\id MAT \h San Mateo \toc1 DIꞌLL WEN DANꞌ BZOJ SAN MATEO \toc2 San Mateo \toc3 Mt. \mt1 DIꞌLL WEN DANꞌ BZOJ SAN MATEO \c 1 \s1 Xozxtaꞌo Jesucristonꞌ \r (Lc. 3:23‑38) \p \v 1 Ganni nyoj ra beꞌnn kaꞌ gok xozxtaꞌo Jesucristonꞌ, beꞌnnenꞌ gok Xhiꞌnn dialla David, naꞌ Davidenꞌ gokeꞌ xhiꞌnn dialla Abraham. \q1 \v 2 Abraham naꞌ gokeꞌ xa Isaac, naꞌ Isaakenꞌ gokeꞌ xa Jacob, \q1 naꞌ Jacobenꞌ gokeꞌ xa Judá ren yezikre biꞌcheꞌ kaꞌ. \q1 \v 3 Naꞌ Judánꞌ ren Tamar naꞌ, gok akeꞌ xaxhnaꞌ Fares ren Zara. \q1 Naꞌ Fares naꞌ gokeꞌ xa Esrom, naꞌ Esrom naꞌ gokeꞌ xa Aram. \q1 \v 4 Naꞌ Aram naꞌ gokeꞌ xa Aminadab, naꞌ Aminadab naꞌ gokeꞌ xa Naasón, \q1 naꞌ Naasón naꞌ gokeꞌ xa Salmón. \q1 \v 5 Salmón naꞌ, ren Rahab gok akeꞌ xaxhnaꞌ Booz. \q1 Naꞌ Booz naꞌ, ren Rut gok akeꞌ xaxhnaꞌ Obed. \q1 Naꞌ Obed naꞌ gokeꞌ xa Isaí. \q1 \v 6 Naꞌ Isaínꞌ gokeꞌ xa rey David, naꞌ rey Davidenꞌ gokeꞌ xa Salomón. \q1 Naꞌ xhnaꞌ Salomón naꞌ gokeꞌ xhoꞌr Urías. \q1 \v 7 Naꞌ Salomón naꞌ gokeꞌ xa Roboam, naꞌ Roboam naꞌ gokeꞌ xa Abías, \q1 naꞌ Abías naꞌ gokeꞌ xa Asa. \q1 \v 8 Naꞌ Asa naꞌ gokeꞌ xa Josafat, naꞌ Josafat naꞌ gokeꞌ xa Joram, \q1 naꞌ Joram naꞌ gokeꞌ xa Uzías. \q1 \v 9 Uzíasenꞌ gokeꞌ xa Jotam, naꞌ Jotam naꞌ gokeꞌ xa Acaz, \q1 naꞌ Acazenꞌ gokeꞌ xa Ezequías. \q1 \v 10 Naꞌll Ezequíasenꞌ gokeꞌ xa Manasés, naꞌ Manasésenꞌ gokeꞌ xa Amón, \q1 naꞌ Amón naꞌ gokeꞌ xa Josías. \q1 \v 11 Josíasenꞌ gokeꞌ xa Jeconías ren yelaꞌ biꞌcheꞌ kaꞌ bniꞌt, \q2 ka llanꞌ bcheꞌe beꞌnn Babilonia kaꞌ beꞌnn Israel kaꞌ. \q1 \v 12 Bde gok kaꞌ, naꞌll gorje Salatiel xhiꞌnn Jeconías. \q1 Naꞌ Salatielenꞌ gokeꞌ xa Zorobabel. \q1 \v 13 Naꞌ Zorobabelenꞌ gokeꞌ xa Abiud, naꞌ Abiud naꞌ gokeꞌ xa Eliaquim. \q1 Naꞌ Eliaquim naꞌ gokeꞌ xa Azor. \q1 \v 14 Naꞌ Azor naꞌ gokeꞌ xa Sadoc, naꞌ Sadoc naꞌ gokeꞌ xa Aquim, \q1 naꞌ Aquim naꞌ gokeꞌ xa Eliud. \q1 \v 15 Naꞌ Eliud naꞌ gokeꞌ xa Eleazar, naꞌ Eleazar naꞌ gokeꞌ xa Matán. \q1 Naꞌ Matán naꞌ gokeꞌ xa Jacob. \q1 \v 16 Naꞌll Jacobenꞌ gokeꞌ xa José beꞌnnenꞌ gok xhyio María. \q1 Naꞌ María naꞌ gok xhnaꞌ Jesús beꞌnnenꞌ nziꞌi Cristo, \q2 lleꞌnen nen beꞌnn brej Diosenꞌ sorén yel llnebiaꞌ keꞌen lliꞌo. \p \v 17 Naꞌ bzorao kanꞌ bllaꞌa xhiꞌnn dialla da Abraham naꞌ, bllinte kanꞌ bllaꞌa xhiꞌnn dialla da David, zaꞌa chdaꞌ (14) kwen dialla keꞌe kaꞌ, naꞌ xhiꞌnn dialla da Davidenꞌ bllinte ka lla beꞌx akeꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, bcheꞌe akeꞌ leakeꞌ Babilonianꞌ, bllaꞌa ye chdaꞌ kwen dialla keꞌe kaꞌ. Kanaꞌ bllinte ka llanꞌ gorje Cristonꞌ, bllaꞌa ye chdaꞌ kwen dialla keꞌe kaꞌ. \s1 Kanꞌ gok ka gorj Jesucristonꞌ \r (Lc. 2:1‑7) \p \v 18 Kinꞌ gok kanꞌ gorj Jesucristonꞌ. Maríanꞌ ba nak diꞌll siꞌi Josénꞌ leꞌe wchaynaꞌa akeꞌ. Bixha ka gokbeꞌe Josénꞌ, ba noaꞌ Maríanꞌ bdaꞌo kone Spíritu ke Diosenꞌ. \v 19 Naꞌ Josénꞌ beꞌnnenꞌ ba nak diꞌll siꞌi Maríanꞌ, gokeꞌ beꞌnn wen rao Dios. Naꞌll beneꞌ xhbab chaꞌ kwej yichjeꞌ Maríanꞌ llillize, naꞌ bi wsieꞌ Maríanꞌ zdoꞌ. \v 20 Nna llonteꞌ xhbab kaꞌ, bdekze bichgal keꞌe, kate to angl beꞌnn bseꞌl Xanllo Dios, broeꞌraweꞌ leꞌe rao bichgal keꞌen, naꞌll lleꞌe leꞌe: \p —José, rweꞌ gorjoꞌ rao dialla ke rey David. Bi lleboꞌ siꞌo Maríanꞌ xhoꞌroꞌ, ka nak bidaꞌon so naꞌ, bidaꞌo ke Spíritu ke Diosenꞌ. \v 21 Naꞌ bidaꞌon so naꞌ gakbeꞌ to bidaꞌo byio, naꞌ wsiꞌo rabeꞌ Jesús, le Lebeꞌn yekaꞌbeꞌ doꞌl ke beꞌnn yell kebeꞌ kaꞌ. \p \v 22 Gok yeolol da kaꞌ nench gok kanꞌ bne Diosenꞌ, kanꞌ bzoj to beꞌnn beꞌe xtiꞌlleꞌn kanaꞌ, bneꞌe: \q1 \v 23 To noꞌr weꞌo noꞌr nna napchiꞌi kwineꞌ, weꞌe to bidaꞌo byio. \q1 Naꞌ kat sobeꞌ naꞌ, wsiꞌi akebeꞌ Emanuel. \m Naꞌ Emanuelenꞌ lleꞌnen nen: Diosenꞌ zorenkzeꞌ lliꞌo. \p \v 24 Naꞌll babando Josénꞌ, bayoll bnereꞌ yerenꞌ, beneꞌ kanꞌ goll angl ke Diosenꞌ leꞌe, naꞌll jaxieꞌ Maríanꞌ rilleꞌ. \v 25 Naꞌ bi bzoreneꞌ leꞌe ka to beꞌnn zo ren xhoꞌreꞌ, to bzoazeꞌ leꞌe bdapeꞌ leꞌe baraꞌnne, bllinte lla bzo bidaꞌo byio keꞌen. Naꞌ bsieꞌbeꞌ Jesús. \c 2 \s1 Beꞌnn siꞌn kaꞌ nziꞌi magos jaraꞌnn akeꞌ Jesúsenꞌ \p \v 1 Ka llanꞌ llnebiaꞌ rey Herodes, gorj Jesúsenꞌ ganꞌ nziꞌi Belén, to yell ganꞌ nbane Judea. Naꞌ Jerusalén naꞌ bllin to chop beꞌnn siꞌn beꞌnn nziꞌi magos, zaꞌk akeꞌ do ganꞌ llraꞌ willre. \v 2 Naꞌ bnnab akreꞌ beꞌnn rao yell kaꞌ, lle akeꞌ leakeꞌ: \p —¿Gann rey ke beꞌnn Israel kaꞌ, beꞌnnenꞌ ne akeꞌ ba braꞌ? Nnézetoꞌ ba gorjeꞌ, le breꞌtoꞌ berj keꞌen ganꞌ llraꞌ willre, naꞌllenꞌ zaꞌtoꞌ zadyeꞌraotoeꞌ. \p \v 3 Ka bene rey Herodesenꞌ kaꞌ, to bitkraꞌn gokreꞌ, leskaꞌ yeolol beꞌnn Jerusalén kaꞌ. \v 4 Naꞌll batop reyenꞌ yeolol bxoz wnebiaꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ, naꞌ leskaꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ. Naꞌ bnnabreꞌ leakeꞌ, garenꞌ ne akeꞌ garj Cristonꞌ. \v 5 Naꞌll goll beꞌnn kaꞌ Herodesenꞌ: \p —Belén naꞌ garjeꞌ ganꞌ nbane Judea, le kaꞌn llia danꞌ bzoj to beꞌnn beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ: \q1 \v 6 Ka nak yell Belén ganꞌ llaꞌa dialla ke da Judánꞌ, \q1 naksen yell da zaꞌke rao yell wnebiaꞌ kaꞌ zjalliꞌ ganꞌ nbane Judeanꞌ. \q1 Le to beꞌnn Belén naꞌ gakeꞌ beꞌnn wnebiaꞌ, \q1 naꞌ Leꞌe gakeꞌ beꞌnn braonꞌ rao yeololte beꞌnn Israel, le leakeꞌn nak beꞌnn kiaꞌ. \p \v 7 Naꞌll goxh Herodesenꞌ beꞌnn siꞌn kaꞌ nziꞌi magos llillize nench jakeꞌ raweꞌn, naꞌll bnnabreꞌ leakeꞌ batyaꞌnnenꞌ breꞌe akreꞌ braꞌ berjenꞌ. \v 8 Naꞌll bseꞌleꞌ leakeꞌ Belén naꞌ, lleꞌe leakeꞌ: \p —Lechejchk, lelljawiá, lelljadirj bidaꞌon to lloaꞌ. Naꞌ kate yellélerebeꞌn, yeddixjweꞌre nadaꞌ, nench naꞌ chaꞌa lljeꞌrawabeꞌ. \p \v 9 Bayoll bene beꞌnn siꞌn kaꞌ nziꞌi magos kanꞌ goll reyenꞌ leakeꞌn, naꞌll broꞌ akeꞌ nez. Naꞌll berj danꞌ breꞌe akreꞌ ganꞌ llraꞌ willenꞌ, zejen leꞌ yebánꞌ lliaraon rao akeꞌn, bllinten yoꞌ ganꞌ zo bidaꞌo naꞌ, naꞌ jasén. \v 10 Naꞌll llawé beꞌnn siꞌn kaꞌ kwis ka breꞌe akreꞌ berjenꞌ da yobre. \v 11 Naꞌll ka bllin akeꞌ yoꞌ ganꞌ zo bidaꞌon ren xhnaꞌbeꞌ Maríanꞌ, naꞌll bcheꞌk xhib akeꞌ, ben akebeꞌ xhen. Naꞌll bsarj akeꞌ danꞌ noꞌx akeꞌn, naꞌ brej akeꞌ ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, naꞌ yare, naꞌ to da laꞌ xhix da nziꞌi mirra, naꞌ beꞌe akeꞌn kebeꞌ. \v 12 Naꞌ ka nna niꞌt beꞌnn siꞌn kaꞌ Belén naꞌ, bdixjweꞌ Diosenꞌ leakeꞌ rao bichgale, bill yedé akeꞌ ganꞌ zo Herodesenꞌ. Naꞌll bakaꞌa akeꞌ ye to nez yobre, ballín akteꞌ rall akeꞌ. \s1 Bxhonnj akeꞌ jakeꞌ Egipto \p \v 13 Naꞌ ka ba zayej beꞌnn siꞌn kaꞌ, to angl ke Xanllo Dios broeꞌraweꞌ Josénꞌ rao bichgale, naꞌ lleꞌe leꞌe: \p —Byas, bcheꞌe bidaꞌon ren xhnaꞌbeꞌn, lelljak ganꞌ nziꞌi Egipto, naꞌ gannaꞌ sore, naꞌ kate netellaꞌ, kanaꞌll wak wayedre, le Herodes naꞌ llayirjebeꞌ nench gotebeꞌ. \p \v 14 Naꞌll le byaste Josénꞌ, bcheꞌe bidaꞌon ren xhnaꞌbeꞌ, naꞌ zjakeꞌ Egiptonꞌ. \v 15 Naꞌll bzo akeꞌ Egipto naꞌze chak bllin lla got Herodesenꞌ, naꞌ kaꞌ gok kanꞌ bne Diosenꞌ danꞌ bzoj to beꞌnn beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bneꞌe: “Ganꞌ nziꞌi Egipto naꞌ, bayaxhaꞌ xhiꞌnnaꞌn.” \s1 Herodes naꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn wakaꞌa ya ake nench lljet akeꞌ bidaꞌo byio ake \p \v 16 Naꞌll ka gokbeꞌe rey Herodes kanꞌ bene beꞌnn siꞌn kaꞌ leꞌe, ka nak bill badé akeꞌ ganꞌ zoeꞌn, naꞌll goklleꞌe kwis. Naꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn wakaꞌa ya keꞌe kaꞌ nench jet akeꞌ yeolol bidaꞌo byio zerao bi de chop ize, le kaꞌt byi bsaꞌke nak bidaꞌon llayirjeꞌ. Naꞌ jet akeꞌ bi kaꞌ gorj ak Belén naꞌ, naꞌ yezikre yell daꞌo kaꞌ nechj Belén naꞌ. \v 17 Naꞌ danꞌ bet akeꞌ bidaꞌo kaꞌ, bzoa diꞌll kanꞌ bzoj da Jeremías, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ llian: \q1 \v 18 Nente chiꞌi beꞌnn Ramá, \q1 ka llasbell akeꞌ niꞌt akeꞌ yel wan. \q1 Noꞌr kaꞌ nake xhiꞌnn dialla da Raquel llayaꞌchraꞌll akeꞌ, llak akreꞌ ke xhiꞌnn akeꞌ daꞌo kaꞌ, \q1 naꞌ bi lleꞌn akreꞌ no yeyoeꞌ leakeꞌ yel llxhenraꞌlle, le ba wasaꞌt akbeꞌn. \p \v 19 Ka bde got Herodesenꞌ, to beꞌnn nak angl ke Xanllo Dios broeꞌraweꞌ Josénꞌ rao bichgale ka nna zoeꞌ Egiptonꞌ, naꞌ lleꞌe leꞌe: \p \v 20 —Nnaꞌ byas bacheꞌe bidaꞌon ren xhnaꞌbeꞌ naꞌ, naꞌ lelljayak Israel naꞌ. Ba got beꞌnn kaꞌ llayirj bidaꞌon nench yesoꞌtebeꞌ. \p \v 21 Naꞌll bayas Josénꞌ, bacheꞌe bidaꞌon naꞌ ren xhnaꞌbeꞌ, naꞌ jayakeꞌ yell ke akeꞌ Israelenꞌ. \v 22 Bixha ka bene Josénꞌ ba zo Arquelaonꞌ llnebieꞌ roraz da xeꞌe Herodes naꞌ, naꞌll bllebeꞌ wayejeꞌ do ganꞌ nbane Judea. Naꞌll bdixjweꞌ Diosenꞌ leꞌe rao bichgale, bi llayaꞌleꞌ lljayakeꞌ Judeanꞌ, naꞌ lljayakeꞌ ganꞌ nziꞌi Galilea naꞌle. \v 23 Naꞌ ke len naꞌ ballín akeꞌ Nazaretenꞌ, naꞌ jazó akeꞌ gannaꞌ. Naꞌ kaꞌ bzoa diꞌll kanꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bne akeꞌ: “Wsiꞌi akeꞌ Leꞌe beꞌnn Nazaret.” \c 3 \s1 Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis bdixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen ke Diosenꞌ \r (Mr. 1:1‑8; Lc. 3:1‑9, 15‑17; Jn. 1 :19‑28) \p \v 1 Bde zan iz, kate Juan beꞌnnenꞌ bchoa nisenꞌ byejeꞌ latj dachenꞌ do ganꞌ nbane Judea. \v 2 Naꞌll bllin beꞌnn kaꞌ ganꞌ zoeꞌn, naꞌ bdixjweꞌreꞌ leakeꞌ, lleꞌe leakeꞌ: \p —Lewayate ke da xhinnj ba benre, le ba bllin lla nnebiaꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ. \p \v 3 Ke Juan naꞌ bzoj da Isaías beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, naꞌ bneꞌe: \q1 Beꞌnnenꞌ nne zillj latj dachenꞌ, neꞌe: \q1 “¡Legón xhnid, legonchaꞌo nez ganꞌ te Xanllonꞌ, \q1 lewsarj yichjraꞌlldaꞌore ka llon to beꞌnn llsarj to nez li!” \p \v 4 Naꞌ xha Juan naꞌ goken de yich xha camello, naꞌ bchej lloaꞌ leꞌen to yid, naꞌ bdaweꞌ bichsoa ren blliꞌndaꞌo ke beser yiꞌxe. \v 5 Beꞌnn llaꞌa yell Jerusalén naꞌ, naꞌ beꞌnn llaꞌa yeolol yell kaꞌ ganꞌ nbane Judea, naꞌ leskaꞌ beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa yell kaꞌ nechj yeo Jordán naꞌ, bazaꞌa akeꞌ jak akeꞌ ganꞌ zo Juan naꞌ. \v 6 Naꞌ bxoarap akeꞌ bi da xhinnj kaꞌ non akeꞌn, naꞌll bchoa Juan naꞌ leakeꞌ nis lo yeo Jordán naꞌ. \p \v 7 Leskaꞌ jak zan beꞌnn Israel kaꞌ beꞌnn kaꞌ nziꞌi fariseo, naꞌ beꞌnn kaꞌ nziꞌi saduceo. Jakeꞌ nench bchoa Juan naꞌ leakeꞌ nis. Naꞌ ka breꞌe Juan naꞌ leakeꞌn, naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —¡Reꞌ nakre beꞌnn zban beꞌnn wxhiyeꞌe, llonre ka bele! ¿No bzejnieꞌ reꞌ, wak warare rao danꞌ wseꞌl Diosenꞌ katenꞌ goneꞌ yel koxchis ke beꞌnnachenꞌ? \v 8 Chaꞌ rennere ba bayátere ke da xhinnjenꞌ nonre naꞌ, llayaꞌl gonre da wen nench gakbeꞌe beꞌnne ba ballaꞌa yichjraꞌlldaꞌore. \v 9 Bi gonzre xhbab nnere: “Xhiꞌnn dia lla Abraham netoꞌ.” Yej kaꞌ niꞌt nga, wakte gon Diosenꞌ wayaken xhiꞌnn dialla Abraham. \v 10 Leskaꞌ ba noꞌxteꞌ banchenꞌ xhnid, yeolol yay da bi llbia daxhix wen, wchoyeꞌ do roe, gaken waye da wzeyeꞌ. \v 11 Nadaꞌ da li llchoaꞌ reꞌ nis chaꞌ wayátere ke da xhinnjenꞌ nonre, zan za zaꞌre ye to beꞌnne goneꞌ nench choꞌ Spíritu ke Diosenꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ, da llon ka llon yiꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌ za zaꞌa koꞌllraꞌ zaꞌklleꞌ ka nadaꞌ, ni jeze da yelaꞌ xhereꞌn bi gak gonaꞌ. \v 12 Katenꞌ yedeꞌn, goneꞌ ka llon beꞌnn kate llsoeꞌ trigo, llazieꞌ trigonꞌ, naꞌ llzeyeꞌ yixh bebe ken. Leꞌe napeꞌ to yiꞌ da bi wayorkze. \s1 Jesúsenꞌ blloeꞌ nis \r (Mr. 1:9‑11; Lc. 3:21‑22) \p \v 13 Naꞌ bzaꞌa Jesúsenꞌ ganꞌ nbane Galilea, naꞌ byejeꞌ ganꞌ zo Juan naꞌ lloaꞌ yeo Jordán naꞌ, nench choeꞌ nis. \v 14 Naꞌ Juan naꞌ bi goꞌnreꞌ wchoeꞌ Jesúsenꞌ nis, lleꞌe Leꞌe: \p —Nadraꞌn llayaꞌl wchoaꞌo nis, naꞌ rweꞌroꞌ zaꞌzoꞌ wchoaꞌ rweꞌ nis. \p \v 15 Naꞌll lle Jesúsenꞌ Juan naꞌ: \p —Bchoa nadaꞌ nis. Da naꞌn llayaꞌl gonllo nench gak yeolol danꞌ ne Diosenꞌ gak. \p Naꞌtell bcheb Juan naꞌ bchoeꞌ Leꞌe nis. \v 16 Naꞌ ka bayoll blloa Jesúsenꞌ nis, naꞌll ballojeꞌ lo nisenꞌ, le byarjte yebánꞌ ganꞌ llia Diosenꞌ, naꞌ breꞌreꞌ Spíritu ke Diosenꞌ, betjen ka to plom daꞌo, bllinen jasorenen Leꞌe. \v 17 Naꞌ ben akreꞌ bnne Diosenꞌ beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ, bneꞌe: \p —Beꞌnn ninꞌ nak xhiꞌnnaꞌ nllieꞌraꞌ, llaweraꞌ llayazraꞌllaꞌ kwis. \c 4 \s1 Gokraꞌll daxiꞌon wkoꞌyelen Jesúsenꞌ goneꞌ da xhinnj \r (Mr. 1:12‑13; Lc. 4:1‑13) \p \v 1 Naꞌ Spíritu ke Diosenꞌ benen nench byej Jesúsenꞌ latj dachenꞌ ganꞌ gokraꞌll daxiꞌon wkoꞌyelen Leꞌe goneꞌ da xhinnj. \p \v 2 Naꞌ bi bdaokzeꞌ rao choa (40) lla choa yere, naꞌ ka bde choa lla naꞌ, bdoneꞌ. \v 3 Naꞌ jabiꞌy daxiꞌon ganꞌ ze Jesúsenꞌ, llen Leꞌe: \p —Chaꞌ rennroꞌ nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios, benchk yej ki yeyak aken yet xtir. \p \v 4 Naꞌll lle Jesúsenꞌ len: \p —Nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Kere toze yet xtir danꞌ gaollo naꞌ, llonn yel nban ke lliꞌo beꞌnnach, renkze diꞌll danꞌ ll-lloj lloaꞌ Diosenꞌ nbanrenllo.” \p \v 5 Naꞌll bcheꞌe daxiꞌon Leꞌe Jerusalén naꞌ, ganꞌ nak yell ke Dios. Naꞌ bcheꞌn Leꞌe yichjo yodaꞌo ganꞌ nak zeraoze sibe, \v 6 naꞌll llen Leꞌe: \p —Chaꞌ rennroꞌ nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios, bxhiꞌtchek ganni, lljasoteꞌo lleꞌle, le nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: \q1 Diosenꞌ wseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ nak angl keꞌe gakrén akeꞌ rweꞌ, \q1 naꞌ goꞌx akeꞌ rweꞌ nench ke lljacheꞌo yej. \p \v 7 Naꞌll lle Jesúsenꞌ len: \p —Leskaꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Bi llayaꞌl nnabroꞌ Diosenꞌ chaꞌ rennreꞌ kanꞌ neꞌen.” \p \v 8 Da yobre bcheꞌe daxiꞌon Leꞌe to rao yaꞌ da nak sib kwis, naꞌ broeꞌn Leꞌe yeolol yell da zjalliꞌ doxhen yellrio, naꞌ ren yel zaꞌk yel nbaraz ke kaꞌ. \v 9 Naꞌ gollen Leꞌe da yobre: \p —Yeolol da ki llreꞌroꞌ ganni, gonaꞌn rallnaꞌo chaꞌ rweꞌ wcheꞌk xhiboꞌ rawaꞌ, naꞌ gonoꞌ nadaꞌ xhen. \p \v 10 Naꞌll lle Jesúsenꞌ len: \p —Bayej kaꞌle, daxiꞌo, nyojkze leꞌ xtiꞌll Diosenꞌ: “Llayaꞌl gonliraꞌlloꞌ Dios, naꞌ toze Leꞌen weꞌraꞌo.” \p \v 11 Naꞌll bakwas daxiꞌon kaꞌle, naꞌ le bllinte angl ke Diosenꞌ jakrén akeꞌ Leꞌe. \s1 Jesúsenꞌ bzoraweꞌ bdixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen ke Diosenꞌ do ganꞌ nbane Judeanꞌ \r (Mr. 1:14‑15; Lc. 4:14‑15) \p \v 12 Naꞌ bazaꞌa Jesúsenꞌ ganꞌ nbane Judeanꞌ, naꞌ bayejeꞌ ganꞌ nbane Galilea, ka benreꞌ ba yoꞌ Juan naꞌ lo rill ya. \v 13 Naꞌ bzeꞌe yell Nazaretenꞌ, jasoeꞌ yellenꞌ nziꞌi Capernaum, danꞌ lliꞌ lloaꞌ nisdaꞌon awllo ganꞌ nziꞌi Zabulón, naꞌ ganꞌ nziꞌi Neftalí. \v 14 Naꞌ gok kanꞌ bne da Isaías beꞌnn beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, ka bzojeꞌ danꞌ llia: \q1 \v 15 Ka nak ganꞌ ne Galileanꞌ ganꞌ llaꞌa zan beꞌnn bi nak beꞌnn Israel, \q1 ganꞌ nziꞌi Zabulón, naꞌ Neftalí ganꞌ nban akreꞌ lloaꞌ nisdaꞌo ye chlaꞌ yeo Jordán naꞌ, \q1 \v 16 nchole yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ llaꞌa gannaꞌ. \q1 Bixha Diosenꞌ bseꞌleꞌ to beniꞌ xhen lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ, \q1 gok akeꞌ ka beꞌnn wat, naꞌ Diosenꞌ ba bacheꞌe lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn. \p \v 17 Kanaꞌ bzorao Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ, naꞌ bneꞌe: \p —Lewayate ke da xhinnj ba benre, le ba zo rez nnebiaꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ. \s1 Jesúsenꞌ goxheꞌ tap beꞌnn wxhen bel \r (Mr. 1:16‑20; Lc. 5:1‑11) \p \v 18 Jesúsenꞌ zejeꞌ lloaꞌ nisdaꞌo ke Galilea, ka breꞌreꞌ chop beꞌnn wxhen bel nziꞌi Simón Pedro, naꞌ ren biꞌcheꞌ Andrés, llzaꞌl akeꞌ yixj danꞌ zenrén akeꞌ bel kaꞌ lo nisenꞌ. \v 19 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Ledá gonre nadaꞌ txhen, naꞌ gonaꞌ nench reꞌ wtopre beꞌnne, naꞌ yelloj akeꞌ rao da xhinnj ke akeꞌ kaꞌ. \p \v 20 Naꞌll le bsanraꞌllte yixj bel ke akeꞌn, jannao akeꞌ Jesúsenꞌ. \p \v 21 Naꞌ Jesúsenꞌ bzeꞌe ye raꞌt, naꞌ breꞌreꞌ Jacobo xhiꞌnn Zebedeo, naꞌ ren biꞌcheꞌ Juan, yoꞌ akeꞌ to lo barco ren xa akeꞌn, llayonchaꞌo akeꞌ yixj ke akeꞌn. Naꞌ leskaꞌ goxh Jesúsenꞌ leakeꞌ, lljannao akeꞌ Leꞌe. \v 22 Naꞌll le ben akteꞌ barconꞌ rallnaꞌa xa akeꞌn, naꞌ jannao akeꞌ Jesúsenꞌ. \s1 Jesúsenꞌ broeꞌ bsedreꞌ beꞌnn zan \r (Lc. 6:17‑19) \p \v 23 Jesúsenꞌ byejeꞌ yeolol yell kaꞌ zjalliꞌ do ganꞌ nbane Galilea, broeꞌ bsedreꞌ beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa toto yodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ. Naꞌ bdixjweꞌreꞌ Diꞌll Wen naꞌ, kanꞌ nnebiaꞌ Diosenꞌ. Naꞌ bayoneꞌ beꞌnn kaꞌ llak biteze yillweꞌ. \v 24 Naꞌ doxhente yellrio ganꞌ nbane Siria bllirj diꞌllenꞌ, yeolol ke da wen kaꞌ beneꞌn. Naꞌ beꞌnn Siria kaꞌ jwaꞌa akeꞌ yeolol beꞌnn weꞌe kaꞌ raweꞌn, beꞌnn llak biteze yillweꞌ, beꞌnn lley llra, beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ ren beꞌnn llak xhgot, naꞌ beꞌnn bi dá niaꞌnaꞌa ak, naꞌ bayoneꞌ leakeꞌ. \v 25 Naꞌ zan beꞌnne bnao Leꞌe, beꞌnn llaꞌa ganꞌ nbane Galilea, naꞌ ren beꞌnn yell kaꞌ nziꞌi Decápolis, naꞌ beꞌnn zaꞌk Jerusalén, naꞌ beꞌnn zaꞌk yezikre yell daꞌo kaꞌ zjalliꞌ do Judea, naꞌ beꞌnn zaꞌk do chlaꞌ yeo Jordán. \c 5 \s1 Diꞌll danꞌ bzejnieꞌ Jesúsenꞌ to rao yaꞌ \r (Lc. 6:20‑23) \p \v 1 Ka breꞌe Jesúsenꞌ beꞌnn zan ba ndop rao yaꞌn, naꞌ bllieꞌ naꞌze, naꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, jabiꞌy akeꞌ ganꞌ llieꞌn. \v 2 Naꞌll bzoraweꞌ bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ, bneꞌe: \p \v 3 —Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llakbeꞌe akreꞌ yallj akreꞌ gakrén Diosenꞌ leakeꞌ, le leakeꞌn nak Diosenꞌ txhen beꞌnn llnebiaꞌ. \p \v 4 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llakyaꞌch akreꞌ, le leakeꞌn weꞌe Diosenꞌ yel llxhenraꞌll ke akeꞌ. \p \v 5 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llexjraꞌll akeꞌ, le leakeꞌn gon Diosenꞌ rallnaꞌa akeꞌ doxhen danꞌ bchebeꞌ goneꞌ ke akeꞌ. \p \v 6 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llon ka beꞌnn llbil don, nench gak akeꞌ beꞌnn wen rao Diosenꞌ, le Dios naꞌn gon kanꞌ zeraꞌll akeꞌn. \p \v 7 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llayaꞌchraꞌll akeꞌ beꞌnne, kaꞌkze gon Diosenꞌ ke leakeꞌ yeyaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ. \p \v 8 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ ba bayib lo raꞌlldaꞌo akeꞌ, le leakeꞌn yereꞌe akreꞌ Diosenꞌ. \p \v 9 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ llabeklli akeꞌ beꞌnn dile, le Diosenꞌ wazaꞌkreꞌ leakeꞌ ka