\id MRK \h San Marcos \toc1 San Marcos De riidz nap nu rniiñ nu nac Jesuuz dub gal mod nu mnii Marc \toc2 San Marcos \toc3 Mr. \mt1 San Marcos \mt2 De riidz nap nu rniiñ nu nac Jesuuz dub gal mod nu mnii Marc \c 1 \s1 Waa nu briib nis mbecy rniiy de riidz ni Ñgyoozh tub lugaar ub zi \p \v 1 Nu loga la ni de riidz nu sac nu rnii de coz ni Jesucrisht, iꞌñ Ñgyoozh. \v 2 Isaías, yu nu mnii por cuen ni Ñgyoozh nil bi pcaay: \q1 Ñgyoozh nam rab mi Mesías: \q1 Ya̱ zuu neza̱ tub mbecy nu cha nuy raso̱o̱ ne̱. \q1 Yu zeꞌ cha gay lo ru. \q1 \v 3 Zaab tiꞌ tub mbecy rbishtiy tub lugaar ub zi. \q1 Orzeꞌ nay: \q1 “Nañ lardoo den nañ gal nu na tub nez. \q1 Orzeꞌ bicy nap der nez zeꞌ par ornu cyid Shuaan den. \q1 Pshaal der tub nez nu li par nu ded mi”, nay. \p \v 4 Orzeꞌ mbecy nu bzuu nez Ñgyoozh zeꞌ, ndeꞌ Waa nu briib nis mbecy. Pcyiiñ yu tub lugaar ub zi nunu blyuuy ni de mbecy nu rlagy ñi neꞌ dey dela cyi nu ricy yu, nunu gzu nis dey. Orzeꞌ gyicy sulagy Ñgyoozh de cyi dey. \v 5 Orzeꞌ zigy mbecy nu yuꞌ lo yu ni Judea nunu zigy de mbecy nu yuꞌ Jerusaleeng rza dey loy nu rzuub gyidag dey de riidz nu rniiy. Na ornu blazh pshuub ruꞌ dey dela cyi nu ricy dey na, orzeꞌ Waa briic yu nu wi nis dey gyoow Jordaang. \p \v 6 Na shab Waa, ndeꞌ byaañ nu gyich camey. Zeꞌ nañ yu ri tub sinch gyid. Coz nu bdow yu, ndeꞌ gushagy nu dziñ doo ni bez gyish. \v 7 Orzeꞌ nay rab yu de mbecy: \p ―Par lo ya̱ bi yad la tuubaꞌ mbecy nu gac gyicy coz ily zir par ya̱. Ya̱ ni wayapa̱ nu shaagya̱ gyid nu zub gyid lab mi. \v 8 Ya̱ rica̱ nu zu nis der nu nis, tees mi zeꞌ cuic mi Espiriit Yon ni der ―na Waa. \s1 Bzu nis Jesuuz \p \v 9 Orzeꞌ guc ñi tiem zeꞌ nu Jesuuz bruum Nazaret, tub gyedz nu ri lo de yu ni Galilea. Zam lo Waa gal ruꞌ gyoow Jordaang. Orzeꞌ Waa briic yu nu zu nis mi gyoow zeꞌ. \v 10 Orzeꞌ cuanzir nu bruum lo nis, bzaac mi byaal baa. Orzeꞌ Espiriit Yon ni Ñgyoozh gal nu na tub begy nam bet mi gusub mi toom. \v 11 Orzeꞌ zaab tiꞌ Ñgyoozh gal gyibaa rniim. Orzeꞌ nam: \p ―Ru nac ru iꞌña̱, biñ nu tonaꞌ la rca̱, nunu tonaꞌ la yet lagya̱ ―nam. \s1 Jesuuz guc preb mi \p \v 12 Gazeꞌ nu lueg la Espiriit Yon ni Ñgyoozh gua num Jesuuz tub lugaar ub zi. \v 13 Orzeꞌ cyuu dzi brim lugaar ub zi zeꞌ. Zeꞌ bicy nuras preb mi. Zeꞌ brim lat de bañ gyish. Tees de anc bzu bich dey nu nac mi. \p \v 14 Na despuees nu guti Waa yuꞌ gyiib na, Jesuuz bruum lo yu ni Judea, zam par lo yu ni Galilea nu shaal mi riidz nu sac ni Ñgyoozh. \v 15 Orzeꞌ nam: \p ―Na bi pshuub dzi nunu sñuu ga cyid gyel gubier ni Ñgyoozh. Orzeꞌ mneꞌ der dela cyi nu ricy ru, nunu bicy cup der consuel lo de riidz nu sac zeꞌ ―nam. \s1 Jesuuz bredz mi tap de yu nu rub bel \p \v 16 Na tub dzi na bded mi ruꞌ nisyudoo ni Galilea. Orzeꞌ bzaac mi Simo̱o̱ nu Ndrees bicy yu. Yuꞌ dey nu driy gyish nu rub bel lo nisyudoo, gun ruplaa dey nac yu mbecy rub bel. \v 17 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―Da ca der icha̱. Orzeꞌ ya̱ gyicya̱ nu gal nu rub der bel, niꞌ ziꞌl teꞌ der mbecy gun orzeꞌ cyid ca dey icha̱ ―nam. \p \v 18 Orzeꞌ lueg la bzeeñ dey gyish niy za cay ich mi. \p \v 19 Na ornu bza gaꞌm sñuu miiñ par lo, zeꞌ bzaac mi Santiag, iꞌñ Zebedeo, nu bicy yu Waa yuꞌ dey nañ barc. Laabaꞌ gyish nu rub bel ricy nap dey. \v 20 Laab bzaac lam dey bredzaꞌ lam yu. Orzeꞌ lueg la bzeeñ dey uz yu Zebedeo nañ barc nu de moz niy. Orzeꞌ za ca la dey ich mi. \s1 Tub mbecy nu bicy ni nuras byac yu \p \v 21 Gazeꞌ nu bri num dey tub gyedz nu la Capernaum. Sab, dzi nu rzu lagy mbecy, guꞌ num dey nañ yuꞌ nu rsyaꞌ de mbecy Israeel riidz ni Ñgyoozh. \v 22 Tonaꞌ la za nu ic dey de coz nu rlyuum, gun rlyuum ni dey gal nu rlyuu tub mbecy nu riib ic zaꞌ la, walab gal nu ricy de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh. \v 23 Na nañ yuꞌ nu rsyaꞌ de mbecy riidz ni Ñgyoozh zeꞌ, ri tub mbecy nu bicy ni nuras. Orzeꞌ rbish tiy. \v 24 Orzeꞌ nay rab yu Jesuuz: \p ―¿Lagu yad ru lat de̱ Jesuuz Nazaret? ¿A yad ru nu zaꞌ lor de̱ ya̱? Ya̱ rad lagya̱ nu ru nac ru mbecy yon ni Ñgyoozh ―nay rab yu Jesuuz. \p \v 25 Orzeꞌ Jesuuz bdzaꞌm ni nuras zeꞌ. Orzeꞌ nam rab mi yu: \p ―Dzi chel nunu bruu chu lo yu ii ―nam. \p \v 26 Orzeꞌ nuras zeꞌ bicy yu nu bicy ñi bi ni mbecy zeꞌ. Nunu rbish tiy. Gazeꞌ nu bruu chuy loy. \v 27 Orzeꞌ dela de mbecy zeꞌ za nu la ic dey nunu brugyiꞌ rnii dey lo losaꞌy: \p ―¿Lac yaruu nii? Rlyuuy tub leey cub, nunu rlyuuy gal nu ricy mbecy nu riib ic zaꞌ la. ¡Gazaꞌ nuras ricy yu mandaar, nunu rzuub gyidag dey niy! ―na dey. \p \v 28 Orzeꞌ lueg la brush las de riidz ni de coz nu bicy Jesuuz dela lugaar nu yuꞌ gaab ga Galilea. \s1 Jesuuz bicy yac mi ñaa gud Bed \p \v 29 Cuanzir bruum nañ yuꞌ nu rsyaꞌ mbecy riidz ni Ñgyoozh zeꞌ, orzeꞌ guam yuꞌ Simo̱o̱ nu Ndrees. Gua num Santiag nu Waa. \v 30 Tees ñaa gud Simo̱o̱ riib rat mi. Pcaañ zig nim. Cuanzir bruꞌña Jesuuz, mnii dey lom nu rat mi. \v 31 Gazeꞌ nu gua Jesuuz bduꞌ yaam yaa biñ rat zeꞌ pshes sum mi. Orzeꞌ lueg la bruu zigy mi, nunu brugyiꞌ rzu bich mi nu nac dey. \s1 Jesuuz bicy yac mi zañ mbecy rat \p \v 32 Na ornu bi za doo, or nu bi yecheñ, orzeꞌ de mbecy bruꞌña nu dey dela mbecy rat nunu dela mbecy nu bicy ni nuras lo Jesuuz. \v 33 Nunu dela mbecy gyedz byatublaazh dey roꞌ Simo̱o̱ nu Ndrees. \v 34 Orzeꞌ zigy mbecy bicy yac mi, nunu zañ lo güii bicy mi nu mnit ni dey. Nunu bloo chum zañ nuras. Tees wansaan mi nu nii de nuras, gun yuꞌ lo dey mi. \s1 Jesuuz rshaal mi riidz ni Ñgyoozh Galilea \p \v 35 Na tuubaꞌ dzi, or napor, gabee caas ruꞌ zu, orzeꞌ weshtem. Bruum lat gyedz. Zam tub lugaar ub zi nu nii num Ñgyoozh. \v 36 Zeꞌ Simo̱o̱ nu de losaꞌy gua yub dey mi. \v 37 Na ornu byad mi na, orzeꞌ na dey rab yum: \p ―Dela mbecy ryub dey ru ―na dey. \p \v 38 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Yaa chan deꞌ zir gyedz nu yuꞌ gaab ga, gun orzeꞌ shaal na de riidz nu bruu lo Ñgyoozh, gun par ndeꞌ yapa̱ ―nam. \p \v 39 Orzeꞌ gusam dela gyedz nu yuꞌ Galilea. Pshaal mi de riidz nu bruu lo Ñgyoozh nañ de yuꞌ nu rsyaꞌ de mbecy riidz ni Ñgyoozh. Nunu bloo chum zañ nuras nu bicy ni mbecy. \s1 Jesuuz bicy yac mi tub mbecy nu taꞌ tub lo gyedz nu la lepra cuerp ni \p \v 40 Orzeꞌ bruꞌña tub mbecy nu rat tub lo gyedz nu la lepra. Orzeꞌ gusu tib yu lo Jesuuz bdiiñ yu lom nu gyicy yac mi yu. Gazeꞌ nu nay rab yum: \p ―Ru gac gyicy yac ru ya̱ benu rlagy ru ―nay. \p \v 41 Orzeꞌ Jesuuz gushni lagy mi yu. Orzeꞌ gul yaam yu. Gazeꞌ nu nam rab mi yu: \p ―Rlagya̱. ¡Na byac ru! ―nam rab mi yu. \p \v 42 Orzeꞌ lueg la mnit la gyedz zeꞌ, nunu byacyudz dutuub la cuerp niy. \v 43 Orzeꞌ fert pcach mi ruꞌy. Gazeꞌ nu nam rab mi yu: \p \v 44 ―Na ne̱e̱ lor nu cueꞌ la niir lo ni tub la mbecy, sinu gua lo uz cha lyuur ub ru loy. Orzeꞌ cuic ru gun nu rlagy ñi par nu gyacaacy ru par lo Ñgyoozh gal nu rniiñ lo leey ni Moisees, gun orzeꞌ gad lagy dela mbecy nu bi byac ru ni güii nir ―nam. \p \v 45 Tees yu zeꞌ guay mniiy lo ti cyuꞌ la mbecy. Orzeꞌ brush las riidz zeꞌ gal wangacaꞌ la chuꞌm nu suelt la lat gyedz. Zeꞌ ngush ziꞌl gusam. Tees de mbecy nu bruu gal reñ ga la lugaar druꞌña ruꞌ dey lom. \c 2 \s1 Jesuuz bicy yac mi tub mbecy chi̱ \p \v 1 Or bzaꞌ la be dzi bish cya gaꞌ Jesuuz yam par Capernaum. Orzeꞌ brush las riidz nu zum yuꞌm. \v 2 Orzeꞌ byatublaazh mbecy lom gal wagadaꞌ la lugaar nu gzu dey mas par ich zeꞌ nu zub gyeroꞌ. Nunu pshaal mi riidz ni Ñgyoozh lo dey. \v 3 Orzeꞌ bruꞌña tap mbecy. Bruꞌña nu dey tub mbecy chi̱. \v 4 Na ornu tantaꞌ nu wangac chuꞌ dey lo Jesuuz na nu nac de mbecy zigy zeꞌ, orzeꞌ gup dey par too yuꞌ. Gazeꞌ nu pshaal dey par too yuꞌ nañ zeꞌ nu zub Jesuuz. Orzeꞌ pshet dey nuun nu riib mbecy rat zeꞌ lom. \v 5 Orzeꞌ ornu Jesuuz gud lagy mi nu ricy cup dey consuel lom, orzeꞌ nam rab mi mbecy chi̱ zeꞌ: \p ―Yu feñ, ya̱ bi ricy sulagya̱ de cyir ―nam. \p \v 6 Laab zeꞌ nguaa la be de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh. Orzeꞌ de yu zeꞌ na dey nañ lardooy: \v 7 “¿Lagu ni rniiy? Coz nu rniiy, ndeꞌ zañ contr ni Ñgyoozh. Tub zi la Ñgyoozh gac gyicy sulagy mi de cyi nu ricy mbecy”, na dey. \p \v 8 Orzeꞌ lueg la gud lagy Jesuuz nañ lardoom nu ni rnii too dey. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Lagu ni rnii too der? \v 9 Dzi zir a̱ꞌ biigy par nu ne̱e̱ nu bi ricy sulagya̱ de cyir gazeꞌ nu ne̱e̱ nu wes zu, byash nuun nir nunu bza. \v 10 Tees ya̱ ne̱e̱ lo yu re nu gyes suy gzay par nu gad lagy der nu ya̱, biñ nu byac mbecy, ricy cupa̱ rishbeey nu gyicy sulagya̱ de cyi de mbecy gyishlombecy ii. Gazeꞌ nu nam rab mi mbecy rat zeꞌ: \p \v 11 ―Ya̱ ne̱e̱ du̱ ru wes su, gush nuun nir, yaa yuꞌr ―nam. \p \v 12 Orzeꞌ wes suy, nunu lueg la pshet yaay nuun niy. Orzeꞌ gush nez yu yay lo rgüii la dela mbecy zeꞌ. Nu nac ndeꞌ, ndeꞌ nu za nu ic dela dey nunu byabic dey gyel mbecy ni Ñgyoozh. Gazeꞌ nu na dey: \p ―Rila nigul zac na coz nu na gal na nii ―na dey. \s1 Jesuuz bzum Leví nu gac nuy mi \p \v 13 Gazeꞌ nu za gaꞌ Jesuuz par ruꞌ nisyudoo. Zeꞌ dela mbecy zigy bruꞌña dey lom, nunu rlyuum ni dey. \v 14 Na nez nu zam, orzeꞌ bzaac mi Leví, iꞌñ Alfeo. Zub yu zeꞌ nu rboo mbecy tiñ por cuen ni gubier Rom. Gazeꞌ nu nam rab mi yu: \p ―Da ca icha̱ ―nam. \p Orzeꞌ wes suy za cay ich mi. \p \v 15 Na despuees, lat nu zub Jesuuz rom gyit yuꞌ Leví, zeꞌ nguaa zigy mbecy nu rboo tiñ por cuen ni gubier, nu zigy de mbecy bduneꞌ. Nguaa dey zeꞌ nu Jesuuz nu de yu nu rsyaꞌ lom, gun yuꞌ zigy mbecy bduneꞌ lat de mbecy nu rdeꞌ lom. \v 16 Na ornu bzaac de mbecy fariseo nu de mbecy nu rlyuu leey ni Ñgyoozh nu Jesuuz rom gyit nu de mbecy zeꞌ, orzeꞌ bdugyiꞌ dey lo de yu nu rsyaꞌ lom: \p ―¿Lagu moscuel ni de ru row yu gyit tublaazh nu de mbecy nu rboo tiñ por cuen ni gubier nu de mbecy bduneꞌ? ―na dey. \p \v 17 Ornu güeñ Jesuuz ndeꞌ, orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Par de mbecy ruub walagy ñi doctoor, tees par de mbecy rat rlagy ñi. Gal nu doctoor wagyicy nuy mbecy ruub guñaa, niꞌ ya̱ a̱ꞌ yapa̱ nu redza̱ mbecy nu sac cyi, sinu dredza̱ de mbecy cyi par nu neꞌ dey cyiy ―nam. \s1 De yu nu rsyaꞌ lo Waa bdugyiꞌ dey lo Jesuuz lagu waca de yu nu rsyaꞌ lom ni ub yu nu cueꞌ gow dey gyit \p \v 18 De yu nu rsyaꞌ lo Waa nu briib nis mbecy, nu de yu nu rsyaꞌ lo de mbecy fariseo rca dey ni ub yu nu cueꞌ gow dey gyit lat nu rzu bich dey nu nac Ñgyoozh. Orzeꞌ gua mbecy lo Jesuuz. Orzeꞌ na dey rab yum: \p ―¿Lagu de yu nu rsyaꞌ lo Waa nu de yu nu rsyaꞌ lo de mbecy faraseo rca dey ni ub yu nu cueꞌ goy gyit lat nu rzu bich dey nu nac Ñgyoozh, tees de mbecy nu rsyaꞌ lo ru wagyicy dey ndeꞌ? ―na dey. \p \v 19 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―Ya̱ na gal nu na tub nob. ¿Walab gaal gac ca de yu nu yuꞌ lo fandang ni ub yu nu cueꞌ goy gyit lat nu gabee rded nob lat dey? Lat nu gabee rded nob lat dey, wac ca dey ni ub yu nu cueꞌ goy gyit. \v 20 Tees shuub tub dzi nu co mbecy nob zeꞌ lat dey. Orzeꞌ tiem zeꞌ ca dey ni ub yu nu cueꞌ goy gyit par nu gyicy shni dey. \p \v 21 ’Gun mod nu bicy de gyitoo bel, ndeꞌ nañ gal nu na tub negy gush. Ni tub la mbecy wayicy mi rumien negy gush nu tub laꞌ negy cub nu nigul gyoꞌ nis, gun nis gash beñ negy cub zeꞌ. Orzeꞌ shaa ye zir negy gush zeꞌ. \v 22 Nunu mod nu bicy de gyitoo bel, ndeꞌ nañ gal na tub gyid gush nu rguꞌ choow dey ñup ni urbyay. Ni tub la mbecy wac cuꞌ choow yu ñup ni urbyay cub nañ gyid gush, gun nis cyich ñiñ. Orzeꞌ shu dela ñup ni urbyay zeꞌ, nunu nit lo gyid zeꞌ. Ndeꞌ nu rlagy ñi cuꞌ choow dey ñup urbyay cub nañ gyid cub ―nam rab mi dey. \s1 De yu nu rsyaꞌ lo Jesuuz rcyug dey zaꞌ ni trig sab, dzi nu rzu lagy mbecy \p \v 23 Na tub sab, dzi nu rzu lagy de mbecy Israeel, Jesuuz bded mi lat tub nac trig nu de yu nu rsyaꞌ lom. Orzeꞌ lat nu bded dem, orzeꞌ de yu nu rsyaꞌ lom zeꞌ brugyiꞌ rcyug dey zaꞌ nu gow dey. \v 24 Na ornu gud lagy de mbecy fariseo na, orzeꞌ na dey rab yu Jesuuz: \p ―Güii, ¿lagu de yu nu rsyaꞌ lor ricy dey tub coz nu a̱ꞌ yad ñi nu gyicy dey dzi nu rzu lagy den? Ndeꞌ walab seꞌñ par lo leey ni den―na dey. \p \v 25 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―¿Walab gaal nigul syaꞌ der coz nu bicy Dabi tiem nu bicy falt coz nu cyiiñ niy lat nu byan yu nu de mbecy nu gusa nuy? \v 26 Laab de yu zeꞌ guꞌy nañ yuꞌ ni Ñgyoozh tiem nu Abiatar bzuy riiñ ni yu nu riib ic de uz. Orzeꞌ Dabi bdow yu gyishtily nu bzeeñ de mbecy nañ yuꞌ zeꞌ. Ndeꞌ gyishtily nu zu riiñ lo Ñgyoozh. Nunu de uz nu zu riiñ ni Ñgyoozh ziꞌl gac gow yuñ. Tees Dabi bdow yu gyishtily zeꞌ, nunu briic yuñ gow de yu nu gusa nuy ―nam. \p \v 27 Gazeꞌ nu naꞌm rab mi dey: \p ―Ñgyoozh psaꞌ lagy mi sab, dzi nu zu lagy mbecy par de mbecy. Walab nu psaꞌ lagy mi de mbecy par leey ni dzi nu rzu lagy mbecy. \v 28 Ndeꞌ nu ya̱, biñ nu byac mbecy, riib ica̱ sab, dzi nu rzu lagy mbecy ―nam. \c 3 \s1 Jesuuz bicy yac mi tub mbecy yaa gush beñ \p \v 1 Orzeꞌ tuubaꞌ dzi, orzeꞌ gua gaꞌ Jesuuz nañ tub yuꞌ nu rsyaꞌ mbecy riidz ni Ñgyoozh. Zeꞌ ri tub mbecy yaa gush beñ. \v 2 Orzeꞌ de yu nu rzi lagy lom psiiñ dey nim ben a gyicy yac mi mbecy rat zeꞌ sab, dzi nu rzu lagy mbecy, gun dzi ga ñgyaad tub mod nu riib dey cyi ic mi. \v 3 Orzeꞌ nam rab mi mbecy yaa gush beñ zeꞌ: \p ―Wes su. Da lo̱ gashtal gazel ii ―nam. \p \v 4 Gazeꞌ nu nam rab mi de yu nu rzi lagy lom: \p ―¿A nap zuñ par lo leey ni Moisees nu gyicy den coz nap sab, dzi nu rzu lagy mbecy? ¿A nap nu gyicy den coz nap uti nu gyicy den coz a̱ꞌ nap? ¿A nii tub dzi nu gloo mbañ naa mbecy uti tub dzi nu gnit lon mbecy? ―nam. \p Tees wannii la dey. \v 5 Orzeꞌ bgüii tañ mi lo dey, nunu bicy mi sentiir, gun sac gyel