\id MRK \h San Marcos \toc1 Dxyiꞌdxyi raꞌ nin bacaꞌh San Marcu xcweenta Jesucristu \toc2 San Marcos \toc3 Mr. \mt1 Dxyiꞌdxyi raꞌ nin bacaꞌh San Marcu xcweenta Jesucristu \c 1 \s1 Baluuꞌyi Jwahn nin ruroꞌbañihsa \r (Mt. 3.1‑12; Lc. 3.1‑9, 15‑17; Jn. 1.19‑28) \p \v 1 Squiiꞌ guzaꞌloh dxyiꞌdxyi cuubi nin naa xcweenta Jesucristu, Lliiꞌn Dxiohs. \v 2 Bacaꞌh guehtu Isaías squiiꞌ: \q1 Bwaꞌha ―rahbi Dxiohs loh Lliiꞌn Ñiꞌh― zixeꞌhlaꞌhn mwergaloh nin guiñiꞌ xchiꞌdxyiꞌhn, \q1 laꞌh ba guzee ñiidxiuu tin guunn zaꞌca ba xneziuh luꞌh. \q1 \v 3 Ziuuꞌ ba tuhbi lahta loh dahan desiertu, ya jweersi rooꞌ zaꞌbi rsiaaꞌha guiñiꞌ ba rsiaaꞌha loh raꞌ bwiinn: \q1 “Gulguiꞌhnn zaꞌca xneziuh Dxiohs, gulguiꞌhnn derehchun.” \p \v 4 Pwihsi biꞌ Jwahn tin baroꞌbañihsa ba laꞌh raꞌ bwiinn nez loh dahan desiertu, ya rahbi Jwahn: \p ―Gulgasaguuꞌdzi stoꞌ tu nee cun chioobaañihsa za tu, tin ziꞌchi gusiaꞌpitii Dxiohs xtuhlda tu. \p \v 5 Ya laꞌh raꞌ bwiinn guihdxyi Jerusalehn cun garaa raꞌ bwiinn guihdxyi raꞌ nin rnabwaꞌ Judea biriaꞌh raꞌ ba tin zeegacaꞌdxiahga raꞌ ba dxyiꞌdxyi raꞌ nin rñiꞌ Jwahn, ya cun neezaa baxoꞌbaduhlda raꞌ ba garaa xtuhlda raꞌ ba, chiꞌchi baroꞌbañihsa Jwahn laꞌh raꞌ ba loh guiꞌw Jordahn. \v 6 Nin guhca xahba Jwahn naa dxihdxi camehyu, neezaa biyiꞌbi duꞌh tuhbi duꞌhdxihdxi laꞌn tihxi Jwahn, ya nin gudahw Jwahn guhca bwiꞌtsisuu cun dzihn laꞌn dahan, \v 7 neezaa rahbi Jwahn loh raꞌ bwiinn: \p ―Diꞌtsihn ziꞌ stuhbi bwiinn nin lasahcaru loon; ayi lasahcaꞌhn loh bwiinn nin dxiꞌ chi, hasta gacaꞌhn mooza nin cweꞌhe tahba ba ñaaꞌ ba ayi lasahcaꞌhn. \v 8 Naꞌh ruroꞌbañiꞌsahn laꞌh tu cun ñihsa, per laꞌh ba cuꞌtii ba Spíritu Saantu laꞌn lastoꞌ tu. \s1 Jwahn baroꞌbañihsa laꞌh Jesuhs \r (Mt. 3.13‑17; Lc. 3.21‑22) \p \v 9 Laꞌn dxyih chigah raꞌ badzihn Jesuhs zeꞌ Ñiꞌh nez guihdxyi Nazaret distrihtu xteenn guihdxyi Galilea, ya baroꞌbañihsa Jwahn laꞌh Ñiꞌh loh guiꞌw Jordahn, \v 10 ya loh nin bariaꞌh Jesuhs loh ñihsa, bwaꞌha Ñiꞌh billaala dxibaaꞌ chiꞌchi biehta Spíritu Saantu yihca Jesuhs zigazi tuhbi palohmwiꞌhn. \v 11 Hohr chi gahca bihn raꞌ ba tuhbi rsiaaꞌha guñiꞌ Dxiohs nez dxibaaꞌ rahbi Ñiꞌh: \p ―Yiꞌh naa luꞌh Lliiꞌnahn nin nadziiꞌhihn, nee riahxi duuxaꞌhn pur yiꞌh. \s1 Gudxiꞌhyi bwiinndxaaba xa ñusaguiꞌhi ba laꞌh Jesuhs \r (Mt. 4.1‑11; Lc. 4.1‑13) \p \v 12 Ya seguihdu gahca gwanee Spíritu Saantu laꞌh Jesuhs loh tuhbi dahan desiertu, \v 13 ya guyuuꞌ Ñiꞌh nez chi chwaꞌha dxyih chwaꞌha gueꞌla nez lahda raꞌ maan duuxa, ya gudxiꞌhyi bwiinndxaaba xa ñusaguiꞌhi ba laꞌh Jesuhs tin ayi ñuzoꞌbadxiahga Ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs, niꞌchin chin guyaꞌloh bwiꞌhnnee bwiinndxaaba laꞌh Ñiꞌh ziꞌchi, chiꞌchi badzihn raꞌ aanjla raꞌ tin gwanee raꞌ ba xlimentu Jesuhs. \s1 Jesuhs guzoꞌbaloh cayuhnn xtsiꞌn Xtaada Ñiꞌh guihdxyi Galilea \r (Mt. 4.12‑17; Lc. 4.14‑15) \p \v 14 Yaque guyaꞌloh basieꞌw raꞌ ba laꞌh Jwahn nin ruroꞌbañihsa laꞌn latsidxiꞌba, chiꞌchi zee Jesuhs nez guihdxyi Galilea ya riꞌchi guzoꞌbaloh cagaluuꞌyi Ñiꞌh xchiꞌdxyi guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs, \v 15 rahbi Ñiꞌh loh raꞌ bwiinn: \p ―Laꞌh dxyih nin bacaꞌhbwaꞌ Dxiohs badzihn, pronta guinabwaꞌ Ñiꞌh, niꞌchin gulgasaguuꞌdzi stoꞌ tu pur xtuhlda tu, ya gulchechiistoꞌ tu xchiꞌdxyi Dxiohs nin gutaꞌh laꞌh tu loh duhlda. \s1 Jesuhs gudihdxyi laꞌh raꞌ tahpa bwiinn tin gaca raꞌ ba xpwiinn Ñiꞌh \r (Mt. 4.18‑22; Lc. 5.1‑11) \p \v 16 Ya guyuuꞌ tuhbi dxyih zeezah Jesuhs rwaaꞌ ñisadoꞌ xteenn Galilea ya riꞌchi bwaꞌha Ñiꞌh chiohpa bwiinn rigalaꞌh raꞌ ba dxihxi bwehlda loh ñihsa; tuhbi ba laa Simohn ya stuhbi ba naa bwihtsi ba nin laa Andrehs, \v 17 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Gultaaꞌnaꞌhla naꞌh, tin desde nnahdxyih cwiidxi tu bwiinn raꞌ xcweenta xquelrnabwaꞌ Dxiohs xlawaaꞌha riateꞌhe tu bwehlda. \p \v 18 Hohrchi gahca basiaꞌhan raꞌ ba xchihxi bwehlda raꞌ ba ya chiꞌchi zeenee raꞌ ba laꞌh Jesuhs. \v 19 Ya mas delaanta ru bwaꞌha Jesuhs laꞌh Jacobo cun laꞌh Jwahn lliiꞌn Zebedeu, rii raꞌ ba cweeꞌ laancha raꞌ ba cagadxihba raꞌ ba dxihxi bwehlda, \v 20 ya gudihdxyi Jesuhs laꞌh raꞌ ba tin chenaꞌhla raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, ya basiaꞌhan raꞌ ba Zebedeu xtaada raꞌ ba hasta zuu xlaancha ba cun xmooza ba, ya chiꞌchiyi zeenee Jacobo cun Jwahn laꞌh Jesuhs. \s1 Xcweenta tuhbi ndxiꞌhw nin babweꞌhe Jesuhs tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh guihdxyi Capernaum \r (Lc. 4.31‑37) \p \v 21 Chin badzihnnee raꞌ ba laꞌh Jesuhs guihdxyi Capernaum, chiꞌchi badzihn dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel raꞌ, nee gwah Jesuhs laꞌn xquidoꞌ biꞌtiꞌhn raꞌ ba tin baluuꞌyi Ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh raꞌ bwiinn, \v 22 ya badxyigaaꞌ loh raꞌ bwiinn chi ziga forma nin baluuꞌyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba zigapaꞌh tuhbi bwiinn nin rnabwaꞌ, ayi ziga dxiꞌh ruhnn raꞌ mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs, \v 23 nee laꞌn guidoꞌ chi zuu tuhbi ndxiꞌhw nin guyuuꞌ tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh, ya gudidxyidxiah bwiinndxaaba nin nuu stoꞌ ndxiꞌhw chi rahbi ba: \p \v 24 ―¡Ayy, basaaꞌn laꞌh nu ayi xi guunnee luꞌh laꞌh nu, Jesuhs nin zeꞌ guihdxyi Nazaret! ¿Xixnaa zeꞌgañichiloh luꞌh laꞌh nu? ¡Naꞌh nuꞌnbwaꞌn yiꞌh, yiꞌh nin naa luꞌh Bwiinn Saantu nin guluꞌnehza Dxiohs! \p \v 25 Chiꞌchi gudxyildxyineedxyiꞌdxyi Jesuhs laꞌh bwiinndxaaba chi rahbi Ñiꞌh: \p ―¡Bataꞌw rwaaꞌ luꞌh tin bariaꞌh stoꞌ bwiinn ca! \p \v 26 Chin bihn bwiinndxaaba chi dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, gudxiindxiah bwiinndxaaba chi laꞌh ndxiꞌhw chi, chiꞌchi gudidxyidxiah bwiinndxaaba chi chin bariaꞌh ba stoꞌ bwiinn chi, \v 27 ya garaa raꞌ ba badxyigaaꞌ loh raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xi niꞌca raꞌ? ¡Pwehda nacuubi raꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ nin ruluuꞌyi ba, ya hasta bwiinndxaaba raꞌ ruzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi ba! \p \v 28 Ya lwehgu bidiꞌchi dxyiꞌdxyi xcweenta nin bwiꞌhnn Jesuhs loh garaa raꞌ bwiinn guihdxyi raꞌ xteenn distrihtu Galilea. \s1 Basiaca Jesuhs laꞌh xnaanswehgra Simohn Pehdru \r (Mt. 8.14‑15; Lc. 4.38‑39) \p \v 29 Chin bariaꞌh Jesuhs laꞌn guidoꞌ biꞌtiꞌhn chi, chiꞌchi zenee Ñiꞌh Jacobo cun Jwahn cun snuhn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh yihdzi Simohn cun Andrehs, \v 30 ya xnaanswehgra Simohn jweertarooꞌ nuu ba lliaꞌh, ya chin badzihn Jesuhs chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh nuu naaniꞌhn chi lliaꞌh, \v 31 chiꞌchi guyuuꞌtii Ñiꞌh hasta naꞌ ba, ya gunaꞌzu Ñiꞌh naa ba tin gutestii Ñiꞌh laꞌh ba, ya hohra chi gahca bariaꞌh lliaꞌh chi tihxi naaniꞌhn chi, chiꞌchi gwastii ba tin bwiꞌhnnchaꞌyi ba nin gudahw raꞌ ba. \s1 Basiaca Jesuhs ziahan raꞌ bwiinn nin rahcalluꞌhu \r (Mt. 8.16‑17; Lc. 4.40‑41) \p \v 32 Ya hohra nin zohbayaꞌzi gubihdxyi, para cwih gueꞌla la hohra chi gwanee raꞌ bwiinn guihdxyi garaa raꞌ bwiinn nin rahcalluꞌhu cun nin nuu raꞌ bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ Ñiꞌh, \v 33 ya badiaaꞌha gaduhbi guihdxyi raꞌ ba rwaaꞌ yuuꞌ hasta nuu Jesuhs, \v 34 ya basiaca Jesuhs garaaloh gueldxyihdxyi nin rahca raꞌ ziahan bwiinn, ya laasii nuꞌnbwaꞌ raꞌ bwiinndxaaba raꞌ chi chyu naa Jesuhs, niꞌchin nin ayi basaaꞌn Ñiꞌh ñiñiꞌ raꞌ bwiinndxaaba chi chyu naa Ñiꞌh. \s1 Jesuhs baluuꞌyi xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh raꞌ bwiinn guihdxyi raꞌ nin rnabwaꞌ Galilea \r (Lc. 4.42‑44) \p \v 35 Ya chin barah gueꞌla, rsiiyidoꞌ run biriaꞌh Jesuhs guihdxyi chi tin gwah Ñiꞌh tuhbi lahta hasta ayi chyu bwiinn nuuꞌ tin gudihdxi-gunaaba Ñiꞌh laꞌh Xtaada Dxiohs Ñiꞌh. \v 36 Ya seguihdu Simohn cun snuhn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh bagadxiꞌhyi raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 37 ya chin badxeela raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Ziahan raꞌ bwiinn xclaaꞌdzi gwaꞌha yiꞌh. \p \v 38 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Gulchooꞌho guihdxyi raꞌ nin riaꞌhan raꞌ gahxu tin nahpa guluꞌyiꞌhn xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh raꞌ bwiinn guihdxyi raꞌ chi tin niꞌchin guluꞌnehza Dxiohs naꞌh loh guidxyiyuh. \p \v 39 Ya ziꞌchi gucaꞌnzaa Jesuhs gaduhbi nehza guihdxyi Galilea tin baluuꞌyi Ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌn guidoꞌ biꞌtuꞌhn raꞌ xteenn raꞌ guihdxyi raꞌ nin rnabwaꞌ guihdxyi Galilea, neezaa babweꞌhe Ñiꞌh bwiinndxaaba raꞌ stoꞌ raꞌ nuu raꞌ bwiinn. \s1 Basiaca Jesuhs laꞌh tuhbi bwiinn nin rahchyi guiiꞌdxiu tihxi ñiꞌh \r (Mt. 8.1‑4; Lc. 5.12‑16) \p \v 40 Ya tuhbi dxyih, gwah tuhbi ndxiꞌhw nin rahchyi guiiꞌdxiu gaduhbitiiꞌ tihxi ñiꞌh loh Jesuhs, tin bazuꞌnllihbi ba nez loh Jesuhs ya chiꞌchi guñiꞌnalaasa ba loh Ñiꞌh rahbi ba: \p ―Naꞌh naꞌnnahn zuhnn luꞌh gahn gusiaca luꞌh naꞌh sidela ziziꞌguehlda luꞌh ―rahbi ndxiꞌhw chi. \p \v 41 Ya balahsastoꞌ Jesuhs laꞌh ndxiꞌhw chi, chiꞌchi basagaꞌh Ñiꞌh naa Ñiꞌh tin cun naa Ñiꞌh bidxiꞌ Ñiꞌh tihxi ba chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh bwiinn chi: \p ―Xclaaꞌdzihn gusiaꞌcahn yiꞌh; laꞌluꞌh biaca. \p \v 42 Ya chin guyaꞌloh guñiꞌ Ñiꞌh ziꞌchi lwehgu si guñichiloh gueldxyihdxyi chi tihxi ndxiꞌhw chi, \v 43 ya gunabwaꞌ Jesuhs loh ba ayi xi guuyitiiꞌ ba loh raꞌ bwiinn nin basiaca Ñiꞌh laꞌh ba, \v 44 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh ba: \p ―Sola chee luꞌh loh bixohza tin gwaꞌha ba laꞌluꞌh biaca, ya chin chaꞌloh gwaꞌha ba tihxi luꞌh, badiꞌhi tuhbi guelrgaaꞌda ziga rnabwaꞌ xlehyi Moisehs tin gacabwaꞌ raꞌ bwiinn laꞌluꞌh biaca. \p \v 45 Per laꞌh ndxiꞌhw chi ayi gudxihpa stoꞌ ba, mahzi ru batiꞌchi ba dxyiꞌdxyi xcweenta nin basiaca Jesuhs laꞌh ba. Niꞌchin nin biaꞌhan Jesuhs loh dahan laasii ayi ñahca ñiuꞌgarii Ñiꞌh labwenutiiꞌ, laasii ñutaꞌwnaa raꞌ bwiinn laꞌh Ñiꞌh bwiinn garaa nehza nin zeeguiꞌha laꞌh Ñiꞌh. \c 2 \s1 Basiaca Jesuhs laꞌh tuhbi bwiinn nin ayi guhca ñiñiꞌbi \r (Mt. 9.1‑8; Lc. 5.17‑26) \p \v 1 Chin gudiiꞌdxi paaldaa dxyih, gubiaꞌgarii Jesuhs stuhbi loh guihdxyi Capernaum, ya bihn raꞌ bwiinn zuu Jesuhs laꞌn tuhbi yuuꞌ, \v 2 ya badiaaꞌha raꞌ ziahan bwiinn riꞌchi, ya hasta ayi ru nuu ñadzihn raꞌ ba rwaaꞌ pweerta xteenn yuuꞌ chi, ya laꞌh Jesuhs cagaluuꞌyi Ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh raꞌ ba, \v 3 ya hohra paꞌh chi badzihnnee raꞌ tahpa bwiinn laꞌh stuhbi bwiinn naꞌ bwiinn chi loh tuhbi luꞌhn, ayi nuu ñiñiꞌbi ba, \v 4 ya ndxiꞌhw raꞌ chi guclaaꞌdzi raꞌ ba ñiuꞌtii raꞌ ba hasta zuu Jesuhs, per ayi bidxeela raꞌ ba canehz ñiuꞌtiinee raꞌ ba laꞌh bwiinn nin rahcalluꞌhu chi laasii ziahan bwiinn rii riꞌchi, niꞌchin mejor gucah raꞌ ba yihca yuuꞌ, chiꞌchi baxaala raꞌ ba yihca yuuꞌ hasta batehta raꞌ ba laꞌh bwiinn nin rahcalluꞌhu chi cun xluꞌhn ba hasta nez loh Jesuhs, \v 5 ya chin bwaꞌha Jesuhs nin bwiꞌhnn raꞌ ba gwachiistoꞌ raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh ndxiꞌhw nin rahcalluꞌhu chi: \p ―Lliiꞌnahn, laꞌh xtuhlda raꞌ luꞌh basiaꞌpitiilahn. \p \v 6 Riꞌchi zohba raꞌ paaldaa raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi lehyi, ya bwiꞌhnn raꞌ ba lligaaba: \v 7 “¿Xixnaa rñiꞌ ndxiꞌhw ca ziꞌca? ¡Cañiꞌyah ba laꞌh Dxiohs chin rñiꞌ ba squiiꞌ! ¡Tuhbidxiꞌh Dxiohs rusiaꞌpitii duhlda!” \v 8 Ya laꞌh Jesuhs laꞌÑiꞌh guhcabwaꞌ xi lligaaba riiyuhnn raꞌ ba chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Cayahca naxihn yihca tu cun lligaaba nin riiyuhnn tu naꞌh cañiꞌyaan laꞌh Dxiohs. \v 9 Cuun nin ayi guinagahn gaꞌpihn loh ndxiꞌhw riiꞌ: “Laꞌxtuhlda luꞌh basiaꞌpitii Dxiohs”, laasii ayi nin tuhbi nin gwaꞌha gu rahcaꞌhn, per sidela gaꞌpihn: “Gwastii tin batiaaꞌha xluꞌhn luꞌh tin bwaa”, zahca gwaꞌha tu gu biaca bi o ayi biaca bi. \v 10 Yannah tin gacabwaꞌ tu naꞌh naan Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw nee naꞌpahn guelrnabwaꞌ loh guidxyiyuh tin gusiaꞌpitiin gallee xtuhlda tu, niꞌchin cañiꞌn loh bwiinn rahcalluꞌhu riiꞌ, \v 11 rñiꞌn: “Gwastii tin batiaaꞌha xluꞌhn luꞌh tin bwaa yihdzi luꞌh.” \p \v 12 Ya hohra chi gahca gwastii ndxiꞌhw chi batiaaꞌha ba xluꞌhn ba ya nez delaanta loh gallee raꞌ bwiinn nin rii riꞌchi, ya bareꞌh ba laꞌn yuuꞌ chi, chiꞌchi badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ bwiinn cun neezaa badiꞌhi raꞌ ba guelzuxchiilli laꞌh Dxiohs, rahbi raꞌ ba: \p ―¡Bayinnahsihn bidiaꞌhan nuꞌh tuhbi dziꞌn rooꞌ! \s1 Jesuhs gudihdxyi laꞌh Levih \p \v 13 Ya seguihdu gwah Jesuhs rwaaꞌ laguhn xteenn Galilea stuhbi, ya riꞌchi badiaaꞌha ziahan bwiinn, ya baluuꞌyi Jesuhs laꞌh raꞌ ba, \v 14 ya riꞌchi biriaꞌh Ñiꞌh tin zee Ñiꞌh stuhbi nehza, ya loh nin gudiiꞌdxi Jesuhs gahxu cweeꞌ tuhbi caseta xteenn impweestu bwaꞌha Ñiꞌh laꞌh tuhbi bwiinn nin laa Levih nin rsadxihlli impweestu, lliiꞌn Alfeu; zohba ba loh tuhbi yagaxiiyi, chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ba: \p ―Gudaaꞌnaꞌhla naꞌh. \p Lwehgu si gwasuꞌnchii Levih ya zeenee ba laꞌh Ñiꞌh. \s1 Guñiꞌ Jesuhs xinaa rahwnee Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn duhlda \r (Mt. 9.14‑17; Lc. 5.33‑39) \p \v 15 Ya tuhbi dxyih, gwanee Jesuhs laꞌh xpwiinn Ñiꞌh rwaaꞌ yihdzi Levih laasii baguhn ba gwatahw Jesuhs tuhbi guelwahw rwaaꞌ yihdzi ba, ya neezaa ziahan raꞌ nin rusadxihlli impwestu para Roma cun snuhn raꞌ bwiinn nin ayi ruzoꞌbadxiahga xlehyi guehtu Moisehs zohba raꞌ ba loh mweella cun Jesuhs tuhsi juunta cun garaa xpwiinn Ñiꞌh, ziahan za naa xpwiinn Ñiꞌh, \v 16 ya chin bwaꞌha raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs cun bwiinn fariseu raꞌ cayahwnee Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn chi, chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―¿Xixnaa rahwnee xmwehsu tu laꞌh raꞌ bwiinn nin rusadxihlli impwestu cun bwiinn raꞌ nin ayi ruzoꞌbadxiahga xlehyi Moisehs? \p \v 17 Chin bihn Jesuhs xi guñiꞌ raꞌ ba, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Bwiinn raꞌ nin ayi xi rahca ayi xchiꞌhn raꞌ ba dutohra, mejor chee dutohra hasta rahcalluꞌhu raꞌ bwiinn; naꞌh ayi zeꞌldatiidxyidxiꞌhn laꞌh raꞌ bwiinn zaꞌca sino que zeꞌldahn tin cwiidxyihn laꞌh raꞌ bwiinn nin nuu xtuhlda raꞌ ñiꞌh. \s1 Jesuhs gudxixteeꞌ xinaa ayi rucwaaꞌhan raꞌ xpwiinn Ñiꞌh \p \v 18 Guyuuꞌ tuhbi dxyih cagacwaaꞌhan raꞌ xpwiinn raꞌ Jwahn nin ruroꞌbañihsa cun xpwiinn raꞌ fariseu, niꞌchin gwah raꞌ paaldaa raꞌ bwiinn hasta zuu Jesuhs tin rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Xpwiinn raꞌ Jwahn cun xpwiinn raꞌ fariseu raꞌ rucwaaꞌhan raꞌ ba, ya xpwiinn raꞌ luꞌh ¿xixnaa ayi rucwaaꞌhan raꞌ ba? \p \v 19 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Ta zahca gucwaaꞌhan bioꞌza loh tuhbi saaꞌ gaduhbi nin riinee raꞌ ba laꞌh nuꞌbinbahyi? Ziꞌchilla naꞌh ayi nuu gucwaaꞌhan raꞌ xpwiiꞌnnraꞌn gaduhbi nin nuuneeraꞌn ba, \v 20 per ziuuꞌ dxyih nin gucwaaꞌhan raꞌ ba chin cweꞌcaa raꞌ ba nin bachinaa. \v 21 Sidela chezahnee raꞌ ba xcweenta dxyiꞌdxyi cuubi raꞌ nin ruluꞌyiꞌhn laꞌh raꞌ ba tuhsi cun costumbre yuꞌxa raꞌ nin ayi galluꞌyi, naa raꞌ ba ziga tuhbi bwiinn nin ruhnn rramieenda tuhbi lahdxicuubi cun tuhbi lahdxi yuꞌxa, pwihsi ayi nin tuhbi bwiinn nin ruhnn ziꞌchi laasii lahdxicuubi chi rgoꞌbañuhun lahdxiyuꞌxa chi ya mahzi ru rgaꞌllu zirooꞌ run, \v 22 o, neezaa naa raꞌ ba ziga tuhbi dxihdxi yuꞌxa ya guidaꞌh vihnnu cuubi laꞌn dxihdxi chi ya cun bwih jweerta chi zichiezan dxihdxi yuꞌxa chi ya ziñichi vihnnu chi cun dxihdxi, niꞌchin mejor guidaꞌh vihnnu cuubi laꞌn dxihdxi cuubi. \s1 Batiaaꞌha xpwiinn Jesuhs trihgu dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel \r (Mt. 12.1‑8; Lc. 6.1‑5) \p \v 23 Nee tuhbi dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel, zeezahnee Jesuhs laꞌh xpwiinn Ñiꞌh nez loh yuh hasta naꞌ trihgu, ya bachywaꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh trihgu, chiꞌchi gulloꞌba raꞌ ban tin bireꞌh bwiiꞌdziꞌhn raꞌ chi gudahw raꞌ ban, \v 24 ya nuhn raꞌ bwiinn fariseu raꞌ nin rii nez chi bwaꞌha raꞌ ba nin cayuhnn raꞌ xpwiinn Jesuhs chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―¿Xixnaa ruhnn raꞌ xpwiinn luꞌh nin ayi naa xnehza guunn bwiinn dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel? \p \v 25 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Ta nin tuhbi nagahdxi guꞌlda tu loh Xchihtsi Dxiohs hasta rñiꞌ xa bwiꞌhnn guehtu Davihd cun xpwiinn ba chin bichiaꞌhan raꞌ ba? \v 26 Pwihsi guyuuꞌtii Davihd laꞌn xquidoꞌ Dxiohs chin guhca guehtu Abiatar bixohza nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza, gucaꞌha Davihd pahn nin nuu laꞌn guidoꞌ chi, nee naa raꞌn ziga guhn nez loh Dxiohs ya laꞌh Davihd cun xpwiinn ba gudahw raꞌ ba pahn chi, nee zohba loh xchiꞌdxyi Dxiohs bixohza si gahw pahn chi. \p Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p \v 27 ―Dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn guhcan para bwiinn raꞌ, ayi bwiinn dxiꞌh para dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn, \v 28 niꞌchin naꞌh, ziga naan Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw, hasta nee dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi bwiinn naꞌpahn dxyiꞌdxyi guiñiꞌn cuun nin naa xnehza guunn bwiinn. \c 3 \s1 Bwiinn nin gubihdzi naa ñiꞌh \r (Mt. 12.9‑14; Lc. 6.6‑11) \p \v 1 Chin guhca stuhbi dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel guyuuꞌtii Jesuhs laꞌn tuhbi guidoꞌ biꞌtiꞌhn, ya laꞌn guidoꞌ chi zohba tuhbi ndxiꞌhw nin gubihdzi naa ñiꞌh, \v 2 ya cayahpa dziꞌtsi raꞌ bwiinn laꞌh Ñiꞌh gu zusiaca Jesuhs laꞌh bwiinn nin rahcalluꞌhu dxyih chi nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn laasii xclaaꞌdzi raꞌ ba chetachi raꞌ ba xquelchiah Ñiꞌh nezloh raꞌ bwiinn nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bwiinn Israel, \v 3 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ndxiꞌhw nin gubihdzi naa ñiꞌh