun xtídzaꞌquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ laꞌzönëꞌ Jesús \p \v 1 Catiꞌ budx bëꞌë yuguꞌ didzaꞌ ni Jesús, gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, \v 2 rnëꞌ: \p ―Nö́ziczliꞌ yechóp dza gdxin Lni Pascua, atiꞌ dza naꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, ludödëꞌ nedaꞌ lu naꞌgac nup ludáꞌ nedaꞌ lëꞌi yag cruz. \p \v 3 Niꞌr guladxinëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi len bönniꞌ gul tuꞌzéjniꞌnëꞌ bunách judío, guludubëꞌ ga nac löꞌa lidx bxuz blau, lëꞌ Caifás. \v 4 Niꞌ glun xtídzaꞌquëꞌ laꞌzönëꞌ Jesús, lu yöl‑laꞌ rziꞌ yëꞌ quequëꞌ, quië ludöddëꞌ Lëꞌ. \v 5 Taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu gunruꞌ lë ni dza lni, qui nadxi lun rusbö́ bunách. \s1 Ngul rguꞌnu le rlaꞌ zxix icjëꞌ Jesús \p \v 6 Catiꞌ niꞌ zoëꞌ Jesús lu yödz Betania lu yuꞌu lidxëꞌ Simón, bönniꞌ naꞌ güiꞌinëꞌ huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d, \v 7 bdxinnu cúdzuꞌlëꞌ Jesús tu ngul, nuaꞌnu tu bö́gaꞌdauꞌ náquini guiöj zacaꞌ, len yudz tu le rlaꞌ zxix le zacaꞌ szxöni, atiꞌ gluꞌnu lei icjëꞌ Jesús catiꞌ niꞌ röꞌë rahuëꞌ. \v 8 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lë ni bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, gulaleynëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië raqui ditj lë ni? \v 9 Guc nu gutiꞌ lë ni len siꞌ dumí zian quië gáclenruꞌ bunách yechiꞌ. \p \v 10 Catiꞌ byönnëꞌ lë ni Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizx quië rnëliꞌ queënu ngul ni? Dxiꞌa nac le bennu quiaꞌ. \v 11 Laꞌcuáꞌlentecz lbiꞌiliꞌ bunách yechiꞌ, san nedaꞌ cutu ugáꞌnlenteczaꞌ libiꞌliꞌ. \v 12 Le bennu ngul ni, gluꞌnu nedaꞌ le rlaꞌ zxix ni, nac le rupaꞌnu nedaꞌ quië dza ggachaꞌa yeru ba. \v 13 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, gátiꞌtëz yödzlyú ga gac lban qui didzaꞌ dxiꞌa ni, lëzcaꞌ laꞌguixjöꞌ bunách le bennu quiaꞌ ngul ni quië nu tsajnéy lënu. \s1 Rziꞌ lu nëꞌë Judas udödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ bönniꞌ taꞌná bëꞌë \p \v 14 Niꞌr gyijëꞌ ga naꞌ nacuꞌë bxuz uná bëꞌ Judas Iscariote, bönniꞌ dzaguëꞌ chinnuëꞌ naꞌ daꞌquëꞌ Jesús, \v 15 len gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizxa gunnliꞌ quiaꞌ chquiꞌ nedaꞌ udödaꞌ‑nëꞌ Jesús lu naꞌliꞌ? \p Gulugáꞌnlenëꞌ lëꞌ tsahuiꞌ luꞌë lëꞌ chi uruáꞌ dumí plata. \v 16 Niꞌr gzu lahuëꞌ Judas naꞌ rzu rböꞌë udödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ. \s1 Le ráguruꞌ rusáꞌ ládxiꞌruꞌ ca gutiëꞌ Xanruꞌ \p \v 17 Catiꞌ nac dza rzu lau lni quequëꞌ bönniꞌ judío catiꞌ tahuëꞌ yöt xtil cunazíꞌ xnëꞌi, gulabiguëꞌë ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ len tëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Gazx rëꞌnnuꞌ tsajpaꞌtuꞌ queëruꞌ gáguruꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ dzöꞌ Lni Pascua? \p \v 18 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑tseajtscaꞌ yödz niꞌ ga naꞌ zoëꞌ tu bönniꞌ len gul‑guië́ꞌë: “Bönniꞌ rusëdnëꞌ netuꞌ rnëꞌ: Chzaꞌ gal‑laꞌ dza quiaꞌ. Lu yuꞌu lidxuꞌ gágulengacaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ usë́d quiaꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ dzöꞌ Lni Pascua.” \p \v 19 Niꞌr glunëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ ca naꞌ gna béꞌinëꞌ lequëꞌ Jesús, atiꞌ gulupë́ꞌë niꞌ le lahuëꞌ dzöꞌ Lni Pascua. \p \v 20 Catiꞌ chgdzöꞌ dza naꞌ, Jesús grö́ꞌlenëꞌ idxínnutëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ tahuëꞌ. \v 21 Tsal niꞌ tahuëꞌ, Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, tu nu nutsaꞌ ladjliꞌ ni udö́d nedaꞌ. \p \v 22 Niꞌr guluhuiꞌni ládxiꞌquëꞌ, len gulanabnëꞌ Jesús tu tuzëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Xan, ¿naruꞌ nedaꞌ? \p \v 23 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ ni rnëꞌ nëꞌë tsazxö́n len naꞌa lu yöꞌön, bönniꞌ ni udödëꞌ nedaꞌ. \v 24 Le nactë nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, huayijaꞌ ga gatiaꞌ ca naꞌ nayúj lu guich laꞌy ca ral‑laꞌ gac quiaꞌ, san bicaꞌ bayechiꞌ nu naꞌ udö́d nedaꞌ gatiaꞌ. Dxiꞌar gac queëꞌ bönniꞌ naꞌ laꞌ cuguljëꞌ. \p \v 25 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Judas, bönniꞌ naꞌ udödëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, ¿naruꞌ nedaꞌ? \p Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Ja, liꞌ naꞌ. \p \v 26 Tsal niꞌ tahuëꞌ, gdel‑lëꞌë yöt xtil Jesús len gudxëꞌ Dios: “Xclenuꞌ.” Niꞌr buzxuzxjëꞌ lei len bunödzjëꞌ quequëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑síꞌ, gul‑gagu. Lë ni le nayáꞌ nabanaꞌ. Ca benaꞌ qui yöt xtil ni ruluíꞌ ca gac qui gdu ca nayáꞌ nabanaꞌ. \p \v 27 Gdel‑lëꞌë caꞌ tu zxígaꞌdauꞌ len gudxëꞌ Dios: “Xclenuꞌ.” Niꞌr bunödzjëꞌ caꞌ quequëꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑guiꞌaj yúguꞌtëliꞌ. \v 28 Lë ni ruluíꞌ ca nac xchönaꞌ le run tsutsu didzaꞌ cub rucáꞌn tsahuiꞌ. Xchönaꞌ naꞌ glalj niꞌa quegac bunách zian quië gac unít lahuëꞌ Dios yuguꞌ dul‑laꞌ nabágaꞌquëꞌ. \v 29 Rëpaꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ, cutur guiꞌjaꞌ xisi le rbia lba uva ni catiꞌ gdxinr dza niꞌ guíꞌjlenaꞌ lbiꞌiliꞌ tu le cub ga niꞌ rna bëꞌë Xuzaꞌ. \s1 Jesús rnëꞌ gnëꞌ Pedro cutu nunbëꞌë Jesús \p \v 30 Catiꞌ budx glul‑lëꞌ yöl‑laꞌ ba queëꞌ Dios, yjaquëꞌ lu Guiꞌa Ga Röꞌgac Yag Olivo. \v 31 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Yúguꞌtëliꞌ gac chop ládxiꞌliꞌ, ucaꞌnliꞌ nedaꞌ naꞌa dzöꞌ ni, le nayúj lu guich laꞌy ca gac quiaꞌ, rna: “Gunaꞌ ga gatiëꞌ Bönniꞌ Uyú Böꞌcuꞌ Zxilaꞌ, atiꞌ láslasbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ.” \v 32 Catiꞌ ubanaꞌ lu yöl‑laꞌ gut, niꞌr tsijaꞌ tsajnöraꞌ lauliꞌ zacaꞌ luyú Galilea. \p \v 33 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rëꞌ Jesús: \p ―Zal‑laꞌ lac chop ládxiꞌquëꞌ, lucaꞌnëꞌ Liꞌ yúguꞌtëꞌ, nedaꞌ cutu gac chop ladxaꞌa, cutu ucaꞌnaꞌ Liꞌ. \p \v 34 Jesús gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ liꞌ, naꞌa dzöꞌ ni, catiꞌ ziꞌa cödxlbaꞌ zxiꞌn druz, liꞌ chgnauꞌ tsonn lzu cutu núnbëꞌu nedaꞌ. \p \v 35 Niꞌr Pedro gudxëꞌ Jesús: \p ―Zal‑laꞌ gátlenteaꞌ Liꞌ, cutu caꞌ gniaꞌ cutu núnbëꞌa Liꞌ. \p Lëzcaꞌ cni gulanë́ꞌ yúguꞌtë bönniꞌ usë́d queëꞌ. \s1 Jesús rulidzëꞌ Dios laꞌ yël Getsemaní \p \v 36 Niꞌr Jesús bdxínlenëꞌ lequëꞌ laꞌ yël Getsemaní, atiꞌ gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ naꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑cöꞌtscaꞌ ni tsal tsijaꞌ yelatiꞌ niꞌl, tsajlidzaꞌ‑nëꞌ Dios. \p \v 37 Jesús bchëꞌë Pedro len gropëꞌ zxiꞌnëꞌ Zebedeo, atiꞌ gzu lahuëꞌ ruhuiꞌnnëꞌ len rsëbi ladxëꞌë. \v 38 Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Ruhuiꞌni ladxaꞌa len huatczaꞌ lu yöl‑laꞌ rsëbi ladxiꞌ. Gul‑gáꞌn ni len gul‑náꞌ yël tsazxö́n len nedaꞌ. \p \v 39 Gdödëꞌ Jesús yelátiꞌdauꞌ niꞌl, atiꞌ niꞌ byechuëꞌ. Butság lahuëꞌ lyu len bulidzëꞌ Dios, gnëꞌ: \p ―Xuzaꞌ, chquiꞌ huac, ben ga cugún bayúdx sacaꞌ quiꞌa lë ni, san clëg ca rëꞌndaꞌ nedaꞌ, san ca rëꞌnnuꞌ Liꞌ gunuꞌ. \p \v 40 Catiꞌ budxinëꞌ Jesús ga naꞌ nacuꞌë bönniꞌ usë́d queëꞌ, yajxaquëꞌë lequëꞌ tasiëꞌ, atiꞌ rëꞌ Pedro: \p ―¿Naruꞌ cu guctsa gnáꞌlenuꞌ nedaꞌ tsazxö́n yël tu chiꞌitëz? \v 41 Gul‑náꞌ yël len gul‑lidzëꞌ Dios gnábiliꞌ‑nëꞌ gáclenëꞌ lbiꞌiliꞌ, cui güiꞌliꞌ latj siꞌ bëꞌ lbiꞌiliꞌ le xöhuiꞌ Satanás tuꞌ xöhuiꞌ. Böꞌ nacczliꞌ nasínaꞌtecz, san lu yöl‑laꞌ bunáchz queëliꞌ nacuídiꞌliꞌ. \p \v 42 Niꞌr gyijëꞌ Jesús le buróp lzu len bulidzëꞌ Dios, rnëꞌ: \p ―Xuz, chquiꞌ cugác gunuꞌ ga cutu sacaꞌ quiꞌa lë ni, ben ca rdzag ladxuꞌu Liꞌ. \p \v 43 Catiꞌ böjëꞌ, leyúbl duxaquëꞌë lequëꞌ tasiëꞌ le nadö́dr yël yöj lauquëꞌ. \v 44 Niꞌr bucaꞌnëꞌ lequëꞌ Jesús, atiꞌ gyijëꞌ leyúbl len bulidzëꞌ Dios le bunn lzu, len tuz ca gnëꞌ ziꞌal rnëꞌ. \v 45 Leyúbl böjëꞌ ga naꞌ nacuꞌë bönniꞌ usë́d queëꞌ len rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Rástsaliꞌ naꞌa, len ruziꞌtsa ládxiꞌliꞌ? Gul‑yutscaꞌ, chbudzág lau. Nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, chnadödaꞌ lu naꞌquëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ. \v 46 Gul‑tsás, huayejruꞌ. Gul‑yutscaꞌ, chbdxinëꞌ ni bönniꞌ naꞌ rudödëꞌ nedaꞌ. \s1 Taꞌchë́ꞌë Jesús nadzunëꞌ \p \v 47 Tsal niꞌ ruꞌë didzaꞌ ni Jesús, laꞌ bdxintëꞌ niꞌ Judas, bönniꞌ nabáblenëꞌ idxínnutëꞌ naꞌ, atiꞌ dzagquëꞌ lëꞌ bönniꞌ zian, nuaꞌquëꞌ guia tuchiꞌ len yuguꞌ yagdauꞌ. Nasö́laꞌquëꞌ lequëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gul tuꞌzéjniꞌnëꞌ bunách judío. \v 48 Judas, bönniꞌ naꞌ rudödëꞌ Jesús, chbuluiꞌinëꞌ lequëꞌ tu le gunëꞌ le gac bëꞌ nu nac Jesús, gnëꞌ: \p ―Bönniꞌ naꞌ utság lahuaꞌ‑nëꞌ, Lëꞌ naꞌ Jesús. Gul‑sönëꞌ. \p \v 49 Niꞌr gbiguëꞌë Judas ga naꞌ zoëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Padiux, Bönniꞌ Usëdi. \p Niꞌr laꞌ butság lautëꞌ Lëꞌ. \v 50 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Böchaꞌa, ¿bizxa huen zaꞌu ni? \p Niꞌr gulabiguëꞌë bönniꞌ naꞌ, gulazönëꞌ Jesús. \v 51 Gleycjëꞌ guia tuchiꞌ queëꞌ tuëꞌ bönniꞌ dzaguëꞌ Jesús len benëꞌ huëꞌ, bchuguëꞌ guid naguëꞌ huen dxin queëꞌ bxuz blau. \v 52 Jesús gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Bugúꞌ lidx, guia tuchiꞌ quiuꞌ naꞌ. Yúguꞌtë nup tuꞌdiꞌini guia tuchiꞌ, lu guia tuchiꞌ lat. \v 53 ¿Naruꞌ cu nöznuꞌ huac ulidzaꞌ Xuzaꞌ, atiꞌ Lëꞌ laꞌ gsö́laꞌtëꞌ quiaꞌ ziantër ca chinnu cöꞌ gbaz laꞌy le nac zian gayuꞌë tu cöꞌ hueaj? \v 54 Chquiꞌ gunaꞌ cni, ¿nacx gac utság le nayúj lu guich laꞌy, rna cni ral‑laꞌ gac quiaꞌ? \p \v 55 Niꞌr Jesús gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ niꞌ: \p ―¿Brújtsaliꞌ nuaꞌliꞌ guia tuchiꞌ len yagdauꞌ quië sönliꞌ nedaꞌ ca runliꞌ rzönliꞌ‑nëꞌ gban? Yuguꞌ dza gröꞌa lauliꞌ ga nac nchil gdauꞌ busë́dgacdaꞌ bunách, san cutu gzxönliꞌ nedaꞌ. \v 56 Rac cni yúguꞌtë lë ni quië utság le nayúj lu guich laꞌy, ca naꞌ gulanë́ꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p Niꞌr gulucaꞌnëꞌ Jesús yúguꞌtë bönniꞌ usë́d queëꞌ, len guluzxundjëꞌ niꞌ. \s1 Rdxinëꞌ Jesús lauquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ \p \v 57 Niꞌr gulachë́ꞌë Jesús bönniꞌ naꞌ zönquëꞌ Lëꞌ, guladxinëꞌ lahuëꞌ Caifás, bxuz blau, ga niꞌ nudubquëꞌ caꞌ bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi len bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi. \v 58 Pedro nauzëꞌ Jesús ziꞌtuꞌ ziꞌtuꞌz, len bdxinëꞌ ga nac löꞌa lidx bxuz blau