\id JHN \h San Juan \toc1 DIDZAꞌ DXIꞌA BUZUJËꞌ LU GUICH SAN JUAN \toc2 San Juan \toc3 Jn. \mt1 DIDZAꞌ DXIꞌA BUZUJËꞌ LU GUICH SAN JUAN \c 1 \s1 Böac bunách Nu nazíꞌ lei Didzaꞌ \p \v 1 Catiꞌ gzu lau, zíꞌatël catiꞌ ziꞌa gataꞌ yödzlyú, niꞌ zoaczëꞌ Bönniꞌ lëꞌ Didzaꞌ, atiꞌ zóalenëꞌ Dios Bönniꞌ naꞌ naquëꞌ Didzaꞌ, len naccz Dios Didzaꞌ naꞌ. \v 2 Zóalenëꞌ Dios Bönniꞌ naꞌ naquëꞌ Didzaꞌ catiꞌ niꞌ gzu lau ziꞌa rataꞌ yödzlyú. \v 3 Lu nëꞌë Bönniꞌ ni, Dios benëꞌ yúguꞌtë le dë, len cutu bi dë le nunëꞌ Dios le cutu benëꞌ lu nëꞌë Bönniꞌ naꞌ. \v 4 Dëcz queëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán, atiꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán naꞌ nac ca tu yeníꞌ ruzeníꞌ lu icj ládxiꞌdauꞌgac bunách. \v 5 Ruzeníꞌ ga nac chul xöhuiꞌ yeníꞌ naꞌ, san cutu caꞌ saquiꞌ usúl yeníꞌ naꞌ le chul xöhuiꞌ. \p \v 6 Dios bsölëꞌë ni bönniꞌ lëꞌ Juan. \v 7 Bidëꞌ bönniꞌ ni quië gaquëꞌ nu gun lnaꞌ lau. Bidëꞌ quië gunëꞌ lnaꞌ lau queëꞌ Bönniꞌ naꞌ naquëꞌ yeníꞌ, quië tséjlëꞌgac Dios yúguꞌtë bunách niꞌa qui lë naꞌ runëꞌ lnaꞌ lau. \v 8 Cutu naquëꞌ yeníꞌ naꞌ Juan, san bidëꞌ quië gunëꞌ lnaꞌ lau queëꞌ Bönniꞌ naꞌ naquëꞌ yeníꞌ. \v 9 Niꞌ ryaziëꞌ yödzlyú ni Bönniꞌ naꞌ naquëꞌ yeníꞌ le nac gdu, atiꞌ ruzeniꞌë lu icj ládxiꞌdauꞌgac yúguꞌtë bunách. \p \v 10 Bdxinëꞌ yödzlyú ni Bönniꞌ naꞌ naquëꞌ yeníꞌ, atiꞌ lu nëꞌë Lëꞌ Dios benëꞌ yödzlyú ni, san cutu guluúnbëꞌë Lëꞌ bunách yödzlyú. \v 11 Bdxinëꞌ ga naqui queëꞌ, san cutu caꞌ gulazíꞌ lu naꞌquëꞌ Lëꞌ bönniꞌ nabáblenëꞌ. \v 12 Yúguꞌtë bönniꞌ gulazíꞌ lu naꞌquëꞌ Lëꞌ, bönniꞌ niꞌ gulayejlëꞌë Jesús, Lëꞌ benëꞌ ga dë lu naꞌquëꞌ lacquëꞌ zxiꞌnëꞌ Dios. \v 13 Nacquëꞌ zxiꞌnëꞌ Dios bönniꞌ ni, clëg le nacquëꞌ zxiꞌngac bunách, len clëg le naljquëꞌ niꞌa qui le taꞌzë́ ládxiꞌgac bunách, o niꞌa qui tu le rëꞌnnëꞌ tu bönniꞌ, san nacquëꞌ cni le rëꞌncznëꞌ Dios. \p \v 14 Böaquëꞌ bunách Bönniꞌ naꞌ naquëꞌ Didzaꞌ, len tu chiꞌz gzóalenëꞌ rëꞌu, gdu dzaggac Lëꞌ le ruzáꞌ ladxëꞌë queëruꞌ Dios len le nac gdutë li. Bléꞌituꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ, atiꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ naꞌ nac le ruiꞌ queëbiꞌ biꞌi laꞌz dui qui, Nu naꞌ nac Xuzbiꞌ. \v 15 Benëꞌ lnaꞌ lau queëꞌ Bönniꞌ naꞌ Juan, len bëꞌë zidzj didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―Naquëꞌ Bönniꞌ ni Nu naꞌ gdíxjöꞌa qui, gniaꞌ: “Bönniꞌ ziꞌa záꞌtëlëꞌ ca nedaꞌ náctërëꞌ blau ca nedaꞌ, le zoaczëꞌ Lëꞌ ziꞌal ca nedaꞌ.” \p \v 16 Le nac gdu queëꞌ buziꞌruꞌ xbey yúguꞌtëruꞌ, lë naꞌ buzáꞌ ladxëꞌë queëruꞌ, len zianr caꞌ le ruzáꞌ ladxëꞌë queëruꞌ. \v 17 Bdxin queëruꞌ zxba queëꞌ Dios lu nëꞌë Moisés, san le ruzáꞌ ladxëꞌë queëruꞌ Dios len le nac gdutë li guladxín queëruꞌ lu nëꞌë Jesucristo. \v 18 Gatga nu bleꞌi Dios, san Lëꞌ, laꞌz dui Zxiꞌnëꞌ Dios, Nu naꞌ nadxíꞌitsquinëꞌ Dios Xuz, Lëꞌ naꞌ benëꞌ ga núnbëꞌruꞌ‑nëꞌ Dios. \s1 Le benëꞌ lnaꞌ lau queëꞌ Jesús Juan, bönniꞌ buquilëꞌ bunách nis \p \v 19 Lë ni nac le benëꞌ lnaꞌ lau Juan, catiꞌ niꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ nacuꞌë Jerusalén gulasölëꞌë ga zoëꞌ Juan yuguꞌ bxuz len yuguꞌ bönniꞌ zxiꞌn xsoëꞌ Leví, nup nacgac niꞌa naꞌquëꞌ bxuz, quië laꞌnabnëꞌ Juan naꞌ, laꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nuzxa bönniꞌ liꞌ? \p \v 20 Yalj lulu bëꞌë didzaꞌ Juan len cutu gdáꞌbaguëꞌë, san gdíxjöꞌë catëz nac, rnëꞌ: \p ―Cutu nacaꞌ Cristo, Bönniꞌ naꞌ gzxiꞌ lu nëꞌë Dios gsölëꞌë queëruꞌ. \p \v 21 Niꞌr gulanabnëꞌ lëꞌ leyúbl, tëꞌ lëꞌ: \p ―¿Nuzxa caz liꞌ? ¿Naruꞌ nacuꞌ liꞌ Elías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios? \p Gnëꞌ Juan: \p ―Cutu nacaꞌ. \p Niꞌr tëꞌ lëꞌ: \p ―¿Naruꞌ nacuꞌ liꞌ bönniꞌ naꞌ ral‑laꞌ guidëꞌ guꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios? \p Bubiꞌë didzaꞌ Juan, rnëꞌ: \p ―Clëg nedaꞌ. \p \v 22 Niꞌr tëꞌ lëꞌ: \p ―¿Nuzxa caz nacuꞌ? Gdixjöiꞌ netuꞌ quië gac quíxjöiꞌtuꞌ nup gulasölaꞌ netuꞌ. ¿Bizxa rnauꞌ liꞌ nuzxa nacuꞌ? \p \v 23 Bubiꞌë didzaꞌ Juan, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nedaꞌ nacaꞌ bönniꞌ naꞌ, nayúj lu guich laꞌy ca nac queëꞌ, rna: “Ryön chiꞌi nu rulídz lu latj caꞌz, rna: Gul‑bíj li nöz gdxin queëliꞌ Xanruꞌ.” Cni gnëꞌ Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p \v 24 Nacquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo bönniꞌ naꞌ nasö́laꞌquëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ. \v 25 Gulanabnëꞌ Juan, tëꞌ lëꞌ: \p ―¿Bizx quië ruquiluꞌ bunách nis chquiꞌ cutu nacuꞌ liꞌ Cristo, len cutu nacuꞌ Elías, len cutu nacuꞌ bönniꞌ naꞌ ral‑laꞌ guidëꞌ guꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios? \p \v 26 Bubiꞌë didzaꞌ Juan naꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nedaꞌ ruquilaꞌ bunách nis lu nis, san gatsj lahuiꞌl ga zoaliꞌ zoëꞌ bönniꞌ cutu núnbëꞌliꞌ‑nëꞌ. \v 27 Bönniꞌ ni naquëꞌ Bönniꞌ naꞌ ziꞌa záꞌtëlëꞌ ca nedaꞌ, len náctërëꞌ blau ca nedaꞌ, atiꞌ cutu nacaꞌ lsacaꞌ nedaꞌ uleycjaꞌ lölëꞌ nudë́ꞌë. \p \v 28 Yúguꞌtë lë ni guc lu xyu yödz Betábara, ga nac yetsláꞌa yegu Jordán, zacaꞌ ga rlen gbidz, ga niꞌ buquilëꞌ bunách nis Juan. \s1 Jesús naquëꞌ ca böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ tuꞌdöddëꞌ‑baꞌ lahuëꞌ Dios niꞌa qui dul‑laꞌ \p \v 29 Dza buróp niꞌ Juan bléꞌinëꞌ Jesús, zëꞌë ga zoëꞌ, atiꞌ rnëꞌ: \p ―Gul‑yutscaꞌ. Bönniꞌ ni naquëꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ queëꞌ Dios, rugǘëꞌ dul‑laꞌ quegac bunách yödzlyú. \v 30 Lëꞌ naquëꞌ bönniꞌ naꞌ gniaꞌ queëꞌ: “Ziꞌa záꞌtëlëꞌ ca nedaꞌ tu bönniꞌ, náctërëꞌ blau ca nedaꞌ, le zoaczëꞌ ziꞌal ca nedaꞌ.” \v 31 Cutu núnbëꞌa‑nëꞌ nedaꞌ ziꞌal, san bidaꞌ, ruquilaꞌ bunách nis quië lunbëꞌ Lëꞌ bunách Israel. \p \v 32 Benëꞌ lnaꞌ lau queëꞌ Lëꞌ Juan, rnëꞌ: \p ―Bléꞌidaꞌ‑nëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, bötjëꞌ brujëꞌ yehuaꞌ yubá, gnëꞌë ca rnaꞌbaꞌ budödauꞌ, atiꞌ bdxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús len bugáꞌnlenëꞌ Lëꞌ. \v 33 Cutu núnbeꞌidaꞌ Lëꞌ nedaꞌ ziꞌal. Gudx nedaꞌ Nu naꞌ bsölaꞌ nedaꞌ uquilaꞌ bunách nis, gnëꞌ: “Catiꞌ gléꞌinuꞌ‑nëꞌ huötjëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, tsajsóalenëꞌ Bönniꞌ len ugáꞌnlenëꞌ Lëꞌ, Bönniꞌ ni gunëꞌ le ruluíꞌz yöl‑laꞌ rdil nis ni, uchiziëꞌ bunách Dios Böꞌ Laꞌy.” \v 34 Naꞌa, chbléꞌidaꞌ lë naꞌ len runaꞌ lnaꞌ lau queëꞌ Bönniꞌ ni, naquëꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios. \s1 Yuguꞌ bönniꞌ usë́d ziꞌal queëꞌ Jesús \p \v 35 Yetú dza caꞌ, leyúbl zoëꞌ niꞌ Juan atiꞌ nacuáꞌlenëꞌ lëꞌ chopëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ lëꞌ. \v 36 Catiꞌ Juan naꞌ bléꞌinëꞌ Jesús, rdödëꞌ niꞌ, niꞌr gudxëꞌ bönniꞌ naꞌ daꞌquëꞌ lëꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑yutscaꞌ. Niꞌ zoëꞌ bönniꞌ naꞌ naquëꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ queëꞌ Dios. \p \v 37 Gulayönnëꞌ didzaꞌ ni bëꞌë Juan chopëꞌ bönniꞌ naꞌ daꞌquëꞌ lëꞌ, atiꞌ yajnauquëꞌ Jesús. \v 38 Niꞌr bueycjëꞌ Jesús len bléꞌinëꞌ chopëꞌ ni nauquëꞌ Lëꞌ, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizxa rguiljliꞌ? \p Tëꞌ Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, ¿gazx zuꞌ? \p \v 39 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑dá, uyuliꞌ. \p Niꞌr yjáclenëꞌ Lëꞌ len gulaléꞌinëꞌ ga naꞌ zoëꞌ, atiꞌ gulugáꞌnlenëꞌ Lëꞌ dza naꞌ, le chzaꞌ ral. \p \v 40 Andrés, böchëꞌë Simón Pedro, naquëꞌ tuëꞌ bönniꞌ chopëꞌ niꞌ gulayönnëꞌ didzaꞌ bëꞌë Juan len yajnauquëꞌ Jesús. \v 41 Andrés naꞌ, ziꞌal yajtiljëꞌ bönniꞌ böchëꞌë, lëꞌ Simón, atiꞌ rëꞌ lëꞌ: \p ―Chbdzö́lituꞌ‑nëꞌ Mesías. \p Mesías nac tu didzaꞌ hebreo le rna lu didzaꞌ griego: “Cristo”, atiꞌ lu didzaꞌ xidzaꞌ: “Bönniꞌ naböczëꞌ Dios”. \p \v 42 Niꞌr Andrés naꞌ laꞌ bchëꞌtëꞌ Simón ga naꞌ zoëꞌ Jesús. Catiꞌ bléꞌinëꞌ lëꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Liꞌ nacuꞌ Simón, zxiꞌnëꞌ Jonás. Naꞌa, siꞌ lauꞌ Cefas. \p Cefas nac caꞌ tu didzaꞌ hebreo le rna: “Pedro” lu didzaꞌ griego, atiꞌ lu didzaꞌ xidzaꞌ: “Guiöj”. \s1 Jesús rulidzëꞌ Felipe len Natanael \p \v 43 Catiꞌ zaꞌ reníꞌ yetú dza, guꞌnnëꞌ Jesús tsijëꞌ luyú Galilea, atiꞌ yajxaquëꞌë Felipe, len rëꞌ lëꞌ: \p ―Gdaꞌ nedaꞌ. \p \v 44 Naquëꞌ Felipe bönniꞌ yödz Betsaida, le nac ladzquëꞌ Andrés len Pedro. \v 45 Felipe bdzölnëꞌ Natanael, len rëꞌ lëꞌ: \p ―Chbdzö́lituꞌ‑nëꞌ bönniꞌ naꞌ buzujëꞌ queëꞌ lu guich Moisés lu zxba queëꞌ Dios, atiꞌ guluzujëꞌ caꞌ queëꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. Bönniꞌ ni Jesús, zxiꞌnëꞌ José, bönniꞌ yödz Nazaret. \p \v 46 Natanael rëꞌ lëꞌ: \p ―¿Naruꞌ hualaꞌtsa Nazaret tu le nac dxiꞌa? \p Felipe rëꞌ lëꞌ: \p ―Gda uyúꞌ. \p \v 47 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús zëꞌë ga zoëꞌ Natanael naꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑yú ni bönniꞌ naquëꞌ gdu bönniꞌ Israel len cutu rnazëꞌ caꞌ bönniꞌ ni. \p \v 48 Niꞌr Natanael gnabnëꞌ Jesús, rëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Naruꞌ núnbëꞌtsuꞌ nedaꞌ? \p Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Catiꞌ ziꞌa ulídztërëꞌ liꞌ Felipe, catiꞌ niꞌ zuꞌ zxan yag higo, bléꞌidaꞌ liꞌ. \p \v 49 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Natanael, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, Liꞌ nacuꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios. Liꞌ nacuꞌ Nu gna beꞌi bunách Israel. \p \v 50 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―¿Réjlëꞌtsuꞌ, le gudxaꞌ liꞌ: “Bléꞌidaꞌ liꞌ zxan yag higo”? Yuguꞌ le zxöntër ca lë ni hualéꞌinuꞌ. \p \v 51 Lëzcaꞌ cni rëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, gléꞌiliꞌ nayálj luzxbá, len yuguꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios taꞌbenëꞌ len tuꞌhuötjëꞌ ga zoaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \c 2 \s1 Lni qui yöl‑laꞌ rutság naꞌ guc lu yödz Caná \p \v 1 Catiꞌ chguc tsonn dza, guc lni qui yöl‑laꞌ rutság naꞌ lu yödz Caná luyú Galilea, atiꞌ zoanu niꞌ xnëꞌë Jesús. \v 2 Lëzcaꞌ zoa nu bulídz Jesús len yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ djaquëꞌ lni naꞌ. \v 3 Catiꞌ byadzj xisi uva liꞌjëꞌ, niꞌr gudxnu Jesús xnëꞌë, rnanu: \p ―Cutur dë xisi uva liꞌjëꞌ. \p \v 4 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ‑nu: \p ―Nguldauꞌ. ¿Bizx quië rulidzuꞌ nedaꞌ? Cutu caꞌ rdxini dza uluꞌa lahui yöl‑laꞌ huac quiaꞌ. \p \v 5 Niꞌr gudxnu‑nëꞌ bönniꞌ huen dxin taꞌguꞌë le tahuëꞌ xnëꞌë Jesús, rnanu: \p ―Gul‑gún yúguꞌtë le guiëꞌ lbiꞌiliꞌ. \p \v 6 Nacuáꞌ niꞌ xop yusuꞌ guiöj tuꞌgunëꞌ dxin bönniꞌ judío catiꞌ tuꞌpáꞌ cuinquëꞌ ca nalëbcnëꞌ tunëꞌ, len rúdzugac chop tsonn röꞌö nis tu tu yusuꞌ naꞌ. \v 7 Gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑dzáꞌ nis yuguꞌ yusuꞌ ni. \p Guludzë́ꞌë nis yuguꞌ yusuꞌ naꞌ. \v 8 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑gachiꞌ naꞌa, len gul‑tsjuáꞌ lahuëꞌ bönniꞌ zoëꞌ raꞌ yusuꞌ. \p Yjuaꞌquëꞌ naꞌ. \v 9 Buyúëꞌ chquiꞌ nazxíꞌ nis naꞌ nuhuöác xisi uva bönniꞌ naꞌ zoëꞌ raꞌ yusuꞌ, san cutu ráquibeꞌinëꞌ gazx zaꞌ. Nözcnëꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ gláchëꞌë nis naꞌ. Niꞌr bulidzëꞌ bönniꞌ utság nëꞌë bönniꞌ naꞌ zoëꞌ raꞌ yusuꞌ, \v 10 len rëꞌ lëꞌ: \p ―Ziꞌal tuꞌnödzjëꞌ xisi uva nacr szxiꞌ yúguꞌtë bönniꞌ, len catiꞌ chgliꞌjëꞌ szxöni, niꞌr tuꞌnödzjëꞌ le cunazxíꞌ. Liꞌ, ga bdxintë naꞌa ben chiꞌu xisi uva nacr szxiꞌ. \p \v 11 Yöl‑laꞌ huac nac bëꞌ ni benëꞌ Jesús lu yödz Caná luyú Galilea nac le rzu lau yuguꞌ yöl‑laꞌ huac gunëꞌ. Cni guc, buluꞌë lahui yöl‑laꞌ zxön queëꞌ, atiꞌ gulayejlëꞌë Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \p \v 12 Gdöd naꞌ gyijëꞌ Jesús yödz Capernaum, dzagquëꞌ Lëꞌ xnëꞌë len yuguꞌ bönniꞌ böchëꞌë len yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ zian dza gulacuꞌë Capernaum naꞌ. \s1 Rulatjëꞌ Jesús löꞌa gdauꞌ, rubijëꞌ nup tun le cural‑laꞌ lun niꞌ \p \v 13 Catiꞌ chzoa gdxin Lni Pascua catiꞌ tuꞌspanëꞌ bönniꞌ judío ca benëꞌ Dios, buslë́ꞌ xuz xtauꞌquëꞌ luyú Egipto, gyijëꞌ Jesús Jerusalén. \v 14 Lu yödz naꞌ yajxaquëꞌë Jesús dzöꞌë löꞌa gdauꞌ bönniꞌ tútiꞌë‑baꞌ yuguꞌ bëdx, len yuguꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ, len yuguꞌ budödauꞌ, böaꞌ bëdx naꞌ tuꞌdödcdëꞌ‑baꞌ lahuëꞌ Dios. Röꞌquëꞌ caꞌ niꞌ bönniꞌ tuꞌtsë́ꞌë dumí zaꞌ gdutë yödzlyú. \v 15 Catiꞌ bléꞌinëꞌ lë ni Jesús, buzal‑lëꞌ yuguꞌ du las le quindëꞌ bunách naꞌ, atiꞌ bulaguëꞌë yúguꞌtëꞌ niꞌl löꞌa gdauꞌ, len bulaguëꞌë‑baꞌ caꞌ niꞌl yuguꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ len yuguꞌ bëdx. Bësiëꞌ lu yu dumí quequëꞌ bönniꞌ naꞌ tuꞌtsë́ꞌë dumí, len brixëꞌ yuguꞌ blag quequëꞌ. \v 16 Niꞌr Jesús gudxëꞌ bönniꞌ naꞌ tútiꞌë‑baꞌ yuguꞌ budödauꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑cúa ni yuguꞌ lë ni. Cutu úniliꞌ yëꞌy lidxëꞌ Xuzaꞌ. \p \v 17 Niꞌr yajneycnëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús le nayúj lu guich laꞌy, rna: “Le ruiꞌtsca ladxaꞌa lidxuꞌ, regui rla ládxiꞌdauꞌhuaꞌ.” \p \v 18 Niꞌr gulubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ nacuꞌë niꞌ, tëꞌ Jesús: \p ―¿Bizxa yöl‑laꞌ huac uluiꞌinuꞌ netuꞌ le gac bëꞌ dë lu naꞌu runuꞌ yuguꞌ lë ni? \p \v 19 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑quíndj gdauꞌ ni, atiꞌ tsonn dzaz uchisaꞌ lei. \p \v 20 Niꞌr tëꞌ Lëꞌ bönniꞌ judío, taꞌnë́ꞌ: \p ―Gdu xopʉ́n iz gyaꞌ gdauꞌ ni, atiꞌ Liꞌ, ¿tsonn dzaz uchistsuꞌ lei? \p \v 21 Gdauꞌ naꞌ bëꞌë didzaꞌ qui Jesús nac laꞌ cuinczëꞌ. \v 22 Qui lë ni naꞌ, catiꞌ bubanëꞌ Jesús lu yöl‑laꞌ gut, yajneycnëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús ca naꞌ gnëꞌ, atiꞌ gulayejlëꞌë le nayúj lu guich laꞌy lencaꞌ yuguꞌ didzaꞌ bëꞌë Jesús. \s1 Jesús nunbëꞌë yúguꞌtë bunách \p \v 23 Catiꞌ niꞌ zoëꞌ Jesús Jerusalén, catiꞌ rac Lni Pascua naꞌ, gulayejlëꞌ Jesús bunách zian, le gulaléꞌinëꞌ yuguꞌ yöl‑laꞌ huac runëꞌ. \v 24 Cutu buzxöni ladxëꞌë lequëꞌ Jesús, le núnbëꞌczëꞌ yúguꞌtë bunách. \v 25 Cutu naquinnëꞌ Jesús nu quixjöiꞌ Lëꞌ ca nacgac bunách, le nözcznëꞌ Lëꞌ le yuꞌu icj ládxiꞌdauꞌgac bunách. \c 3 \s1 Jesús len Nicodemo \p \v 1 Nicodemo, bönniꞌ gdauꞌ fariseo, nabáblenëꞌ yuguꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ. \v 2 Chdzöꞌl bidëꞌ ga zoëꞌ Jesús bönniꞌ ni, len rëꞌ Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi. Ráquibeꞌituꞌ nasölëꞌë Liꞌ Dios quië usëdnuꞌ netuꞌ. Cutu sáquiꞌnëꞌ bönniꞌ gunëꞌ yöl‑laꞌ huac nacgac bëꞌ ca nacgac le cni runuꞌ Liꞌ chquiꞌ cuzóalenëꞌ lëꞌ Dios. \p \v 3 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ liꞌ, nu cugálj leyúbl, cutu caꞌ gleꞌi latj ga niꞌ rna bëꞌë Dios. \p \v 4 Gnabnëꞌ Lëꞌ Nicodemo, rnëꞌ: \p ―¿Nacxcz sáquiꞌnëꞌ bönniꞌ galjëꞌ leyúbl catiꞌ chnaquëꞌ bönniꞌ gul? ¿Naruꞌ huactsa uꞌë leyúbl lëꞌnu xnëꞌë, atiꞌ galjëꞌ yetú? \p \v 5 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ liꞌ. Nu bönniꞌ cugaljëꞌ niꞌa qui nis len niꞌa queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, cutu gac tsaziëꞌ ga rna bëꞌë Dios. \v 6 Nu naꞌ nalj lu niꞌa lu naꞌ bunách, bunáchz nac, san nu nalj niꞌa queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, Böꞌ Laꞌy nabani nu naꞌ. \v 7 Cutu ubannuꞌ le rëpaꞌ liꞌ, run bayúdx galjuꞌ leyúbl. \v 8 Gátiꞌtëz reycj böꞌ, atiꞌ ryönnuꞌ rnë böꞌ naꞌ, san cutu nöznuꞌ gazx zaꞌ, o gazx zeaj. Lëzcaꞌ cni rac quegac nup naljgac niꞌa queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy. \p \v 9 Niꞌr gnabnëꞌ Jesús Nicodemo, rnëꞌ: \p ―¿Nacxcz gac lë ni? \p \v 10 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―¿Rusë́dtsanuꞌ liꞌ bunách Israel, len cutu nöznuꞌ yuguꞌ lë ni? \v 11 Le nactë rëpaꞌ liꞌ, le nö́zituꞌ ruiꞌtuꞌ didzaꞌ qui, len le bléꞌituꞌ runtuꞌ lnaꞌ lau qui, san cutu rziꞌ lu naꞌliꞌ lë naꞌ runtuꞌ lnaꞌ lau. \v 12 Chquiꞌ cutu réjlëꞌliꞌ nedaꞌ catiꞌ ruíꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ didzaꞌ ca nac le rac yödzlyú ni, ¿nacxcz gac tséjlëꞌliꞌ chquiꞌ gyëpaꞌ lbiꞌiliꞌ le tac yehuaꞌ yubá? \p \v 13 ’Gatga grenëꞌ bönniꞌ yehuaꞌ yubá, san tuzaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, bötjaꞌ brujaꞌ yehuaꞌ yubá, atiꞌ zoaczaꞌ niꞌ yehuaꞌ yubá. \v 14 Ca naꞌ benëꞌ Moisés lu latj caꞌz, buchisëꞌ‑baꞌ bël náquinibaꞌ guia, budë́ꞌë‑baꞌ lëꞌi yag, lëzcaꞌ cni run bayúdx gac quiaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, luchisëꞌ nedaꞌ xtsaꞌ. \v 15 Cni gac quiaꞌ, cui laꞌnít yúguꞌtë nup laꞌyejlëꞌ nedaꞌ, san gataꞌ quequëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \s1 Dios nadxíꞌitsquinëꞌ bunách yödzlyú \p \v 16 Le bdxíꞌitsquinëꞌ bunách yödzlyú Dios, budödëꞌ laꞌz dui Zxiꞌnëꞌ, cui laꞌnít yúguꞌtë nup laꞌyejlëꞌ Lëꞌ, san gataꞌ quequëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \v 17 Dios bsölëꞌë Zxiꞌnëꞌ yödzlyú ni, clëg quië gchuguëꞌ quegac bunách yödzlyú ni, san quië lulá bunách yödzlyú ni niꞌa queëꞌ Lëꞌ. \p \v 18 Nu bönniꞌ rejlëꞌë Lëꞌ, Zxiꞌnëꞌ Dios, cutu caꞌ narugu queëꞌ, san bönniꞌ curejlëꞌë Lëꞌ, chnarugu queëꞌ, le cutu rejlëꞌë Lëꞌ, laꞌz dui Zxiꞌnëꞌ Dios. \v 19 Qui lë ni naꞌ chnarugu quegac bunách, le bdxinëꞌ yödzlyú ni Bönniꞌ naꞌ naquëꞌ yeníꞌ, san glunr zxön le nac chul xöhuiꞌ bunách ni ca le glunëꞌ zxön Bönniꞌ naꞌ naquëꞌ yeníꞌ, le nacgac xöhuiꞌ le tunëꞌ. \v 20 Cutu rdzag ládxiꞌquëꞌ yeníꞌ yúguꞌtë bönniꞌ tuꞌë döꞌ, len cutu djaquëꞌ lu yeníꞌ, cui glaꞌ lahui le tunëꞌ. \v 21 Rdxin lu yeníꞌ nu run le nac gdutë li quië gac bëꞌ nungac niꞌa queëꞌ Dios le run nu naꞌ. \s1 Ruꞌë didzaꞌ ca nac queëꞌ Jesús Juan, bönniꞌ ruquilëꞌ bunách nis \p \v 22 Gdöd naꞌ, gyéajlenëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ Lëꞌ Jesús, guladxinëꞌ luyú Judea, atiꞌ niꞌ gzóalenëꞌ lequëꞌ, tuꞌquilëꞌ bunách nis. \v 23 Lëzcaꞌ ruquilëꞌ bunách nis Juan ga nazíꞌ lei Enón, gal‑laꞌ ga dë yödz Salim, le dë niꞌ nis zil. Latj naꞌ taꞌdxín bunách len taꞌdíl nis. \v 24 Rac cni zíꞌatël catiꞌ ziꞌa gdzunëꞌ lidx guia Juan naꞌ. \p \v 25 Niꞌr gulazú lauquëꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ Juan taꞌdíl‑lenëꞌ bönniꞌ judío didzaꞌ ca nac qui yöl‑laꞌ rupáꞌ cuini qui gdauꞌ. \v 26 Guladxinëꞌ ga zoëꞌ Juan len tëꞌ lëꞌ: \p ―Bönniꞌ usëdi. Byutscaꞌ. Ruquilëꞌ bunách nis bönniꞌ naꞌ gzóalenëꞌ liꞌ yetsláꞌa yegu Jordán, bönniꞌ naꞌ benuꞌ lnaꞌ lau queëꞌ, atiꞌ taꞌdxín ga zoëꞌ yúguꞌtë bunách. \p \v 27 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Juan, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu bi dë lu nëꞌë bönniꞌ, chquiꞌ Dios cutu nudödëꞌ lei lu nëꞌë. \v 28 Byö́niczliꞌ lë naꞌ benaꞌ lnaꞌ lau, gniaꞌ: “Cutu nacaꞌ nedaꞌ Cristo”, san Dios nasölëꞌë nedaꞌ quíxjöiꞌdaꞌ bunách ziꞌa zëꞌë Lëꞌ. \v 29 Bönniꞌ naꞌ rziꞌë‑biꞌ biꞌi ngul rutság naꞌbiꞌ naquëꞌ bönniꞌ rutság nëꞌë, san böchiꞌ lzëꞌë bönniꞌ rutság nëꞌë, len dzaguëꞌ lëꞌ, ruzë́ naguëꞌ didzaꞌ ruꞌë, len rudzijnëꞌ le ryönnëꞌ didzaꞌ ruꞌë bönniꞌ rutság nëꞌë. Lëzcaꞌ cni, rudzíjtsquidaꞌ nedaꞌ le rac cni lë ni. \v 30 Run bayúdx gacrëꞌ blau caꞌ Cristo, san nedaꞌ, run bayúdx gacraꞌ cuidiꞌz. \s1 Nu zaꞌ zacaꞌ yehuaꞌ yubál \p \v 31 Gnëꞌ caꞌ Juan: \p ―Bönniꞌ naꞌ zëꞌë zacaꞌ xtsaꞌl náctërëꞌ blau ca yúguꞌtë bunách. Bönniꞌ naquëꞌ bunách yödzlyú ni, qui yödzlyú ni naquëꞌ, len ruꞌë didzaꞌ qui le rac yödzlyú ni, san Bönniꞌ naꞌ zëꞌë zacaꞌ yehuaꞌ yubál náctërëꞌ blau ca yúguꞌtë bunách. \v 32 Bönniꞌ ni runëꞌ lnaꞌ lau qui le bléꞌinëꞌ len le byönnëꞌ, san nutu nu rziꞌ lu nëꞌi le runëꞌ lnaꞌ lau. \v 33 Nútiꞌtëz bönniꞌ rziꞌ lu nëꞌë lë naꞌ runëꞌ lnaꞌ lau, bönniꞌ ni ruluꞌë lahui rejlëꞌë nac gdutë li didzaꞌ ruꞌë Dios. \v 34 Bönniꞌ naꞌ nasölëꞌë Dios, didzaꞌ queëꞌ Dios ruꞌë, le nuzóëꞌ Dios gdu ladxëꞌë lu Bönniꞌ naꞌ Dios Böꞌ Laꞌy. \v 35 Dios Xuz nadxiꞌinëꞌ Zxiꞌnëꞌ, atiꞌ yúguꞌtë le dë chnudödëꞌ lu nëꞌë Zxiꞌnëꞌ naꞌ. \v 36 Nu bönniꞌ rejlëꞌë Dios Zxiꞌn, dë yöl‑laꞌ naꞌbán gdu queëꞌ, san bönniꞌ curejlëꞌë Dios Zxiꞌn, cutu gdél‑liꞌnëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán naꞌ, san nabaguëꞌë zxguiaꞌ lahuëꞌ Dios bönniꞌ naꞌ. \c 4 \s1 Jesús ruíꞌlenëꞌ‑nu didzaꞌ ngul Samaria \p \v 1 Gulayönnëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo ca naꞌ daꞌgac Jesús zianr bunách ca daꞌgac Juan, atiꞌ ruquilëꞌ caꞌ nis zianr bunách ca ruquilëꞌ nis Juan. \v 2 Cutu ruquilëꞌ bunách nis Jesúscz, san tuꞌquilëꞌ bunách nis bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 3 Catiꞌ gúquibeꞌinëꞌ lë ni Jesús, buzë́ꞌë luyú Judea, zijëꞌ leyúbl luyú Galilea. \p \v 4 Ga niꞌ zijëꞌ, run bayúdx tödëꞌ luyú Samaria. \v 5 Cni guc, bdxinëꞌ Jesús tu yödzdauꞌ luyú Samaria, nazíꞌ lei Sicar, gal‑laꞌ ga dë yu naꞌ bunödzjëꞌ Jacob queëbiꞌ José queëꞌ dza niꞌtë. \v 6 Latj naꞌ zoa tu yeru nis nachöꞌnëꞌ ga rëꞌ Jacobo naꞌ. Catiꞌ bdxinëꞌ niꞌ Jesús, gröꞌë raꞌ yeru nis naꞌ le yajxáquiꞌnëꞌ yuꞌë nöz. Guc gdu huagbídz. \v 7 Niꞌr bdxinnu niꞌ ngul Samaria quië siꞌnu nis. Jesús rëꞌ‑nu: \p ―Benn le guiꞌjaꞌ. \p \v 8 Tuzëꞌ zoëꞌ Jesús le chzjaquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ lu yödz zajxiꞌquëꞌ le lahuëꞌ. \v 9 Niꞌr rënu Jesús ngul Samaria naꞌ, rnanu: \p ―¿Rnábtsanuꞌ nedaꞌ le guiꞌjuꞌ, len nacuꞌ bönniꞌ judío? Nedaꞌ ni nacaꞌ ngul Samaria. \p Cni gnanu le cutu taꞌdzág dxiꞌa bunách Samaria len bunách judío. \p \v 10 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ‑nu: \p ―Laꞌnaruꞌ núnbëꞌu le runödzjëꞌ Dios, len nuzxa naꞌ rë liꞌ: “Benn le guiꞌjaꞌ”, liꞌ gnabuꞌ atiꞌ Lëꞌ gunnëꞌ quiuꞌ nis runn yöl‑laꞌ naꞌbán. \p \v 11 Niꞌr rënu Lëꞌ ngul naꞌ, rnanu: \p ―Bönniꞌ, cutu nuꞌu le cuíajnuꞌ nis, atiꞌ yeru nis ni, dxiꞌtër röꞌ. ¿Gazx dë nis naꞌ runn yöl‑laꞌ naꞌbán? \v 12 ¿Naruꞌ náctërtsuꞌ Liꞌ zxön ca xuzruꞌ gul gdöd Jacob, bönniꞌ niꞌ bennëꞌ queëtuꞌ yeru nis ni, ga ni gzxiꞌë nis guꞌë, len gliꞌjbiꞌ caꞌ zxiꞌnëꞌ, len glëꞌjbaꞌ caꞌ böaꞌ bëdx queëꞌ? \p \v 13 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ‑nu: \p ―Nútiꞌtëz nu guiꞌj nis ni, leyúbl ubídx nis, \v 14 san nu guiꞌj nis naꞌ unödzjaꞌ nedaꞌ, cutur gbidx icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ, le unödzjaꞌ queëꞌ nis naꞌ gac lu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ ca tu ga ralj nis, le güiꞌ queëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \p \v 15 Niꞌr rënu Lëꞌ ngul naꞌ, rnanu: \p ―Bönniꞌ, benn quiaꞌ nis naꞌ, quië cutur ubidxaꞌ, len cutur duxiꞌa nis ni. \p \v 16 Jesús rëꞌ‑nu: \p ―Gyeaj, yajlidzëꞌ bönniꞌ quiuꞌ, atiꞌ huöduꞌ ni. \p \v 17 Bubiꞌinu didzaꞌ ngul naꞌ, rënu Lëꞌ: \p ―Cutu nu zoa bönniꞌ quiaꞌ. \p Niꞌr Jesús rëꞌ‑nu: \p ―Ca nacz rnauꞌ, “cutu nu zoa bönniꞌ quiaꞌ”, \v 18 le chgzóalenuꞌ gayuꞌ bönniꞌ, atiꞌ bönniꞌ naꞌ zóalenuꞌ‑nëꞌ naꞌa, cutu naquëꞌ bönniꞌ quiuꞌ. Didzaꞌ ni ruꞌu, ca nacz rnauꞌ. \p \v 19 Niꞌr rënu Lëꞌ ngul naꞌ, rnanu: \p ―Bönniꞌ, runi nedaꞌ nacuꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \v 20 Gulayíj ládxiꞌquëꞌ Dios xuz xtauꞌruꞌ lu guiꞌa ni, san rnaliꞌ lbiꞌiliꞌ Jerusalén nac ga ral‑laꞌ laꞌyíj ládxiꞌgac Dios bunách. \p \v 21 Jesús rëꞌ‑nu: \p ―Ngul, gyejlëꞌ nedaꞌ. Zaꞌ dza catiꞌ tsej ládxiꞌliꞌ‑nëꞌ Dios Xuz zal‑laꞌ cutu dusoaliꞌ guíꞌadauꞌ ni, len cutu tsajsoaliꞌ Jerusalén. \v 22 Lbiꞌiliꞌ rej ládxiꞌliꞌ Nu cu núnbëꞌliꞌ, san netuꞌ núnbëꞌtuꞌ Nu naꞌ rej ládxiꞌtuꞌ, le benëꞌ queëꞌ Dios glaꞌ lahui yöl‑laꞌ ruslá niꞌa quequëꞌ bönniꞌ judío. \v 23 Naꞌa, zaꞌ dza, len chrdxin dza naꞌ, catiꞌ nup le nactë taꞌyíj ládxiꞌgac Dios, laꞌyíj ládxiꞌquëꞌ Lëꞌ, zóalenëꞌ lequëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy len le nac gdutë li, le rëꞌnnëꞌ Dios Xuz lacquëꞌ queëꞌ bönniꞌ laꞌyíj ládxiꞌquëꞌ Lëꞌ cni. \v 24 Dios naquëꞌ Böꞌ, atiꞌ nup taꞌyíj ládxiꞌgac Lëꞌ, run bayúdx laꞌyíj ládxiꞌquëꞌ Lëꞌ, zóalenëꞌ lequëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy len le nac gdutë li. \p \v 25 Niꞌr rënu Lëꞌ ngul naꞌ, rnanu: \p ―Nözdaꞌ ral‑laꞌ guidëꞌ Mesías, Bönniꞌ naꞌ lëꞌ Cristo. Catiꞌ guidrëꞌ Lëꞌ quíxjöiꞌnëꞌ rëꞌu yúguꞌtë. \p \v 26 Jesús rëꞌ‑nu: \p ―Lëczëꞌ, ruíꞌlenëꞌ liꞌ didzaꞌ. \p \v 27 Ractë cni guludxinëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, atiꞌ gulubannëꞌ le ruíꞌlenëꞌ‑nu ngul didzaꞌ, san cutu burúguinëꞌ gnabnëꞌ Lëꞌ nitúëꞌ, cugnë́ꞌ: “¿Bizxa rnabnuꞌ lënu?” o: “¿Bizxa didzaꞌ ruíꞌlenuꞌ‑nu?” \v 28 Niꞌr bucaꞌnnu niꞌ xchöꞌnu ngul naꞌ, atiꞌ böajnu laꞌ yödz, zjödxnu nup nacuáꞌ niꞌ, \v 29 rnanu: \p ―Gul‑dá, gléꞌiliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ gudxëꞌ nedaꞌ yúguꞌtë le chnunaꞌ. ¿Naruꞌ cunactsëꞌ Lëꞌ Cristo? \p \v 30 Niꞌr gularúj bunách yödz naꞌ, guladxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús. \p \v 31 Tsal niꞌ zhuöjnu ngul naꞌ, glunëꞌ bayúdx bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, tëꞌ Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, gdagu. \p \v 32 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Dë tu le rahuaꞌ, le cunö́ziliꞌ. \p \v 33 Niꞌr gulanabi lzaꞌquëꞌ tuëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nuzxa chdguaꞌtsa le gdahuëꞌ? \p \v 34 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nabánidaꞌ nac gunaꞌ ca rëꞌnnëꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ, len udx gunaꞌ xchinëꞌ. \v 35 Cni rnaliꞌ lbiꞌiliꞌ: “Yetáp beoꞌ huadxín dza lapruꞌ.” Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Gul‑chís lauliꞌ uyuliꞌ bunách nacgac ca gap naduzgac, le chnabidxgac quië tsajlapruꞌ. \v 36 Bönniꞌ naꞌ rlapëꞌ rziꞌë lazxjëꞌ, atiꞌ lë naꞌ rlapëꞌ bönniꞌ naꞌ, nac quië gataꞌ quegac bunách yöl‑laꞌ naꞌbán gdu, quië gac ludziji tsazxö́n nu raz len nu rlap. \v 37 Nac gdutë li lë naꞌ rna cni: “Tu nu raz, len yetú nu rlap.” \v 38 Nedaꞌ bsölaꞌa lbiꞌiliꞌ tsajlapliꞌ ga cutu guzliꞌ. Glun dxin glaz bunách yubl, atiꞌ lbiꞌiliꞌ ruziꞌliꞌ xbey dxin naꞌ nunquëꞌ. \p \v 39 Gulayejlëꞌë Jesús zian bunách Samaria nacuáꞌ yödz Sicar naꞌ niꞌa qui xtídzaꞌnu ngul naꞌ, bennu lnaꞌ lau queëꞌ, gnanu: “Gudxëꞌ nedaꞌ yúguꞌtë le chnunaꞌ.” \v 40 Catiꞌ guladxinëꞌ bönniꞌ Samaria ga niꞌ zoëꞌ Jesús, glátaꞌyuëꞌ lahuëꞌ ugáꞌnlenëꞌ lequëꞌ. Yechóp dza bugaꞌnëꞌ niꞌ Jesús. \v 41 Cni guc, gulayejlëꞌë Lëꞌ ziántërëꞌ caꞌ bönniꞌ niꞌ niꞌa qui didzaꞌ bëꞌë Jesús. \v 42 Niꞌr glëꞌ‑nu ngul naꞌ bönniꞌ niꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Naꞌa réjlëꞌtuꞌ Lëꞌ, clëgz niꞌa qui didzaꞌ bëꞌu liꞌ, san lëzcaꞌ le byö́nituꞌ Lëꞌ netuꞌ, len nö́zituꞌ le nactë naquëꞌ Cristo, Nu ruslá bunách yödzlyú, bönniꞌ ni. \s1 Ruúnëꞌ Jesús zxiꞌnëꞌ tuëꞌ bönniꞌ dë lu nëꞌë \p \v 43 Yechóp dza caꞌ, buzë́ꞌë Jesús luyú Samaria, zijëꞌ luyú Galilea. \v 44 Cni benëꞌ, le gdíxjöꞌë Lëczëꞌ Jesús, gnëꞌ: “Cutu tun ba laꞌn bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, bunách uládz queëꞌ.” \v 45 Catiꞌ bdxinëꞌ Jesús luyú Galilea, glunëꞌ Lëꞌ ba laꞌn bönniꞌ Galilea naꞌ le yjaquëꞌ caꞌ Jerusalén catiꞌ guc Lni Pascua len gulaléꞌinëꞌ le benëꞌ niꞌ Jesús. \p \v 46 Niꞌr böjëꞌ Jesús yödz Caná luyú Galilea, ga niꞌ benëꞌ ga böac xisi uva nis. Lu yödz Capernaum naꞌ zoëꞌ bönniꞌ dë lu nëꞌë uláz queëꞌ bönniꞌ rna bëꞌë, atiꞌ réꞌibiꞌ biꞌi bönniꞌ queëꞌ bönniꞌ naꞌ dë lu nëꞌë. \v 47 Catiꞌ byönnëꞌ bönniꞌ ni chbuzë́ꞌë Jesús luyú Judea len budxinëꞌ luyú Galilea naꞌ, niꞌr gyijëꞌ ga naꞌ zoëꞌ Jesús, len gútaꞌyuëꞌ lahuëꞌ guidëꞌ lidxëꞌ, duhuenëꞌ‑biꞌ biꞌi bönniꞌ queëꞌ naꞌ, le chraqui gatbiꞌ. \v 48 Niꞌr Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Cutu caꞌ tséjlëꞌliꞌ chquiꞌ cutu gléꞌiliꞌ le nacgac bëꞌ len yuguꞌ yöl‑laꞌ huac gunaꞌ. \p \v 49 Niꞌr gudxëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ dë lu nëꞌë uláz queëꞌ bönniꞌ rna bëꞌë, rnëꞌ: \p ―Bönniꞌ, diaꞌtë qui nadxi gatbiꞌ biꞌi quiaꞌ. \p \v 50 Niꞌr Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Böaj lidxuꞌ. Nabanbiꞌ biꞌi quiuꞌ. \p Gyejlëꞌë didzaꞌ bëꞌë Jesús bönniꞌ ni, atiꞌ zhuöjëꞌ. \v 51 Tsal niꞌ yuꞌë nöz zhuöjëꞌ, duxíꞌgal‑laꞌquëꞌ lëꞌ bönniꞌ huen dxin queëꞌ atiꞌ gulaguíxjöiꞌnëꞌ lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Nabanbiꞌ biꞌi quiuꞌ. \p \v 52 Gnabnëꞌ lequëꞌ bat cal gzu lau ruhuöác ládxiꞌbiꞌ. Tëꞌ lëꞌ: \p ―Baꞌy, gdu huagbídz, burúj tu xla yuꞌubiꞌ. \p \v 53 Niꞌr gúquibeꞌinëꞌ xuzbiꞌ biꞌi naꞌ, böacbiꞌ catiꞌ niꞌ bë́ꞌlenëꞌ lëꞌ didzaꞌ Jesús, gudxëꞌ lëꞌ: “Nabanbiꞌ biꞌi quiuꞌ.” Qui lë ni naꞌ gyejlëꞌë Jesús atiꞌ gulayejlëꞌ caꞌ Lëꞌ bunách nacuáꞌ lidxëꞌ. \p \v 54 Yöl‑laꞌ huac ni nac le buróp benëꞌ Jesús catiꞌ niꞌ zoëꞌ luyú Galilea, gdöd buzë́ꞌë luyú Judea. \c 5 \s1 Ruúnëꞌ Jesús bönniꞌ nacuꞌnëꞌ bin ga nazíꞌ lei Betesda \p \v 1 Gdöd guc lë ni, guc lni quequëꞌ bönniꞌ judío, atiꞌ gyijëꞌ Jesús Jerusalén. \v 2 Lu yödz naꞌ, gal‑laꞌ ga tuꞌúꞌubaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ, dë tu pil nis zxön, nazíꞌ lei Betesda lu didzaꞌ hebreo, len nacuáꞌ gayuꞌ nchil don qui. \v 3 Yuguꞌ nchil naꞌ dëquëꞌ zian bönniꞌ téꞌinëꞌ, bönniꞌ nachúl lauquëꞌ, len bönniꞌ cutaꞌzë́ꞌë, len bönniꞌ nacuꞌnquëꞌ bin. Taꞌbözëꞌ bat cal utá cuini nis naꞌ. \v 4 Cni rac, le ruhuötjëꞌ tu chiꞌi hueaj gbaz laꞌy queëꞌ Dios, ryaziëꞌ lu nis naꞌ, len rutë́ꞌ nis naꞌ. Huöactëꞌ ca nac bítiꞌtëz guidzhuë́ꞌ rac queëꞌ bönniꞌ tsajtsuꞌë ziꞌal lu nis naꞌ catiꞌ rutá cuini. \v 5 Zoëꞌ niꞌ bönniꞌ, chguc chizxunuꞌ uruáꞌ iz réꞌinëꞌ. \v 6 Catiꞌ bléꞌinëꞌ dëꞌ niꞌ bönniꞌ huëꞌ naꞌ Jesús, len ráquibeꞌinëꞌ chguc zian iz réꞌinëꞌ, gnabnëꞌ lëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿I rëꞌnnuꞌ huöacuꞌ? \p \v 7 Bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ huëꞌ naꞌ, rëꞌ Jesús: \p ―Bönniꞌ, nutu nu zoa cuꞌu nedaꞌ lu nis naꞌ catiꞌ rutá cuini. Tsal zijaꞌ nedaꞌ, ryaziëꞌ bönniꞌ yubl ziꞌal ca nedaꞌ. \p \v 8 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Gyasch. Buaꞌ le deynuꞌ, len gzëꞌi. \p \v 9 Laꞌ böactëꞌ bönniꞌ naꞌ, atiꞌ buꞌë le gútiꞌnëꞌ len gzëꞌë. Dza naꞌ rac cni nac dza laꞌy quequëꞌ bönniꞌ judío. \v 10 Niꞌr glëꞌ bönniꞌ naꞌ nuhuöaquëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Dza laꞌy nac naꞌa. Cutu ral‑laꞌ uꞌu le rátiꞌnuꞌ. \p \v 11 Bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gudxczëꞌ nedaꞌ bönniꞌ naꞌ bunëꞌ nedaꞌ, gnëꞌ: “Buaꞌ le deynuꞌ len gzëꞌi.” \p \v 12 Niꞌr gulanabnëꞌ lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nuzxa naꞌ gudx cni liꞌ: “Buaꞌ le deynuꞌ len gzëꞌi”? \p \v 13 Cutu nöznëꞌ nuzxa naꞌ bönniꞌ naꞌ nuhuöaquëꞌ, le chbuzë́ꞌë Jesús latj niꞌ le nacuáꞌ niꞌ bunách zian. \v 14 Gdöd guc lë ni, yajxaquëꞌë bönniꞌ naꞌ Jesús ga nac nchil gdauꞌ, atiꞌ rëꞌ lëꞌ: \p ―Byutscaꞌ. Chböacuꞌ. Cutur gunuꞌ dul‑laꞌ, cui gac quiuꞌ tu le nacr ziꞌ ca lë naꞌ guc quiuꞌ. \p \v 15 Gyijëꞌ bönniꞌ naꞌ, yajtíxjöiꞌnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ Jesús naꞌ bunëꞌ lëꞌ. \v 16 Qui lë ni naꞌ gulabía ládxiꞌquëꞌ Jesús bönniꞌ judío uná bëꞌ len glëꞌnnëꞌ ludöddëꞌ Lëꞌ, le runëꞌ yuguꞌ lë ni catiꞌ nac dza laꞌy quequëꞌ. \v 17 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Xuzaꞌ naꞌatë runëꞌ dxin, atiꞌ nedaꞌ caꞌ runaꞌ dxin. \p \v 18 Qui lë ni naꞌ glëꞌnrnëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ ludöddëꞌ Jesús, clëgz le gditsjëꞌ zxba qui dza laꞌy quequëꞌ, san lëzcaꞌ le gnëꞌ naquëꞌ Dios Xuzczëꞌ, atiꞌ cni nac nun cuinëꞌ tuz ca naquëꞌ Dios. \s1 Yöl‑laꞌ uná bëꞌ dë lu nëꞌë Zxiꞌnëꞌ Dios \p \v 19 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ. Cutu bi gac gunaꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ Dios, racz quiaꞌ san tuz lë naꞌ rléꞌidaꞌ runëꞌ Dios Xuz. Yúguꞌtë le runëꞌ Dios Xuz, lëzcaꞌ cni runaꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ. \v 20 Dios Xuz nadxiꞌinëꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ, len ruluiꞌinëꞌ nedaꞌ yúguꞌtë le runëꞌ, atiꞌ yuguꞌ le zxöntër ca lë ni uluiꞌinëꞌ nedaꞌ, le lun ga ubániliꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 21 Ca naꞌ runëꞌ Dios Xuz, ruspanëꞌ nup natgac, len ruhuë́ꞌë quequëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán, lëzcaꞌ cni runaꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ, runödzjaꞌ quegac bunách yöl‑laꞌ naꞌbán ca rëꞌnczdaꞌ. \v 22 Nutu nu rbequi xbeynëꞌ Dios Xuz, san chnudödëꞌ lu naꞌa nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ, yúguꞌtë yöl‑laꞌ uná bëꞌ cuequi xbeydaꞌ bunách. \v 23 Cni nac quië lun ba laꞌn nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ, yúguꞌtë bunách ca naꞌ tun ba laꞌn Dios Xuz. Nu cu run ba laꞌn nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ, cutu run ba laꞌn Dios Xuz, nasölëꞌë nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ naꞌ. \p \v 24 ’Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ. Dë yöl‑laꞌ naꞌbán gdu queëꞌ bönniꞌ ryönnëꞌ didzaꞌ ruꞌa len rejlëꞌë Dios Xuz naꞌ nasölëꞌë nedaꞌ, atiꞌ cutu grugu queëꞌ, san naquëꞌ ca nu chnubán lu yöl‑laꞌ gut le chdë yöl‑laꞌ naꞌbán gdu queëꞌ. \v 25 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, zaꞌ dza, len chrdxin dza naꞌ, catiꞌ laꞌyöni chiꞌa nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ Dios, nup chnatgac, atiꞌ nup laꞌyöni xtidzaꞌa len lun ca rna, huöataꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quequëꞌ. \v 26 Ca naꞌ dë lu nëꞌë Dios Xuz unödzjëꞌ quegac bunách yöl‑laꞌ naꞌbán, lëzcaꞌ cni benëꞌ ga dë lu naꞌa nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ, unödzjaꞌ quegac bunách yöl‑laꞌ naꞌbán. \v 27 Lëzcaꞌ cni budödëꞌ lu naꞌa yöl‑laꞌ uná bëꞌ cuequi xbeydaꞌ bunách, le nacaꞌ Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách. \v 28 Cutu ubániliꞌ ca nac lë ni, le huadxín dza catiꞌ laꞌyöni chiꞌa yúguꞌtë nup chnatgac, \v 29 len lurúj yeru ba. Lubán nup naꞌ glun le nac tsahuiꞌ, huöataꞌ quequëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán, san nup naꞌ glun le cunác, lubán, atiꞌ grugu quequëꞌ latiëꞌ tsaz. \s1 Le nac bëꞌ le naquëꞌ Jesús \p \v 30 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Cutu bi gac gunaꞌ laꞌ nedaꞌz. Ca nac le ryöndaꞌ rëꞌ nedaꞌ Xuzaꞌ, cni rbequi xbeydaꞌ, atiꞌ ca naꞌ rbequi xbeydaꞌ nac tsahuiꞌ, le cutu runaꞌ ca rëꞌnzdaꞌ nedaꞌ, san ca rëꞌncznëꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ, runaꞌ. \v 31 Chquiꞌ nedaꞌ runaꞌ lnaꞌ lau qui laꞌ cuinczaꞌ, cutu nac lsacaꞌ lë naꞌ runaꞌ lnaꞌ lau. \v 32 Zoa Nu yubl Nu run lnaꞌ lau quiaꞌ nedaꞌ, Lëꞌ Xuzaꞌ, atiꞌ nözdaꞌ nac lsacaꞌ le runëꞌ lnaꞌ lau quiaꞌ. \v 33 Lbiꞌiliꞌ bsö́laꞌliꞌ bönniꞌ yajnabcnëꞌ Juan, atiꞌ lë naꞌ benëꞌ lnaꞌ lau quiaꞌ nac gdutë li. \v 34 Nedaꞌ cutu naquindaꞌ nu bönniꞌ gunëꞌ lnaꞌ lau quiaꞌ, san ruꞌa didzaꞌ ni quië ulaliꞌ. \v 35 Guc ca tu guiꞌ yör didzaꞌ bëꞌë Juan naꞌ, le gyegui len buzeníꞌ, atiꞌ lbiꞌiliꞌ, tu chiꞌz bdzag ládxiꞌliꞌ uziꞌliꞌ xbey yeníꞌ queëꞌ. \v 36 Naꞌa, zoa le run lnaꞌ lau quiaꞌ nedaꞌ le nacr gdu ca lë naꞌ benëꞌ lnaꞌ lau quiaꞌ Juan. Yuguꞌ le budödëꞌ lu naꞌa gunaꞌ Dios Xuz, laꞌ leyz naꞌ runaꞌ, atiꞌ yuguꞌ lë naꞌ runaꞌ, tun lnaꞌ lau quiaꞌ, len nacgac bëꞌ bsölëꞌë nedaꞌ Dios Xuz. \v 37 Lëzcaꞌ runëꞌ lnaꞌ lau quiaꞌ Dios Xuz nasölëꞌë nedaꞌ. Gatga byö́niliꞌ chiꞌë, len gatga bléꞌiliꞌ lahuëꞌ, \v 38 len cutu nazíꞌ lu naꞌliꞌ xtidzëꞌë, le cutu réjlëꞌliꞌ nedaꞌ, nu naꞌ bsölëꞌë. \v 39 Rusëdliꞌ le nayúj lu guich laꞌy, le ráquiliꞌ huataꞌ queëliꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu niꞌa qui lë naꞌ nayúj lu guich laꞌy, atiꞌ lë naꞌ nayúj lu guich run lnaꞌ lau quiaꞌ nedaꞌ. \v 40 Cutu rë́ꞌniliꞌ guidliꞌ quiaꞌ nedaꞌ quië gataꞌ queëliꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán. \p \v 41 ’Cutu rguiljaꞌ yöl‑laꞌ ba laꞌgúꞌu nedaꞌ bunách. \v 42 Nedaꞌ núnbëꞌa lbiꞌiliꞌ, len nözdaꞌ cutu nadxiꞌiliꞌ‑nëꞌ Dios. \v 43 Bdxinaꞌ ni uláz queëꞌ Dios Xuz, atiꞌ lbiꞌiliꞌ cutu rziꞌ lu naꞌliꞌ nedaꞌ, san chquiꞌ huadxín nu yubl nu guid racz qui, bönniꞌ naꞌ siꞌ lu naꞌliꞌ. \v 44 ¿Nacxcz gac tséjlëꞌliꞌ Dios chquiꞌ rziꞌliꞌ yöl‑laꞌ run zxön qui lzaꞌliꞌ tuliꞌ yetuliꞌ, len cutu rguiljliꞌ yöl‑laꞌ run zxön naꞌ zaꞌ lu nëꞌë laꞌz dui Dios? \v 45 Cutu uzóa icjliꞌ uquíaꞌ lbiꞌiliꞌ lahuëꞌ Xuzaꞌ. Nu naꞌ uquí lbiꞌiliꞌ nac lëczëꞌ Moisés, bönniꞌ naꞌ ruzxöni ládxiꞌliꞌ‑nëꞌ, zal‑laꞌ gutiëꞌ dza niꞌtë. \v 46 Laꞌnaruꞌ réjlëꞌliꞌ‑nëꞌ Moisés, tséjlëꞌliꞌ caꞌ nedaꞌ, le buzujëꞌ Moisés lu guich ca nac quiaꞌ nedaꞌ. \v 47 Naꞌa, ¿nacxcz gac tséjlëꞌliꞌ didzaꞌ ruꞌa nedaꞌ chquiꞌ cutu réjlëꞌliꞌ yuguꞌ le buzujëꞌ lu guich Moisés? \c 6 \s1 Rugahuëꞌ Jesús zianr ca chiʉ́n gayuáꞌ bunách \p \v 1 Gdöd guc lë ni, gyijëꞌ Jesús yetsláꞌa Nis Zxön Qui Galilea, nazíꞌ lei caꞌ Nis Zxön Queëꞌ Tiberias. \v 2 Yajnaugac Jesús bunách zian le gulaleꞌi yuguꞌ yöl‑laꞌ huac benëꞌ, bunëꞌ bönniꞌ téꞌinëꞌ. \v 3 Niꞌr grenëꞌ Jesús, gyijëꞌ ga nac tu lu guíꞌadauꞌ, atiꞌ niꞌ grö́ꞌlenëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 4 Chzoa gdxin Lni Pascua catiꞌ tuꞌspanëꞌ bönniꞌ judío ca benëꞌ Dios, bubijëꞌ luyú Egipto xuz xtauꞌquëꞌ. \v 5 Catiꞌ bchis lahuëꞌ Jesús len bléꞌinëꞌ bunách zian zaꞌc ga zoëꞌ, niꞌr rëꞌ Felipe: \p ―¿Gazx tsjö́ꞌuruꞌ yöt xtil lagu bunách zian ni? \p \v 6 Cni gnëꞌ Jesús quië siꞌ bëꞌë Felipe naꞌ, le nözcznëꞌ Lëꞌ nac gunëꞌ. \v 7 Bubiꞌë didzaꞌ Felipe, rnëꞌ: \p ―Laꞌnaruꞌ siꞌruꞌ yöt xtil lazxjruꞌ qui gdu xunuꞌ beoꞌ, cutu gaqui látiꞌdauꞌ hueaj lagu bunách zian ni. \p \v 8 Niꞌr rëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ, lëꞌ Andrés, böchëꞌë Simón Pedro, rnëꞌ: \p \v 9 ―Ni zoabiꞌ biꞌi bönniꞌ, nuaꞌbiꞌ gayuꞌ yöt xtil náquini zxoaꞌ cebada, len chopbaꞌ böl cuídiꞌdauꞌ. ¿Naruꞌ huáquiꞌtsa ugagu cátiꞌga zian bunách le dauꞌ ni? \p \v 10 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑gún ga laꞌbö́ꞌ lyu bunách zian ni. \p Latj naꞌ, szxöni röꞌ dacaꞌ, atiꞌ niꞌ gulaböꞌë gdu ca chiʉ́n gayuꞌë bönniꞌ. \v 11 Niꞌr gdel‑lëꞌë Jesús yöt xtil naꞌ. Catiꞌ chgudxëꞌ Dios: “Xclenuꞌ”, gdisiëꞌ lei quequëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ lequëꞌ gulaguisiëꞌ lei quegac yúguꞌtë nup naꞌ röꞌgac lu dacaꞌ niꞌ. Lëzcaꞌ cni glunëꞌ quecbaꞌ böl cuídiꞌdauꞌ naꞌ, atiꞌ glahuëꞌ tsca glëꞌnnëꞌ lahuëꞌ. \v 12 Catiꞌ chguluhuöljnëꞌ, rëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑túb le bizxj nagaꞌngac, cui lac ditj. \p \v 13 Gulutubëꞌ caꞌ, atiꞌ guludzë́ꞌë chinnu bdö́ꞌadauꞌ le bizxj quegac gayuꞌ yöt xtil náquini zxoaꞌ cebada naꞌ, le gulugáꞌn quequëꞌ bönniꞌ naꞌ glahuëꞌ. \v 14 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ bönniꞌ niꞌ yöl‑laꞌ huac naꞌ benëꞌ Jesús, taꞌnë́ꞌ: \p ―Le nactë bönniꞌ ni naquëꞌ bönniꞌ naꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, bönniꞌ naꞌ ral‑laꞌ guidëꞌ yödzlyú ni. \p \v 15 Le ráquibeꞌinëꞌ Jesús tëꞌnnëꞌ laꞌchë́ꞌë Lëꞌ bayúdx quië lunëꞌ ga gna béꞌinëꞌ lequëꞌ, qui lë ni naꞌ buzë́ꞌë niꞌ, zijëꞌ tuzëꞌ tu lu guiꞌa. \s1 Rzëꞌi niꞌë Jesús lu nis zxön \p \v 16 Catiꞌ chzaꞌ ral, yjaquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, guladxinëꞌ raꞌ nis zxön. \v 17 Niꞌ gulabenëꞌ tu lëꞌi bárcodauꞌ, zjaquëꞌ taꞌdödëꞌ lu nis zxön naꞌ, quië ludxinëꞌ Capernaum. Chnac chul atiꞌ Jesús cutu rdxíninëꞌ ga naꞌ nacuꞌë. \v 18 Gzu lau reycj