xhiꞌnneꞌ. \p \v 10 ’Nbaraz ke beꞌnn kaꞌ chaꞌ llallayrao akeꞌ, naꞌ llsaꞌkziꞌ akeꞌ leakeꞌ ni ke da wen naꞌ llon akeꞌ rao Diosenꞌ, leakeꞌn gak Diosenꞌ txhen beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn. \p \v 11 ’Nbaraz ke reꞌ chaꞌ danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌn ziꞌchiꞌll beꞌnne reꞌ, naꞌ wsaꞌkziꞌ akeꞌ reꞌ, chirjlaꞌll akeꞌ diꞌll wenraꞌll keré. \v 12 Leyewé lesó nbaraz, le Dios naꞌkze goneꞌ da wen keré kate yellinre ganꞌ llieꞌn. Kanꞌ llon aksreꞌ reꞌ naꞌ, kaꞌkze ben xozxtaꞌo akeꞌ kaꞌ ren beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. \s1 Nakllo ka zeꞌde naꞌ ka beniꞌ rao yellrionꞌ \r (Mr. 9:50; Lc. 14:34‑35) \p \v 13 ’Reꞌ nakre ka zeꞌde rao beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellrionꞌ. Zeꞌdenꞌ naken wen, bixha chaꞌ zeꞌd naꞌ ba bde ke bill naken znaꞌ, ¿akxha gonllon nench yeyaken znaꞌ da yobre? Billbi de gónellon, naꞌ choꞌnnllon wrej wchekw beꞌnn len. \p \v 14 ’Naꞌ reꞌ nakre ka beniꞌ da llseniꞌ ke yeolol beꞌnne. Naꞌ nakre ka to yell da lliꞌ to rao yaꞌ, naꞌ yeololte beꞌnne llreꞌe akreꞌn. \v 15 Notno waꞌl to da wseniꞌ, naꞌ siꞌzeꞌ to da wdoꞌseꞌn, zan wzeꞌen sibe nench wseniꞌn ke yeolol beꞌnn llaꞌa lo yoꞌ. \v 16 Naꞌ ka nak reꞌ llayaꞌl soteze sore gonre da wen nench reꞌe beꞌnne, naꞌ kaꞌ weꞌrao akeꞌ Xallo Dios beꞌnn zo yebá. \s1 Jesúsenꞌ broeꞌ bsedreꞌ kanꞌ llia leꞌ leyenꞌ \p \v 17 ’Bi gákere chaꞌ nadaꞌ zaꞌa walanaꞌ ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj yezikre beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. Zaꞌa nench gok kanꞌ llia yeolol xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ. \v 18 Da likzenꞌ te ke yellrio ni, ren da kaꞌ llreꞌllo leꞌ yebá naꞌ, naꞌ niaꞌ, ni raꞌt danꞌ nyoj leꞌ ley naꞌ, bi gak yeranen, gaktelle yeolol danꞌ nllia Diosenꞌ biaꞌa gak. \v 19 Ke len naꞌ notezre chaꞌ bi gonre kanꞌ llian naꞌ, laꞌkze chaꞌ naken le zerao da daꞌo, naꞌ leskaꞌ chaꞌ wroeꞌre beꞌnn yobre bi chejleꞌ ke leyenꞌ, bi nakre beꞌnn brao ke ganꞌ llia Diosenꞌ llnebieꞌ. Naꞌ notezre chaꞌ gonre kon kanꞌ llian naꞌ, lekze kaꞌ chaꞌ wroeꞌre beꞌnn yobre gon akeꞌ kanꞌ nen naꞌ, Dios beꞌnnenꞌ zo yebá naꞌ llnebieꞌ, nneꞌe nakrenre beꞌnn brao. \v 20 Niaꞌ reꞌ, chaꞌ bi wchaꞌa yichjraꞌlldaꞌorenꞌ nench gakllen wen rao Diosenꞌ, kerke kanꞌ nak ke beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, bi yellinre yebá ganꞌ llia Diosenꞌ llnebieꞌ. \s1 Da xhinnjenꞌ llonllo chaꞌ llakllaꞌa lwelljllo \r (Lc. 12:57‑59) \p \v 21 ’Bakze nnézere kanꞌ bzejnieꞌ da Moisésenꞌ beꞌnn kaꞌ bllaꞌa kanaꞌ, bneꞌe: “Nono gotre. Naꞌ chaꞌ no gote lwellj beꞌnnache, koxchis kaꞌ wchoy akeꞌ akre gon akeꞌ keꞌe.” \v 22 Naꞌ nadaꞌ llepaꞌ reꞌ, chaꞌ llakllaꞌre lwellj beꞌnnachre, Diosenꞌ goneꞌ yel koxchis keré. Naꞌ notezeꞌ chaꞌ ziꞌchiꞌll lwelljeꞌ, llayaꞌl gon beꞌnn kaꞌ llnebiaꞌn yel koxchis ke akeꞌ. Naꞌ notezeꞌ chaꞌ llaꞌd diꞌll lwelljeꞌ, waseꞌl Diosenꞌ leꞌe lo yiꞌ gabil. \p \v 23 ’Naꞌ chaꞌ kat zere lo yodaꞌon nench weꞌre bi danꞌ lleꞌnere weꞌre weꞌraore Diosenꞌ, naꞌ lljadinraꞌllre bdilrenre to beꞌnn lwelljre, \v 24 naꞌze llayaꞌle wkwaꞌnnre choll danꞌ noꞌxre, naꞌll lljayeꞌxhenre beꞌnnenꞌ. Yeyoll naꞌ wak lljwaꞌre danꞌ llayaꞌl weꞌre Diosenꞌ. \p \v 25 ’Kate to beꞌnne gaweꞌ xhia keré rao koxchis, chak yoꞌre nez naꞌ, lewiá akre koꞌre xhnneze, naꞌ yezorenreꞌ wen nench bi lljweꞌe reꞌ yoraꞌo. Chaꞌ bi broꞌre xhnneze rao nezenꞌ zejrenꞌ, ka llinre rao koxchisenꞌ, goneꞌ reꞌ rao naꞌa xaꞌy kaꞌ, naꞌ koꞌ akeꞌ reꞌ lo rill ya. \v 26 Diꞌll li llepaꞌ reꞌ, kere wabejeꞌ reꞌ chaꞌ bi chixhjre doxhen danꞌ llbaꞌyre. \s1 Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ bi gak wzoa xto akeꞌ \p \v 27 ’Ba breꞌkzere ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ nen: “Bi tarenre noꞌr yobre beꞌnn bi nak noꞌr keré.” \v 28 Naꞌ nadaꞌ llepaꞌ reꞌ, noteze beꞌnne chaꞌ llwieꞌ to noꞌre, naꞌ llzeraꞌlleꞌ leꞌe, ba llonkzeꞌ da xhinnjenꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌ, rebze ba llonkzeꞌ ka beꞌnn kaꞌ llzoa xto akeꞌ. \p \v 29 ’Naꞌ chaꞌ yejraore chaꞌwenꞌ llonen nench gonre da xhinnje, wenre chenak kwejre yejraorenꞌ naꞌ lljachoꞌnnren, kerke da gonre da xhinnjenꞌ. Wenre chenak kweyiꞌ to yejraorenꞌ, kerke da kweyiꞌ doxhenre lo yiꞌ gabilenꞌ ni ke len. \v 30 Naꞌ chaꞌ naꞌrenꞌ chaꞌwenꞌ lleꞌnen xoben reꞌ gonre da xhinnje, wenre chenak wchoyren naꞌ lljachoꞌnnren, kerke da gonre da xhinnjenꞌ. Wenre chenak kweyiꞌ to naꞌrenꞌ, kerke da kweyiꞌ doxhenre lo yiꞌ gabilenꞌ ni ke len. \s1 Beꞌnn kaꞌ nchaynaꞌa bi llayaꞌl yeraꞌa akeꞌ \r (Mt. 19:9; Mr. 10:11‑12; Lc. 16:18) \p \v 31 ’Lekze nnézere ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ nen: “Noteze beꞌnn yeraꞌa ren noꞌr keꞌe, llayaꞌl chas to da weꞌe diꞌll baraꞌ akeꞌn.” \v 32 Naꞌ nadaꞌ llepaꞌ reꞌ noteze beꞌnn llaraꞌreneꞌ noꞌr keꞌen, naꞌ chaꞌ bibi doꞌl de ke noꞌrenꞌ dareneꞌ beꞌnn yobre, rao da nxhollenꞌ llzoeꞌ leꞌe, lloneꞌ nench sorén noꞌrenꞌ ye to beꞌnn bi nak xhyiweꞌ. Naꞌ noteze beꞌnn yechaynaꞌreneꞌ to noꞌre beꞌnn baraꞌa ren beꞌnn keꞌe, rebze da xhinnjenꞌ gonkzeꞌ ka danꞌ llonkze beꞌnnenꞌ darén xhoꞌr beꞌnne. \s1 Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ llayaꞌl weꞌllo diꞌll li \p \v 33 ’Naꞌ leskaꞌ ba nnézkzere ka danꞌ bzejnieꞌ da Moisésenꞌ da xozxtaꞌollo kaꞌ kanꞌ golleꞌ leakeꞌ: “Góntere chaꞌ bi danꞌ bchebre gonre rao Xanllo Diosenꞌ.” \v 34 Naꞌ nadaꞌ niaꞌ reꞌ, bi waꞌlrizre Diosenꞌ nere: “Yebá naꞌ llzoaꞌ diꞌll linꞌ lloaꞌa”, kat bi da gonre, le yebá naꞌn zo Diosenꞌ llnebieꞌ. \v 35 Naꞌ bi nnerizre: “Yellrio ninꞌ llzoaꞌn diꞌll linꞌ lloaꞌa”, le yellrionꞌ ke Dios naꞌkzenꞌ. Naꞌ bi nnere: “Jerusalén naꞌ llzoaꞌn diꞌll linꞌ lloaꞌa”, le naken yell ke Dios beꞌnn nake le zerawe beꞌnne llnebiaꞌ. \v 36 Naꞌ bi nnere: “Yichjaꞌ ni llzoaꞌn diꞌll linꞌ lloaꞌa”, le bi gak gonre nench yich yichjrenꞌ yeyaken da lliche o chaꞌ yeyaken da gasje. \v 37 Kat nnere waken, waksen naꞌ; naꞌ chaꞌ nere bi gaken, bi gaksen naꞌ. Le billre diꞌll da nnere nench chejleꞌ akeꞌ ke reꞌ bi naken wen. \s1 Bi gakllaꞌllo beꞌnn llwie lliꞌo \r (Lc. 6:29‑30) \p \v 38 ’Nnézere ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ nen: “Chaꞌ to beꞌnn goneꞌ ziꞌ yejraorenꞌ, wak wayonre ziꞌ yejraweꞌn, naꞌ chaꞌ to beꞌnne wxoꞌpeꞌ to layrenꞌ, wakse yexoꞌpre to layeꞌn.” \v 39 Naꞌ nadaꞌ niaꞌ reꞌ: Bi wllonre wsaꞌkziꞌ beꞌnne reꞌ. Chaꞌ to beꞌnne kapeꞌ xaꞌyre, lewzé da ye chlaꞌn kapeꞌn. \v 40 Chaꞌ to beꞌnne llakyollreneꞌ reꞌ, naꞌ lleꞌnreꞌ wkeꞌe xhare, leweꞌe latje wkaꞌrenteꞌ xhadon kerénꞌ. \v 41 Naꞌ chaꞌ to beꞌnn goneꞌ bien chejrenreꞌ waꞌre no yoaꞌ keꞌen do achj hor, lechejreneꞌ lewaꞌn chop ka ton neꞌe naꞌ. \v 42 Naꞌ chaꞌ bi danꞌ llnnabe beꞌnne reꞌ, chaꞌ naken zi da weꞌre, leweꞌn; lekwej chaꞌ bi danꞌ llnnabeꞌ kwejreꞌ. \s1 Llayaꞌl llieꞌllo beꞌnn laꞌkze llwiereꞌ lliꞌo \r (Lc. 6:27‑28, 32‑36) \p \v 43 ’Naꞌ lekze ba nnézere ley kerénꞌ llian: “Llayaꞌl llieꞌre beꞌnn lwelljre, naꞌ wiere beꞌnn llwie reꞌ.” \v 44 Naꞌ nadaꞌ niaꞌ reꞌ, llayaꞌl llieꞌre beꞌnnenꞌ llwie reꞌ, naꞌ llayaꞌle nnabre rao Dios gak wen ke no beꞌnne ziꞌchiꞌll reꞌ. Legón wen ke beꞌnne llwie reꞌ, leyelwill Dios nench gak wen ke no beꞌnn llsaꞌkziꞌ reꞌ. \v 45 Chaꞌ kaꞌ gonre, llroeꞌkzere nakre xhiꞌnn Dios beꞌnnenꞌ llia yebá. Le Leꞌen lloneꞌ llraꞌ will nench llseniꞌn ke beꞌnn wen ak, naꞌ ren ke beꞌnn wen da xhinnj ak. Naꞌ leskaꞌ lloneꞌ llak yejw ke beꞌnn wen ren ke beꞌnn wen da xhinnj ak. \v 46 Naꞌ chaꞌ reꞌ llieꞌre chraoze beꞌnne llieꞌ reꞌ, naꞌ bi llieꞌre beꞌnn yobre, ¿bixha da wen gon Diosenꞌ kerénꞌ? Le kaꞌkze llon beꞌnn wachixhj kaꞌ. \v 47 Naꞌ chaꞌ no biꞌch lwelljre kaꞌze llwapre lliox, ¿llákere chaꞌ wen naꞌ llonre kaꞌ? Bi naken wen kaꞌ, le kaꞌn llon beꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌ Dios. \v 48 Zan llayaꞌl gakre beꞌnn wen beꞌnn chaꞌo kon noteze beꞌnne, kanꞌ nak Xallo Dios beꞌnn zo yebá nakeꞌ beꞌnn wen beꞌnn chaꞌo. \c 6 \s1 Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ akrenꞌ llayaꞌl gonllo danꞌ llazraꞌll Diosenꞌ \p \v 1 ’Kat gonre to da wen, bi gonren nench reꞌe beꞌnn kaꞌ reꞌ, naꞌ yeyoeꞌrao akeꞌ reꞌ. Chaꞌ kaꞌ llonre, bibi da wen gon Xallo Diosenꞌ keré. \v 2 Ke len naꞌ kat weꞌre beꞌnne chaꞌ bi da yalljreꞌ, bi weꞌren nench nneze beꞌnn kaꞌ. Le kaꞌkzenꞌ llon beꞌnn chop rao kaꞌ, lloeꞌ akeꞌ bi da lloeꞌ akeꞌ do lo yodaꞌo, naꞌ do tnez nench nneze beꞌnn ake, naꞌ llayoeꞌrao akeꞌ leakeꞌ. Da li niaꞌ reꞌ, kone kaꞌ llaxhj danꞌ llon akeꞌ, naꞌ Diosenꞌ bibi da wen de goneꞌ ke akeꞌ chet kaꞌ. \v 3 Zan reꞌ, chaꞌ bi da weꞌre to beꞌnne, leweꞌn llillize. \v 4 Leweꞌn ga bi gakbeꞌe beꞌnne, naꞌ bi yeyoeꞌrao akeꞌ reꞌ, naꞌll Xallo Dios beꞌnnenꞌ llreꞌe yeolol da kaꞌ llonllonꞌ, goneꞌ nench gak wen keré. \s1 Jesúsenꞌ broeꞌ bsedreꞌ akrenꞌ gonllo yelwill-llo Dios \r (Lc. 11:2‑4) \p \v 5 ’Kat yelwillre Diosenꞌ, bi gonre kanꞌ llon beꞌnn chop rao kaꞌ, llawé akreꞌ sellá akeꞌ yelwill akeꞌ Diosenꞌ lo yodaꞌo ke akeꞌn, naꞌ do skin do tnez, nench reꞌe beꞌnne kanꞌ llon akeꞌn. Da li niaꞌ reꞌ, ba bxhiꞌte raxhj beꞌnn kaꞌ rao yellrio naꞌze. \v 6 Zan reꞌ katenꞌ yelwillre Diosenꞌ, leyeyoꞌ lo yoꞌ keré to wrazre, leyesejte ganꞌ yoꞌrenꞌ, naꞌll weꞌrenre Xallo Diosenꞌ diꞌll, laꞌkze bi llreꞌlloeꞌ, zorenkzeꞌ lliꞌo, Lekzeꞌn llwieꞌ yeolol danꞌ llnnabrenꞌ, naꞌ goneꞌ da wen keré. \p \v 7 ’Naꞌ kat yelwillre Diosenꞌ, bi weꞌre toz ka diꞌll weꞌre kanꞌ llon beꞌnn kaꞌ bi nombiaꞌ Diosenꞌ. Le leakeꞌn llak akreꞌ chaꞌ diꞌll zan naꞌ lloeꞌ akeꞌ naꞌzenꞌ, siꞌte Diosenꞌ xtiꞌll akeꞌn. \v 8 Bi gonre kanꞌ llon akeꞌn, le Xallo Diosenꞌ, ka za nnábtere, ba nnéztereꞌ binꞌ yálljere naꞌ. \v 9 Kinꞌ yelwillre Diosenꞌ: \q1 Xa, rweꞌ lliaꞌo yebá, \q1 nak laꞌy raꞌon. \q1 \v 10 Yedchga yel llnebiaꞌ koꞌon. \q1 Gakchga kanꞌ lleꞌnroꞌ rao yellrionꞌ kanꞌ llak yebá naꞌ. \q1 \v 11 Danꞌ gaotoꞌ tlla tlla bennchgan nnaꞌ. \q1 \v 12 Naꞌ baziꞌxhen ketoꞌ kanꞌ llon netoꞌ, llaziꞌxhentoꞌ ke beꞌnne biteze da llon akreꞌ netoꞌ. \q1 \v 13 Naꞌ bi wsanraꞌlloꞌ netoꞌ yexjtoꞌ rao da xhinnjenꞌ, \q1 bkwas brekyiꞌll netoꞌ rao da xhinnjenꞌ. \q1 Le rweꞌn llnebiaꞌo, naꞌ napoꞌ yel wak, nakoꞌ beꞌnn zaꞌk xhen zejlikane. \q1 Kaꞌn gakchga. \p \v 14 ’Naꞌ chaꞌ llaziꞌxhenre ke lwellj beꞌnnachre biteze da llon akreꞌ reꞌ, Xallo Dios beꞌnnenꞌ zo yebá, leskaꞌ yeziꞌxheneꞌ yeolol da xhinnj keré. \v 15 Naꞌ chaꞌ reꞌ bi llaziꞌxhen ke lwelljre, leskaꞌkze bi yeziꞌxhenkze Xallo Diosenꞌ keré. \s1 Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ akre gonllo was \p \v 16 ’Kat gonre was, bi gon lloaꞌraorenꞌ ka beꞌnn zoyaꞌche, kanꞌ llon beꞌnn chop rao kaꞌ. Llon akeꞌ nench reꞌe beꞌnn chaꞌ bi danꞌ llon akeꞌ, naꞌ wayoeꞌrao beꞌnn leakeꞌ. Da li niaꞌ reꞌ, ba bxhiꞌte raxhj beꞌnn kaꞌ rao yellrio naꞌze. \v 17 Zan reꞌ, kat gonre wasenꞌ, lewapaꞌ yichjraore, lechib lloaꞌraore. \v 18 Kaꞌn gonre nench ke gakbeꞌe beꞌnne chaꞌ wasenꞌ nonre, le toze Xallo Dios naꞌn llayaꞌl gakbeꞌreꞌ, le Leꞌen zoreneꞌ reꞌ, laꞌkze chaꞌ bi llreꞌlloeꞌ. Xallo Dios naꞌn llreꞌreꞌ yeolol da llonrenꞌ, naꞌ goneꞌ da wen keré. \s1 Yel wniaꞌ da de yebá \r (Lc. 12:33‑34) \p \v 19 ’Bi koꞌchaꞌore da nak yel wniaꞌ rao yellrio ni, le weyiꞌn. Le balen le lltetebaꞌ, naꞌ ye balen llbia re, naꞌ leskaꞌ llaz beꞌnn wan, naꞌ kwan akeꞌn. \v 20 Zan Dios naꞌ lewxenraꞌlleꞌ nench gonneꞌ da wen da chaꞌo keré da bi te ke, kat yellinre yebá ganꞌ zoeꞌn, naken da bi wtebaꞌ, ni ke kwiaze re, ni beꞌnn wan bi gak kwanen. \v 21 Le ganꞌ ngoꞌchaꞌore danꞌ llazraꞌllre naꞌn, gannaꞌn zokze yichjraꞌlldaꞌorenꞌ. \s1 Beniꞌ ke yichjraꞌlldaꞌollo \r (Lc. 11:34‑36) \p \v 22 ’Yejraore llian naken ka to beniꞌ nench reꞌre. Chaꞌ bibi llaken, llreꞌkzere kwasro. \v 23 Zan chaꞌ yejraorenꞌ bi naken wen, doxhenre ncholen chet kaꞌ. Naꞌ chet kaꞌ beniꞌ ke Dios danꞌ nere zorén reꞌ naken xchole, xchol kwisenꞌ nak yichjraꞌlldaꞌore chet kaꞌ. \s1 Diosenꞌ naꞌ yel wniaꞌ \r (Lc. 16:13) \p \v 24 ’Nono gak gon llin ren chopre xaneꞌ to chiꞌze, le chaꞌ kaꞌ goneꞌ, wiereꞌ to xan llin naꞌ, naꞌ llieꞌreꞌ beꞌnnenꞌ ye to; naꞌ goneꞌ llin ke toeꞌ do yichj do raꞌlleꞌ, naꞌ ke beꞌnnenꞌ ye to, goneꞌn kaze raꞌlleꞌ. Kaꞌkze ke reꞌ bi gak gonre xchin Diosenꞌ, naꞌ waráltere gonre llin, seraꞌllre gakre beꞌnn wniaꞌ. \s1 Diosenꞌ llap llwieꞌ xhiꞌnneꞌ kaꞌ \r (Lc. 12:22‑31) \p \v 25 ’Ke len naꞌ llepaꞌ reꞌ, bi kwek yichjre chraoze bi da yeꞌj gaore chak nbanre, leskaꞌ bi kwek yichjre chraoze ke xharaꞌnre. Le zaꞌkll yel nban kerénꞌ ker ka yel waonꞌ. Lekze kaꞌ kwerp kerénꞌ, zaꞌkllen ker ka xharaꞌnrenꞌ. \v 26 Lewiá ke ba kaꞌ zo xir llasdá rao lla, ni ke llaz llarap akzbaꞌ, naꞌ ni daꞌ xhoaꞌ ke akbaꞌ bi zo, naꞌ Xallo Dios beꞌnnenꞌ zo yebá naꞌ llwaokzebaꞌ. ¿Kere zaꞌkllre ker ka ba kaꞌ zo xirenꞌ? \v 27 Naꞌ ni tore kere wak yesdón kwinre ye tchit, chaꞌ kweꞌ yichjzre gakre beꞌnn tonne. \p \v 28 ’Naꞌ ¿bixchen lliꞌ yichjzre kwis ke xharaꞌnre? Lewiá ke yej daꞌo zjallaꞌa lyiꞌxe, llazochaꞌo aksen laꞌkze bibi llin llon aken, ni ke llab akzen yere. \v 29 Da li niaꞌ reꞌ, rey Salomón naꞌ, gokeꞌ raꞌll wen kwis, naꞌ ni kaꞌ bi ballinkze xharaꞌneꞌn katk yel nbaraz ke yej daꞌo kaꞌ. \v 30 Diosenꞌ noneꞌ nbaraz da zjadé lyiꞌxe laꞌkze to chop llaze so aken, naꞌ llzey akeꞌn. Bixha reꞌ, ¿bi llákere gonlle Diosenꞌ wen keré chaꞌ reꞌ nxenraꞌllreꞌ? \v 31 Ke len naꞌ bi kweꞌ yichjre ke bi danꞌ yálljere, nere: “¿Bi yeꞌj gaollo, naꞌ bi gakllo?” \v 32 Ke nak beꞌnn kaꞌ bi nxenraꞌll Dios, kon lloeꞌlaꞌll akeꞌ llayirj akeꞌ da ki. Zan lliꞌo, nnézkze Xallo Dios beꞌnnenꞌ zo yebá naꞌ binꞌ yálljello. \v 33 Llayaꞌle kweꞌ yichjre, naꞌ wzenayre ke Diosenꞌ nench nnebieꞌ yichjraꞌlldaꞌore, naꞌ gakre beꞌnn wen raweꞌn. Naꞌ yeolol da kaꞌ yálljerenꞌ, Dios naꞌkze gonneꞌn. \v 34 Bi kweꞌ yichjre bi gak wxe willje, le dekze latj wxe, kweꞌ yichjllo da za zaꞌa. Le tlla tlla nsaꞌkzen da zed ke. \c 7 \s1 Bi llayaꞌl wchoybiaꞌllo ke beꞌnne \r (Lc. 6:37‑38, 41‑42) \p \v 1 ’Bi wlliayiꞌllre beꞌnne, nench ke wlliayiꞌll Diosenꞌ reꞌ. \v 2 Kon kanꞌ llonre llchoybiaꞌre ke beꞌnne, kaꞌkze gon Diosenꞌ wchoybieꞌ keré. Naꞌ kanꞌ llónere beꞌnne, kaꞌ gonkze Diosenꞌ ke reꞌ. \v 3 ¿Bixchen llwiazoꞌ beb daꞌon yoꞌ lo rao beꞌnn biꞌchoꞌn, naꞌ bi llwiaꞌo beb xhen naꞌ, yoꞌ lo rao rweꞌ? \v 4 ¿Bixchen yezoꞌ bibiꞌchoꞌn: “Anchk wabejkeraꞌ beb daꞌon yoꞌ lo raoꞌn?” ¿Bixha danꞌ yoꞌ lo rao rweꞌ? \v 5 ¡Beꞌnn chop rao! Zgaꞌtek babej beb xhen naꞌ, yoꞌ lo rao rweꞌ, naꞌllenꞌ yereꞌroꞌ kwasro, naꞌ gak wabejoꞌ yixh bebenꞌ yoꞌ lo rao beꞌnn biꞌchoꞌn. \p \v 6 ’Naꞌ bi weꞌrentezre xtiꞌll Diosenꞌ beꞌnn kaꞌ bi llazraꞌll len naꞌ, nxholl gon akreꞌ reꞌ znia ka llon beꞌkw wxhoxhjtinbaꞌ beꞌnne. Bi gonre ka beꞌnn wzaꞌlzeꞌ da chaꞌo ak rao kuch ak, nxholl wrejchekw akbaꞌn. \s1 Kanꞌ llayaꞌl nnábello Diosenꞌ \r (Lc. 11:9‑13; 6:31) \p \v 7 ’Lewnnab, chaꞌ bi wnnabre, gonnkze Diosenꞌ len; lechirj, chaꞌ bi chirjre, wllelkzen; lewseꞌkw, naꞌ wyarjkze choꞌre. \v 8 Le noteze beꞌnne bi da llnnabeꞌ, wziꞌkzeꞌn; naꞌ beꞌnn llyirjeꞌ, wllelkzereꞌn; naꞌ beꞌnn llnneꞌe, llsarj akseꞌ keꞌe. \p \v 9 ’Kaꞌ reꞌ, chaꞌ xhiꞌnnre nnábebeꞌ reꞌ to yet xtir, kere weꞌrebeꞌ to yej. \v 10 Naꞌ chaꞌ nnábebeꞌ reꞌ to bel gaobeꞌ, kere lloeꞌrebeꞌ to bele znia. \v 11 Laꞌkze naktere beꞌnn wen da xhinnj ak, nnézkzere lloeꞌre xhiꞌnnre kaꞌ to da wen. Naꞌ bixha Xallo Diosenꞌ zo yebá naꞌ, gonlleꞌ wen ke beꞌnn llnnabe Leꞌe bi danꞌ yalljreꞌ. \p \v 12 ’Naꞌ yeolol danꞌ lleꞌnere gon beꞌnnach keré, kaꞌkze llayaꞌle gonre ke akeꞌ, le kaꞌn llak ka nyoj leꞌ leyenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. \s1 Nez da yellín yebá naken ka to nez nchoꞌpe \r (Lc. 13:24) \p \v 13 ’Lechoꞌo nez danꞌ nak choꞌpze, le da raꞌy nak nez danꞌ lljasán beꞌnn kaꞌ ganꞌ kweyiꞌ akeꞌ. Naꞌ beꞌnn zan lljak nez raꞌyenꞌ. \v 14 Le choꞌpze nak nezenꞌ danꞌ lljasán lliꞌo ganꞌ de yel nban zejlikanenꞌ, naꞌ to chopze beꞌnn ake zaꞌk akreꞌ lljakeꞌ nez choꞌpenꞌ. \s1 Danꞌ llon beꞌnn kaꞌ gakbeꞌllo kanꞌ nak akeꞌn \r (Lc. 6:43‑44) \p \v 15 ’Llayaꞌl wiare nench ke chejleꞌre xtiꞌll beꞌnn wenraꞌll kaꞌ, beꞌnn kaꞌ ne lloeꞌ akeꞌ xtiꞌll Dios, non akeꞌ ka xhiꞌr maxh daꞌo, naꞌ loere nak akeꞌ ka beꞌkw yiꞌo, ba llao xhiꞌr daꞌo kaꞌ. \v 16 Ka nak da llbia toto yay nnézello bi yayenꞌ. Ka nak yay yeꞌchenꞌ bi llbian uvas, naꞌ ni yay yixenꞌ bi llbian higo. Kaꞌn llayaꞌl gakbeꞌre ke beꞌnn kaꞌ ziyeꞌe reꞌ, kat reꞌre bi danꞌ llon akeꞌ naꞌ. \v 17 Yay danꞌ nak yay wen naꞌ, daxhix wenkze llbian. Naꞌ yay danꞌ bi nak wen naꞌ, lekze daxhix bi nak wen kwian. \v 18 Le bi gak to yay xhix wen kwiazen daxhix bi nak wen, leskaꞌ yayenꞌ bi nak wen naꞌ, bi gak kwiarizen daxhix wen. \v 19 Yeololte yay da bi llbia daxhix wen, llchoy xane len naꞌ llzeyeꞌn. \v 20 Naꞌ ka nak danꞌ llon toto beꞌnne, nnézello chaꞌ nakeꞌ beꞌnn wen o chaꞌ nakeꞌ beꞌnn wen da xhinnj. \s1 Kere yeolol beꞌnne yelline latj ke Xanllo Diosenꞌ \r (Lc. 13:25‑27) \p \v 21 ’Kere yeolol beꞌnn kaꞌ llalwill nadaꞌn, ne akeꞌ: “Xantoꞌ, Xantoꞌ”, yellín yebánꞌ ganꞌ llia Diosenꞌ llnebieꞌ. Kon beꞌnne gon kanꞌ lleꞌne Xaꞌ Dios beꞌnne llia yebá naꞌ, leakzeꞌ yellín ganꞌ llieꞌ naꞌ. \v 22 Kat llin lla gonaꞌ yel koxchis ke beꞌnn kaꞌ, beꞌnn zan ye akeꞌ nadaꞌ: “Xantoꞌ, ba beꞌtoꞌ xtiꞌlloꞌn, naꞌ kone raꞌon, babejtoꞌ daxiꞌo kaꞌ zjallaꞌa yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, naꞌ leskaꞌ kone raꞌo naꞌ, bentoꞌ da zan yel wak ake.” \v 23 Naꞌ kanaꞌ yep akeꞌ: “Bi nombiaꞌ reꞌ, kaꞌle lelljayak, reꞌ beꞌnn wen da xhinnje.” \s1 Ka nak ke chop ran yoꞌ \r (Lc. 6:47‑49; Mr. 1:22) \p \v 24 ’Beꞌnnenꞌ llzenay xtiꞌllaꞌn, naꞌ lloneꞌ kanꞌ niaꞌ naꞌ, lloneꞌ ka to ke beꞌnn siꞌn beꞌnn ben rill, naꞌ bxieꞌ ranenꞌ to rao yej war. \v 25 Naꞌ ka gok yejsiꞌo xhen, naꞌ bda to beꞌ war, naꞌ blloj yeo da xhen bayechjte ganꞌ zo rilleꞌn. Naꞌ bi bzoen wzalen len, le lliꞌ ranen to rao yej war. \v 26 Naꞌ beꞌnn llenreꞌ xtiꞌllaꞌ ni, naꞌ bi lloneꞌ kanꞌ niaꞌ naꞌ, lloneꞌ rebze ka to beꞌnn bi bwia ganꞌ gon rilleꞌn, naꞌ beneꞌn to rao yoxh. \v 27 Ka gok yejsiꞌo xhen naꞌ, blloj yeonꞌ bayechjten ganꞌ zo yoꞌ keꞌen, naꞌ bda beꞌ, naꞌ bzoen bzalen len blleyiꞌtekazen. \p \v 28 Naꞌ ka bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll kaꞌ, naꞌll llabane beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, kanꞌ broeꞌ bsedreꞌ leakeꞌn. \v 29 Le kanꞌ bzejnieꞌreꞌn, nakbieꞌkze napeꞌ yel llnebiaꞌ, kere bzejnieꞌreꞌ kanꞌ llzejnieꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ. \c 8 \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn llen yillweꞌ danꞌ ne lepra \r (Mr. 1:40‑45; Lc. 5:12‑16) \p \v 1 Beꞌnn zan zanao Jesúsenꞌ kanꞌ bayetjeꞌ rao yaꞌn. \v 2 Naꞌ to beꞌnn llak yillweꞌ danꞌ ne lepra jabiꞌyeꞌ raweꞌn, naꞌ bcheꞌk xhibeꞌ, naꞌll lleꞌe Leꞌe: \p —Xanaꞌ, chaꞌ lleꞌnroꞌ, wakse wakaꞌo yillweꞌ kiaꞌ ni. \p \v 3 Naꞌll le blite naꞌa Jesúsenꞌ bdaneꞌ leꞌe, lleꞌe leꞌe: \p —Lleꞌnkzraꞌ, bayak. \p Naꞌll le bayakte ka nak yillweꞌn llakeꞌn. \v 4 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Notno yeꞌo kaꞌ. Byej jawiá bxozenꞌ nench reꞌreꞌ ba bayakoꞌ. Naꞌ beꞌe danꞌ llayaꞌl weꞌweꞌ danꞌ bne da Moisésenꞌ kaꞌ, nench naꞌ yeyakoꞌ yall rao ley naꞌ. Kaꞌ ben nench yeolol beꞌnne nnez akreꞌ ba bayakoꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn wen llin ke to xan wakaꞌa ya kaꞌ \r (Lc. 7:1‑10) \p \v 5 Ka bllin Jesúsenꞌ ganꞌ nziꞌi Capernaum, le bllinte to xan beꞌnn wakaꞌa ya beꞌnn Roma, jatileꞌ Leꞌe, naꞌ goꞌtyoereꞌ Leꞌe, \v 6 lleꞌe Leꞌe: \p —Xantoꞌ, beꞌnn wen llin kiaꞌn deꞌe rillaꞌn llakeꞌ yillweꞌ, nat niaꞌneꞌe, naꞌ ll-llayraweꞌ kwis. \p \v 7 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Saꞌrenaꞌ rweꞌ yeyoneꞌ. \p \v 8 Naꞌ xan wakaꞌa yanꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —Xantoꞌ, bi nakaꞌ beꞌnn zaꞌk saꞌrenoꞌ nadaꞌ rillaꞌn, ganniteze bnne, naꞌ wayakte beꞌnn wen llin kiaꞌn. \v 9 Nadaꞌ zo beꞌnn llnebiaꞌ nadaꞌ, naꞌ lekze niꞌt beꞌnn wakaꞌa ya kiaꞌ llnebiaꞌ akeꞌ. Kate llepaꞌ toeꞌ: “Byej”, naꞌ llejteꞌ, naꞌ kate llepaꞌ ye toeꞌ: “Da”, naꞌ le lledteꞌ, naꞌ kate llepaꞌ beꞌnn wen llin kiaꞌn: “Da ni gonoꞌ”, naꞌ le llonteꞌn. \p \v 10 Naꞌ ka bene Jesúsenꞌ xtiꞌll xan wakaꞌa yanꞌ, naꞌll babanreꞌ, naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ nao Leꞌen: \p —Da linꞌ niaꞌ reꞌ, ni to beꞌnn Israel bi nna gonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ ka beꞌnn ni. \v 11 Naꞌ ni niaꞌ reꞌ, beꞌnn zan beꞌnn zaꞌk doxhen yellrio, lljalleꞌrén akeꞌ txhen xozxtaꞌollo Abraham naꞌ, Isaakenꞌ ren Jacobenꞌ ganꞌ llia Diosenꞌ llnebieꞌ. \v 12 Zan ka nak beꞌnn kaꞌ llayaꞌl so ren Diosenꞌ chenake, leakeꞌn yeseꞌleꞌ lo gabil ganꞌ nake xchole, yesbell akeꞌ to gaoxoxj lay akeꞌ. \p \v 13 Naꞌll lle Jesúsenꞌ xan wakaꞌa ya kaꞌ: \p —Ba gok wayejoꞌ, ba bayakte beꞌnn wen llin koꞌon kon kanꞌ benliraꞌlloꞌn ba gok. \p Naꞌ le bayakte beꞌnn wen llin ke xan wakaꞌa ya kaꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ xhnaꞌ noꞌr ke Pedronꞌ \r (Mr. 1:29‑31; Lc. 4:38‑39) \p \v 14 Naꞌll byej Jesúsenꞌ rill Pedronꞌ, naꞌ breꞌreꞌ xhnaꞌ noꞌr ke Pedronꞌ deꞌe yoeꞌ da la res. \v 15 Jesúsenꞌ bdaneꞌ taꞌk beꞌnn weꞌen, le ballachte da lanꞌ. Naꞌll le bayaste noꞌrenꞌ bsinieꞌ da bdao akeꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan \r (Mr. 1:32‑34; Lc. 4:40‑41) \p \v 16 Naꞌ betj lleꞌ naꞌ, bllin beꞌnn zan ganꞌ zo Jesúsenꞌ, naꞌ ncheꞌe akeꞌ beꞌnn zan beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. Naꞌll to bnneze Jesúsenꞌ, le ballojte daxiꞌo kaꞌ, naꞌ leskaꞌ bayoneꞌ yeolol beꞌnn llak billre yillweꞌ daꞌo. \v 17 Kaꞌn beneꞌ nench gok kanꞌ llia xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ bzoj da Isaíasenꞌ kanaꞌ, nen: “Leꞌen yekeꞌe yel ll-llayrao kello, naꞌ yekeꞌe yeolol yillweꞌ kellonꞌ.” \s1 Kanꞌ goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ gokraꞌll gon Leꞌe txhen \r (Lc. 9:57‑62) \p \v 18 Jesúsenꞌ breꞌreꞌ ba bllin beꞌnn zan nechj akeꞌ Leꞌe, naꞌll golleꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ nench laꞌy akeꞌ ye chlaꞌre nisdaꞌon. \v 19 Naꞌ blloj to beꞌnn llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, le jabiꞌyteꞌ rao Jesúsenꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —Maestro, wzaꞌrenaꞌ rweꞌ kon gateze chejoꞌ. \p \v 20 Naꞌll lle Jesúsenꞌ Leꞌe: \p —Beꞌz kaꞌ zo ga llallín akbaꞌ lltas akbaꞌ, naꞌ ba kaꞌ zo xir dá rao lla, llia xoꞌnn akbaꞌ, zan nadaꞌ, nakaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, bitbi zo ga yeziꞌraꞌllaꞌ. \p \v 21 Naꞌll blloj ye to beꞌnn zejrén Jesúsenꞌ txhen, naꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —Xanaꞌ, zgaꞌtek benn latj wkwaꞌchaꞌ xaꞌn kate gateꞌ, naꞌll nnawaꞌ rweꞌ. \p \v 22 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Da nnao nadaꞌ, bkwaꞌnn beꞌnn wat kaꞌ, wkwaꞌchze lwellj beꞌnn wat kaꞌ. \s1 Jesúsenꞌ brekllieꞌ to beꞌ xhen lo nisdaꞌon \r (Mr. 4:35‑41; Lc. 8:22‑25) \p \v 23 Naꞌll Jesúsenꞌ, le byoꞌteꞌ lo barconꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ. \v 24 Naꞌt ka zejen lo nisenꞌ, bzorao dá to beꞌ xhen, naꞌ ren nisdaꞌon bzorao yitjen, naꞌ ba llayoll nis lo barconꞌ, naꞌ ba tas Jesúsenꞌ. \v 25 Naꞌll basbán akeꞌ Leꞌe, lle akeꞌ Leꞌe: \p —¡Xantoꞌ, basrá lliꞌo, ba llbeyiꞌllo! \p \v 26 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —¿Bixchen llebrizre? ¿Bi llonliraꞌllre nadaꞌ? \p Naꞌll byaseꞌ balwilleꞌ beꞌn ren nisdaꞌon, naꞌll le blleꞌlliten. \v 27 Naꞌ beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen naꞌ, babán akreꞌ kanꞌ beneꞌn. Naꞌll lle lwellj akeꞌ: \p —¿Noxha beꞌnnenꞌ lla? Rente kaze beꞌ, naꞌ ren nisdaꞌo naꞌ llzenayen keꞌe. \s1 Chop beꞌnn Gadara yoꞌ akeꞌ daxiꞌo \r (Mr. 5:1‑20; Lc. 8:26‑39) \p \v 28 Naꞌ ballineꞌ ye chlaꞌ nisdaꞌon ganꞌ lliꞌ rall beꞌnn Gadara kaꞌ. Naꞌ jatil chop beꞌnne Leꞌe, beꞌnn yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. Beꞌnn ki ba zo aktekzeꞌ latj ganꞌ lljakwaꞌch akeꞌ beꞌnn wat kaꞌ, naꞌ ba llraydo akeꞌ kon no lldeze gannaꞌ, nollno llakse te do tnezenꞌ. \v 29 Naꞌll besiaꞌ akeꞌ, lle akeꞌ Jesúsenꞌ: \p —¿Bi de koꞌo kone netoꞌ? Rweꞌ Xhiꞌnn Dios dogarje. ¿Zaꞌo zadsaꞌkziꞌo netoꞌ, renchaꞌ bi nna llin lla ketoꞌ yellayraotoꞌ? \p \v 30 Naꞌ kwitze llasdá zan kuch ak, llao akbaꞌ. \v 31 Naꞌll goꞌtyoe daxiꞌo kaꞌ Jesúsenꞌ, lle aken Leꞌe: \p —Chaꞌ kaꞌ yebejoꞌ netoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn ki, benn latj wayejtoꞌ ganꞌ zjallaꞌa kuch kaꞌ. \p \v 32 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leaken: \p —Wakse, lewayej. \p Naꞌll balloj aken yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ, naꞌ zjayakdon ganꞌ llaꞌa kuch kaꞌ. Naꞌll bayetjnninn kuch kaꞌ leꞌ yaꞌ ganꞌ llaꞌa akbaꞌn, naꞌ jallaꞌa akbaꞌ lo nisdaꞌon, naꞌ got akbaꞌ weꞌj akbaꞌ nis. \p \v 33 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llap kuch kaꞌ, breꞌe akreꞌ kanꞌ goken, baxhonnj akeꞌ, naꞌ jayell akeꞌ beꞌnn rao yell kaꞌ kanꞌ goken, naꞌ kanꞌ ba bayak beꞌnn kaꞌ byoꞌ daxiꞌon. \v 34 Naꞌll yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellenꞌ jatil akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll ka breꞌe akreꞌ Leꞌen, goꞌtyoe akreꞌ Leꞌe wazeꞌe rall akenꞌ. \c 9 \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnne bi dá niaꞌneꞌe \r (Mr. 2:1‑12; Lc. 5:17‑26) \p \v 1 Jesúsenꞌ bayoeꞌ lo barconꞌ, balaꞌyeꞌ ye chlaꞌre nisdaꞌon, naꞌ ballineꞌ rao ralleꞌ. \v 2 Naꞌ bllin txhonnj beꞌnn nlen akeꞌ to beꞌnn, bi dá niaꞌneꞌe, nxoa akeꞌ leꞌe to rao bray. Ka gokbeꞌe Jesúsenꞌ kanꞌ nxenraꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌll lleꞌe beꞌnn weꞌen: \p —Bawé xhiꞌnnaꞌ, ni llaziꞌxhenaꞌ ke da xhinnj koꞌo kaꞌ. \p \v 3 Naꞌll bale beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, ben akreꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ beꞌnn weꞌen, bzaꞌraꞌll akeꞌ to lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ, naꞌll bne akeꞌ: “Beꞌnn ni llkadieꞌ ke Diosenꞌ neꞌe kaꞌ.” \v 4 Jesúsenꞌ gokbeꞌreꞌ ka danꞌ zaꞌraꞌll beꞌnn kaꞌ, naꞌll golleꞌ leakeꞌ: \p —¿Bixchen llzaꞌraꞌllrizre da xhinnj lo raꞌlldaꞌore? \v 5 Llákere bi napaꞌ yel llnebiaꞌ naꞌ yepeꞌ: “Ni llaziꞌxhenaꞌ da xhinnj koꞌon.” ¿Bixha chaꞌ yepeꞌ: “Bayas naꞌ bayej”? \v 6 Nadaꞌ nakaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach wroeꞌraꞌ reꞌ, naꞌ zoaꞌ yellrio ni, napaꞌ yel llnebiaꞌ nench yeziꞌxhenaꞌ da xhinnj ke beꞌnnachenꞌ. \p Naꞌll golleꞌ beꞌnn xhinnjenꞌ: \p —Bayas, bayoaꞌ ganꞌ bxhoaꞌo, naꞌ bayej rilloꞌ. \p \v 7 Naꞌll bayas beꞌnnenꞌ zayejeꞌ rilleꞌ. \v 8 Naꞌ beꞌnn kaꞌ breꞌe kanꞌ goken blleb akeꞌ kwis, naꞌll beꞌrao akeꞌ Diosenꞌ kanꞌ beneꞌ beꞌe yel wak keꞌen Jesúsenꞌ. \s1 Ka gok brej Jesúsenꞌ Mateonꞌ \r (Mr. 2:13‑17; Lc. 5:27‑32) \p \v 9 Ka bde Jesúsenꞌ ganꞌ lliꞌ Mateonꞌ llchixhjeꞌ danꞌ llayaꞌl wayej yell ganꞌ llnebiaꞌ leakeꞌn, naꞌ breꞌe Jesúsenꞌ leꞌen, naꞌll lleꞌe leꞌe: \p —Da nnao nadaꞌ. \p Naꞌll bzollaꞌa Mateonꞌ zejreneꞌ Leꞌe. \p \v 10 Ka goken bllin Jesúsenꞌ rill Mateonꞌ, naꞌ lliꞌ akeꞌ llao akeꞌ txhen ren ye zan beꞌnn wachixhj ak, naꞌ ren yelaꞌ beꞌnn wen da xhinnje, naꞌ renkze beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ. \v 11 Ka breꞌe beꞌnn fariseo kaꞌ lliꞌ ren Jesúsenꞌ leakeꞌ txhen, naꞌll lle akeꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ: \p —¿Bixchen beꞌnnenꞌ llroeꞌ llsede reꞌn llaoreneꞌ txhen beꞌnn wachixhj kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ? \p \v 12 Naꞌ ka bene Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn, naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Beꞌnn bibi yillweꞌ llake, bi yalljreꞌ beꞌnn wen rmell, zan beꞌnnenꞌ llak yillweꞌn, leꞌen yalljreꞌ beꞌnn wen rmellenꞌ. \v 13 Lelljased bi zej xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyoj: “Lleꞌnraꞌ yeyaꞌchraꞌllre beꞌnne, kere kon gotre bayiꞌx gákere nadaꞌ nxenraꞌllre.” Kere zaꞌa zadyexhaꞌ beꞌnn wen akenꞌ, zan zaꞌa zadwiaꞌ beꞌnn wayatre ke da xhinnj ba ben akeꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ bixchen bi llon beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ was \r (Mr. 2:18‑22; Lc. 5:33‑39) \p \v 14 Naꞌll beꞌnn kaꞌ nao Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis, jabiꞌy akeꞌ rao Jesúsenꞌ, lle akeꞌ Leꞌe: \p —¿Bixchen bi llon beꞌnn kaꞌ was beꞌnn kaꞌ nao rweꞌn, naꞌt netoꞌ llontoꞌ was, leskaꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ llon akeꞌ was? \p \v 15 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —¿Bixha wak so beꞌnn ak yel wan, beꞌnn llon akeꞌ yexh ga llak yel wachaynaꞌa chak lliꞌrén wachaynaꞌn leakeꞌ? Bi gak soreneꞌ leakeꞌ yel wan. Zan wllin lla wagaꞌa beꞌnn byionꞌ, kanaꞌllenꞌ gon akeꞌ was. \s1 Diꞌll kob ke Jesúsenꞌ bi gak wchixrenllon da kaꞌ nao beꞌnn gor kaꞌ \p \v 16 ’Gaga zo beꞌnne gonreneꞌ llin raꞌll kobe, yedeꞌen xheꞌe gore, le raꞌll kobenꞌ, yebeꞌn kat chiben, naꞌ wcheꞌzen xheꞌe gorenꞌ, yezikre yarj ganꞌ nlleꞌzen. \v 17 Naꞌ leskaꞌ nono zo beꞌnn kaꞌchaꞌorizeꞌ xis uva kobenꞌ to lo blloy yid gore, le xis uva kobenꞌ wcheꞌzen blloy yid gorenꞌ, naꞌ llopten kweyiꞌ. Zan kaꞌchaꞌweꞌ xis uva kobenꞌ lo blloy yid kobe, nench bi kweyiꞌ xis uvanꞌ, naꞌ kaꞌ llopten bi kweyiꞌ. \s1 Jesúsenꞌ basbaneꞌ xhiꞌnn Jairo naꞌ bayak ye to noꞌre bdan xheꞌen \r (Mr. 5:21‑43; Lc. 8:40‑56) \p \v 18 Nna lloeꞌte Jesúsenꞌ diꞌll naꞌ, bllindokze to beꞌnn wnebiaꞌ, bcheꞌk xhibeꞌ rao Jesúsenꞌ, lleꞌe Leꞌe: \p —Le bayollte got to xhiꞌnnaꞌ noꞌre. Choꞌdo naꞌ wxoa naoꞌn yichjbeꞌ nench yebanbeꞌ. \p \v 19 Naꞌll bzollaꞌa Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ byejrén akeꞌ beꞌnn wnebiaꞌn. \v 20 Naꞌ ka zjakeꞌ naꞌn, bnao to noꞌre leakeꞌ, ba gok chllinn (12) iz llzoeꞌ waꞌa, naꞌ beneꞌ bien jabiꞌyeꞌ awllo koꞌll Jesúsenꞌ, jataneꞌ xheꞌen. \v 21 Le kanꞌ bzaꞌraꞌlleꞌ to lo raꞌlldaꞌweꞌ, bneꞌe: “Kon chaꞌ ba bdanaꞌ xheꞌen, wayaksaꞌn.” \v 22 Naꞌ bayechj Jesúsenꞌ bwieꞌ noꞌrenꞌ, naꞌll lleꞌe leꞌe: \p —Bendipraꞌlloꞌ xhiꞌnnaꞌ. Ba bayaksoꞌ danꞌ llonliraꞌlloꞌ nadaꞌ. \p Naꞌ le bayakte noꞌrenꞌ. \p \v 23 Ka bllin Jesúsenꞌ rill beꞌnn wnebiaꞌn, naꞌ breꞌreꞌ ba zjallaꞌa beꞌnn zan, llon akeꞌ txhen, naꞌ llasbell akeꞌ, naꞌ ba llaꞌa beꞌnn llkwell bllej. \v 24 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Lelljayak. Kere got bidaꞌo noꞌr ninꞌ, taszbeꞌn. \p Naꞌll beꞌnn kaꞌ lltitj akreꞌ Leꞌe. \v 25 Naꞌll bayoll bachacheꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ, naꞌll byoeꞌ beꞌxeꞌ taꞌk bidaꞌo watenꞌ, naꞌll le bayástebeꞌ. \v 26 Naꞌ yel wakenꞌ beneꞌn goslas diꞌllenꞌ yeolol yell kaꞌ zjalliꞌ do naꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ chop beꞌnn lchole \p \v 27 Naꞌ ka badé Jesúsenꞌ, bnaodo chop beꞌnn lchol Leꞌe, naꞌ besiaꞌ akeꞌ zillje, goll akeꞌ Leꞌe: \p —¡Rweꞌn nakoꞌ xhiꞌnn dialla da rey David, bayaꞌchraꞌll netoꞌ! \p \v 28 Naꞌ ka bayoꞌ Jesúsenꞌ lo yoꞌn, naꞌ byoꞌ beꞌnn lchol kaꞌ, naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —¿Llonliraꞌllre nadaꞌ gak gonaꞌ nench yereꞌre? \p Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Awaꞌ xantoꞌ, llejleꞌtoꞌ. \p \v 29 Naꞌll bdan Jesúsenꞌ yej rao akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ: \p —Yereꞌchgare kon kanꞌ nxenraꞌllre nadaꞌ. \p \v 30 Naꞌll le bayakte yej rao akeꞌn, bareꞌe aktereꞌ. Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Bi weꞌre diꞌll kanꞌ gok bayak yejraorenꞌ. \p \v 31 Bixha kate bazaꞌa akeꞌ naꞌ, jadá akeꞌ doxhen ganꞌ nziꞌi Galilea, lloeꞌ akeꞌ diꞌll ka danꞌ ben Jesúsenꞌ ke akeꞌn. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn blloje \p \v 32 Naꞌ ka ballach beꞌnn kaꞌ, le bllinte beꞌnn yob akreꞌ, ncheꞌe akeꞌ ye to beꞌnn blloje yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌweꞌn. \v 33 Naꞌll Jesúsenꞌ le babejteꞌ daxiꞌon, le bannete beꞌnnenꞌ. Naꞌ beꞌnn zan breꞌe kanꞌ goken, naꞌll babán akreꞌ kwis, naꞌll ne akeꞌ: \p —Lliꞌo beꞌnn Israel, da nellenꞌ breꞌllo yel wakenꞌ nak kaꞌ. \p \v 34 Naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ ne akeꞌ: \p —Xan daxiꞌo kaꞌn llakrenen leꞌe, nench llabejeꞌ daxiꞌon zjayoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn kaꞌ. \s1 Jesúsenꞌ llayaꞌchraꞌlleꞌ beꞌnn kaꞌ \p \v 35 Jesúsenꞌ jateꞌe toto yell, naꞌ toto yell daꞌo zjalliꞌ do naꞌ, jazejnieꞌreꞌ beꞌnn Israel kaꞌ lo yodaꞌo ke akeꞌn, naꞌ bdixjweꞌreꞌ leakeꞌ Diꞌll Wen kanꞌ nnebiaꞌ Diosenꞌ, naꞌ bayoneꞌ beꞌnn kaꞌ llak biteze yillweꞌ, naꞌ biteze da llak ke akeꞌ. \v 36 Naꞌ ka breꞌreꞌ ba bllay beꞌnn zan, naꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ. Ka gokbeꞌreꞌ llakllejlaꞌll akeꞌ, akre gon akeꞌ, naꞌ nono llraꞌ gakrén leakeꞌ ka danꞌ llallayrao akeꞌn. Niꞌt akeꞌ ka xhiꞌr daꞌo, ba nono llraꞌ gap leakbaꞌ. \v 37 Naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ: \p —Da li niaꞌ reꞌ, ka beꞌnn gon wrapenꞌ gonllo, da xhen llin naꞌ de, naꞌ to chopze beꞌnn wrap kaꞌ nak. \v 38 Lennabe Dios beꞌnnenꞌ nak xan llin naꞌ, wseꞌleꞌ yezikre beꞌnn wen llin rao llin naꞌ. \c 10 \s1 Jesúsenꞌ brejeꞌ postl kaꞌ ben Leꞌe txhen \r (Mr. 3:13‑19; Lc. 6:12‑16) \p \v 1 Jesúsenꞌ btopeꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ non Leꞌe txhen, naꞌ beꞌe leakeꞌ yel wak nench wabej akeꞌ daxiꞌo zjayoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, naꞌ wayón akeꞌ biteze yillweꞌ da llak akeꞌ. \p \v 2 Ki re beꞌnn chllinn kaꞌ: Simón lekze leꞌen reꞌe Pedronꞌ, beꞌnnenꞌ gok beꞌnn nell, naꞌ Andrés biꞌch Pedro naꞌ, naꞌ Jacobo ren Juan xhiꞌnn Zebedeo, \v 3 naꞌ Felipe, naꞌ Bartolomé, naꞌ Tomás, naꞌ Mateo beꞌnnenꞌ gok wachixhje, naꞌ Jacobo xhiꞌnn Alfeo, naꞌ Lebeo beꞌnnenꞌ goll akseꞌ Tadeo, \v 4 naꞌ Simón beꞌnnenꞌ ben txhen beꞌnn kaꞌ nziꞌi cananistas, naꞌ ren Judas Iscariote beꞌnnenꞌ ben Jesúsenꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ llwie Leꞌe naꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ jatixjweꞌ akreꞌ xtiꞌlleꞌn \r (Mr. 6:7‑13; Lc. 9:1‑6) \p \v 5 Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ, jatixjweꞌ akreꞌ xtiꞌlleꞌn, lleꞌe leakeꞌ: \p —Bi chejre rall beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel, leskaꞌ bi chejre yell kaꞌ zjalliꞌ Samaria. \v 6 Lelljak ganꞌ llaꞌa beꞌnn Israel kaꞌ, le leakeꞌn nak akeꞌ ka xhiꞌr daꞌo ba bnit. \v 7 Lelljak lelljatixjweꞌ ba zo rez llin lla nnebiaꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo yebá. \v 8 Lewayón beꞌnn llak bi yillweꞌ, naꞌ lewayón beꞌnn kaꞌ llak yillweꞌ danꞌ ne lepra, leyesbán beꞌnn wat ak, naꞌ leyebej daxiꞌo kaꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne. Bibi bchixhj Diosenꞌ reꞌ, benneꞌ reꞌ yel wak keꞌen nench gonre da ki, ke len naꞌ legakrén beꞌnne, naꞌ bi wchixhjre. \p \v 9 ’Naꞌ bi waꞌre mell da nak oro, naꞌ mell plat naꞌ mell kobr chak koꞌre nez. \v 10 Naꞌ bi goꞌxre bzod, naꞌ bi goꞌxre ye to xhare, ni ye to xher-re, ni xhis da wchiꞌchre, le ka nak reꞌ nakre beꞌnn wen llin ke Dios, llayaꞌlkze gonn akeꞌ reꞌ da yeꞌj gaore, ganꞌ llseꞌlaꞌ reꞌn. \p \v 11 ’Naꞌ gateze yell ga llinre, zgaꞌtek lennab chaꞌ zo to beꞌnn wen, beꞌnn yewere wrebe reꞌ rilleꞌn. Naꞌ chaꞌ ba brebeꞌ reꞌ rilleꞌn, gannaꞌze lesó. Kat saꞌllre chejre ga yobre, kanaꞌll yezaꞌre. \v 12 Naꞌ kat llinre rill to beꞌnne, lewape lliox, naꞌ lennab so akeꞌ wen. \v 13 Naꞌ chaꞌ zjaniꞌt beꞌnn nak yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn wen, gak ka danꞌ nnabrenꞌ, naꞌ so akeꞌ wen. Naꞌ chaꞌ nono llraꞌ beꞌnn nak yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn wen, naꞌ bi gak ka danꞌ nnabrenꞌ. \v 14 Naꞌ chaꞌ zo ga bi wreb akeꞌ reꞌ, naꞌ bi wzenay akeꞌ keré, leyelloj yoꞌn o yell ganꞌ bllinre, naꞌ leyebibte yo bichte llia lo labre. \v 15 Da xhinnj xhen naꞌ, ben beꞌnn Sodoma kaꞌ ren beꞌnn Gomorra kaꞌ kanaꞌ, zan ni llepaꞌ reꞌ, kat llin lla gak yel koxchis ke yeolol beꞌnne, kanaꞌ beꞌnn kaꞌ bi breb reꞌ rilleꞌn, da xhenll gak ke beꞌnn kaꞌ kerke kanꞌ gok ke beꞌnne Sodoma kaꞌ, ren Gomorra kaꞌ. \s1 Gak da saꞌkziꞌllo \p \v 16 ’Nadaꞌ wseꞌlaꞌ reꞌ ka llseꞌleꞌ xhiꞌr daꞌo radj beꞌkw yiꞌo, lesó xhnid ka llon to bele, naꞌ maxhze legón ka llon to byinn daꞌo. \v 17 Legap kwinre rao beꞌnn kaꞌ llwie reꞌn. Zjaniꞌt beꞌnn gon akeꞌ reꞌ rao naꞌa beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ, nench bi gon bi ne akreꞌ reꞌ. \v 18 Naꞌ lekze kaꞌ danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌ naꞌ, zjaniꞌt beꞌnn wcheꞌe reꞌ do rao rey, do rao nollre beꞌnn llnebiaꞌ nench weꞌrén akreꞌ xtiꞌllaꞌn, leskaꞌ rao beꞌnn kaꞌ bi nak beꞌnn Israel. \v 19 Naꞌ kat goꞌx akeꞌ reꞌ, wcheꞌe akeꞌ reꞌ rao beꞌnn kaꞌ, bi weꞌlaꞌllre akre nnere yelliꞌre