\id LUK \h San Lucas \toc1 DIDZAꞌ DXIꞌA BUZUJËꞌ LU GUICH SAN LUCAS \toc2 San Lucas \toc3 Lc. \mt1 DIDZAꞌ DXIꞌA BUZUJËꞌ LU GUICH SAN LUCAS \c 1 \s1 Didzaꞌ rguꞌë San Lucas lu nëꞌë Teófilo \p \v 1 Zian nup chglun bayúdx luzúj lu guich, gaz lu dzöꞌ yuguꞌ le naccz, le guc ga zoaruꞌ, \v 2 catëz naꞌ gululuíꞌi rëꞌu nup niꞌ dza niꞌtë gulaleꞌi lei, len guluzë́ didzaꞌ qui. \v 3 Runi nedaꞌ nac dxiꞌa uzujaꞌ quiuꞌ lu guich, gaz lu dzöꞌ yuguꞌ lë ni, Teófilo, bönniꞌ tsáhuiꞌdauꞌ, le chbuguiljaꞌ gazxj ga rëꞌ ca nac yúguꞌtë lë naꞌ guc dza niꞌtë. \v 4 Ruzujaꞌ quiuꞌ lu guich ni quië gnöznuꞌ nac gdutë li lë naꞌ chnazëduꞌ. \s1 Ruluꞌë gbaz laꞌy queëꞌ Dios ca ziꞌa galjëꞌ Juan, bönniꞌ uquilëꞌ bunách nis \p \v 5 Dza niꞌtë catiꞌ gna bëꞌë luyú Judea Herodes, niꞌ zoëꞌ bxuz lëꞌ Zacarías. Nabáblenëꞌ cöꞌ bxuz, nazíꞌ lei Cöꞌ Queëꞌ Abías. Nacnu caꞌ zxiꞌn xsoëꞌ Aarón, bönniꞌ guquëꞌ bxuz blau ziꞌal, Elisabet, ngul queëꞌ Zacarías naꞌ. \v 6 Nacquëꞌ tsahuiꞌ lahuëꞌ Dios Zacarías len Elisabet, len gdu ládxiꞌquëꞌ tunëꞌ ca rna xtidzëꞌë Dios len le rna bëꞌ zxba queëꞌ. Cni guc, nutu nu guc bi gnë quequëꞌ. \v 7 Nutu nu zoa biꞌi quequëꞌ, le nacnu ngul huödx Elisabet, atiꞌ chnagulquëꞌ groptëꞌ. \p \v 8 Bdxin dza gul‑laꞌ uláz qui cöꞌ naꞌ nabáblenëꞌ Zacarías lunëꞌ dxin lahuëꞌ Dios, lu yöl‑laꞌ bxuz quequëꞌ. \v 9 Ca nalëbcnëꞌ tunëꞌ bxuz, gul‑laꞌ uláz queëꞌ Zacarías gyaziëꞌ lu latj laꞌy qui gdauꞌ quië uzéguiꞌë yal lahuëꞌ Xanruꞌ Dios. \v 10 Tsal niꞌ ruzéguiꞌë yal Zacarías naꞌ, gulacuáꞌ niꞌl yúguꞌtë bunách, tuꞌlídz Dios. \v 11 Laꞌ naꞌz buluíꞌ lahuëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Xanruꞌ ga zoëꞌ Zacarías naꞌ, zuinëꞌ tslaꞌa yubél bcugu laꞌy ga naꞌ regui yal. \v 12 Catiꞌ bléꞌinëꞌ gbaz laꞌy naꞌ Zacarías, gröꞌë baguíꞌi len gudxi bdzöbnëꞌ. \v 13 Niꞌr gudxëꞌ lëꞌ gbaz laꞌy naꞌ, gnëꞌ: \p ―Zacarías, cutu gádxinuꞌ, le chbyönnëꞌ Dios le rnabuꞌ lahuëꞌ, atiꞌ uzoanu‑biꞌ tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ Elisabet, ngul quiuꞌ, atiꞌ guꞌu labiꞌ Juan. \v 14 Gataꞌ quiuꞌ le uziꞌu xbey len udzijnuꞌ, atiꞌ zian nup ludziji ládxiꞌgac le guljbiꞌ biꞌidauꞌ naꞌ, \v 15 le gáctscabiꞌ zxön lahuëꞌ Dios. Cutu guiꞌjbiꞌ xisi uva len clëg tu le rsudxi bunách, atiꞌ gdu sóalenëꞌ‑biꞌ Dios Böꞌ Laꞌy catiꞌ su lau ziꞌa galjbiꞌ. \v 16 Gunëꞌ Juan ni ga luhuöác queëꞌ Xanruꞌ zian bunách Israel. \v 17 Nörëꞌ Lëꞌ ca Xanruꞌ, atiꞌ laꞌcuaꞌlen lëꞌ Böꞌ naꞌ len yöl‑laꞌ huac naꞌ gulacuaꞌlen Elías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Cni gunëꞌ quië unëꞌ tuz nup nacgac xuz len zxiꞌnquëꞌ, len uzéjniꞌnëꞌ nup taꞌdáꞌbagaꞌ quië lacquëꞌ tsahuiꞌ, len ucözëꞌ bunách lacquëꞌ sinaꞌ laꞌzíꞌ lu naꞌquëꞌ Xanruꞌ. \p \v 18 Gnabnëꞌ gbaz laꞌy naꞌ Zacarías, rnëꞌ: \p ―¿Bizxa gac bëꞌ quië gnözdaꞌ lac lë ni? Chnagulaꞌ nedaꞌ len chnagulnu caꞌ ngul quiaꞌ. \p \v 19 Bubiꞌë didzaꞌ gbaz laꞌy naꞌ, rnëꞌ: \p ―Nedaꞌ leaꞌ Gabriel. Runaꞌ dxin lahuëꞌ Dios. Lëczëꞌ bsölëꞌë nedaꞌ güíꞌlenaꞌ liꞌ didzaꞌ, len quíxjöiꞌdaꞌ liꞌ didzaꞌ dxiꞌa ni. \v 20 Naꞌa, le cutu gyéjlëꞌu xtidzaꞌa, gcödzuꞌ len cutur gac gneuꞌ catiꞌ gacr lë ni. Yúguꞌtë lë ni udxín catiꞌ gdxin dza qui. \p \v 21 Tsal niꞌ tac lë ni, nacuáꞌ niꞌl bunách, taꞌbözëꞌ Zacarías, atiꞌ tuꞌbannëꞌ le rdzeynëꞌ xtsey ga naꞌ zoëꞌ lu latj laꞌy. \v 22 Catiꞌ burujëꞌ Zacarías, cutu guc güíꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ, atiꞌ gláquibeꞌinëꞌ bléꞌinëꞌ tu le buluiꞌinëꞌ lëꞌ Dios lu latj laꞌy. Buláꞌ buluiꞌzëꞌ Zacarías, buzéjniꞌnëꞌ lequëꞌ, le curác gnëꞌ. \p \v 23 Catiꞌ bzaꞌa yuguꞌ dza naꞌ ral‑laꞌ gunëꞌ dxin lahuëꞌ Dios Zacarías, niꞌr böjëꞌ lidxëꞌ. \v 24 Gdöd yuguꞌ dza naꞌ biaꞌnu‑biꞌ lëꞌnu biꞌidauꞌ Elisabet, ngul queëꞌ Zacarías naꞌ, atiꞌ gdu gayuꞌ beoꞌ bugaꞌnznu yuꞌu. Gzaꞌ ládxiꞌnu, \v 25 rnanu: \p ―Cni runëꞌ quiaꞌ Xanruꞌ. Ruzáꞌ ladxëꞌë quiaꞌ biꞌidauꞌ, len runëꞌ ga cutur utuiꞌdaꞌ laugac bunách. \s1 Rguíxjöꞌë gbaz laꞌy ca ziꞌa galjbiꞌ Jesús \p \v 26 Catiꞌ chguc xop beoꞌ, buluíꞌ lahuëꞌ gbaz laꞌy naꞌ, le bsölëꞌë lëczëꞌ Gabriel Dios, tsijëꞌ Nazaret, tu yödz luyú Galilea. \v 27 Dios bsölëꞌë lëꞌ niꞌ tsajyúëꞌ‑biꞌ tubiꞌ biꞌi ngul raꞌbandauꞌ lëbiꞌ María. Chnazíꞌ lu naꞌbiꞌ María utság náꞌlenbiꞌ‑nëꞌ bönniꞌ lëꞌ José. Naquëꞌ José zxiꞌn xsoëꞌ David, bönniꞌ gna béꞌinëꞌ bunách Israel. \v 28 Catiꞌ gyaziëꞌ Gabriel naꞌ ga zoabiꞌ María, gudxëꞌ‑biꞌ: \p ―Padiux. Dios ruzáꞌ ladxëꞌë quiuꞌ. Zóalenëꞌ liꞌ Xanruꞌ Dios. Lëczëꞌ benëꞌ ga nacruꞌ liꞌ bicaꞌ ba ca yúguꞌtë ngul. \p \v 29 Catiꞌ bléꞌibiꞌ gbaz laꞌy naꞌ María, gröꞌbiꞌ baguíꞌi niꞌa qui didzaꞌ naꞌ bëꞌë, len rubani ládxiꞌbiꞌ nacx rna didzaꞌ naꞌ bulidzëꞌ‑biꞌ gbaz laꞌy naꞌ. \v 30 Niꞌr gudxëꞌ‑biꞌ gbaz laꞌy naꞌ, rnëꞌ: \p ―María, cutu gádxinuꞌ, le chbdél‑liꞌnuꞌ le ruzáꞌ ladxëꞌë quiuꞌ Dios. \v 31 Naꞌa, tsuꞌubiꞌ lëꞌu tubiꞌ biꞌidauꞌ, atiꞌ uzúꞌ‑biꞌ tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ, atiꞌ guꞌu labiꞌ Jesús. \v 32 Jesús ni gáctërëꞌ blau, len siꞌ Lëꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios, Nu nactër blau. Xanruꞌ Dios gunëꞌ ga gna bëꞌë ca naꞌ gna bëꞌë David, xuz gul gdöd queëꞌ. \v 33 Jesús naꞌ gna béꞌitecznëꞌ bunách Israel, atiꞌ le gna bëꞌë Lëꞌ gatga udx qui. \p \v 34 Niꞌr gnábibiꞌ gbaz laꞌy naꞌ María, rnabiꞌ: \p ―¿Nacxcz gac lë ni, le cutu zóalenaꞌ bönniꞌ? \p \v 35 Bubiꞌë didzaꞌ gbaz laꞌy naꞌ, rëꞌ‑biꞌ: \p ―Gdxinëꞌ ga zuꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, atiꞌ soalen liꞌ yöl‑laꞌ huac queëꞌ Dios, Nu nactër blau, le gac ga zuꞌ ca tu zxul rguꞌu böaj. Qui lë ni naꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ naꞌ ral‑laꞌ galjbiꞌ, tsuꞌubiꞌ lu nëꞌë Dios, atiꞌ siꞌ labiꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios. \v 36 Yetú caꞌ, Elisabet, ngul diꞌa dza quiuꞌ, chnuaꞌnu‑biꞌ caꞌ lëꞌnu tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ zal‑laꞌ chnagulnu. Gulanë́ꞌ queënu: “Nacnu ngul huödx”, san chzeaj xop beoꞌ nuaꞌnu‑biꞌ lëꞌnu biꞌidauꞌ naꞌ. \v 37 Cutu bi zoa le cusáquiꞌnëꞌ Dios. \p \v 38 Niꞌr María gnabiꞌ: \p ―Ni zoaꞌ. Tsaz nacaꞌ huen dxin queëꞌ Xanruꞌ. Gac quiaꞌ ca naꞌ chgnauꞌ. \p Niꞌr laꞌ buzaꞌtëꞌ gbaz laꞌy naꞌ ga zoabiꞌ María. \s1 María zajyubiꞌ‑nu Elisabet \p \v 39 Laꞌ dza niꞌz gyuꞌubiꞌ nöz María, atiꞌ jaréluꞌbiꞌ gyeajbiꞌ ga nac guíꞌadauꞌ, bdxinbiꞌ tu yödz luyú Judea. \v 40 Niꞌ gyazbiꞌ lidxëꞌ Zacarías len gudxbiꞌ‑nu Elisabet: \p ―Padiux. \p \v 41 Catiꞌ byö́ninu Elisabet didzaꞌ naꞌ bëꞌbiꞌ María, laꞌ butatë cuinbiꞌ biꞌi huëꞌndauꞌ naꞌ yuꞌubiꞌ lëꞌnu, atiꞌ dusóalenëꞌ‑nu Dios Böꞌ Laꞌy. \v 42 Niꞌr bëꞌnu zidzj didzaꞌ Elizabet, rnanu: \p ―Chnunëꞌ Dios ga nacruꞌ liꞌ bicaꞌ ba ca yúguꞌtë ngul len chnunëꞌ caꞌ ga nacbiꞌ bicaꞌ ba biꞌidauꞌ naꞌ yuꞌubiꞌ lëꞌu. \v 43 ¿Núzxatë nedaꞌ, zaꞌnu quiaꞌ xnëꞌë Xanaꞌ? \v 44 Catiꞌ byöndaꞌ didzaꞌ bëꞌu, bulidzuꞌ nedaꞌ, lu yöl‑laꞌ rudziji queëbiꞌ laꞌ butatë cuinbiꞌ biꞌi huëꞌndauꞌ ni yuꞌubiꞌ lëꞌa. \v 45 Bicaꞌ bauꞌ liꞌ le gyéjlëꞌu xtidzëꞌë gbaz laꞌy, atiꞌ udxíncz lë naꞌ gudxëꞌ liꞌ uláz queëꞌ Xanruꞌ. \p \v 46 Niꞌr gnabiꞌ María: \q1 “Gdu ladxaꞌa runaꞌ Xanruꞌ zxön, \q1 \v 47 Len rudziji ládxiꞌlenaꞌ‑nëꞌ Dios, Nu ruslá nedaꞌ. \q1 \v 48 Dioscz buzáꞌ ladxëꞌë quiaꞌ nedaꞌ. \q1 Yuꞌa lu nëꞌë, tsaz nacaꞌ huen dxin queëꞌ. \q1 Naꞌa su lau, ca nac quiaꞌ laꞌná: \q1 ‘Bicaꞌ ba ngul naꞌ.’ \q1 \v 49 Zxöntër nac le benëꞌ quiaꞌ Dios uná bëꞌ. \q1 Laꞌy nac lëꞌ. \q1 \v 50 Lëꞌ ruhuechiꞌ ládxiꞌteczëꞌ bunách tadxi Lëꞌ \q1 Naꞌa dza len dza ziꞌa zaꞌc. \q1 \v 51 Yuguꞌ yöl‑laꞌ huac zxön chbenëꞌ Lëꞌ. \q1 Buzötjëꞌ nup glun zxön yöl‑laꞌ rejniꞌi quegac. \q1 \v 52 Bugǘëꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ quegac nup glac blau, \q1 Len benëꞌ ga glac blau nup glac nöxj ladxiꞌ. \q1 \v 53 Benëꞌ ga guluhuö́lj guladzeꞌi nup guladún, \q1 Len bucaꞌnëꞌ caꞌz nup gulaleꞌi yöl‑laꞌ tsahuiꞌ. \q1 \v 54 Gúclenëꞌ bunách Israel, nup naꞌ tun xchinëꞌ, \q1 Le yajneynëꞌ lequëꞌ len buechiꞌ ladxëꞌë lequëꞌ. \q1 \v 55 Benëꞌ ca gzxiꞌ lu nëꞌë gunëꞌ quequëꞌ xuz xtauꞌruꞌ \q1 Lencaꞌ queëꞌ Abraham len quegac zxiꞌn xsoëꞌ.” \p \v 56 Bugáꞌnlenbiꞌ‑nu Elisabet María gdu ca tsonn beoꞌ, atiꞌ gdöd niꞌ böajbiꞌ lidxbiꞌ. \s1 Le guc catiꞌ guljëꞌ Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis \p \v 57 Catiꞌ bdxin dza ral‑laꞌ soabiꞌ biꞌidauꞌ queënu Elisabet, buzoanu‑biꞌ tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ. \v 58 Gulayöni dzag yuꞌu queënu len yuguꞌ diꞌa dza queënu ca naꞌ guc, buechiꞌ ladxëꞌë‑nu Dios, atiꞌ guludzíjilen lënu. \v 59 Catiꞌ chguc xunuꞌ dza zoabiꞌ biꞌidauꞌ naꞌ, guladxinëꞌ diꞌa dza queënu quië laꞌchuguëꞌ lu xpë́laꞌbiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ naꞌ lë naꞌ gac bëꞌ náquibiꞌ queëꞌ Dios, atiꞌ tëꞌnnëꞌ luꞌë labiꞌ Zacarías ca naꞌ lëꞌ xuzbiꞌ. \v 60 Niꞌr bubiꞌinu didzaꞌ Elisabet, xnaꞌbiꞌ, rnanu: \p ―Cutu. Juan siꞌ labiꞌ. \p \v 61 Gulanabnëꞌ‑nu, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx queë? Nutu nu diꞌa dza quiuꞌ lëꞌ Juan. \p \v 62 Niꞌr gululáꞌ gululuiꞌznëꞌ, gulanabnëꞌ xuzbiꞌ nacx rëꞌnnëꞌ guꞌë labiꞌ. \v 63 Gnabëꞌ tu blagdauꞌ Zacarías naꞌ, atiꞌ buzujëꞌ lahui cni: “Juan lëbiꞌ.” Gulubannëꞌ yúguꞌtëꞌ. \v 64 Laꞌ niꞌz böaljtë ruꞌë Zacarías naꞌ len buguitjtë ludxëꞌë, atiꞌ bëꞌë didzaꞌ le gluꞌë Dios yöl‑laꞌ ba. \v 65 Niꞌr gládxinëꞌ len gulubannëꞌ yúguꞌtë dzag yuꞌu quequëꞌ, atiꞌ yúguꞌtë yödzdauꞌ nacuáꞌ lu guíꞌadauꞌ luyú Judea, gzë didzaꞌ ca guc lë ni. \v 66 Gulazáꞌ ládxiꞌgac yúguꞌtë nup gulayöni ca naꞌ guc, taꞌná: \p ―¿Nacxcz gacbiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ ni? Le nactë zóalenëꞌ‑biꞌ Xanruꞌ. \s1 Didzaꞌ bëꞌë Zacarías uláz queëꞌ Dios \p \v 67 Niꞌr dusóalenëꞌ Zacarías, xuzbiꞌ Juan, Dios Böꞌ Laꞌy, atiꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, rnëꞌ: \q1 \v 68 “Yöl‑laꞌ ba Dios, Xangac bunách Israel \q1 Le duyúëꞌ rëꞌu, bunách queëꞌ, len böaꞌuëꞌ rëꞌu. \q1 \v 69 Bsölëꞌë queëruꞌ Nu uslá rëꞌu, \q1 Len yöl‑laꞌ huac zxön qui, \q1 Nu naꞌ gulj ladj zxiꞌn xsoëꞌ David, \q1 Huen dxin queëꞌ Dios. \q1 \v 70 Dza niꞌtë gzxiꞌ lu nëꞌë gunëꞌ cni, \q1 Nac ca naꞌ gnëꞌ lu rúꞌaquëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ. \q1 \v 71 Gzxiꞌ lu nëꞌë uslë́ꞌ rëꞌu \q1 Lu naꞌgac nup taꞌléy rëꞌu \q1 Lencaꞌ lu naꞌgac nup cutaꞌleꞌi rëꞌu dxiꞌa. \q1 \v 72 Gzxiꞌ lu nëꞌë huechiꞌ ladxëꞌë xuz xtauꞌruꞌ \q1 Len tsajneynëꞌ le gzxiꞌ lu nëꞌë le nac laꞌy. \q1 \v 73 Lë ni benëꞌ tsutsu xtidzëꞌë gzxiꞌ lu nëꞌë, \q1 Le gunëꞌ queëꞌ Abraham, xuzruꞌ gul gdöd, \q1 Le nac tu le ral‑laꞌ gunëꞌ queëruꞌ rëꞌu. \q1 \v 74 Gzxiꞌ lu nëꞌë uslë́ꞌ rëꞌu \q1 Lu naꞌgac nup cutaꞌleꞌi rëꞌu dxiꞌa \q1 Quië cutur gádxiruꞌ gunruꞌ xchinëꞌ Lëꞌ, \q1 \v 75 Len quië gacruꞌ baꞌa ladxiꞌ len gdu dxiꞌa \q1 Lahuëꞌ Lëꞌ yúguꞌtë dza soaruꞌ gbanruꞌ. \q1 \v 76 Liꞌ, zxíꞌnaꞌdauꞌ, siꞌ lauꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios Nu nactër blau \q1 Le tsajnöruꞌ ca Xanruꞌcz, upaꞌu nöz ga tödëꞌ. \q1 \v 77 Gunuꞌ ga laꞌnözi bunách queëꞌ ca gac lulá \q1 Len ca naꞌ unít lahuëꞌ Dios dul‑laꞌ nabágaꞌquëꞌ. \q1 \v 78 Cni gac, le ruhuéchiꞌtsca ladxëꞌë rëꞌu Dios \q1 Len runëꞌ ga tseníꞌ queëruꞌ Nu nac yeníꞌ gdu. \q1 \v 79 Lei gunn yeníꞌ ga nacuáꞌ nup nacuáꞌ gap nac chul len gap nac lu zxul qui yöl‑laꞌ gut \q1 Quië ugúꞌu rëꞌu nöz ga cöꞌ dxi ládxiꞌdauꞌruꞌ.” \p \v 80 Gzxönbiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ naꞌ len bdip ládxiꞌbiꞌ. Gzoazbiꞌ gap nac lu latj caꞌz catiꞌ bdxinr dza buluíꞌ laubiꞌ laugac bunách Israel. \c 2 \s1 Le guc catiꞌ guljbiꞌ Jesús \p \v 1 Laꞌ dza niꞌz gna bëꞌë Augusto César laꞌyáz lu guich yúguꞌtë bunách nacuáꞌ yödzlyú. \v 2 Catiꞌ ziꞌal lzu gulayáz lu guich ni, rna bëꞌë luyú Siria bönniꞌ lëꞌ Cirenio. \v 3 Yúguꞌtë bunách yjac yödz qui queëquëꞌ ga naꞌ nababquëꞌ quië laꞌyaziëꞌ lu guich. \v 4 Gzëꞌë José yödz Nazaret luyú Galilea, zijëꞌ luyú Judea, len bdxinëꞌ yödz Belén, ga niꞌ guljëꞌ David, le naquëꞌ José zxiꞌn xsoëꞌ David naꞌ. \v 5 Gyijëꞌ niꞌ José quië tsaziëꞌ lu guich, atiꞌ dzagbiꞌ‑nëꞌ María, biꞌi ngul nazíꞌ lu naꞌbiꞌ utság náꞌlenbiꞌ lëꞌ, len chzoa soabiꞌ biꞌidauꞌ queëbiꞌ. \v 6 Catiꞌ niꞌ nacuꞌë lu yödz Belén, bdxin dza soabiꞌ biꞌidauꞌ queëbiꞌ. \v 7 Niꞌ buzoanu‑biꞌ tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ, biꞌi ziꞌal queënu. Buchö́linu‑biꞌ yuguꞌ láriꞌdauꞌ, atiꞌ gdixjnu‑biꞌ tu lu yuꞌudauꞌ ga taꞌgúꞌu le tágubaꞌ böaꞌ quegac bunách yuꞌugac nöz. Cni guc, le cutu bdzöli latj laꞌcuꞌë lu yuꞌu ga niꞌ taꞌdxinëꞌ bönniꞌ yuꞌugac nöz. \s1 Tuꞌluíꞌ lahuëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios ga nacuꞌë bönniꞌ tuꞌyúëꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ \p \v 8 Gal‑laꞌ raꞌ yödz Belén nacuꞌë ladj guixiꞌ bönniꞌ tuꞌyúëꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ, tun chiꞌë‑baꞌ chdzöꞌl. \v 9 Laꞌ buluiꞌtë lahuëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Xanruꞌ ga naꞌ nacuꞌë. Gluꞌu yeníꞌ ga naꞌ nacuꞌë yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ Xanruꞌ, atiꞌ gládxinëꞌ. \v 10 Niꞌr gudxëꞌ lequëꞌ gbaz laꞌy naꞌ, rnëꞌ: \p ―Cutu gádxiliꞌ. Naꞌa rguíxjöiꞌdaꞌ lbiꞌiliꞌ didzaꞌ gun ga udzíjitsquiliꞌ, le luzíꞌ caꞌ xbey yúguꞌtë bunách. \v 11 Naꞌa chguljbiꞌ ladzëꞌ David Nu uslá lbiꞌiliꞌ. Nu ni nac Cristo, Xanruꞌ. \v 12 Lë ni gac bëꞌ nu nacbiꞌ. Udzö́liliꞌ‑biꞌ biꞌidauꞌ naꞌ, narö́libiꞌ yuguꞌ láriꞌdauꞌ len dëbiꞌ tu lu yuꞌudauꞌ ga taꞌgúꞌu le tágubaꞌ böaꞌ quegac bunách yuꞌugac nöz. \p \v 13 Ga naꞌ zoëꞌ gbaz laꞌy naꞌ, tu tsalz gululuíꞌ lauquëꞌ zianr caꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios, narujquëꞌ yehuaꞌ yubá len taꞌguꞌë Dios yöl‑laꞌ ba, taꞌnë́ꞌ: \q1 \v 14 Yöl‑laꞌ ba Dios zoëꞌ xtsaꞌ, \q1 Atiꞌ gac luyú le cuequi dxi ládxiꞌdauꞌquëꞌ \q1 Bönniꞌ rdzag ladxëꞌë lequëꞌ Dios. \p \v 15 Catiꞌ guluzë́ꞌë gbaz laꞌy naꞌ ga niꞌ nacuꞌë, zhuöjquëꞌ yehuaꞌ yubá, niꞌr glë lzaꞌquëꞌ tuëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ uyú böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Uyéajtscaꞌruꞌ Belén quië gléꞌiruꞌ lë ni chguc ca naꞌ chbuluiꞌinëꞌ rëꞌu Xanruꞌ. \p \v 16 Jaréluꞌquëꞌ yjaquëꞌ atiꞌ yajxácaꞌquëꞌ María len José, lencaꞌ biꞌidauꞌ naꞌ, dëbiꞌ tu lu yuꞌudauꞌ ga taꞌgúꞌu le tágubaꞌ böaꞌ quegac bunách yuꞌugac nöz. \v 17 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lëbiꞌ, gulaguíxjöꞌë lë naꞌ ziꞌa gudxëꞌ lequëꞌ gbaz laꞌy naꞌ ca nac queëbiꞌ biꞌidauꞌ naꞌ. \v 18 Gulubani yúguꞌtë nup gulayöni didzaꞌ gluꞌë bönniꞌ uyú böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ. \v 19 Gluꞌuz icj nagnu yuguꞌ didzaꞌ ni María, atiꞌ gzaꞌ ládxiꞌnu ca nac qui. \v 20 Zhuöjquëꞌ bönniꞌ naꞌ uyú böꞌcuꞌ zxilaꞌ, tunëꞌ zxön Dios len taꞌguꞌë Lëꞌ yöl‑laꞌ ba niꞌa qui yúguꞌtë lë naꞌ gulayönnëꞌ len gulaléꞌinëꞌ, le guc ca naꞌ gudxëꞌ lequëꞌ gbaz laꞌy naꞌ. \s1 Taꞌguꞌë‑biꞌ biꞌidauꞌ Jesús lu nëꞌë Dios \p \v 21 Catiꞌ chguc xunuꞌ dza zoabiꞌ biꞌidauꞌ naꞌ, gulachuguëꞌ lu xpë́laꞌbiꞌ lë naꞌ nac bëꞌ náquibiꞌ queëꞌ Dios, atiꞌ gluꞌë labiꞌ Jesús ca naꞌ chbëꞌczëꞌ labiꞌ gbaz laꞌy naꞌ ziꞌal catiꞌ ziꞌa tsuꞌubiꞌ lëꞌnu xnaꞌbiꞌ. \p \v 22 Catiꞌ chbzaꞌa dza qui le tuꞌpáꞌ cuincnu ngul ca rna bëꞌ zxba queëꞌ Moisés, gulachë́ꞌë‑biꞌ biꞌidauꞌ Jesús Jerusalén quië laꞌguꞌë‑biꞌ lu nëꞌë Xanruꞌ Dios. \v 23 Cni glunëꞌ, le nayúj lu guich lu zxba queëꞌ Xanruꞌ le rna: “Yúguꞌtëbiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ naccbiꞌ biꞌi ziꞌal queënu xnaꞌcbiꞌ, lubijëꞌ‑biꞌ quizi queëꞌ Xanruꞌ Dios.” \v 24 Qui lë ni naꞌ yjaquëꞌ niꞌ quië ludödcdëꞌ‑baꞌ len laꞌguꞌquëꞌ‑baꞌ lahuëꞌ Dios chopbaꞌ gúgudauꞌ o chopbaꞌ budödauꞌ ca naꞌ rna bëꞌ zxba queëꞌ Xanruꞌ Dios. \p \v 25 Dza niꞌz zoëꞌ Jerusalén tu bönniꞌ lëꞌ Simeón. Bönniꞌ ni naquëꞌ tsahuiꞌ len rej ladxëꞌë Dios. Rbözëꞌ Nu naꞌ gsölëꞌë Dios, Nu gaclen bunách Israel. Zóalenëꞌ Simeón naꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, \v 26 len chbuluiꞌinëꞌ lëꞌ cutu gatiëꞌ catiꞌ gléꞌirnëꞌ Cristo, Nu naꞌ gsölëꞌë Xanruꞌ Dios. \v 27 Bdxinëꞌ Simeón naꞌ nchil gdauꞌ le bchëꞌë lëꞌ niꞌ Dios Böꞌ Laꞌy. Catiꞌ gulachë́ꞌë‑biꞌ biꞌidauꞌ Jesús nchil gdauꞌ xuz xnaꞌbiꞌ quië lunëꞌ queëbiꞌ ca rna bëꞌ zxba naꞌ, \v 28 niꞌr bunidëꞌ‑biꞌ Simeón naꞌ, len gyij ladxëꞌë Dios, rnëꞌ: \q1 \v 29 “Xanaꞌ, naꞌa huac gunnuꞌ nedaꞌ latj gatiaꞌ, \q1 Soa dxi ladxaꞌa \q1 Le chguc le gudxuꞌ nedaꞌ, huen dxin quiuꞌ. \q1 \v 30 Chbléꞌidaꞌ Nu naꞌ buzoaczuꞌ, Nu uslá bunách, \q1 \v 31 Nu naꞌ rulúꞌu lahui laugac yúguꞌtë bunách. \q1 \v 32 Lëbiꞌ nacbiꞌ yeníꞌ uzeníꞌ bunách gzaꞌa \q1 Len nacbiꞌ caꞌ yeníꞌ quegac bunách Israel quiuꞌ.” \p \v 33 Gulubannëꞌ José len María, xnaꞌbiꞌ biꞌidauꞌ Jesús, ca nac lë naꞌ gnëꞌ Simeón ca nac queëbiꞌ Jesús. \v 34 Gnabnëꞌ Dios Simeón gunëꞌ ga gac dxiꞌa quequëꞌ, atiꞌ gudxëꞌ‑nu María, xnaꞌbiꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Byutscaꞌ. Biꞌi ni nuzóëꞌ‑biꞌ Dios quië gunbiꞌ ga laꞌchixi bunách zian, atiꞌ luhuöás bunách zian ladj bunách Israel. Gacbiꞌ tu le nac bëꞌ, atiꞌ laꞌnë́ queëbiꞌ bunách. \v 35 Gac cni quië laꞌláꞌ lahui le taꞌzáꞌ ládxiꞌgac bunách zian. Yuguꞌ lë ni lac quiuꞌ ca tu guia tuchiꞌ le tsaz ládxiꞌdaꞌu. \p \v 36 Zoanu caꞌ niꞌ Ana, ngul ruiꞌnu didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Nacnu zxiꞌnëꞌ Fanuel, bönniꞌ nababëꞌ diꞌa dza queëꞌ Aser. Chnagúltscanu Ana naꞌ, le gzóalennu bönniꞌ queënu gdu gadx iz gdöd gucnu raꞌbandauꞌ, \v 37 atiꞌ bgaꞌnnu uzë́b catiꞌ bdxintë dza chyuꞌunu gdu ca taplalj yu tap iz. Cutu caꞌ rubíꞌi ruzaꞌnu ga nac nchil gdauꞌ. Rël len të dza rej ládxiꞌnu‑nëꞌ Dios, runnu gubás len rulidznu‑nëꞌ Dios. \v 38 Laꞌ naꞌz bdxíntënu niꞌ, rënu‑nëꞌ Dios: “Xclenuꞌ.” Gdíxjöiꞌnu yúguꞌtë bunách ca nac queëbiꞌ biꞌidauꞌ Jesús, bunách naꞌ nacuáꞌ Jerusalén, taꞌbö́z dza gdxin Nu naꞌ gsölëꞌë Dios gaclen bunách. \s1 Zhuöjquëꞌ José len María yödz Nazaret \p \v 39 Gdöd glunëꞌ José len María yúguꞌtë le rna bëꞌ zxba queëꞌ Xanruꞌ Dios, yhuöjquëꞌ ladzquëꞌ Nazaret luyú Galilea. \v 40 Gzxönbiꞌ biꞌidauꞌ Jesús len bdip ládxiꞌbiꞌ. Gutaꞌ queëbiꞌ yöl‑laꞌ rejniꞌi, atiꞌ zxön nac le ruzáꞌ ladxëꞌë queëbiꞌ Dios. \s1 Rudxinbiꞌ biꞌidauꞌ Jesús nchil gdauꞌ \p \v 41 Yuguꞌ iz rjaquëꞌ Jerusalén xuz xnaꞌbiꞌ Jesús catiꞌ rac Lni Pascua, lni tuꞌspanëꞌ bönniꞌ judío ca benëꞌ Dios, bubijëꞌ xuz xtauꞌquëꞌ luyú Egipto. \v 42 Catiꞌ chyuꞌubiꞌ chinnu iz biꞌi Jesús, yjaquëꞌ Jerusalén ca tunczëꞌ catiꞌ rac lni naꞌ. \v 43 Catiꞌ gdöd lni, zhuöjquëꞌ, san bugaꞌnbiꞌ Jerusalén biꞌidauꞌ Jesús, san cutu táquibeꞌinëꞌ José len María, xnaꞌbiꞌ Jesús. \v 44 Le táquinëꞌ nútsaꞌbiꞌ ladj bunách zian yúꞌulengac lequëꞌ nöz, tu dza nayáꞌ gulazë́ꞌë. Niꞌr catiꞌ guluguiljëꞌ‑biꞌ gap nacuáꞌ diꞌa dza quequëꞌ len gap nacuáꞌ nup núnbëꞌquëꞌ \v 45 cutu guludzölnëꞌ‑biꞌ. Qui lë ni naꞌ yhuöjquëꞌ Jerusalén, zajtiljquëꞌ‑biꞌ. \p \v 46 Catiꞌ chguc dza bunn, guludzölnëꞌ‑biꞌ ga nac nchil gdauꞌ, röꞌbiꞌ gatsj láhuiꞌlëꞌ bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, ruzë́ nagbiꞌ didzaꞌ tuꞌë len rnabi yúdxibiꞌ lequëꞌ. \v 47 Gulubani yúguꞌtë nup gulayöni didzaꞌ bëꞌbiꞌ ca nac yöl‑laꞌ rejniꞌi queëbiꞌ len ca nacgac didzaꞌ bubiꞌibiꞌ. \v 48 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ‑biꞌ xuz xnaꞌbiꞌ, gulubannëꞌ, atiꞌ gudxnu‑biꞌ xnaꞌbiꞌ, rnanu: \p ―Zxiꞌnaꞌ, ¿bizx quië benuꞌ cni queëtuꞌ? Byutscaꞌ, len yöl‑laꞌ ruúbi ruguíꞌi buguiljtuꞌ liꞌ nedaꞌ len xuzuꞌ. \p \v 49 Niꞌr gudxbiꞌ lequëꞌ Jesús, rnabiꞌ: \p ―¿Bizx quië buguiljliꞌ nedaꞌ? ¿Naruꞌ cu nö́ziliꞌ run bayúdx gunaꞌ xchinëꞌ Xuzaꞌ? \p \v 50 Cutu gulayéjniꞌnëꞌ xuz xnaꞌbiꞌ didzaꞌ naꞌ gudxbiꞌ lequëꞌ. \p \v 51 Bö́ajlenbiꞌ lequëꞌ Jesús, budxinbiꞌ Nazaret, atiꞌ benbiꞌ ca rna xtídzaꞌquëꞌ xuz xnaꞌbiꞌ. Gluꞌznu icj ládxiꞌdauꞌnu yúguꞌtë lë ni María, xnaꞌbiꞌ Jesús. \v 52 Rataꞌr queëbiꞌ biꞌi Jesús yöl‑laꞌ rejniꞌi, len rzxönbiꞌ. Burujbiꞌ dxiꞌa lahuëꞌ Dios len laugac bunách. \c 3 \s1 Lban runëꞌ Juan, bönniꞌ ruquilëꞌ bunách nis \p \v 1 Catiꞌ chguc chinu iz rna beꞌinë́ꞌ gdutë yödzlyú Tiberio César, atiꞌ rna bëꞌë Poncio Pilato luyú Judea, atiꞌ Herodes rna bëꞌë caꞌ luyú Galilea, atiꞌ Felipe, böchëꞌë Herodes naꞌ, rna bëꞌë luyú Iturea len luyú Traconite, atiꞌ Lisanias rna bëꞌë luyú Abilinia, \v 2 yuguꞌ dza naꞌ nacquëꞌ bxuz blau Anás len Caifás, atiꞌ laꞌ naꞌz Dios bë́ꞌlenëꞌ Juan, zxiꞌnëꞌ Zacarías, didzaꞌ catiꞌ niꞌ zoëꞌ Juan lu latj caꞌz. \v 3 Rdëꞌ Juan ni yúguꞌtë latj nacuáꞌ raꞌ yegu Jordán, runëꞌ lban ca ral‑laꞌ laꞌdíl nis nup tuꞌbíꞌi ládxiꞌgac quië unít lahuëꞌ Dios dul‑laꞌ nabágaꞌquëꞌ. \v 4 Guc cni ca naꞌ nayúj lu guich laꞌy yuguꞌ didzaꞌ bëꞌë Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, rna: \q1 Ryön chiꞌë bönniꞌ rulidzëꞌ lu latj caꞌz, rnëꞌ: \q1 “Gul‑páꞌ nöz gdxin queëliꞌ Xanruꞌ. \q1 Gul‑bíj li yuguꞌ nöz las tödëꞌ. \q1 \v 5 Gdzë́ꞌigac yúguꞌtë gap nac rögaꞌ. \q1 Luhuöác lachiꞌ yúguꞌtë guiꞌa sib len guíꞌadauꞌ. \q1 Lurúj li nöz nayéycj narö́ligac, \q1 Atiꞌ luhuöác dxiꞌa nöz guiöj. \q1 \v 6 Laꞌleꞌi yúguꞌtë bunách Nu naꞌ gsölëꞌë Dios, Nu uslá bunách.” \p \v 7 Catiꞌ gularúj bunách zian quië laꞌdíl nis lu nëꞌë Juan, lëꞌ gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ, diꞌa dza quecbaꞌ bël sniaꞌ. ¿Nuzxa buluíꞌi lbiꞌiliꞌ gzxundjliꞌ yöl‑laꞌ rusyúdx ziꞌa gac quegac bunách? \v 8 Naꞌa, gul‑gún le lac bëꞌ chbubíꞌi ládxiꞌliꞌ len cutu saꞌ ládxiꞌliꞌ, cugnaliꞌ: “Nactuꞌ tsahuiꞌ le nactuꞌ zxiꞌn xsoëꞌ Abraham”, le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, huac quel‑lëꞌë Dios yuguꞌ guiöj ni len gunëꞌ ga luhuöác zxiꞌn xsoëꞌ Abraham. \v 9 Nacliꞌ ca yuguꞌ yag. Chzoa rböz guia huag gchugu yuguꞌ yag. Yúguꞌtë yag cutaꞌbía le nac dxiꞌa, laꞌchuguëꞌ yag naꞌ len laꞌguꞌë leygac lu guiꞌ. \p \v 10 Niꞌr gulanabi lëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ, taꞌná: \p ―¿Nacx gúntsatuꞌ? \p \v 11 Bubiꞌë didzaꞌ Juan, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nu dë chop zxey ral‑laꞌ unö́dzj qui nu cudë́ qui, atiꞌ nu dë le gagu, lëzcaꞌ cni ral‑laꞌ quis quegac nup cudë́ le lagu. \p \v 12 Guladxinëꞌ caꞌ niꞌ quië laꞌdilëꞌ nis laꞌquëꞌ bönniꞌ tuꞌquizxjëꞌ lazgac bunách uláz qui yödz ziꞌtuꞌ, atiꞌ gulanabnëꞌ lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ usëdi, ¿nacx gúntsatuꞌ netuꞌ? \p \v 13 Juan gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu uquizxjrliꞌ tsca le chgna béꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ bönniꞌ uná bëꞌ. \p \v 14 Gulanabnëꞌ caꞌ lëꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nazx netuꞌ, nacx guntuꞌ? \p Juan gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutur gun gádxiliꞌ nitú bunách quië cúaliꞌ le dë qui. Cutur gnëliꞌ quegac bunách le cunácz quië gunliꞌ ga laꞌguízxj lbiꞌiliꞌ, san gul‑dzág ládxiꞌliꞌ tsca razxjliꞌ. \p \v 15 Taꞌzáꞌ ládxiꞌgac bunách naꞌ taꞌbö́z Nu naꞌ ral‑laꞌ gsölëꞌë Dios, chquiꞌ naquëꞌ Juan naꞌ bönniꞌ lëꞌ Cristo. \v 16 Bubiꞌë didzaꞌ Juan, gudxëꞌ yúguꞌtëꞌ, rnëꞌ: \p ―Le nactë nedaꞌ ruquilaꞌ lbiꞌiliꞌ nis, san zëꞌë bönniꞌ gunëꞌ le ruluíꞌz yöl‑laꞌ rdil nis ni, gchiziëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios Böꞌ Laꞌy len le nac guiꞌ queëꞌ. Bönniꞌ ni naprëꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ ca nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ cutu nacaꞌ lsacaꞌ gleycjaꞌ lölëꞌ nudë́ꞌë. \v 17 Zönëꞌ lu nëꞌë bcöꞌ queëꞌ atiꞌ ulubëꞌ ga rlub zxoaꞌ xtil queëꞌ, lë ni ruluíꞌ le gac quegac bunách. Utubëꞌ zxoaꞌ xtil, len cuꞌë lei xlatji, san bëb qui uzéguiꞌë lu guiꞌ le gatga ul. \p \v 18 Ca nacgac didzaꞌ ni len yelaꞌgac zian didzaꞌ le bchiziëꞌ icj naggac bunách, benëꞌ lban Juan lauquëꞌ qui didzaꞌ dxiꞌa. \v 19 Juan naꞌ buquíëꞌ Herodes, bönniꞌ rna bëꞌë, le zóalenëꞌ‑nu Herodías, ngul queëꞌ Felipe, bönniꞌ böchëꞌë, lencaꞌ le runëꞌ zian le cunác. \v 20 Niꞌr benëꞌ Herodes tu le nacr huiaꞌdöꞌ, gluꞌë lidx guia Juan naꞌ. \s1 Rdilëꞌ nis Jesús \p \v 21 Dza naꞌ ziꞌa gdzunëꞌ lidx guia Juan, catiꞌ niꞌ ruquilëꞌ bunách nis, bdilëꞌ caꞌ nis Jesús. Catiꞌ niꞌ rulidzëꞌ Dios, gyalj luzxbá \v 22 atiꞌ bötjëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, bdxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús. Buluíꞌ lahuëꞌ, rnëꞌë ca tubaꞌ budödauꞌ, atiꞌ byön chiꞌi Nu ruiꞌ didzaꞌ yehuaꞌ yubá, rna: \p ―Liꞌ nacuꞌ Zxiꞌnaꞌ. Nadxiꞌidaꞌ Liꞌ len rdzag ladxaꞌa Liꞌ. \s1 Yuguꞌ xuz xnaꞌ gul queëꞌ Jesús \p \v 23 Catiꞌ gzu lahuëꞌ runëꞌ xchinëꞌ Jesús, yuꞌë ca chi uruáꞌ iz. Taqui bunách naquëꞌ zxiꞌnëꞌ José. Jesús naquëꞌ zxiꞌn xsoëꞌ Elí, \q1 nu naꞌ naquëꞌ xuznu María. \q1 \v 24 Elí naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Matat, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Leví, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Melqui, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Jana, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ yetúëꞌ José. \q1 \v 25 José ni guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Matatías, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Amós, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Nahum, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Esli, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Nagai. \q1 \v 26 Nagai naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Maat, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ yetúëꞌ Matatías, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Semei, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ yetúëꞌ José, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Judá. \q1 \v 27 Judá naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Joana, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Resa, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Zorobabel, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Salatiel, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Neri. \q1 \v 28 Neri naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ yetúëꞌ Melqui, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Adi, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Cosam, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Elmodam, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Er. \q1 \v 29 Er naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Josué, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Eliezer, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Jorim, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ yetúëꞌ Matat. \q1 \v 30 Matat naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Leví, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Simeón, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Judá, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ yetúëꞌ José, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Jonán, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Eliaquim. \q1 \v 31 Eliaquim naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Melea, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Mainán, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Matata, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Natán. \q1 \v 32 Natán naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ David, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Isaí, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Obed, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Booz, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Salmón, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Naasón. \q1 \v 33 Naasón naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Aminadab, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Aram, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Esrom, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Fares, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ yetúëꞌ Judá. \q1 \v 34 Judá naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Jacob, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Isaac, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Abraham, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Taré, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Nacor. \q1 \v 35 Nacor naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Serug, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Ragau, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Peleg, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Heber, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Sala. \q1 \v 36 Sala naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Cainán, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Arfaxad, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Sem, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Noé, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Lamec. \q1 \v 37 Lamec naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Matusalén, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Enoc, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Jared, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Mahalaleel, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ yetúëꞌ Cainán. \q1 \v 38 Cainán naꞌ guquëꞌ zxiꞌnëꞌ Enós, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Set, \q1 nu ni guc zxiꞌnëꞌ Adán, \q1 nu ni guc ca zxiꞌnczëꞌ Dios. \c 4 \s1 Rziꞌ bëꞌ Jesús Satanás tuꞌ xöhuiꞌ \p \v 1 Buzë́ꞌë Jesús raꞌ yegu Jordán, gdu zóalenëꞌ Lëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, atiꞌ Dios Böꞌ Laꞌy naꞌ bchëꞌë Jesús lu latj caꞌz. \v 2 Gzoëꞌ niꞌ Jesús gdu ca choaꞌ dza, atiꞌ gzxiꞌ bëꞌ Lëꞌ tuꞌ xöhuiꞌ quië gun ga gchíxinëꞌ Jesús. Cutu bi gdahuëꞌ Jesús yuguꞌ dza naꞌ, atiꞌ gdödr niꞌ rdunëꞌ. \v 3 Niꞌr gudx Jesús tuꞌ xöhuiꞌ naꞌ, rna: \p ―Chquiꞌ nacczuꞌ Liꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios, gnatscaꞌ luhuöác yöt xtil guiöj ni. \p \v 4 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lei: \p ―Nayúj lu guich, rna: “Clëgz yöt xtil nabánigac bunách, san nabánigac caꞌ yúguꞌtë xtidzëꞌë Dios.” \p \v 5 Niꞌr bchëꞌ Jesús tuꞌ xöhuiꞌ naꞌ ga nac tu lu guiꞌa sib atiꞌ tu chiꞌidauꞌz buluíꞌi Lëꞌ yúguꞌtë xlatjgac nup taꞌná bëꞌ yödzlyú. \v 6 Rë Jesús tuꞌ xöhuiꞌ naꞌ, rna: \p ―Gunnaꞌ quiuꞌ yúguꞌtë xlatjgac nup taꞌná bëꞌ ni len yöl‑laꞌ tsahuiꞌ quegac, le nadö́d lu naꞌa yúguꞌtë lë ni, atiꞌ nu rëꞌnzdaꞌ ruꞌa qui. \v 7 Chquiꞌ Liꞌ uzechu zxibuꞌ lahuaꞌ gunuꞌ nedaꞌ zxön, yúguꞌtë lë ni gaqui quiuꞌ. \p \v 8 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lei: \p ―Bcuit ga zoaꞌ, Satanás, le nayúj lu guich laꞌy le rë netuꞌ, rna: “Xanuꞌ Dios tsej ladxuꞌu‑nëꞌ, len tuzëꞌ Lëꞌ gunuꞌ xchinëꞌ.” \p \v 9 Niꞌr bchëꞌ Jesús Jerusalén tuꞌ xöhuiꞌ naꞌ, atiꞌ budxía Lëꞌ cjuꞌu gdauꞌ, len rë Lëꞌ: \p ―Chquiꞌ nacuꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios, busládzuꞌtscaꞌ cuinuꞌ ni \v 10 le nayúj lu guich laꞌy, rna: \q1 Dios gsölëꞌë gbaz laꞌy queëꞌ, láclenëꞌ Liꞌ. \q1 \v 11 Lu naꞌquëꞌ luchisëꞌ Liꞌ \q1 Cui tsajcheguꞌu guiöj, cugunuꞌ ziꞌ niꞌu. \p \v 12 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lei: \p ―Nayúj lu guich laꞌy, rë netuꞌ: “Cutu siꞌ bëꞌu Xanuꞌ Dios.” \p \v 13 Catiꞌ cutu budzöli yetú le siꞌ bëꞌ Jesús tuꞌ xöhuiꞌ naꞌ, buzáꞌ ga zoëꞌ tu chiꞌidauꞌ. \s1 Rzu lahuëꞌ Jesús runëꞌ xchinëꞌ luyú Galilea \p \v 14 Böjëꞌ Jesús luyú Galilea, dë lu nëꞌë yöl‑laꞌ huac queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy. Gzë didzaꞌ ca nac queëꞌ, atiꞌ gulayöni bunách nacuáꞌ yúguꞌtë yödz gdu zbiꞌil. \v 15 Busëdnëꞌ bunách Jesús gap nac lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío, atiꞌ glun Lëꞌ zxön yúguꞌtë bunách niꞌ. \s1 Le benëꞌ Jesús yödz Nazaret, ga nac ladzëꞌ \p \v 16 Niꞌr budxinëꞌ Jesús yödz Nazaret ga niꞌ gzxönëꞌ. Catiꞌ bdxin dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío, ca runczëꞌ Jesús, gyaziëꞌ lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío, atiꞌ gzuinëꞌ quië ulabëꞌ tu le nayúj lu guich laꞌy. \v 17 Guludödëꞌ lu nëꞌë Jesús guich ga naꞌ nayúj didzaꞌ bëꞌë Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Catiꞌ bsaljëꞌ guich naꞌ, bdzölnëꞌ ga nayúj lu guich le rna: \q1 \v 18 Zóalenëꞌ nedaꞌ Böꞌ Laꞌy queëꞌ Xanruꞌ \q1 Le nubijëꞌ nedaꞌ quizi queëꞌ \q1 Quië quíxjöiꞌdaꞌ bunách yechiꞌ didzaꞌ dxiꞌa. \q1 Bsölëꞌë nedaꞌ unaꞌ nup rac ziꞌ ládxiꞌdauꞌgac, \q1 Len usyöndaꞌ nup nadzungac, ca gac lulá, \q1 Len unaꞌ bunách nachúl laugac, \q1 Len usláꞌ bunách zoa nu runi leygac ziꞌ, \q1 \v 19 Len gunaꞌ lban qui dza ruzáꞌ ladxëꞌë quegac bunách Xanruꞌ Dios. \p \v 20 Niꞌr butubëꞌ guich naꞌ Jesús len buguꞌë lei lu nëꞌë bönniꞌ run chiꞌë yuguꞌ guich laꞌy, atiꞌ gröꞌë. Niꞌr gulanáꞌ Jesús yúguꞌtë nup nudubgac lu yuꞌu naꞌ. \v 21 Gzu lahuëꞌ Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Naꞌa dza ni zoaliꞌ lbiꞌiliꞌ, rudxíncz le nayúj lu guich ni. \p \v 22 Gulanë́ꞌ dxiꞌa queëꞌ yúguꞌtëꞌ, len gulubannëꞌ ca nac didzaꞌ dxiꞌa ruꞌë, atiꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ clëg bönniꞌ ni zxiꞌnëꞌ José? \p \v 23 Rëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nazx huëliꞌ nedaꞌ lë ni taꞌná bunách, le rna: “Liꞌ, bönniꞌ ruún bunách, bun cuinuꞌ.” Lëzcaꞌ cni huëliꞌ nedaꞌ: “Yuguꞌ le byö́nituꞌ benuꞌ Capernaum, ben caꞌ ga ni nac ladzuꞌ.” \p \v 24 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, cutu tun lëꞌ ba laꞌn bunách uládz queëꞌ. \v 25 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, gulacuaꞌnu zian ngul uzë́b luyú Israel yuguꞌ dza niꞌ zoëꞌ Elías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, catiꞌ niꞌ cutu gul guiöj gdu ca tsonn iz yu xop beoꞌ atiꞌ guc gbin luyú naꞌ, \v 26 san Dios cutu bsölëꞌë Elías naꞌ ga nacuaꞌnu ngul uzë́b nacuaꞌnu luyú Israel, san bsölëꞌë lëꞌ ga naꞌ zoanu ngul uzë́b lu yödz Sarepta, le nabáb yödz Sidón. \v 27 Lëzcaꞌ cni, gulacuáꞌ luyú Israel zian nup teꞌi huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d dza niꞌ zoëꞌ Eliseo, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, san cutu böaquëꞌ nitúëꞌ bönniꞌ nutsëꞌë ladj bunách Israel naꞌ, san böaquëꞌ tuzëꞌ Naamán, bönniꞌ nababëꞌ luyú Siria. \p \v 28 Catiꞌ gulayönnëꞌ didzaꞌ ni, gulaleynëꞌ yúguꞌtë bönniꞌ nacuꞌë lu yuꞌu ga naꞌ tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios. \v 29 Niꞌr gulayasëꞌ len gulubijëꞌ Jesús niꞌl raꞌ yödz. Gulachë́ꞌë Lëꞌ ga nac lëꞌi guiꞌa guiöj ga naꞌ dë ladzquëꞌ quië lusládzuꞌë Lëꞌ ga nac lëꞌi guiꞌa guiöj naꞌ. \v 30 Niꞌr gdödëꞌ Jesús gatsj lahuiꞌl ga naꞌ nacuꞌë, zhuöjtëꞌ. \s1 Tu bönniꞌ yuꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ \p \v 31 Niꞌr gyijëꞌ Jesús yödz Capernaum luyú Galilea, atiꞌ niꞌ busëdnëꞌ bunách yuguꞌ dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío. \v 32 Gulubannëꞌ ca nac le rusëdnëꞌ lequëꞌ Jesús, le bëꞌë didzaꞌ ca tu bönniꞌ dë lu nëꞌë. \p \v 33 Zoatëꞌ caꞌ niꞌ lu yuꞌu ga naꞌ tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ yuꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, atiꞌ bëꞌë zidzj didzaꞌ, \v 34 rnëꞌ: \p ―Bsan netuꞌ. ¿Bizxa rál‑laꞌtuꞌ quiuꞌ, Jesús, bönniꞌ Nazaret? ¿Naruꞌ zaꞌu usnitiuꞌ netuꞌ? Núnbëꞌa Liꞌ nu nacuꞌ. Bönniꞌ Laꞌy queëꞌ Dios nacuꞌ. \p \v 35 Buzeynëꞌ ba nadx böꞌ xöhuiꞌ naꞌ Jesús, rëꞌ lei: \p ―Bseyj ruꞌu len burúj lu bönniꞌ ni. \p Niꞌr gruꞌn lyu bönniꞌ naꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ laugac bunách nacuáꞌ niꞌ len burujtë lu bönniꞌ naꞌ, san cutur bi ben queëꞌ. \v 36 Gulubannëꞌ yúguꞌtëꞌ len gluꞌë didzaꞌ tuëꞌ len yetúëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa didzaꞌ ni ruꞌë? Len yöl‑laꞌ uná bëꞌ len yöl‑laꞌ huac zxön rna béꞌinëꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ, atiꞌ tuꞌrujtë böꞌ xöhuiꞌ naꞌ. \p \v 37 Gzë didzaꞌ ca nac queëꞌ Jesús, atiꞌ gulayöni bunách yúguꞌtë yödz gdu zbiꞌil. \s1 Ruúnëꞌ Jesús xnaꞌnu ngul queëꞌ Pedro \p \v 38 Niꞌr gyasëꞌ Jesús len burujëꞌ lu yuꞌu ga naꞌ tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios, atiꞌ gyaziëꞌ lidxëꞌ Simón. Niꞌ zoanu xnaꞌnu ngul queëꞌ Simón naꞌ, yuꞌunu tu xla, atiꞌ glátaꞌyuëꞌ lahuëꞌ Jesús unëꞌ‑nu. \v 39 Gbiguëꞌë Jesús ga naꞌ dënu, atiꞌ bulidzëꞌ huëꞌ xla naꞌ yuꞌunu. Laꞌ brujtë tu xla naꞌ yuꞌunu, atiꞌ laꞌ gyástënu len bëꞌnu le glahuëꞌ. \s1 Ruúnëꞌ Jesús zian nup teꞌi \p \v 40 Catiꞌ chrbia gbidz, guladxín niꞌ yúguꞌtë nup nacuaꞌlen lequëꞌ nup naꞌ teꞌi qui queëgac guidzhuë́ꞌ, atiꞌ yjuaꞌquëꞌ leygac ga naꞌ zoëꞌ Jesús. Lëꞌ bxoa nëꞌë nup naꞌ teꞌi, bunëꞌ leygac. \v 41 Gulurúj caꞌ zian böꞌ xöhuiꞌ yuꞌugac bunách teꞌi naꞌ. Taꞌbödxyaꞌa böꞌ xöhuiꞌ, taꞌná: \p ―Liꞌ nacuꞌ zxiꞌnëꞌ Dios. \p Niꞌr buzeynëꞌ ba nadx yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ Jesús, len cutu bëꞌë latj laꞌná, le nö́zigac naquëꞌ Cristo. \s1 Runëꞌ Jesús lban luyú Galilea \p \v 42 Catiꞌ zaꞌ reníꞌ yetú dza, brujëꞌ Jesús Capernaum naꞌ, atiꞌ gyijëꞌ tu latj caꞌz. Niꞌ guluguílj Jesús bunách zian. Catiꞌ guladxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ, glëꞌnnëꞌ lutseynëꞌ Lëꞌ, cui uzë́ꞌë ga naꞌ nacuꞌë. \v 43 Niꞌr gudxëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Run bayúdx tsijaꞌ gap nacuáꞌ yezicaꞌ yödz, tsjenaꞌ caꞌ niꞌ lban qui didzaꞌ dxiꞌa ca rna bëꞌë Dios. Qui lë ni naꞌ bsölëꞌë nedaꞌ ni. \p \v 44 Cni guc, benëꞌ lban yuguꞌ yödz luyú Galilea len gap nac lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío. \c 5 \s1 Taꞌdzunbaꞌ böl zian \p \v 1 Catiꞌ niꞌ zoëꞌ Jesús raꞌ nis zxön nazíꞌ lei Genesaret, guluquí gulutsútsj Lëꞌ bunách zian quië laꞌyöni xtidzëꞌë Dios. \v 2 Niꞌr bléꞌinëꞌ chop bárcodauꞌ Jesús, zxoagac lu nis zxön ga naꞌ nac raꞌ yu bidx, atiꞌ narujquëꞌ lë́ꞌigac bárcodauꞌ naꞌ bönniꞌ uzö́n böl len taꞌguibëꞌ yöxj böl quequëꞌ. \v 3 Grenëꞌ Jesús tu lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ, le naqui queëꞌ Simón Pedro, atiꞌ gnabnëꞌ lëꞌ udxiguëꞌë lei yelátiꞌdauꞌ ziꞌtuꞌ ga nac raꞌ yu bidx naꞌ. Niꞌr gröꞌë Jesús lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ, len röꞌzëꞌ caꞌ niꞌ rusëdnëꞌ bunách zian nacuáꞌ niꞌ lu yu bidx naꞌ. \v 4 Catiꞌ budx bëꞌë didzaꞌ Jesús, niꞌr gudxëꞌ Simón, rnëꞌ: \p ―Bsaꞌ bárcodauꞌ ni lu nis zxön ga naꞌ röꞌ zil, atiꞌ niꞌ gul‑zál yöxj böl queëliꞌ quië sönliꞌ‑baꞌ böl. \p \v 5 Bubiꞌë didzaꞌ Simón, rëꞌ Jesús: \p ―Bönniꞌ Usëdi, gdu yël chbentuꞌ dxin len nitubaꞌ böl cutu rzö́nituꞌ‑baꞌ, san didzaꞌ quiuꞌ gzálgaraꞌ lei. \p \v 6 Catiꞌ chgulazalëꞌ yöxj naꞌ, gulazönëꞌ ziántërbaꞌ böl atiꞌ ráquitiquiꞌ grözaꞌ yöxj böl naꞌ. \v 7 Niꞌr gululáꞌ gululuiꞌznëꞌ, gululidzëꞌ lzaꞌquëꞌ nacuꞌë yetú lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ djaquëꞌ láclenëꞌ lequëꞌ. Catiꞌ guladxinëꞌ niꞌ guludzë́ꞌëꞌ‑baꞌ böl groptë bárcodauꞌ naꞌ atiꞌ chraqui luhuö́tj lu nis bárcodauꞌ naꞌ. \v 8 Catiꞌ bléꞌinëꞌ lë ni Simón Pedro, niꞌr buzechu zxibëꞌ lahuëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Bcuit ga zoaꞌ, Xan, le nacaꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ. \p \v 9 Cni gnëꞌ le radxi rdzöbnëꞌ Pedro niꞌa quecbaꞌ böl zian naꞌ gulazönquëꞌ‑baꞌ, len lëzcaꞌ cni guc quegac nup nacuaꞌlen lëꞌ. \v 10 Gladxi guladzöbnëꞌ caꞌ Jacobo len Juan, yuguꞌ zxiꞌnëꞌ Zebedeo, nup ni nacgac lzëꞌë Simón Pedro naꞌ. Niꞌr rëꞌ Simón naꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Cutu gádxinuꞌ. Naꞌa su lauꞌ gchëꞌu quiaꞌ bunách ca runuꞌ rzönuꞌ‑baꞌ böl. \p \v 11 Catiꞌ chguluschinëꞌ yuguꞌ bárcodauꞌ naꞌ ga nac raꞌ yu bidx, niꞌr gulucaꞌnëꞌ niꞌ yúguꞌtë, atiꞌ zjáclenëꞌ Jesús. \s1 Ruúnëꞌ Jesús bönniꞌ réꞌinëꞌ huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d \p \v 12 Catiꞌ zoëꞌ Jesús tu lu yödz niꞌ, bdxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ bönniꞌ réꞌitsquinëꞌ huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d. Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús, butság lahuëꞌ lyu, len gútaꞌyuëꞌ lahuëꞌ, rnëꞌ: \p ―Xan, chquiꞌ rëꞌnnuꞌ, huac unuꞌ nedaꞌ. \p \v 13 Niꞌr bulí nëꞌë Jesús len gdanëꞌ lëꞌ. Rëꞌ lëꞌ: \p ―Rëꞌndaꞌ. Gacuꞌ dxiꞌa. \p Laꞌ gbidxtë huëꞌ nudzuꞌ queëꞌ bönniꞌ naꞌ. \v 14 Niꞌr gna béꞌinëꞌ lëꞌ Jesús nutu nu guiëꞌ caꞌ. Gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Gyeaj, yajluíꞌ cuinuꞌ lahuëꞌ bxuz, atiꞌ yajnö́dzj quië le un dxiꞌa liꞌ qui gdauꞌ ca gna bëꞌë Moisés, lë naꞌ uluíꞌi lequëꞌ chböacuꞌ. \p \v 15 Gzëtër caꞌ didzaꞌ qui yöl‑laꞌ huac queëꞌ Jesús, atiꞌ guludúb ga naꞌ zoëꞌ bunách zian quië laꞌyöni xtidzëꞌë len quië unëꞌ lequëꞌ, ugǘëꞌ guidzhuë́ꞌ quequëꞌ. \v 16 Niꞌr buzë́ꞌë niꞌ Jesús, gyijëꞌ tu latj caꞌz, atiꞌ niꞌ bulidzëꞌ Dios. \s1 Ruúnëꞌ Jesús bönniꞌ huëꞌ nacuꞌnëꞌ bin \p \v 17 Yetú dza, catiꞌ niꞌ rusëdnëꞌ bunách Jesús, röꞌquëꞌ caꞌ niꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi taquëꞌ zxba queëꞌ Moisés, narujquëꞌ yúguꞌtë yödz luyú Galilea len luyú Judea len lu yödz Jerusalén. Nac bëꞌ dë lu nëꞌë Jesús yöl‑laꞌ huac queëꞌ Xanruꞌ Dios le ruúnëꞌ bunách teꞌi nacuáꞌ niꞌ. \v 18 Niꞌr guladxinëꞌ niꞌ bönniꞌ nuaꞌquëꞌ le deynëꞌ bönniꞌ huëꞌ nacuꞌnëꞌ bin, atiꞌ gulaguiljëꞌ nacx lunëꞌ laꞌguꞌë lëꞌ lu yuꞌu quië laꞌguixjëꞌ lëꞌ lahuëꞌ Jesús. \v 19 Catiꞌ cutu guladzölnëꞌ nacx lunëꞌ, le nacuáꞌ niꞌ bunách zian, gulabenëꞌ cjuꞌu yuꞌu naꞌ len gulasaljëꞌ cjuꞌu naꞌ. Niꞌr guluzötjëꞌ niꞌ le deynëꞌ bönniꞌ huëꞌ naꞌ, atiꞌ gulaguixjëꞌ lëꞌ gatsj lahuiꞌl bunách niꞌ lahuëꞌ Jesús. \v 20 Catiꞌ gúquibeꞌinëꞌ Jesús ca naꞌ taꞌyejlëꞌë Lëꞌ, gudxëꞌ bönniꞌ huëꞌ naꞌ: \p ―Bönniꞌ, yuguꞌ dul‑laꞌ nabaguꞌu chbunít lahuaꞌ. \p \v 21 Niꞌr gulazú lauquëꞌ taꞌzáꞌ ládxiꞌquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi naꞌ len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nuzxa caz bönniꞌ ni rnëꞌ le rucáꞌn Dios caꞌz? ¿Nuzxa caz gac unít lau dul‑laꞌ? Tuzëꞌ Dios runít lahuëꞌ dul‑laꞌ. \p \v 22 Ráquibeꞌinëꞌ Jesús le taꞌzáꞌ ládxiꞌquëꞌ atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizx quië rzaꞌ ládxiꞌliꞌ cni? \v 23 Cutu nac baníg nu guiëz bönniꞌ ni: “Yuguꞌ dul‑laꞌ nabaguꞌu chbunít lahuaꞌ”, san nac baníg nu gun ga tsasëꞌ len sëꞌi niꞌë. \v 24 Gunaꞌ ga gnö́ziliꞌ dë lu naꞌa luyú ni nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, yöl‑laꞌ uná bëꞌ unít lahuaꞌ dul‑laꞌ. \p Niꞌr gudxëꞌ bönniꞌ naꞌ nacuꞌnëꞌ bin, rnëꞌ: \p ―Liꞌ rëpaꞌ, gyas. Buaꞌ le deynuꞌ len böaj lidxuꞌ. \p \v 25 Laꞌ gyastëꞌ bönniꞌ huëꞌ naꞌ lauquëꞌ atiꞌ buꞌë lë naꞌ gútiꞌnëꞌ, zhuöjëꞌ lidxëꞌ, rguꞌë Dios yöl‑laꞌ ba. \v 26 Gulaníttsquinëꞌ yúguꞌtëꞌ, atiꞌ gulaguꞌë Dios yöl‑laꞌ ba, len tádxiznëꞌ caꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Naꞌa bléꞌiruꞌ le run ga rubániruꞌ. \s1 Jesús rulidzëꞌ Leví \p \v 27 Gdöd glac lë ni brujëꞌ niꞌ Jesús atiꞌ bléꞌinëꞌ tu bönniꞌ uquízxj lazgac bunách lëꞌ Leví, röꞌë ga naꞌ ruquizxjëꞌ, atiꞌ Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Gdaꞌ nedaꞌ. \p \v 28 Laꞌ gyastëꞌ Leví, atiꞌ bucaꞌnëꞌ yúguꞌtë, zéajlenëꞌ Jesús. \p \v 29 Gdöd niꞌ, benëꞌ Leví naꞌ tu güiꞌi huagu queëꞌ Jesús ga nac lu yuꞌu lidxëꞌ, atiꞌ gulacuꞌë niꞌ zian bönniꞌ uquízxj len yelaꞌquëꞌ bönniꞌ taꞌbö́ꞌlenëꞌ lequëꞌ tahuëꞌ. \v 30 Niꞌr gulanë́ꞌ quequëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië riꞌj rágulenliꞌ yuguꞌ bönniꞌ uquízxj len yelaꞌquëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ? \p \v 31 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu naquincnëꞌ nu un bunách bönniꞌ nacuꞌë dxiꞌa, san bönniꞌ téꞌinëꞌ naquincnëꞌ nu un bunách. \v 32 Zaꞌa, clëg ulídzgacaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ, san zaꞌa ulídzgacaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ quië lubíꞌi ládxiꞌquëꞌ. \s1 Taꞌnabnëꞌ Jesús ca nac qui yöl‑laꞌ run gubás \p \v 33 Niꞌr gulanabnëꞌ Jesús bönniꞌ gdauꞌ naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië tunëꞌ gubás zian lzu bönniꞌ daꞌquëꞌ Juan, len tuꞌlidzëꞌ Dios, atiꞌ tunëꞌ caꞌ cni bönniꞌ daꞌquëꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, san bönniꞌ daꞌquëꞌ Liꞌ tiꞌj tahuëꞌ? \p \v 34 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ huactsa gunliꞌ ga lunëꞌ gubás bönniꞌ nacuꞌë lni qui yöl‑laꞌ rutság naꞌ tsal niꞌ zóalenëꞌ lequëꞌ bönniꞌ rutság nëꞌë? \v 35 Huadxín dza catiꞌ gduëꞌ ga nacuꞌë bönniꞌ rutság nëꞌë. Dza niꞌr lunëꞌ gubás. \p \v 36 Niꞌr benëꞌ lsaquiꞌ ca nac lë ni Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nutu nu bönniꞌ gchuguëꞌ lariꞌ cub chnadía len cuijëꞌ tstacaꞌ le udë́ꞌë lëꞌi lariꞌ tëb. Chquiꞌ gunëꞌ cni, clëgz gac ditj lariꞌ cub naꞌ, san láriꞌdauꞌ naꞌ gruj lëꞌi lariꞌ cub naꞌ cutu tsajlö́z lariꞌ tëb naꞌ. \v 37 Lëzcaꞌ cni, nutu nu bönniꞌ rguëꞌë xisi uva cub lu röꞌö gul náquini guid. Chquiꞌ nu gun cni, uláꞌa röꞌö gul naꞌ náquini guid xisi uva cub naꞌ, atiꞌ glalj xisi uva naꞌ, atiꞌ gac ditj röꞌö gul naꞌ. \v 38 Qui lë ni naꞌ ral‑laꞌ caꞌaruꞌ xisi uva cub lu röꞌö náquini guid cub, atiꞌ groptë lac chiꞌi. \v 39 Chquiꞌ zoa nu riꞌj xisi uva gul, cutu guë́ꞌnitë guiꞌj xisi uva cub, le rna: “Nacr szxiꞌ xisi uva gul naꞌ.” \c 6 \s1 Taꞌleycjëꞌ deu zxoaꞌ xtil dza laꞌy bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús \p \v 1 Catiꞌ nac tu dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío, rdödëꞌ Jesús gap dë yöl zxoaꞌ xtil, atiꞌ taꞌleycjëꞌ deu ga dxia zxoaꞌ xtil bönniꞌ usë́d queëꞌ. Taꞌzxúbiꞌni naꞌquëꞌ lei len tahuëꞌ. \v 2 Niꞌr gulanabnëꞌ lequëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië runliꞌ le cural‑laꞌ gunruꞌ dza laꞌy? \p \v 3 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu nulábniliꞌ ca benëꞌ David catiꞌ gdunëꞌ, atiꞌ guladún caꞌ nup nacuaꞌlen lëꞌ? \v 4 Gyaziëꞌ lu yuꞌu queëꞌ Dios len gzxiꞌë yöt xtil tuꞌcuꞌë lahuëꞌ Dios, lë naꞌ cutu ral‑laꞌ gáguruꞌ, san tuz bxuz dë latj lahuëꞌ, atiꞌ gdahuëꞌ lei David len bëꞌë caꞌ quegac nup nacuaꞌlen lëꞌ. \p \v 5 Niꞌr gudxëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nacaꞌ xani dza laꞌy nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \s1 Tu bönniꞌ narequiꞌ nëꞌë \p \v 6 Catiꞌ nac yetú dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío, gyaziëꞌ Jesús lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios len busëdnëꞌ nup nacuáꞌ niꞌ. Zoëꞌ caꞌ niꞌ bönniꞌ narequiꞌ nëꞌë yubél. \v 7 Tuꞌyúëꞌ Jesús bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo quië laꞌléꞌinëꞌ chquiꞌ unëꞌ lëꞌ catiꞌ nac dza laꞌy quequëꞌ quië ludzölnëꞌ nacx luquíëꞌ Lëꞌ. \v 8 Ráquibeꞌinëꞌ Jesús le taꞌzáꞌ ládxiꞌquëꞌ, atiꞌ gudxëꞌ bönniꞌ naꞌ narequiꞌ nëꞌë, rnëꞌ: \p ―Gyas. Gzui gatsj lahuiꞌl ni. \p Laꞌ gyastëꞌ bönniꞌ naꞌ, gzuinëꞌ. \v 9 Niꞌr gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ naꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Unábitsquiꞌdaꞌ lbiꞌiliꞌ tu didzaꞌ. ¿Naruꞌ dë latj catiꞌ nac dza laꞌy gunruꞌ le nac dxiꞌa o gunruꞌ le cunác? ¿Naruꞌ dë latj uguél‑laꞌruꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quegac bunách, o uguaruꞌ lei? \p \v 10 Niꞌr buyúëꞌ Jesús yúguꞌtë bönniꞌ naꞌ nacuꞌë gdu cuitiëꞌ, atiꞌ gudxëꞌ bönniꞌ huëꞌ naꞌ: \p ―Bli naꞌu. \p Bulí nëꞌë bönniꞌ naꞌ, atiꞌ laꞌ böactë nëꞌë naꞌ. \v 11 Niꞌr gulaleynëꞌ bönniꞌ gdauꞌ naꞌ, atiꞌ glun xtídzaꞌquëꞌ laꞌ légaczëꞌ nacx bi lunëꞌ queëꞌ Jesús. \s1 Rböëꞌ Jesús chinnuëꞌ bönniꞌ lacquëꞌ gbaz queëꞌ \p \v 12 Dza niꞌ gyijëꞌ Jesús ga nac tu lu guíꞌadauꞌ. Niꞌ bulidzëꞌ Dios, atiꞌ gdu yël bë́ꞌlenëꞌ Dios didzaꞌ. \v 13 Catiꞌ zaꞌ reníꞌ, bulidzëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ Lëꞌ, atiꞌ gröëꞌ chinnuëꞌ quië lacquëꞌ gbaz queëꞌ. \v 14 Bulidzëꞌ \q1 Simón, (lëꞌ caꞌ Pedro), \q1 Andrés, (böchëꞌë Pedro), \q1 Jacobo, \q1 Juan, \q1 Felipe, \q1 Bartolomé, \q1 \v 15 Mateo, \q1 Tomás, \q1 Jacobo, (zxiꞌnëꞌ Alfeo), \q1 Simón, (bönniꞌ ruiꞌ ladxëꞌë yödz queëꞌ), \q1 \v 16 Judas, (böchëꞌë Jacobo), \q1 Judas Iscariote, (bönniꞌ udödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ bönniꞌ ludöddëꞌ Lëꞌ). \s1 Ruúnëꞌ Jesús bunách zian \p \v 17 Bö́tjlenëꞌ bönniꞌ gbaz queëꞌ naꞌ Jesús lu guíꞌadauꞌ naꞌ, atiꞌ guladxinëꞌ tu ga nac lachiꞌ, ga niꞌ nacuꞌë zianr caꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, nacuaꞌlen lequëꞌ bunách zian narujgac yúguꞌtë yödz luyú Judea len yödz Jerusalén, len yuguꞌ yödzdauꞌ dëgac raꞌ nis zxön ga naꞌ nacuáꞌ yödz Tiro len Sidón. Guladxín niꞌ bunách ni quië luzë́ nagquëꞌ xtidzëꞌë Jesús, len luhuöaquëꞌ lu guidzhuë́ꞌ qui queëquëꞌ. \v 18 Guluhuöaquëꞌ caꞌ bönniꞌ niꞌ taꞌzacaꞌ taꞌguiꞌë lu naꞌgac böꞌ xöhuiꞌ. \v 19 Yúguꞌtë bunách zian naꞌ tuiꞌ ládxiꞌgac laꞌgán Jesús le ruúnëꞌ yúguꞌtëꞌ len yöl‑laꞌ huac queëꞌ. \s1 Nup nacgac bicaꞌ ba len nup nacgac bicaꞌ bayechiꞌ \p \v 20 Niꞌr buyúëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ nacuꞌë niꞌ, len gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Bicaꞌ ba lbiꞌiliꞌ, nacliꞌ yechiꞌ ladxiꞌ, le gataꞌ queëliꞌ latj ga rna bëꞌë Dios. \p \v 21 ’Bicaꞌ ba lbiꞌiliꞌ rdunliꞌ naꞌa, le huöljliꞌ. \p ’Bicaꞌ ba lbiꞌiliꞌ rbödxliꞌ naꞌa, le uzxidxliꞌ. \p \v 22 ’Bicaꞌ ba lbiꞌiliꞌ, le zaꞌ dza catiꞌ culaꞌleꞌi lbiꞌiliꞌ dxiꞌa bunách len lubíj lbiꞌiliꞌ ga nacuáꞌ len laꞌnë́ ziꞌ queëliꞌ, len lucáꞌn caꞌz le nazíꞌ laliꞌ ca tu le nac xöhuiꞌ le daꞌliꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \v 23 Gul‑zíꞌ xbey dza naꞌ len gul‑dziji, le nac zxön le gaqui queëliꞌ yehuaꞌ yubá. Lëzcaꞌ cni glunëꞌ xuz xtauꞌgac bunách ni quequëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p \v 24 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëliꞌ, le chdë le ruziꞌliꞌ xbey. \p \v 25 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ nuhuö́lj nadzë́ꞌiliꞌ naꞌa, le huadunliꞌ. \p ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ ruzxidxliꞌ naꞌa, le huíꞌniliꞌ len cödx yéchiꞌliꞌ. \p \v 26 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ taꞌnë́ dxiꞌa queëliꞌ yúguꞌtë bunách. Lëzcaꞌ cni glunëꞌ xuz xtauꞌliꞌ, gulanë́ꞌ dxiꞌa quequëꞌ bönniꞌ gulazíꞌ yëꞌë, gulanë́ꞌ nacquëꞌ bönniꞌ tuꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \s1 Ral‑laꞌ gdxiꞌiruꞌ nup cutaꞌleꞌi rëꞌu dxiꞌa \p \v 27 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Lbiꞌiliꞌ zoaliꞌ ni ryö́niliꞌ nedaꞌ, rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Gul‑dxíꞌi nup cutaꞌleꞌi lbiꞌiliꞌ dxiꞌa. Gul‑gún le nac dxiꞌa quegac nup tuꞌdíꞌi lbiꞌiliꞌ. \v 28 Gul‑náb lahuëꞌ Dios gac dxiꞌa quegac nup tuaꞌ döꞌ queëliꞌ len gul‑lidzëꞌ Dios gnábiliꞌ‑nëꞌ gáclenëꞌ nup taꞌnë́ ziꞌ queëliꞌ. \v 29 Chquiꞌ nu capaꞌ tslaꞌa xaguꞌ, bzë yetsláꞌa caꞌ xaguꞌ. Chquiꞌ nu cua lariꞌ naxóa cudzuꞌu, bëꞌ latj cua caꞌ zxauꞌ. \v 30 Nútiꞌtëz nu bi gnab le dë quiuꞌ, bnödzj qui, atiꞌ nu cua le naqui quiuꞌ, cutu unabuꞌ lei. \v 31 Ca rë́ꞌniliꞌ lun queëliꞌ bunách, lëzcaꞌ cni gul‑gún quequëꞌ. \p \v 32 ’Chquiꞌ nadxiꞌizliꞌ nup nadxiꞌigac lbiꞌiliꞌ, ¿bizxa yöl‑laꞌ ba gdél‑liꞌliꞌ? Lëzcaꞌ cni tunëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ, taꞌdxiꞌinëꞌ nup nadxiꞌigac lequëꞌ. \v 33 Chquiꞌ runliꞌ le nac dxiꞌa quegacz nup tun dxiꞌa queëliꞌ, ¿bizxa yöl‑laꞌ ba gdél‑liꞌliꞌ? Lëzcaꞌ cni tunëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ. \v 34 Chquiꞌ runödzjliꞌ quegac nup runliꞌ löz lubíꞌi queëliꞌ, ¿bizxa yöl‑laꞌ ba gdél‑liꞌliꞌ? Lëzcaꞌ cni tunëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ, tuꞌnödzjëꞌ quegac nup tun dul‑laꞌ, le tunëꞌ löz lubíꞌi quequëꞌ lë naꞌ gulunödzjëꞌ. \v 35 Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Gul‑dxíꞌi nup cutaꞌleꞌi lbiꞌiliꞌ dxiꞌa len gul‑gún le nac dxiꞌa. Gul‑nö́dzj quegac bunách zal‑laꞌ cutu runliꞌ löz nu ubíꞌi queëliꞌ. Chquiꞌ cni gunliꞌ, zxön nac le gataꞌ queëliꞌ, atiꞌ gacliꞌ zxiꞌnczëꞌ Dios, Nu nactër blau, le runëꞌ Lëꞌ le nac dxiꞌa quegac bunách cutaꞌdzág ládxiꞌgac len quegac bunách tuaꞌdöꞌ. \v 36 Gul‑huechiꞌ ladxiꞌ bunách ca naꞌ runëꞌ Xuzliꞌ Dios, ruhuechiꞌ ladxëꞌë yúguꞌtë bunách. \s1 Cutu ral‑laꞌ gchugu bëꞌruꞌ qui lzaꞌruꞌ \p \v 37 