chi: \p ―Gwasuꞌnchii, tin gudaaꞌbiiga galaayi riiꞌ. \p \v 4 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ bwiinn dxixiꞌhw chi: \p ―¿Cuun nin rusaaꞌn lehyi gaca dxyih nin raziꞌlaaꞌdzi nuꞌh? ¿Ta dziꞌn zaꞌca o dziꞌn dxaaba? ¿Ta zaldaꞌh nuꞌh bwiinn loh guelguhchi o zasaaꞌn nuꞌh gachi ba? \p Per laꞌh raꞌ bwiinn chi cun ayi guñiꞌtiiꞌ raꞌ ba, \v 5 chiꞌchi bwaꞌha nadxyiꞌchi Jesuhs loh raꞌ garaa raꞌ bwiinn nin rii gadiidxi Ñiꞌh ya guhca nalaasa stoꞌ Ñiꞌh laasii bwaꞌha Ñiꞌh ayi riaa lasaaꞌ raꞌ ba, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh ndxiꞌhw nin gubihdzi naa ñiꞌh chi: \p ―Batsiꞌyi naa luꞌh. \p Ya chin batsiꞌyi naa ndxiꞌhw chi lwehgu si biaca naa ba, \v 6 ya laꞌh raꞌ bwiinn dxixiꞌhw raꞌ chi o sea bwiinn fariseu raꞌ biahca raꞌ ba tuhsi cun bwiinn raꞌ nin naa raꞌ xpartihdu Herodes tin bwiꞌhnn raꞌ ba lligaaba xa gadxiinn raꞌ ba laꞌh Jesuhs. \s1 Basiaca Jesuhs ziahan raꞌ bwiinn rwaaꞌ laguhn xteenn Galilea \p \v 7-8 Ya seguihdu zeenee Jesuhs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh rwaaꞌ laguhn xteenn Galilea, ya zeenaꞌhla raꞌ ziahan bwiinn laꞌh Ñiꞌh laasii rihnn raꞌ ba ruhnn Ñiꞌh ziahan dziꞌn rooꞌ nee xclaaꞌdzi raꞌ ba gwaꞌha raꞌ ba dziꞌn roo raꞌ nin ruhn Ñiꞌh. Bwiinn raꞌ chi guhca raꞌ bwiinn guihdxyi Galilea cun bwiinn guihdxyi Jerusalehn cun ziahan ru raꞌ bwiinn guihdxyi Judea cun bwiinn guihdxyi Idumea, bwiinn stuhbi lahdu guiꞌw Jordahn, cun bwiinn guihdxyi Tiru cun Sidohn. \v 9-10 Ya basiaca Jesuhs ziahan raꞌ bwiinn nin rahcalluꞌhu raꞌ, ya tantu guclaaꞌdzi raꞌ ba ñidxiꞌ raꞌ ba tihxi Jesuhs tin dxiaca raꞌ ba niꞌchin hasta bacaꞌhnaa lasaaꞌ raꞌ ba tin ñabiiga raꞌ ba gahxu cweeꞌ Jesuhs, niꞌchin nin rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tin batsiiga raꞌ ba tuhbi laancha mahs balaaquiꞌhn nez loh ñihsa tin ayi ñidxiꞌ ru raꞌ bwiinn laꞌh Ñiꞌh nee ayiza xa ñuteꞌh raꞌ bwiinn laꞌh Ñiꞌh, \v 11 ya guyuuꞌ raꞌ paaldaa raꞌ bwiinn nin guyuuꞌ raꞌ bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ ñiꞌh, ya chin zeebiiga raꞌ ba nezloh Jesuhs ruzuꞌnllihbi raꞌ ba nezloh Ñiꞌh ya jweersi rooꞌ rbwihdxyidxiah raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¡Yiꞌh naa luꞌh Lliiꞌn Dxiohs! \p \v 12 Per laꞌh Jesuhs gunabwaꞌ Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinndxaaba raꞌ chi tin ayi ñiñiꞌ raꞌ ba chyu naa Ñiꞌh. \s1 Jesuhs gulii laꞌh raꞌ gadziꞌh bichiohpa raꞌ bwiinn nin gaca raꞌ xpooxtla Ñiꞌh \r (Mt. 10.1‑4; Lc. 6.12‑16) \p \v 13 Ya chiꞌchi gucah Jesuhs yihca tuhbi dahan, ya riꞌchi gudihdxyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ paaldaa raꞌ bwiinn nin rclaaꞌdzi Ñiꞌh tin gusiꞌdxi Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba, ya chin badzihn raꞌ ba hasta zuu Jesuhs, \v 14 gulii Ñiꞌh laꞌh raꞌ gadziꞌh bichiohpa raꞌ bwiinn nin gaca xpooxtla Ñiꞌh tin bwiꞌhnn raꞌ ba cumpahñu laꞌh Ñiꞌh, ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Naꞌh cuꞌneezahn laꞌh tu tin chegaluuꞌyi tu xchiꞌdxyi Dxiohs garaa raꞌ guihdxyi. \p \v 15 Nee badiꞌhi za Ñiꞌh guelrnabwaꞌ laꞌh raꞌ ba tin basiaca raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin rahcalluꞌhu cun nin basaꞌcazii raꞌ bwiiinndxaaba basiaca raꞌ ba, \v 16 ya loh gadziꞌh bichiohpa raꞌ xpwiinn Ñiꞌh guhca raꞌ Simohn nin guleꞌhelah Ñiꞌh Pehdru; \v 17 Jacobo cun Jwahn lliiꞌn Zebedeu, nin bireꞌhlah raꞌ ziga apodo Boanerges, ya nin zee dxyiꞌdxyi riiꞌ naa lliiꞌn duꞌh guziꞌw; \v 18 Andrehs, Felipe, Bartolomeh, Mateu, Tomahs, Jacobo lliiꞌn Alfeu, Tadeu cun neezaa Simohn nin guyuuꞌ lahda raꞌ cananista, \v 19 cun Judas Iscariote, nin batooꞌ laꞌh Jesuhs loh raꞌ bixohza. \s1 Bacaꞌhchiah raꞌ bwiinn, bwiinndxaaba rahcanee laꞌh Jesuhs \r (Mt. 12.22‑32; Lc. 11.14‑23; 12.10) \p \v 20 Ya chiꞌchi biuꞌgariinee Jesuhs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tuhbi yuuꞌ, ya stuhbi laꞌgaꞌh badiaaꞌha ziahan rooꞌ bwiinn riꞌchi, ya nin ayi nuu xa ñahwnee Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh. \v 21 Chin bihn raꞌ lasaaꞌ Jesuhs ziꞌchi cazahca Ñiꞌh, gwaguiꞌha raꞌ ba cuun Ñiꞌh laasii bwiꞌhnn raꞌ ba lligaaba cacheꞌh loh xigaaba Ñiꞌh, \v 22 neezaa mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi nin zeꞌ raꞌ guihdxyi Jerusalehn rahbi raꞌ ba: \p ―Belzebuu nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bwiinndxaaba cayahcanee laꞌh ndxiꞌhw riiꞌ niꞌchin rahca rabweꞌhe ba bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn. \p \v 23 Chiꞌchi gudihdxyi Jesuhs laꞌh raꞌ ba tin guñiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xa guunn Belzebuu gabweꞌhe ba laꞌhgahca lasaaꞌ bwiinndxaaba nin rnabwaꞌ ba? \v 24 Sidela laꞌh tuhbi gubieerna cwachi raꞌ ba partihdu tin childxinee lasaaꞌ raꞌ ba, pwihsi nahpa ziñichiloh guelrnabwaꞌ chi. \v 25 Ziꞌchigahca za sidela laꞌh tuhbi famihyi bwiinn childxinee lasaaꞌ raꞌ ba pwihsi laꞌh famihyi chi ayi chuuꞌhun xchih, \v 26 ya ziꞌchi za sidela laꞌh Belzebuu rabweꞌhe laꞌh raꞌ bwiinndxaaba, ayiza chuu xchih xquelrnabwaꞌ ba laasii lwehgu chaꞌloh xquelrnabwaꞌ ba. \p \v 27 ’Ayi nuu chyu chuꞌtii yihdzi tuhbi bwiinn nin nuu zirooꞌ xjweersi ñiꞌh tin cwaan ba; sola nin guunn ba galoh guchiꞌbiduꞌh ba laꞌh bwiinn chi ziꞌchisihn zuhnn ba gahn cwaan ba xixteenn bwiinn chi. \p \v 28 ’Gulgacaꞌdxiahga nin guiñiꞌn loh tu: nicala chyulla guiñiꞌyah laꞌh Dxiohs o chuu xtuhlda bwiinn chi, zahca gusiaꞌpitii Ñiꞌh xtuhlda ba, \v 29 per sidela chyuulla guiñiꞌyah laꞌh Spíritu Saantu Dxiohs zahca ba tuhbi bwiinn duhlda duxa ya nin ayi gusiaꞌpitii Dxiohs xtuhlda bwiinn chi. \p \v 30 Squiiꞌ guñiꞌ Jesuhs laasii rahbi raꞌ bwiinn dxixiꞌhw chi cayahcanee bwiinndxaaba laꞌh Ñiꞌh. \s1 Xmah Jesuhs cun bwihtsi raꞌ Ñiꞌh \r (Mt. 12.46‑50; Lc. 8.19‑21) \p \v 31-32 Ya xmah Jesuhs cun bwihtsi raꞌ Ñiꞌh badzihn raꞌ ba hasta cagaluuꞌyi Ñiꞌh, per ayi guhca ñabiiga raꞌ ba hasta zuu Ñiꞌh laasii dxiꞌbi ziahan raꞌ bwiinn rii riꞌchi, niꞌchin guyuuꞌ nin badiꞌhi rsohn laꞌh raꞌ bwiinn nin zohba gadiidxi cweeꞌ Jesuhs rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Xmah luꞌh cun bwihtsi raꞌ luꞌh rii raꞌ dihtsi jwehra xclaaꞌdzi raꞌ ba guiñiꞌ raꞌ ba loh luꞌh. \p \v 33 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ bwiinn chi: \p ―¿Cuun nin naa xmaaꞌhn cun bwiꞌtsi raꞌn? \p \v 34 Chiꞌchi bwaꞌha dziꞌtsi Ñiꞌh loh raꞌ garaa raꞌ bwiinn nin zohba gadiidxi Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Rii laꞌh raꞌ nin naa raꞌ ziga xmaaꞌhn cun ziga bwiꞌtsi raꞌn riiꞌ, \v 35 pwihsi chyu chiꞌh zi bwiinn nin guunn nin xclaaꞌdzi Dxiohs gaca, niꞌchi naa ziga bwiꞌtsihn, bizaaꞌnahn, cun xmaaꞌhn. \c 4 \s1 Bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs xcweenta bwiinn nin gulahchi biñih \r (Mt. 13.1‑23; Lc. 8.4‑15) \p \v 1 Stuhbi bweelta guzoꞌbaloh cagaluuꞌyi Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn rwaaꞌ laguhn xteenn Galilea, ya badiaaꞌha ziahan bwiinn riꞌchi, niꞌchin gucah Ñiꞌh laꞌn tuhbi laancha nin zuu rwaaꞌ laguhn chi tin gwabiigan loh ñihsa, ya rwaaꞌ laguhn chi badiaaꞌha raꞌ ba tin bacaꞌdxiahga raꞌ ba nin guñiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ ba hasta laꞌn laancha nin zohba Ñiꞌh, \v 2 ya bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Ñiꞌh ziahan raꞌ dxyiꞌdxyi loh raꞌ ba per cweenta raꞌ zi, ya loh cayuuꞌyidxyiꞌdxyinee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \p \v 3 ―Gulgacaꞌdxiahga: tuhbi ndxiꞌhw biriaꞌh ba zeetachi ba biñih, \v 4 ya gaduhbi zeezah ba biaaba nuhnan loh nezyuh, ya gudahw raꞌ maaniꞌhn raꞌn, \v 5 ya snuhnan biaaba lahda dxiah hasta nuu gulliaaꞌ yuh, ya chin gutahnan, \v 6 lwehgu gahca bacwihdzi gubihdxyi laꞌhan laasii ayi guyuuꞌ xtulbaaꞌhan gueeta loh yuh niꞌchin gubihdzin, \v 7 ya snuhnan biaaba laꞌn dulbaaꞌ xteenn yaguihchi raꞌ, ya chin gurooꞌru yaguihchi raꞌ chi bwiꞌhnn bacaalan niꞌchin ayi xi liꞌhn badiꞌhi bwiiꞌdzi biñih chi, \v 8 ya snuhnan biaaba loh yuh zaꞌca, niꞌchiyi gurooꞌ gucah tuhbin ziga treinta lloobwiꞌhn tihxin ya stuhbin nalayila gucah llooba tihxi ñihza xteenn tuhbigah lloobwiꞌhn nin gurih loh yuh, ya stuhbin gucah ziahan llooba tihxi tuhbigah ñihza nin naa tuhbi llooba biñih chi. \p \v 9 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Sidela riuuꞌ tu riaꞌzi tu dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, gulgacaꞌdxiahgan. \s1 Jesuhs bwiiꞌyidxyiꞌdxyi xa naa xquelrwiiꞌyidxyiꞌdxyi Ñiꞌh loh raꞌ Xpwiinn Ñiꞌh \p \v 10 Ya chin badiꞌchi raꞌ nuhn bwiinn ziahan raꞌ chi, chiꞌchi gwabiiga gadziꞌh bichiohpa xpwiinn Ñiꞌh cun spaaldaa raꞌ bwiinn nin zenaꞌhla laꞌh Ñiꞌh tin gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh xi zee loh dxyiꞌdxyi raꞌ nin baluuꞌyi Ñiꞌh, \v 11 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Laꞌh tu Dxiohs rñiꞌ loh tu tin gacabwaꞌ tu cohsa raꞌ xteenn xquelrnabwaꞌ Ñiꞌh; per laꞌh raꞌ bwiinn nin ayi xclaaꞌdzi dxieꞌnaꞌhla naꞌh niꞌchin nin rñiꞌn cweenta raꞌ si loh raꞌ bwiinn, \v 12 laasii nicala dxihn raꞌ ba nin rñiꞌn nee gwaꞌha raꞌ ba per ayi gacabwaꞌ raꞌ ba nee nin ayi gusiaꞌpitii Dxiohs xtuhlda raꞌ bwiinn chi. \s1 Jesuhs bwiiꞌyidxyiꞌdxyi xa naa xcweenta biñih \p \v 13 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Tayi rahcabwaꞌ tu dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ? ¿Xaalla gacabwaꞌ chiꞌh tu snuhn raꞌn? \v 14 Ndxiꞌhw nin bwiꞌhnn biñih chi naa ziga nin ruluuꞌyi xchiꞌdxyi Dxiohs, \v 15 ya nuu raꞌ bwiinn nin naa raꞌ ziga biñih nin biaaba loh neziuh rihnn raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs, per chin babihnn raꞌ ban chiꞌchi zeꞌ bwiinndxaaba mahziru rusiaꞌpitii ba xchiꞌdxyi Dxiohs nin nabiñih stoꞌ bwiinn chi tin dxiaꞌldastoꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs, \v 16 ya snuhn raꞌ bwiinn naa ziga biñih nin biaaba lahda dxiah hasta nuu gulliaaꞌ yuh, niꞌchi raꞌ naa ziga bwiinn raꞌ nin rucaꞌdxiahga raꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs ya gucaꞌha raꞌ ban cun guuxta, \v 17 per coma naa raꞌ ba zigazi biñih nin ayi ziahan xtulbaaꞌ ñiꞌh, niꞌchin ayi riazah zaꞌca raꞌ ba ziga naa xnehza, niꞌchilan chin rzaꞌcazii raꞌ ba pur xchiꞌdxyi Dxiohs o chin rreꞌgunaꞌhla bwiinn raꞌ laꞌh raꞌ ba, ya cun rbweꞌhestoꞌ raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs, \v 18 ya snuhn raꞌ ba naa ziga biñih nin biaaba lahda raꞌ yaguihchi; niꞌchi raꞌ naa ziga bwiinn raꞌ nin rcaꞌdxiahga zi xchiꞌdxyi Dxiohs, \v 19 ya mahzi ru riuuꞌ raꞌ ba guelrzaaꞌ xica raꞌ cohsa xteenn guidxyiyuh riiꞌ cun rzaꞌbi stoꞌ raꞌ ba gapa raꞌ ba mweeyi nin rusaguiꞌhi laꞌh raꞌ bwiinn cun rzaꞌbiza stoꞌ raꞌ ba gapa raꞌ ba garaaloh cohsa raꞌ nin rbweꞌhecaa xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌn lastoꞌ raꞌ ba ya lliaaꞌ si rahca ziga bihndxiahga raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs, \v 20 ya nuu za raꞌ bwiinn nin ruzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi Dxiohs nee riachiistoꞌ raꞌ ban, naa raꞌ ba ziga tuhbi ñihza nin rcah ziga treinta llooba, o ziga ñihza nin gucah mas garooldallee llooba tihxi ñiꞌh o nin gucah ziahan llooba tihxi ñiꞌh. \s1 Xcweenta biaꞌñih \p \v 21 Rahbi za Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Ayi nin tuhbi nin gucaꞌdxih tuhbi biaꞌñih ralaꞌn nee chuulaꞌnan laꞌn tuhbi caja o zuuꞌhun llaaꞌn tuhbi luꞌhn; mas chaꞌyi zaꞌbin guiyaꞌ tin guziaꞌñih zaꞌcan. \v 22 Ziꞌchi gahca za ayi nin tuhbi cohsa nin chuulaꞌn nahpa zadzihn dxyih nin gwaꞌha raꞌ ba xiñin, \v 23 niꞌchin nin zohballaala dxiahga ñiꞌh gulgacaꞌdxiahga. \p \v 24 Neezaa rahbi Jesuhs: \p ―Gulguiaꞌha loh nin rihn tu, cun madxihdu gahca nin rudiꞌhi tu Dxiohs guniꞌhi mahzirun ziga madxihdu chi laꞌh tu neezaa zuniꞌhi Ñiꞌh ziahanrun laꞌh tu. \v 25 Pwihsi nin nahpan, ziahanrun guicaꞌha, per nin ayi xi nahpa hasta nin ruhnn ba lligaaba naa xteenn ba ziriaꞌhalluꞌhun loh ba. \s1 Xcweenta bwiiꞌdzi biñih \p \v 26 Neezaa rahbi Jesuhs: \p ―Ziga naa xquelrnabwaꞌ Dxiohs naa ziga biñih nin ruhnn biñih tuhbi bwiinn loh yuh, \v 27 para laꞌh bwiinn chi zeezah chiꞌzi xquelnabahan ba ziga guillii-guillii ruhnn ba dziꞌn cun rahsi ba gaduhbi nin rtahn biñih cun rrooꞌhon nin ayi gaann ba, \v 28 laasii laꞌh yuh chi ruchiooꞌ laꞌhan; rtahnan ziga tuhbi cwaꞌn nagaa, rrooꞌhon, rahcan doh, ya seguihdu rahcan llooba. \v 29 Ya chin laꞌn naa llooba para gacan guehta, lwehgu rusiaꞌpitii ba liꞌhn chi laasii laꞌh dxyih badzihn nin chapitiiꞌhin. \s1 Xcweenta bwiiꞌdzi mortahsa \r (Mt. 13.31‑32; Lc. 13.18‑19) \p \v 30 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―¿Cuun nin rñah ziga rñah xquelrnabwaꞌ Dxiohs, o xi tuhbi cweenta nin galuuꞌyi nuꞌh xa naaꞌhan? \v 31 Naan ziga tuhbi bwiiꞌdzi mortahsa nin rahca biñih loh yuh, nee bwiiꞌdzi chi naa biꞌtuꞌhnru loh raꞌ garaa bwiiꞌdzi nin nuu gaduhbi guidxyiyuh, \v 32 rahca biñihin, rrooꞌhon, ya loh yahga chi ruhnn raꞌ maaniꞌhn xpichieeza raꞌ ma laꞌn xpacaalan. \s1 Forma ziga ruluuꞌyi Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn \r (Mt. 13.34‑35) \p \v 33 Ya bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs ziahan cweenta loh raꞌ bwiinn hasta guhcabwaꞌ raꞌ bwiinn, \v 34 nee garaa xpwiinn Ñiꞌh chin biaꞌhannee Ñiꞌh laꞌh si raꞌ ba, chiꞌchi bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Ñiꞌh loh raꞌ ba; per loh raꞌ bwiinn zi ayi gudxixteeꞌ Ñiꞌh xa naa cweenta raꞌ chi. \s1 Bacweꞌza Jesuhs tuhbi bwih rooꞌ loh laguhn xteenn Galilea \r (Mt. 8.23‑27; Lc. 8.22‑25) \p \v 35 Ya gudxyih dxyih chi gahca, rahbi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Gulchooꞌho choo nuꞌh stuhbi lahdu rwaaꞌ ñihsa ca. \p \v 36 Ya guyuuꞌtii raꞌ ba laꞌn laancha hasta zohba Jesuhs, ya basiaꞌhan raꞌ chi ba laꞌh raꞌ bwiinn ziahan raꞌ chi, ya zee raꞌ chiꞌh ba tuhbi loh ñihsa cun neezaa spaaldaa raꞌ laancha zeenee laꞌh raꞌ ba stuhbi lahdu rwaaꞌ ñihsa chi, \v 37 ya gaduhbi zeezah raꞌ ba loh ñihsa guzoꞌbaloh tuhbi bwih rooꞌ guteesa bwih chi ñihsa ya guyuuꞌtii ñihsa laꞌn laancha. \v 38 Gaduhbi naꞌllgahsi Jesuhs laꞌn laancha chi nucuꞌga Ñiꞌh tuhbi almahdu, chiꞌchi bacwaꞌhn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh, rahbi raꞌ ba: \p ―¡Mwehsu! ¡Laꞌnuꞌh cazaꞌbi ñihsa nee para yiꞌh zigazi ayi xi cayahcatiiꞌ! \p \v 39 Chiꞌchi lwehgu gwastii Jesuhs tin guñiꞌ Ñiꞌh loh bwih chi cun loh ñihsa tin guridxyii raꞌn, \v 40 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―¿Xixnaa rdxyihbi duxa tu? ¿Xixnaa ayi riachiistoꞌ tu Dxiohs? \p \v 41 Ya rdxyihbi duxa raꞌ ba chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi loh lasaaꞌ raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¿Chyuulla naa bwiinn riiꞌ? ¡Hasta bwih cun ñihsa ruzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi ba! \c 5 \s1 Tuhbi bwiinn guihdxyi Gadara nin guyuuꞌ ziahan bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh \r (Mt. 8.28‑34; Lc. 8.26‑39) \p \v 1 Ya badzihn raꞌ ba loh yuh xteenn Gadara nin rii stuhbi lahdu rwaaꞌ ñihsa chi, \v 2 bariaꞌh Jesuhs laꞌn barcu, lwehgu badxiꞌloh Ñiꞌh laꞌh tuhbi ndxiꞌhw nin nuu bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh, \v 3 ya guyuuꞌ bwiinn chi lahda raꞌ baꞌ. Guhca yoꞌba duxa xigaaba ba ya nin tuhbi ayi chyu bwiꞌhnn gahn ñuchiꞌbiduꞌh laꞌh ba cun cadehn. \v 4 Ziahan la guhcaduꞌh prohbi bwiinn chi cun cadehn, cun dxiꞌba raꞌ nin rchiꞌbi suldahdu naa bwiinn, per laꞌh ba bachyuuꞌga ban pur xquelnadxipa bwiinndxaaba nin nuu stoꞌ ba, ya ayi chyu bwiꞌhnn gahn ñusacwaꞌchidxyii stoꞌ ba, \v 5 ya dxyih nagueꞌla caꞌnzaa ba caꞌnbwihdxyidxiah ba loh dahan cun lahda baꞌ raꞌ, cun neezaa gudxiꞌldxihdxyi ba laꞌh gahca ba cun dxiah, \v 6 ya zihturooru bwaꞌha bwiinn nin guyuuꞌ bwiinndxaaba chi stoꞌ ñiꞌh laꞌh Jesuhs, niꞌchin balluꞌn ba gwah ba nez loh Ñiꞌh bazuꞌnllihbi ba, \v 7 chiꞌchi guñiꞌ ba jwersi, rahbi ba: \p ―¿Xix zeꞌ luꞌh riiꞌ, Jesuhs Lliiꞌn Dxiohs nin nuu nabahan dziꞌtsi dxibaaꞌ? ¡Rdxiꞌnaꞌhn loh luꞌh ayi gusaꞌcazii luꞌh naꞌh! \p \v 8 Guñiꞌ bwiinndxaaba chi squiiꞌ laasii guñiꞌ Jesuhs: \p ―¡Bariaꞌh stoꞌ bwiinn ca bwiinndxaaba! \p \v 9 Chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Jesuhs loh bwiinndxaaba chi rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Chyu laa luꞌh? \p Chiꞌchi rahbi ba: \p ―Legiohn. \p Rahbi ba ziꞌchi laasii ziahan bwiinndxaaba naa raꞌ ba nuu raꞌ ba stoꞌ bwiinn chi, \v 10 ya gunaaba raꞌ bwiinndxaaba chi tin ayi guixeꞌhla Jesuhs laꞌh raꞌ ba stuhbi guihdxyi, \v 11 niꞌchin nez chi riiyahw nuhn cuuchi loh dahan gahxu nez zuunee Jesuhs laꞌh bwiinn nin nuu bwiinndxaaba chi stoꞌ ñiꞌh, \v 12 ya gudxiꞌhn raꞌ bwiinndxaaba chi tin gusaaꞌn Jesuhs chuꞌtii raꞌ bwiinndxaaba chi stoꞌ raꞌ cuuchi. \v 13 Ya chin guziꞌguehlda Jesuhs chuꞌtii raꞌ bwiinndxaaba chi stoꞌ raꞌ cuuchi, chiꞌchi bariaꞌh raꞌ bwiinndxaaba chi stoꞌ bwiinn chi tin guyuuꞌtii raꞌ ba stoꞌ cuuchi, ya naa raꞌ cuuchi chi ziga chiohpa mihyi, ya gwatsiꞌbichii raꞌ cuuchi chi rwaaꞌ tuhbi gueeꞌla riꞌchi gwaaꞌñihsa raꞌ cuuchi chi. \v 14 Ya chin bwaꞌha raꞌ nin cayahpa laꞌh raꞌ cuuchi chi niꞌchi lwehgu balluꞌn raꞌ ba gwaguihtsi raꞌ ba loh raꞌ bwiinn guihdxyi cun bwiinn rraandxu raꞌ, biriaꞌh raꞌ bwiinn tin gwaguiaꞌha raꞌ ba nin guhca riꞌchi. \v 15 Ya chin badzihn raꞌ ba nez zuu Jesuhs, bwaꞌha raꞌ ba laꞌh bwiinn nin bariaꞌh bwiinndxaaba raꞌ stoꞌ ñiꞌh laꞌba zohba, nahcu ba lahdxi ayi xi rahca ru yihca ba, niꞌchin bwiinn raꞌ nin bwaꞌha raꞌ niꞌchi bidxyihbi duxa raꞌ ba. \v 16 Ya bwiinn raꞌ nin bwaꞌhaloh xa guhca, bwiiꞌyidxyiꞌdxyi raꞌ ba xa basiaca Jesuhs laꞌh ndxiꞌhw nin guyuuꞌ bwiinndxaaba xtoꞌ ñiꞌh chi cun ziga guzaꞌca raꞌ cuuchi, \v 17 ya garaa raꞌ ba gunaaba raꞌ ba dxiuuꞌnehza Jesuhs guihdxyi chi. \v 18 Ya chin biuuꞌgarii Jesuhs laꞌn laancha, chiꞌchi gunaaba ndxiꞌhw nin bariaꞌh bwiinndxaaba raꞌ stoꞌ ñiꞌh loh Jesuhs tin ñiziꞌguelda Ñiꞌh ñanaꞌhla ba laꞌh Ñiꞌh, \v 19 per laꞌh Ñiꞌh gunabwaꞌ Ñiꞌh dxiaꞌhan si ba, ya rahbi Ñiꞌh loh ba: \p ―Babiaꞌgarii rwaaꞌ yihdzi luꞌh tin batiꞌchi dxyiꞌdxyi