böꞌ bdunuꞌ lu nis zxön naꞌ, atiꞌ ryas rdxia nis naꞌ. \v 19 Catiꞌ chgulusë́ꞌë bárcodauꞌ naꞌ, gzaꞌ le nac tsca rzaꞌruꞌ tu hora, niꞌr gulaléꞌinëꞌ Jesús rzëꞌi niꞌë lu nis zxön naꞌ, len zëꞌë rbiguëꞌë ga naꞌ zeaj barco naꞌ, atiꞌ gladxi guladzöbnëꞌ. \v 20 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nédaꞌczaꞌ. Cutu gádxiliꞌ. \p \v 21 Niꞌr len yöl‑laꞌ rudziji quequëꞌ guluguel‑lëꞌë Lëꞌ lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ, atiꞌ laꞌ bdxintë bárcodauꞌ naꞌ lu yu bidx ga niꞌ zjaquëꞌ. \s1 Tuꞌguílj Jesús bunách zian \p \v 22 Dza buróp niꞌ, gláquibeꞌi bunách zian naꞌ nagaꞌngac yetsláꞌa nis zxön bdxin niꞌ tuz bárcodauꞌ atiꞌ Jesús cutu grénlenëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ lëꞌi bárcodauꞌ naꞌ, san légaczëꞌ naꞌ yjaquëꞌ. \v 23 Niꞌr gularúj yelaꞌgac bárcodauꞌ lu yödz Tiberias, atiꞌ guladxín tu latj dë gal‑laꞌz ga niꞌ glahuëꞌ yöt xtil catiꞌ niꞌ Xanruꞌ Jesús gudxëꞌ Dios: “Xclenuꞌ”, qui. \v 24 Le gulaléꞌinëꞌ cutur zoëꞌ niꞌ Jesús len cutu nacuꞌë niꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, qui lë ni naꞌ gulabenëꞌ lë́ꞌigac bárcodauꞌ naꞌ, yjaquëꞌ Capernaum, tuꞌguiljëꞌ Jesús. \s1 Naquëꞌ Jesús yöt xtil nabánigac tsaz bunách \p \v 25 Catiꞌ guladxín bunách zian naꞌ yetsláꞌa nis zxön naꞌ, yajxácaꞌquëꞌ Jesús, len tëꞌ Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, ¿batx bdxinuꞌ ni? \p \v 26 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Ruguiljliꞌ nedaꞌ, clëg le bléꞌiliꞌ yuguꞌ yöl‑laꞌ huac benaꞌ, san le gdáguliꞌ yöt xtil niꞌ len böljliꞌ. \v 27 Gul‑gún dxin, clëg quië siꞌliꞌ laꞌ huagu rdöd qui, san quië siꞌliꞌ laꞌ huagu naꞌ ugaꞌntecz, len runn yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. Lë ni laꞌ huagu gunnaꞌ queëliꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, le buluꞌë lahui Xuzaꞌ Dios nacaꞌ Zxiꞌnëꞌ. \p \v 28 Niꞌr gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa run bayúdx guntuꞌ quië guntuꞌ le rdzag ladxëꞌë Dios? \p \v 29 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Lë ni le rdzag ladxëꞌë Dios, quië tséjlëꞌliꞌ nedaꞌ, nacaꞌ nu bsölëꞌë Lëꞌ. \p \v 30 Niꞌr gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa le nac bëꞌ runuꞌ, le gléꞌituꞌ quië tséjlëꞌtuꞌ Liꞌ? ¿Bizxa yöl‑laꞌ huac runuꞌ? \v 31 Glahuëꞌ xuz xtauꞌruꞌ yöt xtil nazíꞌ lei maná lu latj caꞌz, ca nayúj lu guich laꞌy, rna: “Yöt xtil qui yehuaꞌ yubá bëꞌë quequëꞌ Moisés, glahuëꞌ.” \p \v 32 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Clëg Moisés naꞌ bennëꞌ queëliꞌ yöt xtil qui yehuaꞌ yubá, san Xuzaꞌ Dios runnëꞌ queëliꞌ yöt xtil gdu qui yehuaꞌ yubá. \v 33 Yöt xtil naꞌ runnëꞌ quegac bunách Dios nacaꞌ nedaꞌ, lë naꞌ bruj yehuaꞌ yubá len runö́dzj quegac bunách yödzlyú ni yöl‑laꞌ naꞌbán. \p \v 34 Niꞌr tëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, benntecz queëtuꞌ yöt xtil naꞌ. \p \v 35 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nedaꞌ nacaꞌ yöt xtil nabánigac tsaz bunách. Nu zaꞌlen nedaꞌ, huölj gdzeꞌi tsaz nu naꞌ le nac queëꞌ Dios, atiꞌ nu tsejlëꞌ nedaꞌ, chnëꞌj tsaz le nac queëꞌ Dios. \v 36 Nac ca naꞌ chgudxczaꞌ lbiꞌiliꞌ, zal‑laꞌ rléꞌiliꞌ nedaꞌ, cutu caꞌ réjlëꞌliꞌ nedaꞌ. \v 37 Yúguꞌtë nup naꞌ runnëꞌ quiaꞌ Xuzaꞌ, lid quiaꞌ, atiꞌ nup naꞌ lid quiaꞌ, cutu usáꞌgacaꞌ‑nëꞌ. \v 38 Cni nac, le bötjaꞌ brujaꞌ yehuaꞌ yubá, clëg quië gunaꞌ ca rëꞌndaꞌ nédaꞌczaꞌ, san quië gunaꞌ ca rëꞌnnëꞌ Dios Xuz, nasölëꞌë nedaꞌ. \v 39 Lë ni le rëꞌnnëꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ, rëꞌnnëꞌ cutu unitiaꞌ nitú nup naꞌ bennëꞌ quiaꞌ, san uspanaꞌ lequëꞌ dza udx. \v 40 Lë ni le rëꞌnnëꞌ Dios Xuz nasölëꞌë nedaꞌ, rëꞌnnëꞌ gataꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quequëꞌ, yúguꞌtë nup naꞌ laꞌleꞌi nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ, len laꞌyejlëꞌë nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ uspanaꞌ lequëꞌ dza udx naꞌ. \p \v 41 Niꞌr gulanë́ꞌ queëꞌ Jesús bönniꞌ judío uná bëꞌ le gnëꞌ: “Nedaꞌ nacaꞌ yöt xtil naꞌ bötj, bruj yehuaꞌ yubá.” \v 42 Qui lë ni naꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ clëg bönniꞌ ni Jesús, zxiꞌnëꞌ José? Núnbëꞌczruꞌ xuz xnëꞌë. ¿Nacxcz nac naꞌ, rnëꞌ bönniꞌ ni: “Bötjaꞌ brujaꞌ yehuaꞌ yubá”? \p \v 43 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu gnëliꞌ quiaꞌ laꞌ lbiꞌizliꞌ. \v 44 Cutu sáquiꞌnëꞌ guidëꞌ quiaꞌ nitúëꞌ bönniꞌ chquiꞌ cutu duguꞌë quiaꞌ nu naꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ uspanaꞌ nu naꞌ dza udx. \v 45 Nayúj lu guich laꞌy ca gulanë́ꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, rna cni: “Dios usëdnëꞌ yúguꞌtë bunách.” Qui lë ni naꞌ, zaꞌquëꞌ quiaꞌ yúguꞌtë bönniꞌ taꞌyönnëꞌ chiꞌë Xuzaꞌ len nazëdquëꞌ lu nëꞌë Lëꞌ. \p \v 46 ’Nutu nu bönniꞌ bléꞌinëꞌ Dios Xuz, san tuzëꞌ Bönniꞌ naꞌ brujëꞌ ga zoëꞌ Dios. Bönniꞌ ni rléꞌicznëꞌ Dios Xuz. \v 47 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nútiꞌtëz bönniꞌ rejlëꞌë nedaꞌ dë queëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \v 48 Nedaꞌ nacaꞌ yöt xtil nabánigac tsaz bunách. \v 49 Glahuëꞌ xuz xtauꞌliꞌ yöt xtil naꞌ nazíꞌ lei maná lu latj caꞌz, len catiꞌ bzaꞌa dza quequëꞌ glatiëꞌ. \v 50 Nedaꞌ nacaꞌ yöt xtil ruhuö́tj r‑ruj yehuaꞌ yubá, atiꞌ nútiꞌtëz bönniꞌ gahuëꞌ lei, cutu caꞌ gatiëꞌ bönniꞌ naꞌ. \v 51 Nédaꞌczaꞌ nacaꞌ yöt xtil naꞌ nabánigac bunách, bötj bruj yehuaꞌ yubá, atiꞌ chquiꞌ nútiꞌtëz bönniꞌ gahuëꞌ yöt xtil naꞌ, gbánteczëꞌ bönniꞌ naꞌ. Yöt xtil naꞌ runödzjaꞌ nedaꞌ nac xpëlaꞌa, le runödzjaꞌ quië gataꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quegac bunách yödzlyú. \p \v 52 Niꞌr gulachixi lzaꞌquëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ huactsa bönniꞌ ni gunnëꞌ queëruꞌ xpëlëꞌë gáguruꞌ lei? \p \v 53 Qui lë ni naꞌ Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Chquiꞌ cu gáguliꞌ xpëlaꞌa nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, len chquiꞌ cu guiꞌjliꞌ xchönaꞌ, cutu caꞌ zoalen lbiꞌiliꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán. \v 54 Nútiꞌtëz nu gagu xpëlaꞌa len guiꞌj xchönaꞌ, dë qui yöl‑laꞌ naꞌbán gdu, atiꞌ nedaꞌ uspanaꞌ nu naꞌ dza udx. \v 55 Cni gac, le nac xpëlaꞌa laꞌ huagu gdu, atiꞌ xchönaꞌ nac tu le nac gdu quië nu guiꞌj lei. \v 56 Nútiꞌtëz bönniꞌ gahuëꞌ xpëlaꞌa len guiꞌjëꞌ xchönaꞌ, sóalenteczëꞌ nedaꞌ bönniꞌ naꞌ, atiꞌ nedaꞌ sóalenteczaꞌ lëꞌ. \v 57 Ca naꞌ zoëꞌ nabanëꞌ Dios Xuz nasölëꞌë nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ nabánidaꞌ Lëꞌ, lëzcaꞌ cni gbáninëꞌ nedaꞌ nútiꞌtëz bönniꞌ gahuëꞌ nedaꞌ. \v 58 Lë ni yöt xtil bötj bruj yehuaꞌ yubá, len cutu nac ca yöt xtil naꞌ nazíꞌ lei maná, lë naꞌ glahuëꞌ xuz xtauꞌliꞌ, len catiꞌ bzaꞌa dza quequëꞌ, glatiëꞌ. Nútiꞌtëz bönniꞌ gahuëꞌ yöt xtil ni gbánteczëꞌ. \p \v 59 Yuguꞌ didzaꞌ ni bëꞌë Jesús ga nac tu lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío, atiꞌ guc lë ni tsal niꞌ rusëdnëꞌ bunách Capernaum. \s1 Didzaꞌ tunn queëruꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu \p \v 60 Catiꞌ gulayönnëꞌ didzaꞌ ni, gulanë́ꞌ qui zian bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, taꞌnë́ꞌ: \p ―Banigtë didzaꞌ ni. ¿Nuzxa caz gac siꞌ lu nëꞌi lei? \p \v 61 Ráquibeꞌinëꞌ Jesús taꞌnë́ꞌ qui xtidzëꞌë bönniꞌ usë́d queëꞌ, atiꞌ gnabnëꞌ lequëꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Naruꞌ run lbiꞌiliꞌ ziꞌ didzaꞌ ni? \v 62 ¿Nacxcz gac chquiꞌ hualéꞌiliꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, huëpaꞌ huöjaꞌ ga niꞌ zoaꞌ ziꞌal? \v 63 Le nac queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy nac le runn queëliꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán. Le nac bëlaꞌz cutu caꞌ nu uzíꞌ xbey. Yuguꞌ didzaꞌ naꞌ bë́ꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ nacgac queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy len tunn quegac bunách yöl‑laꞌ naꞌbán. \v 64 Naꞌa, laꞌliꞌ cutu réjlëꞌliꞌ. \p Gnëꞌ cni Jesús le nözcznëꞌ dza niꞌtë nup naꞌ cutaꞌyejlëꞌ, lencaꞌ nu naꞌ udö́d Lëꞌ lu naꞌquëꞌ bönniꞌ ludöddëꞌ Lëꞌ. \v 65 Qui lë ni naꞌ gnëꞌ: \p ―Qui lë ni naꞌ chgudxczaꞌ lbiꞌiliꞌ: “Cutu sáquiꞌnëꞌ tëꞌë nedaꞌ nitúëꞌ bönniꞌ chquiꞌ cutu guꞌë lëꞌ latj Dios Xuz.” \p \v 66 Dza naꞌ glac chop ládxiꞌquëꞌ zian bönniꞌ usë́d queëꞌ len cutur guladálenëꞌ Lëꞌ. \v 67 Niꞌr Jesús gnabnëꞌ idxínnutëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ naꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ ubígaꞌtsaliꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ? \p \v 68 Bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, ¿nuzxa qui tseajtuꞌ? Liꞌ napuꞌ didzaꞌ tunn queëtuꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. \v 69 Netuꞌ ni réjlëꞌtuꞌ Liꞌ, len núnbëꞌtuꞌ Liꞌ, nacuꞌ Cristo naꞌ nasölëꞌë Dios, len nacuꞌ caꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios ban. \p \v 70 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gröczaꞌ lbiꞌiliꞌ chínnuliꞌ ni, san tuëꞌ bönniꞌ ladj lbiꞌiliꞌ dzag lëꞌ tuꞌ xöhuiꞌ. \p \v 71 Didzaꞌ ni bëꞌë Jesús queëꞌ Judas Iscariote, zxiꞌnëꞌ tu bönniꞌ lëꞌ Simón, le naquëꞌ Judas bönniꞌ naꞌ udödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ bönniꞌ ludöddëꞌ Lëꞌ, len nabáblenëꞌ yechineajëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús. \c 7 \s1 Cutu taꞌyejlëꞌë Jesús bönniꞌ bö́chiꞌczëꞌ \p \v 1 Gdöd guc lë ni gdëꞌ Jesús luyú Galilea. Cutu guꞌnnëꞌ tsijëꞌ luyú Judea le tëꞌnnëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ niꞌ ludöddëꞌ Lëꞌ. \v 2 Dza niꞌ chzoa gdxin lni quequëꞌ bönniꞌ judío catiꞌ tuꞌspanëꞌ ca gulacuꞌë zxan lbin lágaꞌdauꞌ xuz xtauꞌquëꞌ. \v 3 Qui lë ni naꞌ tëꞌ Jesús bönniꞌ böchëꞌë, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bruj ni len gyeaj luyú Judea quië laꞌléꞌinëꞌ caꞌ yuguꞌ yöl‑laꞌ huac runuꞌ bönniꞌ usë́d quiuꞌ nacuꞌë niꞌ. \v 4 Chquiꞌ rëꞌnnëꞌ bönniꞌ lunbëꞌ lëꞌ bunách, cutu runëꞌ bagachiꞌz le runëꞌ. Le runuꞌ yuguꞌ yöl‑laꞌ huac cni, bluiꞌ cuinuꞌ laugac yúguꞌtë bunách. \p \v 5 Cni gulanë́ꞌ, le cu taꞌyejlëꞌë Jesús bönniꞌ böchëꞌë. \v 6 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu rdxini dza quiaꞌ uluíꞌ lahuaꞌ laugac bunách, san dza queëliꞌ tseajliꞌ niꞌ chzoacz. \v 7 Cutu tuꞌzóa lbiꞌiliꞌ tslaꞌl bunách yödzlyú ni, san tuꞌzóa nedaꞌ tslaꞌl le runaꞌ lnaꞌ lau quequëꞌ, rniaꞌ nac xöhuiꞌ le tunëꞌ. \v 8 Gul‑tséaj lbiꞌiliꞌ lni naꞌ. Cutu tsijaꞌ naꞌa lni naꞌ le cutu rdxini dza quiaꞌ. \p \v 9 Catiꞌ chgudxëꞌ lequëꞌ lë ni, bugaꞌnëꞌ niꞌ luyú Galilea. \s1 Zijëꞌ Jesús lni quegac bunách judío \p \v 10 Gdöd zjaquëꞌ lni naꞌ bönniꞌ böchëꞌë Jesús, niꞌr zijëꞌ caꞌ Lëꞌ, clëg yalj lulu, san bagachiꞌz zijëꞌ. \v 11 Ga naꞌ rac lni naꞌ, guluguiljëꞌ Jesús bönniꞌ judío uná bëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Gazx zoëꞌ bönniꞌ naꞌ? \p \v 12 Szxöni gluiꞌ didzaꞌ ca nac queëꞌ Jesús bunách zian niꞌ. Laꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Naquëꞌ dxiꞌa. \p Yelaꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu naquëꞌ dxiꞌa le rziꞌ yéꞌinëꞌ bunách. \p \v 13 Cutu bëꞌë didzaꞌ yalj lulu ca nac queëꞌ Jesús nitúëꞌ bönniꞌ, le tadxi yuguꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ bunách zian naꞌ. \p \v 14 Catiꞌ chbdxin gatsj lni naꞌ, blëꞌë Jesús raꞌ gdauꞌ len busëdnëꞌ bunách nacuáꞌ niꞌ. \v 15 Gulubannëꞌ bönniꞌ judío, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nacxcz nac, raquëꞌ szxöni bönniꞌ ni len cutu caꞌ nazëdëꞌ qui gdauꞌ? \p \v 16 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le rusëddaꞌ nedaꞌ, clëg quiaꞌ naꞌ, san queëꞌ Dios Xuz naꞌ nasölëꞌë nedaꞌ. \v 17 Chquiꞌ rëꞌnnëꞌ nu bönniꞌ gunëꞌ ca rëꞌnnëꞌ Dios, huáquibeꞌinëꞌ bönniꞌ naꞌ chquiꞌ naqui queëꞌ Dios le rusëddaꞌ bunách o chquiꞌ racz quiaꞌ ruꞌa didzaꞌ. \v 18 Nu bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ racz queëꞌ, runëꞌ cni quië lun lëꞌ ba laꞌn bunách, san bönniꞌ naꞌ rëꞌnnëꞌ lun bunách ba laꞌn nu nasölaꞌ lëꞌ, bönniꞌ ni ruꞌë didzaꞌ gdutë li len cutu caꞌ rziꞌ yëꞌë. \p \v 19 ’Bennëꞌ queëliꞌ zxba queëꞌ Dios Moisés, san nituliꞌ cutu runliꞌ ca rna bëꞌ zxba naꞌ. ¿Bizx quië rzu rböꞌliꞌ gdö́diliꞌ nedaꞌ? \p \v 20 Gulubíꞌi didzaꞌ bunách zian naꞌ, të Lëꞌ: \p ―Tuꞌ xöhuiꞌ dzag liꞌ. ¿Nuzxa caz rzu rböꞌ gdödi liꞌ? \p \v 21 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Tu yöl‑laꞌ huac benaꞌ, atiꞌ rubániliꞌ yúguꞌtëliꞌ. \v 22 Le nactë bennëꞌ queëliꞌ Moisés lë naꞌ nac bëꞌ narugu lu xpë́laꞌliꞌ. Clëg Moiséscz bennëꞌ queëliꞌ lë naꞌ, san gzxiꞌë lei lu naꞌquëꞌ xuz xtauꞌhuëꞌ. Naꞌa, zal‑laꞌ nac dza laꞌy, rchúguliꞌ lu xpë́laꞌcbiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ lë naꞌ nac bëꞌ náquicbiꞌ queëꞌ Dios. \v 23 Chquiꞌ taꞌziꞌbiꞌ lu xpë́laꞌcbiꞌ lë naꞌ nac bëꞌ catiꞌ nac dza laꞌy, cui quitsjliꞌ zxba queëꞌ Moisés, ¿naruꞌ rléytsaliꞌ nedaꞌ le bunaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ, böaquëꞌ dxíꞌadauꞌ catiꞌ nac dza laꞌy? \v 24 Cutu ral‑laꞌ cuequi xbeyzliꞌ caꞌ, san gul‑bequi xbey ca rajlö́z le nac gdutë li. \s1 Rguíxjöꞌë Jesús ga narujëꞌ \p \v 25 Niꞌr gluꞌë didzaꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ nacuꞌë Jerusalén, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ clëg bönniꞌ ni nu naꞌ tuꞌguiljëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ quië ludöddëꞌ Lëꞌ? \v 26 Gul‑yutscaꞌ, yalj lulu ruꞌë didzaꞌ len cutu bi tëꞌ Lëꞌ. ¿Naruꞌ táquibeꞌinëꞌ bönniꞌ taꞌná béꞌinëꞌ rëꞌu, le nactë bönniꞌ ni naquëꞌ Cristo, Nu naꞌ ral‑laꞌ gna beꞌi rëꞌu? \v 27 Bönniꞌ ni, nö́ziczruꞌ gazx bönniꞌ Lëꞌ. Catiꞌ guidëꞌ Cristo, nutu nu gnözi gazx bönniꞌ Lëꞌ. \p \v 28 Niꞌ zoëꞌ Jesús rusëdnëꞌ bunách nchil gdauꞌ, len catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni, niꞌr bëꞌë zidzj didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Naruꞌ núnbëꞌtsaliꞌ nedaꞌ len nö́zitsaliꞌ gazx bönniꞌ nedaꞌ? Bidaꞌ ni, clëg racz quiaꞌ, san Dioscz nasölëꞌë nedaꞌ, atiꞌ Lëꞌ, cutu núnbëꞌliꞌ‑nëꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 29 Nedaꞌ núnbëꞌa‑nëꞌ, le zaꞌa queëꞌ Lëꞌ atiꞌ Lëczëꞌ nasölëꞌë nedaꞌ. \p \v 30 Niꞌr glunëꞌ bayúdx laꞌzönëꞌ Lëꞌ, san nutu nu gzxön Lëꞌ, le cutu rdxini dza queëꞌ tsuꞌë lu naꞌquëꞌ. \v 31 Gulayejlëꞌ Lëꞌ zian bunách niꞌ, taꞌná: \p ―Catiꞌ guidëꞌ Cristo, ¿naruꞌ gunëꞌ zianr yöl‑laꞌ huac ca le runëꞌ bönniꞌ ni? \s1 Taꞌsölëꞌë bönniꞌ gdauꞌ nup laꞌzö́n Jesús \p \v 32 Gulayönnëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo yuguꞌ didzaꞌ ni tuiꞌ bunách ca nac queëꞌ Jesús, atiꞌ gulasölëꞌë niꞌa naꞌquëꞌ tsajxönquëꞌ Jesús yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ. \v 33 Niꞌr Jesús gnëꞌ: \p ―Yetú chiꞌz sóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ atiꞌ niꞌr huöjaꞌ ga zoëꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ. \v 34 Uguiljliꞌ nedaꞌ san cutu udzö́liliꞌ nedaꞌ. Ga niꞌ tsajsóaꞌ nedaꞌ cutu gac guidliꞌ lbiꞌiliꞌ. \p \v 35 Niꞌr tëꞌ lzaꞌquëꞌ bönniꞌ judío, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Gazx tseajtsëꞌ bönniꞌ ni, ga niꞌ cutu udzö́liruꞌ‑nëꞌ? ¿Naruꞌ huayeajtsëꞌ ga nacuꞌë bönniꞌ judío náslasquëꞌ gdutë yödzlyú len usëdnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ gzaꞌa niꞌ? \v 36 ¿Bizxa rëꞌni gna didzaꞌ naꞌ bëꞌë: “Uguiljliꞌ nedaꞌ san cutu udzö́liliꞌ nedaꞌ”, lencaꞌ: “Ga niꞌ tsajsóaꞌ nedaꞌ cutu gac guidliꞌ lbiꞌiliꞌ?” \s1 Nis yegu runn queëruꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán \p \v 37 Catiꞌ niꞌ nac dza udx qui lni naꞌ, dza naꞌ nac blau, gyasëꞌ gzuinëꞌ Jesús len bëꞌë zidzj didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―Chquiꞌ zoëꞌ bönniꞌ rbidx icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ, ral‑laꞌ guidëꞌ ga zoaꞌ bönniꞌ naꞌ len guiꞌjëꞌ. \v 38 Nu bönniꞌ rejlëꞌë nedaꞌ, gac queëꞌ ca naꞌ nayúj lu guich laꞌy, rna: “Lu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ bönniꞌ naꞌ glen le nac ca nis yegu”, lë naꞌ luzíꞌ xbey bunách, gataꞌ quequëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán. \p \v 39 Didzaꞌ ni bëꞌë Jesús ca nac queëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, Nu ral‑laꞌ dusoalen bönniꞌ naꞌ laꞌyejlëꞌë Jesús. Cni gnëꞌ Jesús le cutu rdxíninëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, le cutu ruhuëpnëꞌ Jesús ga gáctërëꞌ blau. \s1 Taꞌrúj chopl bunách \p \v 40 Catiꞌ gulayöni didzaꞌ ni, gulaná laꞌgac bunách zian naꞌ, taꞌná: \p ―Le nactë naquëꞌ bönniꞌ ni bönniꞌ naꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, bönniꞌ naꞌ gzxiꞌ lu nëꞌë Dios gsölëꞌë queëruꞌ. \p \v 41 Taꞌnë́ꞌ yelaꞌquëꞌ: \p ―Naquëꞌ Cristo bönniꞌ ni. \p Taꞌná laꞌgac bunách: \p ―¿Naruꞌ Galilea grujtsëꞌ Cristo? \v 42 Nayúj lu guich laꞌy le rna: “Cristo galjëꞌ ladj zxiꞌn xsoëꞌ David len gaquëꞌ caꞌ bönniꞌ Belén le guc ladzëꞌ David naꞌ.” \p \v 43 Cni guc, gularúj chopl bunách naꞌ niꞌa queëꞌ Jesús. \v 44 Tëꞌnnëꞌ laꞌquëꞌ laꞌzönëꞌ Jesús san nutu nu bi ben queëꞌ. \s1 Cutu taꞌyejlëꞌë Jesús bönniꞌ uná bëꞌ \p \v 45 Niꞌr guludxinëꞌ niꞌa naꞌquëꞌ yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo ga naꞌ nacuꞌë bönniꞌ gdauꞌ naꞌ, atiꞌ lequëꞌ glëꞌ niꞌa naꞌquëꞌ naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizx quië cutu zuchëꞌliꞌ‑nëꞌ? \p \v 46 Gulubiꞌë didzaꞌ niꞌa naꞌquëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Nutu nu bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ ca ruꞌë didzaꞌ bönniꞌ ni. \p \v 47 Niꞌr gulubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ bë́ꞌtsaliꞌ latj gzxiꞌ yéꞌinëꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ? \v 48 ¿Naruꞌ gyéjlëꞌtsëꞌ Lëꞌ nu bönniꞌ uná bëꞌ o nu bönniꞌ gdauꞌ fariseo? \v 49 Bönniꞌ ni cutaquëꞌ zxba queëꞌ Dios, döꞌ dxiaquëꞌ. \p \v 50 Zoëꞌ caꞌ niꞌ Nicodemo, bönniꞌ naꞌ bdxinëꞌ ga zoëꞌ Jesús chdzöꞌl, le naquëꞌ caꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p \v 51 ―¿Naruꞌ rusyúdxtsaruꞌ bönniꞌ lu zxba queëruꞌ chquiꞌ cutu yö́niruꞌ lëꞌ ziꞌal quië gnö́ziruꞌ bi benëꞌ? \p \v 52 Niꞌr gulubiꞌë didzaꞌ yezícaꞌrëꞌ naꞌ, tëꞌ lëꞌ: \p ―¿Nactsuꞌ caꞌ liꞌ bönniꞌ Galilea? Blab le nayúj lu guich laꞌy atiꞌ uyúꞌ gatga bruj luyú Galilea nitúëꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p \v 53 Niꞌr qui queëquëꞌ yhuöjquëꞌ lidxquëꞌ. \c 8 \p \v 1 Gyijëꞌ Jesús ga nac lu Guiꞌa Ga Röꞌgac Yag Olivo. \s1 Ngul naguitsjnu zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ \p \v 2 Catiꞌ zaꞌ reníꞌ budxinëꞌ Jesús raꞌ gdauꞌ, atiꞌ guladxín ga zoëꞌ yúguꞌtë bunách. Gröꞌë niꞌ Jesús, rusëdnëꞌ lequëꞌ. \v 3 Niꞌr duchëꞌquëꞌ‑nu ga zoëꞌ Jesús ngul, bönniꞌ gdauꞌ tuꞌsëdi len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, guladzölnëꞌ‑nu niꞌ rguitsjnu zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ. Guluschinëꞌ‑nu laugac bunách naꞌ tuꞌzë́ naggac Jesús, \v 4 atiꞌ tëꞌ Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, ngul ni gzxöntuꞌ‑nu niꞌ runnu dul‑laꞌ rguitsjnu zxba qui yöl‑laꞌ nutság naꞌ. \v 5 Lu zxba queëꞌ Moisés, gna béꞌinëꞌ netuꞌ uládxiꞌtuꞌ‑nu guiöj ngul runnu cni, gatnu. ¿Nazxga Liꞌ, nacx rnauꞌ? \p \v 6 Cni gulanë́ꞌ quië laꞌzíꞌ bëꞌë Jesús quië laꞌzáquiꞌnëꞌ luquíëꞌ Lëꞌ. Niꞌr byechuëꞌ Jesús, ruyúëꞌ lyu len ruzujëꞌ lyu naꞌ len xbönniꞌ nëꞌë. \v 7 Catiꞌ gulanábtsquinëꞌ Lëꞌ, niꞌr buzuinëꞌ Jesús len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nul‑liꞌ cununliꞌ dul‑laꞌ su lauliꞌ uládxiꞌliꞌ‑nu guiöj. \p \v 8 Leyúbl byechuëꞌ Jesús, ruyúëꞌ lyu len bguel‑lëꞌë ruzujëꞌ leyúbl lyu naꞌ. \v 9 Catiꞌ gulayönnëꞌ didzaꞌ ni, guluxö́s lequëꞌ ládxiꞌdauꞌquëꞌ, atiꞌ gularujëꞌ tu tuëꞌ, gulazú lauquëꞌ bönniꞌ gulr ga bdxintë bönniꞌ cuidiꞌ. Nagaꞌnëꞌ niꞌ Jesús, dzagnu Lëꞌ ngul naꞌ zoanu gatsj lahuiꞌl nup naꞌ tuꞌzë́ naggac Lëꞌ. \v 10 Niꞌr buzuinëꞌ leyúbl Jesús, len nutu nu bléꞌinëꞌ nu ruquí lënu, san tuznu ngul naꞌ, atiꞌ rëꞌ‑nu: \p ―Ngul, ¿gazx nacuáꞌ nup naꞌ guluquí liꞌ? ¿Naruꞌ cutu zoa nu bönniꞌ rchuguëꞌ quiuꞌ? \p \v 11 Lënu rnanu: \p ―Nutu nucz, Xan. \p Niꞌr Jesús rëꞌ‑nu: \p ―Lëzcaꞌ nedaꞌ, cutu rchugaꞌ quiuꞌ. Böaj lidxuꞌ, len cutur gunuꞌ dul‑laꞌ. \s1 Naquëꞌ Jesús yeníꞌ quegac bunách yödzlyú \p \v 12 Leyúbl bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nedaꞌ nacaꞌ yeníꞌ quegac bunách yödzlyú. Nu bönniꞌ záꞌlenëꞌ nedaꞌ, cutu tëꞌ ga chul xöhuiꞌ san soalen bönniꞌ naꞌ yeníꞌ uluíꞌi lëꞌ nac gataꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu queëꞌ. \p \v 13 Niꞌr tëꞌ Lëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, taꞌnë́ꞌ: \p ―Liꞌ runuꞌ lnaꞌ lau qui laꞌ cuinzuꞌ. Cutu nac lsacaꞌ le runuꞌ lnaꞌ lau. Daduz nac. \p \v 14 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Zal‑laꞌ runaꞌ lnaꞌ lau qui laꞌ cuinzaꞌ, gdutë li nac le runaꞌ lnaꞌ lau, le nözdaꞌ ga brujaꞌ len ga tsijaꞌ, san lbiꞌiliꞌ cutu nö́ziliꞌ gazx zaꞌa len clëg gazx tsijaꞌ. \v 15 Lbiꞌiliꞌ rbequi xbeyliꞌ ca le tac yödzlyú ni, san nedaꞌ, racz quiaꞌ nutu nu bönniꞌ cutu rbequi xbeydaꞌ lëꞌ. \v 16 Laꞌnaruꞌ cuequi xbeydaꞌ, ca nacz cuequi xbeydaꞌ, le clëg nedaꞌz cuequi xbeydaꞌ, san gunëꞌ nedaꞌ tsazxö́n Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ. \v 17 Lëzcaꞌ cni lu zxba queëꞌ Moisés nayúj lu guich le rna: “Le tunëꞌ lnaꞌ lau chopëꞌ bönniꞌ, gdutë li nac.” \v 18 Nedaꞌ runaꞌ lnaꞌ lau qui laꞌ cuinzaꞌ, atiꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ, runëꞌ caꞌ lnaꞌ lau quiaꞌ. \p \v 19 Niꞌr gulanabnëꞌ Lëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Gazx zoatsëꞌ Xuzuꞌ? \p Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu núnbëꞌliꞌ nedaꞌ, len cutu núnbëꞌliꞌ‑nëꞌ Xuzaꞌ. Laꞌnaruꞌ núnbëꞌliꞌ nedaꞌ, lëzcaꞌ Xuzaꞌ gúnbëꞌliꞌ‑nëꞌ. \p \v 20 Yuguꞌ didzaꞌ ni bëꞌë Jesús catiꞌ niꞌ zoëꞌ rusëdnëꞌ bunách nchil gdauꞌ, ga naꞌ nacuáꞌ guiꞌn gap taꞌguꞌë gun qui gdauꞌ, san nutu nu gzxön Lëꞌ, le cutu rdxini dza queëꞌ tsuꞌë lu naꞌquëꞌ. \s1 Rnëꞌ Jesús: “Ga tsijaꞌ nedaꞌ, cutu gac guidliꞌ” \p \v 21 Leyúbl rëꞌ lequëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Uzáꞌa yödzlyú ni, atiꞌ uguiljliꞌ nu uslá lbiꞌiliꞌ, san ugáꞌn dul‑laꞌ nabágaꞌliꞌ, gatliꞌ. Ga tsijaꞌ nedaꞌ, cutu gac guidliꞌ. \p \v 22 Niꞌr gluꞌë didzaꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ gdödi cuinëꞌ? Rnëꞌ: “Ga tsijaꞌ nedaꞌ, lbiꞌiliꞌ cutu gac guidliꞌ.” \p \v 23 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ nacliꞌ qui luyú dë dxiꞌl ni, san nedaꞌ zaꞌa yehuaꞌ yubá xtsaꞌ. Lbiꞌiliꞌ nacliꞌ bunách yödzlyú ni, san nedaꞌ cutu nacaꞌ bönniꞌ yödzlyú ni. \v 24 Qui lë ni naꞌ gudxaꞌ lbiꞌiliꞌ: “Ugáꞌn dul‑laꞌ nabágaꞌliꞌ, gatliꞌ.” Chquiꞌ cutu tséjlëꞌliꞌ nacczaꞌ Nu uslá, ugáꞌn dul‑laꞌ nabágaꞌliꞌ, gatliꞌ. \p \v 25 Niꞌr gulanabnëꞌ Lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nuzxa caz nacuꞌ? \p Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nacaꞌ laꞌ leyz ca naꞌ chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ dza niꞌtë. \v 26 Zian le ral‑laꞌ gyëpaꞌ lbiꞌiliꞌ len cuequi xbeydaꞌ le nac queëliꞌ. Didzaꞌ gdutë li ruꞌë Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ, atiꞌ didzaꞌ byöndaꞌ ruꞌë Lëꞌ, ruíꞌlenaꞌ bunách yödzlyú ni didzaꞌ. \p \v 27 Cutu gulayéjniꞌnëꞌ ruíꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ ca nac queëꞌ Dios Xuz. \v 28 Qui lë ni naꞌ Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Catiꞌ gdxin dza uchisliꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, gdö́diliꞌ nedaꞌ, niꞌr gáquibeꞌiliꞌ nacczaꞌ Nu ruslá, len cutu bi runaꞌ racz quiaꞌ, san ca naꞌ buluiꞌinëꞌ nedaꞌ Xuzaꞌ, caꞌ ruꞌa didzaꞌ. \v 29 Zóalenëꞌ nedaꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ. Cutu nucaꞌnëꞌ nedaꞌ tuzaꞌ Xuzaꞌ, le rúnteczaꞌ le rdzag ladxëꞌë Lëꞌ. \p \v 30 Catiꞌ bëꞌë didzaꞌ ni Jesús, gulayejlëꞌë Lëꞌ bönniꞌ zian. \s1 Nup nacgac zxiꞌnëꞌ Dios, len nup nadzungac lu naꞌ dul‑laꞌ \p \v 31 Niꞌr Jesús gudxëꞌ bönniꞌ judío naꞌ taꞌyejlëꞌë Lëꞌ, rnëꞌ: \p ―Chquiꞌ gúnteczliꞌ ca rna xtidzaꞌa, gacliꞌ gdu bönniꞌ usë́d quiaꞌ. \v 32 Gúnbëꞌliꞌ le nac gdutë li atiꞌ usán lbiꞌiliꞌ le nac gdutë li naꞌ. \p \v 33 Gulubiꞌë didzaꞌ, tëꞌ Lëꞌ: \p ―Zxiꞌn xsoëꞌ Abraham nactuꞌ, len nutu nu ben netuꞌ bönniꞌ nadáꞌugac. ¿Atiꞌ rnatsuꞌ: “Usán lbiꞌiliꞌ”? \p \v 34 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Yúguꞌtë nup tun dul‑laꞌ, nadzungac lu naꞌ dul‑laꞌ. \v 35 Cutu ugaꞌntecz lidxëꞌ xan yuꞌu nu nac bönniꞌ nadaꞌu, san nu nac zxiꞌnëꞌ xan yuꞌu naꞌ rugaꞌntecz lidx nu naꞌ nac xan yuꞌu. \v 36 Cni nac, chquiꞌ usán lbiꞌiliꞌ Nu naꞌ nac Zxiꞌnëꞌ Dios, le nactë ulaliꞌ. \v 37 Nözdaꞌ nacliꞌ zxiꞌn xsoëꞌ Abraham, san rzu rböꞌliꞌ gdö́diliꞌ nedaꞌ, le cunazíꞌ lu naꞌliꞌ xtidzaꞌa. \v 38 Nedaꞌ ruꞌa didzaꞌ ca nac le bléꞌidaꞌ ga naꞌ zoëꞌ Xuzaꞌ, san lbiꞌiliꞌ runliꞌ le byö́niliꞌ ga zoa xuzczliꞌ. \p \v 39 Gulubiꞌë didzaꞌ, tëꞌ Lëꞌ: \p ―Abraham naquëꞌ xuztuꞌ. \p Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Laꞌnaruꞌ nacliꞌ gdu zxiꞌn xsoëꞌ Abraham, gunliꞌ ca naꞌ benëꞌ Abraham. \v 40 Naꞌa, rzu rböꞌliꞌ gdö́diliꞌ nedaꞌ, zal‑laꞌ ruíꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ didzaꞌ gdutë li, didzaꞌ naꞌ byöndaꞌ bëꞌë Dios. Cutu benëꞌ cni Abraham. \v 41 Lbiꞌiliꞌ runliꞌ ca run xuzczliꞌ. \p Niꞌr tëꞌ Lëꞌ: \p ―Netuꞌ cutu caꞌ nactuꞌ biꞌi lagu. Tuzëꞌ Dios naquëꞌ Xuztuꞌ. \p \v 42 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Laꞌnaruꞌ naquëꞌ Dios gdu Xuzliꞌ, huadxiꞌiliꞌ nedaꞌ, le brujaꞌ nedaꞌ ga zoëꞌ Dios, bidaꞌ luyú ni, len clëg racz quiaꞌ bidaꞌ, san Dioscz bsölëꞌë nedaꞌ. \v 43 ¿Bizx quië cutu gac tséjniꞌliꞌ didzaꞌ ruꞌa? Nac le curë́ꞌniliꞌ uzë́ nagliꞌ xtidzaꞌa. \v 44 Xuzczliꞌ nac tuꞌ xöhuiꞌ. Náquiliꞌ qui tuꞌ xöhuiꞌ len rë́ꞌniliꞌ gunliꞌ le rzë ladxiꞌ xuzliꞌ naꞌ. Dza niꞌtë nac gdödi bunách tuꞌ xöhuiꞌ len cutu nazíꞌ lu nëꞌi le nac gdutë li, le cutu caꞌ ruiꞌ didzaꞌ gdutë li. Catiꞌ rziꞌ yëꞌ tuꞌ xöhuiꞌ, ca naccz ruiꞌ didzaꞌ, le nac nu rziꞌ yëꞌ, len nac ca xuzgaccz nup taꞌzíꞌ yëꞌ. \v 45 Le ruꞌa nedaꞌ didzaꞌ gdutë li cutu réjlëꞌliꞌ nedaꞌ. \v 46 ¿Núzxal‑liꞌ gac uspágaꞌliꞌ nedaꞌ dul‑laꞌ? Chquiꞌ ruꞌa didzaꞌ gdutë li, ¿bizx quië cutu réjlëꞌliꞌ nedaꞌ? \v 47 Nu nac queëꞌ Dios, ruzë́ nag xtidzëꞌë Dios, san lbiꞌiliꞌ, le cunacliꞌ queëꞌ Dios, cutu ruzë́ nagliꞌ xtidzëꞌë. \s1 Cristo zoaczëꞌ zíꞌatël ca Abraham \p \v 48 Niꞌr gulubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ judío, tëꞌ Jesús: \p ―Catëz gnatuꞌ catiꞌ gnatuꞌ nacuꞌ bönniꞌ Samaria, atiꞌ dzag Liꞌ tuꞌ xöhuiꞌ. \p \v 49 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu dzag nedaꞌ tuꞌ xöhuiꞌ. Nedaꞌ runaꞌ Xuzaꞌ ba laꞌn, atiꞌ lbiꞌiliꞌ ruzoaliꞌ nedaꞌ tslaꞌl. \v 50 Cutu runaꞌ zxön cuinaꞌ. Zoa Nu run zxön nedaꞌ, atiꞌ Lëꞌ rbequi xbeynëꞌ rëꞌu. \v 51 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nu bönniꞌ siꞌ lu nëꞌë xtidzaꞌa, cutu caꞌ gatiëꞌ bönniꞌ naꞌ. \p \v 52 Niꞌr tëꞌ Lëꞌ bönniꞌ judío naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Naꞌa ráquibeꞌituꞌ dzag Liꞌ tuꞌ xöhuiꞌ. Abraham gutiëꞌ, atiꞌ glatiëꞌ caꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, san Liꞌ rnauꞌ: “Nu bönniꞌ siꞌ lu nëꞌë xtidzaꞌa, cutu caꞌ gatiëꞌ bönniꞌ naꞌ.” \v 53 ¿Naruꞌ náctërtsuꞌ Liꞌ blau ca xuzruꞌ Abraham? Gutiëꞌ lëꞌ atiꞌ glatiëꞌ caꞌ bönniꞌ gluꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. ¿Núzxatër run cuinuꞌ? \p \v 54 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Chquiꞌ nedaꞌ gunaꞌ zxön cuinaꞌ, yöl‑laꞌ zxön naꞌ cutu bi gac. Xuzaꞌ runëꞌ nedaꞌ zxön, atiꞌ lbiꞌiliꞌ rnaliꞌ naquëꞌ Dios queëliꞌ. \v 55 Lbiꞌiliꞌ cutu núnbëꞌliꞌ‑nëꞌ Dios Xuz, san nedaꞌ núnbëꞌa‑nëꞌ. Laꞌnaruꞌ gniaꞌ: Cutu núnbëꞌa‑nëꞌ, gacaꞌ nu rziꞌ yëꞌ ca naꞌ nacliꞌ lbiꞌiliꞌ, rziꞌ yëꞌliꞌ. Naꞌa, le nactë núnbëꞌa‑nëꞌ len nazíꞌ lu naꞌa xtidzëꞌë. \v 56 Xuzliꞌ Abraham budzijnëꞌ le ral‑laꞌ gléꞌinëꞌ dza soaꞌ yödzlyú ni, len zal‑laꞌ gutiëꞌ dza niꞌtë, bléꞌinëꞌ lei, len budzíjtsquinëꞌ. \p \v 57 Niꞌr tëꞌ Jesús bönniꞌ judío naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu yuiꞌnuꞌ chiʉ́n iz. ¿Naruꞌ bléꞌitsanuꞌ Abraham? \p \v 58 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Zíꞌatël ca soëꞌ Abraham, nedaꞌ zoaczaꞌ. \p \v 59 Niꞌr gulaguel‑lëꞌë guiöj luladxëꞌ Jesús, san Lëꞌ bunittë cuinëꞌ, burujëꞌ löꞌa gdauꞌ naꞌ. Gdödëꞌ gatsj lahuiꞌl ga naꞌ nacuꞌë, zhuöjëꞌ. \c 9 \s1 Ruúnëꞌ Jesús bönniꞌ guljëꞌ nachultë lahuëꞌ \p \v 1 Catiꞌ gdödëꞌ Jesús tu latj, bléꞌinëꞌ niꞌ bönniꞌ guljëꞌ nachultë lahuëꞌ. \v 2 Gulanabnëꞌ Jesús bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, ¿nuzxa ben dul‑laꞌ? ¿Naruꞌ bönniꞌ ni o xuz xnëꞌë le guljëꞌ nachultë lahuëꞌ? \p \v 3 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu nac le benëꞌ dul‑laꞌ bönniꞌ ni, len clëg le glunëꞌ dul‑laꞌ xuz xnëꞌë, san nac quië glaꞌ lahui yöl‑laꞌ huac queëꞌ Dios niꞌa queëꞌ bönniꞌ ni. \v 4 Run bayúdx gunruꞌ xchinëꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ, tsal ni nac ca lahuiꞌ dza. Huadxín dza gac chul qui yöl‑laꞌ gut, catiꞌ nutu nu gac gun dxin. \v 5 Tsal ni zoaꞌ yödzlyú ni, nacaꞌ yeníꞌ quegac bunách yödzlyú. \p \v 6 Catiꞌ budx bëꞌë didzaꞌ ni Jesús, gruꞌnëꞌ zxönaꞌ lyu, atiꞌ benëꞌ gúnaꞌdauꞌ len zxönaꞌ naꞌ, len buguꞌë gunaꞌ naꞌ yöj lahuëꞌ bönniꞌ naꞌ nachúl lahuëꞌ. \v 7 Niꞌr rëꞌ lëꞌ: \p ―Gyeaj yajtíb lauꞌ lu biaj nis nazíꞌ lei Siloé. \p Siloé nac tu didzaꞌ hebreo le rna: “Nasölaꞌ”. \p Niꞌr gyijëꞌ niꞌ bönniꞌ naꞌ nachúl lahuëꞌ, yajtíb lahuëꞌ. Catiꞌ buzë́ꞌë niꞌ chrléꞌinëꞌ. \v 8 Niꞌr gulubani bunách dzag yuꞌu queëꞌ len nup niꞌ gulaleꞌi lëꞌ zíꞌatël catiꞌ niꞌ nachúl lahuëꞌ, taꞌná: \p ―¿Naruꞌ clëg bönniꞌ ni bönniꞌ naꞌ rböꞌë rnabëꞌ nu bi gnödzj queëꞌ? \p \v 9 Laꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Lëꞌ naꞌ. \p Yelaꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu caꞌ, san ca rnaꞌ lahuëꞌ bönniꞌ naꞌ, rnaꞌ lahuëꞌ caꞌ bönniꞌ ni. \p Lëꞌ rnëꞌ: \p ―Nedaꞌ naꞌ. \p \v 10 Niꞌr gulanabnëꞌ lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nacxcz guc, gyalj yöj lauꞌ? \p \v 11 Bubiꞌë didzaꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Bönniꞌ naꞌ lëꞌ Jesús benëꞌ gúnaꞌdauꞌ atiꞌ gdëbëꞌ yöj lahuaꞌ gúnaꞌdauꞌ naꞌ, len gudxëꞌ nedaꞌ: “Gyeaj raꞌ biaj nis nazíꞌ lei Siloé, yajtíb lauꞌ.” Gyijaꞌ niꞌ, yajtíb lahuaꞌ, atiꞌ gyaljtë yöj lahuaꞌ. \p \v 12 Niꞌr gulanabnëꞌ lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Gazx zoëꞌ bönniꞌ naꞌ? \p Lëꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu nözdaꞌ. \s1 Bönniꞌ gdauꞌ taꞌnabi yudxnëꞌ bönniꞌ naꞌ gyalj yöj lahuëꞌ \p \v 13 Niꞌr gulachë́ꞌë bönniꞌ naꞌ ziꞌal nachúl lahuëꞌ, guluschinëꞌ lëꞌ lauquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo. \v 14 Le nac dza laꞌy quequëꞌ catiꞌ benëꞌ Jesús gúnaꞌdauꞌ naꞌ, len bsaljëꞌ yöj lahuëꞌ bönniꞌ naꞌ ziꞌal nachúl lahuëꞌ, \v 15 qui lë ni naꞌ gulanabnëꞌ lëꞌ leyúbl bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ nacx guc gyalj yöj lahuëꞌ. Lëꞌ gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Budxíëꞌ gúnaꞌdauꞌ yöj lahuaꞌ, atiꞌ yajtibaꞌ lei len rléꞌidaꞌ. \p \v 16 Niꞌr gluꞌë didzaꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu naquëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ naꞌ, le curún chiꞌë dza laꞌy. \p Yelaꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ huactsa bönniꞌ dul‑laꞌ gunëꞌ yuguꞌ yöl‑laꞌ huac runëꞌ bönniꞌ naꞌ? \p Cni guc, gularujëꞌ chopl. \v 17 Leyúbl gulanabnëꞌ bönniꞌ naꞌ ziꞌal nachúl lahuëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa rnauꞌ liꞌ queëꞌ bönniꞌ naꞌ, bsaljëꞌ yöj lauꞌ? \p Lëꞌ rnëꞌ: \p ―Naquëꞌ bönniꞌ ruꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios. \p \v 18 Cutu gulayejlëꞌë bönniꞌ judío uná bëꞌ naꞌ guljëꞌ nachultë lahuëꞌ bönniꞌ naꞌ, len gyalj yöj lahuëꞌ, catiꞌ gululidzrëꞌ xuz xnëꞌë bönniꞌ naꞌ gyalj yöj lahuëꞌ, \v 19 len gulanabnëꞌ lequëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ naquëꞌ zxiꞌnliꞌ bönniꞌ ni, rnaliꞌ guljëꞌ nachultë lahuëꞌ? ¿Nacxcz nac rléꞌinëꞌ naꞌa? \p \v 20 Gulubiꞌë didzaꞌ xuz xnëꞌë naꞌ, tëꞌ lequëꞌ: \p ―Nö́zituꞌ naquëꞌ zxiꞌntuꞌ bönniꞌ ni, len guljëꞌ nachultë lahuëꞌ, \v 21 san nacx guc, rléꞌinëꞌ naꞌa, cutu nö́zituꞌ, len nuzxa naꞌ bsalj yöj lahuëꞌ, cutu nö́zituꞌ. Gul‑náb‑nëꞌ lëꞌ, le chnaquëꞌ bönniꞌ chnac. Lëczëꞌ quíxjöꞌë. \p \v 22 Cni gulanë́ꞌ xuz xnëꞌë bönniꞌ naꞌ ziꞌal nachúl lahuëꞌ, le tádxinëꞌ yuguꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, le chglun xtídzaꞌquëꞌ bönniꞌ judío naꞌ chquiꞌ nu bönniꞌ siꞌ lu nëꞌë naquëꞌ Cristo Jesús, tsaz lubijëꞌ bönniꞌ naꞌ lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío. \v 23 Qui lë ni naꞌ gulanë́ꞌ xuz xnëꞌë: “Gul‑náb‑nëꞌ lëꞌ, le chnaquëꞌ bönniꞌ chnac.” \p \v 24 Niꞌr gululidzëꞌ leyúbl bönniꞌ naꞌ ziꞌal nachúl lahuëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, atiꞌ tëꞌ lëꞌ: \p ―Niꞌa queëꞌ Xanruꞌ Dios gdixjöꞌ le nacz. Netuꞌ ráquibéꞌituꞌ naquëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ bönniꞌ naꞌ. \p \v 25 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ, rnëꞌ: \p ―Chquiꞌ naquëꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ cutu nözdaꞌ. Tu le nözdaꞌ. Ziꞌal nachúl lahuaꞌ, atiꞌ naꞌa rléꞌidaꞌ. \p \v 26 Gulanabnëꞌ lëꞌ leyúbl, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa benëꞌ quiuꞌ? ¿Nacx benëꞌ bsaljëꞌ yöj lauꞌ? \p \v 27 Bubiꞌë didzaꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Chgudxczaꞌ lbiꞌiliꞌ, san cutu gúꞌniliꞌ siꞌ lu naꞌliꞌ xtidzaꞌa. ¿Bizx quië naꞌ rë́ꞌniliꞌ yö́niliꞌ leyúbl? ¿Naruꞌ rë́ꞌniliꞌ taꞌliꞌ caꞌ Lëꞌ? \p \v 28 Niꞌr gululídz ziꞌë lëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Liꞌ daꞌu Lëꞌ, san netuꞌ daꞌtuꞌ Moisés. \v 29 Netuꞌ nö́zituꞌ bë́ꞌlenëꞌ Moisés didzaꞌ Dios, san ca nac queëꞌ bönniꞌ ni, cutu nö́zituꞌ nuzxa caz bsölaꞌ Lëꞌ. \p \v 30 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ naꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Lë ni run ga rubandaꞌ. Lbiꞌiliꞌ cutu nö́ziliꞌ nuzxa bsölaꞌ bönniꞌ ni, atiꞌ Lëꞌ bsaljëꞌ yöj lahuaꞌ. \v 31 Nö́ziruꞌ cutu ryönnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ dul‑laꞌ Dios, san chquiꞌ rej ladxëꞌë Dios bönniꞌ len runëꞌ ca rëꞌnnëꞌ Lëꞌ, bönniꞌ ni, Dios ryönnëꞌ lëꞌ. \v 32 Dza niꞌtë cutu ryön nu gna chquiꞌ nu bönniꞌ bsaljëꞌ yöj lahuëꞌ bönniꞌ guljëꞌ nachultë lahuëꞌ. \v 33 Laꞌnaruꞌ cunaquëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ ni, cutu bi gac gunëꞌ. \p \v 34 Niꞌr gulubiꞌë didzaꞌ, tëꞌ lëꞌ: \p ―Ca guljuꞌ nac bëꞌ nabaguꞌu dul‑laꞌ. ¿Atiꞌ liꞌ rusë́ditsanuꞌ netuꞌ? \p Niꞌr gulubijëꞌ lëꞌ niꞌl. \s1 Nup nacgac chul nit \p \v 35 Byönnëꞌ Jesús ca glunëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, gulubijëꞌ bönniꞌ naꞌ ziꞌal nachúl lahuëꞌ. Catiꞌ budzaguëꞌ lëꞌ, gudxëꞌ lëꞌ: \p ―¿I réjlëꞌu Zxiꞌnëꞌ Dios? \p \v 36 Bubiꞌë didzaꞌ lëꞌ, rëꞌ Jesús: \p ―¿Nuzxa naꞌ, Xan, quië tséjlëꞌa Lëꞌ? \p \v 37 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Chbléꞌinuꞌ Lëꞌ, atiꞌ nedaꞌ ni ruíꞌlenaꞌ liꞌ didzaꞌ, nacaꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios. \p \v 38 Niꞌr bönniꞌ naꞌ, gyalj yöj lahuëꞌ, gyij ladxëꞌë Jesús, len rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, réjlëꞌa Liꞌ. \p \v 39 Jesús rnëꞌ: \p ―Quië cuequi xbeydaꞌ bunách bidaꞌ yödzlyú ni, quië luleꞌi nup nachúl nanitgac, len lac ca nu nachúl lahui nup taqui taꞌleꞌi. \p \v 40 Catiꞌ gulayönnëꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ nacuáꞌlenëꞌ Jesús, niꞌr tëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Naruꞌ nachúl naníttsatuꞌ? \p \v 41 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Laꞌnaruꞌ nachúlz yöj lauliꞌ, cutu gbágaꞌliꞌ dul‑laꞌ. Naꞌa rnaliꞌ: “Rléꞌituꞌ.” Qui lë ni naꞌ nabágaꞌliꞌ dul‑laꞌ. \c 10 \s1 Runëꞌ lsaquiꞌ Jesús qui liꞌaj quecbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ \p \v 1 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nu bönniꞌ curyaziëꞌ zacaꞌ ga nu ryaz liꞌaj quecbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ, san tsaziëꞌ zacaꞌ ga yubl, bönniꞌ ni naquëꞌ gban len rbanczëꞌ. \v 2 Nu bönniꞌ ryaziëꞌ zacaꞌ ga nu ryaz naquëꞌ bönniꞌ run chíꞌigacczëꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ. \v 3 Quië tsaziëꞌ bönniꞌ ni, rsalj nu zoa run chiꞌi ga nu ryaz, atiꞌ taꞌyö́nibaꞌ chiꞌë böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ len tuꞌúnbëꞌbaꞌ‑nëꞌ. Lëꞌ rulidzëꞌ‑baꞌ qui queëbaꞌ ca lëcbaꞌ len rubijëꞌ‑baꞌ yuguꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ. \v 4 Catiꞌ chnubijëꞌ‑baꞌ yúguꞌtëbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ náquicbaꞌ queëꞌ, rajnörëꞌ laucbaꞌ, atiꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ rajnaucbaꞌ lëꞌ, le tuꞌúnbëꞌbaꞌ chiꞌë. \v 5 Bönniꞌ yubl cutu tsajnaucbaꞌ lëꞌ, san luzxúndjibaꞌ lëꞌ, le cutu núnbëꞌcbaꞌ chiꞌiquëꞌ bönniꞌ yubl. \p \v 6 Le run lsaquiꞌ ni gudxëꞌ lequëꞌ Jesús, san cutu gulayéjniꞌnëꞌ lë naꞌ rëꞌ lequëꞌ. \s1 Naquëꞌ Jesús ca bönniꞌ run chiꞌë‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ \p \v 7 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ leyúbl Jesús, rnëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nedaꞌ nacaꞌ ca tu ga taꞌyazbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ. \v 8 Chgulalë́ꞌë zian bönniꞌ gulanë́ꞌ nacquëꞌ Cristo, san yúguꞌtë bönniꞌ naꞌ guladxinëꞌ ziꞌal ca nedaꞌ, nacquëꞌ gban len taꞌbanczëꞌ, atiꞌ cutu guluzë́ nagcbaꞌ lequëꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ. \v 9 Nedaꞌ nacaꞌ ca tu ga nu ryaz. Nútiꞌtëz bönniꞌ tsázlenëꞌ nedaꞌ, ulë́ꞌ bönniꞌ naꞌ, len gaquëꞌ ca tubaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ ryazbaꞌ len rurujbaꞌ, len rdzö́libaꞌ le rágubaꞌ. \p \v 10 ’Zaꞌzëꞌ gban quië cuanëꞌ‑baꞌ len gdöddëꞌ‑baꞌ len usnitiëꞌ‑baꞌ. Nedaꞌ bidaꞌ quië gataꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu quegac bunách nacgac ca böꞌcuꞌ zxilaꞌ quiaꞌ, len gataꞌ gdu quequëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu naꞌ. \v 11 Nedaꞌ run chíꞌigacaꞌ bunách quiaꞌ ca runëꞌ bönniꞌ, lu yöl‑laꞌ dxiꞌi ladxiꞌ queëꞌ run chiꞌë‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ. Bönniꞌ cni run chiꞌë‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ zoaczëꞌ udödëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ niꞌa quecbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ queëꞌ. \v 12 Bönniꞌ nazxjëꞌ run chiꞌë‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ, catiꞌ rléꞌinëꞌ zaꞌbaꞌ böꞌcuꞌ zugaꞌ sniaꞌ, rucaꞌnëꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ, len ruzxundjëꞌ, atiꞌ ráguyaꞌabaꞌ yuguꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ böꞌcuꞌ zugaꞌ sniaꞌ naꞌ len ruslasbaꞌ lecbaꞌ. Cni runëꞌ bönniꞌ naꞌ run chiꞌë‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ le cunaquëꞌ gdu nu run chiꞌi‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ, atiꞌ cutu