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cutu glag yudxliꞌ lzaꞌliꞌ, atiꞌ nutu nu glag yudx lbiꞌiliꞌ. Cutu cuiaj bëꞌliꞌ qui lzaꞌliꞌ, atiꞌ nutu nu cuiaj bëꞌ queëliꞌ. Gul‑nít lau lzaꞌliꞌ, atiꞌ Dios unít lahuëꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 38 Gul‑nö́dzj qui lzaꞌliꞌ, atiꞌ Dios gunnëꞌ queëliꞌ. Lunödzjëꞌ queëliꞌ le lurixëꞌ len tu guiꞌn rbixi le nac gdu, le naguír, len naguí gazxj ga rëꞌ, len zoatsca gba. Ca nac le rurixliꞌ, laꞌ caꞌz urixëꞌ caꞌ queëliꞌ Dios. \p \v 39 Benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ huactsa bönniꞌ lau chul gchëꞌë yetúëꞌ bönniꞌ lau chul? Cutu caꞌ gac, le laꞌbixëꞌ gropëꞌ tu yeru. \v 40 Cutu caꞌ gacrëꞌ blau bönniꞌ usë́d ca nu rusëdi lëꞌ, san catiꞌ udx gzëdëꞌ bönniꞌ naꞌ, gaquëꞌ ca nac nu naꞌ rusëdi lëꞌ. \p \v 41 ’¿Bizx quië ruyúꞌ bëbdauꞌ yuꞌu yöj lahuëꞌ böchiꞌ lzaꞌu, len cutu rléꞌinuꞌ le zxön yuꞌu yöj lauꞌ liꞌ? \v 42 ¿Naruꞌ huactsa guiꞌu‑nëꞌ böchiꞌ lzaꞌu: “Böchaꞌa, benn latj cuijaꞌ bëbdauꞌ yuꞌu yöj lauꞌ”, len cutu rléꞌinuꞌ le zxön yuꞌu yöj lauꞌ liꞌ? Liꞌ, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinuꞌ. Gleaj ziꞌal le zxön yuꞌu yöj lauꞌ liꞌ, atiꞌ niꞌr gléꞌinuꞌ dxiꞌa quië cuijuꞌ bëbdauꞌ yuꞌu yöj lahuëꞌ böchiꞌ lzaꞌu. \s1 Le runruꞌ nac bëꞌ le nacruꞌ \p \v 43 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cutu gac cuia le xöhuiꞌ yag dxiꞌa. Lëzcaꞌ cni, cutu gac cuia le nac dxiꞌa yag xöhuiꞌ. \v 44 Cni nac, le rbia yag nac bëꞌ ca nac yag naꞌ. Cutu ruchibruꞌ le rbia yag higo lu yag yötsiꞌ, len clëg lu bsequiꞌ yötsiꞌ cutu ruchibruꞌ le rbia lba uva. \v 45 Didzaꞌ dxiꞌa ruꞌë bönniꞌ dxiꞌa le yuꞌu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ le nac dxiꞌa, atiꞌ didzaꞌ xöhuiꞌ ruꞌë bönniꞌ xöhuiꞌ le yuꞌu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ le xöhuiꞌ. Rnë rúꞌaruꞌ ca nac le yuꞌu icj ládxiꞌdauꞌruꞌ. \s1 Chop ca gac udxiaruꞌ xlibi yuꞌu \p \v 46 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―¿Bizx quië rulidzliꞌ nedaꞌ, rnaliꞌ: “Xantuꞌ, Xantuꞌ”, san cutu runliꞌ ca rna béꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ? \v 47 Uluiꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ ca nac nu naꞌ zaꞌ quiaꞌ len ryöni xtidzaꞌa len run ca rna béꞌidaꞌ lei. \v 48 Nu ni nac ca bönniꞌ, catiꞌ benëꞌ lidxëꞌ, ga rëꞌ bchöꞌnëꞌ len bdxiëꞌ xlibi yuꞌu ga nac lu guiöj. Catiꞌ bötj gbaꞌu, bchöꞌn cuit yuꞌu naꞌ, san cutu guc uquíndj lei, le nulíb ga nac lu guiöj. \v 49 Naꞌa, nu ryöni xtidzaꞌa len cutu run ca rna béꞌidaꞌ lei, nu ni nac ca bönniꞌ benëꞌ lidxëꞌ ga nac lu yu caꞌz, cutu nunëꞌ xlibi. Catiꞌ bchöꞌn cuit yuꞌu naꞌ gbaꞌu, laꞌ bguindjtë, atiꞌ gbix dëra zöꞌö qui. \c 7 \s1 Ruúnëꞌ‑biꞌ Jesús biꞌi huen dxin queëꞌ bönniꞌ Roma \p \v 1 Catiꞌ budx bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ ni, gyaziëꞌ Jesús Capernaum. \v 2 Lu yödz niꞌ zoëꞌ bönniꞌ Roma, nacuꞌë lu nëꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l len zoabiꞌ biꞌi huen dxin queëꞌ nadxíꞌitsquinëꞌ‑biꞌ, atiꞌ biꞌi ni réꞌibiꞌ len chraqui gatbiꞌ. \v 3 Catiꞌ byönnëꞌ bönniꞌ ni didzaꞌ tuꞌë bönniꞌ ca nac queëꞌ Jesús, laꞌ bsö́laꞌtëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús laꞌquëꞌ bönniꞌ gul tuꞌzéjniꞌnëꞌ bönniꞌ judío, tsjö́taꞌyuquëꞌ lahuëꞌ Jesús guidëꞌ duhuenëꞌ‑biꞌ biꞌi huen dxin queëꞌ naꞌ réꞌibiꞌ. \v 4 Guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi naꞌ, atiꞌ glátaꞌyuëꞌ lahuëꞌ gdu ládxiꞌquëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Naquëꞌ lsacaꞌ bönniꞌ naꞌ gunuꞌ queëꞌ lë ni, \v 5 le runëꞌ ba laꞌn bunách uládz queëruꞌ len benëꞌ queëruꞌ yuꞌu ga rudubruꞌ rusëdruꞌ queëꞌ Dios. \p \v 6 Niꞌr gyéajlenëꞌ lequëꞌ Jesús. Catiꞌ chzoa laꞌdxinëꞌ lidxëꞌ bönniꞌ naꞌ, lëꞌ bsölëꞌë ga zëꞌë Jesús laꞌquëꞌ böchiꞌ lzëꞌë, tëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, rnëꞌ bönniꞌ naꞌ: “Cutu uguiꞌinuꞌ, le cutu nacaꞌ lsacaꞌ tsaziuꞌ lidxaꞌ \v 7 len cutu nacaꞌ lsacaꞌ guidaꞌ ga zuꞌ. Qui lë ni naꞌ cutu burúguidaꞌ guidaꞌ ga zuꞌ. Bëꞌz didzaꞌ atiꞌ huöáctëbiꞌ biꞌi huen dxin quiaꞌ. \v 8 Nedaꞌ caꞌ, zoa nu rna beꞌi nedaꞌ, atiꞌ nacuꞌë caꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l rna béꞌidaꞌ lequëꞌ. Rëpaꞌ‑nëꞌ tuëꞌ: Gyeaj niꞌ, atiꞌ rijëꞌ. Rëpaꞌ‑nëꞌ yetúëꞌ: Gda ni, atiꞌ ridëꞌ. Rëpaꞌ‑nëꞌ caꞌ huen dxin quiaꞌ: Ben dxin ni, atiꞌ runëꞌ dxin naꞌ.” \p \v 9 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni Jesús, bubannëꞌ queëꞌ bönniꞌ naꞌ, atiꞌ bueycjëꞌ, len gudxëꞌ bunách naꞌ zaꞌc cúdzuꞌlëꞌ, rnëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, nutu nu bönniꞌ Israel cutu rajxáquiꞌdaꞌ‑nëꞌ rejlëꞌë nedaꞌ ca rejlëꞌë nedaꞌ bönniꞌ ni. \p \v 10 Catiꞌ guludxinëꞌ bönniꞌ naꞌ bsölëꞌë lequëꞌ bönniꞌ nacuꞌë lu nëꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, gulayaziëꞌ ga nac lu yuꞌu lidxëꞌ len gulaléꞌinëꞌ chböacbiꞌ biꞌi huen dxin naꞌ. \s1 Ruspanëꞌ‑biꞌ Jesús biꞌi bönniꞌ queënu ngul uzë́b \p \v 11 Gdöd guc lë ni, zijëꞌ Jesús yödz Naín, dzagquëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ lencaꞌ bunách zian. \v 12 Catiꞌ bdxinëꞌ gal‑laꞌ raꞌ yödz naꞌ, niꞌ bléꞌinëꞌ bönniꞌ nuaꞌquëꞌ‑biꞌ tubiꞌ biꞌi bönniꞌ nat zajcáchiꞌquëꞌ‑biꞌ. Biꞌi nat naꞌ nacbiꞌ laꞌz dui biꞌi queënu ngul uzëbdauꞌ. Zjaclen‑nu ngul uzë́b naꞌ zian bunách uládz queënu. \v 13 Catiꞌ bléꞌinëꞌ‑nu Xanruꞌ, buechiꞌ ladxëꞌë‑nu, atiꞌ gudxëꞌ‑nu: \p ―Cutur cödxuꞌ. \p \v 14 Niꞌr gbiguëꞌë Jesús, gdanëꞌ daꞌa yag ga naꞌ dëbiꞌ biꞌi nat naꞌ. Gulabözëꞌ bönniꞌ naꞌ nuaꞌquëꞌ‑biꞌ, atiꞌ Jesús gnëꞌ: \p ―Biꞌi, liꞌ rëpaꞌ, gyas. \p \v 15 Niꞌr bubanbiꞌ. Gröꞌbiꞌ biꞌi naꞌ ziꞌal natbiꞌ, atiꞌ gzu laubiꞌ ruiꞌbiꞌ didzaꞌ. Budödëꞌ‑biꞌ Jesús lu naꞌnu xnaꞌbiꞌ. \v 16 Catiꞌ gulaleꞌi lë ni bunách niꞌ, gládxinëꞌ yúguꞌtëꞌ, atiꞌ gulaguꞌë Dios yöl‑laꞌ ba, taꞌnë́ꞌ: \p ―Blëꞌë queëruꞌ bönniꞌ blau, ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Dioscz ráclenëꞌ bunách queëꞌ. \p \v 17 Gzë didzaꞌ ca nac yöl‑laꞌ huac queëꞌ Jesús, atiꞌ gulayöni bunách yúguꞌtë yödz luyú Judea len yúguꞌtë yödz gdu zbiꞌil. \s1 Le rnabëꞌ Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis \p \v 18 Gulaguíxjöiꞌnëꞌ Juan bönniꞌ daꞌquëꞌ lëꞌ yúguꞌtë lë ni runëꞌ Jesús. Bulidzëꞌ Juan chopëꞌ bönniꞌ naꞌ daꞌquëꞌ lëꞌ \v 19 atiꞌ bsölëꞌë lequëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús quië laꞌnabnëꞌ Lëꞌ, laꞌnë́ꞌ: “¿I nacuꞌ Liꞌ Cristo, bönniꞌ ral‑laꞌ guidëꞌ, o naruꞌ ral‑laꞌ cöztuꞌ‑nëꞌ bönniꞌ yubl?” \v 20 Catiꞌ guladxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ nasölëꞌë Juan, tëꞌ Jesús: \p ―Nasölëꞌë netuꞌ Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis, quië gnábituꞌ Liꞌ, gnatuꞌ: “¿I nacuꞌ Liꞌ Cristo, bönniꞌ naꞌ ral‑laꞌ guidëꞌ, o naruꞌ ral‑laꞌ cöztuꞌ‑nëꞌ bönniꞌ yubl?” \p \v 21 Laꞌ naꞌz ruúnëꞌ Jesús zian nup teꞌi, yuguꞌ bönniꞌ huëꞌ len bönniꞌ yuꞌugac lequëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, atiꞌ zian bönniꞌ lau chul busaljëꞌ yöj lauquëꞌ. \v 22 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ chopëꞌ bönniꞌ naꞌ nasölëꞌë Juan, rnëꞌ: \p ―Gul‑tséaj, gul‑tsajtixjöiꞌ‑nëꞌ Juan ca nac le bléꞌiliꞌ len le byö́niliꞌ. Tuꞌléꞌinëꞌ bönniꞌ bchul lauquëꞌ. Tuꞌzë́ꞌë bönniꞌ glatsjëꞌ. Nuhuöacquëꞌ bönniꞌ güiꞌcnëꞌ huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d. Tuꞌyönnëꞌ bönniꞌ gulacödzuëꞌ. Nubanquëꞌ bönniꞌ glatiëꞌ. Taꞌyönnëꞌ didzaꞌ dxiꞌa bönniꞌ yechiꞌ. \v 23 Bicaꞌ ba nu cugác chop ladxiꞌ zaꞌlen nedaꞌ zal‑laꞌ cutu runaꞌ ca raqui nu naꞌ ral‑laꞌ gunaꞌ. \p \v 24 Catiꞌ guluzë́ꞌë niꞌ bönniꞌ naꞌ bsölëꞌë Juan, gzu lahuëꞌ Jesús rëꞌ bunách niꞌ ca nac queëꞌ Juan, rnëꞌ: \p ―¿Bizxa brujliꞌ yajyuliꞌ lu latj caꞌz? ¿Naruꞌ brujliꞌ yajyuliꞌ gui rutá lei böꞌ reycj? \v 25 ¿Bizxa caz brujliꞌ yajyuliꞌ? ¿Naruꞌ brujliꞌ yajyuliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ nacuëꞌ lariꞌ zácaꞌtsqui? Nö́ziczliꞌ nacuáꞌ lidxquëꞌ bönniꞌ taꞌná bëꞌë nup nácugac lariꞌ zácaꞌtsqui len tuꞌzíꞌ xbey yöl‑laꞌ tsahuiꞌ. \v 26 ¿Bizxa caz brujliꞌ yajyuliꞌ? ¿Naruꞌ brujliꞌ yajyuliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios? Ja, rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, atiꞌ náctërëꞌ blau ca nu ruiꞌ didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \v 27 Naquëꞌ Juan bönniꞌ naꞌ nayúj lu guich laꞌy ca nac queëꞌ, rna: \q1 Byutscaꞌ, rsölaꞌa‑nëꞌ gbaz quiaꞌ, nörëꞌ ca Liꞌ. \q1 Bönniꞌ ni upë́ꞌë nöz ga töduꞌ. \m \v 28 Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Gap nacuáꞌ bunách, chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, cutu nacrëꞌ blau ca Juan, bönniꞌ naꞌ buquilëꞌ bunách nis, san nu nactër cuidiꞌz ga rna bëꞌë Dios nactër blau ca Juan naꞌ. \p \v 29 ’Catiꞌ gulayöni didzaꞌ ni bëꞌë Juan bunách niꞌ len bönniꞌ tuꞌquizxjëꞌ lazgac bunách, gláquibeꞌinëꞌ le nac tsahuiꞌ lahuëꞌ Dios, len guladilëꞌ caꞌ nis lu nëꞌë Juan, \v 30 san yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi taquëꞌ zxba queëꞌ Moisés cutu guladilëꞌ nis lu nëꞌë Juan, atiꞌ cni guc, gulucaꞌnëꞌ caꞌz le guꞌnnëꞌ Dios gunëꞌ quequëꞌ. \p \v 31 Gnëꞌ caꞌ Xanruꞌ: \p ―¿Nacx usáquiꞌdaꞌ bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa? ¿Nacxcz nacquëꞌ? \v 32 Nacquëꞌ ca biꞌidauꞌ taꞌguitjbiꞌ. Taꞌböꞌbiꞌ lu yëꞌy len taꞌbö́dxyaꞌabiꞌ. Taꞌnabiꞌ tubiꞌ yetubiꞌ: “Rucödxtuꞌ queëliꞌ gui san cutu ryaꞌliꞌ. Rul‑l yéchiꞌtuꞌ san cutu rbödxliꞌ.” \v 33 Cni nacliꞌ le bidëꞌ Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis, len cutu gdahuëꞌ yöt xtil, len cutu guꞌë xisi uva, atiꞌ rnaliꞌ queëꞌ: “Tuꞌ xöhuiꞌ dzag lëꞌ.” \v 34 Catiꞌ bidaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, len riꞌj rahuaꞌ, rnaliꞌ quiaꞌ: “Bönniꞌ ni naquëꞌ bönniꞌ huáguxöꞌö len bönniꞌ riꞌjëꞌ. Naquëꞌ lzaꞌquëꞌ bönniꞌ tuꞌquizxjëꞌ len yezícaꞌrëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ.” \v 35 Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nac bëꞌ nup napgac yöl‑laꞌ rejniꞌi queëꞌ Dios niꞌa qui le tun. \s1 Le benëꞌ Jesús lidxëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo \p \v 36 Bulidzëꞌ Jesús gágulenëꞌ lëꞌ tsazxö́n bönniꞌ gdauꞌ fariseo, atiꞌ gyaziëꞌ Jesús lidxëꞌ bönniꞌ naꞌ, len gröꞌë rahuëꞌ. \v 37 Zoanu lu yödz naꞌ ngul udá dzag, len catiꞌ gnö́zinu röꞌë ráhuëꞌ Jesús lidxëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, niꞌr bdxinnu niꞌ nuaꞌnu bö́gaꞌdauꞌ náquini guiöj zacaꞌ le yudz tu le rlaꞌ zxix. \v 38 Catiꞌ bdxinnu zacaꞌ cúdzuꞌlëꞌ Jesús, gröꞌnu xniꞌë rbödxnu. Niꞌr gzu launu rguꞌnu nis rbödxnu niꞌë Jesús len ruzxinu niꞌë len guitsaꞌ icjnu. Butság launu niꞌë len gluꞌnu niꞌë lë naꞌ rlaꞌ zxix. \v 39 Catiꞌ bléꞌinëꞌ lë ni bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ nulidzëꞌ Jesús, gzaꞌ ladxëꞌë, rnëꞌ: “Laꞌnaruꞌ naquëꞌ bönniꞌ ni bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, huáquibeꞌinëꞌ nuzxa naꞌ len nacx nacnu ngul ni rgannu Lëꞌ, le nacnu ngul udá dzag.” \v 40 Niꞌr gudxëꞌ bönniꞌ fariseo naꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Simón, dë tu le ral‑laꞌ gyëpaꞌ liꞌ. \p Bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ, rnëꞌ: \p ―Gna, Bönniꞌ Usëdi. \p \v 41 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Zoëꞌ bönniꞌ dë dumí queëꞌ atiꞌ nacuꞌë chopëꞌ bönniꞌ tal‑lëꞌë dumí queëꞌ. Tuëꞌ bönniꞌ naꞌ ral‑lëꞌë queëꞌ lazxjëꞌ qui chop iz, atiꞌ yetúëꞌ naꞌ ral‑lëꞌë queëꞌ lazxjëꞌ qui chop beoꞌ. \v 42 Le cudë́ quequëꞌ dumí luguizxjëꞌ lë naꞌ tal‑lëꞌë queëꞌ, qui lë ni naꞌ bunít lahuëꞌ gropëꞌ lë naꞌ tal‑lëꞌë queëꞌ. Gnatscaꞌ naꞌa. ¿Núzxalëꞌ bönniꞌ chopëꞌ ni gdxiꞌirnëꞌ bönniꞌ naꞌ bunít lahuëꞌ lequëꞌ? \p \v 43 Bubiꞌë didzaꞌ Simón naꞌ, rnëꞌ: \p ―Ráquidaꞌ nedaꞌ, bönniꞌ naꞌ rál‑laꞌrëꞌ queëꞌ dumí, lë naꞌ bunít lahuëꞌ. \p Jesús gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Le nacz rnauꞌ. \p \v 44 Niꞌr bueycjëꞌ Jesús, atiꞌ niꞌ ruyúëꞌ‑nu ngul naꞌ, rëꞌ Simón: \p ―¿Naruꞌ rléꞌinuꞌ ngul ni? Gyaziaꞌ lidxuꞌ atiꞌ cutu bennuꞌ quiaꞌ nis quibdaꞌ niꞌa, san gluꞌnu niꞌa nis rbödxnu ngul ni, len buzxinu niꞌa len guitsaꞌ icjnu. \v 45 Cutu butság lauꞌ nedaꞌ, san catiꞌ bdxinteaꞌ lidxuꞌ, cutu ruzóa dxinu ngul ni, rutság launu niꞌa. \v 46 Cutu gluꞌu icjaꞌ le za, san gluꞌnu niꞌa lë naꞌ rlaꞌ zxix ngul ni. \v 47 Qui lë ni naꞌ rëpaꞌ liꞌ, dul‑laꞌ zian nabágaꞌnu ngul ni, chgyuꞌu yöl‑laꞌ runít lau quegac, atiꞌ nadxíꞌitsquinu nedaꞌ. Nu naꞌ Dios runít lahuëꞌ lei látiꞌdauꞌz, látiꞌdauꞌz nadxíꞌi Dios nu naꞌ. \p \v 48 Niꞌr gudxëꞌ‑nu ngul naꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Dul‑laꞌ nabaguꞌu chgyuꞌu yöl‑laꞌ runít lau qui. \p \v 49 Gulazú lauquëꞌ të lzaꞌquëꞌ bönniꞌ naꞌ taꞌbö́ꞌlenëꞌ Jesús tahuëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nuzxa caz bönniꞌ ni, runít lautsëꞌ caꞌ dul‑laꞌ? \p \v 50 Niꞌr gudxëꞌ‑nu ngul naꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Le réjlëꞌu nedaꞌ, chbuláuꞌ liꞌ. Böaj lidxuꞌ, zoa dxi ladxuꞌu. \c 8 \s1 Ngul táclennu Jesús, taꞌguꞌnu le tahuëꞌ \p \v 1 Gdöd glac lë ni, gdëꞌ Jesús gap nacuáꞌ zian yödz zxön len yuguꞌ yödzdauꞌ, atiꞌ niꞌ benëꞌ lban len gdíxjöꞌë didzaꞌ dxiꞌa ca rna bëꞌë Dios, dzagquëꞌ Lëꞌ idxínnutëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 2 Dzagcnu caꞌ Lëꞌ laꞌcnu ngul bunëꞌ lecnu Jesús, bubijëꞌ böꞌ xöhuiꞌ yuꞌugac lecnu, len bugǘëꞌ yuguꞌ guidzhuë́ꞌ quecnu. Nútsaꞌnu ladjcnu María, lënu caꞌ Magdalena, ngul naꞌ bubijëꞌ gadx böꞌ xöhuiꞌ yuꞌugac lënu. \v 3 Nútsaꞌnu caꞌ ladjcnu Juana, ngul queëꞌ Chuza, bönniꞌ dë lu nëꞌë le dë lidxëꞌ Herodes, len nútsaꞌnu caꞌ ladjcnu Susana. Taꞌguꞌnu le tahuëꞌ Jesús len yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ ngul ni len zianrnu caꞌ, tuꞌnödzjnu le dë quecnu. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac queëꞌ bönniꞌ guz \p \v 4 Gularúj yuguꞌ yödz niꞌ bunách zian, guladxín ga naꞌ zoëꞌ Jesús. Catiꞌ guludubëꞌ ga naꞌ zoëꞌ, Lëꞌ benëꞌ lsaquiꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p \v 5 ―Brujëꞌ bönniꞌ guz, zjësiëꞌ xseydauꞌ. Catiꞌ niꞌ zjësiëꞌ, guluhuö́xj ga nac laꞌ nöz laꞌgac xseydauꞌ naꞌ, atiꞌ gululíb leygac bunách. Guladxinbaꞌ caꞌ bguindauꞌ, glëꞌjbaꞌ xseydauꞌ naꞌ dzöꞌ laꞌ nöz. \v 6 Guluhuö́xj yelaꞌgac xseydauꞌ naꞌ lyu ga röꞌ guiöj. Catiꞌ gulalén xseydauꞌ naꞌ, laꞌ gulabidxtë le cunalupaꞌ yu naꞌ. \v 7 Guluhuö́xj yelaꞌgac xseydauꞌ naꞌ ga gululén lba yötsiꞌ. Tsazxö́n gulazxö́n lba yötsiꞌ naꞌ len xseydauꞌ naꞌ, atiꞌ gularöli xseydauꞌ naꞌ gulalén, lba yötsiꞌ naꞌ, len glun ditj leygac. \v 8 Guluhuö́xj yelaꞌgac xseydauꞌ naꞌ ga nac luyú dxiꞌa. Catiꞌ chgulazxö́n, gulunö́dzj. Tu dxiguꞌ naꞌ bunö́dzj yetú gayuaꞌtër xseydauꞌ caꞌ. \p Catiꞌ budx gnëꞌ cni Jesús, bëꞌë zidzj didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―Nu zoa nag len ryöni ral‑laꞌ uzë́ nag. \s1 Bizx quië runëꞌ lsaquiꞌ Jesús \p \v 9 Niꞌr gulanabnëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa rëꞌni gna lë naꞌ benuꞌ lsaquiꞌ? \p \v 10 Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Dios ruzéjniꞌnëꞌ lbiꞌiliꞌ le nagachiꞌ ca rna bëꞌë Lëꞌ, san yezicaꞌ bunách ni, ruíꞌlenaꞌ lequëꞌ didzaꞌ le runaꞌ lsaquiꞌ quië catiꞌ luyúëꞌ, cutu laꞌléꞌinëꞌ, len catiꞌ laꞌyönnëꞌ, cutu laꞌyéjniꞌnëꞌ. \s1 Rguíxjöꞌë Jesús le ruluíꞌ le benëꞌ lsaquiꞌ \p \v 11 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cni nac le ruluíꞌ lë naꞌ benaꞌ lsaquiꞌ: Xseydauꞌ naꞌ nac xtidzëꞌë Dios. \v 12 Xseydauꞌ naꞌ guluhuö́xj laꞌ nöz tuꞌluíꞌ ca rac quegac nup ni taꞌyöni didzaꞌ naꞌ san laꞌ zaꞌtë tuꞌ xöhuiꞌ len rgua didzaꞌ naꞌ bdxin lu icj ládxiꞌdauꞌquëꞌ bönniꞌ naꞌ, cui laꞌyejlëꞌë len cui lulë́ꞌ. \v 13 Xseydauꞌ naꞌ guluhuö́xj lyu ga röꞌ guiöj tuꞌluíꞌ ca rac quegac nup ni taꞌyöni didzaꞌ naꞌ len tuꞌdzijnëꞌ taꞌziꞌë lei, san nacquëꞌ ca xseydauꞌ naꞌ cutu ben lui. Tu chiꞌz taꞌyejlëꞌë, le rdxin le rziꞌ bëꞌ lequëꞌ, atiꞌ laꞌ tuꞌhuöatë ládxiꞌquëꞌ. \v 14 Xseydauꞌ naꞌ guluhuö́xj ga gululén lba yötsiꞌ tuꞌluíꞌ ca rac quegac nup taꞌyöni didzaꞌ naꞌ, len catiꞌ chgulayönnëꞌ, tun nigui lequëꞌ yuguꞌ le tuiꞌ ládxiꞌquëꞌ yödzlyú ni, len yuguꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ qui, len yuguꞌ le taꞌdzág ládxiꞌquëꞌ tac ni, atiꞌ cutu run dxin didzaꞌ naꞌ lu icj ládxiꞌdauꞌquëꞌ. \v 15 Xseydauꞌ naꞌ guluhuö́xj ga nac luyú dxiꞌa tuꞌluíꞌ ca rac quegac nup ni, gdu ládxiꞌquëꞌ taꞌyönnëꞌ didzaꞌ naꞌ len taꞌguꞌë tsutsu lei lu icj ládxiꞌdauꞌquëꞌ, atiꞌ lu yöl‑laꞌ rböz zxön ladxiꞌ tunëꞌ ca rna didzaꞌ naꞌ. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui le rguꞌu yeníꞌ lidxruꞌ \p \v 16 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cutu caꞌ ruquel‑lëꞌë guiꞌ bönniꞌ atiꞌ laꞌ rudúsiꞌtëꞌ lei guiꞌn, len cutu rguꞌë lei zxani le rátiꞌnëꞌ, san ruzóëꞌ lei xlatj ga nac lnaꞌ lu yuꞌu, atiꞌ luzíꞌ xbey guiꞌ naꞌ nup laꞌyáz niꞌ. \v 17 Glaꞌ lahui yúguꞌtë le nagachiꞌ, atiꞌ gac bëꞌ len gruj ga lnaꞌ yúguꞌtë le rac balánz. \p \v 18 ’Qui lë ni naꞌ, gul‑zë́ nagliꞌ, le huadél‑liꞌnëꞌ yelatiꞌ bönniꞌ ruzóëꞌ tsutsu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ didzaꞌ ryönnëꞌ, huaziꞌrëꞌ xtidzëꞌë Dios, san bönniꞌ curuzóëꞌ tsutsu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ didzaꞌ ryönnëꞌ, huadúa didzaꞌ naꞌ byönnëꞌ. \s1 Xnëꞌë Jesús len yuguꞌ bönniꞌ böchëꞌë \p \v 19 Niꞌr guladxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús xnëꞌë len yuguꞌ bönniꞌ böchëꞌë, san cutu guc laꞌbiguëꞌë gal‑laꞌ ga zoëꞌ le nacuáꞌ niꞌ bunách zian. \v 20 Zoa niꞌ nu bulídz Jesús, rna: \p ―Nacuꞌë löꞌa xnaꞌu len yuguꞌ bönniꞌ böchuꞌu, tëꞌnnëꞌ luíꞌlenëꞌ Liꞌ didzaꞌ. \p \v 21 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nup ni taꞌyöni xtidzëꞌë Dios len tun ca rna, bönniꞌ ni nacquëꞌ ca xnaꞌczaꞌ len yuguꞌ bönniꞌ bö́chiꞌczaꞌ. \s1 Jesús rbequi dxiëꞌ böꞌ bdunuꞌ \p \v 22 Tu dza grenëꞌ Jesús tu lëꞌi bárcodauꞌ, dzagquëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Huadö́dtscaꞌruꞌ yetsláꞌa nis zxön ni. \p Niꞌr zjactëꞌ. \v 23 Tsal niꞌ taꞌdödëꞌ lu nis zxön naꞌ, rasiëꞌ Jesús. Niꞌr gzu lau reycj böꞌ bdunuꞌ lu nis zxön naꞌ, atiꞌ chraqui huötj zxan nis bárcodauꞌ naꞌ len zoa banádx quequëꞌ. \v 24 Niꞌr gulabiguëꞌë ga dëꞌ Jesús len guluspanëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¡Bönniꞌ Usëdi! ¡Bönniꞌ Usëdi! Chraqui huötjruꞌ lu nis. \p Catiꞌ bubanëꞌ Jesús, bulidzëꞌ böꞌ naꞌ reycj len nis naꞌ ryas rdxiatsca, atiꞌ gzoa dxi böꞌ naꞌ reycj len gröꞌ dxi lu nis zxön naꞌ. \v 25 Niꞌr gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu réjlëꞌliꞌ Dios? \p Gládxinëꞌ lequëꞌ len tuꞌbannëꞌ. Glë lzaꞌquëꞌ, tuëꞌ yetúëꞌ: \p ―¿Nuzxa caz bönniꞌ ni? Rna béꞌinëꞌ böꞌ reycj len nis zxön, atiꞌ tun ca rna xtidzëꞌë. \s1 Bönniꞌ yödz Gadara yuꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ \p \v 26 Niꞌr guladxinëꞌ lu xyuquëꞌ bönniꞌ Gadara, le dë yetsláꞌa nis zxön ca dödl ga dë luyú Galilea. \v 27 Catiꞌ brujëꞌ lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ Jesús ga nac lu yu naꞌ, dutsaguëꞌ lëꞌ bönniꞌ yödz naꞌ. Chgdzey yuꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, len cutur racuëꞌ lariꞌ len cutur rzoëꞌ lu yuꞌu, san nun xlatjëꞌ lu bloj ga nadjgac yeru ba. \v 28 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ yuꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, grödxyëꞌë zidzj, atiꞌ buzechu zxibëꞌ lahuëꞌ Jesús len bëꞌë zidzj didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Bizxa ral‑laꞌa quiuꞌ, Jesús, Zxiꞌnëꞌ Dios náctërëꞌ blau? Rátaꞌyuaꞌ lauꞌ cui usacaꞌ ziꞌu nedaꞌ. \p \v 29 Cni gnëꞌ le chgna béꞌinëꞌ Jesús böꞌ xöhuiꞌ naꞌ urúj lu bönniꞌ naꞌ. Zian lzu zíꞌatël brix butultsca bönniꞌ naꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ, atiꞌ glúguëꞌë lëꞌ du guia bönniꞌ yödz niꞌ len gulusijnëꞌ breguiꞌ guia niꞌa nëꞌë, san blëꞌë yuguꞌ du guia naꞌ, atiꞌ bchëꞌ lëꞌ lu latj caꞌz böꞌ xöhuiꞌ naꞌ yuꞌu lëꞌ. \v 30 Niꞌr gnabnëꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―¿Bi leuꞌ? \p Böꞌ xöhuiꞌ naꞌ gudx Lëꞌ: \p ―Le Zian leaꞌ. \p Cni gna le yuꞌugac lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ zian. \v 31 Niꞌr glátaꞌyu lahuëꞌ Jesús böꞌ xöhuiꞌ naꞌ cutu gsölëꞌë leygac latj chul quegac nup natgac. \v 32 Nacuaꞌbaꞌ caꞌ niꞌ tu cöꞌbaꞌ cuch zian taꞌdabaꞌ tágubaꞌ lu guíꞌadauꞌ niꞌ, atiꞌ gulanáb yechiꞌ Jesús böꞌ xöhuiꞌ naꞌ guꞌë leygac latj tsajtsuꞌugac cuch zian naꞌ. Jesús bëꞌë leygac latj. \v 33 Gulurúj lu bönniꞌ naꞌ böꞌ xöhuiꞌ, len yajtsuꞌugac cuch zian naꞌ, atiꞌ yjacbaꞌ cuch zian naꞌ ga nac lëꞌi guiöj. Yajbixcbaꞌ lu nis zxön, atiꞌ niꞌ gulayë́pibaꞌ nis. \p \v 34 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ ca naꞌ guc quecbaꞌ bönniꞌ tuꞌyuquëꞌ‑baꞌ cuch zian naꞌ, gladxi guladzöbnëꞌ. Gulazxundjëꞌ niꞌ, atiꞌ yhuöjquëꞌ yajtíxjöiꞌcnëꞌ nup nacuáꞌ yödz naꞌ len nup nacuáꞌ ladj guixiꞌ niꞌ. \v 35 Niꞌr gularujëꞌ bönniꞌ yödz naꞌ, yajyuquëꞌ lë naꞌ guc. Catiꞌ guladxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús, gulaléꞌinëꞌ bönniꞌ naꞌ gulayúꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, röꞌë xniꞌë Jesús. Nacuëꞌ lariꞌ len dxíꞌadauꞌ chzoëꞌ, atiꞌ gládxinëꞌ. \v 36 Gulaguixjöiꞌ lequëꞌ ca guc nup naꞌ gulaleꞌi lë naꞌ guc, böaquëꞌ bönniꞌ naꞌ gulayúꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ. \v 37 Niꞌr glátaꞌyu lahuëꞌ Jesús urujëꞌ lu xyugac yúguꞌtë bunách zian naꞌ quegac yödz nababgac Gadara naꞌ, le tádxinëꞌ. Bubenëꞌ Jesús lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ zhuöjëꞌ. \v 38 Gútaꞌyuëꞌ lahuëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ gulurúj lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ guꞌë lëꞌ latj tséajlenëꞌ Lëꞌ tsazxö́n. Gna béꞌinëꞌ lëꞌ Jesús ugaꞌnëꞌ niꞌ, rnëꞌ: \p \v 39 ―Böaj lidxuꞌ. Yajtixjöiꞌ bunách uládz quiuꞌ yuguꞌ le zxön benëꞌ quiuꞌ Dios. \p Böjëꞌ lidxëꞌ bönniꞌ naꞌ, atiꞌ buzë́ꞌ didzaꞌ gdu lu yödz niꞌ ca nac le zxön benëꞌ queëꞌ Jesús. \s1 Ruúnëꞌ‑biꞌ Jesús biꞌi ngul queëꞌ Jairo lencaꞌ ngul naꞌ gdannu lariꞌ nacuëꞌ \p \v 40 Catiꞌ budxinëꞌ Jesús yetsláꞌa nis zxön naꞌ, guludziji queëꞌ bunách zian nacuáꞌ niꞌ, le taꞌbözëꞌ Lëꞌ yúguꞌtëꞌ. \v 41 Niꞌr bdxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús Jairo, bönniꞌ blau qui yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío. Byechuëꞌ xniꞌë Jesús len gútaꞌyuëꞌ lahuëꞌ tsijëꞌ lidxëꞌ. \v 42 Cni benëꞌ le zoabiꞌ tubiꞌ biꞌi ngul queëꞌ, chraqui gatbiꞌ. Nacbiꞌ biꞌi tuticz queëꞌ len yuꞌubiꞌ ca chinnu iz. Tsal niꞌ zijëꞌ Jesús, naugac Lëꞌ bunách zian, tuꞌquír Lëꞌ. \p \v 43 Nútsaꞌnu ladj bunách zian naꞌ ngul, chguc chinnu iz rzacaꞌ rguiꞌnu, cutu ruhuíꞌi rön queënu qui huëꞌ quégaccznu ngul, atiꞌ chbutönu dëra le dë queënu, rguizxjnu nup tuꞌún bunách, san cutu guc nu bönniꞌ unëꞌ‑nu. \v 44 Gbígaꞌnu zacaꞌ cúdzuꞌlëꞌ Jesús len gdannu ruiꞌi lariꞌ nacuëꞌ, atiꞌ laꞌ buiꞌtë huëꞌ rön queënu. \p \v 45 Niꞌr gnabnëꞌ nup nacuáꞌ niꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―¿Nuzxa naꞌ gdan nedaꞌ? \p Guladáꞌbaguëꞌë yúguꞌtëꞌ. Niꞌr glëꞌ Lëꞌ Pedro len nup nacuaꞌlen lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, nacuáꞌ ni bunách zian, tuꞌquír Liꞌ, len tuꞌdxiguëꞌë Liꞌ, atiꞌ ¿rnatsuꞌ: “¿Nuzxa naꞌ gdan nedaꞌ”? \p \v 46 Niꞌr Jesús gnëꞌ: \p ―Zoa nu gdan nedaꞌ, le gúquibeꞌidaꞌ bruj nedaꞌ yöl‑laꞌ huac le ruún bunách. \p \v 47 Catiꞌ ráquibeꞌinu ngul naꞌ nöznëꞌ Jesús le bennu, niꞌr gzxiznu. Byéchunu xniꞌë Jesús len gdíxjöiꞌnu Lëꞌ laugac bunách zian naꞌ bizx quië naꞌ gdannu lariꞌ nacuëꞌ len ca naꞌ guc, laꞌ böáctënu. \v 48 Niꞌr Jesús gudxëꞌ‑nu: \p ―Zxiꞌnaꞌ, le réjlëꞌu nedaꞌ chböacuꞌ. Böaj lidxuꞌ, zoa dxi ladxuꞌu. \p \v 49 Catiꞌ niꞌ ruꞌë didzaꞌ ni Jesús, bdxinëꞌ niꞌ bönniꞌ zëꞌë lidxëꞌ bönniꞌ blau naꞌ qui yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios, atiꞌ gudxëꞌ bönniꞌ blau naꞌ: \p ―Chgutbiꞌ biꞌi nguldauꞌ quiuꞌ. Cutur upizxjnuꞌ‑nëꞌ Bönniꞌ Usëdi. \p \v 50 Catiꞌ byönnëꞌ lë ni Jesús, bubiꞌë didzaꞌ, rëꞌ bönniꞌ blau naꞌ: \p ―Cutu gádxinuꞌ. Gyejlëꞌz Dios. Huöacbiꞌ biꞌi nguldauꞌ quiuꞌ. \p \v 51 Catiꞌ gyaziëꞌ Jesús yuꞌu naꞌ, cutu bëꞌë latj nu tsazlen Lëꞌ san légaczëꞌ Pedro len Jacobo len Juan, lencaꞌ xuz xnaꞌbiꞌ nguldauꞌ naꞌ. \v 52 Taꞌbö́dx nup nacuáꞌ niꞌ. Taꞌbö́dx yechëꞌë queëbiꞌ biꞌi nguldauꞌ naꞌ, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Cutur cödxliꞌ. Cutu natbiꞌ nguldauꞌ niꞌ. Raszbiꞌ. \p \v 53 Gulutitjëꞌ Lëꞌ le nözcnëꞌ chnatbiꞌ. \v 54 Niꞌr gdel‑lëꞌë naꞌbiꞌ Jesús len bëꞌë zidzj didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―Biꞌi nguldauꞌ, gyasch. \p \v 55 Niꞌr buꞌu böꞌ nacczbiꞌ, bubanbiꞌ, atiꞌ laꞌ gyástëbiꞌ. Gna béꞌinëꞌ lequëꞌ Jesús luꞌë le gágubiꞌ. \v 56 Gulubannëꞌ xuz xnaꞌbiꞌ, san Jesús gna béꞌinëꞌ lequëꞌ nutu nu lëꞌ ca naꞌ guc. \c 9 \s1 Rsölëꞌë Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ tsjenquëꞌ lban \p \v 1 Niꞌr butubëꞌ Jesús idxínnutëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ budödëꞌ lu naꞌquëꞌ yöl‑laꞌ huac len yöl‑laꞌ uná bëꞌ lubijëꞌ böꞌ xöhuiꞌ yuꞌugac bunách, len luúnëꞌ nup teꞌi. \v 2 Bsölëꞌë lequëꞌ tsjenquëꞌ lban ca rna bëꞌë Dios len tsajhuenquëꞌ nup teꞌi. \v 3 Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu bi guaꞌliꞌ quië laꞌ nöz, ni xuyagdauꞌ, ni yöxj, ni yöt, ni dumí, len cutu gxoa yenliꞌ chop lariꞌ. \v 4 Bítiꞌtëz yuꞌu ga tsazliꞌ, gul‑zóa niꞌ catiꞌ uzaꞌrliꞌ yödz naꞌ. \v 5 Gátiꞌtëz ga cutu lun lbiꞌiliꞌ ba laꞌn bunách, gul‑rúj yödz naꞌ len gul‑cuíb bëchtö daꞌ lalabliꞌ, le uluíꞌi lequëꞌ nagáꞌn zxguiaꞌ nabágaꞌquëꞌ. \p \v 6 Niꞌr gularujëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ naꞌ. Guladödëꞌ yúguꞌtë yödzdauꞌ, tunëꞌ lban qui didzaꞌ dxiꞌa, len tuꞌúnëꞌ nup teꞌi yúguꞌtë lu yödz naꞌ. \s1 Ca gutiëꞌ Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis \p \v 7 Byönnëꞌ Herodes, bönniꞌ rna bëꞌë, ca nac yúguꞌtë le runëꞌ Jesús, atiꞌ gröꞌë baguíꞌi, le taꞌná bunách: \p ―Juan naꞌ chbubanëꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \p \v 8 Yelaꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Chbulë́ꞌë Elías, bönniꞌ naꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p Yelaꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Chbubanëꞌ bönniꞌ bitsëꞌë bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios dza niꞌtë. \p \v 9 Herodes naꞌ gnëꞌ: \p ―Juan naꞌ brixaꞌ yenëꞌ. ¿Nuzxa caz bönniꞌ ni, ryöndaꞌ queëꞌ runëꞌ yuguꞌ lë ni? \p Rzu rböꞌë Herodes gléꞌinëꞌ Jesús. \s1 Rugahuëꞌ Jesús chiʉ́n gayuáꞌ bunách \p \v 10 Catiꞌ guludxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ gbaz nasölëꞌë Lëꞌ, gululuiꞌinëꞌ Lëꞌ yúguꞌtë le glunëꞌ. Niꞌr bchëꞌë lequëꞌ quizi Jesús. Yjaquëꞌ tu latj caꞌz lu xyu yödz Betsaida. \v 11 Catiꞌ chnö́zigac lë ni bunách, yajnaugac Lëꞌ, atiꞌ Jesús benëꞌ lequëꞌ ba laꞌn len bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ ca rna bëꞌë Dios, atiꞌ bunëꞌ nup teꞌi. \p \v 12 Catiꞌ chzaꞌ ral dza naꞌ, gulabiguëꞌë ga zoëꞌ Jesús idxínnutëꞌ bönniꞌ gbaz queëꞌ, len tëꞌ Lëꞌ: \p ―Busölaꞌ bunách ni tsjac gap dë yödzdauꞌ len gap dë yuꞌudauꞌ gdu zbiꞌil quië tsajtiljquëꞌ gap lugaꞌnëꞌ len bi lahuëꞌ, le nac latj caꞌz ga ni zoaruꞌ. \p \v 13 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑guꞌë lbiꞌiliꞌ le lahuëꞌ. \p Tëꞌ Lëꞌ: \p ―Gayuꞌz yöt xtildauꞌ dë len chopzbaꞌ böl dëbaꞌ queëtuꞌ, o ¿naruꞌ huayéajtsatuꞌ tsjö́ꞌutuꞌ le lagu bunách zian ni? \p \v 14 Nacuꞌë niꞌ ca chiʉ́n gayuꞌë bönniꞌ. Niꞌr gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑gún ga laꞌböꞌë tu cöꞌ hueajquëꞌ, lac ca chiʉ́n hueajquëꞌ. \p \v 15 Cni glunëꞌ atiꞌ gulaböꞌë yúguꞌtëꞌ. \v 16 Niꞌr gdel‑lëꞌë Jesús gayuꞌ yöt xtil naꞌ len chopbaꞌ böl naꞌ, atiꞌ bchis lahuëꞌ ruyúëꞌ luzxbá, len rëꞌ Dios: “Xclenuꞌ.” Niꞌr buzxuzxjëꞌ leygac len bëꞌë quequëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ quië lucuꞌë laugac bunách naꞌ. \v 17 Glahuëꞌ yúguꞌtëꞌ len guluhuöljnëꞌ. Gdöd naꞌ gulutubëꞌ yuguꞌ le nagáꞌn, atiꞌ guludzë́ꞌë gdu chinnu bdöꞌa. \s1 Rnëꞌ Pedro Jesús naquëꞌ Cristo \p \v 18 Tu dza tsal niꞌ zoëꞌ quizi Jesús, rulidzëꞌ Dios, atiꞌ dzagquëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, gnabnëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―¿Nuzxa taꞌná bunách nu nacaꞌ? \p \v 19 Gulubiꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Taꞌná laꞌgac bunách nacuꞌ Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis. Taꞌná yelaꞌgac nacuꞌ Elías, atiꞌ taꞌná yelaꞌgac nacuꞌ bönniꞌ bitsëꞌë bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios dza niꞌtë, nubanëꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \p \v 20 Niꞌr gnabnëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nazx lbiꞌiliꞌ, ¿nuzxa rnaliꞌ nacaꞌ? \p Bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rnëꞌ: \p ―Nacuꞌ Cristo nasölëꞌë Dios. \s1 Rguíxjöꞌë Jesús ca ziꞌa ludöddëꞌ Lëꞌ \p \v 21 Niꞌr gudxtsquëꞌ lequëꞌ Jesús len gna béꞌinëꞌ lequëꞌ nutu nu lëꞌ Nu naquëꞌ Lëꞌ. \v 22 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ: \p ―Run bayúdx sacaꞌ quiꞌa nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, zian le gac quiaꞌ. Lucaꞌnëꞌ nedaꞌ caꞌz bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi len yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi. Ludöddëꞌ nedaꞌ, san töd tsonn dza Dios uspanëꞌ nedaꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \p \v 23 Gudxëꞌ caꞌ yúguꞌtëꞌ: \p ―Chquiꞌ rëꞌnnëꞌ bönniꞌ tëꞌë nedaꞌ, ral‑laꞌ uzóëꞌ tslaꞌl le naqui queëꞌ len gaquëꞌ ca bönniꞌ zijëꞌ zajtë́ꞌë lëꞌi yag cruz, atiꞌ niꞌr gac tëꞌë nedaꞌ. \v 24 Nútiꞌtëz bönniꞌ ruiꞌ ladxëꞌë gun chiꞌë yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ, unitiëꞌ lei, san bönniꞌ unitiëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ le dëꞌë nedaꞌ, bönniꞌ ni gataꞌ queëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \v 25 Cutu bi uziꞌë xbey bönniꞌ chquiꞌ utubëꞌ queëꞌ yúguꞌtë le dë yödzlyú ni san unitiëꞌ tsaz yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ. \v 26 Nu bönniꞌ rutuiꞌnëꞌ nedaꞌ len rutuiꞌnëꞌ caꞌ xtidzaꞌa, lëzcaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, utuiꞌdaꞌ bönniꞌ naꞌ catiꞌ huödaꞌ duná bëꞌa, dzaggac nedaꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ Xuzaꞌ len yöl‑laꞌ yeníꞌ quequëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios. \v 27 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, nacuáꞌ ni laꞌquëꞌ bönniꞌ cutu latiëꞌ catiꞌ laꞌléꞌirnëꞌ dza duná bëꞌë Dios. \s1 Rdzaꞌ ca rnaꞌ lahuëꞌ Jesús \p \v 28 Catiꞌ bzaꞌa xunuꞌ gbidz gdöd bëꞌë yuguꞌ didzaꞌ ni Jesús, niꞌr bchëꞌë Pedro len Juan len Jacobo, atiꞌ grenëꞌ tu lu guíꞌadauꞌ, ga naꞌ bulidzëꞌ Dios. \v 29 Tsal niꞌ ruíꞌlenëꞌ Dios didzaꞌ, bdzaꞌ ca rnaꞌ lahuëꞌ, atiꞌ böac chguichdauꞌz lariꞌ nacuëꞌ len gyëp yös yeníꞌ. \v 30 Niꞌr gululuíꞌ lauquëꞌ ga zoëꞌ Lëꞌ chopëꞌ bönniꞌ tuíꞌlenëꞌ Lëꞌ didzaꞌ. Nacquëꞌ Moisés len Elías. \v 31 Gulayëpëꞌ yös yeníꞌ chopëꞌ ni len tuíꞌlenëꞌ Jesús didzaꞌ ca ziꞌa uzë́ꞌë yödzlyú ni, gatiëꞌ lu yödz Jerusalén. \v 32 Zal‑laꞌ chractsca lasiëꞌ Pedro len nup nacuaꞌlen lëꞌ, bayúdx gulanaꞌzëꞌ taꞌléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ Jesús len chopëꞌ naꞌ nacuáꞌlenëꞌ Lëꞌ. \v 33 Catiꞌ guluzë́ꞌë niꞌ chopëꞌ naꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús, niꞌr Pedro gudxëꞌ Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, dxiꞌa nac zoaruꞌ ni. Gúntscaꞌtuꞌ tsonn yuꞌu lágaꞌdauꞌ, tu quiuꞌ, yetú queëꞌ Moisés, len yetú queëꞌ Elías. \p Cutu nöznëꞌ Pedro bi naꞌ rnëꞌ. \v 34 Tsal niꞌ ruꞌë didzaꞌ ni, laꞌ gröꞌtë böaj bucachiꞌ lequëꞌ, atiꞌ gládxinëꞌ le nacuꞌë lu böaj naꞌ. \v 35 Niꞌr byön chiꞌi Nu ruiꞌ didzaꞌ lu böaj naꞌ, rna: \p ―Bönniꞌ ni naquëꞌ Zxiꞌnaꞌ. Nadxiꞌidaꞌ Lëꞌ. Gul‑zë́ nagliꞌ didzaꞌ guꞌë. \p \v 36 Catiꞌ budx bëꞌ didzaꞌ chiꞌi naꞌ, tuzëꞌ Jesús nagáꞌnlenëꞌ lequëꞌ. Taꞌcuáꞌ dxiëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ dza naꞌ nutu nu glëꞌ ca nac le gulaléꞌinëꞌ. \s1 Ruúnëꞌ‑biꞌ Jesús biꞌi bönniꞌ yuꞌu‑biꞌ böꞌ xöhuiꞌ \p \v 37 Catiꞌ zaꞌ reníꞌ yetú dza guluhuötjëꞌ lu guíꞌadauꞌ naꞌ Jesús len bönniꞌ naꞌ dzagquëꞌ Lëꞌ, atiꞌ gularúj bunách zian dutsaggac Jesús. \v 38 Niꞌr bëꞌë zidzj didzaꞌ tu bönniꞌ nutsëꞌë ladj bunách zian naꞌ. Bulidzëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, rátaꞌyuaꞌ lauꞌ duyúꞌ‑biꞌ biꞌi bönniꞌ quiaꞌ le nacbiꞌ biꞌi tuticz quiaꞌ. \v 39 Yuꞌu lëbiꞌ böꞌ xöhuiꞌ run ga rbö́dxyaꞌabiꞌ len ruxiztsca lëbiꞌ. Run ga rbia bdxinaꞌ zidiꞌ rúꞌabiꞌ len ruríx rutultsca lëbiꞌ, len gatga rusán lëbiꞌ. \v 40 Gútaꞌyuaꞌ lauquëꞌ bönniꞌ usë́d quiuꞌ lubijëꞌ lei, san cutu gulazáquiꞌnëꞌ. \p \v 41 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ, curéjlëꞌliꞌ len nachixi icjliꞌ. ¿Gácaꞌxtë ral‑laꞌ sóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ len guaꞌ glenaꞌ queëliꞌ? Djuaꞌ‑biꞌ ni biꞌi bönniꞌ quiuꞌ. \p \v 42 Catiꞌ niꞌ zaꞌbiꞌ rbígaꞌbiꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús, brix butultsca lëbiꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ, atiꞌ gdil‑lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ Jesús len bunëꞌ‑biꞌ biꞌi bönniꞌ naꞌ. Niꞌr buguꞌë‑biꞌ lu nëꞌë xuzbiꞌ. \v 43 Gulubani yúguꞌtë bunách niꞌ ca nac yöl‑laꞌ huac zxön queëꞌ Dios. \s1 Rguíxjöꞌë leyúbl Jesús ca ziꞌa ludöddëꞌ Lëꞌ \p Tsal niꞌ tuꞌbani yúguꞌtë bunách ca nac le zxön runëꞌ Jesús, Lëꞌ gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, \v 44 rnëꞌ: \p ―Gul‑cúꞌu icj nagliꞌ didzaꞌ ni, le ziꞌa ludödëꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, lu naꞌgac bunách. \p \v 45 Cutu gulayéjniꞌnëꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ usë́d queëꞌ, le cutu ruiꞌnëꞌ lequëꞌ latj Dios laꞌyéjniꞌnëꞌ, san cutu gulurúguinëꞌ laꞌnabnëꞌ Jesús ca nac didzaꞌ ni. \s1 Nu nac blau \p \v 46 Niꞌr gulazú lauquëꞌ tunëꞌ rusbö́ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús. Taꞌnabi lzaꞌquëꞌ tuëꞌ yetúëꞌ núzxalëꞌ gaquëꞌ blau. \v 47 Ráquibeꞌinëꞌ Jesús le taꞌzáꞌ ládxiꞌquëꞌ, atiꞌ gdel‑lëꞌë‑biꞌ tubiꞌ biꞌidauꞌ, len buzóëꞌ‑biꞌ cuitiëꞌ. \v 48 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nútiꞌtëz bönniꞌ gunëꞌ ba laꞌn tu biꞌidauꞌ cni le náquibiꞌ quiaꞌ, nédaꞌczaꞌ gunëꞌ ba laꞌn, atiꞌ nu bönniꞌ gunëꞌ nedaꞌ ba laꞌn, gunëꞌ caꞌ ba laꞌn Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ. Qui lë ni naꞌ bönniꞌ nutsëꞌë ladjliꞌ nacrëꞌ nöxj ladxiꞌ, bönniꞌ ni naquëꞌ blau. \s1 Nu curdáꞌbagaꞌ rëꞌu, raclen rëꞌu \p \v 49 Niꞌr bulidzëꞌ Jesús Juan, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, bléꞌituꞌ‑nëꞌ bönniꞌ rugunëꞌ dxin lauꞌ rubijëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, atiꞌ gna béꞌituꞌ‑nëꞌ le cutu dëꞌë rëꞌu. \p \v 50 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Cutu gna béꞌiliꞌ‑nëꞌ, le raclen rëꞌu nu curdáꞌbagaꞌ rëꞌu. \s1 Rdil‑lëꞌ Jesús Jacobo len Juan \p \v 51 Catiꞌ chzaꞌ gal‑laꞌ dza ral‑laꞌ gatiëꞌ Jesús len huëpëꞌ yehuaꞌ yubá, benëꞌ bayúdx tsijëꞌ Jerusalén. \v 52 Bsölëꞌë yuguꞌ bönniꞌ gbaz queëꞌ laꞌnörëꞌ ca Lëꞌ, atiꞌ yjaquëꞌ tu yödzdauꞌ quegac bunách Samaria tsajpaꞌquëꞌ ga ugaꞌnëꞌ tu dzöꞌ. \v 53 Cutu glunëꞌ Jesús ba laꞌn bönniꞌ yödz naꞌ le chnac queëꞌ Jerusalén zijëꞌ. \v 54 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lë ni Jacobo len Juan, bönniꞌ usë́d queëꞌ, tëꞌ Jesús: \p ―Xan, ¿naruꞌ gnábtscaꞌtuꞌ huötj guiꞌ zaꞌ yehuaꞌ yubá le usnít lequëꞌ, guntuꞌ ca naꞌ benëꞌ Elías? \p \v 55 Bueycjëꞌ Jesús len gdil‑lëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―Cutu nö́ziliꞌ bizxa böꞌ dzag lbiꞌiliꞌ. \v 56 Bidaꞌ ni nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, clëg quië usnitiaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quegac bunách, san bidaꞌ dusláꞌ bunách. \p Niꞌr yjaquëꞌ yödz yubl. \s1 Nup tëꞌni tsjaclen Jesús \p \v 57 Tsal niꞌ yuꞌuquëꞌ nöz Jesús len bönniꞌ daꞌquëꞌ Lëꞌ, bdxinëꞌ niꞌ tu bönniꞌ, len rëꞌ Jesús: \p ―Xan, rëꞌndaꞌ sáꞌlenaꞌ Liꞌ gátiꞌtëz ga tsijuꞌ. \p \v 58 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Yuguꞌ bözaꞌ, nacuáꞌ zxan guiöj quecbaꞌ, atiꞌ yuguꞌ bguindauꞌ, dxiagac lidxcbaꞌ, san nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, cutu dë quiaꞌ ga gataꞌ uzíꞌ ladxaꞌa. \p \v 59 Niꞌr gudxëꞌ bönniꞌ yubl Jesús, rnëꞌ: \p ―Gdaꞌ nedaꞌ. \p Bönniꞌ ni gudxëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, benn nedaꞌ latj huöjaꞌ ziꞌal lidxaꞌ ga gdxinr dza chbucachaꞌa‑nëꞌ xuzaꞌ. \p \v 60 Jesús gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Bëꞌ latj bönniꞌ chzoa latiëꞌ lucachëꞌë nup chnat quequëꞌ, san liꞌ, gyeaj, yjen lban ca gna bëꞌë Dios. \p \v 61 Niꞌr bdxinëꞌ yetúëꞌ caꞌ, rëꞌ Jesús: \p ―Xan, rëꞌndaꞌ sáꞌlenaꞌ Liꞌ, san benn nedaꞌ latj tsijaꞌ ziꞌal tsajzéygacdaꞌ‑nëꞌ didzaꞌ diꞌa dza quiaꞌ. \p \v 62 Jesús gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Nútiꞌtëz bönniꞌ ruiꞌ ladxëꞌë le rac yödzlyú naquëꞌ ca bönniꞌ rugaꞌnëꞌ‑baꞌ bëdx len ruyúëꞌ zacaꞌ cúdzuꞌlëꞌ. Nu run cni cutu nac lsacaꞌ tsaz ga rna bëꞌë Dios. \c 10 \s1 Rsölëꞌë Jesús tsonnlalj yu chiëꞌ bönniꞌ tsjenquëꞌ lban \p \v 1 Gdöd glac lë ni, gröëꞌ Xanruꞌ yetsonnlalj yu chiëꞌ caꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ bsölëꞌë lequëꞌ chop hueajquëꞌ laꞌnörëꞌ ca Lëꞌ tsjaquëꞌ yúguꞌtë yödz len yödzdauꞌ gap chzoa tödëꞌ Lëꞌ. \v 2 Gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë, dëtsca dxin quiaꞌ, le nac ca tu laꞌ yël zxön ga nu tsajchíb, san nabábz huen dxin quiaꞌ. Qui lë ni naꞌ, gul‑gátaꞌyu lahuëꞌ Dios, naquëꞌ Xan laꞌ yël naꞌ, gsölëꞌë yuguꞌ huen dxin ga nac laꞌ yël queëꞌ. \v 3 Gul‑tséaj naꞌa. Gul‑yutscaꞌ, nedaꞌ rsölaꞌa lbiꞌiliꞌ, nacliꞌ ca böꞌcuꞌ zxilaꞌ zjacbaꞌ ladjcbaꞌ böꞌcuꞌ zugaꞌ sniaꞌ. \v 4 Cutu guaꞌliꞌ yöxj dumí ni bzud yöt, len cutu guaꞌliꞌ yetú cöꞌ löl‑liꞌ, len cutu tseyliꞌ güíꞌlenliꞌ bunách didzaꞌ gap nac laꞌ nöz. \v 5 Gátiꞌtëz yuꞌu ga tsazliꞌ, ziꞌal gnaliꞌ: “Le rbequi dxi ladxiꞌ gac quegac bunách nacuáꞌ yuꞌu ni.” \v 6 Chquiꞌ zoa niꞌ nu bönniꞌ röꞌ dxi ladxëꞌë, ugaꞌnlen lëꞌ le rbequi dxi ladxiꞌ naꞌ gnabliꞌ, san chquiꞌ cuzóa niꞌ nu bönniꞌ cni, ugaꞌnlen lbiꞌiliꞌ le rbequi dxi ladxiꞌ naꞌ gnabliꞌ. \v 7 Gul‑gáꞌn yuꞌu ga naꞌ tsazliꞌ len gul‑guíꞌaj gul‑gagu bi lunnëꞌ queëliꞌ, le udzölcznëꞌ bönniꞌ huen dxin le gahuëꞌ. Cutu tödliꞌ yuꞌu yuꞌu. \v 8 Gátiꞌtëz yödz ga tsazliꞌ atiꞌ lun lbiꞌiliꞌ ba laꞌn, gul‑gagu le lucuꞌë lauliꞌ. \v 9 Gul‑ún nup teꞌi nacuáꞌ yödz naꞌ, len gul‑guië́ lequëꞌ: “Chbdxin ga zoaliꞌ le rna bëꞌë Dios.” \v 10 Gátiꞌtëz yödz ga tsazliꞌ, chquiꞌ cutu lun lbiꞌiliꞌ ba laꞌn, gul‑rúj tsajsoaliꞌ laꞌ nöz qui yödz naꞌ, gnaliꞌ: \v 11 “Bëchtö qui ladzliꞌ daꞌ lalabtuꞌ ruquindjtuꞌ lei, le ruluíꞌ nabágaꞌliꞌ zxguiaꞌ, san ral‑laꞌ gnö́ziliꞌ lë ni, chbdxin ga zoaliꞌ le rna bëꞌë Dios.” \v 12 Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, catiꞌ gdxin dza gchuguëꞌ Dios quegac bunách, laꞌzacaꞌ laꞌguíꞌir bunách yödz niꞌ ca laꞌzacaꞌ laꞌguíꞌi bunách yödz Sodoma, nup niꞌ busnitiëꞌ Dios. \s1 Le gac quegac nup culubíꞌi ládxiꞌgac \p \v 13 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bunách yödz Corazín. Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bunách yödz Betsaida. Laꞌnaruꞌ glac lu yödz Tiro len lu yödz Sidón yuguꞌ yöl‑laꞌ huac rubani ca yuguꞌ le benaꞌ ga zoaliꞌ, dza niꞌtë lubíꞌi ládxiꞌquëꞌ bönniꞌ niꞌ, lacuëꞌ lariꞌ caꞌz len laꞌguꞌë dö cuinquëꞌ, le uluíꞌ chgulubíꞌi ládxiꞌquëꞌ. \v 14 Qui lë ni naꞌ, catiꞌ gdxin dza gchuguëꞌ Dios quegac bunách, sacaꞌ quiꞌrliꞌ ca laꞌzacaꞌ laꞌguiꞌë bönniꞌ Tiro len Sidón. \v 15 Lbiꞌiliꞌ, bunách Capernaum. ¿Naruꞌ cugúc queëliꞌ ca gyëpliꞌ ga nu ryaz yehuaꞌ yubá? Huötjliꞌ tsajtsazliꞌ latj chul quegac nup natgac. \p \v 16 Niꞌr gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nu ruzë́ nag lbiꞌiliꞌ, ruzë́ nag caꞌ nedaꞌ, atiꞌ nu rucáꞌn lbiꞌiliꞌ caꞌz, rucáꞌn caꞌ nedaꞌ caꞌz, len nu rucáꞌn nedaꞌ caꞌz, rucáꞌn caꞌ caꞌz Xuzaꞌ, nasölëꞌë nedaꞌ. \s1 Tuꞌdxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ yjenquëꞌ lban \p \v 17 Catiꞌ guludxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús tsonnlalj yu chiëꞌ bönniꞌ naꞌ bsölëꞌë Lëꞌ, yjenquëꞌ lban, taꞌnë́ꞌ: \p ―Xan, tun ca rnatuꞌ böꞌ xöhuiꞌ catiꞌ ruguntuꞌ dxin lauꞌ Liꞌ. \p \v 18 Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Nedaꞌ bléꞌidaꞌ Satanás tuꞌ xöhuiꞌ, gbix zxan luzxbá ca run yös, ryaz luyú. \v 19 Gul‑yutscaꞌ, nedaꞌ nudödaꞌ lu naꞌliꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ söncliꞌ‑baꞌ bël sniaꞌ len xajnö́ꞌ atiꞌ cutu bi gac queëliꞌ, atiꞌ uxicjliꞌ lu yöl‑laꞌ uná bëꞌ qui tuꞌ xöhuiꞌ, nu curleꞌi rëꞌu dxiꞌa. \v 20 Naꞌa, gul‑dziji, clëgz le tun ca rnaliꞌ böꞌ xöhuiꞌ, san le nayujgac laliꞌ lu guich niꞌ yehuaꞌ yubá. \s1 Rudzijnëꞌ Jesús \p \v 21 Laꞌ niꞌz rudzijnëꞌ Jesús, dzaguëꞌ Lëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, rnëꞌ: \p ―Rguꞌa Liꞌ yöl‑laꞌ ba, Xuzaꞌ, nacuꞌ Xani yehuaꞌ yubá len Xani luyú ni, le bucachuꞌu yuguꞌ lë ni lauquëꞌ bönniꞌ tac szxöni len bönniꞌ taꞌyejniꞌi, san buluiꞌicnuꞌ‑biꞌ biꞌidauꞌ ca nac. Caꞌ gac, Xuzaꞌ, le cni bdzag ladxuꞌu. \p \v 22 Niꞌr gnëꞌ: \p ―Yúguꞌtë budödëꞌ lu naꞌa Xuzaꞌ. Nutu nu bönniꞌ nöznëꞌ Nu naquëꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios, san tuzëꞌ Dios Xuz nöznëꞌ, atiꞌ nutu nu nözi Nu naquëꞌ Dios Xuz, san tuzëꞌ Zxiꞌnëꞌ nöznëꞌ, atiꞌ gnö́zigac caꞌ nup naꞌ Zxiꞌnëꞌ rëꞌnnëꞌ uluiꞌinëꞌ lequëꞌ Xuzëꞌ. \p \v 23 Niꞌr buyúëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Bicaꞌ bagac nup taꞌleꞌi le rléꞌiliꞌ lbiꞌiliꞌ, \v 24 le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Glëꞌnnëꞌ laꞌléꞌinëꞌ le rléꞌiliꞌ zian bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios len bönniꞌ gulaná bëꞌë, san cutu gulaléꞌinëꞌ lei. Glëꞌnnëꞌ laꞌyönnëꞌ le ryö́niliꞌ, san cutu gulayönnëꞌ lei. \s1 Bönniꞌ Samaria naquëꞌ tsahuiꞌ \p \v 25 Niꞌr gyasëꞌ bönniꞌ gdauꞌ usëdi, len quië siꞌ bëꞌë Jesús, gnabnëꞌ Lëꞌ, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, ¿bizxa ral‑laꞌ gunaꞌ quië gdél‑liꞌdaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu? \p \v 26 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―¿Bizxa caz nayúj lu guich lu zxba queëꞌ Moisés? ¿Nacx rusacaꞌ quiuꞌ lë naꞌ rulabuꞌ? \p \v 27 Bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ, rnëꞌ: \p ―Cni rna: Gdxiꞌinuꞌ Xanuꞌ Dios gdu ladxuꞌu, len lu gdu icj ládxiꞌdaꞌu, len lu gdu yöl‑laꞌ run quiuꞌ, len lu gdu yöl‑laꞌ rejniꞌi quiuꞌ, atiꞌ gdxiꞌinuꞌ böchiꞌ lzaꞌu ca nadxíꞌi cuinuꞌ. \p \v 28 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Dxíꞌadauꞌ bubiꞌu didzaꞌ. Ben cni, atiꞌ gataꞌ quiuꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán naꞌ. \p \v 29 Le guꞌnnëꞌ bönniꞌ naꞌ ubíj dxiꞌa cuinëꞌ, rëꞌ Jesús: \p ―¿Nuzxa naꞌ böchiꞌ lzaꞌa? \p \v 30 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Gzëꞌë Jerusalén bönniꞌ, rudinniëꞌ, zijëꞌ yödz Jericó. Laꞌ nöz niꞌ gulazönëꞌ lëꞌ gban. Gulagǘëꞌ lariꞌ nacuëꞌ len glunëꞌ lëꞌ huëꞌ. Niꞌr guluzë́ꞌë niꞌ, nucaꞌnquëꞌ lëꞌ, chratczëꞌ. \v 31 Niꞌr gdödëꞌ laꞌ nöz niꞌ bxuz. Catiꞌ bléꞌinëꞌ bönniꞌ huëꞌ naꞌ, tslaꞌl gdödëꞌ. \v 32 Gdödëꞌ caꞌ niꞌ bönniꞌ nababëꞌ zxiꞌn xsoëꞌ Leví, bönniꞌ naꞌ tunëꞌ dxin qui gdauꞌ. Catiꞌ bléꞌinëꞌ lëꞌ, tslaꞌl caꞌ gdödëꞌ. \v 33 Lëzcaꞌ yuꞌë nöz naꞌ bönniꞌ Samaria, atiꞌ bdxinëꞌ gal‑laꞌ ga dëꞌ bönniꞌ huëꞌ naꞌ. Catiꞌ bléꞌinëꞌ lëꞌ, buechiꞌ ladxëꞌë lëꞌ. \v 34 Gbiguëꞌë ga naꞌ dëꞌ, atiꞌ gluꞌë le za len xisi uva nal lu huëꞌ queëꞌ, len buchö́linëꞌ lei lariꞌ. Niꞌr bdxiëꞌ lëꞌ cúdzuꞌbaꞌ böaꞌ queëꞌ len buꞌë lëꞌ yuꞌu ga taꞌdxinëꞌ bönniꞌ yuꞌuquëꞌ nöz, atiꞌ niꞌ ben chiꞌë lëꞌ. \v 35 Catiꞌ zaꞌ reníꞌ yetú dza, len chzoa uzë́ꞌë niꞌ bönniꞌ Samaria naꞌ, glijëꞌ lazxjëꞌ qui chop dza, le bucaꞌnëꞌ lu nëꞌë bönniꞌ xan yuꞌu naꞌ, rëꞌ lëꞌ: “Ben chiꞌë bönniꞌ ni, len chquiꞌ utö́uꞌ yelatiꞌ dumí, ubiꞌa quiuꞌ nedaꞌ catiꞌ huödaꞌ.” \v 36 Naꞌa, ¿nacx runi liꞌ? ¿Núzxalëꞌ bönniꞌ yonn ni guquëꞌ böchiꞌ lzëꞌë bönniꞌ naꞌ gluꞌë döꞌ queëꞌ bönniꞌ gban? \p \v 37 Bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ gdauꞌ usëdi naꞌ, rëꞌ Jesús: \p ―Bönniꞌ naꞌ buechiꞌ ladxëꞌë lëꞌ. \p Niꞌr Jesús gudxëꞌ lëꞌ: \p ―Gyeaj naꞌa, yjen caꞌ liꞌ. \s1 Le benëꞌ Jesús lidxcnu Marta len María \p \v 38 Niꞌr buꞌë nöz Jesús, bdxinëꞌ tu yödzdauꞌ ga niꞌ bchëꞌnu Lëꞌ lidxnu ngul lënu Marta. \v 39 Marta ni zoanu ngul zxilnu lënu María, atiꞌ María naꞌ grö́ꞌtënu ga nac xniꞌë Jesús, ruzë́ nagnu xtidzëꞌë. \v 40 Marta naꞌ bubi buguiꞌnu, zian dxin runnu, atiꞌ gbígaꞌnu ga naꞌ zoëꞌ Jesús, rënu Lëꞌ: \p ―Xan, ¿naruꞌ cu ruiꞌ ládxiꞌtsuꞌ nedaꞌ le nucaꞌnbiꞌ nedaꞌ biꞌi zxilaꞌ ni, atiꞌ tuzaꞌ runaꞌ dxin? Gudx‑biꞌ gáclenbiꞌ nedaꞌ. \p \v 41 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ‑nu: \p ―Marta, Marta, ruúbi ruguíꞌitsquinuꞌ, len zian le ruiꞌ ladxuꞌu runuꞌ. \v 42 Tuz le run bayúdx nu gun, atiꞌ María ni gröbiꞌ lë naꞌ nactër dxiꞌa, atiꞌ lë naꞌ gröbiꞌ cutu gdua queëbiꞌ. \c 11 \s1 Ca ral‑laꞌ ulidzruꞌ‑nëꞌ Dios \p \v 1 Tu dza niꞌ rulidzëꞌ Dios Jesús. Catiꞌ budx bë́ꞌlenëꞌ Dios didzaꞌ, rëꞌ Lëꞌ tuëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, rnëꞌ: \p ―Xan, bsëdi netuꞌ ulidztuꞌ‑nëꞌ Dios güíꞌlentuꞌ‑nëꞌ didzaꞌ, ca benëꞌ Juan, busëdnëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ lëꞌ. \p \v 2 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Catiꞌ ulidzliꞌ‑nëꞌ Dios güíꞌlenliꞌ‑nëꞌ didzaꞌ, gul‑ná: \q1 Xuztuꞌ, zuꞌ yehuaꞌ yubá, gac zxön lauꞌ. \q1 Gda gna bëꞌu. \q1 Luyú ni gac ca rdzag ladxuꞌu Liꞌ, ca naꞌ rac niꞌ yehuaꞌ yubá. \q1 \v 3 Benn le gágutuꞌ naꞌa dza. \q1 \v 4 Bnit lau netuꞌ dul‑laꞌ nabágaꞌtuꞌ \q1 Ca netuꞌ caꞌ runít lautuꞌ nup bi tun queëtuꞌ. \q1 Cutu guꞌu latj siꞌ bëꞌ netuꞌ le xöhuiꞌ, \q1 San buslá netuꞌ lu naꞌ nu ruaꞌ döꞌ. \p \v 5 Jesús rëꞌ caꞌ lequëꞌ: \p ―Chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ nutsëꞌë ladjliꞌ, len zoëꞌ böchiꞌ lzëꞌë, len chquiꞌ tsijëꞌ ga naꞌ zoëꞌ ladxiꞌ yël, atiꞌ ulidzëꞌ lëꞌ, gnëꞌ: “Böchaꞌa, benn quiaꞌ tsonn yöt xtil \v 6 le ziꞌa bdxinëꞌ quiaꞌ böchiꞌ lzaꞌa, zëꞌë ziꞌtuꞌ, san cutu bi dë guꞌa‑nëꞌ gahuëꞌ.” \v 7 ¿Naruꞌ ubiꞌë didzaꞌ cni bönniꞌ naꞌ zoëꞌ yuꞌu, guiëꞌ lëꞌ: “Cutu utsaꞌu nedaꞌ. Chnayéyj yuꞌu, atiꞌ chdë́lencbiꞌ nedaꞌ biꞌi quiaꞌ. Cutu gac tsasaꞌ bi gunnaꞌ quiuꞌ”? \v 8 Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Zal‑laꞌ cutu tsasëꞌ bi unödzjëꞌ queëꞌ le naquëꞌ böchiꞌ lzëꞌë, san tsasëꞌ len unödzjëꞌ queëꞌ yúguꞌtë le rquinnëꞌ quië cutur upizxjnëꞌ lëꞌ. \v 9 Qui lë ni naꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Gul‑náb, atiꞌ Dios gunnëꞌ queëliꞌ. Gul‑quílj, atiꞌ gdzöl queëliꞌ. Gul‑lídz raꞌ yuꞌu, atiꞌ tsalj queëliꞌ. \v 10 Nu rnab, rziꞌ qui, atiꞌ nu rguilj, rdzöl qui, atiꞌ nu rulídz raꞌ yuꞌu, ryalj qui. \p \v 11 ’Chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ nutsëꞌë ladjliꞌ, naquëꞌ xuz, len chquiꞌ gnábibiꞌ lëꞌ yöt xtil zxiꞌnëꞌ, ¿naruꞌ unödzjtsëꞌ queëbiꞌ guiöj? Chquiꞌ gnábibiꞌ lëꞌ tubaꞌ böl, ¿naruꞌ unödzjtsëꞌ queëbiꞌ bël? \v 12 Chquiꞌ gnábibiꞌ lëꞌ dxit qui börj, ¿naruꞌ unödzjtsëꞌ queëbiꞌ xajnö́ꞌ? \v 13 Cni nac, chquiꞌ nacliꞌ lbiꞌiliꞌ huiaꞌdöꞌ san nö́ziliꞌ unödzjliꞌ quecbiꞌ zxiꞌnliꞌ le nac dxiꞌa, nactër löz gunnëꞌ queëliꞌ Dios Böꞌ Laꞌy Xuzliꞌ zoëꞌ yehuaꞌ yubá, nul‑liꞌ gnábiliꞌ Lëꞌ. \s1 Taꞌnë́ꞌ runëꞌ dxin Jesús len yöl‑laꞌ huac qui tuꞌ xöhuiꞌ \p \v 14 Tu dza bubijëꞌ böꞌ xöhuiꞌ yuꞌu bönniꞌ Jesús, le run ga curnë́ꞌ. Catiꞌ burúj böꞌ xöhuiꞌ naꞌ, bëꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ cugnë́ꞌ, atiꞌ gulubani bunách nacuáꞌ niꞌ. \v 15 Laꞌgac bunách nacuáꞌ niꞌ taꞌná: \p ―Len yöl‑laꞌ huac qui tuꞌ xöhuiꞌ Beelzebú, xangac böꞌ xöhuiꞌ, rubijëꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ naꞌ. \p \v 16 Glëꞌni laꞌzíꞌ bëꞌ Jesús yelaꞌgac bunách naꞌ, atiꞌ gulanabi Lëꞌ gunëꞌ tu le gac bëꞌ zaꞌ yehuaꞌ yubá. \v 17 Ráquibeꞌinëꞌ Jesús le taꞌzáꞌ ládxiꞌquëꞌ, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gátiꞌtëz ga taꞌná beꞌi lzaꞌgac bunách, chquiꞌ laꞌrúj chopl laꞌ leygacz bunách naꞌ, laꞌnít. Chquiꞌ laꞌrúj chopl bunách nacuáꞌ tu yuꞌu, udx quegac. \v 18 Lëzcaꞌ cni rac qui Satanás, tuꞌ xöhuiꞌ, lëzcaꞌ nazíꞌ lei Beelzebú. Chquiꞌ laꞌrúj chopl nup daꞌgac lei, ¿nacx gac gdiaꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ qui? ¿Rnátsaliꞌ naꞌa: len yöl‑laꞌ huac qui Beelzebú rubijaꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ? \v 19 Chquiꞌ nedaꞌ, len yöl‑laꞌ huac qui Beelzebú rubijaꞌ yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ, ¿nuzxa runn quegac nup daꞌgac lbiꞌiliꞌ yöl‑laꞌ huac tuꞌbíj yuguꞌ böꞌ xöhuiꞌ? Qui lë ni naꞌ, nup ni nacgac bëꞌ nachíxiliꞌ. \v 20 Chquiꞌ nedaꞌ, len yöl‑laꞌ huac queëꞌ Dios rubíjgacaꞌ böꞌ xöhuiꞌ, le nactë chbdxin ga zoaliꞌ le rna bëꞌë Dios. \p \v 21 ’Catiꞌ dë lu nëꞌë le rneynëꞌ bönniꞌ nal, len run chiꞌë lidxëꞌ, nac chiꞌi dëra le dë queëꞌ. \v 22 Naꞌa, chquiꞌ zëꞌë yetúëꞌ bönniꞌ náltërëꞌ ca lëꞌ len uxicjëꞌ lëꞌ, niꞌr cuëꞌ yúguꞌtë le rneynëꞌ, lë naꞌ ruzxöni ladxëꞌë, atiꞌ quisiëꞌ le dë queëꞌ bönniꞌ naꞌ. \p \v 23 ’Nu curaclen nedaꞌ, rdáꞌbagaꞌ nedaꞌ. Nu curutublen nedaꞌ, ruslás nu naꞌ. \s1 Ca nac qui böꞌ xöhuiꞌ rudxín xlatj \p \v 24 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Catiꞌ r‑ruj lu bönniꞌ böꞌ xöhuiꞌ, rda gap nabídx, rguilj ga uzíꞌ ladxiꞌ. Chquiꞌ cutu gdzöl qui, gna: “Huöjaꞌ xlatjaꞌ ga niꞌ brujaꞌ.” \v 25 Catiꞌ rudxín niꞌ, rajxacaꞌ bönniꞌ naꞌ, naquëꞌ ca tu yuꞌu chnulúa len chnabáꞌa quië nu tsajsóa niꞌ. \v 26 Niꞌr reaj len rajxíꞌ yegádx böꞌ xöhuiꞌ, nácgactër xöhuiꞌ ca lei, atiꞌ taꞌyúꞌu bönniꞌ naꞌ. Naꞌa, le rac queëꞌ bönniꞌ naꞌ nayáliꞌtër ca le guc queëꞌ ziꞌal. \s1 Le nac bicaꞌ ba le nac gdu \p \v 27 Tsal niꞌ ruꞌë didzaꞌ ni Jesús, bëꞌnu zidzj didzaꞌ ngul nútsaꞌnu ladj bunách zian naꞌ, rnanu: \p ―Bicaꞌ ba ngul naꞌ biaꞌnu Liꞌ lëꞌnu, len bicaꞌ ba caꞌ lchuꞌnu ga naꞌ gudxuꞌu. \p \v 28 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, gnëꞌ: \p ―Nácgactër bicaꞌ ba nup taꞌyöni xtidzëꞌë Dios len tun ca rna. \s1 Taꞌnabnëꞌ Jesús gunëꞌ le gac bëꞌ nuzxa naquëꞌ \p \v 29 Tsal niꞌ taꞌbigaꞌ ga zoëꞌ Jesús bunách zian, gzu lahuëꞌ ruꞌë didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―Taꞌnabi nedaꞌ bunách tuaꞌdöꞌ ni gunaꞌ le gac bëꞌ ga zaꞌ yöl‑laꞌ huac quiaꞌ, san cutu bi le gac bëꞌ laꞌléꞌinëꞌ. Tuz le gac bëꞌ ca naꞌ guc queëꞌ Jonás laꞌléꞌinëꞌ. \v 30 Ca naꞌ guc queëꞌ Jonás, guquëꞌ tu le nac bëꞌ laugac bunách yödz Nínive, lëzcaꞌ cni gac quiaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, gacaꞌ tu le gac bëꞌ laugac bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa. \v 31 Catiꞌ gdxin dza gchuguëꞌ Dios quegac bunách len cuequi xbeynëꞌ bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa, Dios uchisëꞌ‑nu ngul dza niꞌtë gna béꞌinu bunách luyú niꞌ dë tslaꞌa ga rdöd gbidz beoꞌ ziag, atiꞌ le bennu uluíꞌ nabágaꞌgac bunách ni zxguiaꞌ, le bidnu lënu, brujnu ga nac ziꞌtuꞌ quië duzë́ nagnu didzaꞌ rejniꞌi bëꞌë Salomón, bönniꞌ gna béꞌinëꞌ bunách Israel, san naꞌa, zoaꞌ ni nedaꞌ, len náctëraꞌ blau ca Salomón naꞌ. \v 32 Lëzcaꞌ cni, Dios uchisëꞌ bönniꞌ gulacuꞌë yödz Nínive catiꞌ gdxin dza gchugu bëꞌë quegac bunách len cuequi xbeynëꞌ bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa, atiꞌ le glunëꞌ uluíꞌ nabágaꞌgac bunách ni zxguiaꞌ, le gulubíꞌi ládxiꞌquëꞌ bönniꞌ Nínive catiꞌ gulayönnëꞌ lban benëꞌ Jonás, atiꞌ naꞌa zoaꞌ ni nedaꞌ, len náctëraꞌ blau ca Jonás naꞌ. \s1 Le rguꞌu yeníꞌ lu icj ládxiꞌdauꞌruꞌ \p \v 33 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Catiꞌ nu ruquel‑laꞌ guiꞌ, cutu rguꞌu lei ga nagachiꞌ, len cutu rudusiꞌ lei guiꞌn, san ruzóa lei xtsaꞌ ga lnaꞌ, quië uzeníꞌ quegac nup taꞌyáz yuꞌu naꞌ. \v 34 Yöj lauruꞌ nac ca tu le rguꞌu yeníꞌ lu icj ládxiꞌdauꞌruꞌ. Chquiꞌ yöj lauꞌ nac dxiꞌa, gduteoꞌ yudz le nac yeníꞌ, san chquiꞌ nac xöhuiꞌ yöj lauꞌ, gduteoꞌ yudz le nac chul xöhuiꞌ. \v 35 Ben chiꞌi cuinuꞌ naꞌa, cui huöac chul lë naꞌ rguꞌu yeníꞌ lu icj ládxiꞌdaꞌu. \v 36 Cni nac, chquiꞌ gduteoꞌ nadzë́ꞌiznuꞌ le nac yeníꞌ len cutu bi zoalen liꞌ le chul xöhuiꞌ, yúguꞌtë gléꞌinuꞌ dxiꞌa ca rac catiꞌ ruzeníꞌ quiuꞌ guiꞌ. \s1 Ruquíëꞌ Jesús yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ \p \v 37 Catiꞌ budx bëꞌë didzaꞌ ni Jesús, bulidzëꞌ Lëꞌ tsajtágulenëꞌ lëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo. Catiꞌ gyaziëꞌ Jesús lidxëꞌ bönniꞌ gdauꞌ naꞌ, gröꞌë rahuëꞌ. \v 38 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Lëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, bubannëꞌ le cutu gdib nëꞌë Jesús catiꞌ ziꞌa gahuëꞌ. \v 39 Xanruꞌ rëꞌ lëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, rguib cuinliꞌ ca rguibliꞌ láhuilgac le riꞌiji ráhuiliꞌ, san lu icj ládxiꞌdauꞌliꞌ ruhuídiꞌliꞌ len rzaꞌ ládxiꞌliꞌ le cunác. \v 40 Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ curéjniꞌliꞌ. ¿Naruꞌ cu nö́ziliꞌ, Nu ben le zoa lahuiz ben caꞌ le yuꞌu lëꞌil? \v 41 Naꞌa, gul‑gún gun le dë queëliꞌ, atiꞌ niꞌr huöac dxiꞌa yúguꞌtë le dë queëliꞌ. \p \v 42 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo. Rguizxjliꞌ qui gdauꞌ tu cuia tsa tu chi cuia le rziꞌliꞌ qui xhueaj, len qui guixiꞌ rud, len quegac guixiꞌ cuandauꞌ, san rudödzliꞌ le nac tsahuiꞌ len yöl‑laꞌ nadxíꞌi queëliꞌ Dios. Yuguꞌ lë ni run bayúdx gunliꞌ, len cutu ucaꞌnliꞌ yezícaꞌ lë naꞌ runliꞌ. \p \v 43 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo. Rë́ꞌniliꞌ cöꞌliꞌ gap nac blau lu yuꞌu ga rudubliꞌ rusëdliꞌ queëꞌ Dios len rë́ꞌniliꞌ lulídz lbiꞌiliꞌ ba zxön bunách gap nac lahuiꞌ laugac bunách. \p \v 44 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi, lencaꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ, le nacliꞌ ca nacgac yeru ba quegac nup natgac le cunalaꞌgac, atiꞌ taꞌdá láhuigac yeru ba naꞌ bunách len cutu táquibeꞌinëꞌ. \p \v 45 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ gdauꞌ usëdi raquëꞌ zxba queëꞌ Moisés, rëꞌ Jesús: \p ―Bönniꞌ Usëdi, catiꞌ rnauꞌ cni, netuꞌ caꞌ runuꞌ ziꞌ. \p \v 46 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Bicaꞌ bayechiꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi racliꞌ zxba queëꞌ Moisés, le ruspágaꞌcliꞌ bunách yuaꞌ ziꞌi le cugác nu guaꞌ, san lbiꞌiliꞌ ni latiꞌz cutu ruláhuiꞌliꞌ lei len naꞌliꞌ. \p \v 47 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, le rchisliꞌ lguitj qui ba ga nagáchiꞌquëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, bönniꞌ niꞌ guludöddëꞌ lequëꞌ xuz xtauꞌliꞌ. \v 48 Cni nac, runliꞌ lnaꞌ lau runliꞌ tuz le glunëꞌ xuz xtauꞌliꞌ le guludödcdëꞌ lequëꞌ xuz xtauꞌliꞌ naꞌ, atiꞌ lbiꞌiliꞌ rchisliꞌ lguitj qui ba ga nagáchiꞌquëꞌ. \p \v 49 ’Qui lë ni naꞌ, lu yöl‑laꞌ rejniꞌi queëꞌ, Dios gnëꞌ cni: “Gsölaꞌa quequëꞌ bönniꞌ luꞌë didzaꞌ uláz quiaꞌ len yuguꞌ bönniꞌ gbaz quiaꞌ, atiꞌ yuguꞌ bönniꞌ ni, laꞌquëꞌ ludödcdëꞌ, len yelaꞌquëꞌ laꞌbía ládxiꞌquëꞌ.” \v 50 Cni gunëꞌ Dios le cuequi xbeynëꞌ bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa, niꞌa qui rön quegac yúguꞌtë bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ, bönniꞌ niꞌ guludödi lequëꞌ bunách catiꞌ gzu lau ziꞌa rataꞌ yödzlyú \v 51 ga gzu lau nu budödi Abel, ga bdxintë guludöddëꞌ Zacarías, bönniꞌ naꞌ guludöddëꞌ gatsj lahuiꞌl ga dë bcugu laꞌy ga naꞌ tuꞌzéguiꞌquëꞌ‑baꞌ böaꞌ bëdxdauꞌ lahuëꞌ Dios len ga zoa latj laꞌy. Qui lë ni naꞌ, rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, Dios cuequi xbeynëꞌ bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa, niꞌa qui rön quegac yúguꞌtë bönniꞌ naꞌ guludödcdëꞌ lequëꞌ xuz xtauꞌliꞌ. \p \v 52 ’Bicaꞌ bayechiꞌ lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ gdauꞌ usëdi, racliꞌ zxba queëꞌ Moisés. Laꞌ lbiꞌizliꞌ dë lu naꞌliꞌ zxiꞌn guia qui latj ga rdzö́liruꞌ yöl‑laꞌ rejniꞌi. Lbiꞌiliꞌ cutu ryazliꞌ, atiꞌ ruzágaꞌliꞌ xnözgac nup tëꞌni laꞌyáz. \p \v 53 Catiꞌ budx bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ ni Jesús, gulaléytsquinëꞌ Lëꞌ bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, atiꞌ gulazú lauquëꞌ taꞌnabi yúdxtsquinëꞌ Lëꞌ ca nac zian le tac, \v 54 le tuꞌbijëꞌ Lëꞌ didzaꞌ quië gac luquíëꞌ Lëꞌ niꞌa qui didzaꞌ ubiꞌë. \c 12 \s1 Rusëdnëꞌ Jesús ca nac yöl‑laꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuini \p \v 1 Laꞌ dza naꞌz guludúb ga zoëꞌ Jesús zian gayuáꞌ bunách ga bdxintë taꞌröliz lzaꞌgac bunách naꞌ. Niꞌr gzu lahuëꞌ Jesús rëꞌ ziꞌal yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ qui le nac ca xnëꞌi yöt xtil quequëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, le nac yöl‑laꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuini quequëꞌ. \v 2 Cutu bi dë le nac landauꞌz le cugláꞌ lahui, len cutu bi dë le nagachiꞌ le cugác bëꞌ. \v 3 Qui lë ni naꞌ, yúguꞌtë le chgnaliꞌ ga nac chul, laꞌyöni lei bunách ga nac lu yeníꞌ, atiꞌ didzaꞌ bëꞌliꞌ bagachiꞌz ga gzoa lu yuꞌu nayéyj, gac lban qui ga nac lahuiꞌ laugac bunách. \s1 Nu ral‑laꞌ gádxiruꞌ \p \v 4 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Bö́chaꞌadauꞌ, rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu gádxiliꞌ bönniꞌ tuꞌdödcdëꞌ bunách, atiꞌ töd naꞌ cutur bi gac lunëꞌ quegac. \v 5 Uluiꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ nu ral‑laꞌ gádxiliꞌ. Gul‑gadxi Nu naꞌ gac ugúa yöl‑laꞌ naꞌbán queëliꞌ, len töd naꞌ dë lu nëꞌë yöl‑laꞌ uná bëꞌ chuꞌnëꞌ lbiꞌiliꞌ lu guiꞌ gabíl. Ja, rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, gul‑gadxi Nu naꞌ. \p \v 6 ’¿Naruꞌ cu tútiꞌquëꞌ‑baꞌ gáyuꞌbaꞌ bguindauꞌ len chop dumí lasdauꞌ? Nitubaꞌ lecbaꞌ, cutu ral ladxëꞌë‑baꞌ Dios. \v 7 Lëzcaꞌ cni, yúguꞌtë guitsaꞌ icjliꞌ nababgac lahuëꞌ Dios. Qui lë ni naꞌ, cutu gádxiliꞌ. Nazácaꞌtërliꞌ lbiꞌiliꞌ ca zianbaꞌ bguindauꞌ. \s1 Nup taꞌná náquigac queëꞌ Jesús \p \v 8 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Yúguꞌtë bönniꞌ taꞌnë́ꞌ náquicnëꞌ quiaꞌ nedaꞌ laugac bunách, lëzcaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, gniaꞌ náquicnëꞌ quiaꞌ lauquëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios, \v 9 atiꞌ bönniꞌ taꞌdáꞌbaguëꞌë náquicnëꞌ quiaꞌ laugac bunách, lëzcaꞌ nedaꞌ táꞌbagaꞌa náquicnëꞌ quiaꞌ lauquëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios. \p \v 10 ’Yúguꞌtë nup bi laꞌnë́ quiaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, gac unít lahuëꞌ leygac Dios, san nu gnë ziꞌ queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, cutu unít lahuëꞌ nu naꞌ Dios. \p \v 11 ’Catiꞌ laꞌchë́ꞌë lbiꞌiliꞌ gap nac lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío, len lauquëꞌ bönniꞌ laꞌbequi xbeynëꞌ lbiꞌiliꞌ, len lauquëꞌ bönniꞌ dë lu naꞌquëꞌ, cutu ubi uguiꞌiliꞌ nacx gunliꞌ o bizxa didzaꞌ ubiꞌiliꞌ, o bizxa gnaliꞌ. \v 12 Laꞌ dza naꞌz usëdnëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios Böꞌ Laꞌy le ral‑laꞌ gnaliꞌ. \s1 Huac gun ga gal ládxiꞌruꞌ‑nëꞌ Dios yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëruꞌ \p \v 13 Rëꞌ Jesús bönniꞌ nutsëꞌë ladj bunách zian naꞌ, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, gudxëꞌ böchaꞌa gunnëꞌ uláz quiaꞌ le gutaꞌ queëꞌ xuztuꞌ. \p \v 14 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Bönniꞌ. ¿Naruꞌ zoa nu buzóa nedaꞌ ca nu cuequi xbey lbiꞌiliꞌ, o nu gun gatsj le dë queëliꞌ? \p \v 15 Niꞌr gudxëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑yutscaꞌ. Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ cui uhuídiꞌliꞌ. Le uziꞌë xbey bönniꞌ cutu nacz le zian le dë queëꞌ. \p \v 16 Niꞌr bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ Jesús, benëꞌ lsaquiꞌ, rnëꞌ: \p ―Zoëꞌ bönniꞌ rléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ, atiꞌ szxöni runö́dzj glap lu xyuëꞌ. \v 17 Niꞌr gzaꞌ ladxëꞌë bönniꞌ naꞌ, rnëꞌ: “¿Nacx guntsaꞌ? Cutu dë ga gun chiꞌa le ruláꞌ quiaꞌ.” \v 18 Niꞌr rnëꞌ: “Cni gunaꞌ. Uquindjcaꞌ yuꞌu ga run chiꞌa le ruláꞌ quiaꞌ, atiꞌ gunaꞌ yuguꞌ yuꞌu zxöntër caꞌ, atiꞌ niꞌ gun chiꞌa le ruláꞌ quiaꞌ len yuguꞌ le dë quiaꞌ. \v 19 Niꞌr gac guië cuinaꞌ: Chdëtsca quiaꞌ zian le chnutubaꞌ, le gáhuidaꞌ zian iz. Uziꞌtsca ladxaꞌa. Guiꞌj gahuaꞌ, len udzijdaꞌ.” \v 20 Niꞌr Dios rëꞌ lëꞌ: “Liꞌ, bönniꞌ cunözi. Naꞌa dzöꞌ gatiuꞌ. Naꞌa, ¿nuzxa caz gaqui qui, lë naꞌ chnutubuꞌ?” \v 21 Cni rac queëꞌ bönniꞌ rutubëꞌ laꞌ queëzëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ, len cutu runëꞌ le nac ca yöl‑laꞌ tsahuiꞌ lahuëꞌ Dios. \s1 Dios run chiꞌë bunách queëꞌ \p \v 22 Gdöd niꞌ gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Qui lë ni naꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu ubi uguiꞌiliꞌ niꞌa qui le guiꞌj gáguliꞌ, lë naꞌ nabániliꞌ, o niꞌa qui lariꞌ gáculiꞌ. \v 23 Nacr lsacaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán queëliꞌ ca le ráguliꞌ, atiꞌ nacr lsacaꞌ gdu ca nayáꞌ nabinliꞌ ca lariꞌ ráculiꞌ. \v 24 Gul‑yutëz ca rac quecbaꞌ beycj. Cutu tazbaꞌ, len cutu taꞌlapbaꞌ, len cutu nacuáꞌ quecbaꞌ ga lun chiꞌibaꞌ le ruláꞌ quecbaꞌ, san Dios rugahuëꞌ lecbaꞌ. ¿Naruꞌ cu nazácaꞌtërliꞌ lbiꞌiliꞌ ca yuguꞌ bguindauꞌ? \v 25 ¿Nuzxa caz bönniꞌ nutsëꞌë ladjliꞌ gac gunëꞌ ga soëꞌ gbanëꞌ yetú chiꞌiꞌdauꞌz le ruúbi ruguíꞌi ládxiꞌdauꞌhuëꞌ? \v 26 Qui lë ni naꞌ, chquiꞌ cugác gunliꞌ lë ni nac cuidiꞌz, ¿bizx quië ruúbi ruguiꞌiliꞌ niꞌa qui le nac zxöntër? \p \v 27 ’Gul‑yutëz ca taꞌzxö́n yöjdauꞌ. Cutu tun du lariꞌ len cutu tab lariꞌ, san rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu gucr lach ca nacgac yöjdauꞌ ni lariꞌ gucuëꞌ Salomón, zal‑laꞌ szxöni gutaꞌ queëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ. \v 28 Chquiꞌ runëꞌ lach Dios yuguꞌ yöj guíxiꞌdauꞌ röꞌgac naꞌa ladj guixiꞌ, atiꞌ cxö huidzj laꞌguꞌë leygac lu guiꞌ, ¿naruꞌ cu gunëꞌ queëliꞌ le zxöntër caꞌ, lbiꞌiliꞌ, curéjlëꞌliꞌ Dios gdu ládxiꞌliꞌ? \v 29 Qui lë ni naꞌ, cutu güiꞌ ládxiꞌliꞌ le ral‑laꞌ gáguliꞌ, len le ral‑laꞌ guiꞌjliꞌ, len cutu ubi uguíꞌi ládxiꞌdauꞌliꞌ. \v 30 Yúguꞌtë lë ni taꞌguílj bunách yödzlyú ni, san chnözcznëꞌ Xuzliꞌ Dios yuguꞌ le rquíniliꞌ. \v 31 Gul‑güíꞌ ládxiꞌliꞌ tsazliꞌ ga rna bëꞌë Dios, atiꞌ yúguꞌtë lë ni cuꞌë xnöz queëliꞌ. \s1 Yöl‑laꞌ tsahuiꞌ rguꞌruꞌ yehuaꞌ yubá \p \v 32 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cutu gádxiliꞌ, lbiꞌiliꞌ naꞌ nacliꞌ yuguꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ quiaꞌ. Nababzliꞌ zoaliꞌ san rdzag ladxëꞌë Xuzliꞌ Dios gunnëꞌ lbiꞌiliꞌ latj tsazliꞌ ga niꞌ rna bëꞌë Lëꞌ. \v 33 Gul‑gutiꞌ le dë queëliꞌ len gul‑nö́dzj quegac bunách yechiꞌ. Cni gac, gunliꞌ queëliꞌ yöxj dumí le cutu gac ditj, len cuꞌliꞌ yehuaꞌ yubá yöl‑laꞌ tsahuiꞌ naꞌ cutu ubídx udú, ga niꞌ cutu gdxin gban len cutu usnitbaꞌ lei böaꞌdauꞌ qui. \v 34 Ga niꞌ dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëliꞌ, niꞌ güiꞌ ládxiꞌliꞌ gdxinliꞌ. \s1 Ral‑laꞌ soaruꞌ ban ladxiꞌ \p \v 35 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Gul‑zóa sinaꞌ len gul‑quel‑laꞌ guiꞌ le uzeníꞌ queëliꞌ. \v 36 Gul‑gác ca bönniꞌ huen dxin taꞌbözëꞌ dza huödëꞌ xanquëꞌ, bönniꞌ zijëꞌ lni qui yöl‑laꞌ rutság naꞌ, quië catiꞌ udxinëꞌ len ulidzëꞌ, laꞌ laꞌsaljtëꞌ queëꞌ tsaziëꞌ. \v 37 Bicaꞌ bagac huen dxin naꞌ laꞌcuꞌë ban ladxiꞌ catiꞌ huödëꞌ xanquëꞌ. Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, upáꞌ cuinëꞌ xanquëꞌ naꞌ, atiꞌ gunëꞌ ga laꞌböꞌë ga lahuëꞌ, atiꞌ cuꞌë le lahuëꞌ. \v 38 Zal‑laꞌ huödëꞌ catiꞌ chral o gdu ladxiꞌ yël, chquiꞌ duxaquëꞌ lequëꞌ nacuꞌë ban ladxiꞌ, bicaꞌ bagac huen dxin naꞌ. \v 39 Lë ni ral‑laꞌ gnö́ziliꞌ. Laꞌnaruꞌ nöznëꞌ xan yuꞌu bizxa dza huadxín gban, uspán ladxëꞌë len cutu guꞌë latj bönniꞌ udxíëꞌ yeru lidxëꞌ, cui cuanëꞌ le dzöꞌ lidxëꞌ. \v 40 Qui lë ni naꞌ, gul‑zóa ban ladxiꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ, le huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, dza curbözliꞌ nedaꞌ. \s1 Bönniꞌ huen dxin tsahuiꞌ len bönniꞌ huen dxin cunác tsahuiꞌ \p \v 41 Niꞌr Pedro gnabnëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Xan, ¿naruꞌ rëꞌu netuꞌz lë ni runuꞌ lsaquiꞌ, o rëꞌu caꞌ cni yúguꞌtë bunách? \p \v 42 Rëꞌ lëꞌ Xanruꞌ: \p ―¿Nuzxa naꞌ bönniꞌ huen dxin tsahuiꞌ len réjniꞌinëꞌ, dë lu nëꞌë uláz queëꞌ xanëꞌ? Bönniꞌ ni, xanëꞌ udödëꞌ lu nëꞌë lidxëꞌ quië catiꞌ gal‑laꞌr lahuëꞌ bönniꞌ nacuꞌë lidxëꞌ, guꞌë qui queëquëꞌ le lahuëꞌ. \v 43 Bicaꞌ ba bönniꞌ huen dxin naꞌ catiꞌ huödëꞌ xanëꞌ, duxaquëꞌë lëꞌ runëꞌ cni dxin naꞌ nudödëꞌ lu nëꞌë. \v 44 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, udödëꞌ xanëꞌ lu nëꞌë bönniꞌ huen dxin tsahuiꞌ naꞌ yúguꞌtë le dë queëꞌ. \v 45 Chquiꞌ gáquinëꞌ huadzeynëꞌ huödëꞌ xanëꞌ bönniꞌ huen dxin cni, atiꞌ su lahuëꞌ guꞌë döꞌ quequëꞌ yezícaꞌrëꞌ huen dxin, bönniꞌ len ngul, len su lahuëꞌ guiꞌj gahuëꞌ len súdxinëꞌ, \v 46 niꞌr huödëꞌ xanëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ catiꞌ curbözëꞌ lëꞌ len catiꞌ curáquibeꞌinëꞌ, atiꞌ usacaꞌ ziꞌë bönniꞌ huen dxin cunaquëꞌ tsahuiꞌ naꞌ, len gchuguëꞌ queëꞌ ca narugu quequëꞌ bönniꞌ cutaꞌyejlëꞌë. \p \v 47 ’Bönniꞌ huen dxin naꞌ nöznëꞌ le rëꞌnnëꞌ xanëꞌ, len cutu zoëꞌ sinaꞌ, len cutu runëꞌ ca rnëꞌ xanëꞌ, bönniꞌ ni, szxö́nitër quinëꞌ lëꞌ xanëꞌ. \v 48 Chquiꞌ cutu nöznëꞌ le rëꞌnnëꞌ xanëꞌ bönniꞌ huen dxin, len gunëꞌ le gun ga gbaguëꞌë le quinëꞌ lëꞌ xanëꞌ, bönniꞌ ni quinëꞌ lëꞌ látiꞌdauꞌz. Bönniꞌ yuꞌu lu nëꞌë szxöni, szxöni unabëꞌ xanëꞌ lu nëꞌë, atiꞌ bönniꞌ naꞌ xanëꞌ nuzxöni ladxëꞌë lëꞌ szxöni, szxö́nitër caꞌ unabëꞌ xanëꞌ lu nëꞌë bönniꞌ huen dxin naꞌ. \s1 Gun ga laꞌrúj chopl bunách le naquëꞌ Jesús \p \v 49 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Bidaꞌ nedaꞌ djenaꞌ ga tsegui guiꞌ yödzlyú ni, len laꞌ bíquiꞌczdaꞌ chnaguel‑laꞌ guiꞌ naꞌ. \v 50 Naꞌa, dë tu le ral‑laꞌ sacaꞌ quiꞌa le nac ca tu le gdildaꞌ nis, atiꞌ röꞌa baníg ga gdxintë gac cni quiaꞌ. \v 51 ¿Naruꞌ ráquiliꞌ bidaꞌ dulequi dxiaꞌ le rac yödzlyú ni? Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu. Bidaꞌ dulequiaꞌ le gun ga laꞌrúj chopl bunách. \v 52 Naꞌa su lau lulaꞌalen lzaꞌgac gayuꞌ bunách nacuáꞌ tu yuꞌu. Tsonnëꞌ laꞌdáꞌbaguëꞌë chopëꞌ naziꞌquëꞌ xtidzaꞌa, atiꞌ chopëꞌ naꞌ laꞌdáꞌbaguëꞌë tsonnëꞌ naꞌ. \v 53 Nu bönniꞌ zoabiꞌ biꞌi bönniꞌ queëꞌ táꞌbaguëꞌë zxiꞌnëꞌ naꞌ, atiꞌ biꞌi bönniꞌ naꞌ táꞌbagaꞌbiꞌ xuzbiꞌ. Ngul zoabiꞌ biꞌi ngul queënu táꞌbagaꞌnu zxiꞌnnu naꞌ, atiꞌ biꞌi ngul naꞌ táꞌbagaꞌbiꞌ xnaꞌbiꞌ. Ngul zoanu ngul zxoaꞌ lidxnu táꞌbagaꞌnu zxoaꞌ lidxnu naꞌ, atiꞌ ngul zxoaꞌ lidxnu naꞌ táꞌbagaꞌnu xtauꞌ zxiꞌnnu. \s1 Le nacgac bëꞌ le tac naꞌa dza \p \v 54 Gudxëꞌ caꞌ bunách zian nacuáꞌ niꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Catiꞌ rléꞌiliꞌ zaꞌ böaj zacaꞌ ga rbia gbidz, laꞌ rnátëliꞌ: “Hual guiöj”, atiꞌ cni rac. \v 55 Catiꞌ reycj böꞌ zaꞌ zacaꞌ ga rdöd gbidz beoꞌ ziag, rnaliꞌ: “Udzáꞌa naꞌa”, atiꞌ cni rac. \v 56 Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ. Nö́ziliꞌ le ruluíꞌ le rac luzxbá len le rac luyú ni, san cutu ráquibeꞌiliꞌ le ruluíꞌ le nacgac bëꞌ tac dza ni zoaruꞌ naꞌa. \s1 Ral‑laꞌ ugáꞌnlenruꞌ tsahuiꞌ nu rley rëꞌu \p \v 57 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―¿Bizx quië cutu rbequi xbeyliꞌ laꞌ lbiꞌizliꞌ ca nac le nac tsahuiꞌ? \v 58 Chquiꞌ zoa nu bi unabi yudxi liꞌ atiꞌ zeajliꞌ gdxinliꞌ yúlahuiꞌ, bëꞌ ladxuꞌu ugáꞌnlenuꞌ tsahuiꞌ nu naꞌ tsal niꞌ yuꞌuliꞌ nöz, cui uquí liꞌ lahuëꞌ bönniꞌ cuequi xbeynëꞌ lbiꞌiliꞌ, atiꞌ bönniꞌ cuequi xbey naꞌ udödëꞌ liꞌ lu nëꞌë bönniꞌ ruseyjëꞌ lidx guia, atiꞌ bönniꞌ naꞌ ruseyjëꞌ lidx guia cuꞌë liꞌ lidx guia naꞌ. \v 59 Rëpaꞌ liꞌ, cutu urujuꞌ niꞌ catiꞌ udxr quizxjuꞌ yúguꞌtë dumí lasdauꞌ ral‑luꞌu qui nu naꞌ. \c 13 \s1 Run bayúdx ubíꞌi ládxiꞌruꞌ \p \v 1 Laꞌ dza niꞌz guladxinëꞌ niꞌ bönniꞌ taꞌguíxjöiꞌnëꞌ Jesús ca benëꞌ Pilato, budödcdëꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ Galilea len gzxiꞌë rön quequëꞌ, le bugútsiꞌnëꞌ xchöncbaꞌ böaꞌ bëdx chguludödcdëꞌ‑baꞌ quië laꞌguꞌë lahuëꞌ Dios xchöncbaꞌ naꞌ. \v 2 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ ráquiliꞌ glacrëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ bönniꞌ Galilea naꞌ ca yezícaꞌrëꞌ bönniꞌ Galilea, le gulazacaꞌ gulaguiꞌë cni? \v 3 Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu, atiꞌ chquiꞌ cutu ubíꞌi ládxiꞌliꞌ, nitliꞌ caꞌ yúguꞌtëliꞌ. \v 4 Lëzcaꞌ cni guc quequëꞌ chizxunëꞌ bönniꞌ niꞌ, yajbagaꞌ lequëꞌ yuꞌu zian cuia naꞌ nazíꞌ lei Siloé, atiꞌ glatiëꞌ. ¿Naruꞌ ráquiliꞌ gulabágaꞌtërëꞌ zxguiaꞌ lequëꞌ ca yezicaꞌ bunách nacuáꞌ Jerusalén? \v 5 Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu, atiꞌ chquiꞌ cutu ubíꞌi ládxiꞌliꞌ, nitliꞌ caꞌ yúguꞌtëliꞌ. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui yag higo curbía \p \v 6 Niꞌr benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Zoëꞌ bönniꞌ, zoa yag higo nazëꞌ ga nac laꞌ yël queëꞌ. Rajtiljëꞌ le rbia yag naꞌ, san cutu bi rdzölnëꞌ. \v 7 Niꞌr gudxëꞌ bönniꞌ runëꞌ dxin laꞌ yël queëꞌ naꞌ, rnëꞌ: “Chguc tsonn iz ridaꞌ rdudiljaꞌ le cuia yag higo ni len cutu bi rdzöldaꞌ. Bchugu lei. ¿Bizx quië rnig luyú ni?” \v 8 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, rëꞌ lëꞌ: “Xan, bcaꞌngar lei yetú iztëz, atiꞌ gzatsaꞌ yu zxani len cuꞌa bëb zxani. \v 9 Chquiꞌ cuia yag ni, gac dxiꞌa, san chquiꞌ cutu bi cuia, niꞌr gchuguꞌ lei.” \s1 Ruúnëꞌ Jesús ngul réꞌinu catiꞌ nac dza laꞌy \p \v 10 Tu dza rusëdnëꞌ Jesús bunách nacuáꞌ yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío catiꞌ nac dza laꞌy quequëꞌ. \v 11 Zoanu niꞌ ngul chguc chizxunuꞌ iz réꞌinu, le yuꞌu lënu böꞌ xöhuiꞌ run ga teꞌi bunách, atiꞌ nayéchutecznu rdanu, len cutu caꞌ rac ulí cuinnu. \v 12 Catiꞌ bléꞌinëꞌ‑nu Jesús, bulidzëꞌ‑nu, rnëꞌ: \p ―Nguldauꞌ, chböacuꞌ qui guidzhuë́ꞌ quiuꞌ. \p \v 13 Niꞌr bxoa nëꞌë lënu Jesús, atiꞌ laꞌ bulitë cuinnu, len gluꞌnu‑nëꞌ Dios yöl‑laꞌ ba. \v 14 Niꞌr gleynëꞌ bönniꞌ blau qui yuꞌu ga naꞌ tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios. Rleynëꞌ le bunëꞌ‑nu ngul naꞌ Jesús catiꞌ nac dza laꞌy. Gudxëꞌ nup nacuáꞌ niꞌ bönniꞌ blau naꞌ, rnëꞌ: \p ―Xop dza nacuáꞌ runruꞌ dxin. Dë latj yuguꞌ dza ni guidliꞌ nu un lbiꞌiliꞌ, len clëg dza laꞌy. \p \v 15 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Xanruꞌ, rnëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ ruluíꞌz tsahuiꞌ cuinliꞌ, ¿naruꞌ cu rusedxcliꞌ‑baꞌ böaꞌ bëdx qui queëliꞌ ga naꞌ daꞌcbaꞌ catiꞌ nac dza laꞌy, atiꞌ tsjuaꞌgacliꞌ‑baꞌ liꞌjbaꞌ nis? \v 16 Nacnu zxiꞌn xsoëꞌ Abraham ngul ni len gdu chizxunuꞌ iz chyuꞌnu lu yal‑lj qui Satanás tuꞌ xöhuiꞌ. ¿Naruꞌ cu ral‑laꞌ nu usédx lënu zal‑laꞌ nac dza laꞌy? \p \v 17 Catiꞌ bëꞌë didzaꞌ ni Jesús, gulutuiꞌnëꞌ yúguꞌtë bönniꞌ nacuꞌë niꞌ taꞌleynëꞌ Lëꞌ, san guludziji yezicaꞌ bunách, yúguꞌtë nup nacuáꞌ niꞌ, le taꞌléꞌinëꞌ yuguꞌ le zxön runëꞌ Jesús. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui xseydauꞌ mostaza \p \v 18 Niꞌr rnëꞌ Jesús: \p ―¿Nacxcz rac rzxön le rna bëꞌë Dios, o bizxa usáquiꞌtsaruꞌ lei? \v 19 Rac ca rac qui xseydauꞌ mostaza, le gzxiꞌë bönniꞌ atiꞌ guzëꞌ lei ga nac laꞌ yël queëꞌ. Gzxön mostaza naꞌ len guc ca yag zxön, atiꞌ guladxinbaꞌ bguindauꞌ, glunbaꞌ lidxcbaꞌ lu zxuzaꞌ nëꞌi mostaza naꞌ. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui xnëꞌi yöt xtil \p \v 20 Lëzcaꞌ cni rnëꞌ Jesús: \p ―¿Bizxa caz usáquiꞌtsadaꞌ le rna bëꞌë Dios? \v 21 Nac ca xnëꞌi yöt xtil, le gzxiꞌnu ngul len bugútsiꞌnu tsonn cuia cua yöt xtil, atiꞌ gyazx gdutë cua naꞌ. \s1 Tu ga tsazruꞌ le nac guidauꞌ \p \v 22 Tsal niꞌ yuꞌë nöz Jesús, zijëꞌ Jerusalén, rdödëꞌ yuguꞌ yödz zxön len yuguꞌ yödzdauꞌ, rusëdnëꞌ bunách nacuáꞌ gap naꞌ. \v 23 Gnabnëꞌ Jesús bönniꞌ zoëꞌ niꞌ, rnëꞌ: \p ―Xan, ¿naruꞌ nabábz nup lulá? \p Rëꞌ nup nacuáꞌ niꞌ Jesús, \v 24 rnëꞌ: \p ―Gul‑güíꞌ ládxiꞌliꞌ tsazliꞌ zacaꞌ ga nu ryaz le nac guidauꞌ, le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Zian nup lëꞌni laꞌyáz niꞌ, san cutu laꞌzáquiꞌnëꞌ. \v 25 Töd tsasëꞌ useyjëꞌ yuꞌu xan yuꞌu, su lauliꞌ lbiꞌiliꞌ naꞌ zoaliꞌ niꞌl ulidzliꞌ‑nëꞌ raꞌ yuꞌu naꞌ, guiëliꞌ‑nëꞌ: “Xan, Xan, bsalj queëtuꞌ.” Niꞌr ubiꞌë didzaꞌ Lëꞌ, guiëꞌ lbiꞌiliꞌ: “Cutu nözdaꞌ nuzxa lbiꞌiliꞌ.” \v 26 Niꞌr su lauliꞌ gnaliꞌ: “Güiꞌ gdágulentuꞌ Liꞌ, atiꞌ busëdnuꞌ gap nac lu yëꞌy queëtuꞌ.” \v 27 Niꞌr guiëꞌ lbiꞌiliꞌ: “Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu nözdaꞌ gazx bunách lbiꞌiliꞌ. Gul‑cuít ga zoaꞌ, yúguꞌtëliꞌ ruaꞌliꞌ döꞌ.” \v 28 Niꞌr cödx yéchiꞌliꞌ len utíl‑l láyaꞌliꞌ catiꞌ gléꞌigacliꞌ‑nëꞌ Abraham len Isaac, len Jacob, len yúguꞌtë bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, nacuꞌë ga niꞌ rna bëꞌë Dios, san lbiꞌiliꞌ zoaliꞌ niꞌl. \v 29 Laꞌdxín bunách laꞌrúj zacaꞌ ga rlen gbidz, len zacaꞌ ga rbia gbidz, len zacaꞌ ga zaꞌ böꞌ ziag, len zacaꞌ ga rdöd gbidz beoꞌ ziag, atiꞌ laꞌböꞌë lahuëꞌ ga niꞌ rna bëꞌë Dios. \v 30 Niꞌr lac blau laꞌgac bunách nacgac caꞌz naꞌa, atiꞌ lugáꞌn caꞌz laꞌgac nup nacgac blau naꞌa. \s1 Rbödx yechëꞌë Jesús niꞌa quegac bunách Jerusalén \p \v 31 Laꞌ dza niꞌz guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ gdauꞌ fariseo len tëꞌ Lëꞌ: \p ―Burúj, buzxúndj ni, le rëꞌnnëꞌ gdöddëꞌ Liꞌ Herodes. \p \v 32 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑tséaj, gul‑tsjödxëꞌ bönniꞌ naꞌ naquëꞌ ca tubaꞌ bözaꞌ, gnaliꞌ: “Byutscaꞌ, rubíjgacaꞌ böꞌ xöhuiꞌ len ruúnaꞌ bunách naꞌa len cxö, len catiꞌ gac lidzj, udx gunaꞌ dxin quiaꞌ.” \v 33 Run bayúdx tséajlenzaꞌ caꞌ nöz naꞌa len cxö len huidzj, atiꞌ gdxinaꞌ Jerusalén, le tuꞌdödcdëꞌ niꞌ bönniꞌ tuꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p \v 34 ’Lbiꞌiliꞌ, zoaliꞌ Jerusalén. Rudö́digacliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ tuꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios len ruládxiꞌgacliꞌ‑nëꞌ guiöj bönniꞌ gbaz rsölëꞌë queëliꞌ Dios. Cátiꞌga zian lzu guꞌndaꞌ utubaꞌ lbiꞌiliꞌ quiaꞌ ca runbaꞌ yjëd, rutubbaꞌ zxiꞌnbaꞌ zxan xilbaꞌ, san cutu gúꞌniliꞌ. \v 35 Gul‑yutscaꞌ, caꞌz ugáꞌn lidxliꞌ, atiꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutur gléꞌiliꞌ nedaꞌ catiꞌ gdxinr dza gnaliꞌ: “Bicaꞌ ba nu zaꞌ uláz queëꞌ Xanruꞌ.” \c 14 \s1 Ruúnëꞌ Jesús bönniꞌ réꞌinëꞌ huëꞌ gui \p \v 1 Catiꞌ nac dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío, gyaziëꞌ Jesús lidxëꞌ bönniꞌ uná bëꞌ, bönniꞌ gdauꞌ fariseo. Röꞌë Jesús rahuëꞌ, atiꞌ taꞌnë́ꞌë Lëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo nacuꞌë niꞌ. \v 2 Zoëꞌ caꞌ niꞌ lahuëꞌ Jesús bönniꞌ réꞌinëꞌ huëꞌ gui. \v 3 Niꞌr Jesús gnabnëꞌ bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi taquëꞌ zxba queëꞌ Moisés len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, rnëꞌ: \p ―¿Naruꞌ dë latj unruꞌ nu reꞌi catiꞌ nac dza laꞌy? \p \v 4 Lequëꞌ guluséyj rúꞌaquëꞌ. Niꞌr gdel‑lëꞌë bönniꞌ huëꞌ naꞌ Jesús len bunëꞌ lëꞌ, atiꞌ laꞌ busö́laꞌtëꞌ lëꞌ. \v 5 Niꞌr rëꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ naꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ nutsëꞌë ladjliꞌ, atiꞌ nacuaꞌbaꞌ queëꞌ böaꞌ bëdx, atiꞌ gbixbaꞌ tubaꞌ lu yeru, ¿naruꞌ cu tsajlijtëꞌ‑baꞌ, zal‑laꞌ nac dza laꞌy? \p \v 6 Cutu bi didzaꞌ guc lubiꞌë ca nac lë ni. \s1 Nu cöꞌ latj blau \p \v 7 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús ca tunëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, taꞌböꞌë latj blau ga naꞌ taꞌböꞌë tahuëꞌ, niꞌr benëꞌ lsaquiꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p \v 8 ―Catiꞌ nu ulídz liꞌ guiduꞌ ga rac lni qui yöl‑laꞌ rutság naꞌ, cutu cöꞌu latj blau. Nazx caꞌ nulidzëꞌ caꞌ bönniꞌ náctërëꞌ blau ca liꞌ. \v 9 Niꞌr huidëꞌ ga zuꞌ bönniꞌ naꞌ bulidzëꞌ liꞌ, len guiëꞌ liꞌ: “Bëꞌ latj bönniꞌ ni cöꞌë ga zuꞌ”, atiꞌ niꞌr lu yöl‑laꞌ rutuíꞌi quiuꞌ tsajchöꞌu zxanti. \v 10 Qui lë ni naꞌ, catiꞌ nu ulídz liꞌ, gyeaj yajchö́ꞌ zxanti, quië catiꞌ gdxinëꞌ bönniꞌ naꞌ bulidzëꞌ liꞌ, huëꞌ liꞌ: “Böchaꞌa, gdöd yelatiꞌ nil.” Niꞌr gacruꞌ liꞌ blau laugac nup taꞌböꞌlen liꞌ tsazxö́n. \v 11 Nu run ba zxön cuini, lunëꞌ ga huötaꞌ huöxj, san nu zoa nöxj ladxiꞌ, lunëꞌ ga gacr blau nu naꞌ. \p \v 12 Jesús rëꞌ caꞌ bönniꞌ naꞌ bulidzëꞌ Lëꞌ, rnëꞌ: \p ―Catiꞌ gunuꞌ güiꞌi huagu o lnidauꞌ, cutu ulidzcuꞌ‑nëꞌ yuguꞌ böchiꞌ lzaꞌu len yuguꞌ bönniꞌ böchuꞌu len yuguꞌ diꞌa dza quiuꞌ, len yuguꞌ dzag yuꞌu quiuꞌ taꞌléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ quequëꞌ, le lulidzëꞌ caꞌ liꞌ, atiꞌ cni gac, ubíꞌi quiuꞌ. \v 13 Catiꞌ gunuꞌ güiꞌi huagu, bulídz bunách yechiꞌ, len nup nabíx niꞌa naꞌgac, len nup cutaꞌzáꞌ, len yuguꞌ lau chul. \v 14 Niꞌr gacuꞌ bicaꞌ ba, le cutu gac bi lubiꞌë quiuꞌ bönniꞌ cni, san ubíꞌi quiuꞌ catiꞌ gdxin dza lubán nup natgac, nacgac tsahuiꞌ. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui lni zxön \p \v 15 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ röꞌë rágulenëꞌ Jesús, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Bicaꞌ ba nu gagu ga niꞌ rna bëꞌë Dios. \p \v 16 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Zoëꞌ bönniꞌ benëꞌ lni zxön, atiꞌ zian nup bulidzëꞌ. \v 17 Catiꞌ chnabáꞌa laꞌ huagu, bsölëꞌë bönniꞌ huen dxin queëꞌ tsjödxëꞌ nup naꞌ chnulidzëꞌ, gnëꞌ: “Gul‑dá, yúguꞌtë chnabáꞌa.” \v 18 Gulazú lauquëꞌ yúguꞌtëꞌ taꞌnabëꞌ latj cutsjaquëꞌ. Bönniꞌ ziꞌal naꞌ rnëꞌ: “Ziꞌa gzxiꞌa tu laꞌ yël, len runtsca bayúdx tsajyúaꞌ lei. Rátaꞌyuaꞌ lauꞌ gunnuꞌ nedaꞌ latj.” \v 19 Yetúëꞌ rnëꞌ: “Ziꞌa gzxiꞌa gayuꞌ nözbaꞌ bëdx atiꞌ tsajxíꞌ bëꞌa lecbaꞌ ugúngacaꞌ‑baꞌ dxin. Rátaꞌyuaꞌ lauꞌ gunnuꞌ nedaꞌ latj.” \v 20 Yetúëꞌ rnëꞌ: “Ziꞌa butság naꞌa, len qui lë ni naꞌ cutu gac guidaꞌ.” \v 21 Catiꞌ böjëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, yajtíxjöiꞌnëꞌ xanëꞌ yúguꞌtë lë ni. Niꞌr gleynëꞌ bönniꞌ xan yuꞌu naꞌ, atiꞌ gudxëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, rnëꞌ: “Gyeajtë naꞌa gap nac lu yëꞌy len gap nac laꞌ nöz qui yödz ni, atiꞌ gchëꞌu ni bunách yechiꞌ len nup nabíx niꞌa naꞌgac, len nup cutaꞌzáꞌ, len yuguꞌ lau chul.” \v 22 Catiꞌ chnunëꞌ cni bönniꞌ huen dxin naꞌ, rnëꞌ: “Xan, chbenaꞌ ca naꞌ gna béꞌinuꞌ nedaꞌ, atiꞌ ni dë latj.” \v 23 Niꞌr gudxëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ xanëꞌ, rnëꞌ: “Gyeaj gap nac laꞌ nöz len gap nac nöz las, atiꞌ ben bayúdx lid nup nacuáꞌ niꞌ quië gdzaꞌ lidxaꞌ, \v 24 le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu gahuëꞌ qui lni quiaꞌ nitúëꞌ bönniꞌ niꞌ bulidzaꞌ ziꞌal.” \s1 Le rzácaꞌruꞌ zéajlenruꞌ‑nëꞌ Cristo \p \v 25 Yuguꞌ dza niꞌ rjaclen Jesús bunách zian, atiꞌ bueycjëꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p \v 26 ―Chquiꞌ guídlenëꞌ nedaꞌ bönniꞌ len cutu gdxiꞌirnëꞌ nedaꞌ ca nadxiꞌinëꞌ xuz xnëꞌë, len ngul queëꞌ, len yuguꞌ zxiꞌnëꞌ, len yuguꞌ biꞌi böchëꞌë, len yuguꞌ biꞌi zanëꞌ, len yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ, cutu gac gaquëꞌ bönniꞌ usë́d quiaꞌ. \v 27 Nu bönniꞌ cugaquëꞌ ca tu bönniꞌ zijëꞌ zajtë́ꞌë lëꞌi yag cruz, len tëꞌë nedaꞌ, cutu gac gaquëꞌ bönniꞌ usë́d quiaꞌ. \v 28 Chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ ladj lbiꞌiliꞌ guëꞌnnëꞌ gunëꞌ tu yuꞌu zian cuia, ¿naruꞌ cu cöꞌë ziꞌal ulabëꞌ gacaꞌx dumí ral‑laꞌ gtöëꞌ quië gnöznëꞌ chquiꞌ dë queëꞌ tsca le rquinnëꞌ quië usyudxëꞌ gunëꞌ yuꞌu naꞌ? \v 29 Chquiꞌ cutu gunëꞌ cni, len su lahuëꞌ cuequiëꞌ xlibi yuꞌu naꞌ, atiꞌ cutu gac usyudxëꞌ gunëꞌ yuꞌu naꞌ, niꞌr laꞌzú laugac lutítj lëꞌ yúguꞌtë nup laꞌleꞌi lei, \v 30 laꞌná: “Bönniꞌ ni gzu lahuëꞌ runëꞌ yuꞌu, san cutu guc usyudxëꞌ gunëꞌ.” \v 31 Lëzcaꞌ cni, chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ rna bëꞌë, len ral‑laꞌ tsijëꞌ gdil‑l tsajtíl‑lenëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ rna bëꞌë, ¿naruꞌ cu cöꞌë ziꞌal cuequi icjëꞌ chquiꞌ sáquiꞌnëꞌ tsajtíl‑lenëꞌ bönniꞌ niꞌ nachë́ꞌë galj milëꞌ bönniꞌ, atiꞌ lëꞌ chi milzëꞌ bönniꞌ nachë́ꞌë? \v 32 Chquiꞌ cutu sáquiꞌnëꞌ, catiꞌ niꞌ zoëꞌ ziꞌtuꞌ yetúëꞌ bönniꞌ naꞌ rna bëꞌë, gsölëꞌë queëꞌ bönniꞌ gbaz queëꞌ, atiꞌ gnabëꞌ nacx ral‑laꞌ gunëꞌ quië ludzaguëꞌ dxiꞌa. \v 33 Cni nac, chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ ladj lbiꞌiliꞌ cutu ucaꞌnëꞌ yúguꞌtë le dë queëꞌ, cutu gac gaquëꞌ bönniꞌ usë́d quiaꞌ. \s1 Zödiꞌ nanít yöl‑laꞌ snaꞌ qui \p \v 34 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Dxiꞌa nac zödiꞌ, san chquiꞌ nit yöl‑laꞌ snaꞌ qui, ¿nacx úniruꞌ lei snaꞌ? \v 35 Cutur nac lsacaꞌ zödiꞌ naꞌ, ni quië luyú, ni quië ga r‑ruꞌnruꞌ bëb, san chuꞌnruꞌ lei niꞌl. Nu zoa nag len ryöni, ral‑laꞌ uzë́ nag nu naꞌ. \c 15 \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac queëbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ gnitbaꞌ \p \v 1 Guludubëꞌ ga zoëꞌ Jesús yúguꞌtë bönniꞌ uquízxj lazgac bunách len yuguꞌ bönniꞌ caꞌz quië luzë́ nagquëꞌ Lëꞌ. \v 2 Qui lë ni naꞌ gulanë́ꞌ queëꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ ni runëꞌ ba laꞌn bönniꞌ dul‑laꞌ, len rágulenëꞌ lequëꞌ. \p \v 3 Niꞌr benëꞌ lsaquiꞌ ni Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p \v 4 ―Chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ ladj lbiꞌiliꞌ, nacuaꞌbaꞌ queëꞌ tu gayuaꞌbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ, len chquiꞌ nitbaꞌ tubaꞌ, ¿naruꞌ cu ucaꞌnëꞌ yezícaꞌrbaꞌ taplalj yu chë́nnabaꞌ naꞌ ga nac lu latj caꞌz, atiꞌ tsijëꞌ tsajtiljëꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ nanitbaꞌ, catiꞌ udzölrnëꞌ‑baꞌ? \v 5 Catiꞌ udzölnëꞌ‑baꞌ, lu yöl‑laꞌ rudziji queëꞌ gxoëꞌ‑baꞌ yen zxicjëꞌ, \v 6 len catiꞌ udxinëꞌ lidxëꞌ utubëꞌ yuguꞌ böchiꞌ lzëꞌë len yuguꞌ dzag yuꞌu queëꞌ, atiꞌ guiëꞌ lequëꞌ: “Gul‑dzíjilen nedaꞌ, le chbudzöldaꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ quiaꞌ gnitbaꞌ.” \v 7 Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Lëzcaꞌ cni gactër yöl‑laꞌ rudziji yehuaꞌ yubá niꞌa queëꞌ tuëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ ubíꞌi ladxëꞌë ca gac quequëꞌ taplalj yu chënnëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ, bönniꞌ táquinëꞌ cutu naquincnëꞌ lubíꞌi ládxiꞌquëꞌ. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui dumí gnit \p \v 8 Rnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chquiꞌ zoanu ngul, dë queënu chi dumí plata, len chquiꞌ nit tu dumí plata naꞌ, ¿naruꞌ cu ggál‑laꞌnu guiꞌ, atiꞌ gluanu yuꞌu, uguílj yúdxinu lei catiꞌ udzö́lirnu lei? \v 9 Catiꞌ udzö́linu lei, utubnu yuguꞌ ngul lzaꞌnu, len yuguꞌ ngul dzag yuꞌu queënu, atiꞌ guiënu lecnu: “Gul‑dzíjilen nedaꞌ, le chbudzöldaꞌ dumí plata naꞌ gnit.” \v 10 Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Lëzcaꞌ cni, ludzíjtsquirnëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios niꞌa queëꞌ tuëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ ubíꞌi ladxëꞌë. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús queëbiꞌ biꞌi gnitbiꞌ \p \v 11 Rnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Zoëꞌ bönniꞌ nacuaꞌbiꞌ chopbiꞌ biꞌi bönniꞌ queëꞌ. \v 12 Biꞌi cuidiꞌ naꞌ rëbiꞌ xuzbiꞌ: “Dad, benn quiaꞌ le dë quiuꞌ le ral‑laꞌ gaqui quiaꞌ.” Niꞌr xuzbiꞌ naꞌ gdisiëꞌ quecbiꞌ le dë queëꞌ. \v 13 Nabábz dza gdzey, yúguꞌtë butubbiꞌ biꞌi cuidiꞌ naꞌ, gyeajbiꞌ yödz ziꞌtuꞌ, atiꞌ niꞌ butöbiꞌ dëra le dë queëbiꞌ. Le cunác benbiꞌ. \v 14 Catiꞌ chbutöbiꞌ dëra le dë queëbiꞌ, guc gbin lu yödz ga naꞌ zoabiꞌ, atiꞌ byadzj queëbiꞌ. \v 15 Niꞌr gyeajbiꞌ yajsoabiꞌ huen dxin queëꞌ bönniꞌ lu yödz niꞌ, atiꞌ bönniꞌ naꞌ bsölëꞌë‑biꞌ ga dë laꞌ yël queëꞌ tsajgágubiꞌ‑baꞌ yuguꞌ cuch queëꞌ. \v 16 Guc ládxiꞌbiꞌ gágubiꞌ guixiꞌ caꞌz naꞌ tágubaꞌ cuch, san nutu nu bi bëꞌ le gágubiꞌ. \v 17 Niꞌr bubíꞌi ládxiꞌbiꞌ, rnabiꞌ: “Cátiꞌga zian bönniꞌ huen dxin nacuꞌë lidxëꞌ xuzaꞌ, len dëtsca le tahuëꞌ, san nedaꞌ ni huatczaꞌ yöl‑laꞌ rdun. \v 18 Uzáꞌa ni, huöjaꞌ ga zoëꞌ xuzaꞌ, len tsjödxaꞌ‑nëꞌ: Dad, benaꞌ dul‑laꞌ lahuëꞌ Dios, zoëꞌ yehuaꞌ yubá, len lauꞌ liꞌ. \v 19 Cutur nacaꞌ nedaꞌ lsacaꞌ gacaꞌ zxiꞌnuꞌ. Ben nedaꞌ ca bönniꞌ huen dxin quiuꞌ.” \v 20 Niꞌr gyuꞌubiꞌ nöz, zhuöjbiꞌ ga zoëꞌ xuzbiꞌ. \p ’Catiꞌ niꞌ zoabiꞌ ziꞌtuꞌ zuzaꞌbiꞌ, bléꞌinëꞌ‑biꞌ xuzbiꞌ, len buechiꞌ ladxëꞌë‑biꞌ. Jaréluꞌë yajxíꞌgal‑lëꞌ‑biꞌ xuzbiꞌ len yajnidëꞌ yenbiꞌ, gdahuëꞌ‑biꞌ bzxidu. \v 21 Niꞌr zxiꞌnëꞌ naꞌ rëbiꞌ‑nëꞌ: “Dad, benaꞌ dul‑laꞌ lahuëꞌ Dios, zoëꞌ yehuaꞌ yubá, len lauꞌ liꞌ. Cutur nacaꞌ nedaꞌ lsacaꞌ gacaꞌ zxiꞌnuꞌ.” \v 22 Niꞌr xuzbiꞌ rëꞌ yuguꞌ bönniꞌ huen dxin queëꞌ, rnëꞌ: “Gul‑tsajleajtë lariꞌ zácaꞌtsqui, len gul‑gacu‑biꞌ. Gul‑cúꞌu le zacaꞌ xbönniꞌ naꞌbiꞌ, len gul‑dáꞌ lölbiꞌ níꞌabiꞌ. \v 23 Gul‑tsajxíꞌ‑baꞌ bëdx renniꞌ, atiꞌ gul‑dödi‑baꞌ. Gáguruꞌ‑baꞌ len gunruꞌ lni, \v 24 le guc biꞌi bönniꞌ quiaꞌ ni ca biꞌi chnatbiꞌ, atiꞌ bubanbiꞌ. Gnitbiꞌ atiꞌ chbulaꞌabiꞌ naꞌa.” Niꞌr gulazú lauquëꞌ tuꞌdzijnëꞌ. \p \v 25 ’Tsal niꞌ rac lë ni, zoabiꞌ ladj guixiꞌ biꞌi bönniꞌ ziꞌal queëꞌ bönniꞌ naꞌ. Catiꞌ zuzaꞌbiꞌ rudxinbiꞌ gal‑laꞌ raꞌ yuꞌu, ryö́nibiꞌ rac huil‑l len rac huöꞌa lu yuꞌu naꞌ. \v 26 Niꞌr bulidzbiꞌ‑nëꞌ bönniꞌ huen dxin zoëꞌ niꞌ, len gnábibiꞌ lëꞌ bizxa naꞌ rac. \v 27 Bönniꞌ huen dxin naꞌ rëꞌ‑biꞌ: “Biꞌi böchuꞌu naꞌ budxinbiꞌ, atiꞌ gna bëꞌë xuzuꞌ guludöddëꞌ‑baꞌ bëdx renniꞌ, le budxinbiꞌ lu nëꞌë dxiꞌa tsáhuiꞌdauꞌ.” \v 28 Niꞌr gleybiꞌ biꞌi ziꞌal naꞌ len cutu gúꞌnibiꞌ tsazbiꞌ yuꞌu. Niꞌr brujëꞌ xuzbiꞌ, len gútaꞌyuëꞌ laubiꞌ tsazbiꞌ. \v 29 Bubiꞌibiꞌ didzaꞌ biꞌi ziꞌal naꞌ, rëbiꞌ‑nëꞌ xuzbiꞌ: “Nözcznuꞌ cátiꞌga zian iz benaꞌ dxin lauꞌ, len gatga gdáꞌbagaꞌa liꞌ, san gatga bennuꞌ quiaꞌ tubaꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ güíꞌlenaꞌ xbey yuguꞌ lzaꞌa. \v 30 Naꞌa, catiꞌ budxinbiꞌ biꞌi quiuꞌ ni busnitbiꞌ yuguꞌ le dë quiuꞌ, gdálenbiꞌ‑nu yuguꞌ ngul udá dzag, benuꞌ ga guludöddëꞌ‑baꞌ bëdx renniꞌ niꞌa queëbiꞌ.” \v 31 Niꞌr rëꞌ‑biꞌ xuzbiꞌ, rnëꞌ: “Zxiꞌnaꞌ, liꞌ zóalenczuꞌ nedaꞌ atiꞌ yúguꞌtë le dë quiaꞌ, quiuꞌ naqui. \v 32 Ben bayúdx gunruꞌ lni len udzíjiruꞌ, le gucbiꞌ biꞌi böchuꞌu ni ca biꞌi chnatczbiꞌ, atiꞌ nubanbiꞌ. Gnitbiꞌ atiꞌ chbulaꞌabiꞌ.” \c 16 \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús queëꞌ bönniꞌ huen dxin cunaquëꞌ tsahuiꞌ \p \v 1 Rëꞌ caꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ Lëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Zoëꞌ bönniꞌ dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ, len zoëꞌ caꞌ queëꞌ bönniꞌ huen dxin dë lu nëꞌë uláz queëꞌ. Guladxinëꞌ bönniꞌ tuꞌquíëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ lahuëꞌ xanëꞌ, taꞌnë́ꞌ queëꞌ rutözëꞌ le dë queëꞌ xanëꞌ naꞌ. \v 2 Niꞌr bulidzëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ xan yuꞌu naꞌ, len rëꞌ lëꞌ: “¿Bizxa didzaꞌ ni ryöndaꞌ quiuꞌ? Bluiꞌ nedaꞌ le nac bëꞌ dxin nunuꞌ, le cutur gataꞌ lu naꞌu uláz quiaꞌ.” \v 3 Niꞌr gzaꞌ ladxëꞌë bönniꞌ huen dxin naꞌ, rnëꞌ: “¿Nacx guntsaꞌ? Rubijëꞌ nedaꞌ xanaꞌ latj blau ga runaꞌ dxin. Cutu sáquiꞌdaꞌ gunaꞌ dxin guꞌn, len utuiꞌdaꞌ gnabaꞌ nu bi gunnz quiaꞌ. \v 4 Naꞌa chnözdaꞌ nac gunaꞌ quië catiꞌ ubijëꞌ nedaꞌ latj blau ni, laꞌcuáꞌ nup luzíꞌ nedaꞌ lidxgac.” \v 5 Niꞌr bulidzëꞌ yuguꞌ bönniꞌ bi tal‑lëꞌë queëꞌ xanëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, atiꞌ rëꞌ bönniꞌ ziꞌal: “¿Gacaꞌx ral‑luꞌu queëꞌ xanaꞌ?” \v 6 Lëꞌ rnëꞌ: “Tu gayuáꞌ röꞌö chugu le za ral‑laꞌa.” Rëꞌ lëꞌ bönniꞌ huen dxin blau naꞌ, rnëꞌ: “Ni dë guich ga nayúj le ral‑luꞌu. Gröꞌtë ni len bzuj yetú lu guich gna chiʉ́n röꞌö chugu ral‑luꞌu.” \v 7 Gdöd niꞌ gnabnëꞌ yetúëꞌ, rnëꞌ: “Nazx liꞌ, ¿gacaꞌx ral‑luꞌu?” Lëꞌ rnëꞌ: “Tu gayuáꞌ daꞌa zxoaꞌ xtil.” Niꞌr rëꞌ lëꞌ bönniꞌ huen dxin blau naꞌ, rnëꞌ: “Ni dë guich ga nayúj le ral‑luꞌu. Bzuj yetú lu guich gna taplalj daꞌa ral‑luꞌu.” \v 8 Ráquibeꞌinëꞌ xanëꞌ naꞌ sínaꞌtë benëꞌ bönniꞌ huen dxin cunác tsahuiꞌ naꞌ. Cni nac, nácgacrëꞌ sinaꞌ bönniꞌ yödzlyú ni lu yuguꞌ le tunëꞌ laꞌ légaczëꞌ, ca bunách taꞌdalen Dios lu yeníꞌ queëꞌ. \p \v 9 ’Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Gul‑cözlen dxiꞌa bunách, ugunliꞌ dxin yöl‑laꞌ tsahuiꞌ dë queëliꞌ yödzlyú ni, quië catiꞌ gdxin dza ucaꞌnliꞌ yuguꞌ lë ni, lunëꞌ lbiꞌiliꞌ ba laꞌn latj niꞌ zoa tzalzú. \p \v 10 ’Nu rugún dxiꞌa dxin tu le cuidiꞌz dë lu nëꞌi, lëzcaꞌ ugún dxiꞌa dxin tu le zxön gataꞌ lu nëꞌi. Nu cutu rugún dxiꞌa dxin tu le cuidiꞌz dë lu nëꞌi, cutu ugún dxiꞌa dxin tu le zxön gataꞌ lu nëꞌi. \v 11 Qui lë ni naꞌ, chquiꞌ cutu rugunliꞌ dxiꞌa dxin yöl‑laꞌ tsahuiꞌ dë queëliꞌ yödzlyú ni, ¿nuzxa caz udö́d lu naꞌliꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ le nac gdu? \v 12 Chquiꞌ cutu rugunliꞌ dxiꞌa dxin le dë lu naꞌliꞌ le naqui qui nu yubl, ¿nuzxa caz udö́d lu naꞌliꞌ le ral‑laꞌ gaqui quiëczliꞌ? \p \v 13 ’Cutu gac gunëꞌ xchingac chop xanëꞌ nitúëꞌ huen dxin, le udiꞌinëꞌ tuëꞌ len gdxiꞌinëꞌ yetúëꞌ, o gunëꞌ ba laꞌn tuëꞌ, len uzóëꞌ tslaꞌl yetúëꞌ naꞌ. Cutu gac gunliꞌ xchinëꞌ Dios, len gunliꞌ caꞌ dxin quië uziꞌliꞌ xbey yöl‑laꞌ tsahuiꞌ qui yödzlyú. \p \v 14 Gulayönnëꞌ caꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ gdauꞌ fariseo, atiꞌ le nadxiꞌicnëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ quequëꞌ, qui lë ni naꞌ gulutitjëꞌ Jesús. \v 15 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ rubíj dxiꞌa cuinliꞌ laugac bunách, san nözcznëꞌ Dios le yuꞌu icj ládxiꞌdauꞌliꞌ, le nac lë naꞌ tun zxön bunách tu le ruzóëꞌ Dios tslaꞌl. \s1 Zxba queëꞌ Moisés len le rna bëꞌë Dios \p \v 16 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Ga bdxintë dza zoëꞌ Juan, ben dxin le rna bëꞌ zxba queëꞌ Moisés len le guluzujëꞌ lu guich bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Niꞌr catiꞌ bdxinëꞌ Juan naꞌ, gzu lau rac lban ca gac nu tsaz ga rna bëꞌë Dios, atiꞌ tun bayúdx yúguꞌtë bunách laꞌyáz niꞌ. \p \v 17 ’Zal‑laꞌ rac cni, gacr huëz laꞌdö́d qui luzxbá len qui luyú ni ca nit tu didzaꞌz nayúj lu guich lu zxba queëꞌ Dios. \s1 Le ruláꞌa yöl‑laꞌ nutság naꞌ \p \v 18 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chquiꞌ uláꞌalenëꞌ ngul queëꞌ bönniꞌ, atiꞌ utság náꞌlenëꞌ‑nu ngul yubl, gunëꞌ dul‑laꞌ le rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ, atiꞌ nu utság naꞌlen ngul naꞌ nusanëꞌ‑nu bönniꞌ queënu, gun caꞌ dul‑laꞌ le rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ. \s1 Bönniꞌ dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ len Lázaro \p \v 19 Niꞌr benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Zoëꞌ bönniꞌ rléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ. Racuëꞌ lariꞌ xna len lariꞌ zácaꞌtsqui, atiꞌ yuguꞌ dza rúnteczëꞌ lni, tiꞌj tahuëꞌ le banaqui. \v 20 Zoëꞌ caꞌ niꞌ bönniꞌ yéchiꞌdauꞌ lëꞌ Lázaro, bönniꞌ rnabëꞌ nu bi unö́dzj queëꞌ, atiꞌ huë́ꞌtëzëꞌ röꞌë raꞌ yuꞌu queëꞌ bönniꞌ naꞌ rléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ. \v 21 Rac ladxëꞌë bönniꞌ yéchiꞌdauꞌ naꞌ gahuëꞌ le bizxj tuꞌhuö́xj zxani ga rahuëꞌ bönniꞌ naꞌ rléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ. Taꞌdxinbaꞌ caꞌ böꞌcuꞌ, taꞌlëꞌëbaꞌ lu huëꞌ queëꞌ bönniꞌ yéchiꞌdauꞌ naꞌ. \v 22 Bdxin dza gutiëꞌ bönniꞌ yéchiꞌdauꞌ naꞌ, atiꞌ gulachë́ꞌë lëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios tsajsóalenëꞌ Abraham ga nac latj lach queëꞌ Dios. Gutiëꞌ caꞌ bönniꞌ naꞌ bléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ, atiꞌ gulucachëꞌë lëꞌ yeru ba. \v 23 Catiꞌ niꞌ rzacaꞌ rguiꞌë bönniꞌ naꞌ bléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ, zoëꞌ latj quegac nup natgac, bchis lahuëꞌ len bléꞌinëꞌ Abraham zoëꞌ ziꞌtuꞌ, dzaguëꞌ lëꞌ Lázaro naꞌ. \v 24 Niꞌr bëꞌë zidzj didzaꞌ, rnëꞌ: “Xuzaꞌ, Abraham, buechiꞌ ladxiꞌ nedaꞌ. Bsölaꞌ quiaꞌ Lázaro uspisëꞌ xbönniꞌ nëꞌë len dusuhualëꞌ ludxaꞌa, le rzacaꞌ rguiꞌtscaꞌ lu guiꞌ ni.” \v 25 Rëꞌ lëꞌ Abraham, rnëꞌ: “Zxiꞌnaꞌ, bsaꞌ ladxuꞌu ca guc quiuꞌ, buziꞌu xbey yöl‑laꞌ tsahuiꞌ tsal niꞌ zuꞌ nabanuꞌ, san Lázaro ni, guc queëꞌ yöl‑laꞌ yechiꞌ, atiꞌ naꞌa, ruzíꞌ zxönëꞌ Lázaro ni, san liꞌ rzacaꞌ rguiꞌu. \v 26 Yetú caꞌ, raꞌ guiꞌa sib nac, zoa gatsj lahuiꞌl ga niꞌ zoaliꞌ lbiꞌiliꞌ len ga ni zoatuꞌ netuꞌ. Qui lë ni naꞌ nup nacuáꞌ ni len lëꞌni laꞌdö́d ga zoaliꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu caꞌ gac lunëꞌ caꞌ, len cutu gac lid ni nup nacuáꞌ niꞌ.” \v 27 Niꞌr rëꞌ lëꞌ bönniꞌ naꞌ bléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ, rnëꞌ: “Xuzaꞌ Abraham, rátaꞌyuaꞌ lauꞌ gsöluꞌu‑nëꞌ Lázaro tsijëꞌ lidxëꞌ xuzaꞌ, \v 28 le nacuꞌë niꞌ gáyuꞌë bönniꞌ böchaꞌa. Bsölëꞌë tsjenëꞌ lnaꞌ lau qui le rac ni, cui djaquëꞌ caꞌ latj ga ni rzacaꞌ rguiꞌa.” \v 29 Niꞌr rëꞌ lëꞌ Abraham, rnëꞌ: “Dë quequëꞌ le buzujëꞌ lu guich Moisés len le guluzujëꞌ lu guich bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Yuguꞌ didzaꞌ quequëꞌ naꞌ ral‑laꞌ luzë́ nagquëꞌ.” \v 30 Bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ bléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ, rnëꞌ: “Xuzaꞌ Abraham, cutu gac cni, san chquiꞌ ubanëꞌ bönniꞌ lu yöl‑laꞌ gut, len tsijëꞌ ga naꞌ nacuꞌë, lubíꞌi ládxiꞌquëꞌ.” \v 31 Rëꞌ lëꞌ Abraham, rnëꞌ: “Chquiꞌ cutu tuꞌzë́ nagquëꞌ didzaꞌ bëꞌë Moisés len le gulanë́ꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, cutu laꞌyejlëꞌë zal‑laꞌ nu ubán lu yöl‑laꞌ gut.” \c 17 \s1 Zoa banádx queëruꞌ gunruꞌ ga nu gun dul‑laꞌ \p \v 1 Rëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ Lëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nacuaꞌtecz le tun ga lun dul‑laꞌ bunách, san bicaꞌ bayechiꞌ nu naꞌ run ga nu gun dul‑laꞌ. \v 2 Dxiꞌar gac queëꞌ bönniꞌ naꞌ runëꞌ cni, nu ugal‑laꞌ yag yenëꞌ guiöj ryëtu len tsajchúꞌn lëꞌ lu nis zxön, catiꞌl gunëꞌ ga gun dul‑laꞌ bö́nniꞌdauꞌ náquinëꞌ quiaꞌ. \v 3 Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ. Chquiꞌ guꞌë döꞌ quiuꞌ böchiꞌ lzaꞌu, bzejniꞌ‑nëꞌ, len chquiꞌ ubíꞌi ladxëꞌë, bnit lau lëꞌ. \v 4 Zal‑laꞌ gadx lzu tu dza guꞌë döꞌ quiuꞌ, len gadx lzu caꞌ guidëꞌ ga zuꞌ len guiëꞌ liꞌ: “Rubíꞌi ladxaꞌa”, ral‑laꞌ unít lauꞌ lëꞌ. \s1 Yöl‑laꞌ huac qui le réjlëꞌruꞌ Cristo \p \v 5 Niꞌr tëꞌ Xanruꞌ bönniꞌ gbaz queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Ben ga tséjlëꞌrtuꞌ‑nëꞌ Dios. \p \v 6 Rëꞌ lequëꞌ Xanruꞌ, rnëꞌ: \p ―Laꞌnaruꞌ nac cuidiꞌz yöl‑laꞌ rejlëꞌ queëliꞌ Dios, nacz ca xseydauꞌ mostaza, huac guiëliꞌ yag zxön ni: “Bcuit ni, yajsóa lu nis zxön”, atiꞌ gun ca rnaliꞌ yag naꞌ. \s1 Le ral‑laꞌ gun nu nac huen dxin \p \v 7 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ ladj lbiꞌiliꞌ, len zoëꞌ queëꞌ bönniꞌ nadaꞌu rugaꞌnëꞌ‑baꞌ bëdx o rlapëꞌ, catiꞌ udx gunëꞌ xchinëꞌ xanëꞌ, ¿naruꞌ huëtsëꞌ lëꞌ xanëꞌ, gnëꞌ: “Gda, gröꞌ gaguꞌ.”? \v 8 Cutu. Cni guiëꞌ lëꞌ: “Bpaꞌa le gahuaꞌ. Gzoa sinaꞌ cuꞌu le guiꞌj gahuaꞌ, atiꞌ tödr naꞌ huac guiꞌj gaguꞌ liꞌ.” \v 9 ¿Naruꞌ huëtsëꞌ bönniꞌ nadaꞌu queëꞌ naꞌ: “Xclenuꞌ”, le benëꞌ ca gna béꞌinëꞌ lëꞌ? Runi nedaꞌ, cutu gunëꞌ cni. \v 10 Lëzcaꞌ cni gac queëliꞌ. Catiꞌ chnunliꞌ yúguꞌtë le gna béꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios, ral‑laꞌ gnaliꞌ: “Nactuꞌ huen dxin cunactuꞌ lsacaꞌ, le benztuꞌ le run bayúdx guntuꞌ.” \s1 Chiëꞌ bönniꞌ téꞌinëꞌ huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d \p \v 11 Tsal niꞌ yuꞌë nöz Jesús, zijëꞌ Jerusalén, rdödëꞌ gap dë yödzdauꞌ nababgac luyú Samaria len luyú Galilea. \v 12 Catiꞌ gyaziëꞌ tu yödzdauꞌ, gularujëꞌ dutsagquëꞌ Lëꞌ chiëꞌ bönniꞌ téꞌinëꞌ huëꞌ nudzuꞌ ruzö́d, atiꞌ gulacuꞌë ziꞌtuꞌz, \v 13 len tuꞌë zidzj didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Jesús, Bönniꞌ Usëdi, buechiꞌ ladxiꞌ netuꞌ. \p \v 14 Catiꞌ bléꞌinëꞌ lequëꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑tséaj, gul‑tsajluíꞌ cuinliꞌ laugac bxuz. \p Tsal niꞌ zjaquëꞌ, guluhuöaquëꞌ dxiꞌa. \v 15 Niꞌr tuëꞌ bönniꞌ nutsëꞌë ladjquëꞌ, catiꞌ ráquibeꞌinëꞌ chnuhuöaquëꞌ dxiꞌa, böjëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús, ruíꞌteczëꞌ zidzj didzaꞌ, rguꞌë Dios yöl‑laꞌ ba. \v 16 Byechuëꞌ len butság lahuëꞌ lyu lahuëꞌ Jesús, len rëꞌ Lëꞌ: “Xclenuꞌ.” \p Nababëꞌ Samaria bönniꞌ ni. \v 17 Niꞌr Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu guluhuöaquëꞌ dxiꞌa chiëꞌ bönniꞌ? ¿Gazx nacuaꞌtsëꞌ yezícaꞌrëꞌ bönniꞌ naꞌ? \v 18 ¿Naruꞌ cu zoa nu huöd cuꞌu Dios yöl‑laꞌ ba, san tuzëꞌ bönniꞌ gzaꞌa ni? \p \v 19 Niꞌr gudxëꞌ bönniꞌ naꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gyas len böaj lidxuꞌ. Chböacuꞌ dxiꞌa le réjlëꞌu nedaꞌ. \s1 Ca gdxin le rna bëꞌë Dios \p \v 20 Catiꞌ taꞌnabnëꞌ Jesús bönniꞌ gdauꞌ fariseo batx ral‑laꞌ gdxin le rna bëꞌë Dios, Lëꞌ bubiꞌë didzaꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Ca gdxin le rna bëꞌë Dios, cutu nac le gléꞌiruꞌ. \v 21 Nutu nu gac gna: “Ni bdxin”, o gna: “Niꞌ bdxin.” Gul‑yutscaꞌ. Rna bëꞌë Dios lu icj ládxiꞌdauꞌgac bunách. \p \v 22 Niꞌr gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Huadxín dza catiꞌ guë́ꞌniliꞌ gléꞌiliꞌ dza huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, san cutu gléꞌiliꞌ lei. \v 23 Laꞌcuáꞌ nup lë lbiꞌiliꞌ: “Ni zoëꞌ”, o laꞌná: “Niꞌ zoëꞌ.” Cutu tseajliꞌ niꞌ, len cutu tséajlenliꞌ lequëꞌ. \v 24 Ca rac catiꞌ ryëp yös, ruzeníꞌ gdaꞌl luzxbá, lëzcaꞌ cni gac catiꞌ gdxin dza huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \v 25 Ziꞌal ca gac lë ni, run bayúdx sacaꞌ quiꞌitscaꞌ, atiꞌ lucáꞌn nedaꞌ caꞌz bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa. \v 26 Ca naꞌ guc dza niꞌ zoëꞌ Noé, lëzcaꞌ cni gac catiꞌ gdxin dza huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \v 27 Dza niꞌtë naꞌ gliꞌj glahuëꞌ. Gulutság naꞌquëꞌ len guludödëꞌ zxiꞌnquëꞌ lu yöl‑laꞌ rutság naꞌ ga bdxintë dza gyaziëꞌ Noé lëꞌi barco zxön naꞌ nazíꞌ lei arca, atiꞌ bdxintë nis guiöj usnít yödzlyú le busnít yúguꞌtëꞌ. \v 28 Lëzcaꞌ cni guc dza niꞌ zoëꞌ Lot. Gliꞌj glahuëꞌ. Glaꞌuëꞌ len glútiꞌë. Glazëꞌ xyuquëꞌ len glunëꞌ yuguꞌ yuꞌu quequëꞌ. \v 29 Catiꞌ bdxin dza naꞌ burujëꞌ Lot lu yödz Sodoma, ca tu nis guiöj, böxj guiꞌ len le ruzéguiꞌtsca nazíꞌ lei azufre, atiꞌ busnít yúguꞌtëꞌ. \v 30 Lëzcaꞌ cni gac catiꞌ gdxin dza uluíꞌ lahuaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \p \v 31 ’Catiꞌ gdxin dza naꞌ, chquiꞌ zoëꞌ cjuꞌu bönniꞌ, len dzöꞌ yuꞌu naꞌ le dë queëꞌ, cutu ral‑laꞌ huötjëꞌ tsajxiꞌë le dë queëꞌ, atiꞌ nu zoa ladj guixiꞌ, lëzcaꞌ cni, cutu ral‑laꞌ huöjëꞌ lidxëꞌ. \v 32 Gul‑sáꞌ ládxiꞌliꞌ ca guc queënu ngul queëꞌ Lot. \v 33 Nu bönniꞌ rëꞌnnëꞌ gun chiꞌë yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ, unitiëꞌ lei, san bönniꞌ unitiëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ, udel‑lëꞌë lei. \p \v 34 ’Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Catiꞌ gdxin rël naꞌ, laꞌcuꞌë chopëꞌ bönniꞌ tuz ga tasiëꞌ, atiꞌ tuëꞌ duxiꞌa‑nëꞌ, len yetúëꞌ ucaꞌnaꞌ lëꞌ. \v 35 Laꞌcuaꞌnu huëtu tsazxö́n chopnu ngul, atiꞌ tunu duxiꞌa‑nu, len yetunu ucaꞌnaꞌ‑nu. \v 36 Laꞌcuꞌë ladj guixiꞌ chopëꞌ bönniꞌ, atiꞌ tuëꞌ duxiꞌa‑nëꞌ, len yetúëꞌ ucaꞌnaꞌ lëꞌ. \p \v 37 Catiꞌ gulayönnëꞌ lë ni bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Xan, ¿gazx gac lë ni? \p Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Ga dë tu le nat, niꞌ ludubczbaꞌ bëchláb. \c 18 \s1 Ngul uzë́b len bönniꞌ rbequi xbey \p \v 1 Niꞌr benëꞌ lsaquiꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ ca run bayúdx ulídzteczruꞌ‑nëꞌ Dios, len cugác chop ládxiꞌruꞌ. \v 2 Rnëꞌ: \p ―Zoëꞌ tu yödz bönniꞌ rbequi xbey curádxinëꞌ Dios, len curunëꞌ bönniꞌ ba laꞌn. \v 3 Laꞌ yödz naꞌz zoanu ngul uzë́b, atiꞌ bdxinnu ga zoëꞌ bönniꞌ rbequi xbey naꞌ ngul ni, rnanu: “Glequi xbey le run quiaꞌ nu ruaꞌ döꞌ quiaꞌ.” \v 4 Xtsey cutu guꞌnnëꞌ bi gunëꞌ queënu, san gdöd niꞌ gzaꞌ ladxëꞌë, rnëꞌ: “Cutu rádxidaꞌ‑nëꞌ Dios, len cutu runaꞌ bönniꞌ ba laꞌn, \v 5 san le rupizxjnu nedaꞌ ngul uzë́b ni, qui lë ni naꞌ cuequi xbeydaꞌ‑nu, cui guídtecznu ni, len cui töd bëꞌi upizxjnu nedaꞌ.” \p \v 6 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ Xanruꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑zë́ nagliꞌ ca naꞌ gnëꞌ bönniꞌ rbequi xbey naꞌ cunaquëꞌ tsahuiꞌ. \v 7 ¿Naruꞌ cu cuequi xbeynëꞌ Dios bunách gröczëꞌ queëꞌ, nup naꞌ tuꞌlídz Lëꞌ rël len të dza? ¿Naruꞌ huadzéytsanëꞌ gáclenëꞌ lequëꞌ? \v 8 Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Laꞌ cuequi xbéytenëꞌ lequëꞌ. Catiꞌ huödaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, ¿naruꞌ gdzöldaꞌ luyú ni nup taꞌyejlëꞌ nedaꞌ? \s1 Bönniꞌ gdauꞌ fariseo len bönniꞌ uquízxj \p \v 9 Benëꞌ lsaquiꞌ Jesús ca nac quequëꞌ bönniꞌ tuꞌbíj dxiꞌa cuinquëꞌ, len tuꞌcaꞌnëꞌ caꞌz yezicaꞌ bunách. \v 10 Cni rnëꞌ: \p ―Guladxinëꞌ chopëꞌ bönniꞌ ga nac nchil gdauꞌ quië lulidzëꞌ Dios. Naquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo tuëꞌ bönniꞌ naꞌ, atiꞌ yetúëꞌ naꞌ naquëꞌ bönniꞌ uquízxj lazgac bunách. \v 11 Gzuinëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, len cni bulidzëꞌ Dios, rnëꞌ: “Dios, rëpaꞌ Liꞌ: Xclenuꞌ, le cunacaꞌ ca nacquëꞌ yezicaꞌrëꞌ bönniꞌ, nacquëꞌ gban, len cunacquëꞌ tsahuiꞌ. Taꞌguitsjëꞌ zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ. Lëzcaꞌ cutu nacaꞌ ca bönniꞌ uquízxj ni. \v 12 Nedaꞌ runaꞌ gubás chop lzu tsa xunuꞌ dza hueaj, len runödzjaꞌ qui gdauꞌ tu cuia tsa tu chi cuia qui yúguꞌtë le rataꞌ quiaꞌ.” \v 13 Gzoazëꞌ ziꞌtuꞌ bönniꞌ uquízxj naꞌ, len cutu böazxjnëꞌ gchis lahuëꞌ uyúëꞌ luzxbá, san gdapëꞌ lchuꞌë, rnëꞌ: “Dios, buechiꞌ ladxiꞌ nedaꞌ, bönniꞌ dul‑laꞌ.” \v 14 Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Böjëꞌ lidxëꞌ bönniꞌ uquízxj naꞌ, nuhuöaquëꞌ tsahuiꞌ lahuëꞌ Dios, clëg yetúëꞌ bönniꞌ niꞌ. Nútiꞌtëz bönniꞌ run ba zxön cuinëꞌ, gunëꞌ Dios ga huötaꞌ huöxjëꞌ, san nu bönniꞌ rzoëꞌ nöxj ladxiꞌ, gunëꞌ Dios ga gacrëꞌ blau. \s1 Rulídz tsahuëꞌë‑biꞌ biꞌidauꞌ Jesús \p \v 15 Niꞌr guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús yuguꞌ bönniꞌ len ngul, nachëꞌquëꞌ‑biꞌ biꞌidauꞌ quequëꞌ quië gxoa nëꞌë lecbiꞌ Jesús. Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lë ni bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, guladil‑lëꞌ lequëꞌ. \v 16 Niꞌr bulidzëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ Lëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑güíꞌ‑biꞌ latj laꞌdxinbiꞌ ga zoaꞌ biꞌidauꞌ ni, cu uzágaꞌliꞌ xnö́zcbiꞌ, le gataꞌ quegac nup nacgac cni latj ga rna bëꞌë Dios. \v 17 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nu cusíꞌ lu nëꞌi le rna bëꞌë Dios, ca runbiꞌ tubiꞌ biꞌidauꞌ, cutu caꞌ tsaz ga niꞌ rna bëꞌë Lëꞌ. \s1 Bönniꞌ rléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ \p \v 18 Gnabnëꞌ Jesús bönniꞌ uná bëꞌ, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi gdu dxiꞌa. ¿Bizxa ral‑laꞌ gunaꞌ quië gdél‑liꞌdaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu? \p \v 19 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―¿Bizx quië rëꞌu nedaꞌ: “Gdu dxiꞌa”? Nutu nu bönniꞌ naquëꞌ gdu dxiꞌa. Tuzëꞌ Dios naquëꞌ gdu dxiꞌa. \v 20 Nözcznuꞌ yuguꞌ le gna bëꞌë Dios: \q1 Cutu gunuꞌ dul‑laꞌ le rguitsj zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ. \q1 Cutu gdödcduꞌ bunách. \q1 Cutu cuanuꞌ. \q1 Cutu gneuꞌ qui lzaꞌu le cunácz. \q1 Ben ba laꞌn xuz xnaꞌu. \p \v 21 Rëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ, rnëꞌ: \p ―Yúguꞌtë lë ni runaꞌ ga gdel‑laꞌ nacaꞌ biꞌidauꞌ. \p \v 22 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Yetú le ryadzj quiuꞌ gunuꞌ. Bëtiꞌ yúguꞌtë le dë quiuꞌ, atiꞌ lë naꞌ siꞌu bnödzj quegac bunách yechiꞌ, atiꞌ gataꞌ quiuꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ yehuaꞌ yubá. Niꞌr gda, gdaꞌ nedaꞌ. \p \v 23 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ naꞌ, ruhuiꞌnnëꞌ, le dëtsca yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ. \v 24 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús ca naꞌ ruhuiꞌnnëꞌ bönniꞌ naꞌ, rnëꞌ: \p ―Bicaꞌ baníg gac, laꞌyáz ga rna bëꞌë Dios nup taꞌleꞌi yöl‑laꞌ tsahuiꞌ. \v 25 Gacr huëz tödbaꞌ nag yötsiꞌ böaꞌ, ca tsaziëꞌ ga rna bëꞌë Dios bönniꞌ rléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ tsahuiꞌ. \p \v 26 Niꞌr nup gulayöni didzaꞌ ni taꞌná: \p ―¿Nuzxa caz gac ulá, chquiꞌnuꞌ? \p \v 27 Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Le cugác lunëꞌ bönniꞌ, huac gunëꞌ Dios. \p \v 28 Niꞌr Pedro rëꞌ Jesús: \p ―Byutscaꞌ, netuꞌ nucaꞌntuꞌ yúguꞌtë le dë queëtuꞌ, len daꞌtuꞌ Liꞌ. \p \v 29 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, nu bönniꞌ ucaꞌnëꞌ lidxëꞌ, o xuz xnëꞌë, o yuguꞌ böchiꞌ zanëꞌ, o ngul queëꞌ, o yuguꞌ zxiꞌnëꞌ, le ruiꞌ ladxëꞌë gna bëꞌë Dios, \v 30 bönniꞌ ni huaziꞌrëꞌ dza ni zoaruꞌ naꞌa, atiꞌ dza ziꞌa zaꞌ gdél‑liꞌnëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \s1 Rguíxjöꞌë leyúbl Jesús ca ziꞌa ludöddëꞌ Lëꞌ \p \v 31 Bchëꞌë quizi queëꞌ idxínnutëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑yutscaꞌ, rbenruꞌ zijruꞌ Jerusalén, ga niꞌ lutság yúguꞌtë le nayujgac lu guich ca gulanë́ꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios ca ral‑laꞌ gac quiaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \v 32 Ludödëꞌ nedaꞌ bönniꞌ Jerusalén lu naꞌquëꞌ bönniꞌ ziꞌtuꞌ, atiꞌ lutitjëꞌ nedaꞌ, len lulídz ziꞌë nedaꞌ, len luchijëꞌ nedaꞌ zxönaꞌ. \v 33 Laꞌguinëꞌ nedaꞌ, atiꞌ tödr niꞌ ludöddëꞌ nedaꞌ, san catiꞌ gac tsonn dza ubanaꞌ. \p \v 34 Cutu gulayéjniꞌnëꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ usë́d queëꞌ, len cutu gláquibeꞌinëꞌ le ruíꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ qui, le nac le cusaquiꞌ laꞌyéjniꞌndëꞌ. \s1 Jesús ruúnëꞌ bönniꞌ Jericó nachúl lahuëꞌ \p \v 35 Catiꞌ chzoa gdxinëꞌ Jesús yödz Jericó, zoëꞌ niꞌ bönniꞌ nachúl lahuëꞌ. Röꞌë raꞌ nöz rnabëꞌ nu bi gunnz queëꞌ. \v 36 Bönniꞌ niꞌ byönnëꞌ taꞌdö́d niꞌ bunách zian, atiꞌ gnabëꞌ bizxa naꞌ rac. \v 37 Bunách niꞌ të lëꞌ: \p ―Jesús, bönniꞌ Nazaret, rdödëꞌ ni. \p \v 38 Niꞌr bëꞌë zidzj didzaꞌ bönniꞌ naꞌ nachúl lahuëꞌ, rnëꞌ: \p ―Jesús, Zxiꞌn xsoëꞌ David, buechiꞌ ladxiꞌ nedaꞌ. \p \v 39 Guladil‑lëꞌ bönniꞌ naꞌ nachúl lahuëꞌ bönniꞌ nanörquëꞌ lahuëꞌ Jesús, quië uséyj ruꞌë, san lëꞌ zidzjr bëꞌë didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―Zxiꞌn xsoëꞌ David, buechiꞌ ladxiꞌ nedaꞌ. \p \v 40 Niꞌr gzëꞌ dxiz Jesús rbözëꞌ, atiꞌ gna béꞌinëꞌ nu tsajlídz lëꞌ gdxinëꞌ lahuëꞌ. Catiꞌ bdxinëꞌ lahuëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ nachúl lahuëꞌ, gnabnëꞌ lëꞌ Jesús, \v 41 rnëꞌ: \p ―¿Bizxa rëꞌnnuꞌ gunaꞌ quiuꞌ? \p Bönniꞌ naꞌ nachúl lahuëꞌ rnëꞌ: \p ―Rëꞌndaꞌ huöalj yöj lahuaꞌ. \p \v 42 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Chböalj yöj lauꞌ. Chböacuꞌ le réjlëꞌu nedaꞌ. \p \v 43 Laꞌ niꞌz buléꞌitenëꞌ, atiꞌ zéajlenëꞌ Jesús, rguꞌë Dios yöl‑laꞌ ba. Gulagúꞌu caꞌ Dios yöl‑laꞌ ba yúguꞌtë bunách nacuáꞌ niꞌ taꞌleꞌi lë naꞌ guc. \c 19 \s1 Jesús len Zaqueo \p \v 1 Niꞌr gyaziëꞌ Jesús Jericó, rdödëꞌ lu yödz naꞌ. \v 2 Niꞌ zoëꞌ bönniꞌ lëꞌ Zaqueo, bönniꞌ blau ladjquëꞌ bönniꞌ uquízxj len dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ queëꞌ. \v 3 Ruiꞌ ladxëꞌë gléꞌinëꞌ Jesús bönniꞌ ni, san cutu guc queëꞌ le nacuáꞌ niꞌ bunách zian, len naquëꞌ ga rëꞌdauꞌz. \v 4 Niꞌr jaréluꞌë yajnörëꞌ laugac bunách zian naꞌ, atiꞌ yajchenëꞌ lu yag quië gac gléꞌinëꞌ Jesús, le ral‑laꞌ tödëꞌ niꞌ. \v 5 Catiꞌ bdxinëꞌ niꞌ Jesús, bchis lahuëꞌ ruyúëꞌ ga naꞌ dxiëꞌ Zaqueo naꞌ, len rëꞌ lëꞌ: \p ―Zaqueo, bötjtë lu yag naꞌ, le run bayúdx tsajgaꞌnaꞌ lidxuꞌ naꞌa. \p \v 6 Niꞌr laꞌ bötjtëꞌ lu yag Zaqueo, atiꞌ lu yöl‑laꞌ rudziji queëꞌ bchëꞌë Jesús lidxëꞌ. \v 7 Catiꞌ gulaleꞌi lë ni bunách nacuáꞌ niꞌ, gulazú lauquëꞌ taꞌnë́ꞌ queëꞌ yúguꞌtëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Gyaziëꞌ Jesús ugáꞌnlenëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ. \p \v 8 Niꞌr gzuinëꞌ Zaqueo, len rëꞌ Xanruꞌ: \p ―Xan, byutscaꞌ. Gatsj le dë quiaꞌ guꞌa quegac bunách yechiꞌ, len chquiꞌ bi gdöd bëꞌi buquizxjaꞌ bunách, ubiꞌa quegac bunách naꞌ tap cuiatël caꞌ. \p \v 9 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Naꞌa dza ni bdxin yöl‑laꞌ ruslá quegac nup nacuáꞌ yuꞌu ni, le naquëꞌ caꞌ bönniꞌ ni zxiꞌn xsoëꞌ Abraham. \v 10 Bidaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, dudiljaꞌ len dusláꞌ nup nanitgac. \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui chi cöꞌ dumí \p \v 11 Tsal niꞌ taꞌyönnëꞌ didzaꞌ ni ruꞌë Jesús, rëꞌ lequëꞌ le runëꞌ lsaquiꞌ, le chzoa laꞌdxinëꞌ Jerusalén, atiꞌ táquinëꞌ chzoatë glaꞌ lahui le rna bëꞌë Dios. \v 12 Cni rnëꞌ Jesús: \p ―Zoëꞌ bönniꞌ blau, zijëꞌ tu yödz ziꞌtuꞌ quië siꞌ lu nëꞌë niꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ, atiꞌ niꞌr huödëꞌ. \v 13 Catiꞌ chzoa tsijëꞌ niꞌ bulidzëꞌ chiëꞌ bönniꞌ huen dxin queëꞌ, len bëꞌë qui queëquëꞌ tu cöꞌ hueaj dumí, rëꞌ lequëꞌ: “Gul‑quiljlen dumí ni tsal huödaꞌ.” \v 14 Cutaꞌléꞌinëꞌ lëꞌ dxiꞌa bönniꞌ uládz queëꞌ, atiꞌ gulasölëꞌë ga niꞌ tsijëꞌ yuguꞌ gbaz quequëꞌ, laꞌnë́ꞌ: “Cutu rë́ꞌnituꞌ gna béꞌinëꞌ netuꞌ bönniꞌ ni.” \v 15 Niꞌr gzxiꞌ lu nëꞌë yöl‑laꞌ uná bëꞌ, atiꞌ budxinëꞌ ladzëꞌ. Niꞌ gna béꞌinëꞌ nu tsajlídz yuguꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ budödëꞌ lu naꞌquëꞌ dumí naꞌ, quië gnöznëꞌ gacaꞌx guluguíljlenëꞌ lei tu tuquëꞌ. \v 16 Catiꞌ bdxinëꞌ lahuëꞌ bönniꞌ ziꞌal naꞌ, rnëꞌ: “Xan, tu cöꞌ dumí quiuꞌ naꞌ chben icji yechí cöꞌ caꞌ.” \v 17 Xanëꞌ naꞌ rëꞌ lëꞌ: “Dxiꞌa benuꞌ. Nacuꞌ huen dxin tsahuiꞌ. Le dxíꞌadauꞌ bugunuꞌ dxin latiꞌz naꞌ gutaꞌ lu naꞌu, naꞌa, gunaꞌ ga gna béꞌinuꞌ chi yödz.” \v 18 Niꞌr bdxinëꞌ lahuëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ, rnëꞌ: “Xan, tu cöꞌ dumí quiuꞌ naꞌ chben icji yegayuꞌ cöꞌ caꞌ.” \v 19 Xanëꞌ naꞌ rëꞌ caꞌ lëꞌ: “Gna béꞌinuꞌ gayuꞌ yödz.” \v 20 Niꞌr bdxinëꞌ lahuëꞌ yetúëꞌ, rnëꞌ: “Xan, ni dë tu cöꞌ dumí quiuꞌ naꞌ. Ben chiꞌa lei, butuldaꞌ lei lariꞌ, \v 21 le rádxidaꞌ liꞌ, le nacuꞌ bönniꞌ bizxj. Runuꞌ ca naꞌ taꞌná bunách: Ruziꞌu le cutu bzuꞌ, len rlapuꞌ ga cutu guzuꞌ.” \v 22 Niꞌr xanëꞌ naꞌ rëꞌ lëꞌ: “Nacuꞌ huen dxin cunác tsahuiꞌ. Niꞌa qui didzaꞌ bëꞌu cuequi xbeydaꞌ liꞌ. Ráquibeꞌinuꞌ nacaꞌ bönniꞌ bizxj, len ruziꞌa le cutu bzoaꞌ, len rlapaꞌ ga cutu guzaꞌ. \v 23 Naꞌa, ¿bizx quië cutu yajlúꞌu dumí quiaꞌ naꞌ ga gun icji, quië catiꞌ huödaꞌ, uziꞌa lei gdu len icji?” \v 24 Niꞌr rëꞌ nup nacuáꞌ niꞌ: “Gul‑cúa lu nëꞌë dumí naꞌ, atiꞌ gul‑güíꞌ queëꞌ bönniꞌ naꞌ dë queëꞌ chi cöꞌ dumí.” \v 25 Lequëꞌ tëꞌ lëꞌ: “Xan, chdë queëꞌ chi cöꞌ dumí.” \v 26 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ xanquëꞌ, rnëꞌ: “Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nu rugún dxiꞌa dxin le dauꞌ dë lu nëꞌi, luzxöni ládxiꞌgac lëꞌ yelatiꞌ, san nu curugún dxiꞌa dxin le dauꞌ dë lu nëꞌi, lubíj lu nëꞌi lë naꞌ gutaꞌ lu nëꞌi. \v 27 Ca nac quequëꞌ bönniꞌ niꞌ cutaꞌléꞌinëꞌ nedaꞌ dxiꞌa, len cutu glëꞌnnëꞌ gna béꞌidaꞌ lequëꞌ, gul‑tsajxíꞌ lequëꞌ djaquëꞌ ni, len gul‑dödi lequëꞌ lahuaꞌ ni.” \s1 Len ba zxön ryaziëꞌ Jesús Jerusalén \p \v 28 Catiꞌ budx gnëꞌ cni Jesús, buguel‑lëꞌë xnözëꞌ, zijëꞌ zacaꞌ Jerusalén. \v 29 Catiꞌ guladxinëꞌ gal‑laꞌ ga nacuáꞌ yödz Betfagé len yödz Betania, ga nac lu guíꞌadauꞌ nazíꞌ lei Guiꞌa Ga Röꞌgac Yag Olivo, bsölëꞌë Jesús chopëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, \v 30 rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑tséaj yödzdauꞌ niꞌ ca dödl ga zoaruꞌ, len catiꞌ tsazliꞌ niꞌ, tsajxácaꞌliꞌ‑baꞌ tubaꞌ búrrodauꞌ nágaꞌbaꞌ niꞌ, búrrodauꞌ naꞌ nutu nu rbiani lëbaꞌ. Gul‑sédx‑baꞌ, len gul‑duchë́ꞌ‑baꞌ quiaꞌ ni. \v 31 Chquiꞌ zoa nu gnabi lbiꞌiliꞌ, gna: “¿Bizx quië rsedxliꞌ‑baꞌ?”, ubiꞌiliꞌ didzaꞌ cni gnaliꞌ: “Xanruꞌ rquinnëꞌ‑baꞌ.” \p \v 32 Zjaquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ naꞌ nasölëꞌë, atiꞌ yajxácaꞌquëꞌ‑baꞌ ca naꞌ chgudxëꞌ lequëꞌ Jesús. \v 33 Catiꞌ gulasedxëꞌ‑baꞌ búrrodauꞌ naꞌ, bönniꞌ xanbaꞌ tëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizx quië rsedxliꞌ‑baꞌ búrrodauꞌ naꞌ? \p \v 34 Gulubiꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Xanruꞌ rquinnëꞌ‑baꞌ. \p \v 35 Gulachë́ꞌë‑baꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús. Catiꞌ chgulaxóëꞌ yuguꞌ lariꞌ tslaꞌa quequëꞌ cúdzuꞌbaꞌ búrrodauꞌ naꞌ, guludxíëꞌ Jesús cúdzuꞌbaꞌ lahui lariꞌ naꞌ. \v 36 Gap ral‑laꞌ tödëꞌ Jesús, gulachiljëꞌ lariꞌ quequëꞌ laꞌ nöz. \v 37 Catiꞌ chguladxinëꞌ gal‑laꞌ ga zoa ldinn qui Guiꞌa Ga Röꞌgac Yag Olivo, lu yöl‑laꞌ rudziji quequëꞌ gulazú lauquëꞌ yúguꞌtë bönniꞌ daꞌquëꞌ Jesús, tuꞌë zidzj didzaꞌ, taꞌguꞌë Dios yöl‑laꞌ ba, niꞌa quegac yöl‑laꞌ huac zxön gulaléꞌinëꞌ benëꞌ Jesús. \v 38 Taꞌnë́ꞌ: \p ―Yöl‑laꞌ ba bönniꞌ uná bëꞌ ni zëꞌë uláz queëꞌ Xanruꞌ Dios. Yehuaꞌ yubá zaꞌ le rbequi dxi ládxiꞌruꞌ. Yöl‑laꞌ ba Dios. \p \v 39 Niꞌr tëꞌ Jesús bönniꞌ gdauꞌ fariseo nútsaꞌquëꞌ ladj bunách zian niꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, gdil‑l yuguꞌ bönniꞌ usë́d quiuꞌ. \p \v 40 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Chquiꞌ laꞌcuáꞌ dxiëꞌ bönniꞌ ni, hualuíꞌcz zidzj didzaꞌ yuguꞌ guiöj. \p \v 41 Catiꞌ bdxinëꞌ gal‑laꞌ raꞌ yödz naꞌ, len rléꞌinëꞌ lei, rbödxëꞌ qui Jesús, \v 42 rnëꞌ: \p ―Rac ladxaꞌa huanö́ziliꞌ naꞌa dza le gac gun ga cuequi dxi ládxiꞌliꞌ lahuëꞌ Dios, san naꞌa chnagachiꞌ queëliꞌ, cui gléꞌiliꞌ lei. \v 43 Hualaꞌdxín queëliꞌ dza catiꞌ laꞌbequi zöꞌö gdu zbiꞌil ga zoaliꞌ nup cutaꞌleꞌi lbiꞌiliꞌ dxiꞌa, len laꞌgúꞌu lbiꞌiliꞌ liꞌaj, atiꞌ yúguꞌtë latj gdu zbiꞌil lúnlenëꞌ lbiꞌiliꞌ gdil‑l. \v 44 Luquindjëꞌ zöꞌö run chiꞌi yödz queëliꞌ, len ludödcdëꞌ nup nacuáꞌ lu yödz ni. Cutu ugáꞌn guiöj lahui lzëꞌi. Yúguꞌtë lë ni gac queëliꞌ le cutu gúquibeꞌiliꞌ dza bidëꞌ Dios duyúëꞌ lbiꞌiliꞌ. \s1 Rulatjëꞌ Jesús löꞌa gdauꞌ \p \v 45 Niꞌr gyaziëꞌ Jesús löꞌa gdauꞌ, len gzu lahuëꞌ rubijëꞌ niꞌl yúguꞌtë nup tutiꞌ, len nup taꞌu ga nac löꞌa gdauꞌ. \v 46 Rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nayúj lu guich laꞌy, rna: “Lidxaꞌ nac yuꞌu ga lulídz Dios bunách”, san lbiꞌiliꞌ chnunliꞌ lei ca tu bloj quegac gban. \p \v 47 Yuguꞌ dza rusëdnëꞌ Jesús bunách ga nac nchil gdauꞌ, atiꞌ gulazú gulaböꞌë ludöddëꞌ Lëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ, len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, len yuguꞌ bönniꞌ blau qui lu yödz. \v 48 Cutu guludzölnëꞌ nacx ludöddëꞌ Lëꞌ, le tuꞌzë́ naggac xtidzëꞌë gdu ládxiꞌgac yúguꞌtë bunách. \c 20 \s1 Yöl‑laꞌ uná bëꞌ dë lu nëꞌë Jesús \p \v 1 Tu dza, catiꞌ niꞌ rusëdnëꞌ bunách Jesús ga nac nchil gdauꞌ, len rguíxjöꞌë didzaꞌ dxiꞌa, guladxinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, len bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi, \v 2 atiꞌ tëꞌ Jesús: \p ―Gdixjöiꞌ netuꞌ. ¿Bizxa yöl‑laꞌ uná bëꞌ dë lu naꞌu runuꞌ cni? ¿Nuzxa caz budö́d lu naꞌu yöl‑laꞌ uná bëꞌ ni? \p \v 3 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Huanabdaꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ tu didzaꞌ, atiꞌ ubiꞌiliꞌ gnaliꞌ. \v 4 ¿Nuzxa bsölaꞌ Juan buquilëꞌ bunách nis? ¿Naruꞌ Dios, o bunách? \p \v 5 Glun xtídzaꞌquëꞌ laꞌ légaczëꞌ bönniꞌ gdauꞌ naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Chquiꞌ gnaruꞌ: Bsölëꞌë lëꞌ Dios, guiëꞌ rëꞌu: “¿Bizx quië cutu gyéjlëꞌliꞌ‑nëꞌ?” \v 6 Chquiꞌ guiëruꞌ‑nëꞌ: Gulasölëꞌë lëꞌ bönniꞌ, luladxiꞌ rëꞌu guiöj bunách lu yödz ni, le nö́zgaccznëꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios Juan naꞌ. \p \v 7 Niꞌr gulubiꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu nö́zituꞌ nuzxa naꞌ bsölaꞌ Juan. \p \v 8 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nedaꞌ caꞌ cutu gyëpaꞌ lbiꞌiliꞌ bi yöl‑laꞌ uná bëꞌ rúnidaꞌ cni. \s1 Bönniꞌ huen dxin cunacgac tsahuiꞌ \p \v 9 Niꞌr laꞌ gzu lautëꞌ Jesús ruíꞌlenëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ didzaꞌ, runëꞌ lsaquiꞌ, rnëꞌ: \p ―Zoëꞌ bönniꞌ bdëꞌë laꞌ yël queëꞌ yuguꞌ lba uva, atiꞌ budödëꞌ laꞌ yël naꞌ lu naꞌquëꞌ bönniꞌ huen dxin lun gatsjëꞌ len lëꞌ le luziꞌë, atiꞌ gyijëꞌ ziꞌtuꞌ ga niꞌ bugaꞌnëꞌ xtsey. \v 10 Catiꞌ bdxin dza luchibëꞌ laꞌ yël naꞌ, bsölëꞌë tuëꞌ bönniꞌ gbaz queëꞌ ga naꞌ nacuꞌë huen dxin naꞌ quië siꞌë uláz queëꞌ qui le luziꞌë, san glundëꞌ lëꞌ ziꞌ huen dxin naꞌ, len gulusölëꞌë lëꞌ caꞌz. \v 11 Leyúbl bsölëꞌë yetúëꞌ gbaz queëꞌ, atiꞌ lequëꞌ glundëꞌ lëꞌ caꞌ ziꞌ, len gluꞌë döꞌ queëꞌ, atiꞌ gulusölëꞌë lëꞌ caꞌz. \v 12 Leyúbl bsölëꞌë quequëꞌ bönniꞌ bunn gbaz queëꞌ, atiꞌ guludxíëꞌ caꞌ lëꞌ huëꞌ, len gulubijëꞌ lëꞌ niꞌl laꞌ yël naꞌ. \p \v 13 ’Niꞌr gzaꞌ ladxëꞌë xani laꞌ yël naꞌ, gnëꞌ: “¿Nacx guntsaꞌ? Gsölaꞌa quequëꞌ zxiꞌnczaꞌ nadxiꞌidaꞌ‑biꞌ. Catiꞌ laꞌléꞌinëꞌ‑biꞌ, nazx caꞌ lunëꞌ‑biꞌ ba laꞌn.” \v 14 Niꞌr, catiꞌ gulaléꞌinëꞌ‑biꞌ huen dxin naꞌ, glun xtídzaꞌquëꞌ laꞌ légaczëꞌ, taꞌnë́ꞌ: “Biꞌi ni gaqui queëbiꞌ laꞌ yël ni. Gul‑dá, gdö́diruꞌ‑biꞌ, quië gaqui queëruꞌ le ral‑laꞌ gaqui queëbiꞌ.” \v 15 Gulubijëꞌ‑biꞌ niꞌl laꞌ yël naꞌ, guludöddëꞌ‑biꞌ. \p ’Naꞌa, ¿nacxcz gunëꞌ quequëꞌ xani laꞌ yël naꞌ? \v 16 Guidëꞌ len gdöddëꞌ yuguꞌ huen dxin naꞌ, atiꞌ udödëꞌ laꞌ yël queëꞌ lu naꞌgac bunách yubl. \p Catiꞌ gulayöni lë ni bunách nacuáꞌ niꞌ, gulanë́ꞌ: \p ―Dios cugnë́ꞌ gac cni. \p \v 17 Niꞌr buyúëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―¿Bizxa rëꞌni gna lë naꞌ nayúj lu guich laꞌy, rna: \q1 Guiöj naꞌ gularuꞌnëꞌ bönniꞌ huen zöꞌö, \q1 Guiöj ni chnac guiöjlen squin zöꞌö? \m \v 18 Nútiꞌtëz nu gbix lahui guiöj ni, quitsj nu naꞌ, atiꞌ nu bönniꞌ tsajbagaꞌ lëꞌ guiöj ni, uzxúzxj lëꞌ. \s1 Ca nac dumí taꞌguízxj lazgac bunách \p \v 19 Laꞌ dza niꞌz, gulazú gulaböꞌë laꞌzönëꞌ Jesús yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, le táquibeꞌinëꞌ gnëꞌ quequëꞌ lë naꞌ benëꞌ lsaquiꞌ, san gládxinëꞌ bunách zian nacuáꞌ niꞌ. \v 20 Niꞌr guluyutsquëꞌ Jesús, len gulasölëꞌë bönniꞌ lubijëꞌ Lëꞌ didzaꞌ, luluíꞌ cuinquëꞌ ca bönniꞌ tsahuiꞌ, quië lunëꞌ ga bi gnëꞌ Jesús, quië gac ludödëꞌ Lëꞌ lu nëꞌë bönniꞌ rna béꞌinëꞌ lequëꞌ. \v 21 Quië lunëꞌ cni, gulanabnëꞌ Jesús, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, nö́zituꞌ le nacz rnauꞌ, len le nacz rusëdnuꞌ, len cutu rbequi xbeynuꞌ ca nac le tuꞌluíꞌz lahui bunách, san gdutë li nac ca rusëdnuꞌ zxba queëꞌ Dios. \v 22 Gdixjöiꞌ netuꞌ. ¿Naruꞌ run bayúdx quizxj laztuꞌ queëꞌ César, bönniꞌ Roma rna bëꞌë, o cutu? \p \v 23 Ráquibeꞌinëꞌ Jesús le tëꞌnnëꞌ lunëꞌ queëꞌ, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizx quië rziꞌ bëꞌliꞌ nedaꞌ? \v 24 Gul‑luiꞌitsquiꞌ nedaꞌ tu dumí rda. ¿Nuzxa lahui daꞌ lëꞌi ni, len nuzxa lei nayúj ni? \p Gulubiꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Queëꞌ César naꞌ. \p \v 25 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑nö́dzj queëꞌ César le naqui queëꞌ César, atiꞌ queëꞌ Dios le naqui queëꞌ Dios. \p \v 26 Cutu guc lunëꞌ bi gnëꞌ Jesús quië gac luquíëꞌ Lëꞌ laugac bunách zian naꞌ, san gulubannëꞌ ca nac didzaꞌ bubiꞌë, atiꞌ guluséyj rúꞌaquëꞌ. \s1 Ca gac quegac nup lubán lu yöl‑laꞌ gut \p \v 27 Niꞌr guladxinëꞌ bönniꞌ gdauꞌ saduceo, nup naꞌ taꞌná cutu lubán nup chnatgac, atiꞌ gulanabnëꞌ Jesús, \v 28 taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, Moisés buzujëꞌ queëruꞌ lu guich, le rna: “Chquiꞌ gatiëꞌ bönniꞌ, atiꞌ ugaꞌnnu ngul queëꞌ, len chquiꞌ nutu nu zoa biꞌi queëꞌ, niꞌr ral‑laꞌ siꞌbiꞌ‑nu ngul queëꞌ naꞌ biꞌi böchëꞌë, quië uzoabiꞌ biꞌi queëꞌ bönniꞌ bö́chiꞌbiꞌ naꞌ gutiëꞌ.” \v 29 Gulacuaꞌbiꞌ gadx biꞌi bönniꞌ naccbiꞌ bö́chiꞌbiꞌ, atiꞌ biꞌi ziꞌal naꞌ butság náꞌlenbiꞌ biꞌi ngul, len gutbiꞌ, cuzoabiꞌ biꞌi queëbiꞌ. \v 30 Niꞌr butság náꞌlenbiꞌ‑nu ngul naꞌ biꞌi buróp naꞌ, atiꞌ gutbiꞌ caꞌ biꞌi ni, cuzoabiꞌ biꞌi queëbiꞌ. \v 31 Butság náꞌlenbiꞌ‑nu biꞌi bunn naꞌ, atiꞌ laꞌ tuz ca glunbiꞌ igádxtëbiꞌ, len glatbiꞌ, cuzoabiꞌ biꞌi quecbiꞌ. \v 32 Ga budxtë, gutnu caꞌ ngul naꞌ. \v 33 Naꞌa, catiꞌ lubán nup chnatgac, ¿núzxalbiꞌ gáquinu queëbiꞌ ngul naꞌ, le gulutság náꞌlenbiꞌ‑nu igádxtëbiꞌ? \p \v 34 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Tuꞌtság naꞌgac bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa, len tuꞌnödzjëꞌ‑biꞌ zxiꞌnquëꞌ quië lutság naꞌcbiꞌ. \v 35 Naꞌa, nup nacgac lsacaꞌ lubán lu yöl‑laꞌ gut len tsajcuáꞌ yödzlyú ziꞌa gataꞌ, cutu lunëꞌ yöl‑laꞌ rzoalen ngul len cutu lutság naꞌquëꞌ. \v 36 Cni gac, le cutur latiëꞌ, san lacquëꞌ ca nacquëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios, len lacquëꞌ zxiꞌnëꞌ Dios, nup naꞌ lubán lu yöl‑laꞌ gut. \v 37 Ca naꞌ ral‑laꞌ lubán nup chnatgac, ruluiꞌinëꞌ rëꞌu Moiséscz ga naꞌ nayúj lu guich ca nac qui yag yötsiꞌ regui, ga niꞌ ruꞌë didzaꞌ Xanruꞌ, rnëꞌ naquëꞌ Dios queëꞌ Abraham, len Dios queëꞌ Isaac, len Dios queëꞌ Jacob. \v 38 Dios naquëꞌ Dios, clëg quegac nup natgac tsaz, san quegac nup nabangac, le nabangac lahuëꞌ Lëꞌ yúguꞌtë bunách, zal‑laꞌ glat luyú ni. \p \v 39 Niꞌr gulubiꞌë didzaꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ usëdi, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, dxíꞌadauꞌ gnauꞌ. \p \v 40 Cutur gulurúguinëꞌ laꞌnabnëꞌ Lëꞌ didzaꞌ. \s1 ¿Nuzxa zxiꞌn naquëꞌ Cristo? \p \v 41 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Nacxcz naꞌ taꞌnë́ꞌ: “Cristo naquëꞌ zxiꞌnëꞌ David.”? \v 42 Davidcz bëꞌë didzaꞌ le nayúj lu guich laꞌy ga nayujgac salmo, rna: \q1 Xanruꞌ Dios gudxëꞌ Xanaꞌ: \q1 “Gröꞌ cuit lëꞌa yubél \q1 \v 43 Catiꞌ gunraꞌ ga luzechu zxibgac lauꞌ nup taꞌdáꞌbagaꞌ Liꞌ.” \m \v 44 Davidcz naꞌ gnëꞌ queëꞌ naquëꞌ Xanëꞌ. ¿Nacxcz nac, rnaliꞌ lbiꞌiliꞌ naquëꞌ zxiꞌnëꞌ? \s1 Jesús ruquíëꞌ bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi \p \v 45 Tsal niꞌ tuꞌzë́ naggac Jesús yúguꞌtë bunách nacuáꞌ niꞌ, rëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ: \p \v 46 ―Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ quequëꞌ bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, le taꞌdzág ládxiꞌquëꞌ taꞌdë́ꞌ nácuquëꞌ lariꞌ tunn, len tëꞌnnëꞌ lulídz lequëꞌ zxön bunách gap nac lu yëꞌy, len taꞌdzág ládxiꞌquëꞌ caꞌ taꞌböꞌë latj blau gap tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios, len gap taꞌböꞌë tahuëꞌ. \v 47 Taꞌgǘëꞌ lidxcnu ngul uzëbdauꞌ, len quië luluíꞌ tsahuiꞌ cuinquëꞌ, xtsey tuꞌlidzëꞌ Dios. Yuguꞌ bönniꞌ ni, szxö́nitër gunëꞌ Dios ga laꞌzacaꞌ laꞌguiꞌë. \c 21 \s1 Gun gluꞌnu lahuëꞌ Dios ngul yechiꞌ \p \v 1 Ga naꞌ zoëꞌ Jesús nchil gdauꞌ, bchis lahuëꞌ len rléꞌinëꞌ bönniꞌ dë yöl‑laꞌ tsahuiꞌ quequëꞌ, taꞌguꞌë gun lu guiꞌn qui dumí gun qui gdauꞌ. \v 2 Bléꞌinëꞌ caꞌ tu ngul yechiꞌ uzëbdauꞌ, rguꞌnu chop dumí lasdauꞌ, le zácaꞌgac látiꞌdauꞌz. \v 3 Rnëꞌ Jesús: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, le zxöntër gluꞌnu ngul yechiꞌ uzëbdauꞌ ni ca yezicaꞌ bunách naꞌ taꞌguꞌë dumí. \v 4 Yúguꞌtëꞌ, tsca le nadö́d bëꞌi dë quequëꞌ, gulaguꞌë gun qui gdauꞌ, san ngul ni, lu yöl‑laꞌ yechiꞌ queënu gluꞌnu gdutë le dë queënu, le ral‑laꞌ gáhuinu. \s1 Rguíxjöꞌë Jesús ca lusnitiëꞌ gdauꞌ \p \v 5 Nacuáꞌ niꞌ nup tuiꞌ didzaꞌ ca nac qui gdauꞌ naꞌ, ca naꞌ nazíꞌ lguitj qui, yuguꞌ guiöj záquiꞌtsquigac len gundauꞌ nacgac lach, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p \v 6 ―Yúguꞌtë lë ni rléꞌiliꞌ, huadxín dza catiꞌ cutur ugáꞌn ni guiöj lahui lzëꞌi, le lusnít gdauꞌ ni bunách. \s1 Le lac bëꞌ catiꞌ ziꞌa gdxin dza udx \p \v 7 Niꞌr gulanabnëꞌ Jesús, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, ¿batx gac lë ni? ¿Bizxa gac bëꞌ chzoa gac cni? \p \v 8 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ, qui nadxi nu siꞌ yeꞌi lbiꞌiliꞌ, le laꞌlaꞌquëꞌ bönniꞌ zian, laꞌzíꞌ laquëꞌ ca leaꞌ nedaꞌ, laꞌnë́ꞌ nacquëꞌ Cristo, len laꞌnë́ꞌ: “Chzaꞌ gal‑laꞌ dza udx.” Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu tséajlenliꞌ lequëꞌ. \v 9 Catiꞌ yö́niliꞌ rac gdil‑l, len taꞌdáꞌbagaꞌ yúlahuiꞌ bunách, cutu gadxi gdzö́biliꞌ, le run bayúdx lac ziꞌal le cni, san cutu zuítëni dza udx. \p \v 10 Niꞌr rëꞌ caꞌ lequëꞌ: \p ―Til‑l tu yödz len yetú yödz, atiꞌ bunách tu ga nu rna bëꞌ laꞌdil‑len bunách yetú ga nu rna bëꞌ. \v 11 Utittsca yödzlyú, atiꞌ zian latj gac gbin len latsj guidzhuë́ꞌ zxön. Laꞌláꞌ lahui luzxbá le lun gadxi bunách len le lac bëꞌ. \p \v 12 ’Zíꞌatël catiꞌ ziꞌa lac lë ni, laꞌzö́n lbiꞌiliꞌ bunách len laꞌbía ládxiꞌgac lbiꞌiliꞌ. Laꞌchë́ꞌë lbiꞌiliꞌ gap tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios quië lusyudxëꞌ lbiꞌiliꞌ, len laꞌguꞌë lbiꞌiliꞌ lidx guia. Laꞌchë́ꞌë lbiꞌiliꞌ lauquëꞌ bönniꞌ taꞌná bëꞌë, len lauquëꞌ bönniꞌ blau, le daꞌliꞌ nedaꞌ. \v 13 Gac cni queëliꞌ quië sáquiꞌliꞌ gunliꞌ lnaꞌ lau quiaꞌ nedaꞌ. \v 14 Tsutsu gul‑gún ládxiꞌliꞌ, cui cuequi icjliꞌ ziꞌal nacx gnaliꞌ uláz queëliꞌ, \v 15 le gunnaꞌ queëliꞌ didzaꞌ ubiꞌiliꞌ, len yöl‑laꞌ rejniꞌi, cui gac luxicjëꞌ lbiꞌiliꞌ, len cui gac bi laꞌnë́ꞌ qui xtídzaꞌliꞌ bönniꞌ niꞌ cutaꞌléꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ dxiꞌa. \v 16 Niꞌr ludödëꞌ lbiꞌiliꞌ xuzczliꞌ, len yuguꞌ bönniꞌ bö́chiꞌczliꞌ, len yuguꞌ diꞌa dza queëczliꞌ, len yuguꞌ böchiꞌ lzaꞌczliꞌ, atiꞌ ludödcdëꞌ laꞌliꞌ. \v 17 Luzóa lbiꞌiliꞌ tslaꞌl yúguꞌtë bunách le daꞌliꞌ nedaꞌ, \v 18 san cutu nit nitú guitsaꞌ icjliꞌ. \v 19 Chquiꞌ ugaꞌnliꞌ tsutsu, gdél‑liꞌliꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \p \v 20 ’Catiꞌ gléꞌiliꞌ naguꞌuquëꞌ liꞌaj Jerusalén bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, gnö́ziliꞌ chbdxin dza nit yödz ni. \v 21 Niꞌr nup nacuáꞌ luyú Judea ral‑laꞌ laꞌzxúndj ni len tsjac gap nac guíꞌadauꞌ, atiꞌ nup nacuáꞌ lu yödz ni ral‑laꞌ laꞌrúj ni, atiꞌ nup nacuáꞌ ladj guixiꞌ, cutu ral‑laꞌ ludxín lu yödz ni. \v 22 Yuguꞌ dza niꞌ Dios gunëꞌ zxguiaꞌ nup nacuáꞌ yödz ni quië utság yúguꞌtë le nayúj lu guich laꞌy ca ral‑laꞌ gac quequëꞌ. \v 23 Catiꞌ gdxin dza niꞌ, bicaꞌ bayechiꞌ ngul nuaꞌcnu‑biꞌ biꞌidauꞌ ziꞌa laljbiꞌ, len ngul tuꞌgádxiꞌnu‑biꞌ biꞌidauꞌ, le laꞌzacaꞌ laꞌguiꞌitsca bunách nacuáꞌ niꞌ, atiꞌ Dios guntsquëꞌ zxguiaꞌ bunách niꞌ. \v 24 Latiëꞌ zianëꞌ lu gdil‑l naꞌ, atiꞌ laꞌchë́ꞌë yelaꞌquëꞌ nadzunquëꞌ ga laꞌdxinëꞌ gdutë yödzlyú, atiꞌ yödz Jerusalén ni, lulíj lulibëꞌ lei bönniꞌ ziꞌtuꞌ naꞌ, catiꞌ gzaꞌar dza quequëꞌ. \s1 Le lac bëꞌ ziꞌa huödëꞌ Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách \p \v 25 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Niꞌr laꞌcuáꞌ le lac bëꞌ lu gbidz, len lu beoꞌ, len yuguꞌ lu bölj luzxbá atiꞌ luyú ni luchixi bunách, atiꞌ ládxinëꞌ, le yön chiꞌi gziuꞌ yu qui nis zxön len qui le ryas rdxia nis naꞌ. \v 26 Ludú ládxiꞌquëꞌ lu yöl‑laꞌ radxi quequëꞌ le laꞌzáꞌ ládxiꞌquëꞌ quegac le ral‑laꞌ lac yödzlyú, le laꞌzxíz le nalaꞌgac luzxbá. \v 27 Niꞌr laꞌléꞌinëꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, guidaꞌ lu böaj luzxbá, dë lu naꞌa yöl‑laꞌ uná bëꞌ, len glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiaꞌ. \v 28 Catiꞌ su lau lac lë ni, gul‑típ ládxiꞌliꞌ, len gul‑chís lauliꞌ, le chzoa udxinaꞌ nedaꞌ, huöaꞌuaꞌ lbiꞌiliꞌ. \p \v 29 Gudxëꞌ caꞌ lequëꞌ Jesús tu le benëꞌ lsaquiꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑yutscaꞌ ca rac qui yag higo, len qui bítiꞌtëz yag yubl. \v 30 Catiꞌ rléꞌiliꞌ taꞌlén zxuzaꞌ nëꞌi huëꞌndauꞌ, nö́ziczliꞌ chzaꞌ gal‑laꞌ beoꞌ ba. \v 31 Lëzcaꞌ cni, catiꞌ gléꞌiliꞌ chtac lë ni, gnö́ziliꞌ chzaꞌ gal‑laꞌ dza duná bëꞌë Dios luyú ni. \p \v 32 ’Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu lat bunách dza ni zoaruꞌ naꞌa, catiꞌ udxínr yúguꞌtë lë ni. \v 33 Laꞌdö́d qui luzxbá len qui luyú ni, san xtidzaꞌa, cutu töd caꞌz, san udxíncz ca rna. \p \v 34 ’Gul‑gún chiꞌi cuinliꞌ cui güiꞌliꞌ latj tsaz icj ládxiꞌdauꞌliꞌ le gun ditj lbiꞌiliꞌ, lë naꞌ nac yöl‑laꞌ ragu lëꞌë, len yöl‑laꞌ rzudxi, len yöl‑laꞌ ruúbi ruguíꞌi, quië catiꞌ gdxin dza niꞌ, cui soaliꞌ nit ladxiꞌ, \v 35 len cui gac queëliꞌ ca tu le rzön bunách, ca nac le gac quegac yúguꞌtë bunách nacuáꞌ gdutë yödzlyú. \v 36 Qui lë ni naꞌ, gul‑zóa ban ladxiꞌ, len gul‑lídzteczëꞌ Dios, quië gac ulaliꞌ lu lë naꞌ ral‑laꞌ lac, len cui utuiꞌliꞌ catiꞌ gdxinliꞌ lahuaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \p \v 37 Lahuiꞌ dza rzoëꞌ Jesús nchil gdauꞌ, rusëdnëꞌ bunách, atiꞌ chdzöꞌl r‑rujëꞌ niꞌ rijëꞌ lu guíꞌadauꞌ nazíꞌ lei Guiꞌa Ga Röꞌgac Yag Olivo. \v 38 Yuguꞌ zil guladxín ga zoëꞌ Jesús nchil gdauꞌ yúguꞌtë bunách quië luzë́ naggac xtidzëꞌë. \c 22 \s1 Tun xtídzaꞌquëꞌ ludöddëꞌ Jesús \p \v 1 Catiꞌ chzoa gdxin lni catiꞌ tahuëꞌ yöt xtil cunazíꞌ xnëꞌi, nazíꞌ lei Pascua lni naꞌ, \v 2 guludubëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi. Taꞌzú taꞌböꞌë ludöddëꞌ Jesús, san cutu gulazáquiꞌnëꞌ le tádxinëꞌ bunách. \p \v 3 Niꞌr yajtság Judas Satanás tuꞌ xöhuiꞌ. Judas lëꞌ caꞌ Iscariote, len nababëꞌ idxínnutëꞌ gbaz nasölëꞌë Cristo. \v 4 Gyijëꞌ Judas naꞌ, yjë́ꞌlenëꞌ didzaꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ dë lu naꞌquëꞌ qui gdauꞌ, nacx gunëꞌ quië udödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ. \v 5 Guludzijnëꞌ bönniꞌ gdauꞌ naꞌ, len gulazíꞌ lu naꞌquëꞌ lunödzjëꞌ queëꞌ dumí. \v 6 Rdzag ladxëꞌë Judas, atiꞌ rzu rböꞌë udödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ bagachiꞌz. \s1 Le ráguruꞌ rusáꞌ ládxiꞌruꞌ ca gutiëꞌ Xanruꞌ \p \v 7 Bdxin dza naꞌ tahuëꞌ yöt xtil cunazíꞌ xnëꞌi, catiꞌ ral‑laꞌ ludöddëꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ tahuëꞌ xtsöꞌ Lni Pascua. \v 8 Bsölëꞌë Pedro len Juan, Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑tséaj, gul‑tsajpáꞌ queëruꞌ le gáguruꞌ dzöꞌ Lni Pascua. \p \v 9 Tëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Gazx rëꞌnnuꞌ tsajpaꞌtuꞌ queëruꞌ? \p \v 10 Rëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑yutscaꞌ, catiꞌ tsazliꞌ lu yödz ni, niꞌ grujëꞌ bönniꞌ dutsaguëꞌ lbiꞌiliꞌ, zunuꞌë röꞌö nis. Gul‑tséajlenëꞌ ga gdxíntëliꞌ yuꞌu ga tsaziëꞌ. \v 11 Gul‑guië́ꞌ xan yuꞌu naꞌ: “Bönniꞌ Usëdi rëꞌ liꞌ: ¿Gazx zoa yuꞌu lni ga gágulenaꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d quiaꞌ xtsöꞌ Lni Pascua?” \v 12 Niꞌr uluiꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ tu yuꞌu zxön xtsaꞌ ga niꞌ chnabáꞌa. Gul‑páꞌ niꞌ le gáguruꞌ. \p \v 13 Niꞌr yjaquëꞌ len yajxácaꞌquëꞌ ca naꞌ chgudxëꞌ lequëꞌ Jesús, atiꞌ gulupë́ꞌë niꞌ le lahuëꞌ xtsöꞌ Lni Pascua. \p \v 14 Catiꞌ bdxin dzöꞌ naꞌ, gröꞌë Jesús ga lahuëꞌ, atiꞌ gulabö́ꞌlenëꞌ Lëꞌ tsazxö́n gbaz queëꞌ naꞌ. \v 15 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Guctsca ladxaꞌa gágulenaꞌ lbiꞌiliꞌ tsazxö́n xtsöꞌ ni zíꞌatël catiꞌ ziꞌa sacaꞌ quiꞌa len gatiaꞌ. \v 16 Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutur gahuaꞌ lë ni catiꞌ gdxinr dza gac le ruluíꞌz xtsöꞌ ni ga niꞌ rna bëꞌë Dios. \p \v 17 Gdel‑lëꞌë zxígaꞌdauꞌ len gudxëꞌ Dios: “Xclenuꞌ.” Niꞌr rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑síꞌ lë ni len gul‑guíꞌaj latiꞌ hueaj, \v 18 le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutur guiꞌjaꞌ xisi uva catiꞌ gdxinr le rna bëꞌë Dios. \p \v 19 Niꞌr gdel‑lëꞌë yöt xtil len gudxëꞌ Dios: “Xclenuꞌ.” Gdöd niꞌ buzxuzxjëꞌ lei len bëꞌë qui queëquëꞌ, rnëꞌ: \p ―Lë ni nac gdu ca nayáꞌ nabanaꞌ le rudödaꞌ uláz queëliꞌ. Gul‑gún cni quië usáꞌ ládxiꞌliꞌ nedaꞌ. \p \v 20 Catiꞌ budx glahuëꞌ, lëzcaꞌ cni bëꞌë didzaꞌ qui zxígaꞌdauꞌ naꞌ, rnëꞌ: \p ―Zxígaꞌdauꞌ ni ruluíꞌ ca nac didzaꞌ cub rucáꞌn tsahuiꞌ, atiꞌ run tsutsu lei rön quiaꞌ, rön naꞌ glalj niꞌa queëliꞌ. \p \v 21 ’Naꞌa, röꞌë rágulenëꞌ nedaꞌ tsazxö́n bönniꞌ naꞌ udödëꞌ nedaꞌ lu naꞌgac bunách. \v 22 Le nactë huayijaꞌ ga ludöddëꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, gac quiaꞌ ca naꞌ nayúj lu guich laꞌy ca ral‑laꞌ gac quiaꞌ, san bicaꞌ bayechiꞌ bönniꞌ naꞌ udödëꞌ nedaꞌ. \p \v 23 Niꞌr gulazú lauquëꞌ taꞌnabnëꞌ Lëꞌ tu tuëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Núzxaltuꞌ nu gun cni? \s1 Tuiꞌ xtídzaꞌquëꞌ núzxalquëꞌ gaquëꞌ blau \p \v 24 Niꞌr gluꞌë didzaꞌ laꞌ légaczëꞌ núzxalquëꞌ gdél‑liꞌnëꞌ latj blau. \v 25 Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Bönniꞌ taꞌná bëꞌë tuꞌgunëꞌ dxin yöl‑laꞌ uná bëꞌ quequëꞌ, taꞌná béꞌinëꞌ bunách, atiꞌ nup niꞌ dë lu naꞌgac yöl‑laꞌ uná bëꞌ, lëquëꞌ bönniꞌ taclen. \v 26 Lbiꞌiliꞌ cutu ral‑laꞌ gunliꞌ cni, san nu nac blau ladjliꞌ ral‑laꞌ gac ca nu nac cuídiꞌtër, atiꞌ nu rna bëꞌ ral‑laꞌ gac ca nu run dxin qui lzëꞌi. \v 27 ¿Nuzxal naꞌ nacr blau, nu naꞌ röꞌ ragu, o nu rupáꞌ laꞌ huagu? ¿Naruꞌ clëg nu naꞌ röꞌ ragu nacr blau? Nedaꞌ zóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ ca nu rupáꞌ laꞌ huagu. \p \v 28 ’Lbiꞌiliꞌ ni gzóalenliꞌ nedaꞌ catiꞌ niꞌ bi guc quiaꞌ, yuguꞌ le gulazíꞌ bëꞌ nedaꞌ. \v 29 Qui lë ni naꞌ udödaꞌ lu naꞌliꞌ tu ga gna bëꞌliꞌ, ca naꞌ benëꞌ Xuzaꞌ, budödëꞌ lu naꞌa ga gna bëꞌa nedaꞌ. \v 30 Cni gunaꞌ quië gac cöꞌliꞌ, guiꞌj gágulenliꞌ nedaꞌ ga niꞌ gna bëꞌa, atiꞌ cöꞌliꞌ xlatjczliꞌ ga cuequi xbeyliꞌ idxinnu cöꞌ zxiꞌn xsoëꞌ Israel. \s1 Rnëꞌ Jesús gnëꞌ Pedro cutu nunbëꞌë Lëꞌ \p \v 31 Gnëꞌ caꞌ cni Xanruꞌ: \p ―Simón, Simón. Byutscaꞌ. Chgnab lbiꞌiliꞌ Satanás tuꞌ xöhuiꞌ, quië uríx udö́d lbiꞌiliꞌ ca nu ruríx rudö́d zxoaꞌ xtil \v 32 san chbulidzaꞌ‑nëꞌ Dios gnabdaꞌ Lëꞌ gáclenëꞌ liꞌ, cui udx udú yöl‑laꞌ rejlëꞌ quiuꞌ nedaꞌ. Naꞌa, catiꞌ huöacuꞌ quiaꞌ, btip ládxiꞌquëꞌ böchiꞌ lzaꞌu. \p \v 33 Pedro rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, chzoaꞌ sáꞌlenaꞌ Liꞌ, clëgz tsijaꞌ lidx guia, san lëzcaꞌ gátlenaꞌ Liꞌ. \p \v 34 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Pedro, rëpaꞌ liꞌ: Ziꞌal cödxbaꞌ zxiꞌn druz naꞌa, chgdáꞌbaguꞌu tsonn lzu, gnauꞌ cutu núnbëꞌu nedaꞌ. \s1 Le benëꞌ Jesús catiꞌ chzoa ludöddëꞌ Lëꞌ \p \v 35 Gnabnëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Catiꞌ bsölaꞌa lbiꞌiliꞌ cunuaꞌliꞌ yöxj yöt, ni bzud dumí, ni chop cöꞌ löl‑liꞌ, ¿naruꞌ bi byadzj queëliꞌ? \p Lequëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu bi. \p \v 36 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ: \p ―Naꞌa, nu dë qui yöxj yöt ral‑laꞌ guaꞌ lei, atiꞌ lëzcaꞌ cni ral‑laꞌ gun nu dë qui bzud dumí, atiꞌ nu cudë́ qui guia tuchiꞌ ral‑laꞌ gutiꞌ lariꞌ rxoa yeni len siꞌ tu guia tuchiꞌ. \v 37 Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Run bayúdx gac quiaꞌ lë naꞌ nayúj lu guich laꞌy, rna: “Glunëꞌ queëꞌ ca tunëꞌ quegac nup tuaꞌ döꞌ”, le lutság yúguꞌtë le nayujgac lu guich ca ral‑laꞌ gac quiaꞌ. \p \v 38 Niꞌr lequëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Xan, ni dë chop guia tuchiꞌ. \p Lëꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―Chnac. \s1 Jesús rulidzëꞌ Dios laꞌ yël Getsemaní \p \v 39 Niꞌr brujëꞌ Jesús len ca runczëꞌ zijëꞌ lu Guiꞌa Ga Röꞌgac Yag Olivo, atiꞌ zjáclenëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 40 Catiꞌ guladxinëꞌ niꞌ, rëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑lidzëꞌ Dios, gnábiliꞌ‑nëꞌ cui gataꞌ latj siꞌ bëꞌ lbiꞌiliꞌ tuꞌ xöhuiꞌ. \p \v 41 Niꞌr gzëꞌë ga naꞌ nacuꞌë Jesús, gdödëꞌ yelatiꞌ tsca ga rdxin guiöj r‑ruꞌnruꞌ, atiꞌ niꞌ buzechu zxibëꞌ rulidzëꞌ Dios. \v 42 Rnëꞌ: \p ―Xuz, chquiꞌ rëꞌnnuꞌ, bcuas ga zoaꞌ lë naꞌ ral‑laꞌ sacaꞌ quiꞌa, san clëg ca rëꞌndaꞌ nedaꞌ, san ca rëꞌnnuꞌ Liꞌ gunuꞌ. \p \v 43 Niꞌr buluíꞌ lahuëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios, zëꞌë yehuaꞌ yubá, atiꞌ butipëꞌ ladxëꞌë Jesús. \v 44 Lu yöl‑laꞌ rsëbi ladxiꞌ queëꞌ, gdu ladxëꞌë bulidzëꞌ Dios Jesús, atiꞌ guc ca rön rabaꞌ luyú nis yös queëꞌ. \p \v 45 Catiꞌ budx bulidzëꞌ Dios, gyasëꞌ len böjëꞌ ga naꞌ nacuꞌë bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ duxaquëꞌë lequëꞌ tasiëꞌ niꞌa qui yöl‑laꞌ ruhuiꞌni quequëꞌ. \v 46 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Rástsaliꞌ? Gul‑tsás, gul‑lidzëꞌ Dios gnábiliꞌ‑nëꞌ cui gataꞌ latj siꞌ bëꞌ lbiꞌiliꞌ tuꞌ xöhuiꞌ. \s1 Taꞌzönëꞌ Jesús \p \v 47 Tsal niꞌ ruꞌë didzaꞌ Jesús, laꞌ guladxintëꞌ niꞌ bönniꞌ zian, dzaguëꞌ lequëꞌ Judas, bönniꞌ naꞌ nababëꞌ idxinnuëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, atiꞌ nanörëꞌ lauquëꞌ bönniꞌ zian naꞌ. Gbiguëꞌë ga zoëꞌ Jesús quië utság lahuëꞌ Lëꞌ. \v 48 Niꞌr Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Judas, ¿naruꞌ rudödtsuꞌ cni nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, rutság lauꞌ nedaꞌ? \p \v 49 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ ca naꞌ rac queëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ nacuáꞌlenëꞌ Lëꞌ, tëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, ¿naruꞌ güiꞌtuꞌ lequëꞌ guia tuchiꞌ? \p \v 50 Tuëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús benëꞌ huëꞌ guid naguëꞌ bönniꞌ huen dxin queëꞌ bxuz blau. Burixëꞌ guid naguëꞌ yubél. \v 51 Jesús rnëꞌ: \p ―Chnac naꞌa. Tscaꞌ gaz. \p Gdanëꞌ Jesús guid naguëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ len bunëꞌ lei. \v 52 Niꞌr rëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ dë lu naꞌquëꞌ qui gdauꞌ len bönniꞌ gul tuꞌzejniꞌi, bönniꞌ naꞌ cutaꞌléꞌinëꞌ Lëꞌ dxiꞌa, rnëꞌ: \p ―¿Narújtsaliꞌ nuaꞌliꞌ guia tuchiꞌ len yag quië sönliꞌ nedaꞌ ca runliꞌ rzönliꞌ‑nëꞌ gban? \v 53 Yuguꞌ dza gzóalenczaꞌ lbiꞌiliꞌ nchil gdauꞌ, atiꞌ cutu bi benliꞌ quiaꞌ, san naꞌa chbdxin dza queëliꞌ, nac dza dë lu nëꞌi nu naꞌ zoa latj chul. \s1 Rnëꞌ Pedro: “Cutu núnbëꞌa‑nëꞌ Jesús” \p \v 54 Niꞌr gulazönëꞌ Jesús len gulachë́ꞌë Lëꞌ ga naꞌ tuꞌschinëꞌ Lëꞌ lidxëꞌ bxuz blau. Pedro nahuëꞌ Jesús ziꞌtuꞌ ziꞌtuꞌz. \v 55 Catiꞌ chgulabequiëꞌ guiꞌ löꞌa lidxëꞌ bxuz blau niꞌa nëꞌë bxuz blau naꞌ, gulaböꞌë gdu zbiꞌil raꞌ guiꞌ naꞌ, atiꞌ Pedro grö́ꞌlenëꞌ lequëꞌ tsazxö́n. \v 56 Catiꞌ bléꞌibiꞌ‑nëꞌ Pedro tubiꞌ biꞌi ngul huen dxin, niꞌ röꞌzëꞌ raꞌ guiꞌ, buyubiꞌ lëꞌ, rnabiꞌ: \p ―Bönniꞌ ni dëꞌë caꞌ Jesús. \p \v 57 Gdáꞌbaguëꞌë Pedro, rnëꞌ: \p ―Ngul, cutu caꞌ núnbëꞌa‑nëꞌ bönniꞌ naꞌ. \p \v 58 Yelatiꞌ gdzey bléꞌinëꞌ Pedro yetúëꞌ bönniꞌ, atiꞌ rnëꞌ: \p ―Liꞌ daꞌu caꞌ lequëꞌ. \p Pedro gnëꞌ: \p ―Bönniꞌ, clëg nedaꞌ. \p \v 59 Yelatiꞌz gdzey, gnëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ: \p ―Le nactë bönniꞌ ni dëꞌë Jesús, le naquëꞌ bönniꞌ Galilea. \p \v 60 Niꞌr Pedro gnëꞌ: \p ―Bönniꞌ, cutu nözdaꞌ bizxa naꞌ ruꞌu didzaꞌ qui. \p Tsal niꞌ ruꞌë didzaꞌ ni, laꞌ grö́dxtëbaꞌ zxiꞌn druz. \v 61 Niꞌr bueycjëꞌ Xanruꞌ ruyúëꞌ Pedro, atiꞌ yajneynëꞌ Pedro xtidzëꞌë Xanruꞌ, ca naꞌ gudxëꞌ lëꞌ: “Ziꞌal cödxbaꞌ zxiꞌn druz naꞌa, liꞌ chgdáꞌbaguꞌu tsonn lzu, gnauꞌ cutu núnbëꞌu nedaꞌ.” \v 62 Burujëꞌ niꞌl Pedro atiꞌ röncz grödxëꞌ. \s1 Tuꞌtitjëꞌ Jesús \p \v 63 Gulutitjëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ zönquëꞌ Lëꞌ, atiꞌ gulaguinëꞌ Lëꞌ. \v 64 Niꞌr guluseyjëꞌ lahuëꞌ Jesús, atiꞌ gulagapëꞌë lahuëꞌ len gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Gnë́yaꞌatscaꞌ. ¿Nuzxa naꞌ gdapaꞌ Liꞌ? \p \v 65 Zianr caꞌ gulanë́ꞌ queëꞌ le gluꞌë döꞌ queëꞌ. \s1 Rdxinëꞌ Jesús lauquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ taꞌbequi xbey \p \v 66 Catiꞌ chzaꞌ reníꞌ dza naꞌ, guludubëꞌ bönniꞌ gul tuꞌzéjniꞌnëꞌ bunách judío len yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, atiꞌ gulachë́ꞌë Jesús lauquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ taꞌbequi xbey, atiꞌ niꞌ gulanabnëꞌ Lëꞌ, \v 67 taꞌnë́ꞌ: \p ―Gdixjöiꞌ netuꞌ. ¿Naruꞌ nactsuꞌ Liꞌ Cristo? \p Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Chquiꞌ gyëpaꞌ lbiꞌiliꞌ nacaꞌ Cristo, cutu tséjlëꞌliꞌ nedaꞌ, \v 68 len chquiꞌ unabdaꞌ lbiꞌiliꞌ tu didzaꞌ, cutu ubiꞌiliꞌ didzaꞌ, len cutu usanliꞌ nedaꞌ. \v 69 Naꞌa su lau, nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, cöꞌa cuit lëꞌë yubél Dios, náptërëꞌ yöl‑laꞌ uná bëꞌ. \p \v 70 Gulanabnëꞌ Lëꞌ yúguꞌtëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ nactsuꞌ Liꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios? \p Lëꞌ gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nacz rnaliꞌ. \p \v 71 Niꞌr taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nuzxar naquíniruꞌ nu gun lnaꞌ lau queëꞌ? Laꞌ rëꞌuz chbyö́niruꞌ didzaꞌ ruꞌë. \c 23 \s1 Rdxinëꞌ Jesús lahuëꞌ Pilato \p \v 1 Niꞌr gulayasëꞌ yúguꞌtë bönniꞌ zian niꞌ, atiꞌ gulachë́ꞌë Jesús lahuëꞌ Pilato. \v 2 Niꞌ gulazú lauquëꞌ tuꞌquíëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ ni, budzö́lituꞌ ca runëꞌ, runëꞌ ga taꞌdáꞌbagaꞌ yúlahuiꞌ bunách uládz queëtuꞌ, len ruzaguëꞌë xnözgac nup taꞌguízxj laz ruquizxjëꞌ César, len rnëꞌ lëczëꞌ naquëꞌ Cristo, bönniꞌ ral‑laꞌ gna bëꞌë. \p \v 3 Niꞌr Pilato gnabnëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―¿Naruꞌ nacuꞌ Liꞌ nu gna beꞌi bunách judío? \p Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Le nacz rnauꞌ. \p \v 4 Niꞌr Pilato gudxëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bunách nacuáꞌ niꞌ, rnëꞌ: \p ―Cutu bi rudzöldaꞌ le nac zxguiaꞌ nunëꞌ bönniꞌ ni. \p \v 5 Niꞌr glunrëꞌ tsutsu xtídzaꞌquëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Runëꞌ ga tun rusbö́ bunách len rusëdnëꞌ cni bunách gdu luyú Judea. Gzu lahuëꞌ benëꞌ cni luyú Galilea ga rdxintë runëꞌ caꞌ ni. \s1 Rdxinëꞌ Jesús lahuëꞌ Herodes \p \v 6 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni Pilato, tuꞌë didzaꞌ qui luyú Galilea, niꞌr gnabnëꞌ lequëꞌ chquiꞌ naquëꞌ Jesús bönniꞌ Galilea. \v 7 Catiꞌ gnöznëꞌ nababëꞌ Jesús ga niꞌ rna bëꞌë Herodes, bsölëꞌë Lëꞌ lahuëꞌ Herodes naꞌ, le zoëꞌ caꞌ Jerusalén Herodes yuguꞌ dza naꞌ. \v 8 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús Herodes naꞌ, budzijnëꞌ, le chguc xtsey rëꞌnnëꞌ gléꞌinëꞌ Lëꞌ le chbyönnëꞌ le zian ca nac queëꞌ Jesús len runëꞌ löz gléꞌinëꞌ tu yöl‑laꞌ huac gunëꞌ. \v 9 Niꞌr zian le gnabnëꞌ Jesús Herodes, san Jesús, cutu bi didzaꞌ bubiꞌë. \v 10 Nacuꞌë caꞌ niꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi, atiꞌ guluquitsquëꞌ Jesús. \v 11 Niꞌr gulucaꞌnëꞌ Jesús caꞌz Herodes len bönniꞌ queëꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, len quië lutitjëꞌ Lëꞌ, gulugacuëꞌ Lëꞌ lariꞌ zacaꞌ ca racuëꞌ bönniꞌ rna bëꞌë, atiꞌ leyúbl guluschinëꞌ Lëꞌ lahuëꞌ Pilato. \v 12 Dza naꞌ guludzaguëꞌ dxiꞌa Pilato len Herodes, le ziꞌal gulaléy lzaꞌquëꞌ tuëꞌ yetúëꞌ. \s1 Taꞌchuguëꞌ queëꞌ Jesús gatiëꞌ \p \v 13 Niꞌr butubëꞌ Pilato yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ dë lu naꞌquëꞌ len bunách lu yödz, \v 14 atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―Djuaꞌliꞌ‑nëꞌ lahuaꞌ nedaꞌ bönniꞌ ni, rnaliꞌ queëꞌ runëꞌ ga tun rusbö́ bunách, san catiꞌ gnabi yudxdaꞌ‑nëꞌ, atiꞌ zóatëliꞌ caꞌ ni, cutu bi budzöldaꞌ le nac zxguiaꞌ nabaguëꞌë, yuguꞌ lë naꞌ ruquiliꞌ‑nëꞌ. \v 15 Catiꞌ bsölaꞌa lbiꞌiliꞌ lahuëꞌ Herodes, cutu bi budzölnëꞌ le benëꞌ bönniꞌ ni le nac zxguiaꞌ nabaguëꞌë quië nu gchugu queëꞌ gatiëꞌ. \v 16 Naꞌa usacaꞌ ziꞌa‑nëꞌ len töd naꞌ usanaꞌ‑nëꞌ. \p \v 17 Run bayúdx bi gunëꞌ Pilato, usanëꞌ lu naꞌgac bunách tuëꞌ bönniꞌ nadzunëꞌ catiꞌ rac lni naꞌ, ca naꞌ runczëꞌ. \v 18 Niꞌr gluꞌë zidzj didzaꞌ yúguꞌtë bönniꞌ nacuꞌë niꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bdöddëꞌ bönniꞌ ni len bsanëꞌ queëtuꞌ Barrabás. \p \v 19 Nadzunëꞌ lidx guia Barrabás naꞌ le gdil‑lenëꞌ yúlahuiꞌ lu yödz naꞌ len le budödcdëꞌ bunách. \v 20 Bulidzëꞌ lequëꞌ leyúbl Pilato, le rëꞌnnëꞌ usanëꞌ Jesús, \v 21 atiꞌ leyúbl gluꞌë zidzj didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bdëꞌë lëꞌi yag cruz, bdëꞌë lëꞌi yag cruz. \p \v 22 Niꞌr Pilato gudxëꞌ lequëꞌ le bunn lzu, rnëꞌ: \p ―¿Bizxa caz le cunác benëꞌ bönniꞌ ni? Cutu bi budzöldaꞌ nunëꞌ le run ga nabaguëꞌë zxguiaꞌ gatiëꞌ. Usacaꞌ ziꞌa‑nëꞌ, atiꞌ niꞌr usanaꞌ‑nëꞌ. \p \v 23 Zidzjr gluꞌë didzaꞌ, taꞌnabëꞌ tëꞌë Jesús lëꞌi yag cruz. Le gulabödxyëꞌë szxöni yuguꞌ bönniꞌ naꞌ len yuguꞌ bxuz uná bëꞌ, guladél‑liꞌnëꞌ gac ca naꞌ tëꞌnnëꞌ. \v 24 Niꞌr bchuguëꞌ queëꞌ Jesús Pilato, quië gac queëꞌ ca naꞌ taꞌnabëꞌ. \v 25 Busanëꞌ quequëꞌ bönniꞌ naꞌ nadzunëꞌ lidx guia le gdil‑lenëꞌ yúlahuiꞌ len budödcdëꞌ bunách, bönniꞌ naꞌ chgulanabëꞌ, atiꞌ budödëꞌ Jesús quië gac queëꞌ ca naꞌ tëꞌnnëꞌ. \s1 Dëꞌë Jesús lëꞌi yag cruz \p \v 26 Catiꞌ niꞌ taꞌchë́ꞌë Jesús tsajdaꞌquëꞌ Lëꞌ lëꞌi yag cruz, gulazönëꞌ Simón, bönniꞌ yödz Cirene, zuzë́ꞌë ladj guixiꞌ, atiꞌ gulaxóëꞌ yen zxicjëꞌ yag cruz naꞌ quië guꞌë lei, tsijëꞌ cúdzuꞌlëꞌ Jesús. \p \v 27 Zajnaugac Jesús bunách zian lencaꞌ yuguꞌ ngul, taꞌbödxnu len taꞌbö́dx yéchiꞌnu queëꞌ. \v 28 Niꞌr bueycjëꞌ Jesús ruyúëꞌ lecnu, atiꞌ rëꞌ lecnu: \p ―Lbiꞌiliꞌ ngul Jerusalén. Cutu cödxliꞌ quiaꞌ nedaꞌ, san gul‑cö́dx queëczliꞌ len quecbiꞌ zxiꞌnliꞌ \v 29 le huadxín dza laꞌná: “Bicaꞌ bagac yuguꞌ ngul huödx len ngul cutu gluaꞌnu‑biꞌ biꞌidauꞌ, len cutu gulugádxiꞌnu‑biꞌ biꞌidauꞌ.” \v 30 Niꞌr laꞌzú laugac laꞌná bunách, lëꞌ yuguꞌ guiꞌa sib: “Gul‑dubagaꞌ netuꞌ”, len lëꞌ caꞌ yuguꞌ guíꞌadauꞌ: “Gul‑cachiꞌ netuꞌ.” \v 31 Chquiꞌ cni tunëꞌ quiaꞌ nedaꞌ, nacaꞌ ca tu yag yaꞌa, ¿naruꞌ cu lúntërëꞌ caꞌ queëliꞌ, nacliꞌ ca yag bidx? \p \v 32 Gulachë́ꞌë caꞌ chopëꞌ bönniꞌ tuaꞌdöꞌ, quië ludödcdëꞌ lequëꞌ tsazxö́n len Jesús. \v 33 Catiꞌ guladxinëꞌ latj nazíꞌ lei Calavera, le rna lu didzaꞌ xidzaꞌ: “Latj Qui Bögaꞌ Icjruꞌ”, niꞌ guludë́ꞌë Jesús lëꞌi yag cruz. Guludë́ꞌë caꞌ lë́ꞌigac yag cruz chopëꞌ bönniꞌ tuaꞌdöꞌ naꞌ. Tuëꞌ guludë́ꞌë cuit lëꞌë yubél Jesús, len yetúëꞌ guludë́ꞌë cuit lëꞌë yögl. \v 34 Niꞌr Jesús rnëꞌ: \p ―Xuz, bnit lau lequëꞌ, le cutu nözcnëꞌ bi tunëꞌ. \p Gululë́ꞌë qui queëquëꞌ le nacuëꞌ Jesús bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l nacuꞌë niꞌ, len guluquitjëꞌ le gac bëꞌ lahui. \v 35 Gulutitjëꞌ Jesús bunách nacuáꞌ niꞌ tuꞌyú len bönniꞌ dë lu naꞌquëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Yuguꞌ nu yubl buslë́ꞌ bönniꞌ ni. Naꞌa ral‑laꞌ uslá cuinëꞌ chquiꞌ naquëꞌ Cristo, bönniꞌ gröczëꞌ Dios. \p \v 36 Gulutitjëꞌ caꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l. Gulabiguëꞌë ga naꞌ zoëꞌ len guluguiꞌjëꞌ Lëꞌ nup zi, \v 37 taꞌnë́ꞌ: \p ―Chquiꞌ nacuꞌ Liꞌ bönniꞌ gna béꞌinëꞌ bunách judío, buslá cuinuꞌ. \p \v 38 Daꞌ caꞌ lëꞌi yag cruz icjlëꞌ Jesús tu le nayúj lu guich lu didzaꞌ griego len lu didzaꞌ latín len lu didzaꞌ hebreo, le rna cni: “Bönniꞌ Rna Béꞌinëꞌ Bunách Judío.” \v 39 Tuëꞌ bönniꞌ huiaꞌdöꞌ naꞌ dëꞌë lëꞌi yag cruz bulídz ziꞌë Jesús, rnëꞌ: \p ―Chquiꞌ nacuꞌ Liꞌ Cristo, buslá cuinuꞌ lencaꞌ netuꞌ. \p \v 40 Bubiꞌë didzaꞌ yetúëꞌ bönniꞌ huiaꞌdöꞌ naꞌ, gdil‑lëꞌ lzëꞌë naꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu rádxinuꞌ‑nëꞌ Dios? Lëzcaꞌ liꞌ narugu quiuꞌ gatiuꞌ. \v 41 Le nactë rëꞌu, le ral‑laꞌz gac queëruꞌ rzacaꞌ rguiꞌruꞌ, ca naꞌ rajlö́z döꞌ biaꞌruꞌ, san Bönniꞌ ni, cutu bi döꞌ nuꞌë. \p \v 42 Niꞌr bönniꞌ ni rëꞌ Jesús: \p ―Yajnéy nedaꞌ catiꞌ gdxinuꞌ ga niꞌ gna bëꞌu. \p \v 43 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ liꞌ, naꞌa dza ni sóalenuꞌ nedaꞌ latj lach quiaꞌ. \s1 Ratiëꞌ Jesús \p \v 44 Catiꞌ bdxin gdu huagbídz, bchul gdutë yödzlyú ga bdxinr gdu rdöd xhuö. \v 45 Bchul gbidz, atiꞌ lariꞌ nal‑laꞌ lu gdauꞌ brözaꞌ chop diꞌil. \v 46 Niꞌr bëꞌë zidzj didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Xuz, rguꞌa lu naꞌu böꞌ nacczaꞌ. \p Catiꞌ budx gnëꞌ cni, brujtë böꞌ nacczëꞌ, gutiëꞌ. \p \v 47 Catiꞌ bléꞌinëꞌ ca naꞌ guc bönniꞌ nacuꞌë lu nëꞌë bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, gluꞌë Dios yöl‑laꞌ ba, rnëꞌ: \p ―Le nactë bönniꞌ ni guquëꞌ bönniꞌ tsahuiꞌ. \p \v 48 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ lë naꞌ guc yúguꞌtë bönniꞌ nacuꞌë niꞌ tuꞌyúëꞌ, yhuöjquëꞌ yödz, taꞌgapaꞌ lchuꞌquëꞌ le tuꞌbannëꞌ. \v 49 Ziꞌtuꞌz gulugáꞌn yúguꞌtë nup niꞌ núnbëꞌgac Jesús len ngul naꞌ yjáclennu Lëꞌ catiꞌ niꞌ gzoëꞌ luyú Galilea, tuꞌyúëꞌ lë ni rac. \s1 Rgachëꞌë Jesús yeru ba \p \v 50 Zoëꞌ caꞌ niꞌ bönniꞌ yödz Arimatea qui luyú Judea, lëꞌ José. Bönniꞌ ni naquëꞌ dxiꞌa len tsahuiꞌ, len nabáblenëꞌ bönniꞌ gdauꞌ taꞌbequi xbey. \v 51 Cutu benëꞌ tuz nup naꞌ gulachugu queëꞌ Jesús, le rbözëꞌ caꞌ José ni le rna bëꞌë Dios. \v 52 Niꞌr gyijëꞌ lahuëꞌ Pilato José naꞌ len gnabëꞌ latj uꞌë Jesús. \v 53 Catiꞌ chnuzötjëꞌ Lëꞌ, buchö́linëꞌ Lëꞌ lariꞌ, atiꞌ gluꞌë Jesús yeru ba, le nadj lëꞌi guiꞌa guiöj, atiꞌ lu ba naꞌ, nutu nu nagüiꞌcnëꞌ. \v 54 Dza naꞌ nac dza tuꞌpë́ꞌë qui dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío, le ziꞌa gdxin dza naꞌ. \p \v 55 Yjacnu caꞌ niꞌ ngul naꞌ gulazáꞌlennu Jesús, catiꞌ niꞌ gzoëꞌ luyú Galilea, atiꞌ gulaléꞌinu yeru ba naꞌ, len ca na guc, gulaguꞌë Lëꞌ niꞌ. \v 56 Catiꞌ yhuöjcnu yuꞌu, gulupaꞌnu nör rlaꞌ zxix len yuguꞌ le za rlaꞌ zxix. Niꞌr guluzíꞌ ládxiꞌcnu dza laꞌy naꞌ quequëꞌ bönniꞌ judío ca naꞌ rna bëꞌ zxba queëꞌ Dios. \c 24 \s1 Rubanëꞌ Jesús lu yöl‑laꞌ gut \p \v 1 Catiꞌ bdxin dza rguel‑laꞌ semán naꞌ, catiꞌ niꞌ nac zildauꞌ, guladxinnu ngul naꞌ raꞌ yeru ba queëꞌ Jesús. Nuaꞌcnu yuguꞌ le rlaꞌ zxix, lë naꞌ chnupaꞌcnu, atiꞌ dzagcnu lecnu yelaꞌcnu ngul. \v 2 Catiꞌ guladxinnu niꞌ, duxácaꞌcnu chnadúa guiöj naꞌ daꞌ ga nu ryaz yeru ba queëꞌ. \v 3 Catiꞌ gulayaznu yeru ba naꞌ, cutu guludzö́linu niꞌ Xanruꞌ Jesús. \v 4 Catiꞌ niꞌ taꞌböꞌnu baguíꞌi niꞌa qui lë ni, laꞌ guladxintëꞌ niꞌ len gulazuinëꞌ ga naꞌ nacuaꞌnu chopëꞌ bönniꞌ nácuquëꞌ lariꞌ ryëp yös yeníꞌ. \v 5 Niꞌr gládxinu len guluzö́tj icjcnu, tuꞌyunu lyu, atiꞌ tëꞌ lecnu gbaz laꞌy naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië ruguiljliꞌ xlatj nu nat nu zoa nabán? \v 6 Cutu zoëꞌ ni, le chbubanëꞌ. Gul‑tsajnéy lë naꞌ chgudxczëꞌ lbiꞌiliꞌ catiꞌ niꞌ zoëꞌ luyú Galilea. \v 7 Gnëꞌ: “Run bayúdx nu udö́d nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, lu naꞌquëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ, atiꞌ ludë́ꞌë nedaꞌ lëꞌi yag cruz, atiꞌ ubanaꞌ catiꞌ gac tsonn dza.” \p \v 8 Niꞌr yajneycnu didzaꞌ naꞌ bëꞌë Jesús, \v 9 atiꞌ guluzaꞌnu raꞌ yeru ba naꞌ, yajtíxjöiꞌcnu idxineajtëꞌ bönniꞌ gbaz queëꞌ Cristo len yezícaꞌrëꞌ caꞌ, ca nac lë naꞌ guc. \v 10 Ngul naꞌ yajtíxjöiꞌcnu bönniꞌ gbaz naꞌ yuguꞌ lë ni, naccnu María Magdalena, len Juana, len María, xnëꞌë Jacobo, len yelaꞌcnu ngul naꞌ dzagcnu lecnu. \v 11 Gláquinëꞌ bönniꞌ gbaz naꞌ didzaꞌ chixi tuiꞌnu len cutu gulayejlëꞌë lecnu. \p \v 12 Niꞌr gyasëꞌ Pedro len jaréluꞌë zijëꞌ raꞌ yeru ba naꞌ. Catiꞌ buyúëꞌ lu ba naꞌ, bléꞌinëꞌ yuguꞌ lariꞌz nacuáꞌ niꞌ, atiꞌ niꞌr böjëꞌ lidxëꞌ, rubannëꞌ ca nac lë naꞌ guc. \s1 Le guc laꞌ nöz rdxintë Emaús \p \v 13 Laꞌ dza naꞌz zjaquëꞌ chopëꞌ, yuꞌuquëꞌ nöz rdxintë Emaús, le nac ca chop hora rzaꞌ Jerusalén. \v 14 Yúꞌugaczëꞌ caꞌ nöz, tuꞌë didzaꞌ ca nac yúguꞌtë lë naꞌ guc. \v 15 Tsal niꞌ yuꞌuquëꞌ nöz, tuꞌë didzaꞌ ni laꞌ légaczëꞌ, gbiguëꞌë gal‑laꞌ lëczëꞌ Jesús len tsazxö́n gdálenëꞌ lequëꞌ. \v 16 Cutu guluúnbëꞌë Lëꞌ le nac ca tu le nabagaꞌ yöj lauquëꞌ. \v 17 Niꞌr Jesús gnabnëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Bizxa didzaꞌ naꞌ ruiꞌliꞌ laꞌ lbiꞌizliꞌ yuꞌuliꞌ nöz? ¿Bizx quië naꞌ ruhuíꞌniliꞌ? \p \v 18 Bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ lëꞌ Cleofas, rëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Nactsuꞌ bönniꞌ ziꞌtuꞌ lu yödz Jerusalén, len tuzuꞌ liꞌ cutu nöznuꞌ lë naꞌ guc nij nas niꞌ? \p \v 19 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizxa naꞌ guc? \p Tëꞌ Lëꞌ: \p ―Lë naꞌ guc queëꞌ Jesús, bönniꞌ Nazaret. Guquëꞌ bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, atiꞌ len yöl‑laꞌ huac zxön benëꞌ dxin len bëꞌë didzaꞌ lahuëꞌ Dios len laugac yúguꞌtë bunách. \v 20 Guludödëꞌ Lëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len bönniꞌ taꞌná béꞌinëꞌ netuꞌ, glunëꞌ ga nu bchugu queëꞌ gatiëꞌ, atiꞌ guludë́ꞌë Lëꞌ lëꞌi yag cruz. \v 21 Netuꞌ bentuꞌ löz guquëꞌ Lëꞌ bönniꞌ naꞌ ral‑laꞌ huöaꞌuëꞌ bunách Israel, san naꞌa chguc tsonn dza catiꞌ glac lë ni. \v 22 Yetú caꞌ, glunnu ga gröꞌtuꞌ baguíꞌi laꞌcnu ngul nútsaꞌcnu ladjtuꞌ. Yjacnu raꞌ yeru ba queëꞌ catiꞌ ziꞌa glen gbidz naꞌa dza, \v 23 len catiꞌ cutu guludzö́linu Lëꞌ, duhuöjcnu, len glënu netuꞌ gulaléꞌinu caꞌ yuguꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios, nup niꞌ glë lecnu zoëꞌ nabanëꞌ Jesús. \v 24 Niꞌr yjaquëꞌ raꞌ yeru ba naꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ lzaꞌtuꞌ len yajxácaꞌquëꞌ lei ca naꞌ gulananu ngul naꞌ, san cutu gulaléꞌinëꞌ Jesús. \p \v 25 Niꞌr Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ, bönniꞌ curejniꞌi. Nazíd icj ládxiꞌdauꞌliꞌ cui tséjlëꞌliꞌ yúguꞌtë le gulanë́ꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \v 26 ¿Naruꞌ cu ben bayúdx sacaꞌ quiꞌë Cristo yuguꞌ lë ni len tsaziëꞌ ga niꞌ gáctërëꞌ blau? \p \v 27 Niꞌr gzu lahuëꞌ Jesús rguíxjöiꞌnëꞌ lequëꞌ yúguꞌtë le ruiꞌ didzaꞌ ca nac queëꞌ nayujgac lu guich laꞌy, ca naꞌ gzu lau bëꞌë didzaꞌ Moisés ga bdxintë yuguꞌ le gulanë́ꞌ yúguꞌtë bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p \v 28 Catiꞌ guladxinëꞌ yödzdauꞌ ga naꞌ zjaquëꞌ, benëꞌ Jesús ca bönniꞌ zéajtërëꞌ ziꞌtuꞌ. \v 29 Glunëꞌ bayúdx ugáꞌnlenëꞌ lequëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bgaꞌnlen netuꞌ, le chrdzöꞌ naꞌa, len chzoa gal. \p Niꞌr gyaziëꞌ yuꞌu Jesús, bugáꞌnlenëꞌ lequëꞌ. \v 30 Catiꞌ niꞌ röꞌë rágulenëꞌ lequëꞌ Jesús, gdel‑lëꞌë yöt xtil len gudxëꞌ Dios: “Xclenuꞌ.” Niꞌr buzxuzxjëꞌ lei, len bëꞌë quequëꞌ. \v 31 Laꞌ niꞌz bdua lë naꞌ gbagaꞌ yöj lauquëꞌ, atiꞌ guluúnbëꞌë Jesús, atiꞌ Lëꞌ bunít cuinëꞌ lauquëꞌ. \v 32 Niꞌr glë lzaꞌquëꞌ tuëꞌ yetúëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu böálaꞌtsca ládxiꞌdauꞌruꞌ tsal niꞌ ruíꞌlenëꞌ rëꞌu didzaꞌ laꞌ nöz, len catiꞌ niꞌ ruzálj laꞌnëꞌ le nayúj lu guich laꞌy? \p \v 33 Laꞌ niꞌz gulayasëꞌ yhuöjquëꞌ Jerusalén, atiꞌ yajxácaꞌquëꞌ nudubquëꞌ idxineajtëꞌ bönniꞌ gbaz queëꞌ Jesús len nup nacuaꞌlen lequëꞌ. \v 34 Niꞌr glëꞌ chopëꞌ naꞌ bönniꞌ naꞌ nacuꞌë niꞌ: \p ―Chbubanczëꞌ Xanruꞌ, atiꞌ buluíꞌ lahuëꞌ, bléꞌinëꞌ Lëꞌ Simón. \p \v 35 Niꞌr gulaguíxjöꞌë ca naꞌ guc quequëꞌ laꞌ nöz chopëꞌ naꞌ, len ca naꞌ guluúnbëꞌë Jesús catiꞌ niꞌ buzxuzxjëꞌ yöt xtil naꞌ. \s1 Tuꞌléꞌinëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ \p \v 36 Tsal niꞌ tuꞌë didzaꞌ ca nacgac lë ni, laꞌ yajsoatëꞌ Jesús gatsj lahuiꞌl ga naꞌ nacuꞌë, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑zóa dxi ládxiꞌliꞌ. \p \v 37 Niꞌr gladxi guladzöbnëꞌ le táquinëꞌ bxin taꞌléꞌinëꞌ. \v 38 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizx quië röꞌliꞌ baguíꞌi? ¿Bizx quië rzaꞌ ládxiꞌliꞌ yuguꞌ lë ni? \v 39 Gul‑yutscaꞌ naꞌa len niꞌa. Nédaꞌczaꞌ ni. Gul‑cán nedaꞌ len gul‑yú nedaꞌ, le cutu daꞌ bëlaꞌ bxin, len cutu yuꞌu dxit ca ni rléꞌiliꞌ nac quiaꞌ nedaꞌ. \p \v 40 Niꞌ ruiꞌzëꞌ caꞌ didzaꞌ ni, buluiꞌinëꞌ lequëꞌ nëꞌë len niꞌë. \v 41 Niꞌa qui yöl‑laꞌ rudziji quequëꞌ cutu gulayejlëꞌë, len tsal ban raz gulacuꞌë. Qui lë ni naꞌ Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―¿I dë queëliꞌ ni le gahuaꞌ? \p \v 42 Niꞌr gulunödzjëꞌ queëꞌ látiꞌdauꞌbaꞌ böl chnéguiꞌbaꞌ, len tu quízxiꞌbaꞌ böz. \v 43 Gzxiꞌë lei Jesús len gdahuëꞌ lauquëꞌ. \v 44 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ: \p ―Lë naꞌ glac quiaꞌ glac ca naꞌ gudxczaꞌ lbiꞌiliꞌ catiꞌ niꞌ zóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ, gniaꞌ: “Run bayúdx utság yúguꞌtë le nayúj lu guich lu zxba queëꞌ Moisés len le gulanë́ꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, len le nayúj lu guich nazíꞌ lei Salmos, ca ral‑laꞌ gac quiaꞌ nedaꞌ.” \p \v 45 Niꞌr buzéjniꞌnëꞌ lequëꞌ lë naꞌ nayujgac lu guich laꞌy, \v 46 rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cni nayúj lu guich ca run bayúdx gac queëꞌ Cristo, sacaꞌ quiꞌë len ubanëꞌ lu yöl‑laꞌ gut catiꞌ gac tsonn dza, \v 47 atiꞌ gdutë yödzlyú ral‑laꞌ gac lban ca nac quiaꞌ nedaꞌ quië lubíꞌi ládxiꞌgac bunách quië unít lahuëꞌ Dios dul‑laꞌ nabágaꞌquëꞌ. Lu yödz Jerusalén su lau gac lban naꞌ \v 48 atiꞌ lbiꞌiczliꞌ naꞌ bléꞌiliꞌ yuguꞌ lë ni ral‑laꞌ gunliꞌ lnaꞌ lau qui. \v 49 Gul‑yutscaꞌ, gsölaꞌa queëliꞌ le gzxiꞌ lu nëꞌë Xuzaꞌ gunnëꞌ queëliꞌ, san gul‑gáꞌnz Jerusalén catiꞌ gdxinr queëliꞌ yöl‑laꞌ huac naꞌ zaꞌ yehuaꞌ yubá. \s1 Ruhuëpëꞌ Jesús yehuaꞌ yubá \p \v 50 Niꞌr bchëꞌë bönniꞌ daꞌquëꞌ Lëꞌ Jesús, zjaquëꞌ yödz Betania, atiꞌ niꞌ bchis nëꞌë len bulídz tsahuëꞌë lequëꞌ. \v 51 Tsal niꞌ rulídz tsáhuiꞌzëꞌ caꞌ lequëꞌ, gzaꞌtëꞌ ga naꞌ nacuꞌë, buëpëꞌ yehuaꞌ yubá. \v 52 Gdöd gulayíj ládxiꞌquëꞌ Lëꞌ, lu yöl‑laꞌ rudziji quequëꞌ yhuöjquëꞌ Jerusalén. \v 53 Gulacuáꞌteczëꞌ nchil gdauꞌ, taꞌguꞌë Dios yöl‑laꞌ ba len tunëꞌ Lëꞌ zxön. Caꞌ nac.