loh raꞌ lasaaꞌ raꞌ luꞌh loh raꞌ xamihgu luꞌh garaa nin bwiꞌhnneen yiꞌh nee neezaa nin balahsastoꞌn yiꞌh. \p \v 20 Ya ziaachiꞌh ba, tin batiꞌchi ba dxyiꞌdxyi loh guihdxyi Decápolis pur bwen nin bwiꞌhnn Jesuhs laꞌh ba, ya garaa raꞌ bwiinn chi badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ ba. \s1 Lliiꞌndxaꞌpa Jairu neezaa tuhbi gunnaꞌh nin bidxiꞌ xahba Jesuhs \r (Mt. 9.18‑26; Lc. 8.40‑56) \p \v 21 Chin babiaꞌgarii Jesuhs stuhbi lahdu rwaaꞌ ñihsa chi, badiaaꞌha raꞌ ziahan raꞌ bwiinn riꞌchi, ya rwaaꞌ ñihsa chi zuu Ñiꞌh, \v 22 hohr nin badzihn tuhbi ndxiꞌhw nin laa Jairu, bwiinn chi guhca tuhbi nin rnabwaꞌ tuhbi guidoꞌ biꞌtiꞌhn, ya bazuꞌnllihbi ba nezloh Jesuhs, \v 23 chiꞌchi guñiꞌ nalaasa ba, tin gunaaba ba chenee ba laꞌh Jesuhs rwaaꞌ yihdzi ba ya rahbi ba: \p ―Lliiꞌndxaꞌpaꞌhn ya mweerla gachi; bwiꞌhnn tuhbi bwen yoꞌho choo nuꞌh tin gudziiꞌba naa luꞌh yihca bi tin dxiaca bi nee tin gutaꞌh luꞌh xquelnabahan bi. \p \v 24 Ya loh zeenee Jesuhs laꞌh Jairu, neezaa ziahan duxa raꞌ bwiinn zeenaꞌhla laꞌh raꞌ ba, hasta bateꞌh raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 25 ya loh raꞌ bwiinn ziahan chi dxaꞌga tuhbi gunnaꞌh nin rahcalluꞌhu xcweenta hasta naa ba gunnaꞌh cun rihn; guhca la tsiꞌh bichiohpa yihza cayahcalluꞌhu ba, \v 26 lliaaꞌh zi bañihchi ba xmweeyi ba gucaꞌha raꞌ nin ruhn rramwehdxi laꞌlagaꞌh mahzi guzalluꞌhu ba. \v 27 Niꞌchin chin bihn ba rusiaca Jesuhs laꞌh bwiinn, niꞌchin gwabiiga gunnaꞌh chi nez dihtsi Ñiꞌh bidxiꞌ ba loh xahba Ñiꞌh, \v 28 laasii bwiꞌhnn ba lligaaba: “Sidela naꞌh guidxiꞌn xahba Ñiꞌh ziacaꞌhn.” \v 29 Ya hohra gahca nin bidxiꞌ ba rwaaꞌ xahba Ñiꞌh, guleeza calliꞌhi llarihn ba chiꞌchi biin ba bariaꞌh gueldxyihdxyi chi tihxi ba, \v 30 ya neezaa guhcabwaꞌ Jesuhs basiaca xquelrnabwaꞌ Ñiꞌh laꞌh tuhbi bwiinn, niꞌchin basiaꞌgariiloh Ñiꞌh nezloh raꞌ bwiinn nin naꞌhla laꞌh Ñiꞌh, tin gunaabadxyiꞌdxyi Ñiꞌh, rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Chyu niꞌca bidxiꞌ naꞌh? \p \v 31 Chiꞌchi rahbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Bwiinn ziahan raꞌ riiꞌ rcaꞌnaa, nee rnaabadxyiꞌdxyi tiiꞌ luꞌh: “¿Chyuñin bidxiꞌ naꞌh?” \p \v 32 Per laꞌh Ñiꞌh bwaꞌha dziꞌtsi Ñiꞌh loh raꞌ ba tin gwaꞌha Ñiꞌh loh nin bidxiꞌ rwaaꞌ xahba Ñiꞌh, \v 33 ya chin guhcabwaꞌ gunnaꞌh chi laꞌh Jesuhs naann nuu tuhbi nin bidxiꞌ laꞌh Ñiꞌh, chiꞌchi bidxyihbi bi ya lwehgu bazuꞌnllihbi bi nezloh Jesuhs, ya gudxixteeꞌ bi garaa ziga nin guzahca bi, \v 34 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh gunnaꞌh chi: \p ―Xiiꞌhihn, laꞌh luꞌh biaca laasii gwachiistoꞌ luꞌh naꞌh. Bwaa nnah, gulahchidxyii stoꞌ luꞌh ayi ru xi gaca luꞌh. \p \v 35 Ya gaduhbi nin cañiꞌ gahca Jesuhs niꞌchi badzihn raꞌ nin zeꞌ rwaaꞌ yihdzi Jairu, ya rahbi raꞌ ba loh Jairu: \p ―Laꞌh lliiꞌn luꞌh guhchi la; ayiru xi molesta guunn luꞌh laꞌh daada mwehsu ca. \p \v 36 Ya chin bihn Jesuhs niꞌchi, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh Jairu: \p ―Ayi guidxyihbi luꞌh, cun sola gwachiistoꞌ luꞌh ziaca lliiꞌndxaꞌpa luꞌh. \p \v 37 Ya chiꞌchi zeenee Ñiꞌh laꞌh Jairu, nee cun sola chohnna xpwiinn Ñiꞌh, ziga Pehdru cun Jacobo cun laꞌh Jwahn bwihtsi Jacobo, \v 38 ya chin badzihn Ñiꞌh rwaaꞌ yihdzi Jairu bwaꞌha Ñiꞌh riiyuꞌn cun hasta guñihchi cweenta raꞌ ba laasii guhchi lliiꞌndxaꞌpa Jairu, \v 39 ya chin guyuuꞌtii Jesuhs rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Ayi ruꞌn tu; naꞌllgahsi zi bi. \p \v 40 Ya sola ballihdzinee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh laasii para laꞌh raꞌ ba guhchi bi, ya chiꞌchi babweꞌhe Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn laꞌn yuuꞌ chi ya xpaah si dxaꞌpa chi cun xmaah bi cun gadxioonna xpwiinn Ñiꞌh guyuuꞌtiinee Ñiꞌh hasta naꞌ dxaꞌpa chi, \v 41 chiꞌchi gunaꞌzu Ñiꞌh naa bi, ya guñiꞌ Ñiꞌh loh bi, rahbi Ñiꞌh: \p ―¡Talita cumi! ―Naa dxyiꞌdxyi ziga guiñiꞌ Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh: ¡Gwastii dxaꞌpwiꞌhn! \p \v 42 Ya hohra chi gahca gubiaꞌgarii xquelnabahan dxaꞌpwiꞌhn chi, chiꞌchi gwastii bi tin zuuzaa bi nee guyuuꞌ za bi tsiꞌh bichiohpa yihza, ya bwiinn raꞌ nin bwaꞌha babahn dxaꞌpwiꞌhn riiꞌ badxyigaaꞌ duxa raꞌ ba chin bwaꞌha raꞌ ba niꞌchi, \v 43 ya riꞌchi gahca gunabwaꞌ Jesuhs ayi chyulootiiꞌ guuyi raꞌ ba cohsa raꞌ chi tin ayi chyu gacabwaꞌ, ya chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Gulgadiꞌhi xi gahw bi. \c 6 \s1 Jesuhs gubiaꞌgarii nez guihdxyi Nazaret \p \v 1 Ya chiꞌchi babii Jesuhs riꞌchi tin gwah Ñiꞌh nez guihdxyi nin bieꞌrooꞌ Ñiꞌh, guihdxyi chi laa Nazaret nee zeezahnee Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, \v 2 ya chin guhca dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel, guzoꞌbaloh baluuꞌyi Jesuhs xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌn guidoꞌ biꞌtuꞌhn nin nuu loh guihdxyi chi, ya chin bihn raꞌ bwiinn ziahan chi xcweenta dxyiꞌdxyi raꞌ nin ruluuꞌyi Jesuhs, chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi loh lasaaꞌ raꞌ ba nee badxyigaaꞌ duxa za loh raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¿Ca nehza basiꞌdxi deeꞌ ziahan dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ? ¿Ca nehza gwacaꞌha ndxiꞌhw ca lligaaba nasiin cun dziꞌn roo raꞌ nin ruhnn ba? \v 3 ¿Tayi niꞌca dxiꞌh nin naa carpinteru, lliiꞌn María cun bwihtsi Jacobo, Joseh, Judas, cun Simohn? ¿Nee tayi lahda guihdxyi dxiꞌh riiꞌ nuu raꞌ bizaaꞌn niꞌca? \p \v 4 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Bwiinn raꞌ nin ayi ruzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi tuhbi daada nin ruluuꞌyi xchiꞌdxyi Dxiohs naa raꞌ ba bwiinn lahdxyi paꞌh ba, bwiinn lasaaꞌ ba, cun bwiinn xfamihyi gahca ba. \p Niꞌchin ayi bazoꞌbadxiahga raꞌ ba xchiꞌdxyi Ñiꞌh. \v 5 Ya ayi nuu ñuhnn Ñiꞌh nin tuhbi dziꞌn rooꞌ riꞌchi, sola basiaca Ñiꞌh mas paaldiꞌhn raꞌ bwiinn dxyihdxyi cun sola badziiꞌba naa Ñiꞌh yihca raꞌ ba, \v 6 nee badxyigaaꞌ duxa za loh Ñiꞌh pur nin ayi gwachiistoꞌ raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, ya caꞌngaluuꞌyi Ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs loh guihdxyi biꞌtuꞌhn raꞌ cun rrandxu raꞌ nin riaꞌhan gahxu nez chi. \s1 Guxeꞌhla Jesuhs tsiꞌh bichiohpa xpwiinn Ñiꞌh tin guunn raꞌ ba xtsiꞌn Dxiohs \p \v 7 Ya seguihdu batiaaꞌha Jesuhs gadziꞌh bichiohpa xpwiinn Ñiꞌh ya chiꞌchi guzoꞌbaloh guxeꞌhla Ñiꞌh chiohpagah raꞌ ba cada tuhbigah guihdxyi, nee badiꞌhi za Ñiꞌh guelrnabwaꞌ laꞌh raꞌ ba tin babweꞌhe raꞌ ba bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn, \v 8 ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Ayi xi chenee tu loh nehza, nin buxa nin guehta nin mweeyi; cun sola baxtohn chenee tu, \v 9 nee gucaꞌh si tu tahba tu ñaaꞌ cun gacu tu tuhbi si za neezaa xahba tu. \p \v 10 Ya rahbi Ñiꞌh: \p ―Cuun chiꞌh zi yihdzi bwiinn nin gadzihn tu riꞌchi guldxiaꞌhan hastayi gadzihn dxyih gariaꞌh tu guihdxyi chi, \v 11 ya guihdxyi nin ayi guunn cweenta raꞌ ba xchiꞌdxyi tu talguꞌnsi gariaꞌh tun, per tsiibixgah tu tahba tu tin niꞌchi gaca tuhbi sehn guyuuꞌ xtuhlda raꞌ ba, laasii guchiin nin rñiꞌn loh tu dxyih nin guunn Dxiohs jwisi mahzi ru gusaꞌcazii Dxiohs laꞌh raꞌ bwiinn loh guihdxyi raꞌ nin ayi xclaaꞌdzi gucaꞌdxiahga xchiꞌdxyi Dxiohs que loh bwiinn chieempa raꞌ nin guyuuꞌ guihdxyi Sodoma cun Gomorra. \p \v 12 Ya chiꞌchi gunaꞌzunehza raꞌ ba guriin-guriin guihdxyi, bagaluuꞌyi raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs tin gusaguꞌdzi stoꞌ raꞌ bwiinn, \v 13 ya babweꞌhe raꞌ ba ziahan bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn, neezaa gudaꞌbi raꞌ ba nsehchi tihxi raꞌ bwiinn raꞌ nin rahcalluꞌhu ya biaca raꞌ ba. \s1 Squiiꞌ guhca xquelguhchi Jwahn nin baroꞌbañihsa laꞌh raꞌ bwiinn \r (Mt. 14.1‑12; Lc. 9.7‑9) \p \v 14 Chin gudiiꞌdxi dxiahga rrehyi Herodes nin cayuhnn Jesuhs laasii cagazeꞌta raꞌ ziahan bwiinn nin cayuhnn Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Herodes: \p ―¿Ta Jwahngah niꞌca babahn loh guelguhchi, niꞌchin nin zeezahnee ba guelrnabwaꞌ raꞌ riiꞌ? \p \v 15 Ya snuhn raꞌ ba rahbi: \p ―Laꞌh laꞌguehtu Elías niꞌca. \p Ya snuhn raꞌ ba rahbi: \p ―Niꞌca naa stuhbi guehtu profeta nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs cachieempa o chyuulla stuhbi profeta. \p \v 16 Ya chin bihn Herodes dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, chiꞌchi rahbi ba: \p ―¿Ta laꞌh Jwahn nin gunabwaꞌn birwaꞌha yihca ñiꞌh deeꞌ babahn loh guelguhchi? \p \v 17 Laasii laꞌh gahca Herodes gunabwaꞌ binaꞌzu Jwahn cun biyiꞌbiduꞌh ba cun cadehn laꞌn lahtsidxiꞌba pur Herodías xcunnaꞌh Felipe bwihtsi Herodes nin bwiꞌhnn cheꞌhla Herodes, \v 18 nee laasii guñiꞌ Jwahn rahbi ba: \p ―Ayi naa bwen cweꞌhelluꞌhu luꞌh xcunnaꞌh bwihtsi luꞌh. \p \v 19 Ya pur niꞌchi bidxyiꞌchinee Herodías laꞌh Jwahn, niꞌchin guclaaꞌdzi ba gachi Jwahn per ayi rdxeela ba xa gachi Jwahn, \v 20 laasii rdxyihbi Herodes laꞌh Jwahn laasii naann ba Jwahn naa tuhbi ndxiꞌhw zaꞌca tuhbi ndxiꞌhw saantu ya niꞌchin balaꞌhloh Herodes laꞌh Jwahn loh Herodías ya gaduhbi stoꞌ ba rucaꞌdxiahga ba xchiꞌdxyi Jwahn nicala ayi rahcabwaꞌ zaꞌca ban. \v 21 Per guyuuꞌ xa bwiꞌhnn Herodías nin guclaaꞌdzi bi gaca chin badzihn tuhbi dxyih nin rahca laa Herodes, chiꞌchi gunabwaꞌ Herodes guhcachaꞌyi tuhbi xchih para garaa raꞌ xpwiinn ba tin gudahwnee Herodes laꞌh raꞌ ba cun lasaaꞌ bwiinn rnabwaꞌ ba nin naa raꞌ bwiinn Galilea, \v 22 ya chin guyuuꞌtii lliiꞌndxaꞌpa gahca Herodías laꞌn hasta rii raꞌ Herodes cun garaa raꞌ xpwiinn ba loh mwella, chiꞌchi badxiaꞌha dxaꞌpa chi, ya biuꞌstoꞌ duxa rrehyi Herodes cun garaa raꞌ nin zohbanee ba loh mweella ziga badxiaꞌha dxaꞌpa chi, chiꞌchi rahbi Herodes loh dxaꞌpa chi: \p ―Gunaaba nin chiꞌh zi xclaaꞌdzi luꞌh loon, ya naꞌh zuniꞌhiñin ―rahbi Herodes― \v 23 nee guchiin, garaa nin chiꞌh zi guinaaba luꞌh loon zuniꞌhiñin ―rahbi Herodes loh dxaꞌpa chi. \p \v 24 Ya bariaꞌh dxaꞌpa chi riꞌchi, chiꞌchi rahbi bi loh xmaah bi: \p ―¿Xi niꞌca guinaꞌbaꞌhn? \p Chiꞌchi rahbi xmaah bi: \p ―Gunaaba yihca Jwahn nin ruroꞌbañihsa. \p \v 25 Ya chiꞌchi biuꞌgarii dxaꞌpa chi carrih hasta zohba rrehyi Herodes, ya gunaaba bi rahbi bi: \p ―Xclaaꞌdzihn nnahgahca guniꞌhi luꞌh yihca Jwahn nin ruroꞌbañihsa naꞌh laꞌn tuhbi plahtu. \p \v 26 Ya chiꞌchi guyuuꞌ nalaasa duxa stoꞌ rrehyi Herodes, per pur xchiꞌdxyi ba nin guñiꞌ ba, nee pur bihndxiahga raꞌ nin zohbanee ba loh mweella niꞌchin nin ayi nuu xa ñiñiꞌ ba ñahbi ba: \p ―Ayi guniꞌhihn yihca Jwahn yiꞌh. \p \v 27 Ya chiꞌchi guluꞌnehza Herodes tuhbi xpwiinn ba zecaꞌha yihca Jwahn nin ruroꞌbañihsa, ya laꞌn lahtsidxiꞌba bachywaꞌh bwiinn chi yihca Jwahn. \v 28 Ya gwanee ba yihca Jwahn laꞌn tuhbi plahtu tin badiꞌhi ban laꞌh dxaꞌpa chi, ya dxaꞌpa chi badiꞌhigah bin laꞌh xmaah bi. \v 29 Ya chin bihn raꞌ xpwiinn Jwahn nin ruroꞌbañihsa ziꞌchi guhca, gwagalliꞌhi raꞌ ba tihxi Jwahn bacaꞌtsi raꞌ ban laꞌn tuhbi baꞌ. \s1 Badiꞌhi Jesuhs xi gudahw raꞌ gaꞌyu mihyi bwiinn \r (Mt. 14.13‑21; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) \p \v 30 Ya chin babiaꞌgarii raꞌ xpwiinn Jesuhs, chiꞌchi bwiiꞌyidxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Jesuhs garaa nin bwiꞌhnn raꞌ ba cun nin bagaluuꞌyi raꞌ ba nez gwah raꞌ ba, \v 31 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn zi Ñiꞌh: \p ―Gulchoꞌho guidxiaꞌchi nuꞌh riiꞌ tin guziꞌlaaꞌdzi tu. \p Laasii ziaa-zieꞌ raꞌ bwiinn riꞌchi, ya nin ayi riooba ñahwnee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 32 ya zeenee raꞌ ba laꞌhsi Ñiꞌh laꞌh si raꞌ ba laꞌn tuhbi laancha nez hasta ayi chyu bwiinn nuuꞌ, \v 33 per ziahan duxa raꞌ bwiinn bwaꞌha raꞌ ba bireꞌh laancha chi zeeꞌhen, nee biuꞌnbwaꞌ za raꞌ ba laꞌh raꞌ ba ya chiꞌchi garaa raꞌ bwiinn guihdxyi raꞌ nin rii riꞌchi balluꞌn raꞌ ba hasta nez chi ya galoh raꞌ ba badzihn raꞌ ba hasta zeenee laancha chi laꞌh Jesuhs cun xpwiinn Ñiꞌh, \v 34 ya chin bariaꞌh Jesuhs laꞌn laancha bwaꞌha Ñiꞌh ziahan duxa naa raꞌ bwiinn nin rii riꞌchi chiꞌchi balahsastoꞌ Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba laasii naa raꞌ bwiinn chi zigazi lliꞌhyi nin ayi xballwaꞌn ñiꞌh, ya chiꞌchi guzoꞌbaloh cagaluuꞌyi Ñiꞌh ziahan dxyiꞌdxyi laꞌh raꞌ ba, \v 35 ya chin guhca gudxyih gwabiiga raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Ya mwer laꞌh gueꞌla cwih la laasii hasta dxuu nuꞌh riiꞌ ayi xi nuutiiꞌ. \v 36 Baxeꞌhla raꞌ ba guziaa raꞌ ba rraandxu raꞌ o lahda guihdxyi raꞌ tin chiꞌhyi raꞌ ba nin gahw raꞌ ba laasii ayi xi nahpa raꞌ ba para gahw raꞌ ba. \p \v 37 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―¡Laꞌh tu gulgadiꞌhi nin gahw raꞌ bwiinn ca! \p Chiꞌchi rahbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh: \p ―¿Ta xclaaꞌdzi luꞌh chosiꞌn nu chiohpa gaywaꞌha denariu pahn tin gahw raꞌ bwiinn raꞌ ca? (Chiohpa gaywaꞌha denariu naa ziga guunn tuhbi ndxiꞌhw gahn loh xoꞌpa bweꞌhw garoolda.) \p \v 38 Chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Ñiꞌh loh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Spaaldaa pan nahpa tu? Gulcheguiaꞌha spaaldan. \p Ya chin bwaꞌha raꞌ ba chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―Zagaꞌyu dxiꞌh pahn cun schiohpa dxiꞌh bwehlda. \p \v 39 Chiꞌchi guñiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tin gulahchixnehza raꞌ ba laꞌh raꞌ ba loh cwaꞌn nagaa raꞌ nin rii riꞌchi. \v 40 Ya guriixnehza raꞌ ba cada tuhbigah cwaꞌh, ziga tuhbigah gaywaꞌh raꞌ ba cun chwaꞌha bitsiꞌhgah raꞌ ba, \v 41 ya seguihdu gucaꞌha Ñiꞌh gagaꞌyu pahn chi cun garoopa bwehlda chi, ya guteesa loh Ñiꞌh nez llaaꞌn dxibaaꞌ tin badiꞌhi Ñiꞌh guel zuxchiilli loh Dxiohs pur guelwahw chi, chiꞌchi gutaaꞌha Ñiꞌh pahn chi, badiꞌhi Ñiꞌhn laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tin gudxiꞌzi raꞌ ban nez loh raꞌ bwiinn ziahan raꞌ chi. Ziꞌchi gahca za bwiꞌhnn Ñiꞌh cun garoopa bwehlda, \v 42 ya garaa raꞌ ba gudahw raꞌ ba hasta que no gwadxah raꞌ ba hasta ayi gunnah ru raꞌ ba ñahw raꞌ ba, \v 43 ya chin guyaꞌloh gudahw raꞌ ba bidiaaꞌha zatsiꞌbi chiohpa tipi pahn cun bwehlda raꞌ nin biaꞌhancah, \v 44 ya bwiinn raꞌ nin gudahw raꞌ chi guhca raꞌ ba ziga gaꞌyu mihyi ndxiꞌhw. \s1 Jesuhs guzah loh ñihsa \r (Mt. 14.22‑27; Jn. 6.16‑21) \p \v 45 Ya seguihdu gunabwaꞌ Jesuhs gucah raꞌ xpwiinn Ñiꞌh laꞌn laancha tin zeeñiidxiuu raꞌ ba stuhbi lahdu rwaaꞌ ñihsa xteenn guihdxyi Betsaida gaduhbi nin cañiꞌnee Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn ziahan nin biaꞌhancah riꞌchi tin dxiuuꞌnehza raꞌ ba para lahdxyi raꞌ ba. \v 46 Ya chin guyaꞌloh bwaꞌha Ñiꞌh biuuꞌnehza raꞌ bwiinn ziahan raꞌ chi, chiꞌchi gucah Ñiꞌh tuhbi dahan tin riꞌchi gudihdxyi-gunaaba Ñiꞌh loh Xtaada Dxiohs Ñiꞌh. \v 47 Ya chin gurih gueꞌla, laꞌh laancha chi zeezahla galaayi loh ñihsa chi, ya laꞌh Ñiꞌh tuhbi dxiꞌh Ñiꞌh zuu Ñiꞌh loh dahan. \v 48 Per chin bwaꞌha Ñiꞌh cadiiꞌdxi xpwiinn Ñiꞌh guelrzaꞌcazii laasii zuu bwih rooꞌ nin ayi rusaaꞌn guzee raꞌ ba nez hasta nahpa guzee raꞌ ba loh ñihsa chi, ya nateh rooꞌ run zeezah Jesuhs loh ñihsa chi nez hasta bwaꞌha Ñiꞌh zeezahne laancha chi laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, per bwiꞌhnn Ñiꞌh zigazi ñidiiꞌdxi Ñiꞌh zihtu rooꞌ galoh hasta zeenee laancha chi laꞌh raꞌ ba. \v 49 Ya chin bwaꞌha raꞌ ba zeezah Ñiꞌh loh ñihsa chi, bwiꞌhnn raꞌ ba lligaaba naa Ñiꞌh tuhbi aijma niꞌchin gudihdxyidxiah raꞌ ba, \v 50 laasii garaa raꞌ ba bwaꞌha raꞌ ba zeezah Ñiꞌh loh ñihsa chi niꞌchin bidxyihbi duxa raꞌ ba, per seguihdu gahca guñiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ ba, rahbi Ñiꞌh: \p ―¡Gulgadiꞌhi balohr stoꞌ tu; naꞌhan ―rahbi Ñiꞌh― ayi guidxyihbi tu! \p \v 51 Lwehgu gucah Ñiꞌh laꞌn laancha chi, ya hohra chi gahca za guleeza bwih chi, ya biahxi duxa raꞌ xpwiinn Ñiꞌh chi chin bwaꞌha raꞌ ba loh Ñiꞌh, \v 52 pwihsi ayi rahcabwaꞌ raꞌ ba xcweenta Ñiꞌh nicala bwaꞌha raꞌ ba milahgru nin bwiꞌhnn Ñiꞌh pur pahn raꞌ, per ayi rahcabwaꞌ raꞌ ba xcweenta xquelrnabwaꞌ Ñiꞌh, zeezah rahca nahda lastoꞌ raꞌ ba. \s1 Basiaca Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn dxyihdxyi guihdxyi Genesaret \r (Mt. 14.34‑36) \p \v 53 Ya chin guyaꞌloh gudiiꞌdxi raꞌ ba loh ñihsa chi, chiꞌchi badzihn raꞌ ba loh yuh xteenn Genesaret, riꞌchi bacaꞌduꞌh raꞌ ba laancha, \v 54 ya gaduhbi nin cagareꞌh raꞌ ba laꞌn laancha biuꞌnbwaꞌ raꞌ bwiinn chi laꞌh Jesuhs, \v 55 ya chiꞌchi gubiaꞌgarii balluꞌn raꞌ bwiinn chi nez loh guihdxyi raꞌ nin rii gadiidxi guihdxyi chi tin bagalliꞌhi raꞌ ba xpwiinn dxyihdxyi raꞌ ba ya nuꞌa raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn dxyihdxyi raꞌ chi loh luꞌhn raꞌ tin zeenee raꞌ ba laꞌh raꞌ ba hasta chiꞌh zi bihn raꞌ ba zuu Jesuhs, \v 56 ya garaa lahta nicala loh dxiaaꞌ raꞌ o nicala lahda guihdxyi raꞌ o loh dahan raꞌ rnaaba raꞌ ba mas xahba zi Ñiꞌh guidxiꞌ raꞌ bwiinn dxyihdxyi raꞌ chi, ya garaa raꞌ bwiinn dxyihdxyi nin bidxiꞌ xahba Ñiꞌh biaca raꞌ ba. \c 7 \s1 Nin ruñihchi lastoꞌ bwiinn \r (Mt. 15.1‑20) \p \v 1 Ya tuhbi dxyih, guyuuꞌ paaldaa raꞌ bwiinn fariseu cun paaldaa raꞌ mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs, zeꞌ raꞌ ba nez guihdxyi Jerusalehn ya badiaaꞌha raꞌ ba loh Jesuhs. \v 2 Ya loh nin bwaꞌha raꞌ fariseu raꞌ chi ayi bidxiꞌbi naa raꞌ xpwiinn Jesuhs chin gudahw raꞌ ba, \v 3 niꞌchin guñiꞌ tohnta raꞌ ba, laasii ayi bwiꞌhnn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ziga naa xcostumbre raꞌ ba nee neezaa snuhn raꞌ bwiinn Israel raꞌ nin zeezahnee xcostumbre raꞌ riiꞌ laasii guehtu xtatita rooꞌ raꞌ ba basiaꞌhaneen laꞌh raꞌ ba, laasii bwiinn Israel raꞌ chi guillii-guillii rdxiꞌbi naa raꞌ ba chin rahw raꞌ ba. \v 4 Ya ziga chin razah bwiinn Israel raꞌ chi loh dxiaaꞌ sidela ayi guidxiꞌbi naa raꞌ ba loh raꞌ ba cun ñaaꞌ raꞌ ba, ayi rahw raꞌ ba, ziꞌchi za gudahla raꞌ ziahan rooꞌ raꞌ costumbre raꞌ nin riazahnee raꞌ ba; ziꞌchi za rusiaa raꞌ ba xqihsu raꞌ ba nee cun xtraxtra raꞌ ba, nee cun xtraxta dxiꞌba raꞌ ba. \v 5 