\id MAT \h San Mateo \toc1 Dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ nin bacaꞌh San Mateu xcweenta Jesucristu \toc2 San Mateo \toc3 Mt. \mt1 Dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ nin bacaꞌh San Mateu xcweenta Jesucristu \c 1 \s1 Bwiinn raꞌ riiꞌ guhca xtulbaaꞌ Jesuhs \r (Lc. 3.23‑38) \p \v 1 Deeꞌ naa lah raꞌ bwiinn raꞌ nin guhca raꞌ xtulbaaꞌ Jesucristu, lliiꞌn Davihd, lliiꞌn Abrahn. \p \v 2 Abrahn guhca xtaada Isaac, Isaac guhca xtaada Jacob, Jacob guhca xtaada Judah cun bwihtsi raꞌ bi, \v 3 Judah guhca xtaada Fares cun Zara, ya xmaah raꞌ bi guhca Tamar. Fares guhca xtaada Esrom, Esrom guhca xtaada Aram, \v 4 Aram guhca xtaada Aminadab, Aminadab guhca xtaada Naasohn, Naasohn guhca xtaada Salmohn, \v 5 Salmohn guhca xtaada Booz ya xmaah bi guhca Rahab. Booz guhca xtaada Obed, ya xmaah bi guhca Rut. Obed guhca xtaada Isaí, \v 6 Isaí guhca xtaada rrehyi Davihd, ya rrehyi Davihd guhca xtaada Salmohn ya xmaah bi guhca nin guhca cheꞌhla Urías. \p \v 7 Salmohn guhca xtaada Roboam, Roboam guhca xtaada Abías, Abías guhca xtaada Asa, \v 8 Asa guhca xtaada Josafat, Josafat guhca xtaada Joram, Joram guhca xtaada Uzías, \v 9 Uzías guhca xtaada Jotam, Jotam guhca xtaada Acaz, Acaz guhca xtaada Ezequías, \v 10 Ezequías guhca xtaada Manasehs, Manasehs guhca xtaada Amohn, Amohn guhca xtaada Josías, \v 11 Josías guhca xtaada Jeconías cun bwihtsi ru bi nin guyuuꞌ laꞌn dxyih raꞌ nin batiꞌdxiloh raꞌ bwiinn Israel trabahju duxa chin gwah raꞌ ba ziga esclavo loh raꞌ bwiinn Babilonia. \p \v 12 Ya chin gudiiꞌdxi raꞌ dxyih nin guhca raꞌ bwiinn chi esclavo loh raꞌ bwiinn Babilonia, chiꞌchi guyuuꞌ lliiꞌn Jeconías nin biriaꞌhlah Salatiel, ya Salatiel guhca xtaada Zorobabel. \v 13 Zorobabel guhca xtaada Abiud, Abiud guhca xtaada Eliaquim, ya Eliaquim guhca xtaada Azor. \v 14 Azor guhca xtaada Sadoc, Sadoc guhca xtaada Aquim, Aquim guhca xtaada Eliud, \v 15 Eliud guhca xtaada Eleazar, Eleazar guhca xtaada Matahn, Matahn guhca xtaada Jacob, \v 16 Jacob guhca xtaada Joseh nin guhca cheꞌhla María, María nin guhca xmaah Jesuhs, Daada xteenn nuꞌh. \p \v 17 Pwihsi guyuuꞌ tsiꞌdah famihyi raꞌ ba desde laꞌn dxyih raꞌ nin gubahan guehtu Abrahn cun hasta laꞌn dxyih za nin gubahanyi guehtu rrehyi Davihd, ya za tsiꞌhdahan desde guehtu Davihd hasta chin gwahyi raꞌ bwiinn Israel prehsu lahdxyi bwiinn Babilonia, ya za tsiꞌhdahan desde laꞌn dxyih raꞌ nin gwah raꞌ ba prehsu loh raꞌ bwiinn Babilonia cun para hasta laꞌn dxyihyi nin guulaa Jesucristu. \s1 Chin guulaa Jesucristu \r (Lc. 2.1‑7) \p \v 18 Chin guulaa Jesucristu guhca squiiꞌ: María xmaah Ñiꞌh badiꞌhi xchiꞌdxyi bi laꞌh tuhbi biꞌnxtuhbi nin laa Joseh tin guchinaa raꞌ ba, per loh nin nagahdxi guidxiꞌ Joseh laꞌh María laꞌMaría nuꞌa lliiꞌnla pur xcweenta xquelrnabwaꞌ Spíritu Saantu Dxiohs, \v 19 ya Joseh xpwiinn ndxiꞌhw María, guhca ba tuhbi bwiinn zaꞌca niꞌchin guluꞌchaꞌyisi ba laꞌn lastoꞌ ba ziga guzahca María, ya chiꞌchi bwiꞌhnn Joseh lligaaba ralaꞌn zi ñusaaꞌn ba laꞌh María tin ayi ñahcabwaꞌ nin tuhbi bwiinn, \v 20 ya lligaaba chi nuu Joseh guunn ba chin bagañiꞌ tuhbi xaanjla Dxiohs loh ba loh nin naꞌllgahsi ba rahbi aanjla chi loh Joseh: \p ―¡Joseh, llahga guehtu Davihd!, ayi guidxyihbi luꞌh guicaꞌha luꞌh María gaca bi cheꞌhla luꞌh laasii lliiꞌn bi nin gaalaa lliiꞌn Spíritu Saantun, \v 21 ya badoꞌyiꞌhn nin gaalaa chi cweꞌhelah tu bi Jesuhs, laasii laꞌh Ñiꞌh gutaꞌh Ñiꞌh laꞌh raꞌ nin gaca xpwiinn Ñiꞌh loh xtuhlda raꞌ ba. \p \v 22 Garaa raꞌ deeꞌ guhca tin guzohba dxyiꞌdxyi ziga nin baziaꞌñih Dxiohs loh xigaaba bwiinn nin bacaꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs chin rahbi Ñiꞌh: \q1 \v 23 Zuꞌa lliiꞌn tuhbi dxaꞌpa nin nagahdxi guidxiꞌtiiꞌ tuhbi ndxiꞌhw, \q1 ya chin gaalaa lliiꞌn bi guiriaꞌlah badoꞌyiꞌhn chi Emanuel (nin rzaꞌloh Dxiohs nabahannee laꞌh nuꞌh). \p \v 24 Ya chin badiꞌchi bacaꞌlda chi loh Joseh, bwiꞌhnn ba ziga guhdzi aanjla chi loh ba, gucaꞌha ba María \v 25 ya guhpadaa ba laꞌh María hastayi chin guulaa lliiꞌn María nin guleꞌhelah Joseh Jesuhs. \c 2 \s1 Chin gwanee raꞌ rrehyi mahgu raꞌ tuhbi guelrgaaꞌda para laꞌh badoꞌyiꞌhn nin laa Jesuhs \p \v 1 Chin guulaa Jesuhs guihdxyi Belehn xteenn Judea laꞌn dxyih raꞌ chi gunabwaꞌ rrehyi Herodes, nee laꞌn dxyih chi gahcaza badzihn raꞌ rrehyi mago raꞌ nin zeꞌ raꞌ nez hasta rtahn gubihdxyi nez loh guihdxyi Jerusalehn, ya nin guhca xtsiꞌn raꞌ ba naa basiꞌdxi raꞌ ba xcweenta dxih raꞌ nin nuu llaaꞌndxibaaꞌ, \v 2 ya chin badzihn raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¿Cuun xchiꞌh rrehyi xteenn raꞌ bwiinn Israel, nin gueꞌdu guulaa? Laasii bidiaꞌha nu gutahn dxih xteenn ñiꞌh nez hasta rtahnn gubihdxyi, niꞌchin nin zoꞌpa gazuꞌnllihbi nu nez loh ñiꞌh, ―rahbi raꞌ ba. \p \v 3 Ya chin bihn rrehyi Herodes nin guhdzi raꞌ rrehyi mago raꞌ chi dxyihgah si guhca ziahan loh xigaaba ba; ziꞌchi gahca za guzahca raꞌ garaa raꞌ bwiinn guihdxyi Jerusalehn. \v 4 Ya seguihdu gunabwaꞌ rrehyi Herodes gwacaꞌha raꞌ ba laꞌh raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ snuhn bixohza cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs, tin gunaabadxyiꞌdxyi rrehyi Herodes loh raꞌ ba caa chiꞌh nahpa gaalaa Crixtu, \v 5 chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―Laꞌn guihdxyi Belehn xteenn Judea, laasii ziꞌchi bacaꞌh tuhbi daada nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs, squiiꞌ bacaꞌh ba: \q1 \v 6 Ya yiꞌh guihdxyi Belehn, yuh xteenn Judea, tayi yiꞌh dxiꞌh naa luꞌh biꞌtuꞌhn ru loh raꞌ guihdxyi liꞌhi, \q1 nee nnah yiꞌh gaca luꞌh tuhbi guihdxyi nin gaalaa tuhbi bwiinn nin guinabwaꞌ nin guluuꞌyi neziuh zaꞌca laꞌh guihdxyi Israel xteꞌnnahn. \p \v 7 Ya chiꞌchi ziga moda ralaꞌn gudihdxyi Herodes laꞌh raꞌ rrehyi mahgu raꞌ chi tin gunaabadxyiꞌdxyi ba loh raꞌ ba cuuca biinnloh dxih nin bwaꞌha raꞌ ba dxih chi, \v 8 ya chin guyaꞌloh gunaabadxyiꞌdxyi ba lwehgu gahca guxeꞌhla ba laꞌh raꞌ ba para guihdxyi Belehn, ya rahbi Herodes loh raꞌ ba: \p ―Gulcheh riꞌchi, ya chin gadxeela tun, guunn tu bihsi naꞌh tin chegazulliibizahn loh ñiꞌh. \p \v 9 Ya chin guyaꞌloh guñiꞌ Herodes loh raꞌ ba lwehgu gunaꞌzu nehza raꞌ mahgu chi para guihdxyi Belehn, ya dxih nin bwaꞌha raꞌ ba biinloh chi niꞌchi badiꞌhi sehn guhcabwaꞌ raꞌ ba guulaa Jesuhs ya ñiidxiuu dxih chi delaanta loh raꞌ ba ya pur luulchima guzaꞌbidxyiiꞌhin nez hasta guulaa Jesuhs, \v 10 ya chin bwaꞌha raꞌ mahgu chi guzaꞌbidxyii dxih chi nez hasta guulaa Jesuhs biahxi duxa raꞌ ba. \v 11 Lwehgu guyuuꞌtii raꞌ ba hasta laꞌn yuuꞌ chi, ya bwaꞌha raꞌ ba badoꞌyiꞌhn cun María xmaah Ñiꞌh, ya lwehgu bazuꞌnllihbi raꞌ ba nez loh Ñiꞌh, ya chiꞌchi guxaala raꞌ ba yihca cohsa zaꞌca nin gwanee raꞌ ba nin naa ohro, yaꞌhla cun mirra, \v 12 ya seguihdu bwiꞌhnn xcaꞌlda raꞌ ba bihsi laꞌh raꞌ ba loh naꞌxgahsi raꞌ ba tin ayi guibiaꞌgariinee raꞌ ba dxyiꞌdxyi loh Herodes, ya mas chaꞌyi gubiaꞌgarii raꞌ ba stuhbi neziuh para lahdxyi raꞌ ba. \s1 Chin balluꞌnnee raꞌ ba laꞌh Jesuhs para guihdxyi Egiptu chin guhca Ñiꞌh badoꞌhyiꞌhn \p \v 13 Pwihsi babii si raꞌ rrehyi mahgu raꞌ chi, baluuꞌyiloh tuhbi xaanjla Dxiohs loh Joseh loh bacaꞌlda rahbi ba: \p ―Gwastii tin gucaꞌha badoꞌyiꞌhn cun xmaah Ñiꞌh, tin gulchechuulaꞌn para guihdxyi Egiptu, ya biaꞌhan riꞌchi hastayi chin guꞌnnahn bihsi yiꞌh, laasii Herodes nuu ba lligaaba gadxiꞌhyi ba badoꞌyiꞌhn tin gachi Ñiꞌh. \p \v 14 Ya lwehgu gwastii gahca Joseh tin gucaꞌha ba badoꞌyiꞌhn cun xmaah Ñiꞌh hohra gueꞌla chi gunaꞌzunehza ba para guihdxyi Egiptu, \v 15 ya riꞌchi guyuuꞌ raꞌ ba hastayi chin guhchi Herodes. Squiiꞌ guhca tin guzohba dxyiꞌdxyi raꞌ nin baziaꞌñih Dxiohs loh xigaaba raꞌ bwiinn nin guñiꞌ xcweenta Ñiꞌh chin rahbi Ñiꞌh: “Hasta guihdxyi Egiptuyi gudiidxyihn Lliiꞌnahn.” \s1 Herodes gunabwaꞌ gachi raꞌ badoꞌyiꞌhn \p \v 16 Ya chin guhcabwaꞌ Herodes basaguiꞌhi raꞌ rrehyi mahgu chi laꞌh ba, bidxyiꞌchi duxa ba, ya gunabwaꞌ ba gachi raꞌ garaatiiꞌ raꞌ badoꞌyiꞌhn raꞌ nin nuu chiohpa yihza cun para nin nuu raꞌ la mas paaldaa bweꞌhw. Deeꞌ guhca raꞌn loh guihdxyi Belehn cun garaa raꞌ za guihdxyi raꞌ nin guyuuꞌ gahxu cweeꞌ guihdxyi chi, bwiꞌhnn ban ziga dxyih nin guhdzi rrehyi mahgu raꞌ chi loh ba bwaꞌha raꞌ ba dxih chi llaaꞌndxibaaꞌ, \v 17 ya squiiꞌ guzohba dxyiꞌdxyi raꞌ nin bacaꞌh guehtu profeta Jeremías chin rahbi ba: \q1 \v 18 Rsiaaꞌha nin guyuuꞌ loh guihdxyi Ramah, ñihsabwii naltaa cun guelnalasa duxa niꞌchi naa Raquel, \q1 nin ruꞌn duxa pur xcweenta raꞌ lliiꞌn bi, ya ayi guclaaꞌdzi bi ñiaꞌldastoꞌ bi laasii laꞌh raꞌ lliiꞌn bi chi guhchi la. \p \v 19 Per ya chin guhchi Herodes, baluuꞌyiloh tuhbi xaanjla Dxiohs loh Joseh loh bacaꞌlda loh guihdxyi Egiptu, \v 20 rahbi aanjla chi: \p ―Gwastii, tin gucaꞌha biñiꞌn cun xmaah Ñiꞌh tin gwah para lahdxyi raꞌ bwiinn Israel, laasii laꞌh raꞌ nin guclaaꞌdzi ñahchi biñiꞌn laꞌh raꞌ ba barah guhchi. \p \v 21 Ya chiꞌchi gwastii Joseh tin gucaꞌha ba biñiꞌn cun xmaah Ñiꞌh; gunaꞌzunehzanee ba para lahdxyi raꞌ bwiinn Israel, \v 22 per chin bihn Joseh canabwaꞌ Arquelau loh guihdxyi Judea xlugahri Herodes xtaada bi, guyuuꞌ guelrzaaꞌ Joseh ñah ba para guihdxyi chi; per guñiꞌ xcaꞌlda ba pur xcweenta Dxiohs tin mahs gwah ba para loh yuh nin rnabwaꞌ guihdxyi Galilea, \v 23 ya chin badzihn ba riꞌchi guyuuꞌ ba loh guihdxyi nin laa Nazaret. Guhca squiiꞌ tin guzohba dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ raꞌ bwiinn nin guñiꞌ xcweenta xchiꞌdxyi Dxiohs: “Ziriaꞌhlah Ñiꞌh bwiinn guihdxyi Nazaret.” \c 3 \s1 Xcweenta nin baluuꞌyi Jwahn xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh raꞌ bwiinn loh dahan desiertu \r (Mr. 1.1‑8; Lc. 3.1‑9, 15‑17; Jn. 1.9‑28) \p \v 1 Pwihsi laꞌn dxyih raꞌ chi badzihn Jwahn nin ruroꞌbañihsa loh dahan desiertu xteenn Judea tin baluuꞌyi ba xchiꞌdxyi Dxiohs, \v 2 ya rahbi Jwahn: \p ―Gulgasaguuꞌdzi stoꞌ tu nez loh Dxiohs laasii laꞌh xquelrnabwaꞌ Ñiꞌh badzihn gahxu. \p \v 3 Laꞌh Jwahn ruzeꞌta profeta Isaías chin bacaꞌh ba squiiꞌ: \q1 Ziuuꞌ tuhbi rsiaaꞌha nin guiñiꞌ jweersi rooꞌ loh dahan desiertu: “Gulguiꞌhnn zaꞌca xneziuh Dxiohs, nee gulgasanchii za xneziuh Ñiꞌh laꞌn lastoꞌ tu.” \p \v 4 Ya xahba Jwahn guhcachaꞌyi cun dxyihdxilahdxi camehyu neezaa biyiꞌbiduꞌh tuhbi duꞌhdxihdxi laꞌn tihxi Jwahn, ya nin guhca xquelwahw Jwahn guhca bwiꞌtsisuu cun xtsihn bweꞌsehra nin nuu laꞌn dahan. \v 5 Bwiinn guihdxyi Jerusalehn raꞌ cun garaa raꞌ bwiinn guihdxyi raꞌ xteenn Judea cun bwiinn guihdxyi nin rii gahxu gadiidxi guiꞌw Jordahn biriaꞌh raꞌ ba tin bacaꞌdxiahga raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs nin ruluuꞌyi Jwahn, \v 6 ya guyaꞌlohsi baxoꞌbaduhlda raꞌ ba xtuhlda raꞌ ba chiꞌchi baroꞌbañihsa Jwahn laꞌh raꞌ ba loh guiꞌw Jordahn. \p \v 7 Ya chin bwaꞌha Jwahn ziahan raꞌ bwiinn fariseu cun bwiinn saduceu raꞌ cagadzihn raꞌ tin guroꞌbañihsa Jwahn laꞌh raꞌ ba, chiꞌchi rahbi Jwahn: \p ―¡Laꞌh tu bwiinn naxihn raꞌ nin naa ziga zi bweꞌlda ñaꞌlaaꞌdzi! ¿Chyuulla gudxixteeꞌ loh tu tin cadxiꞌhyi tu canehza taꞌh tu loh xjwisi Dxiohs nin gueꞌdu gadzihn? \v 8 Gulgachaꞌh ziga nabahan tu tin guluuꞌyi paꞌh tu basaguuꞌdzi stoꞌ tu nez loh Dxiohs, \v 9 nee ayi guunn tu lligaaba lasaca duxa tu pur nin naa tu llahga guehtu Abrahn, laasii rñiꞌn loh tu sidela guiclaaꞌdzi Dxiohs hasta dxiah nin naꞌ riiꞌ zahca guunn Ñiꞌhn llahga guehtu Abrahn, \v 10 nee neezaa laꞌh dxiꞌba yahga naꞌsiin la llaaꞌn raꞌ yahga tin garaa yahga raꞌ nin ayi rcah ninahxi zaꞌca loh ñiꞌh, garaa raꞌ yahga chi chyuuga raꞌn tin guicaꞌdxih raꞌn. \v 11 Naꞌh guchiin nin cañiꞌn loh tu, naꞌh ruroꞌbañiꞌsahn cun ñihsa pur nin rusaguuꞌdzi stoꞌ raꞌ bwiinn xcweenta xtuhlda raꞌ ba nez loh Dxiohs. Per stuhbi bwiinn nin zeꞌnaꞌhla naꞌh zuroꞌbañihsa ba laꞌh bwiinn raꞌ cun Spíritu Saantu. Bwiinn chi lasahca duxa ru ba que naꞌh, per nin para gutiꞌdxiꞌhn tahba ba ayi lasahcaꞌhn. \v 12 Nee laꞌh xpahla ba nuu listu la naa ba tin cweꞌhe ba dxihlli dxaaba raꞌ loh trihgu ya chin chaꞌloh gusiaa ba loh trihgu chiꞌchi gutiaaꞌha ban gaguꞌchaꞌyi ban ya dxihlli chi gucaꞌdxih ba per ayi chuu dxyih dxiuꞌyin. \s1 Chin guroꞌbañihsa Jesuhs loh guiꞌw Jordahn \r (Mr. 1.9‑11; Lc. 3:21‑22) \p \v 13 Pwihsi biriaꞌh Jesuhs guihdxyi Galilea tin gwah Ñiꞌh hasta rwaaꞌ guiꞌw Jordahn, hasta zuu Jwahn tin baroꞌbañihsa Jwahn laꞌh Ñiꞌh. \v 14 Galoh nin nagahdxi guroꞌbañihsa Jwahn laꞌh Ñiꞌh rahbi Jwahn loh Ñiꞌh: \p ―¡Yiꞌh rchiꞌhn guroꞌbañihsa luꞌh naꞌh nee laꞌlaꞌgaꞌh Yiꞌh zeꞌ luꞌh loon tin guroꞌbañiꞌsahn Yiꞌh! \p \v 15 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh Jwahn: \p ―Nicala basaaꞌn gacan ziꞌchi nnah, laasii nahpa guidiꞌhnn nuꞌh ziga rclaaꞌdzi Dxiohs gaca. \p \v 16 Ya chin guyaꞌloh guroꞌbañihsa Jesuhs, lwehgu guzuꞌnchii Jesuhs loh ñihsa, hohra chi gahca billaala dxibaaꞌ, ya bwaꞌha Jesuhs zeꞌyehta Spíritu Saantu nez yihca Ñiꞌh ziga zi tuhbi palohmwiꞌhn, \v 17 chiꞌchi bihn raꞌ ba tuhbi rsiaaꞌha nez llaaꞌndxibaaꞌ guñiꞌ Dxiohs rahbi Ñiꞌh: \p ―Deeꞌ naa Lliiꞌnahn nin nadziiꞌhihn nee riahxi duxaꞌhn pur xcweenta bi. \c 4 \s1 Gudxiꞌhyi bwiinndxaaba xa ñusaguiꞌhi ba laꞌh Jesuhs \r (Mr. 1.12‑13; Lc. 4.1‑13) \p \v 1 Ya seguihdu gwanee Spíritu Saantu laꞌh Ñiꞌh loh dahan desiertu tin guiduꞌhun gu ñuhnn bwiinndxaaba gahn ñusaguiꞌhi ba laꞌh Ñiꞌh, \v 2 ya guyuuꞌ Ñiꞌh nez chi chywaꞌh dxyih chywaꞌh gueꞌla ya loh dxyih raꞌ chi cun gueꞌla raꞌ chi ayi gudahw Ñiꞌh nin tahyi guehta ya bichiaꞌhan Ñiꞌh, \v 3 chiꞌchi badzihn bwiinndxaaba hasta zuu Ñiꞌh tin guclaaꞌdzi ba ñusaguiꞌhi ba laꞌh Ñiꞌh, ya rahbi ba loh Ñiꞌh: \p ―Sidela guchii luꞌh naa luꞌh Lliiꞌn Dxiohs, guhdzi loh dxiah raꞌ ca dxiahcan guehta. \p \v 4 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Caa loh Xchihtsi Dxiohs: “Ayi guehta si dxiꞌh gahw bwiinn guunn para guibahan raꞌ ba, sino que rchiꞌhn neezaa guzoꞌbadxiahga raꞌ ba xchiꞌdxyi Ñiꞌh nin rreꞌh rwaaꞌ Ñiꞌh.” \p \v 5 Ya chiꞌchi gucaꞌha bwiinndxaaba chi gunaꞌzu nehzanee ba laꞌh Ñiꞌh loh guihdxyi Jerusalehn hasta zohba guidoꞌ rooꞌ tin bacaꞌh ba laꞌh Ñiꞌh hasta puntayi xteenn campanariu chi, \v 6 chiꞌchi rahbi ba loh Ñiꞌh: \p ―Sidela guchii luꞌh naa luꞌh Lliiꞌn Dxiohs, balaꞌha yiꞌh desde riꞌca hasta loh yuh, laasii caa loh Xchihtsi Dxiohs: “Zixeꞌhla Ñiꞌh xaanjla Ñiꞌh tin gaapaa raꞌ ba yiꞌh, ya cun naa raꞌ aanjla raꞌ chi zinaꞌzu raꞌ ba yiꞌh tin ayi guireꞌlda luꞌh nin tuhbi dxiah.” \p \v 7 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh bwiinndxaaba chi: \p ―Neezaa caa loh Xchihtsi Dxiohs: “Ayi guunn tu pwexta laꞌh Dxiohs nin rnabwaꞌ.” \p \v 8 Ya lulchimatiiꞌ gwanee bwiinndxaaba chi laꞌh Jesuhs yihca tuhbi dahan rooꞌ duxa, tin desde yihca dahan chi baluuꞌyi bwiinndxaaba chi laꞌh Ñiꞌh garaatiiꞌ guihdxyi raꞌ cun ciudahd raꞌ nin rii loh guidxyiyuh, \v 9 chiꞌchi rahbi bwiinndxaaba chi loh Ñiꞌh: \p ―Naꞌh zuniꞌhihn garaatiiꞌ raꞌ deeꞌ yiꞌh sidela guzuꞌnllihbi luꞌh nez loon nee gaann za luꞌh naꞌh. \p \v 10 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh bwiinndxaaba chi: \p ―¡Bwaa bwiinndxaaba!, laasii caa loh Xchihtsi Dxiohs: “Xtaada Dxiohs si luꞌh gaann luꞌh, nee loh si Ñiꞌh chuu luꞌh tin guunn luꞌh xtsiꞌn Ñiꞌh.” \p \v 11 Ya bwaꞌha si bwiinndxaaba chi ayi bwiꞌhnn ba gahn ñusaguiꞌhi ba laꞌh Jesuhs, mas chaꞌyi basaaꞌn ba laꞌh Ñiꞌh, ya hohrchigahca badzihn paaldaa raꞌ aanjla nin bieꞌnee nin gudahw Jesuhs. \s1 Guzoꞌbaloh Jesuhs cayuhnn Ñiꞌh xtsiꞌn Ñiꞌh \r (Mr. 1.14‑15; Lc. 4.14‑15) \p \v 12 Chin bihn Jesuhs ñieꞌw Jwahn laꞌn lahtsidxiꞌba, chiꞌchi gunaꞌzu nehza Ñiꞌh zee Ñiꞌh para loh yuh nin rnabwaꞌ guihdxyi Galilea, \v 13 ya chin gudiiꞌdxi Ñiꞌh loh guihdxyi Nazaret nahpa gwazahrutiiꞌ Ñiꞌh hasta badzihn Ñiꞌh loh guihdxyi Capernaum, nez rwaaꞌ laguhn xteenn guihdxyi Zabulohn cun Neftalih. \v 14 Guhca squiiꞌ tin guyaꞌloh guzohba dxyiꞌdxyi raꞌ nin badiꞌhi Dxiohs bacaꞌh guehtu profeta Isaías chin bacaꞌh ba squiiꞌ: \q1 \v 15 Yuh xteenn Zabulohn cun Neftalih, stuhbi lahdu guiꞌw Jordahn, rwaaꞌ ñihsadoꞌ, \q1 cun loh yuh nin rnabwaꞌ guihdxyi Galilea, lahdxyi raꞌ bwiinn nin ayi naa raꞌ bwiinn Israel, \q1 \v 16 cun neezaa guihdxyi nin gucaꞌnzaa loh nacahyi; laꞌraꞌ ba bwaꞌha tuhbi llaꞌñih rooꞌ, \q1 tuhbi llaꞌñih nin basiaꞌñih para laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin gubahan raꞌ loh xpacaala guelguhchi. \p \v 17 Pwihsi desde laꞌn dxyih raꞌ chi guzaꞌloh cagaluuꞌyi Jesuhs rahbi Ñiꞌh: \p ―Gulgasaguuꞌdzi stoꞌ tu nez loh Dxiohs, laasii laꞌh xquelrnabwaꞌ Dxiohs badzihn gahxu. \s1 Jesuhs gudihdxyi laꞌh tahpa bwiinn nin gaca xpwiinn Ñiꞌh \r (Mr. 1.16‑20; Lc. 5.1‑11) \p \v 18 Gaduhbi nin zeezah Jesuhs rwaaꞌ laguhn xteenn guihdxyi Galilea bwaꞌha Ñiꞌh chiohpa bwiinn, bwiinn raꞌ chi naa raꞌ ba tuhsi bwihtsi. Tuhbi ba laa Simohn nin laa za Pehdru, ya stuhbi ba laa Andrehs. Xtsiꞌn raꞌ ba naa riateꞌhe raꞌ ba bwehlda, ya gaduhbi riigalaꞌha raꞌ ba dxihxi bwelda loh ñihsa chi, \v 19 chiꞌchi guñiꞌ Jesuhs loh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \p ―Gultanaꞌhla naꞌh, laasii nnah guꞌnnahn laꞌh tu nin guluuꞌyi xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh raꞌ bwiinn xlawaaꞌha nin riateꞌhe tu bwehlda. \p \v 20 Ya hohra chi gahca basiaꞌhan raꞌ ba xchihxi bwehlda raꞌ ba ya zenee raꞌ chiꞌh ba Jesuhs. \v 21 Ya delanta ru, bwaꞌha laꞌgaꞌh Jesuhs laꞌh schiohpa bwiinn raꞌ nin naa tuhsi bwihtsi raꞌ za, tuhbi ba laa Jacobo cun stuhbi ba laa Jwahn, lliiꞌn Zebedeu laꞌh raꞌ ba, ya riꞌchi riinee raꞌ ba xtaada raꞌ ba laꞌn tuhbi laancha riiyuhnn zaꞌca raꞌ ba dxihxi bwehlda. Ya chiꞌchi gudihdxyi Jesuhs laꞌh raꞌ ba, \v 22 ya seguihdu basiaꞌhan raꞌ ba laancha chi cun xtaada raꞌ ba ya zenee raꞌ chiꞌh ba laꞌh Ñiꞌh. \s1 Jesuhs baluuꞌyi xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh ziahan raꞌ bwiinn \r (Lc. 6.17‑19) \p \v 23 Ya gucaꞌnzaa Jesuhs gaduhbi loh guihdxyi raꞌ nin rnabwaꞌ Galilea tin baluuꞌyi Ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ garaa raꞌ laꞌn guidoꞌ biꞌtiꞌhn raꞌ, cun neezaa basiaca Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn cun xi chiꞌh zi gueldxyihdxyi nin guhca raꞌ ba, \v 24 ya guzaꞌbi dxyiꞌdxyi pur ziga rusiaca Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn gaduhbitiiꞌ loh guihdxyi xteenn Siria, ya bieꞌnee raꞌ bwiinn chi lasaaꞌ raꞌ ba nin rahcalluꞌhu cun cuun chiꞌh zi gueldxyihdxyi; nin nuu guelnayaan cun nin rahca yihca ñiꞌh, neezaa nin nuu bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ ñiꞌh, nin rachiaaꞌ raꞌ, nin ayi guhca ñiñiꞌbi raꞌ, nin badiaaꞌha ñaaꞌ raꞌ ñiꞌh cun naa raꞌ ñiꞌh; garaa raꞌ bwiinn chi basiaca Jesuhs, \v 25 ya ziahan duxa raꞌ bwiinn gwanaꞌhla laꞌh Ñiꞌh: bwiinn Galilea raꞌ, bwiinn guihdxyi raꞌ xteenn Decápolis, bwiinn guihdxyi Jerusalehn raꞌ, bwiinn Judea raꞌ, cun bwiinn nin zeꞌ stuhbi lahdu rwaaꞌ guiꞌw Jordahn gwanaꞌhla laꞌh Jesuhs. \c 5 \s1 Bwiiꞌyidxyiꞌdxyinee Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn loh tuhbi dahan \p \v 1 Chin bwaꞌha Jesuhs loh raꞌ bwiinn ziahan duxa, gunaꞌzu Ñiꞌh gucah Ñiꞌh yihca tuhbi dahan, ya riꞌchi zohba Ñiꞌh chin badzihn raꞌ bwiinn raꞌ nin gulii Ñiꞌh gaca raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, \v 2 ya riꞌchi guzoꞌbaloh baluuꞌyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \s1 Dichohsa raꞌ bwiinn squiiꞌ \r (Lc. 6.20‑23) \p \v 3 ―Dichohsa raꞌ bwiinn nin naann chaꞌyi rchiꞌhn duxa raꞌ ba xquelrahcanee Dxiohs, laasii xteenn raꞌ ba naa dxibaaꞌ hasta nuu Dxiohs. \p \v 4 ’Dichohsa raꞌ bwiinn nin ruꞌn nnah laasii rahcabwaꞌ raꞌ ba nahpa raꞌ duhlda, per zadzihn dxyih nin zaguuꞌnasaa Dxiohs stoꞌ raꞌ ba. \p \v 5 ’Dichohsa raꞌ bwiinn nin nadoꞌlaaꞌdzi, bwiinn raꞌ nin ruzoꞌbadxiahga ziga xclaaꞌdzi Dxiohs gaca, laasii zahcanee Dxiohs laꞌh raꞌ ba loh guelnabahan nin guibahan raꞌ ba loh guidxyiyuh riiꞌ. \p \v 6 ’Dichohsa raꞌ bwiinn nin cachiaꞌhan cun nin cadxahga ñihsa, laasii pur nin saꞌloh guunn raꞌ ba nin xclaaꞌdzi Dxiohs guunn raꞌ ba, pwihsi laꞌh gahca Ñiꞌh zahcanee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba tin guzaꞌloh raꞌ ba ziga xclaaꞌdzi Ñiꞌh guunn raꞌ ba. \p \v 7 ’Dichohsa raꞌ bwiinn nin ralahsastoꞌ lasaaꞌ raꞌ ñiꞌh, pwihsi laꞌh Dxiohs zalahsastoꞌ Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba. \p \v 8 ’Dichohsa raꞌ bwiinn nin xclaaꞌdzi gaca nayaa stoꞌ raꞌ ñiꞌh nez loh Dxiohs laasii zahcanee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba gaca nayaa stoꞌ raꞌ ba tin ziꞌchi gwaꞌha raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh. \p \v 9 ’Dichohsa raꞌ bwiinn nin rusacwachidxyiistoꞌ laꞌh bwiinn nin rdxindxinee lasaaꞌ ñiꞌh, laasii laꞌh raꞌ ba ziriaꞌhlah raꞌ ba lliiꞌn Dxiohs. \p \v 10 ’Dichohsa raꞌ bwiinn nin cagatiiꞌdxiloh guelrzaꞌcazii pur nin ruzoꞌbadxiahga raꞌ ba xcweenta xchiꞌdxyi Dxiohs, laasii xteenn raꞌ ba naa nin gudiꞌhi Dxiohs laꞌh raꞌ ba nez dxibaaꞌ. \p \v 11 ’Dichohsa tu chin guiñiꞌyah bwiinn laꞌh tu nee gusaꞌcazii raꞌ ba laꞌh tu pur xcweenta nin riachiistoꞌ tu xchiꞌdxyiꞌhn nee chin guguꞌchi dxixiꞌhw raꞌ ba laꞌh tu cun ziahan raꞌ dxyiꞌdxyi xihn raꞌ, \v 12 per guldxiahxi cun garaa nin gusaꞌca raꞌ ba laꞌh tu, laasii llaaꞌndxibaaꞌyi zuniꞌhi Dxiohs zirooꞌ ru laꞌh tu pur xcweenta xtsiꞌn tu, pwihsi ziꞌchi gahca za bwiꞌhnnee raꞌ ba laꞌh raꞌ guehtu daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs basaꞌcazii raꞌ ba laꞌh daada raꞌ chi galohyi que laꞌh tu. \s1 Zihdxi xteenn loh guidxyiyuh \r (Mr. 9.50; Lk. 14.34‑35) \p \v 13 ’Laꞌh tu naa tu ziga zihdxi loh guidxyiyuh riiꞌ, per sidela laꞌh zihdxi chi guñihchin xquelnallihin, ayi ru xi galluꞌyitiiꞌhin, ya ziꞌchi ziuuꞌbwihin loh neziuh ya garaa raꞌ bwiinn zuzuꞌnñaaꞌ raꞌ ba yihcan. \s1 Biaꞌñih xteenn loh guidxyiyuh \p \v 14 ’Laꞌh tu naa tu ziga tuhbi biaꞌñih loh guidxyiyuh riiꞌ; laasii tuhbi guihdxyi nin riiꞌ yihca tuhbi dahan ayi nuu chuulaꞌnan, \v 15 ayi za nuu gucaꞌdxih luꞌh tuhbi biaꞌñih ya gusieꞌw luꞌh tuhbi cajohn yihcan. Mas chaꞌyi saꞌbin guiyaꞌ tin gusiaꞌñinin loh raꞌ nin rii laꞌñuuꞌ. \v 16 Pwihsi ziꞌchi za laꞌh tu gulguiꞌhnn pur guziaꞌñih xpiaꞌñih tu nez loh raꞌ bwiinn, tin gacabwaꞌ raꞌ ba nee gwaꞌha raꞌ ba dziꞌn zaꞌca nin ruhnn tu, tin guiñiꞌ zaꞌca raꞌ ba pur xcweenta Daada Dxiohs nin nuu dxibaaꞌ. \s1 Jesuhs ruluuꞌyi xa naa lehyi \p \v 17 Rahbi za Jesuhs: \p ―Ayi guunn tu lligaaba naꞌh zeꞌldahn tin guñihchiloon xlehyi guehtu Moisehs o xcweenta ziga bacaꞌh guehtu daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs; aaca ayi par niꞌchi dxiꞌh zeꞌldahn, sino que zeꞌldahn tin guꞌnnahn soobaa garaa dxyiꞌdxyi nin bacaꞌh raꞌ ba. \v 18 Pwihsi guchiin nin rñiꞌn loh tu, rguꞌbwaꞌn gaduhbi nin nagahdxi ñichiloh dxibaaꞌ cun guidxyiyuh ayi nuu chapitii lehyi nee ayi za nuu guiraꞌha nin tuhbi lehtra xteenn lehyi hasta que no nahpa gaca garaa raꞌ nin rñiꞌ loh dxihtsi chi, \v 19 niꞌchin bwiinn nin ayi guzoꞌbadxiahga ziga naa lehyi, nicala naan tuhbi dxyiꞌdxyi biꞌtiꞌhn, ya nin ayi ruluuꞌyi par guzoꞌbadxiahga raꞌ bwiinn xcweenta lehyi, gulliaaꞌ gaca lasahca ba lahdxyi Dxiohs llaaꞌndxibaaꞌ, per bwiinn nin guzoꞌbadxiahga xcweenta lehyi nee guluuꞌyi za ba snuhn bwiinn guzoꞌbadxiahga raꞌ ba lehyi pwihsi bwiinn lasahca duxa gaca ba lahdxyi Dxiohs, \v 20 pwihsi cañiꞌn loh tu sidela ayi guunnzaꞌca ru tu xtsiꞌn Dxiohs nee cun ayi guibahan zaꞌca ru za tu loh Dxiohs nee loh xcweenta raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi lehyi cun loh xcweenta raꞌ bwiinn fariseu raꞌ, ayi chuꞌtii tu loh raꞌ xpwiinn Dxiohs nez dxibaaꞌ. \s1 Jesuhs ruluuꞌyi xa naa xcweenta guelnadxyiꞌchi \r (Lc. 12.57‑59) \p \v 21 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Laꞌh tu bihn xa gucahpwehn raꞌ xtaada guldooꞌ raꞌ tu chin bihn raꞌ ba dxyiꞌdxyi raꞌ squiiꞌ: “Ayi chiinn luꞌh bwiinn, laasii nin chiinn bwiinn zahca za guelguxchisi xcweenta ba.” \v 22 Per naꞌh rñiꞌn cuun chiꞌh zi bwiinn nin guidxyiꞌchinee bwihtsi ñiꞌh zahca ba bwiinn duhlda loh raꞌ guxchisi, ya cuun chiꞌh zi bwiinn nin gahbi loh bwihtsi ñiꞌh: “Bwiinn nahda”, o gusioꞌba ba laꞌh bwihtsi ba zahca ba tuhbi bwiinn duhlda nez loh raꞌ guxchisi nin dziꞌbaloh; ya cuun chiꞌh zi bwiinn nin guiñiꞌ tohnta duxa loh bwihtsi ñiꞌh ziga bwiinn tohnta o bwiinn loh mbah tiiꞌ, bwiinn chi guzee para gabihldxyi. \v 23 Pwihsi sidela yiꞌh badzihnnee luꞌh tuhbi guhn loh bacuꞌga nee dxiagannastoꞌ luꞌh nahpa bwihtsi luꞌh xiilla cun yiꞌh, \v 24 Mas chaꞌyi gusiaꞌhan luꞌh guhn chi nez loh bacuꞌga bachiꞌh chee luꞌh galoh chegañiꞌnee luꞌh bwihtsi luꞌh tin dxiaꞌlda stoꞌ bi, ya chiꞌchiyi gabiaꞌgarii luꞌh laꞌn guidoꞌ chegasiaꞌhan luꞌh guhn nin zeꞌnee luꞌh loh bacuꞌga xteenn guidoꞌ. \p \v 25 ’Sidela chyuulla xclaaꞌdzi guinaaba guxchisi yiꞌh, mas chaꞌyi lwehgu basiaꞌlda dxyiꞌdxyi cun laꞌh ba gaduhbi nin nagahdxi chedxiaaba luꞌh laꞌn naa raꞌ guxchisi, laasii sidela ayi chiꞌhyi luꞌh xa guunn luꞌh galoh, guxchisi dziꞌbaloh raꞌ chi zutiꞌdxi raꞌ ba yiꞌh loh raꞌ guixaꞌga ya guixaꞌga raꞌ chi zulaꞌha raꞌ ba yiꞌh laꞌn lahtsidxiꞌba, \v 26 ya naꞌpahn siguhra ayi gabweꞌhe raꞌ ba yiꞌh riꞌchi hasta que no cwachi luꞌh multa nin guinaaba raꞌ ba loh luꞌh chiꞌchiyi gutaꞌh raꞌ ba yiꞌh. \s1 Jesuhs ruluuꞌyi ayi guunn bwiinn guelgubwihlli \p \v 27 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Laꞌh tu bihndxiahga desde galohyi zaꞌbi dxyiꞌdxyi: “Ayi gaca luꞌh bwiinn gubwihlli.” \v 28 Per naꞌh rñiꞌn cuun chiꞌh zi bwiinn nin chuuloh si tuhbi gunnaꞌh, bwiinn chi laꞌh ba biaaba la loh duhlda pur nin guzaꞌbi stoꞌ ba laꞌh gunnaꞌh chi, \v 29 pwihsi ziꞌchi, sidela laꞌh bizloh derehchu luꞌh rluuꞌyi gusiaaban yiꞌh loh duhlda, mas chaꞌyi cweꞌhe luꞌhn cuꞌbwih luꞌhn zihtu, laasii mas chaꞌyi guñihchi luꞌh tuhbi bizloh si luꞌh xlawaaꞌha guzee gaduhbi tihxi luꞌh gabihldxyi. \v 30 Ya sidela laꞌh naa luꞌh nin naa lahdu derehchu rluuꞌyi gusiaaban yiꞌh loh duhlda, bachyuuꞌgan ya balaꞌhan zihtu; mas chaꞌyi guñihchi luꞌh tuhbi naa si luꞌh xlawaaꞌha guzee gaduhbi tihxi luꞌh para gabihldxyi. \s1 Jesuhs baluuꞌyi ziga cayahca xcweenta raꞌ bwiinn nin rlaaꞌha lasaaꞌ raꞌ cun cheꞌhla ñiꞌh \r (Mt. 19.9; Mr. 10.11‑12; Lc. 16.18) \p \v 31 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Neezaa biinloh dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ desde galohyi: “Cuun chiꞌh zi bwiinn nin taaꞌha cheꞌhla ñiꞌh, nahpa rcaꞌh ba loh dxihtsi pur nin rlaaꞌha ba cheꞌhla ba.” \v 32 Per naꞌh rñiꞌn loh tu, sidela laꞌh tuhbi ndxiꞌhw taaꞌha ba cheꞌhla ba nicala ayi naa gunnaꞌh chiꞌh bwiinn gubwihlli, ndxiꞌhw chi zuhnn dxiaaba gunnaꞌh chi loh guelgubwihlli chuu xtuꞌh bi, ya nin guchinaa cun tuhbi gunnaꞌh gubwihlli, naa za ba tuhbi bwiinn gubwihlli. \s1 Jesuhs ruluuꞌyi xcweenta ziga rudiꞌhi xchiꞌdxyi bwiinn \p \v 33 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Neezaa bihnn tu zaꞌbi dxyiꞌdxyi bihn raꞌ xtaada guldooꞌ tu des galohyi: “Ayi gucweꞌza luꞌh guzaꞌloh luꞌh dxyiꞌdxyi nin guiñiꞌ luꞌh loh Dxiohs.” \v 34 Per naꞌh rñiꞌn ayi cuꞌtii luꞌh lah Dxiohs nee cun lah ziahanru xica raꞌ cohsa chin rudiꞌhi xchiꞌdxyi luꞌh; nin par dxibaaꞌ, laasii dxibaaꞌ naa lahdxyi Dxiohs, \v 35 nee nin loh guidxyiyuh za, laasii guidxyiyuh naa ziga zi hasta rzuh ñaaꞌ Ñiꞌh, nin guihdxyi Jerusalehn za laasii guihdxyi chi naa xteenn Rehyi nin lasahca ru, \v 36 nin laꞌh za tu ayi guchaꞌgarwaaꞌ tu naa gahca tu laasii ayi nuu guunn tu nachitsi o nagasa tuhbi dxiꞌh dxyihchyihca tu. \v 37 Sidela gahbi tu “Uuhn”, nahpa gaca uuhn, per sidela gahbi tu “Coh”, nahpa za gacan coh, laasii nin gudziiꞌbaru dxyiꞌdxyi yihca dxyiꞌdxyi raꞌ nin naa xnehza riiꞌ, nadxaaba niꞌchi. \s1 Jesuhs ruluuꞌyi xa guunn luꞌh cun nin rclaaꞌdzi gusaꞌcazii yiꞌh \r (Lc. 6.29‑30) \p \v 38 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Laꞌh tu bihn dez galohyi guzaꞌbi dxyiꞌdxyi: “Bizloh cun bizloh, nee lahyi cun lahyi.” \v 39 Per naꞌh rñiꞌn, ayi xi guunnee luꞌh nin gusaꞌcazii yiꞌh; mas chaꞌyi sidela niꞌchi chaꞌzi tuhbi lahdu cwahsa derehchu luꞌh, neezaa stuhbi lahdu badiꞌhi. \v 40 Sidela chyuulla xclaaꞌdzi childxyinee yiꞌh tin cweꞌhelluꞌhu ba xcamiilli luꞌh, neezaa xchiquehta luꞌh basaaꞌn guicaꞌha ba. \v 41 Sidela chyuulla guunn jweersi yiꞌh guꞌa luꞌh tuhbi carga pur tuhbi milla, gwanee si ba chiohpan, \v 42 ya cuun chiꞌh zi bwiinn nin guinaaba xiilla loh luꞌh badiꞌhin nee ayi gwaꞌha dxaaba luꞌh loh bwiinn nin rdxiꞌhn. \s1 Ayi cweꞌhestoꞌ luꞌh bwiinn nin rdxyiꞌchinee yiꞌh \p \v 43 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Bihn za tu nuu dxyiꞌdxyi dez galohyi rñiꞌn: “Gaantsiiꞌhi luꞌh xmihgu luꞌh, ya bidxyiꞌchinee laꞌh nin rdxyiꞌchinee yiꞌh.” \v 44 Per naꞌh rñiꞌn gulgantsiiꞌhi laꞌh nin rdxyiꞌchinee laꞌh tu ya gulcwihdxyi-gulguinaaba loh Dxiohs pur bwiinn nin caꞌhnnaꞌhla guunn mahla laꞌh tu, \v 45 tin ziꞌchi gaca tu lliiꞌn Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ, pwihsi laꞌh Ñiꞌh rniꞌhi Ñiꞌh gubihdxyi rziaꞌñih yihca raꞌ bwiinn nin rusaguuꞌdzi stoꞌ raꞌ ñiꞌh nez loh Ñiꞌh nee cun neezaa para laꞌh raꞌ bwiinn nin rusahcaloh xchiꞌdxyi Ñiꞌh; nee rusiaaba za Ñiꞌh ñihsadxiah para laꞌh raꞌ bwiinn nin rbwihdxyi-rnaaba laꞌh Ñiꞌh, cun neezaa laꞌh za raꞌ bwiinn nin rusahcaloh xcweenta xchiꞌdxyi Ñiꞌh. \v 46 Ya sidela yiꞌh gantsiiꞌhi luꞌh nin nadziiꞌhi yiꞌh, ¿cuun xchiꞌh guelnazaꞌca nin guicaꞌha tu? Hasta nin rusadxihlli impwestu para Roma ruhnn raꞌ ziꞌchi. \v 47 Ya sidela gugahpaDxiohs tu laꞌh si nin naa raꞌ bwihtsi tu, ¿cuun xchiꞌh nin naa bwen nin cayuhnn tu? ¿Tayi ziꞌchi gahca dxiꞌh ruhnn raꞌ nin ayi naa raꞌ bwiinn Israel? \v 