rashni lagy ni dey. Gazeꞌ nu nam rab mi mbecy rat zeꞌ: \p ―Bzaab yaar lo̱ ―nam. \p Orzeꞌ mbecy zeꞌ bzaab yaay lom. Orzeꞌ byanap lañ. \v 6 Gazeꞌ nu lueg la bruu chu de mbecy fariseo. Byatublaazh dey nu de mbecy ni Herodes nu bee dey riidz ben lac mod zaꞌ lo dey Jesuuz. \s1 Tonaꞌ la byawiiñ mbecy ruꞌ nisyudoo \p \v 7 Tees Jesuuz za num de mbecy nu rsyaꞌ lom gal ruꞌ nisyudoo. Nunu tonaꞌ la mbecy zigy za ca dey ich mi. Yuꞌ mbecy nu bruu de lo yu ni Galilea. Yuꞌ mbecy nu bruu de lo yu ni Judea. \v 8 Yuꞌ mbecy nu bruu Jerusaleeng. Yuꞌ mbecy nu bruu lo de yu nu la Idumea. Yuꞌ mbecy nu bruu tub laꞌ gaꞌ ni gyoow Jordaang. Nunu yuꞌ gaꞌ mbecy nu bruu lo de yu ni Tiro nu Sidón. Dela zeꞌ bruu dey za güii dey Jesuuz gun güeñ dey de coz ily nu bicy mi. \v 9 Gazeꞌ nu mniim lo de yu nu rsyaꞌ lom nu zu lily dey tub barc nu ruu chum nu nac de mbecy zigy nis cyiꞌñ zu dey mi. \v 10 Gun dela mbecy rat byatublaazh dey lom nu rlagy dey gal yaa dey mi nu nac nu bi bicy yac mi zigy mbecy. \v 11 Nunu dela de yu nu bicy ni nuras, ornu rzac dey mi, yes saa la dey lom. Orzeꞌ dub ruꞌ la dey rbish ti nuy mi. Orzeꞌ rnii dey: \p ―¡Ru nac ru iꞌñ Ñgyoozh! ―rnii dey. \p \v 12 Orzeꞌ tonaꞌ la fert mniim lo dey nu cueꞌ nii dey lo mbecy cyu nac mi. \s1 Jesuuz pcuim trocyup aposht nim \p \v 13 Despuees ndeꞌ gazeꞌ nu za Jesuuz tub logyiꞌ. Orzeꞌ bredz mi ca na de yu nu rlagy mi. Orzeꞌ gua dey lom. \v 14 Gazeꞌ nu bloo zum trocyup dey par nu chesa num yu nunu par nu zuu nez mi dey chay cha shaal dey de riidz ni Ñgyoozh. \v 15 Nunu briic mi rishbeey ni dey par nu co chu dey de nuras. \v 16 Orzeꞌ nii nu la de trocyup yu nu pcuim zeꞌ. Gush lañ: Simo̱o̱, yu nu bloo lam Bed, \v 17 nu Santiag nu bicy yu Waa, de iꞌñ Zebedeo. De yu zeꞌ bloo lam Boanerges. Riidz zeꞌ yaruuñ: De Iꞌñ guzii. \v 18 Zeꞌ tuubaꞌy Ndrees, nu Lip, nu Bartol, nu Mateo, nu Tomaas, nu Santiag, iꞌñ Alfeo, nu Tadeo, nu Simo̱o̱, yu nu nac partid nu la Celote, \v 19 nu Judas Iscariote, yu nu bish cya ich mi. \s1 Mbecy rnii dey nu Jesuuz ricy mi coz ily nu nac nuras \p \v 20 Orzeꞌ Jesuuz guꞌm nañ yuꞌ. Orzeꞌ zeꞌ byatublaazhaꞌ de mbecy zigy lom tuubaꞌ tir gal wangacaꞌ la ñgyow mi gyit nu de yu nu rsyaꞌ lom. \v 21 Orzeꞌ de famil nim güeñ dey de coz nu guc. Orzeꞌ za dey lom nu ricy pee dey cha nu dey mi por fers la, gun mnii mbecy nu guton mi. \v 22 Tees de mbecy nu bruu Jerusaleeng, de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh, mnii dey nu Beelzebé, yu nu riib ic de nuras, bicy niy mi, nunu bicy yu nu cyiiñ yu ii nu co chuy deꞌ zir nuras, na dey. \v 23 Orzeꞌ Jesuuz bredz mi dey nu gyechaꞌ dey lom. Gazeꞌ nu mniim lo dey nu riidz tiily. Orzeꞌ nam: \p ―¿Walab gaal gac co chu nuras laab losaꞌ nuras yu? \v 24 Benu tub nac mbecy dulew dey nu chucoo dey laab nu losaꞌ ziꞌl yu, orzeꞌ rila wazu dey. \v 25 Nunu benu tub famil chu cooy laab nu losaꞌ ziꞌl yu, orzeꞌ niꞌ ziꞌl wazu dey. \v 26 Nunu benu de nuras dulew dey nunu chu coo dey laab nu losaꞌ dey, orzeꞌ niꞌ ziꞌl wazu dey, sinu nit lo dey ―nam―. \p \v 27 ’Tees rlagy ñi nu gyicy mbecy gan yu nu riib ic de nuras zub lo. Gazeꞌ nu gac co chuy deꞌ zir nuras nu zaab ich. Gun ni tub la mbecy wac chuꞌy yuꞌ tub mbecy fert nu coy suuy benu wacyiigy dey yu loga. Tees benu nu loga la cyiig dey yu, gazeꞌ nu gac chuꞌ dey yuꞌy nu coy suuy. \p \v 28 ’Rishli, ya̱ ne̱e̱ lo der nu Ñgyoozh gac gyicy sulagy mi ni de mbecy ni de lo la cyi nu ricy yu nunu de lo la riidz a̱ꞌ nap nu rniiy, \v 29 tees cyu ziꞌl mbecy nu nii zi ni Espiriit Yon nim, yu zeꞌ wayicy sulagy mi niy. Ndeꞌ cyi nu rila wac gyecy ―na Jesuuz rab mi de mbecy nu shiñ mnii zeꞌ. \p \v 30 Ni mniim lo dey gun mnii dey nu bicy ni nuras mi. \s1 Bruꞌña de famil ni Jesuuz \p \v 31 Orzeꞌ bruꞌña ñaam nu de bicy mi. Yuꞌ dey gashtal ich yuꞌ. Gazeꞌ nu bzeed dey raso̱o̱ lo Jesuuz nu cham lo dey. \v 32 Orzeꞌ na de mbecy zigy nu nguaa lom zeꞌ rab yum: \p ―Gal ich yuꞌ re zu ñaar nu de bicy ru ryub dey ru ―na dey. \p \v 33 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Cyu ña̱a̱ nunu cyu de bicya̱? ―nam. \p \v 34 Gazeꞌ nu bgüiim dub yub la lom. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Ii nguaa ña̱a̱, nunu ii nguaa bicya̱. \v 35 Cyu ziꞌl mbecy nu ricy coz nu rlagy Ñgyoozh, de yu zeꞌ nac dey bicya̱, zana̱, nu ña̱a̱ ―nam. \c 4 \s1 Riidz tiily ni de mbigy \p \v 1 Orzeꞌ Jesuuz brugyiꞌ gaꞌm rlyuum ni de mbecy ruꞌ nisyudoo, nunu tonaꞌ la mbecy zigy byatublaazh dey lom. Orzeꞌ ndeꞌ nu guꞌm, nañ tub barc gusub mi gal zaab ziꞌl ñi lo nis. Zeꞌ de mbecy zigy gucua dey lo yu ruꞌ nisyudoo. \v 2 Zeꞌ blyuum zañ coz ni dey nu riidz tiily. \p Na lat nu rlyuum ni dey, orzeꞌ nam: \p \v 3 ―Bzuub gyidag der: Tub mbecy bruuy zay za nuuz yu mbigy. \v 4 Lat nu rtich yu mbigy zeꞌ, yuꞌñ bet lag ñi ruꞌ gyernez. Orzeꞌ bruꞌña chigyiñ bdow ma ñii. \v 5 Zeꞌ yuꞌ gaꞌñ bet lag ñi lo yu las ruꞌ nu ri gyitaꞌ par nañ. Orzeꞌ dzach briib ñi gun las ruꞌ yu zeꞌ. \v 6 Na ornu briib doo na, orzeꞌ bziiñ. Orzeꞌ guwach ñi gun sac sheñ yu nu shet nap ñi lyuñ. \v 7 Zeꞌ yuꞌñ bet lag ñi lat gyech. Orzeꞌ dzach guuly gyech zeꞌ. Orzeꞌ pcyiig ñi de yamni zeꞌ. Orzeꞌ wancuic ñi cosech. \v 8 Zeꞌ yuꞌ gaꞌñ nu bet lag ñi lo yu nap. Briib ñi nunu guuly ñi. Orzeꞌ tonaꞌ la cosech nap briic ñi. Yuꞌñ briic ñi gal rub tii mbigy. Yuꞌñ briic ñi gayon mbigy. Yuꞌñ briic ñi tub gaynal mbigy ―nam. \p \v 9 Orzeꞌ na gaꞌm: \p ―Yu nu zub gyidag rlagy ñi gyicy yu nu gyet lag yu cuen ―nam. \s1 La gyiꞌ rniim nu riidz tiily \p \v 10 Na ornu bya ub zim, de yu nu yuꞌ lom nu de trocyup yu nu bloo sum zeꞌ bdugyiꞌ dey lom lac yaruu de riidz tiily zeꞌ. \v 11 Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Ñgyoozh briic mi nu gad lagy de ru coz ni gyel gubier nim, de coz nu wangad lagy mbecy gulas. Zeꞌ de mbecy nu a̱ꞌ riib ic mi, ya̱ rshaala̱ lo dey nu riidz tiily. \v 12 Gun orzeꞌ mas zac dey, tees wayuꞌ loy, nunu mas gyeñ dey, tees wayet lag dey cuen, nunu nis cush cya dey par lom. Orzeꞌ gyicy sulagy mi ni dey ―nam. \s1 Jesuuz rniim lac yaruu de riidz tiily zeꞌ \p \v 13 Gazeꞌ nu naꞌm rab mi dey: \p ―Benu wagyet lag der cuen riidz tiily zeꞌ, ¿lac mod gyet lag der cuen deꞌ zir ñi? \v 14 Yu nu gua nuuz mbigy zeꞌ, ndeꞌ yu nu rshaal riidz nu bruu lo Ñgyoozh. \v 15 Yuꞌ mbecy nu na gal nu na mbigy nu nguaa ruꞌ gyernez, lugaar zeꞌ nu bdunuuz riidz ni Ñgyoozh. Orzeꞌ cuanzir nu reñ dey riidz zeꞌ, orzeꞌ lueg la druꞌña nuras nu rbooy ñi nañ lardoo dey. \v 16 Zeꞌ yuꞌ gaꞌ mbecy nu na gal nu na mbigy nu nguaa lo yu las ruꞌ nu ri gyitaꞌ par nañ zeꞌ. Ornu nu loga la reñ dey riidz ni Ñgyoozh zeꞌ, orzeꞌ “O” rnii dey, nunu yet lagy dey. \v 17 Tees par nu las ruꞌ yu zeꞌ, orzeꞌ wac shet riidz zeꞌ sheñ lyuñ. Orzeꞌ ragyee dey la be ziꞌl tiem. Tees despuees, ornu druꞌñañ nu rzac zi dey o nu rzac deet dey nu nac riidz zeꞌ, orzeꞌ druu chu dey lo riidz zeꞌ. \v 18 Zeꞌ yuꞌ gaꞌ mbecy nu na gal na de mbigy nu bdunuuz lat gyech zeꞌ. De yu zeꞌ rzuub gyidag dey riidz ni Ñgyoozh. \v 19 Tees de gyel rsug ic nu nac de coz ni gyishlombecy ii, nunu de gyel ye rzac lo gyel nap, nunu de gyel rzaab lagy reñaꞌ coz, de ndeꞌ ricy ñi gan dey. Gal nu ricy gyech nu wacsaan ñi cuic yamni cosech, ni ricy de coz zeꞌ. Wacsaan ñi gyicy nap riidz ni Ñgyoozh shcab ni de mbecy zeꞌ. \v 20 Zeꞌ yuꞌ gaꞌ mbecy nu na gal nu na de mbigy nu bet lag lo yu nap zeꞌ. De yu zeꞌ “O” rniiy ornu reñ yu de riidz ni Ñgyoozh, nunu rbic ñi cosech nañ lardoo dey. Yuꞌñ rbic ñi gal rub tii. Yuꞌñ rbic ñi gayon. Yuꞌ gaꞌñ rbic ñi tub gaynal. Ni ricy riidz ni Ñgyoozh nu mbecy zeꞌ ―nam. \s1 Riidz tiily ni candiil \p \v 21 Gazeꞌ nu na gaꞌm: \p ―¿Walab gaal ri de mbecy tub candiil nañ tub cajo̱o̱ o nañ tub nuun? ¿A walab nu rzuub dey ñi seꞌñ? Gun orzeꞌ cuic ñi yaa. \v 22 Sac ni tub coz ngach nu waruu zac ñi. Nunu dela coz nu wagad lagy mbecy, ndeꞌ gad lagy dey. \v 23 De mbecy nu zub gyidag rlagy ñi gyicy yu nu gyet lag yu cuen ―nam. \p \v 24 Gazeꞌ nu na gaꞌm: \p ―Orzeꞌ nap bduꞌ cuen der de riidz nu reñ ru nim, gun dub gal nu ricy yac der de riidz zeꞌ, dub ñi gyet lag zir ru cuen. \v 25 Gun yu nu ricy yac de riidz zeꞌ nay gal na tub mbecy nu ricy cup la coz. Yu nu ricy cup sheñ, sheñ zir gad niy. Zeꞌ yu nu sac ni, gashtal coz miiñ nu ricy cup yu gruuñ niy ―nam. \s1 Riidz tiily ni mbigy nu briib \p \v 26 Orzeꞌ naꞌm: \p ―Gyel gubier ni Ñgyoozh rac ñi gal nu rac nu tub mbecy nu rnuuz mbigy. Mbecy rza nuuz yu mbigy zeꞌ. \v 27 Orzeꞌ raas yu. Or zaꞌ yu yeshtey. Lat nu zaab za la dzi niy, mbigy zeꞌ driib ñi. Gazeꞌ nu raly ñi. Nunu wagad lagy yu lac mod driib ñi nunu ni lac mod raly ñi. \v 28 Gun ub la yu ricy ñi nu driib mbigy zeꞌ. Orzeꞌ nu loga la raly tub gyizh. Orzeꞌ gazeꞌ nu daꞌ zaꞌ niñ. Orzeꞌ lat zeꞌ raly de mbigy nu daꞌ nañ gyez zeꞌ. \v 29 Orzeꞌ ornu bi gul de mbigy zeꞌ, lueg la shiꞌñ yuñ gun bi pshuub dzi nu dudeꞌñ. Niꞌ ziꞌl mod rac nu gyel gubier ni Ñgyoozh ―nam. \s1 Riidz tiily ni mbigy urnishtas \p \v 30 Gazeꞌ nu na gaꞌm: \p ―¿La ñuu coz nu rac gal nu rac nu gyel gubier ni Ñgyoozh? ¿La ñuu coz saapa̱ nu gyel gubier nim? \v 31 Gyel gubier ni Ñgyoozh rac ñi gal nu rac nu tub mbigy ya urnishtas. Ornu rdunuuz ñi, miiñ zir ñi par dela mbigy nu yuꞌ gyishlombecy. \v 32 Tees ornu dunuuz ñi, orzeꞌ raly ñi. Orzeꞌ zily zir ñi yac ñi gazeꞌ deꞌ zir yag miꞌ. She rgyich yaañ mas gal de chigyiñ rzaa ma teez ma lat gaꞌl nu rbic de yaañ zeꞌ. Ni mod rac nu gyel gubier ni Ñgyoozh ―nam. \p \v 33 Zañ riidz tiily nu na gal nu na de ndeꞌ mniim. Ni mod blyuum de riidz ni gyel gubier ni Ñgyoozh ni dey. Dub gal mod nu gac gyet lag dey cuen, dub ni mniim lo dey. \v 34 Tees wanniim lo dey benu walab nu de riidz tiily zeꞌ. Nunu ornu ub zim nu de yu nu rsyaꞌ lom, orzeꞌ pshaal mi dela riidz zeꞌ lo dey. \s1 Jesuuz mniim lo gyey bi nu gariñ \p \v 35 Laab dzi zeꞌ, or becheñ, orzeꞌ Jesuuz nam rab mi dey: \p ―Yaa der chan gal naa tub laꞌ gaꞌ dzu ruꞌ nisyudoo ―nam. \p \v 36 Orzeꞌ bzeeñ dey dela mbecy zigy, za nu dey Jesuuz laab nañ barc nu bi rim zeꞌ. Nunu za gaꞌ reñaꞌ barc zeꞌ nu za barc nu rim zeꞌ. \v 37 Tees lat nu za dey zeꞌ, sij la bruꞌña tub gyey bi ily. Orzeꞌ de nguuly lo nisyudoo rzuꞌñ nañ barc zeꞌ se nu dzaa ziꞌl ñi. \v 38 Zeꞌ Jesuuz mbish mi nas mi par iiñ barc zeꞌ lo tub almad. Gazeꞌ nu pcueeñ dey mi. Orzeꞌ na dey rab yum: \p ―¡Masht! ¿A se la la nu ricy ñi nir nu nit lo den lo nis? ―na dey. \p \v 39 Gazeꞌ nu weshtem nunu bicy mi mandaar lo bi. Orzeꞌ nam rab mi nisyudoo: \p ―¡Guri! ―nam. \p Orzeꞌ guri bi nunu se ri zu la byac. \v 40 Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―¿Lagu dzi rdzib der? ¿Walab gaal gabee wagyicy cup der consuel lo̱? ―nam. \p \v 41 Orzeꞌ tonaꞌ la gudzib dey. Orzeꞌ na dey rab yu losaꞌy: \p ―Zeꞌ ¿cyu mbecy nac mi ii? Gal bi nunu gal nisyudoo rzuub gyidag ñi nim ―na dey. \c 5 \s1 Jesuuz bicy yac mi tub mbecy rat nu bicy ni nuras \p \v 1 Orzeꞌ bruꞌña dey tub laꞌ gaꞌ ruꞌ nisyudoo lo yu ni Gerasa. \v 2 Orzeꞌ cuanzir nu bruu Jesuuz nañ barc zeꞌ, orzeꞌ lueg la bdzeel mi tub mbecy nu bruu lat de blyuu nu rcach de mbecy añ. Yu zeꞌ tub mbecy nu bicy ni nuras. \v 3 Nunu lat de blyuu zeꞌ rcyiiñ yu. Nunu ni tub la mbecy wagac cyiig yuy. Mas nu caden wagac gag yu, \v 4 gun zañ tir pcyiig dey gyiꞌy nu yaay nu caden. Tees rsug yu caden zeꞌ. Nunu ni tub la mbecy wagac gyicy yu nu cuez seꞌy. \v 5 Zaab za lay dzi rel la rded yu de logyiꞌ nu lat de blyuu zeꞌ. Rbish tiy, nunu rshiꞌñ yu ub yu nu gyitaꞌ. \v 6 Tees ornu bzaac yu Jesuuz zet ruꞌ nu zam, orzeꞌ gush yu carer zay lom. Orzeꞌ gusu tib yu lom. \v 7-8 Gazeꞌ nu na Jesuuz rab mi yu: \p ―Bruu chu lo mbecy ii nuras ―nam. \p Orzeꞌ dub ruꞌ la nuras zeꞌ rbish tiy. Gazeꞌ nu nay rab yu Jesuuz. \p ―¿La ryub ru yad ru lo̱ Jesuuz, iꞌñ Ñgyoozh, biñ nu zily zir nac? ¡Cyoozh cueꞌ sheed zir ya̱! ―nay. \p \v 9 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi yu: \p ―¿La lar? ―nam. \p Gazeꞌ nu nay rab yum: \p ―Ya̱ la̱ bee miily gun zigy de̱ naca̱ ―nay. \p \v 10 Orzeꞌ tonaꞌ mnishbaay lom nu cueꞌ co chum yu lugaar zeꞌ. \v 11 Na par gyiꞌ bicy zeꞌ tonaꞌ la cuch zigy rded ma row ma. \v 12 Orzeꞌ dela nuras zeꞌ mnishbaa dey lo Jesuuz. Gazeꞌ nu na dey: \p ―Bzuu nez de̱ ya̱ lo de cuch re gun orzeꞌ chu̱ꞌ de̱ nañ ma ―na dey. \p \v 13 Orzeꞌ briic Jesuuz rishbeey nu gruu dey. Gazeꞌ nu bruu dey lo mbecy zeꞌ. Guꞌy nañ de cuch zigy zeꞌ. Orzeꞌ rzab la de ma bzu tiily ma par gyoow. Bet lag de ma lo nisyudoo. Gut de ma lo nis. Cyup la miily cuch zeꞌ gut ma lo nis. \p \v 14 Orzeꞌ de yu nu rña de cuch zeꞌ gush dey carer ya niiy de coz nu guc lo de mbecy nu yuꞌ lat gyedz nu lo de mbecy nu yuꞌ ngush. \v 15 Na ornu bruꞌña de mbecy zeꞌ lo Jesuuz nunu ornu bzaac dey mbecy nu bicy ni de nuras zeꞌ, zub yu, zuy shab yu, nunu byanap shcab niy, orzeꞌ tonaꞌ la gudzib dey. \v 16 Orzeꞌ dela de mbecy nu bzaac coz nu guc zeꞌ mniiy lo de mbecy zigy zeꞌ lac mod guc nu de cuch zeꞌ nunu lac mod guc nu mbecy nu bicy ni nuras zeꞌ. \v 17 Orzeꞌ brugyiꞌ rnishbaa dey lo Jesuuz nu ruum ledz dey. \p \v 18 Na ornu guꞌ Jesuuz nañ barc zeꞌ, orzeꞌ yu nu bicy ni nuras zeꞌ mnishbaay lom nu cha num yu. \v 19 Tees Jesuuz wansaan mi. Orzeꞌ nam rab mi yu: \p ―Yaa lo de famil nir nunu niir de coz ily nu bicy Ñgyoozh num ru. Niir nu Ñgyoozh gushni lagy mi ru ―nam. \p \v 20 Gazeꞌ nu mbecy zeꞌ gush nez yu zay. Orzeꞌ brugyiꞌ rniiy lo dela mbecy nu yuꞌ lo de yu ni Decápolis de coz ily nu bicy Jesuuz num yu. Orzeꞌ tonaꞌ la za nu ic de mbecy zeꞌ. \s1 Iꞌñ Jario nu biñ mñaa nu gul shab Jesuuz \p \v 21 Orzeꞌ Jesuuz guꞌm nañ barc gulaꞌm tub laꞌ gaꞌ dzu ruꞌ nisyudoo. Orzeꞌ tonaꞌ la mbecy zigy byatublaazh