Chiꞌchi rahbi raꞌ bwiinn fariseu cun mwehsu raꞌ xteenn lehyi: \p ―¿Xixnaa ayi rdxiꞌbi naa raꞌ xpwiinn luꞌh chin rahw raꞌ ba tin guunn raꞌ ba ziga naa costumbre nin basiaꞌhannee raꞌ guehtu xtatita roo raꞌ nuꞌh laꞌh nuꞌh? \p \v 6 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―¡Bwiinn rusaguiꞌhi bwiinn raꞌ! Guchii guehtu Isaías ziga bacaꞌh ba xcweenta ziga ruhnn tu: \q1 Rñiꞌ tu ziga zi nin rbwihdxyi-rnaaba laꞌh Dxiohs, per stoꞌ tu zihtu riaꞌhan loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs. \q1 \v 7 Lliaaꞌh naa zi ruzuꞌnllihbi tu nez loon, laasii laꞌh tu ruluuꞌyi tu nin naa gahca xcostumbre tu nee rahbi tu naa raꞌn nin gunabwaꞌ Dxiohs. \p \v 8 ’Nee laꞌh tu ayi ruzoꞌbadxiahga tu xchiꞌdxyi Dxiohs, sino que zeenaꞌhla tu nin naa xigaaba raꞌ bwiinn guidxyiyuh. \p \v 9 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―¡Bayilaa ruhnn bwiinn nasiin tu, nee cagasaaꞌn za tu tuhbi lahdu garaa raꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs tin zeezahnee tu ziga naa xcostumbre tu nin xigaaba raꞌ bwiinn guidxyiyuh! \v 10 Ziga rahbi guehtu Moisehs: “Guhca nadziiꞌhi laꞌh xpaah luꞌh cun xmaah luꞌh, ya nin cuꞌdii laꞌh xpaah ñiꞌh o xmaah ñiꞌh nahpa chiin tu ba.” \v 11 Per laꞌh tu ruluuꞌyi tu ayi nahpa guzoꞌbadxiahga bwiinn xchiꞌdxyi xcuzahn raꞌ ba, ruchiꞌhyi tu laꞌh raꞌ ba tin guiñiꞌ raꞌ ba squiiꞌ: “Ayi nuu gacaneꞌhn yiꞌh laasii bwiꞌhnnaꞌhn lligaaba gudiꞌhihn guhn garaa nin naꞌpahn laꞌh Dxiohs.” \v 12 Ya garaa nin rñiꞌ squiiꞌ ayi ru ruhnn raꞌ ba jweersi gacanee raꞌ ba laꞌh xcuzahn raꞌ ba, \v 13 ya pur xcostumbre tu ruhnn ayi ruzoꞌbadxiahga raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs, ya ziahan ru cohsa raꞌ nin naa raꞌ ziꞌchi ruhnn tu. \p \v 14 Chiꞌchi gudihdxyi Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn, tin rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulgacaꞌdxiahga dziꞌtsi garaa tu. \v 15 Nin rguꞌtii laꞌh raꞌ bwiinn loh duhlda ayi naan guelwahw nin rahw raꞌ ba, sino que dxyiꞌdxyi dxixiꞌhw nin riinloh stoꞌ raꞌ ba, niꞌchi naa nin rguꞌtii laꞌh raꞌ ba loh duhlda. \v 16 Niꞌchin nin riuuꞌ-riaꞌzi dxyiꞌdxyi gulgacabwaꞌ nin zeꞌ raꞌ loh dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ. \p \v 17 Ya chin babii Jesuhs lahda raꞌ bwiinn ziahan raꞌ chi, ya biuꞌgarii Ñiꞌh laꞌn yuuꞌ, chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ nin ruluuꞌyi Ñiꞌh tin para gacabwaꞌ raꞌ ban, \v 18 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―¿Ta neezaa tu ayi rahcabwaꞌ tu? ¿Tayi rahcabwaꞌ tu ayi naa bwiinn bwiinn duhlda pur nin rahw raꞌ ba? \v 19 Nin rahw bwiinn ayi radzihnan tihxi stoꞌ bwiinn sino que radzihnan hasta laꞌn buxa nin nuu cweeꞌ stoꞌ bwiinn, ya rariaꞌhan nez hasta riuuꞌbwihin. \p Ziꞌchi guñiꞌ Ñiꞌh tin baluuꞌyi Ñiꞌh nayaa naa garaatiiꞌ xica nin rahw bwiinn. \p \v 20 Neezaa rahbi Ñiꞌh: \p ―Dxyiꞌdxyi nin rreꞌh rwaaꞌ raꞌ bwiinn, niꞌchi sihn rguꞌtii laꞌh raꞌ ba loh duhlda, \v 21 laasii stoꞌ raꞌ bwiinn rreꞌh raꞌ lligaaba dxaaba raꞌ ziga guelgubwihlli cun guelrbaaꞌn, guelrdxiinn bwiinn, \v 22 guelrcahnee cheꞌhla stuhbi bwiinn, guelrzaꞌbistoꞌ xixteenn bwiinn, guelnadxaaba, guelrusaguiꞌhi lasaaꞌ ñiꞌh, nin ayi xtuhyitiiꞌ loh ñiꞌh ziga xcweenta dziꞌn dxaaba raꞌ, guelrwaꞌha dxaaba laꞌh stuhbi bwiinn, guelrudziiꞌba dii yihca lasaaꞌ ñiꞌh, guelnayachi, cun luꞌh bwiinn stoꞌ raꞌ nahda. \v 23 Garaa raꞌ lligaaba dxaaba raꞌ riiꞌ rreꞌh stoꞌ bwiinn niꞌchi nin rguꞌtii laꞌh raꞌ bwiinn loh duhlda. \s1 Tuhbi gunnaꞌh nin ayi naa bwiinn Israel gunaaba ba tuhbi ayuda loh Jesuhs \r (Mt. 15.21‑28) \p \v 24 Ya riꞌchi biriaꞌh Jesuhs zee Ñiꞌh para guihdxyi Tiru cun Sidohn, ya chin badzihn Ñiꞌh riꞌchi, bidxeela Ñiꞌh tuhbi yuuꞌ hasta guyuuꞌ Ñiꞌh laasii ayi guclaaꞌdzi Ñiꞌh ñahcabwaꞌ bwiinn nuu Ñiꞌh riꞌchi, per ayi guhca ziꞌchi. \v 25 Laasii lwehgu bihn xmaah tuhbi dxaꞌpa nin guyuuꞌ tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh laꞌh Jesuhs nuu riꞌchi, niꞌchin gwah ba hasta nuu Ñiꞌh ya chin bwaꞌha ba loh Jesuhs bazuꞌnllihbi ba nezloh Ñiꞌh, \v 26 ya gunnaꞌh chi ayi naa ba bwiinn Israel sino que naa ba tuhbi bwiinn sirofenicia, per loh nin gunaaba ba tin gabweꞌhe Jesuhs bwiinndxaaba chi stoꞌ lliiꞌndxaꞌpa ba, \v 27 rahbi Jesuhs loh ba: \p ―Basaaꞌn gahwxgah raꞌ lliiꞌn raꞌn, laasii ayi naa bwen chyu cooba xpahn raꞌ lliiꞌn raꞌn ya chubwihin loh bwehcu. \p \v 28 Chiꞌchi rahbi gunnaꞌh chi: \p ―Guchii luꞌh daada, per hasta bwehcu raꞌ rahw raꞌ guehta biuyiꞌhn nin riaaba llaaꞌn mwella nin rahw raꞌ lliiꞌn raꞌ luꞌh. \p \v 29 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh gunnaꞌh chi: \p ―Bwehngahca guñiꞌ luꞌh, zahca guziaa luꞌh, ya laꞌh bwiinndxaaba chi bariaꞌh stoꞌ lliiꞌndxaꞌpa luꞌh. \p \v 30 Ya chin bwaa gunnaꞌh chi yihdzi ba gwaguiaꞌha ba loh luꞌhn laꞌh lliiꞌndxaꞌpa ba bwiinndxaaba chi bariaꞌhala stoꞌ bi. \s1 Jesuhs basiaca laꞌh tuhbi goopa nin ayi riin dxiahga ñiꞌh \p \v 31 Ya chin bariaꞌh Jesuhs guihdxyi Tiru, chiꞌchi gudiiꞌdxi Ñiꞌh nez guihdxyi Sidohn cun garaa raꞌ nezloh guihdxyi raꞌ nin rnabwaꞌ Decápolis, ya ziꞌchi zi badzihn Ñiꞌh hasta rwaaꞌ laguhn xteenn Galilea, \v 32 ya chin guyuuꞌ Ñiꞌh laꞌn guihdxyi xteenn Decápolis, gwanee paaldaa raꞌ bwiinn laꞌh tuhbi ndxiꞌhw nin naa goopa loh Ñiꞌh, ya gudxiꞌhn raꞌ ba gudziiꞌba naa Ñiꞌh yihca bwiinn goopa chi tin dxiaca ba, \v 33 ya chiꞌchi gwanee Ñiꞌh laꞌh bwiinn goopa chi tuhbi lahdu nez hasta ayi chyu bwiinn riiꞌ, riꞌchi guluꞌtee Ñiꞌh bacwihn naa Ñiꞌh laꞌn dxiahga bwiinn goopa chi, neezaa bagahdxyi xihin Ñiꞌh yihca bacwihn naa Ñiꞌh ya bidxiꞌ Ñiꞌh luudxyii ba, \v 34 chiꞌchi bwaꞌha Ñiꞌh nez llaaꞌndxibaaꞌ guñiꞌ biin lastoꞌ Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh ndxiꞌhw chi: \p ―¡Efata! ―Naa ziga guiñiꞌ luꞌh: ¡Billaala!. \p \v 35 Ya hohra chi gahca ballaala dxiahga bwiinn goopa chi, neezaa luudxyi ba guhca bañiꞌ, \v 36 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ndxiꞌhw chi: \p ―Ayi chyuloo tiiꞌ chixteeꞌ luꞌh pur nin basiaacahn yiꞌh. \p Per loh bihnn ba ayi xi guuyi ba mahzi ru batiꞌchi ba dxyiꞌdxyi chi, \v 37 ya garaa raꞌ bwiinn nin bihn dxyiꞌdxyi chi badxyigaaꞌ loh raꞌ ba neezaa rahbi raꞌ ba: \p ―¡Garaa nin ruhnn ba naa dziꞌn zaꞌca! ¡Hasta bwiinn gweꞌta rallaala ba dxiahga ñiꞌh ya goopa raꞌ ruhnn ba pur rañiꞌ raꞌ ba! \c 8 \s1 Bayaꞌn Jesuhs tahpa mihyi bwiinn \r (Mt. 15.32‑39) \p \v 1 Ya laꞌn dxyih raꞌ chi badiaaꞌha ziahan laꞌgaꞌh bwiinn, ya ayi nahpa raꞌ ba xi gahw raꞌ ba, niꞌchin gudihdxyi Jesuhs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh: \p \v 2 ―Ralahsa duxa stoꞌn laꞌh raꞌ bwiinn riiꞌ laasii laꞌh chohnna dxyih naa nuunee raꞌ ba naꞌh, nee ayi nahpa raꞌ ba nin gahw raꞌ ba, \v 3 ya sidela naꞌh gaxeꞌhla raꞌn ba rwaaꞌ yihdzi raꞌ ba llahsaa raꞌ ba, zadxahga raꞌ ba loh nezyuh, laasii nuu raꞌ ba zihtu zeꞌ raꞌ ba. \p \v 4 Ya chiꞌchi rahbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh: \p ―Per nez riiꞌ ayi chyu nuutiiꞌ, ayi xa guidiꞌhnn nuꞌh guidxeela xi gahw raꞌ ba. \p \v 5 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Paaldaa pahn nahpa tu riꞌca? \p Chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Gahdzin. \p \v 6 Chiꞌchi gunabwaꞌ Ñiꞌh guzohba garaa bwiinn chi, ya chiꞌchi gucaꞌha Ñiꞌh gagaadzii pahn chi tin badiꞌhi Ñiꞌh guelzuxchiilli loh Xtaada Dxiohs Ñiꞌh, ya chiꞌchi gudxiꞌzi Ñiꞌhn loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tin para gudxiꞌzi raꞌ ban loh raꞌ bwiinn ziahan chi, \v 7 ziꞌchi gahca bwiꞌhnn Ñiꞌh cun nuhn bwehlda biꞌtuꞌhn badiꞌhi Ñiꞌh guelzuxchiilli loh Dxiohs, chiꞌchi gudxiꞌzi gahca raꞌ za xpwiinn Ñiꞌh ma loh raꞌ bwiinn ziahan chi, \v 8 ya garaa raꞌ ba gudahw raꞌ ba hasta gwadxah raꞌ ba, ya chin guyaꞌloh gudahw raꞌ ba bidiaaꞌha za gahdzi tipi taaꞌha pahn cun bwehlda raꞌ chi, \v 9 ya naa raꞌ bwiinn chi ziga tahpa mihyi, ya seguihdu guhdzi Ñiꞌh tin biuuꞌnehza raꞌ ba, \v 10 ya lwehgu zeenee Ñiꞌh garaa xpwiinn Ñiꞌh laꞌn tuhbi laancha hasta loh guihdxyi xteenn Dalmanuta. \s1 Gunaaba raꞌ bwiinn fariseu guunn Jesuhs tuhbi milahgru \r (Mt. 16.1‑4; Lc. 12.54‑56) \p \v 11 Chin badzihn raꞌ nuhn bwiinn fariseu hasta zuu Jesuhs guzoꞌbaloh biahyi raꞌ ba gadiidxi Ñiꞌh tin canaaba raꞌ ba loh Ñiꞌh guunn Ñiꞌh tuhbi milahgru nin Dxiohs si nin nuu llaaꞌn dxibaaꞌ zahca guunn, tin guluuꞌyi gu guchii Dxiohs guluꞌnehza laꞌh Jesuhs loh guidxyiyuh, ya cagaldaꞌtsi si raꞌ ba guiduꞌhun xi guunn Ñiꞌh. \v 12 Chiꞌchi bibiin laꞌn lastoꞌ Jesuhs, ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ bwiinn fariseu chi: \p ―¿Xixnaa chiꞌh rnaaba tu guꞌnnahn milahgru raꞌ? Guchiin nin rñiꞌn loh tu, nin tuhbi dziꞌn rooꞌ ayi guꞌnnahn nezloh tu. \p \v 13 Ya cun basaaꞌn Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba riꞌchi lwehgu bacah Ñiꞌh laꞌn laancha zeenee chiꞌh Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh stuhbi lahdu rwaaꞌ ñihsa. \s1 Xcweenta levaduhra raꞌ bwiinn fariseu \r (Mt. 16.5‑12) \p \v 14 Ya biaꞌldastoꞌ raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ñuꞌa raꞌ ba pahn, per laꞌn laanchayi nuu raꞌ ba chin bwaꞌha raꞌ ba tuhbi dxiꞌh pahn nahpa raꞌ ba, nee loh ñihsa la za niꞌchi zeenee laancha laꞌh raꞌ ba hohrchi, \v 15 nee hohrachi gahca za rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Gulguiaꞌha cuun xlevaduhra raꞌ bwiinn fariseu cun xpwiinn Herodes. \p \v 16 Chiꞌchi rahbi loh lasaaꞌ raꞌ xpwiinn Ñiꞌh chi: \p ―Guchii nin guñiꞌ mwehsu laasii ayi chyu nahpa pahn. \p \v 17 Per guhcabwaꞌ Jesuhs ayi guhcabwaꞌ raꞌ xpwiinn Ñiꞌh xa naa dxyiꞌdxyi nin guñiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ ba niꞌchin rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xixnaa rahbi tu ayi nahpa tu pahn? ¿Ta nagahdxi gacabwaꞌ tu? ¡Xiꞌballa nahda stoꞌ tu, nee dxiahga tu ñieꞌwun! \v 18 ¡Nuu dxiahga tu cun bizloh tu, per rluuꞌyi ayi riin loh tu cun dxiahga tu ayi rihnan! ¿Tayi riagannastoꞌ tu? \v 19 Chin gudxiꞌziꞌhn gagaꞌyu pahn loh gaꞌyu mihyi bwiinn, ¿paaldaa tiipin bidiaaꞌha? \p ―Tsiꞌh bichiohpan ―rahbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh. \p \v 20 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Ya chin gudxiꞌziꞌhn gahdzi pahn loh tahpa mihyi bwiinn, ¿paaldaa tiipin bidiaaꞌha chin guyaꞌloh gudahw raꞌ ba? \p ―Gahdzin ―rahbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh. \p \v 21 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Ta nagahdxi gacabwaꞌ tu? \s1 Basiaca Jesuhs laꞌh tuhbi bwiinn nin ayi riin loh ñiꞌh \p \v 22 Ya chin badzihn raꞌ ba tuhbi guihdxyi nin laa Betsaida, riꞌchi gwanee raꞌ bwiinn guihdxyi chi tuhbi bwiinn nin rahca loh ñiꞌh hasta zuu Jesuhs, ya guñiꞌnee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh tin guidxiꞌ Ñiꞌh laꞌh bwiinn nin rahca loh ñiꞌh chi, \v 23 chiꞌchi gunaꞌzu Jesuhs naa bwiinn nin rahca loh ñiꞌh chi, gwanee Ñiꞌh laꞌh ba hasta rwaaꞌ guihdxyi, chiꞌchi bagahdxyi Ñiꞌh rwaaꞌ bizloh ba cun xihin Ñiꞌh, neezaa badziiꞌba naa Ñiꞌh yihca ba chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Ñiꞌh loh ba gu rwaꞌha ba, \v 24 ya guzoꞌbaloh caywaꞌha bwiinn nin rahca loh ñiꞌh chi, chiꞌchi rahbi ba: \p ―Laꞌn rwaꞌha laꞌh raꞌ ndxiꞌhw raꞌ, rñah raꞌ ba zigazi yahga nagaa raꞌ nin rzah raꞌ. \p \v 25 Chiꞌchi bacaꞌh garoopa naa Ñiꞌh loh bwiinn chi stuhbi, ya chiꞌchiyi bwaꞌha zaꞌca ba garaatiiꞌ raꞌ cohsa nayaa-nayaa, \v 26 chiꞌchi gunabwaꞌ Ñiꞌh cun rahbi Ñiꞌh loh ba: \p ―Ayi guziaa loh guihdxyi; mahzi zigazi duꞌh bwaa yihdzi luꞌh nee ayi chyuloo gahbi luꞌh xa biaca luꞌh. \s1 Guñiꞌ Pehdru Jesuhs naa Crixtu \r (Mt. 16.13‑20; Lc. 9.18‑21) \p \v 27 Ya seguihdu zenee Jesuhs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh nez lahda guihdxyi raꞌ xteenn guihdxyi Cesarea cun Filipu, ya loh neziuh gunaabadxyiꞌdxyi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Chyu niꞌca rahbi raꞌ bwiinn naan? \p \v 28 Chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Nuhn raꞌ bwiinn rahbi yiꞌh naa luꞌh Jwahn nin baroꞌbañihsa, ya snuhn raꞌ ba rahbi yiꞌh naa luꞌh Elías, ya snuhn raꞌ ba rahbi yiꞌh naa luꞌh stuhbi raꞌ guehtu profeta raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs. \p \v 29 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Ya laꞌh xchiꞌh tu, ¿xi nna tu chyu naan? \p Chiꞌchi rahbi Pehdru loh Ñiꞌh: \p ―Yiꞌh nin naa luꞌh Crixtu Lliiꞌn Dxiohs nin dxuleꞌza nu. \p \v 30 Ya chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ayi xi guuyi raꞌ ba chyu naa Ñiꞌh loh nin tuhbi bwiinn. \s1 Jesuhs guñiꞌ loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh xcweenta ziga gachi Ñiꞌh \r (Mt. 16.21‑28; Lc. 9.22‑27) \p \v 31 Chiꞌchi guzoꞌbaloh Jesuhs cagaluuꞌyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, rahbi Ñiꞌh: \p ―Nahpa zidiꞌdxiꞌhn trabahjw duxa, ya bwiinn guhla raꞌ xteenn guidoꞌ cun bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza, cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs, zusacaloh raꞌ ba naꞌh nee zidxiinn za raꞌ ba naꞌh, per chin dxiohnna dxyih zabanaꞌhn loh raꞌ bwiinnguuchi. \p \v 32 Garaa dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ guñiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ ba nayaa-nayaa, ya pur niꞌchi gwanee Pehdru laꞌh Ñiꞌh tuhbi lahdu tin guñiꞌnee ba loh Ñiꞌh tin ayi ñizaꞌca Ñiꞌh ziꞌchi, \v 33 per chiꞌchi basiaꞌgarii loh Jesuhs bwaꞌha Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh Pehdru: \p ―¡Gwasuu loh xnezyuun Satanahs! ¡Yiꞌh ayi ruhnn luꞌh xigaaba xteenn Dxiohs, pur xigaaba si bwiinn guidxyiyuh cayuhnn luꞌh! \p \v 34 Chiꞌchi gudihdxyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn cun garaa xpwiinn Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Sidela chyuulla tuhbi tu xclaaꞌdzi gaca tuhbi xpwiiꞌnnahn, gulgasiaꞌldastoꞌ tu garaa raꞌ nin rzaꞌbistoꞌ tu guunn tu, nee guldxiaꞌ xcruhzi tu (nin zee loh dxyiꞌdxyi riiꞌ naa gusaaꞌn luꞌh gudziiꞌba xquelnabahan luꞌh pur xcweenta Jesucristu) bachiꞌh gultaꞌnaꞌhla naꞌh ―rahbi Ñiꞌh― \v 35 laasii bwiinn nin xclaaꞌdzi ayi guñihchi xquelnabahan ñiꞌh zuñihchi ban, per bwiinn nin guñihchi xquelnabahan ñiꞌh pur naꞌh, nee pur xcweenta xchiꞌdxyi Dxiohs, zibahan ba par tuꞌpazi loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs. \v 36 Laasii ¿xi galluꞌyi guicaꞌha tuhbi bwiinn gaduhbi loh guidxyiyuh sidela guñihchi ba xquelnabahan ba?, \v 37 o neezaa ¿balaaca chiilli tuhbi bwiinn xcweenta xquelnabahan ba? \v 38 Neezaa sidela chyuulla tuhbi bwiinn gatuhyi loh ba naꞌh, o pur xchiꞌdxyiꞌhn nezloh raꞌ bwiinn nin rusahcaloh loh Dxiohs cun nin nuu loh raꞌ bwiinn nin nuu xtuhlda raꞌ ñiꞌh, neezaa naꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw zatuhyi loon pur bwiinn chi chin gabiaꞌgariin stuhbi cun gaduhbi xquelrnabwaꞌ Xtaaꞌdahn cun ziahan xaanjla Ñiꞌh. \c 9 \p \v 1 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Nee guchiin nin rñiꞌn loh tu, nuu raꞌ bwiinn nin dxaꞌga loh tu zwaꞌha raꞌ ba gadzihn xquelrnabwaꞌ Dxiohs galoh nin gachi raꞌ ba. \s1 Bidxaꞌh ziga rñah Jesuhs \r (Mt. 17.1‑13; Lc. 9.28‑36) \p \v 2 Chin gudiiꞌdxi xoꞌpa dxyih, chiꞌchi gwanee Jesuhs laꞌh dxiꞌh raꞌ Pehdru, Jacobo, cun Jwahn yihca tuhbi dahan rooꞌ, nee riꞌchi bwaꞌha raꞌ xpwiinn Ñiꞌh chi bidxaꞌh ziga rñah Ñiꞌh, \v 3 ya xahba Ñiꞌh biahca labwehen dxyiꞌgah guhcabachaꞌhan, ayi nin tuhbi bwiinn nin guunn gahn gaca labweh ziga guhca labweh nachitsi xahba Ñiꞌh, \v 4 ya riꞌchi baluuꞌyiloh Elías cun guehtu Moisehs, cayuuꞌyidxyiꞌdxyinee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 5 chiꞌchi rahbi Pehdru loh Jesuhs: \p ―¡Mwehsu, bwen gahca dxuu nuꞌh riiꞌ! ¡Laꞌh nu guidiꞌhnnchaꞌyi chohnna yuuꞌ dxillaaꞌ; tuhbin para Yuꞌbiluꞌh, stuhbin para Moisehs, ya stuhbin para laꞌh Elías! \p \v 6 Dxyigah ziꞌchi guñiꞌ Pehdru laasii rdxyihbi duxa ba cun schiohpa lasaaꞌ ba niꞌchin guñiꞌ ba ziꞌchi, \v 7 ya hohra chi gahca biꞌ tuhbi xcahyi dxyiꞌgah si biaꞌpa raꞌ ba laꞌn xcahyi chi, ya laꞌn xcahyi chi guñiꞌ tuhbi rsiaaꞌha nin rahbi: \p ―Dee naa Lliiꞌnahn nin nadziiꞌhihn; gulgazoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi bi. \p \v 8 Ya mas balaaquiꞌhn rahca lwehgu bwaꞌha raꞌ ba tuhsi la Jesuhs zuu riꞌchi, ya laꞌn xcahyi chi guñihchiloh Moisehs cun Elías, \v 9 ya chin biehtanee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba dahan rooꞌ chi; chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh chi ayi xi guuyi raꞌ ba cuun nin bwaꞌha raꞌ ba hastayi chin gabahan Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw loh bwiinn guuchi, \v 10 ya bazoꞌbadxiahga raꞌ ba xchiꞌdxyi Ñiꞌh ayi gudxixteeꞌ raꞌ ba nin bwaꞌha raꞌ ba, per ziahan bwelta gunaabadxyiꞌdxyi loh lasaaꞌ raꞌ ba cuun nin naa nin gabahan loh guelguhchi, \v 11 ya gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Jesuhs rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa rahbi raꞌ mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs nahpa galoh Elías dxiꞌ que no laꞌh Crixtu? \p \v 12 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Pwihsi guchii galoh Elías dxiꞌ tin dxiuꞌnzaꞌca ba garaatiiꞌ; neezaa rahbi loh Xchihtsi Dxiohs nahpa gutiꞌdxiloh Lliiꞌn Dxiohs trabahjw duxa nee zusaꞌcaloh za raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 13 per rñiꞌn loh tu laꞌh Elías biꞌ la ya laꞌh raꞌ bwiinn bwiꞌhnnee raꞌ ba laꞌh ba zigachiꞌzi guclaaꞌdzi raꞌ ba ziga rñiꞌ loh Xchihtsi Dxiohs. \s1 Basiaca Jesuhs laꞌh tuhbi ndxiꞌhw nin guyuuꞌ tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh \r (Mt. 17.14‑21; Lc. 9.37‑43) \p \v 14 Ya chin babiaꞌgarii Ñiꞌh hasta rii raꞌ snuhn xpwiinn Ñiꞌh bwaꞌha Ñiꞌh ziahan duxa bwiinn rii gadiidxi raꞌ ba, nee cadxihldxyinee dxyiꞌdxyi paaldaa raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, \v 15 ya chin bwaꞌha raꞌ bwiinn ziahan chi laꞌh Jesuhs, badxyigaaꞌ loh raꞌ ba hasta balluꞌn raꞌ ba bagachiꞌloh raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh tin bagaꞌpaDxiohs raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 16 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―¿Xi niꞌca ruuꞌyidxyiꞌdxyinee tu laꞌh raꞌ ba? \p \v 17 Chiꞌchi rahbi tuhbi raꞌ bwiinn chi loh Ñiꞌh: \p ―Mwehsu, riiꞌ zeꞌldaneꞌhn lliiꞌnahn laasii nuu tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ bi nin basiaꞌhan goopa laꞌh bi tin gabweꞌhe luꞌh bwiinndxaaba chi stoꞌ bi, \v 18 laasii chin rusaꞌcazii bwiinndxaaba chi laꞌh bi, rdxiindxiah bwiinndxaaba chi laꞌh bi loh yuh, rbweꞌhe ba bitsiꞌhn rwaaꞌ bi, nee hasta dxyigah rsihdzi loh lahyi bi. Squiiꞌ ruhnnee ba laꞌh bi nee cagasiuꞌnga gueldxyihdxyi chi laꞌh bi, niꞌchin nin gunaꞌbaꞌhn loh raꞌ xpwiinn luꞌh tin ñabweꞌhe raꞌ ba bwiinndxaaba chi stoꞌ bi per ayi bwiꞌhnn raꞌ ba gahn. \p \v 19 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ garaa bwiinn ziahan nin rii riꞌchi: \p ―¡Ayy, bwiinn raꞌ nin ayi riachiistoꞌ raꞌ ñiꞌh! ¡Bwiinn naxihn raꞌ! ¿Balaaca xchiꞌhla nin guꞌnnahn waanta chuuꞌhuhn loh tu? ¡Gultaaꞌnee lliiꞌngaaꞌn luꞌh riiꞌ! \p \v 20 Ya chiꞌchi gwanee raꞌ ba laꞌh biꞌnxtuhbi chi loh Jesuhs, per chin bwaꞌha bwiinndxaaba chi laꞌh Jesuhs, chiꞌchi gudxiindxiah bwiinndxaaba chi laꞌh bi loh yuh, dxyigah naꞌduꞌbi bi loh yuh zohba bitsiꞌhn rwaaꞌ bi, \v 21 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh xpah bi: \p ―¿Dez cuuca gunaꞌzu gueldxyihdxyi riiꞌ laꞌh bi? \p Chiꞌchi rahbi xpaah bi loh Ñiꞌh: \p ―Dez chin naa bi biñiꞌn, \v 22 nee ziahan la xclaaꞌdzi bwiinndxaaba ca gadxiinn laꞌh bi; rulaꞌh bwiinndxaaba ca laꞌh bi loh bwehla, loh ñihsa; per sidela zidxeela xa guunn luꞌh balahsastoꞌ luꞌh laꞌh nu nee bwiꞌhnn ayuda laꞌh nu. \p \v 23 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh bwiinn chi: \p ―¿Xa mohda rnaabadxyiꞌdxyi luꞌh sidela, zahca gacaneꞌhn yiꞌh? ¡Garaa zahca gacaneꞌhn laꞌh raꞌ bwiinn nin riachiistoꞌ raꞌ ñiꞌh zahca gacanee Dxiohs laꞌh raꞌ ba! \p \v 24 Chiꞌchi guzoꞌbaloh jweersi cañiꞌ xpaah biꞌnxtuhbi chi loh Ñiꞌh, rahbi ba: \p ―¡Riachiistoꞌn! ¡Bwiꞌhnn cumpahñu naꞌh tin mahzi ru chechiistoꞌn! \p \v 25 Ya chin bwaꞌha Jesuhs cagadiaaꞌha ziahan bwiinn chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh bwiinndxaaba chi: \p ―Bwiinndxaaba nin bwiꞌhnn gweꞌta cun goopa laꞌh biꞌnxtuhbi riiꞌ, naꞌh canabwaꞌn loh luꞌh tin bariaꞌh stoꞌ bi nee ayi dxiuꞌgarii ru luꞌh stoꞌ bi. \p \v 26 Chiꞌchi gudidxyidxiah bwiinndxaaba chi cun dxyigah guidxiindxiah ba laꞌh bi, lwehgu bariaꞌh ba stoꞌ bi, ya basaaꞌn ba laꞌh bi zigazi bwiinn guuchi, ya bwiꞌhnn raꞌ bwiinn ziahan nin rii riꞌchi lligaaba guhchi bi, \v 27 per laꞌh Ñiꞌh lwehgu guteesa Ñiꞌh laꞌh bi, ya lwehgu gwasuꞌnchii biꞌnxtuhbi chi. \v 28 Chiꞌchi biuuꞌgarii Ñiꞌh laꞌñuuꞌ, ya riꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi ralaꞌn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh tin ayi chyu bwiinn ñwaꞌha ya rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa laꞌh nu ayi chyu bidiꞌhnn gahn ñabweꞌhe bwiinndxaaba chi? \p \v 29 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Ziga lasaaꞌ bwiinndxaaba riiꞌ, ayi gaca cweꞌhe tu ba sidela ayi cwidxi-guinaaba tu loh Dxiohs, neezaa sidela ayi gucwaaꞌhan tu. \s1 Jesuhs guñiꞌ stuhbi laꞌgaꞌh xa gachi Ñiꞌh \r (Mt. 17.22‑23; Lc. 9.43‑45) \p \v 30 Chin babii raꞌ ba riꞌchi, badiiꞌdxi raꞌ ba nez loh guihdxyi raꞌ xteenn Galilea, ya guclaaꞌdzi Jesuhs ayi chyu ñahcabwaꞌ canehz nuu Ñiꞌh, \v 31 niꞌchin baluuꞌyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh nee rahbi za Ñiꞌh: \p ―Nahpa zutiꞌdxi raꞌ bwiinn duhlda naꞌh loh raꞌ nin rnabwaꞌ, ya zidxiinn raꞌ ba naꞌh, per chin dxiohnna dxyih guhchiꞌhn, zabahnaꞌhn loh raꞌ bwiinn guuchi. \p \v 32 Per laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ayi guhcabwaꞌ raꞌ ba xi zee loh dxyiꞌdxyi raꞌ chi, nee bidxyihbi za raꞌ ba ñinaaba dxyiꞌdxyi raꞌ ba xiñin zee loh raꞌn. \s1 Jesuhs guñiꞌ chyu mahzi lasahca \r (Mt. 18.1‑5; Lc. 9.46‑48) \p \v 33 Chin badzihnnee Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh guihdxyi Capernaum, biuuꞌgarii Jesuhs laꞌn tuhbi yuuꞌ, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―¿Xiñin zeꞌyuuꞌyidxyiꞌdxyi tu chin zoꞌpa nuꞌh loh neziuh? \p \v 34 Ya ayi guñiꞌtiiꞌ raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, laasii laꞌh raꞌ ba zeꞌyuuꞌyidxyiꞌdxyi raꞌ ba chyu tuhbi raꞌ ba naa nin mahzi lasahca, \v 35 ya lwehgu guzohbagah Ñiꞌh chiꞌchi gudihdxyi Ñiꞌh laꞌh gadziꞌh bichiohpa raꞌ xpwiinn Ñiꞌh chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Sidela xclaaꞌdzi tuhbi tu gaca lasahca, nahpa gaca tu tuhbi bwiinn nin nadoꞌlaadzi ru loh raꞌ garaa lasaaꞌ tu. \p \v 36 Chiꞌchi gucaꞌha Ñiꞌh tuhbi biñiꞌn biꞌtuꞌhn, ya bazuh Ñiꞌh laꞌh bi galaayi raꞌ ba chiꞌchi gudiꞌdzi Ñiꞌh laꞌh biñiꞌniꞌhn chi, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p \v 37 ―Chyu chiꞌzi bwiinn nin gacanee tuhbi biñiꞌn squiiꞌ, zahcanee za ba naꞌh, nee bwiinn nin rahcanee naꞌh, ayi naꞌh dxiꞌhn rahcanee ba sino que nee Xtaada Dxiohsaꞌhn nin guluꞌnehza naꞌh rahcanee ba. \s1 Bwiinn nin ayi rñiꞌyah laꞌh nuꞌh, xlahdu nuꞌh nuu ba \r (Lc. 9.49‑50; Mt. 10.42) \p \v 38 Seguihdu rahbi Jwahn loh Ñiꞌh: \p ―Mwehsu, bidiaꞌha nu loh tuhbi bwiinn nin rabweꞌhe bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn cun xquelrnabwaꞌ lah luꞌh, ya bachidiꞌtsi nu loh ba ayi ru guunn ba ziꞌchi laasii ayi nee dxiꞌh ba caꞌnzahnee ba laꞌh nuꞌh. \p \v 39 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulgasaaꞌn bwiinn chi laasii bwiinn nin ruhn dziꞌn roo raꞌ cun xquelrnabwaꞌ laan ayi xñiꞌyah ba naꞌh, \v 40 tin bwiinn raꞌ nin ayi xclaaꞌdzi childxinee laꞌh nuꞌh xlahdu gahca nuꞌh nuu raꞌ ba. \v 41 Guchiin nin rñiꞌn loh tu, bwiinn nin guniꞌhi nicala tuhbi bahsu ñihsa laꞌh tu laasii naa tu xpwiiꞌnn raꞌn, Dxiohs gudiꞌhi prehmiu laꞌh ba. \s1 Rriezgu chuu xtuhlda raꞌ bwiinn \r (Mt. 18.6‑9; Lc. 17.1‑2) \p \v 42 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Chyu chiꞌh zi nin gusiaaba laꞌh biñiꞌn biꞌtuꞌhn raꞌ rii loh duhlda pur nin riachiistoꞌ raꞌ bi naꞌh, mas chaꞌyi gulaꞌha raꞌ ba laꞌh ba loh ñihsadoꞌ cun guchiꞌbi raꞌ ba tuhbi dxiah rooꞌ yahnn ba, \v 43 nee sidela naa luꞌh rutsiigan yiꞌh loh duhlda, mas chaꞌyi guchyuuꞌga luꞌhn; tin mas chaꞌyi chuꞌtii luꞌh loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs dxuuca luꞌh xlawaaꞌha chee luꞌh gabihldxyi cun garoopa naa luꞌh hasta ayi dxiuuꞌyitiiꞌ dxih, \v 44 hasta tiidxi bwiinn trabahjw duxa para tuꞌpazi. \v 45 Ya sidela gadzihn dxyih gutsiiga ñaaꞌ luꞌh yiꞌh loh duhlda bachyuuꞌgan; mas chaꞌyi chuꞌtii luꞌh loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs dxuuca luꞌh xlawaaꞌha garoopa ñaaꞌ luꞌh, chee luꞌh loh bwehla xteenn gabihldxi, \v 46 hasta tiidxi bwiinn trabahjw duxa para tuꞌpazi. \v 47 Nee sidela laꞌh tuhbi bizloh luꞌh gusiaaban yiꞌh loh duhlda, guleꞌhen; mas chaꞌyi chuꞌtii luꞌh loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs nicala cun tuhbi si bizloh luꞌh xlawaaꞌha chenee garoopan yiꞌh loh dxih xteenn gabihldxyi \v 48 hasta tiidxi bwiinn trabahjw duxa nin ayi chaꞌloh, nee ayi gariaꞌh raꞌ ba riꞌchi, \v 49 laasii ziga rrohba zihdxi yihca xi chiꞌh zi guelwahw, ziꞌchi za chioobaa bwehla yihca garaa raꞌ bwiinn. \v 50 Bwen naa zihdxi, per sidela guñihchin guelnallii, ¿xaalla guunn chiꞌh tu dxiaca zaꞌcan? Ziꞌchi gahca laꞌh tu, gulgahca ziga zihdxi nin nallii tin gaca galluꞌyi tu loh raꞌ bwiinn guidxyiyuh, nee gulguibahannee zaꞌca lasaaꞌ tu. \c 10 \s1 Jesuhs baluuꞌyi ayi nuu taaꞌha bwiinn cheꞌhla ba \r (Mt. 19.1‑12; Lc. 16.18) \p \v 1 Seguihdu babii Jesuhs loh guihdxyi Capernaum, tin zee Ñiꞌh para guihdxyi xteenn Judea cun loh guihdxyi xteenn yuh nin rii stuhbi lahdu guiꞌw Jordahn, ya riꞌchi badiaaꞌha ziahan bwiinn, chiꞌchi guzoꞌbaloh cagaluuꞌyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn chi ziga naa xcostumbre Ñiꞌh. \v 2 Hohr chi badzihn raꞌ paaldaa bwiinn fariseu riꞌchi, per ya laꞌh raꞌ ba guclaaꞌdzi raꞌ ba guunn raꞌ ba prehba laꞌh Ñiꞌh tin gwaꞌha raꞌ ba zahca gusiaꞌgarii Ñiꞌh dxyiꞌdxyi nin gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh, rahbi raꞌ ba: \p ―¿Ta naa bwen taaꞌha tuhbi bwiinn laꞌh cheꞌhla ba? \p \v 3 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Cuun nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs laꞌh tu? \p \v 4 Chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Basaaꞌn Moisehs laꞌh raꞌ ndxiꞌhw cun sola tuhbi dxihtsi riahsa xcweenta nin rlaaꞌha raꞌ ba cheꞌhla raꞌ ba, ya bachiꞌh rusaaꞌn raꞌ ba cheꞌhla raꞌ ba. \p \v 5 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Bacaꞌh Moisehs ziꞌchi, laasii tantu bwiinn dxiipa tu, \v 6 per chin gurihxchih guidxyiyuh: “Ndxiꞌhw cun gunnaꞌh bwiꞌhnn Dxiohs” ziga rñiꞌ loh Xchihtsi Ñiꞌh. \v 7 Neezaa rñiꞌ loh Xchihtsi Ñiꞌh: “Niꞌchin chin ruchinaa tuhbi ndxiꞌhw, rreꞌcaa ba loh xtaada ba loh xmaah ba ya rbahannee ba laꞌh gunnaꞌh nin raaca cheꞌhla ba, \v 8 ya garoopa raꞌ ba naa ba zigazi tuhsi bwiinn”; naa raꞌ ba zigazi tuhbi bwiinn xlawaaꞌha chiohpa bwiinn. \v 9 Dxiohs bachiꞌdxiu-bachaꞌga laꞌh raꞌ ba, niꞌchin nin ayi nuu taaꞌha raꞌ ba. \p \v 10 Ya chin rii raꞌ ba laꞌn stuhbi yuuꞌ, gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh xcweenta gahca nin rlaaꞌha lasaaꞌ bwiinn, \v 11 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Sidela laꞌh tuhbi bwiinn taaꞌha ba cheꞌhla ba ya guicaꞌha ba stuhbi gunnaꞌh, ya ziꞌchi canee lasaaꞌ zi raꞌ ba zigazi xtuꞌh raꞌ ba, \v 12 ya sidela laꞌh tuhbi gunnaꞌh taaꞌha ba laꞌh xpwiinn ndxiꞌhw ba ya guicaꞌha ba stuhbi ndxiꞌhw, bwiinn chi nabahan gubwihlli zi raꞌ ba. \s1 Bwiꞌhnntaaꞌyi Jesuhs yihca raꞌ biñiꞌn \r (Mt. 19.13‑15; Lc. 18.15‑17) \p \v 13 Ya tantu guclaaꞌdzi raꞌ bwiinn chi dxihn raꞌ ba xchiꞌdxyi Jesuhs, hasta xpiñiꞌn raꞌ ba gwanee raꞌ ba loh Ñiꞌh, tin badziiꞌba naa Ñiꞌh yihca raꞌ bi, per chin bwaꞌha raꞌ xpwiinn Ñiꞌh niꞌchi guzoꞌbaloh riidxihldxyinee dxyiꞌdxyi raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn nin zeꞌnee raꞌ biñiꞌn raꞌ chi loh Jesuhs, \v 14 ya chin bwaꞌha Jesuhs ziꞌchi cayahca, chiꞌchi bidxyiꞌchi Ñiꞌh ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh chi: \p ―Gulgasaaꞌn dxieꞌbiiga raꞌ biñiꞌn hasta zuꞌhn, ayi ru gucweꞌza tu laꞌh raꞌ bi, laasii xquelrnabwaꞌ Dxiohs naa xteenn raꞌ bwiinn nin nadoꞌlaadzi ziga biñiꞌn raꞌ riiꞌ, \v 15 nee guchiin nin rñiꞌn loh tu, bwiinn nin ayi chechiistoꞌ ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs zigazi naa tuhbi biñiꞌn nin ruzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi xtaada ñiꞌh, bwiinn chin ayi chuu raꞌ ba loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs. \p \v 16 Chiꞌchi gudiꞌdzi Ñiꞌh laꞌh raꞌ biñiꞌn chi, nee tin badziiꞌba naa Ñiꞌh yihca raꞌ bi nee gunaaba gahca Ñiꞌh loh Dxiohs tin gacanee Ñiꞌh laꞌh raꞌ biñiꞌn raꞌ chi. \s1 Tuhbi ndxiꞌhw ricu nin nuu ziahan xixteenn ñiꞌh \r (Mt. 19.16‑30; Lc. 18.18‑30) \p \v 17 Ya tuhbi dxyih gaduhbi nin caguꞌguihn Jesuhs guzee Ñiꞌh stuhbi nehza, badzihn galluꞌn tuhbi ndxiꞌhw hasta zuu Jesuhs, ya lwehgu bazuꞌnllihbi bi nezloh Jesuhs, \v 18 chiꞌchi rahbi bi loh Ñiꞌh: \p ―Daada, mwehsu chaꞌyi, ¿xa niꞌca guꞌnnahn tin guziaaꞌhahn dxibaaꞌ guibahaneꞌhn Dxiohs para tuꞌpazi chin gachiꞌhn? \p Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh bi: \p ―¿Xixnaa rñiꞌ luꞌh naan chaꞌyiꞌhn? Ayi nin tuhbi bwiinn chaꞌyi naa xmohda ñiꞌh sola tuhbi dxiꞌh Dxiohs naa chaꞌyi. \v 19 Laꞌluꞌh naann la nin rnabwaꞌ loh Xchihtsi Dxiohs: “Ayi chiinn luꞌh bwiinn, ayi gaca luꞌh bwiinn gubwihlli, ayi cwaan luꞌh, ayi chiꞌnlaaꞌdzi luꞌh dxixiꞌhw, ayi gusaguiꞌhi laꞌh bwiinn, nee gaca nadziiꞌhi luꞌh xcuzahn raꞌ luꞌh.” \p \v 20 Chiꞌchi rahbi ndxiꞌhw chi loh Ñiꞌh: \p ―Mwehsu, garaatiiꞌ raꞌ dxyiꞌdxyi ca cagazoꞌbadxiaagahn dez chin guhcaꞌhn biñiꞌn. \p \v 21 Chin bwaꞌha Jesuhs loh ndxiꞌhw chi, guhca nadziiꞌhi stoꞌ Ñiꞌh laꞌh bi, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh bi: \p ―Stuhbi dxiꞌh cohsa riaꞌdxyi guunn luꞌh; bwaa tin batooꞌ garaa xixteenn luꞌh ya chiꞌchi chiꞌzi luꞌh mweeyi chi guicaꞌha raꞌ bwiinn prohbi nin ayi xi nahpa, ya ziꞌchi zaapa luꞌh guelnazaꞌca llaaꞌndxibaaꞌ, nee lwehgu gahca daꞌnaꞌhla naꞌh tin guꞌa luꞌh xcruhzi luꞌh. \p \v 22 Ya chin bihn ndxiꞌhw chi dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ Ñiꞌh, guhca nalaasa stoꞌ bi laasii ziahan rooꞌ xica nahpa bi, \v 23 chiꞌchi biahyi Jesuhs tin bwaꞌha Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―¡Nagahn duxa par chuꞌtii tuhbi bwiinn rricu loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs! \p \v 24 Ya badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh chin bihn raꞌ ba nin guñiꞌ Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh stuhbi: \p ―Lliiꞌn raꞌ, ¡lliꞌballa nagahn naa para chuꞌtii bwiinn rricu loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs! \v 25 Mas ayi guinagahn ru tiidxi tuhbi camehyu llaaꞌn tuhbi guihchi guulla, que no ziga tiidxi tuhbi rricu loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs. \p \v 26 Chin bihn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ziꞌchi chiꞌchi rahbi loh lasaaꞌ raꞌ ba: \p ―¿Chyuulla gaca chiꞌh taꞌh loh duhlda? \p \v 27 Chiꞌchi bwaꞌha Ñiꞌh loh raꞌ ba ya rahbi Ñiꞌh: \p ―Para bwiinn raꞌ, nagahn raꞌ deeꞌ; per ayi nee dxiꞌh para laꞌh Dxiohs. \p \v 28 Chiꞌchi rahbi Pehdru loh Ñiꞌh: \p ―Laꞌh nu laꞌnu dxugasaaꞌn garaa nin nadxiaapa nu, tin zoꞌpanaꞌhla nu yuꞌbiluꞌh. \p \v 29 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Nee guchiin nin rñiꞌn loh tu, ziga bwiinn nin nugasaaꞌn yihdzi ñiꞌh, xpaah ñiꞌh, xmaah ñiꞌ, bwihtsi raꞌ ñiꞌh, cheꞌhla ñiꞌh, lliiꞌn ñiꞌh, o xuh raꞌ ñiꞌh pur xcweeꞌntahn cun pur xcweenta xchiꞌdxyi Dxiohs, \v 30 zicaꞌha raꞌ ba garaa niꞌchi stuhbi gaywaꞌh bweelta mahzi ru loh guidxyiyuh riiꞌ nicala zidxyiꞌchinee bwiinn laꞌh raꞌ ba, per llaaꞌndxibaaꞌ zicaꞌha raꞌ ba guelnabahan nin ayi ñichilohtiiꞌ chin gachi raꞌ ba, \v 31 laasii chin gadzihn dxyih nin guunn Dxiohs jwisi loh guidxyiyuh, garaa raꞌ bwiinn nin ruhnn lligaaba lasahcaduxa raꞌ ba nnah ayi gaca lasahcatiiꞌ raꞌ ba chiꞌchi, ya bwiinn raꞌ nin ayi lasahca nnah niꞌchi raꞌ gaca lasahca chiꞌchi. \s1 Nin rioonna bweelta guñiꞌ Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh zahchi Ñiꞌh \r (Mt. 20.17‑19; Lc. 18.31‑34) \p \v 32 Ya loh zeezah raꞌ ba loh neziuh para guihdxyi Jerusalehn ñiidxyuu Jesuhs ya dihtsi Ñiꞌh naꞌhla gadziꞌh bichiohpa raꞌ xpwiinn Ñiꞌh laasii rdxyihbi raꞌ ba nee coma guihdxyi chi nahpa chiinn raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, ya neezaa bwiinn raꞌ nin zee naꞌhla laꞌh Ñiꞌh rdxyihbi raꞌ ba, ya chiꞌchi guleꞌcaa Jesuhs gadziꞌh bichiohpa nin naa xpwiinn Ñiꞌh tin rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba cuun nin saca Ñiꞌh, squiiꞌ rahbi Ñiꞌh: \p \v 33 ―Gulguiaꞌha, rñiꞌn loh tu, laꞌh nuꞌh zoo para guihdxyi Jerusalehn, ya naꞌh ziga naan bwiinn nin guluꞌnehza Dxiohs loh guidxyiyuh, zutiꞌdxi raꞌ bixohza nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza naꞌh cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi zutiꞌdxi raꞌ ba naꞌh loh nin guunn guelguxchisi naꞌh. Nee guinabwaꞌ raꞌ ba gachiꞌhn cun gutiꞌdxi raꞌ ba naꞌh loh raꞌ bwiinn ziitu, \v 34 niꞌchi raꞌ gusaꞌcazii naꞌh cun gullihdzinee raꞌ ba naꞌh, guchahn xihin raꞌ ba loon cun gadxiinn raꞌ ba naꞌh, per chin dxiohnna dxyih zabahanaꞌhn ―rahbi Ñiꞌh. \s1 Jacobo cun Jwahn gunaaba tuhbi bwehniꞌhn loh Jesuhs \r (Mt. 20.20‑28) \p \v 35 Jacobo cun Jwahn, lliiꞌn Zebedeu, gwabiiga raꞌ loh Jesuhs ya rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Mwehsu, xclaaꞌdzi nu guunn luꞌh tuhbi bwen nin gachinaaba nu loh yuꞌbiluꞌh laꞌh nu. \p \v 36 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―¿Xiniꞌca bweniꞌhnca xclaaꞌdzi tu guꞌnnahn laꞌh tu? \p \v 37 Chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Chin guinabwaꞌ luꞌh loh llaꞌñih xteenn luꞌh, xclaaꞌdzi nu zohbanee nu yiꞌh; tuhbi nu xlahdu derehchu luꞌh stuhbi nu xlahdu rrabwehsa luꞌh. \p \v 38 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Nin ayi gaann tu xiñin nin rnaaba tu. ¿Ta zizaꞌcaziinee tu naꞌh cun gachinee za tu naꞌh? \p \v 39 Chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―Nicala gachinee nu yiꞌh. \p Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Guchii tu zizaꞌcaziinee tu naꞌh nee zahchinee za tu naꞌh ziga gachiꞌhn, \v 40 per ayi naꞌpahn derechu guiñaan loh tu cuun nin zohba xlahdu derechuꞌhn o xlahdu rrabwehsaꞌhn; sola Dxiohs cwii laꞌh raꞌ bwiinn nin soꞌbaneen llaaꞌn dxibaaꞌ. \p \v 41 Ya chin bihn zatsiꞌh xpwiinn Ñiꞌh nin gunaaba Jacobo cun Jwahn, bidxyiꞌchinee raꞌ ba laꞌh raꞌ ba, \v 42 chiꞌchi gudihdxyi Jesuhs laꞌh raꞌ ba ya rahbi Ñiꞌh: \p ―Ba naann tu nin rnabwaꞌ loh raꞌ bwiinn nin ayi naa raꞌ bwiinn Israel naa raꞌ ba ziga dxiꞌba nin naguihdzi; neezaa cuun chiꞌh zi bwiinn nin lasahca loh raꞌ ba ruhnn ziꞌchi, \v 43 per cun laꞌh tu ayi gaca tu ziꞌchi, ya nin xclaaꞌdzi gaca nin mahzi lasahca nahpa gacanee ba laꞌh raꞌ lasaaꞌ ba. \v 44 Ziꞌchi gahca za nin xclaaꞌdzi gaca nin mahzi guinabwaꞌ loh tu, nahpa gaca ba ziga tuhbi mooza loh tu, \v 45 laasii naꞌh, Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw, ayi zeꞌlda dxiꞌhn para guunn bwiinn sirba loon, sino que naꞌh zeꞌldahn tin guꞌnnahn sirba, nee gudiꞌhi zan xquelnabahanahn para laꞌh raꞌ ziahan raꞌ bwiinn tin taꞌh raꞌ ba loh duhlda. \s1 Jesuhs basiaca laꞌh tuhbi bwiinn nin laa Bartimeu ayi biin loh ba \r (Mt. 20.29‑34; Lc. 18.35‑43) \p \v 46 Ya chiꞌchi Jesuhs cun garaa za xpwiinn Ñiꞌh gudiiꞌdxinee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba nez guihdxyi nin laa Jericoh, ya zeenaꞌhla za ziahan raꞌ bwiinn laꞌh Ñiꞌh, ya loh neziuh xteenn rwaaꞌ guihdxyi chi zohba tuhbi bwiinn nin rahca loh ñiꞌh nin biriaꞌhlah Bartimeu lliiꞌn Timeu, rzohba ba rbweꞌhe ba cardah, \v 47 ya chin gudiiꞌdxidxiahga ba