48 Gulgahca nazaꞌcatiiꞌ, ziga nazaꞌcatiiꞌ za Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ. \c 6 \s1 Jesuhs ruluuꞌyi cuun nin naa bwen guunn bwiinn \p \v 1 Rahbi za Jesuhs: \p ―Ayi gutiꞌchi tu dxyiꞌdxyi pur dziꞌn zaꞌca si nin ruhnn tu tin sola gwaꞌha raꞌ bwiinn xi ruhnn tu, laasii sidela sola gutiꞌchi tu dxyiꞌdxyi pur xtsiꞌn zaꞌca tu ayi xi guicaꞌha tu loh Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ, \v 2 niꞌchin chin rudiꞌhi luꞌh guhn laꞌh tuhbi bwiinn prohbi ayi za guuyi luꞌhn loh bwiinn ziahan ziga ruhnn raꞌ bwiinn rusaguiꞌhi raꞌ nez laꞌn guidoꞌ cun loh neziuh raꞌ nezloh raꞌ bwiinn ziahan tin dxiahxinee raꞌ bwiinn chi laꞌh raꞌ ba. Naꞌh rñiꞌn laꞌraꞌ ba gucaꞌha guelnazaꞌca nin ruhn tucahri guicaꞌha raꞌ ba. \v 3 Chin gudiꞌhi luꞌh guhn laꞌh bwiinn prohbi, ayi gusadxihn luꞌh laꞌh chyuulla nin ruchaꞌga luꞌh; \v 4 bwiꞌhnnan per sola yiꞌh si naann luꞌh, ya Xtaada luꞌh nin nuu dxibaaꞌ gwaꞌha Ñiꞌh xa cayuhnn luꞌh cweenta chi cun sola yiꞌh si naann luꞌh, pwihsi zadxihlli Ñiꞌh bwen nin guunn luꞌh chi. \s1 Jesuhs ruluuꞌyi xa cwidxyi-guinaaba luꞌh loh Dxiohs \r (Lc. 11.2‑4) \p \v 5 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Chin cwidxyi-guinaaba tu loh Dxiohs, ayi guunn tu ziga ruhnn raꞌ bwiinn rusaguiꞌhi raꞌ nin riuuꞌstoꞌ raꞌ ñiꞌh gaca lasahca raꞌ nez loh raꞌ bwiinn nee laꞌn guidoꞌ o loh neziuh raꞌ ya rzuꞌnchiigah raꞌ ba rbwihdxyi-rnaaba raꞌ ba loh Dxiohs nicala loh dxiaaꞌ raꞌ laasii riuuꞌstoꞌ raꞌ ba guluuꞌyi raꞌ ba ziga ruhnn raꞌ ba tin guiñiꞌ zaꞌca bwiinn pur laꞌh raꞌ ba, ya guchiin nin rñiꞌn, cun sola ziga ruhnn raꞌ ba riiꞌ laꞌh raꞌ ba bwiꞌhnn gahn nin guicaꞌha raꞌ ba, \v 6 per yiꞌh chin cwidxyi-guinaaba luꞌh loh Dxiohs, biuuꞌgarii laꞌñihdzi luꞌh, basieꞌw rwaaꞌ yihdzi luꞌh chihpa ya chiꞌchi gudihdxyi-gunaaba loh Xtaada Dxiohs luꞌh, laasii ziꞌchi laꞌh Ñiꞌh zuunee Ñiꞌh yiꞌh hohra chi, ya gwaꞌha Xtaada luꞌh cayuhnn luꞌh ziga rclaaꞌdzi Ñiꞌh guunn luꞌh zuniꞌhi Ñiꞌh guelnazaꞌca yiꞌh. \v 7 Nee loh cabwihdxyi-canaaba luꞌh loh Ñiꞌh ayi guunn ziahan xchiꞌdxyi luꞌh ziga ruhn raꞌ bwiinn nin ayi naa raꞌ bwiinn Israel; ruhnn raꞌ ba lligaaba chin rñiꞌ raꞌ ba ziahan dxyiꞌdxyi loh canaaba raꞌ ba loh Dxiohs, mahzi ru cweenta guunn Dxiohs xchiꞌdxyi raꞌ ba per lliaaꞌ zi niꞌchi. \v 8 Niꞌchin ayi gaca tu ziga naa raꞌ ba, laasii laꞌh Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ laꞌh Ñiꞌh naann la cuun nin rchiꞌhn tu galoh nin guinaaba tu loh Ñiꞌh. \v 9 Laꞌh tu nahpa cwidxyi tu Dxiohs squiiꞌ: \q1 Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ, xclaaꞌdzihn garaa raꞌ bwiinn guiñiꞌ zaꞌca ziga laa luꞌh, \q1 \v 10 xclaaꞌdzizahn gadzihn dxyih dxiꞌ luꞌh guinabwaꞌ luꞌh loh guidxyiyuh ziga rnabwaꞌ luꞌh dxibaaꞌ. \q1 \v 11 Rnaꞌbaꞌhn guillii-guillii guniꞌhi luꞌh guehta guidaꞌw nu, \q1 \v 12 cun basiaꞌlda gahca stoꞌ luꞌh xtuhlda nu nin rañihchi nu loh Yuꞌbiluꞌh ziga rasaguuꞌdzi stoꞌ nu xcweenta bwiinn nin ruñihchi loh nu, \q1 \v 13 nee ayi za gusaaꞌn luꞌh coꞌbañuh bwiinndxaaba laꞌh nu chin guiclaaꞌdzi ba sino que guhldaꞌh laꞌh nu loh ba, (laasii xteenn luꞌh naa guelrnabwaꞌ cun gueljweersi, cun llaꞌñih nin naa para tuꞌpazi). \p \v 14 ’Laasii sidela laꞌh tu gusaguuꞌdzi stoꞌ tu cun bwiinn nin ruñihchi xilla ziꞌchi za Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ ziaꞌlda za stoꞌ Ñiꞌh xtuhlda tu, \v 15 per sidela ayi gusaguuꞌdzi stoꞌ tu pur bwiinn nin ruñihchi xilla loh tu, pwihsi ayi za dxiaꞌldastoꞌ Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ xtuhlda tu. \s1 Jesuhs ruluuꞌyi xa guunn raꞌ bwiinn chin gucwaaꞌhan raꞌ ba \p \v 16 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Chin gucwaaꞌhan tu, ayi guunn nalaasa loh tu ziga ruhnn raꞌ bwiinn nin rusaguiꞌhi bwiinn raꞌ nin ruluuꞌyi nez loh raꞌ bwiinn chin rucwaaꞌhan raꞌ ba ruhnn nalaasa loh raꞌ ba tin gwaꞌha paꞌhcaa bwiinn riigacwaaꞌhan raꞌ ba. Guchiin nin rñiꞌn loh tu cun sola ziga ruhnn raꞌ ba zicaꞌha raꞌ ba nin ruhnn tucahri guicaꞌha raꞌ ba. \v 17 Niꞌchin yiꞌh chin gucwaaꞌhan luꞌh, gudxiꞌbi zaꞌca loh luꞌh, \v 18 tin ziꞌchi ayi gacabwaꞌ raꞌ bwiinn nuugacwaaꞌhan luꞌh, tin Xtaada si luꞌh nin nuu dxibaaꞌ gwaꞌha cuun nin cayuhnn luꞌh ya ziꞌchi zuniꞌhi Ñiꞌh guelnazaꞌca yiꞌh. \s1 Guelnazaꞌca nin nuu llaaꞌndxibaaꞌ \r (Lc. 12.33‑34) \p \v 19 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Ayi cwachicwaꞌh tu guelnazaꞌca xteenn tu loh guidxyiyuh riiꞌ, nez rii raꞌ maan nin ruñihchiloh lahdxi cun gubaꞌn, \v 20 sino que cwachicwaꞌh luꞌh xixteenn luꞌh dxibaaꞌ nez ayi maan nin guñihchilohon, nez ayi za gubaꞌn cwaanan. \v 21 Pwihsi nez chuu xquelnazaꞌca luꞌh riꞌchi za chuu stoꞌ luꞌh. \s1 Biaꞌñih nin nuu tihxi bwiinn \r (Lc. 11‑34‑36) \p \v 22 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Bizloh bwiinn naa ziga biaꞌñih xteenn tihxi ba; pwihsi sidela laꞌh bizloh luꞌh nazaꞌcan, gaduhbi za tihxi luꞌh gahpa biaꞌñih; \v 23 per sidela laꞌh bizloh luꞌh rahcan, gaduhbi za tihxi luꞌh nuu loh nacahyi, ¡pwihsi nacahyi duxa guiñah gaduhbi tihxi luꞌh! \s1 Dxiohs cun mweeyi \p \v 24 ’Ayi nin tuhbi bwiinn nin guunn dziꞌn loh chiohpa ballwaaꞌn, laasii zidxyiꞌchinee ba tuhbi ballwaaꞌn chi ya stuhbi ba zahca nadziiꞌhi ba, o gucaꞌstoꞌ ba tuhbi ba ya stuhbi ba zibweꞌhestoꞌ ba. Ya niꞌchin ayi nuu gucaꞌstoꞌ ba laꞌh Dxiohs sidela xquelnazaꞌca si ba cadxiꞌhyi ba loh guidxyiyuh riiꞌ. \s1 Rahcanee Dxiohs laꞌh raꞌ lliiꞌn Ñiꞌh \p \v 25 ’Niꞌchin nin naꞌh guiñiꞌn loh tu, ayi guunn tu ziahan lligaaba pur nin gahw tu o pur nin guee tu para guibahan tu, nee ayi za chuu tu ziahan lligaaba ca nehza sah xahba tu nin gacu tu. ¿Tayi zirooꞌ ru dxiꞌh lasahca xquelnabahan bwiinn loh ziga nin rahw raꞌ ba, ya neezaa tihxi bwiinn zirooꞌ ru lasahcan loh ziga lahdxi nin rahcu ba? \v 26 Gulguiꞌhnn lligaaba maaniꞌhn raꞌ nin rzuh loh bwih xaloh nabahan raꞌ ma ayi raaꞌn raꞌ ma, ayi za rataaꞌha raꞌ ma guiñaꞌh, nee ayi za rguꞌchaꞌyi raꞌ ma ñihza laꞌn yuuꞌ ziga ruhnn tu, per nicala ayi xi nahpa raꞌ ma, Xtaada Dxiohs tu nin nuu dxibaaꞌ rudiꞌhi xi rahw raꞌ ma. Pwihsi laꞌh tu, ¿tayi ruhn tu lligaaba mahzi ru lasahca tu loh maaniꞌhn raꞌ? \v 27 Pwihsi nicala riuuꞌ ru tu ziahan lligaaba, ¿xa guunn luꞌh guchiooꞌ ru luꞌh xquelnabahan luꞌh mas tuhbi hohra? \v 28 ¿Xixnaa chiꞌh riuuꞌ tu lligaaba canehza sah xahba tu? Gulguiꞌhnn lligaaba dxiaꞌ billiiga raꞌ xa rrooꞌ raꞌn loh dahan: ayi xi dziꞌn ruhnn raꞌn, ayi za rdxihba raꞌn lahdxi. \v 29 Pwihsi rñiꞌn loh tu nin rrehyi Salomohn nicala ziahan rooꞌ guelnazaꞌca raꞌ nin guhpa ba, nicala guhta ba lahdxi zaꞌca per ayi guhldaa ñiñah xahba ba ziga paꞌh dxiaꞌ raꞌ riiꞌ. \v 30 Sidela ziꞌchi rzuhchaꞌyi Dxiohs laꞌh raꞌ cwaꞌn nagaa raꞌ nin rñiah joosca raꞌ nin rii loh dahan nee guillii guicaꞌdxihin loh dxih, niꞌchin ¿xilaꞌh xchiꞌh laꞌhtu ayi dxiaꞌn guniꞌhi Ñiꞌh nin rchiꞌhn tu bwiinn nahda raꞌ nin ayi riuuꞌ ayi riaꞌzi dxyiꞌdxyi xcweenta Dxiohs? \v 31 Pwihsi ayi chuu tu lligaaba guiñiꞌ tu: “¿Xi guidaꞌw chiꞌh nuꞌh?”, o “¿Canehza sah lahdxi guidxiaacu nu?”, \v 32 laasii bwiinn nin ayi nuꞌnbwaꞌ Dxiohs riuuꞌ raꞌ ba lligaaba xa guidxeela raꞌ ba garaa raꞌ cohsa riiꞌ, per laꞌh tu nahpa tu tuhbi Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ ya naann Ñiꞌh cuun nin rchiꞌhn tu, \v 33 niꞌchin gulgadxiꞌhyi loh xquelrnabwaꞌ Ñiꞌh nee gulgazoꞌbadxiahga gahca xchiꞌdxyi Ñiꞌh, ya ziꞌchi zuniꞌhi Ñiꞌh garaa nin guichiꞌhn tu. \v 34 Ayi gusioꞌba yihca tu pur dxyih guillii, laasii guillii ziuuꞌ nin gusioꞌba yihca tu, laasii cada tuhbigah dxyih raꞌ zeꞌnee raꞌn lligaaba nin rusioꞌba yihca bwiinn. \c 7 \s1 Ayi guluuꞌyi xcwihin luꞌh laꞌh stuhbi bwiinn \r (Lc. 6.37‑38, 41‑42) \p \v 1 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Ayi guluuꞌyi xcwihin tu lasaaꞌ tu tin ayi za guluuꞌyi xcwihin za Dxiohs laꞌh tu, \v 2 laasii sidela laꞌh tu guiñiꞌyah tu lasaaꞌ tu pwihsi ziñiꞌyah za Dxiohs laꞌh tu zigapaꞌh guunnee tu lasaaꞌ tu. \v 3 ¿Xixnaa rzuu luꞌh rutaꞌtsi luꞌh dxihlli nin nuu laꞌn bizloh bwihtsi luꞌh, nee ayi rwaꞌha xgah luꞌh baltaadxiu nin nuu laꞌn bizloh luꞌh? \v 4 Nee sidela yiꞌh nuu tuhbi taaꞌha baltaadxiu laꞌn bizloh luꞌh, ¿xalla guunn chiꞌh luꞌh gahbi luꞌh loh bwihtsi luꞌh: “Daꞌnee loh luꞌh gabweꞌhehn dxihlli nin nuuꞌhun”? \v 5 ¡Bwiinn nin nihin riaꞌzi dxyiꞌdxyi yihca ñiꞌh! Babweꞌhexgah baltaadxiu nin nuu loh luꞌh, ya tin ziꞌchi dxiin loh luꞌh gabweꞌhe luꞌh dxihlli nin nuu laꞌn bizloh bwihtsi luꞌh. \p \v 6 ’Ayi gudiꞌhi tu xcohsa zaꞌca Dxiohs laꞌh chyuu chiꞌh zi bwiinn raꞌ nin naa raꞌ zigazi bwehcu raꞌ, tin ayi gabiaꞌgariinee raꞌ ba laꞌh tu chindxinee raꞌ ba laꞌh tu hasta dxyigah guzuꞌhyi raꞌ ba laꞌh tu. Ziꞌchi gahca za cohsa raꞌ nin lasahca ru ayi gudiꞌhi tun loh chyuu chiꞌh zi bwiinn laasii nuu raꞌ ba naa raꞌ ba zigazi cuuchi, rbweꞌhestoꞌ raꞌ ba cohsa zaꞌca raꞌ chi ya naa raꞌ ba ziga cuuchi nin guzuꞌñaaꞌ raꞌ ba yihcan. \s1 Gulguinaaba, gulchiꞌhyi, nee gulgasihdzi rwaaꞌ leeꞌ \r (Lc. 11.9‑13; 6.31) \p \v 7 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Gulchezah gulguinaaba nin rchiꞌhn tu, pwihsi Dxiohs zuniꞌhi Ñiꞌh nin guinaaba tu; sidela xiilla chezah chiꞌhyi tu zidxeela tun, ziga nin guiclaaꞌdzi tu; sidela chezah gusihdzi tu rwaaꞌ yuuꞌ pwihsi zillaalan, \v 8 laasii bwiinn nin riazah canaaba xiilla rcaꞌha ban; ya bwiinn nin riazah cadxiꞌhyi xiilla rdxeela ban; ya bwiinn nin riazah cagasihdzi rwaaꞌleeꞌ rllaalan tin riuuꞌtii ba. \v 9 Niꞌchin laꞌh tu sidela chyuulla tuhbi tu guinaaba lliiꞌn tu nin gahw bi, ¿ta ziaalla tu gudiꞌhi tu dxiah gahw bi xlaawaaꞌha guehta? \v 10 o ¿gu gudiꞌhi tu tuhbi bweꞌlda gahw bi chin guinaaba bi bwehlda? \v 11 Pwihsi laꞌh tu nicala naa tu bwiinn nadxaaba raꞌ per naann tu xa gudiꞌhi tu cohsa zaꞌca laꞌh raꞌ lliiꞌn tu; ¡xi laꞌhxchiꞌh Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ ayi dxiaꞌhan gudiꞌhi Ñiꞌh cohsa zaꞌca laꞌh raꞌ bwiinn nin guinaaban loh Ñiꞌh! \v 12 Pwihsi, ziꞌchi garaa raꞌ cohsa nin xclaaꞌdzi tu guunnee raꞌ bwiinn laꞌh tu, ziꞌchi za gulguiꞌhnnan laꞌh raꞌ ba, laasii dee raꞌ naa nin rnabwaꞌ xlehyi Moisehs cun neezaa zigapaꞌh nin bacaꞌh raꞌ guehtu daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs. \s1 Cweenta xteenn rwaaꞌ leeꞌ nin nadeꞌhe \r (Lc. 13‑24) \p \v 13 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Gulguiꞌhnn jweersi chuꞌtii tu nez rwaaꞌ leeꞌ biꞌtuꞌhn, laasii rwaaꞌ leeꞌ cun loh neziuh nin zee para gabihldxyi nabiꞌhyin, ya ziahan raꞌ bwiinn rnaꞌzu nehz chi, \v 14 per rwaaꞌ leeꞌ cun loh neziuh nin rianee laꞌh bwiinn loh guelnabahan nacuubi biꞌtiꞌhnan nee nagahnzan; niꞌchin gulliaaꞌhayiꞌhn naa raꞌ bwiinn nin radxeela neziuhyiꞌhn chi. \s1 Riuuꞌnbwaꞌ bwiinn yahga pur nin rcah lohon \r (Lc. 6.43‑44) \p \v 15 ’Gulgahca nasiin pur bwiinn raꞌ nin rclaaꞌdzi gusaguiꞌhi laꞌh raꞌ bwiinn; rñiꞌ si raꞌ ba ruluuꞌyi raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs, nee rluuꞌyi si nadoꞌlaaꞌdzi raꞌ ba ziga tuhbi lliꞌhyi, per nez laꞌn lastoꞌ raꞌ ba naa ziga zi tuhbi maan nin laa lohbo nin ñaꞌlaaꞌdzi duxa, \v 16 per xtsiꞌn raꞌ ba zuhnn tin dxiuꞌnbwaꞌ raꞌ tu laꞌh raꞌ ba, pwihsi laꞌh tu naann ayi rcah uhva loh yahguichaaꞌ, ayi za rcah ñiigu loh yaguihchi. \v 17 Pwihsi garaa raꞌ yahga zaꞌca rcah raꞌ ñinahxi zaꞌca lohon, ya yahga dxaaba raꞌ rcah za ñinahxi dxaaba loh raꞌn. \v 18 Yahga zaꞌca raꞌ ayi nuu guicah ñinahxi dxaaba loh raꞌn, ya nin yahga dxaaba za ayi nuu guicah ñinahxi zaꞌca loh raꞌn, \v 19 ya garaa raꞌ yahga nin ayi rcah ñinahxi zaꞌca loh raꞌ ñiꞌh, chyuuga raꞌn tin guicaꞌdxih raꞌn. \v 20 Ziꞌchi gahca za zahca dxiuꞌnbwaꞌ tu bwiinn zaꞌca laasii ruhnn raꞌ ba dziꞌn zaꞌca. \s1 Ayi garaa raꞌ dxiꞌh tu chuꞌtii hasta nuu Dxiohs nez dxibaaꞌ \r (Lc. 13‑25‑27) \p \v 21 ’Ayi garaa raꞌ dxiꞌh nin rñiꞌ loon: “¡Ballwaaꞌn, ballwaaꞌn!”, chuꞌtii loh guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs nin nuu dxibaaꞌ, sino que laꞌh si nin guzoꞌbadxiahga guunn ziga rclaaꞌdzi Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ gaca. \v 22 Ziuuꞌ ziahan raꞌ nin guiñiꞌ loon: “¡Ballwaaꞌn, ballwaaꞌn! ¿Tayi laꞌh dxiꞌh nu bachidiꞌyidxyiꞌdxyi nu xchiꞌdxyi luꞌh pur lah Yuꞌbiluꞌh, nee pur lah za Yuꞌbiluꞌh babweꞌhe nu bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn, nee cun lah za Yuꞌbiluꞌh bachidiꞌhnn nu ziahan dziꞌn rooꞌ raꞌ?” \v 23 Per chiꞌchi guiñiꞌn loh raꞌ ba: “Ayi nuꞌnbwaꞌtiiꞌhihn laꞌh tu; ¡mas chaꞌyi gulchesuu nez loon laasii laꞌh tu nin ruhnn ganaalla dziꞌn dxaaba raꞌ!” \s1 Chiohpa bwiinn raꞌ nin bwiꞌhnnchaꞌyi raꞌ chiohpa yuuꞌ \r (Lc. 6.47‑49; Mr. 1.22) \p \v 24 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Niꞌchin bwiinn nin riuuꞌ-riaꞌzi xchiꞌdxyiꞌhn, bwiinn chi naa ziga tuhbi bwiinn nasiin nin bwiꞌhnn yihdzi ñiꞌh yihca tuhbi dxiahnguihdzi, \v 25 biaaba ñihsadxiah xihn ya biehta ñisyuhdoꞌ guiꞌw raꞌ cun bwih duxa tin ñuhcwihin yuuꞌ chi per ayi bwiꞌhnnan gahn, laasii chihpa bidxiꞌdxiu simientu xteenn yuuꞌ chi yihca dxiah chi. \v 26 Per bwiinn raꞌ nin rcaꞌdxiahga si xchiꞌdxyiꞌhn ziga zi xiilla dxyiꞌdxyi si raꞌ nee ayi riuuꞌ ayi riaꞌzi raꞌ ban bwiinn raꞌ chi naa ziga si tuhbi bwiinn paꞌhyi nin bwiꞌhnn yihdzi ñiꞌh loh tuhbi playi yuhlli, \v 27 ya biaaba tuhbi ñihsadxiah xihn ya biehta ñisyuhdoꞌ guiꞌw raꞌ cun bwih duxa ya bacwihin yuuꞌ chi nin rraxtra yuuꞌ chi ayi biaꞌhan. \p \v 28 Ya chin guyaꞌloh guñiꞌ Jesuhs loh garaa raꞌ bwiinn nin rii riꞌchi, badxyigaaꞌ loh raꞌ ba cwenta ziga ruluuꞌyi Ñiꞌh, \v 29 laasii ruluuꞌyi Ñiꞌh zigapaꞌh tuhbi nin nahpa guelrnabwaꞌ, ayi ziga dxiꞌh ruluuꞌyi raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs. \c 8 \s1 Jesuhs basiaca laꞌh tuhbi bwiinn nin rahchyi guiiꞌdxiu tihxi ñiꞌh \r (Mr. 1.40‑45; Lc. 5.12‑16) \p \v 1 Ya chin biehta Jesuhs yihca dahan chi, ziahan duxa raꞌ bwiinn zieꞌganaꞌhla laꞌh Ñiꞌh, \v 2 ya loh zeezah Ñiꞌh gwabiiga tuhbi bwiinn nin rahchyi guiiꞌdxiu tihxi ñiꞌh nez loh Jesuhs, lwehgu bazuꞌnllihbi ba loh Ñiꞌh chiꞌchi rahbi ba loh Jesuhs: \p ―Daada, sidela ziziꞌguehlda luꞌh zuhnn luꞌh gahn gusiaca luꞌh naꞌh. \p \v 3 Ya chiꞌchi basagaꞌh Jesuhs naa Ñiꞌh tin cun naa Ñiꞌh bidxiꞌ Ñiꞌh tihxi ba, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Xclaaꞌdzihn dxiaa tihxi luꞌh. \p Ya hohra chi gahca guñihchiloh raꞌ guiiꞌdxiu chi tihxi bwiinn chi ya biaca ba gueldxyihdxyi chi, \v 4 ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ba: \p ―Ayi chyuloo guuyitiiꞌ luꞌh xa biaca luꞌh, sola gwagaluuꞌyi tihxi luꞌh laꞌh si bixohza tin gwaꞌha ba laꞌluꞌh biaca, nee chenee za luꞌh tuhbi guelguhn xcweenta nin biaca luꞌh ziga rnabwaꞌ xlehyi Moisehs tin garaa raꞌ bwiinn gacabwaꞌ raꞌ ba laꞌluꞌh biaca gueldxyihdxyi nin guhca luꞌh. \s1 Jesuhs basiaca laꞌh tuhbi xmooza capitahn Romanu \r (Lc. 7.1‑10) \p \v 5 Ya loh guyuuꞌtii Jesuhs rwaaꞌ guihdxyi Capernaum, badzihn tuhbi capitahn Romanu loh Ñiꞌh tin gudxiꞌhn ba loh Jesuhs, \v 6 rahbi ba: \p ―Daada, tuhbi xmooꞌzahn cayahcalluꞌhu rwaaꞌ yiidzihn, ayi nuu guiñiꞌbi bi nee nugasaꞌcazii guelnayaan duxa laꞌh bi. \p \v 7 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Zizaꞌhn tin gusiaꞌcahn laꞌh bi. \p \v 8 Ya chiꞌchi rahbi capitahn chi: \p ―Xtaaꞌdahn naꞌh, ayi xi lasahcaꞌhn tin bweꞌzi guzee Yuꞌbiluꞌh rwaaꞌ yiidzihn; cun sola guñiꞌ luꞌh tuhbi xchiꞌdxyi Yuꞌbiluꞌh pur gueldxyihdxyi riiꞌ ya zariaꞌhan tihxi xmooꞌzahn, \v 9 laasii neezaa naꞌh naan xmooza raꞌ bwiinn nin rnabwaꞌ naꞌh, ya ziꞌchi gahca za naꞌh rnabwaꞌn suldahdu, ya chin raꞌpihn loh tuhbi raꞌ ba: “Gwah”, riah ba; ya chin raꞌpihn loh stuhbi ba: “Gudaaꞌ”, riꞌ ba; ya chin raꞌpihn loh xmooꞌzahn: “Bwiꞌhnn deeꞌ”, ruhnn ban. \p \v 10 Ya chin bihn Jesuhs dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, badxyigaaꞌ duxa loh Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ bwiinn nin naꞌhla laꞌh Ñiꞌh: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh tu, nin loh raꞌ bwiinn Israel nagahdxi guidxeelaꞌhn nin tuhbi bwiinn nin mahzi riachii ru stoꞌ ñiꞌh xchiꞌdxyiꞌhn ziga riachiistoꞌ ndxiꞌhw riiꞌhin, \v 11 nee rñiꞌn loh tu ziahan raꞌ bwiinn dxiꞌ nez lahdu hasta rtahn gubihdxyi cun nez lahdu hasta riaꞌzi gubihdxyi, ya zizohbanee raꞌ ba laꞌh guehtu Abrahn, cun laꞌh guehtu Isaac cun guehtu Jacob loh mweella llaaꞌndxibaaꞌ hasta nuu Dxiohs, \v 12 per bwiinn Israel raꞌ nin ayi guyuuꞌ-guyaꞌzi xchiꞌdxyi Dxiohs, bwiinn raꞌ chi guxeꞌhla Dxiohs loh nacahyi hasta gutiꞌdxiloh raꞌ ba guelrzaꞌcazii duxa, riꞌchi hasta dxigah sihdzi gahw loh lahyi raꞌ ba cun guꞌn nalasa duxa raꞌ ba. \p \v 13 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh capitahn chi: \p ―Gubiaꞌgarii yihdzi luꞌh, laasii nnah gaca ziga gwachiistoꞌ luꞌh naꞌh. \p Ya hohra chi gahca biaca xmooza capitahn chi. \s1 Basiaca Jesuhs laꞌh xnaan swehgra Pehdru \r (Mr. 1.29‑31; Lc. 4.38‑39) \p \v 14 Chiꞌchi gwah Jesuhs yihdzi Pehdru, riꞌchi bwaꞌha Jesuhs cayahcalluꞌhu xnaan swehgra Pehdru jwerta rooꞌ nuu ba lliaꞌh, naꞌ ba loh luꞌhn, \v 15 ya bidxiꞌ si Jesuhs naa naan chi, ya lwehgu bariaꞌh lliaꞌh chi tihxi ba, ya chin gwastii naan chi lwehgu bwiꞌhnn ba tuhbi guelwahw para laꞌh raꞌ ba. \s1 Jesuhs basiaca laꞌh ziahan raꞌ bwiinn nin rahcalluꞌhu \r (Mr. 1.32‑34; Lc. 4.40‑41) \p \v 16 Ya hohra nin zeꞌbwih gueꞌla gwanee raꞌ bwiinn laꞌh ziahan raꞌ bwiinn nin guyuuꞌ bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ ñiꞌh loh Jesuhs, ya cun tuhbigah si dxyiꞌdxyi guñiꞌ Jesuhs loh raꞌ bwiinndxaaba raꞌ chi lwehgu si bariaꞌh raꞌ bwiinndxaaba raꞌ chi, ya cun neezaa basiaca Ñiꞌh laꞌh garaatiiꞌ raꞌ bwiinn raꞌ nin guhcalluꞌhu raꞌ. \v 17 Squiiꞌ guhca tin guzohba dxyiꞌdxyi xcweenta ziga guñiꞌ guehtu Isaías chin guñiꞌ ba: “Laꞌh ba gucaꞌha xqueldxyihdxyi raꞌ nuꞌh, ya zenee za ba xquelnayaan raꞌ nuꞌh.” \s1 Bwiinn raꞌ nin guclaaꞌdzi ñanaꞌhla laꞌh Jesuhs \r (Lc. 9.57‑62) \p \v 18 Ya chin bwaꞌha Jesuhs ziahan raꞌ bwiinn rii gadiidxi Ñiꞌh, chiꞌchi gunabwaꞌ Ñiꞌh tiidxinee Ñiꞌh xpwiinn raꞌ Ñiꞌh stuhbi lahdu rwaaꞌ laguhn, \v 19 ya riꞌchi gwabiiga tuhbi mwehsu nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs loh Jesuhs ya rahbi ba: \p ―Mwehsu, xclaaꞌdzihn dxieꞌlda naꞌhlaꞌhn Yuꞌbi luꞌh nez hasta chiꞌh zi guzee luꞌh. \p \v 20 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Bweeꞌzu nahpa raꞌ ma guiiꞌdxiu hasta riuuꞌ raꞌ ma, ya maaniꞌhn raꞌ nuu xpichiehza raꞌ ma, per naꞌh ziga naan Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw, nin hasta gucuꞌgaꞌhn ayi naꞌpahn. \p \v 21 Ya chiꞌchi rahbi tuhbi nin naa xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh: \p ―Daada, mas chaꞌyi basaaꞌn naꞌh guziaaꞌhahn tin chegacaꞌtsixgaaꞌn xtaaꞌdahn. \p \v 22 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Gudaꞌnaꞌhla si naꞌh, ya basaaꞌn gucaꞌtsi raꞌ bwiinn guuchi laꞌh raꞌ lasaaꞌ bwiinn guuchi raꞌ ba. \s1 Bacweꞌza Jesuhs tuhbi bwih rooꞌ loh ñihsadoꞌ \r (Mr. 4.35‑41; Lc. 8.22‑25) \p \v 23 Ya chin guyuuꞌtii Jesuhs laꞌn tuhbi laancha, cun neezaa raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, \v 24 ya loh zeezahnee laancha chi laꞌh Ñiꞌh cun xpwiinn Ñiꞌh guzoꞌbaloh tuhbi bwih rooꞌ loh ñihsadoꞌ chi ya ola xteenn ñihsadoꞌ chi hasta dxyigah rbiꞌhyin yihca laancha chi, ya laꞌh Jesuhs mwersi hohra chi gutaꞌllgahsi Ñiꞌh, \v 25 ya chiꞌchi gwagacwaꞌn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh tin rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―¡Daada, bataꞌh xquelnabahan raꞌ nuꞌh laasii laꞌh nuꞌh cazaꞌbi ñihsa! \p \v 26 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa rdxyihbi duxa tu? ¡Lliꞌballa gulliaaꞌha naa ziga riachiistoꞌ tu xchiꞌdxyi Dxiohs! \p Guyaꞌloh si guñiꞌ Ñiꞌh dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, chiꞌchi gwasuꞌnchii Ñiꞌh tin gunabwaꞌ Ñiꞌh laꞌh bwih cun ñihsadoꞌ chi tin guridxyii raꞌn, ya dxyii si babwih raꞌn, \v 27 ya garaa raꞌ xpwiinn raꞌ Ñiꞌh badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ ba, chiꞌchi tuhbigah raꞌ ba gunaabadxyiꞌdxyi loh lasaaꞌ raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¿Chyuulla naa bwiinn rii? ¡Bwaꞌha hasta bwih cun ñihsadoꞌ ruzoꞌbadxiahga raꞌ xchiꞌdxyi ba! \s1 Bwiinn Gadara raꞌ nin guyuuꞌ bwiinndxaaba raꞌ stoꞌ raꞌ ñiꞌh \r (Mr. 5.1‑20; Lc. 8.26‑39) \p \v 28 Ya chin badzihn Jesuhs nez stuhbi lahdu rwaaꞌ laguhn xteenn Gadara, riꞌchi laꞌh chiohpa raꞌ bwiinn nin nuu bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ ñiꞌh bariaꞌh lahda raꞌ baꞌ, ya chiꞌchi gwabiiga raꞌ ba loh Jesuhs, nez chi ñaꞌlaaꞌdzi duxa raꞌ ba nin tuhbi bwiinn ayi nuu sah neziuh chi, \v 29 ya lwehgu guzoꞌbaloh rbwihdxyidxiah raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¿Cuun nin rclaaꞌdzi luꞌh guunnee luꞌh laꞌh nu, Jesuhs Lliiꞌn Dxiohs nin nuu nabahan dziꞌtsi dxibaaꞌ? ¿Ta zeꞌ luꞌh riiꞌ tin gusaꞌcazii luꞌh laꞌh nu galoh nin riaꞌdxi ru guigaꞌha chieempa? \p \v 30 Nee gahxu riꞌchi riiyahw raꞌ nuhn raꞌ cuuchi loh dahan chi, \v 31 ya gudxiꞌhn raꞌ bwiinndxaaba raꞌ nin nuu stoꞌ raꞌ bwiinn chi loh Jesuhs rahbi raꞌ ba: \p ―Sidela yiꞌh gabweꞌhe luꞌh laꞌh nu stoꞌ bwiinn raꞌ riiꞌ, basaaꞌn chuꞌtii nu stoꞌ raꞌ cuuchi riꞌchi. \p \v 32 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ bwiinndxaaba raꞌ chi: \p ―¡Gulcheh! \p Ya chiꞌchi bariaꞌh raꞌ bwiinndxaaba raꞌ chi stoꞌ raꞌ ndxiꞌhw raꞌ chi ya chiꞌchi guyuuꞌtii raꞌ ba stoꞌ raꞌ cuuchi, ya hohra gahca chi, garaatiiꞌ raꞌ cuuchi raꞌ chi gwatsiꞌbichii raꞌ ma rwaaꞌ tuhbi gueeꞌla, ya riꞌchi gwaaꞌñihsa raꞌ ma, \v 33 ya chin bwaꞌha raꞌ nin cayahpa raꞌ laꞌh cuuchi raꞌ chi ziꞌchi guhca, balluꞌn raꞌ ba ziaa raꞌ ba, ya chin badzihn raꞌ ba lahdxyi raꞌ ba bwiiꞌyidxyiꞌdxyi raꞌ ba garaa ziga guzahca raꞌ ba nee cun neezaa ziga babweꞌhe Jesuhs bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn, \v 34 ya chiꞌchi garaa raꞌ bwiinn guihdxyi raꞌ chi biriaꞌh raꞌ ba tin gwah raꞌ ba hasta zuu Jesuhs, ya chin badzihn raꞌ ba hasta zuu Ñiꞌh gunaaba raꞌ ba loh Ñiꞌh tin bareꞌh Ñiꞌh lahdxyi raꞌ ba. \c 9 \s1 Basiaca Jesuhs laꞌh tuhbi bwiinn nin ayi guhca ñiñiꞌbi \r (Mr. 2.1‑12; Lc. 5.17‑26) \p \v 1 Ya chin guyaꞌloh guhca raꞌ deeꞌ, gucah Jesuhs laꞌn tuhbi laancha tin gudiiꞌdxi Ñiꞌh rwaaꞌ laguhn ya badzihn Ñiꞌh lahdxyi Ñiꞌh, \v 2 ya riꞌchi gwanee raꞌ bwiinn tuhbi bwiinn nin ayi guhca ñiñiꞌbi, naꞌ ba loh tuhbi luꞌhn, ya chin bwaꞌha Jesuhs ziga riachiistoꞌ raꞌ bwiinn chi laꞌh Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh bwiinn nin rahcalluꞌhu chi: \p ―Biahxi xiiꞌhihn; laꞌh xtuhlda luꞌh basiaꞌpitiin. \p \v 3 Ya chiꞌchi laꞌh paaldaa raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi lehyi Moisehs nin rii riꞌchi bwiꞌhnn raꞌ ba lligaaba: \p ―¡Dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ deeꞌ naan dxyiꞌdxyi raꞌ nin rñiꞌyah laꞌh Dxiohs! \p \v 4 Per laꞌh Jesuhs laꞌh Ñiꞌh guhcabwaꞌ cuun lligaaba nin riiyuhnn raꞌ ba niꞌchin gunaabadxyiꞌdxyi Ñiꞌh loh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xixnaa nuu tu lligaaba dxaaba raꞌ? \v 5 ¿Cuun nin mahzi ayi guinagahn guiñiꞌn? ¿Ta gaꞌpihn: “Laꞌh xtuhlda luꞌh basiaꞌpitiin”, o gaꞌpihn: “Gwastii tin guzah”? \v 6 Pwihsi riiꞌ guluꞌyiꞌhn nez loh tu tin gwaꞌha tu naꞌh naan Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw nee naꞌpahn guelrnabwaꞌ para gusiaꞌpitiin xtuhlda raꞌ bwiinn guidxyiyuh. \p Ya chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh bwiinn nin ayi guhca ñiñiꞌbi chi: \p ―Gwastii, tin gucaꞌha xluꞌhn luꞌh batiaaꞌhan tin bwaa yihdzi luꞌh. \p \v 7 Ya seguihdu gahca gwastii bwiinn nin ayi guhca ñiñiꞌbi chi chiꞌchi banaꞌzu nehza ba ziaa ba para yihdzi ba, \v 8 ya bwiinn raꞌ nin rii riꞌchi chin bwaꞌha raꞌ ba nin bwiꞌhnn Jesuhs, bidxyihbi raꞌ ba ya guzoꞌbaloh cagadiꞌhi raꞌ ba guelzuxchiilli laꞌh Dxiohs pur nin baluuꞌyi Ñiꞌh nahpa Ñiꞌh guelrnabwaꞌ rusiaꞌpitii Ñiꞌh xtuhlda raꞌ bwiinn. \s1 Jesuhs gudihdxyi laꞌh Mateu \r (Mr. 2.13‑17; Lc. 5.27‑32) \p \v 9 Ya chin guyaꞌloh niꞌchi, chiꞌchi bariaꞌh Jesuhs riꞌchi, ya delaanta ru bwaꞌha Ñiꞌh laꞌh tuhbi bwiinn nin laa Mateu, zohba ba tuhbi lahta hasta rusadxihlli ba xcweenta impweestu para Roma, ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ba: \p ―Gudaꞌnaꞌhla naꞌh. \p Chiꞌchi gwasuꞌnchii Mateu tin zeenaꞌhla ba laꞌh Jesuhs, \v 10 ya loh nin zohbayahw Jesuhs tuhbi guelwahw loh mwella rwaaꞌ yihdzi Mateu riꞌchi badzihn za ziahan raꞌ nin rusadxihlli xcweenta impwestu Roma, cun snuhn raꞌ bwiinn nin ayi ruhnn cweenta xlehyi Moisehs, ya guzoꞌbanee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh hasta zuu mwella tuhsi junta cun xpwiinn Ñiꞌh, \v 11 ya chin bwaꞌha raꞌ bwiinn guidoꞌ nin laa fariseu raꞌ zohbanee Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn duhlda raꞌ chi loh mweella, chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa rahwnee xmwehsu tu laꞌh raꞌ nin rusadxihlli xcweenta impwestu cun bwiinn duhlda raꞌ? \p \v 12 Ya chin bihn Jesuhs riiñiꞌ raꞌ ba ziꞌchi chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Bwiinn raꞌ nin ayi xi rahca ayi rchiꞌhn chee raꞌ ba loh dutohra, niꞌchin mas chaꞌyi radxiꞌhyi dutohra hasta rahcalluꞌhu raꞌ bwiinn, \v 13 niꞌchin nnah guldxiaa tin gulgasiꞌdxi xcweenta nin zeꞌ loh Xchiꞌdxyi Dxiohs tin gacabwaꞌ tu nin rñiꞌin: “Naꞌh rclaaꞌdzihn galahsa stoꞌ tu lasaaꞌ tu, ayi rclaaꞌdzihn guniꞌhi tu guhn naꞌh.” Pwihsi naꞌh ayi zeꞌldatiidxi dxiꞌhn laꞌh raꞌ bwiinn nin nazaꞌca sino que zeꞌldahn tin cwiidxihn laꞌh raꞌ bwiinn nin nuu raꞌ xtuhlda ñiꞌh. \s1 Xcweenta guel rucwaaꞌhan \r (Mr. 2.18‑22; Lc. 33‑39) \p \v 14 Xpwiinn raꞌ Jwahn nin ruroꞌbañihsa gwabiiga raꞌ ba loh Jesuhs tin gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―Laꞌh nu cun bwiinn fariseu raꞌ ziahan racwaaꞌhan nu; ¿xixnaa chiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn raꞌ luꞌh ayi rucwaaꞌhan raꞌ ba? \p \v 15 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―¿Ta zahca cwih nalaasa bwiinn raꞌ nin biduꞌhun zee raꞌ saaꞌ gaduhbi nin zuunee nuꞌbinbahyi laꞌh raꞌ bwiinn saaꞌ chi? Per ziuuꞌ dxyih chin guiriaꞌcaa nin bachinaa loh raꞌ ba chiꞌchisihn ayi ru cheezah saaꞌ ya zucwaaꞌhan raꞌ bwiinn saaꞌ raꞌ chi, \v 16 nee ayi za nin tuhbi bwiinn nin dxiuꞌnzaꞌca tuhbi lahdxi yuꞌxa guunn ban rramieenda cun tuhbi lahdxi cuubi laasii ayi dxiaꞌhan zaꞌcan nahpa lahdxi cuubi chyi rgooꞌbañuhun laꞌh lahdxi yuꞌxa chi ya rdxiꞌllun laꞌh lahdxi yuꞌxa chi ya ziꞌchi riazahtiiꞌ ruzuꞌhyin laꞌh lahdxi yuꞌxa chi, \v 17 ya ziꞌchi za vihnnu cuubi ayi guidaꞌh laꞌn dxihdxi yuꞌxa, laasii zichiehzan dxihdxi yuꞌxa chi, ya ziꞌchi ziñihchiloh vihnnu chi cun dxihdxi chi. Niꞌchin nahpa guidaꞌh vihnnu cuubi laꞌn dxyihdxyi cuubi tin ziꞌchi nin tuhbi raꞌn ayi ñichilohon. \s1 Lliiꞌndxaꞌpa Jairu cun xcweenta tuhbi gunnaꞌh nin bidxiꞌ xahba Jesuhs \r (Mr. 5.21‑43; Lc. 8.40‑56) \p \v 18 Ya gaduhbi nin cañiꞌ Jesuhs dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, badzihn tuhbi ndxiꞌhw nin lasahca loh raꞌ bwiinn Israel, ya lwehgu bazuꞌnllihbi ba loh Jesuhs, chiꞌchi rahbi ba: \p ―Laꞌh lliiꞌndxaꞌpaꞌhn guyaꞌloh guhchi nnahpaꞌh, per sidela yiꞌh sah luꞌh ya gudziiꞌba naa luꞌh yihca bi, zibiaꞌgarii xquelnabahan bi. \p \v 19 Ya hohra chi gahca zeenee Jesuhs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tin zeenee Ñiꞌh laꞌh xtaada dxaꞌpa chi, \v 20 ya loh zeezah Jesuhs guyuuꞌ tuhbi gunnaꞌh nin zeenaꞌhla laꞌh Ñiꞌh; gunnaꞌh riiꞌ naa la tsiꞌh bichiohpa yihza canee bi tuhbi gueldxyihdxyi xteenn nin naa bi gunnaꞌh ya hohra chi gwabiiga bi nez dihtsi Jesuhs ya bidxiꞌ bi loh xahba Ñiꞌh, \v 21 laasii bwiꞌhnn bi lligaaba: \p ―Sidela naꞌh guidxiꞌn loh xahba Jesuhs ziaacaꞌhn. \p \v 22 Per laꞌh Jesuhs lwehgu gubiaꞌgarii Ñiꞌh bwaꞌha-bwaꞌha Ñiꞌh loh gunnaꞌh chi, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Gulahchidxyii stoꞌ luꞌh xiiꞌhihn; pur nin gwachiistoꞌ luꞌh naꞌh niꞌchin nnah laꞌh luꞌh biaca. \p Ya sequihdu desde hohra chi gahca biaca gunnaꞌh chi, \v 23 ya loh zee gahdzihn Jesuhs rwaaꞌ yihdzi bwiinn nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bwiinn Israel, bwaꞌha Ñiꞌh riiyuꞌlda raꞌ muusca para chegacaꞌtsi raꞌ ba laꞌh dxaꞌpwiꞌhn chi, cun nee raꞌ za bwiinn raꞌ nin rii raꞌ riꞌchi ruꞌn duxa raꞌ ba pur nin guhchi dxaꞌpwiꞌhn chi, \v 24 chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Gulgariaꞌh laꞌn ca, laasii dxaꞌpwiꞌhn riiꞌ ayi guhchi dxiꞌh bi, sino que naꞌllgahsi si bi. \p Ya bwiinn raꞌ chi chin bihn raꞌ ba guñiꞌ Jesuhs ziꞌchi, sola ballihdzinee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 25 chiꞌchi babweꞌhe Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn chi laꞌñuuꞌ chi, chiꞌchi gunaꞌzu Ñiꞌh naa dxaꞌpwiꞌhn chi, ya hohra chi gahca gwastii bi, \v 26 ya bidiꞌchi dxyiꞌdxyi loh garaa raꞌ guihdxyi raꞌ nin rii gadiidxi guihdxyi chi bacwaꞌhn Jesuhs laꞌh dxaꞌpwiꞌhn chi loh guelguhchi. \s1 Cweenta xteenn chiohpa bwiinn nin ayi riin loh ñiꞌh \p \v 27 Ya loh nin bariaꞌh Jesuhs nez bacwaꞌhn Ñiꞌh laꞌh dxaꞌpwiꞌhn nin guhchi, gwanaꞌhla chiohpa bwiinn nin ayi riin loh ñiꞌh laꞌh Jesuhs zeebwihdxyidxiah raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¡Balahsa stoꞌ luꞌh laꞌh nu, lliiꞌn guehtu Davihd! \p \v 28 Ya chin guyuuꞌtii Jesuhs laꞌn tuhbi yuuꞌ, chiꞌchi gwabiiga raꞌ garoopa bwiinn raꞌ nin rahca loh ñiꞌh chi nez zuu Jesuhs, ya chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Ñiꞌh loh raꞌ bwiinn raꞌ chi rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Ta ruhnn tu lligaaba zahca gusiaꞌcahn loh tu? \p Chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―Zuhnn luꞌh gahn daada. \p \v 29 Ya chiꞌchi cun naa Ñiꞌh bidxiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ ba, cun rahbi za Ñiꞌh: \p ―Nahpa zohba gahca ziga riachiistoꞌ tu zahca gusiaꞌcahn loh tu. \p \v 30 Ya ziꞌchi zi gubiaꞌgarii bwaꞌha raꞌ bwiinn chi, ya guñiꞌ Jesuhs loh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \p ―Nee ayi guuyi tu dxyiꞌdxyi tin ayi gariaꞌcaa dxyiꞌdxyi xcweenta ziga gubiaꞌgarii gwaꞌha bizloh tu. \p \v 31 Per laꞌh raꞌ bwiinn chi ayi gudxihpa stoꞌ raꞌ ba, lwehgu batiꞌchi raꞌ ba dxyiꞌdxyi gaduhbitiiꞌ guihdxyi chi nin basiaca Jesuhs bizloh raꞌ ba. \s1 Jesuhs basiaca laꞌh tuhbi bwiinn goopa \p \v 32 Ya loh nin babii raꞌ bwiinn nin biaca loh raꞌ ñiꞌh, paaldaa raꞌ bwiinn badzihnnee raꞌ ba laꞌh tuhbi bwiinn goopa nin nuu tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh loh Jesuhs, \v 33 ya loh nin babweꞌhedxiaꞌhla Jesuhs bwiinndxaaba chi stoꞌ bwiinn goopa chi, lwehgu guzoꞌbaloh cañiꞌ ba, ya bwiinn raꞌ badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¡Nagahdxi chyu gwaꞌha loh guihdxyi Israel dziꞌn rooꞌ raꞌ ziga nin dxyudiaꞌha nuꞌh nnah! \p \v 34 Per laꞌh raꞌ bwiinn fariseu raꞌ guñiꞌ raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―Yuꞌpi nin naa ballwaaꞌn loh raꞌ bwiinndxaaba badiꞌhi guelrnabwaꞌ laꞌh niꞌca, niꞌchin rahca rabweꞌhe ba bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn. \s1 Jesuhs ralahsastoꞌ Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn \p \v 35 Ya caꞌnzaa Jesuhs ziahan raꞌ guihdxyi raꞌ cun rraandxu raꞌ, caꞌngaluuꞌyi Ñiꞌh dxyiꞌdxyi cuubi xteenn xquelrnabwaꞌ Dxiohs laꞌn guidoꞌ biꞌtuꞌhn raꞌ cada tuhbigah lahta, nee cun neezaa caꞌngasiaca Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn cun garaaloh gueldxyihdxyi nin rahca raꞌ ba, cun guelnayaan nin nuu tihxi raꞌ ba, \v 36 ya chin bwaꞌha Jesuhs loh raꞌ bwiinn, balahsa duxa stoꞌ Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba, pur nin ayi gaann raꞌ ba xi guunn raꞌ ba nee bibiin lastoꞌ raꞌ ba, laasii naa raꞌ ba ziga lliꞌhyi raꞌ nin ayi ballwaaꞌn raꞌ ñiꞌh, \v 37 ya chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Guchii paꞌhcaan nuu ziahan duxa raꞌ bwiinn guidxyiyuh nin ayi nuꞌnbwaꞌ xchiꞌdxyiꞌhn, nee gulliaaꞌyiꞌhn naa raꞌ bwiinn nin guluuꞌyin laꞌh raꞌ ba, nee naa raꞌ ba ziga tuhbi liꞌhn ziahan per sola paaldaa dxiiꞌ mooza, ayi ziahan raꞌ ba; \v 38 niꞌchin nin nahpa gulguinaaba loh Daada nin rnabwaꞌ liꞌhn chi tin guixeꞌhla ba mooza raꞌ tin guziaꞌtii raꞌ ba liꞌhn chi. \c 10 \s1 Gulii Jesuhs tsiꞌh bichiohpa bwiinn raꞌ nin guhca xpooxtla Ñiꞌh \r (Mr. 3.13‑19; Lc. 6.12‑16) \p \v 1 Ya chiꞌchi gudihdxyi Jesuhs laꞌh gadziꞌh bichiohpa bwiinn nin guhca xpooxtla Ñiꞌh tin badiꞌhi Ñiꞌh guelrnabwaꞌ laꞌh raꞌ ba tin gabweꞌhe raꞌ ba bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn, nee tin gusiaca za raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn cun cuun chiꞌh zi gueldxyihdxyi cun guelnayaan nin rahca tihxi raꞌ ba. \v 2 Deeꞌ raꞌ naa laꞌh raꞌ gadziꞌh bichiohpa bwiinn raꞌ nin guhca xpooxtla Jesuhs: mwer tuhbi ba naa Simohn nin guleꞌhelah za raꞌ ba Pehdru, cun bwihtsi ba nin laa Andrehs; cun Jacobo neezaa bwihtsi ba nin laa Jwahn, lliiꞌngaꞌn Zebedeu laꞌh raꞌ ba; \v 3 cun neezaa Felipe, Bartolomeh, Tomahs, cun Mateu nin basadxihlli xcweenta impwestu para Roma; cun Jacobo lliiꞌn Alfeu, cun Lebeu nin rñiꞌ raꞌ ba Tadeu; \v 4 cun neezaa Simohn nin guyuuꞌ lahda raꞌ Cananista, cun Judas Iscariote nin biuꞌntriehgu laꞌh Jesuhs loh raꞌ bwiinn nin gunaaba guhchi Ñiꞌh. \s1 Jesuhs guluꞌnehza laꞌh gadziꞌh bichiohpa xpwiinn Ñiꞌh tin bagaluuꞌyi raꞌ ba xa naa xquelrnabwaꞌ Dxiohs \r (Mr. 6.7‑13; Lc. 9.1‑16) \p \v 5 Ya chiꞌchi guluꞌnehza Jesuhs laꞌh gadziꞌh bichiohpa xpwiinn Ñiꞌh tin gwagaluuꞌyi raꞌ ba dxyiꞌdxyi cuubi zaꞌca xteenn xquelrnabwaꞌ Dxiohs ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Ayi chee tu loh guihdxyi raꞌ nin rii raꞌ bwiinn ziitu nin ayi naa raꞌ bwiinn Israel, nee ayi za chee tu loh guihdxyi raꞌ nin rnabwaꞌ Samaria. \v 6 Mas chaꞌyi gulcheh loh guihdxyi raꞌ hasta rii raꞌ bwiinn Israel nin naa raꞌ ziga lliꞌhyi raꞌ nin rii zaꞌbi, \v 7 tin gulgahbi loh raꞌ ba laꞌh hohra bigaꞌha guinabwaꞌ Dxiohs laꞌh raꞌ ba. \v 8 Nee gulgasiaca gahca laꞌh raꞌ bwiinn dxyihdxyi, neezaa gulgacwaꞌn laꞌh raꞌ bwiinn loh guelguhchi, cun gulgasiaca za tihxi raꞌ bwiinn nin rahchyi guiiꞌdxyu tin dxiaca raꞌ ba, cun neezaa gulgabweꞌhe bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn. Ziga zi bagaaꞌdahn guelrnabwaꞌ riiꞌ laꞌh tu ziꞌchi za gulgagaaꞌda xtsiꞌn tu laꞌh raꞌ bwiinn nin rii guihdxyi raꞌ hasta gadzihn tu, \v 9 nee ayi za chenee tu ohro nin plahta nin cohbre laꞌn dxihdxyi mweeyi tu; \v 10 nin buxa ayi za chenee tu para loh neziuh. Ayi za chenee tu chiohpa nehza xahba tu, sino que nin nahcu si tu chenee tu; nin tahba tu nin buxtohn, laasii bwiinn nin ruhnn dziꞌn rgaꞌha rcaꞌha ba nin gahw ba. \p \v 11 ’Ya chin gadzihn tu tuhbi guihdxyi o tuhbi rraandxu, riꞌchi gulchiꞌhyi tuhbi bwiinn nin nazaꞌca naa xmohda ñiꞌh ya guldxiaꞌhan yihdzi ba hasta dxyihyi nin gariaꞌh tu riꞌchi, \v 12 ya chin chuꞌtii tu rwaaꞌ yuuꞌ chi, gulgagaꞌpaDxiohs laꞌh raꞌ bwiinn nin nuu yuuꞌ chi. \v 13 Ya sidela laꞌh raꞌ bwiinn nin nuu yuuꞌ chi naa raꞌ bwiinn nin nuꞌnbwaꞌ Dxiohs zicaꞌha raꞌ ba guelrbwihdxyii stoꞌ. Per sidela laꞌh raꞌ ba ayi naa raꞌ ba bwiinn zaꞌca nahpa zabiaꞌgarii guelrbwihdxyiistoꞌ chi loh tu, \v 14 ya sidela laꞌh raꞌ ba ayi gusaaꞌn raꞌ ba chuu tu rwaaꞌ yihdzi raꞌ ba o ayi guzoꞌbadxiahga raꞌ ba xchiꞌdxyiꞌhn nin guluuꞌyi tu loh raꞌ ba; gulgariaꞌh rwaaꞌ yihdzi raꞌ ba o rwaaꞌ guihdxyi chi ya riꞌchi gultsihbi ñaaꞌ tu ziga tuhbi sehn nanchii guyuuꞌ xtuhlda raꞌ ba. \v 15 Guchiin nin rñiꞌn loh tu dxyih nin gaca jwisi loh guihdxyiyuh zirooꞌ ru guelrzaꞌcazii dxiaaba loh guihdxyi raꞌ chi que ziga guhca loh guihdxyi xteenn raꞌ bwiinn Sodoma cun loh guihdxyi xteenn raꞌ bwiinn Gomorra. \s1 Xcweenta nin guidxyiꞌchinee raꞌ bwiinn laꞌh xpwiinn Jesucristu \p \v 16 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―¡Gulguiaꞌhaloh! Naꞌh guixeꞌhlaꞌhn laꞌh tu ziga zi lliꞌhyi raꞌ loh raꞌ bwiinn raꞌ nin naa raꞌ ziga zi bweew; pwihsi gulgahca nasiin ziga zi bweꞌlda per nee gulgahca za nadoꞌlaaꞌdzi ziga palohmwiꞌhn raꞌ, \v 17 nee gulgahca nasiin pur xcweenta bwiinn raꞌ laasii ziuꞌn raꞌ ba ntriehgu laꞌh tu loh raꞌ guxchisi raꞌ, ya zidxiꞌldxinee za raꞌ ba laꞌh tu laꞌn guidoꞌ biꞌtuꞌhn raꞌ hasta gadiaaꞌha tu chin cwidxyi tu Dxiohs, \v 18 nee hasta zianee raꞌ ba laꞌh tu nez loh raꞌ guxchisi, cun nezloh xpwiinn gubierna raꞌ, pur xcweenta nin riachiistoꞌ tu xchiꞌdxyiꞌhn; ya pur niꞌchin zahca guiñiꞌ tu xchiꞌdxyiꞌhn loh raꞌ ba cun loh za raꞌ bwiinn ziitu nin ayi naa raꞌ bwiinn Israel, \v 19 per chin chenee raꞌ ba laꞌh tu loh raꞌ guxchisi ayi guunn tu ziahan lligaaba xa guiñiꞌ tu, o xi gahbi tu loh raꞌ ba laasii chin zoꞌbaloh guiñiꞌ tu Dxiohs gahca guniꞌhi dxyiꞌdxyi raꞌ nin guiñiꞌ tu loh raꞌ ba, \v 20 laasii ayi guunn tu lligaaba laꞌh tu naa tu nin guiñiꞌ, sino que Spíritu Santu xteenn Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ naa nin guiñiꞌ pur xcweenta tu. \p \v 21 ’Bwiinn raꞌ nin nuu raꞌ bwihtsi raꞌ ñiꞌh ziuꞌn raꞌ ba ntriehgu bwihtsi raꞌ ba tin gachi raꞌ bi, ya ziꞌchi za guunn raꞌ paah raꞌ cun lliiꞌn raꞌba ya lliiꞌn raꞌ ba ziahsa raꞌ bi tin ziuꞌn raꞌ bi ntriehgu laꞌh raꞌ xcuzahn raꞌ bi tin gachi raꞌ ba. \p \v 22 ’Ya garaatiiꞌ raꞌ bwiinn guidxyiyuh guidxyiꞌchinee laꞌh tu pur nin riachiistoꞌ tu xchiꞌdxyiꞌhn. Per bwiinn nin chezahnee dziꞌtsi xchiꞌdxyiꞌhn hasta laꞌn dxyih nin guibiaꞌgariin loh guidxyiyuh stuhbi, bwiinn chi gaca xpwiiꞌnnahn. \v 23 Chin guicaꞌhnnaꞌhla raꞌ ba laꞌh tu tuhbi guihdxyi, gulgalluꞌn tin gulchee para stuhbi guihdxyi; pwihsi rñiꞌn loh tu pweda nin nagahdxi garah loh guihdxyi raꞌ xteenn Israel guicaꞌnzaa tu chin laꞌh dxyih ba bazaaꞌ dxiꞌ Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw stuhbi. \p \v 24 ’Nin tuhbi bwiinn nin rusiꞌdxi ayi lasahca ru ba loh xmwehsu ba, ya ziꞌchi gahca za tuhbi mooza ayi xi guilasahca ba loh daada nin naa xballwaaꞌn ba. \v 25 Niꞌchin cun dxiaꞌhan bwiinn nin rusiꞌdxi, gaca ba ziga naa xmwehsu ba, ya mooza gaca ba ziga naa xballwaaꞌn ba, ya sidela guiñiꞌ raꞌ bwiinn laꞌh nin naa ballwaaꞌn xteenn tuhbi yuuꞌ Belzebuu, lliaaꞌ lla bwiinn raꞌ nin nuu rwaaꞌ yihdzi ba, ¿cuunlla nin guiñiꞌ raꞌ ba loh raꞌ bwiinn chi? \s1 Chyu nahpa guidxyihbi raꞌ bwiinn \r (Lc. 12.2‑9) \p \v 26 Rahbi za Jesuhs: \p ―Pwihsi rñiꞌn loh tu ayi guidxyihbi tu laꞌh raꞌ ba laasii ayi nuu xi tiidxi ralaꞌn, nahpa zadxeelan; nee ziꞌchi za xilla nin chuulaꞌn nahpa zariaꞌcaaꞌhan. \v 27 Dxyiꞌdxyi raꞌ nin rñiꞌn loh tu loh dxyigahsi, gulguiñiꞌn loh raꞌ bwiinn loh biaꞌñih xteenn gubihdxyi radxyii; ya dxyiꞌdxyi raꞌ nin rñiꞌn loh tu dxyigahsi chi, dxyigah gulcwidxyidxiah chin guiñiꞌ tun desde yihca yuuꞌ loh raꞌ bwiinn. \v 28 Ayi guidxyihbi tu laꞌh raꞌ bwiinn nin chiinn laꞌh bweꞌltihxi tu, laasii laꞌh xaalma tu ayi gaca chiinn raꞌ ban, niꞌchin mas chaꞌyi gulguidxyihbi laꞌh Dxiohs laasii laꞌh Ñiꞌh zahca chiinntiiꞌ Ñiꞌh laꞌh tu nee cun zahca za cuꞌnehza Ñiꞌh laꞌh tu gabihldxyi par tuꞌpazi. \p \v 29 ’Ya laꞌh tu naann la rdooꞌ chiohpa maaniꞌhn pur tuhbi gaꞌyu, per nin tuhbi raꞌ maaniꞌhn chi ayi riaaba loh yuh sidela laꞌh xtaada tu ayi gusaaꞌn Ñiꞌhn. \v 30 Ziꞌchi gahca za laꞌh tu, hasta dxyichyihca tu laꞌn nagaabala, \v 31 niꞌchin nin ayi guidxyihbi tu, laasii laꞌh tu zirooꞌ ru lasahca tu loh ziahan raꞌ maaniꞌhn. \s1 Nin riuꞌnbwaꞌ laꞌh Jesuhs loh raꞌ bwiinn \r (Lc. 12.8‑9) \p \v 32 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Ya cuun chiꞌh zi raꞌ bwiinn nin guzeꞌta xcweeꞌntahn loh raꞌ bwiinn, ziꞌchi za naꞌh ziñiꞌn xcweenta bwiinn chi loh Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ, \v 33 per bwiinn raꞌ nin guiñiꞌ ayi naa raꞌ ba xpwiiꞌnn raꞌn, ziꞌchi za naꞌh ziñiꞌn loh Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ ayi naa raꞌ ba xpwiiꞌnnraꞌn. \s1 Pur xcweenta Jesuhs rlaaꞌha lasaaꞌ bwiinn \r (Lc. 12.51‑53; 14.26‑27) \p \v 34 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Ayi guunn tu lligaaba guelrbahchidxyiistoꞌ zeꞌldaneꞌhn loh guidxyiyuh riiꞌ, sino que pur naꞌh zilaaꞌha lasaaꞌ raꞌ ba. \v 35 Naꞌh zeꞌldahn tin pur naꞌh zidxyiꞌchinee tuhbi ndxiꞌhw laꞌh xtaada ba, ya dxaꞌpa zidxyiꞌchinee za bi laꞌh xmaah bi, ya guyihdzi zidxyiꞌchinee za bi laꞌh xnanswehgra bi. \v 36 Niꞌchin lasaaꞌ gahca raꞌ tuhbi bwiinn ziga nuu raꞌ ba rwaaꞌ tuhbi yuuꞌ zidxyiꞌchinee lasaaꞌ raꞌ ba. \p \v 37 ’Bwiinn nin rucaꞌh ru stoꞌ ñiꞌh laꞌh xtaada ñiꞌh cun xmaah ñiꞌh, mahziru que ziga naꞌh, bwiinn raꞌ chi ayi galluꞌyi gaca xpwiiꞌnahn; ziꞌchi gahca za bwiinn nin nadziiꞌhi ru lliiꞌngaꞌn raꞌ ñiꞌh o lliiꞌndxaꞌpa raꞌ ñiꞌh que ziga naꞌh bwiinn raꞌ ziꞌchi ayi galluꞌyi gaca raꞌ xpwiiꞌnnahn, \v 38 ya bwiinn raꞌ nin ayi guꞌa xcruhzi ñiꞌh tin dxieꞌnaꞌhla ba naꞌh bwiinn chi ayi naa ba tuhbi xpwiiꞌnnahn. \v 39 Ya bwiinn nin rdxiꞌhyi si xa taꞌh xquelnabahan ba zuñihchi ban, per bwiinn nin guñihchi xquelnabahan ñiꞌh pur naꞌh zadxeela ban. \s1 Guel rgaaꞌda \r (Mr. 9.41) \p \v 40 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Bwiinn raꞌ nin guniꞌhi rwaaꞌ yihdzi ñiꞌh dxiaꞌhan tu cun gaduhbi stoꞌ raꞌ ba pwihsi zuniꞌhi za raꞌ ba rwaaꞌ yihdzi ba dxiaꞌhanahn cun gaduhbi stoꞌ raꞌ za ba; ziꞌchi gahca za sidela guunn raꞌ ba ziꞌchi naꞌh cun gaduhbi stoꞌ raꞌ ba zuhnn za raꞌ ba ziꞌchi cun laꞌh Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ nin guluꞌnehza naꞌh loh guidxyiyuh riiꞌ. \v 41 Bwiinn nin guniꞌhi yihdzi ñiꞌh dxiaꞌhan tuhbi bwiinn nin rñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs laasii zeꞌ ba pur xcweenta Dxiohs, zicaꞌha za ba laꞌh gahca ziga tuhbi guelnazaꞌca nin rcaꞌha bwiinn nin rñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs. Ziꞌchi gahca za laꞌh bwiinn nin guniꞌhi yihdzi ñiꞌh dxiaꞌhan tuhbi ndxiꞌhw nin naa zaꞌca xmohda ñiꞌh laasii naa ba bwiinn zaꞌca, zicaꞌha za ba laꞌgahca ziga guelnazaꞌca nin guicaꞌha ndxiꞌhw nin naa zaꞌca xmohda ñiꞌh chi. \v 42 Ya cuun chiꞌh zi za bwiinn nin gudiꞌhi nicala tuhbi llihga ñihsa nagaꞌldiuh laꞌh raꞌ bwiinn gulliaaꞌyiꞌhn raꞌ riiꞌ nin naa raꞌ xpwiꞌnnahn, guchiin nin rñiꞌn zicaꞌha raꞌ ba tuhbi cohsa zaꞌca. \c 11 \s1 Guxeꞌhla Jwahn nin ruroꞌbañihsa xpwiinn ba tin gwaganaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Jesuhs \r (Lc. 7.18‑35) \p \v 1 Ya chin guyaꞌloh bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh xa guunn raꞌ ba xtsiꞌn Ñiꞌh, chiꞌchi gunaꞌzu nehza Ñiꞌh loh guidxyi raꞌ nin rnabwaꞌ guihdxyi chi tin zee galuuꞌyi Ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh raꞌ bwiinn, \v 2 ya gaduhbi nin nuu Jwahn nin ruroꞌbañihsa laꞌn lahtsi dxiꞌba, bihn ba xcweenta dziꞌn raꞌ nin cayuhnn Jesuhs, niꞌchin nin guxeꞌhla Jwahn paaldaa raꞌ xpwiinn ba \v 3 tin gwaganaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Jesuhs sidela laꞌhpaꞌh Ñiꞌh naa Ñiꞌh Crixtu o ñibweza ru ba dxiꞌ stuhbi bwiinn, \v 4 ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Guldxiaa tin gulgahbi loh Jwahn garaa raꞌ nin caywaꞌha tu cun nin cayihn tu; \v 5 gulgahbi laꞌh raꞌ bwiinn nin rahcaloh ñiꞌh, laꞌhloh raꞌ ba biaca, bwiinn raꞌ nin ayi nuu sah laꞌh raꞌ ba rzah, bwiinn raꞌ nin rahchyi guiiꞌdxyu tihxi ñiꞌh laꞌh guiiꞌdxyu chi guñihchiloh tihxi raꞌ ba, bwiinn raꞌ nin rahca dxiahga ñiꞌh laꞌh dxiahga raꞌ ba ballaala, bwiinn raꞌ nin guhchi laꞌh raꞌ ba babahn loh guelguhchi, ya bwiinn prohbi raꞌ nin cabweeza gacanee Dxiohs laꞌh raꞌ ba, laꞌh raꞌ ba cagazoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi Dxiohs nin gutaꞌh laꞌh raꞌ ba loh duhlda. \v 6 ¡Dichohsa naa raꞌ bwiinn nin ayi gusaaꞌn xcweenta ziga riachiistoꞌ raꞌ ba naꞌh! \p \v 7 Ya chin babii raꞌ xpwiinn Jwahn loh Jesuhs chiꞌchi guzoꞌbaloh guñiꞌ Ñiꞌh xcweenta Jwahn loh raꞌ bwiinn, rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Chyu niꞌca gwaguiaꞌha tu loh dahan? ¿Ta tuhbi ñihta nin biehla gudzihbi bwih? \v 8 Ya sidela ayi niꞌchi dxiꞌh, ¿xiilla gwaguiaꞌha si chiꞌh tu? ¿Ta gwaguiaꞌha tu tuhbi ndxiꞌhw nin nahcu lahdxi zaꞌca? Laꞌh tu naann tu sola yihdzi tuhbi bwiinn nin rnabwaꞌ duxa nuu bwiinn raꞌ nin nahcu lahdxi zaꞌca. \v 9 Ya nnaha xchiꞌh, ¿xi pur biriaꞌh chiꞌh tu? ¿Ta tin gwaguiaꞌha tu tuhbi bwiinn nin rñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs? Ziꞌchi pwihsi, tuhbi bwiinn nin naa bwiinn nin mahziru lasahca que ziga daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌchi Dxiohs. \v 10 Xcweenta Jwahn niꞌchi ruzeꞌta loh Xchihtsi Dxiohs hasta rahbi squiiꞌ: \q1 Zixeꞌhlaꞌhn tuhbi xpwiiꞌnnahn galohtiiꞌ tin laꞌh ba guzuhnayaa neziuh nin guzee luꞌh. \p \v 11 ’Guchiin nin rñiꞌn loh tu, garaa raꞌ ziga bwiinn raꞌ nin raalaa raꞌ loh guidxyiyuh riiꞌ pur gunnaꞌh, nagahdxi dxiinloh nin tuhbi bwiinn nin nagahdxi gaca lasahcatiiꞌ ziga Jwahn nin ruroꞌbañihsa, per nin naa biꞌtuꞌhntiiꞌ loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs niꞌchi mahzi lasahca loh Jwahn. \p \v 12 ’Dez laꞌn dxyih raꞌ nin guzoꞌbaloh ruluuꞌyi Jwahn, cun para hasta nnahyi nuu ziahan duxa raꞌ bwiinn nin xclaaꞌdzi chuu raꞌ loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs lajweersi, ya snuhn raꞌ ba lajweersi xclaaꞌdzi raꞌ ba cweꞌhelluꞌhu raꞌ ba loh guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs. \v 13 Garaa raꞌ bwiinn raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs cun ziga naa xlehyi Moisehs guñiꞌxgah raꞌ ba xcweenta ziga cohsa raꞌ nin gaca, cun para laꞌn dxyihyi nin biꞌ Jwahn, \v 14 ya sidela xclaaꞌdzi tu chechiistoꞌ tu dxyiꞌdxyi riiꞌ, laꞌgahca Jwahn naa Elías ndxiꞌhw xteenn Dxiohs nin nahpa dxiꞌ. \v 15 Bwiinn raꞌ nin zohballaala dxiahga raꞌ ñiꞌh, gulchuuꞌ gulchaꞌzi dxyiꞌdxyi riiꞌ. \v 16 ¿Cuun nin xñah ziga xñah raꞌ bwiinn nin rii nabahan laꞌn dxyih raꞌ riiꞌ? Rluuꞌyi raꞌ ba ziga zi xñah raꞌ nuhn biñiꞌn nin riidzihta loh dxiaaꞌ hasta rdooꞌ xica, ya cañiꞌ raꞌ bi loh raꞌ lasaaꞌ raꞌ bi jweersi roo: \v 17 “Bachidxiꞌlda nu bichiiwuu tin ñudxiaꞌha tu per ayi badxiaꞌha tu; bachidxiꞌlda nalaasa za nu tin ñuꞌn tu, per ayi za biꞌn tu.” \v 18 Laasii biꞌ Jwahn nin ayi gudahw ba ziahan nin ayi za gwaaꞌ ba vihnnu, nee rahbi tu nuu tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ Jwahn. \v 19 Ya lwehgu gahca badzihn Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw, rahw ba nee reeꞌ za ba vihnnu, ya rahbi tu naa ba tuhbi nin rahw chiꞌh zi cun reeꞌ chiꞌh zi, cun naa za ba nin rdxaꞌga loh raꞌ bwiinn nin rsadxihlli impwestu cun bwiinn nin ayi ruzoꞌbadxiahga lehyi, per xquelnasiin Dxiohs naa rariaꞌcaa ruluuꞌyi xcweenta bwiinn raꞌ nin ruzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi Ñiꞌh. \s1 Guihdxyi raꞌ nin ayi bazoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi Jesucristu \r (Lc. 10.13‑15) \p \v 20 Ya chiꞌchi guzoꞌbaloh Jesuhs gudxihndxinee dxyiꞌdxyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn guihdxyi raꞌ nin bwaꞌha dziꞌn rooꞌ raꞌ nin bwiꞌhnn Ñiꞌh, laasii laꞌh raꞌ bwiinn guihdxyi raꞌ chi ayi rusaguuꞌdzi stoꞌ raꞌ ba nez loh Dxiohs, ya chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p \v 21 ―¡Prohbi za laꞌh tu bwiinn guihdxyi Corazihn, cun neezaa laꞌh za tu bwiinn guihdxyi Betsaida prohbi za laꞌh tu!, laasii sidela laꞌh raꞌ bwiinn guihdxyi Tiru cun bwiinn guihdxyi Sidohn ñwaꞌha raꞌ ba dziꞌn rooꞌ raꞌ nin bwiꞌhnnaꞌhn nez loh tu, nahpa ñazah raꞌ ba xneziuh Dxiohs nee ñahcu raꞌ za ba lahdxi lluhn cun ñuroꞌba raꞌ ba cobadeh yihca raꞌ ba. \v 22 Niꞌchin chin guunn Dxiohs jwisi loh guidxyiyuh riiꞌ mahzi ru gusaꞌcazii Ñiꞌh laꞌh tu loh raꞌ bwiinn Tiru cun bwiinn Sidohn raꞌ. \v 23 Ya laꞌh tu bwiinn guihdxyi Capernaum, ¿ta ruhnn chiꞌh tu lligaaba par dxibaaꞌ gacah tu? ¡Sidela nnah mas laꞌn gueeta gabihldxyi dxiehta tu!, laasii sidela loh guihdxyi Sodoma ñuꞌnnahn dziꞌn rooꞌ raꞌ nin bwiꞌhnnaꞌhn loh tu, guihdxyi chi nahpa ñazah zaꞌca hasta laꞌn dxyih raꞌ riiꞌ. \v 24 Niꞌchin nnah rñiꞌn loh tu laꞌn dxyih nin gaca jwisi loh guidxyiyuh, zirooꞌ ru guelrzaꞌcazii guniꞌhi Dxiohs laꞌh tu que ziga guzaꞌca raꞌ bwiinn guihdxyi Sodoma. \s1 Gultaaꞌ naꞌhla naꞌh ya zahpa tu guelruziꞌlaaꞌdzi \r (Lc. 10.21‑22) \p \v 25 Ya laꞌn dxyih raꞌ chi rahbi Jesuhs: \p ―Zuxchiilli luꞌh Xtaaꞌdahn nin rnabwaꞌ dxibaaꞌ cun loh guidxyiyuh, laasii cagaluuꞌyi luꞌh laꞌh raꞌ bwiinn nadoꞌlaadzi nin naa ziga bweezu raꞌ cohsa raꞌ nin guluuꞌlaꞌn luꞌh loh raꞌ bwiinn naann raꞌ, cun loh nin rahcabwaꞌ, ya baluuꞌyi luꞌhn nez loh raꞌ bwiinn raꞌ nin ayi xi dxiuu. \v 26 Ziꞌchi, Paah, laasii ziꞌchi ruhnn luꞌh lligaaba naa bwen gaca. \p \v 27 ’Laasii laꞌh Xtaaꞌdahn biuꞌn ntriehgu garaatiiꞌ loon, ya ayi chyu nuꞌnbwaꞌ laꞌh Lliiꞌn Ñiꞌh; sola laꞌh Daada Dxiohs nuꞌnbwaꞌ Ñiꞌh laꞌh Lliiꞌn Ñiꞌh. Ya ayi za chyu nuꞌnbwaꞌ laꞌh Daada Dxiohs, sola Lliiꞌn Ñiꞌh nuꞌnbwaꞌ laꞌh Ñiꞌh, cun neezaa bwiinn raꞌ nin gudihdxyi Lliiꞌn Ñiꞌh dxiuꞌnbwaꞌ laꞌh Xtaada Ñiꞌh. \v 28 Gultaaꞌ nez loon garaa tu nin babadxahga cun nin cagasiꞌnaaꞌha raꞌ duhlda, laasii naꞌh guniꞌhihn guelrziꞌlaaꞌdzi laꞌh tu, \v 29 per gulgasiꞌdxi guunn tu dziꞌn nin guluꞌyiꞌhn laꞌh tu, nee gulgasiꞌdxigahca xcweeꞌntahn laasii naan bwiinn naguuꞌdzi stoꞌ cun nahpa zahn paseensi laꞌh tu, ya sidela guunn tu squiiꞌ zidxeela tu hasta gapa xaalma tu guelruziꞌlaaꞌdzi, \v 30 laasii dziꞌn nin guluꞌyiꞌhn laꞌh tu cun garaa nin gusagwaꞌhn laꞌh tu, ayi xi guinaaꞌha raꞌn. \c 12 \s1 Batiaaꞌha raꞌ xpwiinn Jesuhs trihgu dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel \r (Mr. 2.23‑28; Lc. 6.1‑5) \p \v 1 Ya dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel, zeezah Jesuhs loh yuh raꞌ hasta naꞌ trihgu, pwihsi laꞌn dxyih chi bichiaꞌhn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, ya chiꞌchi guzoꞌbaloh bachywaꞌh raꞌ ba trihgu tin gulloꞌba raꞌ ba bwiiꞌdziꞌhn raꞌ chi gudahw raꞌ ban, \v 2 ya chin bwaꞌha raꞌ nuhn bwiinn guidoꞌ nin laa fariseu niꞌchi chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Jesuhs: \p ―Bwaꞌha cayuhnn raꞌ xpwiinn luꞌh ziga nin ayi rusaaꞌn lehyi gaca dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel. \p \v 3 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Ta nagahdxi guꞌlda tu loh Xchihtsi Dxiohs hasta rñiꞌ cuun nin bwiꞌhnn guehtu Davihd tuhbi dxyih nin bichiaꞌhn ba cun garaa raꞌ xpwiinn ba? \v 4 Pwihsi guyuuꞌtii ba laꞌn xquidoꞌ Dxiohs tin gudahw ba pahn nin ayi nuu gahw raꞌ bwiinn ziga xpwiinn ba o ziga laꞌh za ba, laasii laꞌh dxiꞌh raꞌ bixohza rahca rahw pahn chi. \v 5 O ¿nagahdxi guꞌlda tu loh xchihtsi lehyi Moisehs xa ruhnn raꞌ bixohza laꞌn guidoꞌ dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel, ruhnn raꞌ ba xtsiꞌn raꞌ ba, per ayi xi xtuhlda raꞌ ba? \v 6 Pwihsi rñiꞌn loh tu riiꞌ, zuu tuhbi nin lasahca ru loh ziga lasahca guidoꞌ rooꞌ. \v 7 Pwihsi laꞌh tu ayi guhcabwaꞌ tu xi zee loh Xchiꞌdxyi Dxiohs riiꞌ: “Pwihsi nin xclaaꞌdzihn guunn tu galahsastoꞌ tu laꞌh raꞌ bwiinn lasaaꞌ tu xlawaaꞌha guniꞌhi tu guhn naꞌh.” Sidela ñahcabwaꞌ tun ayi ñudziiꞌba tu duhlda yihca bwiinn nin ayi xi xtuhlda ñiꞌh, \v 8 laasii laꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw naa Daada loh dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel. \s1 Bwiinn nin gubihdzi naa ñiꞌh \r (Mr. 3.1‑6; Lc. 6.6‑11) \p \v 9 Ya chin babii Jesuhs riꞌchi, chiꞌchi guyuuꞌtii Ñiꞌh laꞌn tuhbi xquidoꞌ biꞌtuꞌhn raꞌ bwiinn Israel, \v 10 ya laꞌn guidoꞌ chi zohba tuhbi ndxiꞌhw nin gubihdzi naa ñiꞌh, ya laasii riidxiꞌhyi bwiinn Israel raꞌ chi xa gucaꞌchiah dxixiꞌhw raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, niꞌchin nin rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―¿Ta rusaaꞌn lehyi gusiaca luꞌh tuhbi bwiinn dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel? \p \v 11 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Chyu tuhbi ndxiꞌhw nin dxaꞌga loh tu nahpa tuhbi lliꞌhyi ya sidela laꞌh ma dxiaaba ma laꞌn tuhbi bizee dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi tu, ¿tayi chiꞌh gabweꞌhe tu ma laꞌn bizee dxyih chi gahca nicala naa dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi tu? \v 12 Pwihsi ziahan duxa ru lasahca tuhbi bwiinn loh tuhbi lliꞌhyi, pwihsi niꞌchin nin zusaaꞌn lehyi chyu guunn tuhbi bwen laꞌh stuhbi bwiinn dxyih nin rziꞌlaaꞌdzi bwiinn. \p \v 13 Ya chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh ndxiꞌhw nin gubihdzi naa ñiꞌh chi: \p ―Batsiꞌyi naa luꞌh. \p Ya batsiꞌyi naa ba ya lwehgu gahca biacan, \v 14 per chin bariaꞌh raꞌ bwiinn fariseu raꞌ riꞌchi guzoꞌbaloh canaabadxyiꞌdxyi loh lasaaꞌ raꞌ ba xa guunn raꞌ ba tin chiinn raꞌ ba laꞌh Jesuhs. \s1 Tuhbi dxyiꞌdxyi nin rñiꞌ xcweenta Jesuhs \p \v 15 Ya chin guhcabwaꞌ Jesuhs cuun lligaaba nin riiyuhnn raꞌ bwiinn fariseu raꞌ chi, lwehgu bariaꞌh Ñiꞌh riꞌchi, ya gwanaꞌhla ziahan duxa raꞌ bwiinn laꞌh Ñiꞌh, ya basiaca za Ñiꞌh garaa gueldxyihdxyi nin rahca raꞌ bwiinn raꞌ chi, \v 16 ya gunabwaꞌ Ñiꞌh ayi guzeꞌta raꞌ ba chyu naa Ñiꞌh \v 17 tin guzohba dxyiꞌdxyi nin guñiꞌ guehtu profeta Isaías chin rahbi ba: \q1 \v 18 Riiꞌ laꞌh bwiinn nin guliin zuu, nin riahxineꞌhn cun nin nuguꞌnasaa stoꞌn; \q1 ya zudiꞌhihn Spírituhn laꞌh ba nee zuluuꞌyi ba xcweenta xquelguxchisi Dxiohs loh raꞌ bwiinn nin ayi naa raꞌ bwiinn Israel. \q1 \v 19 Ayi dxiaala rwaaꞌ ba guiñiꞌ ba, ayi za cwidxyidxiah ba, ayi za chuu nin dxiindxiahga rsiaaꞌha ba loh neziuh raꞌ, \q1 \v 20 ayi za chiꞌchi ba ñihta nin guhchii la, nin ayi za gusiuꞌyi ba mwehchi nin gueꞌdu rbweꞌhe guhxa, hastayi dxyih nin gwaꞌha ba gaca guelguxchisi loh guidxyiyuh. \q1 \v 21 Laꞌh si ba chechiistoꞌ raꞌ bwiinn nin ayi naa bwiinn Israel tin gutaꞌh ba laꞌh raꞌ ba loh duhlda. \s1 Bacaꞌchiah raꞌ bwiinn, bwiinndxaaba rahcanee laꞌh Jesuhs \r (Mr. 3.19‑30; Lc. 11.14‑23; 12.10) \p \v 22 Ya gwanee raꞌ bwiinn tuhbi lasaaꞌ raꞌ ba nin guyuuꞌ tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh loh Jesuhs, bwiinn chi ayi riin loh ba cun biaꞌhan goopa za ba, ya bwiꞌhnn Jesuhs gahn gubiaꞌgarii bwaꞌha ba cun bañiꞌ za ba ya ziꞌchi zi biaca ba, \v 23 ya garaa raꞌ bwiinn nin rii riꞌchi guzoꞌbaloh canaabadxyiꞌdxyi loh lasaaꞌ gahca raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―¿Tayiga llahga dxiꞌh guehtu Davihd deeꞌ? \p \v 24 Ya chin bihn raꞌ bwiinn fariseu dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, rahbi raꞌ ba: \p ―Ndxiꞌhw riiꞌ rabweꞌhe bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn laasii Belzebuu nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bwiinndxaaba cayahcanee laꞌh ba. \p \v 25 Ya chin guhcabwaꞌ Jesuhs xa naa lligaaba nin riiyuhnn raꞌ ba, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Garaa raꞌ bwiinn nin nuu loh tuhbi guelrnabwaꞌ nin rbahchi xchih tuhbi cwaꞌh bwiinn tin chindxinee lasaaꞌ raꞌ ba pwihsi nahpa ñichiloh guelrnabwaꞌ chi; ya tuhbi guihdxyi hasta rii raꞌ tuhbi jwamihyi bwiinn sidela rlaaꞌha lasaaꞌ raꞌ ba ziahan cwaꞌh tin chindxinee lasaaꞌ raꞌ ba nahpa ziñihchiloh raꞌ ba. \v 26 Ya ziꞌchi gahca za sidela laꞌh bwiinndxaaba rabweꞌhe gahca ba laꞌh nin naa za bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn pwihsi zilaaꞌha lasaaꞌ raꞌ ba, ya pwihsi ¿xaalla cheezah chuu xquelrnabwaꞌ raꞌ ba? \v 27 Ya laꞌh tu rahbi tu rabweꞌhehn bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn cun xquelrnabwaꞌ bwiinndxaaba, per sidela ziꞌchi ñahca, ¿cuun xchiꞌh nin rudiꞌhi guelrnabwaꞌ laꞌh raꞌ xpwiinn tu tin rabweꞌhe raꞌ ba bwiinndxaaba? Niꞌchin laꞌh gahca raꞌ ba zuluuꞌyi raꞌ ba billiꞌn loh xigaaba tu. \v 28 Ya sidela naꞌh rabweꞌhehn bwiinndxaaba stoꞌ raꞌ bwiinn cun xquelrnabwaꞌ Spíritu Saantu xteenn Dxiohs, niꞌchi ruluuꞌyi laꞌh xquelrnabwaꞌ Dxiohs badzihn loh tu. \p \v 29 ’¿Xa guunn tuhbi bwiinn nin ruhnn gubaꞌn chuꞌtii yihdzi tuhbi ndxiꞌhw nin nahpa tuhbi bwiinn nin rulaloh yihdzi ba tin para ayi cweꞌhelluꞌhu ba nin nahpa ndxiꞌhw chi? Sola nin guunn gubaꞌn chi galoh guchiꞌbiduꞌh ba laꞌh bwiinn chi, ziꞌchi sihn zuhnn ba gahn cweꞌhelluꞌhu ba nin nahpa bwiinn chi. \p \v 30 ’Bwiinn raꞌ nin ayi xclaaꞌdzi naꞌh rdxyiꞌchinee ba naꞌh, ya bwiinn raꞌ nin ayi rahcanee naꞌh guidiaaꞌha raꞌ bwiinn laꞌlaꞌgaꞌh cabweꞌhecaa raꞌ ba bwiinn loon. \p \v 31 ’Pwihsi niꞌchin nin rñiꞌn loh tu gusiaꞌpitii Dxiohs xtuhlda raꞌ bwiinn cun garaa dxyiꞌdxyi dxaaba nin guiñiꞌ raꞌ ba loh Ñiꞌh, per sidela laꞌhraꞌ ba guiñiꞌyah raꞌ ba laꞌh Spíritu Saantu Dxiohs, ayi gusiaꞌpitii Ñiꞌh xtuhlda raꞌ ba. \v 32 Dxiohs gusiaꞌpitii Ñiꞌh xtuhlda chyu chiꞌh zi nin guiñiꞌyah laꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw, per bwiinn nin guiñiꞌyah laꞌh Spíritu Saantu ayi dxiaꞌldatiiꞌ stoꞌ Dxiohs xtuhlda bwiinn chi nin loh guidxyiyuh riiꞌ nee nin loh guidxyiyuh nacuubi nin gueꞌdu dxiꞌ. \s1 Riuuꞌnbwaꞌ bwiinn yahga pur nin rcah lohon \r (Lc. 6:43‑45) \p \v 33 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Gulgahpaabiñih zaꞌca tuhbi yahga ñinahxi, ya ziꞌchi zicah ñinahxi zaꞌca lohon; per sidela laꞌh tu ayi gaapaabiñih zaꞌca tu tuhbi yahga ñinahxi, pwihsi ziꞌchi za ñinahxi dxaaba guicah lohon. Ya ziꞌchi riuꞌnbwaꞌ bwiinn yahga pur nin rcah lohon. \v 34 ¡Laꞌh tu bwiinn nin naa raꞌ ziga zi bweꞌlda ñaꞌlaaꞌdzi! ¿Xa xclaaꞌdzi tu guiñiꞌ tu dxyiꞌdxyi zaꞌca sidela laꞌh gahca tu nadxaaba naa tu? Ya stoꞌ tu rdahla dxyiꞌdxyi dxaaba nin rñiꞌ rwaaꞌ tu. \v 35 Bwiinn zaꞌca rñiꞌ ba dxyiꞌdxyi zaꞌca laasii dxyiꞌdxyi zaꞌca chi nuu stoꞌ ba, ya bwiinn nadxaaba rñiꞌ za ba dxyiꞌdxyi dxaaba laasii dxyiꞌdxyi dxaaba chi nuu stoꞌ ba, \v 36 ya naꞌh rñiꞌn loh tu dxyih nin gaca jwisi loh guidxyiyuh garaa raꞌ bwiinn chixteeꞌ raꞌ ba loh Dxiohs gallee dxyiꞌdxyi dxaaba nin guñiꞌ raꞌ ba. \v 37 Pwihsi pur dxyiꞌdxyi nin guiriaꞌh rwaaꞌ tu zuhnn guiñiꞌ Dxiohs bwiinn zaꞌca tu, o pur xchiꞌdxyi za tu chi zuhnn guñihchi tu nez loh Dxiohs. \s1 Bwiinn raꞌ nin ayi riachiistoꞌ raꞌ ñiꞌh canaaba raꞌ ba guunn Jesuhs tuhbi dziꞌn roo ziga tuhbi sehn \r (Mr. 8.12; Lc. 11‑29‑32) \p \v 38 Ya chiꞌchi rahbi nuhn bwiinn fariseu raꞌ nee cun nuhn raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs loh Jesuhs: \p ―Mwehsu, xclaaꞌdzi nu guidiaꞌha nu guunn luꞌh tuhbi dziꞌn rooꞌ ziga tuhbi sehn. \p \v 39 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Laꞌh tu ayi nnaa tu guunn tu nin xclaaꞌdzi Dxiohs sino que sola nin xclaaꞌdzi tu, yannah rnaaba tu guꞌnnahn tuhbi dziꞌn rooꞌ tin gwaꞌha tun, per sola sehn xteenn guehtu Jonahs daada nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs ca chieempa rooꞌ guniꞌhihn laꞌh tu. \v 40 Pwihsi ziga guyuuꞌ guehtu Jonahs stoꞌ bwehlda chohnna dxyih nee chohnna gueꞌla, pwihsi ziꞌchi za laꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw ziuuꞌ za ba chohnna dxyih cun chohnna za gueꞌla laꞌn loh yuh. \v 41 Ya bwiinn chieempa raꞌ xteenn guihdxyi Nínive ziazuꞌnchii raꞌ ba chin gaca jwisi chin guunn Dxiohs guelguxchisi loh raꞌ bwiinn nin rii nabahan nnah tin gucaꞌchiah raꞌ ba laꞌh tu, laasii laꞌh raꞌ bwiinn guihdxyi Nínive chi biuꞌgarii raꞌ ba loh xquelñaꞌñih Dxiohs chin gwagaluuꞌyi guehtu Jonahs xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh raꞌ ba nee naꞌh nin nuuꞌhuhn lahda tu mahzi lasahcahn loh Jonahs per ayi ruzoꞌbadxiahga tu xchiꞌdxyiꞌhn. \v 42 Neezaa tuhbi naaniꞌhn nin guhca rrehyna loh yuh raꞌ nez lahdu laꞌn gueeta chesuꞌnchii ba tin gucaꞌchiah ba laꞌh raꞌ bwiinn nin rii nabahan loh guidxyiyuh nnah laasii laꞌh ba biriaꞌh ba rwaaꞌ guihdxyiyuhyi tin bacaꞌdxiahga ba guelrahcabwaꞌ duxa xteenn guehtu Salomohn, yannah nuuꞌhuhn lahda tu naan nin mahzi lasahca xchiꞌdxyi ñiꞌh loh Salomohn per ayi ruzoꞌbadxiahga tu xchiꞌdxyiꞌhn. \s1 Bwiinndxaaba nin rabiaꞌgarii stoꞌ bwiinn \r (Lc. 11.24‑26) \p \v 43 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Ya chin rariaꞌh tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ tuhbi bwiinn, chiꞌchi rcaꞌnzaa ba loh dahan desierto tin rdxiꞌhyi ba canehza guziꞌlaaꞌdzi ba, per ayi rdxeelan, \v 44 ya chiꞌchi ruhnn ba lligaaba: “Mas chaꞌyi gabiaꞌgariin rwaaꞌ yihdzihn hasta biriaꞌhn.” Ya chin radzihn ba riꞌchi, bwaꞌha ba stoꞌ bwiinn nin bariaꞌh ba galoh chuhla biahcan ziga zi tuhbi yuuꞌ nin biyoꞌba laꞌn ñiꞌh. \v 45 Chiꞌchi riah bwiinndxaaba chi tin riagatiaaꞌha ba zagahdzi bwiinndxaaba nin mahzi rusaꞌcazii que ziga ruhnn bwiinn dxaaba chi, ya ziꞌchi tuhsi juunta riuuꞌtii raꞌ garaa raꞌ bwiinndxaaba raꞌ chi stoꞌ bwiinn chi, ya mahzi nalaasa ru guunnee raꞌ ba laꞌh bwiinn chi que ziga galoh, pwihsi ziꞌchi saca raꞌ bwiinn yaꞌdxi, nin rii nabahan loh guidxyiyuh nnah. \s1 Xmaah Jesuhs cun bwihtsi raꞌ Ñiꞌh \r (Mr. 3.31‑35; Lc. 8.19‑21) \p \v 46 Loh zeezah gahca cañiꞌ Jesuhs loh raꞌ bwiinn chin badzihn xmaah Jesuhs cun bwihtsi raꞌ Ñiꞌh nez dihtsi jwehra, ya guclaaꞌdzi raꞌ ba ñiñiꞌ raꞌ ba loh Jesuhs per ayi guhcan cun rii raꞌ chiꞌh ba nez dihtsi jwehra, \v 47 ya guyuuꞌ tuhbi bwiinn nin gwaguihtsi loh Jesuhs rahbi ba loh Ñiꞌh: \p ―Xmaah luꞌh cun bwihtsi raꞌ luꞌh rii raꞌ dihtsi jwehra riꞌchi, ya xclaaꞌdzi raꞌ ba guiñiꞌ raꞌ ba loh luꞌh. \p \v 48 Ya sola squiiꞌ rahbi Jesuhs loh bwiinn nin gwagañiꞌ loh Ñiꞌh: \p ―¿Cuun nin naa xmaaꞌhn, nee cuun raꞌ za nin naa raꞌ bwihtsi raꞌn? \p \v 49 Chin guyaꞌloh guñiꞌ Ñiꞌh squiiꞌ, chiꞌchi baluuꞌyi Ñiꞌh cun naa Ñiꞌh nez hasta rii raꞌ bwiinn nin naa raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, ya chiꞌchi rahbi laꞌgaꞌh Ñiꞌh: \p ―Bwiinn raꞌ riiꞌ naa xmaaꞌn cun bwihtsi raꞌn, \v 50 laasii garaa raꞌ nin ruhnn ziga xclaaꞌdzi Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ gaca, bwiinn raꞌ chi naa bwihtsi raꞌn cun bizaaꞌnahn, cun xmaaꞌn. \c 13 \s1 Xcweenta tuhbi bwiinn nin gulahchi biñih \r (Mr. 4.1‑9; Lc. 8.4‑8) \p \v 1 Ya dxyih chi gahca biriaꞌh Jesuhs rwaaꞌ yuuꞌ chi tin gwah Ñiꞌh hasta rwaaꞌ laguhn, ya chin badzihn Ñiꞌh riꞌchi guzohba Ñiꞌh rwaaꞌ laguhn chi, \v 2 ya laasii badiaaꞌha ziahan bwiinn riꞌchi, niꞌchin gucah Ñiꞌh laꞌn tuhbi laancha, ya hasta laꞌnyi laancha chi guzohba Ñiꞌh. Ya garaa raꞌ bwiinn rii raꞌ hasta rwaaꞌyi ñihsa chi, \v 3 bwiiꞌyidxyiꞌdxyinee Ñiꞌh ziahan cweenta si laꞌh raꞌ ba, rahbi Ñiꞌh: \p ―Gulgacaꞌdxiahga; biriaꞌh tuhbi bwiinn zeetachi ba biñih loh dahan, \v 4 ya loh zeezah ba loh neziuh biaaba nuhn xooba ba loh nezyuh, ya lwehgu biaaba raꞌ maaniꞌhn loh neziuh chi tin gudahw raꞌ ma llooba chi, \v 5 ya stuhbi lahta biaaba nuhnan lahda dxiah hasta ayi ziahan yuh, ya lwehgu gutahnan laasii ayi guhca biñihin gueeta loh yuh, \v 6 per chin bigaꞌhan gubihdxyi bacaꞌdxih gubihdxyi laꞌhan laasii ayi guyuuꞌ xcohpa loh yuh chi nee zigala ayi gunaꞌzu xtulbaaꞌhan lahda dxiah chi niꞌchin gubihdzin. \v 7 Ya snuhn llooba chi biaaba lahda yaguihchi raꞌ, ya yaguihchi raꞌ chi ayi basaaꞌnan ñirooꞌ biñih chi sola guhcan dxihlli bachiidxiah, niꞌchin nin ayi xi guyuuꞌ lohon, \v 8 per biñih nin biaaba loh yuh zaꞌca, niꞌchiyi badiꞌhi jusehchi zaꞌca; ya nuu raꞌ ñihza xteenn lloobwiꞌhn nin biaaba loh yuh guhcan ziahan llooba, ya snuhn raꞌn nalayi gucah llooba tihxi ñihza xteenn tuhbigah raꞌ lloobwiꞌhn nin gurih loh yuh, ya snuhn raꞌn galda bitsiꞌh si lloobwiꞌhn gucah tihxi tuhbigah raꞌ ñihza xteenn lloobwiꞌhn nin gurih loh yuh. \v 9 Pwihsi bwiinn nin zohballaala dxiahga ñiꞌh chuu ba chaꞌzi ba dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ. \s1 Xixnaa bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs cweenta raꞌ riiꞌ \r (Mr. 4.10‑12; Lc. 8.9‑10) \p \v 10 Ya chiꞌchi gwabiiga raꞌ xpwiinn Jesuhs loh Ñiꞌh tin rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa ruuꞌyidxyiꞌdxyi luꞌh puura cwenta si loh raꞌ bwiinn? \p \v 11 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Laꞌh tu sihn zuluuꞌyi Dxiohs xcweenta cosa ralaꞌn raꞌ xteenn xquelrnabwaꞌ Ñiꞌh tin gacabwaꞌ tun, per laꞌh raꞌ bwiinn puura cweenta si guluꞌyiꞌhn. \v 12 Pwihsi bwiinn nin nahpa la guelrahcabwaꞌ zicaꞌha ru ban loh guelrahcabwaꞌ nin nahpa la ba, ya ziꞌchi zahpa ba ziahan rooꞌ guelrahcabwaꞌ, per bwiinn nin ayi xi nahpa paꞌh hasta loh gulliaaꞌhyiꞌhn nin nahpa ba ziyapitiiꞌhin loh ba, \v 13 pwihsi niꞌchin nin rñiꞌn cweenta si loh raꞌ bwiinn, laasii laꞌh raꞌ ba rwaꞌha raꞌ ba per ayi riin loh raꞌ ba; neezaa rihn dxiahga raꞌ ba per ayi riaꞌzi dxyiꞌdxyi yihca raꞌ ba, \v 14 tin pur xcweenta raꞌ ba soobaa dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ guehtu profeta Isaías chin rahbi ba: \q1 Nicala pur mas nin gucaꞌdxiahga dziꞌtsi raꞌ bwiinn, per ayi chaꞌzi raꞌ ba dxyiꞌdxyi, \q1 ya ziꞌchi za nicala pur mas nin gutaꞌtsi dziꞌtsi raꞌ ba ayiza dxiin loh raꞌ ba, \q1 \v 15 laasii lastoꞌ raꞌ bwiinn raꞌ rii laꞌn biahca dxiipa, ya dxiahga raꞌ ba rihn raꞌ ba naaꞌha duxa, \q1 ya loh raꞌ ba ñieꞌwun niꞌchin ayi rwaꞌha loh raꞌ ba, cun ayi rihn za dxiahga raꞌ ba, \q1 ya stoꞌ raꞌ ba laꞌn biahca dxiipa, tin ayi dxieꞌnaꞌhla raꞌ ba naꞌh nee tin ayiza gusiaꞌca raꞌn ba. \p \v 16 ’Per laꞌh tu, dichohsa tu laasii rwaꞌha zaꞌca bizloh tu nee rihnn zaꞌca za dxiahga tu, \v 17 pwihsi guchiin nin rñiꞌn ziahan raꞌ daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs cun ziahan za bwiinn zaꞌca raꞌ guclaaꞌdzi raꞌ ba ñwaꞌha raꞌ ba nin riiywaꞌha tu per ayi bwaꞌha raꞌ ban, neezaa guclaaꞌdzi raꞌ ba ñihn raꞌ ba dxyiꞌdxyi raꞌ nin rigacaꞌdxiahga tu nnah per ayi za bihn raꞌ ban. \s1 Jesuhs guñiꞌ xapaꞌh naa xcweenta bwiinn nin gulahchi biñih \r (Mr. 4.13‑20; Lc. 8.11‑15) \p \v 18 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Pwihsi gulgacaꞌdxiahga xa naa xcweenta bwiinn nin gulahchi biñih, nee xa naa raꞌ za stoꞌ cada tuhbigah bwiinn ziga cada tuhbigah lahta hasta biaaba llooba chi. \v 19 Bwiinn raꞌ nin rihn dxyiꞌdxyi xteenn xquelrnabwaꞌ Dxiohs, nee ayi riaꞌzi dxyiꞌdxyi raꞌ chi laꞌñihca raꞌ ba, bwiinn raꞌ chi naa ziga llooba nin biaaba loh nezyuh, ya lwehgu gahca radzihn bwiinndxaaba ya rabweꞌhe dxiaꞌhla ba xchiꞌdxyi Dxiohs nin guhca biñih stoꞌ bwiinn chi, \v 20 ya llooba nin biaaba lahda dxiah naa ziga bwiinn raꞌ nin riaꞌzi xcweenta xchiꞌdxyi Dxiohs ya rcaꞌha ban cun riahxi duxa stoꞌ raꞌ ba, \v 21 per ya laasii ayi nahpa raꞌ ba ziga dulbaaꞌ chaꞌyi, niꞌchin nin ayi riazahnee raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs cun gaduhbi xigaaba raꞌ ba, ya balaaquiꞌhn si rzaꞌcazii raꞌ ba o rdxyiꞌchinee raꞌ bwiinn laꞌh raꞌ ba pur xcweenta xchiꞌdxyi Dxiohs niꞌchin rbweꞌhe stoꞌ raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs. \v 22 Ya llooba nin biaaba lahda yaguihchi raꞌ, naa ziga bwiinn nin bihn xchiꞌdxyi Dxiohs, per mahzi riuuꞌ ba lligaaba xtsiꞌn ba tin gapa ba cohsa zaꞌca xteenn loh guidxyiyuh riiꞌ, ya guelnazaꞌca chi rusaguiꞌhi laꞌh ba ya deeꞌ naa nin ruziaꞌtii xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌn lastoꞌ ba, niꞌchin nin ayi riaꞌhan guelnazaꞌca laꞌn lastoꞌ bwiinn riiꞌ, \v 23 ya llooba nin biaaba loh yuh zaꞌca niꞌchi naa ziga bwiinn nin rihn xchiꞌdxyi Dxiohs ya riuuꞌ ba riaꞌzi ban, neezaa naa raꞌ ba ziga guiñaꞌh nin guzohba ñihza nin gucah ziahan llooba pur tuhbi llooba nin biaaba loh yuh zaꞌca chi, ya stuhbi ñihza chi gucah mas garooldallee llooba pur tuhbi za llooba nin biaaba riꞌchi, ya stuhbin ziga ñihza nin gucah galda bitsiꞌh llooba pur tuhbi za llooba nin biaaba stuhbi lahta loh yuh chi. \s1 Xcweenta trihgu cun dxihlldahan nin guyuuꞌ loh trihgu \p \v 24 Ya bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs stuhbi cweenta loh raꞌ bwiinn chi rahbi Ñiꞌh: \p ―Guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa ziga tuhbi ndxiꞌhw nin bwiꞌhnn biñih trihgu zaꞌca loh xtahan ñiꞌh, \v 25 per chin naꞌllgahsi raꞌ ba, badzihn tuhbi bwiinn nin rdxiꞌchinee laꞌh bwiinn nin naa xteenn ñiꞌh loh yuh chi ya loh guel llahn bwiꞌhnn biñih ba dxihlldahan loh trihgu ya chin bwiꞌhnn niꞌchi gahn ziaa chiꞌh ba. \v 26 Ya chin guhca gurooꞌ trihgu badziiꞌban doh, neezaa dxihlldahan chi laꞌgurooꞌ, \v 27 ya chiꞌchi gwaguihtsi raꞌ mooza loh ballwaaꞌn nin naa xteenn ñiꞌh trihgu chi rahbi ba: “Daada, trihgu nin bwiꞌhnn biñih luꞌh loh dahan agaa ganaalladxiꞌhn, nee nnah ¿calla nehza chiꞌh guzaa dxihlldahan nin nuu lohon?” \v 28 Chiꞌchi rahbi daada nin naa xteenn ñiꞌh trihgu chi loh mooza: “Pwehda tuhbi bwiinn nin rdxyiꞌchinee naꞌh bwiꞌhnn niꞌca.” Ya chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ mooza loh daada chi rahbi raꞌ ba: “¿Ta xclaaꞌdzi luꞌh chogataꞌdxu nu dxihlldahan raꞌ chi loh trihgu?” \v 29 Per ballwaaꞌn chi squiiꞌ rahbi ba: “Ayi chegaxu tun laasii nagah nezii trihgu chegaxu tu. \v 30 Mas chaꞌyi gusaaꞌn tu chiooꞌhon hasta chin chapitii liꞌhn; ya chiꞌchi cuꞌneezahn mooza raꞌ nin cheteꞌhecaa galoh dxihlldahan chi ya guunn raꞌ ban pur manuhlla tin guicaꞌdxih raꞌn, ya chiꞌchiyi gaguꞌchaꞌyi raꞌ xmoꞌzahn trihgu laꞌn yuuꞌ.” \s1 Cweenta xteenn bwiiꞌdzi mortahsa \r (Mr. 4.30‑32; Lc. 13.18‑19) \p \v 31 Neezaa bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs cweenta riiꞌ loh raꞌ bwiinn rahbi Ñiꞌh: \p ―Guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa ziga zi tuhbi bwiiꞌdzi biꞌtuꞌhn xteenn mortahsa nin bwiꞌhnn biñih tuhbi bwiinn loh xtahan ba. \v 32 Nicala naa bwiiꞌdzi mortahsa bwiiꞌdzi biꞌtuꞌhn ru loh raꞌ garaa raꞌ bwiiꞌdzi raꞌ, per chin rahca gurooꞌhon, rahcan gurooꞌ ru loh raꞌ garaa raꞌ yahga rooꞌ, ya loh lliiꞌdzin ruhnn raꞌ maaniꞌhn xpichiehza raꞌ ma. \s1 Cweenta xteenn levaduhra \r (Lc. 13.20‑21) \p \v 33 Neezaa bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs stuhbi cweenta ya rahbi Ñiꞌh: \p ―Guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa ziga levaduhra nin guguꞌchinaa tuhbi gunnaꞌh loh chohnna madxihdu harihn, ya levaduhra chi nahpa rusadxihin laꞌh cohba harihn chi. \s1 Xixnaa baluuꞌyi Jesuhs ganaalla si cweenta raꞌ \r (Mr. 4.33‑34) \p \v 34 Bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs garaa raꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ loh raꞌ bwiinn cun ganaalla si cweenta raꞌ raꞌ si; ya dela sin ayi cweenta raꞌ ayi xi ruuꞌyidxyiꞌdxyi Ñiꞌh loh raꞌ bwiinn. \v 35 Squiiꞌ guhca tin guzohba dxyiꞌdxyi ziga guñiꞌ tuhbi guehtu daada nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs chin bacaꞌh ba loh dxihtsi: \q1 Zuuꞌyidxyiꞌdxyiꞌhn ganaalla cweenta si raꞌ, \q1 nee ziñiꞌn dxyiꞌdxyi ralaꞌn raꞌ nin nuu galohyi galoh nin gulahchixchih Dxiohs guidxyiyuh. \s1 Jesuhs guñiꞌ xapaꞌh naa xcweenta dxihlldahan nin guyuuꞌ loh trihgu \p \v 36 Ya chin guluhlla si bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs loh raꞌ bwiinn, chiꞌchi guyuuꞌtii Ñiꞌh laꞌñuuꞌ nez rii raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, ya chiꞌchi gwabiiga raꞌ xpwiinn Ñiꞌh hasta zuu Ñiꞌh tin gunaaba raꞌ ba loh Ñiꞌh guuyidxyiꞌdxyi Ñiꞌh loh raꞌ ba xi zee loh xcweenta dxihlldahan loh raꞌ ba. \v 37 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Bwiinn nin ruhnn biñih bwiiꞌdzi biñih zaꞌca bwiinn chi naa Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw, \v 38 ya loh dahan naa ziga bwiinn guidxyiyuh raꞌ, ya bwiiꞌdzi biñih zaꞌca naa ziga xpwiinn Dxiohs, ya dxihlldahan naa ziga laꞌh raꞌ xpwiinn bwiinndxaaba, \v 39 ya bwiinn nin bwiꞌhnn biñih dxihlldahan naa bwiinndxaaba, ya jusehchi naa ziga chin ñichiloh guidxyiyuh, ya nin gutiaaꞌha jusehchi naa raꞌ xaanjla Dxiohs, \v 40 ya ziga rdiaaꞌha raꞌ cwaꞌn tin rcaꞌdxihin, ziꞌchi za saca raꞌ bwiinn nin ayi guclaaꞌdzi ñuzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi Dxiohs chin gaca jwisi loh guidxyiyuh. \v 41 Ya Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw zixeꞌhla Ñiꞌh xaanjla Ñiꞌh tin gabwii raꞌ ba garaa raꞌ bwiinn nin bwiꞌhnn dziꞌn dxaaba raꞌ ziga bwiinn nin ruhnn riuuꞌ xtuhlda stuhbi bwiinn, cun nin ayi ruhnn xnehza tin ayi chuu raꞌ ba loh guelrnabwaꞌ xteenn Ñiꞌh, niꞌchin nahpa guicaꞌdxih raꞌ bwiinn raꞌ chi, \v 42 ya ziꞌchi zi guzee raꞌ ba laꞌn horna xteenn gabihldxi, ya riꞌchi zuꞌn raꞌ ba, hasta loh lahyi raꞌ ba dxiinn guidaꞌw tantu guel nalaasa nin saca raꞌ bwiinn riꞌchi, \v 43 ya garaa raꞌ bwiinn nin guzaꞌloh guunn ziga xclaaꞌdzi Dxiohs gaca, zahca raꞌ ba ziga zi tuhbi biaꞌñih xteenn gubihdxyi loh guelrnabwaꞌ xteenn Xtaada raꞌ ba nin nuu dxibaaꞌ. Niꞌchin bwiinn nin zohballaala dxiahga raꞌ ñiꞌh chuu raꞌ ba chaꞌzi raꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs. \s1 Xcweenta cohsa zaꞌca duxa \p \v 44 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa ziga tuhbi cohsa zaꞌca duxa nin nuulaꞌn taayi loh yuh, ya tuhbi ndxiꞌhw rdxeela cohsa zaꞌca duxa chi, ya loh rdxeela ban rusieꞌwgahca ba yihcan ya riahxi duxa ba rbiaꞌgarii ba tin riagatooꞌ ba garaa nin nahpa ba tin rziꞌ ba loh yuh hasta bidxeela ba cohsa zaꞌca chi. \s1 Xcweenta tuhbi perla nin lasahca duxa \p \v 45 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa za zigazi tuhbi bwiinn nin ruhnn guriꞌxi nin rcaꞌnzaa rcaꞌndxiꞌhyi perla nin lasahca mweeyi rooꞌ, \v 46 ya chin rdxeela ba tuhbi perla nin lasahca mweeyi chi, rbiaꞌgarii ba tin riagatooꞌ ba garaa raꞌ nin nahpa ba tin ruzaꞌh ba mweeyi rziꞌ ba perla chi. \s1 Cweenta xteenn dxihxi bwehlda \p \v 47 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa za ziga zi tuhbi dxihxi bwehlda, ya rnaꞌzu garaaloh bwehlda laꞌnan, \v 48 ya chin riadxah laꞌn dxihxi bwehlda, rabweꞌhecaa raꞌ bwiinnan rwaaꞌ ñihsa, ya riꞌchigahca rzohba raꞌ bwiinn nin riateꞌhe bwehlda raꞌ, tin rbwii raꞌ ba bwehlda nin mahzi galluꞌyi; tin riuuꞌchaꞌyi raꞌ ma laꞌn tipi ya riuuꞌbwih raꞌ nin ayi galluꞌyi chi. \v 49 Ziꞌchi za gunnee Dxiohs laꞌh raꞌ bwiinn chin gaduhbi guidxyiyuh, zixeꞌhla Dxiohs xaanjla Ñiꞌh tin gabwii raꞌ ba bwiinn duhlda raꞌ loh raꞌ bwiinn zaꞌca \v 50 tin gulaꞌh raꞌ aanjla chi laꞌh raꞌ bwiinn yaꞌdxi raꞌ chi loh dxih xteenn gabihldxi, ya riꞌchi guꞌn raꞌ ba hasta dxigah gahwchihpa loh lahyi raꞌ ba, tantu guelnalasa nin saca raꞌ ba. \s1 Cohsa zaꞌca nacuubi cun cohsa zaꞌca nin guyuꞌxa \p \v 51 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Gu rahcabwaꞌ tu garaa raꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ rii? \p Chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―Uhn, Rahcabwaꞌ nun Daada. \p \v 52 Ya chiꞌchi rahbi laꞌgaꞌh Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Chin rusiꞌdxi tuhbi bwiinn nin naann lehyi xcweenta guelrnabwaꞌ Dxiohs nin nuu dxibaaꞌ, naa ba ziga zi tuhbi ballwaaꞌn xteenn tuhbi yuuꞌ nin nahpa ziahan nin nazaꞌca raꞌ, ya rahca rbwii ba nin nacuubi cun nin guyuꞌxa loh raꞌn. \s1 Gubiaꞌgarii Jesuhs loh guihdxyi Nazaret nez hasta bieꞌrooꞌ Ñiꞌh \r (Mr. 6.1‑6; Lc. 4.16‑30) \p \v 53 Ya chin guyaꞌloh bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, babii Ñiꞌh nez chi \v 54 chiꞌchi gwah Ñiꞌh loh guihdxyi Nazaret nez hasta bieꞌrooꞌ Ñiꞌh, tin guzoꞌbaloh baluuꞌyi Ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌn xquidoꞌ biꞌtuꞌhn raꞌ bwiinn raꞌ chi, ya bwiinn raꞌ badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―¿Canehza basiꞌdxi deeꞌ garaa raꞌ nin ruluuꞌyi ba? ¿Xi pur rahca ruhnn ba dziꞌn rooꞌ raꞌ? \v 55 ¿Tayi dee dxiꞌh nin naa lliiꞌn carpinteru nee tayi María dxiꞌh laa xmaah ba, nee tayi laꞌh dxiꞌh za ba nin naa bwihtsi Jacobo, Joseh, Simohn, cun Judas? \v 56 Nee ¿tayi rii dxiꞌh nuu raꞌ bizaaꞌn niꞌca tuhsi junta cun laꞌh raꞌ nuꞌh? ¿Calla nehza basiꞌdxi chiꞌh niꞌca garaa raꞌ nin cagaluuꞌyi ba? \p \v 57 Ya pur nin cayuhnn raꞌ ba lligaaba chi, niꞌchin ayi gwachiistoꞌ raꞌ ba xchiꞌdxyi Jesuhs, per chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ bwiinn raꞌ chi: \p ―Garaa lahta ruzoꞌbadxiahga raꞌ bwiinn xchiꞌdxyi tuhbi profeta, per lahdxyi ba cun yihdzi ba ayi ruzoꞌbadxiahga raꞌ bwiinn xchiꞌdxyi ba. \p \v 58 Ya ayi bwiꞌhnn Ñiꞌh ziahan dziꞌn rooꞌ raꞌ riꞌchi, laasii ayi gwachiistoꞌ raꞌ bwiinn chi xchiꞌdxyi Ñiꞌh. \c 14 \s1 Squiiꞌ guhca xquelguhchi Jwahn nin ruroꞌbañihsa \r (Mr. 6.14‑29; Lc. 9.7‑9) \p \v 1 Laꞌn dxyih gahca raꞌ chi naa Herodes gobernador loh guihdxyi Galilea, ya bihn ba zaꞌbi dxyiꞌdxyi xcweenta Jesuhs, \v 2 niꞌchin rahbi Herodes loh raꞌ xpwiinn ba nin rii hasta rnabwaꞌ ba: \p ―Dee naa Jwahn nin ruroꞌbañihsa, pwehda babahn ba loh raꞌ bwiinn guuchi, niꞌchin nin nahpa ba guelrnabwaꞌ tin ruhnn ba dziꞌn roo raꞌ ca. \p \v 3 Laasii laꞌh gahca Herodes gunabwaꞌ birwaꞌh yihca Jwahn, cun basieꞌw za ba laꞌh Jwahn lahtsidxiꞌba, cun bachiꞌbiduꞌh ba laꞌh Jwahn cun cadehn. Bwiꞌhnn Herodes squiiꞌ pur Herodías xcunnaꞌh bwihtsi ba nin biriaꞌhlah Felipe, \v 4 laasii rahbi Jwahn loh Herodes: \p ―Ayi naa bwen cweꞌhelluꞌhu luꞌh xcunnaꞌh bwihtsi luꞌh. \p \v 5 Ya chin bihn Herodes dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ lwehgu guclaaꞌdzi Herodes ñidxiinn ba laꞌh Jwahn per ayi bwiꞌhnn ban hohra chi gahca laasii bidxyihbi ba laꞌh raꞌ bwiinn, \v 6 per dxyihyi nin guhca dxyihlah Herodes, chiꞌchi badxiaꞌha lliiꞌndxaꞌpa Herodías pur nin guhca dxyihlah Herodes galaayi loh raꞌ ba, ya pur nin badxiaꞌha dxaꞌpa chi biahxi duxa Herodes, \v 7 pwihsi pur nin biuuꞌstoꞌ ba badxiaꞌha dxaꞌpa chi niꞌchin biaꞌhandxyiꞌdxyinee ba laꞌh bi zudiꞌhi ba nin chiꞌh zi guinaaba bi loh ba. \v 8 Ya ziga laꞌh dxaꞌpa chi galoh guñiꞌnee xmaah bi laꞌh bi, niꞌchin rahbi bi loh Herodes: \p ―Xclaaꞌdzihn guniꞌhi luꞌh naꞌh yihca Jwahn nin ruroꞌbañihsa loh tuhbi plahtu. \p \v 9 Ya chin bihn Herodes niꞌchi guyuuꞌ nalaasa stoꞌ ba, per pur nin laꞌba badiꞌhi xchiꞌdxyi ba gudiꞌhi ba nin chiꞌh zi guinaaba dxaꞌpa chi loh ba niꞌchin cun ayi xa ñuhnn ba, nee pur cun neezaa bwiinn raꞌ nin zohbanee ba loh mweella niꞌchin ayi ñaca ñuchaꞌh xchiꞌdxyi ba, \v 10 ya gunabwaꞌ ba birwaꞌh yihca Jwahn laꞌn lahtsidxiꞌba, \v 11 ya lwehgu gwanee raꞌ ba yihca Jwahn loh tuhbi plahtu gucaꞌha dxaꞌpa chi, ya laꞌh bi badiꞌhigah bin laꞌh xmaah bi. \v 12 Ya seguihdu badzihn raꞌ bwiinn raꞌ nin guhca xpwiinn Jwahn tin bateesa raꞌ ba bweꞌltihxi Jwahn tin bacaꞌtsi raꞌ ban ya seguihdu gwaguihtsi raꞌ ba loh Jesuhs xa guhchi Jwahn. \s1 Jesuhs badiꞌhi guelwahw gudahw gaꞌyu mihyi bwiinn \r (Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) \p \v 13 Chin guyaꞌloh bihn Jesuhs xa guhchi Jwahn nin baroꞌbañihsa, chiꞌchi bariaꞌh Ñiꞌh riꞌchi tuhbi dxiꞌh Ñiꞌh, tin gucah Ñiꞌh laꞌn tuhbi laancha tin zee Ñiꞌh tuhbi lahta nez hasta ayi bwiinn raꞌ, per laꞌh raꞌ bwiinn chin bihn raꞌ ba canehza zee Jesuhs, chiꞌchi biriaꞌh raꞌ ba lahdxyi raꞌ ba, tin zeenaꞌhla ñaaꞌ raꞌ ba laꞌh Jesuhs nez loh dahan desiertu, \v 14 ya loh nin biehta Jesuhs laꞌn laancha chi, bwaꞌha Ñiꞌh loh raꞌ bwiinn chi, chiꞌchi basiaca Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn dxyihdxyi raꞌ nin riinee raꞌ bwiinn riꞌchi. \v 15 Ya chin gurih gueꞌla, chiꞌchi gwabiiga raꞌ xpwiinn Ñiꞌh cweeꞌ Ñiꞌh ya rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Bwaꞌha laꞌh gudxyih guhca, nee hasta dxuu nuꞌh riiꞌ ayi chyu bwiinn nuutiiꞌ. Mas chaꞌyi guñiꞌ loh raꞌ bwiinn ca guziaa raꞌ ba nez rraandxu raꞌ, tin nez chi siꞌ raꞌ ba nin gahw raꞌ ba. \p \v 16 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Ayi xchiꞌhn guziaa raꞌ ba; ¡laꞌh tu gulgadiꞌhi nin gahw raꞌ ba! \p \v 17 Chiꞌchi rahbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Ayi chyu nahpa ziahan guelwahw gayaꞌn nu laꞌh raꞌ ba ñaꞌchiꞌca gaꞌyu pahn cun chiohpa bwehlda nuuꞌ. \p \v 18 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Gultaꞌnee pahn chi cun bwehlda chi riiꞌ. \p \v 19 Chiꞌchi gunabwaꞌ Ñiꞌh guzohba raꞌ bwiinn ziahan raꞌ chi loh cwaꞌn nin rii riꞌchi, chiꞌchi gucaꞌha Ñiꞌh pahn chi, cun garoopa bwehlda chi gudziiꞌban loh naa Ñiꞌh, ya bwaꞌha Ñiꞌh nez llaaꞌndxibaaꞌ tin badiꞌhi Ñiꞌh guelzuxchiilli laꞌh Dxiohs nin nuu dxibaaꞌ, ya chiꞌchi gutaaꞌha Ñiꞌh pahn raꞌ chi chiꞌchi badiꞌhi Ñiꞌhn laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ya laꞌh raꞌ ba gudxiꞌzi raꞌ ban, tin gudahw raꞌ bwiinn ziahan raꞌ chin, \v 20 ya garaa raꞌ bwiinn raꞌ chi gudahw raꞌ ba hasta ayi gunnah ru raꞌ ba ñahw raꞌ ba, ya nin bwiꞌhnn sohbra raꞌ chi guhca raꞌn tsiꞌh bichiohpa tipi, \v 21 ya bwiinn raꞌ nin gudahw raꞌ chi guhca raꞌ ba ziga chiꞌh gaꞌyu mihyi bwiinn raꞌ nin naa raꞌ si ndxiꞌhw ya ayi guinacwenta raꞌ biñiꞌn cun gunnaꞌh raꞌ. \s1 Jesuhs guzah loh ñihsa \r (Mr. 6.45‑52; Jn. 6.16‑21) \p \v 22 Ya chin guyaꞌloh dziꞌn rooꞌ nin bwiꞌhnn Ñiꞌh riꞌchi, chiꞌchi gunabwaꞌ Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tin gucah raꞌ ba laꞌn tuhbi laancha tin zee ñiidxyuu raꞌ ba, ziga nahpa gadzihn raꞌ ba stuhbi lahdu rwaaꞌ ñihsa chi, ya laꞌh Ñiꞌh biaꞌhancah ru Ñiꞌh riꞌchi, laasii gwaꞌha Ñiꞌh dxiuuꞌnehza raꞌ bwiinn ziahan raꞌ chi tin guziaa raꞌ ba. \v 23 Ya chin guyaꞌloh guñiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ bwiinn ziahan raꞌ chi, chiꞌchi gucah Ñiꞌh tuhbi dahan tin riꞌchi gudihdxyi-gunaaba Ñiꞌh Xtaada Dxiohs Ñiꞌh tuhsi Ñiꞌh. \v 24 Ya loh nin zeegah laancha zihtu nez galaayi loh ñihsa chi, ya guzoꞌbaloh rteesa bwih ñihsa, ya rcaꞌnchiiꞌhin laꞌh laancha nee neezaa laasii mwehrsi xnehz bwih zeenee raꞌ ba laancha chi, \v 25 ya natehyiꞌhn run gucaꞌha Jesuhs zeezah Ñiꞌh loh ñihsa chi, \v 26 ya chin bwaꞌha raꞌ xpwiinn Ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh zezah loh ñihsa, bidxyihbi duxa raꞌ ba, ya hasta gudihdxyidxiah raꞌ ba pur nin bidxyihbi duxa raꞌ ba ya rahbi raꞌ ba: \p ―¡Pweda tuhbi pantasma niꞌca! \p \v 27 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¡Gulgadiꞌhi balori stoꞌ tu; naꞌh gahcan, ayi guidxyihbi tu! \p \v 28 Ya chiꞌchi rahbi Pehdru loh Ñiꞌh: \p ―Daada, sidela yiꞌhin, gunabwaꞌ dxieꞌldahn hasta zuu Yuꞌbiluꞌh nee saꞌhn loh ñihsa. \p \v 29 ―¡Gudaaꞌ! ―Rahbi Jesuhs. \p Ya chiꞌchi biehta Pehdru laꞌn laancha, tin guzoꞌbaloh zeezah ba loh ñihsa chi para hasta zuu Jesuhs, \v 30 per chin bwaꞌha Pehdru balaaca bwih duxa nin zuu loh ñihsa chi, bidxyihbi duxa ba, chiꞌchi guzoꞌbaloh zeezaꞌbi ba loh ñihsa, ya gudihdxyidxiah ba rahbi ba: \p ―¡Baldaꞌh naꞌh Daada! \p \v 31 Ya hohra chi gahca gunaꞌzu Jesuhs naa Pehdru, ya rahbi Ñiꞌh loh ba: \p ―Ndxiꞌhw nin ayi riachiistoꞌ ñiꞌh naꞌh; ¿xixnaa ayi gwachiistoꞌ luꞌh xchiꞌdxyiꞌhn? \p \v 32 Ya chin biuuꞌnee Ñiꞌh laꞌh ba laꞌn laancha chi lwehgu si guleeza bwih chi, \v 33 ya chiꞌchi rahbi raꞌ snuhn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh nin nuu laꞌn laancha chi: \p ―¡Guchiica Yuꞌbiluꞌh naa luꞌh Lliiꞌn Dxiohs! \s1 Jesuhs basiaca laꞌh raꞌ bwiinn nin rahcalluꞌhu loh guihdxyi Genesaret \r (Mr. 6.53‑56) \p \v 34 Ya chin guyaꞌloh gudiiꞌdxinee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba loh laguhn, badzihnnee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba guihdxyi Genesaret, \v 35 ya chin biuꞌnbwaꞌ raꞌ bwiinn guihdxyi chi laꞌh Jesuhs, batiꞌchi raꞌ ba dxyiꞌdxyi loh guihdxyi raꞌ nin rii gadiidxi guihdxyi Genesaret chi tin gwanee raꞌ ba bwiinn dxyihdxyi raꞌ hasta zuu Jesuhs tin basiaca Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba, \v 36 ya gudxiꞌhn raꞌ ba bidxiꞌ raꞌ ba mas loh lahdxi nin nahcu Ñiꞌh, ya garaa raꞌ bwiinn nin bidxiꞌ loh xahba Ñiꞌh biaca raꞌ ba. \c 15 \s1 Gallee nin rguꞌ duhlda stoꞌ raꞌ bwiinn \r (Mr. 7.1‑23) \p \v 1 Seguihdu gwabiiga paaldaa raꞌ bwiinn fariseu cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs hasta zuu Jesuhs; bwiinn raꞌ riiꞌ gueꞌdu badzihn raꞌ ba zeꞌ raꞌ ba nez guihdxyi Jerusalehn, ya rahbi raꞌ ba loh Jesuhs: \p \v 2 ―¿Xixnaa ayi ruzoꞌbadxiahga raꞌ xpwiinn luꞌh xcweenta costumbre raꞌ nin basiaꞌhannee raꞌ xtaada guldooꞌ raꞌ nuꞌh laꞌh nuꞌh? ¿Xixnaa ayi rdxiꞌbi naa raꞌ ba chin rahw raꞌ ba pahn? \p \v 3 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Neezaa laꞌh tu xixnaa ayi ruzoꞌbadxiahga tu xchiꞌdxyi Dxiohs tin gaca za chezahnee tu xchiꞌdxyi bwiinn guuhla raꞌ chi? \v 4 Laasii laꞌh Dxiohs guñiꞌ Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh: “Bazoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi xpaah luꞌh cun xmaah luꞌh, ya bwiinn nin gusahcaloh laꞌh xpaah ñiꞌh cun xmaah ñiꞌh nahpa gachi bwiinn chi.” \v 5 Per laꞌh tu rusaaꞌn tu rahbi tuhbi bwiinn loh raꞌ xcuzahn ba: “Ayi nuu gacaneꞌhn yiꞌh laasii garaa raꞌ nin naꞌpahn laꞌn badiꞌhiguhnaꞌhn loh Dxiohs”, \v 6 ya garaa raꞌ bwiinn nin rñiꞌ squiiꞌ ayi ru nahpa gacanee raꞌ ba laꞌh xcuzahn ba, ya ziꞌchi rbweꞌhestoꞌ tu xchiꞌdxyi Dxiohs, ya ruhnn tu nin naa xigaaba si tu. \v 7 ¡Bwiinn rusaguiꞌhi raꞌ! Nayaa-nayaa guñiꞌ guehtu profeta Isaías xcweenta tu chin bacaꞌh ba squiiꞌ: \q1 \v 8 Bwiinn raꞌ riiꞌ rbwihdxyi-rnaaba naꞌh cun rwaaꞌ raꞌ ba, \q1 per stoꞌ raꞌ ba zihtu riaꞌhanan nez loon. \q1 \v 9 Lliaaꞌha zi naa ziga raann raꞌ ba naꞌh, \q1 laasii ruluuꞌyi raꞌ ba xchiꞌdxyi raꞌ bwiinn guidxyiyuh raꞌ. \p \v 10 Ya chiꞌchi gudihdxyi Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulgahcaꞌdxiahga nee gulchuuꞌ-gulchaꞌzi dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ: \v 11 Ayi nin rahw dxiꞌh bwiinn rguꞌtii duhlda stoꞌ ba, sino que rwaaꞌ bwiinn rreꞌh dxyiꞌdxyi dxaaba nin rusiaaba laꞌh ba loh duhlda. \p \v 12 Ya chiꞌchi gwabiiga raꞌ xpwiinn Jesuhs hasta zuu Ñiꞌh ya rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―¿Ta naann luꞌh beꞌhe raꞌ bwiinn fariseu bidxyiꞌchi raꞌ ba chin bihn raꞌ raꞌ ba dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ luꞌh? \p \v 13 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Garaa raꞌ yahga raꞌ nin ayi bwiꞌhnn biñih Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ, ziyaꞌdxu raꞌn cun gaduhbi xtulbaaꞌ raꞌn. \v 14 Gulgasaaꞌn raꞌ ba, laasii bwiinn dxieꞌpa raꞌ ba nee laasii za laꞌh raꞌ ba zeegaluuꞌyi raꞌ ba neziuh laꞌh snuhn raꞌ bwiinn dxieꞌpa, ya sidela ziꞌchi tuhbi dxieꞌpa guluuꞌyi ba neziuh laꞌh stuhbi dxieꞌpa garoopa raꞌ ba ziaaba raꞌ ba laꞌn tuhbi guiiꞌdxiu. \p \v 15 Chiꞌchi rahbi Pehdru: \p ―Bwiiꞌyidxyiꞌdxyi loh nu pur cweenta riiꞌ. \p \v 16 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―¿Ta neezaa tu ayi rahcabwaꞌ tu dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ? \v 17 ¿Tayi rahcabwaꞌ tu garaa guelwahw nin rahw bwiinn radzihnan hasta laꞌn buxa stoꞌ ba, ya chin radiiꞌdxin laꞌn ziꞌh ba, chiꞌchiyi riuuꞌbwihin? \v 18 Per dxyiꞌdxyi dxaaba raꞌ nin riaꞌh rwaaꞌ bwiinn, niꞌchi sihn riinlohon stoꞌ ba, ya dxyiꞌdxyi dxaaba raꞌ chi naa nin rguꞌtii laꞌh bwiinn loh duhlda, \v 19 laasii stoꞌ bwiinn riinloh lligaaba dxaaba raꞌ ziga xcweenta nin rdxiin bwiinn lasaaꞌ ba, guelgubwihlli, guelgubaaꞌn, cun ziga bwiinn nin ruuꞌyidxyiꞌdxyi dxyiꞌdxyi dxixiꞌhw raꞌ, cun nin rguꞌdii laꞌh bwiinn, \v 20 ya lligaaba dxaaba raꞌ riiꞌ rusiaaba laꞌh bwiinn loh duhlda; per nin rahw bwiinn nicala ayi guzoꞌbadxiahga ba xchiꞌdxyi bwiinn chiꞌbi naa ba, ayi naa dee ziga dxiaaba bwiinn loh duhlda. \s1 Xcweenta ziga gwachiistoꞌ gunnaꞌh cananea xchiꞌdxyi Dxiohs \r (Mr. 7.24‑30) \p \v 21 Ya chin babii Jesuhs riꞌchi, gunaꞌzu nehza Ñiꞌh zee Ñiꞌh loh guihdxyi xteenn Tiru cun Sidohn, \v 22 ya riꞌchi nuu tuhbi gunnaꞌh cananea ya chin bwaꞌha bi laꞌh Jesuhs gwabiiga bi loh Ñiꞌh dxyigah rbwihdxyidxiah bi rahbi bi: \p ―¡Lliiꞌn guehtu Davihd, balahsa stoꞌ luꞌh naꞌh! ¡Laasii lliiꞌn dxaꞌpaꞌhn nuu tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ bi nin cazaꞌcazii duxa laꞌh bi! \p \v 23 Ya cun ayi guñiꞌtiiꞌ Jesuhs loh bi, ya chiꞌchi gwabiiga raꞌ xpwiinn Ñiꞌh hasta zuu Ñiꞌh tin gunaaba raꞌ ba loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―Guhdzi loh gunnaꞌh ca guziaa bi, ¿xixnaa zeꞌbwihdxyidxiah bi gaduhbi nin zeꞌnaꞌhla bi laꞌh nuꞌh? \p \v 24 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Dxiohs guluꞌnehza Ñiꞌh naꞌh para laꞌh raꞌ bwiinn nin naa raꞌ ziga lliꞌhyi nin bizaꞌbi nin rii raꞌ loh guihdxyi Israel. \p \v 25 Per gunnaꞌh chin cun bazuꞌnllihbi bi nezloh Jesuhs ya rahbi bi: \p ―¡Daada, rnaꞌbaꞌhn gacanee luꞌh naꞌh! \p \v 26 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Ayi naa bwen chyu guziaꞌtii guehta loh raꞌ lliiꞌn raꞌn tin guicaꞌha raꞌ bwehcu raꞌn. \p \v 27 Chiꞌchi rahbi gunnaꞌh chi loh Jesuhs: \p ―Ziꞌchi Daada; per nee bwehcu raꞌ rahw taayi guehta raꞌ nin riaaba llaaꞌnmweella xballwaaꞌn ma. \p \v 28 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Gunnaꞌh, zirooꞌ duxa riachiistoꞌ luꞌh naꞌh; zahca gaca ziga xclaaꞌdzi luꞌh. \p Ya hohra chi gahca biaca lliiꞌndxaꞌpa gunnaꞌh chi. \s1 Jesuhs basiaca laꞌh ziahan raꞌ bwiinn nin guhcalluꞌhu \p \v 29 Ya loh nin babii Jesuhs riꞌchi gwah Ñiꞌh nez rwaaꞌ laguhn xteenn Galilea, ya chin badzihn Ñiꞌh riꞌchi gucah Ñiꞌh yihca tuhbi dahan ya guzohba Ñiꞌh yihca dahan chi, \v 30 nee seguihdu badiaaꞌha ziahan rooꞌ raꞌ bwiinn yihca dahan hasta zohba Jesuhs, ya bwiinn raꞌ chi zeꞌnee raꞌ bwiinn dxyihdxyi raꞌ nin ayi riin loh raꞌ ñiꞌh, cweeꞌ raꞌ, bwiinn nin rahca ñaaꞌ ñiꞌh, goopa raꞌ, cun bwiinn raꞌ nin rahca raꞌ ziahan ru gueldxyihdxyi raꞌ; ya batsiiga raꞌ ba garaa raꞌ bwiinn raꞌ chi hasta zuu Jesuhs ya basiaca Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba, \v 31 ya pur nin basiaca Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn dxyihdxyi raꞌ chi badxyigaaꞌ duxa loh snuhn raꞌ bwiinn nin rii riꞌchi laasii bwaꞌha raꞌ ba laꞌh bwiinn cweeꞌ raꞌ cun bwiinn nin rahca raꞌ ñaaꞌ ñiꞌh laꞌh raꞌ biaca ziꞌchi za nin naa raꞌ dxieꞌpa biaca