náquicbaꞌ queëczëꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ. \v 13 Ruzxundjëꞌ bönniꞌ nazxjëꞌ naꞌ le run chiꞌë‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ quië siꞌzëꞌ dumí len cutu ruiꞌ ladxëꞌë‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ. \p \v 14-15 ’Nedaꞌ nacaꞌ bönniꞌ, lu yöl‑laꞌ dxiꞌi ladxiꞌ quiaꞌ run chíꞌigacaꞌ‑baꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ. Ca naꞌ nunbëꞌë nedaꞌ Xuzaꞌ, atiꞌ nedaꞌ núnbëꞌa‑nëꞌ Xuzaꞌ, lëzcaꞌ cni núnbëꞌgacaꞌ bunách quiaꞌ nacgac ca böꞌcuꞌ zxilaꞌ quiaꞌ, len rudödaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quiaꞌ niꞌa quecbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ, atiꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ naꞌ náquicbaꞌ quiaꞌ núnbëꞌcbaꞌ nedaꞌ. \v 16 Lëzcaꞌ nacuaꞌbaꞌ quiaꞌ yeláꞌgacrbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ cunababcbaꞌ ni. Lëzcaꞌ lecbaꞌ ral‑laꞌ tsajxíꞌgacaꞌ‑baꞌ. Lecbaꞌ luzë́ nagcbaꞌ chiꞌa, len lacbaꞌ tuz len yezícaꞌrbaꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ quiaꞌ, atiꞌ nédaꞌczaꞌ gun chíꞌigacaꞌ‑baꞌ. \p \v 17 ’Qui lë ni naꞌ nadxiꞌinëꞌ nedaꞌ Xuzaꞌ, le rudödaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quiaꞌ, guꞌa latj nu gdödi nedaꞌ, atiꞌ uziꞌa lei leyúbl, ubanaꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \v 18 Nutu nu bönniꞌ sáquiꞌnëꞌ gdöddëꞌ nedaꞌ san nédaꞌczaꞌ rudödaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quiaꞌ, gatiaꞌ. Dë lu naꞌa udödaꞌ lei, len dë lu naꞌa uziꞌa lei leyúbl. Cni nac le gna béꞌinëꞌ nedaꞌ Xuzaꞌ. \p \v 19 Catiꞌ gulayönnëꞌ didzaꞌ ni bönniꞌ judío, leyúbl gularujëꞌ chopl ca táquinëꞌ queëꞌ. \v 20 Zianëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Yuꞌu Lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ, len nachixi icjëꞌ. ¿Bizx quië ruzë́ nagliꞌ Lëꞌ? \p \v 21 Yelaꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu caꞌ ruꞌë cni didzaꞌ bönniꞌ yuꞌu lëꞌ böꞌ xöhuiꞌ. ¿Naruꞌ huactsa böꞌ xöhuiꞌ usálj yöj lauquëꞌ bönniꞌ nachúl lauquëꞌ? \s1 Tuꞌzóëꞌ Jesús tslaꞌl bönniꞌ judío uná bëꞌ \p \v 22 Rac beoꞌ ziag len nac dza naꞌ tunëꞌ lni yödz Jerusalén, tuꞌspanëꞌ ca gulaguꞌë lu nëꞌë Dios gdauꞌ quequëꞌ. \v 23 Rdëꞌ Jesús raꞌ gdauꞌ ga nac nchil qui, nazíꞌ lei Nchil Queëꞌ Salomón. \v 24 Gulaguꞌë Jesús liꞌaj bönniꞌ judío uná bëꞌ len tëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Batxcz usanuꞌ runuꞌ ga röꞌtuꞌ baguíꞌi? Chquiꞌ nacuꞌ liꞌ Cristo, ca nacz gdixjöiꞌ netuꞌ. \p \v 25 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Chgudxczaꞌ lbiꞌiliꞌ, san cutu réjlëꞌliꞌ nedaꞌ. Nacgac bëꞌ nu nacaꞌ yuguꞌ dxin runaꞌ le dë lu naꞌa uláz queëꞌ Xuzaꞌ. \v 26 Lbiꞌiliꞌ cutu réjlëꞌliꞌ nedaꞌ, le cutu nabáblenliꞌ nup nacgac böꞌcuꞌ zxilaꞌ quiaꞌ, ca naꞌ chgudxczaꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 27 Taꞌyö́nibaꞌ chiꞌa böꞌcuꞌ zxilaꞌ quiaꞌ, len tuꞌúnbëꞌbaꞌ nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ núnbëꞌgacaꞌ‑baꞌ, atiꞌ rdjáclenbaꞌ nedaꞌ. \v 28 Nedaꞌ runödzjaꞌ quecbaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu, atiꞌ cutu caꞌ laꞌnitbaꞌ, atiꞌ nutu nu saquiꞌ ubíj lecbaꞌ lu naꞌa nedaꞌ. \v 29 Bennëꞌ quiaꞌ lecbaꞌ Xuzaꞌ Dios, atiꞌ Lëꞌ náptërëꞌ yöl‑laꞌ huac ca yúguꞌtë bunách, atiꞌ nutu nu saquiꞌ ubíj lecbaꞌ lu nëꞌë Xuzaꞌ. \v 30 Nedaꞌ len Dios Xuz, tuz nactuꞌ. \p \v 31 Leyúbl guluguel‑lëꞌë guiöj luladxëꞌ Jesús bönniꞌ judío uná bëꞌ naꞌ. \v 32 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Zian le nac dxiꞌa benaꞌ lauliꞌ le dë lu naꞌa uláz queëꞌ Xuzaꞌ. ¿Niꞌa qui bizxal dxin dxiꞌa ni uládxiꞌliꞌ nedaꞌ guiöj? \p \v 33 Gulubiꞌë didzaꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ naꞌ, tëꞌ Lëꞌ: \p ―Niꞌa qui dxin dxiꞌa cutu uládxiꞌtuꞌ liꞌ guiöj, san le curnéuꞌ dxiꞌa queëꞌ Dios, le nacuꞌ liꞌ bunáchz, len run cuinuꞌ Dios. \p \v 34 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu nayúj lu guich lu zxba queëliꞌ ca gnëꞌ Dios, rna: “Nedaꞌ rniaꞌ: Nacliꞌ yuguꞌ dios”? \v 35 Nö́ziczruꞌ tsaz nayújcz le nayúj lu guich laꞌy. Lu guich laꞌy naꞌ ruiꞌ laquëꞌ dios, bönniꞌ niꞌ bë́ꞌlenëꞌ lequëꞌ didzaꞌ Dios. \v 36 Dios bubijëꞌ nedaꞌ quizi queëꞌ len bsölëꞌë nedaꞌ yödzlyú ni. ¿Naruꞌ rnátsaliꞌ quiaꞌ: “Liꞌ cutu rneuꞌ dxiꞌa queëꞌ Dios”, le gniaꞌ: Zxiꞌnëꞌ Dios nacaꞌ? \v 37 Chquiꞌ cutu runaꞌ dxin budödëꞌ lu naꞌa Xuzaꞌ Dios, cutu ral‑laꞌ tséjlëꞌliꞌ nedaꞌ. \v 38 Chquiꞌ runaꞌ dxin budödëꞌ lu naꞌa Dios, zal‑laꞌ cutu réjlëꞌliꞌ nédaꞌczaꞌ, gul‑tsejlëꞌ le nacgac bëꞌ dxin naꞌ runaꞌ, quië gáquibeꞌiliꞌ naquëꞌ tuz len nedaꞌ Dios Xuz, atiꞌ nedaꞌ caꞌ nacaꞌ tuz len Xuzaꞌ. \p \v 39 Leyúbl gulazú gulaböꞌë laꞌzönëꞌ Jesús, san Lëꞌ bulë́ꞌ lu naꞌquëꞌ. \p \v 40 Niꞌr gyijëꞌ Jesús leyúbl yetsláꞌa yegu Jordán, ga niꞌ zíꞌatël buquilëꞌ bunách nis Juan, atiꞌ bugaꞌnëꞌ niꞌ Jesús. \v 41 Guladxín ga zoëꞌ Jesús bunách zian, taꞌná: \p ―Le nactë cutu benëꞌ Juan nitú yöl‑laꞌ huac zxön, san yúguꞌtë le gnëꞌ Juan naꞌ ca ral‑laꞌ gac queëꞌ bönniꞌ ni, gdutë li nac. \p \v 42 Qui lë ni naꞌ gulayejlëꞌë Jesús bönniꞌ zian ga naꞌ zoëꞌ. \c 11 \s1 Le guc catiꞌ gutiëꞌ Lázaro \p \v 1 Dza niꞌ réꞌinëꞌ Lázaro, bönniꞌ Betania, le nac ladzcnu María len Marta. Nacnu Marta zxilnu María. \v 2 Nacnu María naꞌ ngul zanëꞌ Lázaro, bönniꞌ naꞌ réꞌinëꞌ, len nacnu caꞌ ngul naꞌ gluꞌnu le rlaꞌ zxix niꞌë Xanruꞌ, len buzxinu niꞌë len guitsaꞌ icjnu. \v 3 Gulasö́laꞌnu ngul zanëꞌ Lázaro naꞌ nu yjödx Jesús, gna: \p ―Xan, byutscaꞌ, réꞌinëꞌ Lázaro, bönniꞌ naꞌ nadxiꞌinuꞌ‑nëꞌ. \p \v 4 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni Jesús, gudxëꞌ nup nacuáꞌ niꞌ, rnëꞌ: \p ―Guidzhuë́ꞌ ni cutu nac le gdödi lëꞌ tsaz, san nac quië glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ Dios, atiꞌ niꞌa qui guidzhuë́ꞌ ni glaꞌ lahui caꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ quiaꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ Dios. \p \v 5 Jesús nadxiꞌinëꞌ‑nu Marta, len ngul zxilnu Marta naꞌ, len Lázaro naꞌ. \v 6 Zal‑laꞌ nadxiꞌinëꞌ lequëꞌ Jesús, catiꞌ byönnëꞌ réꞌinëꞌ Lázaro, yechóp dza caꞌ bugaꞌnëꞌ ga naꞌ zoëꞌ. \v 7 Catiꞌ bzaꞌa chop dza naꞌ, gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Huayejruꞌ leyúbl luyú Judea. \p \v 8 Niꞌr tëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ Usëdi, ziꞌa gulazú gulaböꞌë luladxëꞌ Liꞌ guiöj bönniꞌ judío uná bëꞌ niꞌ. ¿Naruꞌ huayejtsuꞌ niꞌ leyúbl? \p \v 9 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Zoacz chinnu hora lahuiꞌ dza. Nu bönniꞌ rdëꞌ lahuiꞌ dza, cutu tsajchéguꞌë, le rléꞌinëꞌ, le zoalen lëꞌ yeníꞌ zoa yödzlyú ni. \v 10 Chquiꞌ rdëꞌ chdzöꞌl bönniꞌ, rajchéguꞌë, le cutu zoalen lëꞌ yeníꞌ. \p \v 11 Catiꞌ budx bëꞌë didzaꞌ ni Jesús, niꞌr gudxëꞌ lequëꞌ: \p ―Rasiëꞌ Lázaro, böchiꞌ lzaꞌruꞌ, atiꞌ tsijaꞌ nedaꞌ, tsajspanaꞌ‑nëꞌ. \p \v 12 Niꞌr tëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Xan, chquiꞌ rasiëꞌ, huöaquëꞌ. \p \v 13 Gnëꞌ cni Jesús le chgutiëꞌ Lázaro, san lequëꞌ táquinëꞌ gnëꞌ: “Raszëꞌ Lázaro.” \v 14 Niꞌr gudxëꞌ lequëꞌ yalj lulu Jesús, gnëꞌ: \p ―Chgutiëꞌ Lázaro. \v 15 Rudzijdaꞌ le cutu zoaꞌ niꞌ, le gac naꞌa tu le uziꞌliꞌ xbey, le gun ga tséjlëꞌliꞌ nedaꞌ. Huayejruꞌ naꞌa ga naꞌ dëꞌ Lázaro. \p \v 16 Niꞌr gudxëꞌ yezícaꞌrëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús Tomás, bönniꞌ naꞌ tuꞌë lëꞌ, Bönniꞌ Cuach, rnëꞌ: \p ―Huayejruꞌ caꞌ rëꞌu, gátlenruꞌ‑nëꞌ. \s1 Naquëꞌ Jesús Nu ruspán nup chnatgac, lencaꞌ Nu nabániruꞌ \p \v 17-19 Dë gal‑laꞌz ga dë Jerusalén yödz Betania naꞌ, nac ca rzaꞌruꞌ tu hóratëz. Qui lë ni naꞌ chguladxinëꞌ zian bönniꞌ judío ga naꞌ nacuaꞌnu Marta len María, tuꞌhuíꞌ zxönëꞌ lecnu le gutiëꞌ bönniꞌ zancnu. Catiꞌ bdxinëꞌ niꞌ Jesús, byönnëꞌ chguc tap dza yuꞌë yeru ba Lázaro naꞌ. \v 20 Catiꞌ byö́ninu didzaꞌ Marta, zëꞌë Jesús, niꞌr brujnu yuꞌu, yajtsagnu Lëꞌ, san María bugaꞌnnu yuꞌu naꞌ. \v 21 Marta naꞌ rënu Jesús: \p ―Xan, laꞌnaruꞌ zuꞌ ni, cutu gatiëꞌ bönniꞌ zanaꞌ. \v 22 Lëzcaꞌ naꞌa, nözdaꞌ yúguꞌtë le gnabuꞌ lahuëꞌ Dios, Dios gunnëꞌ quiuꞌ. \p \v 23 Jesús rëꞌ‑nu: \p ―Ubanëꞌ bönniꞌ zanuꞌ. \p \v 24 Marta rënu Lëꞌ: \p ―Nözdaꞌ ubanëꞌ catiꞌ gdxin dza udx catiꞌ lubán nup chnatgac. \p \v 25 Niꞌr Jesús rëꞌ‑nu: \p ―Nacczaꞌ nedaꞌ Nu ruspán nup chnatgac lencaꞌ Nu nabánigac bunách. Nu tsejlëꞌ nedaꞌ, zal‑laꞌ gat nu naꞌ, ubáncz, \v 26 atiꞌ yúguꞌtë bönniꞌ nabanquëꞌ len taꞌyejlëꞌë nedaꞌ, cutu caꞌ latiëꞌ tsaz. ¿I réjlëꞌu lë ni? \p \v 27 Marta rënu Lëꞌ: \p ―Ja, Xan. Réjlëꞌa nacuꞌ Liꞌ Cristo, Zxiꞌnëꞌ Dios, Bönniꞌ naꞌ gzxiꞌ lu nëꞌë Dios gsölëꞌë yödzlyú ni. \s1 Rbödxëꞌ Jesús le ruhuiꞌni ladxëꞌë niꞌa quecnu ngul zanëꞌ Lázaro \p \v 28 Catiꞌ budx bëꞌnu didzaꞌ ni Marta naꞌ, böajnu yuꞌu, yajlidznu María, zxilnu, len bagachiꞌz rënu lënu: \p ―Bönniꞌ Usëdi zoëꞌ ni, rulidzëꞌ liꞌ. \p \v 29 Catiꞌ byö́ninu didzaꞌ ni María, laꞌ gyástënu, zeajnu ga naꞌ zoëꞌ Jesús. \v 30 Cutu ryaznëꞌ Jesús laꞌ yödzdauꞌ naꞌ, san zoazëꞌ ga naꞌ yajtsagnu Lëꞌ Marta. \v 31 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ‑nu María naꞌ gyasnu len jaréluꞌnu brujnu bönniꞌ judío naꞌ nacuáꞌlenëꞌ‑nu ga nac lu yuꞌu len tuꞌhuíꞌ zxönëꞌ‑nu, niꞌr glauquëꞌ‑nu, taꞌnë́ꞌ: \p ―Huayeajnu raꞌ yeru ba tsajchödxnu niꞌ. \p \v 32 Niꞌr bdxinnu María ga naꞌ zoëꞌ Jesús. Catiꞌ bléꞌinu Lëꞌ, byéchunu xniꞌë, rënu Lëꞌ: \p ―Xan, laꞌnaruꞌ zuꞌ ni, cutu gatiëꞌ bönniꞌ zanaꞌ. \p \v 33 Catiꞌ bléꞌinëꞌ Jesús rbödxnu, len taꞌbödxëꞌ caꞌ bönniꞌ judío naꞌ dzagquëꞌ‑nu, niꞌr buiꞌnnëꞌ len gnëtsca ladxëꞌë. \v 34 Rnëꞌ: \p ―¿Gazx bucáchiꞌliꞌ‑nëꞌ? \p Tëꞌ Lëꞌ: \p ―Gda uyúꞌ. \p \v 35 Grödxëꞌ Jesús. \v 36 Niꞌr gulanë́ꞌ bönniꞌ judío naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Gul‑yutscaꞌ tscátiꞌga nadxiꞌinëꞌ lëꞌ. \p \v 37 Laꞌquëꞌ taꞌnë́ꞌ: \p ―Benëꞌ ga rléꞌinëꞌ bönniꞌ naꞌ ziꞌal nachúl lahuëꞌ bönniꞌ ni. ¿Naruꞌ cu guctsa gunëꞌ ga cu gatiëꞌ Lázaro? \s1 Rubanëꞌ Lázaro lu yöl‑laꞌ gut \p \v 38 Leyúbl gnëtsca ladxëꞌë Jesús, atiꞌ bdxinëꞌ raꞌ yeru ba naꞌ. Ba naꞌ nac tu yeru nadj lëꞌi guiꞌa guiöj, atiꞌ daꞌ tu guiöj blag nuséyj ga nu ryaz lei. \v 39 Gudxëꞌ nup nacuáꞌ niꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑cúa guiöj ni. \p Niꞌr Marta, ngul zanëꞌ bönniꞌ nat naꞌ, rënu Lëꞌ: \p ―Xan, chrlëꞌë zgut le chguc tap dza natiëꞌ. \p \v 40 Jesús rëꞌ‑nu: \p ―¿Naruꞌ clëg chgudxczaꞌ liꞌ chquiꞌ réjlëꞌu, hualéꞌinuꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ Dios? \p \v 41 Niꞌr gulagǘëꞌ guiöj blag naꞌ nuséyj ga nu ryaz yeru ba ga naꞌ yuꞌë bönniꞌ nat naꞌ. Buyúëꞌ Jesús zacaꞌ luzxbál, rnëꞌ: \p ―Xuzaꞌ, xclenuꞌ, rëpaꞌ Liꞌ, le ryönnuꞌ nedaꞌ. \v 42 Nedaꞌ nözdaꞌ ryö́ntecznuꞌ nedaꞌ, san ruꞌa didzaꞌ ni quië luzíꞌ xbey bunách zian ni len laꞌyejlëꞌ Liꞌ naꞌ nasöluꞌu nedaꞌ. \p \v 43 Catiꞌ budx bëꞌë didzaꞌ ni Jesús, zidzj bulidzëꞌ, rnëꞌ: \p ―Lázaro, burúj nil. \p \v 44 Burujëꞌ bönniꞌ nat naꞌ lu yeru ba, narö́ligacr niꞌa nëꞌë yuguꞌ láriꞌdauꞌ, len nagachiꞌ caꞌ lahuëꞌ yetú láriꞌdauꞌ. Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑lí lariꞌ naꞌ naröli niꞌa nëꞌë len gul‑guꞌë latj sëꞌë. \s1 Tun xtidzëꞌë judío uná bëꞌ ludöddëꞌ Jesús \p \v 45 Niꞌr gulayejlëꞌë Jesús zian bönniꞌ judío naꞌ yjáclenëꞌ tsazxö́n María len gulaléꞌinëꞌ lë naꞌ benëꞌ Jesús. \v 46 Laꞌquëꞌ yjaquëꞌ ga nacuꞌë bönniꞌ gdauꞌ fariseo len gulaguíxjöiꞌnëꞌ lequëꞌ ca naꞌ benëꞌ Jesús. \v 47 Niꞌr guludúblenëꞌ tsazxö́n bönniꞌ gdauꞌ taꞌbequi xbey yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo naꞌ, len yuguꞌ bxuz uná bëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Nacxcz gunruꞌ? Runëꞌ bönniꞌ ni zian yöl‑laꞌ huac zxön. \v 48 Chquiꞌ güiꞌzruꞌ‑nëꞌ latj gunëꞌ ca ni runczëꞌ, laꞌyejlëꞌ Lëꞌ yúguꞌtë bunách, atiꞌ udjaquëꞌ ni bönniꞌ Roma, duquindjquëꞌ gdauꞌ laꞌy queëruꞌ, len yödz queëruꞌ. \p \v 49 Niꞌr bëꞌë didzaꞌ Caifás, bxuz blau iz naꞌ, len dzaguëꞌ lequëꞌ, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Lbiꞌiliꞌ cutu bi nö́ziliꞌ, \v 50 len cutu ráquibeꞌiliꞌ run bayúdx gatiëꞌ tuëꞌ bönniꞌ niꞌa quegac bunách, cui nit gdu yödz. \p \v 51 Clëg racz queëꞌ bëꞌë didzaꞌ ni, san le naquëꞌ bxuz blau iz naꞌ, qui lë ni naꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios ca ral‑laꞌ gatiëꞌ Jesús niꞌa quegac bunách yödz naꞌ. \v 52 Gatiëꞌ Jesús, clëgz niꞌa qui yödz naꞌ, san gatiëꞌ caꞌ quië utubëꞌ zxiꞌnëꞌ Dios náslasquëꞌ, quië lacquëꞌ tuz. \v 53 Cni guc, laꞌ dza naꞌz glun xtídzaꞌquëꞌ ludöddëꞌ Jesús. \v 54 Qui lë ni naꞌ cutur gdëꞌ Jesús yalj lulu gap nacuáꞌ bunách judío, san buzë́ꞌë niꞌ, zijëꞌ tu latj gal‑laꞌ ga nac latj caꞌz, atiꞌ bdxinëꞌ yödz Efraín, ga niꞌ bugaꞌnëꞌ, atiꞌ dzagquëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \p \v 55 Dza naꞌ chzaꞌ gal‑laꞌ Lni PAscua quequëꞌ bönniꞌ judío catiꞌ tuꞌspanëꞌ ca benëꞌ Dios, bubijëꞌ luyú Egipto bunách queëꞌ. Gularúj bunách zian yuguꞌ yödz niꞌ, atiꞌ gulabenëꞌ, zjaquëꞌ Jerusalén catiꞌ ziꞌa gdxin lni naꞌ quië tsajpáꞌ cuinquëꞌ ca nac qui gdauꞌ. \v 56 Tuꞌguiljëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ nacuꞌë Jerusalén, len catiꞌ niꞌ nacuꞌë nchil gdauꞌ, gulanabi lzaꞌquëꞌ tuëꞌ yetúëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa rsácaꞌliꞌ? ¿Huidtsëꞌ lni, o cutu guidëꞌ? \p \v 57 Chgulaná bëꞌë yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo chquiꞌ nu nözi ga zoëꞌ Jesús, ral‑laꞌ dudixjöiꞌ lequëꞌ quië gac tsajxönquëꞌ Lëꞌ. \c 12 \s1 María rguꞌnu niꞌë Jesús le rlaꞌ zxix \p \v 1 Catiꞌ niꞌ nagaꞌngac yexóp dza gdxin Lni Pascua catiꞌ tuꞌspanëꞌ ca benëꞌ Dios, bubijëꞌ luyú Egipto bunách queëꞌ, niꞌr bdxinëꞌ Jesús lu yödz Betania, ga naꞌ zoëꞌ Lázaro, bönniꞌ naꞌ gutiëꞌ len bubanëꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \v 2 Niꞌ gulaguꞌë tu güiꞌi huagu gahuëꞌ Jesús. Gluꞌnu le lahuëꞌ María, atiꞌ nutsëꞌë Lázaro ladj bönniꞌ rö́ꞌlenquëꞌ Jesús tahuëꞌ. \v 3 Niꞌr gdél‑laꞌnu María ca tu guia le rlaꞌ zxix qui yöj susén las gdu, le záquiꞌtsqui, len gluꞌnu lei niꞌë Jesús. Buzxinu niꞌë len guitsaꞌ icjnu. Gdutë lu yuꞌu naꞌ gze böꞌ zxix. \v 4 Niꞌr bëꞌë didzaꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, lëꞌ Judas Iscariote, zxiꞌnëꞌ tu bönniꞌ lëꞌ Simón, len naquëꞌ bönniꞌ naꞌ udödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ, rnëꞌ: \p \v 5 ―¿Bizx quië cugdaꞌu le rlaꞌ zxix naꞌ le zacaꞌ lazxjruꞌ qui tu iz, atiꞌ huac nu quis dumí naꞌ quegac bunách yechiꞌ? \p \v 6 Gnëꞌ cni, clëg le ruiꞌ ladxëꞌë bunách yechiꞌ, san le naquëꞌ gban, len lëczëꞌ nuꞌë bzud dumí quequëꞌ, len rubíjlanëꞌ dumí naꞌ tuꞌchijëꞌ lu bzud naꞌ. \v 7 Niꞌr Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Bëꞌ‑nu latj, le nac lë ni bennu tu le nabáꞌa quië dza ggachaꞌa. \v 8 Laꞌcuáꞌlentecz lbiꞌiliꞌ bunách yechiꞌ, san nedaꞌ cutu ugáꞌnteczaꞌ ga zoaliꞌ. \s1 Tun xtídzaꞌquëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ ludöddëꞌ Lázaro \p \v 9 Catiꞌ gulayönnëꞌ zoëꞌ Jesús Betania, guladxinëꞌ niꞌ zian bönniꞌ judío, clëgz le zoëꞌ niꞌ Jesús, san lëzcaꞌ le tëꞌnnëꞌ laꞌléꞌinëꞌ Lázaro, bönniꞌ naꞌ buspanëꞌ lëꞌ Jesús lu yöl‑laꞌ gut. \v 10 Niꞌr glun xtídzaꞌquëꞌ bxuz uná bëꞌ, ludöddëꞌ caꞌ Lázaro, \v 11 le taꞌyejlëꞌë Jesús len chnuláꞌalenquëꞌ bxuz uná bëꞌ naꞌ zian bönniꞌ judío niꞌa queëꞌ Lázaro naꞌ. \s1 Len ba zxön ryaziëꞌ Jesús Jerusalén \p \v 12 Guladxín Jerusalén bunách zian dza Lni Pascua, atiꞌ dza buróp naꞌ taꞌyönnëꞌ zëꞌë Jesús niꞌ. \v 13 Niꞌr gulaguitsjëꞌ zin len gularujëꞌ zajxíꞌgal‑laꞌquëꞌ Jesús, atiꞌ gluꞌë zidzj didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Yöl‑laꞌ ba Dios. Yöl‑laꞌ ba Bönniꞌ ni zëꞌë uláz queëꞌ Xanruꞌ, gna béꞌinëꞌ bunách Israel. \p \v 14 Bdzölnëꞌ‑baꞌ tubaꞌ búrrodauꞌ Jesús, atiꞌ gdxiëꞌ‑baꞌ ca naꞌ nayúj lu guich laꞌy, rna: \q1 \v 15 Cutu gádxiliꞌ, lbiꞌiliꞌ, zoaliꞌ yödz Sión. \q1 Gul‑yutscaꞌ, zëꞌë Bönniꞌ gna béꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ. \q1 Dxiëꞌ‑baꞌ tubaꞌ búrrodauꞌ. \p \v 16 Catiꞌ niꞌ ziꞌa guc lë ni, cutu gulayéjniꞌnëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, san gdöd niꞌ, catiꞌ bubanëꞌ Jesús lu yöl‑laꞌ gut, buëpëꞌ yehuaꞌ yubá queëꞌ, niꞌr yajneycnëꞌ lë ni nayúj lu guich laꞌy ca ral‑laꞌ gac queëꞌ, atiꞌ guc cni queëꞌ lë ni. \p \v 17 Lëzcaꞌ glunëꞌ lnaꞌ lau queëꞌ Jesús bönniꞌ naꞌ gulacuáꞌlenëꞌ Lëꞌ catiꞌ niꞌ bulidzëꞌ Lázaro, yuꞌë yeru ba, len buspanëꞌ lëꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \v 18 Qui lë ni naꞌ caꞌ gularujëꞌ bönniꞌ yajxíꞌgal‑laꞌquëꞌ Jesús, le gulayönnëꞌ ca nac yöl‑laꞌ huac ni benëꞌ Lëꞌ. \v 19 Niꞌr gulanë́ꞌ laꞌ légaczëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, taꞌnë́ꞌ: \p ―Chnac bëꞌ cutu bi sáquiꞌruꞌ gunruꞌ. Gul‑yú ca daꞌgac Lëꞌ yúguꞌtë bunách. \s1 Tuꞌguiljëꞌ Jesús bönniꞌ gzaꞌa \p \v 20 Dzagquëꞌ nup naꞌ guladxín Jerusalén dza Lni Pascua naꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ gzaꞌa quië laꞌyíj ládxiꞌquëꞌ Dios. \v 21 Yajtsagquëꞌ Felipe, bönniꞌ Betsaida qui luyú Galilea, yuguꞌ bönniꞌ gzaꞌa naꞌ, atiꞌ glátaꞌyuëꞌ lahuëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bönniꞌ, rë́ꞌnituꞌ gléꞌituꞌ‑nëꞌ Jesús. \p \v 22 Gyijëꞌ Felipe naꞌ, yjödxëꞌ caꞌ Andrés. Niꞌr Andrés len Felipe naꞌ glëꞌ caꞌ Jesús. \v 23 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Chzoa gdxin dza gatiaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, huöjaꞌ xlatjaꞌ yehuaꞌ yubá. \v 24 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Ugáꞌn leyz tu xseydauꞌ chquiꞌ cutu ggachiꞌ luyú len udx qui. Chquiꞌ udx qui xseydauꞌ naꞌ, atiꞌ glen, szxö́nitër unö́dzj. \v 25 Nu bönniꞌ ruiꞌ ládxiꞌtsquëꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán queëꞌ, unitiëꞌ lei, le gatiëꞌ tsaz bönniꞌ naꞌ. Nu bönniꞌ cutu ruiꞌ ladxëꞌë yöl‑laꞌ naꞌbán dë queëꞌ yödzlyú ni gun chiꞌë lei ga gdxinr dza gataꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu queëꞌ. \v 26 Chquiꞌ rëꞌnnëꞌ bönniꞌ gunëꞌ xchinaꞌ, ral‑laꞌ tëꞌë nedaꞌ bönniꞌ naꞌ, atiꞌ ga niꞌ tsajsóaꞌ nedaꞌ, niꞌ tsajsóëꞌ caꞌ bönniꞌ naꞌ runëꞌ xchinaꞌ. Chquiꞌ runëꞌ xchinaꞌ bönniꞌ, gunëꞌ ba laꞌn bönniꞌ naꞌ Xuzaꞌ Dios. \s1 Rguíxjöꞌë Jesús ca ziꞌa ludöddëꞌ Lëꞌ \p \v 27 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Naꞌa röꞌtscaꞌ baguíꞌi nedaꞌ. ¿Nacx gnatsaꞌ? ¿Naruꞌ gniaꞌ: Xuzaꞌ, buslá nedaꞌ lu le ral‑laꞌ gac quiaꞌ naꞌa? Qui lë ni naꞌ bidaꞌ, quië guaꞌ glenaꞌ le ral‑laꞌ gac quiaꞌ naꞌa. \v 28 Xuzaꞌ, ben ga glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiuꞌ. \p Niꞌr byön chiꞌi Nu ruiꞌ didzaꞌ yehuaꞌ yubá, rna: \p ―Chbenaꞌ ga naláꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiaꞌ, atiꞌ leyúbl gunaꞌ ga glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiaꞌ naꞌ. \p \v 29 Gulayöni chiꞌi ni bunách zian nacuáꞌ niꞌ, atiꞌ taꞌná: \p ―Gziuꞌ naꞌ gnë. \p Yelaꞌgac bunách naꞌ taꞌná: \p ―Bë́ꞌlenëꞌ Lëꞌ didzaꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios. \p \v 30 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Byön chiꞌi ni, clëg quië uziꞌa xbey nedaꞌ, san quië uziꞌliꞌ xbey lbiꞌiliꞌ. \v 31 Chbdxin dza cuequi xbeynëꞌ bunách yödzlyú ni Dios. Naꞌa chuꞌnëꞌ Dios niꞌl tuꞌ xöhuiꞌ rna beꞌi bunách yödzlyú ni. \v 32 Naꞌa, chquiꞌ luchisëꞌ nedaꞌ xtsaꞌ bönniꞌ ludöddëꞌ nedaꞌ, gunaꞌ ga ludúb quiaꞌ yúguꞌtë bunách. \p \v 33 Didzaꞌ ni bëꞌë Jesús nac bëꞌ nac gatiëꞌ. \v 34 Të Jesús bunách zian naꞌ, taꞌná: \p ―Netuꞌ byö́nituꞌ nup gululáb le rna bëꞌ zxba queëꞌ Dios, lë naꞌ rna: “Sóateczëꞌ Cristo.” ¿Nacxcz nac, rnauꞌ Liꞌ: “Run bayúdx Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, luchisëꞌ Lëꞌ xtsaꞌ”? ¿Nuzxa naꞌ Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách? \p \v 35 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Yetú chiꞌidauꞌz sóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ nedaꞌ, nacaꞌ yeníꞌ queëliꞌ. Gul‑tá tsal ni zóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ len dë queëliꞌ yeníꞌ, cui gchul nitliꞌ. Nu bönniꞌ rdëꞌ ga chul xöhuiꞌ cutu nöznëꞌ gazx zijëꞌ. \v 36 Tsal ni zóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ nedaꞌ, nacaꞌ yeníꞌ queëliꞌ. Gul‑tsejlëꞌ nedaꞌ nacaꞌ yeníꞌ queëliꞌ quië gléꞌiliꞌ yeníꞌ naꞌ nac gdu. \p Catiꞌ budx bëꞌë didzaꞌ ni Jesús, yhuöjëꞌ yajcachiꞌ lahuëꞌ lauquëꞌ. \s1 Le run nigui bunách judío, cui laꞌyejlëꞌ Jesús \p \v 37 Zal‑laꞌ benëꞌ Jesús zian yöl‑laꞌ huac lauquëꞌ, cutu gulayejlëꞌë Lëꞌ. \v 38 Cni guc quië butság lë naꞌ buzujëꞌ lu guich Isaías, bönniꞌ bëꞌë didzaꞌ uláz queëꞌ Dios, gnëꞌ: \q1 Xan, ¿nuzxa caz gyejlëꞌ didzaꞌ bëꞌtuꞌ? \q1 ¿Nuzxa caz buluiꞌinëꞌ lei Xanruꞌ yöl‑laꞌ huac queëꞌ? \m \v 39 Cni guc, cutu guc laꞌyejlëꞌë Jesús. Guc ca naꞌ gnëꞌ caꞌ Isaías: \q1 \v 40 Dios benëꞌ ga gulachúl gulanitiëꞌ, \q1 Atiꞌ guc zid ládxiꞌdauꞌquëꞌ \q1 Cui laꞌléꞌinëꞌ len yöj lauquëꞌ, \q1 Len cui laꞌyéjniꞌnëꞌ lu icj ládxiꞌdauꞌquëꞌ. \q1 Cutu luhuöaquëꞌ quiaꞌ quië úngacaꞌ‑nëꞌ. \m \v 41 Bëꞌë didzaꞌ ni Isaías le bléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ Cristo, len bëꞌë didzaꞌ ca nac queëꞌ Lëꞌ. \p \v 42 Zal‑laꞌ rac cni, gulayejlëꞌ Jesús bunách zian, len ga bdxintë gulayejlëꞌë Lëꞌ laꞌquëꞌ bönniꞌ uná bëꞌ, san le tádxinëꞌ yuguꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, cutu glunëꞌ lnaꞌ lau queëꞌ yalj lulu, cui lubijëꞌ lequëꞌ tsaz ga naꞌ tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios. \v 43 Cni glunëꞌ le tunrëꞌ zxön le tun lequëꞌ ba laꞌn bunách ca le runëꞌ lequëꞌ ba laꞌn Dios. \s1 Didzaꞌ bëꞌë Jesús lun ga grugu quegac bunách cutaꞌyejlëꞌ \p \v 44 Bëꞌë zidzj didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Nu bönniꞌ rejlëꞌë nedaꞌ, clëg nedaꞌz rejlëꞌë, san rejlëꞌë caꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ. \v 45 Lëzcaꞌ cni, nu bönniꞌ rléꞌinëꞌ nedaꞌ, rléꞌinëꞌ caꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ. \v 46 Nedaꞌ nacaꞌ yeníꞌ len bidaꞌ yödzlyú ni, cui lugaꞌnëꞌ ga chul xöhuiꞌ yúguꞌtë bönniꞌ laꞌyejlëꞌë nedaꞌ. \v 47 Chquiꞌ ryönnëꞌ xtidzaꞌa bönniꞌ len cutu runëꞌ lei ba laꞌn, clëg nedaꞌ gchugaꞌ queëꞌ bönniꞌ naꞌ, le bidaꞌ ni, clëg quië gchugaꞌ quegac bunách yödzlyú ni, san quië usláꞌ bunách yödzlyú ni. \v 48 Nu bönniꞌ ruzóëꞌ nedaꞌ tslaꞌl len cutu rziꞌ lu nëꞌë xtidzaꞌa, chzoa le gchugu queëꞌ bönniꞌ naꞌ. Didzaꞌ naꞌ chbë́ꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ nac tu le gchugu queëꞌ bönniꞌ naꞌ dza udx. \v 49 Cni nac, ruꞌa didzaꞌ, clëg racz quiaꞌ, san gudxëꞌ nedaꞌ Xuzaꞌ nasölëꞌë nedaꞌ le ral‑laꞌ gniaꞌ, lencaꞌ ca ral‑laꞌ guꞌa didzaꞌ. \v 50 Nözdaꞌ gna bëꞌë cni Dios quië gataꞌ quegac bunách yöl‑laꞌ naꞌbán gdu. Cni nac, didzaꞌ naꞌ ruꞌa, ruꞌa didzaꞌ ca naꞌ chgudxczëꞌ nedaꞌ Xuzaꞌ. \c 13 \s1 Jesús rguibëꞌ níꞌaquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ \p \v 1 Niꞌ nac dza ziꞌa gdxin Lni Pascua catiꞌ tuꞌspanëꞌ ca benëꞌ Dios, bubijëꞌ luyú Egipto bunách queëꞌ. Nözcznëꞌ Jesús chbdxin dza queëꞌ gatiëꞌ, catiꞌ ral‑laꞌ uzë́ꞌë yödzlyú ni, huöjëꞌ ga zoëꞌ Xuzëꞌ. Ca naꞌ nadxiꞌinëꞌ bunách queëꞌ nacuáꞌ yödzlyú ni, naꞌa nadxiꞌinëꞌ lequëꞌ ga gdxintë gatiëꞌ uláz quequëꞌ. \p \v 2 Chnagúꞌu yöl‑laꞌ Judas Iscariote, zxiꞌnëꞌ tu bönniꞌ lëꞌ Simón, Satanás tuꞌ xöhuiꞌ, quië udödëꞌ Jesús lu naꞌgac nup ludödi Lëꞌ. \v 3 Nözcznëꞌ Jesús ca nac, brujëꞌ ga zoëꞌ Dios, len huöjëꞌ caꞌ ga naꞌ zoëꞌ Dios, atiꞌ chnudödëꞌ lu nëꞌë Lëꞌ Dios Xuzëꞌ gdutë yöl‑laꞌ uná bëꞌ queëꞌ. \v 4 Qui lë ni naꞌ, catiꞌ niꞌ tahuëꞌ, gyasëꞌ Jesús len gduëꞌ lariꞌ rxoa yenëꞌ. Gdel‑lëꞌë tu lariꞌ ruzxini naꞌruꞌ le bdëꞌë lëꞌë. \v 5 Niꞌr gdëꞌë nis lu zxigaꞌ guia, atiꞌ gzu lahuëꞌ rguibëꞌ níꞌaquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, len ruzxinëꞌ níꞌaquëꞌ len lariꞌ naꞌ daꞌ lëꞌë. \p \v 6 Catiꞌ bdxinëꞌ ga röꞌë Simón Pedro, Pedro naꞌ rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, ¿naruꞌ Liꞌ quibtsuꞌ niꞌa? \p \v 7 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Lë ni runaꞌ, cutu réjniꞌnuꞌ naꞌa, san huadzéy tséjniꞌnuꞌ. \p \v 8 Niꞌr Pedro rëꞌ Lëꞌ: \p ―Cutu quibczuꞌ Liꞌ niꞌa. \p Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Chquiꞌ nedaꞌ cutu quibaꞌ liꞌ, cutu caꞌ sáquiꞌnuꞌ gunuꞌ nedaꞌ tsazxö́n. \p \v 9 Niꞌr Simón Pedro rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, clëgz niꞌa quibuꞌ, san quibuꞌ caꞌ naꞌa len icjaꞌ. \p \v 10 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Nu nayár, níꞌazëꞌ run bayúdx tsar, le nacczëꞌ dxiꞌa gdutëꞌ, atiꞌ lbiꞌiliꞌ nacliꞌ dxiꞌa, san clëg yúguꞌtëliꞌ. \p \v 11 Gnëꞌ cni Jesús: “Clëg yúguꞌtëliꞌ nacliꞌ dxiꞌa”, le nözcznëꞌ nulquëꞌ naꞌ udödëꞌ Lëꞌ. \p \v 12 Gdöd gdibëꞌ níꞌaquëꞌ Jesús, buguel‑lëꞌë lariꞌ naꞌ buxóa yenëꞌ. Buböꞌë ga tahuëꞌ, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿I réjniꞌliꞌ lë naꞌ ziꞌa benaꞌ queëliꞌ? \v 13 Lbiꞌiliꞌ ruiꞌliꞌ laꞌ “Bönniꞌ Usëdi”, lencaꞌ “Xan”. Dxiꞌa nac ca rnaliꞌ, le cni nacaꞌ. \v 14 Naꞌa, chquiꞌ nedaꞌ nacaꞌ Xanliꞌ len Bönniꞌ Usëdi queëliꞌ, atiꞌ gdibaꞌ níꞌaliꞌ, lëzcaꞌ cni ral‑laꞌ gunliꞌ lbiꞌiliꞌ, quibliꞌ niꞌa lzaꞌliꞌ tuliꞌ yetuliꞌ. \v 15 Tu le buluiꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ quië gunliꞌ lbiꞌiliꞌ ca naꞌ benaꞌ nedaꞌ. \v 16 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cutu náctërëꞌ blau ca xanëꞌ bönniꞌ huen dxin, atiꞌ bönniꞌ gbaz cutu náctërëꞌ blau ca nu nasölaꞌ lëꞌ. \v 17 Chquiꞌ réjniꞌliꞌ yúguꞌtë lë ni, bicaꞌ ba lbiꞌiliꞌ chquiꞌ gunliꞌ cni. \v 18 Didzaꞌ ni ruꞌa cutu rëpaꞌ yúguꞌtëliꞌ. Nözczdaꞌ nup gröczaꞌ nedaꞌ, san run bayúdx utság lë naꞌ nayúj lu guich laꞌy, rna: “Nu rágulen nedaꞌ tsazxö́n, nu ni táꞌbagaꞌ nedaꞌ.” \v 19 Naꞌa rguíxjöiꞌdaꞌ lbiꞌiliꞌ ziꞌal ca gac, quië catiꞌ gac cni, tséjlëꞌliꞌ zoaczaꞌ nedaꞌ. \v 20 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Nu bönniꞌ gunëꞌ ba laꞌn gbaz gsölaꞌa nedaꞌ, nedaꞌ caꞌ gunëꞌ ba laꞌn, atiꞌ nu bönniꞌ gunëꞌ nedaꞌ ba laꞌn, gunëꞌ caꞌ ba laꞌn Xuzaꞌ, nasölëꞌë nedaꞌ. \s1 Rguíxjöꞌë Jesús ca gunëꞌ Judas, udödëꞌ Lëꞌ \p \v 21 Catiꞌ budx bëꞌë didzaꞌ ni Jesús, buiꞌnnëꞌ atiꞌ yalj lulu gnëꞌ: \p ―Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Tu bönniꞌ nutsëꞌë ladjliꞌ udödëꞌ nedaꞌ. \p \v 22 Niꞌr guluyú lau lzaꞌquëꞌ tuëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ len gulaböꞌtsquëꞌ baguíꞌi taꞌnáb ládxiꞌquëꞌ nuzxa qui naꞌ gnëꞌ cni Jesús. \v 23 Tuëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, bönniꞌ naꞌ Jesús nadxiꞌinëꞌ lëꞌ, zoëꞌ cuit lëꞌë. \v 24 Simón Pedro buláꞌ buluiꞌizëꞌ bönniꞌ ni quië gnabnëꞌ Jesús nuzxa qui naꞌ gnëꞌ cni. \v 25 Niꞌr bönniꞌ naꞌ zoëꞌ cuit lëꞌë Jesús rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, ¿nuzxa naꞌ ruꞌu didzaꞌ qui? \p \v 26 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Naquëꞌ bönniꞌ naꞌ guꞌa‑nëꞌ yöt xtil nabís. \p Niꞌr buspisëꞌ yöt xtil naꞌ, len bëꞌë queëꞌ Judas Iscariote, zxiꞌnëꞌ bönniꞌ lëꞌ Simón. \v 27 Gdöd gdahuëꞌ yöt xtil naꞌ Judas, gyaz icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ Satanás tuꞌ xöhuiꞌ. Niꞌr Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Lë naꞌ gunuꞌ, yjentë naꞌa. \p \v 28 Cutu taꞌyéjniꞌnëꞌ bizx quië naꞌ gudxëꞌ lëꞌ cni Jesús yezícaꞌrëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ röꞌquëꞌ tahuëꞌ. \v 29 Le nuꞌë Judas bzud dumí quequëꞌ, táquinëꞌ laꞌquëꞌ gudxëꞌ lëꞌ Jesús: “Yajxíꞌ le gáguruꞌ lni”, o gnëꞌ: “Bëꞌ latiꞌ quegac bunách yechiꞌ.” \v 30 Catiꞌ budx gdahuëꞌ yöt xtil naꞌ, len niꞌ nac chdzöꞌl, laꞌ brujtëꞌ Judas. \s1 Tu zxba cub \p \v 31 Catiꞌ chbrujëꞌ Judas naꞌ, niꞌr gnëꞌ Jesús: \p ―Naꞌa chzoa glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiaꞌ nedaꞌ, Bönniꞌ Nuhuöaquëꞌ Gdu Bunách, len glaꞌ lahui caꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ Dios. \v 32 Chquiꞌ glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ queëꞌ Dios niꞌa quiaꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ, lëzcaꞌ Lëczëꞌ Dios gunëꞌ ga glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiaꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ, len laꞌ guntëꞌ cni. \v 33 Zxíꞌnaꞌdauꞌ, yetú chiꞌz zóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ. Uguiljliꞌ nedaꞌ, atiꞌ ca naꞌ chgúdxgacaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ judío, lëzcaꞌ cni rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ naꞌa: Ga naꞌ tsijaꞌ nedaꞌ, cutu gac guidliꞌ racz queëliꞌ. \v 34 Tu zxba cub rna béꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ le rna cni: “Gul‑dxíꞌi lzaꞌliꞌ tuliꞌ yetuliꞌ”. Ca naꞌ nedaꞌ nadxiꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ, lëzcaꞌ cni ral‑laꞌ gdxiꞌiliꞌ lzaꞌliꞌ tuliꞌ yetuliꞌ. \v 35 Chquiꞌ huadxíꞌi lzaꞌliꞌ tuliꞌ yetuliꞌ, láquibeꞌi yúguꞌtë bunách daꞌliꞌ nedaꞌ. \s1 Rnëꞌ Jesús gnëꞌ Pedro cutu nunbëꞌë Lëꞌ \p \v 36 Niꞌr gnabnëꞌ Jesús Simón Pedro, rnëꞌ: \p ―Xan, ¿gazxcz tsijuꞌ? \p Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Ga naꞌ tsijaꞌ nedaꞌ, cutu gac sáꞌlenuꞌ nedaꞌ naꞌa, san huadzéy guiduꞌ ga tsijaꞌ nedaꞌ. \p \v 37 Pedro rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, ¿bizx quië cutu gac sáꞌlenaꞌ Liꞌ naꞌa? Chzoaꞌ udödaꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quiaꞌ, gatiaꞌ le nadxiꞌidaꞌ Liꞌ. \p \v 38 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―¿Naruꞌ udöduꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán quiuꞌ le nadxiꞌinuꞌ nedaꞌ? Le nactë rëpaꞌ liꞌ, tsonn lzu táꞌbaguꞌu, gnauꞌ cutu núnbëꞌu nedaꞌ ziꞌal ca cödxbaꞌ zxiꞌn druz. \c 14 \s1 Naquëꞌ Jesús nöz tséjlenruꞌ gdxinruꞌ ga zoëꞌ Dios Xuz \p \v 1 Rnëꞌ Jesús: \p ―Cutu gchixi icj ládxiꞌdauꞌliꞌ. Gul‑tsejlëꞌ Dios, len gul‑tsejlëꞌ caꞌ nedaꞌ. \v 2 Lu yuꞌu lidxëꞌ Xuzaꞌ latj zian nacuáꞌ. Laꞌnaruꞌ cu nac cni, nedaꞌ chgudxczaꞌ lbiꞌiliꞌ. Tsijaꞌ naꞌa, tsajpáꞌa queëliꞌ latj ga tsajsoaliꞌ. \v 3 Chquiꞌ huayijaꞌ len tsajpáꞌa queëliꞌ latj ga tsajsoaliꞌ, huödaꞌ leyúbl, uchëꞌa lbiꞌiliꞌ latj quiaꞌ, quië ga naꞌ tsajsóaꞌ nedaꞌ, niꞌ tsajsoaliꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 4 Nö́ziczliꞌ ga niꞌ tsijaꞌ, len núnbëꞌliꞌ caꞌ nöz. \p \v 5 Tomás rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, cutu nö́zituꞌ gazx naꞌ tsijuꞌ. ¿Nacxcz gac gúnbëꞌtuꞌ nöz? \p \v 6 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Nedaꞌ nacczaꞌ nöz, len nacaꞌ caꞌ le nac gdutë li, len nacaꞌ caꞌ Nu nabánigac bunách. Niꞌa quiaꞌ nedaꞌz gac nu gdxin ga zoëꞌ Dios Xuz. \v 7 Laꞌnaruꞌ núnbëꞌliꞌ nedaꞌ, Xuzaꞌ caꞌ núnbëꞌliꞌ‑nëꞌ. Naꞌa, núnbëꞌliꞌ‑nëꞌ len chbléꞌiliꞌ‑nëꞌ. \p \v 8 Niꞌr Felipe rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, buluíꞌi netuꞌ Xuzuꞌ, atiꞌ nactë queëtuꞌ. \p \v 9 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Felipe, xtsey chguc zóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ. ¿Naruꞌ cu núnbëꞌtsuꞌ nedaꞌ? Nu bönniꞌ rléꞌinëꞌ nedaꞌ, rléꞌinëꞌ caꞌ Xuzaꞌ. ¿Rnatsuꞌ: “Buluíꞌi netuꞌ Xuzuꞌ”? \v 10 ¿Naruꞌ cu réjlëꞌu zóalenczaꞌ‑nëꞌ Xuzaꞌ, atiꞌ Xuzaꞌ zóalenczëꞌ nedaꞌ? Yuguꞌ didzaꞌ ni ruíꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ, clëg racz quiaꞌ ruꞌa didzaꞌ ni, san Xuzaꞌ zóalenczëꞌ nedaꞌ, Lëczëꞌ runëꞌ dxin ni. \v 11 Gul‑tsejlëꞌ nedaꞌ, zóalenczaꞌ‑nëꞌ Xuzaꞌ, atiꞌ Xuzaꞌ zóalenczëꞌ nedaꞌ. Chquiꞌ cugác gunliꞌ cni, gul‑tsejlëꞌ nedaꞌ niꞌa quegac dxin ni runaꞌ. \v 12 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Yuguꞌ dxin ni runaꞌ nedaꞌ, lëzcaꞌ cni gunëꞌ bönniꞌ naꞌ rejlëꞌë nedaꞌ, atiꞌ le zxöntër caꞌ gunëꞌ bönniꞌ naꞌ le huöjaꞌ ga zoëꞌ Dios Xuz. \v 13 Yúguꞌtë le gnabliꞌ lahuëꞌ Dios Xuz len ugunliꞌ dxin laꞌ nedaꞌ, nedaꞌ gunaꞌ lë naꞌ gnabliꞌ, quië uluꞌa lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ zxön queëꞌ Dios Xuz nedaꞌ, Zxiꞌnëꞌ. \v 14 Bítiꞌtëz bi gnabliꞌ len ugunliꞌ dxin laꞌ nedaꞌ, nedaꞌ gunaꞌ lei. \s1 Gsölëꞌë Dios Böꞌ Laꞌy Jesús, dusóalenëꞌ bunách queëꞌ \p \v 15 Rnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chquiꞌ nadxiꞌiliꞌ nedaꞌ, gul‑gún le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, \v 16 atiꞌ nedaꞌ gátaꞌyuaꞌ lahuëꞌ Dios Xuz, atiꞌ Lëꞌ gsölëꞌë queëliꞌ Nu yubl Nu gaclen lbiꞌiliꞌ, Nu huiꞌ zxön lbiꞌiliꞌ, len sóalentecz lbiꞌiliꞌ. Nu ni nac Dios Böꞌ Laꞌy, Nu ruiꞌ didzaꞌ gdutë li. \v 17 Cutu gac luzíꞌ xbëꞌ Lëꞌ bunách yödzlyú ni, le cutu gac laꞌléꞌinëꞌ Lëꞌ len cutu gac lunbëꞌë Lëꞌ, san zóalenczëꞌ lbiꞌiliꞌ, atiꞌ soëꞌ lu icj ládxiꞌdauꞌliꞌ. \v 18 Cutu ucaꞌnaꞌ lbiꞌiliꞌ ca yuguꞌ biꞌi uzëbdauꞌ. Huödaꞌ dusóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 19 Yetú chiꞌidauꞌz cutur laꞌleꞌi nedaꞌ bunách yödzlyú ni, san lbiꞌiliꞌ uléꞌiliꞌ nedaꞌ. Le zoaczaꞌ nabanaꞌ nedaꞌ, lbiꞌiliꞌ caꞌ, tsaz soaliꞌ gbanliꞌ. \v 20 Dza niꞌr catiꞌ dusóalenëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios Böꞌ Laꞌy naꞌ, gnö́ziczliꞌ zóalenczaꞌ‑nëꞌ Xuzaꞌ Dios, atiꞌ lbiꞌiliꞌ zóalenliꞌ nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ caꞌ zóalenczaꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 21 Nu bönniꞌ rziꞌ lu nëꞌë xtidzaꞌa len runëꞌ ca rna, nac bëꞌ nadxiꞌinëꞌ nedaꞌ bönniꞌ naꞌ. Xuzaꞌ Dios gdxiꞌinëꞌ bönniꞌ naꞌ nadxiꞌinëꞌ nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ gdxiꞌidaꞌ‑nëꞌ bönniꞌ naꞌ len uluíꞌ lahuaꞌ lahuëꞌ. \p \v 22 Judas rëꞌ lëꞌ, san clëg Judas Iscariote, rnëꞌ: \p ―Xan, ¿nacxcz gac uluíꞌ lauꞌ lautuꞌ netuꞌ, len cutu uluíꞌ lauꞌ laugac bunách yödzlyú? \p \v 23 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Gunëꞌ ca rna xtidzaꞌa bönniꞌ nadxiꞌinëꞌ nedaꞌ, atiꞌ Xuzaꞌ Dios gdxiꞌinëꞌ bönniꞌ naꞌ, atiꞌ guidtuꞌ dusóalentuꞌ‑nëꞌ bönniꞌ naꞌ lu icj ládxiꞌdauꞌhuëꞌ. \v 24 Cutu runëꞌ ca rna xtidzaꞌa bönniꞌ cunadxiꞌinëꞌ nedaꞌ. Didzaꞌ naꞌ byö́niliꞌ bëꞌa nedaꞌ, clëgz quiaꞌ naꞌ, san nac queëꞌ Dios Xuz nasölëꞌë nedaꞌ. \p \v 25 ’Rëpczaꞌ lbiꞌiliꞌ yuguꞌ lë ni tsal ni zóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ, \v 26 san gáclenëꞌ lbiꞌiliꞌ len huiꞌ zxönëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, Nu naꞌ gsölëꞌë queëliꞌ Xuzaꞌ Dios le ugunliꞌ dxin laꞌ nedaꞌ. Usëdnëꞌ lbiꞌiliꞌ yúguꞌtë, len usë́ꞌë ládxiꞌliꞌ ca nac yúguꞌtë didzaꞌ naꞌ chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ. \p \v 27 ’Rucaꞌnaꞌ queëliꞌ le cuequi dxi ládxiꞌliꞌ. Runnaꞌ queëliꞌ le röꞌ dxi ladxiꞌ quiaꞌ. Le röꞌ dxi ladxiꞌ naꞌ runnaꞌ queëliꞌ cutu nac ca le tunn queëliꞌ bunách yödzlyú ni. Cutu gchixi icj ládxiꞌdauꞌliꞌ, len cutu gadxi gdzö́biliꞌ. \v 28 Chbyö́niliꞌ ca naꞌ chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ: Huöjaꞌ, atiꞌ huödaꞌ dusóalenaꞌ lbiꞌiliꞌ. Laꞌnaruꞌ nadxiꞌiliꞌ nedaꞌ, udzíjiliꞌ catiꞌ niꞌ gudxaꞌ lbiꞌiliꞌ huöjaꞌ ga zoëꞌ Dios Xuz, le náctërëꞌ blau Dios ca nedaꞌ. \v 29 Naꞌa, chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ ziꞌal ca ziꞌa gac, quië catiꞌ gac cni, tséjlëꞌliꞌ nedaꞌ. \p \v 30-31 ’Cutur güíꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ didzaꞌ zian, le zaꞌ tuꞌ xöhuiꞌ, nu rna beꞌi bunách yödzlyú ni. Zal‑laꞌ cutu bi dë lu nëꞌi bi gun quiaꞌ nedaꞌ, cni ral‑laꞌ gac quië láquibeꞌi bunách yödzlyú ni nadxiꞌidaꞌ‑nëꞌ Dios Xuz, len runaꞌ ca naꞌ chgudxëꞌ nedaꞌ gunaꞌ. Gul‑tsás, uzaꞌruꞌ ni. \c 15 \s1 Ca nac qui lba uva len zxuzaꞌ nëꞌi lba naꞌ \p \v 1 Lëzcaꞌ cni gudxëꞌ lequëꞌ Jesús: \p ―Nacaꞌ nedaꞌ ca tu lba uva le nac gdu, atiꞌ Xuzaꞌ naquëꞌ ca bönniꞌ guz guꞌn run chiꞌë lba naꞌ. \v 2 Ugǘëꞌ yúguꞌtë zxuzaꞌ nëꞌi lba naꞌ nacaꞌ nedaꞌ, le cutu bi taꞌbía, atiꞌ uchiꞌë yúguꞌtë zxuzaꞌ nëꞌi naꞌ taꞌbía, quië laꞌbía yelatiꞌ. \v 3 Lbiꞌiliꞌ chnacliꞌ dxiꞌa niꞌa qui didzaꞌ naꞌ chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 4 Gul‑daꞌtecz nedaꞌ, ca naꞌ nedaꞌ dáꞌteczaꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ. Ca nac qui zxuzaꞌ nëꞌi lba naꞌ, cutu gac bi cuia racz qui, chquiꞌ cudaꞌtecz lba naꞌ, lëzcaꞌ cni nac queëliꞌ, cutu bi gac gunliꞌ chquiꞌ cutu táꞌteczliꞌ nedaꞌ. \p \v 5 ’Nacaꞌ nedaꞌ ca lba naꞌ, atiꞌ lbiꞌiliꞌ nacliꞌ ca zxuzaꞌ nëꞌi. Nu bönniꞌ dáꞌteczëꞌ nedaꞌ, ca naꞌ nedaꞌ dáꞌteczaꞌ lëꞌ, bönniꞌ ni naquëꞌ ca zxuzaꞌ nëꞌi lba naꞌ rbia szxöni, le chquiꞌ nuláꞌalenliꞌ nedaꞌ, cutu bi gac gunliꞌ. \v 6 Nu bönniꞌ cu dáꞌteczëꞌ nedaꞌ, gac queëꞌ ca rac quegac zxuzaꞌ nëꞌi lba naꞌ cunacgac dxiꞌa, taꞌruꞌnëꞌ zxuzaꞌ nëꞌi naꞌ atiꞌ laꞌbídx. Catiꞌ chnabidxgac zxuzaꞌ nëꞌi naꞌ, lutubëꞌ leygac len laꞌguꞌë leygac lu guiꞌ, atiꞌ tséguigac. \p \v 7 ’Chquiꞌ táꞌteczliꞌ nedaꞌ, len gunliꞌ ca rna xtidzaꞌa, huac gnabliꞌ bi guë́ꞌniliꞌ, atiꞌ nedaꞌ gunaꞌ lë naꞌ gnabliꞌ. \v 8 Gunliꞌ ba laꞌn Xuzaꞌ Dios catiꞌ gunliꞌ xchinëꞌ, gacliꞌ ca zxuzaꞌ nëꞌi lba naꞌ taꞌbía, len cni gac bëꞌ nacliꞌ gdu bönniꞌ taꞌdë́ꞌë nedaꞌ. \v 9 Ca naꞌ nadxiꞌinëꞌ nedaꞌ Dios Xuz, lëzcaꞌ cni nadxiꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ. Gul‑guntecz ca ral‑laꞌ gunëꞌ bönniꞌ nadxiꞌidaꞌ‑nëꞌ. \v 10 Chquiꞌ gunliꞌ ca rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, gunliꞌ ca ral‑laꞌ gunëꞌ bönniꞌ nadxiꞌidaꞌ‑nëꞌ, ca naꞌ nedaꞌ caꞌ runaꞌ ca chgudxëꞌ nedaꞌ Xuzaꞌ Dios gunaꞌ, len rúnteczaꞌ le rdzag ladxëꞌë Dios nadxiꞌinëꞌ nedaꞌ. \p \v 11 ’Yuguꞌ didzaꞌ ni rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ quië udzíjilenliꞌ tsazxö́n nedaꞌ len gac gdu ca naꞌ udzíjiliꞌ. \v 12 Lë ni nac le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ gunliꞌ. “Gul‑dxíꞌi lzaꞌliꞌ tuliꞌ yetuliꞌ, ca naꞌ nedaꞌ caꞌ nadxiꞌidaꞌ lbiꞌiliꞌ.” \v 13 Cutu gac gdxiꞌirnëꞌ lzëꞌë bönniꞌ ca nu udö́d yöl‑laꞌ naꞌbán qui, gatiëꞌ bönniꞌ naꞌ quië gáclenëꞌ yuguꞌ böchiꞌ lzëꞌë le nadxiꞌinëꞌ lequëꞌ. \v 14 Lbiꞌiliꞌ nacliꞌ böchiꞌ lzaꞌa chquiꞌ gunliꞌ ca naꞌ chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ gunliꞌ. \v 15 Cutur gniaꞌ queëliꞌ nacliꞌ huen dxin quiaꞌ, le cutu nöznëꞌ bönniꞌ huen dxin nac gunëꞌ xanëꞌ. Nedaꞌ chgniaꞌ queëliꞌ nacliꞌ böchiꞌ lzaꞌa, le chbenaꞌ ga nö́ziliꞌ yúguꞌtë le chgudxëꞌ nedaꞌ Xuzaꞌ gunaꞌ. \v 16 Clëg lbiꞌiliꞌ gröliꞌ nedaꞌ, san nedaꞌ gröczaꞌ lbiꞌiliꞌ, len buzóaꞌ lbiꞌiliꞌ quië tseajliꞌ bi tsjenliꞌ, ca naꞌ tun zxuzaꞌ nëꞌi lba naꞌ taꞌbía szxöni, atiꞌ ugaꞌntecz lë naꞌ gunliꞌ. Cni gac, gunnëꞌ queëliꞌ Xuzaꞌ Dios yúguꞌtë le gnabliꞌ lahuëꞌ len ugunliꞌ dxin laꞌ nedaꞌ. \v 17 Lë ni nac le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ gunliꞌ: “Gul‑dxíꞌi lzaꞌliꞌ tuliꞌ yetuliꞌ.” \s1 Tuꞌzóa tslaꞌl Jesús len nup daꞌgac Lëꞌ bunách yödzlyú \p \v 18 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Chquiꞌ tuꞌzóa lbiꞌiliꞌ tslaꞌl bunách yödzlyú ni, nö́ziliꞌ chguluzóëꞌ nedaꞌ tslaꞌl ziꞌal ca tuꞌzóëꞌ lbiꞌiliꞌ tslaꞌl naꞌa. \v 19 Laꞌnaruꞌ nacliꞌ tuz len bunách yödzlyú ni, hualaꞌdxíꞌi lbiꞌiliꞌ bunách yödzlyú ni ca naꞌ taꞌdxíꞌi lzaꞌgac, san tuꞌzóa lbiꞌiliꞌ tslaꞌl bunách yödzlyú ni le cunacliꞌ tuz len leygac, le gröczaꞌ lbiꞌiliꞌ nedaꞌ, len bubijaꞌ lbiꞌiliꞌ ladj bunách yödzlyú ni. \v 20 Gul‑tsajnéy didzaꞌ naꞌ chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ, gniaꞌ: “Cutu náctërëꞌ blau bönniꞌ huen dxin ca xanëꞌ.” Chquiꞌ gulabía