zeediiꞌdxi Jesuhs nin zeꞌ loh guihdxyi Nazaret riꞌchi, chiꞌchi guñiꞌ ba jweersi rooꞌ, rahbi ba: \p ―¡Jesuhs lliiꞌn guehtu Davihd, balahsastoꞌ luꞌh naꞌh! \p \v 48 Ya bidxyiꞌchi ziahan raꞌ bwiinn niꞌchin rahbi raꞌ ba loh ba: \p ―¡Biacadxyii! ¡Ayi rñiꞌ luꞌh ziꞌca! \p Per laꞌh ba mahzi ru jwersi rooꞌ ru cañiꞌ ba: \p ―¡Lliiꞌn guehtu Davihd, balahsastoꞌ luꞌh naꞌh! \p \v 49 Ya guzuhdxyiigah Jesuhs, chiꞌchi gunabwaꞌ Ñiꞌh gwacaꞌha raꞌ ba bwiinn chi ya rahbi raꞌ ba loh ba: \p ―Bazuhchihpa stoꞌ luꞌh, gwasuꞌnchii; yiꞌh cabwihdxyi ba. \p \v 50 Ya lwehgu guleꞌcaa bwiinn chi lahdxi nin caa dihtsi ba tin gudxihxi ban loh yuh, chiꞌchi gwasuꞌnchii galluꞌn ba ya gwah ba hasta zuu Ñiꞌh, \v 51 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ba: \p ―¿Xiniꞌca xclaaꞌdzi luꞌh guꞌnnahn pur yiꞌh? \p Chiꞌchi rahbi bwiinn nin rahca loh ñiꞌh chi: \p ―Mwehsu, xclaaꞌdzihn guunn luꞌh gwaꞌhahn. \p \v 52 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Zahca guziaa luꞌh, laꞌh luꞌh biaca laasii gwachiistoꞌ luꞌh naꞌh. \p Ya hohra chi gahca biaca bizloh ba, ya zenaꞌhla ba laꞌh Jesuhs loh nehza. \c 11 \s1 Guyuꞌtii Jesuhs loh guihdxyi Jerusalehn ziga tuhbi rrehyi \r (Mt. 21‑1‑11; Lc. 19.28‑40; Jn. 12.12‑19) \p \v 1 Ya chin zeegadzihn Ñiꞌh guihdxyi raꞌ nin laa Betfageh cun guihdxyi Betania nin riaꞌhan gahxu loh guihdxyi Jerusalehn nee gahxu za loh dahan nin laa Olivo, guxeꞌhla Jesuhs chiohpa xpwiinn Ñiꞌh \v 2 tin rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulcheh loh guihdxyi nin naa gahxu ru, ya chin gadzihn tu riꞌchi, riꞌchi zwaꞌha tu caduꞌh tuhbi buhrra nin nadxyiꞌbi nin nagahdxi gaca nadoꞌtiiꞌ; guxachi tu ma, tin dxieꞌnee tu ma, \v 3 ya sidela chyuulla guinaabadxyiꞌdxyi loh tu: “¿Xixnaa rigaxachi tu ma?” squiiꞌ guiñiꞌ tu loh bwiinn chi: “Tuhbi bwiinn nin mahzi rnabwaꞌ cachiꞌhn ma”, per lwehgu gahca gusiaꞌgarii ba ma. \p \v 4 Pwihsi gwah raꞌ ba ya badxeela raꞌ ba hasta caduꞌh buhrra chi gahxu rwaaꞌ tuhbi pwerta xteenn tuhbi yuuꞌ, chiꞌchi guxachi raꞌ ba buhrra chi, \v 5 neezaa gunaabadxyiꞌdxyi nuhn raꞌ bwiinn nin rii riꞌchi loh raꞌ ba, rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xiniꞌca ruhnn tu? ¿Xinaa riigaxachi tu buhrra ca? \p \v 6 Chiꞌchi rahbi raꞌ ba ziga rahbi Jesuhs guiñiꞌ raꞌ ba, ya cun basaaꞌn raꞌ ndxiꞌhw raꞌ chi zeenee raꞌ xpwiinn Ñiꞌh buhrra chi, \v 7 ya chin baganee raꞌ ba ma hasta zuu Jesuhs, chiꞌchi badziiꞌba raꞌ ba xahba raꞌ ba dihtsi ma, tin guzohba Jesuhs dihtsi ma, \v 8 ya ziahan raꞌ bwiinn gudxyihxi raꞌ ba xahba raꞌ ba loh neziuh nez hasta zeediiꞌdxinee ma laꞌh Ñiꞌh, ya snuhn raꞌ ba bachyuuꞌga lliiꞌdzi xteenn raꞌ yahga loh dahan tin gudxyihxi raꞌ ban loh neziuh hasta tiidxi Ñiꞌh, \v 9 ya nuhn raꞌ bwiinn nin zeeñiidxiuu nez loh Jesuhs, cun snuhn raꞌ ba nin naꞌhla laꞌh Ñiꞌh, guzaꞌloh cañiꞌ raꞌ ba jweersirooꞌ, rahbi raꞌ ba: \p ―¡Bwen duxa naa Dxiohs! ¡Bwiꞌhnn taaꞌyi Dxiohs yihca rrehyi nin zeꞌ pura xcweenta Dxiohs! \v 10 ¡Bwiꞌhnn taaꞌyi Dxiohs laꞌh guelrnabwaꞌ nin zeꞌ xcweenta xpaah Davihd nuꞌh! ¡Zuxchiilli Dxiohs! \p \v 11 Ya loh nin guyuuꞌtii Jesuhs loh guihdxyi Jerusalehn, lwehgu gwah Ñiꞌh laꞌn guidoꞌ rooꞌ ya bwaꞌhasi za Ñiꞌh gadiidxitiiꞌ nee zigala coma gudxyihla niꞌchin lwehgu gahca gubiaꞌgariinee Ñiꞌh xpwiinn Ñiꞌh para guihdxyi Betania. \s1 Jesuhs guluꞌdii laꞌh tuhbi yahga ñiigu \r (Mt. 21.18‑19) \p \v 12 Ya chin barah gueꞌla, babiinee Ñiꞌh xpwiinn Ñiꞌh guihdxyi Betania, bieꞌsuh bichiaꞌhan Ñiꞌh, \v 13 chiꞌchi bwaꞌha Ñiꞌh tuhbi yahga ñiigu zihtu dxyigah nagaa rñah yahga chi cun batahga, niꞌchin gwaguiaꞌha Ñiꞌh gu nuu xi ñinahxi caa loh yahga chi, per ayi bidxeela Ñiꞌh nin tuhbin laasii ayi chiꞌchi dxiꞌh rcah ñinahxi, \v 14 ya delanta loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh loh yahga chi: \p ―Ayiru chuu dxyih guicah ñinahxi loh luꞌh. \s1 Jesuhs basiaa laꞌn guidoꞌ rooꞌ \r (Mt. 21.12‑17; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) \p \v 15 Zee chiꞌh Jesuhs para Jerusalehn cun xpwiinn Ñiꞌh, per loh nin guyuuꞌtii Ñiꞌh laꞌn guidoꞌ rooꞌ, guzoꞌbaloh babweꞌhedxiaꞌhla Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn nin cayuhnn guriꞌxi raꞌ, garaa nin riigatooꞌ cun nin riiziꞌ xica raꞌ riꞌchi; nee nezii-neziꞌchi guluꞌbwih Ñiꞌh xmweella raꞌ bwiinn nin ruchaꞌh mweeyi cun xagaxiiyi raꞌ nin rutooꞌ palohmma raꞌ, \v 16 ya ayi ru basaaꞌn Ñiꞌh chyu bwiinn ñidiiꞌdxi nez hasta zohba guidoꞌ rooꞌ cun xica cohsa raꞌ, \v 17 baluuꞌyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn rahbi Ñiꞌh: \p ―Laꞌtu naann la xa rñiꞌ Dxiohs ziga caa loh Xchihtsi Dxiohs: “Yiidzihn gaca tuhbi yuuꞌ hasta dxiꞌ raꞌ garaa raꞌ bwiinn guidxyiyuh, tin cwidxyi-guinaaba raꞌ ba naꞌh”, ¡per laꞌh tu cayuhnn tun ziga zi tuhbi cwehva hasta riuuꞌ raꞌ gubaꞌn! \p \v 18 Ya chin bihnn raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi nin bwiꞌhnn Jesuhs, gudxiꞌhyi raꞌ ba xa chiinn raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, per guyuuꞌ raꞌ ba guelnadxyiꞌbi laꞌh raꞌ bwiinn, laasii garaa raꞌ bwiinn badxyigaaꞌ duxa xcweenta ziga ruluuꞌyi Ñiꞌh, \v 19 ya chin gurih gueꞌla, biriaꞌh Ñiꞌh lahda guihdxyi chi. \s1 Jesuhs baluuꞌyi laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh xa cwidxyi-guinaaba raꞌ ba loh Dxiohs \r (Mt. 21.20‑22) \p \v 20 Ya chin barah gueꞌla rsiiyidoꞌ gudiiꞌdxinee Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh hasta zohba yahga ñiigu nin guluꞌdii Ñiꞌh, ya yahga chi gubihdzi la hasta cun nee xtulbaaꞌhan, \v 21 ya loh nin bagannastoꞌ Pehdru nin guñiꞌ Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi ba loh Ñiꞌh: \p ―Mwehsu, ¡bwaꞌha! ¡Laꞌh yahga ñiigu nin guluꞌdii luꞌh laꞌn gubihdzila! \p \v 22 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Gulchechiistoꞌ tu Dxiohs, \v 23 pwihsi naꞌpahn siguhra sidela chyulla gahbi loh dahan riiꞌ: “Biyaꞌdxu riꞌca tin gwah loh ñihsadoꞌ”, zuzoꞌbadxiahgan xchiꞌdxyi ba sidela ayi guunn chiohpa stoꞌ ba. \v 24 Niꞌchin nin rñiꞌn loh tu sidela xiilla guinaaba tu loh Dxiohs, zuniꞌhi Ñiꞌhn, niꞌchin nin gulchechiistoꞌ tu laꞌh Ñiꞌh. \v 25 Chin cwidxyi-guinaaba tu loh Dxiohs, sidela nuu chyuulla bwiinn rdxyiꞌchinee tu, gulsiaꞌldastoꞌ tu xtuhlda ba, tin para dxiaꞌldaza stoꞌ Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ xtuhlda tu. \v 26 Sidela ayi dxiaꞌldastoꞌ tu xtuhlda chyuulla bwiinn, neezaa Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ ayi dxiaꞌldastoꞌ za ba xtuhlda tu. \s1 Gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba chyu naa Jesuhs \r (Mt. 21.23‑27; Lc. 20.1‑8) \p \v 27 Ya chin gubiaꞌgariinee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba para guihdxyi Jerusalehn, gwah Ñiꞌh laꞌn guidoꞌ rooꞌ stuhbi, ya riꞌchi zeezah Ñiꞌh chin badzihn raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza cun nuhn mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi, cun nuhn bwiinn guhla raꞌ, \v 28 ya rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―¿Chyu baniꞌhi guelrnabwaꞌ yiꞌh tin ruhnn luꞌh dziꞌn raꞌ nin cayuhnn luꞌh?, o ¿chyu xquelrnabwaꞌ cayuhnn luꞌhn? \p \v 29 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Neezaa naꞌh guinaꞌbadxyiꞌdxyiꞌhn loh tu tuhbi rsohn, ya sidela chixteeꞌ tu, zidxixteeꞌzahn cun chyu xquelrnabwaꞌ ruꞌnnahñin. \v 30 Guldxixteeꞌ loon: ¿Chyu guxeꞌhla laꞌh Jwahn bieꞌgaroꞌbañihsa ba? ¿Ta Dxiohs guluꞌnehza laꞌh ba o bwiinn zi raꞌ? \p \v 31 Chiꞌchi rahbi loh lasaaꞌ raꞌ ba: \p ―¿Xa guidiꞌtsi nuꞌh? Sidela laꞌh nuꞌh guidiꞌtsi nuꞌh: “Dxiohs guluꞌnehza laꞌh ba”, \v 32 chiꞌchi nnaa ba loh nuꞌh: “¿Xixnaa chiꞌh ayi gwachiistoꞌ tu xchiꞌdxyi ba?”, ¿o zidiꞌtsi nuꞌh: “Tuhbi bwiinnzi guxeꞌhla laꞌh Jwahn.”? \p Per ayi guhdzi raꞌ ba ziꞌchi laasii bidxyihbi raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn, laasii bwiinn raꞌ nin rii nez chi ruhnn lligaaba Dxiohs guxeꞌhla laꞌh Jwahn, \v 33 pwihsi cun rahbi raꞌ bwiinn dxixiꞌhw chi loh Ñiꞌh: \p ―Ayi chyu gaann chyu guxeꞌhla laꞌh Jwahn. \p Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Pwihsi zigasi za ayi nnaa tu chixteeꞌ tu nin canaabadxyiꞌdxyiꞌhn loh tu, ziꞌchi za naꞌh ayi chixteꞌhn loh tu chyu baniꞌhi guelrnabwaꞌ naꞌh cayuꞌnnahn dziꞌn raꞌ riiꞌ. \c 12 \s1 Cwenta xteenn raꞌ mooza dxaaba nin biaꞌhannee raꞌ nuhn yahga uhva raꞌ \r (Mt. 21.33‑46; Lc. 20.9‑19) \p \v 1 Ya gwazah bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs cweenta riiꞌ, rahbi Ñiꞌh: \p ―Guyuuꞌ tuhbi bwiinn, bwiꞌhnn biñih ba nuhn yahga uhva raꞌ loh xuh ba, chiꞌchi bwiꞌhnn ba leeꞌ gadiidxi loh yuh chi, neezaa bwiꞌhnn ba tuhbi tanque hasta guixiꞌh uhba raꞌ, cun bwiꞌhnnchaꞌyi za ba tuhbi yuuꞌ rooꞌ nin naa ziga tuhbi torre, ya basiaꞌhannee ba loh yuh chi laꞌh paaldaa bwiinn raꞌ tin gaapa raꞌ ban garoolda, ya chin gabweꞌhecaan liꞌhn nahpa gaca garoolda liꞌhn chi guicaꞌha raꞌ ba, ya zee chiꞌh ba zihtu rooꞌ, \v 2 per chin badzihn dxyih nin guunn garoolda raꞌ ba liꞌhn, chiꞌchi guxeꞌhla ballwaaꞌn nin naa xteenn ñiꞌh loh yuh tuhbi xmooza ba, tin gwagañiꞌ ba loh raꞌ bwiinn nin biaꞌhannee loh xuh ba tin ñudiꞌhi raꞌ ba liꞌhn nin ruhnn tucahri ñacaꞌha ba, \v 3 per xlawaaꞌha ñudiꞌhi raꞌ ba nin ruhnn tucahri ñacaꞌha mooza chi, mejor gudxiꞌldxyihdxyi raꞌ ba laꞌh mooza chi ya ayi chiꞌh xi badiꞌhi raꞌ ba ñacaꞌha ba. \v 4 Seguihdu guxeꞌhla ba stuhbi xmooza ba loh raꞌ ba, ya mooza chi basihdzidxiah raꞌ ba laꞌh ba gutaaꞌha raꞌ ba yihca ba nee biguii za raꞌ ba loh ba, \v 5 per guxeꞌhla ba snuhn raꞌ xmooza ba. Nuhn raꞌ ba gudxiꞌldxyihdxyi raꞌ ba, ya snuhn raꞌ mooza chi gudxiinn raꞌ bwiinn nadxaaba raꞌ chi. \p \v 6 ’Per biaꞌdxyi lliiꞌn ba nin nadziiꞌhi duxa ba, ya luulchima guxeꞌhla ba lliiꞌn ba, laasii bwiꞌhnn ba lligaaba: “Pwehda zuzoꞌbadxiahga raꞌ ba xchiꞌdxyi lliiꞌnahn.” \v 7 Per chin badzihn bi, rahbi loh lasaaꞌ raꞌ nin raaꞌn loh xuh ba: “Bwaꞌha niꞌcasihn nin dxiaꞌhannee gaduhbi loh yuh riiꞌ; gulchooꞌho gachidxiinn nuꞌh bi tin laꞌh si nuꞌh gachicaꞌha nuꞌh gaduhbi loh yuh riiꞌ.” \v 8 Pwihsi gunaꞌzu raꞌ ba laꞌh bi, gudxiinn raꞌ ba laꞌh bi ya chiꞌchi bagalaꞌha raꞌ ba xcweerpu bi rwaaꞌ yuh chi. \p \v 9 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Pwihsi, ¿xi ruhnn tu lligaaba gunnee daada nin naa xteenn ñiꞌh yahga uhva raꞌ laꞌh raꞌ bwiinn nin gudxiinn laꞌh lliiꞌn ba? Ziꞌ ba tin dxieꞌchiin ba garaa raꞌ bwiinn nin gudxiinn laꞌh lliiꞌn ba, ya chin chaꞌloh gachi raꞌ bwiinn chi, chiꞌchi gudiꞌhi ba loh yuh chi laꞌh raꞌ guriin bwiinn. \v 10 Pwehda nagahdxi guꞌlda tu loh Xchiꞌdxyi Dxiohs rahbi: \q1 Dxiah nin guleꞌhecaa raꞌ mwehsu albañihyi, dxiah chi bariaꞌcaa naa dxiah zaꞌca nnah. \q1 \v 11 Dxiohs bwiꞌhnn lligaba ziꞌchi gaca, nee naan tuhbi bwen duxa para laꞌh nuꞌh. \p \v 12 Ya chiꞌchi guclaaꞌdzi bwiinn dxixiꞌhw raꞌ chi ñinaꞌzu raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh hohra chi gahca, laasii gwasaa raꞌ ba dxyiꞌdxyi nin guñiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ ba, per bidxyihbi raꞌ ba ñuhnn raꞌ ban, laasii rii ziahan rooꞌ bwiinn riꞌchi mejor ziaa raꞌ chiꞌh ba. \s1 Dxyiꞌdxyi cweenta xteenn impwestu \r (Mt. 22.15‑22; Lc. 20.20‑26) \p \v 13 Chiꞌchi guxeꞌhla raꞌ bwiinn dxixiꞌhw chi paaldaa raꞌ bwiinn fariseu loh Jesuhs cun neezaa raꞌ nin nin naa xpwiinn Herodes tin ñiñiꞌ Ñiꞌh xilla dxyiꞌdxyi raꞌ nin ñuhnn guelguxchisi laꞌh Ñiꞌh, \v 14 ya chin badzihn raꞌ ba rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Mwehsu, naann nu xnehza rñiꞌ luꞌh cun ganaalla dxyiꞌdxyi nin guchii, ayi ruhnn luꞌh cweenta chyu chiꞌh zi bwiinn sino que ruluuꞌyi luꞌh cun gaduhbi stoꞌ luꞌh xneziuh zaꞌca Dxiohs; ¿ta naa xnehza gachidxilli nu impwestu loh rrehyi César o ayi chyu chiilli? \p \v 15 Per lwehgu guhcabwaꞌ Jesuhs xa naa xigaaba raꞌ ba, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xixnaa ruhnn tu lligaaba guunn tu prehba naꞌh cun xchixiꞌhw tu? Gulgaluuꞌyi tuhbi xmweyi tu naꞌh tin gwaꞌhañin. \p \v 16 Chiꞌchi badiꞌhi raꞌ ban, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―¿Chyu yihca caa lohon, cun chyu laa caa lohon? \p Chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―Xteenn emperador. \p \v 17 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Gulgadiꞌhi laꞌh César nin naa xteenn ba, nee gulgadiꞌhi za laꞌh Dxiohs nin naa xteenn Ñiꞌh. \p Ya badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ ba nin guñiꞌ Ñiꞌh. \s1 Guñiꞌ Jesuhs xcweenta nin gabahan bwiinn loh raꞌ bwiinn nin guhchi \r (Mt. 22.23‑33; Lc. 20.27‑40) \p \v 18 Ya chiꞌchi gwah paaldaa raꞌ bwiinn nin laa saduseu raꞌ, tin gwaguiaꞌha raꞌ ba loh Jesuhs, per saduceu raꞌ chi ayi riachiistoꞌ raꞌ ba gabahan raꞌ bwiinn loh guelguhchi, niꞌchin nin gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba cweenta raꞌ riiꞌ loh Jesuhs, rahbi raꞌ ba: \p \v 19 ―Mwehsu, basiaꞌhannee Moisehs dxihtsi laꞌh nuꞌh, loh dxihtsi chi caa: “Sidela chyuulla tuhbi ndxiꞌhw nin bachinaa gachi nen ayi chyu lliiꞌn raꞌ ba guyuuꞌ cun xcunnaꞌh ba, niꞌchin nahpa guicaꞌha bwihtsi ba laꞌh gunnaꞌh chi tin chuu lliiꞌn raꞌ ba xcweenta guehtu guhla bwihtsi ba.” \v 20 Guidiꞌhnn nuꞌh nuu gahdzi ndxiꞌhw ya garaa raꞌ ba naa tuhsi bwihtsi raꞌ; bwiinn galoh bachinaa ba ya guhchi ba, per ayi chyu lliiꞌn ba guyuuꞌ cun xcunnaꞌh ba, \v 21 ya chiꞌchi gucaꞌha bwihtsi raroopa ba laꞌh gunnaꞌh viuhda chi per ayi za chyu lliiꞌn raꞌ ba guyuuꞌ, \v 22 ya ziꞌchi gahca za cada tuhbigah raꞌ ba hasta que no bachinaa gagaadzii raꞌ ba laꞌh gunnaꞌh chi, chiꞌchi neezaa gunnaꞌh chi guhchi per ayi chyu lliiꞌ raꞌ ba guyuuꞌ cun gunnaꞌh chi. \v 23 Yannah, chin gabiaꞌgarii gabahan raꞌ ba, ¿cuun paꞌh xchiꞌh nin naa cheꞌhla gunnaꞌh chi?, laasii gagaadzii raꞌ ba bachinaa laꞌh gunnaꞌh chi. \p \v 24 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Cacheꞌh yihca tu, laasii ayi nuꞌnbwaꞌ tu loh Xchiꞌdxyi Dxiohs cun xcweenta xquelrnabwaꞌ Dxiohs. \v 25 Chin gabahan raꞌ bwiinn loh guelguhchi, gaca raꞌ ba ziga aanjla raꞌ; ayiru guchinaa raꞌ ba, \v 26 ya loh ziga nin gabahan raꞌ bwiinn nin guchi, ¿ta nagahdxi guꞌlda tu loh dxihtsi nin bacaꞌh guehtu Moisehs xcweenta laꞌn yaguichaaꞌ nin gurih bwehla? Dxiohs rahbi loh Moisehs: “Naꞌh naan Xchiohs Abrahn, Xchiohs Isaac, cun Xchiohs Jacobo.” \v 27 Pwihsi sidela laꞌh Dxiohs naa xpwiinn Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ riiꞌ, ayi naa raꞌ ba bwiinn guuchi laasii nabahannee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh. Niꞌchin nin cacheꞌh duxa yihca tu. \s1 Jesuhs guñiꞌ cuun xchiꞌdxyi lehyi Moisehs nin mahzi lasahca \r (Mt. 22‑34‑40) \p \v 28 Ya chin badzihn tuhbi mwehsu nin ruluuꞌyi lehyi, biooba ru bihn dxiahga ba bwengahca basiaꞌgarii dxyiꞌdxyi Jesuhs, niꞌchin nin gwabiiga ba loh Ñiꞌh tin gunaabadxyiꞌdxyi ba squiiꞌ loh Jesuhs: \p ―¿Cuun xchiꞌdxyi xlehyi Moisehs nin mahzi lasahca loh garaa raꞌ dxyiꞌdxyi lehyi? \p \v 29 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Squiiꞌ rñiꞌ dxyiꞌdxyi nin mahzi lasahca: “Gulgacaꞌdxiahga bwiinn Israel raꞌ, Xtaada Dxiohs nuꞌh naa tuhbi dxiꞌh sola Dxiohs. \v 30 Gantsiiꞌhi luꞌh laꞌh Xtaada Dxiohs luꞌh cun gaduhbi stoꞌ luꞌh, cun gaduhbitiiꞌ xaalma luꞌh, cun gaduhbi lligaaba luꞌh, nee cun gaduhbi za xjweersi luꞌh.” \v 31 Ziꞌchi gahca za rñiꞌ nin raroopa dxyiꞌdxyi: “Gantsiiꞌhi luꞌh bwiinn raꞌ ziga nadziiꞌhi luꞌh yiꞌh gahca.” Ayi ru dxyiꞌdxyi nin mahzi lasahca loh dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ. \p \v 32 Chiꞌchi rahbi mwehsu chi loh Jesuhs: \p ―Bwengahca, mwehsu; guchii dxyiꞌdxyi nin rñiꞌ luꞌh: Tuhbi dxiꞌh Dxiohs nuu, nee ayi stuhbi Ñiꞌh caalla nehza, \v 33 nee nahpa gantsiiꞌhi luꞌh laꞌh Ñiꞌh cun gaduhbi stoꞌ luꞌh, cun gaduhbi xaalma luꞌh, cun gaduhbi xjweersi luꞌh, nee cun gaduhbi xigaaba luꞌh; nee gantsiiꞌhi luꞌh bwiinn raꞌ ziga nadziiꞌhi luꞌh yiꞌh gahca, ya dee raꞌ mahzi lasahcan loh Dxiohs loh ziga xiilla guhn nin gudiꞌhi luꞌh loh Ñiꞌh. \p \v 34 Chin bwaꞌha Jesuhs xnehza guñiꞌ mwehsu chi chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh ba: \p ―Ayi zihtu ru dxiꞌh riaꞌhan luꞌh loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs. \p Ya nin stuhbi raꞌ ba ayi biaalla ñinaabadxyiꞌdxyi ru xiilla dxyiꞌdxyi loh Ñiꞌh. \s1 ¿Chyu lliiꞌn naa Crixtu? \r (Mt. 22‑41‑46; Lc. 20.41‑44) \p \v 35 Chin nuugaluuꞌyi Jesuhs xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌn guidoꞌ, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xa mohda rñiꞌ raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi lehyi Crixtu naa lliiꞌn guehtu Davihd? \v 36 Pwihsi guehtu Davihd gahca, pur Spíritu Saantu guñiꞌ ba rahbi ba: \q1 Daada Dxiohs rahbi loh Daada nin rnabwaꞌ naꞌh: \q1 “Guzohba xlahdu nanchiin hastayi gadzihn dxyih gutsiꞌgahn garaa raꞌ nin rdxyiꞌchinee yiꞌh nez ñaaꞌ luꞌh.” \p \v 37 ’Sidela laꞌh guehtu Davihd rahbi: “Crixtu guinabwaꞌ naꞌh”, ¿xaalla gaca chiꞌh Crixtu lliiꞌn Davihd? \p Ya ziahan nin rii riꞌchi nasaa bacaꞌdxiahga raꞌ ba nin cañiꞌ Jesuhs. \s1 Badziiꞌba Jesuhs duhlda yihca raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs \r (Lc. 21.1‑4) \p \v 38 Ya loh nin cagaluuꞌyi Jesuhs rahbi Ñiꞌh: \p ―Gulgaca nasiin tin ayi gusaguiꞌhi raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs laꞌh tu, laasii riuuꞌstoꞌ raꞌ ba rahcu raꞌ ba lahdxi nuꞌhla nin riuuꞌ hasta yahnn raꞌ ba, nee xclaaꞌdzi raꞌ ba garaa bwiinn guchaꞌgarwaaꞌ naa raꞌ ba nez loh dxiaaꞌ, \v 39 nee rdxiꞌhyi raꞌ ba puur yagaxiiyi zaꞌca nin lasahca rzohba raꞌ ba laꞌn guidoꞌ, nee cun hasta rahca za guelwahw, \v 40 neezaa rbweꞌhelluꞌhu raꞌ ba yihdzi gunnaꞌh viuhda raꞌ, ya hohra chi gahca xchih rbwihdxyi-rnaaba raꞌ ba loh Dxiohs tin guiñah raꞌ ba zigazi bwiinn nazaꞌca duxa, per laꞌh raꞌ ba nalasa ru zuhnnee Dxiohs laꞌh raꞌ ba. \s1 Xcweenta tuhbi gunnaꞌh viuhda nin gulahchi guhn loh Dxiohs \p \v 41 Ya tuhbi bweelta zohba Jesuhs nez zuu raꞌ alcansía nin riuuꞌ mweyi guelguhn, caywaꞌha Ñiꞌh xa rulaꞌh raꞌ bwiinn mweeyi laꞌn alcansía raꞌ chi, neezaa