raꞌ za ba, ya ziꞌchi garaa raꞌ ba chin bwaꞌha raꞌ ba garaa nin bwiꞌhnn Jesuhs, guzoꞌbaloh badiꞌhi raꞌ ba guelzuxchiilli loh Xchiohs bwiinn Israel. \s1 Jesuhs bayaꞌn tahpa mihyi raꞌ bwiinn \p \v 32 Chiꞌchi gudihdxyi Jesuhs xpwiinn Ñiꞌh tin rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Ralahsa stoꞌn laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ ca laasii laꞌh chohnna dxyih guhca la riinee raꞌ ba naꞌh, nee ayi nahpa raꞌ ba nin gahw raꞌ ba. Ayi xclaaꞌdzihn guxeꞌhla raꞌn ba rwaaꞌ yihdzi raꞌ ba ziga nagahdxi gahw raꞌ ba, laasii nagah dxiahgaduhbi raꞌ ba cun guelrchiaꞌhan loh neziuh. \p \v 33 Chiꞌchi rahbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh: \p ―¿Per canehza chocaꞌha nuꞌh xi gahw garaa raꞌ bwiinn ca?, laasii nez dxuu nuꞌh rii ayi xi nuutiiꞌhin, nee nin ayiza chyu bwiinn nuu rrandxu. \p \v 34 Chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Jesuhs loh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Paaldaa pahn nahpa tu riꞌca? \p ―Gahdzihn ―rahbi raꞌ ba― cun nuhn bwehldiꞌhn. \p \v 35 Ya chiꞌchi gunabwaꞌ Ñiꞌh guzohba raꞌ bwiinn raꞌ chi loh yuh, \v 36 chiꞌchi gucaꞌha Ñiꞌh gagaadzii pahn chi gunaꞌzu Ñiꞌhn cun naa Ñiꞌh, cun bwehlda raꞌ chi, ya chin guyaꞌloh badiꞌhi Ñiꞌh guelzuxchiilli loh Dxiohs pur guelwahw chi, badiꞌhi Ñiꞌhn laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tin gudxiꞌzi raꞌ ban loh raꞌ gadahpa mihyi raꞌ bwiinn raꞌ chi. \v 37 Ya garaa raꞌ ba gudahw raꞌ ba hasta ayi ru gunnah raꞌ ba ñahw raꞌ ba, ya chin guyaꞌloh gudahw raꞌ gadahpa mihyi bwiinn raꞌ chi za gahdzi tipi guelwahw biaꞌhancah. \v 38 Garaa raꞌ bwiinn nin gudahw raꞌ guhca raꞌ ba ziga tahpa mihyi ndxiꞌhw raꞌ si, ya gunnaꞌh raꞌ cun biñiꞌn raꞌ nin ayi guinagaaba. \v 39 Ya chiꞌchi guñiꞌ Jesuhs loh raꞌ bwiinn raꞌ chi tin biuuꞌnehza raꞌ ba ya bacah chiꞌh Ñiꞌh laꞌn laancha tin zee Ñiꞌh loh guihdxyi nin laa Magdala. \c 16 \s1 Bwiinn fariseu raꞌ cun saduceu raꞌ rnaaba guunn Jesuhs tuhbi sehn \r (Mr. 8.11‑13; Lc. 12.54‑56) \p \v 1 Bwiinn fariseu raꞌ cun saduceu raꞌ gwabiiga raꞌ ba hasta zuu Jesuhs, laasii xclaaꞌdzi raꞌ ba guunn raꞌ ba prehba laꞌh Ñiꞌh gu zahca guunn Ñiꞌh tuhbi sehn nin guinaaba raꞌ ba, ziga tuhbi sehn nin dxiinloh nez dxibaaꞌ, \v 2 ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Gudxyih nin rwaꞌha tu rahca naxñaa llaaꞌndxibaaꞌ chiꞌchi rahbi tu: “Bayinnahsihn ayi dxiaaba ñihsadxiah guillii laasii naxñaa dxibaaꞌ”, \v 3 ya ziga chin rwaꞌha tu naxñaa rñah rsiiyi chiꞌchi rahbi tu: “Nadxyih ziaaba ñihsadxiah, laasii neezaa nuu raꞌ xcahyi llaaꞌndxibaaꞌ.” Pwihsi sidela laꞌh tu chaꞌyi tu rahcabwaꞌ tu sehn raꞌ nin rwaꞌha tu llaaꞌndxibaaꞌ, ¿xixnaa chiꞌh sehn xteenn raꞌ dxyih riiꞌ ayi rahcabwaꞌ tu? \v 4 Nee ¿xixnaa ayi nnaa tu guunn tu nin xclaaꞌdzi Dxiohs gaca sino que nin xclaaꞌdzi si tu nee nnah canaaba tu tuhbi sehn? Per ayi guniꞌhihn sehn chi laꞌh tu. Sola sehn xteenn guehtu Jonahs guniꞌhihn. \p Ya chin guyaꞌloh niꞌchi cun basiaꞌhan Ñiꞌh laꞌh si raꞌ ba, ya zee chiꞌh Ñiꞌh stuhbi nehza. \s1 Xcweenta xlevaduhra raꞌ bwiinn fariseu \r (Mr. 8.14‑21) \p \v 5 Ya chin gudiiꞌdxicaa raꞌ xpwiinn Ñiꞌh stuhbi lahdu rwaaꞌ laguhn biaꞌldastoꞌ raꞌ ba ñahnee raꞌ ba pahn nin ñahw raꞌ ba nez chi, \v 6 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Gulguiaꞌha dziꞌtsi, nee gulgahca nasiin tin ayi gariaꞌcaa tu ziga naa xlevaduhra raꞌ bwiinn fariseu cun bwiinn saduceu raꞌ. \p \v 7 Chiꞌchi guzoꞌbaloh raꞌ ba cayuhnn raꞌ ba lligaaba: \p ―Dee guñiꞌ Jesuhs loh nuꞌh laasii ayi chyu nuꞌa pahn. \p \v 8 Ya chin guhcabwaꞌ Jesuhs cuun lligaaba nin nuu raꞌ ba chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―¡Lliꞌballaa gulliaaꞌha riachiistoꞌ tu xchiꞌdxyi Dxiohs! \v 9 ¿Tayi rahcabwaꞌtiiꞌ tu, nee ta nin ayi za riagannahstoꞌ tu xcweenta gagaꞌyu pahn nin gudxiꞌziꞌhn loh gaꞌyu mihyi raꞌ bwiinn, ya paaldaa tipi guhca nin biaꞌhancah? \v 10 Nee ¿ta nin gagaadzii pahn nin gudxiꞌziꞌhn loh tahpa mihyi raꞌ bwiinn ayi riagannastoꞌ tu, ta nin paaldaa tipi nin biaꞌhancah ayi riagannastoꞌ tu? \v 11 ¿Xixnaa chiꞌh ayi rahcabwaꞌ tu dxyiꞌdxyi nin cañiꞌn ayi naan pur pahn? Nin rñiꞌn loh tu naa gulgahca nasiin tin ayi gariaꞌcaa tu ziga naa xlevaduhra raꞌ bwiinn fariseu cun saduceu raꞌ. \p \v 12 Chiꞌchi guhcabwaꞌ raꞌ ba ayi levaduhra pahn dxiꞌh bazeꞌta Jesuhs sino que ziga naa dxyiꞌdxyi raꞌ nin ruluuꞌyi raꞌ bwiinn fariseu raꞌ cun saduceu raꞌ. \s1 Guñiꞌ Pehdru Jesuhs naa Crixtu \r (Mr. 8.27‑30; Lc. 9.18‑21) \p \v 13 Ya chin badzihn Jesuhs loh guihdxyi Cesarea xteenn Filipu, gunaabadxyiꞌdxyi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Chyu niꞌca rahbi raꞌ bwiinn naahn? \p \v 14 Ya chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Nuu raꞌ bwiinn rahbi raꞌ ba yiꞌh naa luꞌh Jwahn nin ruroꞌbañihsa, ya snuhn raꞌ ba rahbi Elías naa luꞌh, ya snuhn raꞌ ba rahbi naa luꞌh Jeremías o chyuulla stuhbi raꞌ guehtu daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs. \p \v 15 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―Ya laꞌh xchiꞌh tu, ¿xi nnaa tu chyu naꞌh? \p \v 16 Chiꞌchi rahbi Simohn Pehdru loh Ñiꞌh: \p ―Yiꞌh naa luꞌh Crixtu Lliiꞌn Dxiohs nin nuu nabahan dziꞌtsi llaaꞌndxibaaꞌ. \p \v 17 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh Pehdru: \p ―Dichohsa luꞌh, Simohn lliiꞌn Jonahs, laasii ayi guhca bwiinn zi nin basiaꞌñih loh xigaaba luꞌh cuun ziga guñiꞌ luꞌh, sino que naan Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ. \v 18 Ya naꞌh rñiꞌn Pehdru laa luꞌh, (ziga laa “Dxiah biꞌtiꞌhn”), per yihca dxiah rooꞌ riiꞌ gunnchaꞌyiꞌhn xquidoꞌn nin naa ziga xpwiinn raꞌn, ya nin guelrnabwaꞌ xteenn gabihldxyi ayi guunn gahn gutsihyi laꞌhan, \v 19 ya zuniꞌhihn guelrnabwaꞌ yiꞌh tin guluuꞌyi luꞌh laꞌh raꞌ bwiinn nin gwachii stoꞌ ñiꞌh xchiꞌdxyiꞌhn; nee xi chiꞌhzi nin gusaaꞌn luꞌh guunn raꞌ ba, o xi chiꞌhzi nin ayi gusaaꞌn luꞌh guunn raꞌ ba; zuhnn Dxiohs para soobaa xchiꞌdxyi luꞌh. \p \v 20 Ya chiꞌchi bacaꞌhpwehn Jesuhs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tin ayi chyuloo chixteeꞌ raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh naa Ñiꞌh Crixtu. \s1 Jesuhs guñiꞌ loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh xa gachi Ñiꞌh \r (Mr. 8.31‑9.1; Lc. 9.22‑27) \p \v 21 Ya hohra chi gahca guzoꞌbaloh guñiꞌ Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh nahpa chee Ñiꞌh guihdxyi Jerusalehn, laasii riꞌchi nahpa gutiꞌdxiloh Ñiꞌh guelrzaꞌcazii duxa lahtsi naa raꞌ bwiinnguuhla raꞌ, cun bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza, cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs; neezaa rahbi Ñiꞌh: \p ―Nahpa zidxiinn raꞌ ba naꞌh, per chin dxiohnna dxyih guhchiꞌhn zabahnahn loh guelguhchi. \p \v 22 Ya chiꞌchi biriaꞌcaanee Pehdru laꞌh Ñiꞌh tuhbi lahdu chiꞌchi rahbi ba loh Ñiꞌh: \p ―¡Per laꞌh Dxiohs ayi naa Ñiꞌh saca luꞌh ziꞌchi! \p \v 23 Ya chiꞌchi gubiaꞌgarii Jesuhs rahbi Ñiꞌh loh Pehdru: \p ―¡Biriaꞌcaa loon bwiinndxaaba!, laasii rusiin luꞌh naꞌh loh lligaaba dxaaba, laasii yiꞌh ayi nuu luꞌh xigaaba Dxiohs laꞌlaꞌgaꞌh xigaaba bwiinn guidxyiyuh ruhnn luꞌh. \p \v 24 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Sidela chyu xclaaꞌdzi gaca xpwiiꞌnnahn, nahpa dxiaꞌldastoꞌ ba xquelnabahan ba tin guicaꞌha ba xcruhzi ba (dxyiꞌdxyi riiꞌ nin ruzeꞌta cruhzi naa gutiꞌdxiloh ba trabahjw); pwihsi dela guunn ba ziꞌchi, zahca dxieꞌnaꞌhla ba naꞌh, \v 25 laasii bwiinn nin xclaaꞌdzi guhldaꞌh xquelnabahan ñiꞌh zuñihchi ban, per bwiinn nin siꞌguehlda guñihchi xquelnabahan ñiꞌh pur naꞌh zadxeela ban. \v 26 ¿Xix galluꞌyi guicaꞌha tuhbi bwiinn gaduhbi loh guidxyiyuh sidela laꞌh ba guñihchi ba xquelnabahan ba? \v 27 Laasii ziꞌ dxyih nin dxiꞌ Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw loh llaꞌñih xteenn Xtaada Ñiꞌh nin nuu dxibaaꞌ cun neezaa xaanjla Ñiꞌh dxieꞌnee Ñiꞌh, ya chiꞌchi zidxihlli Ñiꞌh laꞌh raꞌ cada tuhbigah bwiinn zigachiꞌh zi nin guhca xtsiꞌn ba dela dziꞌn zaꞌca o dela dziꞌn dxaaba. \v 28 Guchiin nin rñiꞌn loh tu, mas paaldaa raꞌ bwiinn nin rii raꞌ riiꞌ nabahan gahca raꞌ ba chin guibiaꞌgarii Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw, dxiꞌ Ñiꞌh loh guelrnabwaꞌ xteenn Ñiꞌh. \c 17 \s1 Bidxaꞌh ziga xñah Jesuhs \r (Mr. 9.2‑13; Lc. 9.28‑36) \p \v 1 Chin gudiiꞌdxi xoꞌpa dxyih, chiꞌchi gucaꞌha Jesuhs laꞌh Pehdru cun Jacobo cun Jwahn bwihtsi Jacobo, zenee Ñiꞌh laꞌh si raꞌ ba yihca tuhbi dahan rooꞌ, \v 2 ya riꞌchi bwaꞌhaloh raꞌ ba bidxaꞌh ziga rñah Jesuhs loh Ñiꞌh guñah ziga biaꞌñih xteenn gubihdxyi, ya xahba Ñiꞌh biahca labwehen ziga zi tuhbi biaꞌñih. \v 3 Ya hohra chi gahca baluuꞌyiloh guehtu Moisehs cun Elías cañiꞌnee raꞌ ba loh Jesuhs, \v 4 chiꞌchi rahbi Pehdru loh Jesuhs: ¡Daada, bwenduxa dxuu nuꞌh rii! Sidela yiꞌh nnaa luꞌh guꞌnnahn chohnna yuuꞌ biꞌtuꞌhn: tuhbin par Yuꞌbiluꞌh, stuhbin gaca xteenn Moisehs ya stuhbin gaca xteenn Elías. \p \v 5 Ya gaduhbi nin cañiꞌ Pehdru ziꞌchi, guzaꞌbi tuhbi xcahyi nin biduꞌbi laꞌh raꞌ ba ya laꞌn xcahyi chi bihn raꞌ ba guñiꞌ tuhbi rsiaaꞌha nin rahbi: \p ―Deeꞌ naa Lliiꞌnahn nin nadziiꞌhihn, riahxineꞌhn bi; gulgazoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi bi. \p \v 6 Ya chin bihn raꞌ gadxiohnna xpwiinn Ñiꞌh dxyiꞌdxyi raꞌ chi hasta loh yuh guhta gurloh raꞌ ba laasii bidxyihbi duxa raꞌ ba, \v 7 ya chiꞌchi gwabiiga Jesuhs hasta naꞌgurloh raꞌ ba chiꞌchi bidxiꞌ Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulchestii; ayi guidxyihbi tu. \p \v 8 Ya chin guteesa loh raꞌ ba tin bwaꞌha raꞌ ba loh Ñiꞌh, ya ayi ru bwaꞌha raꞌ ba bwiinn raꞌ nin bwiiꞌdxyiꞌdxyinee Jesuhs riꞌchi, tuhsi Ñiꞌh zuu Ñiꞌh riꞌchi, \v 9 ya gaduhbi nin zeeyehtanee Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba dahan chi, rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Ayi chyuloo guuyi tu nin baluuꞌyiloh loh tu hastayi chin gabahan Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw. \p \v 10 Chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa rahbi raꞌ mwehsu nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs nahpa galoh Elías dxiꞌ? \p \v 11 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Guchiica galoh Elías nahpa dxiꞌ, tin laꞌh ba guunn xnehza ba garaa raꞌ nin ayi naa zaꞌca. \v 12 Per naꞌh rñiꞌn loh tu laꞌh Elías biꞌ la per laꞌh raꞌ ba ayi biuꞌnbwaꞌ raꞌ ba laꞌh ba sino que bwiꞌhnnee raꞌ ba laꞌh ba ziga guclaaꞌdzi raꞌ ba, pwihsi ziꞌchi gahca za laꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw zizaꞌcazii Ñiꞌh lahtsinaa raꞌ ba. \p \v 13 Ya chiꞌchi guhcabwaꞌ raꞌ xpwiinn Ñiꞌh cagazeꞌta Ñiꞌh Jwahn nin baroꞌbañihsa. \s1 Jesuhs basiaca laꞌh tuhbi biꞌnxtuhbi nin guyuuꞌ tuhbi bwiinndxaaba stoꞌ ñiꞌh \r (Mr. 9.14‑29; Lc. 37‑43) \p \v 14 Ya chin badzihn Ñiꞌh hasta rii raꞌ bwiinn, chiꞌchi gwabiiga tuhbi ndxiꞌhw hasta zuu Jesuhs, chiꞌchi bazuꞌnllihbi ba loh Ñiꞌh ya rahbi ba loh Ñiꞌh: \p \v 15 ―Daada, balahsastoꞌ luꞌh laꞌh lliiꞌnahn, laasii nalasa duxa rahca bi; ziahan la riaaba bi loh bwehla o loh ñihsa, \v 16 riiꞌ bieꞌldaneꞌhn bi loh raꞌ xpwiinn luꞌh per ayi bwiꞌhnn raꞌ ba gahn ñaca bi. \p \v 17 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: ¡Ayi bwiinn raꞌ nin ayi riachiistoꞌ raꞌ ñiꞌh xchiꞌdxyiꞌhn! ¡Bwiinn nahda raꞌ! ¿Hasta balaaca chiꞌh nin chuꞌneꞌhn laꞌh tu? ¿Hasta balaaca chiꞌh gaca guꞌnnahn waanta laꞌh tu? ¡Gudaꞌnee lliiꞌn luꞌh riiꞌ! \p \v 18 Ya chiꞌchi gunabwaꞌ Jesuhs loh bwiinndxaaba chi tin bariaꞌh ba stoꞌ biꞌnxtuhbi chi ya desde hohra chi gahca biaca bi. \v 19 Ya chiꞌchi bwiiꞌyidxyiꞌdxyinee raꞌ xpwiinn Ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh tuhbi lahduꞌhn ya gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa ayi chyu bwiꞌhnn gahn ñabweꞌhe bwiinndxaaba chi stoꞌ biꞌnxtuhbi chi laꞌh nu? \p \v 20 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Laasii ayi riachiistoꞌ tu xchiꞌdxyi Dxiohs. Ya sidela laꞌh tu ñachiistoꞌ tu xchiꞌdxyi Dxiohs nicala ziga zi madxihdu ziga chiꞌh tuhbi bwiiꞌdzi mortahsa, ñahca ñahbi tu loh dahan riiꞌ: “Biyaꞌdxu riiꞌ tin gwah stuhbi lahta”, ya ñiyaꞌdxun, ya ayi xi ñuhnn gahn laꞌh tu. \v 21 Per bwiinndxaaba raꞌ squiiꞌ ayi rariaꞌh raꞌ ba stoꞌ bwiinn sidela ayi guinaaba duxa tu loh Dxiohs cun gucwaaꞌhan za tu. \s1 Jesuhs guñiꞌ laꞌgaꞌh xa gachi Ñiꞌh \r (Mr. 9.30‑32; Lc. 9.43‑45) \p \v 22 Ya gaduhbi nin caꞌnzanee Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh nez guihdxyi xteenn Galilea rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Nahpa zutiꞌdxi raꞌ bwiinn duhlda naꞌh loh raꞌ nin rnabwaꞌ, \v 23 nee chiinn raꞌ za ba naꞌh per chin dxiohnna dxyih zabahanahn loh guelguhchi. \p Ya chin bihn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh dxyiꞌdxyi raꞌ chi guyuuꞌ nalaasa duxa stoꞌ raꞌ ba. \s1 Cweenta xteenn impwestu guidoꞌ \p \v 24 Ya chin badzihnnee Jesuhs laꞌh gallee raꞌ xpwiinn Ñiꞌh guihdxyi Capernaum, riꞌchi gwagañiꞌ raꞌ nin ruteesa xmweeyi guidoꞌ loh Pehdru, ya gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Pehdru rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xmwehsu luꞌh tayi rdxihlli ba xmweeyi guidoꞌ? \p \v 25 Chiꞌchi rahbi Pehdru: \p ―Rdxihlli ban. \p Ya loh zeeyuuꞌtii Pehdru rwaaꞌ yuuꞌ mwergaloh guñiꞌ Jesuhs rahbi Ñiꞌh loh ba: \p ―¿Xi lligaaba ruhn luꞌh pur niꞌca Simohn? ¿Chyuloo rusadxihlli raꞌ rrehyi raꞌ nin riiꞌ loh guidxyiyuh; gu loh raꞌ lliiꞌn ba o loh raꞌ bwiinn ziitu raꞌ? \p \v 26 Chiꞌchi rahbi Pehdru: \p ―Loh raꞌ bwiinn ziitu raꞌ. \p Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Pwihsi ziꞌchi za nin naa raꞌ lliiꞌn raꞌ ba ayi nahpa chilli raꞌ ba mweeyi chi, \v 27 per tin ayi gasahcaloh nuꞌh bwiinn raꞌ ca gwah rwaaꞌ laguhn, ya riꞌchi balaꞌha answehlu ya mwerdoꞌtiiꞌ bwehlda nin guinaꞌzu luꞌh loh answehlu, rwaaꞌ ma guireꞌh tuhbi mweeyi; ya laꞌhchin chilli luꞌh para naꞌh nee cun xcweenta za luꞌh, ya chenee luꞌh mweeyi chi tin chilli luꞌh loh raꞌ ba. \c 18 \s1 ¿Chyu mahzi lasahca ru? \r (Mr. 9.33‑37; Lc. 9.46‑48) \p \v 1 Ya laꞌn dxyih gahca raꞌ chi gwabiiga raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh tin gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Jesuhs rahbi raꞌ ba: \p ―¿Chyu mahzi lasahca loh guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs? \p \v 2 Ya chiꞌchi gucaꞌha Jesuhs tuhbi biñiꞌn gudiꞌdzi Ñiꞌh ya bazuh Ñiꞌh laꞌh bi galaayi raꞌ ba, \v 3 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh tu sidela laꞌh tu ayi guchaꞌh tu loh xigaaba tu tin dxiaca naguꞌdzi lastoꞌ tu ziga naa lastoꞌ biñiꞌn riiꞌ, pwihsi ayi gaca chuꞌtii tu loh guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs. \v 4 Nin mahzi lasahca loh guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa bwiinn nin rusaguuꞌdzi stoꞌ ñiꞌh loh Dxiohs laasii riahca ba ziga zi biñiꞌn riiꞌ, \v 5 ya bwiinn nin gucaꞌstoꞌ ñiꞌh laꞌh tuhbi biñiꞌn ziga biñiꞌn riiꞌ pur laan, neezaa naꞌh zucaꞌstoꞌ ba. \s1 Rlluꞌn riezgu dxiaaba bwiinn loh duhlda \r (Mr. 9.42‑48; Lc. 17.1‑2) \p \v 6 Neezaa rahbi Ñiꞌh: \p ―Ya cuun chiꞌh zi nin guunn para dxiaaba tuhbi biñiꞌn biꞌtuꞌhn riiꞌ loh duhlda pur nin riachiistoꞌ raꞌ bi naꞌh, mas chaꞌyi guiyiꞌbi tuhbi dxiah rooꞌ nin rucadzii maan dohba yahnn bwiinn chi tin gulaꞌha raꞌ ba laꞌh ba loh ñihsadoꞌ. \v 7 ¡Gulguiaꞌhagah laꞌh tu bwiinn guidxyiyuh, laasii nuu nin rusiaaba laꞌh bwiinn loh duhlda! Nee Ayi dxiaꞌdxi nin guunn ziꞌca, per ¡prohbi za laꞌh bwiinn nin guunn pur chuu xtuhlda snuhn raꞌ bwiinn! \v 8 Pwihsi niꞌchin sidela laꞌh naa luꞌh, o ñaaꞌ luꞌh gusiaaba yiꞌh loh duhlda, mas chaꞌyi guchyuuꞌga luꞌhn ya cuꞌbwih luꞌhn zihtu; mas chaꞌyi chuꞌtii luꞌh loh guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs nicala ayi tuhbi ñaaꞌ luꞌh o tuhbi llehcu luꞌh xlawaaꞌha zohba llehcu luꞌh cun ñaaꞌ luꞌh nin guunn chee luꞌh loh dxih par tuꞌpazi. \v 9 Ya sidela neezaa bizloh luꞌh gusiaaba yiꞌh loh duhlda, mas chaꞌyi guleꞌhen bachiꞌh guluꞌbwihin zihtu nez ayi gwaꞌha ru luꞌhn; mas chaꞌyi chuꞌtii luꞌh loh guelnabahan nacuubi nin guniꞌhi Dxiohs cun tuhbi si bizloh luꞌh xlawaaꞌha cun garoopa bizloh luꞌh nin guunn guzaꞌhla yiꞌh loh bwehla duxa xteenn gabihldxyi. \s1 Cweenta xteenn lliꞌyi nin bizaꞌbi \r (Lc. 15.3‑7) \p \v 10 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Pwihsi gulguiaꞌha gah tin ayi cweꞌhestoꞌ tu laꞌh raꞌ bwiinn nin naa ziga biñiꞌn biꞌtuꞌhn raꞌ riiꞌ, pwihsi rñiꞌn loh tu xaanjla raꞌ bi guillii-guillii riiꞌ raꞌ ba loh Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ, \v 11 laasii laꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw zeꞌ loh guidxyiyuh tin gutaꞌh Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn duhlda raꞌ nin bizaꞌbi loh duhlda. \p \v 12 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―¿Xa lligaaba ruhnn tu sidela laꞌh tuhbi ndxiꞌhw nahpa tuhbi gaywaꞌh lliꞌhyi ya guizaꞌbi tuhbi ma? ¿Tayi cwachigah dxiꞌh ba za noventa y nueve ma loh dahan, bachiꞌh cheegadxiꞌhyi ba lliꞌhyi nin bizaꞌbi? \v 13 Ya sidela laꞌh ma gadxeela ma, rñiꞌn loh tu ¿tayi dxiahxinee ru dxiꞌh ba lliꞌhyi chi loh ziga za noventa y nueve ma? \v 14 Pwihsi ziꞌchi za laꞌh Xtaada tu nin nuu dxibaaꞌ ayi xclaaꞌdzi ba guizaꞌbi nin tuhbi raꞌ nin naa biñiꞌn biꞌtiꞌhn raꞌ riiꞌ loh duhlda. \s1 Dxiaꞌlda stoꞌ tu gallee nin guñihchi bwihtsi tu loh tu \r (Lc. 17.3) \p \v 15 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Sidela laꞌh bwihtsi luꞌh ruñihchi loh luꞌh; guñiꞌnee bi yiꞌh si pur nin bwiꞌhnn bi, ya sidela laꞌh bi guzoꞌbadxiahga bi xchiꞌdxyi luꞌh, ba bwiꞌhnn luꞌh gahn bazoꞌbadxiahga bi xchiꞌdxyi luꞌh. \v 16 Ya sidela laꞌh bi ayi guzoꞌbadxiahga bi xchiꞌdxyi luꞌh, gudihdxyi bi cun nee tuhbi o chiohpa bwiinn tin ziꞌchi garaa nin guiñiꞌ tu dxihn dxiahga raꞌ bwiinn chi tuhbi ba o chiohpa ba hasta chohnna ba, tin laꞌh raꞌ ba gaca ziga nin dxihn dxiahga garaa nin guiñiꞌ loh lasaaꞌ tu. \v 17 Ya sidela laꞌh bi ayi guzoꞌbadxiahga gahca bi xchiꞌdxyi raꞌ bwiinn chi, gwaguihtsi luꞌh loh raꞌ bwiinn guidoꞌ xteenn Jesucristu; ya sidela laꞌh za bi ayi guzoꞌbadxiahga gahca bi xchiꞌdxyi raꞌ bwiinn guidoꞌ, ya chiꞌchi bwiꞌhnn laꞌhbi ziga zi tuhbi bwiinn ziitu nin ayi nuꞌnbwaꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs, ziga tuhbi nin rteesa mweeyi xteenn Roma. \p \v 18 ’Pwihsi guchiin nin rñiꞌn loh tu garaa raꞌ xtuhlda bwiinn nin gusiaꞌlda stoꞌ tu loh guidxyiyuh riiꞌ, garaa za niꞌchi raꞌ zusiaꞌlda stoꞌ Dxiohs xcweenta raꞌ ba, ya duhlda raꞌ nin ayi dxiaꞌldastoꞌ tu loh guidxyiyuh riiꞌ ayi za chapitii raꞌn nez llaaꞌndxibaaꞌ loh Dxiohs. \p \v 19 ’Ziꞌchi gahca za rñiꞌn loh tu, sidela laꞌh chiohpa tu cwih guunn tuhsi xigaaba loh guidxyiyuh riiꞌ tin cwidxyi-guinaaba tu nin guiclaaꞌdzi tu loh Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ zuniꞌhi Ñiꞌh nin guinaaba tu, \v 20 laasii nez hasta cwih chiohpa o chohnna bwiinn nin riachiistoꞌ raꞌ ñiꞌh naꞌh riꞌchi laꞌn zuꞌh galaayi raꞌ ba. \p \v 21 Ya chiꞌchi gwabiiga Pehdru loh Jesuhs tin gunaabadxyiꞌdxyi ba loh Ñiꞌh rahbi ba: \p ―Daada, ¿mas paaldaa bweelta guñihchi bwiꞌtsihn loon, ya chiꞌchi gusiaꞌldastoꞌn nin bwiꞌhnnee bi naꞌh? ¿Ta hasta gahdzi? \p \v 22 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh Pehdru: \p ―Ayi gahdzi si dxiꞌh sino que hasta setenta bweelta gahdzi. \s1 Cweenta xteenn xmooza rrehyi nin ayi gunah ñaꞌldastoꞌ ñiꞌh xtuhlda bwiinn \p \v 23 Laasii guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa ziga zi tuhbi rrehyi nin bwiꞌhnn cweenta balaaca nuzaꞌbi raꞌ xmooza ba loh ba. \v 24 Gueꞌdu guzoꞌbaloh guunn ba cweenta chin badzihnnee raꞌ ba tuhbi nin nuzaꞌbi ziahan miyohn loh ba, \v 25 ya laasii laꞌh mooza chi ayi nahpa ba mweeyi tin chiilli ba loh rrehyi chi, chiꞌchi gunabwaꞌ rrehyi chi tin gudooꞌ ba ziga zi tuhbi guidxaꞌh, cun nee xcunnaꞌh ba, cun garaa raꞌ lliiꞌn ba nee cun garaa za nin nahpa ba tin ziꞌchi gadxilli ba garaa nin nuzaꞌbi ba, \v 26 ya chiꞌchi gwah mooza chi bazuꞌnllihbi ba loh rrehyi chi tin gunaaba duxa ba rahbi ba: “Daada, balahsa stoꞌ luꞌh naꞌh guleeza schiohpa-schoon dxyih zidxiillihn nin nuzaꞌbiꞌhn loh luꞌh.” \v 27 Ya chiꞌchi balahsa stoꞌ rrehyi laꞌh mooza chi, pwihsi basiaꞌldastoꞌ ba nin nuzaꞌbi bwiinn chi loh ba ya bataꞌh ba laꞌh mooza chi, \v 28 per chin guyaꞌloh bariaꞌh mooza chi rwaaꞌ yihdzi rrehyi, chiꞌchi badxiꞌloh ba stuhbi xmooza rrehyi, ya bwiinn chi nuzaꞌbi loh ba gulliaaꞌyiꞌhn mweeyi, ya gucaꞌha ba gunaꞌzu ba yahnn bwiinn chi guxiꞌ ban chiꞌchi rahbi ba loh bwiinn chi: “¡Gudxihlli loon nin nuzaꞌbi luꞌh!” \v 29 Chiꞌchi gucaꞌha bwiinn chi bazuꞌnlihbi ba loh mooza chi rahbi ba: “¡Balahsastoꞌ luꞌh naꞌh, guleeza si chiohpa o hasta choon dxyih zidxihllihn loh luꞌh!” \v 30 Ya cun ayi bihn ba dxyiꞌdxyi, cun gunaaba guxchisi ba laꞌh bwiinn chi tin bieꞌw ba laꞌn lahtsidxiꞌba tin gudxihlli ba nin nuzaꞌbi ba. \v 31 Pwihsi badiꞌhi duxa llahn laꞌh raꞌ snuhn xmooza rrehyi, ya gwaguihtsi raꞌ ba loh rrehyi garaa nin bwiꞌhnn mooza chi, \v 32 ya chiꞌchi gudihdxyi rrehyi laꞌh mooza chi ya rahbi rrehyi loh ba: “¡Mooza nin ayi galluꞌyitiiꞌ! Naꞌh basiaꞌldastoꞌn garaa nin nuzaꞌbi luꞌh loon. \v 33 Pwihsi ziꞌchi za yiꞌh nahpa ñalahsastoꞌ luꞌh laꞌh bwiinn lasaaꞌ luꞌh ziga za balahsastoꞌn yiꞌh.” \v 34 Ya loh nin bagaduhbi llahn duxa rrehyi chi lwehgu gunabwaꞌ ba laꞌh raꞌ xpwiinn ba tin basaꞌcazii raꞌ ba laꞌh mooza chi tin chiilli ba garaa nin nuzaꞌbi ba. \p \v 35 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Ziꞌchi za guunnee Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ laꞌh tu sidela laꞌh cada tuhbigah tu ayi gusiaꞌldastoꞌ tu xtuhlda raꞌ bwihtsi tu, per desde laꞌn lastoꞌ tu. \c 19 \s1 Jesuhs baluuꞌyi cweenta nin rlaaꞌha lasaaꞌ raꞌ bwiinn cheꞌhla raꞌ ba \r (Mr. 10.1‑12; Lc. 16.18) \p \v 1 Ya guyaꞌloh guñiꞌ Jesuhs dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, chiꞌchi gunaꞌzu nehza Ñiꞌh zee Ñiꞌh loh guihdxyi raꞌ xteenn Galilea ya chin badzihn Ñiꞌh loh guihdxyi raꞌ xteenn Judea nin riaꞌhan nez lahdu rtahn gubihdxyi xteenn guiꞌw Jordahn, \v 2 ziahan bwiinn gwanaꞌhla laꞌh Ñiꞌh, riꞌchi basiaca Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn dxyihdxyi raꞌ, \v 3 ya chiꞌchi gwabiiga raꞌ paaldaa raꞌ bwiinn fariseu raꞌ hasta zuu Jesuhs, ya ziga nuu raꞌ ba lligaaba gwaꞌha raꞌ ba ta zahca gusiaꞌgarii Ñiꞌh xchiꞌdxyi raꞌ ba, niꞌchin gunaaba dxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―¿Ta rusaaꞌn lehyi taaꞌha bwiinn cheꞌhla ba pur xiilla si tuhbi llahniꞌhn? \p \v 4 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Ta nagahdxi guꞌlda tu loh Xchihtsi Dxiohs hasta rñiꞌ ziga gulahchixchih Dxiohs laꞌh ndxiꞌhw cun gunnaꞌh? \v 5 Niꞌchin rahbi Ñiꞌh: “Ndxiꞌhw nahpa rreꞌcaa ba loh xpaah ba cun loh xmaah ba tin ziꞌchi rcaꞌha ba laꞌh gunnaꞌh nin raaca cheꞌhla ba, ya garoopa raꞌ ba naa raꞌ ba tuhbi si bwiinn.” \v 6 Pwihsi ya ziꞌchi ayi ru naa raꞌ ba chiohpa bwiinn sino que tuhbi si bwiinn. Pwihsi niꞌchin nin ayi nuu taaꞌha bwiinn cheꞌhla ba laasii Dxiohs bachiꞌdxiu-bachaꞌga laꞌh raꞌ ba. \p \v 7 Chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba stuhbi loh Jesuhs rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa chiꞌh basiaꞌhannee guehtu Moisehs dxihtsi laꞌh nu: “Cun gudiꞌhi ndxiꞌhw tuhbi dxihtsi laꞌh xcunnaꞌh ba, bachiꞌh ziꞌchi ba guruuꞌn lasaaꞌ raꞌ ba”? \p \v 8 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Laasii dxiꞌbi dxiipa stoꞌ tu niꞌchin nin basaaꞌn guehtu Moisehs taaꞌha tu cheꞌhla tu, per galoh ayi guhca ziꞌchi. \v 9 Ya naꞌh rñiꞌn loh tu chyu chiꞌh zi bwiinn nin guilaaꞌha cheꞌhla ñiꞌh sidela ayi xi guelgubwihlli bwiꞌhnn cheꞌhla ba, nee guicaꞌha ba stuhbi gunnaꞌh bwiinn chi rguꞌtii ba duhlda, ziꞌchi za ndxiꞌhw nin guicaꞌha gunnaꞌh nin ba bilaaꞌha cheꞌhla ñiꞌh rguꞌtii za ba duhlda. \p \v 10 Ya chiꞌchi rahbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Sidela laꞌh deeꞌ naa nin caa loh xchiꞌdxyi Dxiohs pur xcwenta tuhbi ndxiꞌhw cun cheꞌhla ba, ayi naa bwen guicaꞌha lasaaꞌ raꞌ ba tin guchinaa raꞌ ba. \p \v 11 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Ayi garaa dxiꞌh tu gacabwaꞌ tu dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ sino que laꞌh dxiꞌh raꞌ nin badiꞌhi Dxiohs lligaaba zaꞌca yihca raꞌ ñiꞌh niꞌchi si raꞌ naa nin rahcabwaꞌ raꞌn. \v 12 Pwihsi nuu raꞌ ziga bwiinn raꞌ nin ayi guchinaa raꞌ, bwiinn chi naa guulaa raꞌ ba, ya nuu raꞌ ba rahca raꞌ ba ziga bwiinn nin ayi rchinaa laasii lasaaꞌ bwiinngahca raꞌ ba ruhnn capohn laꞌh raꞌ ba, ya nuu raꞌ ba ayi rchinaa raꞌ ba laasii xclaaꞌdzi raꞌ ba guunn si raꞌ ba xtsiꞌn Dxiohs; niꞌchin bwiinn nin gaca guunn ziga naa dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ guunn ban. \s1 Bwiꞌhnntaaꞌyi Jesuhs yihca raꞌ biñiꞌn \r (Mr. 10.13‑16; Lc. 18.15‑17) \p \v 13 Ya gwanee raꞌ bwiinn laꞌh raꞌ biñiꞌn tin gudziiꞌba naa Jesuhs yihca raꞌ bi, neezaa tin cwidxyi-guinaaba Ñiꞌh loh Dxiohs pur laꞌh raꞌ bi; ya laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh bwiꞌhnn ñaꞌlaaꞌdzi raꞌ ba loh raꞌ bwiinn raꞌ nin zenee raꞌ biñiꞌn hasta zuu Jesuhs, \v 14 ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Gulgasaaꞌn dxieꞌbiiga raꞌ biñiꞌn raꞌ ca hasta zuꞌhn, ayi gucweꞌza tu laꞌh raꞌ bi, laasii loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs naa xteenn raꞌ bwiinn nadoꞌlaaꞌdzi nin naa ziga laꞌh raꞌ biñiꞌn raꞌ ca. \p \v 15 Ya chin guyaꞌloh badziiꞌba naa Ñiꞌh yihca raꞌ biñiꞌn, lwehgu babii Ñiꞌh riꞌchi. \s1 Tuhbi biꞌnxtuhbi nin nuu ziahan xixteenn ñiꞌh \r (Mr. 10.17‑31; Lc. 18.18‑30) \p \v 16 Ya chiꞌchi badzihn tuhbi biꞌnxtuhbi hasta zuu Jesuhs ya rahbi bi loh Ñiꞌh: \p ―Daada, mwehsu chaꞌyi: ¿Xa niꞌca nahpa guꞌnnahn tin guziaaꞌhahn dxibaaꞌ guibahaneꞌhn Dxiohs par tuꞌpazi chin gachiꞌhn? \p \v 17 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh bi: \p ―¿Xixnaa rñiꞌ luꞌh naꞌh chaꞌyiꞌhn? Ayi nin tuhbi bwiinn nin naa chaꞌyi, sola tuhbi dxiꞌh Dxiohs; ya sidela yiꞌh xclaaꞌdzi luꞌh guibahanee luꞌh Dxiohs llaaꞌndxibaaꞌ, bazoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi Dxiohs nin caa loh xlehyi Moisehs. \p \v 18 Chiꞌchi rahbi bi: \p ―¿Ziga cuun raꞌ dxyiꞌdxyi? \p Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Ayi chiinn luꞌh bwiinn, ayi gaca za luꞌh bwiinn gubwihlli, ayi cwaan luꞌh, ayi chiꞌnlaaꞌdzi luꞌh dxixiꞌhw, \v 19 nee gaca nadziiꞌhi za luꞌh xcuzahn luꞌh, nee gaca nadziiꞌhi za luꞌh bwiinn lasaaꞌ raꞌ luꞌh ziga nadziiꞌhi gahca za luꞌh yiꞌh gaca. \p \v 20 Chiꞌchi rahbi biꞌnxtuhbi chi: \p ―Garaatiiꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ ca cagazoꞌbadxiaagahñin desde biñiꞌnaꞌhn: ¿Cuunn xchiꞌh niꞌca nin cayaꞌdxi? ―rahbi bi. \p \v 21 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Sidela yiꞌh xclaaꞌdzi luꞌh gaca luꞌh bwiinn zaꞌca nin ayi xi xcweenta ñiꞌh dxiaꞌdxi loh Dxiohs, gucaꞌha garaa xixteenn luꞌh nin nahpa luꞌh batooꞌ raꞌn, bachiꞌh chiꞌzi luꞌh mweeyi chi guicaꞌha raꞌ bwiinn prohbi nin ayi xi nahpa, tin ziꞌchi zicaꞌha luꞌh guelnazaꞌca nin nuu llaaꞌndxibaaꞌ, ya chiꞌchi bachiꞌh gudaꞌnaꞌhla naꞌh. \p \v 22 Ya chin bihn biꞌnxtuhbi chi dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ Jesuhs loh bi, guhca nalaasa stoꞌ bi laasii rricu bi, \v 23 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh tu, nagahn duxa chuꞌtii tuhbi bwiinn rricu loh xquelrnabwaꞌ Dxiohs, \v 24 pwihsi rñiꞌn loh tu stuhbi, ayi guinagahn ru tiidxi tuhbi camehyu llaaꞌn tuhbi guihchiguulla que ziga tiidxi tuhbi bwiinn rricu loh guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs. \p \v 25 Ya chin bihn raꞌ xpwiinn Ñiꞌh dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ Ñiꞌh, badxyigaaꞌ duxa raꞌ ba pur dxyiꞌdxyi raꞌ chi, ya chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―¿Pwihsi chyuulla taꞌh chiꞌh loh duhlda? \p \v 26 Chiꞌchi bwaꞌha dziꞌtsi Jesuhs loh raꞌ ba, rahbi Ñiꞌh: \p ―Para bwiinn raꞌ, nagahn raꞌ deeꞌ; per ayi nee dxiꞌh para laꞌh Dxiohs. \p \v 27 Chiꞌchi rahbi Pehdru loh Ñiꞌh: \p ―Daada, laꞌh nu dxugasaaꞌn garaa nin nadxiapa nu tin dxioꞌpanaꞌhla nu Yuꞌbiluꞌh; ¿cuun xchiꞌh nin gachicaꞌha nu? \p \v 28 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Pwihsi guchiinn nin rñiꞌn loh tu xpwiiꞌnn raꞌn nin zeꞌnaꞌhla raꞌ naꞌh, chin gusacuubi Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw garaa raꞌ cohsa chin soobaa ba loh yagaxiiyi llaaꞌndxibaaꞌ, neezaa laꞌh tu ziga naa tu xpwiiꞌnahn soobaa za tu loh gadziꞌh bichiohpa yahgaxiiyi nin zuu llaaꞌndxibaaꞌ tin guunn tu guelguxchisi loh gadziꞌh bichiohpa xjwamihyi Israel, \v 29 ya garaa raꞌ nin rigasaaꞌn yihdzi raꞌ ñiꞌh pur naꞌh, bwihtsi raꞌ ñiꞌh, bizaaꞌn raꞌ ñiꞌh, xtaada raꞌ ñiꞌh cun xmaah raꞌ ñiꞌh, lliiꞌn raꞌ ñiꞌh, loh xuh raꞌ ñiꞌh; zicaꞌha raꞌ ba garaa raꞌ niꞌchi stuhbi gaywaꞌh bwelta mahzi ru, nee neezaa guicaꞌha raꞌ ba guelnabahan nacuubi nin ayi ñichilohtiiꞌ, \v 30 per nnah garaa raꞌ bwiinn raꞌ nin ruhnn raꞌ lligaaba lasahca raꞌ ba nnah, niꞌchi raꞌ nin ayi gaca lasahca chiꞌchi, ya nin ayi lasahca nnah niꞌchi raꞌ gaca lasahca chiꞌchi. \c 20 \s1 Cweenta xteenn paaldaa raꞌ mooza \p \v 1 Rahbi za Jesuhs: ―Guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa ziga tuhbi ballwaaꞌn nin nahpa taayii loh yuh, ya biriaꞌh ba zee chiꞌhyi ba mooza raꞌ rsiiyi gah tin guunn raꞌ mooza raꞌ chi xtsiꞌn ba hasta nahpa ba yahga uhva raꞌ, \v 2 ya chin biaꞌhannee dxyiꞌdxyi ba laꞌh raꞌ mooza chi balaaca chiilli ba laꞌh raꞌ ba, chiꞌchi guxeꞌhla ba laꞌh mooza raꞌ chi loh xtahan ba tin zeeguiꞌhnn raꞌ ba dziꞌn. \v 3 Ya hohra chi biriaꞌh laꞌgaꞌh ba ziga chiꞌh xcagaꞌ rsiiyi, ya loh dxiaaꞌ chi bwaꞌha ba spaaldaa raꞌ mooza rii zi ayi xi dziꞌn nahpa raꞌ ba, \v 4 chiꞌchi rahbi ballwaaꞌn chi loh raꞌ mooza raꞌ chi: “Neezaa laꞌh tu gulcheguiꞌhnn xtsiꞌnaꞌhn ya zidxiillihn laꞌh tu ziga naa bwen guunn tu gahn.” Ya chiꞌchi zee raꞌ chi mooza raꞌ chi loh xtahan ballwaaꞌn chi. \v 5 Ya ziga chiꞌh lahyidxyih biriaꞌh ba stuhbi, \v 6 cun neezaa mahzi ru gudxyih gwah ba, cun neezaa ziga chiꞌh xcagaꞌyu gudxyih gwah ba stuhbi loh dxiaaꞌ chi ya hohra chi bidxeela ba spaaldaa mooza raꞌ nin ayi xi dziꞌn cayuhnn raꞌ, \v 7 chiꞌchi rahbi ba loh raꞌ mooza raꞌ chi: “¿Xixnaa rii tu riiꞌ laꞌh tu gaduhbi dxyih nee ayi xi dziꞌn riiyuhnn tu?” Chiꞌchi rahbi raꞌ mooza raꞌ chi: “Laasii ayi chyu bwiinn runiꞌhi dziꞌn guidiꞌhnn nu.” Chiꞌchi rahbi ballwaaꞌn chi: “Gulcheh neezaa tu loh xuun tin guunn za tu dziꞌn riꞌchi.” \v 8 Ya chin gurih gueꞌla, chiꞌchi rahbi ballwaaꞌn chi loh xmooza ba nin rnabwaꞌ loh raꞌ snuhn raꞌ mooza: “Babwihdxyi garaa raꞌ mooza, tin gudxihlli laꞌh raꞌ ba, ya guzoꞌbaloh gudxihlli laꞌh raꞌ bwiinn nin luulchima guyuuꞌtii loh dziꞌn cun ya ziꞌchi guzaꞌloh luꞌh chiilli luꞌh laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin mwer guyuuꞌtii raꞌ loh dziꞌn.” \v 9 Pwihsi lwehgu gwabiiga raꞌ mooza raꞌ nin guyuuꞌtii loh dziꞌn ziga chiꞌh xcagaꞌyu gudxyih ya garaa raꞌ mooza raꞌ chi guhlla raꞌ ba ziga chiꞌh ruhnn mooza gahn tuhbi dxyih, \v 10 ya chin bigaꞌha hohra nin gahlla raꞌ mooza raꞌ nin bwiꞌhnn dziꞌn gaduhbi dxyih, bwiꞌhnn raꞌ ba lligaaba guyahlli ru ñahlla raꞌ ba; per neezaa cada tuhbigah raꞌ ba guhlla raꞌ ba ziꞌchi gahca xcweenta nin bwiꞌhnn raꞌ ba dziꞌn. \v 11 Ya chin guzoꞌbaloh cayahlla raꞌ ba chiꞌchi guzoꞌbaloh cadxyiꞌchinee raꞌ ba laꞌh ballwaaꞌn chi, \v 12 rahbi raꞌ ba: “Mooza raꞌ nin mwer guhlla raꞌ tuhbi si hohra bwiꞌhnn raꞌ ba dziꞌn nee ziga gahca cayahlla nu nnah gudxihlli luꞌh laꞌh raꞌ ba, nee laꞌh nu mahzi ru batiꞌdxiloh nu loh gubihdxyildaꞌh nee bidiꞌhnn ru za nu dziꞌn que laꞌh raꞌ ba loh gaduhbi dxyih.” \v 13 Ya chiꞌchi rahbi ballwaaꞌn chi loh raꞌ ba: “Mihgu raꞌ, ayi xi mweeyi cagasiaꞌpitiiꞌhihn yihca xchiꞌh tu. ¿Tayi ya biaꞌhan dxiꞌh nuꞌh balaaca gahlla tu tuhbi dxyih? \v 14 Pwihsi laꞌh xmweeyi tu chiꞌh deeꞌ tin guldxiaa, laasii naꞌh xclaaꞌdzihn chiillihn laꞌh raꞌ mooza nin luulchima guyuuꞌtii loh dziꞌn ziga gudxiillihn laꞌh tu, \v 15 laasii naꞌh rnabwaꞌn xmweeꞌyihn, o ¿gu rdxyiꞌchinee tu naꞌh pur nin naan bwiinn zaꞌca?” \v 16 Niꞌchin nnah nin naa raꞌ luulchimatiiꞌ gaca nin naa mwergaloh; ya nin naa raꞌ mwergaloh nnah niꞌchi gaca luulchimatiiꞌ raꞌ. \s1 Nin riohnna guñiꞌ Jesuhs loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh zahchi Ñiꞌh \r (Mr. 10.32‑34; Lc. 18.31‑34) \p \v 17 Ya loh nin zeezah Jesuhs loh neziuh para guihdxyi Jerusalehn, gudihdxyi Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh cweeꞌ zi neziuh tin rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p \v 18 ―Pwihsi ziga rwaꞌha tu nnah, zoo nuꞌh par loh guihdxyi Jerusalehn hasta gutiꞌdxi raꞌ bwiinn naꞌh nin naan Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw tin gacaꞌhn ntriehgu loh raꞌ bwiinn nin rnabwaꞌ raꞌ loh raꞌ bixohza raꞌ cun loh raꞌ mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi raꞌ xlehyi Moisehs, niꞌchi raꞌ guinaaba gachiꞌhn, \v 19 ya gutiꞌdxi raꞌ ba naꞌh loh raꞌ bwiinn ziitu tin gullihdzinee raꞌ ba naꞌh, nee neezaa gucaꞌyahga raꞌ ba naꞌh cun cwarta, cun gucaꞌh za raꞌ ba naꞌh loh cruhzi; per chin dxiohnna dxyih zabaanahn. \s1 Dxyiꞌdxyi nin gunaaba xmaah Jacobo cun Jwahn \r (Mr. 10.35‑45) \p \v 20 Ya chiꞌchi gwabiiga xnaan lliiꞌn Zebedeu tuhsi junta cun garoopa lliiꞌn ba gwabiiga raꞌ ba hasta zuu Jesuhs, ya bazuꞌnllihbi raꞌ ba loh Ñiꞌh tin gunaaba raꞌ ba tuhbi bweniꞌhn loh Ñiꞌh, \v 21 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh xnaan raꞌ bi: \p ―¿Xi niꞌca xclaaꞌdzi luꞌh? \p Chiꞌchi rahbi naaniꞌhn chi: \p ―Gunabwaꞌ loh xquelrnabwaꞌ luꞌh tin soobaa tuhbi lliiꞌnahn xlahdu derehchu luꞌh stuhbi bi xlahdu rrabwehsa luꞌh. \p \v 22 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Laꞌh tu nin ayi gaann tu xiñin rdxiꞌhn tu; ¿ta ruhnn tu lligaaba zuhnn tu gahn gutiꞌdxiloh tu loh guelrzaꞌcazii nin gutiꞌdxiloon? \p Chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―Zidiꞌhnn nu gahn. \p \v 23 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Laꞌh tu zuhnn tu gahn gutiꞌdxiloh tu guelrzaꞌcazii riiꞌ, per ziga rnaaba tu soobaa tu xlahdu derehchuꞌhn o xlahdu rrabwehsaꞌhn, ayi naꞌh dxiꞌh naꞌpahn guelrnabwaꞌ tin guniꞌhiñin laꞌh tu, sino que laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin guliila Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ laꞌh raꞌ ba guicaꞌha raꞌ ban. \p \v 24 Ya chin bihn raꞌ za tsiꞌh xpwiinn Ñiꞌh dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ bidxyiꞌchinee raꞌ ba laꞌh raꞌ garoopa bwihtsi raꞌ ba, \v 25 ya chiꞌchi gudihdxyi Jesuhs laꞌh raꞌ ba tin rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Pwihsi laꞌh tu naann tu, loh raꞌ nin rnabwaꞌ raꞌ rnabwaꞌ raꞌ ba ziga chiꞌh zi naa xigaaba raꞌ ba, ya nin naa ziga bwiinn lasahca raꞌ loh raꞌ ba, ruhnnee raꞌ ba laꞌh raꞌ ba ziga chiꞌh zi nin xclaaꞌdzi raꞌ ba, \v 26 per laꞌh tu ayi ziꞌchi dxiꞌh gaca tu; mas chaꞌyi guunn bwiinn nin xclaaꞌdzi gaca lasahca loh tu, ziga tuhbi mooza zi, \v 27 nee bwiinn nin xclaaꞌdzi gaca mwergaloh loh tu nahpa gaca ba ziga mooza nin gulliaꞌyiꞌhn ru lasahca loh tu, \v 28 laasii laꞌh Lliiꞌn Dxiohs ayi biꞌ Ñiꞌh tin gaca tu mooza loh Ñiꞌh, sino que laꞌh Ñiꞌh biꞌ Ñiꞌh tin gaca Ñiꞌh mooza loh garaatiiꞌ bwiinn nee tin cun tihxi za Ñiꞌh chiilli Ñiꞌh xtuhlda raꞌ ziahan raꞌ bwiinn nin taꞌh loh duhlda. \s1 Jesuhs basiaca loh chiohpa bwiinn nin ayi biin loh ñiꞌh \r (Mr. 10.46‑52; Lc. 35‑43) \p \v 29 Ya loh nin bariaꞌh Jesuhs guihdxyi Jericoh, ziahan bwiinn gwanaꞌhla laꞌh Ñiꞌh, \v 30 ya rwaaꞌ neziuh chi zohba chiohpa bwiinn nin ayi riin loh Ñiꞌh, ya chin bihn raꞌ ba zeediiꞌdxi Jesuhs riꞌchi, chiꞌchi guñiꞌ raꞌ ba jwersirooꞌ rahbi raꞌ ba: \p ―¡Jesuhs Lliiꞌn guehtu Davihd, balahsastoꞌ luꞌh laꞌh nu! \p \v 31 Ya bidxyiꞌchi raꞌ bwiinn rahbi raꞌ ba: \p ―¡Guldxiahcadxyii! \p Per laꞌh raꞌ ba mahzi ru jweersi rooꞌ rbwihdxyidxiah raꞌ ba: \p ―¡Lliiꞌn guehtu Davihd, balasastoꞌ luꞌh laꞌh nu! \p \v 32 Chiꞌchi guzuhdxyiigah Jesuhs, chiꞌchi gunabwaꞌ Ñiꞌh gwacaꞌha raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn chi, ya chin badzihn raꞌ ba hasta zuu Jesuhs, chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Ñiꞌh loh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xiniꞌca xclaaꞌdzi tu guꞌnnahn pur laꞌh tu? \p \v 33 Chiꞌchi rahbi raꞌ bwiinn nin rahca loh raꞌ ñiꞌh chi: \p ―Daada, xclaaꞌdzi nu guidiaꞌha nu. \p \v 34 Chiꞌchi balahsastoꞌ Jesuhs laꞌh raꞌ ba, ya bidxiꞌ Ñiꞌh loh raꞌ ba ya hohra chi gahca ballaala loh raꞌ ba, ya seguihdu zeenaꞌhla raꞌ ba laꞌh Jesuhs. \c 21 \s1 Chin guyuuꞌtii Jesuhs rwaaꞌ guihdxyi Jerusalehn ziga Rehyi \r (Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40; Jn. 12.12‑19) \p \v 1 Ya chin zeegadzihn gahxuꞌhn raꞌ ba guihdxyi Jerusalehn, badzihn raꞌ ba tuhbi guihdxyi biꞌtuꞌhn nin laa Betfageh, cweeꞌ dahan nin laa Olivo, riꞌchi guxeꞌhla Jesuhs laꞌh chiohpa xpwiinn Ñiꞌh \v 2 rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulcheh loh rrandxu nin naa gahxu neziiꞌ, riꞌchi zwaꞌha tu caduꞌh tuhbi buhrra cun lliiꞌn ma. Ya gulgaxachi ma tin dxieꞌnee tu ma, \v 3 ya sidela chyulla guinaabadxyiꞌdxyi loh tu: “¿Xixnaa cagaxachi tu buhrra ca?”, gulgahbi loh ba: “Tuhbi Daada nin mahzi rnabwaꞌ cachiꞌhn laꞌh ma tin tsiiba ba ma”, ya seguihdu gahca zusaaꞌn raꞌ ba dxieꞌnee tu ma. \p \v 4 Dee guhcan tin guzohba dxyiꞌdxyi raꞌ nin bacaꞌh tuhbi guehtu daada nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs cadxyih chin bacaꞌh ba squiiꞌ: \q1 \v 5 Gulgahbi loh raꞌ bwiinn guihdxyi Siohn: “Bwaꞌha, laꞌh xrrehyi luꞌh zeꞌ nez loh tu ziga zi tuhbi bwiinn nadoꞌlaaꞌdzi, dziꞌba ba tuhbi buhrriꞌhn, lliiꞌn tuhbi maan nin ruhnn dziꞌn.” \p \v 6 Ya gwah raꞌ xpwiinn Jesuhs tin bwiꞌhnn raꞌ ba ziga guhdzi Jesuhs loh raꞌ ba, \v 7 ya gwanee raꞌ ba buhrra chi cun lliiꞌniꞌhn ma hasta zuu Jesuhs, chiꞌchi badziiꞌba raꞌ ba xahba raꞌ ba dihtsi ma tin loh lahdxi chi guzohba Ñiꞌh dihtsi ma, \v 8 ya ziahan duxa raꞌ bwiinn rii riꞌchi ya loh neziuh hasta zeediiꞌdxinee buhrriꞌhn chi laꞌh Ñiꞌh gudxyihxi raꞌ ba xahba raꞌ ba, ya snuhn raꞌ ba gudxyihxi lliiꞌdzi yahga raꞌ nez zeediiꞌdxi Ñiꞌh, \v 9 ya bwiinn raꞌ nin zee ñiidxiuu loh Jesuhs cun bwiinn raꞌ nin zeꞌnaꞌhla nez dihtsi Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―¡Bwiꞌhnntaaꞌyi Dxiohs yihca rrehyi lliiꞌn Davihd! ¡Lasahca duxa naa nin zeꞌ pur xcweenta Yuꞌbi Dxiohs! ¡Rachiñiꞌ zaꞌca duxa nuꞌh pur xcweenta Dxiohs nin nuu dxibaaꞌ! \p \v 10 Ya chin guyuuꞌtii Jesuhs guihdxyi Jerusalehn garaa raꞌ bwiinn Jerusalehn chi badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ ba, ya ziahan duxa raꞌ ba rahbi loh lasaaꞌ raꞌ ba: \p ―¿Chyu niꞌca? \p \v 11 Ya snuhn raꞌ bwiinn rahbi raꞌ ba: \p ―Laꞌh ba nin naa Jesuhs, ndxiꞌhw nin ruluuꞌyi xchiꞌdxyi Dxiohs nin zeꞌ nez guihdxyi Nazaret xteenn Galilea. \s1 Jesuhs basiaa laꞌn guidoꞌ rooꞌ \r (Mr. 11.15‑19; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) \p \v 12 Ya chin guyuuꞌtii Jesuhs laꞌn guidoꞌ rooꞌ, babweꞌhedxiaꞌhla Ñiꞌh laꞌh raꞌ garaatiiꞌ raꞌ bwiinn raꞌ nin ruhnn guriꞌxi cun nin riiziꞌ raꞌ xica laꞌn guidoꞌ, cun badiꞌxi za Ñiꞌh xmweella raꞌ bwiinn raꞌ nin ruchaꞌh raꞌ xmweeyi raꞌ bwiinn, cun neezaa babweꞌhe Ñiꞌh laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin riigatooꞌ palohma raꞌ, \v 13 ya chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Loh Xchihtsi Dxiohs rñiꞌ: “Yiidzihn gaca hasta cwidxyi-guinaaba tu naꞌh”, per laꞌh tu cayuhnn tun ziga zi tuhbi cwehva hasta riuuꞌ raꞌ gubaꞌn. \p \v 14 Ya neezaa gwabiiga raꞌ bwiinn raꞌ nin rahca ñaaꞌ raꞌ ñiꞌh cun bwiinn raꞌ nin rahca loh raꞌ ñiꞌh hasta zuu Jesuhs ya basiaca Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba, \v 15 per chin bwaꞌha raꞌ bwiinn nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza raꞌ cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs dziꞌn rooꞌ raꞌ nin cayuhnn Jesuhs, nee neezaa bihn raꞌ ba riibwihdxyidxiah raꞌ biñiꞌn laꞌn guidoꞌ squiiꞌ: “¡Bwiꞌhnntaaꞌyi Dxiohs yihca lliiꞌn guehtu Davihd!”, chiꞌchi mahzi ru bidxyiꞌchi duxa raꞌ ba \v 16 ya rahbi raꞌ ba loh Jesuhs: \p ―¿Gu rihn luꞌh nin riiñiꞌ raꞌ niꞌca raꞌ? \p Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Laꞌn rihn, per ¿ta nagahdxi guꞌlda tu loh Xchihtsi Dxiohs hasta rñiꞌ squiiꞌ: “Cun xchiꞌdxyi raꞌn nin ruꞌlda raꞌ biñiꞌniꞌhn raꞌ cun bweeꞌzuꞌhn raꞌ nin reeꞌ duuda guluuꞌyi Luꞌh balaaca guelrnabwaꞌ nin nahpa Luꞌh.”? \p \v 17 Ya chiꞌchi basiaꞌhangah Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba riꞌchi, chiꞌchi gunaꞌzu nehza Ñiꞌh para guihdxyi Betania; riꞌchi batiꞌdxi gueꞌla Ñiꞌh. \s1 Jesuhs guluuꞌdii laꞌh yahga ñiigu nin ayi gucah ñiigu loh ñiꞌh \r (Mr. 11.12‑14, 20‑26) \p \v 18 Ya tuhbi rsiiyi chin gubiaꞌgarii Jesuhs loh guihdxyi Jerusalehn, bieꞌsuh bichiaꞌhan Ñiꞌh, \v 19 ya cweeꞌ neziuh bwaꞌha Ñiꞌh zohba tuhbi llaaꞌn yahga ñiigu ya gwabiigagah Ñiꞌh cweeꞌhen, per ganaalla batahga caa loh yahga chi, ya chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh yahga chi: \p ―Nin stuhbi ayi ru guibiaꞌgarii guicah ñinahxi loh luꞌh. \p Ya hohra chi gahca gubihdzi yahga ñiigu chi, \v 20 ya chin bwaꞌha raꞌ xpwiinn Ñiꞌh nin guhca riꞌchi badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ ba ya gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xa guhca xinaa gubihdzi yahga ñiigu ca lwehgu gahca? \p \v 21 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh tu sidela laꞌh tu riachiistoꞌ tu xchiꞌdxyi Dxiohs nee ayi guunn chiohpa stoꞌ tu, ayi nin bwiꞌhnn si dxiꞌhn cun yahga ñiigu riiꞌ gaca guunn tu sino que neezaa loh tuhbi dahan gahbi tu: “Biyaꞌdxu riꞌca tin balaꞌha yiꞌh loh ñihsadoꞌ”, zahca gacan, \v 22 ya garaa raꞌ nin guinaaba tu loh Dxiohs chin cwidxyi-guinaaba tu Ñiꞌh, gaduhbi stoꞌ tu gulchechii stoꞌ tu, tin ziꞌchi zicaꞌha tu nin guinaaba tu. \s1 Gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba chyu naa Jesuhs \r (Mr. 11.27‑33; Lc. 20.1‑8) \p \v 23 Ya chin guyaꞌloh guñiꞌ Jesuhs dxyiꞌdxyi riiꞌ, chiꞌchi guyuuꞌtii Ñiꞌh laꞌn guidoꞌ rooꞌ, ya gaduhbi nin nuu Ñiꞌh laꞌn guidoꞌ rooꞌ chi chiꞌchi gwabiiga raꞌ bwiinn nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza cun bwiinn guuhla raꞌ xteenn bwiinn Israel raꞌ hasta zuu Jesuhs, ya gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba: \p ―¿Cun chyu xquelrnabwaꞌ cayuhnn luꞌh niꞌca raꞌ? ¿Chyu baniꞌhi guelrnabwaꞌ ca yiꞌh? \p \v 24-25 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Neezaa naꞌh guinaꞌbadxyiꞌdxyiꞌhn tuhbi dxyiꞌdxyi loh tu: ¿Chyu guxeꞌhla laꞌh Jwahn bieꞌgaroꞌbañihsa ba? ¿Ta Dxiohs guxeꞌhla laꞌh ba o tuhbi bwiinn zi? Sidela laꞌh tu chixteeꞌ tu loon guelgunabadxyiꞌdxyi riiꞌ, neezaa naꞌh zidxixteeꞌhehn loh tu cun chyu xquelrnabwaꞌ ruhnn raꞌn garaa raꞌ dziꞌn raꞌ riiꞌ. \p Ya hohra chi guzoꞌbaloh canaabadxyiꞌdxyi loh lasaaꞌ raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―Sidela laꞌh nuꞌh guidiꞌtsi nuꞌh: “Dxiohs guxeꞌhla laꞌh Jwahn”, chiꞌchi nnaa ba loh nuꞌh: “¿Xixnaa chiꞌh ayi bazoꞌbadxiahga tu xchiꞌdxyi ba?”, \v 26 nee ayi za nuu guidiꞌtsi nuꞌh: “Tuhbi bwiinn zi guxeꞌhla laꞌh Jwahn”, laasii rdxyihbi nuꞌh laꞌh raꞌ bwiinn guihdxyi, laasii garaa raꞌ ba nahpa raꞌ ba laꞌh Jwahn ziga daada nin rñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs. \p \v 27 Niꞌchin rahbi raꞌ ba: \p ―Ayi chyu gaann chyu guxeꞌhla laꞌh Jwahn. \p Pwihsi chiꞌchi rahbi za Ñiꞌh: \p ―Ayi za chixteeꞌhehn loh tu chyu guxeꞌhla naꞌh cayuꞌnnahn dziꞌn raꞌ riiꞌ. \s1 Cweenta xteenn chiohpa lliiꞌn tuhbi bwiinn nin bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs \p \v 28 Ya chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Jesuhs rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xi lligaaba ruhnn tu pur dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ? Tuhbi ndxiꞌhw guyuuꞌ chiohpa lliiꞌngaꞌn ba, ya rahbi ba loh nin naa lliiꞌn galoh ba: “Xiiꞌhihn, gwaguiꞌhnn dziꞌn loh xuun hasta rii raꞌ yahga uhva raꞌ.” \v 29 Chiꞌchi rahbi lliiꞌn ba loh ba: “¡Ayi chaaꞌhahn!”, per ya loh zuu gahca bi bwiꞌhnn bi lligaaba gwah bi. \v 30 Ya chiꞌchi gwagañiꞌ ba loh stuhbi lliiꞌn ba, ya ziꞌchi gahca rahbi ba loh bi, ya rahbi bi loh ba: “Yoo, daada; laꞌn chaaꞌha”, per ayi gwah bi. \v 31 Ya loh garoopa bi, ¿cuun tuhbi bi nin bazoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi xpaah raꞌ bi? \p Chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―Nin mwer guñiꞌ ba loh ñiꞌh. \p Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh tu, laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin ruteesa xmweeyi Roma cun gunnaꞌh dxaaba raꞌ laꞌguñiidxiuu raꞌ guyuuꞌtii loh guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs que laꞌh tu, \v 32 laasii laꞌh Jwahn nin baroꞌbañihsa bieꞌgaluuꞌyi laꞌh tu xa nahpa guibahan tu, per laꞌh tu ayi gwachiistoꞌ tu laꞌh Jwahn; per laꞌh raꞌ bwiinn nin ruteesa mweeyi cun gunnaꞌh dxaaba raꞌ gwachiistoꞌ raꞌ ba xchiꞌdxyi Jwahn. Per laꞌh tu nicala bihn tu dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ ayi bachaꞌh tu xigaaba tu tin ñachiistoꞌ tu. \s1 Cweenta xteenn mooza yaꞌdxi raꞌ nin bwiiꞌyidxyiꞌdxyi Jesuhs \r (Mr. 12.1‑12; Lc. 20.9‑19) \p \v 33 ’Gulgacaꞌdxiahga stuhbi cweenta riiꞌ: Tuhbi ballwaaꞌn xteenn taayii loh yuh bwiꞌhnn biñih ba yahga uhva raꞌ, ya bwiꞌhnn ban leeꞌ neezaa gudaꞌhn ba tuhbi guiiꞌdxyu tin guhcan hasta guxiꞌh ba uhva raꞌ; neezaa bwiꞌhnn ba tuhbi torre loh xuh ba, chiꞌchi badiꞌhi ba loh xuh ba garoolda laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin ruhnn dziꞌn, zee chiꞌh ba zihtu. \v 34 Ya chin bigaꞌha dxyih nin gabweꞌhe raꞌ ba xliꞌhn raꞌ ba, chiꞌchi guxeꞌhla ballwaaꞌn chi paaldaa raꞌ xmooza ba tin zeegalliꞌhi raꞌ ba liꞌhn nin guicaꞌha ba loh raꞌ bwiinn raꞌ nin guuꞌn loh xuh ba garoolda, \v 35 per laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ chi xlawaaꞌha ñudiꞌhi raꞌ ba liꞌhn nin ñicaꞌha ballwaaꞌn chi laꞌlaꞌgaꞌh gunaꞌzu raꞌ ba laꞌh raꞌ xmooza ba gudxiꞌldxyihdxyi raꞌ ba paaldaa raꞌ ba ya spaaldaa raꞌ ba gudxiinn raꞌ ba, ya spaaldaa raꞌ ba basihdzi dxiah raꞌ ba, \v 36 ya chiꞌchi guluꞌnehza ballwaaꞌn chi ziahan ru xmooza ba, per laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin guuꞌn loh xuh ballwaaꞌn chi ziꞌchi gahca bwiꞌhnnee raꞌ ba laꞌh xmooza raꞌ ba chi ziga za bwiꞌhnnee raꞌ ba laꞌh nin naa raꞌ galoh. \v 37 Ya pur luulchima guluꞌnehza ba laꞌh yuꞌpi lliiꞌn ba laasii bwiꞌhnn ba lligaaba nastoꞌ ba: “Zuzoꞌbadxiahga raꞌ ba xchiꞌdxyi lliiꞌnahn.” \v 38 Per chin bwaꞌha raꞌ bwiinn raꞌ nin guuꞌn loh xuh ballwaaꞌn chi garoolda laꞌh lliiꞌn ba, chiꞌchi rahbi loh lasaaꞌ raꞌ ba: “Bwaꞌha, dee chi sihn naa nin guicaꞌha gaduhbi loh yuh riiꞌ; gulchooꞌho gachidxiinn nuꞌh laꞌh bi tin laꞌh nuꞌh gachicaꞌha nuꞌh gaduhbi loh yuh riiꞌ.” \v 39 Pwihsi gunaꞌzu raꞌ ba laꞌh bi, chiꞌchi babweꞌhe raꞌ ba laꞌh bi nez rwaaꞌ yuh chi, ya nez chi gudxiinn raꞌ ba laꞌh bi. \v 40 Yannah chin dxieꞌguiaꞌha ballwaaꞌn xteenn loh yuh chi, ¿xiniꞌca gunnee ba laꞌh raꞌ bwiinn nin guuꞌn loh xuh ba garoolda? \p \v 41 Chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Jesuhs: \p ―Zidxiinn ba laꞌh raꞌ bwiinn yaꞌdxi raꞌ chi, ya gudiꞌhi ba loh yuh chi gaan raꞌ spaaldaa raꞌ bwiinn nin rñaloh gudiꞌhi liꞌhn nin guicaꞌha ba. \p \v 42 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Ta nagahdxi guꞌlda tu loh Xchihtsi Dxiohs hasta rñiꞌ squiiꞌ?: \q1 Dxiah nin ayi biuuꞌstoꞌ raꞌ mwehsu albañihyi, dxiah chi naa dxiah nin rzohba xchihn yuuꞌ nin riaꞌha. \q1 Deeꞌ nin bwiꞌhnn Dxiohs, nin naa tuhbi dziꞌn nin gadxyigaaꞌ loh nuꞌh. \p \v 43 ’Pwihsi niꞌchin nin rñiꞌn loh tu ziapitii guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs loh tu ya zidiiꞌdxin loh raꞌ bwiinn nin dxiuꞌn ntriehgu liꞌhn xteenn guelrnabwaꞌ chi loh Dxiohs, \v 44 ya chyu chiꞌh zi bwiinn nin dxiaaba yihca dxiah chi zahca ba ziahan taaꞌha, ya sidela laꞌh dxiah chi dxiaaba yihca bwiinn zusiuꞌyin laꞌh raꞌ ba. \p \v 45 Ya chin bihn raꞌ bwiinn raꞌ nin rnabwaꞌ loh raꞌ bixohza cun bwiinn fariseu raꞌ dxyiꞌdxyi chi gwasaa raꞌ ban laasii yihca raꞌ ba guñiꞌ Ñiꞌh, \v 46 ya guclaaꞌdzi raꞌ ba ñinaꞌzu raꞌ ba laꞌh Jesuhs hohra chi gahca, per bidxyihbi raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn laasii bwiinn raꞌ ruhnn raꞌ ba lligaaba naa Jesuhs tuhbi bwiinn nin rñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs. \c 22 \s1 Cweenta xteenn tuhbi saaꞌ \p \v 1 Ya guzoꞌbaloh guñiꞌ laꞌgaꞌh Jesuhs stuhbi cweenta rahbi Ñiꞌh: \p \v 2 ―Guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa ziga tuhbi rrehyi nin bwiꞌhnn tuhbi saaꞌ par lliiꞌn ba, \v 3 ya guxeꞌhla ba xmooza ba yihdzi nin biduꞌhun raꞌ chee raꞌ saaꞌ, per ayi gunnah raꞌ ba ñiꞌ raꞌ ba, \v 4 ya chiꞌchi guxeꞌhla laꞌgaꞌh rrehyi chi spaaldaa raꞌ xmooza ba ya rahbi ba loh raꞌ xmooza ba squiiꞌ: “Gulguiñiꞌ loh raꞌ bwiinn nin biduꞌhun: laꞌh guelwahw naa listu la laasii gudxiꞌnnahn xcuuꞌn raꞌn cun xquidxaꞌh raꞌn nin basarooꞌzahn, yannah laꞌh guelwahw naa la, niꞌchin gultaaꞌ saaꞌ.” \v 5 Per laꞌh raꞌ bwiinn nin biduꞌhun chi ayi gwah raꞌ ba; tuhbi bwiinn chi sola loh xuh ba gwah ba dxyih chi, ya stuhbi ba loh guelguriꞌxi ba gwah ba dxyih chi, \v 6 ya snuhn raꞌ ba gunaꞌzu raꞌ ba laꞌh raꞌ xmooza rrehyi, gudxiꞌldxyihdxyi raꞌ ba laꞌh xmooza rrehyi chiꞌchi gudxiinn raꞌ ba laꞌh raꞌ mooza raꞌ chi. \v 7 Ya chiꞌchi bidxyiꞌchi duxa rrehyi chi ya gunabwaꞌ ba laꞌh raꞌ suldahdu ba gwachiin laꞌh raꞌ bwiinn yaꞌdxi chi cun neezaa gunabwaꞌ ba gucaꞌdxih raꞌ ba lahdxyi raꞌ bwiinn yaꞌdxi raꞌ chi. \v 8 Ya chiꞌchi rahbi rrehyi chi loh raꞌ xmooza ba: “Laꞌh garaa naa para saaꞌ, per laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin biduꞌhun raꞌ ayi balluꞌyi raꞌ ba ñah raꞌ ba saaꞌ; \v 9 niꞌchin nnah gulcheh loh neziuh rooꞌ raꞌ ya bwiinn chiꞌh zi nin gadxiꞌloh tu gultaꞌnee raꞌ ba loh saaꞌ riiꞌ.” \v 10 Ya chiꞌchi biriaꞌh raꞌ xmooza ba chi zee raꞌ ba loh neziuh raꞌ ya bwiinn chiꞌh zi raꞌ nin badxiꞌloh raꞌ ba nicala bwiinn nadxaaba raꞌ cun bwiinn zaꞌca raꞌ gwanee raꞌ ba loh saaꞌ, ya ziꞌchi hasta bagadxah raꞌ bwiinn nez bwiꞌhnnchaꞌyi rrehyi chi guelwahw, \v 11 ya chin guyuuꞌtii rrehyi chi gwaguiaꞌha ba loh raꞌ bwiinn nin gwacaꞌha raꞌ xmooza ba nez neziuh raꞌ, chiꞌchi bwaꞌha ba loh tuhbi bwiinn nin dxaꞌga loh raꞌ bwiinn chi ayi nahcu ba lahdxi ziga nin nahcu raꞌ bwiinn saaꞌ raꞌ chi. \v 12 Chiꞌchi rahbi ba loh bwiinn chi: “Mihgu, ¿xaloh guyuuꞌtii luꞌh riiꞌ nee ayi nahcu luꞌh lahdxi nin nahcu raꞌ bwiinn saaꞌ raꞌ nin riiꞌ raꞌ riiꞌ?” Ya cun ayi basiaꞌgarii bwiinn chi dxyiꞌdxyi, \v 13 ya chiꞌchi rahbi rrehyi chi loh raꞌ xmooza ba: “Gulgachiꞌbiduꞌh ñaaꞌ-naa bwiinn ca tin gulgalaꞌha ba loh nacahyi hasta gutiꞌdxiloh ba guelrzaꞌcazii hasta gahw lahyi ba cun nalasa duxa guꞌn ba”, \v 14 laasii ziahan raꞌ ba gacarihdxyi per gulliaꞌyiꞌhn naa raꞌ nin guibwiꞌhi. \s1 Basiaꞌgarii Jesuhs dxyiꞌdxyi pur mweeyi nin rutiaaꞌha bwiinn raꞌ xcweenta impweestu \r (Mr. 12.13‑17; Lc 20.20‑26) \p \v 15 Ya chin guyaꞌloh guñiꞌ Ñiꞌh dxyiꞌdxyi raꞌ chi, chiꞌchi gwabiiga raꞌ bwiinn fariseu raꞌ hasta zuu Jesuhs laasii biaꞌhan dxyiꞌdxyi raꞌ ba chiꞌhyi raꞌ ba xa guñihchi Jesuhs pur dxyiꞌdxyi nin rñiꞌ Ñiꞌh, \v 16 pwihsi chiꞌchi guxeꞌhla raꞌ ba paaldaa raꞌ xpwiinn raꞌ ba nin guunn ziga zi bwiinn zaꞌca tin gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh cun paaldaa raꞌ za xpwiinn Herodes, tin guiñiꞌ raꞌ ba loh Ñiꞌh squiiꞌ: \p ―Mwehsu, naann nu xnehza rñiꞌ luꞌh nee ruluuꞌyi za luꞌh zigapaꞌh naa xnehza xcweenta xchiꞌdxyi Dxiohs, nee ayiza rwaꞌha zaꞌca luꞌh loh tuhbi bwiinn ya stuhbigaꞌh ba gwaꞌha dxaaba luꞌh loh ñiꞌh. \v 17 Yannah gunnah loh nu, ¿ta zachidxihlli nu o ayi chyu chiilli mweeyi xcweenta impweestu loh rrehyi César? \p \v 18 Per Jesuhs laꞌh Ñiꞌh guhcabwaꞌ la xi lligaaba nuu raꞌ ba, niꞌchin rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Bwiinn dxixiꞌhw raꞌ, ¿xixnaa xclaaꞌdzi tu guunn tu prehba naꞌh? \v 19 Gulgaluuꞌyi naꞌh tuhbi xmweeyi tu naꞌh nin rdxihlli tu xcweenta impweestu loh César. \p Chiꞌchi baluuꞌyi raꞌ ba tuhbi mweeyi nin laa denariu laꞌh Ñiꞌh, \v 20 ya gunaabadxyiꞌdxyi Jesuhs loh raꞌ ba rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Chyu yihca deeꞌ caa loh mweeyi riiꞌ, nee cun dxyiꞌdxyi nin caa lohon, nee chyu laa deeꞌ? \p \v 21 Chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Yihca César. \p Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Pwihsi gulgadiꞌhi laꞌh César nin naa xteenn ba, nee gulgadiꞌhi za laꞌh Dxiohs nin naa xteenn Ñiꞌh. \p \v 22 Ya chin bihn raꞌ ba dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ ba, ya chiꞌchi basaaꞌn raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh ziaa raꞌ chiꞌh ba. \s1 Basiaꞌgarii Jesuhs dxyiꞌdxyi xcweenta guelgabahan raꞌ bwiinn guuchi. \r (Mr. 12.18‑27; Lc. 20.27‑40) \p \v 23 Ya laꞌn dxyih chi gahca, badzihn raꞌ nuhn bwiinn saduceu raꞌ loh Jesuhs, ya bwiinn saduceu raꞌ chi ruhnn raꞌ ba lligaaba ayi gabahan raꞌ bwiinn guuchi, \v 24 chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―Mwehsu, basiaꞌhannee Moisehs dxihtsi laꞌh nuꞌh loh chi rñiꞌ: “Sidela laꞌh chyuulla tuhbi ndxiꞌhw gachi ba nee ayi chyu lliiꞌn ba guyuuꞌ, nahpa guicaꞌha bwihtsi ba laꞌh xcunnaꞌh ba nin biaꞌhan viuhda tin chuu lliiꞌn ba xcweenta bwihtsi ba nin guhchi.” \v 25 Pwihsi loh nu guyuuꞌ gahdzi bwihtsi bwiinn ndxiꞌhw raꞌ, nin mwergaloh chi bachinaa ba, ya guhchi ba, ya ayi chyu lliiꞌn ba guyuuꞌ. Pwihsi basiaꞌhan ba xcunnaꞌh ba, ya seguihdu gucaꞌha bwihtsiraroopa ba laꞌh gunnaꞌh chi, \v 26 per ayi chyu lliiꞌn bwihtsiroopa ba chi guyuuꞌ, chiꞌchi gucaꞌhalaꞌgaꞌh bwihtsi riohnna ba laꞌh gahca gunnaꞌh chi, ziꞌchi gahca za ayi chyu lliiꞌn ba guyuuꞌ cun gunnaꞌh chi, ya hasta basaaꞌ gagaadzii bwihtsi raꞌ ba gucaꞌha laꞌh gunnaꞌh chi per ayi chyu lliiꞌn raꞌ ba guyuuꞌtiiꞌ, \v 27 ya pur luulchima guhchi garaa raꞌ ndxiꞌhw raꞌ nin gucaꞌha laꞌh gunnaꞌh chi neezaa gunnaꞌh chi guhchi. \v 28 Yannah, chin gabahan raꞌ ba loh guelguhchi, ¿cuunpaꞌh xchiꞌh loh gagaadzii raꞌ ndxiꞌhw raꞌ chi naa cheꞌhla gunnaꞌh chi, laasii garaa raꞌ ba gucaꞌha raꞌ ba laꞌh gunnaꞌh chi? \p \v 29 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Laꞌh tu rcheꞌh duxa yihca tu laasii ayi nuꞌnbwaꞌ zaꞌca tu loh Xchihtsi Dxiohs nee ayi za nuꞌnbwaꞌ tu xa naa guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs, \v 30 laasii chin gabahan raꞌ bwiinn guuchi nin guhchi, ndxiꞌhw cun gunnaꞌh ayi ru guchinaa raꞌ ba, laasii gaca raꞌ ba ziga zi aanjla raꞌ nin rii dxibaaꞌ nnah, \v 31 ya ziga gabahan raꞌ bwiinn loh guelguhchi, ¿ta nagahdxi guꞌlda tu loh dxihtsi hasta caa nin guñiꞌ Dxiohs rahbi Ñiꞌh: \v 32 “Naꞌh naan Xchiohs Abrahn, Xchiohs Isaac, cun Xchiohs Jacob”? ¡Niꞌchin Dxiohs ayi naa Ñiꞌh Xchiohs raꞌ bwiinn guuchi sino que naa Ñiꞌh Xchiohs raꞌ bwiinn raꞌ nin gaca nabahan raꞌ para tuꞌpazi! \p \v 33 Ya chin bihn raꞌ bwiinn dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ Jesuhs badxyigaaꞌ duxa loh raꞌ ba pur dxyiꞌdxyi raꞌ nin ruluuꞌyi Ñiꞌh. \s1 Xchiꞌdxyi Moisehs nin lasahcaru \r (Mr. 12.28‑34) \p \v 34 Ya chiꞌchi badiaaꞌha raꞌ bwiinn fariseu riꞌchi laasii bihn raꞌ ba basiahcadxyii Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn saduceu raꞌ, \v 35 ya niꞌchin tuhbi mwehsu nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs, para guunn ba prehba laꞌh Jesuhs, gunaabadxyiꞌdxyi ba rahbi ba: \p \v 36 ―Mwehsu, ¿cuun nin naa dxyiꞌdxyi nin gunabwaꞌ Dxiohs nin naa mahzi lasahca loh lehyi? \p \v 37 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ba: \p ―“Gaca nadziiꞌhi luꞌh Xtaada Dxiohs luꞌh cun gaduhbi stoꞌ luꞌh, cun gaduhbi xaalma luꞌh, nee cun gaduhbi xigaaba za luꞌh.” \v 38 Dxyiꞌdxyi riiꞌ nin gunabwaꞌ Dxiohs naa dxyiꞌdxyi nin mahzi lasahca loh garaa nin naa xchiꞌdxyi Dxiohs; \v 39 ya nin raroopan rñiꞌ squiiꞌ: “Gaca nadziiꞌhi luꞌh lasaaꞌ luꞌh ziga nadziiꞌhi za luꞌh yiꞌh gahca.” \v 40 Pwihsi garoopa dxyiꞌdxyi riiꞌ xteenn xlehyi Moisehs naa ziga dulbaaꞌ loh raꞌ snuhn raꞌ dxyiꞌdxyi lehyi, ziga xlehyi guehtu Moisehs o ziga xlehyi raꞌ guehtu daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs cadxyih. \s1 ¿Chyu lliiꞌn laꞌh Crixtu? \r (Mr. 12.35‑37; Lc. 41‑44) \p \v 41 Ya gaduhbi nin rii gahca raꞌ bwiinn fariseu raꞌ riꞌchi, gunaabadxyiꞌdxyi Jesuhs loh raꞌ ba \v 42 rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xi lligaaba ruhnn tu pur Crixtu? ¿Chyu naa lliiꞌn ñiꞌh laꞌh Crixtu? \p Chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―Lliiꞌn guehtu Davihd. \p \v 43 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa chiꞌh bazeꞌta guehtu Davihd, chin basañiꞌ Spíritu Saantu yihca ba? Rahbi ba: “Daada naa Crixtu loh ba”, laasii laꞌhgahca guehtu Davihd rahbi ba: \q1 \v 44 Daada Dxiohs rahbi loh nin naa Daada loon: \q1 “Guzohba xlahdu nanchiin hastayi gadzihn dxyih nin gutsiiꞌgahn garaa bwiinn nin rdxyiꞌchinee yiꞌh hasta zuu ñaaꞌ luꞌh tin gacabwaꞌ raꞌ ba yiꞌh naa luꞌh nin rnabwaꞌ garaatiiꞌ.” \m \v 45 ¿Xaalla gaca chiꞌh Crixtu lliiꞌn guehtu Davihd sidela laꞌh gahca guehtu Davihd guñiꞌ Crixtu naa Daada loh ba? \p \v 46 Ya nin tuhbi raꞌ ba ayi guhca ñusiaꞌgarii nin tuhbi dxyiꞌdxyi loh Jesuhs, ya desde dxyihyi chi nin stuhbi raꞌ ba ayi biaalla ñinaabadxyiꞌdxyi xiilla stuhbi dxyiꞌdxyi loh Jesuhs. \c 23 \s1 Jesuhs baluuꞌyi xapaꞌh naa xmohda raꞌ bwiinn fariseu cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs \r (Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47) \p \v 1 Chiꞌchi guzoꞌbaloh cañiꞌnee Jesuhs laꞌh raꞌ bwiinn cun laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh: \p \v 2 ―Mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs cun bwiinn fariseu raꞌ ruluuꞌyi raꞌ ba ziga naa xlehyi Moisehs. \v 3 Pwihsi rñiꞌn loh tu gulgazoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi zi raꞌ ba per ayi chezahnee tu xmahn ba, laasii laꞌh raꞌ ba rñiꞌ raꞌ ba tuhbi dxyiꞌdxyi mahzi guriinyi nin rareꞌcaa raꞌ ba ruhnn raꞌ ba. \v 4 ¿Xixnaa rusaguꞌa raꞌ ba nin naaꞌha laꞌh raꞌ bwiinn nin ayi chipa raꞌ bwiinn, ya laꞌh raꞌ ba nin tuhbi bacwihnaa raꞌ ba ayi rñiꞌbi raꞌ ban? \v 5 Ruhnn raꞌ ba squiiꞌ tin rdxiꞌhyi raꞌ ba nez gadxyigaaꞌ loh raꞌ bwiinn nin ruhnn raꞌ ba, nee riuuꞌ za stoꞌ raꞌ ba rcah dxyiꞌdxyi raꞌ nin caa loh Xchiꞌdxyi Dxiohs locah raꞌ ba cun nez rwaaꞌ llehcu raꞌ ba loh xahba raꞌ ba, nee neezaa ruhnn gurooꞌ raꞌ ba luhlla xahba raꞌ ba tin guluuꞌyi raꞌ ba bwiinn zaꞌca duxa raꞌ ba loh snuhn raꞌ bwiinn, \v 6 nee rdxiꞌhyi za raꞌ ba nez rzohba raꞌ ba delantatiiꞌ hasta rahca guelwahw zaꞌca nee ziꞌchi gahcaza ruhnn raꞌ ba laꞌn guidoꞌ biꞌtuꞌhn raꞌ hasta radiaaꞌha raꞌ bwiinn Israel puur delantatiiꞌ riasohba raꞌ ba, \v 7 nee xclaaꞌdzi za raꞌ ba garaa raꞌ bwiinn chiꞌh zi nin gadxaꞌga laꞌh raꞌ ba loh neziuh gugahpa Dxiohs laꞌh raꞌ ba cun gaduhbi stoꞌ raꞌ ba nee tin guiñiꞌ za raꞌ bwiinn loh raꞌ ba: “Mwehsu”, niꞌchi xclaaꞌdzi raꞌ ba. \p \v 8 Ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p ―Per laꞌh tu ayi chiꞌhyi tu canehza guiñiꞌ bwiinn raꞌ loh tu: “Mwehsu”, laasii tuhbi dxiꞌh xmwehsu tu naa Crixtu, \v 9 nee ayi za guiñiꞌ tu loh