ládxiꞌgac nedaꞌ bunách, laꞌbía ládxiꞌgac caꞌ lbiꞌiliꞌ. Chquiꞌ nacuáꞌ nup tun ca rna xtidzaꞌa, lun caꞌ ca rna xtídzaꞌliꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 21 Yúguꞌtë lë ni lun queëliꞌ bunách le daꞌliꞌ nedaꞌ, le cutu núnbëꞌgac Dios Xuz nasölëꞌë nedaꞌ. \p \v 22 ’Laꞌnaruꞌ cu bidaꞌ, len laꞌnaruꞌ cu bë́ꞌlenaꞌ lequëꞌ didzaꞌ, cutu laꞌbaguëꞌë dul‑laꞌ, san naꞌa le bidaꞌ ni, cutu bi zoa bi laꞌnë́ꞌ qui dul‑laꞌ nabágaꞌquëꞌ le ubíj lequëꞌ dxiꞌa. \v 23 Nu bönniꞌ ruzóëꞌ nedaꞌ tslaꞌl, ruzóëꞌ caꞌ tslaꞌl Xuzaꞌ Dios. \v 24 Laꞌnaruꞌ cu benaꞌ yuguꞌ yöl‑laꞌ huac ga nacuꞌë, yuguꞌ le nutu nu ben ca glac, cutu laꞌbaguëꞌë dul‑laꞌ. Naꞌa, gulaléꞌinëꞌ yuguꞌ lë naꞌ benaꞌ, atiꞌ tuꞌzóëꞌ nedaꞌ tslaꞌl len tuꞌzóëꞌ caꞌ tslaꞌl Xuzaꞌ. \v 25 Cni rac, quië utság ca rna xtidzëꞌë Dios, le nazíꞌ lu naꞌquëꞌ, rna: “Tuꞌzóëꞌ nedaꞌ tslaꞌl len cutu zoa bizx queë.” \p \v 26 ’Catiꞌ gdxinëꞌ ni Dios Böꞌ Laꞌy, Nu ruiꞌ didzaꞌ gdutë li, len Nu gaclen lbiꞌiliꞌ len huiꞌ zxön lbiꞌiliꞌ, Nu naꞌ gsölaꞌa queëliꞌ uláz queëꞌ Dios Xuz, Nu ni gun lnaꞌ lau quiaꞌ nedaꞌ. \v 27 Lbiꞌiliꞌ caꞌ gunliꞌ lnaꞌ lau quiaꞌ, le zóalenczliꞌ nedaꞌ tsazxö́n dza niꞌtë. \c 16 \p \v 1 ’Yuguꞌ didzaꞌ ni chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ, cui gac chop ládxiꞌliꞌ. \v 2 Tsaz lubijëꞌ lbiꞌiliꞌ ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios bönniꞌ judío, atiꞌ gdxin dza catiꞌ nu bönniꞌ gdöddëꞌ lbiꞌiliꞌ gáquinëꞌ dxin queëꞌ Dios runëꞌ. \v 3 Cni lunëꞌ, le cunúnbëꞌquëꞌ Dios Xuz, len le cunúnbëꞌquëꞌ nedaꞌ. \v 4 Rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ yuguꞌ didzaꞌ ni, quië catiꞌ gdxin dza naꞌ, tsajneyliꞌ didzaꞌ ni chgudxczaꞌ lbiꞌiliꞌ. \s1 Le gunëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy \p Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Yuguꞌ didzaꞌ ni cutu gudxaꞌ lbiꞌiliꞌ dza niꞌtë, le niꞌ zóalenczaꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 5 Naꞌa huöjaꞌ, tsajsóalenaꞌ‑nëꞌ Dios Xuz, nasölëꞌë nedaꞌ, atiꞌ cutu gnábiliꞌ nedaꞌ nituliꞌ lbiꞌiliꞌ, cugnaliꞌ: “¿Gazx tsijuꞌ?” \v 6 Naꞌa, le rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ yuguꞌ didzaꞌ ni, rsëbi ládxiꞌliꞌ. \v 7 Nedaꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ le nac gdutë li. Dxiꞌar gac queëliꞌ huöjaꞌ, le chquiꞌ cuhuöjaꞌ, cutu dusóalenëꞌ lbiꞌiliꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, Nu naꞌ gaclen lbiꞌiliꞌ len huiꞌ zxön lbiꞌiliꞌ, san chquiꞌ huöjaꞌ, gsölaꞌa‑nëꞌ, dusóalenëꞌ lbiꞌiliꞌ. \v 8 Catiꞌ guidëꞌ Lëꞌ, gunëꞌ ga láquibeꞌi bunách yödzlyú ni nabágaꞌgac dul‑laꞌ, len cutu núnbëꞌgac le nac tsahuiꞌ, atiꞌ gchuguëꞌ quequëꞌ Dios. \v 9 Nabágaꞌquëꞌ dul‑laꞌ le cutaꞌyejlëꞌë nedaꞌ. \v 10 Cutu núnbëꞌquëꞌ le nac tsahuiꞌ le ludöddëꞌ nedaꞌ, huöjaꞌ ga zoëꞌ Dios Xuz, Nu nac tsahuiꞌ, atiꞌ cutur laꞌléꞌinëꞌ nedaꞌ. \v 11 Gchuguëꞌ quequëꞌ Dios le chbchuguëꞌ qui tuꞌ xöhuiꞌ nu rna beꞌi bunách yödzlyú ni. \p \v 12 ’Yelaꞌgac zian didzaꞌ rëꞌndaꞌ güíꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ, san cutu gac tséjniꞌliꞌ naꞌa. \v 13 Catiꞌ guidëꞌ Dios Böꞌ Laꞌy, Nu ruiꞌ didzaꞌ gdutë li, Lëꞌ usëdnëꞌ lbiꞌiliꞌ yúguꞌtë le nac gdutë li naꞌ, le cutu guꞌë didzaꞌ racz queëꞌ, san guꞌë yúguꞌtë didzaꞌ naꞌ yönnëꞌ ruꞌë Xuzaꞌ, len gunëꞌ ga gnö́ziliꞌ yúguꞌtë le ral‑laꞌ gac. \v 14 Lëꞌ gunëꞌ nedaꞌ ba laꞌn, le siꞌë le naqui quiaꞌ, len gunëꞌ ga gnö́ziliꞌ lei. \v 15 Yúguꞌtë le naqui queëꞌ Dios Xuz naqui quiaꞌ. Qui lë ni naꞌ gniaꞌ siꞌë le naqui quiaꞌ, len gunëꞌ ga gnö́ziliꞌ lei. \s1 Yöl‑laꞌ rsëbi ladxiꞌ huöac yöl‑laꞌ rudziji \p \v 16 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Yetú chiꞌidauꞌz len cutur gléꞌiliꞌ nedaꞌ, atiꞌ yetú chiꞌidauꞌz caꞌ uléꞌiliꞌ nedaꞌ, le huöjaꞌ ga zoëꞌ Dios Xuz. \p \v 17 Niꞌr të lzaꞌquëꞌ tuëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Bizxa rna didzaꞌ ni rëꞌ rëꞌu? Rnëꞌ: “Yetú chiꞌidauꞌz, len cutur gléꞌiliꞌ nedaꞌ, atiꞌ yetú chiꞌidauꞌz caꞌ uléꞌiliꞌ nedaꞌ, len nac le huöjaꞌ ga zoëꞌ Dios Xuz.” \p \v 18 Niꞌr gulanë́ꞌ: \p ―¿Bizxa caz rëꞌni gna didzaꞌ ni, gnëꞌ: “Yetú chiꞌidauꞌz”? Cutu réjniꞌtuꞌ didzaꞌ ni ruꞌë. \p \v 19 Ráquibeꞌinëꞌ Jesús tëꞌnnëꞌ laꞌnabnëꞌ Lëꞌ, atiꞌ rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ rnabitsa lzaꞌliꞌ ca nac qui didzaꞌ naꞌ bëꞌa, gniaꞌ: Yetú chiꞌidauꞌz, len cutur gléꞌiliꞌ nedaꞌ, atiꞌ yetú chiꞌidauꞌz caꞌ uléꞌiliꞌ nedaꞌ? \v 20 Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Cödxliꞌ len gsëbi ládxiꞌliꞌ, san bunách yödzlyú ni ludziji catiꞌ ludöddëꞌ nedaꞌ. Niꞌr zal‑laꞌ gsëbi ládxiꞌliꞌ, huöac yöl‑laꞌ rudziji yöl‑laꞌ rsëbi ladxiꞌ queëliꞌ catiꞌ uléꞌiliꞌ nedaꞌ. \v 21 Tu ngul catiꞌ chzoa soabiꞌ biꞌidauꞌ queënu, rzacaꞌ rguiꞌnu, le chbdxin dza queënu, san catiꞌ chzoabiꞌ tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ queënu, cutur rajneynu lë naꞌ butsagnu, le rudzíjinu le chguljbiꞌ tubiꞌ biꞌi bö́nniꞌdauꞌ yödzlyú ni. \v 22 Lëzcaꞌ cni rac queëliꞌ, rsëbi ládxiꞌliꞌ naꞌa, san huödaꞌ duyúaꞌ lbiꞌiliꞌ, atiꞌ niꞌr udziji ládxiꞌliꞌ, atiꞌ cutu sáquiꞌnëꞌ bönniꞌ ugǘëꞌ yöl‑laꞌ rudziji queëliꞌ naꞌ. \p \v 23 ’Dza niꞌr cutu bi gnábiliꞌ nedaꞌ. Le nactë rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ: Yúguꞌtë le gnabliꞌ lahuëꞌ Dios Xuz, len ugunliꞌ dxin laꞌ nedaꞌ, Lëꞌ gunnëꞌ queëliꞌ. \v 24 Ga rdxintë naꞌa dza cutu rugunliꞌ dxin laꞌ nedaꞌ catiꞌ bi rnábiliꞌ‑nëꞌ Dios Xuz. Gul‑náb cni, atiꞌ gdél‑liꞌliꞌ lë naꞌ gnabliꞌ, quië gac gdu yöl‑laꞌ rudziji queëliꞌ. \s1 Ruxicjëꞌ Jesucristo lu le rac yödzlyú ni \p \v 25 Gnëꞌ caꞌ Jesús: \p ―Yuguꞌ lë naꞌ chbë́ꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ didzaꞌ benaꞌ lsaquiꞌ. Huadxín dza catiꞌ cutur güíꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ didzaꞌ le runaꞌ lsaquiꞌ, san yalj lulu güíꞌlenaꞌ lbiꞌiliꞌ didzaꞌ ca nac queëꞌ Dios Xuz. \v 26-27 Dza naꞌ gnabliꞌ lahuëꞌ Dios len ugunliꞌ dxin laꞌ nedaꞌ, atiꞌ rëpaꞌ lbiꞌiliꞌ, cutu gun bayúdx gátaꞌyuaꞌ lahuëꞌ Dios Xuz uláz queëliꞌ, le nadxiꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ Lëczëꞌ Dios Xuz. Nadxiꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ le nadxiꞌiliꞌ nedaꞌ len réjlëꞌliꞌ brujaꞌ ga zoëꞌ Dios. \v 28 Brujaꞌ ga zoëꞌ Dios Xuz, len bdxinaꞌ yödzlyú ni. Yetú caꞌ, ucaꞌnaꞌ yödzlyú ni, atiꞌ huöjaꞌ ga zoëꞌ Dios Xuz. \p \v 29 Niꞌr glëꞌ Lëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Naꞌa ruꞌu didzaꞌ yalj lulu, len cutur runuꞌ lsaquiꞌ. \v 30 Naꞌa ráquibeꞌituꞌ nözcznuꞌ Liꞌ yúguꞌtë len cutu run bayúdx nu bi gnabi yudxi Liꞌ, le rguíxjöiꞌnuꞌ netuꞌ le ziꞌa gnabtuꞌ. Qui lë ni naꞌ réjlëꞌtuꞌ brujuꞌ ga zoëꞌ Dios. \p \v 31 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Naruꞌ réjlëꞌtsaliꞌ nedaꞌ naꞌa? \v 32 Gul‑yú, huadxín dza, len chrdxin dza naꞌ, catiꞌ gáslasliꞌ qui queëliꞌ, ucaꞌnliꞌ nedaꞌ tuzaꞌ, san cutu soaꞌ tuzaꞌ, le zóalenczëꞌ nedaꞌ Dios Xuz. \v 33 Yuguꞌ didzaꞌ ni chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ quië cuequi dxi ládxiꞌliꞌ, le nacliꞌ quiaꞌ nedaꞌ. Yödzlyú ni gac queëliꞌ le usacaꞌ ziꞌ lbiꞌiliꞌ, san gul‑típ ládxiꞌliꞌ. Nedaꞌ chbuxicjaꞌ lu le rac yödzlyú ni. \c 17 \s1 Jesús rnabnëꞌ Dios gáclenëꞌ nup daꞌgac Lëꞌ \p \v 1 Budx bëꞌë yuguꞌ didzaꞌ ni Jesús, bchis lahuëꞌ, ruyúëꞌ yehuaꞌ yubál, rnëꞌ: \p ―Dios Xuz, chbdxin dza. Ben ga glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiaꞌ nedaꞌ, Zxiꞌnuꞌ, quië gac gunaꞌ ga glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiuꞌ Liꞌ. \v 2 Ben cni le chnudöduꞌ lu naꞌa yöl‑laꞌ uná bëꞌ gna béꞌidaꞌ yúguꞌtë bunách, len guꞌa yöl‑laꞌ naꞌbán gdu quegac yúguꞌtë nup naꞌ chbennuꞌ quiaꞌ. \v 3 Lë ni nac yöl‑laꞌ naꞌbán gdu naꞌ, le núnbëꞌquëꞌ Liꞌ, nacuꞌ laꞌz dui Dios gdu, len le núnbëꞌquëꞌ caꞌ nedaꞌ, Jesucristo, atiꞌ Liꞌ nasöluꞌu nedaꞌ. \p \v 4 ’Nedaꞌ chbenaꞌ ga naláꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiuꞌ yödzlyú ni, len chbudx benaꞌ dxin naꞌ budöduꞌ lu naꞌa. \v 5 Naꞌa, Xuz, ben ga glaꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ napaꞌ tsazxö́n len Liꞌ, gac quiaꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ naꞌ gutaꞌ quiaꞌ tsazxö́n len Liꞌ dza niꞌtë ziꞌa gataꞌ yödzlyú. \p \v 6 ’Chbuluꞌa lahui le nacuꞌ Liꞌ lauquëꞌ bönniꞌ ni bennuꞌ quiaꞌ, nup naꞌ bubijuꞌ ladj bunách yödzlyú. Gláquinëꞌ quiuꞌ bönniꞌ ni, atiꞌ bénngacuꞌ‑nëꞌ quiaꞌ, atiꞌ tunëꞌ ca rna xtidzuꞌu. \v 7 Naꞌa nözcnëꞌ lu naꞌu Liꞌ zaꞌc yúguꞌtë lë naꞌ bennuꞌ quiaꞌ, \v 8 le chbudödaꞌ lu naꞌquëꞌ didzaꞌ naꞌ budöduꞌ Liꞌ lu naꞌa nedaꞌ, atiꞌ lequëꞌ nazíꞌ lu naꞌquëꞌ lei, len táquibeꞌinëꞌ brujaꞌ ga zuꞌ Liꞌ, len taꞌyejlëꞌë Liꞌ nasöluꞌu nedaꞌ. \p \v 9 ’Nedaꞌ rátaꞌyuaꞌ Lauꞌ gáclenuꞌ lequëꞌ. Rátaꞌyuaꞌ Lauꞌ, clëg gáclenuꞌ yúguꞌtë bunách yödzlyú, san gáclengacuꞌ‑nëꞌ bönniꞌ ni chbénngacuꞌ‑nëꞌ quiaꞌ, le náquicnëꞌ quiuꞌ. \v 10 Yúguꞌtë nup náquigac quiaꞌ náquigac caꞌ quiuꞌ, atiꞌ nup naꞌ náquigac quiuꞌ náquigac caꞌ quiaꞌ, atiꞌ ca nacgac nup naꞌ ruluíꞌ lahui yöl‑laꞌ yeníꞌ quiaꞌ. \p \v 11 ’Naꞌa, cutur ugaꞌnaꞌ yödzlyú ni, san lugaꞌnëꞌ yödzlyú yuguꞌ bönniꞌ ni, atiꞌ nedaꞌ dusóalenaꞌ Liꞌ. Xuz Laꞌy, len yöl‑laꞌ huac quiuꞌ ben chiꞌi nup ni chbennuꞌ quiaꞌ, quië lacquëꞌ tuz, ca naꞌ nacruꞌ tuz rëꞌu. \v 12 Catiꞌ niꞌ gzóalenaꞌ lequëꞌ yödzlyú ni, ben chíꞌigacaꞌ‑nëꞌ, bugunaꞌ dxin yöl‑laꞌ huac naꞌ bennuꞌ quiaꞌ. Nup naꞌ bennuꞌ quiaꞌ, ben chíꞌigacaꞌ‑nëꞌ, atiꞌ nitúëꞌ cutu bunitiaꞌ‑nëꞌ, san tuzëꞌ bönniꞌ naꞌ naquëꞌ ca zxiꞌn tuꞌ xöhuiꞌ, len ral‑laꞌ nitiëꞌ tsaz, quië utság le nayúj lu guich laꞌy. \p \v 13 ’Naꞌa dusóalenaꞌ Liꞌ, san tsal ni zoaꞌ yödzlyú ni, ruꞌa yuguꞌ didzaꞌ ni quië gac gdu quequëꞌ yöl‑laꞌ rudziji ca naꞌ rac quiaꞌ nedaꞌ yöl‑laꞌ rudziji. \v 14 Nedaꞌ chbudödaꞌ lu naꞌquëꞌ xtidzuꞌu, atiꞌ tuꞌzóa lequëꞌ tslaꞌl bunách yödzlyú ni le cunacquëꞌ tuz len leygac, ca naꞌ nac quiaꞌ nedaꞌ, cutu nacaꞌ tuz len bunách yödzlyú ni. \v 15 Rátaꞌyuaꞌ Lauꞌ, clëg cuacuꞌ‑nëꞌ yödzlyú ni, san gun chíꞌigacuꞌ‑nëꞌ, cui laꞌdzunëꞌ lu naꞌ tuꞌ xöhuiꞌ. \v 16 Cutu nacquëꞌ tuz len bunách yödzlyú ni ca naꞌ nac quiaꞌ nedaꞌ, cutu nacaꞌ tuz len bunách yödzlyú. \v 17 Bubíj quizi quiuꞌ lequëꞌ, ugunuꞌ dxin le nac gdutë li. Le nac gdutë li naꞌ nac xtidzuꞌu. \v 18 Ca naꞌ benuꞌ Liꞌ, bsöluꞌu nedaꞌ ladj bunách yödzlyú ni, lëzcaꞌ cni runaꞌ nedaꞌ, rsö́laꞌgacaꞌ‑nëꞌ ladj bunách yödzlyú. \v 19 Le nadxíꞌigacdaꞌ‑nëꞌ rudö́d cuinaꞌ quiuꞌ, quië lurujëꞌ caꞌ lequëꞌ quizi quiuꞌ le nazíꞌ lu naꞌquëꞌ le nac gdutë li. \p \v 20 ’Rátaꞌyuaꞌ Lauꞌ, clëg quégaczëꞌ bönniꞌ ni, san lëzcaꞌ quequëꞌ bönniꞌ niꞌ laꞌyejlëꞌë nedaꞌ niꞌa qui didzaꞌ luꞌë bönniꞌ ni. \v 21 Rátaꞌyuaꞌ Lauꞌ gunuꞌ ga lacquëꞌ tuz yúguꞌtëꞌ, len lacquëꞌ caꞌ tuz len rëꞌu, ca naꞌ nacuꞌ Liꞌ, Xuzaꞌ, nacuꞌ tuz len nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ caꞌ, nacaꞌ tuz len Liꞌ. Cni ral‑laꞌ lacquëꞌ quië laꞌyejlëꞌ yezicaꞌ bunách yödzlyú ni, bsö́laꞌczuꞌ nedaꞌ Liꞌ. \v 22 Yöl‑laꞌ yeníꞌ naꞌ bennuꞌ quiaꞌ, nedaꞌ bëꞌa caꞌ quequëꞌ, quië lacquëꞌ tuz, ca naꞌ nacruꞌ tuz rëꞌu. \v 23 Liꞌ nacuꞌ tuz len nedaꞌ, atiꞌ nedaꞌ gacaꞌ tuz len lequëꞌ, quië gac gdu ca nacquëꞌ tuz, len cni láquibeꞌi yezicaꞌ bunách yödzlyú ni, bsö́laꞌczuꞌ nedaꞌ Liꞌ, atiꞌ nadxíꞌigacduꞌ‑nëꞌ ca naꞌ nadxiꞌinuꞌ nedaꞌ. \p \v 24 ’Xúzaꞌdauꞌ, rëꞌndaꞌ laꞌcuáꞌlenëꞌ nedaꞌ ga naꞌ tsajsóaꞌ bönniꞌ ni bénngacuꞌ‑nëꞌ quiaꞌ, quië laꞌléꞌinëꞌ yöl‑laꞌ yeníꞌ naꞌ bennuꞌ quiaꞌ le nadxiꞌinuꞌ nedaꞌ dza niꞌtë, catiꞌ ziꞌa gunuꞌ yödzlyú. \v 25 Xuzaꞌ tsahuiꞌ, cutu núnbëꞌgac Liꞌ bunách yödzlyú ni, san nedaꞌ núnbëꞌczaꞌ Liꞌ, atiꞌ yuguꞌ bönniꞌ ni chnözcnëꞌ bsö́laꞌczuꞌ nedaꞌ Liꞌ. \v 26 Benaꞌ ga nözcnëꞌ le nacuꞌ Liꞌ, len gunraꞌ caꞌ ga laꞌnöznëꞌ lë ni quië ca naꞌ nadxiꞌinuꞌ Liꞌ nedaꞌ, lëzcaꞌ cni laꞌdxíꞌi lzaꞌquëꞌ, atiꞌ gacczaꞌ caꞌ tuz len lequëꞌ. \c 18 \s1 Taꞌzönëꞌ Jesús \p \v 1 Catiꞌ budx bëꞌë yuguꞌ didzaꞌ ni Jesús, brujëꞌ niꞌ atiꞌ zéajlenëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. Gdödëꞌ yetsláꞌa yegu Cedrón len bdxinëꞌ ga niꞌ dë tu laꞌ yël, atiꞌ latj ni gyázlenëꞌ yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 2 Lëzcaꞌ Judas, bönniꞌ naꞌ udödëꞌ Jesús, nunbëꞌë laꞌ yël naꞌ, le butubëꞌ niꞌ Jesús zian lzu yuguꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 3 Niꞌr bchëꞌë Judas tu cöꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l len yuguꞌ bönniꞌ niꞌa naꞌquëꞌ bxuz uná bëꞌ len niꞌa naꞌquëꞌ bönniꞌ gdauꞌ fariseo, atiꞌ yjaquëꞌ ga niꞌ zoëꞌ Jesús, nuaꞌquëꞌ yuguꞌ guiꞌ yör, len yuguꞌ le taꞌneynëꞌ. \v 4 Niꞌr, le nözcznëꞌ Jesús yúguꞌtë le ral‑laꞌ gac queëꞌ, brujëꞌ ga niꞌ zoëꞌ len rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Nuzxa rguiljliꞌ? \p \v 5 Gulubiꞌë didzaꞌ, tëꞌ Lëꞌ: \p ―Jesús, bönniꞌ Nazaret, rguiljtuꞌ‑nëꞌ. \p Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Nédaꞌczaꞌ. \p Zóalenëꞌ caꞌ lequëꞌ Judas, bönniꞌ naꞌ rudödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ. \v 6 Catiꞌ Jesús gudxëꞌ lequëꞌ: “Nédaꞌczaꞌ”, niꞌr gulubiguëꞌë guzcudzuꞌl len guladzöꞌë lyu. \v 7 Jesús gnabnëꞌ lequëꞌ leyúbl, rnëꞌ: \p ―¿Nuzxa rguiljliꞌ? \p Tëꞌ Lëꞌ: \p ―Jesús, bönniꞌ Nazaret, rguiljtuꞌ‑nëꞌ. \p \v 8 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Chgudxaꞌ lbiꞌiliꞌ, nédaꞌczaꞌ. Chquiꞌ rguiljliꞌ nedaꞌ, gul‑güíꞌ‑quëꞌ latj tshuöjquëꞌ bönniꞌ ni. \p \v 9 Cni gnëꞌ Jesús quië butság didzaꞌ naꞌ bëꞌë, gnëꞌ: “Nup ni bennuꞌ quiaꞌ, nitúëꞌ cutu bunitiaꞌ‑nëꞌ.” \v 10 Niꞌr, le nuꞌë guia tuchiꞌ Simón Pedro, gleycjëꞌ lei, len bentëꞌ huëꞌ Malco, huen dxin queëꞌ bxuz blau, bchuguëꞌ guid naguëꞌ yubél bönniꞌ naꞌ. \v 11 Niꞌr Jesús rëꞌ Pedro naꞌ: \p ―Bugúꞌu lidx, guia tuchiꞌ quiuꞌ. ¿Naruꞌ cu ral‑laꞌ sacaꞌ quiꞌa lë naꞌ chnunëꞌ quiaꞌ Xuzaꞌ? \s1 Rdxinëꞌ Jesús lahuëꞌ bxuz blau \p \v 12 Gulazönëꞌ Jesús len glúguëꞌë Lëꞌ bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l len bönniꞌ naꞌ nacuꞌë lu nëꞌë, lencaꞌ yuguꞌ bönniꞌ niꞌa naꞌquëꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ. \v 13 Niꞌr gulachë́ꞌë Lëꞌ ziꞌal lahuëꞌ Anás, le naquëꞌ xtauꞌ zxiꞌnëꞌ Caifás, bönniꞌ naquëꞌ bxuz blau iz naꞌ. \v 14 Naquëꞌ Caifás bönniꞌ naꞌ buzéjniꞌnëꞌ yuguꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, buluiꞌinëꞌ lequëꞌ dxiꞌar gac gatiëꞌ tuzëꞌ bönniꞌ len clëg nit gdutë yödz quequëꞌ. \s1 Rnëꞌ Pedro: “Cutu núnbëꞌa‑nëꞌ Jesús” \p \v 15 Yjaquëꞌ cúdzuꞌlëꞌ Jesús Simón Pedro len yetúëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, zajnauquëꞌ Lëꞌ. Bönniꞌ usë́d ni gyázlenëꞌ Jesús löꞌa qui lidx bxuz blau, le nunbëꞌë lëꞌ bxuz blau naꞌ. \v 16 Bugaꞌnëꞌ Pedro niꞌl ga nu ryaz löꞌa naꞌ. Qui lë ni naꞌ burujëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ nunbëꞌë lëꞌ bxuz blau, atiꞌ bë́ꞌlenëꞌ‑nu didzaꞌ ngul naꞌ run chiꞌinu ga nu ryaz löꞌa naꞌ, len benëꞌ ga gyaziëꞌ Pedro löꞌa. \v 17 Niꞌr rënu Pedro ngul naꞌ run chiꞌinu ga nu ryaz löꞌa, rnanu: \p ―¿Naruꞌ cu daꞌu caꞌ liꞌ bönniꞌ ni? \p Bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rnëꞌ: \p ―Clëg nedaꞌ. \p \v 18 Le run ziag, nabéquiquëꞌ guiꞌ yuguꞌ bönniꞌ huen dxin len yuguꞌ bönniꞌ niꞌa naꞌgac bunách gdauꞌ, atiꞌ zuicnëꞌ raꞌ guiꞌ naꞌ, tuꞌtsëꞌi cuinquëꞌ. Lëzcaꞌ zuílenëꞌ lequëꞌ Pedro, rutsëꞌi cuinëꞌ. \s1 Bxuz blau rnabi yudxnëꞌ Jesús \p \v 19 Niꞌr gnabi yudxnëꞌ Jesús bxuz blau quië gnöznëꞌ nupx daꞌgac Lëꞌ len nacx nac le rusëdnëꞌ bunách Jesús. \v 20 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Yalj lulu bë́ꞌlenaꞌ yúguꞌtë bunách didzaꞌ. Busë́dteczdaꞌ lequëꞌ gap nac lu yuꞌu ga tuꞌdubëꞌ tuꞌsëdëꞌ queëꞌ Dios lencaꞌ nchil gdauꞌ, ga niꞌ tuꞌdubëꞌ yúguꞌtë bönniꞌ judío, len cutu bi didzaꞌ bëꞌa bagachiꞌz. \v 21 ¿Bizx quië rnabi yudxnuꞌ nedaꞌ? Gnabi yudxi nup niꞌ gulayöni didzaꞌ bë́ꞌlenaꞌ lequëꞌ. Byutscaꞌ, nözcnëꞌ didzaꞌ naꞌ bë́ꞌlenaꞌ lequëꞌ bönniꞌ naꞌ. \p \v 22 Catiꞌ budx bëꞌë didzaꞌ ni Jesús, gdapëꞌë ruꞌë Jesús bönniꞌ niꞌa naꞌgac bunách gdauꞌ zoëꞌ niꞌ, rnëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cni rubiꞌtsuꞌ didzaꞌ lahuëꞌ bxuz blau? \p \v 23 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Chquiꞌ cugníaꞌ dxiꞌa, gdixjöꞌ bizxal didzaꞌ bëꞌa cunác dxiꞌa, len chquiꞌ guc dxiꞌa didzaꞌ bëꞌa, ¿bizx quië naꞌ gdapuꞌu nedaꞌ? \p \v 24 Niꞌr bsölëꞌë Jesús náguëꞌë Anás naꞌ, atiꞌ guluschinëꞌ Lëꞌ lahuëꞌ Caifás, naquëꞌ gdu bxuz blau. \s1 Leyúbl rnëꞌ Pedro: “Cutu núnbëꞌa‑nëꞌ Jesús” \p \v 25 Catiꞌ niꞌ zuinëꞌ Pedro raꞌ guiꞌ rutsëꞌi cuinëꞌ, glëꞌ lëꞌ bönniꞌ nacuꞌë niꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu daꞌu caꞌ liꞌ Jesús naꞌ? \p Gdáꞌbaguëꞌë Pedro, rnëꞌ: \p ―Clëg nedaꞌ. \p \v 26 Zoëꞌ niꞌ bönniꞌ huen dxin queëꞌ bxuz blau, naquëꞌ diꞌa dza queëꞌ bönniꞌ naꞌ Pedro bchuguëꞌ guid naguëꞌ, atiꞌ bönniꞌ huen dxin naꞌ rëꞌ Pedro: \p ―¿Naruꞌ cu bléꞌiczdaꞌ liꞌ laꞌ yël niꞌ, dzaguꞌ‑nëꞌ Jesús? \p \v 27 Leyúbl gdáꞌbaguëꞌë Pedro, atiꞌ laꞌ grö́dxtëbaꞌ zxiꞌn druz. \s1 Rdxinëꞌ Jesús lahuëꞌ Pilato \p \v 28 Niꞌr gulachë́ꞌë Jesús, guluzë́ꞌë lidxëꞌ Caifás naꞌ, len guladxinëꞌ yúlahuiꞌ queëꞌ bönniꞌ rna bëꞌë, nazíꞌ lei Pretorio. Chzaꞌ reníꞌ dza naꞌ atiꞌ cutu gulayaziëꞌ yúlahuiꞌ naꞌ bönniꞌ judío, le táquinëꞌ laꞌbaguëꞌë zxguiaꞌ chquiꞌ laꞌyaziëꞌ niꞌ, le gun ga cugác lahuëꞌ xtsöꞌ Lni Pascua, lni naꞌ tuꞌspanëꞌ ca benëꞌ Dios, bubijëꞌ bunách Israel luyú Egipto. \v 29 Niꞌr brujëꞌ Pilato, bönniꞌ rna bëꞌë naꞌ, bdxinëꞌ ga naꞌ nacuꞌë, len rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Bizxa ruquiliꞌ‑nëꞌ bönniꞌ ni? \p \v 30 Gulubiꞌë didzaꞌ, tëꞌ lëꞌ: \p ―Laꞌnaruꞌ cu nuꞌë döꞌ bönniꞌ ni, cutu udödtuꞌ‑nëꞌ lauꞌ. \p \v 31 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ Pilato, rnëꞌ: \p ―Lbiꞌiczliꞌ gul‑chë́ꞌë, len gul‑bequi xbey Lëꞌ ca rna bëꞌ zxba queëliꞌ. \p Tëꞌ lëꞌ bönniꞌ judío, taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu dë lu naꞌtuꞌ nu gdö́dituꞌ. \p \v 32 Cni guc quië butság xtidzëꞌë Jesús, le bëꞌë nac ral‑laꞌ gatiëꞌ. \v 33 Niꞌr buaziëꞌ yúlahuiꞌ naꞌ Pilato, atiꞌ bulidzëꞌ Jesús len rëꞌ Lëꞌ: \p ―¿I nacuꞌ Liꞌ Bönniꞌ Rna Béꞌinëꞌ Bönniꞌ Judío? \p \v 34 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―¿I racz quiuꞌ rnauꞌ cni, o glë liꞌ cni bunách ca nac quiaꞌ? \p \v 35 Pilato rëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Naruꞌ ráquitsanuꞌ nacaꞌ judío? Guludödëꞌ Liꞌ lu naꞌa yuguꞌ bönniꞌ uládz quiuꞌ len yuguꞌ bxuz uná bëꞌ. ¿Bizxa caz benuꞌ? \p \v 36 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Rna bëꞌa nedaꞌ, san clëg ca taꞌná bëꞌ bunách yödzlyú ni. Laꞌnaruꞌ rna bëꞌa ca taꞌná bëꞌ bunách yödzlyú, laꞌdil‑lëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ nedaꞌ, cui luꞌë latj nu udö́d nedaꞌ lu naꞌquëꞌ bönniꞌ judío. Ca rna bëꞌa nedaꞌ cutu nac ca taꞌná bëꞌ bunách yödzlyú ni. \p \v 37 Niꞌr Pilato rëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Nactsuꞌ caꞌ bönniꞌ rna bëꞌë? \p Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Nacaꞌ ca naꞌ rnauꞌ. Qui lë ni naꞌ bidaꞌ ga guljaꞌ yödzlyú ni, quië gunaꞌ lnaꞌ lau qui le nac gdutë li. Tuꞌzë́ naggac didzaꞌ ruꞌa yúguꞌtë nup ni tun le nac gdutë li. \p \v 38 Pilato rëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Bizxa naꞌ le nac gdutë li? \s1 Taꞌchuguëꞌ queëꞌ Jesús gatiëꞌ \p Catiꞌ budx gnëꞌ cni Pilato, burujëꞌ leyúbl ga naꞌ nacuꞌë bönniꞌ judío uná bëꞌ naꞌ, len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Cutu bi döꞌ rudzöldaꞌ nuꞌë bönniꞌ ni. \v 39 Lbiꞌiliꞌ dë tu le nalë́biliꞌ runliꞌ catiꞌ rac Lni Pascua ni, rnabliꞌ lahuaꞌ usanaꞌ‑nëꞌ queëliꞌ tuëꞌ bönniꞌ nadzunëꞌ. ¿I rë́ꞌniliꞌ usanaꞌ‑nëꞌ queëliꞌ Bönniꞌ Rna Béꞌinëꞌ Bönniꞌ Judío? \p \v 40 Niꞌr gluꞌë zidzj didzaꞌ leyúbl yúguꞌtëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Clëg bönniꞌ ni, san Barrabás usanuꞌ‑nëꞌ queëtuꞌ. \p Barrabás naꞌ naquëꞌ gban. \c 19 \p \v 1 Niꞌr bchëꞌë Jesús Pilato, len benëꞌ ga gulaguinëꞌ Lëꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l. \v 2 Glunëꞌ tu breguiꞌ zxuzaꞌ nëꞌi yötsiꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, atiꞌ guludxíëꞌ lei icjëꞌ Jesús, len gulugacuëꞌ Lëꞌ tu lariꞌ tunn xna ca nac le tacuëꞌ bönniꞌ taꞌná bëꞌë. \v 3 Niꞌr gulabiguëꞌë lahuëꞌ Jesús, len tëꞌ Lëꞌ: \p ―Bicaꞌ bauꞌ Liꞌ, Bönniꞌ Rna Béꞌinëꞌ Bunách Judío. \p Niꞌr gulagapëꞌë lau ruꞌë. \p \v 4 Niꞌr burujëꞌ leyúbl Pilato, len rëꞌ yuguꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, rnëꞌ: \p ―Gul‑yú, ubijaꞌ‑nëꞌ lauliꞌ ni quië gnö́ziliꞌ nitú le nac döꞌ cutu rudzöldaꞌ nuꞌë bönniꞌ ni. \p \v 5 Niꞌr brujëꞌ Jesús, dxia icjëꞌ breguiꞌ zxuzaꞌ nëꞌi yötsiꞌ naꞌ len nacuëꞌ lariꞌ tunn xna naꞌ. Pilato rëꞌ lequëꞌ: \p ―Ni zoëꞌ bönniꞌ ni. \p \v 6 Catiꞌ gulaléꞌinëꞌ Jesús yuguꞌ bxuz uná bëꞌ len yuguꞌ bönniꞌ niꞌa naꞌquëꞌ, zidzj gluꞌë didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bdëꞌë lëꞌi yag cruz. Bdëꞌë lëꞌi yag cruz. \p Pilato rëꞌ lequëꞌ: \p ―Lbiꞌiczliꞌ gul‑chë́ꞌë len gul‑tsajdë́ꞌë lëꞌi yag cruz. Nedaꞌ cutu bi döꞌ budzöldaꞌ nuꞌë bönniꞌ ni. \p \v 7 Niꞌr bönniꞌ judío naꞌ tëꞌ lëꞌ: \p ―Dë queëtuꞌ tu zxba, len rna bëꞌ zxba queëtuꞌ naꞌ ral‑laꞌ gatiëꞌ bönniꞌ ni le gnëꞌ naquëꞌ Zxiꞌnëꞌ Dios. \p \v 8 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni Pilato, gudxrnëꞌ. \v 9 Leyúbl buaziëꞌ yúlahuiꞌ naꞌ, len rëꞌ Jesús: \p ―¿Gazxtë bönniꞌ Liꞌ? \p Cutu bi didzaꞌ bubiꞌë Jesús. \p \v 10 Niꞌr Pilato rëꞌ Lëꞌ: \p ―¿Naruꞌ cu ubiꞌitsuꞌ didzaꞌ, quíxjöiꞌnuꞌ nedaꞌ? ¿Naruꞌ cu nöznuꞌ dë lu naꞌa udáꞌa Liꞌ lëꞌi yag cruz, len dë lu naꞌa usanaꞌ Liꞌ? \p \v 11 Bubiꞌë didzaꞌ Jesús, rëꞌ lëꞌ: \p ―Cutu bi dë lu naꞌu gunuꞌ quiaꞌ laꞌnaruꞌ cu nudödëꞌ lu naꞌu yöl‑laꞌ uná bëꞌ naꞌ Dios. Qui lë ni naꞌ, bönniꞌ naꞌ budödëꞌ nedaꞌ lu naꞌu nabágaꞌrëꞌ zxguiaꞌ ca liꞌ. \p \v 12 Laꞌ niꞌz rzu rböꞌë Pilato usanëꞌ Jesús, san gluꞌë zidzj didzaꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Chquiꞌ usanuꞌ‑nëꞌ bönniꞌ ni, cutu rdzaguꞌ‑nëꞌ dxiꞌa César, bönniꞌ rna béꞌinëꞌ gdutë yödzlyú. Nu bönniꞌ run cuinëꞌ bönniꞌ rna bëꞌë, rdáꞌbaguëꞌë César naꞌ. \p \v 13 Catiꞌ byönnëꞌ didzaꞌ ni Pilato, gna béꞌinëꞌ nup tsajxiꞌgac Jesús, atiꞌ gröꞌë xlatjëꞌ ga rbequi xbeynëꞌ, latj naꞌ nazíꞌ lei Löꞌa Ga Zxoagac Guiöj Blag, len ca nac didzaꞌ hebreo nazíꞌ lei Gabata. \v 14 Laꞌ dza naꞌz nac dza ziꞌa gdxin Lni Pascua, len nac gdu huagbídz. Niꞌr gudxëꞌ yuguꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ naꞌ Pilato, rnëꞌ: \p ―Ni zoëꞌ bönniꞌ rna béꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ. \p \v 15 Gluꞌë zidzj didzaꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Bëtiëꞌ, bëtiëꞌ. Bdëꞌë lëꞌi yag cruz. \p Pilato rëꞌ lequëꞌ: \p ―¿Rnábitsaliꞌ nedaꞌ udáꞌa‑nëꞌ lëꞌi yag cruz bönniꞌ rna béꞌinëꞌ lbiꞌiliꞌ? \p Gulubiꞌë didzaꞌ bxuz uná bëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Nutur nu zoa rna beꞌi netuꞌ. Tuzëꞌ César rna béꞌinëꞌ netuꞌ. \p \v 16 Qui lë ni naꞌ budödëꞌ Jesús lu naꞌquëꞌ Pilato, quië tsajdaꞌquëꞌ Lëꞌ lëꞌi yag cruz. Niꞌr gulaguel‑lëꞌë Jesús, len gulachë́ꞌë Lëꞌ niꞌl. \s1 Tuꞌdë́ꞌë Jesús lëꞌi yag cruz \p \v 17 Brujëꞌ niꞌ Jesús, nuꞌë yag cruz queëꞌ, zijëꞌ latj nazíꞌ lei Latj Qui Bögaꞌ Icjruꞌ, len ca nac didzaꞌ hebreo nazíꞌ lei Gólgota. \v 18 Niꞌ guludë́ꞌë Jesús lëꞌi yag cruz, atiꞌ guludáꞌlenëꞌ Lëꞌ tsazxö́n lë́ꞌigac yag cruz yechopëꞌ bönniꞌ. Tslaꞌa hueaj taꞌdë́ꞌë, atiꞌ Jesús dëꞌë gatsj lahuiꞌl chopëꞌ bönniꞌ naꞌ. \v 19 Bsölëꞌë Pilato bönniꞌ buzujëꞌ lu guich tu didzaꞌ le buzóëꞌ lëꞌi yag cruz icjlëꞌ Jesús, le rna cni: “Jesús, Bönniꞌ Nazaret, Bönniꞌ Rna Béꞌinëꞌ Bönniꞌ Judío.” \v 20 Gululabëꞌ didzaꞌ ni zian bönniꞌ judío, le zoa gal‑laꞌz raꞌ yödz ga naꞌ guludë́ꞌë Jesús lëꞌi yag cruz, atiꞌ didzaꞌ naꞌ nuzujëꞌ lu didzaꞌ hebreo, len lu didzaꞌ griego, len lu didzaꞌ latín. \v 21 Tëꞌ Pilato bxuz uná bëꞌ quequëꞌ bönniꞌ judío, taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu uzujuꞌ, Bönniꞌ Rna Béꞌinëꞌ Bönniꞌ Judío. Bzuj cni: “Lëꞌ gnëꞌ: Gna béꞌidaꞌ bönniꞌ judío.” \p \v 22 Bubiꞌë didzaꞌ Pilato, rëꞌ lequëꞌ: \p ―Le chnuzujaꞌ, tsaz chnuzujaꞌ. \p \v 23 Catiꞌ budx guludë́ꞌë Jesús lëꞌi yag cruz bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, gulaguel‑lëꞌë lariꞌ nacuëꞌ Jesús. Gulabijëꞌ tapl, tu cuia hueaj gutaꞌ qui queëquëꞌ. Gulaguel‑lëꞌë caꞌ lariꞌ gxoa yenëꞌ Jesús, atiꞌ lariꞌ naꞌ cutu nadía, san nadúb tuz ca nadúb. \v 24 Niꞌr bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l glë lzaꞌquëꞌ tuëꞌ yetúëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Cutu gchúguruꞌ lei, san dxiꞌar gac uyuruꞌ le gac bëꞌ quië gnö́ziruꞌ nuzxa gaqui qui. \p Cni guc, butság ca nayúj lu guich laꞌy, rna: \q1 Gulaguisiëꞌ qui queëquëꞌ lariꞌ nacuaꞌ, \q1 Len qui lariꞌ quiaꞌ guluyúëꞌ le nac bëꞌ. \m Cni glunëꞌ bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l. \p \v 25 Gulacuaꞌnu gal‑laꞌ ga naꞌ dëꞌë Jesús lëꞌi yag cruz xnëꞌë, len ngul zxilnu xnëꞌë, len María, ngul queëꞌ Cleofas, len María Magdalena. \v 26 Catiꞌ bléꞌinëꞌ‑nu xnëꞌë Jesús, len bléꞌinëꞌ caꞌ niꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ naꞌ nadxiꞌinëꞌ, gudxëꞌ‑nu xnëꞌë: \p ―Naꞌa, naꞌ zoëꞌ zxiꞌnuꞌ. \p \v 27 Niꞌr gudxëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ naꞌ: \p ―Naꞌ zoanu xnaꞌu. \p Laꞌ dza niꞌz benëꞌ ga yajsoanu lidxëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ. \p \v 28 Gdöd ni, le nözcznëꞌ Jesús yúguꞌtë chböa budzág lahui, len quië utság le nayúj lu guich laꞌy, gnëꞌ: \p ―Rbidxaꞌ nis. \p \v 29 Dë niꞌ tu zxigaꞌ yudz nup zi. Niꞌr bönniꞌ naꞌ rjaquëꞌ gdil‑l guluguiꞌjëꞌ nup zi naꞌ tu le blul rzxup nis, atiꞌ guluzóëꞌ lei lahui gui, len guludë́ꞌë lei ruꞌë Jesús quië xupëꞌ. \v 30 Budx guꞌë Jesús nup zi naꞌ, gnëꞌ: \p ―Chnactë. \p Niꞌr buzö́tj icjëꞌ. Burujtë böꞌ nacczëꞌ, gutiëꞌ. \s1 Runë́ꞌë yag tuchiꞌ cuit lëꞌë Jesús bönniꞌ rijëꞌ gdil‑l \p \v 31 Niꞌr, le nac dza ziꞌa gdxin Lni Pascua naꞌ, len le cural‑laꞌ lugáꞌn nup natgac lë́ꞌigac yag cruz catiꞌ nac dza laꞌy quequëꞌ, le nac tu dza laꞌy zxöntë, qui lë ni naꞌ glátaꞌyuëꞌ lahuëꞌ Pilato bönniꞌ judío guiëꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l tsajtitsjquëꞌ zxgatsjquëꞌ bönniꞌ daꞌquëꞌ lë́ꞌigac yag cruz, len luzötjëꞌ lequëꞌ lë́ꞌigac yag cruz naꞌ. \v 32 Qui lë ni naꞌ gulabiguëꞌë niꞌ bönniꞌ rjaquëꞌ gdil‑l, atiꞌ gulaguitsjëꞌ zxgatsjëꞌ bönniꞌ ziꞌal, len lëzcaꞌ cni glunëꞌ queëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ naꞌ dáꞌlenëꞌ Jesús lëꞌi yag cruz. \v 33 Catiꞌ guladxinëꞌ ga naꞌ dëꞌë Jesús len gulaléꞌinëꞌ chnatiëꞌ, cutu gulaguitsjëꞌ zxgatsjëꞌ. \p \v 34 Niꞌr bunë́ꞌë yag tuchiꞌ cuit lëꞌë Jesús tuëꞌ bönniꞌ naꞌ rijëꞌ gdil‑l, atiꞌ laꞌ brujtë rön len nis. \v 35 Nedaꞌ, Juan, bléꞌidaꞌ lë ni, len runaꞌ lnaꞌ lau qui, atiꞌ le runaꞌ lnaꞌ lau nac gdutë li. Nözczdaꞌ ruꞌa didzaꞌ gdutë li, quië tséjlëꞌliꞌ caꞌ lbiꞌiliꞌ ca nac queëꞌ Jesús. \v 36 Glac yuguꞌ lë ni quië butság le nayúj lu guich laꞌy, rna: “Cutu gatsj nitú dxit yuꞌë.” \v 37 Yetú le nayúj caꞌ lu guich rna cni: “Luyúëꞌ bönniꞌ naꞌ gulunë́ꞌë lëꞌ yag tuchiꞌ.” \s1 Tuꞌcachëꞌë Jesús \p \v 38 Gdöd guc yúguꞌtë lë ni, gyijëꞌ José, bönniꞌ yödz Arimatea, len dëꞌë Jesús, san bagachiꞌz le rádxinëꞌ yuguꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ, atiꞌ gnabëꞌ lahuëꞌ Pilato guꞌë lëꞌ latj uꞌë Jesús. Pilato bëꞌë lëꞌ latj. Niꞌr bdxinëꞌ José ga naꞌ dëꞌë Jesús lëꞌi yag cruz, atiꞌ buꞌë Lëꞌ. \v 39 Lëzcaꞌ bdxinëꞌ niꞌ Nicodemo, bönniꞌ naꞌ gyijëꞌ ziꞌal yajyúëꞌ Jesús chdzöꞌl, nuꞌë tu le nutsiꞌi nör slaꞌ qui mirra, len tu le rlaꞌ zxix, nac ca tu gayuáꞌ guia. \v 40 Niꞌr gulaguel‑lëꞌë Jesús José len Nicodemo naꞌ, len guluchö́linëꞌ Lëꞌ yuguꞌ láriꞌdauꞌ atiꞌ gulaguꞌë lahuil lë naꞌ nutsiꞌi nör slaꞌ qui mirra len le rlaꞌ zxix, glunëꞌ ca nalëbcnëꞌ tunëꞌ bönniꞌ judío catiꞌ tuꞌcachëꞌë bönniꞌ nat. \v 41 Gal‑laꞌ ga naꞌ guludë́ꞌë Jesús lëꞌi yag cruz dë tu laꞌ yël, atiꞌ gatsj lahuiꞌl laꞌ yël naꞌ zoa tu yeru ba cub nadj lëꞌi guiꞌa guiöj, yeru ba naꞌ nutu nu taꞌgüiꞌnëꞌ. \v 42 Lu yeru ba naꞌ gulaguꞌë Jesús le dë gal‑laꞌz yeru ba naꞌ len le nac dza tuꞌpë́ꞌë qui Lni Pascua bönniꞌ judío. \c 20 \s1 Rubanëꞌ Jesús lu yöl‑laꞌ gut \p \v 1 Catiꞌ chnac zildauꞌ dza domingo, niꞌ nac chul, gyeajnu María Magdalena raꞌ yeru ba naꞌ, atiꞌ bléꞌinu chnadúa guiöj blag naꞌ buséyj ga nu ryaz yeru ba naꞌ. \v 2 Niꞌr jaréluꞌnu böajnu ga zoëꞌ Simón Pedro, dzaguëꞌ lëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ usë́d, bönniꞌ naꞌ Jesús nadxiꞌinëꞌ lëꞌ, atiꞌ rënu lequëꞌ: \p ―Gulubijëꞌ Xanruꞌ yeru ba niꞌ, len cutu nö́zituꞌ gazx gulaguꞌë Lëꞌ. \p \v 3 Niꞌr gularujëꞌ Pedro len yetúëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ, zjaquëꞌ raꞌ yeru ba naꞌ. \v 4 Tsazxö́n taꞌxítiꞌë gropëꞌ, san yetúëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ jaréluꞌrëꞌ gxítiꞌë ca Pedro, atiꞌ ziꞌal lëꞌ bdxinëꞌ raꞌ yeru ba naꞌ. \v 5 Byechuëꞌ len buyúëꞌ lu yeru ba naꞌ, len bléꞌinëꞌ yuguꞌ láriꞌdauꞌ naꞌ gularöli‑nëꞌ Jesús, nacuáꞌ niꞌ, san cutu gyaziëꞌ yeru ba naꞌ. \v 6 Niꞌr bdxinëꞌ Simón Pedro cúdzuꞌlëꞌ yetúëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ, atiꞌ gyaziëꞌ lëꞌ yeru ba naꞌ, len bléꞌinëꞌ láriꞌdauꞌ naꞌ nacuáꞌ niꞌ. \v 7 Lëzcaꞌ bléꞌinëꞌ láriꞌdauꞌ naꞌ gulaxóëꞌ icjëꞌ Jesús, cutu dëlen yezicaꞌ láriꞌdauꞌ naꞌ, san tslaꞌl nudúb quizi. \v 8 Niꞌr gyaziëꞌ caꞌ yetúëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ bdxinëꞌ ziꞌal raꞌ yeru ba naꞌ, len bléꞌinëꞌ ca naꞌ nac, atiꞌ gyejlëꞌë didzaꞌ bëꞌë Jesús. \v 9 Cni guc, le cutu taꞌyéjniꞌnidëꞌ le nayúj lu guich laꞌy ca run bayúdx gac queëꞌ Jesús, ubanëꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \v 10 Niꞌr gropëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ yhuöjquëꞌ lidxquëꞌ. \s1 Ruluíꞌ lahuëꞌ Jesús launu María Magdalena \p \v 11 Bugaꞌnnu María niꞌl raꞌ yeru ba naꞌ, rbödxnu. Tsal niꞌ rbödxnu, byéchunu, buyunu lu yeru ba naꞌ. \v 12 Niꞌ bléꞌinu chopëꞌ gbaz laꞌy queëꞌ Dios, nácuquëꞌ lariꞌ chguich. Röꞌquëꞌ niꞌ, tuëꞌ icjl ba naꞌ, len yetúëꞌ xniꞌl ba naꞌ ga niꞌ gulaguꞌë Jesús. \v 13 Tëꞌ lënu gbaz laꞌy naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Nguldauꞌ, ¿bizx quië rbödxuꞌ? \p Rënu lequëꞌ: \p ―Le guluúꞌë Xanaꞌ, len cutu nözdaꞌ gazx gulaguꞌë Lëꞌ. \p \v 14 Catiꞌ budx gnanu cni, bueycjnu len bléꞌinu‑nëꞌ Jesús, zoëꞌ niꞌ, san cutu ráquibeꞌinu Jesús naꞌ. \v 15 Niꞌr Jesús gudxëꞌ‑nu: \p ―Nguldauꞌ, ¿bizx quië rbödxuꞌ? ¿Nuzxa ruguiljuꞌ? \p Le ráquinu naquëꞌ Lëꞌ bönniꞌ run chiꞌë laꞌ yël naꞌ, rënu Lëꞌ: \p ―Bönniꞌ, chquiꞌ liꞌ buꞌu‑nëꞌ, gdixjöiꞌ nedaꞌ gazx gluꞌu‑nëꞌ, atiꞌ nedaꞌ uꞌa‑nëꞌ. \p \v 16 Niꞌr Jesús gudxëꞌ‑nu: \p ―María. \p Niꞌr bueycjnu, len lu didzaꞌ hebreo rënu Lëꞌ: \p ―Raboni. \p Didzaꞌ ni rna: “Bönniꞌ Usëdi quiaꞌ”. \p \v 17 Jesús rëꞌ‑nu: \p ―Cutu canuꞌ nedaꞌ, le cutu ruhuë́pidaꞌ ga zoëꞌ Xuzaꞌ. Naꞌa, gyeaj ga nacuꞌë böchiꞌ lzaꞌa, atiꞌ yjödx‑quëꞌ: “Cni rnëꞌ Jesús: Huëpaꞌ ga zoëꞌ Xuzaꞌ, naquëꞌ caꞌ Xuzliꞌ. Naquëꞌ Dios quiaꞌ, len Dios queëliꞌ.” \p \v 18 Niꞌr gyeajnu María Magdalena naꞌ, yajtíxjöiꞌnu bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús chbléꞌinu‑nëꞌ Xanruꞌ len ca nac didzaꞌ naꞌ gudxëꞌ‑nu. \s1 Ruluíꞌ lahuëꞌ Jesús lauquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ \p \v 19 Catiꞌ chgul laꞌ dza naꞌz, le nac dza domingo, nudubquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús, atiꞌ nayéyj yuꞌu ga naꞌ nacuꞌë le tádxinëꞌ yuguꞌ bönniꞌ judío uná bëꞌ. Niꞌr buluíꞌ lahuëꞌ Jesús gatsj lahuiꞌl ga naꞌ nacuꞌë, len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑zóa dxi ládxiꞌliꞌ. \p \v 20 Catiꞌ budx gudxëꞌ lequëꞌ didzaꞌ ni, buluiꞌinëꞌ lequëꞌ nëꞌë len cuit lëꞌë. Niꞌr tuꞌdzijnëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ le tuꞌléꞌinëꞌ Xanruꞌ. \v 21 Niꞌr rëꞌ lequëꞌ leyúbl Jesús, rnëꞌ: \p ―Gul‑zóa dxi ládxiꞌliꞌ. Ca benëꞌ Xuzaꞌ, bsölëꞌë nedaꞌ, lëzcaꞌ cni rsölaꞌa lbiꞌiliꞌ tsjenliꞌ xchinaꞌ. \p \v 22 Catiꞌ budx gnëꞌ cni, bulubëꞌ lauquëꞌ len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑síꞌ lu naꞌliꞌ Dios Böꞌ Laꞌy. \v 23 Nútiꞌtëz nu unít lauliꞌ, nu naꞌ ben dul‑laꞌ, chyuꞌu yöl‑laꞌ runít lau qui, atiꞌ nútiꞌtëz nu cutu unít lauliꞌ lei, nagáꞌn dul‑laꞌ qui nu naꞌ nun dul‑laꞌ. \s1 Cutu rejlëꞌë Tomás \p \v 24 Cutu zóalenëꞌ lequëꞌ Tomás catiꞌ duyúëꞌ lequëꞌ Jesús. Naquëꞌ Tomás tuëꞌ bönniꞌ chinnuëꞌ niꞌ, len tuꞌë caꞌ lëꞌ Bönniꞌ Cuach. \v 25 Gdöd niꞌ glëꞌ Tomás yezícaꞌrëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Chbléꞌituꞌ‑nëꞌ Xanruꞌ. \p Tomás rëꞌ lequëꞌ: \p ―Chquiꞌ cutu gléꞌidaꞌ nëꞌë ga bnëꞌ bdidj, len gnëꞌa xbönniꞌ naꞌa ga naꞌ bnëꞌgac bdidj naꞌ, len gnëꞌa naꞌa cuit lëꞌë ga naꞌ bnëꞌ yag tuchiꞌ, cutu caꞌ tséjlëꞌa. \p \v 26 Catiꞌ chgdöd yexunuꞌ dza, nudubquëꞌ leyúbl lu yuꞌu bönniꞌ usë́d naꞌ, atiꞌ zóalenëꞌ lequëꞌ Tomás naꞌ. Zal‑laꞌ nayéyj yuꞌu ga naꞌ nacuꞌë, buluíꞌ lahuëꞌ Jesús gatsj lahuiꞌl ga naꞌ nacuꞌë, len rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑zóa dxi ládxiꞌliꞌ. \p \v 27 Niꞌr Jesús rëꞌ Tomás naꞌ: \p ―Bnëꞌ ni xbönniꞌ naꞌu, len byu naꞌa ni. Bnëꞌ naꞌu cuit lëꞌa ni, len cutur gac chop ladxuꞌu, san gyejlëꞌ nedaꞌ. \p \v 28 Niꞌr bubiꞌë didzaꞌ Tomás, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xánaꞌdauꞌ, len Dios quiaꞌ. \p \v 29 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Tomás, le bléꞌinuꞌ nedaꞌ, réjlëꞌu. Bicaꞌ ba nup niꞌ laꞌyejlëꞌ nedaꞌ zal‑laꞌ cutu laꞌleꞌi nedaꞌ. \s1 Le rëꞌni gun didzaꞌ nayúj lu guich ni \p \v 30 Benëꞌ Jesús zianr caꞌ yöl‑laꞌ huac lauquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ, le cunayujgac lu guich ni. \v 31 Yuguꞌ lë ni nuzujaꞌ lu guich quië tséjlëꞌliꞌ naquëꞌ Jesús Bönniꞌ naꞌ ruꞌë Dios lëꞌ Cristo, Zxiꞌnëꞌ Dios, len catiꞌ tséjlëꞌliꞌ, gataꞌ queëliꞌ yöl‑laꞌ naꞌbán gdu le réjlëꞌliꞌ‑nëꞌ. \c 21 \s1 Ruluíꞌ lahuëꞌ Jesús lauquëꞌ gadxëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ \p \v 1 Gdöd guc lë ni, leyúbl buluíꞌ lahuëꞌ Jesús lauquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ ga nac raꞌ nis zxön qui Tiberias, atiꞌ cni guc ca naꞌ buluíꞌ lahuëꞌ lauquëꞌ. \v 2 Nudubquëꞌ Simón Pedro, len Tomás, bönniꞌ naꞌ tuꞌë caꞌ lëꞌ Bönniꞌ Cuach, len Natanael, bönniꞌ yödz Caná qui luyú Galilea, len yuguꞌ bönniꞌ zxiꞌnëꞌ Zebedeo, len yechopëꞌ caꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ Jesús. \v 3 Simón Pedro rëꞌ lequëꞌ: \p ―Tsijaꞌ tsajxönaꞌ‑baꞌ böl. \p Tëꞌ lëꞌ yezícaꞌrëꞌ, taꞌnë́ꞌ: \p ―Huazáꞌlentuꞌ caꞌ liꞌ. \p Niꞌr yjaquëꞌ len gulabenëꞌ tu lëꞌi bárcodauꞌ, atiꞌ rël niꞌ nitubaꞌ böl cutu gulazönëꞌ‑baꞌ. \v 4 Catiꞌ chzaꞌ reníꞌ, yajsóëꞌ Jesús luyú raꞌ nis naꞌ, san cutu táquibeꞌinëꞌ Jesús naꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ. \v 5 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Zxíꞌnaꞌdauꞌ, ¿naruꞌ cudeybaꞌ latiꞌ böl queëliꞌ? \p Gulubiꞌë didzaꞌ, tëꞌ Lëꞌ: \p ―Nitubaꞌ. \p \v 6 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑chílj tslaꞌa yubél barco yöxj böl queëliꞌ atiꞌ sö́ngacliꞌ‑baꞌ. \p Niꞌr gulachiljëꞌ lei, atiꞌ cutur guc lubijëꞌ lei, le naguírabaꞌ böl lëꞌi yöxj böl naꞌ. \v 7 Niꞌr rëꞌ Pedro bönniꞌ usë́d naꞌ nadxiꞌinëꞌ lëꞌ Jesús, rnëꞌ: \p ―Xanruꞌ naꞌ. \p Catiꞌ byönnëꞌ Simón Pedro, “Xanruꞌ naꞌ”, böacuëꞌ lariꞌ gucuëꞌ, le nagǘëꞌ lei ziꞌal, atiꞌ gyaziëꞌ lu nis. \v 8 Guladxinëꞌ yezícaꞌrëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ, tuꞌsë́ꞌë barco naꞌ, zunaꞌyjquëꞌ yöxj ga naꞌ dzöꞌbaꞌ böl, le cutu nac ziꞌtuꞌ ga dë luyú bidx, nacz ca tu gayuáꞌ lagaꞌ níꞌaruꞌ. \v 9 Catiꞌ guladxinëꞌ luyú bidx naꞌ, gulaléꞌinëꞌ röꞌ niꞌ guiꞌ yal, len zxoabaꞌ lahui tubaꞌ böl, len dë caꞌ niꞌ yöt. \v 10 Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑dguáꞌ‑baꞌ ni böl naꞌ ziꞌa gzxö́ngacliꞌ‑baꞌ. \p \v 11 Grenëꞌ Pedro lëꞌi barco naꞌ, guꞌyjëꞌ yöxj naꞌ zacaꞌ luyú bidx, nadzáꞌgacrbaꞌ böl zxön, gdu tu gayuáꞌ yu chíꞌinuʉ́nbaꞌ. Zal‑li naccbaꞌ böl zian, cutu brözaꞌ yöxj naꞌ. \v 12 Niꞌr Jesús rëꞌ lequëꞌ: \p ―Gul‑dá gáguliꞌ. \p Cutu burúguinëꞌ gnabnëꞌ Lëꞌ nitúëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ, cugnë́ꞌ: “¿Nuzxa Liꞌ?” Nö́zgaccznëꞌ naquëꞌ Xanruꞌ. \v 13 Niꞌr gbiguëꞌë Jesús len gdel‑lëꞌë yöt naꞌ lencaꞌ böl naꞌ, atiꞌ bëꞌë quequëꞌ. \p \v 14 Lë ni nac le bunn lzu buluíꞌ lahuëꞌ Jesús lauquëꞌ bönniꞌ usë́d queëꞌ gdöd bubanëꞌ lu yöl‑laꞌ gut. \s1 Ruíꞌlenëꞌ Simón Pedro didzaꞌ Jesús \p \v 15 Catiꞌ budx glahuëꞌ, Jesús rëꞌ Simón Pedro: \p ―Simón, zxiꞌnëꞌ Jonás, ¿naruꞌ nadxiꞌirnuꞌ nedaꞌ ca nadxiꞌicnëꞌ nedaꞌ bönniꞌ ni? \p Bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Ja, Xan. Liꞌ nözcznuꞌ rdzag ladxaꞌa Liꞌ. \p Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Bgagu yuguꞌ böꞌcuꞌ zxílaꞌdauꞌ quiaꞌ. \p \v 16 Jesús rëꞌ lëꞌ le buróp lzu, rnëꞌ: \p ―Simón, zxiꞌnëꞌ Jonás, ¿naruꞌ nadxiꞌinuꞌ nedaꞌ? \p Bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Ja, Xan. Liꞌ nözcznuꞌ rdzag ladxaꞌa Liꞌ. \p Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Bgagu yuguꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ quiaꞌ. \p \v 17 Jesús rëꞌ lëꞌ le bunn lzu: \p ―Simón, zxiꞌnëꞌ Jonás, ¿ba rdzag ladxuꞌu nedaꞌ? \p Buiꞌnnëꞌ Pedro le chbunn lzu gnabi yudxnëꞌ lëꞌ, gnëꞌ: “¿Ba rdzag ladxuꞌu nedaꞌ?” Bubiꞌë didzaꞌ Pedro, rëꞌ Lëꞌ: \p ―Xan, yúguꞌtë nözcznuꞌ Liꞌ. Nöznuꞌ rdzag ladxaꞌa Liꞌ. \p Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Bgagu yuguꞌ böꞌcuꞌ zxilaꞌ quiaꞌ. \v 18 Le nactë rëpaꞌ liꞌ, catiꞌ niꞌ nacuꞌ raꞌbandauꞌ, racz quiuꞌ bugacu cuinuꞌ, len ca gnaz quiuꞌ gdauꞌ. Catiꞌ gguluꞌ, ulí naꞌu, atiꞌ nu yubl ugacu liꞌ lariꞌ, len gchëꞌ liꞌ ga niꞌ cutu guëꞌnnuꞌ tsijuꞌ. \p \v 19 Yuguꞌ didzaꞌ ni bëꞌë Jesús nac bëꞌ nac gatiëꞌ Pedro, tsajtë́ꞌë lëꞌi yag cruz, quië gac yöl‑laꞌ ba queëꞌ Dios. Catiꞌ budx gnëꞌ cni Jesús, gnëꞌ caꞌ yetú: \p ―Gdaꞌ nedaꞌ. \s1 Ruꞌë didzaꞌ Jesús ca gac queëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ nadxiꞌinëꞌ \p \v 20 Bueycjëꞌ Pedro len bléꞌinëꞌ zajnauëꞌ lequëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ Jesús nadxiꞌinëꞌ lëꞌ. Naquëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ gröꞌë cuit lëꞌë Jesús catiꞌ niꞌ glahuëꞌ, len gudxëꞌ Jesús: “Xan, ¿nuzxa naꞌ udö́d Liꞌ?” \v 21 Catiꞌ bléꞌinëꞌ lëꞌ Pedro, rëꞌ Jesús: \p ―Xan, ¿bizxa gunëꞌ bönniꞌ ni? \p \v 22 Jesús rëꞌ lëꞌ: \p ―Chquiꞌ rëꞌndaꞌ ugaꞌnëꞌ bönniꞌ ni ga gdxinr dza huödaꞌ, cutu ral‑laꞌ cöꞌu baguíꞌi. Gdaꞌ nedaꞌ liꞌ. \p \v 23 Gzë didzaꞌ ni ga nacuꞌë bö́chiꞌruꞌ taꞌyejlëꞌë Cristo. Táquinëꞌ cutu gatiëꞌ bönniꞌ usë́d naꞌ. Cutu gudxëꞌ lëꞌ Jesús cutu gatiëꞌ, san cni gnëꞌ: “Chquiꞌ rëꞌndaꞌ ugaꞌnëꞌ bönniꞌ ni ga gdxinr dza huödaꞌ, cutu ral‑laꞌ cöꞌu baguíꞌi.” \p \v 24 Bönniꞌ usë́d ni nacaꞌ nedaꞌ, Juan. Runaꞌ lnaꞌ lau quegac lë ni, len nuzujaꞌ lu guich yuguꞌ lë ni, atiꞌ nö́ziliꞌ nac gdutë li le runaꞌ lnaꞌ lau. \p \v 25 Zianr caꞌ le benëꞌ Jesús. Chquiꞌ nu uzúj leygac lu guich tu tu, rsacaꞌ quiaꞌ yödzlyú ni cutu gaqui laꞌcuáꞌ guich naꞌ ral‑laꞌ nu uzúj. Caꞌ gac.