ziahan raꞌ bwiinn rricu riigalaꞌha za ziahan mweeyi, \v 42 ya hohra chi gahca badzihn tuhbi viuhda prohbi, balaꞌha ba chiohpa mweyi gaꞌyuꞌhn laꞌn alcansía chi, \v 43 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh tu, gunnaꞌh viuhda prohbi ca ziahan ru mweeyi balaꞌh ba loh snuhn raꞌ bwiinn nin balaꞌha raꞌ mweeyi laꞌn alcansía ca, \v 44 pwihsi garaa raꞌ ba nin riaꞌhancah si rulaꞌha raꞌ ba, per gunnaꞌh ca loh xquelprohbi ba, balaꞌha ba garaa meewyiꞌhn nin nahpa ba, hasta nin ñioꞌh xquehta ba. \c 13 \s1 Badiꞌhi Jesuhs rsohn cwih guidoꞌ rooꞌ \r (Mt. 24.1‑2; Lc. 21.5‑6) \p \v 1 Chin bariaꞌh Jesuhs laꞌn guidoꞌ rooꞌ, chiꞌchi guñiꞌ tuhbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh, rahbi ba: \p ―Mwehsu, ¡bwaꞌha dxiah roo raꞌ ca nee bwaꞌha yuuꞌ rooza raꞌ ca! \p \v 2 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ba: \p ―¿Ta rwaꞌha luꞌh yuuꞌ roo riiꞌ nnah? Per zadzihn dxyih nin ayi dxiaꞌhancah nin tuhbi dxiah nin dziꞌba yihca lasaaꞌ raꞌ, garaa raꞌn zibwih raꞌn. \s1 Sehn raꞌ nin gaca chin amwerla ñichiloh guidxyiyuh \r (Mt. 24.3‑28; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24) \p \v 3 Lwehgu zeenee Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tuhbi dahan nin laa Olivo nin riaꞌhan gahxu hasta zohba guidoꞌ, riꞌchi zohba Ñiꞌh, chin gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ Pehdru cun Jacobo cun Jwahn neezaa Andrehs loh Jesuhs squiiꞌ: \p \v 4 ―Gunnah loh nu, ¿cuuca gaca cohsa raꞌ ca, nee xa naa sehn raꞌ nin gaca chin amweer laꞌn gaca raꞌ? \p \v 5 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Gulgahca nasiin tin ayi chyuulla gusaguiꞌhi laꞌh tu, \v 6 laasii ziꞌ ziahan raꞌ bwiinn nnaa raꞌ ba: “Naꞌh naan Crixtu”, ya ziꞌchi gusaguiꞌhi raꞌ ba ziahan bwiinn. \p \v 7 ’Chin dxiinn tu cayahca guehrru riidxiinn lasaaꞌ raꞌ bwiinn o guelnadxyiꞌbi xteenn guehrru, ayi xi lligaaba guunn tu laasii ziꞌchi nahpa gaca, per nagahdxi gadzihn dxyih nin ñichiloh guidxyiyuh. \v 8 Tuhbi lahdxyi bwiinn gucaꞌnee laꞌh stuhbi lahdxyi bwiinn, neezaa paaldaa raꞌ gubieerna chindxinee laꞌh spaaldaa raꞌ ba, nee gaca lluh rooꞌ raꞌ ziahan lahta, nee chuu za gubihn ziahan lahta, per galoh gaca garaa raꞌ cohsa raꞌ riiꞌ gueꞌdu soꞌbaloh zi guelrzaꞌcazii niꞌchi. \p \v 9 ’Gulgaca nasiin laasii zinaꞌzu raꞌ ba laꞌh tu neezaa zutiꞌdxi raꞌ ba laꞌh tu loh raꞌ guxchisi, nee gucaꞌyahga raꞌ ba laꞌh tu laꞌn xquidoꞌ biꞌtuꞌhn raꞌ ba, cun zutiꞌdxi raꞌ ba laꞌh tu loh raꞌ gobernador raꞌ cun loh raꞌ rrehyi raꞌ tin gaca guiñiꞌ tu xchiꞌdxyiꞌhn loh raꞌ ba. \v 10 Galoh nin nagahdxi gaduhbi guidxyiyuh, nahpa guidiꞌchi xchiꞌdxyi Dxiohs loh garaa raꞌ bwiinn guidxyiyuh, \v 11 nee ayi xi lligaaba guunn tu xa guiñiꞌ tu loh raꞌ ba chin guinaꞌzu raꞌ ba laꞌh tu, chin gutiꞌdxi raꞌ ba laꞌh tu loh raꞌ nin rnabwaꞌ. Gulguiñiꞌ loh raꞌ ba nin guluuꞌyi Dxiohs laꞌn lastoꞌ tu guiñiꞌ tu, laasii ayi laꞌh dxiꞌh tu nin guiñiꞌ sino que Spíritu Saantu nin rbweeza laꞌn lastoꞌ tu gacanee laꞌh tu. \v 12 Ndxiꞌhw raꞌ zutiꞌdxi raꞌ ba bwihtsi raꞌ ba loh guelguhchi, cun nee daada raꞌ cun lliiꞌn raꞌ ba ya lliiꞌn raꞌ ba zucaꞌnee raꞌ bi laꞌh raꞌ ba, tin gutiꞌdxi raꞌ bi laꞌh raꞌ ba loh guelguhchi, \v 13 ya garaa raꞌ bwiinn guidxyiyuh guidxyiꞌchinee raꞌ ba laꞌh tu laasii riachiistoꞌ tu xchiꞌdxyiꞌhn, per bwiinn nin ayi cweꞌhestoꞌ ñiꞌh xchiꞌdxyiꞌhn bwiinn chi taꞌh loh duhlda tin guziaa ba dxibaaꞌ. \p \v 14 ’Ya chin gwaꞌha tu nin naa guelrdxyiꞌchinee loh Dxiohs, nin naa guelruñichiloh loh Dxiohs ziga bazeꞌta guehtu profeta Daniel; chin gwaꞌha tu zuu niꞌchi nez ayi ruhnn tucahri suuꞌhun, niꞌchi bwiinn raꞌ nin rii guihdxyi Judea nahpa gulluꞌn raꞌ ba para loh dahan, \v 15 ya bwiinn nin caa yihca yihdzi ñiꞌh ayi dxieeta raꞌ ba chegaleꞌhe raꞌ ba xixteenn raꞌ ba laꞌn yihdzi raꞌ ba, \v 16 ya bwiinn raꞌ nin rii raꞌ la loh dahan ayi ru guibiaꞌgarii raꞌ ba chegalliꞌhi raꞌ ba xahba raꞌ ba. \v 17 ¡Prohbi laꞌh raꞌ gunnaꞌh nin nuꞌa lliiꞌn raꞌ laꞌn dxyih raꞌ chi o gunnaꞌh raꞌ nin caꞌha badoꞌ! \v 18 Gulguinaaba loh Dxiohs ayi gaca cohsa raꞌ riiꞌ loh bweꞌhw nin rahca nahlda, \v 19 laasii guelrzaꞌcazii nin chuu loh guidxyiyuh laꞌn dxyih raꞌ chi gacan guelrzaꞌcazii roo ru loh xichiꞌzi stuhbi guelrzaꞌcazii nin guhca cun nin cayahca dez chin gulahchixchih Dxiohs guidxyiyuh, nee ayi guibiaꞌgarii stuhbi guelrzaꞌcazii ziga niꞌchi, \v 20 nee sidela laꞌh Dxiohs ayi guchyuuꞌga Ñiꞌh yihca raꞌ dxyih raꞌ chi, ayi chyu taꞌh tiiꞌ; per zuchyuuꞌga Ñiꞌh yihca raꞌ dxyih chi laasii nadziiꞌhi Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin bibwiꞌhi raꞌ la gaca raꞌ xpwiinn Ñiꞌh. \p \v 21 ’Nee chin gadzihn dxyih raꞌ chi, sidela chyuulla nnaa loh tu: “¡Bwaꞌha, laꞌh Crixtu zuu riiꞌ!”, o “¡Bwaꞌha, riꞌchi laꞌh ba zuu!”, ayi chechiistoꞌ tu bwiinn nin nnah ziꞌchi, \v 22 laasii bwiinn raꞌ nin rñiꞌ si, nnah naa raꞌ ba Crixtu nin rñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs ya zuhnn raꞌ ba sehn raꞌ cun dziꞌn rooꞌ raꞌ tin ziꞌchi gusaguiꞌhi raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn, nee sidela ñahca pwehda hasta nee bwiinn raꞌ nin gulii Dxiohs guiclaaꞌdzi raꞌ ba gusaguiꞌhi raꞌ ba. \v 23 Niꞌchin nin gulgaca nasiin. Loh garaa raꞌ cohsa raꞌ riiꞌ laꞌn guñiꞌneen laꞌh tu. \s1 Jesuhs guñiꞌ xa gaca dxyih nin gabiaꞌgarii Ñiꞌh loh guidxyiyuh \r (Mt. 24.29‑35, 42.44; Lc. 21.25‑36) \p \v 24 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Per chin chaꞌloh raꞌ dxyih xteenn guelrzaꞌcazii chi, zacahyi loh gubihdxyi neezaa bweꞌhw ayi gudiꞌhi ru biaꞌñih, \v 25 neezaa dxih nin nuu llaaꞌndxibaaꞌ dxiaaba raꞌn hasta nee cohsa raꞌ nin rbahchi xnehza dxih nin nuu llaaꞌndxibaaꞌ guiñiꞌbi, \v 26 ya chiꞌchi gwaꞌha raꞌ bwiinn gadzihnaꞌhn ziga bwiinn nin guluꞌnehza Dxiohs, dxieꞌldahn laꞌn xcahyi cun gaduhbi guelrnabwaꞌ cun llaꞌñih, \v 27 ya guixeꞌhla raꞌn xaanjlaꞌhn gaduhbitiiꞌ loh guidxyiyuh cun gaduhbitiiꞌ dxibaaꞌ tin gutiaaꞌha raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn nin gulii Dxiohs. \p \v 28 ’Gulguiaꞌha loh tuhbi yahga ñiigu; chin gwaꞌha tu laꞌraꞌ yahga cabweꞌhe bwiiꞌniꞌhn, laꞌhgahca tu rahcabwaꞌ tu lwehgu radzihn bweꞌhw nin dxiaaba ñihsadxiah, \v 29 ziꞌchi gahca za chin gwaꞌha tu laꞌraꞌ cohsa raꞌ riiꞌ cayahca, laꞌh gahca tu gacabwaꞌ tu lwehgu gahca guibiaꞌgariin tin guinabwaꞌn. \v 30 Guchiin nin rñiꞌn loh tu, garaa cohsa raꞌ riiꞌ gacan galoh gachi raꞌ bwiinn nin rii nabahan raꞌ laꞌn dxyih raꞌ riiꞌ. \v 31 Dxibaaꞌ cun guidxyiyuh ziñichiloh raꞌn per xchiꞌdxyiꞌhn ayi ñichiloh raꞌn, \v 32 per dxyih cun hohra nin gaca cohsa raꞌ chi ayi chyu gaann; nin xaanjla raꞌ Dxiohs ayi gaann raꞌ, cun naꞌh nin naan Lliiꞌn Dxiohs ayi gaꞌnnahn xohra gaca cohsa raꞌ chi, sino que yuꞌbi Xtaadasihn naann xohra gacan, \v 33 niꞌchin nin gulgaca nasiin laasii ayi chyu gaann xohra gadzihn dxyih raꞌ chi. \v 34 Gacan ziga tuhbi ndxiꞌhw nin rusiaꞌhan yihdzi ñiꞌh, bachiꞌh zee ba zihtu rooꞌ, ya rusiaꞌhannee ba garaatiiꞌ laꞌh xmooza ba, cada tuhbigah raꞌ ba cun dziꞌn nin nahpa guunn raꞌ ba, ya rahbi ba loh mooza nin rahpa rwaaꞌ leeꞌ guhldaꞌtsi ba. \v 35 Ziꞌchi za gulcwihsiin laasii laꞌh tu naa tu ziga laꞌh raꞌ ba nin ayi gaann tu cuuca guibiaꞌgarii xballwaꞌn tu; ayi gaann tu gu gudxyih gabiaꞌgarii ba o garoolda gueꞌla, o gucahyi, o rsiiyidoꞌ, \v 36 tin ayi darpwenta guibiaꞌgarii ba nee naꞌllgahsi si tu. \v 37 Nin rñiꞌn loh tu cañiꞌn loh garaatiiꞌ tu; ¡gulcwih nasiin para hohra chi! \c 14 \s1 Biaꞌhan dxyiꞌdxyi raꞌ ba xa guinaꞌzu raꞌ ba laꞌh Jesuhs \r (Mt. 26.1‑5; Lc. 22.1‑2; Jn. 11.45‑53) \p \v 1 Riaꞌdxyi schiohpa dxyih para lañih paascu chin rahw raꞌ ba pahn nin ayi rahcachaꞌyi cun levaduhra, ya bwiinn raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi Moisehs, cadxiꞌhyi raꞌ ba xa guunn raꞌ ba tin chiinn raꞌ ba laꞌh Jesuhs pur guelrusaguiꞌhi nin xclaaꞌdzi raꞌ ba guunn raꞌ ba, \v 2 pwihsi nuhn raꞌ ba rahbi: \p ―Ayi chyu chiinn laꞌh Jesuhs dxyih lañih tin ayi chasa raꞌ bwiinn guihdxyi chindxyinee raꞌ ba laꞌh nuꞌh. \s1 Tuhbi gunnaꞌh nin gudaꞌbi nsehchi nahxi yihca Jesuhs \r (Mt. 26.6‑13; Jn. 12.1‑8) \p \v 3 Chin nuu Jesuhs tuhbi guihdxyi nin laa Betania, gwah Ñiꞌh yihdzi Simohn nin guhchyi guiiꞌdxiu tihxi ñiꞌh; riꞌchi zohba Jesuhs hasta zuu mweella chin badzihn tuhbi gunnaꞌh nin gwanee tuhbi mwehdxi biꞌtuꞌhn nsehchi nahxi nin lasahcaduxa mweeyi ziahan, seguihdu gutaaꞌha bi yahnn mwehdxi chi, chiꞌchi gudaꞌbi bi nsehchi chi yihca Jesuhs, \v 4 ya bidxyiꞌchi nuhn raꞌ nin rii riꞌchi, chiꞌchi rahbi loh lasaaꞌ raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa calliꞌn nsehchi nahxi ca? \v 5 Ñahca ñidooꞌhon mas chohnna gaywaꞌh denariu, tin ñahcaneeꞌhen laꞌh raꞌ bwiinn prohbi. \p Ya niꞌchin cañiꞌyah raꞌ ba laꞌh gunnaꞌh chi, \v 6 ya rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Gulgasaaꞌn bi; ¿xixnaa cayuhnn tu llahn laꞌh bi? Naa bwen nin bwiꞌhnn bi, \v 7 pwihsi bwiinn prohbi zwaꞌha tu loh raꞌ ba gaduhbi nin guibahan dxiꞌh tu nee zahca gacanee tu laꞌh raꞌ ba chin xclaaꞌdzi chiꞌh zi tu; per naꞌh ayi gaduhbi nin guibahan tu gwaꞌha tu naꞌh o chuuneen laꞌh tu. \v 8 Gunnaꞌh riiꞌ bwen gahca bwiꞌhnn bi cun nin guhca bwiꞌhnn bi: gudaꞌbigah bi nsehchi nahxi naꞌh, tin chee xcweeꞌrpuhn laꞌn baꞌ. \v 9 Guchiin nin rñiꞌn loh tu, ca chiꞌzi lahta xteenn guidxyiyuh hasta gadzihn xchiꞌdxyi Dxiohs ziñiꞌ raꞌ za ba xcweenta nin bwiꞌhnn gunnaꞌh riiꞌ pur naꞌh, tin dxiagannastoꞌ tu laꞌh bi. \s1 Judas batooꞌ laꞌh Jesuhs \r (Mt. 26.14‑16; Lc. 22.3‑6) \p \v 10 Pwihsi seguihdu gucaꞌha Judas Iscariote, nin naa tuhbi xpwiinn Jesuhs loh gadziꞌh bichiohpa xpwiinn Ñiꞌh, gwaguihtsi ba loh raꞌ bwiinn nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza tin dxiuuꞌn ntriehgu Judas laꞌh Jesuhs loh raꞌ ba, \v 11 ya chin bihn raꞌ ba ziꞌchi guunn Judas biahxi raꞌ ba, niꞌchin guhdzi raꞌ ba gudiꞌhi raꞌ ba nuhn mweeyi laꞌh Judas sidela guunn ban, chiꞌchi guzaꞌloh gudxiꞌhyi Judas xa guunn ba para dxiuꞌn ba ntriehgu laꞌh Jesuhs loh raꞌ ba. \s1 Lulchima nin gudahwxchihnee Jesuhs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh \r (Mt. 26.17‑29; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; I Co. 11.23‑26) \p \v 12 Ya mwer dxyih lañih chin rahw raꞌ bwiinn Israel pahn nin ayi rahcachaꞌyi cun levaduhra, chin rdxiinn raꞌ ba lliꞌhyi nin gahw raꞌ ba xchih paascu, pur nin riaganna stoꞌ raꞌ ba dxyih chi nin bareꞌh raꞌ ba loh guihdxyi Egiptu, chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―¿Canehza xclaaꞌdzi luꞌh gachidiꞌhnnchaꞌyi nu guelwahw xteenn xchih paascu riiꞌ? \p \v 13 Chiꞌchi guxeꞌhla Ñiꞌh chiohpa xpwiinn Ñiꞌh ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulcheh lahda guihdxyi. Riꞌchi zadxaꞌga tu tuhbi bwiinn nin nuꞌa tuhbi riiꞌ ñihsa; chenaꞌhla tu laꞌh ba, \v 14 ya hasta dxiuꞌgarii ba gulguiñiꞌ loh nin naa yihdzi ñiꞌh riꞌchi: “Nnaa mwehsu: ¿Canehza riaꞌhan cwaartu hasta gahwchihnee ba xpwiinn ba xchih paascu riiꞌ?” \v 15 Ya laꞌh bwiinn chi lwehgu si guluuꞌyi ba hasta naa cwaartu rooꞌ nin nuu guiyaꞌ laꞌn naa listu la. Riꞌchi gulguiguihn nin guidaꞌwxchih nuꞌh. \p \v 16 Chiꞌchi gunaꞌzu nehza raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tin zee raꞌ ba lahda guihdxyi chi, ya guyaa bareꞌcaa garaatiiꞌ nin guhdzi Jesuhs, chiꞌchi bwiꞌhnnchaꞌyi raꞌ ba xchih paascu riꞌchi para garaa raꞌ ba cun laꞌh Ñiꞌh, \v 17 ya chin guhca guxiin badzihnnee Jesuhs laꞌh raꞌ snuhn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, \v 18 ya loh riiyahw raꞌ ba rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh tu, tuhbi gahca tu ziga cayahwnee tu naꞌh riiꞌ zutooꞌ naꞌh. \p \v 19 Chiꞌchi guhca nalaasa stoꞌ raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, ya gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba tuhbigah raꞌ ba loh Ñiꞌh, rahbi raꞌ ba: \p ―¿Ta naꞌhan? \p \v 20 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Bwiinn chi naa tuhbi nin naa tu tsiꞌh bichiohpa xpwiiꞌnnahn, nin nuugagahdxyi xpahn ñiꞌh loh xplahtuhn ziga gahca naꞌh. \v 21 Guchii nahpa ziaaꞌhahn ziga naan Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw, ¡per prohbi za laꞌh bwiinn nin gutooꞌ naꞌh! Mas chaꞌyi ayi ñaalaa ba loh guidxyiyuh riiꞌ. \p \v 22 Ya loh gaduhbi nin riiyahw raꞌ ba, gucaꞌha Jesuhs tuhbi pahn, tin badiꞌhi Ñiꞌh guelzuxchiilli loh Dxiohs, hohra chi gutaaꞌha Ñiꞌhn gudxiꞌzi Ñiꞌhn loh raꞌ ba, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Gulguicaꞌhan, laasii dee nin naa ziga tiꞌxihn. \p \v 23 Chiꞌchi gucaꞌha Ñiꞌh tuhbi cohpa vihnnu, ya chin guyaꞌloh badiꞌhi Ñiꞌh guelzuxchiilli loh Dxiohs, chiꞌchi badiꞌhi Ñiꞌhn laꞌh raꞌ ba tin gudxiꞌzi loh lasaaꞌ raꞌ ba vihnnu chi, \v 24 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Vihnnu riiꞌ naa ziga rihn nin nuuꞌhuhn, nin guilliꞌhihn chin chiinn raꞌ ba naꞌh xcweenta ziahan raꞌ bwiinn guidxyiyuh, \v 25 nee guchiin nin rñiꞌn loh tu, ayi ru guibiaꞌgarii gueeꞌhehn vihnnu laꞌh tu, hasta que no gueeꞌheñin stuhbi hasta rnabwaꞌ Dxiohs llaaꞌndxibaaꞌ. \s1 Rahbi Jesuhs guiñiꞌ Pehdru ayi nuꞌnbwaꞌtiiꞌ ba laꞌh Ñiꞌh \p \v 26 Ya chin guyaꞌloh biꞌlda raꞌ ba tuhbi himno, chiꞌchi gwah raꞌ ba tuhbi dahan nin laa Olivo, \v 27 riꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Garaatiiꞌ tu gusaaꞌn tu naꞌh nnagueꞌla, laasii rñiꞌn loh Xchihtsi Dxiohs: “Gusaaꞌn Ñiꞌh chiinn raꞌ ba laꞌh baxtohra, ya lliꞌhyi raꞌ zulluꞌn raꞌ ma.” \v 28 Per chin gabahanaꞌhn, galooruhn guzaaꞌñiidxiuhn nez loh guihdxyi Galilea que laꞌh tu. \p \v 29 Chiꞌchi rahbi Pehdru: \p ―Nicala garaa raꞌ ba gusaaꞌn raꞌ ba yiꞌh, per naꞌh ayi gusaꞌnaꞌhn yiꞌh. \p \v 30 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh luꞌh, nnah gueꞌla gahca antes nin gucaꞌhyahn dxiidxinguhla chiohpa bweelta, ziñiꞌ luꞌh chohnna bweelta ayi nuꞌnbwaꞌtiiꞌ luꞌh naꞌh. \p \v 31 Chiꞌchi rahbi Pehdru: \p ―Nicala gachi za nuꞌh, ayi gasaꞌnaꞌhn yiꞌh. \p Nee ziꞌchi gahca za rahbi raꞌ ru gallee xpwiinn Ñiꞌh. \s1 Gudihdxyi-gunaaba Jesuhs loh Xtaada Dxiohs Ñiꞌh loh weerta nin laa Getsemanii \r (Mt. 26.36‑46; Lc. 22.39‑46) \p \v 32 Ya chin badzihnnee Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tuhbi lahta hasta laa Getsemanii, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulsohba riiꞌ gaduhbi nin cwidxyi-guinaꞌbaꞌhn loh Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ tin gacanee Ñiꞌh naꞌh. \p \v 33 Ya gwanee Ñiꞌh laꞌh Pehdru, Jacobo, cun Jwahn, riꞌchi guhca nalasa duxa stoꞌ Ñiꞌh, \v 34 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Laꞌn lastoꞌn nuu tuhbi guelnalasa xteenn guelguhchi, guldxiaꞌhan si riiꞌ ayi gasi tu. \p \v 35 Ya seguihdu gwah Jesuhs delanta ru, tin riꞌchi baruꞌhn Ñiꞌh hasta loh yuh, tin gudihdxyi-gunaaba Ñiꞌh loh Xtaada Dxiohs Ñiꞌh tin ñuldaꞌh Xtaada Ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh loh trabahjw duxa nin nahpa tiidxi Ñiꞌh chi, \v 36 ya loh cabwihdxyi-canaaba Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh: \p ―Paah, ¿tayi gaca guchaꞌh xigaaba luꞌh tin guhldaꞌh luꞌh naꞌh loh trabahjw duxa nin tiꞌdxiꞌhn? Per ayi gacan ziga naa xigaaꞌbahn sino que ziga naa xigaaba luꞌh. \p \v 37 Ya seguihdu gwasuꞌnchii Ñiꞌh tin gwaguiaꞌha Ñiꞌh cuun raꞌ xpwiin Ñiꞌh, ya chin badzihn Ñiꞌh nez rii raꞌ ba, bwaꞌha Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba naꞌxgahsi, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh Pehdru: \p ―Simohn, ¿ta naꞌxgahsi luꞌh? ¿Ta nin tuhbi hohra ayi bwiꞌhnn luꞌh waanta ñiriaꞌxcaꞌlda luꞌh? \v 38 Ayi gasiru tu, mas chaꞌyi gulcwihdxyi-gulguinaaba loh Dxiohs tin gacanee Ñiꞌh laꞌh tu tin ayi gusaguiꞌhi bwiinndxaaba laꞌh tu. Lastoꞌ tu xclaaꞌdzi guunn tu xnehza per tihxi tu casiꞌnaaꞌhan. \p \v 39 Chiꞌchi biriaꞌcaa Ñiꞌh stuhbi nez rii raꞌ ba tin gudihdxyi-gunaaba laꞌgaꞌh Ñiꞌh loh Xtaada Dxiohs Ñiꞌh cun dxyiꞌdxyi gahca nin guñiꞌ Ñiꞌh galoh, \v 40 ya chin gubiaꞌgarii Ñiꞌh stuhbi, laꞌh raꞌ ba naꞌxgahsi laasii nuu duxa bacaꞌlda loh raꞌ ba, ya nin ayi gaann raꞌ ba xa ñusiaꞌgarii raꞌ ba dxyiꞌdxyi loh Ñiꞌh hohra chi, \v 41 ya nin riohnna bweelta rbiaꞌgarii Ñiꞌh chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Ta zezahtiiꞌ naꞌxgahsi tu? Gulchestii tin laꞌh hohra bigaꞌha guinaꞌzu bwiinn duhlda laꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw. \v 42 Gulchestii tin gulchoꞌho, laasii laꞌh nin guunn ntriehgu naꞌh zeꞌgadzihn. \s1 Chin binaꞌzu Jesuhs \r (Mt. 26.47‑56; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) \p \v 43 Ya gaduhbi nin cañiꞌgahca Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, badzihn Judas nin naa tuhbi gahca xpwiinn Ñiꞌh cun ziahan raꞌ bwiinn nin nuꞌa raꞌ spahda cun garrohta, zee raꞌ ba pur xchiꞌdxyi raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza cun pur xchiꞌdxyi raꞌ mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs cun pur xchiꞌdxyi raꞌ bwiinn guuhla raꞌ xteenn raꞌ bwiinn Israel. \v 44 Ya Judas nin biuꞌn ntriehgu laꞌh Ñiꞌh rahbi loh raꞌ bwiinn duhlda chi nin naa tuhbi sehn gaca squiiꞌ: \p ―Bwiinn nin guchaꞌga rwaaꞌhahn, bwiinn chi naa laꞌh ba; guinaꞌzu tu ba nee gulgahpa dziꞌtsi laꞌh ba. \p \v 45 Pwihsi seguihdu gwabiiga Judas hasta zuu Jesuhs chiꞌchi rahbi ba loh Ñiꞌh: \p ―¡Chaan Mwehsu! \p Chiꞌchi bachaꞌgarwaaꞌ ba loh Ñiꞌh, \v 46 ya lwehgu gwabiiga raꞌ ba tin gunaꞌzu raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 47 per tuhbi ndxiꞌhw nin zuu hasta zuu Jesuhs guleꞌhe bi tuhbi spahda tin bachyuuꞌga bi dxiahga xmooza bwiinn nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza, \v 48 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ bwiinn chi: \p ―¿Xixnaa rluuꞌyi nee xpahda cun garrohta nuꞌa tu zeꞌ tu, tin guinaꞌzu tu naꞌh ziga zi tuhbi gubaꞌn? \v 49 ¿Xixnaa chin baluꞌyiꞌhn xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh tu laꞌn guidoꞌ rooꞌ garaa dxyih ayi gunaꞌzu tu naꞌh? Per squiiꞌ gaca tin bariaꞌcaa ziga caa loh Xchihtsi Dxiohs. \p \v 50 Ya chiꞌchi