naꞌ, quië gléꞌinëꞌ nacx utsaguëꞌ Jesús. \p \v 59 Guluguiljëꞌ nu uquí Jesús yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi len bönniꞌ gdauꞌ taꞌbequi xbey, zal‑laꞌ siꞌ yëꞌë bönniꞌ naꞌ, quië gac laꞌchuguëꞌ queëꞌ gatiëꞌ. \v 60 Cutu bi guludzölnëꞌ zal‑laꞌ guladxinëꞌ bönniꞌ zian len gulanë́ꞌ queëꞌ le cunácz. Ga budxtë guladxinëꞌ chopëꞌ bönniꞌ, atiꞌ lu yöl‑laꞌ rziꞌ yëꞌ quequëꞌ gulanë́ꞌ queëꞌ, \v 61 taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ ni gnëꞌ: “Huac uquindjaꞌ gdauꞌ queëꞌ Dios, atiꞌ tsonn dzaz uchisaꞌ lei.” \p \v 62 Niꞌr gyasëꞌ gzuinëꞌ bxuz blau naꞌ, len rëꞌ Jesús: \p ―¿Naruꞌ cu rubiꞌtsuꞌ didzaꞌ? ¿Bizxa caz lë ni taꞌnë́ꞌ quiuꞌ bönniꞌ ni? \p \v 63 Jesús cutu bi gnëꞌ. Niꞌr bxuz blau gudxëꞌ Lëꞌ: \p ―Niꞌa queëꞌ Xanruꞌ Dios ban rna béꞌidaꞌ Liꞌ quíxjöꞌu le nacz. Gdixjöiꞌ netuꞌ chquiꞌ nacuꞌ Liꞌ Cristo, Zxiꞌnëꞌ Dios. \p \v 64 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Ca naꞌ rnauꞌ nacaꞌ. Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, gléꞌiliꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, röꞌa cuit lëꞌë yubél Dios, ga niꞌ dë lu naꞌa yöl‑laꞌ uná bëꞌ, len guidaꞌ lu böaj luzxbá, gdxinaꞌ ga zoaliꞌ. \p \v 65 Niꞌr lu yöl‑laꞌ rley queëꞌ bchözëꞌ lariꞌ nacuëꞌ bxuz blau, rnëꞌ: \p ―Gnë ziꞌë queëꞌ Dios bönniꞌ ni. ¿Nuzxar naquíniruꞌ nu gnë queëꞌ bönniꞌ ni? Chbyö́niczliꞌ didzaꞌ xöhuiꞌ bëꞌë. \v 66 ¿Nacx runi lbiꞌiliꞌ? \p Gulubiꞌë didzaꞌ, gulanë́ꞌ: \p ―Nabaguëꞌë zxguiaꞌ gatiëꞌ. \p \v 67 Niꞌr guluchijëꞌ zxönaꞌ lahuëꞌ Jesús len gluꞌë döꞌ queëꞌ. Gulagapëꞌë ruꞌë Jesús yelaꞌquëꞌ, \v 68 tëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Nactsuꞌ Liꞌ Cristo? Gnë́yaꞌatscaꞌ naꞌa, ¿nuzxa naꞌ gdap Liꞌ? \s1 Pedro rnëꞌ: “Cutu núnbëꞌa‑nëꞌ Jesús” \p \v 69 Tsal niꞌ glac lë naꞌ, löꞌal röꞌë Pedro, atiꞌ bdxinnu ga naꞌ zoëꞌ tunu ngul huen dxin, rnanu: \p ―Lëzcaꞌ liꞌ gdálenuꞌ Jesús, bönniꞌ Galilea naꞌ. \p \v 70 Gdáꞌbaguëꞌë Pedro laugac bunách nacuáꞌ niꞌ, rnëꞌ: \p ―Cutu nözdaꞌ nuzxa qui naꞌ ruꞌu didzaꞌ. \p \v 71 Catiꞌ brujëꞌ Pedro ga nu ryaz löꞌa, bléꞌinu‑nëꞌ yetunu ngul, atiꞌ gudxnu nup nacuáꞌ niꞌ: \p ―Bönniꞌ ni gdálenëꞌ caꞌ Jesús, bönniꞌ Nazaret naꞌ. \p \v 72 Leyúbl gdáꞌbaguëꞌë Pedro len gneynëꞌ Dios, rnëꞌ: \p ―Cutu caꞌ núnbëꞌa‑nëꞌ bönniꞌ ni. \p \v 73 Yelátiꞌdauꞌz gdzey, gulabigaꞌ ga naꞌ zoëꞌ Pedro nup nacuáꞌ niꞌ, len tëꞌ lëꞌ: \p ―Le nactë liꞌ nunuꞌ caꞌ tsazxö́n lequëꞌ le nac bëꞌu yöl‑laꞌ ruiꞌz quiuꞌ didzaꞌ. \p \v 74 Niꞌr gzu lahuëꞌ Pedro rudxía döꞌ cuinëꞌ len rneynëꞌ Dios, rnëꞌ: \p ―Cutu caꞌ núnbëꞌa‑nëꞌ bönniꞌ ni. \p Laꞌ naꞌz grö́dxtëbaꞌ zxiꞌn druz. \v 75 Niꞌr yajneynëꞌ Pedro didzaꞌ gudxëꞌ lëꞌ Jesús, gnëꞌ: “Catiꞌ ziꞌa cödxlbaꞌ zxiꞌn druz, tsonn lzu chgnauꞌ cutu núnbëꞌu nedaꞌ”, atiꞌ burujëꞌ niꞌ Pedro len grödx yéchiꞌtsquëꞌ. \c 27 \s1 Tuꞌdödëꞌ Jesús lu nëꞌë Pilato \p \v 1 Catiꞌ zaꞌ reníꞌ dza naꞌ, glun xtídzaꞌquëꞌ yúguꞌtë bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gul tuꞌzéjniꞌnëꞌ bönniꞌ judío quië ludöddëꞌ Jesús. \v 2 Gulachë́ꞌë Jesús náguëꞌë atiꞌ guludödëꞌ Lëꞌ lu nëꞌë Poncio Pilato, bönniꞌ rna bëꞌë. \s1 Ratiëꞌ Judas \p \v 3 Catiꞌ chnö́zinëꞌ Judas, bönniꞌ naꞌ budödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ, narugu queëꞌ Jesús gatiëꞌ, buiꞌnnëꞌ, atiꞌ yjuꞌë chi uruáꞌ dumí plata naꞌ lu naꞌquëꞌ bxuz uná bëꞌ len yuguꞌ bönniꞌ gul naꞌ. \v 4 Rëꞌ lequëꞌ Judas: \p ―Benaꞌ dul‑laꞌ le budödaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ gatiëꞌ. \p Niꞌr tëꞌ lëꞌ: \p ―Cutu gun ga cöꞌtuꞌ baguíꞌi lë ni. Le benczuꞌ liꞌ naꞌ. \p \v 5 Niꞌr gruꞌnëꞌ Judas yuguꞌ dumí plata naꞌ ga nac nchil gdauꞌ atiꞌ buzë́ꞌë niꞌ, yajsí yenëꞌ. \p \v 6 Guluziꞌë yuguꞌ dumí plata naꞌ bxuz uná bëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu gunn cuꞌruꞌ dumí ni ga rguꞌruꞌ dumí gun, le nac lazxjëꞌ bönniꞌ gdödi bunách. \p \v 7 Niꞌr glun xtídzaꞌquëꞌ, atiꞌ gláꞌuinëꞌ dumí naꞌ tu laꞌ yël queëꞌ bönniꞌ huen röꞌö quië gac ga laꞌgachëꞌë bönniꞌ gzaꞌa. \v 8 Qui lë ni naꞌ, ga rdxintë naꞌa dza nazíꞌ lei latj naꞌ, Laꞌ Yël Rön. \v 9 Cni guc, butság lë naꞌ gnëꞌ Jeremías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: “Gulaguel‑lëꞌë chi uruáꞌ dumí plata naꞌ, tsca le gulasáquiꞌnëꞌ Lëꞌ bönniꞌ Israel, \v 10 atiꞌ dumí naꞌ gláꞌuinëꞌ laꞌ yël queëꞌ bönniꞌ huen röꞌö. Lë ni buluiꞌinëꞌ nedaꞌ Xanaꞌ.” \s1 Rdxinëꞌ Jesús lahuëꞌ Pilato \p \v 11 Catiꞌ guluschinëꞌ Jesús lahuëꞌ Pilato, bönniꞌ rna bëꞌë naꞌ, bönniꞌ ni gnabnëꞌ Jesús, rëꞌ Lëꞌ: \p ―¿I nacuꞌ Liꞌ Bönniꞌ gna béꞌinëꞌ bönniꞌ judío? \p Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Le nacz rnauꞌ. \p \v 12 Catiꞌ guluquíëꞌ Jesús yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi, cutu bi didzaꞌ bubiꞌë Jesús. \v 13 Niꞌr Pilato rëꞌ Jesús: \p ―¿Naruꞌ cu ryö́ntsanuꞌ cátiꞌga zian le taꞌnë́ꞌ quiuꞌ? \p \v 14 Jesús cutu bi didzaꞌ bubiꞌë. Cni guc, bubannëꞌ bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë. \s1 R‑rugu queëꞌ Jesús gatiëꞌ \p \v 15 Catiꞌ nac dza Lni Pascua naꞌ, dëcz tu le runëꞌ Pilato, bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë, ca taꞌnáb bunách rusanëꞌ tuëꞌ bönniꞌ yuꞌë lidx guia, nútiꞌtëz nu tëꞌni usanëꞌ. \v 16 Dza naꞌ yuꞌë lidx guia niꞌ bönniꞌ nabaguëꞌë zxguiaꞌ, lëꞌ Barrabás. \v 17 Catiꞌ guludúb niꞌ bunách zian naꞌ, gnabnëꞌ lequëꞌ Pilato, rnëꞌ: \p ―¿Núzxalëꞌ rë́ꞌniliꞌ usanaꞌ queëliꞌ? ¿Naruꞌ Barrabás o Jesús, Bönniꞌ naꞌ lëꞌ Cristo? \p \v 18 Cni gnëꞌ Pilato le ráquibeꞌinëꞌ guludödëꞌ Jesús lu nëꞌë bönniꞌ gdauꞌ le tuꞌzxéꞌinëꞌ Lëꞌ. \p \v 19 Tsal niꞌ röꞌë Pilato ga naꞌ rbequi xbeynëꞌ, bsö́laꞌnu nu tsjödx lëꞌ ngul queëꞌ, rna: \p ―Cutu bi gunuꞌ queëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ ni, le szxöni gúdxidaꞌ gdyël lu yël bëchcál le nac queëꞌ Lëꞌ. \p \v 20 Gulagúꞌu yöl‑lëꞌë bunách zian niꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi, quië laꞌnabi Pilato usanëꞌ Barrabás naꞌ atiꞌ gdöddëꞌ Jesús. \v 21 Leyúbl bëꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Núzxalëꞌ chopëꞌ ni rë́ꞌniliꞌ usanaꞌ‑nëꞌ queëliꞌ? \p Gulanë́ꞌ: \p ―Barrabás. \p \v 22 Niꞌr Pilato gnabnëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Nacx gunaꞌ queëꞌ Jesús, bönniꞌ naꞌ lëꞌ Cristo? \p Yúguꞌtëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Bdëꞌë lëꞌi yag cruz. \p \v 23 Niꞌr bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizxa le cunác benëꞌ? \p Zidzjr gluꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bdëꞌë lëꞌi yag cruz. \p \v 24 Catiꞌ ráquibeꞌinëꞌ Pilato cutu bruj xtidzëꞌë, san glunr rusbö́ bunách, niꞌr gdel‑lëꞌë nis len gdib nëꞌë lauquëꞌ, rnëꞌ: \p ―Cutu bi zxguiaꞌ nabagaꞌa nedaꞌ niꞌa qui yöl‑laꞌ gut queëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ ni. Le gunczliꞌ lbiꞌiliꞌ lë ni. \p \v 25 Gulubíꞌi didzaꞌ yúguꞌtë bunách niꞌ, taꞌná: \p ―Yöl‑laꞌ gut queëꞌ bönniꞌ ni gbágaꞌtuꞌ netuꞌ len laꞌbagaꞌ caꞌ zxiꞌntuꞌ. \p \v 26 Caꞌ guc, Pilato busanëꞌ quequëꞌ Barrabás naꞌ. Niꞌr gna béꞌinëꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l laꞌguinëꞌ Jesús, atiꞌ gdöd niꞌ budödëꞌ Lëꞌ lu naꞌquëꞌ quië ludë́ꞌë Lëꞌ lëꞌi yag cruz. \p \v 27 Gulachë́ꞌë Jesús lu yuꞌu yúlahuiꞌ nazíꞌ lei pretorio bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l nacuꞌë lu nëꞌë bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë, atiꞌ niꞌ gulutubëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús yúguꞌtë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l nacuꞌë niꞌ. \v 28 Niꞌr gulagǘëꞌ lariꞌ nacuëꞌ Jesús len gulugacuëꞌ Lëꞌ tu lariꞌ xna, ca rácugac nup taꞌná bëꞌ. \v 29 Guludxíëꞌ icjëꞌ tu breguiꞌ zxuzaꞌ nëꞌi yag yötsiꞌ len guluzóëꞌ tu guidauꞌ lu nëꞌë yubél le ruluíꞌ ca tu xuyág qui bönniꞌ yúlahuiꞌ. Niꞌr guluzechu zxibquëꞌ lahuëꞌ len gulutitjëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bicaꞌ zxön Liꞌ, rna béꞌinuꞌ bönniꞌ judío. \p \v 30 Niꞌr guluchijëꞌ Lëꞌ zxönaꞌ, atiꞌ guluguel‑lëꞌë gui naꞌ len gulaguinëꞌ icjëꞌ. \v 31 Gdöd gulutitjëꞌ Jesús, gulugǘëꞌ lariꞌ naꞌ nacuëꞌ, atiꞌ gulugacuëꞌ Lëꞌ lariꞌ queëczëꞌ. Niꞌr gulachë́ꞌë Lëꞌ quië tsajdaꞌquëꞌ Lëꞌ lëꞌi yag cruz. \s1 Tuꞌdë́ꞌë Jesús lëꞌi yag cruz \p \v 32 Catiꞌ niꞌ gularujëꞌ, yajxácaꞌquëꞌ Simón, bönniꞌ Cirene, atiꞌ glunëꞌ ga biꞌë yag cruz queëꞌ Jesús. \p \v 33 Catiꞌ guladxinëꞌ latj nazíꞌ lei Gólgota, le rna lu didzaꞌ xidzaꞌ, Latj Qui Bögaꞌ Icjruꞌ, \v 34 niꞌ guluguiꞌjëꞌ Jesús nup zi nutsiꞌi zxágalaꞌabaꞌ böaꞌ guixiꞌ. Catiꞌ buxíꞌ ruꞌë lei Jesús, cutu guꞌnnëꞌ guiꞌjëꞌ. \p \v 35 Catiꞌ chnudaꞌquëꞌ Lëꞌ lëꞌi yag cruz, gulaguisiëꞌ lariꞌ nacuëꞌ, len guluquitjëꞌ lahui le gac bëꞌ núzxalëꞌ gaqui queëꞌ. Cni guc, butság lë naꞌ gnëꞌ bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: “Gulaguisiëꞌ lariꞌ nacuaꞌ len guluquitjëꞌ lahui le gac bëꞌ.” \v 36 Niꞌr gulaböꞌë niꞌ, tuꞌyúëꞌ Jesús. \v 37 Lëzcaꞌ guluzóëꞌ lëꞌi yag cruz icjlëꞌ Jesús tu didzaꞌ rguixjöꞌ le nabaguëꞌë, rna cni: “Bönniꞌ ni Jesús, Bönniꞌ rna béꞌinëꞌ bunách judío.” \p \v 38 Ga niꞌ dëꞌë Jesús, niꞌ guludë́ꞌë caꞌ lë́ꞌigac yag cruz chopëꞌ gban. Tuëꞌ guludë́ꞌë cuit lëꞌë yubél, len yetúëꞌ naꞌ cuit lëꞌë yögl. \v 39 Guladödëꞌ niꞌ bönniꞌ gululídz ziꞌë Jesús len gulutá icjquëꞌ, tuꞌtitjëꞌ Lëꞌ, \v 40 taꞌnë́ꞌ: \p ―Ja, Liꞌ naꞌ uquindjuꞌ gdauꞌ atiꞌ tsonn dzaz caꞌ uchistsuꞌ lei. Buslá cuinuꞌ naꞌa chquiꞌ nacuꞌ Liꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios. Bötjtscaꞌ lëꞌi yag cruz naꞌ. \p \v 41 Lëzcaꞌ cni gulutitjëꞌ Lëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, len bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi, taꞌnë́ꞌ: \p \v 42 ―Yuguꞌ nu yubl buslë́ꞌ bönniꞌ ni, san cutu gac uslá cuinëꞌ. Chquiꞌ naquëꞌ bönniꞌ gna béꞌinëꞌ bunách Israel, huötjtsquëꞌ naꞌa lëꞌi yag cruz, atiꞌ tséjlëꞌtuꞌ Lëꞌ. \v 43 Lëꞌ buzxöni ladxëꞌë Dios. Dios uslaczëꞌ Lëꞌ naꞌa chquiꞌ rëꞌnnëꞌ Lëꞌ, le gnëꞌ: “Zxiꞌnëꞌ Dios nacaꞌ.” \p \v 44 Lëzcaꞌ cni gululídz ziꞌë Lëꞌ gban naꞌ daꞌquëꞌ lë́ꞌigac yag cruz ga niꞌ dëꞌë Jesús. \s1 Ratiëꞌ Jesús \p \v 45 Catiꞌ bdxin huagbídz, bchul gdutë yödzlyú ga bdxintë gdu rdöd xhuö. \v 46 Gdu rdöd xhuö naꞌ, bëꞌë zidzj didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Elí, Elí, ¿lama sabactani? \p Didzaꞌ ni rna lu didzaꞌ xidzaꞌ: “Dios quiaꞌ, Dios quiaꞌ, ¿bizx quië nubíj ladxuꞌu nedaꞌ?” \p \v 47 Catiꞌ gulayöni didzaꞌ ni nup nacuáꞌ niꞌ, taꞌná: \p ―Bönniꞌ ni rulidzëꞌ Elías, bönniꞌ niꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p \v 48 Laꞌ gxítiꞌtëꞌ tuëꞌ bönniꞌ nutsëꞌë ladjquëꞌ len gdel‑lëꞌë tu le blul rzxup nis, atiꞌ buxúpinëꞌ lei nup zi len buzóëꞌ lei lu gui, atiꞌ butsaguëꞌ lei ruꞌë Jesús quië xupëꞌ. \v 49 Niꞌr yelaꞌquëꞌ bönniꞌ niꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Glözgar. Uyútscaꞌruꞌ chquiꞌ huidëꞌ Elías uslë́ꞌ Lëꞌ. \p \v 50 Leyúbl grödxyëꞌë zidzj Jesús atiꞌ burujtë böꞌ nacczëꞌ, guttëꞌ. \v 51 Laꞌ naꞌz brö́zaꞌtë lariꞌ nal‑laꞌ lu gdauꞌ, bruj chopl le gdel‑laꞌ icjl ga bdxintë xniꞌi. Niꞌr gtit luyú len gulaláꞌa guiöj. \v 52 Gulayálj yeru ba quegac nup chnatgac, bönniꞌ niꞌ gulayejlëꞌë Dios, atiꞌ gulubanëꞌ bönniꞌ naꞌ. \v 53 Gdöd bubanëꞌ Jesús, gulurujëꞌ yeru ba quequëꞌ bönniꞌ naꞌ len gulayaziëꞌ yödz laꞌy Jerusalén, ga niꞌ gulaleꞌi lequëꞌ bunách zian. \p \v 54 Niꞌr catiꞌ gulaléꞌinëꞌ gtit luyú len lë naꞌ glac, gládxinëꞌ bönniꞌ niꞌ nacuꞌë lu nëꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l lencaꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l nacuáꞌlenëꞌ lëꞌ tuꞌyúëꞌ Jesús, taꞌnë́ꞌ: \p ―Le nactë bönniꞌ ni guquëꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios. \p \v 55 Ziꞌtuꞌz gulacuaꞌnu niꞌ ngul zian tuꞌyunu Jesús, ngul naꞌ guladálennu Jesús catiꞌ niꞌ buzë́ꞌë luyú Galilea, atiꞌ glunnu xchinëꞌ, gulaguꞌnu le glahuëꞌ. \v 56 Nútsaꞌcnu caꞌ ladjcnu María Magdalena len María, xnaꞌquëꞌ Jacobo len José, atiꞌ zoanu caꞌ niꞌ xnaꞌquëꞌ zxiꞌnëꞌ Zebedeo. \s1 Taꞌguꞌë Jesús yeru ba nadj lëꞌi guiꞌa guiöj \p \v 57 Catiꞌ chrdzöꞌ dza naꞌ, bdxinëꞌ niꞌ José, bönniꞌ Arimatea, bönniꞌ dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ, len dëꞌë caꞌ Jesús. \v 58 Yajyúëꞌ Pilato bönniꞌ ni len gnabëꞌ latj uꞌë Jesús. Niꞌr Pilato gna bëꞌë lunödzjëꞌ queëꞌ Jesús. \v 59 Gzxiꞌë Lëꞌ José len buchö́linëꞌ Lëꞌ tu lariꞌ dxiꞌa. \v 60 Niꞌr gluꞌë Lëꞌ yeru ba cub queëꞌ le naguidjëꞌ lëꞌi guiꞌa guiöj. Budë́ꞌë tu guiöj blag zxön ga nu ryaz yeru ba naꞌ atiꞌ zhuöjëꞌ. \v 61 Gulacuaꞌnu niꞌ María Magdalena len yetunu María caꞌ, röꞌcnu raꞌ yeru ba naꞌ. \s1 Tun chiꞌë ba queëꞌ Jesús bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l \p \v 62 Catiꞌ zaꞌ reníꞌ yetú dza, gdöd gulupë́ꞌë qui dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío, guludubëꞌ ga zoëꞌ Pilato yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo. \v 63 Tëꞌ Pilato: \p ―Bönniꞌ, rajneytuꞌ bi gnëꞌ bönniꞌ rziꞌ yëꞌ naꞌ, catiꞌ niꞌ zoëꞌ nabanëꞌ, gnëꞌ: “Catiꞌ gac tsonn dza ubanaꞌ lu yöl‑laꞌ gut.” \v 64 Qui lë ni naꞌ gna beꞌi nup lun chiꞌi ba niꞌ ga gdxintë dza bunn, cui djaquëꞌ chdzöꞌl bönniꞌ usë́d queëꞌ lubijëꞌ Lëꞌ. Niꞌr lëꞌ bunách: “Bubanëꞌ Jesús lu yöl‑laꞌ gut.” Chquiꞌ cni gac, didzaꞌ cunácz luꞌë guntër huiaꞌdöꞌ ca ben didzaꞌ cunácz naꞌ gluꞌë ziꞌal. \p \v 65 Pilato gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Ni nacuꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l. Gul‑chë́ꞌë queëliꞌ. Gul‑tséaj, gul‑gún chiꞌi yeru ba naꞌ tsca sáquiꞌliꞌ gunliꞌ. \p \v 66 Niꞌr yjaquëꞌ niꞌ len guluseyjëꞌ dxiꞌa yeru ba naꞌ, len guludë́ꞌë lëꞌi guiöj naꞌ tu le gac bëꞌ chquiꞌ gsalj, atiꞌ gulucaꞌnëꞌ niꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l lun chiꞌë lei. \c 28 \s1 Rubanëꞌ Jesús lu yöl‑laꞌ gut \p \v 1 Catiꞌ chgdöd dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío, len chzaꞌ reníꞌ dza domingo, yajyucnu yeru ba queëꞌ Jesús María Magdalena