dey lom. Laab ruꞌ nisyudoo zeꞌ zum. \v 22 Orzeꞌ bruꞌña tub mbecy nu la Jairo, yu nu riib ic nañ tub yuꞌ nu rsyaꞌ mbecy riidz ni Ñgyoozh. Laab bzaac lay Jesuuz, orzeꞌ wes saay lom. \v 23 Nunu tonaꞌ la mnishbaay lom. Orzeꞌ nay rab yum: \p ―Iꞌña̱ se nu gat ziꞌl lañ. Cua̱a̱ ya̱ chan gal yaar ñii gun, orzeꞌ gyac ñi, nunu cui mbañ ñi ―nay. \p \v 24 Orzeꞌ Jesuuz za num yu. Tonaꞌ la mbecy zigy za ca dey ich mi gal rcyiꞌñ su la dey mi. \v 25 Orzeꞌ lat de mbecy zeꞌ ri tub biñ mñaa nu bzaꞌ trocyup ñaꞌn rshu reñ mi. \v 26 Zigy doctoor bicy nuy mi zañ lo guñaa. Mnit lo dela tiñ nim, nunu wangyac mi. Ca nu bicy ye zir ñi. \v 27 Na ornu guꞌ gyidag mi de coz nu bicy Jesuuz na, orzeꞌ bechaꞌm par ich Jesuuz lat de mbecy zigy zeꞌ, nunu gul yaam shab mi. \v 28 Gun mnii toom nu mas ñuu shab Jesuuz gal yaam, orzeꞌ gyac mi. \v 29 Orzeꞌ laab or la zeꞌ guca reñ zeꞌ, nunu gud lagy lam nu byac mi ni güii zeꞌ. \v 30 Lueg la gud lagy Jesuuz nañ lardoom nu bruu fers nim. Orzeꞌ bish cyam bgüiim par ich mi lat de mbecy zigy. Gazeꞌ nu nam: \p ―¿Cyu gul shaba̱? ―nam. \p \v 31 Orzeꞌ de yu nu rsyaꞌ lom na dey rab yum: \p ―Ru rzac ru nu de mbecy zigy rcyiꞌñ su dey ru. Zeꞌ ii nar: “¿Cyu gul ya̱?” nar ―na dey. \p \v 32 Tees gabee rgüii ruꞌm dub yub la lom par nu zac mi cyu gul mi. \v 33 Orzeꞌ bruꞌña biñ mñaa zeꞌ. Tonaꞌ la gudzib mi, nunu rash la bis mi, gun gud lagy mi coz nu bzac mi. Orzeꞌ wes saam yeñ gyiꞌ Jesuuz, nunu mniim dela coz nu rishli. \v 34 Gazeꞌ nu na Jesuuz rab mi biñ mñaa zeꞌ: \p ―Biñ mñaa, ru byac ru gun bicy cup ru consuel lo̱. Orzeꞌ dub gusht la yaa, nunu bi mnit güii nu rat ru ―nam. \p \v 35 Lat nu gabee rnii nu ruꞌ Jesuuz biñ mñaa zeꞌ, orzeꞌ bruꞌña tub mbecy nu bruu yuꞌ mbecy nu riib ic zeꞌ. Orzeꞌ nay rab yu yu nu riib ic zeꞌ: \p ―Iꞌñ ru bi guut ñi. Cueꞌ gaꞌ gyicy seed zir ru Masht ―nay. \p \v 36 Tees Jesuuz wangyicy cuen lam de riidz nu rniiy. Orzeꞌ nam rab mi yu nu riib ic zeꞌ: \p ―Cueꞌ dzib ru. Bicy cup ziꞌl consuel lo̱ ―nam. \p \v 37 Orzeꞌ wansaanaꞌm cha ca zir mbecy ich mi nomaas Bed, nu Santiag, nu Waa, bicy yu za num. \v 38 Gazeꞌ nu ornu bruꞌñam yuꞌ yu nu riib ic zeꞌ, orzeꞌ bzaac mi nu se byach ziꞌl mbecy yuꞌy. Yuꞌ mbecy ruun yu. Yuꞌ gaꞌy rbish tiy. \v 39 Na ornu guꞌm nañ yuꞌ na, orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Lagu dzi rded deet der? ¿Lagu ruun der? Zeꞌ fiñ nguzh ii nu nas ñi; walab nu guut ñi ―nam. \p \v 40 Orzeꞌ brugyiꞌ rigy nu naañ dey mi. Orzeꞌ bloom dela dey par ich yuꞌ zeꞌ. Orzeꞌ guꞌm nu uz fiñ nguzh zeꞌ nu ñaañ nu chon de yu nu rsyaꞌ lom zeꞌ par zeꞌ nu mbish ñi. \v 41 Orzeꞌ bduꞌ yaam yaañ. Gazeꞌ nu nam rab mi ñii: \p ―Talita cum ―nam. \p Benu gyal riidz zeꞌ, orzeꞌ nam: Fiñ nguzh, ya̱ rne̱e̱ du̱ ru weshte, nam. \v 42 Orzeꞌ laab or la zeꞌ weshte fiñ nguzh zeꞌ brugyiꞌ rded ñi. Na fiñ zeꞌ bi yuꞌñ tub ñaꞌn trocyup. Orzeꞌ tonaꞌ la za nu ic de mbecy. \v 43 Tees Jesuuz pcach mi ruꞌ dey nu cueꞌ la cuic dey nu gad lagy mbecy nu ni bicy mi. Nunu mniim nu cuic dey coz nu gow fiñ nguzh zeꞌ. \c 6 \s1 Jesuuz yam Nazaret \p \v 1 Orzeꞌ bruu Jesuuz lugaar zeꞌ yam par ledz mi, Nazaret. Nunu de yu nu rsyaꞌ lom ya nu dey mi. \v 2 Na ornu pshuub sab, dzi nu rzu lagy mbecy na, orzeꞌ brugyiꞌ rlyuum ni dey nañ yuꞌ nu rsyaꞌ dey riidz ni Ñgyoozh. Ornu de mbecy zigy güeñ dey de coz nu rlyuum, orzeꞌ tonaꞌ la za nu ic dey. Orzeꞌ na dey: \p ―Zeꞌ ¿ca guud de riidz re niy? Zeꞌ ¿ca guud shcab niy? Zeꞌ ¿lac mod rac ricy yu nusuriidz ily zeꞌ? \v 3 Zeꞌ ¿a walab yu ii biryag zeꞌ? Ñaay Li. Bicy yu Santiag, nu See, nu Judas, nu Simo̱o̱. Nunu ¿a walab laab lat na ii rcyiiñ de zan yu? ―na dey. \p Orzeꞌ wancheel reñ dey mi. \v 4 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Ca ziꞌl lugaar mbecy rca lagy dey lo yu nu rnii por cuen ni Ñgyoozh, nomaas de mbecy ledz yu, nu de famil niy, nu de famil nu yuꞌ nuy nañ yuꞌy, dela de yu zeꞌ waca lagy dey loy ―nam. \p \v 5 Orzeꞌ zeꞌ wangac gyicy mi nusuriidz, nomaas la be ziꞌl mbecy rat gul yaam dey. Bicy yac mi yu. \v 6 Orzeꞌ za nu la ic mi nu wangyicy cup dey consuel lom. Orzeꞌ bruum Nazaret, gusam deꞌ zir gyedz nu yuꞌ gaab. Blyuum ni de mbecy. \s1 Jesuuz bzuu nez mi de trocyup aposht nu cha shaal yu riidz nu sac ni Ñgyoozh \p \v 7 Orzeꞌ bredz mi de trocyup yu nu bi bloo sum zeꞌ nu gyatublaazh dey. Gazeꞌ nu brugyiꞌ rzuu nez mi dey rzay cyup ga dey tub ga nez. Nunu briic mi rishbeey nu co chu dey nuras. \v 8 Nunu bicy mi mandaar lo dey nu cueꞌ cha nuy ni tub la coz par nez. Nomaas tub yanga ziꞌl dey cha nuy. Ni cueꞌ cha nu dey moraal, ni cueꞌ cha nu dey gyishtily, nunu cueꞌ cha nu dey tiñ nañ nerbid niy. \v 9 Nomaas gyidlab ziꞌl caa gyiꞌ dey. Nunu cueꞌ cha nu dey cyup yaag yu. \v 10 Orzeꞌ naꞌm rab mi dey: \p ―Ca zeꞌ nu cha der, guꞌ der nañ tub yuꞌ. Orzeꞌ zeꞌ cyiiñ der gashtal gruu la der lugaar zeꞌ. \v 11 Ca ziꞌl zeꞌ nu washet ic dey nu chuꞌ der, ni wazuub gyidag dey riidz nu nii der, orzeꞌ ornu gruu der lugaar zeꞌ, cyib der yu gyedz nu taꞌ gyidlab ru par nu gabe nu a̱ꞌ nap bicy dey. \p \v 12 Orzeꞌ bruu dey zay nunu mnii dey lo de mbecy nu rlagy ñi neꞌ dey dela cyi nu ricy yu. \v 13 Nunu bloo chu dey zañ nuras. Nunu briily dey asecy zigy mbecy rat. Nunu byac dey. \s1 Gut Waa nu briib nis mbecy \p \v 14 Bzu laa riidz de coz nu ricy Jesuuz. Orzeꞌ rey Herodes güeñ yu de riidz zeꞌ. Orzeꞌ nay: \p ―Byabañ Waa nu briib nis mbecy. Ndeꞌ nu cyiiñ yu nu gyicy yu de nusuriidz zeꞌ ―nay. \p \v 15 Yuꞌ mbecy rnii dey nu Jesuuz nac mi Elías. Nunu yuꞌ gaꞌ mbecy rniiy nu Jesuuz nac mi tub mbecy nu rnii por cuen ni Ñgyoozh gal nu na de yu nu guꞌ gulas. \v 16 Ornu Herodes güeñ yu de coz nu mnii mbecy, orzeꞌ nay: \p ―Laab yu zeꞌ Waa, yu nu bicya̱ mandaar nu pcyug dey too. Na byabañ yu ―nay. \p \v 17 Ni mniiy gun laab yu bicy yu mandaar nu pcyiig dey Waa, nunu pshet lag dey yu nañ yuꞌ gyiib nu nac Herodías, mñaa bicy yu Lip, gun Herodes gush yum. Bicy mñaay mi. \v 18 Zeꞌ Waa mniiy lo Herodes nu rach ñii lo Ñgyoozh nu gush yu mñaa bicy yu. \p \v 19 Orzeꞌ Herodías guzi lagy mi lo Waa. Ngulagy mi ñgyut mi yu tees wangac, \v 20 gun Herodes gudzib yu loy. Gud lagy yu nu Waa nac yu mbecy nap par lo mbecy, nunu tant par lo Ñgyoozh. Orzeꞌ wansaan yu nu shiñ gyicy nu mbecy Waa. Nunu ornu mnii Waa loy, bet lagy yu mas pcan shcab niy. \v 21 Tees orzeꞌ pshuub tub dzi nu guud mod nu gyicy Herodías nu gat Waa. Dzi zeꞌ, ndeꞌ dzi nu bicy dey saꞌ ni dzi nu gul Herodes. Orzeꞌ bredz yu de fushtiz, nu de yu nu riib ic de soldad, nu de yu nu ricy ñi presis nu yuꞌ lo de yu ni Galilea. \v 22 Orzeꞌ ornu bruꞌña iꞌñ Herodías zeꞌ nu nguaa dey, orzeꞌ bily gyiꞌñ. Orzeꞌ tonaꞌ la bet lagy Herodes gal nu de mbecy nu nguaa nuy lo mez. Orzeꞌ nay rab yu fiñ zeꞌ: \p ―Bdiiñ la ziꞌl coz nu rlagy ru lo̱. Orzeꞌ ya̱ rica̱ ñii nir ―nay. \p \v 23 Orzeꞌ mniiy nu waded la cuic yu la ziꞌl coz nu cyiñ ñi mas gal cyaal de coz nu riib ic yu cuic yu niñ. \v 24 Ornu bruuñ, orzeꞌ zañ lo ñaañ. Gazeꞌ nu nañ rab ñim: \p ―¿La coz diña̱? ―naañ. \p Orzeꞌ na Herodías rab mi ñii: \p ―Gua cyiñ ru too Waa ―nam. \p \v 25 Orzeꞌ fiñ zeꞌ rlal dza lañ lueg la zañ lo Herodes bdiiñ ñi too Waa. Gazeꞌ nu nañ: \p ―Ya̱ rlagya̱ nu lueg la cuic ru too Waa nu driib nis mbecy nañ tub gyaꞌn ―nañ. \p \v 26 Herodes tonaꞌ la bicy shniy. Tees gun bi mniiy nu waded la cuic yu la ziꞌl coz nu cyiñ ñi nunu bi güeñ dela mbecy nu nguaa nuy zeꞌ, orzeꞌ wangacaꞌ gyicy cyup ic yu. \v 27 Orzeꞌ lueg la bzuu nez yu tub soldad bicy yu mandaar loy nu cyid nuy too Waa. \v 28 Orzeꞌ gua soldad zeꞌ, pshiñ yu too Waa nañ yuꞌ gyiib. Orzeꞌ biid nuy ñi nañ tub gyaꞌn. Briic yu ni fiñ feñ zeꞌ. Orzeꞌ fiñ feñ zeꞌ byabic ñi ndeꞌ ni ñaañ. \p \v 29 Na ornu gud lagy de yu nu rsyaꞌ lo Waa na, orzeꞌ gua te dey cuerp niy. Pcach dey ñi. \s1 Jesuuz bgoow mi gaay miily mbecy \p \v 30 Zeꞌ de trocyup aposht nu bzuu nez Jesuuz zeꞌ bi byatublaazhaꞌ dey nuy mi. Orzeꞌ mnii dey lom dela coz nu bicy yu nu dela coz nu blyuuy. \v 31 Orzeꞌ Jesuuz nam rab mi dey: \p ―Yaa der chan tub lugaar ub zi. Zu lagy ñuu der ―nam. \p Ni mniim gun tonaꞌ la zigy mbecy ya yeed la dey gashtal wacuicaꞌ lañ tiem nu gow dey gyit. \v 32 Orzeꞌ guꞌ num dey nañ tub barc. Za dey tub lugaar ub zi. \v 33 Tees de mbecy bzaac dey bruum zam, nunu byuꞌ lo dey mi. Orzeꞌ zigy mbecy nu bruu dela gyedz nu yuꞌ ruꞌ nisyudoo zeꞌ, bicy lal dey zay gyiꞌ lay tub laꞌ gaꞌ ruꞌ nisyudoo. Orzeꞌ bruꞌña dey anzir nu ruꞌñam. \v 34 Na ornu bruum nañ barc zeꞌ, orzeꞌ bzaac mi dela mbecy zigy zeꞌ. Orzeꞌ gushni lagy mi dey, gun na dey gal na shily nu sac cyu rña. Zeꞌ brugyiꞌ rlyuum zañ lo coz ni dey. \v 35 Ornu bi rdze, orzeꞌ de yu nu rsyaꞌ lom nay rab yum: \p ―Ii tub lugaar ub zi nunu tonaꞌ la gudze. \v 36 Orzeꞌ bzuu nez mbecy chay de lugaar ii nu de gyedz nu yuꞌ gaab. Orzeꞌ zi dey coz nu gow yu, gun ii sac coz nu gow dey ―na dey. \p \v 37 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―De ru, briic coz nu gow dey ―nam. \p Orzeꞌ na dey rab yum: \p ―¿Walab gaal galagy ru nu gzi̱ de̱ bee miily la tiñ gyishtily nu ricy na gow dey? ―nay. \p \v 38 Orzeꞌ na Jesuuz: \p ―¿La be gyishtily ricy cup der? Gua güii der ben ―nam. \p Ornu gud lagy dey la be, orzeꞌ na dey: \p ―Gaay gyishtily nu cyup bel ―na dey. \p \v 39 Orzeꞌ Jesuuz mniim lo dela mbecy nu zub yu lo de gyizh caꞌ bee nac gay. \v 40 Orzeꞌ gucua bee nac ga mbecy. Lo tub nac ga dey bee tub gaynal yu o bee cyaal gaynal yu gucuay. \v 41 Orzeꞌ bduꞌ yaam gaay gyishtily zeꞌ nu cyup bel zeꞌ. Bgüiim par baa. Nunu briic mi gras ni Ñgyoozh nu nac de ndeꞌ. Gazeꞌ nu blew mi gyishtily zeꞌ briicaꞌm ñii ni de yu nu rsyaꞌ lom nu cyez dey ñi ni de mbecy zigy. Orzeꞌ blewaꞌm cyup bel zeꞌ briicaꞌm ñii ni de yu nu rsyaꞌ lom par nu cyez dey. \v 42 Orzeꞌ dela de mbecy bdow gyel la dey. \v 43 Ornu bded nu bdow dey, orzeꞌ brusub trocyup ruꞌ chicyiw de coz nguzh ni gyishtily zeꞌ nu ni de bel zeꞌ nu pteꞌ dey. \v 44 Lo dela yu gyeey nu bdow de gyishtily zeꞌ, gaay miily dey nac yu. \s1 Jesuuz bzam lo nis \p \v 45 Cuanzir blazh ndeꞌ, orzeꞌ Jesuuz mniim lo de yu nu rsyaꞌ lom nu chuꞌ dey nañ barc nu cha ga dey lom gal tub gyedz nu ri tub laꞌ gaꞌ ruꞌ nisyudoo nu la Betsaida. Ub mi byeeñ gam par nu nii num de mbecy ñgyoozh. \v 46 Na or blazh nu mnii num dey ñgyoozh na, orzeꞌ pcam par tub logyiꞌ. Zam nu nii num Ñgyoozh. \v 47 Na ornu becheñ na, barc zeꞌ ri nu dey ñi laab gazel nisyudoo. Zeꞌ Jesuuz ub zi lam byeeñ mi par lo yu bigy. \v 48 Orzeꞌ bzaac mi nu tonaꞌ la fers za barc ni dey, gun par nez nu zañ druu bi. Na ornu gabee caas ruꞌ zu, orzeꞌ rza la Jesuuz. Lo nis zam lo dey. Orzeꞌ ricy peem nu ded lom lo dey. \v 49 Na ornu bzaac dey nu yad mi lo nis, orzeꞌ bis guzii dey mi. Orzeꞌ bish ti dey. \v 50 Gun dela dey bzaac yum, nunu tonaꞌ la gudzib dey. Tees Jesuuz lueg la mnii num dey. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¡Briic der baloor! ¡Ya̱ ndeꞌ! ¡Cueꞌ dzib der! ―nam. \p \v 51 Orzeꞌ guꞌm nañ barc zeꞌ nu yuꞌ dey, nunu guca nu druu bi. Orzeꞌ tonaꞌ la za nu ic dey, \v 52 gun wangyet lag dey cuen coz nu bicy mi nu de gyishtily zeꞌ. Gun noow na shcab ni dey. \s1 Jesuuz bicy yac mi de mbecy Genesaret \p \v 53 Ornu blazh bded dey lo nisyudoo, bruꞌña dey lo de yu ni Genesaret. Ruꞌ zeꞌ bzeeñ dey barc niy. \v 54 Orzeꞌ cuanzir nu bruu Jesuuz nañ barc zeꞌ, lueg la byuꞌ lo de mbecy mi. \v 55 Orzeꞌ dzach la gusa dey dutuub la lugaar, nunu brugyiꞌ druꞌña nu dey mbecy rat lo nuun ca ziꞌl lugaar nu güeñ dey nu zum. \v 56 Ca ziꞌl zeꞌ nu rded mi, de ranch, de lat gyedz, o ngush, pcuaa dey de mbecy rat de lat yagyiꞌ, nunu mnishbaa dey lom nu zaan mi gal dey mas ñuu ruꞌ shab mi. Orzeꞌ dela de yu nu gul mi byac dey. \c 7 \s1 De cushtom ni de gyitoo bel \p \v 1 Orzeꞌ la be de mbecy fariseo nu la be de mbecy nu rlyuu leey ni Ñgyoozh bruu dey Jerusaleeng gua dey lo Jesuuz. \v 2 Dey zeꞌ bzaac yu nu la be de mbecy nu rsyaꞌ lo Jesuuz a̱ꞌ caacy yaa dey row yu gyit, gun wannaa dey gal nu rlagy ñi par lo leey ni dey. \v 3 Gun dela mbecy fariseo nu dela mbecy Israeel wow dey benu wanaa dey gal nu rlagy ñi nu ricy yac dey de cushtom ni gyitoo bel niy. \v 4 Nunu ornu rza dey yagyiꞌ, ornu cush cya dey driy, benu wanaa dey, wagow yu. Nunu zañ zir cushtom rlagy ñi gyicy yac dey. Gush lañ: mas ñuu nu rgyiib dey de coz. Yuꞌ mod nu rgyiib dey taz, de gyaꞌn, de gyiib nu ray de coz, de nuun, de. Dela ndeꞌ rlagy ñi gyicy yac dey. \v 5 Orzeꞌ de mbecy fariseo nu de mbecy nu rlyuu leey ni Ñgyoozh bdugyiꞌ dey lo Jesuuz. Orzeꞌ na dey: \p ―¿Lagu de yu nu rsyaꞌ lo ru wagyicy yac dey cushtom ni de gyitoo bel nu wagnaa dey row yu gyit? ―na dey. \p \v 6 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Tonaꞌ la nap mnii Isaías lac na de ru, mbecy nu rzuu lo, ornu pcaay: \q1 De mbecy ii rzat dey ya̱ nu ruꞌ ziꞌl yu, \q1 tees nañ lardoo dey ricy zet lagy yu lo̱. \q1 \v 7 Se la la cyiiñ nu driib zily dey ya̱, gun driib zily ton dey ya̱. \q1 Leey nu bloo ic mbecy, ndeꞌ ziꞌl rlyuu dey. \m Ni na Ñgyoozh lat de riidz ni Isaías. \v 8 Rzu chu der leey ni Ñgyoozh par nu rzu fert der cushtom ni mbecy ―na Jesuuz. \p \v 9 Orzeꞌ na gaꞌm: \p ―Dzi ga nap nu rzu chu der leey ni Ñgyoozh par nu gyicy yac der leey ni gyitoo bel ni der, \v 10 gun Ñgyoozh pcaam Moisees nu caay: “Pca lagy lo uz ru nunu pca lagy lo ñaar. Yu nu nii zi ni uz, o yu nu nii zi ni ñaa, rlagy ñi nu gat yu”, pcaa Moisees. \v 11-12 Tees de ru rniir nu benu tub mbecy niiy lo uz yu o niiy lo ñaay nu la ziꞌl coz nu rlagy ñi cuic yu ni dey, ndeꞌ corbán, orzeꞌ walagy ñi locyuub yu uz yu nu ñaay. (Corbán ndeꞌ yaruuñ gun nu rbic dey lo Ñgyoozh.) \v 13 Orzeꞌ ricy der nu se la la cyiiñ riidz ni Ñgyoozh par nu nac de cushtom nu bzeeñ de gyitoo gush ni der. Nunu zañ zir coz nu na gal na ndeꞌ ricy der ―na Jesuuz. \p \v 14 Gazeꞌ nu bredz mi de mbecy zigy nu gyatublaazh dey lom. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Dela der bzuub gyidag der nunu bicy der nu gyet lag ru cuen. \v 15 Sac ni tub la coz par ich mbecy nu ornu chuꞌñ nañ yu gyicy ñi nu gabag yu. Tees de coz nu druu nañ lardoo mbecy, dela ndeꞌ ricy ñi nu rabag yu. \v 16 Benu zub gyidag der, orzeꞌ rlagy ñi nu zuub gyidag der ―nam. \p \v 17 Orzeꞌ bruum lo de mbecy zigy zeꞌ yam. Ornu guꞌm nañ yuꞌ, orzeꞌ de yu nu rsyaꞌ lom bdugyiꞌ dey lac za de riidz nu mniim zeꞌ. \v 18 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Walab gaal niꞌ de ru wagyet lag der cuen? ¿Walab gaal wagad lagy der nu coz nu chuꞌ nañ mbecy wac gyicy ñi nu gabag yu? \v 19 Gun de coz zeꞌ walab nañ lardooy rzuꞌñ, sinu nañ yu, nunu ruu gaꞌñ ―nam. \p Ndeꞌ yaruuñ nu dela coz nu gow mbecy nac ñii coz cacy. \v 20 Orzeꞌ na gaꞌm: \p ―Gun de coz nu druu nañ lardoo mbecy, de ndeꞌ ricy ñi nu rabag yu. \v 21 Gun nañ lardoo dey druu shcab a̱ꞌ nap. Zeꞌ druu nu ral dey losaꞌy nu wanchelaay. Zeꞌ druu nu ricy dey gubaan. Zeꞌ druu nu rut dey losaꞌy. \v 22 Zeꞌ druu nu ral dey mñaa losaꞌy. Zeꞌ druu nu ye rzac dey lo coz ni losaꞌy. Zeꞌ druu nu shiñ ricy dey. Zeꞌ druu nu rguu dey. Zeꞌ druu de lo la bis nu ricy cup dey. Zeꞌ druu nu ricy saap lagy dey. Zeꞌ druu nu rnii dey rishcuen. Zeꞌ druu nu ricy leꞌ dey. Zeꞌ druu nu ricy dey de lo la coz ton. \v 23 Dela coz a̱ꞌ nap zeꞌ druuñ nañ lardoo mbecy, nunu ricy ñi nu rabag yu ―na Jesuuz. \s1 Tub biñ mñaa nu walab biñ guledz tonaꞌ la ricy cup mi consuel lo Jesuuz \p \v 24 Orzeꞌ bruum lugaar zeꞌ zam par lo de yu ni gyedz Tiro. Orzeꞌ guꞌm nañ tub yuꞌ. Wangalagy mi nzac mbecy mi tees wangac ngach lom. \v 25 Orzeꞌ lueg la güeñ tub biñ mñaa nu gu iꞌñ tub fiñ feñ nu bicy ni nuras nu zu Jesuuz. Orzeꞌ bruꞌñam wes saam yeñ gyiꞌm, nunu mnishbaam lom. \v 26 Biñ mñaa zeꞌ walab mbecy guledz tees nac mi mbecy sirofenicia. Orzeꞌ mnishbaam lo Jesuuz nu co chum nuras nu bicy ni iꞌñ mi zeꞌ. \v 27 Orzeꞌ Jesuuz nam rab mi biñ mñaa zeꞌ: \p ―Nu loga la rlagy ñi locyuuba̱ de neza̱, de mbecy Israeel. Gun de yu zeꞌ nac yu iꞌñ Ñgyoozh. Gun walab seꞌñ nu gruu gyishtily yaa de yu nguzh duneꞌñ lo che̱ꞌ ―nam. \p \v 28 Orzeꞌ na biñ mñaa zeꞌ: \p ―Tees mas de che̱ꞌ nu rded nañ mez gow ma nguzh ruꞌ de fiñ nguzh nu gyet lag lo yu ―nam. \p \v 29 Orzeꞌ na gaꞌ Jesuuz rab mim: \p ―Nu nac nu ni mniir, gya lar. Bi bruu chu nuras lo iꞌñ ru ―nam. \p \v 30 Orzeꞌ gush nez biñ mñaa zeꞌ yam. Na or brim yuꞌm na, bzaac mi iꞌñ mi, nunu bi bruu chu nuras loñ riib ñi lo nuun. \s1 Jesuuz bicy yac mi tub mbecy go̱ꞌ nu gop \p \v 31 Zeꞌ Jesuuz bruum de lugaar garee Tiro zam par gyedz Sidón. Gazeꞌ nu bruum Sidón zam par de lugaar nu la Decápolis. Orzeꞌ bruum Decápolis. Gazeꞌ nu zam par lo nisyudoo ni Galilea. \v 32 Orzeꞌ zeꞌ bruꞌña nu dey tub mbecy go̱ꞌ. Nunu wagac nii nap yu. Mnishbaa dey lom nu gal yaam yu par nu gyicy yac mi yu. \v 33 Orzeꞌ Jesuuz bruu num mbecy rat zeꞌ lat de mbecy zigy. Gua nu reñ mi yu. Gazeꞌ nu mneꞌ mbiz mi gyidag yu. Pcoom nis yeñ mi yaam. Gazeꞌ nu gul mi lyudz yu. \v 34 Gazeꞌ nu bgüiim par baa. Byash lagy mi. Orzeꞌ nam rab mi yu: \p ―¡Efata! ―nam. \p Benu gyal riidz nu mniim zeꞌ, orzeꞌ nam: ¡Byaal!, nam. \p \v 35 Orzeꞌ lueg la byaal la gyidag yu nunu byachi̱ lyudz yu. Nunu byanap la rniiy. \v 36 Gazeꞌ nu bicy mi mandaar nu cueꞌ la nii dey lo ni tub la mbecy. Dub gal nu fert zir rcach mi ruꞌ dey dub ni mnii zir dey lo mbecy. \v 37 Tonaꞌ la za nu ic mbecy. Orzeꞌ na dey: \p ―Dela coz nu ricy yu nap ricy yu. ¡Ricy yu nu reñ mbecy go̱ꞌ nunu ricy yu nu rnii mbecy gop! ―na dey. \c 8 \s1 Jesuuz bgoow mi tap miily mbecy \p \v 1 Tiem zeꞌ, ornu byatublaazhaꞌ dela mbecy zigy nunu wangad coz nu gow dey, orzeꞌ Jesuuz bredz mi de yu nu rsyaꞌ lom. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p \v 2 ―Ya̱ rashni lagya̱ de mbecy zigy, gun bi bzaꞌ chon dzi nu yuꞌ dey lo̱ ii, nunu blazh coz nu gow dey. \v 3 Benu zuu neza̱ dey gyay yuꞌy gal ran ziꞌl yu, orzeꞌ suun ñi dey nez, gun yuꞌ dey zet bruuy ―nam. \p \v 4 Orzeꞌ na de yu nu rsyaꞌ lom rab yum: \p ―¿Lac gyicyaꞌ de ub na goow na dela mbecy zigy lugaar ub zi ii? ―na dey. \p \v 5 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿La be gyishtily ricy cup der? ―nam. \p Orzeꞌ na dey: \p ―Gagy ―nay. \p \v 6 Gazeꞌ nu bicy mi mandaar lo de mbecy zigy nu checua dey. Orzeꞌ gush mi gagy gyishtily zeꞌ. Orzeꞌ briic mi gras ni Ñgyoozh. Gazeꞌ nu blew mi ñii. Briic mi ni de yu nu rsyaꞌ lom nu cuic dey ni de mbecy zigy. Gazeꞌ nu bleez dey ñi ni dela mbecy zigy. \v 7 Ricy cupaꞌ dey la be bel miꞌ. Orzeꞌ briicaꞌm gras ni Ñgyoozh nunu pcaa gaꞌm de yu nu rsyaꞌ lom nu cuic dey ma gow de mbecy zigy. \v 8 Orzeꞌ dela mbecy zigy bdow gyel la dey. Orzeꞌ blazh zeꞌ, pteꞌ dey gagy la chicyiw coz nguzh nu brusub. \v 9 De yu nu bdow zeꞌ, tap miily dey nac yu. Orzeꞌ Jesuuz ptush las mi dey yay. \v 10 Gazeꞌ nu lueg la guꞌ num de yu nu rsyaꞌ lom nañ tub barc. Bruum lugaar zeꞌ. Gazeꞌ nu bruꞌñam lo yu nu la Dalmanuta. \s1 De mbecy fariseo bdiiñ dey tub nusuriidz \p \v 11 Orzeꞌ bruꞌña de mbecy fariseo brugyiꞌ rgugyiꞌ dey lom par nu gyicy dey preb mi. Bdiiñ dey lom nu gyicy mi tub nusuriidz baa par nu gabe nu Ñgyoozh nac num mi. \v 12 Gazeꞌ nu gyi la byash lagy mi. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Ya̱ warica̱ nusuriidz. ¿Lagu rgyiiñaꞌ de mbecy nu yuꞌ na nusuriidz? Ya̱ rishli rne̱e̱ lo der nu wadaꞌ nusuriidz par de mbecy nu yuꞌ na ―nam. \p \v 13 Orzeꞌ bruum lugaar zeꞌ. Guꞌ gaꞌm nañ barc zam tub laꞌ gaꞌ ruꞌ nisyudoo. \s1 Lebadur ni de mbecy fariseo \p \v 14 Na de yu nu rsyaꞌ lom na mnit lagy dey cha nuy gyishtily. Nomaas tub zi gyishtily ricy cup dey nañ barc zeꞌ. \v 15 Orzeꞌ Jesuuz mniim lo dey nu gyicy cuidad dey. Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Bduꞌ cuen der nunu bicy cuidad der nu lebadur ni de mbecy fariseo nu lebadur ni Herodes ―nam. \p \v 16 Orzeꞌ de yu nu rsyaꞌ lom bee dey riidz nu losaꞌy. Gazeꞌ nu na dey: \p ―¿Ti walab nu a̱ꞌ dun gyishtily, ndeꞌ nu ni rniim? ―na dey. \p \v 17 Ornu gud lagy Jesuuz coz nu mnii dey, orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Lagu rnii der nu wancyiid nu der gyishtily, ndeꞌ nu ni mne̱e̱? ¿Walab gaal wagyet lag der cuen? ¿Walab gaal noow na shcab ni der? \v 18 Zub urlo der, ¿walab gaal wacsac der? Nunu zub gyidag der ¿walab gaal wagyeñ der? Nunu ¿walab gaal wagyezaꞌ lagy der? \v 19 Ornu blewa̱ gyishtily nu bdow gaay miily mbecy, ¿la be la chicyiw gyishtily nu brusub pteꞌ der? ―nam. \p \v 20 Orzeꞌ na dey: \p ―Trocyup ―nay. \p Orzeꞌ nam: \p ―Zeꞌ ornu blewa̱ gyishtily nu bdow tap miily mbecy, ¿la be chicyiw gyishtily nu brusub pteꞌ der? ―nam. \p Orzeꞌ na dey: \p ―Gagy ―nay. \p \v 21 Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―¿A walab gaal gabee wagyet lag ruꞌ der cuen? ―nam. \s1 Jesuuz bicy yac mi tub mbecy lo caꞌ \p \v 22 Gazeꞌ nu bruꞌñam Betsaida. Zeꞌ bruꞌña nu dey tub mbecy lo caꞌ lom. Mnishbaa dey lom nu gal yaam yu. \v 23 Orzeꞌ bduꞌ yaam yaa mbecy lo caꞌ zeꞌ. Gua num yu par ruꞌ gyedz. Orzeꞌ pcoom nis yeñ mi urloy nunu gul yaam yu. Gazeꞌ nu bdugyiꞌm loy ben a rzac yu mas ñuu ga. \v 24 Gazeꞌ nu brugyiꞌ rgüiiy. Orzeꞌ nay rab yum: \p ―Ya̱ rzaca̱ mbecy gal na yag nay rded yu ―nay. \p \v 25 Bdaabaꞌ yaam urloy. Orzeꞌ mbi la bgüiiy. Orzeꞌ byac yu nunu byanap la rzac yu dela coz. \v 26 Gazeꞌ nu bzuu nez mi yu gyay yuꞌy. Orzeꞌ nam rab mi yu: \p ―Cueꞌ chuꞌr lat gyedz ii ―nam. \s1 Bed mniiy nu Jesuuz nac mi Mesías biñ nu ca lo cuen nu co mbañ mbecy \p \v 27 Despuees orzeꞌ bruu Jesuuz Galilea za num de yu nu rsyaꞌ lom par de gyedz nu yuꞌ lo yu ni Cesarea ni Filipo. Nez zam bdugyiꞌm lo de yu nu rsyaꞌ lom. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Cyu rnii mbecy nu nac ya̱? ―nam. \p \v 28 Orzeꞌ na dey: \p ―Yuꞌ mbecy rniiy nu ru Waa nu briib nis mbecy. Zeꞌ yuꞌ gaꞌ dey rniiy nu ru Elías. Zeꞌ yuꞌ gaꞌ dey rniiy nu ru tub yu nu guꞌ gulas nu mnii por cuen ni Ñgyoozh ―na dey. \p \v 29 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Zeꞌ de ru, ¿cyu rnii der nu naca̱? ―nam. \p Orzeꞌ na Bed rab yum: \p ―Ru nac ru Mesías, biñ nu ca lo cuen nu co mbañ de mbecy ―nay. \p \v 30 Orzeꞌ Jesuuz mniim lo dey nu cueꞌ niiy lo ni tub la mbecy cyu nac mi. \s1 Jesuuz mniim lo de yu nu rsyaꞌ lom nu gat mi \p \v 31 Gazeꞌ nu brugyiꞌ rlyuum ni dey nu ub mi, biñ nu byac mbecy, rlagy ñi gzac mi zañ lo coz deet. Nunu de yu bel ni de mbecy Israeel, nu de uz zub lo, nu de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh, de yu zeꞌ rlagy ñi neꞌ dey mi. Nunu rlagy ñi nu cut dey mi. Tees nañ chon dzi gyabañ mi. \v 32 Orzeꞌ naal la mniim de coz zeꞌ. Orzeꞌ Bed gua nu reñ yum. Gazeꞌ nu mniiy lom nu cueꞌ ni niim. \v 33 Tees Jesuuz bish cyam bgüiim lo de yu nu rsyaꞌ lom. Orzeꞌ fert mniim lo Bed. Orzeꞌ nam: \p ―¡Bruu chu lo̱ ii nuras! Gun shcab nir wasaap ñi shcab ni Ñgyoozh, sinu shcab nir, ndeꞌ shcab ni mbecy ziꞌl ―nam. \p \v 34 Orzeꞌ bredz mi dela mbecy nu de yu nu rsyaꞌ lom. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Benu ca na mbecy rlagy yu gac yu mbecy nu rsyaꞌ lo, orzeꞌ rlagy ñi cueꞌ gyicy cuen yu coz nu rlagy ub yu. Nunu rlagy ñi shet ic yu nu gzac ziy nu nac ya̱. Orzeꞌ rlagy ñi gyicy yu gal nu rlagya̱. \v 35 Gun yu nu rlagy co nap ub, yu zeꞌ gnit loy. Tees yu nu nit lo nu nac ya̱, nunu nu nac riidz nu sac nu bruu lo Ñgyoozh, yu zeꞌ yu nu rishli gruu mbañ. \v 36 Gun ¿la rusub ni mbecy benu gyicy yu gan dela coz nu yuꞌ gyishlombecy tees lardooy duneꞌñ? \v 37 Nunu ¿la coz gac cyish mbecy nu gyad lardooy? \v 38 Tees cyu ziꞌl mbecy nu gat lo nu nac ya̱ nunu gat lo gaꞌy nu nac de riidz nu rne̱e̱ lo rgüii la mbecy nu wagyicy paa ni Ñgyoozh nunu de mbecy cyi nu yuꞌ na, orzeꞌ niꞌ ya̱, biñ nu byac mbecy, gat lo̱ nu nac de yu zeꞌ ornu shuub dzi nu yapa̱ nu gyel lily ni uza̱ gal nu de anc yon ―nam. \c 9 \p \v 1 Orzeꞌ naꞌ Jesuuz rab mi dey: \p ―Ya̱ rishli rne̱e̱ lo der nu yuꞌ ca na mbecy nu yuꞌ ii na la nu wat dey gal zac la dey nu cyid gyel gubier ni Ñgyoozh, nunu gabe nu dzi coz ily gac ―nam. \s1 Bdza nu na Jesuuz \p \v 2 Ornu bded tub shuup dzi, orzeꞌ Jesuuz gua nu reñ mi Bed, nu Santiag, nu Waa. Orzeꞌ gup mi too tub bicy gya num dey. Orzeꞌ zeꞌ bdza nu nam lo dey. \v 3 Shab mi byaryal ñi. Tonaꞌ la byacaacy ñi. Caacy zir ñi byac ñi gazeꞌ nu caacy nu ricy de lo la yashtily nu yuꞌ gyishlombecy. \v 4 Orzeꞌ zeꞌ bruu zac Elías nu Moisees lo rgüii la de yu nu rsyaꞌ lom. Orzeꞌ bee dey riidz nu Jesuuz. \v 5 Orzeꞌ na Bed rab yu Jesuuz: \p ―Masht, ¡dzi ga nap nu yu̱ꞌ de̱ ii! Na za̱a̱ de̱ chon ramad ni der: tub par ru nu tuubaꞌ par Moisees nu tuubaꞌ par Elías ―nay. \p \v 6 Ni mniiy, gun wagad lagy yu coz nu niiy, gun tonaꞌ la gudzib dey. \v 7 Orzeꞌ bruu zac tub za psoow ñi dey. Nunu lat za zeꞌ zaab tiꞌ mbecy. Orzeꞌ nam: \p ―Mi ii iꞌña̱ nu tonaꞌ la rca̱. Bzuub gyidag der nim ―nam. \p \v 8 Orzeꞌ sij ziꞌl ornu briꞌ lo dey wansacaꞌ dey cyuꞌ zir mbecy. Zeꞌ Jesuuz ziꞌl bzaac dey. \p \v 9 Gazeꞌ nu gush nez num dey bet mi par gyiꞌ bicy zeꞌ. Na lat nu ya num dey, orzeꞌ pcach mi ruꞌ dey nu cueꞌ nii dey lo ni tub la mbecy de coz nu bzaac yu. Sinu gal ornu gyabañ Jesuuz, biñ nu byac mbecy, gazeꞌ nu nii dey. \v 10 Orzeꞌ bicy yac dey pcach ruꞌ dey. Tees bdugyiꞌ dey lo losaꞌy lac yaruu nu gyabañ mi zeꞌ. \v 11 Orzeꞌ na dey rab yum: \p ―¿Lagu de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh rniiy nu Elías rlagy ñi cyid yu loga la? Gazeꞌ nu cyid Mesías, biñ nu ca lo cuen nu co mbañ mbecy ―na dey. \p \v 12 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―Laab rlagy ñi cyid Elías loga nu gzu nap yu dela coz. Nunu bi cañ nu ya̱, biñ nu byac mbecy, rlagy ñi gzac zi̱ nu zañ lo coz, nunu rlagy ñi gyicy ñgya dey lo̱. \v 13 Tees ya̱ rne̱e̱ lo der nu Elías rishli bi biid yu nunu bicy nu dey yu dela coz a̱ꞌ nap nu mnii too dey nu gyicy nuy yu gal nu bi cañ nu gzac yu ―nam. \s1 Jesuuz bicy yac mi tub yu nguzh nu bicy ni nuras \p \v 14 Na ornu bruꞌñam gyiꞌ bicy zeꞌ, zeꞌ nu byeeñ deꞌ zir de yu nu rsyaꞌ lom, orzeꞌ zeꞌ bzaac mi nu tonaꞌ la mbecy zigy byatublaazh lo de yu zeꞌ. Nunu gazaꞌ de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh yuꞌy zi ro dey riidz nu de yu nu rsyaꞌ lom. \v 15 Na cuanzir nu bzaac dey mi, orzeꞌ za nu la ic dey, nunu bechaꞌ dey lom carer mnii nuy mi ñgyoozh. \v 16 Orzeꞌ nam rab mi de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh: \p ―¿La coz rgugyiꞌ der lo dey? ―nam. \p \v 17 Orzeꞌ brusu tub mbecy lat de mbecy zigy zeꞌ nay rab yum: \p ―Masht, ya̱ yap du̱ iꞌña̱ nu bicy ni nuras lor. Bicy yu nu byagop yu. \v 18 Ca ziꞌl nu shet yaay yu ricy yu nu ricy ñi bi niy. Bdziñ la driib ruꞌy, nunu row yu lay yu, nunu rgyigy yu. Ya̱ mne̱e̱ lo de yu nu rsyaꞌ lor nu co chu dey yu, tees wangac ni dey ―nay. \p \v 19 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―¡A̱ der mbecy nu yuꞌ na! Dzi ga wagyicy cup der consuel lo̱. ¿Laꞌ zir be tiem rlagy ñi chesa̱ du̱ der? ¿Laꞌ zir be tiem rlagy ñi nu gagye̱ lo der? Da nu der yu nguzh rat zeꞌ lo̱ ―nam. \p \v 20 Gazeꞌ nu gua nu dey yu nguzh zeꞌ lom. Orzeꞌ ornu bzaac yu Jesuuz, orzeꞌ lueg la bicy nuras zeꞌ nu bicy ñi bi niy. Wes saa lay rdudub lay mbish yu. Nunu driib bdziñ ruꞌy. \v 21 Gazeꞌ nu na Jesuuz rab mi uz yu: \p ―¿La be la tiem rac nu ni rzac yu? ―nam. \p Orzeꞌ nay rab yum: \p ―Nese miiñ lay ni rzac yu. \v 22 Nunu zaab cyaꞌ la rshes saa nuras yu lo boo nunu rshet lag yuy lo nis par nu cut yuy. Tees benu gac gyicy ru la ñuu nur yu, gushni ñuu lagy de̱. Blocyuub de̱ benu gac ―nay. \p \v 23 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi yu: \p ―Yadaꞌ nu naꞌr: “Benu gac”, naꞌr. Dela coz gac gyicya̱ du̱ yu nu ricy cup consuel ―nam. \p \v 24 Orzeꞌ lueg la brish ti uz yu nguzh zeꞌ. Orzeꞌ nay: \p ―Ya̱ ricy cupa̱ consuel lor. Nunu blocyuub ya̱ nu gyicy cup zira̱ consuel ―nay. \p \v 25 Orzeꞌ ornu Jesuuz bzaac mi nu byatublaazh de mbecy zigy lom, gazeꞌ nu rdzaꞌm ni nuras zeꞌ. Orzeꞌ nam rab mi yu: \p ―Nuras nu ricy go̱ꞌ nunu nu ricy gop, ya̱ ricya̱ mandaar lor nu bruu chu loy ii. Nunu cueꞌ gaꞌ cush cyar cyid ru loy ―nam. \p \v 26 Orzeꞌ brish ti nuras zeꞌ, nunu bicy yu nu tonaꞌ la bi ily bicy ñi ni yu nguzh zeꞌ. Gazeꞌ nu bruu chuy. Bya añ la yu nguzh zeꞌ bzeeñ yu gal mnii la de mbecy nu gut yu. \v 27 Tees Jesuuz bduꞌ yaam yaay bles sum yu. Orzeꞌ wes suy. \p \v 28 Despuees ornu Jesuuz brim yuꞌ, gazeꞌ nu de yu nu rsyaꞌ lom bdugyiꞌ reñ la dey lom. Orzeꞌ na dey: \p ―¿Lagu wangac loo chu̱ de nuras zeꞌ? ―na dey. \p \v 29 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Nuras nu ni na wac ruu chuy i ziꞌl, sinu rlagy ñi cyiñ mbecy lo Ñgyoozh nunu rlagy ñi nu ca dey ni ub yu nu cueꞌ goy gyit lat nu zu bich dey nu nac Ñgyoozh. Orzeꞌ gazeꞌ nu gac co chu dey nuras zeꞌ ―nam. \s1 Jesuuz mnii gaꞌm tuubaꞌ tir nu cut mbecy mi \p \v 30 Gazeꞌ nu bruum lugaar zeꞌ gusam dela lo yu ni Galilea, nunu wangalagy mi nu gad lagy mbecy ca chesam, \v 31 gun blyuum ni de yu nu rsyaꞌ lom. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Ya̱, biñ nu byac mbecy, guꞌ dey ya̱ yaa de mbecy. Orzeꞌ cut dey ya̱. Tees nu zaꞌ dzi chon gyabaña̱ ―nam. \p \v 32 Tees wangyet lag dey cuen lac yaruu riidz zeꞌ. Nunu gudzib dey nu cugyiꞌy lom. \s1 Cyu gac mbecy nu gya zir zu \p \v 33 Gazeꞌ nu brim gyedz Capernaum. Ornu guꞌm nañ yuꞌ, orzeꞌ bdugyiꞌm lo dey. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿La ridz ro der nu losaꞌr ornu yap na nez? ―nam. \p \v 34 Tees wannii la dey gun gyernez bee dey riidz nu losaꞌy nu ca na dey gac yu yu nu gya zir zu. \v 35 Gazeꞌ nu gusub mi nunu bredz mi zaꞌ trocyup laa dey. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Benu ca na mbecy rlagy yu gac yu yu nu gya zir zu, orzeꞌ rlagy ñi gyicy yu nu nac yu mbecy nu wagyicy ñi presis nunu gyicy yu de coz nu rlagy dela losaꞌy ―nam. \p \v 36 Orzeꞌ bduꞌ yaam tub yu nguzh miꞌ. Bzum yu lat dey. Gazeꞌ nu bri yaam yu. \v 37 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Cyu ziꞌl yu nu shet ic nu gac yu tub yu nu na gal na yu nguzh miꞌ ii nu nac ya̱, orzeꞌ niꞌ ziꞌl shet ic yu nu gac nuy ya̱. Nunu yu nu shet ic nu gac nu ya̱, walab ne̱ ya̱ ziꞌl shet ic yu, sinu niꞌ shet ic yu ni biñ nu bzuu nez ya̱ ―nam. \s1 Yu nu wacha contr nin, yu zeꞌ yu nu rza faboor ni den \p \v 38 Orzeꞌ na Waa rab yum: \p ―Masht, de̱ ya̱ bzaac de̱ tub mbecy bloo chuy nuras nu nac rishbeey nu bruu lor, tees mne̱e̱ de̱ nu cueꞌ nu ni gyicy yu gun wachesa nuy de ub na ―nay. \p \v 39 Orzeꞌ na Jesuuz: \p ―Cue ca der niy, gun sac ni tub la mbecy nu gyicy nusuriidz nu nac rishbeey nu bruu lo̱, se lueg la gac shiñ niiy ne̱. \v 40 Gun yu nu wacha contr nin, yu zeꞌ yu nu rza faboor ni den. \v 41 Nunu cyu ziꞌl mbecy nu cuic mas ñuu tub taz nis goꞌ der nu nac ru ne̱, biñ nu ca lo cuen nu co mbañ mbecy, rishli rne̱e̱ lo der nu yu zeꞌ segur la gyad iy ―nam―. \s1 Cueꞌ lyuu mbecy ni losaꞌy nu gyicy yu cyi \p \v 42 ’Cyu ziꞌl yu nu gyicy nu gnu yu nu na gal na tub yu nguzh nu ricy cup consuel lo̱, nap zir benu cyiigy dey tub gyitaꞌ ily nu rdugu yeñ yu. Gazeꞌ nu shet lag dey yu lo nisyudoo par nu gat yu. \v 43 Benu tub yaar gyicy ñi nu gnur, nap zir pcyug ñi, gun nap zir nu gzur nu tuꞌnc yaar gazeꞌ nu gyar gabily nu rup laa yaar lo gyi nu rila wayu. \v 44 Lugaar zeꞌ wat byaꞌ nunu rila wayu gyi. \v 45 Nunu benu gyiꞌr gyicy ñi nu gnur, nap zir pcyug ñi, gun nap zir nu gzur nu tuꞌnc tub gyiꞌr, gazeꞌ nu gyet lag ru gabily nu rup laa gyiꞌr lo gyi nu rila wayu. \v 46 Lugaar zeꞌ wat byaꞌ nunu rila wayu gyi. \v 47 Nunu benu tub urlor gyicy ñi nu gnur, orzeꞌ cor ñii, gun nap zir nu chuꞌr zeꞌ nu riib ic Ñgyoozh nu tub zi urlor, gazeꞌ nu gyet lag ru gabily nu rup laa urlor. \v 48 Lugaar zeꞌ nu wat byaꞌ nunu rila wayu gyi. \p \v 49 ’Gun dela mbecy go gyi too dey gal nu ricy zed nu rgoñ too la coz. \v 50 Tees benu zed ruu nu riꞌ niñ, orzeꞌ wacyiiñ ñi. Cueꞌ zaan der nu ruu nu riꞌ ni zed zeꞌ nañ lardoo der. Nunu nu gyel ri zu guꞌ der nu losaꞌr ―nam. \c 10 \s1 ¿A gac zaan losaꞌ mbecy? \p \v 1 Orzeꞌ bruu Jesuuz Capernaum zam lo de yu nu la Judea nunu lo de yu nu ri tub laꞌ gaꞌ dzu gyoow Jordaang. Orzeꞌ tonaꞌ la mbecy zigy byatublaazh dey lom. Gazeꞌ nu blyuum ni dey tuubaꞌ tir laab gal nu nil ricy mi. \v 2 Orzeꞌ bruꞌña la be de mbecy fariseo nu gyicy dey preb mi. Gazeꞌ nu na dey rab yum: \p ―¿A nap zuñ par lo leey ni Moisees nu zaan mbecy mñaay? ―na dey. \p \v 3 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―¿La coz mnii Moisees nu gyicy mbecy? ―nam. \p \v 4 Orzeꞌ na dey: \p ―Moisees bzaan yu nu co mbecy gyicy ni rishbeey. Orzeꞌ cyuu nuy mi ―na dey. \p \v 5 Gazeꞌ nu na Jesuuz: \p ―Moisees ni pcaay leey zeꞌ nu nac nu zed lo der. \v 6 Tees nese nu bzub gyiꞌ gyishlombecy “Ñgyoozh psaꞌ lagy mi tub yu gyeey nu tub biñ mñaa. \v 7 Ndeꞌ nu de yu gyeey zeeñ yu uz yu nunu zeeñ yu ñaay par nu gyatublaazh yu nu mñaay. \v 8 Orzeꞌ lo rup laa dey gyac dey se tub ziꞌl mbecy”, rniiñ. Ndeꞌ nu walabaꞌ cyup dey nac yu, sinu se tub zi dey. \v 9 Nunu ndeꞌ nu ni tub la mbecy wac gyicy yu nu glaꞌ losaꞌ cyup mbecy, benu bi nac dey mbecy nu bicy tublaazh Ñgyoozh ―nam. \p \v 10 Despuees ornu ub zi lam rim nañ yuꞌ nu de yu nu rsyaꞌ lom, orzeꞌ mnii dey lom nu shaal mi riidz zeꞌ. \v 11 Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Cyu ziꞌl la mbecy nu coy gyicy nu zaan yu mñaay, zeꞌ chelaay nu tuubaꞌ biñ mñaa, orzeꞌ yu zeꞌ ricy yu cyi nu wangyicy paay nu mñaa logay. \v 12 Nunu benu biñ mñaa com gyicy nu zaan mi ñgyeem nunu chelaam tuubaꞌ yu gyeey, mi zeꞌ ricy mi cyi nu wangyicy paam nu ñgyee logam ―nam. \s1 Jesuuz bdiiñ mi lo Ñgyoozh ni de yu nguzh miꞌ \p \v 13 Orzeꞌ la be mbecy bruꞌña nu dey de yu nguzh lo Jesuuz nu gal yaam dey. Orzeꞌ de yu nu rsyaꞌ lom rdzaꞌ dey ni de mbecy nu yad nu de yu nguzh zeꞌ. \v 14 Tees ornu bzaac Jesuuz nu rdzaꞌ dey, orzeꞌ wangyuꞌ lagy mi. Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Bzaan der gyechaꞌ de yu nguzh lo̱. Cueꞌ niir lo dey nu ruu chuy, gun lugaar zeꞌ nu riib ic Ñgyoozh, ndeꞌ lugaar nu yuꞌ mbecy nu na gal nu na de yu nguzh ii. \v 15 Ya̱ rishli rne̱e̱ lo der nu yu nu wazaan nu gyub ic Ñgyoozh gal nu ricy de yu nguzh ii, orzeꞌ wac chuꞌy zeꞌ nu riib ic mi ―nam. \p \v 16 Gazeꞌ nu bduꞌ yaam de yu nguzh zeꞌ. Bri yaam yu. Bdiiñ mi lo Ñgyoozh niy. \s1 Tub mbecy guaniꞌñ guay lo Jesuuz \p \v 17 Lat nu rash nez Jesuuz zam, bruꞌña tub mbecy gusu tib yu lom. Orzeꞌ nay rab yum: \p ―Masht nap, ¿la ñuu coz rlagy ñi nu gyicya̱ par nu cui mbaña̱ tub la? ―nay. \p \v 18 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi yu: \p ―¿La gu rnii gaꞌ ru nu nap ya̱? Se cyuꞌ zir nu nap sinu tub zi la Ñgyoozh. \v 19 Ru rad lagy ru de coz nu rcaa Ñgyoozh de mbecy nu gyicy yac dey. Cueꞌ cut ru losaꞌr. Cueꞌ gal ru mbecy nu wanchelaar. Cueꞌ gyicy ru gubaan. Cueꞌ riib ru gyidza too losaꞌr. Cueꞌ gyicy ru gan tiñ nu nac gyel rguu. Pca lagy lo uz ru nunu pca lagy lo ñaar ―nam. \p \v 20 Orzeꞌ mbecy zeꞌ nay rab yum: \p ―Tees masht, dela ndeꞌ bi bicy yaca̱ ñii nese miiñ la ―nay. \p \v 21 Gazeꞌ nu Jesuuz bgüiim loy nunu pcam yu. Orzeꞌ nam rab mi yu: \p ―Ru ricy falt tub coz nir. Yaa cut ru dela coz nu yuꞌ nir. Gazeꞌ nu tiñ zeꞌ cuic ru ni de mbecy zi. Orzeꞌ gyibaa gyad gyel nap nir. Nunu cyid ru cyid car icha̱ ―nam. \p \v 22 Tees ornu güeñ mbecy zeꞌ nu ni mnii Jesuuz, orzeꞌ byashni bgüiiy. Orzeꞌ gush nez yu yay, gun tonaꞌ la yuꞌ gyel nap niy. \v 23 Orzeꞌ Jesuuz bgüiim dub yub la lom. Gazeꞌ nu naꞌm rab mi de yu nu rsyaꞌ lom: \p ―¡Dzi ga biigy nu chuꞌ mbecy guaniꞌñ lat de mbecy nu riib ic Ñgyoozh! ―nam. \p \v 24 Ornu de yu nu rsyaꞌ lom güeñ dey nu ni mniim, za nu la ic dey. Gazeꞌ nu naꞌm rab mi dey: \p ―¡Tonaꞌ la biigy nu chuꞌ mbecy lat de mbecy nu riib ic Ñgyoozh! \v 25 A̱ꞌ biigy zir ded tub camey gyeegy gyiꞌ tub gyishtiib gazeꞌ nu chuꞌ tub mbecy guaniꞌñ lat de mbecy nu riib ic Ñgyoozh ―nam. \p \v 26 Orzeꞌ dzi zir za nu ic de yu nu rsyaꞌ lom. Gazeꞌ nu na dey: \p ―Benu ni, ¿cyu gac gruu mbañ beni? ―na dey. \p \v 27 Orzeꞌ Jesuuz bgüiim lo dey. Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Par de mbecy ndeꞌ coz nu rila wac, tees par Ñgyoozh walab ni, gun Ñgyoozh gac gyicy mi dela coz ―nam. \p \v 28 Orzeꞌ na Bed rab yum: \p ―Zeꞌ de̱ ya̱ bzeeñ de̱ dela coz nu yuꞌ ne̱ de̱ nu yap ca̱ de̱ ich ru ―nay. \p \v 29 Orzeꞌ na gaꞌ Jesuuz: \p ―Ya̱ rishli rne̱e̱ lo der nu dela de yu nu bzeeñ yuꞌ, yu nu bzeeñ bicy, yu nu bzeeñ zan, yu nu bzeeñ ñaa, yu nu bzeeñ uz, yu nu bzeeñ iꞌñ, yu nu bzeeñ yu ni nu nac ya̱ nunu nu nac de riidz nu sac nu bruu lo Ñgyoozh, \v 30 orzeꞌ sac ni tub la dey zeꞌ nu wayicy yu gan mas tub gaaynal tir sheñ zir de coz zeꞌ gyishlombecy ii. Dey zeꞌ gyicy yu gan mas tub gaaynal tir sheñ zir de yuꞌy, bicy yu, zan yu, ñaay, iꞌñ yu, yu niy, nunu niꞌ gyicy yu gan nu gzac ziy. Nunu tiem nu yad par lo gad nu cui mbañ dey tub la. \v 31 Tees zigy de mbecy nu gya zir zu na, dey zeꞌ gyac yu mbecy nu gash zir zu par lo. Zeꞌ zigy mbecy nu gash zir zu na, de yu zeꞌ gac dey yu nu gya zir zu par lo ―nam. \s1 Mnii gaꞌ Jesuuz nu cut mbecy mi \p \v 32 Orzeꞌ Jesuuz rcam zam par Jerusaleeng. Ub mi zub lom. Zeꞌ par ich mi zaab de yu nu rsyaꞌ lom. Za nu la ic dey nunu rdzib dey lat nu za cay ich mi. Orzeꞌ gua nu reñ mi de trocyup de yu nu bloo sum zeꞌ. Gazeꞌ nu brugyiꞌ rniim lo dey de coz nu gzac mi. \v 33 Orzeꞌ nam: \p ―De ru rzac der nu na rcan zan par Jerusaleeng. Orzeꞌ zeꞌ guꞌ dey ya̱, biñ nu byac mbecy, yaa de uz zub lo, nu yaa de mbecy nu rlyuu leey nu bzeeñ Moisees. Nii dey nu rlagy ñi nu gata̱ nu yuꞌ falt ne̱. Gazeꞌ nu guꞌ dey ya̱ yaa de mbecy yad. \v 34 Orzeꞌ gubdzaa dey ya̱, nunu coo yeñ dey lo̱, nunu gaaz dey ya̱ nu cuart. Gazeꞌ nu cut dey ya̱. Tees dzi chon gyabaña̱ ―nam. \s1 Santiag nu Waa bdiiñ dey tub faboor lo Jesuuz \p \v 35 Orzeꞌ bechaꞌ Waa nu Santiag, de iꞌñ Zebedeo lom. Gazeꞌ nu na dey rab yum: \p ―Masht, de̱ ya̱ rlagy de̱ nu gyicy ru ca na coz nu diñ de̱ lor ―na dey. \p \v 36 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―¿La coz rlagy der gyicya̱ du̱ ru? ―nam. \p \v 37 Gazeꞌ nu na dey rab yum: \p ―Bicy ñuu nu zub de̱ cuit ru zeꞌ nu gzub ru nu gyel lily nir: tub de̱ par yaa beer, zeꞌ tuubaꞌ de̱ par yaa reg ru ―na dey. \p \v 38 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―De ru wagad lagy der la coz rgyiiñ ru. ¿A gagye der gzuub ruꞌr taz nu gzub dey ru̱ꞌ? Nunu ¿a gagye der ded ru gyoow nu ya̱ deda̱? ―nam. \p \v 39 Orzeꞌ na dey: \p ―Gagye̱ de̱ ―nay. \p Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Rishli gaal zuub ruꞌ der taz nu ya̱ zuub ru̱ꞌ nunu ded der gyoow nu ya̱ deda̱. \v 40 Tees par nu gzuub der par yaa be̱e̱ o par yaa rega̱, ndeꞌ walab cuen ne̱ ya̱ nu ni gyicya̱ du̱ der; sinu de lugaar zeꞌ, ndeꞌ par de yu nu pcui Ñgyoozh ―nam. \p \v 41 Na ornu güeñ zaꞌ tii gaꞌ de yu nu rsyaꞌ lom zeꞌ, orzeꞌ bdzaꞌ dey ni Santiag nu ni Waa. \v 42 Orzeꞌ Jesuuz bredz mi dey. Gazeꞌ nu nam: \p ―De ru rad lagy der nu de mbecy nu ricy gyel gubier ni reñaꞌ lugaar, dzi ricy dey gyel lily niy nu de mbecy shni. De mbecy zub lo zaab ricy lay mandaar dey. \v 43 Tees lat de ru walab ni mod rlagy ñi. Zeꞌ benu ca na der rlagy ru gac ru yu lily, orzeꞌ rlagy ñi nu gyicy ru coz nu rlagy deꞌ zir losaꞌy. \v 44 Nunu benu ca na tub yu nu ri lat der rlagy yu gac yu mbecy zub lo, orzeꞌ rlagy ñi gyicy yu de coz nu galagy ñi ni deꞌ zir losaꞌy. \v 45 Gun ya̱, biñ nu byac mbecy, a̱ꞌ yapa̱ nu gyicy mbecy coz nu rlagya̱, sinu par nu gyicya̱ coz nu rlagy mbecy nunu par nu gata̱, gun grisha̱ nu gruu zigy mbecy lo cashtig ―nam. \s1 Jesuuz bicy yac mi tub mbecy lo caꞌ \p \v 46 Gazeꞌ nu bruꞌña dem tub gyedz nu la Jericó. Ornu bruum Jericó nu de yu nu rsyaꞌ lom nu de mbecy zigy, orzeꞌ gyernez zeꞌ zub tub lo caꞌ rgyiiñ yu gun. Bartimeo lay. Zeꞌ uz yu lay Timeo. \v 47 Ornu güeñ yu nu laab Jesuuz Nazaret rded mi, orzeꞌ brugyiꞌ rbish tiy. Orzeꞌ nay: \p ―¡Jesuuz nez Dabi, gushni ñuu lagy ya̱! ―nay. \p \v 48 Orzeꞌ zigy mbecy bdzaꞌ dey niy, nunu mnii dey nu cueꞌ cush tiy. Tees orzeꞌ rbish ti gaꞌ zir yu. Orzeꞌ nay: \p ―¡Jesuuz nez Dabi, gushni ñuu lagy ya̱! ―nay. \p \v 49 Gazeꞌ nu gusu Jesuuz. Orzeꞌ nam: \p ―Bredz der yu ―nam. \p Gazeꞌ nu bredz dey lo caꞌ zeꞌ. Orzeꞌ na dey rab yuy: \p ―Briic baloor. Wes su gun rbedz mi ru ―na dey. \p \v 50 Orzeꞌ gush za laay shab yu par ich yu. Wes suy carer zay lo Jesuuz. \v 51 Orzeꞌ nam rab mi yu: \p ―¿La coz rlagy ru gyicya̱ du̱ ru? ―nam. \p Orzeꞌ na lo caꞌ zeꞌ rab yum: \p ―Masht, ya̱ rlagya̱ nu zac nap la̱ ―nay. \p \v 52 Orzeꞌ na Jesuuz: \p ―Yaa la ru na gun ru bicy cup ru consuel lo̱. Ndeꞌ nu byac ru ―nam. \p Orzeꞌ laab or la zeꞌ byanap rzac yu nunu za cay ich Jesuuz par nez nu zam. \c 11 \s1 Jesuuz guꞌm Jerusaleeng \p \v 1 Orzeꞌ bruꞌña dey gyiꞌ bicy ni ya Oliva. Bicy zeꞌ, ndeꞌ gaab ga Betfagé nu Betania, cyup gyedz nu ri gaab ga Jerusaleeng. Orzeꞌ Jesuuz bzuu nez mi cyup de yu nu rsyaꞌ lom nu cha ga dey lom. \v 2 Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Gua der gyedz nu ri gal dzu re. Laab chuꞌ la der lat gyedz zeꞌ, orzeꞌ gyap der tub bur feñ ca cuñ ma: bañ nu nigul gyub la mbecy. Orzeꞌ shaagy der ma, cyid nur ma par ii. \v 3 Benu ca na mbecy niiy lo der: “¿Lagu rshaagy der bur zeꞌ?” niiy, orzeꞌ nii der nu “Shuaan na cyiiñ ma nim. Gazeꞌ nu lueg la tush cya gaꞌm ma”, nii der ―nam. \p \v 4 Gazeꞌ nu gush nez dey zay. Byap dey bur feñ zeꞌ ca cuñ ma gyernez, roꞌ ni tub yuꞌ. Gazeꞌ nu pshaagy dey ma. \p \v 5 Orzeꞌ na de mbecy nu yuꞌ lugaar zeꞌ rab yu dey: \p ―¿Lagu rshaagy der bur zeꞌ? ―nay. \p \v 6 Orzeꞌ mnii dey lo mbecy zeꞌ gal nu mnii Jesuuz. Gazeꞌ nu bzaan dey nu cha nu dey bur zeꞌ. \v 7 Orzeꞌ gua nu dey ma lo Jesuuz. Orzeꞌ briib dey shab yu ich bur feñ zeꞌ. Gazeꞌ nu gutib Jesuuz ma. \v 8 Tonaꞌ la zigy mbecy pcuaay shab yu gyernez. Nunu yuꞌ gaꞌ dey pshiꞌñ yu yaa yag nu nash ngush pcuaay gyernez. \v 9 Orzeꞌ dela de mbecy nu zub lo lom nunu dela de mbecy nu zaab par ich mi brugyiꞌ rbishti dey. Orzeꞌ na dey: \p ―¡Dzi ga zily nac ru! ¡Ñgyoozh nac num ru biñ nu bzuu nez mi! \v 10 ¡Ñgyoozh nap ricy num gyel gubier nu yad ni biñ nu bruu lat nez gyitoo bel nin Dabi! ¡Dzi ga zily nac biñ nu gya zir zu! ―na dey. \p \v 11 Ornu guꞌ Jesuuz lat gyedz Jerusaleeng, orzeꞌ guꞌm loliꞌ ni yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh. Orzeꞌ briꞌ lom dutuub la loliꞌ zeꞌ. Orzeꞌ bruum zam par Betania nu de trocyup yu nu bi bloo sum zeꞌ, gun bi gudze. \s1 Jesuuz bzaa lagy mi ni tub ya las \p \v 12 Tuubaꞌ dzi, ornu bruum Betania, orzeꞌ briib nu ran mi. \v 13 Orzeꞌ bzaac mi tub ya las zub ñi zet. Taꞌ lyag niñ. Gazeꞌ nu gua güiim ben a wad uugy niñ gom. Tees ornu bruꞌñam looñ se la la coz byap mi. Nomaas lyag ziꞌl taꞌ niñ, gun walab tiem nu rbic ñi uugy. \v 14 Orzeꞌ nam rab mi ñii: \p ―¡Laab ru rila wowaꞌ mbecy uugy nir! ―nam. \p Nunu güeñ de yu nu rsyaꞌ lom nu ni mniim. \s1 Jesuuz guꞌm loliꞌ ni yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh \p \v 15 Gazeꞌ nu brim Jerusaleeng. Orzeꞌ guꞌ gaꞌm loliꞌ ni yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh brugyiꞌ rboom de yu nu nguaa rut gal nu de yu nu rzii nañ yuꞌ zeꞌ. Nunu ptush cyam mez ni de yu nu rtich tiñ. Nunu ptush cya gaꞌm yashily ni de yu nu rut begy. \v 16 Nunu wansaanaꞌm nu chesa nu mbecy la coz loliꞌ ni yuꞌ zeꞌ. \v 17 Blyuum ni de mbecy. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Ñgyoozh nam lat riidz nim: “Yuꞌ ne̱ gruu lañ yuꞌ nu gnii nu de lo la mbecy ya̱”, nam. Zeꞌ de ru ricy der nu nañ gal nu na tub blyuu ni gubaan ―nam. \p \v 18 Orzeꞌ güeñ de uz zub lo nu de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh. Orzeꞌ brugyiꞌ nu ryub dey tub mod nu cut dey mi, gun rdzib dey lom, gun dela de mbecy zigy za nu ic dey de coz nu rlyuum. \v 19 Tees or becheñ, orzeꞌ bruu gaꞌ Jesuuz gal nu de yu nu rsyaꞌ lom Jerusaleeng. \p \v 20 Na or bzaꞌ yu tuubaꞌ dzi bdedaꞌ dey lo ya las zeꞌ. Bzaac dey nu guwach ñi gashtal lyu lañ. \v 21 Orzeꞌ byezaꞌ lagy Bed coz nu mnii Jesuuz. Gazeꞌ nu nay rab yum: \p ―Masht, ¡güii la! Guwach ya las nu bzaa lagy ru ni re ―nay. \p \v 22 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Bicy cup der consuel lo Ñgyoozh. \v 23 Ya̱ rishli rne̱e̱ lo der nu cyu ziꞌl mbecy nu nii lo bicy ii: “Bruu chu. Gua gyet lag ru lo nisyudoo”, niiy, nunu cueꞌ gyicy cyup ic yu sinu gyicy cup yu consuel nu gac coz nu niiy, orzeꞌ gac ñii. \v 24 Ndeꞌ nu ya̱ rne̱e̱ lo der nu la ziꞌl coz nu cyiñ der ornu rnii nu der Ñgyoozh, bicy cup der consuel nu gad ñi, gun orzeꞌ gad ñi. \v 25 Nunu lat nu zu der rnii nu der Ñgyoozh, bicy sulagy der ni losaꞌr benu rzi lagy ru loy, gun orzeꞌ niꞌ Ñgyoozh, uz der nu zub gyibaa, gyicy sulagy mi de coz a̱ꞌ nap nu ricy der. \v 26 Tees benu de ru wayicy sulagy der ni losaꞌr, niꞌ Ñgyoozh uz der nu zub gyibaa wayicy sulagy mi de coz a̱ꞌ nap nu ricy der ―nam. \s1 De mbecy bdugyiꞌy lo Jesuuz ca bloom rishbeey \p \v 27 Gazeꞌ nu brii gaꞌm Jerusaleeng. Lat nu rded mi loliꞌ ni yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh, de uz zub lo gal nu de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh nu de yu bel ni de mbecy Israeel bruꞌña dey lom. \v 28 Orzeꞌ na dey rab yum: \p ―¿La na rishbeey ricy cup ru nu ricy ru de coz ii? ¿Cyu briic rishbeey nu ni ricy ru? ―na dey. \p \v 29 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―Niꞌ ya̱ dugyiꞌ tub coz lo der. Benu tush cya der ñii, orzeꞌ niꞌ ya̱ ne̱e̱ lo der nu la na rishbeey ricy cupa̱ nu ricya̱ de coz ii. \v 30 ¿Cyu bzuu nez Waa nu biid yu nu briib nis yu mbecy? ¿A Ñgyoozh bzuu nez mi yu uti mbecy? \p \v 31 Gazeꞌ nu brugyiꞌ ro dey riidz nu losaꞌy yuꞌy. Orzeꞌ na dey: \p ―Benu niin nu Ñgyoozh bzuu nez mi yu biid yu, orzeꞌ nii Jesuuz gab yu de ub na: “Zeꞌ ¿lagu wancheña lagy der de riidz nu mniiy, beni?”, gniiy. \v 32 Tees wac niin nu mbecy bzuu nez yuy biid yu ―na dey. \p Ni mnii dey, gun rdzib dey lo mbecy, gun dela mbecy bicy dey Waa par tub yu nu rishli rnii por cuen ni Ñgyoozh. \v 33 Orzeꞌ na dey rab yu Jesuuz: \p ―Wagad lagy de̱ ―na dey. \p Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―Niꞌ ya̱ wane̱e̱ lo der la na rishbeey ricy cupa̱ nu ricya̱ de coz ii ―nam. \c 12 \s1 Riidz tiily ni moz a̱ꞌ nap \p \v 1 Orzeꞌ brugyiꞌ rnii Jesuuz lo de mbecy nu riidz tiily. Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Tub mbecy mnuuz yu tub nac lyucy urbyay. Bduꞌy loꞌ dub yub la ruꞌñ. Orzeꞌ bzaay tub zo nu dushi̱i̱ de urbyay zeꞌ. Nunu bzaay tub zeꞌ nu gya bzuub yu tub yuꞌ nu bduñañ. Gazeꞌ nu bzeeñ yuñ yaa mbecy nu nuuz dey coz cyaal. Gazeꞌ nu gush nez yu zay tub lugaar zet. \v 2 Na ornu byap tiem nu dulag urbyay zeꞌ na, orzeꞌ bzuu nez yu tub moz lo de yu nu mnuuz coz cyaal zeꞌ par nu cha gyiy ca na de coz nu bruu lo de lyucy zeꞌ nu bdugyiy. \v 3 Tees de yu zeꞌ bduꞌ yaa dey moz zeꞌ bgaaz dey yu, nunu se la la briic dey niy yay. \v 4 Orzeꞌ yu nu guni lyucy urbyay zeꞌ bzeed yu tuubaꞌ moz, tees niꞌ ziꞌl yu zeꞌ tonaꞌ la shiñ bicy nu dey yu. Pcad güii dey tooy. Orzeꞌ gud güiiy bish cyay. \v 5 Zeꞌ bzeedaꞌ yu nu guni lyucy urbyay zeꞌ tuubaꞌ moz. Orzeꞌ yu zeꞌ biit dey yu. Ga ub ni laa bzeed yu zigy moz, nunu dela dey shiñ bicy nu dey yu. Yuꞌy bgaaz dey yu. Yuꞌy biit dey yu. \p \v 6 ’Sacaꞌ zir mbecy nu rcyiiñ loy. Zeꞌ iꞌñ ziꞌl yu nu dzi rcay zu. Por fi̱i̱ gazeꞌ nu bzeed yu iꞌñ yu. Orzeꞌ mnii tooy: “Ca gaal lagy dey lo iꞌñ na”, mnii tooy. \v 7 Na ornu bruꞌña iꞌñ yu zeꞌ nu nash lyucy urbyay zeꞌ, orzeꞌ na de yu nu mnuuz coz cyaal zeꞌ rab yu losaꞌy: “Yu re gyiyeeñ nuy de gyel nap ni uz yu. Yaa der chan dut nay, gun orzeꞌ gyiyeeñ gyel nap nin”, na dey. \v 8 Orzeꞌ bduꞌ yaa dey yu zeꞌ. Biit yuy. Bloo dey yu lat lyucy urbyay zeꞌ. \p \v 9 ’Na ¿la coz gyicy yu nu guni lyucy urbyay zeꞌ nu de yu nu mnuuz coz cyaal zeꞌ? Chay cut yu dela yu nu mnuuz coz cyaal zeꞌ. Orzeꞌ zeeñ yu lyucy urbyay zeꞌ yaa reñaꞌ moz. \v 10 Walab gaal gabee wacsyaꞌ der riidz ni Ñgyoozh zeꞌ nu rniiñ: \q1 Gyitaꞌ nu mneꞌ de biryu byac ñi gyitaꞌ nu ricy zir ñi presis. \q1 \v 11 Nii tub coz nu ricy Ñgyoozh nunu tonaꞌ la cyit par de ub na, \m rniiñ, ―nam. \p \v 12 Orzeꞌ ngulagy dey nguꞌ yaay mi, gun psaꞌ lagy dey nu loy pcaam ornu mniim riidz tiily zeꞌ. Tees rdzib dey lo de mbecy zigy. Orzeꞌ bruu chu dey lom. Gush nez dey zay. \s1 Riidz ni tiñ nu rteꞌ mbecy por cuen ni gubier \p \v 13 Gazeꞌ nu bzuu nez dey la be mbecy fariseo nu la be mbecy ni Herodes par nu gyicy dey nu gadzam nu riidz gun orzeꞌ gad mod nu cuꞌ zi dey mi. \v 14 Bruꞌña dey lom na. Gazeꞌ nu na dey rab yum: \p ―Masht, de̱ ya̱ rad lagya̱ nu rniir nu rishli. Nunu ru wagyicy cuen ru de coz nu rnii mbecy, gun a̱ꞌ nac ru mbecy nu rcui, sinu rniir mod nu rlagy Ñgyoozh nu chuꞌ den. Mnii lo de̱: ¿A gruu nap ñi nu riib na tiñ nu rbic dey ni César, yu nu riib ic de nasyoong, uti waruu nap ñi? ¿A rish na uti warish na? ―na dey. \p \v 15 Tees Jesuuz gud lagy mi nu nac dey mbecy rzuu lo. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Lagu rzu der caa zeꞌ lo̱? Da nu der tub tiñ güi̱i̱ ―nam. \p \v 16 Gazeꞌ nu gua nu dey tub tiñ lom. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Cyu nab ca lo tiñ ii nunu cyu nu la ca looñ? ―nam. \p Orzeꞌ na dey: \p ―Lo César, yu nu riib ic de nasyoong, gal nu nu lay ―na dey. \p \v 17 Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Beni briic der ni César de coz nu nac niy, nunu briic der ni Ñgyoozh de coz nu nac nim ―nam. \p Orzeꞌ tonaꞌ la za nu ic dey. \s1 Lac mod chuꞌ mbecy ornu bi gut yu \p \v 18 Gazeꞌ nu bruꞌña tub nac mbecy saduceo lom, de yu nu rnii nu wagyabañ de mbecy gut. Orzeꞌ na dey rab yum: \p \v 19 ―Masht, Moisees pcaay par dela den nu benu tub mbecy gat bicy yu nunu zeeñ yu mñaay, zeꞌ sac iꞌñ mi, orzeꞌ yu zeꞌ rlagy ñi chelaay mñaa bicy yu par nu cuic yu iꞌñ mi nu gyac ni bicy yu nu bi gut zeꞌ. Orzeꞌ guul yuy. \v 20 Bzu gagy mbecy nuy bicy yu. Orzeꞌ yu loga la pchelaay. Orzeꞌ gut yu nunu wancuic yu iꞌñ mñaay. \v 21 Orzeꞌ bicy cyup yu zeꞌ pchelaa gaꞌy mi. Zeꞌ gutaꞌy nunu niꞌ ziꞌl wancuic yu iꞌñ mi. Orzeꞌ niꞌ ziꞌl yu chon pchelaa gaꞌy nu biñ mñaa zeꞌ. \v 22 Orzeꞌ niꞌ ziꞌl zaꞌ gagy laa dey pchelaay mi. Tees ni tub la dey wancuic yu iꞌñ mi. Por fi̱i̱ gutaꞌ la biñ mñaa zeꞌ. \v 23 Or shuub dzi nu gyabañaꞌ de mbecy gut, ¿ca na dey zeꞌ gac mñaay biñ mñaa zeꞌ, gun zaꞌ gagy laa dey pchelaay mi? ―na dey. \p \v 24 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi dey: \p ―De ru radza der gun wagyet lag der cuen de coz nu rniiñ lat riidz ni Ñgyoozh. Ni wagad lagy der la na coz nu gac gyicy mi. \v 25 Gun ornu gyabañ de mbecy nu bi gut, orzeꞌ wachelaa gaꞌ dey, sinu chuꞌ dey gal nu yuꞌ de anc nu yuꞌ gyibaa. \v 26 Zeꞌ ni nu gyabañ mbecy, ¿walab gaal wacsyaꞌ der gyicy nu bzeeñ Moisees lac mod mnii nu Ñgyoozh yu ornu mniim lat tub yag nu rca gyi? Orzeꞌ nam rab mi yu: “Ya̱ naca̱ Ñgyoozh ni Abraham, naca̱ Ñgyoozh ni Isaac, nunu naca̱ Ñgyoozh ni Jacob”, nam. \v 27 ¡Gun Ñgyoozh a̱ꞌ nac mi Ñgyoozh ni mbecy nu byaꞌ lo la, sinu nac mi Ñgyoozh ni mbecy nu mbañ, mas bi gut yu! Ndeꞌ nu de ru radza der ―na Jesuuz. \s1 Leey zub lo zir par deꞌ zir leey \p \v 28 Orzeꞌ bruꞌña tub mbecy nu rlyuu leey ni Ñgyoozh. Yu zeꞌ güeñ yu de riidz nu bee Jesuuz nu de mbecy saduceo nunu bduꞌ cuen yu nu nap mniim. Orzeꞌ nay rab yum: \p ―¿Ca na leey ni Ñgyoozh nac ñii leey zub lo zir? ―nay. \p \v 29 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi yu: \p ―Leey nu zub lo zir, ndeꞌ: “De mbecy Israeel nap bzuub gyidag der. Ñgyoozh, Shuaan na, tub zi lam nac mi Ñgyoozh. \v 30 Orzeꞌ pca der Shuaan ru, biñ nu nac Ñgyoozh nir nu dutuub la lardoor, nu dela gyel mbañ nir, nu dutuub la shcab nir, nu dela fers nir.” \v 31 Ndeꞌ nu loga la. Zeꞌ leey cyup ndeꞌ: “Pca der losaꞌr gal nu rcar ub ru.” Sacaꞌ zir leey nu zily zir nac par cyup leey zeꞌ ―na Jesuuz. \p \v 32 Orzeꞌ mbecy zeꞌ nay rab yum: \p ―Rishli, masht, dzi nap mniir nu zu tub zi Ñgyoozh. Sac cyuꞌ zir Ñgyoozh. \v 33 Nunu nu caan Ñgyoozh nu dutuub la lardoon, nu dutuub la shcab nin, nu dela gyel mbañ nin, nu dela fers nin, nunu caan losaꞌn gal nu rcaan ub na. De ndeꞌ ricy zir ñi presis gazeꞌ de gun nu rzaay na lo Ñgyoozh gal nu dela deꞌ zir gun nu ricy na lom ―nay. \p \v 34 Ornu güeñ Jesuuz nu dzi nap mniiy gal nu rnii mbecy nu nap rad lagy, orzeꞌ nam rab mi yu: \p ―Ru walabaꞌ nu dzi ricy falt par nu gyub ic Ñgyoozh ru ―nam. \p Orzeꞌ ni tubaꞌ la mbecy wangash lagy yu nu ngugyiꞌy lom. \s1 Cyu nez nac Mesías \p \v 35 Lat nu blyuu Jesuuz loliꞌ ni yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh, orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Lagu rnii de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh nu Mesías, biñ nu ca lo cuen nu co mbañ mbecy, gruum lat nez Dabi? \v 36 Gun Espiriit Yon ni Ñgyoozh pcaam uub la Dabi nu niiy ornu nay: \q1 Ñgyoozh nam rab mi Shuaan na: \q1 “Gzub ru lugaar ni mbecy nu gya zir zu, par yaa be̱e̱ ii \q1 gashtal gyicy la̱ nu gyicy ru gan losaꞌ yuur”, \m nam, na Dabi. \v 37 Orzeꞌ ub la Dabi mniiy nu nac mi Shuaan yu. ¿Walab gaal gac gruu Mesías lat nez Dabi? ―na Jesuuz. \p Orzeꞌ dela de mbecy zigy yet lagy dey rzuub gyidag yu coz nu rniim. \s1 Jesuuz mniim nu gyicy cuidad dey nu de mbecy fariseo gal nu de mbecy nu rlyuu leey \p \v 38 Lat nu rlyuum ni dey, orzeꞌ nam: \p ―Cuidad der nu de mbecy nu rlyuu leey ni Ñgyoozh. Gun dey re yet lagy dey chesay nu shab duñ yu, nunu yet lagy dey nu rca lagy mbecy loy ornu rnii nu dey yu lat yagyiꞌ. \v 39 Nunu gusht ni dey nu gzub yu lo yashily ni mbecy nu ricy ñi presis nañ yuꞌ nu rsyaꞌ mbecy riidz ni Ñgyoozh, nunu yet lagy dey lugaar ni mbecy lily lat saꞌ. \v 40 Tees rboo dey yuꞌ byud gal nu gyel nap nim. Orzeꞌ par nu rsoow su dey lo de coz a̱ꞌ nap nu ricy nu dey byud zeꞌ, chi rnii nu dey Ñgyoozh. Ndeꞌ nu dey zeꞌ cashtig ily zir gad ni dey ―nam. \s1 Gun nu briic tub byud \p \v 41 Jesuuz zub mi roꞌ ni yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh, gaab zeꞌ nu ca alcansi nu rguꞌ dey gun. Zub mi rgüiim lo de mbecy nu rguꞌ tiñ nañ alcansi zeꞌ. Orzeꞌ zigy de guaniꞌñ nu druꞌña zeꞌ sheñ tiñ rguꞌ dey. \v 42 Orzeꞌ bruꞌña tub byud nu dzi gyel zi zu. Pshet lag mi cyup sentab miꞌ nañ alcansi zeꞌ, tiñ nu dzi a̱ꞌ sac. \v 43 Orzeꞌ bredz Jesuuz de yu nu rsyaꞌ lom. Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Rishli gaal coz ily zir bicy byud re gazeꞌ dela deꞌ zir mbecy nu rguꞌ tiñ nañ alcansi ii. \v 44 Gun dela de guaniꞌñ, de coz nu brusub ziꞌl ni dey briic yu. Zeꞌ byud re gyel zi zum. Briic mi dela tiñ nim. Dela tiñ nu rcyiiñ nim briic mi ―nam rab mi dey. \c 13 \s1 Jesuuz mniim nu dudily yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh \p \v 1 Lat nu druu Jesuuz loliꞌ ni yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh, orzeꞌ na tub yu nu rsyaꞌ lom rab yum: \p ―¡Masht, güii dzi ga coz ily de gyitaꞌ nu gup yuꞌ ii, nunu dzi ga coz ily de yuꞌ ii! ―nay. \p \v 2 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi yu: \p ―¿A rzac ru de yuꞌ ily ii? Tees ii sac ni tub gyitaꞌ nu gyeeñ ñi too losaꞌñ. Delañ dudily ñi ―nam. \s1 Lac mod gad lagy mbecy ornu shuub dzi nu gyaꞌ lo dela coz \p \v 3 Gazeꞌ nu bruum zam too bicy ni ya Oliva, tub laꞌ gaꞌ dzu ni yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh. Na ornu gusub mi na, orzeꞌ Bed, nu Santiag, nu Waa, nu Ndrees, bdugyiꞌ reñ dey lom. Gazeꞌ nu na dey: \p \v 4 ―Mnii lo̱ de̱, ¿gul gac de coz nu mniir zeꞌ? Nunu ¿la na muesht gruu zac ornu gac dela coz zeꞌ? ―na dey. \p \v 5 Orzeꞌ Jesuuz brugyiꞌ rniim lo dey. Gazeꞌ nu nam: \p ―Bzu der cuidad nis guu mbecy der, \v 6 gun tonaꞌ la zigy mbecy gruu zac yu nu gash yu nu la̱. “Ya̱ Mesías, biñ nu ca lo cuen nu co mbañ mbecy”, niiy. Orzeꞌ gyicy yu nu tonaꞌ la zigy mbecy gadza dey. \p \v 7 ’Na ornu gyeñ der nu bi yuꞌ gyel yuu gaab ga gal nu de zeꞌ nu zet, cueꞌ dzib der, gun ndeꞌ coz nu rlagy ñi nu gac. Tees gabee nigul shuub dzi nu gyaꞌ lo dela coz. \v 8 Gun tub nac mbecy chuꞌy gyel yuu nu tub nacaꞌ mbecy. Nunu tub gubier chuꞌy gyel yuu nu tuubaꞌ gubier. Grib duru zañ lugaar. Cyid cubiñ. Tees dela de ndeꞌ nu gzub ziꞌl gyiꞌñ nu gzac zi de mbecy. \p \v 9 ’Tees de ru bzu der cuidad nu ub ru, gun guꞌ dey der yaa de fushtiz. Nunu gaaz dey der nañ de yuꞌ nu rsyaꞌ mbecy riidz ni Ñgyoozh. Nunu cuꞌ cyi dey der lo de mbecy nu riib ic nu lo de rey nu nac ya̱, gun orzeꞌ lyuu der de coz rishli ne̱ lo dey. \v 10 Nunu rlagy ñi nu gyal de riidz nu sac ne̱ lat de lo la nac mbecy anzir nu gyaꞌ lo dela coz. \v 11 Tees ornu cha nu dey der guꞌ dey der yaa de fushtiz, cueꞌ sug ic der lac na riidz nu niir, sinu nii der de riidz nu rbic Espiriit Yon ni Ñgyoozh laab or la zeꞌ, gun riidz nu nii der, ndeꞌ walab riidz ni ub der, sinu riidz nu cuic Espiriit Yon ni Ñgyoozh, nii der. \v 12 Nunu de mbecy cush cyay ich bicy yu gyicy yu nu gat yu. Zeꞌ de mbecy nu yuꞌ iꞌñ cush cyay ich iꞌñ yu. Nunu de yu feñ cush cya dey ich uz yu. Gyicy yu nu gat yu. \v 13 Nunu dela mbecy gazi lagy dey lo der nu nac ya̱. Tees yu nu gagye gashtal gat la, yu zeꞌ yu nu co mbañ Ñgyoozh. \p \v 14 ’Na Dañeel, yu nu mnii por cuen ni Ñgyoozh, bzeeñ yu riidz ni coz bag nu gyicy nu nit lo. Ornu zac der coz bag zeꞌ chuꞌñ zeꞌ nu walab seꞌñ, orzeꞌ de mbecy nu yuꞌ lo yu ni Judea rlagy ñi ruu chu dey chay par logyiꞌ. (Yu nu csyaꞌ de riidz ii rlagy ñi gyet lag yu cuen.) \v 15 Orzeꞌ yu nu zub too yuꞌ, walagy ñi nu gyet yu chuꞌy nañ yuꞌ nu chagyiy coz nu cha nuy. \v 16 Yu nu ricy riiñ lat naa, cueꞌ gaꞌ cush cyay cha gyiy shab yu. \v 17 ¡Tees cuaa de biñ mñaa nu secyi zu! ¡Cuaa de biñ nu rgaagy mdoo tiem zeꞌ! \v 18 Bdiiñ der lo Ñgyoozh nu cueꞌ nu tiem rag shuub dzi nu ruu chu der. \v 19 Gun tiem zeꞌ zac zi zir mbecy gazeꞌ de tiem nu bded, gaal ziꞌl nu bzub gyiꞌ dela coz nu psaꞌ lagy Ñgyoozh. Nunu gzac zi zir dey tiem zeꞌ gazeꞌ deꞌ zir tiem nu yad par lo. \v 20 Nunu benu Ñgyoozh wayicy shub mi tiem zeꞌ, ni tub la mbecy waruu mbañ yu. Tees gyicy shub mi tiem zeꞌ par nu nac de mbecy nim nu bi pcuim. \p \v 21 ’Orzeꞌ benu ca na mbecy niiy lo der: “Güii ii zu Mesías, o güii re rim”, nii dey, cueꞌ cheña lagy der. \v 22 Gun gruu zac mbecy rguu nu niiy nu nac yu Mesías nunu gruu zac mbecy rguu nu niiy nu nac yu mbecy nu rnii por cuen ni Ñgyoozh. Lyuu dey zañ muesht, nunu gyicy dey zañ nusuriidz nu cha nu ic mbecy par nu gad mod nu guu dey mbecy. Mas gashtal de mbecy nu bi pcui Ñgyoozh guu dey benu gac. \v 23 ¡Tees de ru cuidad der! Gun tiem bi bzata̱ ñii lo der. \s1 Cyid Jesuuz, biñ nu byac mbecy, tuubaꞌ tir \p \v 24 ’Na ornu ded tiem nu zac zi de mbecy zeꞌ, orzeꞌ gyet cow lo doo nunu beey wabicaꞌ ma yaa. \v 25 De bel nu taꞌ baa gyet lag ma, nunu de fers nu nash baa cueñ ñii. \v 26 Orzeꞌ despuees ndeꞌ zac dey ya̱, biñ nu byac mbecy, yapa̱ lat za. Zac dey nu gac gyicya̱ coz ily nunu tonaꞌ la lily na̱. \v 27 Gazeꞌ nu zuu neza̱ de anc ne̱ nu cha teꞌy de mbecy nu bi bducui nu yuꞌ gashtal se tap la scyiñ ni gyishlombecy: gash ñi nese zeꞌ nu blaazhaꞌ la nu zet ni gyishlombecy gashtal baa la. \p \v 28 ’Psyaꞌ der mod nu ricy ya las. Ornu bi rgaꞌñ nu driib lyag niñ, orzeꞌ bi neñ der nu bi yad tiem zig. \v 29 Niꞌ ziꞌl mod ornu zac der nu gac dela coz nu mne̱e̱ lo der, orzeꞌ bi neñ der nu ya̱, biñ nu byac mbecy, bi zu̱ la̱ nu yapa̱. \v 30 Ya̱ rishli rne̱e̱ lo der nu de mbecy nu yuꞌ tiem zeꞌ walazh dey gat yu gal gac dela coz zeꞌ. \v 31 Baa nuñ gyishlombecy ii, delañ ded niñ, tees riidz nu ya̱ rne̱e̱, ndeꞌ rila waded niñ. \p \v 32 ’Tees dzi zeꞌ, nu or zeꞌ, se cyu la rad lagy. Ni de anc nu yuꞌ gyibaa, ni ya̱, iꞌñ Ñgyoozh, wagad lagya̱, sinu tub zi la Ñgyoozh, uz den rad lagy mi. \p \v 33 ’Bicy cuidad der. Bzu der altant, gun wagad lagy der gul cyid tiem zeꞌ. \v 34 Dela ndeꞌ nañ gal na tub mbecy nu bi zuu lay nu chay byaj. Anzir nu chay, bduꞌy riiñ yaa de moz niy, nunu tub ga la dey nu tub ga riiñ nu gyicy yu. Orzeꞌ pcaay yu nu rña gyeroꞌ nu zuy altant par ornu griy. \v 35 Ndeꞌ nu ni de ru bzu der altant, gun wagad lagy der gul yapa̱: ti or bi becheñ, ti or guzeel rel, ti or gabee caas ruꞌ zu, ti or zaꞌ yu. Wagad lagy der. \v 36 Cuidad nis gac der gal na tub mbecy nu nas. Wansu lily yu ornu gri shuaan yu. Cuidad der nis ni na der ornu ya̱ yapa̱. \v 37 Nunu coz nu rne̱e̱ lo der, rne̱e̱ lo dela mbecy: nu zu der altant ―na Jesuuz. \c 14 \s1 Mbecy bloo ic dey lac mod cut dey Jesuuz \p \v 1 Ornu ricy falt ruꞌ cyup dzi par nu chuꞌ saꞌ ni Pas, saꞌ nu row dey gyishtily nu sac lebadur, orzeꞌ de uz zub lo nu de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh byub dey tub mod nu shet lag dey Jesuuz pres nu nac gyel rguu, gun orzeꞌ gyicy dey nu gat mi. \v 2 Orzeꞌ na dey rab yu losaꞌy: \p ―Walagy ñi nu shet yaan yu lat saꞌ, gun nis gyach de mbecy ―na dey. \s1 Tub biñ mñaa pcoom asecy too Jesuuz \p \v 3 Lat nu rcyiiñ Jesuuz Betania nañ yuꞌ ni Simo̱o̱, yu nu gurat gyedz nu la lepra, lat nu zub mi lo mez, orzeꞌ bruꞌña tub biñ mñaa nu tub lamet nu byaa nu gyitaꞌ nu la alabastro. Dza laa nañ ñi yuꞌ asecy zguul. Du uub la asecy nu bruu nu tub lo gyish nu la nardo. Tonaꞌ la ñgyup sac ñi. Gazeꞌ nu pcyug mi yeñ lamet zeꞌ. Pcoom asecy zeꞌ too Jesuuz. \v 4 Orzeꞌ yuꞌ mbecy rdzaꞌ dey. Gazeꞌ nu na dey rab yu losaꞌy: \p ―¿Lagu leew la mnit lom asecy zguul re? \v 5 Gun nde ñgyac nsaꞌy ñi ñgyup zir par chon gaaynal tiñ denario. Orzeꞌ tiñ zeꞌ mbic mi ni de mbecy zi ―na dey. \p Nunu rdzaꞌ dey ni biñ mñaa zeꞌ. \p \v 6 Tees Jesuuz nam rab mi dey: \p ―Zaan der. ¿Lagu ricy seed der mi? Mi ii tonaꞌ la nap bicy num ya̱. \v 7 Gun mbecy zi dub laa tiem yuꞌy lat der. La ziꞌl tiem nu galagy der gac gyicy ru coz nap nur dey. Tees ya̱ walab dub laa tiem cyiiña̱ lat der. \v 8 Mi ii ricy mi coz nu rac ricy mi. Driily ga lam asecy cuerp ne̱ gun orzeꞌ zu lily mi ñii anzir nu cach dey ñi. \v 9 Ya̱ rishli rne̱e̱ lo der nu ca ziꞌl lugaar ni gyishlombecy nu shaal dey riidz nu sac nu bruu lo Ñgyoozh, nii gaꞌ dey coz nu bicy nu biñ mñaa ii ya̱ par nu gyezaꞌ lagy mbecy mi ―na Jesuuz. \s1 Judas bish cyay ich Jesuuz \p \v 10 Orzeꞌ Judas Iscariote, tub yu nu bruu lat de trocyup yu nu bloo su Jesuuz, bruuy zeꞌ zay lo de uz zub lo par nu guꞌ dzey mi yaa dey. \v 11 Na ornu güeñ de uz zub lo zeꞌ nu mnii Judas nu ni gyicy yu, orzeꞌ bet lagy dey. Gazeꞌ nu mnii dey nu segur la cyish yu niy. Orzeꞌ Judas byub yu mod nu guꞌ dzey mi yaa dey. \s1 Jesuuz bzeeñ mi mod nu gow nu dey losaꞌy \p \v 12 Dzi loga la ni saꞌ nu row dey gyishtily nu sac lebadur, dzi nu rut dey shily ni saꞌ ni Pas, orzeꞌ na de yu nu rsyaꞌ lom rab yum: \p ―¿Ca rlagy ru nu cha̱ de̱ zu ye̱ coz nu gyicy na che saꞌ ni Pas? ―na dey. \p \v 13 Gazeꞌ nu bzuu nez mi cyup dey. Orzeꞌ nam rab mi yu: \p ―Yaa der lat gyedz. Re dzeel der tub mbecy nu ya nu tub reꞌ nis. Yu zeꞌ cha ca der ich yu. \v 14 Zeꞌ nu chuꞌy nañ yuꞌ, zeꞌ nii der lo shuaan yuꞌ zeꞌ: “Masht nam nu yap tugyi̱ꞌ lor ben ca na cuart zeꞌ nu gow mi gyit nu gyicy mi che ni saꞌ ni Pas nu de̱ ya̱, mbecy nu rsyaꞌ lom”, nii der. \v 15 Gazeꞌ nu yu zeꞌ lyuuy tub cuart ily nu zub gya. Bi nguaa dela coz nu cyiiñ nañ ñi nunu bi zu lily ñii. Zeꞌ zu ye der nu dow den comid ni saꞌ ni Pas ―nam rab mi dey. \p \v 16 Gazeꞌ nu bruu dey zeꞌ ya dey lat gyedz. Guc ñi gal nu mnii Jesuuz. Gazeꞌ nu zeꞌ bzu ye dey comid ni saꞌ ni Pas. \p \v 17 Na ornu becheñ na, orzeꞌ brim nu de trocyup yu nu bloo sum zeꞌ. \v 18 Lat nu zub nu Jesuuz dey lo mez row num dey comid zeꞌ, orzeꞌ nam: \p ―Ya̱ rishli rne̱e̱ lo der nu lo dela der gal nu nguaa der nu row nur ya̱ ii, rusu tub der nu cush cyar icha̱ ―nam. \p \v 19 Orzeꞌ brugyiꞌ ricy shni de yu nu rsyaꞌ lom zeꞌ. Orzeꞌ tub ga la dey brugyiꞌ rgugyiꞌ dey lom. Orzeꞌ nay: \p ―¿Walab gaal ya̱? ―nay. \p \v 20 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Lo trocyup der nu rneꞌr gyishtily nir nañ tub ziꞌl gyaꞌn nu ya̱, grusu tub der nu cush cyar icha̱. \v 21 Gun ya̱, biñ nu byac mbecy, rishli gata̱ gal nu pcaa de yu nu mnii por cuen ni Ñgyoozh. ¡Tees cuaa yu nu cush cya ich ya̱, biñ nu byac mbecy! Nap zir benu cueꞌ ñgyal yu nu ni gyicy zeꞌ ―nam. \p \v 22 Na lat nu gabee nguaa dey row yu gyit, orzeꞌ Jesuuz gush mi tub gyishtily. Orzeꞌ briic mi gras ni Ñgyoozh nu nac ñii. Gazeꞌ nu blew mi ñii briic mi ni dey. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Gush der nii, gun nii cuerp ne̱ ―nam. \p \v 23 Gazeꞌ nu gushaꞌm tub taz nu yuꞌ ñup urbyay. Orzeꞌ briicaꞌm gras ni Ñgyoozh. Gazeꞌ nu briicaꞌm ñi nu goꞌ dela dey. \v 24 Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Nu nii reña̱ nu dushu par nu gruu mbañ zigy mbecy. Nii reña̱ nu bzu nap ñi trat nu bicy nu Ñgyoozh mbecy. \v 25 Ya̱ rishli rne̱e̱ lo der nu rila wado̱ꞌ ga̱ꞌ ñup ni urbyay gal do̱ꞌ la̱ ñup cub zeꞌ nu riib ic Ñgyoozh ―nam. \s1 Jesuuz mniim nu neꞌ Bed mi \p \v 26 Ornu blazh biil num dey tub salmo, gazeꞌ nu bruu num dey yuꞌ zeꞌ za num dey bicy ni ya Oliva. \v 27 Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Dela der checa der nu gyicy cup ru consuel lo̱, gun ni rniiñ lat de riidz ni Ñgyoozh. Orzeꞌ nam: “Ya̱ duta̱ biñ nu rña shily. Orzeꞌ dela shily nim grush las ma”, nam. \v 28 Tees despuees nu gyabaña̱, orzeꞌ ya̱ gya̱ ga̱ lo der par Galilea ―nam. \p \v 29 Orzeꞌ na Bed rab yum: \p ―Mas dela dey checa dey nu gyicy cup dey consuel lor, tees ya̱ rila wayeca̱ ―nay. \p \v 30 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi yu: \p ―Ya̱ rishli rne̱e̱ lor nu laab rel na, anzir nu cuedz ngüel ruꞌ cyup ma, ru chon tir niir nu a̱ꞌ yuꞌ lor ya̱ ―nam. \p \v 31 Tees Bed fert la zuy. Orzeꞌ nay: \p ―Mas gata̱ du̱ ru, tees ya̱ rila wane̱e̱ nu a̱ꞌ yuꞌ lo̱ ru ―nay. \p Orzeꞌ dela dey niꞌ ziꞌl mniiy. \s1 Jesuuz mnii num Ñgyoozh Getsemaní \p \v 32 Orzeꞌ bruu num dey bicy ni ya Oliva za num dey tub lugaar nu la Getsemaní. Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Bzub der ii lat nu ya̱ cha ne̱e̱ du̱ Ñgyoozh ―nam. \p \v 33 Gazeꞌ nu gua nu reñ mi Bed, nu Santiag, nu Waa. Orzeꞌ brugyiꞌ ricy shnim, nunu tonaꞌ la deet rac nañ lardoom. \v 34 Gazeꞌ nu nam rab mi dey: \p ―Ya̱ rlagy la̱ gata̱ nu shni rac nañ lardo̱o̱. Blez der ii, nunu bzu der altant nu ya̱ ―nam. \p \v 35 Gazeꞌ nu gua gaꞌm sñumiiñ par lo. Wes saa tiily mi lo yu. Orzeꞌ mnii num Ñgyoozh ben a wac gyicy mi nu cueꞌ shuub or nu zac zim zeꞌ. \v 36 Gazeꞌ nu nam rab mi Ñgyoozh: \p ―Uza̱, ru gac gyicy ru dela coz. Orzeꞌ bloo chu taz nu rlagy ñi zuub ru̱ꞌ. Tees cueꞌ gac ñii gal nu rlagya̱, sinu gal nu rlagy ru ―nam. \p \v 37 Na ornu bish cyam lo dey, nguaa nas dey. Orzeꞌ nam rab mi Bed: \p ―Simo̱o̱, ¿walab gaal nas ru? ¿Walab gaal ni tub or wangagyeer nzur altant? \v 38 Bzu der altant nunu mnii nu der Ñgyoozh, gun orzeꞌ cueꞌ gyicy de coz cyi gan der. Gun nañ lardoo der rlagy der gyicy ru coz nap, tees cuerp ni der waccyiiñ ñi ―nam. \p \v 39 Gazeꞌ nu guam tuubaꞌ tir mnii num Ñgyoozh gal nu mnii gaꞌ ziꞌl mi nu loga. \v 40 Orzeꞌ bish cya gaꞌm tuubaꞌ tir zam lo dey. Orzeꞌ niꞌ ziꞌl byap mi dey nguaa nas yu, gun rsuun la pcaal dey tantaꞌ nu yeed ñi. Orzeꞌ ni wangash lagy dey nu nii nu dey mi. \v 41 Gazeꞌ nu guam tuubaꞌ tir mnii num Ñgyoozh. Ornu bish cya gaꞌm byaj chon, orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―¿Walab gaal gabee nas ruꞌ der? ¿Walab gaal gabee zu lagy ruꞌ der? Bi bded ni nu gas der na. Na byap or nu ya̱, biñ nu byac mbecy guꞌ dey ya̱ yaa de mbecy cyi. \v 42 Wes su der yaa na, gun bi yad gaab yu nu cush cya icha̱ ―nam. \s1 Za nu dey Jesuuz pres \p \v 43 Lat nu gabee rnii ruꞌm lueg la bruꞌña Judas, tub yu nu bruu lat trocyup yu nu bi bloo sum zeꞌ. Bruꞌñay nu zigy mbecy, nu nuu mandzicy, nu yu nu nuu garot, nu. Yad dey par mandaar ni de yu zub lo ni de uz, nu par mandaar ni de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh, nu par mandaar ni de yu bel ni de mbecy Israeel. \v 44 Zeꞌ Judas, yu nu bish cya ich mi, briic yu tub mod nu gad lagy dey cyu Jesuuz. Anzir bi mniiy: “Yu nu da̱w chit lo zeꞌ, yu zeꞌ ndeꞌ. Bduꞌ yaa der yu nunu nap ña der yu lat nu cha nu der yu”, nay. \p \v 45 Na ornu bruꞌña Judas lo Jesuuz, orzeꞌ bechaꞌy lom. Orzeꞌ nay rab yum: \p ―¡Masht! ―nay. \p Orzeꞌ bdow yu chit lom. \v 46 Orzeꞌ bduꞌ la yaa dey mi nu cha nu dey mi pres. \p \v 47 Tees tub yu nu zu lat zeꞌ bloo zay mandzicy niy nañ gyid yuꞌñ. Orzeꞌ pcyug yu gyidag tub moz ni yu nu riib ic de uz. \v 48 Zeꞌ Jesuuz nam rab mi de mbecy: \p ―¿Lagu yad tub der ya̱ gal nu rza tub dey tub gubaan: nu mandzicy nu garot? \v 49 Gun de dzi la bri̱ blyu̱u̱ ni der loliꞌ ni yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh, nunu wancuꞌ yaa der ya̱ nu ñgya nu der ya̱ pres. Tees ni raac ñi par nu gyuꞌ niñ gal nu bi pca lat riidz ni Ñgyoozh ―nam. \p \v 50 Orzeꞌ dela de yu nu rsyaꞌ lom bzeeñ dey mi, bruu chu dey lom zay. \v 51 Tees tub yu feñ gua cay ich mi. Tub laꞌ li la negy mbish yu. Orzeꞌ bduꞌ yaa gaꞌ dey yu. \v 52 Tees yu zeꞌ bruu za laay nañ negy zeꞌ gush yu carer zay gyid yaagy lay. \s1 Jesuuz zam lo junt zub lo \p \v 53 Gazeꞌ nu gua nu dey Jesuuz lo yu nu riib ic de uz. Zeꞌ byatublaazh dela de uz zub lo, nu de yu bel ni de mbecy Israeel, nu de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh. \v 54 Zeꞌ Bed gua cay ich Jesuuz. Orzeꞌ zet zet ziꞌl zaab yu ich mi gashtal bri lay loliꞌ ni uz nu riib ic zeꞌ. Gal nañ zeꞌ guay zub nuy de yu nu rña zeꞌ bidz nuy dey gyi. \p \v 55 De uz zub lo, nu de yu nu zu riiñ lo junt zub lo byub dey mod nu riib dey cyi too Jesuuz, gun orzeꞌ gad mod nu cut dey mi, tees rila wangad ni tub la mod ni dey. \v 56 Gun zañ mbecy briib dey gyidza toom. Tees walab tub ziꞌl na riidz nu mnii dey. \v 57 Orzeꞌ yuꞌ mbecy wes suy briib yu gyidza toom. Orzeꞌ nay: \p \v 58 ―De̱ ya̱ güeñ de̱ nu nay: “Ya̱ tilya̱ yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh, yuꞌ nu byaa nu yaa mbecy. Orzeꞌ nañ chon dzi shes su̱ tuubaꞌ yuꞌ nu gya nu walab nu yaa mbecy”, nay ―na dey. \p \v 59 Tees mas ni par walab tub ziꞌl na riidz nu rnii dey. \p \v 60 Orzeꞌ yu nu riib ic de uz wes suy lat de mbecy. Gazeꞌ nu nay rab yu Jesuuz: \p ―¿A waniir lagu sac falt nir? ¿La ñuu cyi driib dey ic ru? ―nay. \p \v 61 Tees Jesuuz ri ziꞌl zum. Rila wanii lam. Zeꞌ bdugyiꞌ gaꞌ yu riib ic zeꞌ lom. Orzeꞌ naꞌy rab yum: \p ―¿A ru nac ru Mesías, iꞌñ Ñgyoozh Yon? ―nay. \p \v 62 Orzeꞌ na Jesuuz rab mi yu: \p ―Laab ya̱ ndeꞌ. Nunu ru zac ru ya̱, biñ nu byac mbecy, zuba̱ yaa bee Ñgyoozh, biñ nu rac ricy de lo la coz ily. Nunu gzac der ya̱ yapa̱ lat za ―nam. \p \v 63 Orzeꞌ yu nu riib ic de uz zeꞌ pshaa lay shab yu par nu gabe nu walab seꞌñ mniim. Gazeꞌ nu nay: \p ―¿Laꞌ zir be teshtig rlagy ñi par yu ii? \v 64 De ru güeñ ru nu rzat ziy Ñgyoozh. ¿La ñuu rnii too der? ―nay. \p Orzeꞌ dela dey mniiy nu rlagy ñi gat mi. \p \v 65 Orzeꞌ yuꞌ mbecy brugyiꞌ rcoo yeñ yu lom. Nunu yuꞌ dey psoow yu lom. Gazeꞌ nu bdi dey mi. Orzeꞌ nay rab yum: \p ―¡Briic raso̱o̱! ¿Cyu bdi ru? ―rnii dey. \p Nunu de yu nu rña yuꞌ ni Ñgyoozh briich yaa dey lom. \s1 Bed mneꞌy Jesuuz \p \v 66 Zeꞌ Bed byeeñ yu loliꞌ par gyiꞌ. Orzeꞌ bruꞌña tub criad ni yu riib ic de uz zeꞌ. \v 67 Ornu bzaac ñi Bed zuy rbidz yu gyi, bgüiiñ loy. Gazeꞌ nu nañ rab ñiy: \p ―Niꞌ ru rded nur Jesuuz Nazaret, ¿shiñ? ―nañ. \p \v 68 Tees Bed mniiy nu walab. Orzeꞌ nay: \p ―A̱ꞌ yuꞌ lo̱ ya̱ yu zeꞌ. Ni wagad lagya̱ la coz rniir ―nay. \p Gazeꞌ nu bruuy loliꞌ guay par gyeroꞌ. Orzeꞌ bredz la ngüel. \v 69 Zeꞌ criad zeꞌ bgüiiñ loy tuubaꞌ tir. Gazeꞌ nu brugyiꞌ rniiñ lo de mbecy nu yuꞌ zeꞌ. Orzeꞌ nañ: \p ―Mi re tub biñ nu bruu lat de mbecy zeꞌ ―nañ. \p \v 70 Tees Bed mnii gaꞌy nu walab. Na or guchi gaꞌ sñuu ndeꞌ, zeꞌ, orzeꞌ de yu nu nguaa zeꞌ nay rab yuy: \p ―Wanted la nu ru bruur lat de mbecy zeꞌ, gun ru nac ru mbecy Galilea ―na dey. \p \v 71 Orzeꞌ Bed mniiy nu Ñgyoozh shiñ gyicy num yu benu walab rishli rniiy. Orzeꞌ nay: \p ―¡Ñgyoozh rad lagy mi nu ya̱ a̱ꞌ yuꞌ lo̱ cyu mbecy nu rnii der zeꞌ! ―nay. \p \v 72 Nunu lueg la bredzaꞌ la ngüel ruꞌ cyup ma. Orzeꞌ byezaꞌ la lagy Bed de riidz nu mnii Jesuuz ornu nam: “Anzir cuedz ngüel ruꞌ cyup ma, ru niir nu a̱ꞌ yuꞌ lor ya̱ chon tir”, nam. Byezaꞌ lagy yu ndeꞌ, orzeꞌ brugyiꞌ ruun yu. \c 15 \s1 Jesuuz zum lo Pilato \p \v 1 Laab bzaꞌ yu la tuubaꞌ dzi, de uz zub lo, gal nu de yu bel ni de mbecy Israeel, nu de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh, nu dela de mbecy nu zu riiñ ni junt zub lo byatublaazh dey beey riidz nu la gyicy nu dey Jesuuz. Gazeꞌ nu pcyiig dey mi za nuy mi. Bguꞌ dey mi yaa Poncio Pilato. \v 2 Orzeꞌ na Pilato rab yum: \p ―¿A ru nac ru rey ni de mbecy Israeel? ―nay. \p Orzeꞌ na Jesuuz rab mi yu: \p ―Laab ni gal nu ru mniir ―nam. \p \v 3 Orzeꞌ de uz zub lo zeꞌ briib dey zañ cyi toom. \v 4 Gazeꞌ nu na gaꞌ Pilato rab yum: \p ―¿A wagniir? Güii ñuu la zañ cyi driib dey toor ―nay. \p \v 5 Tees Jesuuz rila wanniim. Orzeꞌ za nu la ic Pilato zuy. \s1 Mnii dey nu Jesuuz rlagy ñi gat mi \p \v 6 Na de ñaꞌn la lat nu rzuꞌ saꞌ ni Pas, orzeꞌ Pilato rlaay tub ga pres, ca ziꞌl na yu nu gnii mbecy nu dulaa. \v 7 Zeꞌ yuꞌ la be mbecy nañ yuꞌ gyiib nu rboo lo lo gubier. De yu zeꞌ biit dey mbecy lat nu guꞌ dey gyel yuu nu bish cyay ich gubier. Lat de mbecy zeꞌ ri tub mbecy nu la Barrabás. \v 8 Orzeꞌ bruꞌña dela de mbecy zigy, nunu mnii dey lo Pilato nu gyicy yu gal nu ricy ziꞌl yu lat saꞌ zeꞌ de ñaꞌn la. \v 9 Orzeꞌ na Pilato rab yu dey: \p ―¿A rlagy der la̱a̱ yu nu nac rey ni de mbecy Israeel? ―nay. \p \v 10 Gun Pilato gud lagy yu nu de uz zub lo bguꞌ dey Jesuuz yaay nu nac gyel saap lagy. \v 11 Tees de uz zub lo zeꞌ bduꞌ dey lagy de mbecy zigy gun orzeꞌ laa dey Barrabás lugaar nu laa dey Jesuuz. \v 12 Orzeꞌ Pilato nay rab yu dey: \p ―Beni, ¿la coz rlagy der gyicy du̱ yu nu rnii der rey ni de mbecy Israeel? ―nay. \p \v 13 Orzeꞌ dub ruꞌ la dey rbish tiy: \p ―¡Cut ruy lo cruuz! ―na dey. \p \v 14 Gazeꞌ nu na Pilato rab yu dey: \p ―¿La ñuu coz a̱ꞌ nap bicy yu? ―nay. \p Tees dzi zir rbish ti dey. Orzeꞌ na dey: \p ―¡Cut ruy lo cruuz! ―na dey. \p \v 15 Gazeꞌ nu blaa Pilato Barrabás, gun rlagy yu ganap lagy de mbecy zigy loy. Orzeꞌ despuees bicy yu mandaar nu gaaz dey Jesuuz. Gazeꞌ nu bguꞌy mi yaa de soldad nu caa dey mi lo cruuz. \p \v 16 Orzeꞌ de soldad gua nu dey mi loliꞌ ni yuꞌ zeꞌ nu riib ic gubier. (Ndeꞌ tub yuꞌ nu la pretorio.) Orzeꞌ zeꞌ bicy tublaazh dey dela de soldad. \v 17 Orzeꞌ bzuu dey mi tub negy bizat. Gazeꞌ nu bel dey ya gyech bzaa dey tub coron nu bri dey toom. \v 18 Gazeꞌ nu brugyiꞌ ricy dey nu rnii nuy mi ñgyoozh: \p ―¡Shnur, rey ni de mbecy Israeel! ―rnii dey. \p \v 19 Nunu rshet dey toom nu tub yagyi, nunu rcoo yeñ dey lom, nunu rzu tib dey lom ricy dey nu dzi rca lagy dey lom. \v 20 Orzeꞌ despuees nu bguu bdzaa dey mi, bloo dey negy bizat nu zu yeñ mi zeꞌ. Orzeꞌ bzuu dey mi laab shab mi. Gazeꞌ nu bruu nu dey mi lugaar zeꞌ, za nu dey mi par nu caay mi lo cruuz. \s1 Pcaa dey Jesuuz lo cruuz \p \v 21 Nez za dey bdzeel yu tub mbecy Cirene nu la Simo̱o̱. Yu zeꞌ uz Alejandro nu Rufo. Bruuy ngush yeed yu. Ornu bdzeel yu de soldad, orzeꞌ por fers la pcaa dey yu nu cha nuy cruuz ni Jesuuz. \p \v 22 Gazeꞌ nu za nu dey mi tub lugaar nu la Gólgota. Ndeꞌ tub riidz nu yaruuñ: Lugaar ni cyug too añ. \v 23 Gazeꞌ nu briic dey ñup urbay nu yuꞌ can nu tub lo asecy nu la mirra goꞌm. Tees wangoꞌm ñii. \v 24 Gazeꞌ nu pcaa dey mi lo cruuz. Orzeꞌ de soldad bloo dey cuen ben ca na dey dugyiy tub ga shab mi. Ni mod bleez dey shab mi. \p \v 25 Tub gyiib gaa or napor pcaa dey mi lo cruuz. \v 26 Lo gyicy cyim pcaa dey: “Rey ni de mbecy Israeel”, pcaa dey. \v 27 Pcaa dey mi lo cruuz nu cyup gubaan, tub yu par yaa beem, zeꞌ tuubaꞌy par yaa reg mi. \v 28 Orzeꞌ byuꞌ niñ gal nu pcaañ lat de riidz ni Ñgyoozh zeꞌ nu rniiñ: “Bicy dey mi par mbecy a̱ꞌ nap”, rniiñ. \p \v 29 Orzeꞌ de mbecy nu rded zeꞌ rguu bdzaa dey mi. Rgyib la ic dey nu gyel rguu bdzaa. Orzeꞌ na dey: \p ―¡Ja̱j! Ru mniir nu nit lor yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh nunu nañ chon dzi shes sur ñii. \v 30 Na bloo mbañ ub ru na. Bet lo cruuz ―na dey. \p \v 31 Niꞌ de yu zub lo ni uz nu de yu nu rlyuu leey ni Ñgyoozh rguu bdzaa dey mi. Rnii zi dey nim nu losaꞌy. Orzeꞌ na dey: \p ―Bloo mbañ yu reñaꞌ mbecy. Tees ub yu wagac co mbañ yu. \v 32 Rlagy ñi nu gyet Mesías, biñ nu nac rey ni de mbecy Israeel, lo cruuz, gun orzeꞌ gzac na nunu cheña lagy na nu laab mi ―na dey. \p Orzeꞌ niꞌ ziꞌl de yu nu ca num lo cruuz rguu bdzaa dey mi. \s1 Gut Jesuuz \p \v 33 Orzeꞌ tub gyiib trocyup or widoo, bet cow dutuub la lo yu gal tub gyiib chon or gudze. Gazeꞌ nu bzu yaa. \v 34 Gazeꞌ nu laab or zeꞌ ye brish ti Jesuuz. Orzeꞌ nam: \p ―Eloi, Eloi, ¿lema sabactani? ―nam. \p Riidz zeꞌ yaruuñ: Ñgyoozh ne̱, Ñgyoozh ne̱, ¿lagu bzaan ru ya̱? \p \v 35 Orzeꞌ la be de mbecy nu yuꞌ zeꞌ, ornu güeñ dey nu brish tim, orzeꞌ na dey: \p ―Güii, yu re rbedz yu Elías, yu nu mnii por cuen ni Ñgyoozh ―na dey. \p \v 36 Orzeꞌ tub mbecy gush yu carer, psal yu tub coz nu chayoꞌ nis lo ñup zii ni urbyay. Gazeꞌ nu bzuub yuñ lo tub yagyi. Briic yuñ goꞌm. Orzeꞌ nay rab yu losaꞌy: \p ―Blez güiin ben a cyid Elías shet yuy lo cruuz ―nay. \p \v 37 Tees Jesuuz brish tim stub nu ye. Orzeꞌ gut mi. \v 38 Gazeꞌ nu negy nu zaab gyeroꞌ ni lugaar yon nañ yuꞌ nu driib zily mbecy Ñgyoozh pshaa la lañ gaal ziꞌl nu gush ñi gal ic lañ gal lo yu la. \v 39 Orzeꞌ yu nu riib ic de soldad, yu nu zu par lo Jesuuz, ornu bzaac yu nu lac gut mi, orzeꞌ nay: \p ―Rishli gaal biñ ii guc mi iꞌñ Ñgyoozh ―nay. \p \v 40 Niꞌ yuꞌ gaꞌ la be biñ mñaa. Zet rgüii dem lo Jesuuz. Lat zeꞌ ri Li, biñ nu bruu Magadán, nu Li ñaa Santiag miꞌ nu See, nu Salomé. \v 41 De mi zeꞌ gua ca dem ich Jesuuz, nunu bzu bich dem nu nac mi lat nu gusam Galilea. De mi zeꞌ nu zigy zir biñ mñaa bruu num mi Galilea bri nu dem mi gal Jerusaleeng. \s1 Pcach dey Jesuuz \p \v 42 Na dzi zeꞌ, ndeꞌ dzi nu zu lily mbecy par saꞌ ni Pas. Ndeꞌ dzi birs anzir sab dzi nu zu lagy mbecy. Orzeꞌ or gudze \v 43 bruꞌña See lo Pilato. Yad nu See yu nu guledz Arimatea. Nac yu tub mbecy lily nu zu riiñ lat junt zub lo. Nunu nac yu tub yu nu rcyish lo lo gyel gubier ni Ñgyoozh. Orzeꞌ See guay lo Pilato bdiiñ yu cuerp ni Jesuuz loy. \v 44 Pilato za nu ic yu nu güeñ yu nu bi gut Jesuuz. Orzeꞌ bredz yu yu nu riib ic de soldad zeꞌ. Orzeꞌ bdugyiꞌy loy ben a bi gut mi. \v 45 Orzeꞌ ornu mnii yu nu riib ic zeꞌ nu bi gut mi, orzeꞌ briic Pilato rishbeey nu cha nu See cuerp nim. \v 46 Orzeꞌ See wiiy tub sab fin. Gazeꞌ nu pshet yu cuerp ni Jesuuz lo cruuz. Gazeꞌ nu ptiish yu sab zeꞌ cuerp nim. Gazeꞌ nu briy mi gyerbaa nu bduguuñ nañ gyitaꞌ. Gazeꞌ nu psoow yu ruꞌ baa zeꞌ nu tub gyitaꞌ ily. \v 47 Li, biñ nu bruu Magadán, nu Li ñaa See bzaac dem zeꞌ nu briy cuerp ni Jesuuz. \c 16 \s1 Jesuuz byabañ mi \p \v 1 Na ornu bded sab, dzi nu rzu lagy mbecy, orzeꞌ Li biñ nu bruu Magadán, nu Li ñaa Santiag, nu Salomé wii dem coz zguul nu cha coo dem cuerp ni Jesuuz. \v 2 Orzeꞌ noming napor, briib ziꞌl doo za dem ruꞌ baa zeꞌ. \v 3 Orzeꞌ lat nu za dem, ro dem riidz nu losaꞌm. Orzeꞌ na dem: \p ―¿Cyu ctuyub gyitaꞌ nu noow ruꞌ baa par nu chuꞌn? ―na dem. \p \v 4 Tees ornu bruꞌña dem ruꞌ baa zeꞌ, bzaac dem nu bi bruu yub gyitaꞌ nu noow ruꞌñ zeꞌ. Zeꞌ ndeꞌ tonaꞌ la gyitaꞌ ily. \v 5 Ornu guꞌ dem nañ gyerbaa zeꞌ, orzeꞌ bzaac dem tub yu feñ zub yu par yaa bee. Zuy tub negy cacy duñ. Orzeꞌ tonaꞌ la gudzib dem. \v 6 Orzeꞌ yu feñ zeꞌ nay rab yu dem: \p ―Cueꞌ dzib der. De ru ryub der Jesuuz biñ nu bruu Nazaret, biñ nu biit dey lo cruuz. Na bi byabañ mi. Sacaꞌm ii. Bgüii der zeꞌ nu bri dey mi. \v 7 Tees gua der gua niir lo de yu nu rsyaꞌ lom nu lo Bed nu bi ya gam lo dey par Galilea. Re zac der mi gal nu mniim ―nay. \p \v 8 Orzeꞌ de mi zeꞌ gush dem carer bruu dem ruꞌ baa zeꞌ yam. Nunu gush la bis nim nu gudzib mi. Ni wannii la dem lo ni tub la mbecy gun gudzib dem. \s1 Jesuuz bruu zac mi lo Li, biñ nu bruu Magadán \p \v 9 Na ornu byabañ Jesuuz noming napor la, nu loga la bruu zac mi lo Li, biñ nu bruu Magadán, biñ nu bloo chum gagy nuras lo. \v 10 Orzeꞌ mi zeꞌ gush nez mi za toom riidz lo deꞌ zir de yu nu gusa nu Jesuuz. Zam lo dey lat nu yuꞌ dey ruun dey nunu ricy shniy. \v 11 Tees ornu güeñ dey nu mnii Li nu byabañ Jesuuz nunu bzaac mim, orzeꞌ wancheña lagy dey. \s1 Jesuuz bruu zacaꞌm lo de yu nu rsyaꞌ lom \p \v 12 Despuees ndeꞌ, orzeꞌ bruu sacaꞌm lo cyup dey lat nu za dey ngush. Reñaꞌ nam byac mi. \v 13 Orzeꞌ bish cya dey gua nii dey lo deꞌ zir de losaꞌy. Tees niꞌ de yu zeꞌ wancheña lagy dey. \s1 Jesuuz bduꞌm riiñ yaa de mbecy nu rsyaꞌ lom \p \v 14 Despuees ndeꞌ, orzeꞌ bruu zac mi lo de trotub yu nu bloo sum zeꞌ lat nu nguaa dey lo mez row yu gyit. Orzeꞌ pshuu num dey nu nac nu wancheña lagy dey nunu bicy cyigy lardoo dey, gun wacheña lagy dey ni de yu nu bzaac nu bi byabañ mi. \v 15 Orzeꞌ nam rab mi dey: \p ―Gua der dutuub la gyishlombecy. Mnii der riidz nu sac nu bruu lo Ñgyoozh lo dela mbecy. \v 16 Yu nu gyicy cup consuel lo de riidz nu sac zeꞌ nunu gzu nis yu, yu zeꞌ gruu mbañ yu. Zeꞌ yu nu wagyicy cup consuel, yu zeꞌ waruu nap yu ornu ri beem niy nu nac cyiy. \v 17 Nunu de yu nu ricy cup consuel gac gyicy dey zañ coz par nu gabe nu laab coz ni Ñgyoozh rnii dey. Nu nac ya̱ co chu dey nuras. Gnii dey riidz reñaꞌ mbecy. \v 18 Benu gan dey bily se la la gzac yu. Nunu mas goꞌ dey benen se la la gyicy nuñ dey. Ornu griib yaa dey mbecy rat, orzeꞌ gyac dey ―nam. \s1 Jesuuz gup mi gyibaa \p \v 19 Orzeꞌ Shuaan na Jesuuz despuees nu mnii num dey, orzeꞌ pshup Ñgyoozh mi gyibaa. Orzeꞌ gusub mi par yaa beem. \v 20 Orzeꞌ de yu zeꞌ bruu dey gusay, pshaal dey de riidz nu sac nu bruu lo Ñgyoozh dela lugaar. Nunu Shuaan na blocyuub mi dey, nunu bicy fert mi de riidz nu rnii dey nu nac de nusuriidz ily nu ricy dey. Ni gac ñii.