chyuulla: “Paah” loh guidxyiyuh laasii tuhbi dxiꞌh Xtaada tu nuuꞌ; laꞌh Ñiꞌh nuu dxibaaꞌ. \v 10 Nee nin ayi za chiꞌhyi tu canehza guiñiꞌ bwiinn loh tu: “Ballwaaꞌn”, laasii laꞌh dxiꞌh Crixtu naa Ballwaaꞌn. \v 11 Bwiinn nin mahzi dziꞌbaloh loh tu nahpa gaca ba ziga mooza loh raꞌ snuhn raꞌ bwiinn \v 12 laasii bwiinn nin ruhnn lligaaba gaca lasahca ayi gaca lasahca ba, per bwiinn nin gaguuꞌdzi stoꞌ ñiꞌh zahca lasahca ba. \p \v 13 Chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ bwiinn: \p ―¡Prohbi laꞌh tu, mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi cun bwiinn fariseu raꞌ, bwiinn dxixiꞌhw raꞌ! Laꞌh tu ayi nnaa tu guixaala tu rwaaꞌ yuuꞌ hasta naa guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs tin chuꞌtii raꞌ snuhn raꞌ bwiinn, nee neezaa laꞌh tu ayi nnaa tu chuꞌtii tu loh xnehza Dxiohs nin ayi za rusaaꞌn tu chuꞌtii raꞌ bwiinn raꞌ nin xclaaꞌdzi chuꞌtii raꞌ. \p \v 14 ’¡Prohbi za laꞌh tu mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi cun bwiinn fariseu raꞌ, bwiinn dxixiꞌhw duxa raꞌ! ¿Xixnaa rusiaꞌpitii tu yihdzi raꞌ gunnaꞌh viuhda raꞌ ya lwehgu gahca rbwihdxyi-rnaaba tu loh Dxiohs xchihrooꞌ? Per nin cabweeza laꞌh tu zirooꞌ ru guelrzaꞌcazii dxiaaba yihca tu. \p \v 15 ’¡Prohbi za laꞌh tu mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi cun fariseu raꞌ, bwiinn dxixiꞌhw bwiinn nahda raꞌ! Laꞌh tu caꞌnzaa tu loh guihdxyi raꞌ cun rdiiꞌdxi za tu stuhbi lahdu loh ñihsadoꞌ raꞌ tin cañiꞌnee tu bwiinn raꞌ tin gaann raꞌ ba Dxiohs ziga ruluuꞌyi tu, ya chin ruhnn tu gahn riuuꞌtii ba loh xcweenta ziga ruluuꞌyi tu, ruhnn tu ba ziga naa xigaaba tu mas chiohpa rutsiiga tu laꞌh bwiinn chi gabihldxyi hasta caa tu bwaꞌ laꞌh tu. \p \v 16 ’¡Prohbi za laꞌh tu mwehsu raꞌ cun fariseu raꞌ nin naa raꞌ ziga bwiinn dxieꞌpa raꞌ! Rñiꞌ tu rahbi tu: “Bwiinn nin rñiꞌ chihpa: Pur lah guidoꞌ rooꞌ zuꞌnnañin, bwiinn chi ayi nahpa guzaꞌloh ba dxyiꞌdxyi nin guñiꞌ ba, per sidela guiñiꞌ chihpa ba: Pur ohro xteenn guidoꞌ rooꞌ zuꞌnnañin, bwiinn chi sihn nahpa guzaꞌloh xchiꞌdxyi ba nin guñiꞌ ba.” \v 17 ¡Bwiinn nahda raꞌ bwiinn dxieꞌpa raꞌ! ¿Cuun nin lasahca ru? ¿Ta ohro o guidoꞌ nin ruhnntaaꞌyi yihca ohro? \v 18 Nee neezaa rahbi tu: “Sidela chyulla guiñiꞌ chihpa: Pur lah bacuꞌga xteenn guidoꞌ rooꞌ zuꞌnnañin, bwiinn chi ayi xi guilasahca xchiꞌdxyi ba, per sidela laꞌh bwiinn chi rñiꞌ chihpa ba: Pur lah guhn nin dziꞌba loh bacuꞌga chi zuꞌnnañin, bwiinn chi nahpa guzaꞌloh xchiꞌdxyi ba nin guñiꞌ ba.” \v 19 ¡Bwiinn nahda raꞌ bwiinn dxieꞌpa raꞌ! ¿Cuun nin lasahca ru? ¿Ta guhn, o bacuꞌga nin ruhnntaaꞌyi laꞌh guhn? \v 20 Pwihsi bwiinn nin rñiꞌ chihpa pur bacuꞌga nee pur nin dziꞌba yihcan rñiꞌ chihpa raꞌ ba; \v 21 ya bwiinn raꞌ nin rñiꞌ chihpa pur guidoꞌ ayi rñiꞌ chihpa ba pur guidoꞌ si sino que nee pur laꞌh Dxiohs nin nuu riꞌchi; \v 22 nee raꞌ za bwiinn nin rñiꞌchihpa pur llaaꞌndxibaaꞌ, neezaa rñiꞌ chihpa ba pur yahgaxiiyi xteenn Dxiohs cun laꞌh za Ñiꞌh. \p \v 23 ’¡Prohbi za laꞌh tu mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi cun fariseu raꞌ, bwiinn dxixiꞌhw raꞌ! Laꞌh tu rdxihlli tu tuhbigah tantu yihca tuhbi tsiꞌhgah loh Dxiohs xcweenta menta, anihs, cun cumihn; per ayi ruzoꞌbadxiahga tu dxyiꞌdxyi lehyi raꞌ nin mahzi lasahca ziga guelnabahan nayaa nee ziga guelralahsastoꞌ laꞌh bwiinn, nee cun guelriachiistoꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs. Dee raꞌ nahpa guunn tu nee snuhn raꞌ xchiꞌdxyi lehyi chi. \v 24 ¡Laꞌh tu, nin naa raꞌ ziga bwiinn dxieꞌpa raꞌ nin xclaaꞌdzi guluuꞌyi neziuh! Mahzi riuuꞌ tu dxyiꞌdxyi lehyi nin gulliaaꞌha lasahca per dxyiꞌdxyi nin lasahca duxa ayi riuuꞌ tu ayi riaꞌzi tun, naa tu ziga bwiinn nin rbweꞌhe tuhbi balaaza loh xplahtu ñiꞌh nee ¡chiꞌchi rahbii ba tuhbi camehyu! \p \v 25 ’¡Prohbi za laꞌh tu mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi cun fariseu raꞌ, bwiinn nahda bwiinn dxixiꞌhw raꞌ! Pwihsi laꞌh tu rdxiꞌbi tu nez dihtsi xiilla nin guee tu ñihsa laꞌn ñiꞌh cun plahtu, per nez laꞌn lastoꞌ tu gadxah chihpa guelgubaꞌn cun garaaloh lligaaba dxaaba nin ruhnn tu. \v 26 Bwiinn fariseu dxieꞌpa raꞌ, galoh chiꞌbi tu nez laꞌn nin guee tu nin gahw tu tin ziꞌchi dxiaa gaduhbin. \p \v 27 ’¡Prohbi za laꞌh tu mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi cun bwiinn fariseu raꞌ, bwiinn dxixiꞌhw duxa raꞌ! Naa tu ziga zi baꞌ raꞌ nin daꞌbi guiiꞌw dihtsi ñiꞌh ya rluuꞌyi zaꞌcan per laꞌn baꞌ chi ganaalla dzihta bwiinn guuchi nuu laꞌnan cun garaaloh nin ayi galluꞌyi raꞌ. \v 28 Ziꞌchi naa tu laꞌh tu; nez dihtsi tu rluuꞌyi tu bwiinn zaꞌca tu loh raꞌ bwiinn, per laꞌn lastoꞌ tu mahzi gadxah chihpan dxyiꞌdxyi dxixiꞌhw raꞌ nee sola nuu zaꞌbitiiꞌ tu loh zi raꞌ nin naa xigaaba tu. \p \v 29 ’¡Prohbi za laꞌh tu mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi lehyi cun bwiinn fariseu raꞌ, bwiinn dxixiꞌhw raꞌ! Laꞌh tu ruhnnchaꞌyi tu xpaꞌ raꞌ guehtu daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs cadxyih neezaa rzuhchaꞌyi tu xpaꞌ raꞌ bwiinn zaꞌca, \v 30 ya chiꞌchi rñiꞌ tu rahbi tu: “Sidela laꞌh nuꞌh ñuuꞌ raꞌ nuꞌh laꞌn dxyih raꞌ nin guyuuꞌ raꞌ xtaada guldooꞌ raꞌ nuꞌh, ayi chyu ñahcanee laꞌh raꞌ ba tin ñachidxiinn raꞌ nuꞌh laꞌh raꞌ daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs.” \v 31 Ya cun garaa raꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ laꞌh gahca tu rahcabwaꞌ tu naa tu llahga raꞌ guehtu xtatitarooꞌ tu nin gudxiinn laꞌh raꞌ guehtu daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs cadxyih, \v 32 ¡niꞌchin neezaa tu gulgazaꞌloh dziꞌn raꞌ nin bwiꞌhnn raꞌ xtatita raꞌ tu nin gudxiinn laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs! \p \v 33 ’¡Bwiinn raꞌ nin naa raꞌ ziga zi bweꞌlda raꞌ! ¡Lliiꞌn nin naa ziga bweꞌlda ñaꞌlaaꞌdzi raꞌ! ¿Xa guunn tu tin taꞌh tu tin ayi chee tu gabihldxyi? \v 34 Laasii naꞌh ziꞌxeꞌhlaꞌhn xpwiinn raꞌn nin guiñiꞌ xchiꞌdxyiꞌhn cun bwiinn nin gapa raꞌ guelnaann raꞌ, cun mwehsu raꞌ, per laꞌh tu zidxiinn tu paaldaa raꞌ ba cun gucaꞌh raꞌ tu ba loh cruhzi, ya snuhn raꞌ ba childxyihdxyi tu laꞌn guidoꞌ biꞌtuꞌhn raꞌ hasta radiaaꞌha tu, nee guicaꞌnaꞌhla za tu laꞌh raꞌ ba guihdxyi cun guihdxyi raꞌ. \v 35 Niꞌchin yihca tu dxiaaba gallee llarihn bwiinn zaꞌca raꞌ nin billiꞌhi loh guidxyiyuh desde llarihn guehtu Abel hastayi llarihn guehtu Zacarías lliiꞌn Berequías nin gudxiinn raꞌ xtaada guldooꞌ tu laꞌn guidoꞌ hasta naa bacuꞌga. \v 36 Niꞌchin nin guchiin nin rñiꞌn loh tu garaa raꞌ llarihn raꞌ bwiinn raꞌ riiꞌ dxiaaba yihca raꞌ bwiinn nin rii nabahan loh guidxyiyuh nnah. \s1 Biꞌn Jesuhs pur guihdxyi Jerusalehn \r (Lc. 13.34‑35) \p \v 37 Rahbi za Jesuhs: \p ―¡Prohbi za laꞌh tu bwiinn guihdxyi Jerusalehn! Rdxiinn tu laꞌh raꞌ daada raꞌ nin zeꞌgaluuꞌyi xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌh tu cun, rsiꞌdzi dxiah tu yihca daada raꞌ nin rxeꞌhla Dxiohs guluuꞌyi xchiꞌdxyi Ñiꞌh laꞌh tu. ¡Ziahanla guclaaꞌdzihn ñutiaaꞌhahn laꞌh raꞌ xpwiinn luꞌh Jerusalehn, ziga zi rutiaaꞌha dxiidxi cuꞌca lliiꞌn ma laꞌn xihyi ma, per ayi gunnah raꞌ ba! \v 38 Niꞌchin nnah nahpa ziaꞌhan daꞌtsi xquidoꞌ rooꞌ tu, \v 39 nee rñiꞌn loh tu ayi ru guibiaꞌgarii gwaꞌha tu naꞌh sola hastayi gadzihn dxyih nin gahbi tu: “Bwiꞌhnntaaꞌyi Dxiohs yihca bwiinn nin zeꞌ pur lah Ñiꞌh nin caꞌha Ñiꞌh.” \c 24 \s1 Guñiꞌxgah Jesuhs zibwih guidoꞌ rooꞌ guihdxyi Jerusalehn \r (Mr. 13.1‑2; Lc. 21.5‑6) \p \v 1 Ya chin bariaꞌh Jesuhs laꞌn guidoꞌ tin guziaa Ñiꞌh stuhbi nehza, chiꞌchi gwabiiga raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh tin rahbi raꞌ ba ziga xñah guidoꞌ rooꞌ chi, \v 2 ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―¿Ta riiywaꞌha tu xa xñah guidoꞌ ca nnah? Per rñiꞌn loh tu zadzihn dxyih nin cwih garaa raꞌ nin riiywaꞌha tu nnah, nee nin tuhbi dxiah nin dziꞌba yihca lasaaꞌ ca ayi dxiaꞌhancaa. \s1 Sehn raꞌ nin guluuꞌyiloh chin gaca jwisi \r (Mr. 13.3‑23; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24) \p \v 3 Ya chiꞌchi gwanee Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh yihca tuhbi dahan nin laa Olivo, ya loh nin zohba Jesuhs riꞌchi, chiꞌchi rahbi raꞌ xpwiinn Ñiꞌh loh Ñiꞌh mwedxi ralaꞌn: \p ―Xclaaꞌdzi nu nnaa luꞌh loh nu cuuca gaca raꞌ niꞌchi raꞌ; ¿xa naa sehn raꞌ chin gabiaꞌgarii dxiꞌ luꞌh stuhbi chin amwer gaduhbi guidxyiyuh? \p \v 4 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Gulgahca nasiin tin ayi gusaaꞌn tu gusaguiꞌhi raꞌ bwiinn laꞌh tu, \v 5 laasii ziahan raꞌ bwiinn dxiꞌ nee nnaa raꞌ ba loh tu: “Naꞌh naan Crixtu”, nee zusaguiꞌhi raꞌ ba ziahan raꞌ bwiinn, \v 6 nee zihn za tu ca chiꞌh zi nehza gaca guehrru nee nez hasta xclaaꞌdzi chuu raꞌ guehrru, per ayi guidxyihbi tu laasii nahpa galoh gaca raꞌ deeꞌ per nagahdxi gadzihn dxyih nin ñichiloh guidxyiyuh, \v 7 laasii zucaꞌnee tuhbi guihdxyi laꞌh stuhbi guihdxyi neezaa tuhbi guelrnabwaꞌ zucaꞌnee laꞌh stuhbi guelrnabwaꞌ; neezaa chuu gueldxyihdxyi cun gubihn cun gaca za lluh rooꞌ ziahan lahta raꞌ loh guidxyiyuh. \v 8 Garaa raꞌ deeꞌ dxiꞌ galoh per gaca raꞌn nin gueꞌdu guzoꞌbaloh zi guelrzaꞌcazii nin gaca loh guidxyiyuh. \p \v 9 ’Neezaa zidiiꞌdxi tu loh raꞌ bwiinn raꞌ nin guunn guelguxchisi laꞌh tu, nee zidxiinn za raꞌ ba paaldaa tu, ya neezaa garaa raꞌ bwiinn guidxyiyuh zidxyiꞌchinee raꞌ ba laꞌh tu pur nin riachiistoꞌ tu xchiꞌdxyiꞌhn. \v 10 Nee chin gadzihn dxyih raꞌ chi ziahan raꞌ bwiinn zibweꞌhestoꞌ raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs, zidxyiꞌchinee lasaaꞌ raꞌ ba cun gutooꞌ lasaaꞌ za raꞌ ba, \v 11 neezaa ziahan raꞌ bwiinn nin dxiꞌ nnaa raꞌ ba ruluuꞌyi raꞌ ba xchiꞌdxyi Dxiohs ya ziꞌchi zusaguiꞌhi raꞌ ba ziahan raꞌ bwiinn, \v 12 neezaa pur ziahan raꞌ nin saꞌloh, ziahan raꞌ bwiinn ayi ru gaca nadziiꞌhi lasaaꞌ raꞌ ba ziga tuhbi ziga stuhbi raꞌ ba. \v 13 Per bwiinn nin cheezahtiiꞌ chechii dziꞌtsi stoꞌ ñiꞌh xchiꞌdxyi Dxiohs, hasta chin gadzihn dxyih nin gaduhbi guidxyiyuh, bwiinn chi taꞌh loh jwisi, \v 14 ya dxyiꞌdxyi xteenn xquelrnabwaꞌ Dxiohs nahpa chuu raꞌ bwiinn nin guluuꞌyin loh gaduhbi guidxyiyuh tin guidiꞌchin loh garaa raꞌ guihdxyi raꞌ hasta rii raꞌ bwiinn tin dxiuꞌnbwaꞌ raꞌ ban, ya chin ba bidiꞌchi xchiꞌdxyi Dxiohs loh gaduhbi guidxyiyuh, chiꞌchi gaduhbi guidxyiyuh. \p \v 15 ’Pwihsi bacaꞌh guehtu profeta Daniel xcweenta nin rusiaaba laꞌh bwiinn loh duhlda; chin dxihn tu laꞌh deeꞌ cayahca loh yuuꞌ Saantu laꞌn guidoꞌ rooꞌ ―bwiinn nin guꞌlda deeꞌ zahcabwaꞌ ba dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ―, \v 16 pwihsi garaa raꞌ bwiinn raꞌ nin rii guihdxyi Judea nahpa gulluꞌn raꞌ ba chechuu laꞌn raꞌ ba loh dahan, \v 17 ya bwiinn raꞌ nin caa raꞌ yihca yuuꞌ ayi dxiehta raꞌ ba tin cheteꞌhe raꞌ ba xixteenn raꞌ ba laꞌn yuuꞌ, \v 18 ya bwiinn raꞌ nin zuu raꞌ loh dahan ayi guibiaꞌgarii rwaaꞌ yihdzi ba tin chegalliꞌhi ba xahba ba, \v 19 nee ¡prohbi za laꞌh raꞌ gunnaꞌh nin nuꞌa lliiꞌn laꞌn dxyih raꞌ chi o gunnaꞌh raꞌ nin caꞌha badoꞌ! \v 20 Gulguinaaba loh Dxiohs ayi gacan bweꞌhw raꞌ nin rahca guelnahlda, nee nin dxyih za nin ruziꞌlaaꞌdzi tu, \v 21 laasii zutiꞌdxiloh tu ziahan raꞌ yaꞌdxi nin gaca, nin nagahdxi gwaꞌha tu nin guduhbi dxyih dez chin gurihxchih guidxyiyuh, nee nin ayi za gaca run. \v 22 Ya sidela laꞌh Dxiohs ayi guchyuuꞌga Ñiꞌh yihca raꞌ dxyih chi, ayi chyu bwiinn taꞌhtiiꞌ; per zuchyuuꞌga Ñiꞌh yihca raꞌ dxyih chi pur bwiinn raꞌ nin gulii Ñiꞌh gaca xpwiinn Ñiꞌh. \p \v 23 ’Ya sidela chyulla bwiinn guiñiꞌ loh tu laꞌn dxyih raꞌ chi: “Gulguiaꞌha riiꞌ; laꞌh Crixtu zuu”, o guiñiꞌ raꞌ ba loh tu: “Riꞌchi laꞌh Crixtu zuu”, ayi chechiistoꞌ tu ba, \v 24 laasii dxiꞌ ziahan raꞌ bwiinn nin gusaguiꞌhi laꞌh raꞌ bwiinn nee guunn raꞌ ba tiidxi raꞌ ba ziga Crixtu nee guunn za raꞌ ba sehn raꞌ cun dziꞌn rooꞌ raꞌ tin ziꞌchi zusaguiꞌhi raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn, pwehda hasta nee raꞌ bwiinn nin gulii Dxiohs guiclaaꞌdzi raꞌ ba gusaguiꞌhi raꞌ ba, per ayi guunn raꞌ ba gahn. \v 25 Pwihsi niꞌchin laꞌguñiꞌxgaaꞌn dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ loh tu. \v 26 Pwihsi sidela guiñiꞌ raꞌ ba loh tu: “Gulguiaꞌha riꞌchi; laꞌh Ñiꞌh zuu nez loh dahan desiertu”, ayi chee tu riꞌchi, o guiñiꞌ za raꞌ ba loh tu: “Bwaꞌha riiꞌ laꞌh Ñiꞌh zuu laꞌn yuuꞌ riiꞌ”, ayi za chechiistoꞌ tu, \v 27 laasii ziga zi tuhbi duꞌh guziꞌw nin rziaꞌñih nez rtahn gubihdxyi cun nez hasta riaꞌzi gubihdxyi, pwihsi ziꞌchi gaca chin guibiaꞌgarii Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw. \v 28 Hasta naꞌ tihxi bwiinn guuchi riꞌchi gadiaaꞌha raꞌ bwiichi raꞌ. \s1 Chin gabiaꞌgarii Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw \r (Mr. 13.24‑37; Lc. 21.25‑33; 17.26‑30, 34‑36) \p \v 29 Rahbi za Jesuhs: \p ―Pwihsi ziga gaca guelrzaꞌcazii laꞌn dxyih raꞌ chi, neezaa loh gubihdxyi gacahyi ya bweꞌhw ayi ru guziaꞌñih bweꞌhw, ya dxih llaaꞌndxibaaꞌ raꞌ zoꞌbaloh dxiaaba raꞌn loh guidxyiyuh, ya hasta gaduhbi llaaꞌndxibaaꞌ ziñiꞌbi duxan, \v 30 ya chiꞌchiyi gwaꞌha tu sehn nez llaaꞌndxibaaꞌ xteenn Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw, ya garaa raꞌ guihdxyi raꞌ nin rii loh guidxyiyuh, zuꞌn raꞌ ba, ya gwaꞌha raꞌ ba laꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw zeꞌ Ñiꞌh laꞌn xcahyi llaaꞌndxibaaꞌ cun gaduhbi xquelrnabwaꞌ Ñiꞌh cun llaꞌñih rooꞌ Ñiꞌh, \v 31 ya ziguꞌnehza Ñiꞌh xaanjla Ñiꞌh tin jweersi rooꞌ gucwidxaaꞌ raꞌ ba trompehta tin gadiaaꞌha raꞌ bwiinn raꞌ nin bibwiꞌhi loh gadahpa xnehza bwih nez tuhbi lahdu rwaaꞌ guidxyiyuh cun para stuhbi lahdun. \p \v 32 ’Pwihsi gulgasiꞌdxi ziga dxyih raꞌ xteenn yahga ñiigu; chin rbweꞌhe raꞌ yahga ñiigu bwiiꞌn pwihsi ya naann tu laꞌh bweꞌhw nin gaca naldaꞌh bigaꞌha, \v 33 pwihsi ziꞌchi gahca za chin gwaꞌha tu laꞌh garaa raꞌ deeꞌ cayahca, laꞌh gahca tu gacabwaꞌ tu laꞌh dxyih zeꞌgadzihn gahxu gabiaꞌgarii Lliiꞌn Dxiohs; hasta rwaaꞌ leeꞌ zeꞌgadzihn Ñiꞌh. \v 34 Pwihsi niꞌchin guchiin nin rñiꞌn loh tu, garaa raꞌ deeꞌ gaca galoh, zwaꞌha raꞌ bwiinn nin riinabahan laꞌn dxih raꞌ chi yaꞌdxi raꞌ riiꞌ. \v 35 Dxibaaꞌ cun guidxyiyuh ziñihchiloh raꞌn, per xchiꞌdxyiꞌhn ayi ñichilohon, nahpa chaꞌloh xchiꞌdxyiꞌhn, \v 36 per ziga dxyih o hohra nin gacan, ayi nin tuhbi nin gacabwaꞌ xohran nin aanjla raꞌ ayi gaann raꞌ ba xohra gacan, nee ninn Lliiꞌn za Dxiohs ayi gaann Ñiꞌh xohra gacan; sola laꞌh yuꞌpi Dxiohs sihn naann Ñiꞌh xohra gacan. \p \v 37 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Ziga guhca laꞌn dxyih raꞌ nin guyuuꞌ guehtu Noeh, ziꞌchi gahca za gaca chin gabiaꞌgarii Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw stuhbi loh guidxyiyuh. \v 38 Pwihsi laꞌn dxyih raꞌ chi chin nagahdxi guñihchiloh ñihsa laꞌh raꞌ bwiinn chi, gudahw raꞌ ba gwaaꞌ za raꞌ ba, bachinaa za raꞌ ba cun guleꞌhedxiꞌhn za raꞌ ba lliiꞌndxaꞌpa raꞌ ba tin bachinaa raꞌ bi, cun hasta laꞌn dxyihyi raꞌ nin guyuuꞌtii guehtu Noeh laꞌn barcu rooꞌ nin bwiꞌhnnchaꞌyi ba, \v 39 pwihsi cun ayi guhcabwaꞌ raꞌ bwiinn raꞌ chi hastayi chin bwaꞌha raꞌ ba laꞌh raꞌ ba cañihchiloh loh ñihsa, ya ziꞌchi guñihchiloh garaa raꞌ ba loh ñihsa. Pwihsi ziꞌchi za gaca chin dxiꞌ Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw stuhbi. \v 40 Laꞌn dxyih raꞌ chi riiꞌ raꞌ chiohpa ndxiꞌhw raꞌ loh dahan; tuhbi si ba guzee ya stuhbi ba dxiaꞌhancah. \v 41 Ziꞌchi gahca za riiyuhta raꞌ chiohpa gunnaꞌh tuhbi si za ba guzee ya stuhbi ba dxiaꞌhancah. \p \v 42 ’Pwihsi gulcwihnasiin, laasii ayi gaann tu xohra dxiꞌ Daada xteenn tu stuhbi, \v 43 nee neezaa gulgacabwaꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ: sidela laꞌh tuhbi bwiinn gacabwaꞌ ba xohra chuꞌtii tuhbi gubaꞌn yihdzi ba gueꞌla, nahpa soobaa nasiin ba ayi gasi ba tin ayi gusaꞌn ba chuꞌtii gubaꞌn chi cwaan xixteenn ba yihdzi ba. \v 44 Pwihsi niꞌchin neezaa laꞌh tu gulgahca nasiin laasii dxyih nin ayi ruhnn tu lligaaba dxiꞌ Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw pwehda hohra chi dxiꞌ Ñiꞌh. \s1 Xcweenta nin guunn tuhbi mooza zaꞌca cun tuhbi mooza dxaaba \r (Lc. 12.41‑48) \p \v 45 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―¿Cuun nin naa mooza zaꞌca nin mahzi rahcabwaꞌ? Bwiinn chi naa bwiinn nin gusiaꞌhan xballwaaꞌn ñiꞌh loh raꞌ snuhn xmooza ba, tin gudiꞌhi bwiinn chi guelwahw gahw raꞌ ba gaduhbi dxyih raꞌ nin ayi chunee ba laꞌh raꞌ xmooza ba. \v 46 Bwen duxa naa para laꞌh mooza chi sidela chin gabiaꞌgarii xballwaaꞌn ba gwaꞌha ba cayuhnn mooza chi ziga xclaaꞌdzi ba guunn mooza chi, \v 47 pwihsi guchiin nin rñiꞌn loh tu, laꞌh ballwaaꞌn chi zuhnn ba laꞌh mooza chi nin dziꞌbaloh tin gapa ba garaatiiꞌ raꞌ nin nahpa ballwaaꞌn chi. \v 48 Per sidela laꞌh mooza chi guunn ba lligaaba dxaaba ayi guibiaꞌgariigah xballwaaꞌn ba \v 49 ya soꞌbaloh ba gusaꞌcazii ba laꞌh raꞌ snuhn raꞌ xmooza xballwaaꞌn ba, ya soꞌbaloh gahw ba guee ba mascahyi cun snuhn raꞌ lasaaꞌ bwiinngwaaꞌ ba, \v 50 pwihsi dxyih nin ayi nuu ba lligaaba gabiaꞌgarii xballwaaꞌn ba dxyih chi guibiaꞌgarii xballwaaꞌn ba, \v 51 ya chiꞌchi gudiꞌhi xballwaaꞌn ba laꞌh ba tuhbi guelrzaꞌcazii duxa tin guzeenee ba laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ nin naa raꞌ bwiinn dxixiꞌhw hasta guzee raꞌ bwiinn chi ya riꞌchi hasta zuꞌn duxa raꞌ ba hasta guidaꞌw loh lahyi raꞌ ba riꞌchi tantu nin dxiagaduhbiillahnnee stoꞌ raꞌ ba laꞌhgahca raꞌ ba. \c 25 \s1 Cweenta xteenn tsiꞌh dxaꞌpa raꞌ \p \v 1 Guñiꞌ za Jesuhs rahbi Ñiꞌh: ―Pwihsi guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa ziga zi tsiꞌh dxaꞌpa raꞌ nin biꞌa raꞌ xlampara raꞌ ñiꞌh nin riuuꞌ nsehchi ya gwah raꞌ bi tuhbi saaꞌ tin gwaguiaꞌha raꞌ bi laꞌh ndxiꞌhw nin bachinaa. \v 2 Gaꞌyu dxaꞌpa raꞌ chi naa bwiinn nin ayi guinasiin ya za gaꞌyu raꞌ bi naa bwiinn nasiin, \v 3 ya laꞌh raꞌ dxaꞌpa nin ayi guinasiin, loh zenee raꞌ ba xlampara raꞌ ba biaꞌldastoꞌ raꞌ ba ñanee raꞌ ba nsehchi nin ñuuꞌ laꞌn xlampara raꞌ bi \v 4 per laꞌh raꞌ dxaꞌpa raꞌ nin nasiin raꞌ chi gwanee raꞌ bi butehyi nsehchi mahzi de gadxah xlampara raꞌ bi. \v 5 Ya guhcataꞌh nin bachinaa ayi bieꞌgah ba, chiꞌchi gunaꞌzu bacaꞌlda laꞌh garaatiiꞌ raꞌ bi ya cun gutaꞌxgahsi raꞌ bi. \v 6 Ya ziga chiꞌh garoolda gueꞌla bihn raꞌ bi tuhbi rsiaaꞌha nin guñiꞌ: “¡Laꞌh nin bachinaa zieꞌ! ¡Gulguiriaꞌh, gulchegachiꞌloh laꞌh ba!” \v 7 Ya hohra chi gwastii galluꞌn garaa raꞌ dxaꞌpa raꞌ chi tin bwiꞌhnnzaꞌca raꞌ bi xlampara raꞌ bi, \v 8 ya lwehgu laꞌh raꞌ dxaꞌpa raꞌ nin ayi guinasiin, rahbi raꞌ bi loh dxaꞌpa raꞌ nin nasiin raꞌ: “Gultaꞌnee nuhn nsehchi chuu laꞌn xlampara nu, laasii laꞌh xlampara nu dxiuꞌyi.” \v 9 Ya chiꞌchi rahbi dxaꞌpa raꞌ nin nasiin raꞌ chi loh raꞌ bi: “Pwehda ayi chyu guniꞌhiñin laasii lwehgu nin para laꞌh nu ayi gaaldan; mas chaꞌyi gulcheh hasta rdooꞌhon tin gulsiꞌ nin guichiꞌhn tu.” \v 10 Ya gaduhbi nin zee siꞌ raꞌ dxaꞌpa raꞌ nin ayi guinasiin raꞌ chi xnsehchi raꞌ bi, bieꞌ nin bachinaa, ya laꞌh raꞌ dxaꞌpa raꞌ nin nasiin raꞌ chi biuꞌgariinee raꞌ bi laꞌh nin bachinaa chi laꞌn yuuꞌ ya riinee raꞌ bi laꞌh nin bachinaa chi hasta cayahca saaꞌ, ya cun bieꞌw rwaaꞌ yuuꞌ chi, \v 11 ya seguihdu gubiaꞌgarii raꞌ dxaꞌpa raꞌ nin ayi guinasiin raꞌ ya rahbi raꞌ bi: “¡Daada, daada! ¡Guxaala rwaaꞌ yuuꞌ tin gachidxuꞌtii nu!” \v 12 Ya chiꞌchi rahbi daada chi: “Guchiin nin rñiꞌn loh tu ayi nuꞌnbwaꞌn laꞌh tu.” \p \v 13 Ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Gulgahca nasiin laasii ayi gaann tu hohra nin dxyih nin dxiꞌ Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw stuhbi. \s1 Cweenta xteenn mweeyi \p \v 14 Rahbi za Jesuhs: \p ―Guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs naa ziga zi tuhbi bwiinn, chin laꞌh ba guiriaꞌh lahdxyi ba guzee ba zihtu, chiꞌchi gudihdxyi ba laꞌh raꞌ xmooza ba ya basiaꞌhannee ba xixteenn ba laꞌh raꞌ ba. \p \v 15 ’Tuhbi ba basiaꞌhannee ba gaꞌyu mihyi xmweeyi ba, ya laꞌh stuhbi xmooza ba basiaꞌhannee ba schiohpa mihyi xmweeyi ba loh ziga guhca xigaaba ba, ya laꞌh stuhbi ba basiaꞌhannee ba tuhbisi mihyi xmweeyi ba, ya chiꞌchi gunaꞌzu nehza ba zee chiꞌh ba zihtu. \v 16 Pwihsi laꞌh mooza nin gucaꞌha gaꞌyu mihyi chi bwiꞌhnnee ba mweeyi chi guriꞌxi ya bwiꞌhnn ba gahn yihca mweeyi chi za gaꞌyu mihyi yihcan. \v 17 Pwihsi ziꞌchi gahca za bwiꞌhnn mooza nin gucaꞌha chiohpa mihyi, bwiꞌhnn za ba gahn schiohpa mihyi yihca mweeyi chi. \v 18 Per laꞌh bwiinn nin gucaꞌha tuhbisi mihyi mweeyi, nin bwiꞌhnn ba gucaꞌha ba xmweeyi xballwaaꞌn ba guluuꞌchaꞌyi ban laꞌn tuhbi guiiꞌdxiu nin gudaꞌhn ba loh yuh. \p \v 19 ’Ya chin guhca xchih chiꞌchi gubiaꞌgarii ballwaaꞌn chi, chiꞌchi gudihdxyi ba laꞌh raꞌ xmooza ba tin balaaba raꞌ ba xmweeyi ba nin biaꞌhannee raꞌ xmooza ba. \v 20 Ya mwergaloh za mooza nin gucaꞌha gaꞌyu mihyi mweeyi badzihnnee ba za gaꞌyu mihyi mweeyi, chiꞌchi rahbi ba: “Daada, laꞌh gaꞌyu mihyi xmweeyi luꞌh deeꞌ ya za gaꞌyu mihyi bwiꞌhnnan gahn galoo ziga chiꞌh naan.” \v 21 Chiꞌchi rahbi ballwaaꞌn chi loh mooza chi: “Bwengahca bwiꞌhnn luꞌh; yiꞌh naa luꞌh tuhbi mooza zaꞌca, tuhbi mooza nin rzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyiꞌhn laasii yiꞌh bwiꞌhnn luꞌh tuhbi bwen. Guyuuꞌtii gudiiꞌdxi tin gucaꞌbiꞌhn yiꞌh stuhbi dziꞌn roo ru; gudiiꞌdxi tin biahxinee naꞌh.” \v 22 Ya chiꞌchi badzihn stuhbi mooza nin biaꞌhannee chiohpa mihyi xmweeyi ballwaaꞌn chi ya chiꞌchi rahbi mooza chi loh ba: “Daada, baniꞌhi luꞌh chiohpa mihyi mweeyi naꞌh yannah riiꞌ laꞌh schiohpan nin bwiꞌhnnan gahn deeꞌ”, \v 23 chiꞌchi rahbi ballwaaꞌn chi loh mooza chi: “Bwen gahca za ziga bwiꞌhnn luꞌh, naa luꞌh tuhbi mooza zaꞌca tuhbi mooza nin ruzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyiꞌhn pwihsi pur loh gulliaaꞌyiꞌhn nin baniꞌhihn yiꞌh per bwen bwiꞌhnn luꞌh niꞌchin nin guniꞌhihn mahzi ru nin guinabwaꞌ luꞌh, yannah guyuuꞌtii tin biahxinee naꞌh.” \v 24 Per ya chin badzihn mooza nin biaꞌhannee tuhbi mihyi mweeyi si, rahbi ba loh xballwaaꞌn ba: “Daada naꞌh naꞌnnzahn yiꞌh naa luꞌh tuhbi bwiinn nadxipa dxyiꞌdxyi; rataaꞌha luꞌh guiñaꞌh hasta ayi gulahchi luꞌh biñih nee racaꞌha za luꞌh hasta ayi naa xteenn luꞌh, \v 25 pwihsi niꞌchin nin bidxyiibihn ya gwatuꞌchaꞌyiꞌhn xmweeyi luꞌh laꞌn tuhbi guiiꞌdxiu loh yuh, per nnah laꞌh xmweeyi luꞌh deeꞌ”, \v 26 chiꞌchi rahbi ballwaaꞌn chi: “¡Mooza dxaaba! ¡Mooza raaꞌlla! Pwihsi ¿ta nnah luꞌh naꞌh racaꞌhahn hasta ayi naa xteꞌnnahn nee rataaꞌha zahn guiñaꞌh hasta ayi gulaꞌchihn biñih? \v 27 Pwihsi ¿xixnaa chiꞌh ayi gwanee luꞌh xmweeꞌyihn ca baancu tin nnah nin gubiaꞌgariin ñuniꞌhi luꞌh xmweeꞌyihn cun lliiꞌnahn?” \v 28 Ya rahbi ballwaaꞌn chi loh raꞌ bwiinn nin rii raꞌ riꞌchi: “Gulguicaꞌha gulgabweꞌhelluꞌh mweeyi nin gucaꞌha ba tin gulgadiꞌhihn laꞌh mooza nin nahpa tsiꞌhin, \v 29 laasii laꞌh bwiinn nin nahpa mahzi run ziahan run guicaꞌha ba, per laꞌh bwiinn nin ayi xi nahpa hasta nin ruhnn ba lligaaba nahpa ba chapitii loh ba, \v 30 yannah gulgalaꞌha ba hasta nacahyi hasta guꞌn ba, hasta loh lahyi ba guidaꞌw riꞌchi.” \s1 Jwisi xteenn guihdxyi raꞌ \p \v 31 Rahbi za Ñiꞌh: \p ―Ya chin dxiꞌ Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw cun loh llaꞌñih Ñiꞌh nee cun garaa za xaanjla Ñiꞌh tin chiꞌchi soobaa Ñiꞌh loh xagaxiiyi Ñiꞌh hasta naa loh llaꞌñih xteenn Ñiꞌh, \v 32 ya garaa raꞌ bwiinn gallee guihdxyi raꞌ gadiaaꞌha loh Ñiꞌh, ya riꞌchi gabwii Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ziga zi rabwiꞌhi lliꞌhyi loh raꞌ chihba, \v 33 ya lliꞌhyi raꞌ chi cwih xlahdu derehchu Ñiꞌh, ya nin naa ziga chihva raꞌ niꞌchi raꞌ gadiaaꞌha xlahdu rrabwehsa Ñiꞌh, \v 34 ya chiꞌchi guiñiꞌ Rehyi loh raꞌ nin rii xlahdu derehchu Ñiꞌh: “Gultaaꞌbiiga laꞌh tu laasii laꞌh tu naa tu nin bwiꞌhnntaaꞌyi Xtaaꞌdahn, niꞌchin nnah gulguicaꞌha nin naa guelrnabwaꞌ nin guhcachaꞌyi para laꞌh tu galoh chin nagahdxi cwihxchih guidxyiyuh, \v 35 laasii chin bichiaꞌhanahn laꞌh tu baniꞌhi tu nin gudaawuhn; bidxahgazahn ñihsa pwihsi baniꞌhi za tu nin gwaaꞌhahn; gucaꞌnzahn ziga zi tuhbi bwiinn ziitu nee baniꞌhi za tu rwaaꞌ yihdzi tu biaꞌhanahn; \v 36 biaꞌdxi xaabahn pwihsi baniꞌhi za tu lahdxi guꞌtahn; guhcalluꞌhu zahn nee bieꞌguiaꞌha za tu naꞌh; bieꞌwuꞌhn ya bieꞌguiaꞌha tu naꞌh.” \v 37 Ya garaa raꞌ nin bwiꞌhnn raꞌ gahn loh guelrnabwaꞌ xteenn Dxiohs ziñiꞌ raꞌ ba squiiꞌ: “Daada Dxiohs, ¿cuuca lla bidiaꞌha nu yiꞌh zuuchiaꞌhan luꞌh nee baniꞌhi nu guelwahw gudahw luꞌh?, nee ¿cuuca za bidiaꞌha nu yiꞌh rdxahga luꞌh ñihsa nee baniꞌhi za nu ñihsa gwaaꞌ luꞌh?, \v 38 neezaa ¿cuuca za bidiaꞌha nu yiꞌh ziga zi tuhbi bwiinn ziitu nee baniꞌhi za nu hasta guyuuꞌ luꞌh?, o ¿cuuca biaꞌdxyi luꞌh lahdxi nee baniꞌhi za nu lahdxi guhta luꞌh?, \v 39 o ¿cuuca bidiaꞌha za nu yiꞌh rahcalluꞌhu luꞌh?, o ¿cuuca bieꞌw luꞌh nee bioꞌpadiaꞌha nu yiꞌh?” \v 40 Ya squiiꞌ guiñiꞌ Rehyi: “Pwihsi guchiin nin rñiꞌn loh tu, pwihsi loh garaa raꞌ nin bwiꞌhnn raꞌ tu laꞌh tuhbi raꞌ bwihtsi raꞌn riiꞌ nin gulliaaꞌha lasahca pwihsi bwiꞌhnn tun para naꞌh gahca.” \p \v 41 ’Ya chiꞌchi guiñiꞌ Rehyi loh raꞌ bwiinn nin rii xlahdu rrabwehsa Ñiꞌh squiiꞌ: “Gulchesuu laꞌh tu bwiinn nin dziꞌba dii raꞌ; mas chaꞌyi gulcheh loh bwehla xteenn gabihldxyi nin ayi dxiuꞌyitiiꞌ nin guhcachaꞌyi para laꞌh bwiinndxaaba cun garaa raꞌ xaanjla ba, \v 42 laasii chin bichiaꞌhanahn ayi baniꞌhi tu nin ñaawuhn; bidxaagahn ñihsa per ayi baniꞌhi tu ñihsa ñeeꞌhehn; \v 43 gucaꞌnzahn ziga zi tuhbi bwiinn ziitu per ayi za baniꞌhi tu hasta ñiaꞌhanahnꞌ; biaꞌdxyi xaabahn pwihsi ayi za baniꞌhi tu xaabahn; guhcalluꞌhuhn cun guyuuꞌzahn laꞌn lahtsidxiꞌba per ayi za bieꞌguiaꞌha tu naꞌh.” \v 44 Ya chiꞌchi guiñiꞌ raꞌ bwiinn chi squiiꞌ: “Daada, ¿cuca lla bidiaꞌha nu yiꞌh cun guelrchiaꞌhan o rdxahga luꞌh ñihsa o gucaꞌnzaa luꞌh ziga zi tuhbi bwiinn ziitu o chin biaꞌdxyi xahba luꞌh o chin guhcalluꞌhu luꞌh o chin bieꞌw luꞌh nee ayi chyu ñahcanee yiꞌh?” \v 45 Ya chiꞌchi guiñiꞌ Rehyi loh raꞌ ba: “Guchiin nin rñiꞌn loh tu, pur garaa raꞌ nin ayi ñahcanee tu laꞌh tuhbi raꞌ bwiinn rii nin riachiistoꞌ xchiꞌdxyiꞌhn nin gulliaaꞌha ru lasahca, pwihsi niꞌchin nin para naꞌh ayi bwiꞌhnn tun.” \v 46 Pwihsi laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ squiiꞌ guzee raꞌ loh guelrzaꞌcazii par tuꞌpazi ya laꞌh raꞌ bwiinn nin guzoꞌbadxiahga xchiꞌdxyi Dxiohs guzee raꞌ ba loh guelnabahan nacuubi nin ayi ñichilohtiiꞌ nez dxibaaꞌ. \c 26 \s1 Biaꞌhan dxyiꞌdxyi raꞌ ba xa guunn raꞌ ba tin guinaꞌzu raꞌ ba laꞌh Jesuhs \r (Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2; Jn. 11.45‑53) \p \v 1 Ya chin guyaꞌloh guñiꞌ Jesuhs garaa raꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ riiꞌ, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh: \p \v 2 ―Pwihsi laꞌh tu naann tu riaꞌdxi schiohpa dxyih lañih pascu zeꞌgadzihn, ya laꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw zahca Ñiꞌh ntriehgu loh raꞌ bwiinn duhlda tin gucaꞌh raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh loh cruhzi. \p \v 3 Pwihsi laꞌn dxyih raꞌ chi bwiinn raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza, cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs, cun xpwiinn guuhla raꞌ bwiinn Israel; badiaaꞌha raꞌ ba loh laaꞌyitiaaꞌha xteenn yihdzi Caifahs, nee Caifahs chi naa nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza laꞌn dxyih raꞌ chi, \v 4 ya riꞌchi biaꞌhan dxyiꞌdxyi raꞌ ba xa guunn raꞌ ba gusaguiꞌhi raꞌ ba laꞌh Jesuhs tin guinaꞌzu raꞌ ba laꞌÑiꞌh tin chiinn raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 5 ya rahbi raꞌ ba: \p ―Ayi chyu chiinn laꞌh Jesuhs loh dxyih lañih tin ayi gabihxinee raꞌ bwiinn laꞌh nuꞌh. \s1 Tuhbi gunnaꞌh nin gudaꞌbi nsehchi nahxi yihca Jesuhs \r (Mr. 14.3‑9; Jn. 12.1‑8) \p \v 6 Ya loh guihdxyi Betania zuu Jesuhs rwaaꞌ yihdzi Simohn, tuhbi bwiinn nin guhchyi guiiꞌdxiu tihxi ñiꞌh, \v 7 ya riꞌchi badzihn tuhbi gunnaꞌh nin nuꞌa tuhbi butehyiꞌhn nsehchi nahxi nin lasahca mweeyi rooꞌ, ya loh zohba Jesuhs hasta zuu mweella, chiꞌchi gudaꞌbi gunnaꞌh chi nsehchi chi yihca Ñiꞌh, \v 8 ya chin bwaꞌha raꞌ xpwiinn Ñiꞌh niꞌchi, bidxyiꞌchi duxa raꞌ ba ya guzoꞌbaloh rahbi raꞌ ba: \p ―¿Xixnaa calliꞌhi si nsehchi ca? \v 9 Laꞌgah dxiꞌh ñutooꞌ gunnaꞌh ca niꞌca ziahan duxa mweeyi lasahcan tin ñahcanee ba laꞌh raꞌ bwiinn prohbi. \p \v 10 Ya chin bihn Jesuhs ziꞌchi riiñiꞌ raꞌ ba chiꞌchi rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xixnaa rusioꞌba tu yihca gunnaꞌh riiꞌ? \v 11 Pwihsi bwiinn prohbi raꞌ zibahannee tu laꞌh raꞌ ba garaa dxyih, per naꞌh gulliaaꞌyiꞌhn raꞌ dxyih guibahanee tu naꞌh loh guidxyiyuh riiꞌ, \v 12 laasii nin cayuhnn gunnaꞌh riiꞌ cagaꞌbi bi nsehchi tiꞌxihn, naan bwen tin caguihn bi tiꞌxihn pur nin guigaꞌtsin, \v 13 pwihsi guchiin nin rñiꞌn loh tu hasta chiꞌh zi chu saꞌbi xchiꞌdxyi Dxiohs loh gaduhbi guidxyiyuh zizaꞌbi za dxyiꞌdxyi ziga nin bwiꞌhnn gunnaꞌh riiꞌ tin dxiagannastoꞌ tu laꞌh bi. \s1 Judas Iscariote batooꞌ laꞌh Jesuhs \r (Mr. 14.10‑11; Lc. 22.3‑6) \p \v 14 Ya chin guhca squiiꞌ, Judas Iscariote nin naagahca tuhbi xpwiinn Jesuhs, gwagañiꞌ loh raꞌ bixohza nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza, \v 15 rahbi Judas loh raꞌ ba: \p ―¿Balaaca mweeyi guniꞌhi tu naꞌh sidela naꞌh gutiꞌdxiꞌhn Jesuhs loh tu? \p Ya laꞌh raꞌ bwiinn chi badiꞌhi raꞌ ba gahlda bitsiꞌh mweeyi plahta laꞌh Judas, \v 16 ya hohra chi gahca cadxiꞌhyi ba xa guunn ba gutiꞌdxi ba laꞌh Jesuhs loh raꞌ bwiinn chi. \s1 Luulchima nin gudahwxchihnee Jesuhs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh \r (Mr. 14.12‑25; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; I Co. 11.23‑26) \p \v 17 Ya mwer dxyih xteenn lañih nin rahw raꞌ bwiinn Israel pahn