len yetunu María naꞌ. \v 2 Tsalz gtit luyú. Cni guc, le bötjëꞌ tuëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Xanruꞌ narujëꞌ yehuaꞌ yubá. Bdxinëꞌ raꞌ yeru ba naꞌ atiꞌ gduëꞌ guiöj blag zxön naꞌ len gröꞌë lu guiöj naꞌ. \v 3 Naláꞌ lahui gbaz laꞌy naꞌ ca yös yeníꞌ, atiꞌ zxílaꞌdauꞌz nac lariꞌ nacuëꞌ. \v 4 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lëꞌ bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l tun chiꞌë yeru ba naꞌ, gládxinëꞌ lëꞌ len gulazxiziëꞌ. Guladzöꞌë lu yu, glaquëꞌ ca bönniꞌ nat. \v 5 Niꞌr gbaz laꞌy naꞌ gudxëꞌ yuguꞌ ngul naꞌ, rnëꞌ: \p ―Cutu gádxiliꞌ. Nözdaꞌ ruguiljliꞌ‑nëꞌ Jesús, bönniꞌ naꞌ guludë́ꞌë Lëꞌ lëꞌi yag cruz. \v 6 Cutu zoëꞌ ni le chbubanëꞌ ca naꞌ chgnaczëꞌ Lëꞌ. Gul‑dá, uyuliꞌ ga niꞌ gutëꞌ Xanruꞌ. \v 7 Gul‑tséaj naꞌa, gul‑tsjö́dx‑quëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ chbubanëꞌ Jesús lu yöl‑laꞌ gut, atiꞌ naꞌa Lëczëꞌ nörëꞌ lauliꞌ zacaꞌ luyú Galilea. Niꞌ uléꞌiliꞌ‑nëꞌ. Chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ le gluꞌë Dios lu naꞌa. \p \v 8 Niꞌr laꞌ guluzáꞌtënu raꞌ yeru ba naꞌ, tádxinu len tuꞌdzíjinu, atiꞌ jaréluꞌcnu zjacnu zajtíxjöiꞌcnu yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 9 Tsal niꞌ zjacnu, yajtsaguëꞌ lecnu Jesús, len rëꞌ lecnu: \p ―Padiux. \p Niꞌr gulabígaꞌnu ga zoëꞌ Jesús len gulunídaꞌnu niꞌë. Gulayíj ládxiꞌcnu Lëꞌ. \v 10 Niꞌr Jesús rëꞌ lecnu: \p ―Cutu gádxiliꞌ. Gul‑tséaj, gul‑tsajtixjöiꞌ‑cnëꞌ böchaꞌa tsjaquëꞌ zacaꞌ luyú Galilea, atiꞌ niꞌ luléꞌinëꞌ nedaꞌ. \s1 Le gulaguíxjöꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l \p \v 11 Tsal niꞌ zjacnu ngul naꞌ, guludxinëꞌ lu yödz niꞌ bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l glun chiꞌë yeru ba naꞌ, atiꞌ gulaguíxjöiꞌnëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ yúguꞌtë lë naꞌ glac. \v 12 Catiꞌ chgulutubëꞌ bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi, glun xtídzaꞌquëꞌ. Niꞌr dumí zian gulunödzjëꞌ quequëꞌ bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l. \v 13 Tëꞌ lequëꞌ: \p ―Cni gnaliꞌ: “Guladxinëꞌ chdzöꞌl bönniꞌ usë́d queëꞌ len gulubijëꞌ Lëꞌ tsal niꞌ rastuꞌ.” \v 14 Chquiꞌ huayönnëꞌ lë ni bönniꞌ rna bëꞌë, netuꞌ uzéjniꞌtuꞌ lëꞌ len guntuꞌ ga cutu bi gunëꞌ queëliꞌ. \p \v 15 Niꞌr gulaziꞌë dumí naꞌ bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l atiꞌ yjenquëꞌ ca naꞌ chnazëdquëꞌ. Cni guc, tuꞌzë́ꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ judío ga rdxintë naꞌa dza. \s1 Jesús rsölëꞌë yuguꞌ bönniꞌ gbaz queëꞌ \p \v 16 Niꞌr yjaquëꞌ luyú Galilea idxineajtëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, atiꞌ guladxinëꞌ lu guíꞌadauꞌ naꞌ chbuluiꞌinëꞌ lequëꞌ Jesús. \v 17 Catiꞌ gululéꞌinëꞌ Jesús, gulayíj ládxiꞌquëꞌ Lëꞌ, san laꞌquëꞌ glac chop ládxiꞌquëꞌ. \v 18 Niꞌr gbiguëꞌë Jesús ga naꞌ nacuꞌë, len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Dios chnudödëꞌ lu naꞌa yúguꞌtë yöl‑laꞌ uná bëꞌ yehuaꞌ yubá len luyú ni. \v 19 Qui lë ni naꞌ, gul‑tséaj, gul‑tsajsëdi yúguꞌtë bunách gzaꞌa gdutë yödzlyú. Gul‑quíl lequëꞌ nis, ugunliꞌ dxin lëꞌ Dios Xuz, len lëꞌ Dios Zxiꞌn, len lëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy. \v 20 Gul‑sëdi lequëꞌ lunëꞌ yúguꞌtë lë naꞌ gna béꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ. Gul‑yutscaꞌ, nédaꞌczaꞌ zóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ yúguꞌtë dza ga gdxinr dza udx qui yödzlyú. Caꞌ gac.