garaa raꞌ xpwiinn Ñiꞌh basaaꞌn laꞌh Ñiꞌh cun biahchi raꞌ ba, \v 51 ya chin zeenee bwiinn duhlda raꞌ chi laꞌh Jesuhs neezaa tuhbi biꞌnxtuhbi naꞌhla laꞌh Ñiꞌh duꞌbi bi tuhbi sahbna; gunaꞌzu raꞌ ba laꞌh bi \v 52 per biriaꞌtiiꞌ bi laꞌn sahbna chi ya bwiꞌhnn bi gahn balluꞌn bi ziaa llaꞌteh chiꞌh bi. \s1 Gwanee raꞌ ba Jesuhs loh bixohza rooꞌ \r (Mt. 26.57‑68; Lc. 22‑54‑55, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) \p \v 53 Ya seguihdu gwanee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh loh bixohza nin mahzi rnabwaꞌ, riꞌchi badiaaꞌhaza snuhn raꞌ bixohza nin nahpa balaaquiꞌhn guelrnabwaꞌ cun neezaa bwiinn guhla raꞌ xteenn raꞌ bwiinn Israel, cun neezaa mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs, \v 54 ya Pehdru zihtu-zihtu naꞌhla ba hasta laaꞌyitiaaꞌha xteenn yihdzi bixohza rooꞌ, zohba Pehdru dxaꞌga ba loh raꞌ bwiinn nin rahpa riꞌchi, tin cagabihdxyinee Pehdru laꞌh raꞌ ba. \v 55 Laꞌh raꞌ bixohza nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza, cun garaa raꞌ bwiinn guhla raꞌ cun nin naa raꞌ guxchisi, cadxiꞌhyi xiilla tuhbi xquelchiah Jesuhs tin gachi Ñiꞌh, per ayi bidxeela raꞌ ban. \v 56 Nee ziahan raꞌ ba guñiꞌ raꞌ ba puur dxyiꞌdxyi dxixiꞌhw pur laꞌh Ñiꞌh, per dxyiꞌdxyi nin guñiꞌ raꞌ ba pur laꞌh Ñiꞌh ayi naa raꞌn tuhbiloh sino que guriin-guriin, \v 57 per gwasuꞌnchii snuhn raꞌ ba tin bacaꞌchiah raꞌ ba laꞌh Jesuhs, rahbi raꞌ ba: \p \v 58 ―Garaa nu bihn nu guñiꞌ ba: “Naꞌh gucwiin guidoꞌ riiꞌ nin bwiꞌhnnchaꞌyi raꞌ bwiinn, ya chin dxiohnna dxyih, guunnchaꞌyiꞌhn stuhbin nin ayi gaca chaꞌyi cun naa raꞌ bwiinn.” \p \v 59 Per nicala squiiꞌ rahbi raꞌ ba per guriin-guriin guhca xchiꞌdxyi cada tuhbigah raꞌ ba, \v 60 ya chiꞌchi gwasuꞌnchii bixohza rooꞌ nin rnabwaꞌ galaayi raꞌ tin gunaabadxyiꞌdxyi ba loh Jesuhs squiiꞌ: \p ―¿Tayi chixteeꞌ luꞌh? ¿Xi dee nugacaꞌchiah raꞌ ba yiꞌh? \p \v 61 Per laꞌh Jesuhs ayi guñiꞌtiiꞌ Ñiꞌh, chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi ba stuhbi loh Ñiꞌh: \p ―¿Ta yiꞌh naa luꞌh Crixtu, Lliiꞌn Dxiohs nin nabahan dziꞌtsi? \p \v 62 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Naꞌhan, ya laꞌh tu zwaꞌha tu Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw soobaa Ñiꞌh xlahdu derehchu Dxiohs nin rnabwaꞌtiiꞌ, nee zwaꞌha za tu guibiaꞌgariin laꞌn xcahyi llaaꞌndxibaaꞌ. \p \v 63 Ya chiꞌchi gucaꞌha bixohza nin rnabwaꞌ chi gudxiꞌllu ba lahdxi nin nahcu ba, ziga tuhbi sehn cañiꞌyah Jesuhs laꞌh Dxiohs, niꞌchin rahbi ba: \p ―¡Ayi xi xchiꞌhn ru nuꞌh dxihnn nuꞌh! \v 64 Laꞌhtu bihn la xa guñiꞌyah ba laꞌh Dxiohs. Nnahaxchiꞌh, ¿xi nnaa tu pur niꞌca? \p Ya garaa raꞌ ba gunaaba raꞌ ba gachi Ñiꞌh. \v 65 Ya nuu raꞌ ba bachah xihin raꞌ ba loh Ñiꞌh cun neezaa basieꞌw raꞌ ba loh Ñiꞌh chiꞌchi guyaꞌzi raꞌ ba loh Ñiꞌh, ya rahbi raꞌ ba: \p ―¡Guhcabwaꞌ chyuñin nin guyaꞌzi loh luꞌh! \p Ya seguihdu gudahpa raꞌ guixaꞌga raꞌ loh Ñiꞌh. \s1 Guñiꞌ Pehdru ayi nuꞌnbwaꞌtii ba laꞌh Jesuhs \r (Mt. 26.69‑75; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18, 25‑29) \p \v 66 Ya loh zohba Pehdru laaꞌyitiaaꞌha laꞌn gueeta chi, gudiiꞌdxi tuhbi gunnaꞌh nin ruhnn dziꞌn riꞌchi, \v 67 chiꞌchi bwaꞌha bi laꞌh Pehdru zohba ba gabihdxyi za ba cweeꞌ dxih nin rii riꞌchi, niꞌchin rahbi bi loh Pehdru: \p ―Nee yiꞌh guyuuꞌnee luꞌh laꞌh Jesuhs nin zeꞌ guihdxyi Nazaret. \p \v 68 Chiꞌchi rahbi Pehdru: \p ―¡Ayi nuꞌnbwaꞌn ba, nee nin ayiza rahcabwaꞌn xiniꞌca nin cañiꞌ luꞌh! \p Lwehgu gwasuu ba nez hasta riuuꞌtiiꞌ raꞌ ba, ya hohra chi bacaꞌhyahnn tuhbi dxiidxinguhla. \v 69 Ya chin bwaꞌha gunnaꞌh chi laꞌh Pehdru stuhbi, rahbi bi loh raꞌ nin rii riꞌchi: \p ―¡Gulguiaꞌha! ¡Bwiinn ca naa tuhbi xpwiinn Jesuhs! \p \v 70 Per basaguiꞌhi laꞌgaꞌh Pehdru stuhbi, ya mas balaaquiꞌhn rahca rahbi raꞌ nin rii riꞌchi loh Pehdru: \p ―¡Guchii paꞌcan! ¡Nee luꞌh naa luꞌh tuhbi xpwiinn Jesuhs, laasii naa luꞌh tuhbi bwiinn Galilea! \p \v 71 Chiꞌchi guzoꞌbaloh guñiꞌ chihpa Pehdru rahbi bi: \p ―¡Ayi nuꞌnbwaꞌtiiꞌhihn laꞌh ndxiꞌhw ca nin ayi gaꞌnnahn xiñin nin riiñiꞌ tu loon! \p \v 72 Ya hohra chi gahca bacaꞌhyahnn dxiidxinguhla nin raroopa bweelta, ya hohra chi bagannastoꞌ Pehdru dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ Jesuhs loh bi: “Galoh nin gucaꞌhyahnn dxiidxinguhla chiohpa bweelta, ya ziñiꞌ luꞌh nin rioonna bweelta ayi nuꞌnbwaꞌtiiꞌ luꞌh naꞌh.” Ya chiꞌchi bwiꞌhnn bi lligaaba xcweenta raꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ rii chiꞌchi guzoꞌbaloh cayuꞌn bi nalasa duxa. \c 15 \s1 Jesuhs delanta loh xquelrnabwaꞌ Pilahtu \r (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Lc. 23.1‑5; Jn. 18.28.38) \p \v 1 Ya chin barah gueꞌla, chiꞌchi badiaaꞌha bixohza nin rnabwaꞌ laꞌh garaa raꞌ bixohza cun bwiinnguuhla raꞌ xteenn raꞌ bwiinn Israel cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs, cun garaa raꞌ guixaꞌga xteenn guidoꞌ; ya guluhlla si juunta chi chiꞌchi gunaꞌzu raꞌ ba laꞌh Jesuhs bachiꞌbiduꞌh raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, chiꞌchi biuꞌn ntriehgu raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh loh Pilahtu, \v 2 chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Pilahtu loh Ñiꞌh rahbi ba: \p ―¿Ta yiꞌh naa luꞌh xrrehyi raꞌ bwiinn Israel? \p Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh Pilahtu: \p ―Ziꞌchi; yiꞌh gahca guñiꞌ luꞌhn. \p \v 3 Ya laꞌh raꞌ bixohza nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza bacaꞌchiah dxixiꞌhw raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh ziahan cohsa raꞌ, \v 4 chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Pilahtu loh Ñiꞌh stuhbi rahbi ba: \p ―¿Tayi guiñiꞌ luꞌh? ¡Bwaꞌha ziahan cohsa raꞌ nin cagacaꞌchiah raꞌ ba yiꞌh! \p \v 5 Per cun ayi guñiꞌtiiꞌ Jesuhs, tin mahzi ru badxyigaaꞌ Pilahtu pur xcweenta Ñiꞌh. \s1 Gunaaba raꞌ ba bacaꞌh Pilahtu laꞌh Jesuhs loh cruhzi \r (Mt. 27.15‑31; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38‑19.16) \p \v 6 Ya ziga garaa yihza nin rahca lañih paascu, rutaꞌh Pilahtu tuhbi bwiinn nin ñieꞌw, ya rutaꞌh ba cuun chiꞌh zi nin rnaaba raꞌ bwiinn rlaꞌh. \v 7 Ya laꞌn dxyih raꞌ chi ñieꞌw tuhbi ndxiꞌhw nin laa Barrabahs, pur gudxiinn ba nuhn raꞌ bwiinn cun garaa nin naa xpwiinn ba ñieꞌwnee ba laasii gudxihndxinee raꞌ ba laꞌh gubieerna César, \v 8 ya chin badiaaꞌha raꞌ bwiinn riꞌchi chiꞌchi gunaaba raꞌ ba loh Pilahtu, tin guunn ba ziga naa xcostumbre ba gazohba yihza, rutaꞌh ba tuhbi raꞌ bwiinn nin ñieꞌw, \v 9 chiꞌchi rahbi Pilahtu loh raꞌ bwiinn chi: \p ―¿Ta xclaaꞌdzi tu gutaꞌhn laꞌh xrrehyi raꞌ bwiinn Israel raꞌ? \p \v 10 Squiiꞌ guñiꞌ Pilahtu laasii guhcabwaꞌ ba batiꞌdxi bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh Ñiꞌh loh ba laasii cadxyiꞌchinee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh xixnaa rianaꞌhla ziahan bwiinn laꞌh Ñiꞌh, \v 11 per bixohza raꞌ chi, bachiꞌhyi raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn tin gunaaba raꞌ ba gulaꞌh Barrabahs xlawaaꞌha Jesuhs, \v 12 chiꞌchi rahbi Pilahtu loh raꞌ ba: \p ―¿Cuun xchiꞌh nin xclaaꞌdzi tu guꞌnnahn cun nin rñiꞌ tu rrehyi raꞌ bwiinn Israel? \p \v 13 Ya chiꞌchi guñiꞌ raꞌ ba jweersi rooꞌ rahbi raꞌ ba: \p ―¡Bacaꞌh ba loh cruhzi! \p \v 14 Chiꞌchi rahbi Pilahtu loh raꞌ ba: \p ―¿Per xi mahla cayuhnn ba? \p Per laꞌh raꞌ ba cun mahzi ru jweersi rooꞌ rahbi raꞌ ba stuhbi: \p ―¡Bacaꞌh ba loh cruhzi! \p \v 15 Ya laꞌh Pilahtu, coma ayi xclaaꞌdzi ba dxiaꞌhan mahla ba loh raꞌ bwiinn, ya bataꞌh ba laꞌh Barrabahs; ya gunabwaꞌ ba gucaꞌyahga Jesuhs cun cwaarta, chiꞌchi biuꞌn ba ntriehgu laꞌh Ñiꞌh, tin bacaꞌh raꞌ xsuldahdu ba laꞌh Ñiꞌh loh cruhzi, \v 16 ya gwanee raꞌ suldahdu laꞌh Jesuhs laaꞌyitiaaꞌha xteenn palahsiu, riꞌchi badiaaꞌha raꞌ gaduhbi batayohn suldahdu, \v 17 chiꞌchi bagahcu raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh tuhbi lahdxi murahdu, ya yihca Ñiꞌh guluuꞌ raꞌ ba tuhbi curohnna guihchii, \v 18 chiꞌchi guzoꞌbaloh cabwihdxyidxiah raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¡Para tuꞌpazi guibahan xrehyi bwiinn Israel raꞌ! \p \v 19 Chiꞌchi guzoꞌbaloh riigachiehlda raꞌ ba tuhbi ñihta yihca Ñiꞌh, cun bachahnxihin raꞌ za ba loh Ñiꞌh, chiꞌchi riigazuꞌnllihbi raꞌ ba nez loh Ñiꞌh, tin bwiꞌhnn raꞌ ba ziga zi nin cayaann laꞌh Ñiꞌh, \v 20 ya chin guyaꞌloh basaꞌcazii raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, chiꞌchi babweꞌhe raꞌ ba lahdxi murahdu chi tihxi Ñiꞌh, chiꞌchi gubiaꞌgarii bagahcu raꞌ ba nin naa xahba Ñiꞌh, ya lwehgu zeenee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh tin guicah Ñiꞌh loh cruhzi. \s1 Chin gucah Jesuhs loh cruhzi \r (Mt. 27.32‑44; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27) \p \v 21 Chiꞌchi badxiꞌloh raꞌ ba laꞌh tuhbi bwiinn guihdxyi Cirene nin laa Simohn xtaada Alejandru cun Rufu, gueꞌdu zieꞌ ba gwah ba dahan, ya loh bachiꞌhloh raꞌ ba laꞌh ba riꞌchi, bwiꞌhnn raꞌ ba jweersi laꞌh ba tin biꞌa ba xcruhzi Jesuhs, \v 22 chiꞌchi zeenee raꞌ ba laꞌh Jesuhs tuhbi lahta hasta laa Gólgota (nin zee loh xchiꞌdxyi raꞌ ba yihca bwiinn guuchi), \v 23 neezaa badiꞌhi raꞌ ba vihnnu nin nuchi mihrra ñeeꞌ Ñiꞌh, per ayi gwaaꞌ Ñiꞌhn. \v 24 Ya lwehgu bacaꞌh raꞌ ba Ñiꞌh loh cruhzi, ya suldahdu raꞌ, gudzihta raꞌ ba baraja, tin ziꞌchi guyuuꞌ nin gucaꞌha bigaꞌzi xahba xahba Jesuhs. \p \v 25 Xcagaꞌ rsiiyi hohra nin bacaꞌh raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh loh cruhzi, \v 26 ya dxyiꞌdxyi nin caa yihca xcruhzi Ñiꞌh caaꞌhan xi pur guhchi Ñiꞌh rñiꞌn squiiꞌ: “Dee naa xrrehyi raꞌ bwiinn Israel.” \v 27 Neezaa chiohpa raꞌ bwiinn gubaꞌn gucah raꞌ loh cruhzi cweꞌ xcruhzi Jesuhs; tuhbi ba lahdu derehchu Ñiꞌh, stuhbi ba xlahdu rrabwehsa Ñiꞌh. \v 28 Squiiꞌ guzohba xchiꞌdxyi Dxiohs hasta rahbi: “Loh raꞌ bwiinn mahla zutiꞌdxi raꞌ ba laꞌh ba.” \v 29 Ya nin gudiiꞌdxi raꞌ riꞌchi guñiꞌ tohnta raꞌ ba loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―¡Bwehnu yiꞌh! ¿Tayi nnaa dxiꞌh luꞌh gucwih luꞌh guidoꞌ ya chohnna si dxyih nnaa luꞌh guunn luꞌh stuhbin? \v 30 ¡Yannah baldaꞌh yiꞌh gahca tin biehta loh cruhzi ca! \p \v 31 Ziꞌchi gahca za bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza ballihdzinee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi ya rahbi raꞌ ba: \p ―Baldaꞌh ba paaldaa raꞌ bwiinn, per nnah ayi nuu guhldaꞌh gahca ba laꞌh ba. \v 32 Dxiehta ba loh cruhzi ca ziga naa ba Crixtu nin dxuleꞌza nuꞌh, nee ziga naa za ba rrehyi loh raꞌ bwiinn Israel tin guidiaꞌha loh nuꞌh ya ziꞌchi chechiistoꞌ nuꞌh laꞌh ba. \p Neezaa tuhbi raꞌ nin caa loh stuhbi cruhzi tuhbi cweeꞌ lahdu xcruhzi Ñiꞌh guñiꞌ tohnta loh Ñiꞌh. \s1 Guhchi Jesuhs \r (Mt. 27.45‑56; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) \p \v 33 Ya chin guhca ziga chiꞌh laaꞌyidxyih hohra chi biꞌ tuhbi gueꞌla gaduhbitiiꞌ guidxyiyuh hasta xcachohnna gudxyih biaꞌñih, \v 34 ya hohra chi gahca guñiꞌ Jesuhs jweersi rooꞌ rahbi Ñiꞌh: \p ―¡Eloi, Eloi!, ¿lama sabactani? ―Squiiꞌ rñiꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ: ¡Xtaada Dxiohsaꞌhn, Xtaada Dxiohsaꞌhn!, ¿xixnaa basaaꞌn luꞌh naꞌh? \p \v 35 Ya nuu raꞌ nin rii riꞌchi bihn raꞌ ba nin guñiꞌ Ñiꞌh ya rahbi raꞌ ba: \p ―¡Gulgacaꞌdxiahga! ¡Cabwihdxyi ba laꞌh Elías! \p \v 36 Ya chiꞌchi balluꞌn tuhbi raꞌ ba tin bagahdxyi raꞌ ba tuhbi esponja loh vihnnu naltaa, ya cun yihca tuhbi ñihta bacaꞌh raꞌ ban rwaaꞌ Ñiꞌh, ya chiꞌchi rahbi loh lasaaꞌ raꞌ ba: \p ―Gulgasaaꞌn, guidiaꞌha raꞌ nuꞌh ta ziꞌ Elías dxieꞌgateeta laꞌh ba loh cruhzi. \p \v 37 Per hohra chi gahca gudihdxyidxiah Ñiꞌh jweersi rooꞌ ya lwehgu si guhchi Ñiꞌh, \v 38 ya lahdxi naꞌlda nin zaꞌbi laꞌn guidoꞌ rooꞌ bigaꞌllun desde guiyaꞌ hasta laꞌn gueeta, guhcan chiohpa taaꞌha. \v 39 Ya chin bwaꞌha capitahn romanu nin rnabwaꞌ nin zuu gahxu hasta caa Jesuhs loh cruhzi xa guhchi Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi ba: \p ―Guchii bwiinn ca, naa ba Lliiꞌn Dxiohs. \p \v 40 Neezaa guyuuꞌ paaldaa raꞌ gunnaꞌh nin gurih zihtu; loh raꞌ ba dxaꞌga María Magdalena cun María xmaah Jacobo nin biꞌtiꞌhn cun Joseh cun Salomeh. \v 41 Gunnaꞌh raꞌ riiꞌ naa nin gwanaꞌhla laꞌh Jesuhs nee bwiꞌhnn za raꞌ ba cumpahñu laꞌh Ñiꞌh chin guyuuꞌ Ñiꞌh nez guihdxyi Galilea, nee riꞌchi rii za ziahan ru gunnaꞌh raꞌ nin gwanaꞌhla laꞌh Ñiꞌh hasta guihdxyi Jerusalehn. \s1 Chin bigaꞌtsi Jesuhs \r (Mt. 27.57‑61; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) \p \v 42 Chin gurih gueꞌla, neezaa guhca dxyih chi bispra xteenn dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel, \v 43 niꞌchin biꞌ Joseh tuhbi bwiinn guihdxyi Arimatea, Joseh riiꞌ naa tuhbi nin dxaꞌga loh raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌn guidoꞌ rooꞌ xteenn raꞌ bwiinn Israel, cabweeza ba gadzihn xquelrnabwaꞌ Dxiohs. Niꞌchin nin bazuhchihpa stoꞌ ba tin gwah ba loh Pilahtu, tin gwaganaaba ba siꞌguehlda Pilahtu tin batehta Joseh bweꞌltihxi Jesuhs loh cruhzi. \v 44 Badxyigaaꞌ duxa loh Pilahtu chin bihn ba laꞌh Ñiꞌh guhchi, chiꞌchi gudihdxyi ba capitahn nin cayahpa laꞌh Ñiꞌh, tin gunaabadxyiꞌdxyi Pilahtu gu guchii guhchi Ñiꞌh, \v 45 ya chin barah batiꞌdxi cweenta capitahn chi, chiꞌchi guziꞌguehlda Pilahtu tin bagateꞌta Joseh bweꞌltihxi Ñiꞌh loh cruhzi, \v 46 ya guziꞌ Joseh tuhbi lahdxi sahbna batuꞌbi ban bweꞌltihxi Ñiꞌh chin batehta ba Ñiꞌh loh cruhzi, chiꞌchi bacaꞌtsi ba bweꞌltihxi Ñiꞌh laꞌn tuhbi baꞌ dxiah, ya lwehgu bataꞌw ba rwaaꞌ baꞌ dxiah chi cun tuhbi dxiah rooꞌ, \v 47 ya laꞌh María Magdalena cun María xmaah Joseh bwaꞌha raꞌ ba ca bigaꞌtsi bweꞌltihxi Jesuhs. \c 16 \s1 Jesuhs babahn loh guelguhchi \r (Mt. 28.1‑10; Lc. 24.1‑12; Jn. 20.1‑10) \p \v 1 Chin gudiiꞌdxi dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel, chiꞌchi guziꞌ raꞌ María Magdalena cun María xmaah Jacobo, cun Salomeh nsehchi nahxi raꞌ, tin cheetaꞌbi raꞌ ban bweꞌltihxi Jesuhs, \v 2 ya mwer dxyih xteenn xmahn chi, gwah raꞌ gunnaꞌh chi rwaaꞌ baꞌ hasta bigaꞌtsi bweꞌltihxi Ñiꞌh, nee rsiiyigah gwah raꞌ ba hohra paꞌh nin zohbatahn gubihdxyi, \v 3 ya zeeñiꞌ loh lasaaꞌ raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¿Chyu niꞌca cooba dxiah rooꞌ chi rwaaꞌ baꞌ? \p \v 4 Per chin bwaꞌha raꞌ ba rwaaꞌ baꞌ, laꞌh dxiah rooꞌ nin bieꞌw rwaaꞌ baꞌ chi laꞌn bidoꞌba la, \v 5 per chin zeeyuuꞌtii raꞌ ba rwaaꞌ baꞌ chi bwaꞌha raꞌ ba zohba tuhbi ndxiꞌhw lahdu derechu xteenn laꞌn baꞌ chi, nahcu ba tuhbi lahdxi nin rcaꞌbachaꞌh, ya laꞌh raꞌ gunnaꞌh chi bidxyihbi duxa raꞌ ba chin bwaꞌha raꞌ ba loh ndxiꞌhw chi, \v 6 per lwehgu guñiꞌ ndxiꞌhw chi rahbi ba: \p ―Ayi guidxyihbi tu, laꞌn naann la cagadxiꞌhyi tu laꞌh Jesuhs nin zeꞌ guihdxyi Nazaret nin gucah loh cruhzi. Ayi Ñiꞌh riiꞌ, laꞌh Ñiꞌh babahn. Gulguiaꞌha hasta badziiꞌba tu bweꞌltihxi Ñiꞌh. \v 7 Niꞌchin nnah guldxiaa tin gulgahbi loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh cun loh Pehdru: “Galoh Ñiꞌh chee ñiidxiuu Ñiꞌh para guihdxyi Galilea que laꞌh tu; ya riꞌchi zwaꞌha tu Ñiꞌh ziga paꞌh gunah Ñiꞌh.” \p \v 8 Chiꞌchi bariaꞌtiiꞌ raꞌ gunnaꞌh chi laꞌn baꞌ cun rdxyihbi duxa raꞌ ba, ayi xi guhdzi raꞌ ba loh nin tuhbi bwiinn. \s1 Jesuhs baluuꞌyiloh loh María Magdalena \r (Jn. 20.11‑18) \p \v 9 Chin babahan Jesuhs loh guelguhchi tuhbi rsiiyidoꞌ mwer dxyih xteenn xmahn, baluuꞌyiloh Jesuhs mwergaloh loh María Magdalena nin babweꞌhe Jesuhs gahdzi bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh. \v 10 Laꞌh ba gwaguihtsi ba loh bwiinn raꞌ nin gucaꞌnzahnee Jesuhs, gaduhbi nuu nalasa stoꞌ raꞌ ba, cun riiyuꞌn raꞌ ba pur laꞌh Ñiꞌh. \v 11 Ya chin bihn raꞌ bwiinn chi nabahan Jesuhs nee bihn raꞌ za ba bwaꞌha María Magdalena laꞌh Ñiꞌh, ayi gwachiistoꞌ raꞌ ba. \s1 Jesuhs baluuꞌyiloh loh raꞌ chiohpa xpwiinn Ñiꞌh \r (Lc. 24.13‑35) \p \v 12 Gudiiꞌdxi si deeꞌ chin baluuꞌyiloh laꞌgaꞌh Jesuhs loh raꞌ chiohpa xpwiinn Ñiꞌh stuhbi foorma laꞌgaꞌh, loh nin zeezah raꞌ ba loh neziuh para loh dahan, \v 13 ya lwehgu gahca gwaguihtsi raꞌ ba loh raꞌ snuhn lasaaꞌ raꞌ ba, per nin laꞌh za raꞌ ba ayi gwachiistoꞌ raꞌ ba. \s1 Jesuhs baluuꞌyiloh loh raꞌ gadziꞌh bituhbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh \r (Mt. 28.16‑20; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23) \p \v 14 Ya pur lulchima baluuꞌyiloh Jesuhs loh raꞌ gadziꞌh bituhbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh gaduhbi nin zohba raꞌ ba loh mwella, chiꞌchi gudxihndxi Jesuhs laꞌh raꞌ ba, laasii naa raꞌ ba bwiinn nahda duxa ayi gwachiistoꞌ raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn nin bwaꞌha laꞌh Ñiꞌh nabahan Ñiꞌh, \v 15 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulcheh gaduhbitiiꞌ loh guidxyiyuh, tin gulcheh galuuꞌyi xchiꞌdxyi Dxiohs nin guhldaꞌh laꞌh raꞌ bwiinn loh duhlda. \v 16 Ya bwiinn nin chechiistoꞌ ñiꞌh dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ nee chioobaañihsa za raꞌ ba bwiinn chi zilaꞌh loh duhlda, ya bwiinn nin ayi chechiistoꞌ raꞌ ñiꞌh bwiinn raꞌ chi ziñihchi loh duhlda, \v 17 ya sehn raꞌ riiꞌ guunn raꞌ bwiinn nin chechiistoꞌ raꞌ ñiꞌh: Ya cun laan zahca gabweꞌhe tu bwiinndxaaba raꞌ stoꞌ raꞌ bwiinn, nee guiñiꞌ za tu stuhbi dxyiꞌzah cuubi nin ayi rahcatiiꞌ tu, \v 18 ziꞌchiza sidela guinaꞌzu tu bweꞌlda ñalaꞌdzi raꞌ, ayi xi guunnee ma laꞌh tu, ya sidela guee tu xiilla cohsa nin rdxiinn laꞌh bwiinn, ayi za xi guunneeꞌhen laꞌh tu; nee neezaa zahca gudziiꞌba naa tu yihca raꞌ bwiinn dxyihdxyi tin dxiaca raꞌ ba. \s1 Jesuhs bacah llaaꞌn dxibaaꞌ \r (Lc. 24.50‑53) \p \v 19 Ya chin guyaꞌloh guñiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh lwehgu ziaagacah Ñiꞌh para llaaꞌn dxibaaꞌ tin guzohba Ñiꞌh xlahdu derehchu Dxiohs, \v 20 ya seguihdu bidiꞌchi raꞌ ba tin zee galuuꞌyi raꞌ ba xchiꞌdxyi Ñiꞌh ziahan lahta, ya neezaa guhcanee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba tin bwiꞌhnn raꞌ ba sehn raꞌ cun dziꞌn rooꞌ raꞌ. \p Pwihsi guyaꞌloh dxyiꞌdxyi raꞌ nin bacaꞌh San Marcu pur Jesucristu. Ziꞌchi gaca pwihsi.