nin ayi rahcachaꞌyi cun levaduhra, gwabiiga raꞌ xpwiinn Jesuhs loh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―¿Canehza xclaaꞌdzi luꞌh gachidiꞌhnnchaꞌyi nu guelwahw nin naa xchih pascu? \p \v 18 Ya chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulcheh lahda guihdxyi yihdzi tuhbi bwiinn, gulgahbi loh ba squiiꞌ: “Nnah Daada Mwehsu: Laꞌh xohraꞌhn zeꞌgadzihn gahxu, ya rwaaꞌ yihdzi luꞌh gahwneꞌhn laꞌh raꞌ xpwiiꞌnn raꞌn xchih pascu.” \p \v 19 Ya bazoꞌbadxiahga raꞌ ba ziga guñiꞌ Ñiꞌh guunn raꞌ ba, pwihsi gwaguiꞌhnnchaꞌyi raꞌ ba xchih pascu, \v 20 ya chin gurih gueꞌla badzihnnee Jesuhs laꞌh raꞌ snuhn xpwiinn Ñiꞌh ya gurihnee raꞌ xpwiinn Ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh hasta zuu mweella, \v 21 ya gaduhbi nin riiyahwnee raꞌba laꞌh Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh tu, tuhbi gahca tu naa nin gutooꞌ naꞌh. \p \v 22 Ya chiꞌchi guhca nalasa stoꞌ raꞌ ba, ya chiꞌchi guzoꞌbaloh gunaabadxyiꞌdxyi raꞌ ba loh Ñiꞌh tuhbigah raꞌ ba rahbi raꞌ ba: \p ―Daada, ¿ta naꞌh guꞌnnahn ziꞌchi? \p \v 23 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Bwiinn nin gahw loh xplaaꞌtuhn, bwiinn chi nin gutooꞌ naꞌh. \v 24 Laꞌh Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw guinaꞌzunehza ziga rñiꞌ loh Xchihtsi Dxiohs, per ¡prohbi za laꞌh bwiinn nin gutooꞌ laꞌh Ñiꞌh! Mas chaꞌyi laꞌh bwiinn chi ayi ñaalaa ba loh guidxyiyuh. \p \v 25 Ya chiꞌchi rahbi Judas nin cadxiꞌhyi xa gutooꞌ laꞌh Ñiꞌh: \p ―Mwehsu, ¿ta naꞌhan? \p Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ba: \p ―Yiꞌh. \p \v 26 Ya gaduhbi nin riiyahw raꞌ ba chiꞌchi gucaꞌha Jesuhs tuhbi pahn tin badiꞌhi Ñiꞌh guelzuxchiilli loh Dxiohs, ya chin guyaꞌloh badiꞌhi Ñiꞌh guelzuxchiilli loh Dxiohs xcweenta pahn chi, chiꞌchi gudxiꞌzi Ñiꞌh pahn chi loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulgahw pahn riiꞌ, laasii deeꞌ naa ziga bweꞌltiꞌxihn. \p \v 27 Ya chiꞌchi gucaꞌha Ñiꞌh tuhbi copa vihnnu ya ziꞌchigahca za badiꞌhi Ñiꞌh guelzuxchiilli loh Dxiohs pur copa chi, chiꞌchi gudxiꞌzi Ñiꞌh copa chi loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Garaa tu gulguee nin nuu laꞌn copa riiꞌ, \v 28 laasii deeꞌ naa ziga rihn nin nuuꞌhuhn, tin rihn riiꞌ naa nin gaca dxyiꞌdxyi cuubi nin gusiaꞌhanee Dxiohs laꞌh bwiinn raꞌ; pwihsi rihn nin guilliꞌhihn gaca nin gutaꞌh laꞌh raꞌ bwiinn loh duhlda, \v 29 per rñiꞌn loh tu ayi ru guibiaꞌgarii gueeꞌneen ñihsa uhva laꞌh tu stuhbi hastayi gadzihn dxyih nin gueeꞌheñin laꞌh tu loh guelrnabwaꞌ xteenn Xtaaꞌdahn nin nuu dxibaaꞌ. \s1 Jesuhs guñiꞌ nahpa guiñiꞌ Pehdru ayi nuꞌnbwaꞌtii ba laꞌh Ñiꞌh \r (Mr. 14.26‑31; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38) \p \v 30 Ya chin guyaꞌloh biꞌldanee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh tuhbi himno, chiꞌchiyi zenee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh yihca tuhbi dahan nin laa Olivo, \v 31 ya chiꞌchi rahbi Jesuhs loh raꞌ ba: \p ―Garaatiiꞌ tu zusaaꞌn tu naꞌh nnahgueꞌla, pwihsi ziꞌchi caa loh Xchihtsi Dxiohs: “Zidxiꞌnnahn laꞌh nin rahpa lliꞌhyi ya ziaaꞌhan bizaꞌbi raꞌ lliꞌhyi raꞌ”, \v 32 per naꞌh, chin gabahnaꞌhn loh guelguhchi galooruhn guzaaꞌhahn loh guihdxyi xteenn Galilea que laꞌh tu. \p \v 33 Chiꞌchi rahbi Pehdru loh Jesuhs: \p ―Nicala garaa raꞌ xpwiinn luꞌh gusaaꞌn yiꞌh, per naꞌh ayi gusaꞌnaꞌhn yiꞌh. \p \v 34 Chiꞌchi rahbi Jesuhs: \p ―Guchiin nin rñiꞌn loh luꞌh nnahgueꞌla gahca guiñiꞌ luꞌh, galoh gucaꞌyahnn dxiidxinguhla, guiñiꞌ luꞌh chohnna bwelta ayi nuꞌnbwaꞌtiiꞌ luꞌh naꞌh. \p \v 35 Chiꞌchi rahbi Pehdru loh Jesuhs: \p ―Nicala gachineezahn yiꞌh per ayi gusaꞌnaꞌhn yiꞌh. \p Nee ziꞌchi gahca za guñiꞌ raꞌ garaa snuhn xpwiinn Ñiꞌh. \s1 Gudihdxyi-gunaaba Jesuhs Xtaada Dxiohs Ñiꞌh loh weerta nin laa Getsemanii \r (Mr. 14.32‑42; Lc. 22.39‑46) \p \v 36 Ya chiꞌchi gunaꞌzunehzanee Ñiꞌh laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh tuhbi lahta nin laa Getsemanii, ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh riꞌchi: \p ―Gulsohba riiꞌ gaduhbi nin chaaꞌhahn cwiidxyi-guinaꞌbaꞌhn loh Dxiohs. \p \v 37 Ya nez chi hasta gwanee Ñiꞌh laꞌh Pehdru cun garoopa lliiꞌn Zebedeu, guzoꞌbaloh cayahca guerbiin duxa cun guelnalasa duxa laꞌn lastoꞌ Ñiꞌh, \v 38 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Stoꞌn nuu tuhbi guelnalaasa xteenn guelguhchi; guldxiaꞌhan si riiꞌ nee ayi gasi tu. \p \v 39 Ya gwah Jesuhs stuhbiꞌtuꞌhn ru delanta galoh hasta biaꞌhan raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, riꞌchi guhta gurloh Ñiꞌh loh yuh, tin gudihdxyi-gunaaba Ñiꞌh gacanee Xtaada Dxiohs Ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh gutiꞌdxiloh Ñiꞌh guelrzaꞌcazii, squiiꞌ guñiꞌ Ñiꞌh: \p ―Paah, ¿tayi gaca guchaꞌh xigaaba luꞌh tin guhldaꞌh luꞌh naꞌh loh guelrzaꞌcazii nin gutiꞌdxloon? Per sidela ayi nuuꞌhun ayi za xi ruhnn gutiꞌdxilooñin. \p \v 40 Ya chin bwaa Ñiꞌh hasta biaꞌhan raꞌ xpwiinn Ñiꞌh, bwaꞌha Niꞌh laꞌh raꞌ ba naꞌxgahsi pur guelnalasa nin nuu stoꞌ raꞌ ba, chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh Pehdru: \p ―¿Tayi guhca ñizohbanah tu mas tuhbi hohra? \v 41 Gulchestii tin gulguinaaba loh Dxiohs tin ayi gusaguiꞌhi bwiinndxaaba laꞌh tu; spíritu tu zirooꞌ nadaꞌhnan, per bweꞌltihxi tu casiꞌnaaꞌduxan. \p \v 42 Ya nin raroopa zeegañiꞌnee Ñiꞌh Xtaada Dxiohs Ñiꞌh rahbi Ñiꞌh: \p ―Paah, sidela nahpa gutiꞌdxiloon guelrzaꞌcazii, nicala gaca ziga naa xigaaba luꞌh. \p \v 43 Ya chin bwaa Ñiꞌh hasta biaꞌhan raꞌ xpwiinn Ñiꞌh nin zenee Ñiꞌh nez chi, laꞌh raꞌ ba naꞌxgahsi stuhbi laasii basiꞌnaaꞌha bacaꞌlda laꞌh raꞌ ba, \v 44 ya cun basiaꞌhan Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba tin gwaganaaba Ñiꞌh loh Xtaada Dxiohs Ñiꞌh tin gacanee Ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh, ya nin riohnna pwihsi ziga guñiꞌ Ñiꞌh mwergaloh ziꞌchi gahca guñiꞌ Ñiꞌh, \v 45 ya chiꞌchi gubiaꞌgarii Ñiꞌh hasta biaꞌhan raꞌ xpwiinn Ñiꞌh ya rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Gulgaꞌllgahsi nnah tin gulgaziꞌlaadzi laasii laꞌh hohra bigaꞌha too Lliiꞌn Dxiohs nin naa ndxiꞌhw loh raꞌ bwiinn duhlda. \v 46 Gulchestii tin gulchoꞌho, laasii laꞌh nin gutooꞌ naꞌh zeꞌbiiga gahxu. \s1 Squiiꞌ guhca chin binaꞌzu Jesuhs \r (Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) \p \v 47 Pwihsi cañiꞌ gahca Jesuhs ziꞌchi chin badzihn Judas, tuhbi gahca nin naa xpwiinn Ñiꞌh loh gadziꞌh bichiohpa xpwiinn Ñiꞌh, zeꞌnee ba ziahan duxa raꞌ bwiinn nin nuꞌa spahda cun garrohta. Bwiinn raꞌ riiꞌ zeꞌ raꞌ ba pur xquelrnabwaꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ loh raꞌ bixohza cun xcweenta za raꞌ bwiinn guuhla raꞌ xteenn Israel, \v 48 ya badiꞌhi Judas tuhbi sehn laꞌh raꞌ ba rahbi Judas: \p ―Bwiinn nin guchaꞌgarwaaꞌhahn loh ñiꞌh bwiinn chi naa laꞌh Jesuhs; lwehgu guinaꞌzu tu laꞌh ba. \p \v 49 Ya pwihsi chin gwabiiga Judas hasta zuu Jesuhs chiꞌchi rahbi ba loh Ñiꞌh: \p ―¡Chaan, mwehsu! \p Chiꞌchi bachaꞌgarwaaꞌ ba loh Ñiꞌh, \v 50 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh Judas: \p ―Mihgu, nin xclaaꞌdzi luꞌh guunn luꞌh, bwiꞌhnnan nnah. \p Ya chiꞌchi gwabiiga raꞌ bwiinn nin zeꞌnee Judas tin gunaꞌzu raꞌ ba laꞌh Jesuhs, \v 51 ya chin bwaꞌha tuhbi xpwiinn Jesuhs niꞌchi, guleꞌhe ba spahda ba ya bachyuuꞌga ba tuhbi lahdu dxiahga derehchu tuhbi xmooza bixohza nin rnabwaꞌ loh raꞌ bixohza, \v 52 chiꞌchi rahbi Jesuhs loh xpwiinn Ñiꞌh chi: \p ―Baguuꞌchaꞌyi spahda luꞌh, ¡cun sol niꞌca!, laasii garaa raꞌ bwiinn nin rbwihdxihndxinee spahda, cun spahda za gahchi ba. \v 53 ¿Tayi gaann luꞌh sidela naꞌh guinaꞌbaꞌhn loh Xtaaꞌdahn cuꞌnehza ba nnah gahca mas tsiꞌh bichiohpa mihyi aanjla raꞌ zixeꞌhla ba laꞌh raꞌ ba? \v 54 Per ¿xa gaca soobaa dxyiꞌdxyi nin caa loh Xchihtsi Dxiohs rñiꞌn nahpa gaca garaa raꞌ deeꞌ laꞌh gahca ziga nin cayahca? \p \v 55 Ya chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Jesuhs loh raꞌ bwiinn ziahan chi rahbi Ñiꞌh: \p ―¿Xixnaa zeꞌ tu nuꞌa tu spahda cun garrohta tin guinaꞌzu tu naꞌh ziga zi tuhbi gubaꞌhn? Garaa dxyih nin baluꞌyiꞌhn xchiꞌdxyi Dxiohs laꞌn guidoꞌ ayi gunaꞌzu tu naꞌh, \v 56 per garaa raꞌ deeꞌ nahpa gaca tin soobaa dxyiꞌdxyi ziga guñiꞌxgah raꞌ guehtu daada raꞌ nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs nin caa loh Xchihtsi Dxiohs. \p Ya hohra chi gahca garaa raꞌ xpwiinn Ñiꞌh basaaꞌn laꞌh Ñiꞌh cun ziaa raꞌ ba. \s1 Jesuhs loh xquelguxchisi raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ loh raꞌ bixohza \r (Mr. 14.53‑65; Lc. 22.54‑55, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) \p \v 57 Ya garaa raꞌ bwiinn raꞌ nin gunaꞌzu laꞌh Jesuhs gwanee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh rwaaꞌ yihdzi Caifahs, nin naa bixohza rooꞌ loh raꞌ bixohza; riꞌchi badiaaꞌha raꞌ mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs cun bwiinn guuhla raꞌ xteenn bwiinn Israel raꞌ. \v 58 Nee Pehdru gwanaꞌhla laꞌh raꞌ bwiinn nin zenee laꞌh Ñiꞌh zihtu-zihtu naꞌhla Pehdru hasta badzihn ba rwaaꞌ yihdzi bixohza nin rnabwaꞌ nin laa Caifahs, ya guyuuꞌtii Pehdru rwaaꞌ yihdzi ba zohba Pehdru lahda raꞌ guixaꞌga raꞌ xteenn guidoꞌ nin rii riꞌchi tin cagaldaꞌtsi ba guidiaꞌhan xa chaꞌloh garaa raꞌ nin cayahca raꞌ chi. \p \v 59 Bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ loh raꞌ snuhn raꞌ bixohza cun garaa raꞌ bwiinn raꞌ nin rnabwaꞌ raꞌ cadxiꞌhyi raꞌ ba xi chiꞌh zi tuhbi dxyiꞌdxyi nicala dxyiꞌdxyi dxixiꞌhw nin gucaꞌchiah raꞌ ba laꞌh Jesuhs tin guinaaba raꞌ ba gachi Ñiꞌh, \v 60 per ayi bidxeela raꞌ ba xa ñuhnn raꞌ ba nicala ziahan raꞌ bwiinn guclaaꞌdzi ñusiaaba laꞌh Ñiꞌh loh xica dxyiꞌdxyi dxixiꞌhw raꞌ per ayi bwiꞌhnn raꞌ ba gahn, ya pur luulchima badzihn schiohpa bwiinn \v 61 nin guñiꞌ raꞌ rahbi raꞌ: \p ―Ndxiꞌhw riiꞌ rahbi loh raꞌ bwiinn: “Zahca gutsiiyihn xquidoꞌ Dxiohs ya chohnna si dxyih dxiuꞌnzaꞌcañin.” \v 62 Ya chiꞌchi gwasuꞌnchii bixohza nin rnabwaꞌ loh raꞌ bixohza tin gunaabadxyiꞌdxyi ba loh Jesuhs rahbi ba: \p ―¿Xixnaa ayi guiñiꞌ luꞌh? ¿Xiniꞌca cañiꞌ raꞌ bwiinn raꞌ riiꞌ ziga nuugacaꞌchiah raꞌ ba yiꞌh? \p \v 63 Per laꞌh Jesuhs cun ayi guñiꞌ Ñiꞌh, chiꞌchi rahbi bixohza chi loh Ñiꞌh stuhbi: \p ―Pur lah Dxiohs nin nuu nabahan dziꞌtsi dxibaaꞌ, rnabwaꞌn loh luꞌh guñiꞌ dxyiꞌdxyi nin guchii sidela yiꞌh naa luꞌh Crixtu Lliiꞌn Dxiohs. \p \v 64 Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ba: \p ―Yiꞌh gahca guñiꞌ luꞌhn, nee neezaa naꞌh rñiꞌn loh tu zwaꞌha tu naꞌh soꞌbaꞌhn xlahdu derehchu Xtaada Dxiohsaꞌhn nin nuu dxibaaꞌ, nee cun zwaꞌhaloh za tu naꞌh chin dxieꞌldahn loh xcahyi nez llaaꞌndxibaaꞌ. \p \v 65 Ya chiꞌchi gucaꞌha bixohza nin rnabwaꞌ loh raꞌ bixohza chi xahba ba gudxiꞌllu ban ziga tuhbi sehn nin ayi riachiistoꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, ya rahbi ba: \p ―¡Xchiꞌdxyi ndxiꞌhw rii naa raꞌn dxyiꞌdxyi xihn raꞌ loh Dxiohs! ¿Xi xchiꞌhn ru chiꞌh, bweꞌzi chyu xi nnaa ru loh nuꞌh? Laꞌhgahca tu bihndxiahga tu xchiꞌdxyi bwiinn riiꞌ ziga rñiꞌyah ba laꞌh Dxiohs. \v 66 ¿Xa rwaꞌha tu bwiinn squiiꞌ? \p Chiꞌchi rahbi raꞌ bwiinn raꞌ chi: \p ―Nahpa ba duhlda pur xchiꞌdxyi ba, niꞌchin nahpa gachi ba. \p \v 67 Ya chiꞌchi bachahnxihin raꞌ ba loh Jesuhs cun guyaꞌzi raꞌ ba loh Ñiꞌh, ya snuhn raꞌ ba gudahpa loh Ñiꞌh \v 68 ya rahbi raꞌ ba: \p ―Pwihsi yiꞌh ziga naa luꞌh Crixtu, guhcabwaꞌ chyuñin nin gudahpa loh luꞌh. \s1 Guhdzi Pehdru ayi nuꞌnbwaꞌtiiꞌ ba laꞌh Jesuhs \r (Mr. 14.66‑72; Lc. 22.56‑62; Jn. 18‑15‑18, 25‑27) \p \v 69 Ya gaduhbi nin zohba Pehdru laaꞌyitiaaꞌha xteenn rwaaꞌ yihdzi bixohza nin rnabwaꞌ chi, chiꞌchi badzihn tuhbi gunnaꞌh nin ruhnn dziꞌn riꞌchi ziga mooza, ya gwabiiga bi hasta zohba Pehdru chiꞌchi rahbi bi loh ba: \p ―Neezaa luꞌh gucaꞌnzanee luꞌh Jesuhs nin naa bwiinn guihdxyi Galilea. \p \v 70 Per Pehdru guñiꞌ ba loh garaatiiꞌ raꞌ bwiinn raꞌ nin rii raꞌ riꞌchi rahbi ba: \p ―¡Ayi rahcabwaꞌn xiniꞌca cañiꞌ luꞌh! \p \v 71 Ya lwehgu zee Pehdru nez rwaaꞌ yuuꞌ chi, nez chi bwaꞌha stuhbi bwiinn laꞌh ba ya rahbi bwiinn chi loh raꞌ snuhn raꞌ bwiinn: \p ―Nee ndxiꞌhw ca gucaꞌnzanee Jesuhs nin zeꞌ guihdxyi Nazaret. \p \v 72 Ya chiꞌchi basaguiꞌhi Pehdru stuhbi hasta guñiꞌ chihpa ba rahbi ba: \p ―¡Ayi nuꞌnbwaꞌn bwiinn ca! \p \v 73 Ya snuhn si rahca, bwiinn raꞌ nin rii riꞌchi gwabiiga raꞌ hasta zuu Pehdru ya rahbi raꞌ ba loh Pehdru: \p ―Guchii nee luꞌh naa luꞌh tuhbi xpwiinn Jesuhs, cun sola rluuꞌyi ziga rñiꞌ luꞌh. \p \v 74 Ya chiꞌchi guzoꞌbaloh caguꞌdii ba nee cañiꞌ chihpa ba rahbi ba: \p ―¡Ayi nuꞌnbwaꞌn laꞌh bwiinn ca! \p Pwihsi hohra chi gahca bacaꞌyahnn dxiidxinguhla, \v 75 ya chiꞌchi bagannastoꞌ Pehdru dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ Jesuhs loh ba rahbi Ñiꞌh: “Galoh nin gucaꞌyahnn dxiidxinguhla mas chohnna ziñiꞌ luꞌh ayi nuꞌnbwaꞌtiiꞌ luꞌh naꞌh”, ya hohra chi gahca bariaꞌh Pehdru riꞌchi guzoꞌbaloh cayuꞌn ba nalasa duxa. \c 27 \s1 Jesuhs loh xquelguxchisi Pilahtu \r (Mr. 15.1; Lc. 23.1‑2; Jn. 18.28‑32) \p \v 1 Ya chin barah gueꞌla, garaa raꞌ bwiinn raꞌ nin rnabwaꞌ raꞌ laꞌh raꞌ bixohza raꞌ cun bwiinn guuhla raꞌ xpwiinn Israel raꞌ bwiꞌhnn raꞌ ba dxyiꞌdxyi tin chiinn raꞌ ba laꞌh Jesuhs, \v 2 ya gwanee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, yiꞌbiduꞌh Ñiꞌh nez loh Pilahtu, nin naa gobernador Romanu. \s1 Xcweenta ziga guhchi Judas nin batooꞌ laꞌh Jesuhs \p \v 3 Ya chiꞌchi laꞌh Judas nin batooꞌ laꞌh Jesuhs, chin bwaꞌha ba laꞌh Jesuhs guzee tin gachi Ñiꞌh, chiꞌchi guhca nalasa duxa stoꞌ ba, ya basiaꞌgarii ba gagahlda bitsiꞌh mweeyi plata nin gucaꞌha ba loh raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ raꞌ loh raꞌ bixohza raꞌ cun bwiinn guuhla raꞌ. \v 4 Squiiꞌ rahbi Judas loh raꞌ ba: \p ―Guyuuꞌ duxa xtuꞌldahn laasii batooꞌhohn laꞌh tuhbi bwiinn nin ayi xi duhlda nahpa. \p Ya chiꞌchi rahbi raꞌ ba loh Judas: \p ―¿Xiilla mpoorta chiꞌh nu pur cweenta chi? ¡Cweenta chi naa xcweenta gahca luꞌh! \p \v 5 Ya chiꞌchi balaꞌha Judas mweeyi raꞌ chi laꞌn guidoꞌ, ya bariaꞌh chiꞌh ba laꞌn guidoꞌ chiꞌchi gwagaxiꞌh yahnn ba, \v 6 ya chiꞌchi batiaaꞌha raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ loh raꞌ bixohza mweeyi chi, ya rahbi raꞌ ba: Mweeyi riiꞌ guyuuꞌdxiiman cun rihn; ayi nuu dxiuchaꞌyin hasta riuuꞌchaꞌyi mweeyi guelguhn raꞌ. \p \v 7 Pwihsi loh nin guyaꞌloh bwiꞌhnn raꞌ ba lligaaba pur mweeyi chi chiꞌchi guziꞌ raꞌ ban taayii loh yuh xteenn tuhbi daada nin ruhnnchaꞌyi guihsu tin riꞌchi guigaꞌtsi raꞌ bwiinnziitu raꞌ. \v 8 Pwihsi niꞌchin hasta laꞌn dxyih raꞌ riiꞌ laa yuh chi loh dahan rihn. \v 9 Pwihsi squiiꞌ bariaꞌcaa dxyiꞌdxyi raꞌ nin guñiꞌ guehtu Jeremías tuhbi daada nin guñiꞌ xchiꞌdxyi Dxiohs cadxyih chin rahbi ba: “Gucaꞌha raꞌ ba gahlda bitsiꞌh mweeyi plata, ziga si bazoꞌba raꞌ bwiinn Israel lasahca bwiinn ca, \v 10 ya cun mweeyi chi guziꞌ raꞌ ba yuh loh bwiinn nin ruhnnchaꞌyi guihsu zigapaꞌh nin gunabwaꞌ Dxiohs loon.” \s1 Jesuhs loh Pilahtu \r (Mr. 15.2‑5; Lc. 23.3‑5; Jn. 18.33‑38) \p \v 11 Pwihsi chin badzihnnee raꞌ ba laꞌh Jesuhs loh Pilahtu nin naa gobernador, gunaabadxyiꞌdxyi ba loh Jesuhs rahbi ba: \p ―¿Ta yiꞌh naa luꞌh rrehyi loh raꞌ bwiinn Israel? \p Chiꞌchi rahbi Jesuhs loh ba: \p ―Yiꞌh gahca guñiꞌ luꞌhn. \p \v 12 Ya loh nin riigacaꞌchiah dxixiꞌhw bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ chi cun neezaa bwiinn guuhla raꞌ laꞌh Jesuhs ayi guñiꞌtiiꞌ Ñiꞌh, \v 13 ya chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Pilahtu loh Ñiꞌh rahbi ba: \p ―¿Tayi rihn luꞌh balaaca nin cañiꞌ raꞌ bwiinn pur yiꞌh? \p \v 14 Per cun ayi guñiꞌtiiꞌ Jesuhs nin tuhbi dxyiꞌdxyi, ya pur nin bwiꞌhnn Jesuhs squiiꞌ nin ayi rahcabwaꞌ Pilahtu xa ñuhnn ba. \s1 Gunaaba raꞌ ba gucaꞌh Pilahtu laꞌh Jesuhs loh cruhzi \r (Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38‑19.16) \p \v 15 Ya garaa dxyih nin rahca lañih nahpa Pilahtu costumbre rutaꞌh ba tuhbi raꞌ bwiinn nin ñieꞌw laꞌn lahtsidxiꞌba, bwiinn nin rnaaba raꞌ bwiinn rlaꞌh, \v 16 pwihsi laꞌn dxyih raꞌ chi ñieꞌw tuhbi bwiinn nin laa Barrabahs nin guzaꞌbi xchiꞌdxyi ñiꞌh pur dziꞌn dxaaba, \v 17 ya gunaabadxyiꞌdxyi Pilahtu loh raꞌ bwiinn raꞌ nin rigacaꞌchiah laꞌh Jesuhs rahbi ba loh raꞌ ba: \p ―¿Cuun bwiinn nin xclaaꞌdzi tu guhldaꞌhn: ta laꞌh Barrabahs o laꞌh Jesuhs nin naa Crixtu? \p \v 18 Laasii guhcabwaꞌ za Pilahtu laꞌh raꞌ ba batiꞌdxi raꞌ ba laꞌh Jesuhs loh ba pur nin rwaꞌha raꞌ ba ziahan bwiinn riachiistoꞌ raꞌ ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh, \v 19 ya gaduhbi nin zohba Pilahtu loh yagaxiiyi hasta ruhnn ba guelguxchisi, guxeꞌhla cheꞌhla ba rsohn loh ba rahbi ba squiiꞌ: \p ―Ayi xi gunnee luꞌh laꞌh bwiinn ca ayi xi xtuhlda ba, tin nabaa gueꞌla guñiꞌ xcaꞌldaꞌhn cohsa rooꞌ pur laꞌh ba. \p \v 20 Per laꞌh raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ raꞌ cun bwiinn guuhla raꞌ bachiꞌhyi raꞌ ba laꞌh raꞌ bwiinn raꞌ tin gunaaba raꞌ bwiinn gulaꞌh Barrabahs ya laꞌh Jesuhs gunaaba raꞌ ba gachi Ñiꞌh, \v 21 ya chiꞌchi rahbi Pilahtu stuhbi: \p ―Ziga loh garoopa raꞌ bwiinn raꞌ riiꞌ, ¿cuun nin xclaaꞌdzi tu guhldaꞌhn? \p Chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―¡Laꞌh Barrabahs! \p \v 22 Chiꞌchi gunaabadxyiꞌdxyi Pilahtu loh raꞌ bwiinn chi rahbi ba: \p ―Ya ¿cuun xchiꞌh nin xclaaꞌdzi tu cun guuneꞌhn Jesuhs, nin laa Crixtu? \p Chiꞌchi rahbi garaa raꞌ ba: \p ―¡Bacaꞌh ba loh cruhzi! \p \v 23 Ya chiꞌchi rahbi Pilahtu: \p ―¿Per xi mahla bwiꞌhnn ba? \p Per ya laꞌh raꞌ ba mahzi ru jwersi rooꞌ gudihdxyidxiah raꞌ ba, rahbi raꞌ ba: \p ―¡Bacaꞌh ba loh cruhzi! \p \v 24 Ya chin bwaꞌha Pilahtu ayi nuu xa guunn ba laasii riichihpa raꞌ bwiinn chi gaca nin xclaaꞌdzi raꞌ ba, hasta chaasa ru raꞌ ba cun dxixiꞌhw, chiꞌchi gunabwaꞌ Pilahtu gwacaꞌh tuhbi xpwiinn ba ñihsa tin gudxiꞌbi naa ba nez delanta loh raꞌ bwiinn ziahan chi ya rahbi ba loh raꞌ ba: \p ―Ayi xi duhlda naꞌpahn pur nin gachi bwiinn zaꞌca riiꞌ; xtuhlda tun laꞌh tu. \p \v 25 Chiꞌchi rahbi raꞌ bwiinn ziahan raꞌ chi: \p ―¡Laꞌh nu cun lliiꞌn raꞌ nu yihca nu tsiiba xquelguhchi bwiinn ca! \p \v 26 Ya chiꞌchi bataꞌh Pilahtu laꞌh Barrabahs, lwehgu gunabwaꞌ ba gucaꞌyahga Jesuhs chiꞌchi batiꞌdxi ba laꞌh Ñiꞌh nez loh raꞌ xsuldahdu ba tin gucaꞌh raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh loh cruhzi, \v 27 per galoh Pilahtu gwanee raꞌ ba laꞌh Jesuhs hasta naa palasiu ya riꞌchi badiaaꞌha raꞌ ba garaa raꞌ ba gadiidxi Ñiꞌh. \v 28 Ya chiꞌchi guleꞌhe raꞌ ba xahba Jesuhs chiꞌchi bagahcu raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh tuhbi lahdxi murahdu \v 29 ya yihca Ñiꞌh guluuꞌ raꞌ ba tuhbi curohn guihchi nin bwiꞌhnnchaꞌyi raꞌ ba cun tuhbi taaꞌha ñihta guluuꞌ raꞌ ba naa Ñiꞌh nin naa lahdu derehchu, chiꞌchi bazuꞌnllihbi raꞌ ba loh Ñiꞌh ya guzoꞌbaloh ballihdzinee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―¡Par tuꞌpazi guibahan xrrehyi raꞌ bwiinn Israel! \p \v 30 Neezaa bachahnxihin raꞌ ba loh Ñiꞌh, ya cun ñihta gahca nin nuu naa Ñiꞌh rdxiinn raꞌ ba yihca Ñiꞌh. \v 31 Ya chin guyaꞌloh bwiꞌhnnee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh ziꞌchi, guleꞌhe raꞌ ba lahdxi murahdu nin bagahcu raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, chiꞌchi bagahcu gahca raꞌ ba nin naa xahba Ñiꞌh ya chiꞌchiyi zenee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh tin guicah Ñiꞌh loh cruhzi. \s1 Chin gucah Jesuhs loh cruhzi \r (Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27) \p \v 32 Ya chin zenee raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh tin guicah Ñiꞌh loh cruhzi, loh neziuh badxaꞌga raꞌ ba tuhbi bwiinn guihdxyi Cirene nin laa Simohn, gunaꞌzu raꞌ ba laꞌh ba tin basaguꞌa raꞌ ba laꞌh ba xcruhzi Jesuhs, \v 33 ya chin badzihnnee raꞌ ba laꞌh Jesuhs tuhbi lahta hasta laa yihca bwiinn guuchi. \v 34 Riꞌchi badiꞌhi raꞌ ba vihnnu nin nuuchi ñihsa cwaꞌn naltaa ziah gwaaꞌ Jesuhs, per chin bwiꞌhnn Ñiꞌh prehban ayi gunnah Ñiꞌh ñeeꞌ Ñiꞌhn. \v 35 Ya chin guyaꞌloh bacaꞌh raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh loh cruhzi, chiꞌchi gudzihta raꞌ suldahdu baraja tin basaaꞌ raꞌ ba sweerta tin bigaꞌzi xahba Jesuhs gucaꞌha raꞌ ba. \v 36 Ya chiꞌchi gurih raꞌ ba riꞌchi tin guhpa raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 37 ya yihca xcruhzi Ñiꞌh bacaꞌh raꞌ ba dxyiꞌdxyi nin rñiꞌ xi pur guhchi Ñiꞌh, ya dxyiꞌdxyi chi rñiꞌ squiiꞌ: “Deeꞌ naa Jesuhs, xrrehyi raꞌ bwiinn Israel.” \p \v 38 Neezaa gucah schiohpa bwiinn gubaꞌn loh stuhbigah cruhzi cweꞌ xcruhzi Ñiꞌh, ya xcruhzi Ñiꞌh guzuh galaayi xcruhzi raꞌ ba, \v 39 ya garaa raꞌ bwiinn raꞌ nin rdiiꞌdxi nez chi rñiꞌbi raꞌ ba yihca raꞌ ba, chiꞌchi rñiꞌyah raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh \v 40 rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p ―¿Tayi yiꞌh dxiꞌh nin nnaa luꞌh gucwih luꞌh guidoꞌ ya chohnna si dxyih dxiuꞌn zaꞌca luꞌhn? ¡Biehta loh cruhzi ca sidela guchii luꞌh laa luꞌh Lliiꞌn Dxiohs! \p \v 41 Ya ziꞌchi gahca za ballihdzinee raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ loh raꞌ bixohza laꞌh Ñiꞌh cun mwehsu raꞌ nin ruluuꞌyi xlehyi Moisehs cun bwiinn guuhla raꞌ rahbi raꞌ ba loh Ñiꞌh: \p \v 42 ―Baldaꞌh ba paaldaa raꞌ bwiinn loh ziahan xica gueldxyihdxyi galoh, per nnah ayi nuu guhldaꞌh ba laꞌh gahca ba. Pwihsi sidela laꞌh ba naa ba rrehyi loh raꞌ bwiinn Israel, pwihsi ¡dxiehta ba loh cruhzi tin ziꞌchi chechiistoꞌ nuꞌh laꞌh ba! \v 43 Nnah ba riachiistoꞌ ba Dxiohs, pwihsi ¡guhldaꞌh Dxiohs laꞌh ba sidela nadziiꞌhi Ñiꞌh laꞌh ba, laasii nnah za ba Lliiꞌn Dxiohs laꞌh ba! \p \v 44 Nee hasta bwiinn gubaꞌn raꞌ nin caa loh schiohpa cruhzi cweꞌ xcruhzi Ñiꞌh ziꞌchi za guñiꞌ tohnta raꞌ ba loh Ñiꞌh. \s1 Hohra nin guhchi Jesuhs \r (Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) \p \v 45 Desde laaꞌyidxyih hasta xcachohnna gudxyih bacahyi loh gaduhbitiiꞌ guidxyiyuh. \v 46 Hohr chi gahca guñiꞌ Jesuhs rahbi Ñiꞌh: \p ―¡Ayy Paah! ¿Xixnaa guleꞌhestoꞌ luꞌh naꞌh? \p \v 47 Ya paaldaa raꞌ bwiinn nin rii riꞌchi bihn raꞌ ba nin guñiꞌ Ñiꞌh ya rahbi raꞌ ba: \p ―Pwehda cabwihdxyi niꞌca laꞌh Elías. \p \v 48 Ya hohra chi gahca bacaꞌh tuhbi raꞌ ba carrih zetooba ba tuhbi esponja tin guluꞌ ban loh vihnnu naltaa bacaꞌh ban yihca tuhbi ñihta tin bacaꞌh ban rwaaꞌ Ñiꞌh, \v 49 per rahbi snuhn raꞌ ba: \p ―Basaaꞌn guidiaꞌha nuꞌh ta ziꞌ Elías dxieꞌgaldaꞌh laꞌh ba. \p \v 50 Ya chiꞌchi guñiꞌ Jesuhs jweersi rooꞌ stuhbi chiꞌchi guhchi Ñiꞌh, \v 51 ya hohra chi bigaꞌllu lahdxyi rooꞌ nin zaꞌbi laꞌn guidoꞌ rooꞌ desde guiyaꞌ hasta laꞌn gueeta tin guhcan chiohpa taaꞌha, ya loh guidxyiyuh guhca lluh rooꞌ cun dxiahltah raꞌ gucahraꞌn bwih, \v 52 ya baꞌ raꞌ billaala raꞌn, ya ziahan raꞌ nin naa raꞌ xpwiinn Dxiohs babahn raꞌ ba loh guelguhchi hohra chi, \v 53 ya bariaꞌh raꞌ ba laꞌn baꞌ dxyih nin babahn za Jesuhs loh guelguhchi tin guyuuꞌtii raꞌ ba loh guihdxyi Jerusalehn nee bwaꞌha ziahan raꞌ bwiinn laꞌh raꞌ ba. \v 54 Ya chin bwaꞌha capitahn Romanu cun garaa raꞌ nin zuunee ba cayahpa raꞌ ba laꞌh Jesuhs, cayahca lluh, cun garaa raꞌ nin cayahca hohra chi, bidxyihbi duxa raꞌ ba chiꞌchi rahbi raꞌ ba: \p ―¡Guchii bwiinn ca naa ba Lliiꞌn Dxiohs! \p \v 55 Nee ziahan raꞌ za gunnaꞌh nin bachaꞌga xmweeyi ñiꞌh tin bwiꞌhnn raꞌ ba ayuhda laꞌh Jesuhs, bwiinn raꞌ riiꞌ zeꞌnee raꞌ ba laꞌhÑiꞌh desde guihdxyi Galilea rii raꞌ ba zihtu riiywaꞌha raꞌ ba nin cayahca riꞌchi. \v 56 Loh raꞌ gunnaꞌh raꞌ chi dxaꞌga María Magdalena cun María xmaah Jacobo cun xmaah Joseh cun xmaah lliiꞌn Zebedeu. \s1 Chin bigaꞌtsi Jesuhs \r (Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) \p \v 57 Ya chin gurih gueꞌla, badzihn tuhbi ndxiꞌhw rricu nin laa Joseh bwiinn guihdxyi Arimatea ba, naa za ba tuhbi xpwiinn Jesuhs. \v 58 Joseh riiꞌ gwaguiaꞌha ba loh Pilahtu tin gwaganaaba ba bweꞌltihxi Jesuhs ya lwehgu za gunabwaꞌ Pilahtu gudiꞌhi raꞌ ban laꞌh ba. \v 59 Chiꞌchi batehta Joseh laꞌh Ñiꞌh loh cruhzi, chiꞌchi batuꞌbi ba laꞌh Ñiꞌh tuhbi lahdxi sabna nayaa nin naa lahdxi linu, \v 60 chiꞌchi bacaꞌtsi ba tihxi Jesuhs laꞌn tuhbi baꞌ dxiah cuubi nin naa xteenn ba, baꞌ chi gueꞌdu guyaꞌlohon. Ya chin guyaꞌloh bieꞌw rwaaꞌ baꞌ chi cun tuhbi dxiah rooꞌ, ziaa chiꞌh Joseh, \v 61 per laꞌh María Magdalena cun stuhbi María biaꞌhan raꞌ ba rwaaꞌ baꞌ chi. \s1 Bwiinn raꞌ nin guhpa rwaaꞌ baꞌ hasta bigaꞌtsi Jesuhs \p \v 62 Ya chin gudiiꞌdxi dxyih nin rahcachaꞌyi nin rahw raꞌ bwiinn Israel loh xlañih raꞌ ba, barah gueꞌla chi gwah raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ snuhn raꞌ bixohza cun bwiinn fariseu raꞌ loh Pilahtu, \v 63 tin rahbi raꞌ ba: \p ―Daada, riagannastoꞌ nu guñiꞌ bwiinn dxixiꞌhw chi chin nabahan ba nnaa ba: “Chin dxiohnna dxyih guhchiꞌhn zabahanahn loh guelguhchi”, \v 64 niꞌchin nnah guxeꞌhla paaldaa xsuldahdu luꞌh chegapa rwaaꞌ baꞌ hasta chin gaca chohnna dxyih, tin ayi chee raꞌ xpwiinn ba gueꞌla chegaleꞌhe laꞌh ba, ya chiꞌchiyi gahbi raꞌ ba loh raꞌ bwiinn laꞌh ba babahan loh guelguhchi, tin ayi nnagah luulchima dxyiꞌdxyi dxixiꞌhw chi guunn gariaꞌcaa xiilla tuhbi yaꞌdxi rooꞌ loh nin guhca galoh. \p \v 65 Chiꞌchi rahbi Pilahtu loh raꞌ ba: \p ―Laꞌh tu nahpa tu tuhbi cwaꞌh suldahdu; gulchenee raꞌ ba tin gulgasieꞌw dziꞌtsi rwaaꞌ baꞌ ziga naa dziꞌn zaꞌca nin ruhnn tu. \p \v 66 Pwihsi gwah raꞌ ba tin basieꞌw dziꞌtsi raꞌ ba rwaaꞌ baꞌ chi cun bacaꞌhza raꞌ ba tuhbi sehyu xteenn gobernador loh dxiah nin bieꞌw rwaaꞌ baꞌ chi; ya basiaꞌhan raꞌ ba suldahdu raꞌ riꞌchi. \c 28 \s1 Chin babahn Jesuhs loh guelguhchi \r (Mr. 16.1‑8; Lc. 24.1‑12; Jn. 20.1‑10) \p \v 1 Chin gudiiꞌdxi dxyih nin ruziꞌlaaꞌdzi raꞌ bwiinn Israel, rsiiyidoꞌ mwer dxyih nin rzoꞌbaloh xmahn gwaguiaꞌha María Magdalena cun stuhbi María rwaaꞌ baꞌ hasta bigaꞌtsi Jesuhs, \v 2 per laꞌtuhbi lluh rooꞌ guhcala hohrachi laasii hohra chi biehta tuhbi xaanjla Dxiohs nez llaaꞌndxibaaꞌ, ya badzihn aanjla chi rwaaꞌ baꞌ chi chiꞌchi gudooꞌba aanjla chi dxiah nin ñieꞌw rwaaꞌ baꞌ, chiꞌchi guzohba ba yihcan. \v 3 Xñah ba ziga zi tuhbi duꞌh guziꞌw, ya xahba ba xñah labwehtiiꞌ zigazi guiiꞌga, \v 4 ya chin bwaꞌha raꞌ suldahdu nin riiyahpa rwaaꞌ baꞌ chi loh aanjla chi bidxyihbi duxa raꞌ ba hasta biaꞌhan raꞌ ba ziga zi bwiinn guuchi raꞌ, \v 5 ya chiꞌchi guñiꞌ aanjla chi loh raꞌ gunnaꞌh chi rahbi ba: \p ―Ayi guidxyihbi tu, naꞌh laꞌn guhcabwaꞌ rii gadxiꞌhyi tu laꞌh Jesuhs, nin guhchi loh cruhzi. \v 6 Ayi Ñiꞌh rii laꞌh Ñiꞌh babahn loh guelguhchi ziga gahca guñiꞌ Ñiꞌh. Nicala gultaaꞌguiaꞌha hasta bigaꞌtsi Ñiꞌh ayi la Ñiꞌh. \v 7 Guldxiaa nnahpaꞌh tin gulgahbi loh raꞌ xpwiinn Jesuhs laꞌh Ñiꞌh babahn loh guelguhchi, ya galoh ru Ñiꞌh guzee Ñiꞌh nez guihdxyi raꞌ xteenn Galilea que laꞌhtu; ya riꞌchi zwaꞌha tu loh Ñiꞌh; pwihsi deeꞌ naa dxyiꞌdxyi nin nahpa guiñiꞌn loh tu. \p \v 8 Ya chiꞌchi ziaa raꞌ gunnaꞌh raꞌ chi carrih neezaa tuhbiꞌtuꞌhn bidxyihbi raꞌ ba cun neezaa riahxi duxa raꞌ ba tin gwaguihtsi galluꞌn raꞌ ba loh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh laꞌh Ñiꞌh nabahan, \v 9 ya hohra chi gahca baluuꞌyiloh Jesuhs loh raꞌ gunnaꞌh raꞌ chi, chiꞌchi bagahpaDxiohs Ñiꞌh laꞌh raꞌ ba, ya gwabiiga raꞌ gunnaꞌh chi hasta zuu Jesuhs gudiꞌdzi raꞌ ba ñaaꞌ Ñiꞌh bazuꞌnllihbi raꞌ ba loh Ñiꞌh, \v 10 chiꞌchi rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Ayi guidxyihbi tu; gulcheguihtsi loh raꞌ bwiitsi raꞌn guzee raꞌ ba nez Galilea ya riꞌchi zwaꞌha raꞌ ba loon. \s1 Dxyiꞌdxyi raꞌ nin bwiiꞌyidxyiꞌdxyi raꞌ bwiinn nin gohpa rwaaꞌ baꞌ \p \v 11 Ya gaduhbi ziaa raꞌ gunnaꞌh raꞌ chi, gubiaꞌgarii raꞌ za paaldaa suldahdu raꞌ loh guihdxyi Jerusalehn tin gwaguihtsi raꞌ ba loh raꞌ bixohza raꞌ nin rnabwaꞌ laꞌh raꞌ bixohza garaa raꞌ nin bwaꞌha raꞌ ba guhca rwaaꞌ baꞌ. \v 12 Hohr chi gwah raꞌ bixohza raꞌ chi gwagañiꞌ raꞌ ba loh raꞌ bwiinn guuhla raꞌ xteenn bwiinn Israel raꞌ tin biaꞌhan dxyiꞌdxyi raꞌ ba xa guunn raꞌ ba, ya chiꞌchi badiꞌhi raꞌ ba mweeyi rooꞌ laꞌh raꞌ suldahdu raꞌ chi \v 13 ya rahbi raꞌ ba loh raꞌ suldahdu raꞌ chi: \p ―Squiiꞌ gulgahbi loh raꞌ bwiinn: “Bwiinn raꞌ nin naa raꞌ xpwiinn Jesuhs bieꞌgaleꞌhe bweꞌltihxi Jesuhs gaduhbi nin naꞌxgahsi nu”, \v 14 ya sidela laꞌh dxyiꞌdxyi gariaꞌca loh Pilahtu, laꞌh nu gachiñiꞌ nu loh ba ayi xi lligaaba guunn tu zachizuꞌhnee nu laꞌh tu. \p \v 15 Ya chiꞌchi gucaꞌha raꞌ suldahdu raꞌ chi mweeyi, ya bwiꞌhnn raꞌ ba ziga guhdzi raꞌ bwiinn chi loh raꞌ ba, ya ziga bachiꞌhyi raꞌ ba laꞌh raꞌ suldahdu guiñiꞌ raꞌ ba ziꞌchi za rñiꞌ raꞌ bwiinn Israel raꞌ hasta nnadxyih. \s1 Dxyiꞌdxyi raꞌ nin bacaꞌbi Jesuhs laꞌh raꞌ xpwiinn Ñiꞌh \r (Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23) \p \v 16 Pwihsi gunaꞌzu nehza gadziꞌh bituhbi raꞌ xpwiinn Jesuhs tin gwah raꞌ ba nez guihdxyi Galilea, loh dahan nin guhdzi Jesuhs gadxaꞌga raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 17 ya chin bwaꞌha raꞌ ba loh Jesuhs, bazuꞌnllihbi raꞌ ba loh Ñiꞌh nicala spaaldaa raꞌ ba ayi riachiistoꞌ raꞌ ba laꞌh Ñiꞌh, \v 18 ya chiꞌchi gwabiiga Jesuhs loh raꞌ ba tin rahbi Ñiꞌh loh raꞌ ba: \p ―Naꞌh lanaꞌpaa garaatiiꞌ guelrnabwaꞌ llaaꞌndxibaaꞌ cun loh guidxyiyuh, \v 19 niꞌchin nnah gulchehnee xchiꞌdxyiꞌhn loh garaa raꞌ bwiinn guidxyiyuh tin gulguiꞌhn laꞌh raꞌ ba xpwiinn raꞌn cun gulgaroꞌbañihsa laꞌh raꞌ ba pur lah Daada Dxiohs cun lah Lliiꞌn Ñiꞌh, cun lah Spíritu Santu, \v 20 nee gulgaluuꞌyi laꞌh raꞌ ba guzoꞌbadxiahga raꞌ ba garaa raꞌ dxyiꞌdxyi raꞌ nin gunaꞌbwaꞌn loh tu, nee gulgacabwaꞌ za naꞌh laꞌn zuꞌnee laꞌh tu hasta chin gadzihn dxyih nin gaduhbi guidxyiyuh. \p Pwihsi guyaꞌloh dxyiꞌdxyi raꞌ nin bacaꞌh San Mateu pur Jesucristu. Ziꞌchi gaca pwihsi.