xtiꞌll akeꞌn. Rawe ganꞌ zere naꞌkze wzejnieꞌ Diosenꞌ reꞌ, akrenꞌ nnere. \v 20 Le kere reꞌn nnere, Spíritu ke Xallo Dios naꞌkzenꞌ gonnen bixhanꞌ llayaꞌl nnere. \p \v 21 ’Kanaꞌ bale beꞌnnache, yeyechj akeꞌ gon akeꞌ no biꞌch gorj akeꞌ rao naꞌa beꞌnne, naꞌ yesoꞌte leakeꞌ, naꞌ niꞌt beꞌnn gon akeꞌ xhiꞌnn akeꞌ kaꞌ, rao naꞌa beꞌnn yesoꞌtebeꞌ, naꞌ zjaniꞌt beꞌnne gon akeꞌ xaxhnaꞌ akeꞌ kaꞌ, rao naꞌa beꞌnne yesoꞌte leakeꞌ. \v 22 Naꞌ ka yeololze beꞌnn wie akreꞌ reꞌ, danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌ, naꞌ noteze beꞌnn se war wxenraꞌlleꞌ nadaꞌ llinte lla gateꞌ, leꞌen yerá. \v 23 Chaꞌ beꞌnn llaꞌa to yell lloje yeraye reꞌ, lelljazó ga yobre. Da li niaꞌ reꞌ, bi nna wayoll tare yell kaꞌ ganꞌ nbane beꞌnn Israel kaꞌ, kat yedaꞌ nadaꞌ da yobre Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach. \p \v 24 ’Kat to beꞌnn za wsede, bi nello naklleꞌ beꞌnn braoll ka beꞌnnenꞌ llsede leꞌen, naꞌ to beꞌnn wen llin bi nello naklleꞌ braoll ka xaneꞌn. \v 25 Kon llayaꞌle yewé beꞌnnenꞌ llsedenꞌ, chaꞌ yedoꞌlreꞌ gakeꞌ kanꞌ llon beꞌnnenꞌ broeꞌ leꞌe naꞌ, naꞌ llayaꞌle yewé beꞌnn wen llin naꞌ, chaꞌ yedoꞌlreꞌ gakeꞌ ka xaneꞌ naꞌ. Naꞌ nadaꞌ nakaꞌ xanre, naꞌ beꞌnn kaꞌ llwie nadaꞌn, llasné akeꞌ llonaꞌ txhen Beelzebú, danꞌ nak xan yeolol daxiꞌo ak, wasné aklleꞌ ke reꞌ nakre nadaꞌ txhen. \s1 Nonꞌ llayaꞌl llebllo \r (Lc. 12:2‑9) \p \v 26 ’Bi llebre beꞌnn biteze da gon akreꞌ reꞌ, le bibi de da ngaꞌche da nello bi wroeꞌrawe, naꞌ bi de da nello nono yenneze len. \v 27 Da zan da broeꞌraꞌ reꞌ ganꞌ ngaꞌchre, lennén ganꞌ llaꞌa beꞌnn zan. Naꞌ yeolol da kaꞌ ba bénerenꞌ, lechixjweꞌn, legón ka to beꞌnn ze yichjo llosieꞌ. \v 28 Bi llayaꞌle llebre beꞌnn kaꞌ got reꞌn. Bitbi gak gon akreꞌ yichjraꞌlldaꞌore. Zan llayaꞌle llebre Diosenꞌ, le Leꞌen napeꞌ yel llnebiaꞌ, wlleyieꞌ kwerp kerénꞌ ren yichjraꞌlldaꞌorenꞌ lo yiꞌ gabilenꞌ. \p \v 29 ’Nnézello byinn daꞌo kaꞌ bibi zaꞌk aktekbaꞌ, naꞌ Xallo Diosenꞌ llakbeꞌreꞌ kate llbeyiꞌ tobaꞌ. \v 30 Rente yich yichjre kaꞌ nrab Diosenꞌ. \v 31 Naꞌllenꞌ niaꞌ bi llebre, zaꞌkll reꞌ kerke txhonnj byinn daꞌo kaꞌ. \s1 Beꞌnn wchebeꞌ naweꞌ Jesúsenꞌ \r (Lc. 12:8‑9) \p \v 32 ’Naꞌ noteze beꞌnne chaꞌ wchebeꞌ nnaweꞌ nadaꞌ, lekze kaꞌ nadaꞌ wachebaꞌ rao Xaꞌ Diosenꞌ llia yebá, yepeꞌ nak beꞌnnenꞌ nadaꞌ txhen. \v 33 Naꞌ notezeꞌ chaꞌ lloeꞌreneꞌ beꞌnnach diꞌll, naꞌ bi llchebeꞌ chaꞌ nombieꞌ nadaꞌ, lekze kaꞌ nadaꞌ weꞌrenaꞌ Xaꞌ beꞌnn zo yebá diꞌll, yepeꞌ bi nombiaꞌ beꞌnnenꞌ. \s1 Gak akeꞌ chopre ni ke Jesúsenꞌ \r (Lc. 12:51‑53; 14:26‑27) \p \v 34 ’Bi gákere bedaꞌ nench nniꞌt ren lwellj beꞌnn kaꞌ wen naꞌ. Bi nniꞌt akeꞌ wen, le yesdil akeꞌ. \v 35 Ni ke danꞌ ba bedaꞌ naꞌ, yesdile beꞌnn byio ren xa akeꞌ, naꞌ noꞌrenꞌ kone xhneꞌe, naꞌ noꞌrenꞌ yedil ren xhorille leꞌe. \v 36 Do lo yoꞌ rill akeꞌ naꞌze llaꞌa beꞌnn wie lwellj akeꞌ. \p \v 37 ’Naꞌ noteze beꞌnne chaꞌ llakllreꞌ xeꞌe naꞌ xhneꞌen ka nadaꞌ, bi saꞌkeꞌ goneꞌ nadaꞌ txhen. Leskaꞌ chaꞌ llakllreꞌ xhiꞌnneꞌ, ka nadaꞌ bi saꞌkeꞌ goneꞌ nadaꞌ txhen. \v 38 Naꞌ beꞌnn bi wsanraꞌll kwineꞌ naꞌ naweꞌ nadaꞌ, naꞌ goneꞌ ka to beꞌnn noaꞌ cruz keꞌe, bibi zaꞌkeꞌ goneꞌ nadaꞌ txhen chaꞌ kaꞌ. \v 39 Beꞌnnenꞌ llon bien yesrá yel nban ke kwineꞌ yellrio ni, leꞌen wniteꞌn, zan beꞌnnenꞌ llnit yel nban keꞌen ni kiaꞌ nadaꞌ, leꞌen gaꞌt yel nban zejlikane keꞌe. \s1 Da nbaraz da de yebánꞌ \r (Mr. 9:41) \p \v 40 ’Noteze beꞌnn llrebe reꞌ nadkzaꞌn llrebeꞌ, naꞌ beꞌnn llreb nadaꞌ renkze Dios beꞌnnenꞌ bseꞌl nadaꞌn llrebeꞌ. \v 41 Naꞌ noteze beꞌnne wrebeꞌ beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, ka da nbarazenꞌ siꞌi beꞌnnenꞌ lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, kaꞌ lekzen sieꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌ wrebe to beꞌnn wen, ni ke danꞌ wrebeꞌ beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wen naꞌ, ka danꞌ nbarazenꞌ siꞌi beꞌnn wen naꞌ, kaꞌ lekzen sieꞌ. \v 42 Naꞌ noteze beꞌnne weꞌe la txhiꞌyze nis yeꞌj beꞌnn llonliraꞌll nadaꞌ, ni ke danꞌ beꞌe akeꞌ beꞌnnenꞌ nxenraꞌll nadaꞌ nis weꞌjeꞌ, da li niaꞌ reꞌ, bi nnitrao ka nake danꞌ ben akeꞌn. \c 11 \s1 Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis bseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ nak leꞌe txhen ganꞌ zo Jesúsenꞌ \r (Lc. 7:18‑35) \p \v 1 Ka bayoll bzejnieꞌ Jesúsenꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bazeꞌe gannaꞌ, naꞌ byejeꞌ yell kaꞌ zjalliꞌ do naꞌ, jaroeꞌ jasedreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa gannaꞌ. \p \v 2 Bixha Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis, ba yoeꞌ lo rill yanꞌ. Benreꞌ diꞌll, ka yeolol danꞌ llon Cristonꞌ. Naꞌll bseꞌl Juan naꞌ chop beꞌnn kaꞌ non leꞌe txhen naꞌ, ganꞌ zo Jesúsenꞌ, \v 3 Jannab akreꞌ Leꞌe: \p —¿Rweꞌn nakoꞌ beꞌnnenꞌ bexhtoꞌ wseꞌl Diosenꞌ, chaꞌ ye to beꞌnn yobrenꞌ kwexhtoꞌ? \p \v 4 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Lelljayak, naꞌ lelljayell Juan naꞌ doxhen danꞌ ba breꞌre naꞌ, naꞌ da kaꞌ ba bénere naꞌ. \v 5 Beꞌnn lchol llareꞌe akreꞌ, beꞌnn xhinnj lladá akeꞌ, beꞌnn llak yillweꞌ danꞌ ne lepra llayak akeꞌ, beꞌnn kwell ba llayén akreꞌ, naꞌ beꞌnn wat ba babán akeꞌ, naꞌ beꞌnn yaꞌch daꞌo kaꞌ llzenay akeꞌ Diꞌll Wen ke Diosenꞌ. \v 6 ¡Nbaraz ke beꞌnnenꞌ bi llakganreꞌ, naꞌ yezikre llejleꞌ kiaꞌ! \p \v 7 Naꞌ ka ba zjayak beꞌnn kaꞌ bseꞌl Juan naꞌ, naꞌll beꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ ndopenꞌ xtiꞌll Juan naꞌ, lleꞌe leakeꞌ: \p —¿No beꞌnnenꞌ jawiare latj dachenꞌ? ¿To beꞌnn nak ka yia da zo lleꞌ da le llta beꞌ? \v 8 ¿Akre nakeꞌ kanꞌ jawiare? ¿Nakeꞌ raꞌll chaꞌo? Ka beꞌnn kaꞌ zjanak raꞌll chaꞌo, zo akeꞌ yoꞌ wen kwis, ka no rill beꞌnn wnebiaꞌ. \v 9 ¿Noxhanꞌ jawiakzre chaꞌ? ¿To beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ? Da li lloeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ ni yepaꞌ reꞌ, zaꞌklleꞌ ka noteze beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Dios. \v 10 Ke beꞌnn ni nyoj leꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, llian: \q1 Nadaꞌ Dios, wseꞌlaꞌ to beꞌnn kwiaraweꞌ raoꞌ, weꞌe xtiꞌlloꞌn \q1 nench yeweꞌ xhnneze ganꞌ teꞌo naꞌ. \m \v 11 Da li niaꞌ reꞌ, nollre no beꞌnnach nna chas, beꞌnn nakll beꞌnn brao ka Juan naꞌ, beꞌnnenꞌ bchoa beꞌnne nis. Naꞌ nnaꞌ noteze beꞌnn llzenay ke Dios, nench nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌn, laꞌkze nakeꞌ beꞌnne le zeraoze beꞌnne bibi zaꞌke, gaklleꞌ beꞌnn braoll ka Juan naꞌ. \p \v 12 ’Kanꞌ bzorao Juan naꞌ bdixjweꞌreꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ bchoeꞌ beꞌnne nis bllinte nnaꞌ, beꞌnn zan llon akeꞌn ga zerao zaꞌk akreꞌ, nench yedoꞌl akreꞌ yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ. \v 13 Kanaꞌtenꞌ bzoraon bllinte kanꞌ braꞌ Juan naꞌ, ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ, bzejnieꞌn lliꞌo ka nak yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ. \v 14 Naꞌ xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyoj llian yed ye to beꞌnn yedyén kanꞌ ben Elías, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. Kaꞌ llian ke Juan naꞌ, kon chaꞌ chejleꞌre. \v 15 Reꞌ zo nayre, lewzenay xtiꞌllaꞌ ni. \p \v 16 ’¿Notek ka wsaꞌkraꞌ reꞌ llaꞌa nnaꞌ lla? Wsaꞌkraꞌ reꞌ ka bidaꞌo ak zjallaꞌa lao yaꞌa, naꞌ lle lwellj akbeꞌ: \v 17 “Ba bkwelltoꞌ bllej, naꞌ bi byaꞌre, naꞌ ba beltoꞌ da llon nyaꞌchraz, naꞌ ni ke bllellzre.” \v 18 Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis, bi weꞌj bdaochaꞌweꞌ ka lleꞌj llao nollre beꞌnne, naꞌ bnere keꞌe: “Daxiꞌo yoꞌ beꞌnnenꞌ.” \v 19 Naꞌ ka nak nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, naꞌ llreꞌre lleꞌj llawaꞌ kwasro, naꞌ nere kiaꞌ: “Le lleꞌj llaoxen beꞌnnenꞌ, naꞌ lloneꞌ txhen beꞌnn wachixhj kaꞌ, ren yezikre beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ.” Zan zjallaꞌa akse beꞌnn llzenay ke Diosenꞌ. Leakeꞌn llroeꞌ akreꞌ kanꞌ nak yel siꞌn ke Diosenꞌ. \s1 Da gak ke beꞌnn kaꞌ bi llzenay ke Diosenꞌ \r (Lc. 10:13‑15) \p \v 20 Naꞌll beꞌe Jesúsenꞌ xtiꞌll beꞌnn kaꞌ llaꞌa yell kaꞌ, ganꞌ beneꞌ zan da yebán akreꞌn, naꞌ bdileꞌ leakeꞌ danꞌ bi llayat akreꞌ ke da xhinnjenꞌ non akeꞌn, naꞌll bneꞌe: \p \v 21 —¡Nyaꞌchraz ke reꞌ beꞌnn Corazín! ¡Naꞌ nyaꞌchraz ke reꞌ beꞌnn Betsaida! Chenake broeꞌraꞌ beꞌnn kaꞌ niꞌt yell kaꞌ nziꞌi Tiro, naꞌ Sidón yel wak kiaꞌn ka danꞌ ba broeꞌraꞌ reꞌ, batnaꞌ ba bayechj akeꞌ banao akeꞌ Diosenꞌ chenake, naꞌ llak akeꞌ to raꞌll gasj da nak zeꞌch, naꞌ llwazj kwin akeꞌ no de da llroeꞌn ba bayat akreꞌ chenake. \v 22 Naꞌ niaꞌ reꞌ, kate llin lla gak yel koxchis ke yeolol beꞌnne, da xhenll yellayraore kerke beꞌnn Tiro, naꞌ beꞌnn Sidón kaꞌ. \v 23 Naꞌ reꞌ beꞌnn Capernaum, llákere ba zekzre yebá, ga lleꞌle gor wazaꞌleꞌ reꞌ, ga yellayraore. Chenak benaꞌ da yebane beꞌnn kaꞌ bllaꞌa ganꞌ nziꞌi Sodomanꞌ kanꞌ ba benaꞌ raore ni, bayat akreꞌ xtoꞌl akeꞌn chenake, naꞌ bi blleyiꞌ yell ke akeꞌn chenake. \v 24 Niaꞌ reꞌ, gakll keré ye raꞌt ka ke beꞌnn Sodoma kaꞌ, katenꞌ llin lla gak yel koxchis ke yeolol beꞌnn kaꞌ. \s1 Beꞌnn kaꞌ gonliraꞌll Jesúsenꞌ nniꞌt akeꞌ nbaraz \r (Lc. 10:21‑22) \p \v 25 Naꞌll balwill Jesúsenꞌ Diosenꞌ, bneꞌe: \p —Lloeꞌrawaꞌ rweꞌ Dios Xa, rweꞌn llnebiaꞌo yebá naꞌ yellrionꞌ, bkwaꞌchoꞌ da ki, bi byejnieꞌ beꞌnn siꞌn kaꞌ len, naꞌ broeꞌroꞌn beꞌnn yaꞌch beꞌnn nak nexjraꞌlle. \v 26 Benoꞌ kaꞌ Xa, le kaꞌn gokraꞌlloꞌ rweꞌ. \p \v 27 Naꞌ golleꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ: \p —Yeololte da de, Xaꞌn ba beneꞌn rallnaꞌ, naꞌ nono nombiaꞌ Xhiꞌnneꞌn, toz Xaꞌ naꞌn nombieꞌ Leꞌe, naꞌ nono nombiaꞌ Xaꞌn, toz nadaꞌ nak Xhiꞌnneꞌ nombieꞌ, naꞌ kon no llbejaꞌ nadaꞌ llroeꞌreꞌ kanꞌ nak Xaꞌn. \v 28 Ledá ganꞌ ziaꞌ ni, yeololtere ba lljaxaꞌkraꞌlle, naꞌ noaꞌre danꞌ nak ka to yoaꞌ ziꞌ. Naꞌ nadaꞌ gonnaꞌ ka yeziꞌraꞌllre. \v 29 Legón nadaꞌ txhen, lewsed kanꞌ niaꞌ ni, le nadaꞌ nakaꞌ beꞌnn xate beꞌnn nexjraꞌlle, naꞌ kaꞌ yeziꞌraꞌll yichjraꞌlldaꞌorenꞌ. \v 30 Danꞌ niaꞌ gonre naꞌ, bi naken bniꞌ, naken ka to yoaꞌ da bi naktek ziꞌ. \c 12 \s1 Beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen blechj akeꞌ dao ke trigo to lla nbaꞌnne \r (Mr. 2:23‑28; Lc. 6:1‑5) \p \v 1 To lla nbaꞌnn ke beꞌnn Israel kaꞌ bde Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen to rao yellrio ga de trigo. Naꞌ bdon beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ bzorao ll-lechj akeꞌ dao ke trigonꞌ, naꞌ bdao akeꞌn. \v 2 Naꞌ breꞌe beꞌnn fariseo kaꞌ kanꞌ ben akeꞌn, naꞌ lle akeꞌ Jesúsenꞌ: \p —¿Bixchen llon beꞌnn kaꞌ llin, beꞌnn kaꞌ non rweꞌ txhen naꞌ, llon akeꞌ to da bi llayaꞌl gonllo lla nbaꞌnne? \p \v 3 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —¿Bi nna golre kanꞌ ben da rey Davidenꞌ to lla ka bdon akeꞌ ren beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ? \v 4 Byoeꞌ ganꞌ nak rill Diosenꞌ, naꞌ bdaweꞌ yet xtir danꞌ nak laꞌy da bi llayaꞌl gao beꞌnn bi nak bxoz, naꞌ leskaꞌ bdaorén beꞌnn kaꞌ zej ren Leꞌe txhen naꞌ len. \v 5 ¿Leskaꞌ bi nna golre leꞌ ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ ganꞌ llian, bxoz kaꞌ bi llaziꞌraꞌll akeꞌ lo yodaꞌo braonꞌ lla kaꞌ nak lla nbaꞌnne? Naꞌ nono ll-lliayiꞌll leakeꞌ danꞌ llon akeꞌ llin naꞌ. \v 6 Ni llepaꞌ reꞌ, nadaꞌ zoaꞌ ganni zaꞌkllaꞌ ye raꞌt ka yodaꞌo braonꞌ. \v 7 Xtiꞌll Dios danꞌ nyoj nen: “Lleꞌnraꞌ yeyaꞌchraꞌllre beꞌnne kerke da gotzre no bayiꞌx, gákere nadaꞌn lloeꞌraore.” Chenak llejnieꞌre kanꞌ naken naꞌ, bi wxoare doꞌl koꞌll beꞌnn bibi doꞌl nape. \v 8 Niaꞌ reꞌ, nadaꞌn nakaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, nakaꞌ xan llanꞌ llapre baraꞌnne. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ to beꞌnn nxhoꞌn chlaꞌ neꞌe \r (Mr. 3:1‑6; Lc. 6:6‑11) \p \v 9 Jesúsenꞌ bazeꞌe gannaꞌ, naꞌ byoeꞌ to lo yodaꞌo ke beꞌnn Israel kaꞌ. \v 10 Naꞌ lo yodaꞌo naꞌ, zo to beꞌnn nxhoꞌn chlaꞌ neꞌe, naꞌll lle beꞌnn fariseo kaꞌ Jesúsenꞌ: \p —¿De latj wayonllo beꞌnn xhinnj to lla nbaꞌnne? \p Lle akeꞌ Leꞌe kaꞌ nench kone len wlliayiꞌll akeꞌ Leꞌe. \p \v 11 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Bixha chaꞌ reꞌ nniꞌt xhiꞌr daꞌo keré, naꞌ chaꞌ tobaꞌ lljachoꞌbaꞌ to lo yell zitj lla nbaꞌnne, ¿wsanraꞌllrebaꞌ, bi yebejrebaꞌ rao lla naꞌ? \v 12 Ke len naꞌ niaꞌ, dekze latj gakrenllo beꞌnne, llanꞌ nak lla llapllo baraꞌnne, le zaꞌklle to beꞌnne kerke to xhiꞌr daꞌo. \p \v 13 Naꞌll lleꞌe beꞌnnenꞌ nxhoꞌn taꞌkeꞌn: \p —Bli naꞌon. \p Naꞌ le blite naꞌa beꞌnnenꞌ, bayakten wen ka danꞌ ye chlaꞌ. \v 14 Naꞌll ka ballach beꞌnn fariseo kaꞌ yodaꞌon, naꞌ llayirjlaꞌll akeꞌ akre ka gon akeꞌ got akeꞌ Jesúsenꞌ. \s1 Danꞌ bzoj da Isaíasenꞌ ke Jesúsenꞌ \p \v 15 Ka gokbeꞌe Jesúsenꞌ kaꞌ, naꞌ babeꞌyiꞌlleꞌ bayejeꞌ ga yobre. Beꞌnn zan jannao Leꞌe, naꞌll bayoneꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ llak yillweꞌ. \v 16 Naꞌll goꞌtyoereꞌ leakeꞌ, bi weꞌrén akeꞌ beꞌnn diꞌll nonꞌ bayón leakeꞌ. \v 17 Beneꞌ kaꞌ nench bzoa xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ bzoj da Isaíasenꞌ, kanꞌ bneꞌe: \q1 \v 18 Beꞌnn ninꞌ nakeꞌ beꞌnn wen llin kiaꞌ, beꞌnn brejaꞌ, naꞌ beꞌnn nllieꞌraꞌ. \q1 Naꞌ llaweraꞌ danꞌ lloneꞌn. \q1 Naꞌ nadaꞌ wseꞌlaꞌ Spíritu kiaꞌn sorenteze sorenen Leꞌe. \q1 Naꞌ chixjweꞌreꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa doxhen yellrio da nak da li llazraꞌllaꞌ gon akeꞌ. \q1 \v 19 Naꞌ bi gakyollreneꞌ beꞌnn kaꞌ, ni ke gosiaꞌzeꞌ, \q1 nono yene ka nak chieꞌ do tnez kaꞌ. \q1 \v 20 Bi wzoꞌye da nak lleꞌne. \q1 Bi wasoreꞌ to yiꞌ daꞌo, da za bzorao llaꞌle, \q1 llinte lla goneꞌ gak kon ka da zjazé lilla rao yellrio ni. \q1 \v 21 Naꞌ beꞌnn llaꞌa yeolol yell, so akeꞌ kwexh akeꞌ Leꞌe. \s1 Bne akeꞌ ke Jesúsenꞌ babejeꞌ daxiꞌo kone yel wak ke daxiꞌon \r (Mr. 3:19‑30; Lc. 11:14‑23; 12:10) \p \v 22 Naꞌ zo to beꞌnne lchole, naꞌ nakteꞌ blloje, yoꞌnyaz daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌweꞌ, naꞌll jwaꞌa akeꞌ leꞌe rao Jesúsenꞌ. Naꞌ babejeꞌ daxiꞌon yoeꞌn, naꞌll le bareꞌtereꞌ, naꞌ le banneteꞌ. \v 23 Naꞌll yeolol beꞌnn kaꞌ breꞌe kanꞌ beneꞌn, babán akreꞌ kwis. Naꞌll lle lwellj akeꞌ: \p —¿Kere beꞌnn ninꞌ bezllo yedeꞌ rao dialla ke rey Davidenꞌ lla? \p \v 24 Naꞌ ka bene beꞌnn fariseo kaꞌ diꞌll ki, naꞌll ne akeꞌ: \p —Bitbi yel wak nap beꞌnnenꞌ. Xan daxiꞌo kaꞌ nziꞌi Beelzebú naꞌn llakrén leꞌe, llabejeꞌ daxiꞌo kaꞌ yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne. \p \v 25 Naꞌ ka gokbeꞌe Jesúsenꞌ kanꞌ zaꞌraꞌll lo raꞌlldaꞌo beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Yeololte da llnebiaꞌ chaꞌ gaken chopre, kweyiꞌn, naꞌ leskaꞌ to yell o to yoꞌ rill beꞌnnenꞌ, chaꞌ gaken chopre, bi sibian. \v 26 Leskaꞌ chaꞌ daxiꞌon yebejen ye to daxiꞌo yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne, weyiꞌ yel llnebiaꞌ ken, le kwinzen ba lladilrenen. \v 27 Naꞌ chaꞌ reꞌ nere xan daxiꞌo kaꞌ llakrén nadaꞌ llabejaꞌ daxiꞌon, chaꞌ naken kanꞌ nere naꞌ, ¿noxha llakrén beꞌnn kaꞌ nao reꞌn nench yebej akeꞌ daxiꞌo kaꞌ yoꞌ yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne? Naꞌ danꞌ llon akeꞌ naꞌ, llroeꞌn reꞌ bi naken kanꞌ nere naꞌ. \v 28 Zan ke nak nadaꞌ, Spíritu ke Dios naꞌn llonnen nadaꞌ yel wak nench llabejaꞌ daxiꞌo kaꞌ, naꞌ ka danꞌ llonaꞌ naꞌ, llroeꞌn reꞌ ba bllin lla nnebiaꞌ Diosenꞌ. \p \v 29 ’¿Akre gak choꞌ to beꞌnn wan lo yoꞌ ke to beꞌnn war nench sieꞌ bi da de keꞌe, chaꞌ bi wchejeꞌ leꞌe? Zan kaꞌn goneꞌ, naꞌll gak sieꞌ bi da de ke beꞌnnenꞌ lo yoꞌ rilleꞌn. \p \v 30 ’Beꞌnn bi lloneꞌ nadaꞌ txhen, llwiereꞌ nadaꞌn. Naꞌ beꞌnn bi llakreneꞌ nench wzenay beꞌnn kaꞌ kiaꞌ, yezikre lloneꞌ nench nono wzenaykze kiaꞌ. \p \v 31 ’Ke len naꞌ llepaꞌ reꞌ, yeolol da xhinnj da llon beꞌnnach, naꞌ yeolol diꞌll yaꞌ, danꞌ llach lloaꞌ akeꞌn, Dios naꞌ yeziꞌxheneꞌ ke akeꞌ, zan nollre beꞌnne, chaꞌ nneꞌe ke Spíritu ke Diosenꞌ, ni ke yeziꞌxhenze Diosenꞌ keꞌe. \v 32 Naꞌ chaꞌ no beꞌnne llnneꞌe kiaꞌ nadaꞌ, nakaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, waziꞌxhenkze Diosenꞌ keꞌe; zan chaꞌ no beꞌnne nneꞌe ke Spíritu ke Diosenꞌ, kbatlle yeziꞌxhen Diosenꞌ keꞌe, ni nnaꞌ ni batteze. \s1 Diꞌllenꞌ weꞌllo naꞌ llroeꞌn bi danꞌ yoꞌ lo raꞌlldaꞌollo \r (Lc. 6:43‑45) \p \v 33 ’Ka nak no yay xhix kaꞌ, danꞌ nak yay wen naꞌ, daxhix wenkze llbian, naꞌ yay danꞌ bi nak yay wen lekze daxhix bi nak wen llbian. Naꞌ kaꞌ llnnézello akrenꞌ nake danꞌ llbia toto yay kaꞌ, naꞌ llnnézello kanꞌ nak yayenꞌ. \v 34 ¡Kanꞌ nakse reꞌ, nakre beꞌnn zban, beꞌnn wxhiyeꞌe, llonre ka bele! Bibi diꞌll wen gak weꞌre ka nak yoꞌ da xhinnjenꞌ lo raꞌlldaꞌore. Le yeololte diꞌllenꞌ ll-lloj lloaꞌllonꞌ da zaꞌkze lo raꞌlldaꞌollo naꞌn. \v 35 To beꞌnn wen lloeꞌkzeꞌ diꞌll wen, le kon kanꞌ nake lo raꞌlldaꞌweꞌ naꞌn lloeꞌ diꞌllenꞌ; naꞌ to beꞌnn wen da xhinnj lloeꞌ diꞌll da ke zaꞌke, le kaꞌn nakse raꞌlldaꞌweꞌn. \v 36 Naꞌ ni niaꞌ reꞌ, kate llin lla gon Diosenꞌ yel koxchis ke yeolol beꞌnne, kanaꞌ yeolol beꞌnne wadé akeꞌ yeolol diꞌll danꞌ ba beꞌe akeꞌ da bibi zaꞌke. \v 37 Naꞌ kone diꞌll danꞌ weꞌre, Dios naꞌ choyraweꞌ keré chaꞌ napre doꞌle, naꞌ chaꞌ bibi doꞌl napre. \s1 Beꞌnn kaꞌ bi llzenay ke Diosenꞌ bnnab akeꞌ gon Jesúsenꞌ yel wak \r (Mr. 8:12; Lc. 11:29‑32) \p \v 38 Naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ lle akeꞌ Jesúsenꞌ: \p —Maestro, lleꞌnetoꞌ gonoꞌ to yel wak da reꞌtetoꞌ nench nnézetoꞌ chaꞌ da linꞌ bseꞌl Diosenꞌ rweꞌ. \p \v 39 Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Reꞌ yoꞌ da xhinnj lo raꞌlldaꞌore, naꞌ ba bsanraꞌllre Dios. Naꞌ llnnabre gonaꞌ ye to yel wak da reꞌtere, zan bi gonaꞌ ka danꞌ llnnabrenꞌ, zeraoze ka danꞌ broeꞌ Diosenꞌ reꞌ, ka danꞌ benreneꞌ da Jonás, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. \v 40 Jonásenꞌ byoeꞌ lo leꞌ bel xhen naꞌ chonn lla chonn yere. Naꞌ kaꞌkze nadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach gataꞌ, naꞌ choaꞌ lo banꞌ chonn lla chonn yere. \v 41 Naꞌ kat llin lla gon Diosenꞌ yel koxchis ke yeolol beꞌnne, kanaꞌ beꞌnn Nínive kaꞌ wabanrén akeꞌ beꞌnn ki llaꞌa nnaꞌ, naꞌ wchoybiaꞌ akeꞌ ke akeꞌ, le leakeꞌn, ka ben akreꞌ xtiꞌll da Jonásenꞌ, bayat akreꞌ ke da xhinnj ke akeꞌn, naꞌ nadaꞌ zaꞌktellaꞌ kerke Jonásenꞌ. \v 42 Naꞌ lekze lla naꞌ kat gon Diosenꞌ yel koxchis ke yeolol beꞌnne, noꞌrenꞌ bnebiaꞌ yellenꞌ re Sabá, wabanreneꞌ txhen beꞌnn ki llaꞌa nnaꞌ, naꞌ wchoybieꞌ ke akeꞌ, le leꞌen ziꞌt kwis bedeꞌ badzenayeꞌ yel siꞌn ke da Salomón naꞌ, naꞌ nadaꞌ zaꞌktellaꞌ kerke Salomón naꞌ. \s1 Daxiꞌon lljalloꞌn da yobre lo yichjraꞌlldaꞌo beꞌnne \r (Lc. 11:24‑26) \p \v 43 ’Kate to daxiꞌo llallojen yichjraꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ, naꞌ dan llayirjen ga lljachoꞌn ga yobre. Naꞌ chaꞌ bi ll-llelen to latj ga yeziꞌraꞌllen, \v 44 naꞌll nnen: “Wayaꞌchkaꞌ lljawiaꞌ ganꞌ ballojaꞌn, chaꞌ gak lljalloaꞌ da yobre.” Naꞌll llayejen lljawian ganꞌ zo beꞌnnenꞌ, naꞌ kate reꞌren raꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ, naken ka to yoꞌ da nxhi nloa, naꞌ ndachen. \v 45 Naꞌll lljatopen ye gall daxiꞌo da llonll ka len, naꞌll yellaꞌa aken txhen lo raꞌlldaꞌo beꞌnnenꞌ. Naꞌ chaꞌ kaꞌ ba ben akeꞌn, naꞌll yezikre gakll ke beꞌnnenꞌ, kere kanꞌ gok keꞌe kanaꞌ. Naꞌ kaꞌ yaꞌnnkzenꞌ gak ke beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ, llaꞌa nnaꞌ lla. \s1 Xhnaꞌ Jesúsenꞌ ren biꞌcheꞌ kaꞌ bllin akeꞌ ganꞌ zoeꞌn \r (Mr. 3:31‑35; Lc. 8:19‑21) \p \v 46 Nna lloeꞌte Jesúsenꞌ diꞌll ren beꞌnn kaꞌ, ka bllin xhneꞌe ren biꞌcheꞌ kaꞌ, naꞌ gokraꞌll akeꞌ weꞌrén akeꞌ Leꞌe diꞌlle. \v 47 Naꞌ to beꞌnn ze ren gannaꞌ golleꞌ Jesúsenꞌ: \p —Xhnaꞌo ren beꞌnn biꞌchoꞌ kaꞌ ze akteꞌ koꞌlle naꞌ, lleꞌn akreꞌ weꞌrén akeꞌ rweꞌ diꞌlle. \p \v 48 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —¿Noxhanꞌ nak xhnaꞌ, naꞌ noxha nak biꞌch lwelljaꞌ? \p \v 49 Naꞌll bli neꞌen ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ nak Leꞌe txhen naꞌ, naꞌll bneꞌe: \p —Beꞌnn kinꞌ nak xhnaꞌ, naꞌ biꞌch lwelljaꞌ. \v 50 Le noteze beꞌnne llone kanꞌ llazraꞌll Xaꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo yebá naꞌ, leꞌen nak beꞌnn biꞌchaꞌ, beꞌnn zanaꞌ naꞌ xhnaꞌ. \c 13 \s1 Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka llon to beꞌnn goz goꞌnne \r (Mr. 4:1‑9; Lc. 8:4‑8) \p \v 1 Rao lla naꞌ, bzaꞌa Jesúsenꞌ yoꞌ ganꞌ zoeꞌ naꞌ jachieꞌ lloaꞌ nisdaꞌon. \v 2 Naꞌll bdop beꞌnn zan kwis ganꞌ llieꞌn, naꞌll byepeꞌ lo barconꞌ jachieꞌ. Yeolol beꞌnn kaꞌ bdopenꞌ zellá akeꞌ lloaꞌ nisdaꞌon ga nak yo bill. \v 3 Naꞌll da zan da broeꞌ bsedreꞌ leakeꞌ bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ, bneꞌe: \p —To beꞌnn wen llin jezeꞌ nbaz, \v 4 naꞌ ka zejeꞌ lloseꞌ nbazenꞌ, raꞌt danꞌ llazeꞌ naꞌ, jeꞌten lloaꞌ nez, naꞌ byinn kaꞌ llasdá leꞌ yebánꞌ betj akbaꞌ jatao akbaꞌn. \v 5 Naꞌ ye raꞌtenꞌ jachaꞌn ga nake rao yej ga lliꞌ chdeꞌjze yo, naꞌ da naꞌ, byob braꞌn le raꞌtze yo lliꞌ ganꞌ jeꞌten naꞌ. \v 6 Naꞌ ka braꞌ will naꞌ, bzeyen len, naꞌ byechen le bi nyintek roe zitj. \v 7 Ye raꞌtenꞌ jagoꞌnnen ga nak lo yay yeꞌche, ka blliꞌo yay yeꞌchenꞌ, naꞌ benen len roe. \v 8 Naꞌ ye raꞌtenꞌ jagoꞌnnen ga nak yo chaꞌo, naꞌ braꞌ aken, naꞌ balen bllia to gayoa (100) weje toton, naꞌ ye balen bllian wyon (60) weje, naꞌ ye balen chi lloa (30) weje. \v 9 Reꞌ zo nayre, lewzenay kaꞌn niaꞌn. \s1 Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll bixchen bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ kanꞌ bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ \r (Mr. 4:10‑12; Lc. 8:9‑10) \p \v 10 Naꞌll beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen jabiꞌy akeꞌ awllo, lle akeꞌ Leꞌe: \p —¿Bixchen llsaꞌkrebroꞌ bi da kaꞌ katenꞌ llroeꞌ llsedroꞌ beꞌnne? \p \v 11 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Nono nna nneze kanꞌ nak yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ, zan nnaꞌ ba lloneꞌ nench reꞌ ba llonliraꞌllre nnézeren. Zan beꞌnn yobre bi wroeꞌ Diosenꞌ leakeꞌ. \v 12 Le noteze beꞌnn llzenay xtiꞌll Diosenꞌ wzejnieꞌlle Diosenꞌ leakeꞌ, nench chanll danꞌ chejnieꞌ akreꞌn, naꞌ noteze beꞌnne bi llzenay, da daꞌon ba nnez akreꞌ raꞌten, yekaꞌa Diosenꞌ len. \v 13 Ke len naꞌ llroeꞌ llsedraꞌ beꞌnn ki kone da kaꞌ llsaꞌkrebraꞌ, le llreꞌe aktereꞌ danꞌ llonaꞌn, naꞌ bi llakbeꞌe akreꞌ bi zejen naꞌ, llen aktereꞌ xtiꞌllaꞌn, naꞌ bi llejnieꞌ akreꞌn. \v 14 Ke len naꞌ beꞌnn ki ba llzoa akeꞌ diꞌll kanꞌ bzoj da Isaíasenꞌ, kanꞌ bneꞌe: \q1 Da li yénere, naꞌ bi chejnieꞌre akre zejen daꞌn yénerenꞌ. \q1 Naꞌ reꞌtere, naꞌ bi wayakbeꞌre bi zejen danꞌ llreꞌre naꞌ. \q1 \v 15 Nak akeꞌ beꞌnn bi llzenay, ba natkze yichjraꞌlldaꞌo beꞌnn ki. \q1 Bi llen akreꞌ kwasro, naꞌ nchod rao akeꞌn, le bill lleꞌn akreꞌ reꞌe akreꞌ kone rao akeꞌ naꞌ, \q1 naꞌ yen akreꞌ kone nay akeꞌ naꞌ, \q1 naꞌ chejnieꞌ akreꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌ, naꞌ yeyat akreꞌ, naꞌll gak yebej akeꞌ lo da xhinnjenꞌ. \p \v 16 ’Naꞌ reꞌ nakre nadaꞌ txhen, nbaraz keré danꞌ llwiare da kaꞌ llonaꞌn, naꞌ llzenayre xtiꞌllaꞌn, naꞌ llejleꞌre. \v 17 Da li niaꞌ reꞌ, zan beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, naꞌ zan beꞌnn kaꞌ yezikre bzenay ke Diosenꞌ kanaꞌ, gokraꞌll akeꞌ kwis reꞌe akreꞌ danꞌ llreꞌre nnaꞌ, naꞌ bill goꞌle reꞌe akreꞌn. Naꞌ gokraꞌll akeꞌ kwis yen akreꞌ danꞌ llénere naꞌ, naꞌ leskaꞌ bill goꞌle yen akreꞌn. \s1 Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ ke danꞌ bsaꞌkrebreꞌ ke beꞌnn gozenꞌ \r (Mr. 4:13‑20; Lc. 8:11‑15) \p \v 18 ’Lewzenay ke, kinꞌ chejnieꞌllo diꞌll ke beꞌnn wen llin naꞌ, jez nbazenꞌ. \v 19 Noteze beꞌnn llene xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ llzejnieꞌ ke yel llnebiaꞌ keꞌen, naꞌ chaꞌ bi llejnieꞌreꞌn, le llinte daxiꞌon llabejen len lo raꞌlldaꞌweꞌn; naꞌ nakeꞌ ka nbaz danꞌ jeꞌt lloaꞌ nezenꞌ. \v 20 Naꞌ nbaz danꞌ jachaꞌa ganꞌ nak lo yejenꞌ, naꞌ bi bdin roe, naken ka beꞌnn kaꞌ le llawete xtiꞌll Diosenꞌ kat llen akreꞌn, \v 21 leakeꞌn nak ka da bi nyin roe zitj, chollze llejleꞌ akeꞌ ke xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ kat bi da daꞌo llak ke akeꞌ, naꞌ kat llwie beꞌnne leakeꞌ danꞌ llzenay akeꞌ xtiꞌll Diosenꞌ, le llbej yichj akteꞌ xtiꞌlleꞌn. \v 22 Naꞌ nbaz danꞌ jagoꞌnn ganꞌ nak lo yay yeꞌche danꞌ bi blliꞌo naꞌ, zejen ka beꞌnn kaꞌ ba bene xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ da zed kaꞌ da de rao yellrio ni, naꞌ yel wniaꞌ danꞌ ziyeꞌe lliꞌo, bi lloeꞌn latje yegaꞌnn xtiꞌll Diosenꞌ lo raꞌlldaꞌweꞌn, naꞌ nak akeꞌ ka nbaz danꞌ bibi llbia. \v 23 Naꞌ nbaz danꞌ jagoꞌnn rao yo chaꞌo naꞌ, zejen ka beꞌnnenꞌ llene xtiꞌll Diosenꞌ, naꞌ llejnieꞌreꞌn naꞌ llzenayeꞌn. Nak akeꞌ ka danꞌ bllia to gayoa (100) weje, naꞌ ye balen bllia wyon (60) weje, naꞌ ye balen chi lloa (30) weje. \s1 Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ke nbaz danꞌ nziꞌi trigo ren yay yiꞌxe \p \v 24 Naꞌll beꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ ye to diꞌll, lleꞌe leakeꞌ: \p —Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ llonen rebze ka gok ke to beꞌnnenꞌ jez nbaz wen rao yellrio keꞌen. \v 25 Naꞌ do llere ka tas akeꞌ, byej to beꞌnn llwie leꞌe, naꞌ jazaꞌleꞌ nbaz yiꞌx ganꞌ ba naz beꞌnnenꞌ trigonꞌ, bayoll naꞌ naꞌll bazeꞌe. \v 26 Naꞌ to chiꞌze braꞌ nbaz yiꞌxenꞌ ren trigonꞌ, naꞌ ka bzorao trigonꞌ llbian. \v 27 Naꞌ gokbeꞌe beꞌnn wen llin ke xan yellrionꞌ, naꞌll jayakeꞌ jayell akeꞌ xan akeꞌn: “Ke beꞌnne, ¿kere nbaz wen ke trigonꞌ gozoꞌ rao yellrio koꞌon? ¿Bixchen nchixzen yiꞌxe da bibi llbia?” \v 28 Naꞌll lle xan akeꞌn leakeꞌ: “To beꞌnn llwie nadaꞌn jen kaꞌ.” Naꞌll lle beꞌnn wen llin kaꞌ leꞌe: “¿Akxha gontoꞌ? ¿Wlaꞌlltoꞌ yiꞌxenꞌ?” \v 29 Naꞌ lleꞌe leakeꞌ: “Bi wlaꞌllren nench ke wlaꞌllrentere trigo naꞌ. \v 30 Waljezen naꞌ chiꞌo akllen txhen. Naꞌ kat llin lla yeziꞌre danꞌ gozre naꞌ, kanaꞌ niaꞌ zgaꞌtek yiꞌx naꞌ, laꞌllre gonren to bnok weje, naꞌ cheyen, naꞌtelle yetopre trigonꞌ wllaꞌchaꞌoren.” \s1 Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka nbaz ke mostaz \r (Mr. 4:30‑32; Lc. 13:18‑19) \p \v 31 Naꞌll beꞌe diꞌll kanꞌ nak yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ, bneꞌe: \p —Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ rebze naken ka to nbaz ke mostaz, ka danꞌ goz to beꞌnn rao yellrio keꞌen. \v 32 Laꞌkze nbaz ke mostazenꞌ nakllen da daꞌo ka nbaz kaꞌ yelaꞌ, naꞌ kate llraꞌn naꞌ, leren ll-lliꞌoll ka billre yay, llakllen to yay xhenlle, naꞌll lljallia no xoꞌnn byinn daꞌo kaꞌ rao xhoꞌze naꞌ. \s1 Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka kwa binn \r (Lc. 13:20‑21) \p \v 33 Naꞌll bsaꞌkrebe Jesúsenꞌ ye to da yobre, lleꞌe leakeꞌ: \p —Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ, naken ka kwa binn da bxhiꞌi to noꞌre, naꞌ bchixeꞌn trob yezj, naꞌ baslliꞌon kwa ke yet xtir naꞌ. \s1 Kanꞌ ben Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ \r (Mr. 4:33‑34) \p \v 34 Yeolol da ki broeꞌ bsede Jesúsenꞌ rao beꞌnn zan kaꞌ bzenay keꞌen ganꞌ zeꞌe naꞌ. Broeꞌ bsedreꞌ leakeꞌ, bsaꞌkrebreꞌ bi da kaꞌ, bibi bzejnieꞌreꞌ leakeꞌ billre. \v 35 Beneꞌ kaꞌ nench gok kanꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ: \q1 Wroeꞌ wsed akreꞌ, wsaꞌkrebraꞌ bi da kaꞌ, \q1 naꞌ yep akeꞌ da nono nna nneze, da ngaꞌch ka bxhete yellrio. \s1 Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ bi zeje diꞌllenꞌ beꞌe ke nbaz yiꞌx ren ke nbaz trigonꞌ \p \v 36 Bayoll broeꞌ bsedreꞌ beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa naꞌ, baseꞌl Jesúsenꞌ leakeꞌ lljayakeꞌ. Naꞌ byoeꞌ lo yoꞌ ganꞌ zo akeꞌ naꞌ, naꞌll jabiꞌy beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, awllo kwiteꞌn lle akeꞌ Leꞌe: \p —Bzejnieꞌcheke netoꞌ akre zeje diꞌllenꞌ beꞌon ke trigonꞌ ren nbaz yiꞌx naꞌ. \p \v 37 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Kinꞌ naken: ka nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, nakaꞌ ka beꞌnnenꞌ goz nbaz wen naꞌ. \v 38 Naꞌ doxhente yellrio ni, naken ka latj ganꞌ gozeꞌ trigo naꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ llzenay ke Diosenꞌ nak akeꞌ ka nbaz wen naꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ nxenraꞌll daxiꞌon leakeꞌn nak ka nbaz yiꞌx naꞌ. \v 39 Daxiꞌon naken beꞌnnenꞌ goz nbaz yiꞌx naꞌ. Naꞌ llanꞌ gak yel koxchis ke yeolol beꞌnn kaꞌ naken ka llanꞌ llon akeꞌ wrape, naꞌ angl kaꞌ nak akeꞌ ka beꞌnn kaꞌ llon wrapenꞌ. \v 40 Naꞌ kanꞌ llatop akeꞌ yiꞌx kaꞌ, naꞌ llzey akenꞌ, kaꞌn gak ke beꞌnn kaꞌ llnnerén daxiꞌon kat llin lla gak yel koxchis ke yeolol beꞌnne. \v 41 Nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach wseꞌlaꞌ angl kiaꞌ kaꞌ kat llin lla naꞌ, nench yetop akeꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ, llkoꞌyele beꞌnne yobre gon akeꞌ da xhinnj, naꞌ yezikre beꞌnn llon da xhinnj. \v 42 Naꞌ yeseꞌleꞌ leakeꞌ lo yiꞌ gabil ga chaꞌa akeꞌ ke chnare chey akeꞌ, gannaꞌ kwell akeꞌ, to gaoxoxj lay akeꞌ. \v 43 Kanaꞌllenꞌ Xallo Diosenꞌ goneꞌ nench beꞌnn kaꞌ llon da wen naꞌ, nniꞌtrén akeꞌ Leꞌe txhen, le leakeꞌn nak xhiꞌnneꞌ, naꞌ yeyak akeꞌ ka beniꞌ ke will kat yellín akeꞌ yebá ganꞌ llia Diosenꞌ llnebieꞌ. Reꞌ zo nayre lewzenay xtiꞌllaꞌn. \s1 Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka mell xhen da ngaꞌch \p \v 44 ’Naꞌ Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ naken ka to mell xhen da ngaꞌche to rao yellrio. Naꞌ to beꞌnne ballelreꞌn, naꞌll bakwaꞌcheꞌn da yobre lekze rao yellrio naꞌkze, naꞌ llawereꞌ kwis zayejeꞌ, naꞌll jayeꞌte yeolol bi da de keꞌe nench bazieꞌ yellrio ganꞌ ngaꞌch mellenꞌ. \s1 Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka to beꞌnn llyirj yej chaꞌo \p \v 45 ’Naꞌ yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ llonen ka ke to beꞌnn dá lloꞌt biteze, naꞌ deꞌe yirjeꞌ yej chaꞌo danꞌ nziꞌi perla. \v 46 Naꞌ kat ll-llelreꞌ to yej chaꞌo da zaꞌk, naꞌ llayoꞌteꞌ yeolol bi da de keꞌe nench wayaꞌweꞌ yej chaꞌon. \s1 Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ naken ka yixj wxhen bel \p \v 47 ’Naꞌ yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ zaꞌkrebren ka to yixj bel. Naꞌ bal beꞌnn wxhen bel kaꞌ bzaꞌl akeꞌ yixj ke akeꞌn lo nisdaꞌon, naꞌ bxhenen zan kwen ba llaꞌa lo nisdaꞌon. \v 48 Naꞌ ka ba ballaꞌn naꞌ, babej akeꞌn lloaꞌ nisdaꞌon, naꞌll llabé akebaꞌ, naꞌ ba nak wen, llallaꞌa akebaꞌ lo llom. Naꞌ ba kaꞌ bi nak wen naꞌ, lloꞌnn akebaꞌ. \v 49 Kanꞌ gak katenꞌ llin lla, te ke yellrio ni. Angl kaꞌ yebej akeꞌ beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ zjarén radj beꞌnn kaꞌ nake beꞌnn wen rao Diosenꞌ. \v 50 Naꞌll wazaꞌleꞌ leakeꞌ lo yiꞌ gabil ganꞌ lljallell akeꞌ ga zeraoze to gaoxoxj lay akeꞌ yel llallayrao ke akeꞌ. \s1 Xtiꞌll Dios danꞌ byoj kanaꞌ ren danꞌ llzejnieꞌ Jesúsenꞌ \p \v 51 Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ: \p —¿Zyejnieꞌre yeolol da ki ba broeꞌraꞌ reꞌn? \p Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Zyejnieꞌkzetoꞌn. \p \v 52 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Noteze beꞌnne chaꞌ llak llroeꞌ llsedreꞌ ley ke Diosenꞌ danꞌ byoj kanaꞌ, naꞌ chaꞌ llzenaykzeꞌ kanꞌ llroeꞌ llsedraꞌ ke yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ, naꞌllenꞌ nakeꞌ ka to xan yoꞌ beꞌnne napeꞌ yeolol da zaꞌke da yalljreꞌ llonreneꞌ llin, balen nak da kobe, naꞌ balen nak da gore. \s1 Jesúsenꞌ ballineꞌ Nazaret \r (Mr. 6:1‑6; Lc. 4:16‑30) \p \v 53 Ka bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll ki, naꞌll bazeꞌe. \v 54 Naꞌ bayejeꞌ ralleꞌn, naꞌ jaroeꞌ jasedreꞌ beꞌnn wrall keꞌe kaꞌ lo yodaꞌo ke akeꞌn. Naꞌ babán akreꞌ kwis ke diꞌllenꞌ lloeꞌn, naꞌ lle lwellj akeꞌ: \p —¿Ga jasedeꞌ yel siꞌn naꞌ? ¿Naꞌ gaxha jaxieꞌ yel wak ki lloneꞌ? \v 55 ¿Kere leꞌen xhiꞌnn beꞌnn wenchaꞌo yayenꞌ, naꞌ xhneꞌen reꞌe María? Naꞌ biꞌcheꞌ kaꞌ re Jacobo, José, Simón naꞌ Judas. \v 56 Naꞌ lekze niꞌt zaneꞌ kaꞌ rall-llo ni. ¿Akxha llaken lloeꞌ diꞌll ki, naꞌ llakteꞌ lloneꞌ yel wak ki? \p \v 57 Naꞌ bi gokraꞌll akeꞌ chejleꞌ akeꞌ keꞌe, naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Yeololze beꞌnne lloeꞌrao akeꞌ beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Dios, zan ka nak beꞌnn wrall keꞌe kaꞌ, naꞌ beꞌnn lo yoꞌ keꞌe bi llap akeꞌ leꞌe baraꞌnne. \p \v 58 Naꞌll to chopze yel wak beneꞌ Nazaretenꞌ le nono byejleꞌ keꞌe. \c 14 \s1 Kanꞌ gok bet akeꞌ Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis \r (Mr. 6:14‑29; Lc. 9:7‑9) \p \v 1 Ka llanꞌ llnebiaꞌ beꞌnnenꞌ re Herodesenꞌ ganꞌ nbane Galileanꞌ benreꞌ diꞌll kanꞌ llze ke Jesúsenꞌ. \v 2 Naꞌll golleꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ: \p —Beꞌnn ninꞌ Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌllenꞌ llak lloneꞌ yel wak ki. \p \v 3 Bne Herodesenꞌ kaꞌ le leꞌen golleꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌx akeꞌ Juan naꞌ, naꞌ bchej akeꞌ niaꞌneꞌe, naꞌ broꞌ akeꞌ leꞌe lo rill yanꞌ. Beneꞌ kaꞌ, xtoꞌl Herodías beꞌnnenꞌ nak xhoꞌr biꞌcheꞌ beꞌnnenꞌ re Felipe. \v 4 Le goll Juan naꞌ leꞌe: \p —Bi llayaꞌle sorenoꞌ xhoꞌr biꞌchoꞌn. \p \v 5 Herodes naꞌ, gokraꞌlleꞌ goteꞌ Juan naꞌ, naꞌ bi bayaxhjreꞌ, bllebeꞌ beꞌnn kaꞌ, le beꞌnn zan beꞌnn yell llejleꞌ akeꞌ ke Juan naꞌ, lloeꞌ xtiꞌll Dios. \v 6 Naꞌ ka btil Herodesenꞌ iz, ben akeꞌ lnni, naꞌll xhiꞌnn Herodíasenꞌ bi noꞌre bllojbeꞌ byaꞌbeꞌ rao beꞌnn zan kaꞌ. Naꞌll bayazraꞌll Herodesenꞌ kwis kanꞌ byaꞌ bi noꞌr weꞌon. \v 7 Naꞌll bzoeꞌ Diosenꞌ wieꞌ bi da goneꞌ keꞌe, chaꞌ bi weꞌe bi noꞌr weꞌon kon biteze nnábebeꞌ leꞌe. \v 8 Naꞌll bkoꞌyele xhnaꞌbeꞌn lebeꞌ nench yebeꞌ Herodesenꞌ: \p —Yichj Juan beꞌnnenꞌ llchoa nis naꞌ, bennen ganni, naꞌ wlliaꞌon to lo yeꞌnn nllirje. \p \v 9 Naꞌ reyenꞌ gokreꞌ kwis kanꞌ goll bi noꞌr weꞌon leꞌen, le ba bzoeꞌ Diosenꞌ rao beꞌnn zan kaꞌ weꞌebeꞌ kon biteze da nnábebeꞌ leꞌe, naꞌllenꞌ benchazeꞌ danꞌ bnnabbeꞌn. \v 10 Naꞌll golleꞌ beꞌnn kaꞌ wchoy akeꞌ yen Juan naꞌ, lo rill ya ganꞌ yoeꞌn. \v 11 Naꞌ bllia akeꞌ yichjeꞌn to lo yeꞌnn nllirje, naꞌ beꞌe akeꞌn bi noꞌr weꞌon, naꞌ jayeꞌbeꞌn xhnaꞌbeꞌ. \p \v 12 Naꞌll beꞌnn kaꞌ non Juan naꞌ txhen jaxhiꞌi akeꞌ kwerp keꞌen, naꞌ jakwaꞌch akeꞌn. Naꞌtelle jayakeꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ jayell akeꞌ Leꞌe kanꞌ goken. \s1 Jesúsenꞌ bwaweꞌ gaꞌy mir beꞌnne \r (Mr. 6:30‑44; Lc. 9:10‑17; Jn. 6 :1‑14) \p \v 13 Ka bene Jesúsenꞌ kanꞌ gok ke da Juan naꞌ, naꞌll le bazaꞌteꞌ, bayoeꞌ to lo barco zayejeꞌ to latj dach ga nollno lljannao Leꞌe. Bixha beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa yell kaꞌ zjalliꞌ lloaꞌ nisdaꞌon, ka bnnez akreꞌ kaꞌ, naꞌll bzaꞌa akeꞌ rall akeꞌn zjak kon niaꞌ akeꞌ jatil akeꞌ Jesúsenꞌ. \v 14 Ka ballín Jesúsenꞌ lloaꞌ nisdaꞌon, breꞌreꞌ llaꞌa beꞌnn zan, naꞌll bayaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ. Naꞌ bayoneꞌ beꞌnn weꞌe ke akeꞌ kaꞌ. \v 15 Naꞌll ka ba llen will, jak beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen raweꞌn, lle akeꞌ leꞌe: \p —Zello to latj ga bibi de, naꞌ ba nak ba wlleꞌ. Baseꞌlchaz beꞌnn ki nench lljayakeꞌ yell daꞌo kaꞌ lliꞌ awlloze lljadirj akeꞌ da yeꞌj gao akeꞌ. \p \v 16 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Bi llayaꞌl lljayakeꞌ kaꞌze, reꞌ leweꞌe akeꞌ da gao akeꞌ. \p \v 17 Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Gaꞌyze yet xtir kellonꞌ de, naꞌ ye chop belyaꞌ. \p \v 18 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Lelljaxiꞌn ganni. \p \v 19 Naꞌ le gollteꞌ beꞌnn kaꞌ blleꞌ akeꞌ rao yiꞌxenꞌ. Le bxhiꞌteꞌ yet xtir gaꞌy kaꞌ ren belyaꞌ kaꞌ ye chope, naꞌ le bwiateꞌ leꞌ yebáre beꞌe yel llioxken ke Dios, naꞌll bxhoxhjen beꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, nench bdislas akeꞌn bdao beꞌnn kaꞌ. \v 20 Yeololeꞌ bdao berj aktereꞌ. Bayoll naꞌ batop akeꞌ danꞌ bagaꞌnnen, naꞌ goken ye chllinn llom da kaꞌ bagaꞌnnen da goxhj kaꞌ. \v 21 Naꞌ beꞌnn kaꞌ bdaonꞌ nak akeꞌ ka do gaꞌy mir beꞌnne byio, llakze kere noꞌr kaꞌ ren bidaꞌo kaꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bzeꞌe rao nisdaꞌon \r (Mr. 6:45‑52; Jn. 6 :16‑21) \p \v 22 Bayoll naꞌ, le gollteꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, wllaꞌa akeꞌ lo barconꞌ nench kwiarao akeꞌ wlaꞌy akeꞌ ye chlaꞌre nisdaꞌon, chak bagaꞌnn Leꞌen, baseꞌleꞌ beꞌnn zan kaꞌ zjayakeꞌ. \v 23 Bayoll baseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ, bayepeꞌ to rao yaꞌ ga balwilleꞌ Diosenꞌ to wraze, naꞌ ka golenꞌ, tozeꞌ zeꞌe rao yaꞌn. \v 24 Naꞌ barconꞌ danꞌ zjallaꞌa beꞌnn kaꞌ bseꞌlen, ba zjazén ka do kllol nisdaꞌon, le zebraz ll-lliꞌy nisenꞌ len, llas lljataꞌ nisdaꞌon, ka naken dá beꞌn zban. \v 25 Naꞌ ka do bal-llen bayetj Jesúsenꞌ yaꞌn, naꞌll zejeꞌ ganꞌ zjak beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ zejeꞌ kon nieꞌ to rao nisdaꞌoze. \v 26 Naꞌ ka breꞌe akreꞌ Leꞌen, le blleb akeꞌ, besiaꞌ akeꞌ ka zejeꞌ rao nisdaꞌon. Naꞌll ne akeꞌ: \p —¡Da yaꞌjenꞌ llreꞌllo! \p \v 27 Naꞌll le balwillte Jesúsenꞌ leakeꞌ, bneꞌe: \p —¡Leyewé, nadaꞌn, bi llebre! \p \v 28 Naꞌll le gollte Pedronꞌ Leꞌe: \p —Xantoꞌ, chaꞌ rennroꞌ rweꞌn, bne yedaꞌ ganꞌ zeꞌo rao nisenꞌ. \p \v 29 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Da chaꞌ. \p Naꞌ le bllojte Pedronꞌ lo barconꞌ zejzeꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ rao nisdaꞌon. \v 30 Bixha ka breꞌreꞌ dá beꞌn res, naꞌ bllebeꞌ naꞌ bzorao llazeꞌ lo nisenꞌ. Naꞌll besieꞌ lleꞌe Jesúsenꞌ: \p —¡Xanaꞌ, basrá nadaꞌ! \p \v 31 Naꞌ le bzete taꞌk Jesúsenꞌ bayoꞌxeꞌ leꞌe, naꞌll lleꞌe leꞌe: \p —¿Bixchen bi benliraꞌlloꞌ, naꞌ gokganroꞌ nadaꞌ? \p \v 32 Naꞌ kate bayoꞌ Jesúsenꞌ ren Pedronꞌ lo barconꞌ, le blleꞌllite beꞌn. \v 33 Beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa lo barconꞌ bcheꞌk xhib akeꞌ rao Jesúsenꞌ ben akeꞌ Leꞌe xhen, ne akeꞌ: \p —Dogarjkze Xhiꞌnn Dios rweꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan ganꞌ nziꞌi Genesaret \r (Mr. 6:53‑56) \p \v 34 Bayoll naꞌ blaꞌy akeꞌ nisdaꞌon, naꞌll bllin akeꞌ ganꞌ nziꞌi Genesaret. \v 35 Kate bayombiaꞌ beꞌnn Genesaret kaꞌ Jesúsenꞌ, bdislas akeꞌ diꞌllenꞌ yeolol yell daꞌo kaꞌ zjalliꞌ awlloze nench bnnez akereꞌ ba bllin Jesúsenꞌ rall akeꞌn. Naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa yell kaꞌ, bcheꞌe akeꞌ yeolol beꞌnn weꞌe kaꞌ raweꞌn. \v 36 Naꞌ goꞌtyoe akreꞌ Leꞌe weꞌe latj goꞌx akeꞌ la raꞌtze xhnieꞌ xheꞌen, naꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ beꞌx len le bayak akteꞌ. \c 15 \s1 Diꞌll zban ll-lloj lloaꞌllonꞌ ll-llonen gak raꞌlldaꞌollonꞌ yall rao Dios \r (Mr. 7:1‑23) \p \v 1 Bal beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ bzaꞌa akeꞌ Jerusalén naꞌ, bllin akeꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ, llnnab akreꞌ Leꞌe: \p \v 2 —¿Bixchen bi llon beꞌnn kaꞌ non rweꞌ txhen kanꞌ ben xozxtaꞌollo kaꞌ, bi llnaꞌa akeꞌ weltze toto kweꞌ akeꞌ gao akeꞌ? \p \v 3 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Leskaꞌ reꞌ, ¿bixchen bi ngoꞌ yichjre gonre kanꞌ ne Diosenꞌ llayaꞌl gonllo, naꞌ llonre xhen ka danꞌ ben beꞌnn gor kaꞌ ba bde? \v 4 Diosenꞌ ba bneꞌe kanꞌ gonllonꞌ, danꞌ bneꞌe: “Legap baraꞌnn xaxhnaꞌre”, naꞌ “Noteze beꞌnne chaꞌ yellieꞌ diꞌll xaxhneꞌe llayaꞌl gateꞌ.” \v 5 Naꞌ reꞌ llákere wak to beꞌnn yeꞌe xaxhneꞌe: “Bitbi de gonnaꞌ gakrenaꞌ rweꞌ, yeolol da de kiaꞌ ba biaꞌa Diosenꞌ len.” \v 6 Naꞌll nere billbi llayaꞌl weꞌe xaxhneꞌen chaꞌ kaꞌ. Danꞌ nere kaꞌ, llbekre kaꞌle danꞌ ne Diosenꞌ, naꞌ naore llonre ka danꞌ ben beꞌnn gor kaꞌ ba bde kanaꞌ. \v 7 Reꞌ beꞌnn chop rao ba llonyaꞌnnre kanꞌ bzoj da Isaíasenꞌ keré, ganꞌ nen: \q1 \v 8 Beꞌnn ki llon akeꞌ nadaꞌ xhen kon lloaꞌ akeꞌ nazeꞌ, \q1 kere lloeꞌrao akeꞌ nadaꞌ do yichj do raꞌll akeꞌn. \q1 \v 9 Bibi zaꞌk danꞌ lloeꞌrao akeꞌ nadaꞌn, \q1 ka nak llroeꞌ llsed akreꞌ da bayirjlaꞌll beꞌnnachzenꞌ. \p \v 10 Naꞌll goxheꞌ beꞌnn kaꞌ ndop gannaꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ: \p —Lewzenay danꞌ yepaꞌ reꞌ ni, naꞌ lechejnieꞌn. \v 11 Kere da lleꞌj llao beꞌnnachenꞌ llonen leꞌe gakeꞌ beꞌnn wen da xhinnj rao Diosenꞌ. Diꞌll danꞌ ll-lloj lloeꞌ naꞌ, len naꞌ llon leꞌe bi gakeꞌ yall rao Diosenꞌ. \p \v 12 Naꞌll jabiꞌy beꞌnn kaꞌ awllo, beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, lle akeꞌ Leꞌe: \p —¿Zakbeꞌroꞌ gokllaꞌa beꞌnn fariseo kaꞌ, kanꞌ ben akreꞌ xtiꞌlloꞌn? \p \v 13 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Wllin lla kate Xaꞌ beꞌnnenꞌ llia yebá naꞌ, goneꞌ ka llon to beꞌnn kat ll-laꞌlleꞌ no yay da bi gozeꞌ. \v 14 Waljechaze beꞌnn fariseo kaꞌ, le ka to beꞌnn lcholenꞌ nak akeꞌ, le to beꞌnn lchol kere wak koꞌreneꞌ nez ye to lwellj lchole, wa lljabix akeꞌ do lo broj chet kaꞌ. \p \v 15 Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe: \p —Bzejnieꞌcheke netoꞌ akxha zejen kanꞌ bneꞌo naꞌ. \p \v 16 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —¿Rente reꞌ bi nna chejnieꞌre ka da ki ba bniaꞌ ni? \v 17 ¿Bi llejnieꞌre yeolol danꞌ lleꞌj llao beꞌnnache lloꞌn lo leꞌe, naꞌ ll-llin lla lladen? \v 18 Zan yeolol diꞌll da lloeꞌ beꞌnnach, lo raꞌlldaꞌweꞌn ll-llojen. Naꞌ chaꞌ naken no diꞌll zban, len naꞌ llonen nench raꞌlldaꞌweꞌn bi naken yall rao Diosenꞌ. \v 19 Le lo raꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌn llarjlaꞌll akeꞌ llon akeꞌ da xhinnj, naꞌ llasoꞌte beꞌnne, naꞌ llzoa xto akeꞌ, naꞌ llzorén lwellj akeꞌ laꞌkze bi nchaynaꞌa akeꞌ, naꞌ llban akeꞌ, naꞌ llyirjlaꞌll akeꞌ xtiꞌll lwellj akeꞌ, naꞌ llasnné akeꞌ ke beꞌnne. \v 20 Da kinꞌ ll-llonen nench bi gak beꞌnne yall rao Dios, kere danꞌ bi llnaꞌa akeꞌ kat gao akeꞌ naꞌn. \s1 To noꞌr bi nak beꞌnn Israel benliraꞌlleꞌ Jesúsenꞌ \r (Mr. 7:24‑30) \p \v 21 Bazaꞌa Jesúsenꞌ gannaꞌ, naꞌ bayejeꞌ do ganꞌ lliꞌ yell kaꞌ nziꞌi Tiro ren Sidón. \v 22 Naꞌ to noꞌr beꞌnn yellenꞌ nziꞌi Canaán beꞌnn bi nake beꞌnn Israel, bzeꞌe ralleꞌn, naꞌ bllineꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ, naꞌ jatileꞌ Leꞌe, naꞌll besieꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —¡Xanaꞌ, rweꞌ nakoꞌ xhiꞌnn dialla da rey David, bayaꞌchraꞌllchga nadaꞌ! To xhiꞌnnaꞌ noꞌrenꞌ yoꞌ daxiꞌo yichjraꞌlldaꞌobeꞌ, nnaꞌstek ll-llayraobeꞌ. \p \v 23 Naꞌ Jesúsenꞌ bi beꞌlaꞌlleꞌ ke noꞌrenꞌ. Naꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, zjakeꞌ awllo, goꞌtyoe akreꞌ Jesúsenꞌ lle akeꞌ Leꞌe: \p —Balliꞌi noꞌrenꞌ, le llakia lloneꞌ naweꞌ lliꞌo. \p \v 24 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Diosenꞌ bseꞌleꞌ nadaꞌ nench llakrenaꞌ beꞌnn Israel kaꞌ, le leakeꞌn nak akeꞌ ka xhiꞌr daꞌo ba llakllejlaꞌlle. \p \v 25 Naꞌll zej noꞌrenꞌ jacheꞌk xhibeꞌ rao Jesúsenꞌ, naꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —¡Xanaꞌ, gokrenchga nadaꞌ! \p \v 26 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Bi naken wen yekaꞌrizllo yel wao ke xhiꞌnnllo kaꞌ, naꞌ weꞌrizllo beꞌkw gaobaꞌn. \p \v 27 Naꞌll lle noꞌrenꞌ Leꞌe: \p —Laꞌkze naken kaꞌ, Xanaꞌ, beꞌkw kaꞌ wak yetopbaꞌ blaꞌa daꞌo kaꞌ, llexj xhan ganꞌ llbeꞌ xanbaꞌ llaweꞌ. \p \v 28 Naꞌll bayechj Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe: \p —¡Da xhen gore nxenraꞌlloꞌ, noꞌre! Gakchga kanꞌ lleꞌnroꞌn. \p Naꞌll le bayakte xhiꞌnn noꞌrenꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ beꞌnn zan \p \v 29 Bazaꞌa Jesúsenꞌ gannaꞌ, naꞌ byejeꞌ nez danꞌ llde awlloze lloaꞌ nisdaꞌo Galilea naꞌ, naꞌll byepeꞌ to rao yaꞌ jachieꞌ. \v 30 Naꞌ beꞌnn zan bllin rao yaꞌn ganꞌ lliꞌ Jesúsenꞌ, ncheꞌe akeꞌ no beꞌnn nxhinnje, beꞌnn bi llak saꞌa, beꞌnn lchole ake, naꞌ beꞌnn blloj ake, naꞌ beꞌnn bi zo niaꞌnaꞌa, naꞌ ren beꞌnn llak wde wdere yillweꞌ, naꞌ bniꞌt akeꞌ leakeꞌ xhniaꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll bayoneꞌ yeololteꞌ. \v 31 Naꞌll babane beꞌnn kaꞌ kwis ka breꞌe akreꞌ banné beꞌnn blloj kaꞌ, naꞌ bayak beꞌnn kaꞌ bi zjazó niaꞌnaꞌa, naꞌ badá beꞌnn xhinnj kaꞌ, naꞌ bareꞌe beꞌnn lchol kaꞌ. Naꞌll bzorao lloeꞌxhen akeꞌ Dios ke beꞌnn Israel kaꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bwaweꞌ tap mir beꞌnne \r (Mr. 8:1‑10) \p \v 32 Jesúsenꞌ le goxhteꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, lleꞌe leakeꞌ: \p —Wa llayaꞌchraꞌllaꞌ beꞌnn ki, le ba gok chonn lla llaꞌrén akeꞌ nadaꞌ ganni, naꞌ bibi de da gao akeꞌ. Naꞌ bi lleꞌnraꞌ yesán akeꞌ kaꞌze, le kere ba bdao akeꞌn, nench ke chaz akeꞌ da xchol do tnez. \p \v 33 Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Ganꞌ zollo ni naken to latj dach, ga bibi dekze chras. ¿Ga llélello da gao yeolol beꞌnn ki? \p \v 34 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —¿Balxha yet xtir de keré? \p Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Gallze yet xtir daꞌo de, naꞌ ye to chop belyaꞌ daꞌo. \v 35 Naꞌll golleꞌ beꞌnn zan kaꞌ kweꞌ akeꞌ rao yonꞌ. \v 36 Naꞌll beꞌxeꞌ gall yet xtir kaꞌ, naꞌ ren belyaꞌ daꞌo kaꞌ, naꞌll beꞌe yel llioxken ke Dios, naꞌll bxhoxhjeꞌn beꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ bdislas akeꞌn rao yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ. \v 37 Yeolol akteꞌ bdao berj aktereꞌ. Bayoll naꞌ batop akeꞌ da kaꞌ bagaꞌnne, naꞌ bayaken ye gall llom. \v 38 Naꞌ beꞌnn kaꞌ bdaonꞌ nak akeꞌ ka do tap mir beꞌnn byio, llakze kere noꞌr kaꞌ ren bidaꞌo kaꞌ. \v 39 Naꞌ bayoll naꞌ, baseꞌleꞌ beꞌnn zan kaꞌ zjayak akeꞌ, naꞌ le bayoꞌteꞌ to lo barco, naꞌ zayejeꞌ yell kaꞌ ganꞌ nbane Magdala. \c 16 \s1 Bnnab akeꞌ gon Jesúsenꞌ to yel wak da reꞌe akreꞌ \r (Mr. 8:11‑13; Lc. 12:54‑56) \p \v 1 Le jabiꞌyte bal beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn saduceo kaꞌ ganꞌ ze Jesúsenꞌ, gokraꞌll akeꞌ kwej akeꞌ Leꞌe diꞌll, nench naꞌ gaꞌt da wakw akeꞌ Leꞌe xhia chole. Naꞌ bnnab akeꞌ goneꞌ to yel wak da reꞌe akreꞌ da zaꞌa yebá. \v 2 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Kat llwiare leꞌ yebánꞌ do ba wlleꞌ, naꞌll nere: “Wallaꞌa wxe, le ba llaxhná leꞌ yebánꞌ.” \v 3 Naꞌ kate llreꞌre llazé bej xhna leꞌ yebánꞌ kat lleniꞌ, naꞌll nere: “Wak yejw zay, le ba ze bej xhna leꞌ yebánꞌ.” Beꞌnn chop rao ake, reꞌ nnézkzere chaꞌ wak yejw zay, naꞌ chaꞌ wak zeꞌye katenꞌ llreꞌre akre nak leꞌ yebánꞌ, naꞌ bi llayakbeꞌre bi zejen da kaꞌ llon Diosenꞌ ka llanꞌ ba zollo nnaꞌ. \v 4 Reꞌ yoꞌ da xhinnj lo raꞌlldaꞌore, naꞌ ba bsanraꞌllre Diosenꞌ. Naꞌ llnnabre gonaꞌ ye to yel wak da reꞌtere, zan bi gonaꞌ ka danꞌ llnnabrenꞌ, zeraoze ka danꞌ broeꞌ Diosenꞌ reꞌ, ka danꞌ benreneꞌ da Jonás, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. \p Naꞌll bayoll bneꞌe kaꞌ, bazeꞌe ganꞌ ze akeꞌn. \s1 Danꞌ llzejnieꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ naken ka kwa binn \r (Mr. 8:14‑21) \p \v 5 Naꞌll ka ballín akeꞌ ye chlaꞌre nisdaꞌo Galileanꞌ, beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bi jadinraꞌll akeꞌ yeyoꞌx akeꞌ yet xtir da gao akeꞌ. \v 6 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Lewiayaꞌnn ke kwa binn ke beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ ke beꞌnn saduceo kaꞌ. \p \v 7 Naꞌll lle lwellj akeꞌ: \p —Danꞌ bibi yet xtir noꞌxllo naꞌn, naꞌllenꞌ neꞌe kaꞌ. \p \v 8 Jesúsenꞌ gokbeꞌreꞌ ka diꞌllenꞌ lloeꞌrén lwellj akeꞌn, naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —¿Bixchen llakrizere danꞌ bi noꞌxre yet xtir naꞌ? ¿Bi llonliraꞌllre nadaꞌ napaꞌ yel wak wawaꞌ reꞌ? \v 9 ¿Bi nna chejnieꞌren? ¿Bi lljadinraꞌllre kanꞌ bwawaꞌ gaꞌy mir beꞌnne kone gaꞌyze yet xtir daꞌo? Naꞌ lekze, ¿bi zaꞌraꞌllre ye bale llomenꞌ bagaꞌnn danꞌ batoprenꞌ? \v 10 Leskaꞌ ¿bi zaraꞌllre bwawaꞌ ye tap mir beꞌnne, kone gallze yet xtir daꞌo? ¿Zaꞌraꞌllre ye bale llom da goxhj batopre da bagaꞌnne? \v 11 ¿Bixchen llákere danꞌ bi noꞌxre yet xtir naꞌn, llepaꞌ reꞌ kaꞌ, lewiayaꞌnn kanꞌ nak kwa binn ke beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ ke beꞌnn saduceo kaꞌ? \p \v 12 Naꞌll bayakbeꞌe akreꞌ, kere beꞌe diꞌll ke kwa danꞌ llonrén akeꞌ llin danꞌ llaslliꞌo yet xtir naꞌ, beꞌe diꞌllenꞌ kaꞌ, nench ke gakchixe lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌn ka nak danꞌ llroeꞌ llsed beꞌnn fariseo kaꞌ ren beꞌnn saduceo kaꞌ. \s1 Pedronꞌ bneꞌe Jesúsenꞌ nakeꞌ Cristo beꞌnnenꞌ bseꞌl Diosenꞌ llnebieꞌ \r (Mr. 8:27‑30; Lc. 9:18‑21) \p \v 13 Ka bllin Jesúsenꞌ ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen, ganꞌ nziꞌi Cesarea de Filipo, naꞌll golleꞌ leakeꞌ: \p —¿Bixha llasné beꞌnn kaꞌ noxha nadaꞌ? \p \v 14 Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Bal akeꞌ ne akeꞌ nakoꞌ da Juan beꞌnnenꞌ bchoa nis. Naꞌ ye baleꞌ ne akeꞌ da Elías rweꞌ, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ. Naꞌ ye bal akeꞌ ne akeꞌ da Jeremíasenꞌ, naꞌ ye baleꞌ ne, kon to beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌtenꞌ. \p \v 15 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —¿Bixha reꞌ? ¿No nere nakaꞌ? \p \v 16 Naꞌll Simón Pedronꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —Rweꞌn nakoꞌ Cristo beꞌnnenꞌ brej Diosenꞌ nnebieꞌ, naꞌ nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios beꞌnn zo ke chnare. \p \v 17 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Simón, xhiꞌnn Jonás, nbaraz koꞌo rweꞌ danꞌ bneꞌo kaꞌ, notno beꞌnnach bzejnieꞌ rweꞌ kanꞌ bneꞌon. Toze Xaꞌ beꞌnnenꞌ llia yebá, Leꞌen bzejnieꞌreꞌ rweꞌ. \v 18 Naꞌ nadaꞌ niaꞌ, rweꞌn reꞌo Pedro, naꞌ raꞌo naꞌ, lleꞌnen nen to yej war. Ka to beꞌnn llon yoꞌ llbieꞌ da nak yej war, nench gonreneꞌn llin kat kwekeꞌ ran yoꞌ keꞌen, kaꞌkzenꞌ llbejaꞌ rweꞌ gonoꞌ xchinaꞌ, gakoꞌ beꞌnn lliarao lljatopoꞌ beꞌnn gon akeꞌ nadaꞌ txhen. Ni ke bi deze gon yel wak ke yel gotenꞌ, nench gonen leakeꞌ gan. \v 19 Naꞌ gonaꞌ rallnaꞌo yel llnebiaꞌ danꞌ zaꞌa yebá. Yeololte da wchejoꞌ rao yellrionꞌ, llejten yebá, naꞌ yeololte da yeselloꞌ rao yellrionꞌ, wayellten yebá. \p \v 20 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ nono ye akeꞌ chaꞌ Leꞌen nakeꞌ Cristonꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bzorao llyixjweꞌreꞌ gateꞌ \r (Mr. 8:31‑9:1; Lc. 9:22‑27) \p \v 21 Kanaꞌ bzorao Jesúsenꞌ bzejnieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, llayaꞌl chejeꞌ Jerusalén naꞌ. Naꞌ neꞌe beꞌnn gor brao kaꞌ, naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ wsaꞌkziꞌ akeꞌ Leꞌe, naꞌ yesoꞌte Leꞌe, naꞌ yeyónn lla naꞌ, yebaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. \v 22 Naꞌll bcheꞌe Pedronꞌ Leꞌe ga yobre to wraze, naꞌll bzorao lloeꞌreneꞌ Leꞌe diꞌll, bdileꞌ Leꞌe, lleꞌe Leꞌe: \p —Xanaꞌ, Dios gakreneꞌ rweꞌ bi gak koꞌo ka diꞌllenꞌ lloeꞌo ganni. \p \v 23 Naꞌ Jesúsenꞌ bayechjeꞌ bwieꞌ Pedronꞌ, naꞌll lleꞌe leꞌe: \p —¡Kwas kaꞌle, daxiꞌo! Llkoꞌyelroꞌ nadaꞌ nench bi gonaꞌ kanꞌ nllia Diosenꞌ biaꞌa gonaꞌn, kere xhbab ke Diosenꞌ nsaꞌo, xhbab ke beꞌnnachenꞌ nsaꞌo. \p \v 24 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ: \p —Noteze beꞌnn chaꞌ lleꞌnreꞌ gakeꞌ nadaꞌ txhen, llayaꞌl wsanraꞌll kwineꞌ, naꞌ goneꞌ ka to beꞌnn noaꞌ cruz keꞌe, naꞌ nnaweꞌ nadaꞌ. \v 25 Noteze beꞌnn lleꞌnreꞌ yesrá yel nban ke kwineꞌ yellrio ni, wniteꞌn, naꞌ noteze wnit yel nban keꞌen ni kiaꞌ nadaꞌ, leꞌen gaꞌt yel nban zejlikane keꞌe. \v 26 ¿Bixha zaꞌken naꞌ, chaꞌ to beꞌnne goneꞌ gan doxhente da de rao yellrio, naꞌ kweyieꞌ, bi gaꞌt yel nban zejlikane keꞌe? ¿Bi kone gaꞌweꞌ yel nban naꞌ? \v 27 Nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach kat yedaꞌ da yobre yellrio ni nsaꞌa yel zaꞌk xhen ke Xaꞌ Diosenꞌ, naꞌ wchiaꞌ angl kiaꞌ kaꞌ, kanaꞌ gonaꞌ ke toto beꞌnnach so akeꞌ nbaraz o chaꞌ wsaꞌkziꞌ akeꞌ, kon da ben totoeꞌ. \v 28 Da li niaꞌ reꞌ, balre llaꞌre ganni bi nna gatre, kat llin lla reꞌre nadaꞌ yedrenaꞌ yel llnebiaꞌ kiaꞌn, nadaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach. \c 17 \s1 Jesúsenꞌ gokeꞌ ka to beniꞌ \r (Mr. 9:2‑13; Lc. 9:28‑36) \p \v 1 Bde gok xop lla bcheꞌe Jesúsenꞌ Pedronꞌ ren Jacobo, naꞌ ren Juan, biꞌch Jacobo naꞌ, naꞌ zre akzeꞌ jakeꞌ to rao yaꞌ sibe. \v 2 Naꞌ llwia akteꞌ kat bllaꞌa yichjrao Jesúsenꞌ, gok llaktit kwis lloaꞌraweꞌn kanꞌ nak will naꞌ, naꞌ xharaꞌneꞌn goken llich kwis, goken ka beniꞌ. \v 3 Rawe naꞌ breꞌe akreꞌ da Moisés ren da Elías lloeꞌrén akeꞌ Jesúsenꞌ diꞌlle. \v 4 Naꞌll lle Pedronꞌ Jesúsenꞌ: \p —Xantoꞌ, le wen zollo ganni. Chaꞌ lleꞌnroꞌ, naꞌ gontoꞌ chonn yoꞌ, to koꞌo, naꞌ to ke Moisés, naꞌ ye to ke Elías naꞌ. \p \v 5 Nna lloeꞌte Pedronꞌ diꞌll kaꞌ, kat byechjze to bej llaktit leakeꞌ, naꞌ lo bej naꞌ ben akreꞌ bne Diosenꞌ: “Beꞌnn ninꞌ nak xhiꞌnnaꞌ nllieꞌraꞌ llayazraꞌllaꞌ, llaweraꞌ kwis keꞌe. Ke Leꞌen wzenayre.” \p \v 6 Ka bene beꞌnn kaꞌ ncheꞌe Jesúsenꞌ kaꞌ, to blleb akzeꞌ, naꞌ byal akeꞌ slloaꞌre rao yonꞌ. \v 7 Naꞌll jabiꞌy Jesúsenꞌ jaxoa neꞌen yichj akeꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ: \p —Lewayas. Bi llebre. \p \v 8 Naꞌ ka balis yichj akeꞌn, nollno llraꞌ ye toze Jesúsenꞌ zeꞌe. \p \v 9 Bayoll naꞌ, ka llayetj akeꞌ leꞌ yaꞌ naꞌ, lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Ka nak danꞌ breꞌre ni, bi weꞌre diꞌll kaꞌ. Kat nadaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach yebanaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, kanaꞌll wak weꞌre diꞌll kaꞌ. \p \v 10 Naꞌll beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, lle akeꞌ Leꞌe: \p —¿Bixchen beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, lle akeꞌ netoꞌ zgaꞌtek da Elías beꞌnn bzo kanaꞌn llayaꞌl yedeꞌ da yobre? \p \v 11 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Da likzenꞌ zgaꞌtek da Elías naꞌn yedeꞌ, naꞌll yeyonchaꞌweꞌ yeololte. \v 12 Zan ni llepaꞌ reꞌ, ba bedkze Elíasenꞌ, naꞌ nono bayombiaꞌ chaꞌ leꞌen, naꞌ ben akreꞌ leꞌe ka lleꞌn akreꞌ; naꞌ kaꞌkzenꞌ wsaꞌkziꞌ akeꞌ nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach. \p \v 13 Naꞌll gokbeꞌe beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, lloeꞌ diꞌll ke da Juan beꞌnnenꞌ bchoa beꞌnne nis. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ to bidaꞌo llen xhgot \r (Mr. 9:14‑29; Lc. 9:37‑43) \p \v 14 Naꞌ ka bllin akeꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn zan kwis, to beꞌnn jatileꞌ Jesúsenꞌ, jacheꞌk xhibeꞌ raweꞌn, naꞌ lleꞌe Leꞌe: \p \v 15 —Xantoꞌ, bayaꞌchraꞌllchga xhiꞌnnaꞌ ni, le llazbeꞌ xhgot, naꞌ llallayraobeꞌ, naꞌ da zan ras ba byalbeꞌ do lo yiꞌ leskaꞌ lo nis. \v 16 Naꞌ ba badwaꞌbeꞌ rao beꞌnn koꞌo kaꞌ non rweꞌ txhen naꞌ, naꞌ bi gok akeꞌ yeyón akebeꞌ. \p \v 17 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —¡Reꞌ, beꞌnn bi llonliraꞌlle, naꞌ llonre ka nen keré! ¿Ye art serenaꞌ reꞌ? Lla ledá waꞌa bidaꞌon ni. \p \v 18 Naꞌll Jesúsenꞌ bdileꞌ daxiꞌon, naꞌ ballojen lo yichjraꞌlldaꞌo bidaꞌon. Naꞌll le bayaktebeꞌ. \p \v 19 Bayoll gok kaꞌ, naꞌll jak beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ awllo, goll akeꞌ Leꞌe: \p —¿Bixchen bi goktoꞌ yebejtoꞌ daxiꞌon? \p \v 20 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Bi gokre yebejren le bi byejleꞌre ke Diosenꞌ wak goneꞌ yellojen. Da li niaꞌ reꞌ, chenak danꞌ llejleꞌrenꞌ naken ka to nak nbaz ke mostaz, naꞌ yere yaꞌ ni: “Bakwas ganni, naꞌ jazó gannaꞌte”, naꞌll gakte kanꞌ nerenꞌ. Gaga de da bi gak gonre kon chaꞌ llejleꞌre ke Diosenꞌ. \v 21 Nench saꞌke yebejre daxiꞌo kaꞌ, ka da kaꞌ babejaꞌ yichjraꞌlldaꞌo bidaꞌon, llayaꞌl gonre was, naꞌ yelwilltezre Diosenꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ da yobre gateꞌ \r (Mr. 9:30‑32; Lc. 9:43‑45) \p \v 22 Naꞌll ka zayej Jesúsenꞌ Galilea naꞌ, ren beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, golleꞌ leakeꞌ: \p —Nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, dekz de gakaꞌ rallnaꞌa beꞌnne kaꞌ llwie nadaꞌ, \v 23 got akeꞌ nadaꞌ, naꞌ yeyoll got akeꞌ nadaꞌ naꞌ yeyónn lla yebanaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. \p Naꞌ gokyaꞌche beꞌnn keꞌe kaꞌ, ka ben akreꞌ xtiꞌlleꞌn. \s1 Llayaꞌl chixhj akeꞌ ke yodaꞌo braonꞌ \p \v 24 Ka ballín akeꞌ Capernaum naꞌ, jak beꞌnn kaꞌ llchixhj ke gaxt ke yodaꞌo braonꞌ rao Pedronꞌ, naꞌ goll akeꞌ leꞌe: \p —¿Bi yixhj maestro kerénꞌ da llayaꞌl chixhjeꞌ ke yodaꞌo brao ni? \p \v 25 Naꞌll lle Pedronꞌ leakeꞌ: \p —Llyixhjkzeꞌn. \p Naꞌll Pedronꞌ kanꞌ byoeꞌ lo yoꞌn, le gollte Jesúsenꞌ leꞌe: \p —¿Akre llakroꞌ Simón? Ka nak beꞌnn wnebiaꞌ kaꞌ zjallaꞌa yellrio ni, ¿noxhanꞌ llakroꞌ llchixhj akeꞌ? ¿Beꞌnn wrall ke akeꞌn o chaꞌ beꞌnn ziꞌtenꞌ? \p \v 26 Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe: \p —Beꞌnn ziꞌtenꞌ llchixhj akeꞌ. \p Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Naꞌ lliꞌo naktello beꞌnn wrall ke akeꞌ bi llayaꞌl chixhjllo ke yodaꞌon. \v 27 Zan nench nono bi nne kello, byej lloaꞌ nisdaꞌon, naꞌ bzaꞌl yixj koꞌon, naꞌ bel nellenꞌ senoꞌ naꞌ, lo lloaꞌbaꞌ naꞌ llelroꞌ to mell. Naꞌ yeyoꞌxoꞌn, naꞌ lljatixhjoꞌ ke lloptello. \c 18 \s1 Gokyoll beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen nore nakll beꞌnn brao \r (Mr. 9:33‑37; Lc. 9:46‑48) \p \v 1 Naꞌll jak beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen jabiꞌy akeꞌ kwiteꞌn, lle akeꞌ Leꞌe: \p —¿Nore netoꞌ gaklltoꞌ beꞌnn brao kat gon Dios beꞌnnenꞌ llia yebánꞌ nnebiaꞌo? \p \v 2 Naꞌll goxh Jesúsenꞌ to bidaꞌo, naꞌ bzeꞌebeꞌ kllol akeꞌn. \v 3 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Da li niaꞌ reꞌ, notezre chaꞌ bi wchaꞌa yichjraꞌlldaꞌore, naꞌ wayakre ka to bidaꞌo, kbat gakre Diosenꞌ txhen beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn. \v 4 Noteze beꞌnne chaꞌ yeyakeꞌ ka bidaꞌo ni, naꞌ waxhexjraꞌlleꞌ rao Diosenꞌ, naꞌllenꞌ gakeꞌ beꞌnn brao ke Diosenꞌ beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ. \v 5 Naꞌ noteze beꞌnne gonreꞌ bidaꞌo ak wen ka bidaꞌo ni, danꞌ llonliraꞌllbeꞌ nadaꞌ, nadkzaꞌn llonreꞌ wen. \s1 Llayaꞌl wiallo ke wlliꞌyllo beꞌnne goneꞌ da xhinnje \r (Mr. 9:42‑48; Lc. 17:1‑2) \p \v 6 ’Noteze beꞌnne goneꞌ bix to bidaꞌo ki nxenraꞌll nadaꞌ gonbeꞌ da xhinnj, nakteren wen naꞌ, wchej akeꞌ yeneꞌ to yej yiche, naꞌ wzaꞌl akeꞌ leꞌe lo nisdaꞌo, kerke da goneꞌ nench gon to bidaꞌo ki da xhinnj. \v 7 Nyaꞌchraz naken ke beꞌnnach danꞌ de da zan yellrio ni, da llkoꞌyelen beꞌnnachenꞌ gon akeꞌ da xhinnj, zan nyaꞌchraz ke beꞌnn llkoꞌyeleꞌ beꞌnne nench goneꞌ da xhinnje. \p \v 8 ’Ke len naꞌ, chaꞌ niaꞌnaꞌrenꞌ llxhoben reꞌ, gonre da xhinnj, wenre chenak wchoyren, kerke da gonre da xhinnjenꞌ. Wenre yellinre ganꞌ de yel nban naꞌ, yallje chlaꞌ taꞌkre, naꞌ nlloy chlaꞌ niaꞌre, kerke da yeyejre lo yiꞌ gabilenꞌ nyaꞌtezre. \v 9 Naꞌ chaꞌ yejraorenꞌ llxhoben reꞌ, gonre da xhinnj, wenre chenak kwejre raorenꞌ kerke da gonre da xhinnjenꞌ. Wenre yellinre ganꞌ de yel nban naꞌ, yallje chlaꞌ yejraorenꞌ, kerke yeyejre lo yiꞌ gabilenꞌ zo chop laꞌte yejraorenꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka gok ke xhiꞌr daꞌo ba gokllejlaꞌlle \r (Lc. 15:3‑7) \p \v 10 ’Lewiachga bi gónere bidaꞌo ki nxenraꞌll nadaꞌ kaze. Ni niaꞌ reꞌ, angl kaꞌ llap aksebeꞌ, naꞌ niꞌt akseꞌ llwia akeꞌ rao Xaꞌ Diosenꞌ llia yebánꞌ. \v 11 Le nadaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, zaꞌa nench wasraꞌa beꞌnn kaꞌ ba nbeyiꞌ. \p \v 12 ’¿Akxha gákere? Chaꞌ zo to beꞌnn nape to gayoa (100) xhiꞌr daꞌo, naꞌ chaꞌ nnit tobaꞌ, ¿bi wkwaꞌnneꞌ ba tapralj twalj kaꞌ (99), naꞌ lljadirjeꞌ badaꞌon bnit do radj yaꞌn? \v 13 Da li niaꞌ re, kat yellélerebaꞌn, yewereꞌ kwis ba ballelebaꞌ, kerke ba tapralj twalj kaꞌ, nna niꞌt naꞌ. \v 14 Kaꞌkzenꞌ naken ke bidaꞌo ki. Xallo Dios beꞌnnenꞌ llia yebá naꞌ, bi lleꞌnreꞌ kweyiꞌ ni tobeꞌ. \s1 Akre llayaꞌl gonllo yeziꞌxhenllo ke beꞌnn biꞌchllo \r (Lc. 17:3) \p \v 15 ’Chaꞌ to beꞌnn lwelljre goneꞌ to da xhinnj keré, lechej lelljeꞌreneꞌ diꞌll llopzre. Naꞌ chaꞌ wayakbeꞌreꞌ da xhinnjenꞌ beneꞌ, naꞌ wzenayeꞌ keré, ba bayonoꞌ beꞌnn biꞌchoꞌn gan naꞌ, chet kaꞌ. \v 16 Naꞌ chaꞌ bi llejleꞌ diꞌllenꞌ lljeꞌrenreꞌn, wenre lewcheꞌe ye to chop beꞌnn lwelljre nench naꞌ reꞌe akreꞌ ba goꞌtyoere beꞌnnenꞌ yechaꞌa yel kanꞌ llon keꞌen. \v 17 Naꞌ chaꞌ bi wzenaykzeꞌ keré, naꞌ leweꞌe diꞌll kanꞌ lloneꞌn rao yeololre kanꞌ nakre lldop ll-llayre lloeꞌraore Diosenꞌ. Naꞌ chaꞌ bi wzenaykzeꞌ ke yeololre, bill gonreꞌ txhen. Wenre legoneꞌ ka to beꞌnn bi nxenraꞌll Dios, ka no beꞌnn wachixhje beꞌnn llon da xhinnj. \p \v 18 ’Da li niaꞌ reꞌ, yeololte da wchejre rao yellrio, wllejten yebá, naꞌ yeololte da yesellre rao yellrionꞌ, wayellten yebá. \p \v 19 ’Naꞌ da yobre niaꞌ reꞌ, chaꞌ ntil chopre rao yellrio ni, naꞌ gonre toze diꞌll bi danꞌ nnábere Diosenꞌ, Xaꞌ Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ gonnkzeꞌ danꞌ nnáberenꞌ. \v 20 Le ganꞌ nllay chop chonnre llonre nadaꞌ xhen, gannaꞌ zorenkzaꞌ reꞌ txhen. \p \v 21 Naꞌll jabiꞌy Pedronꞌ lleꞌe Jesúsenꞌ: \p —Xantoꞌ, bixha chaꞌ to beꞌnn lwelljaꞌ bi da goneꞌ kiaꞌ da wlleyiꞌ nadaꞌ, ¿bale ras llayaꞌl yeziꞌxhenaꞌ keꞌe? ¿Zerao gall ras? \p \v 22 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Kere niaꞌ zerao gall ras yeziꞌxhen ke lwelljrenꞌ, ni niaꞌ reꞌ wyon chi (70) ras de gall ras wejenꞌ, yeziꞌxhenreꞌ. \s1 Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ke to beꞌnn bi bxhiꞌxheneꞌ da llbaꞌy beꞌnn lwelljeꞌ keꞌe \p \v 23 ’Yel llnebiaꞌ ke Dios beꞌnnenꞌ llia yebánꞌ zaꞌkreben ka ben to beꞌnn wnebiaꞌ, naꞌ llbaꞌy beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ xhmelleꞌ, naꞌ gokraꞌlleꞌ weꞌreneꞌ leakeꞌ diꞌll arkenꞌ llbaꞌy akeꞌ keꞌe. \v 24 Ka bzorao llwieꞌ arkenꞌ llbaꞌy totoeꞌ, naꞌ bllin beꞌnn nell beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wen llin keꞌen llbaꞌyeꞌ chi mir mell danꞌ nziꞌi talento, naꞌ naken mell xhen kwis. \v 25 Naꞌ beꞌnn naꞌ bibi xhmelleꞌ de da yeyixhjeꞌn. Naꞌll beꞌnn wnebiaꞌn golleꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ lljeꞌt akeꞌ leꞌe ren xhoꞌreꞌ naꞌ, naꞌ ren xhiꞌnneꞌ kaꞌ, naꞌ ren yeolol da zjadé ke akeꞌ nench yeyaxhj danꞌ llbaꞌy akeꞌn. \v 26 Naꞌll bcheꞌk xhib beꞌnn wen llin keꞌen raweꞌ, goꞌtyoereꞌ leꞌe lleꞌe leꞌe: “Xanaꞌ, bdapchga yel llxhenraꞌll kiaꞌ, wayonnkzaꞌ doxhente danꞌ llbaꞌyaꞌ koꞌon.” \v 27 Naꞌll bayaꞌchraꞌll beꞌnn wnebiaꞌn leꞌe, baziꞌxheneꞌ danꞌ llbaꞌyeꞌ keꞌen, naꞌll bsaneꞌ leꞌe. \v 28 Bixha ka ballojeꞌ rill xaneꞌ naꞌ, le balláytereꞌ ye to beꞌnn lwelljeꞌ, beꞌnn llbaꞌy keꞌe raꞌte. Naꞌll le beꞌxteꞌ leꞌe, beꞌxeꞌ yeneꞌ, lleꞌe leꞌe: “Bayónn danꞌ llbaꞌyoꞌ kiaꞌn nnaꞌsteke.” \v 29 Naꞌll beꞌnn lwelljeꞌn leskaꞌ le bcheꞌkte xhibeꞌ raweꞌ, lleꞌe leꞌe: “Bdapchga yel llxhenraꞌll kiaꞌ, wayonnkzaꞌ doxhen danꞌ llbaꞌyaꞌ koꞌon.” \v 30 Bixha leꞌen bi bxhiꞌxheneꞌ ke beꞌnn lwelljeꞌn, le gollteꞌ beꞌnn kaꞌ goꞌx akeꞌ leꞌe koꞌ akeꞌ leꞌe rill ya, naꞌ golleꞌ beꞌnn kaꞌ bi yebej akeꞌ leꞌe chaꞌ bi nna yeyixhjeꞌ keꞌen danꞌ llbaꞌyeꞌn. \v 31 Naꞌll beꞌnn wen llin kaꞌ yelaꞌ, ka breꞌe akreꞌ kanꞌ benreꞌ beꞌnnenꞌ, naꞌ gok akreꞌ kwis. Naꞌll byej akeꞌ rao xan akeꞌn, jell akeꞌ leꞌe kanꞌ benreꞌ beꞌnn lwelljeꞌn. \v 32 Naꞌll goxh beꞌnn wnebiaꞌn leꞌe da yobre, naꞌll lleꞌe leꞌe: “¡Beꞌnn wen da xhinnj kwis nakkazoꞌ! Nadaꞌ baziꞌxhenaꞌ koꞌo doxhente danꞌ llbaꞌyoꞌ kiaꞌn, le goꞌtyoeroꞌ nadaꞌ yeziꞌxhenaꞌn koꞌon. \v 33 ¿Bixchen bi bayaꞌchraꞌlloꞌ beꞌnn lwelljoꞌn llbaꞌy koꞌon kanꞌ benaꞌ nadaꞌ bayaꞌchraꞌllaꞌ rweꞌ?” \v 34 Naꞌll gokllaꞌa beꞌnn wnebiaꞌn kwis, naꞌll golleꞌ beꞌnn kaꞌ broꞌ akeꞌ leꞌe lo rill ya ga yellayraweꞌ, naꞌ bi yellojkzeꞌ chaꞌ bi nna wayixhjeꞌ doxhen danꞌ llbaꞌyeꞌn. \p \v 35 Naꞌll goll Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ: \p —Kanꞌ gon Xaꞌ beꞌnnenꞌ llia yebánꞌ keré, chaꞌ bi llaziꞌxhenre ke lwelljre do yichj do raꞌllre biteze da gon akreꞌ reꞌ. \c 19 \s1 Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ bi naken wen wsan xhoꞌr xhyio beꞌnne \r (Mr. 10:1‑12; Lc. 16:18) \p \v 1 Bayoll bne Jesúsenꞌ yeolol da ki, naꞌll bazeꞌe ganꞌ nbane Galileanꞌ, naꞌ balaꞌyeꞌ ye chlaꞌre yeo Jordán naꞌ, byejeꞌ ganꞌ nbane Judea. \v 2 Naꞌll beꞌnn zan zanao Leꞌe, naꞌ bayoneꞌ beꞌnn weꞌe ak. \p \v 3 Naꞌll bale beꞌnn fariseo kaꞌ jakeꞌ ganꞌ zoeꞌ naꞌ, gokraꞌll akeꞌ kwej akeꞌ Leꞌe diꞌll nench naꞌ gaꞌt da wakw akeꞌ Leꞌe xhia chole, naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —¿Wak yeraꞌa to beꞌnn ren noꞌr keꞌen, beꞌnn nchaynaꞌreneꞌ, chaꞌ bi llazraꞌlleꞌ kanꞌ llon noꞌr keꞌen? \p \v 4 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —¿Bi nna wrabre kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ? Llian kanꞌ bxhe yellrionꞌ, naꞌ ben Diosenꞌ beꞌnn nelle to beꞌnn byio naꞌ ye to noꞌre. \v 5 Naꞌll bneꞌe: “Beꞌnn byio naꞌ, wsanraꞌll xaxhneꞌe nench soreneꞌ noꞌr keꞌe naꞌ, naꞌ llop akeꞌ gak akeꞌ ka toze beꞌnne.” \v 6 Naꞌ kaꞌ bill nak akeꞌ chopeꞌ, ba nak akeꞌ toz beꞌnne. Ke len naꞌ beꞌnn ba bkoꞌd Dios bi gak yelaꞌa beꞌnnach leakeꞌ. \p \v 7 Naꞌll goll akeꞌ Leꞌe: \p —Chaꞌ kaꞌ naken chaꞌ, ¿bixchen bne da Moisésenꞌ, kat to beꞌnne yeraꞌrén noꞌr keꞌen, llayaꞌl chas to yich da weꞌe noꞌr keꞌen nench weꞌn diꞌll ba baraꞌa akeꞌn? \p \v 8 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Benn da Moisésenꞌ latj yeraꞌrén noꞌr kerénꞌ, le llwieꞌ yel kanꞌ nak yichjraꞌlldaꞌo war keré naꞌn, naꞌllenꞌ bneꞌe kaꞌ. Le kanꞌ ben Diosenꞌ beꞌnn nell kaꞌ, bi nnello gokraꞌlleꞌ yeraꞌa akeꞌ. \v 9 Naꞌ nadaꞌ llepaꞌ reꞌ, noteze beꞌnn llaraꞌreneꞌ noꞌr keꞌen, naꞌ chaꞌ bibi doꞌl de ke noꞌrenꞌ dareneꞌ beꞌnn yobre, naꞌ llchaynaꞌreneꞌ ye to noꞌr yobre, rebze lloneꞌ ka beꞌnn llzoa xto. Naꞌ noteze beꞌnn byio yechaynaꞌreneꞌ noꞌre beꞌnn bsanraꞌll beꞌnn keꞌen, rebze da xhinnjenꞌ llonkzeꞌ ka danꞌ llonkze beꞌnnenꞌ darén xhoꞌr beꞌnne. \p \v 10 Naꞌll beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen lle akeꞌ Leꞌe: \p —Chaꞌ kaꞌ naken ke beꞌnn byio ren noꞌr keꞌen, wenkre chenak bi wchaynaꞌa akseꞌ. \p \v 11 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Kere yeolol beꞌnne chejnieꞌ da ni, toze beꞌnn kaꞌ ba bzejnieꞌ Diosenꞌ bi zejen naꞌ. \v 12 Zjaniꞌt beꞌnn kaꞌ, ka llarj akteꞌ bi lleꞌn akreꞌ wchaynaꞌa akeꞌ. Naꞌ niꞌt ye bal beꞌnn llagaꞌnn kaꞌze, ni ke beꞌnn yobre. Leskaꞌ niꞌt ye bal beꞌnn bi llchaynaꞌa akeꞌ, lleꞌn akreꞌ gon akeꞌ xchin Diosenꞌ beꞌnnenꞌ zo yebá llnebieꞌ. Lewzenay ka danꞌ ba bniaꞌn chaꞌ Diosenꞌ ba beneꞌ chejnieꞌre. \s1 Jesúsenꞌ benlaꞌyeꞌ bidaꞌo ak \r (Mr. 10:13‑16; Lc. 18:15‑17) \p \v 13 Naꞌll jwaꞌa akeꞌ bidaꞌo ak rao Jesúsenꞌ nench wxoa neꞌen yichj akbeꞌ, naꞌ nnabeꞌ rao Dios gakreneꞌ leakbeꞌ. Bixha beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bdil akeꞌ beꞌnn kaꞌ ncheꞌe bidaꞌo kaꞌ. \v 14 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Leweꞌe latj yed bidaꞌo kaꞌ rawaꞌ ni, bi wllonre, le beꞌnn kaꞌ nak ka bidaꞌo kinꞌ, leakeꞌn nak Diosenꞌ txhen beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ. \p \v 15 Naꞌll bayoll bxoa neꞌen yichj bidaꞌo kaꞌ, benlaꞌye leakbeꞌ, naꞌll bazeꞌe. \s1 Beꞌnn weꞌo nak beꞌnn wniaꞌ \r (Mr. 10:17‑31; Lc. 18:18‑30) \p \v 16 Naꞌ bllin to beꞌnn weꞌo ganꞌ zo Jesúsenꞌ, naꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —Maestro, rweꞌ nakoꞌ beꞌnn wen, ¿Bi da wen llayaꞌl gonaꞌ nench gaꞌt yel nban zejlikane kiaꞌ? \p \v 17 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —¿Bixchen lleꞌo nadaꞌ beꞌnn wen? Toze beꞌnn wen naꞌ zo, Leꞌen nak Dios. Chaꞌ lleꞌnroꞌ gaꞌt yel nban zejlikane koꞌo, llayaꞌl gonoꞌ kanꞌ ne Diosenꞌ. \p \v 18 Naꞌll bneꞌe: \p —¿Bixha da kaꞌ? \p Naꞌ Jesúsenꞌ golleꞌ leꞌe: \p —Bi gotoꞌ beꞌnne, bi tarenoꞌ xhoꞌr beꞌnne, naꞌ bi kwanoꞌ, bi chirjoꞌ diꞌll wenraꞌll ke lwelljoꞌ. \v 19 Bdap baraꞌnn xaxhnaꞌo, naꞌ bllieꞌ beꞌnn lwelljoꞌ kanꞌ nllieꞌre kwinoꞌ. \p \v 20 Naꞌll lle beꞌnn weꞌon Jesúsenꞌ: \p —Yeololte da ki ba benaꞌ, ka nna nakaꞌ bidaꞌote. ¿Bixha nna yallj gonaꞌ nnaꞌ? \p \v 21 Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Chaꞌ lleꞌnroꞌ gakoꞌ kanꞌ lleꞌne Diosenꞌ, jayeꞌt yeolol da de koꞌo, naꞌ mell danꞌ goꞌtoꞌn naꞌ, beꞌen beꞌnn yaꞌch, naꞌll gaꞌt yel wniaꞌ koꞌo yebá, naꞌtell yedoꞌ nnaoꞌ nadaꞌ. \p \v 22 Naꞌ ka bene beꞌnn wniaꞌn kanꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌen, gokreꞌ kwis, zayejeꞌ le yel wniaꞌ xhen naꞌ napeꞌ. \p \v 23 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ: \p —Da li llepaꞌ reꞌ, bniꞌ kwis naken ke to beꞌnn wniaꞌ, weꞌe latj nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌ. \v 24 Ni yepaꞌ reꞌ da yobre, sétere te to bayiꞌxe banꞌ nziꞌi camello lo nay yeꞌchich, kerke to beꞌnn wniaꞌ weꞌe latj nnebiaꞌ Diosenꞌ yichjraꞌlldaꞌweꞌn. \p \v 25 Naꞌll beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, llabán akreꞌ kanꞌ bneꞌen, naꞌ lle akeꞌ Leꞌe: \p —¿Noxha yerakzenꞌ chaꞌ? \p \v 26 Jesúsenꞌ bwieꞌ leakeꞌ, naꞌll golleꞌ leakeꞌ: \p —Beꞌnnachenꞌ bi gak goneꞌn, zan Dios naꞌ wak goneꞌ yeololte. \p \v 27 Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe: \p —Netoꞌ ba bsanraꞌlltoꞌ yeolol da de ketoꞌ nench naotoꞌ rweꞌ. ¿Bixha da wen gaꞌt ketoꞌ nnaꞌ chaꞌ? \p \v 28 Naꞌll goll Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Da li niaꞌ reꞌ, nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, kat yekob Diosenꞌ yellrio ni, naꞌ nadaꞌ kwiaꞌ nnebiaꞌ kanꞌ llnebiaꞌ Dios beꞌnnenꞌ llia yebánꞌ. Naꞌ reꞌ chllinn naꞌ, kweꞌre kwitaꞌn nnebiaꞌre, naꞌ gonre yel koxchis ke chllinn kwen beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn Israel. \v 29 Naꞌ noteze beꞌnne ba bsanraꞌll rilleꞌ, biꞌcheꞌ, zaneꞌ, xaxhneꞌe, xhoꞌreꞌ, xhiꞌnneꞌ, naꞌ yellrio keꞌe danꞌ llzenayeꞌ kiaꞌn, Diosenꞌ wayoeꞌ leꞌe ka do to gayoa (100) ras, ka yeolol da kaꞌ bsanraꞌlleꞌ naꞌ. Naꞌ leskaꞌ gaꞌt yel nban zejlikane keꞌe. \v 30 Naꞌ beꞌnn zan, nak akeꞌ ka beꞌnn lliarao nnaꞌ, wllin lla kat yeyak akeꞌ ka beꞌnn zaꞌa xhante, naꞌ beꞌnn kaꞌ nak akeꞌ ka beꞌnn zaꞌa xhante nnaꞌ, leakeꞌn yeyak akeꞌ ka beꞌnn lliarao. \c 20 \s1 Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ke beꞌnn wen llin ak \p \v 1 Jesúsenꞌ bneꞌe: \p —Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ llia yebánꞌ llsaꞌkrebraꞌn ka ke to beꞌnn napeꞌ to yellrio ga nazeꞌ lba uvas. Naꞌ bzeꞌe rillenꞌ to tzir daꞌo byejeꞌ jatirjeꞌ beꞌnn wen llin gon akeꞌ llin rao yellrio keꞌen lla naꞌ. \v 2 Naꞌ bgaꞌnnreneꞌ diꞌll beꞌnn wen llin kaꞌ, to denario chixhjeꞌ totoeꞌ, kon ka llak tlla llin. Naꞌll bseꞌleꞌ leakeꞌ ganꞌ de llin naꞌ. \v 3 Naꞌ ka do lladá ga, byejeꞌ ganꞌ llak yaꞌan, naꞌ breꞌreꞌ nna llaꞌll beꞌnn bi de xchin. \v 4 Naꞌ lleꞌe leakeꞌ: “Lechejrén ganꞌ nazaꞌ lba uvas kiaꞌn, lelljén llin, naꞌ wyixhjkzaꞌ reꞌ ka llayaꞌle.” Naꞌll jak beꞌnn kaꞌ. \v 5 Da yobre byejeꞌ ka do wawill, naꞌ ka do lladá chonne. Breꞌreꞌ nna llaꞌll beꞌnne bibi llin de ke akeꞌ, naꞌll bseꞌleꞌ leakeꞌ nench lljen akeꞌ llin ganꞌ nazeꞌ lba uvas keꞌen. \v 6 Naꞌ ka do lladá gaꞌy tlleꞌlre byejeꞌ da yobre, naꞌ breꞌllreꞌ nna niꞌtll beꞌnne bibi llin llon akeꞌ. Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: “¿Bixchen bi byejre llin?” \v 7 Naꞌll lle akeꞌ leꞌe: “Notno bne netoꞌ lljentoꞌ llin.” Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: “Lechejrén chaꞌ, lelljén llin ganꞌ nazaꞌ lba uvas kiaꞌn. Naꞌ chixhjkzaꞌ reꞌ ka llayaꞌlkze.” Naꞌll jak beꞌnn kaꞌ. \v 8 Naꞌ ka gol naꞌ, xan lba uvas naꞌ, lleꞌe beꞌnn wen llin brao keꞌen: “Bayaxh beꞌnn wen llin kaꞌ nench chixhj akoeꞌ, beꞌnn kaꞌ braꞌ kanꞌ ba llayoll llin naꞌ, soraoꞌ chixhjoꞌ, naꞌtellre chixhjoꞌ beꞌnn kaꞌ braꞌ da nelle.” \v 9 Naꞌll bzorao beꞌnn wen llin braonꞌ yixhjeꞌ zgaꞌtek beꞌnn kaꞌ bllin lladá gaꞌye ba wlleꞌn, bdixhjeꞌ leakeꞌ twej denario totoeꞌ. \v 10 Naꞌ ka bzorao bdixhjeꞌ beꞌnn kaꞌ bzorao tzir naꞌ, naꞌ llak akreꞌ chaꞌ chixhjlleꞌ leakeꞌ da xhenllenꞌ. Naꞌ tozkze ka bdixhjeꞌ yeolol akteꞌ. \v 11 Naꞌ ka bayoll bxhiꞌi raxhj beꞌnn kaꞌ, bzorao tzir naꞌ, gokllaꞌa akeꞌ, bi byazraꞌll akeꞌ kanꞌ ben xan llin naꞌ, naꞌ bchachrén akeꞌ leꞌe. \v 12 Ne akeꞌ: “Do lla bllayrao netoꞌ rao zeꞌyenꞌ bentoꞌ llin koꞌon, naꞌ rebze ka bdixhjoꞌ netoꞌ ren beꞌnn kaꞌ ben llin to hor wejze.” \v 13 Naꞌ xan llin naꞌ golleꞌ toeꞌ: “Beꞌnn nllieꞌraꞌ, bitbi da xhinnj llonaꞌ keré. ¿Kere bnetello to denario chixhjaꞌ reꞌ? \v 14 Ba bxhiꞌi raxhjoꞌ, wak wayejoꞌ, lleꞌnraꞌ waꞌa beꞌnn ki kon kanꞌ ba bennaꞌ rweꞌ, laꞌkze braꞌ akeꞌ ba wlleꞌ. \v 15 Nadaꞌ gonaꞌ kon ka lleꞌnraꞌ ren da de kiaꞌ. ¿Chaꞌ llakxheꞌroꞌ danꞌ nakaꞌ beꞌnn wen naꞌ?” \p \v 16 Kanꞌ naken naꞌ, beꞌnn zan nak akeꞌ ka beꞌnn lliarao, naꞌ wllin lla kat yeyak akeꞌ ka beꞌnn zaꞌa xhante, naꞌ beꞌnn kaꞌ nak akeꞌ ka beꞌnn zaꞌa xhante nnaꞌ, leakeꞌn yeyak akeꞌ ka beꞌnn lliarao. Le beꞌnn zan naꞌ llayaxheꞌ, naꞌ txhonnjzeꞌn llalloj. \s1 Da yobre bdixjweꞌ Jesúsenꞌ gateꞌ \r (Mr. 10:32‑34; Lc. 18:31‑34) \p \v 17 Ka bzaꞌa Jesúsenꞌ chejeꞌ Jerusalén naꞌ, naꞌ brejeꞌ kere beꞌnn chllinn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌll golleꞌ leakeꞌ: \p \v 18 —Nnaꞌ ba zejllo Jerusalén naꞌ, ganꞌ gon akeꞌ nadaꞌ rao naꞌa bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ wchoy akeꞌ kiaꞌ gataꞌ, nadaꞌ nakaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach. \v 19 Naꞌ gon akeꞌ nadaꞌ rao naꞌa beꞌnn bi nak beꞌnn Israel nench wtitj akreꞌ nadaꞌ, naꞌ chintat akeꞌ nadaꞌ, naꞌ got akeꞌ nadaꞌ, wdaꞌa akeꞌ nadaꞌ leꞌ yay cruz, naꞌ yeyónn lla naꞌ, yebanaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. \s1 Xhnaꞌ Jacobo naꞌ Juan naꞌ bnnabeꞌ kweꞌ xhiꞌnneꞌ kaꞌ kwit Jesúsenꞌ katenꞌ nnebieꞌ naꞌ \r (Mr. 10:35‑45) \p \v 20 Naꞌll byej xhiꞌnn Zebedeo beꞌnn kaꞌ nziꞌi Jacobo ren Juan, naꞌ ren xhnaꞌ akeꞌ naꞌ, naꞌ bcheꞌk xhib xhnaꞌ akeꞌn rao Jesúsenꞌ. Naꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —Llnnabraꞌ rweꞌ to okré. \p \v 21 Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe: \p —¿Bixha okrénꞌ lleꞌnroꞌ gonaꞌ? \p Naꞌll lleꞌe Leꞌe: \p —Lleꞌnraꞌ llopte xhiꞌnnaꞌ ki, kweꞌ akbeꞌ chlaꞌ weje kwitoꞌn kate llin lla nnebiaꞌon. \p \v 22 Jesúsenꞌ lleꞌe Jacobonꞌ ren Juan naꞌ: \p —Reꞌ ni ke nnézzere ka danꞌ llnnabrenꞌ. ¿Wchoyraꞌllre tere yel ziꞌ yel yaꞌ ka danꞌ tiaꞌ nadaꞌ, gak keré kanꞌ gak kiaꞌ naꞌ? \p Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Wzoekzetoꞌ. \p \v 23 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Da likze tere yel ziꞌ yel yaꞌ ka danꞌ tiaꞌ nadaꞌ, naꞌ gak keré kanꞌ gak kiaꞌn, zan bi naken rallnaꞌ nniaꞌ noxhanꞌ kweꞌ kwitaꞌn kat llin lla nnebiaꞌ naꞌ, beꞌnn kaꞌ ba brej Xaꞌ Dios naꞌn, leakeꞌn gak kweꞌ akeꞌ kwitaꞌn. \p \v 24 Naꞌll ka bene beꞌnn ye chi keꞌe kaꞌ, kanꞌ bne beꞌnn kaꞌ chop naꞌ, gokllaꞌa akeꞌ leakeꞌ. \v 25 Naꞌll goxh Jesúsenꞌ yeololeꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ: \p —Ba nnézkzere beꞌnnenꞌ llnebiaꞌ toto yell, llon akeꞌ wzenay beꞌnn kaꞌ nak rallnaꞌa akeꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ nak beꞌnn brao llnebiaꞌ akeꞌ leakeꞌ. \v 26 Zan bi naken kaꞌ ke reꞌ, chaꞌ notezre lleꞌnere gakre beꞌnn brao, llayaꞌl wxhexjraꞌllre gakrenre lwelljre. \v 27 Naꞌ chaꞌ notezre lleꞌnere gakre beꞌnn lliarao, zgaꞌtek llayaꞌle gakre ka to beꞌnn wen llin ke beꞌnn lwelljre. \v 28 Ka nakzen kiaꞌ nadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, kere zaꞌa nench wzeniaꞌnaꞌa beꞌnne nadaꞌn, zaꞌa nench wzeniaꞌnaꞌ beꞌnnach, naꞌ llsanraꞌll kwinaꞌ got akeꞌ nadaꞌ ni ke xtoꞌl beꞌnnach. \s1 Jesúsenꞌ bayoneꞌ rao chop beꞌnn lchol \r (Mr. 10:46‑52; Lc. 18:35‑43) \p \v 29 Naꞌ ka bazaꞌa akeꞌ yell Jericónꞌ beꞌnn zan ba nao Leꞌe. \v 30 Naꞌ chop beꞌnn lchol zjalliꞌ lloaꞌ nez ganꞌ zayejeꞌ naꞌ, naꞌll ka gokbeꞌe akreꞌ ba zayej Jesúsenꞌ ganꞌ zjalliꞌ akeꞌn, naꞌll besiaꞌ akeꞌ ne akeꞌ: \p —¡Xantoꞌ, rweꞌn nakoꞌ xhiꞌnn dialla rey David! ¡Bayaꞌchraꞌllchga netoꞌ! \p \v 31 Naꞌ beꞌnn zan kaꞌ zanao Leꞌen bdil akeꞌ leakeꞌ nench kweꞌ akeꞌ llize. Naꞌ leakeꞌn yezikre bnne akeꞌ zilljlle: \p —¡Xantoꞌ, rweꞌ nakoꞌ xhiꞌnn dialla rey David! ¡Bayaꞌchraꞌllchga netoꞌ! \p \v 32 Naꞌll brexh Jesúsenꞌ, naꞌ goxheꞌ leakeꞌ jakeꞌ raweꞌn, naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —¿Bixhanꞌ lleꞌnere gonaꞌ ke reꞌ? \p \v 33 Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Xantoꞌ, lleꞌnetoꞌ yereꞌtoꞌ. \p \v 34 Jesúsenꞌ bayaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ, naꞌ bdaneꞌ yejrao akeꞌn, naꞌll le bareꞌe aktereꞌ, naꞌll bnao akeꞌ Leꞌe. \c 21 \s1 Jesúsenꞌ byoeꞌ Jerusalén \r (Mr. 11:1‑11; Lc. 19:28‑40; Jn. 12 :12‑19) \p \v 1 Ka ba ll-llin akeꞌ Jerusalén naꞌ, naꞌ byej akeꞌ yell danꞌ nziꞌi Betfagé, ganꞌ zo yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos. Naꞌll bseꞌl Jesúsenꞌ chop beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, \v 2 lleꞌe leakeꞌ: \p —Lechej yell danꞌ lliꞌ kwite kaꞌle, naꞌ kat llinre naꞌ, naꞌ reꞌre to burr noꞌre daꞌbaꞌ yay, naꞌ rente to xhiꞌnnbaꞌ. Naꞌ lewsell akbaꞌ, naꞌ lewcheꞌe akbaꞌ ganni. \v 3 Naꞌ chet kaꞌ no bi ye reꞌ, naꞌ leyé akeꞌ: “Xantoꞌ naꞌn yalljreꞌ leakbaꞌ. Kat yeyoll naꞌ le yedsán aktetobaꞌ.” \p \v 4 Gok da ki nench bzoa diꞌll kanꞌ bzoj beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ, bneꞌe: \q1 \v 5 Goll beꞌnn kaꞌ niꞌt ganꞌ nziꞌi Sión naꞌ: \q1 “Lewiakeroꞌ, ba zaꞌa rey kerénꞌ, \q1 beꞌnn maxh daꞌo nakeꞌ, naꞌ llieꞌ koꞌll to burr daꞌo, \q1 xhiꞌnn bayiꞌx banꞌ lloaꞌ yoaꞌ.” \p \v 6 Naꞌll byej beꞌnn kaꞌ yell daꞌon, naꞌ ben akeꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ leakeꞌ. \v 7 Naꞌll bacheꞌe akeꞌ burrenꞌ rente xhiꞌnnbaꞌ daꞌon ganꞌ ze Jesúsenꞌ, naꞌll bxoa no xha akeꞌ koꞌllbaꞌn, naꞌll bllia Jesúsenꞌ koꞌllbaꞌn. \v 8 Beꞌnn zan kwis ben akeꞌ Jesúsenꞌ xhen, naꞌ bchirj no xha akeꞌ tnezenꞌ, nench brej burrenꞌ len, naꞌ ye baleꞌ bchoy akeꞌ no xhoꞌz yay, naꞌ bniꞌt akeꞌn tnezenꞌ. \v 9 Naꞌ beꞌnn kaꞌ lliarao, ren beꞌnn kaꞌ nao koꞌllre, llosiaꞌ akeꞌ ne akeꞌ: \p —¡Beꞌnn zaꞌk beꞌnn ni, nakeꞌ xhiꞌnn dialla rey David! ¡Nak laꞌy beꞌnnenꞌ zaꞌa ganni, beꞌnn bseꞌl Xanllo Dios! ¡Doweꞌrao Diosenꞌ! \p \v 10 Naꞌ ka byoꞌ Jesúsenꞌ Jerusalén naꞌ, yeolol beꞌnn kaꞌ llaꞌa yellenꞌ llabán akreꞌ, naꞌll ne akeꞌ: \p —¿Noxha beꞌnnenꞌ braꞌ ni lla? \p \v 11 Naꞌll beꞌnn kaꞌ zaꞌrén Jesúsenꞌ, balliꞌi akeꞌ xtiꞌll akeꞌn, goll akeꞌ leakeꞌ: \p —Beꞌnn ninꞌ Jesús, beꞌnn zaꞌa yell Nazaret ganꞌ nbane Galilea, naꞌ lloeꞌ xtiꞌll Dios. \s1 Jesúsenꞌ bachacheꞌ beꞌnn kaꞌ llon yaꞌa liaꞌ yodaꞌo braonꞌ \r (Mr. 11:15‑19; Lc. 19:45‑48; Jn. 2 :13‑22) \p \v 12 Jesúsenꞌ byoeꞌ liaꞌ yodaꞌo braonꞌ, naꞌll bachacheꞌ yeolol beꞌnn kaꞌ lloꞌt, naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌo. Naꞌll bllixeꞌ ganꞌ nkwaꞌa beꞌnn kaꞌ mell danꞌ llchaꞌa akeꞌn, naꞌ blloꞌnneꞌ ganꞌ llbeꞌ beꞌnn kaꞌ lloꞌt plom daꞌo. \v 13 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Nyoj xtiꞌll Diosenꞌ: “Rillaꞌn, naken yoꞌ ga llayaꞌl yelwill beꞌnn nadaꞌ”, naꞌ reꞌ ba nonren ka broj ke beꞌnn wan. \p \v 14 Naꞌll zjak beꞌnn lchol kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn xhinnj kaꞌ raweꞌn, naꞌll bayoneꞌ leakeꞌ. \v 15 Bixha bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, ka breꞌe akreꞌ yel wak danꞌ llon Jesúsenꞌ, gokllaꞌa akeꞌ kwis, naꞌ leskaꞌ bllaꞌa akeꞌ ka ben akreꞌ besiaꞌ bidaꞌo kaꞌ llaꞌa do liaꞌ yodaꞌo ne akbeꞌ: “¡Beꞌnn zaꞌk beꞌnn ni, nakeꞌ xhiꞌnn dialla rey David!” \v 16 Naꞌll lle akeꞌ Jesúsenꞌ: \p —¿Zenroꞌ binꞌ bne bidaꞌo kaꞌ? \p Jesúsenꞌ ballieꞌ xtiꞌll akeꞌn, golleꞌ leakeꞌ: \p —Bénkzeraꞌ. ¿Bi nna wrabre kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ? Nen: \q1 Ba benoꞌ nench xkwiꞌd kaꞌ, \q1 ren bdaꞌon nna llaꞌll, \q1 llon akbeꞌ rweꞌ xhen kwis. \p \v 17 Naꞌll ballojeꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ, naꞌ bazeꞌe yellenꞌ. Naꞌ lleꞌ naꞌ, goꞌyeꞌ ganꞌ nziꞌi Betania. \s1 Jesúsenꞌ beneꞌ deꞌe yay higonꞌ da bibi llia \r (Mr. 11:12‑14, 20‑26) \p \v 18 Naꞌ tzir bateyó, bagoꞌ akeꞌ nez zjayakeꞌ Jerusalén naꞌ da yobre. Naꞌ bdon Jesúsenꞌ. \v 19 Naꞌ breꞌreꞌ to yay higo zon lloaꞌ nezenꞌ, naꞌ jawieꞌ chaꞌ llian daxhix. Naꞌ bibi llian, xhlaꞌyzenꞌ llia. Naꞌ golleꞌ yayenꞌ: \p —Billbi daxhix kwiakzoꞌ. \p Naꞌll le byechte yayenꞌ. \v 20 Naꞌll babane beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, ka breꞌe akreꞌ kanꞌ goken, naꞌll ne akeꞌ: \p —¿Akre goken le byechte kaze yayenꞌ? \p \v 21 Naꞌllenꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Da li niaꞌ reꞌ, chaꞌ gonliraꞌllre Diosenꞌ, naꞌ bi gakgánere, wakse gonre kanꞌ benaꞌ naꞌ, naꞌ yech yayenꞌ, naꞌ lekze wak yere yaꞌ ni: “Kwas ganni, naꞌ jasó lo nisdaꞌo naꞌle”, naꞌ wakse kanꞌ nnerenꞌ. \v 22 Naꞌ chaꞌ gonliraꞌllre Diosenꞌ, biteze da nnábere Diosenꞌ kat yelwillrenꞌ, gonnkzeꞌn. \s1 Yel llnebiaꞌ ke Jesúsenꞌ \r (Mr. 11:27‑33; Lc. 20:1‑8) \p \v 23 Naꞌll Jesúsenꞌ byejeꞌ yodaꞌo braonꞌ da yobre. Naꞌ ka llroeꞌ llsedreꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, le jabiꞌyte bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn gor brao kaꞌ, llnebiaꞌ yell Israelenꞌ, bnnab akreꞌ Leꞌe: \p —¿Bi yel llnebiaꞌ napoꞌ llonoꞌ da ki? ¿No benn yel llnebiaꞌn llonoꞌn? \p \v 24 Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn, lleꞌe leakeꞌ: \p —Leskaꞌ nadaꞌ dekze to da nnabraꞌ reꞌ. Chaꞌ yelliꞌre xtiꞌllaꞌn, naꞌll nniaꞌ bi yel llnebiaꞌn llonaꞌ da ki. \v 25 Lennechk, ¿noxha bseꞌl da Juan beꞌnnenꞌ bchoa beꞌnne nis? ¿Diosenꞌ bseꞌl leꞌe, o chaꞌ beꞌnnachenꞌ? \p Naꞌll lle lwellj akeꞌ: \p —Chaꞌ yelloeꞌ Diosenꞌ bseꞌl leꞌe, naꞌ yeꞌe lliꞌo: “¿Bixchen ke byejleꞌre keꞌe chaꞌ?” \v 26 Naꞌ bi gak yelloeꞌ beꞌnnachenꞌ bseꞌl leꞌe, le yeololte beꞌnne llaꞌa do ganni llejleꞌ akeꞌ Diosenꞌ bseꞌl da Juan naꞌ, beꞌe xtiꞌlleꞌn, naꞌ nxholl bi gon akreꞌ lliꞌo. \p \v 27 Naꞌll balliꞌi akeꞌ xtiꞌlleꞌn lle akeꞌ Leꞌe: \p —Bi nnézetoꞌ. \p Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Leskaꞌ nadaꞌ bi yepaꞌ reꞌ bi yel llnebiaꞌn llonaꞌ da kaꞌ. \s1 Diꞌll da beꞌe Jesúsenꞌ ka ben chop xhiꞌnn beꞌnne \p \v 28 Naꞌ Jesúsenꞌ lleꞌe leakeꞌ: \p —Lewayakbeꞌchk bi zejen danꞌ yepaꞌ reꞌ ni: To beꞌnne bzo chop xhiꞌnneꞌ, naꞌ golleꞌ tobeꞌ: “Xhiꞌnnaꞌ, lleꞌnraꞌ chejoꞌ nnaꞌ lla, lljenoꞌ llin ganꞌ nazllo lba uvas kaꞌ.” \v 29 Naꞌll llebeꞌ leꞌe: “Kaꞌa, bi chaꞌa.” Naꞌ bdere bayátebeꞌ, naꞌll byejbeꞌ. \v 30 Naꞌll byejeꞌ ganꞌ zo xhiꞌnneꞌn ye to, naꞌll lleꞌebeꞌ kanꞌ gollkzeꞌ bi biꞌchbeꞌ naꞌ. Bi naꞌ le bchebtebeꞌ llebeꞌ leꞌe: “Wakse, naꞌ chaꞌa.” Naꞌ bi byejbeꞌ. \v 31 Lennechk, ¿norbeꞌ bi ki chop ben kanꞌ gokraꞌll xabeꞌn? \p Naꞌll lle akeꞌ leꞌe: \p —Bi nell naꞌ. \p Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Ka naksen. Diꞌll likze niaꞌ reꞌ, beꞌnn wachixhj kaꞌ, naꞌ noꞌr reꞌe kaꞌ, wyobll wzenay akeꞌ ke Diosenꞌ nnebieꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌ kerke reꞌ. \v 32 Ka nak da Juan beꞌnnenꞌ bchoa beꞌnne nis, badsoreneꞌ reꞌ ganni, naꞌ bdixjweꞌreꞌ reꞌ kanꞌ llayaꞌl gonre. Naꞌ bi byejleꞌre keꞌe. Naꞌ beꞌnn wachixhj kaꞌ, naꞌ ren noꞌre reꞌe kaꞌ byejleꞌ akeꞌ keꞌe. Bixha reꞌ, kate gokbeꞌre kanꞌ ben beꞌnn kaꞌ ba byejleꞌ akeꞌ keꞌe, naꞌ bi bayátere da xhinnj kerénꞌ chejleꞌre keꞌe. \s1 Jesúsenꞌ beꞌe diꞌll ka ben beꞌnn wen llin beꞌnn bi llon wen \r (Mr. 12:1‑12; Lc. 20:9‑19) \p \v 33 ’Lewzenay ke ye to diꞌll weꞌrenaꞌ reꞌ ni. Bzo to beꞌnn gozeꞌ chkweꞌ xhen lba uvas rao yellrio keꞌen, naꞌ bzechjeꞌn reꞌje. Naꞌ benchaꞌweꞌ to ga wsieꞌ uvas kaꞌ. Naꞌll beneꞌ ye to da nak sibe ga lljakwaꞌa beꞌnn kaꞌ gap akeꞌ lba uvas kaꞌ. \p ’Naꞌ bkwaꞌnneꞌ yellrionꞌ rao naꞌa beꞌnn yezieꞌ bi danꞌ weꞌen naꞌ, naꞌll bzeꞌe zejeꞌ ziꞌte. \v 34 Ka bllin lla yeziꞌi akeꞌ danꞌ goz akeꞌ naꞌ, bseꞌleꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ ganꞌ llaꞌa beꞌnn kaꞌ noneꞌ rallnaꞌa lba uvas kaꞌ, nench yeziꞌi akeꞌ raꞌt ka to danꞌ llayaꞌl yezieꞌn. \v 35 Bixha beꞌnn kaꞌ nak rao naꞌa len naꞌ, beꞌx akeꞌ beꞌnn kaꞌ bseꞌleꞌn, toeꞌ bdin akeꞌ yay, ye toeꞌ bet akeꞌ, naꞌ ye toeꞌ bchekw akeꞌ leꞌe yej. \v 36 Naꞌll bseꞌl xan akeꞌn beꞌnn zanll ka beꞌnn nell kaꞌ, naꞌ lekze kaꞌ ben akreꞌ beꞌnn kaꞌ. \p \v 37 ’Naꞌll bseꞌleꞌ xhiꞌnnkzeꞌ, llakreꞌ xhiꞌnneꞌ naꞌ, wap akebeꞌ baraꞌnne. \v 38 Bixha beꞌnn kaꞌ nak rallnaꞌa lba uvas kaꞌ, ka breꞌe akreꞌ xhiꞌnneꞌn, naꞌll lle lwellj akeꞌ: “Beꞌnn ni yegaꞌnn ren yellrio ke xeꞌen kat gateꞌ. Lechoꞌo lljetlloeꞌ nench yegaꞌnnrenllon lliꞌo.” \v 39 Naꞌll beꞌx akeꞌ leꞌe, babej akeꞌ leꞌe ganꞌ llaꞌa lba uvas kaꞌ, naꞌll bet akeꞌ leꞌe. \p \v 40 Bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll kaꞌ, bneꞌe: \p —¿Akxha llákere gon xan yellrionꞌ ke beꞌnn kaꞌ, bkwaꞌnnreneꞌ lba uvas keꞌe kaꞌ kat yellinkze kwineꞌ? \p \v 41 Naꞌll balliꞌi akeꞌ xtiꞌlleꞌn ne akeꞌ: \p —Beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ goteꞌ, naꞌ bi yeyaꞌchraꞌlleꞌ leakeꞌ, naꞌ yeyoneꞌ yellrionꞌ rallnaꞌa beꞌnn yobre beꞌnn gon wen, yeyoeꞌ akeꞌ leꞌe ka to da llayaꞌleꞌ. \p \v 42 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —¿Bi nna wrabre kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ? Nen: \q1 Yej danꞌ bi byoꞌraꞌll beꞌnn wen yoꞌ kaꞌ, gonrén akeꞌ llin, \q1 len naꞌ ba naken yej skin. \q1 Da nanꞌ ben Xanllo Diosenꞌ, \q1 naꞌ naken da yebánello kwis. \m \v 43 Ke len naꞌ llepaꞌ reꞌ, reꞌ bi llzenayre ke Dios, kwej yichjeꞌ reꞌ, naꞌ kwejeꞌ beꞌnn yobre beꞌnn wzenay keꞌe, nench nnebieꞌ yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ. \v 44 Ka nak yejenꞌ, noteze beꞌnn yaleꞌ rawen wachjeꞌ, naꞌ chet kaꞌ bix yejenꞌ koꞌlleꞌ, wchochjten leꞌe. \p \v 45 Naꞌ ka bene bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn fariseo kaꞌ diꞌllenꞌ beꞌe Jesúsenꞌ, gokbeꞌe akreꞌ ke leakseꞌn bneꞌe kaꞌ. \v 46 Naꞌll gokraꞌll akeꞌ goꞌx akeꞌ Leꞌe, naꞌ blleb akeꞌ bi gone beꞌnn kaꞌ leakeꞌ, le beꞌnn llaꞌa rao yell naꞌn, ba byejleꞌ akeꞌ keꞌe, nakeꞌ beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Dios. \c 22 \s1 Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka ke to beꞌnn ben lnni bchaynaꞌa xhiꞌnneꞌ \p \v 1 Da yobre beꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ diꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p \v 2 —Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ, llonen rebe ka danꞌ gok ke beꞌnn ni. Bzo to beꞌnn wnebiaꞌ beneꞌ gaxt ka bchaynaꞌa xhiꞌnneꞌn. \v 3 Naꞌ bllin lla sorao lnninꞌ, naꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ, jalwill akeꞌ beꞌnn kaꞌ beneꞌ yexh chej akeꞌ lnni naꞌ, bixha nono gokraꞌll chej lnni keꞌen. \v 4 Naꞌll golleꞌ ye txhonnj beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ: “Lelljell beꞌnn kaꞌ ba benaꞌ yexhenꞌ yed akeꞌ, ba bsiniaꞌ da gaollo. Ba betaꞌ bayiꞌx ak ba zerao nak ba xhen. Naꞌ ye akreꞌ yed akeꞌ gaollo danꞌ ba bsiniaꞌ naꞌ.” \v 5 Naꞌ beꞌnn kaꞌ beneꞌ yexhenꞌ ben akeꞌ kaze. Toeꞌ byejeꞌ jawieꞌ yellrio keꞌe, naꞌ ye toeꞌ byejeꞌ jaxinnjeꞌ bi da goꞌteꞌ. \v 6 Naꞌ ye bal akeꞌ beꞌx akeꞌ beꞌnn wen llin ke beꞌnn wnebiaꞌn, basoꞌn akeꞌ ziꞌ ke akeꞌ, naꞌ bet akeꞌ leakeꞌ. \v 7 Naꞌll ka bene beꞌnn wnebiaꞌn kanꞌ goken, naꞌ goklleꞌe. Naꞌ bseꞌleꞌ wakaꞌa ya keꞌe kaꞌ jet akeꞌ beꞌnn kaꞌ basoꞌt beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ, naꞌ bzey akeꞌ rall akeꞌn. \v 8 Naꞌll golleꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ: “Ba bsiniaꞌ danꞌ gaollo rao lnninꞌ, naꞌ ka nak beꞌnn kaꞌ benaꞌ yexhenꞌ nakbieꞌ bi zaꞌk akeꞌ yed akeꞌ. \v 9 Lechej lelljatá yeolol nez, naꞌ leyé yeolol beꞌnn yellayre yed akeꞌ lnninꞌ.” \v 10 Naꞌll byej beꞌnn wen llin kaꞌ yeolol nez kaꞌ, naꞌll jatop akeꞌ kon yeolol beꞌnne badil akreꞌ, no beꞌnn wen, naꞌ ren beꞌnn wen da xhinnj, nench ballaꞌa lo yoꞌ ganꞌ llak lnni naꞌ. \p \v 11 ’Bixha ka byoꞌ beꞌnn wnebiaꞌn jawieꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, naꞌ breꞌreꞌ to beꞌnne bi nakeꞌ raꞌll danꞌ llayaꞌl gakeꞌ rao lnni naꞌ. \v 12 Naꞌll lleꞌe leꞌe: “Beꞌnn nllieꞌraꞌ, ¿akre gok byoꞌ ganni, le bi nakoꞌ raꞌll danꞌ llayaꞌl gakoꞌ?” Beꞌnn naꞌ bibi ballelreꞌ akre yeꞌe leꞌe. \v 13 Naꞌll goll beꞌnn wnebiaꞌn beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ, wchej akeꞌ niaꞌneꞌe nench yebej akeꞌ leꞌe, lljalek akeꞌ leꞌe ganꞌ nak xchol, naꞌ kwelleꞌ gaoxoxj layeꞌ. \v 14 Le beꞌnn zan naꞌ llayaxheꞌ, naꞌ txhonnjzeꞌn llalloj. \s1 Danꞌ llayaꞌl gaxhj rao beꞌnn llnebiaꞌ \r (Mr. 12:13‑17; Lc. 20:20‑26) \p \v 15 Naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ bdop akeꞌ, naꞌ llayirj akeꞌ akrenꞌ gon akeꞌ, nench kwej akeꞌ Jesúsenꞌ diꞌll da wdeꞌ akreꞌ, naꞌ gao akeꞌ xhia keꞌe. \v 16 Naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ, bseꞌl akeꞌ beꞌnne nak akeꞌ txhen, naꞌ ren ye bale beꞌnn llon Herodes txhen, nench jell akeꞌ Jesúsenꞌ: \p —Maestro, nnézetoꞌ zotezoꞌ lloeꞌo diꞌll li, naꞌ llzejnieꞌroꞌ beꞌnne danꞌ llazraꞌll Diosenꞌ gonllo, naꞌ bi llwiaꞌo chaꞌ bi ne beꞌnn kaꞌ, le kere llwiaꞌo ka nak yichjrao beꞌnnach. \v 17 Ke len naꞌ zadnnábetoꞌ rweꞌ. ¿Naken wen no chixhj da llayaꞌl chixhjllo rao beꞌnnenꞌ nak le zeraoze wnebiaꞌ, beꞌnnenꞌ llia Roma, chaꞌ bi naken wen? \p \v 18 Naꞌ Jesúsenꞌ bayakbeꞌreꞌ ka da xhinnjenꞌ yoꞌ lo yichjraꞌlldaꞌo akeꞌ naꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Reꞌ beꞌnn chop rao. ¿Bixchen lleꞌnere wllixre nadaꞌ ren xtiꞌllaꞌn? \v 19 Lewroeꞌchek nadaꞌ to mell danꞌ yixhjrenꞌ. \p Naꞌll beꞌe akeꞌ Leꞌe to mell danꞌ nziꞌi denario. \v 20 Naꞌll bnnabe Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —¿Noxha raonꞌ daꞌa leꞌ mell ni? ¿No ranꞌ nyoj leꞌ ni? \p \v 21 Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Ke César beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wnebiaꞌn lliꞌ Romanꞌ. \p Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Da nak ke César lewayoeꞌn leꞌe; naꞌ da llayaꞌl weꞌre Dios, leweꞌn Dios. \p \v 22 Naꞌll ka ben akreꞌ kaꞌ, babán akreꞌ naꞌ bsan akeꞌ, naꞌll zjayakeꞌ. \s1 Bnnab akeꞌ akrenꞌ gak kat yebán beꞌnn wat kaꞌ \r (Mr. 12:18‑27; Lc. 20:27‑40) \p \v 23 Naꞌ rao lla naꞌ, ballín beꞌnn saduceo kaꞌ ganꞌ zo Jesúsenꞌ. Beꞌnn kaꞌ ne bi yebán beꞌnn wat kaꞌ, naꞌll bnnab akreꞌ Jesúsenꞌ, lle akeꞌ Leꞌe: \p \v 24 —Maestro, da Moisésenꞌ bneꞌe, chaꞌ to beꞌnn byio nchayneꞌe, naꞌ chaꞌ gateꞌ, naꞌ nono xhiꞌnneꞌ so, naꞌ no beꞌnn biꞌcheꞌ llayaꞌl yechayneꞌe ren noꞌr wazebenꞌ, nench nniꞌt xhiꞌnn dialla ke biꞌcheꞌn. \v 25 Naꞌ radjtoꞌ ni bzo beꞌnn gok gall biꞌcheꞌ, beꞌnn nellenꞌ bchayneꞌe, naꞌ goteꞌ nono xhiꞌnneꞌ bzo. Naꞌll beꞌnn wllope naꞌ, bachaynaꞌreneꞌ noꞌr wazeb naꞌ. \v 26 Naꞌ leskaꞌ goteꞌ, naꞌ nono xhiꞌnneꞌ bzo. Naꞌ leskaꞌ gok ke beꞌnn wyonne naꞌ, bllinte yeolol beꞌnn gall kaꞌ, toz kaꞌ gok ke akeꞌ. \v 27 Naꞌ bayoll got yeolol beꞌnn kaꞌ, naꞌll gotrén noꞌr naꞌ. \v 28 Naꞌ kat yebán akeꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, ¿noxhare beꞌnn gall kaꞌ gak xhoꞌre leꞌe? Le yeololteꞌn bchaynaꞌrén akeꞌ leꞌe. \p \v 29 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Krerenꞌ llonre danꞌ nere kaꞌ, bi nnézere kanꞌ llia xtiꞌll Diosenꞌ danꞌ nyojen, bi nombiaꞌre yel wak keꞌen. \v 30 Katenꞌ yebán beꞌnn wat kaꞌ, billbi wchaynaꞌa gak, le gak akeꞌ ka angl beꞌnn zjazó yebá. \v 31 Naꞌ ka nak danꞌ yebán beꞌnn wat kaꞌ, ¿bi nna wrabre da ni, kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ? Nen: \v 32 “Nadaꞌ nakaꞌ Dios ke Abraham, naꞌ Dios ke Isaac, naꞌ Dios ke Jacob.” Le Diosenꞌ bi nakeꞌ Dios ke beꞌnn wat, nakseꞌ Dios ke beꞌnn ban. \p \v 33 Beꞌnn kaꞌ ndopenꞌ babán akreꞌ, ka ben akreꞌ diꞌll danꞌ bzejnieꞌreꞌ leakeꞌn. \s1 Danꞌ nakll da brao llayaꞌl gonllo \r (Mr. 12:28‑34) \p \v 34 Ka bnneze beꞌnn fariseo kaꞌ, bzoalli Jesúsenꞌ beꞌnn saduceo kaꞌ, naꞌll badop akeꞌ jakeꞌ raweꞌn. \v 35 Naꞌ to beꞌnn nsed ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, gokraꞌlleꞌ kwejeꞌ Jesúsenꞌ diꞌll, naꞌ lleꞌe Leꞌe: \p \v 36 —Maestro, ¿norenꞌ nakll da brao danꞌ nllia Diosenꞌ biaꞌa gonllo? \p \v 37 Naꞌll goll Jesúsenꞌ leꞌe: \p —“Llieꞌroꞌ Dios do yichj do raꞌlloꞌ ga zeraoze.” \v 38 Da ninꞌ nak da nell da lliarao gonllo. \v 39 Naꞌ da wllope naꞌ, ka rebze naksen ren da nell naꞌ: “Llieꞌroꞌ beꞌnn lwelljoꞌ, kanꞌ nllieꞌroꞌ kwinoꞌ.” \v 40 Chop da kinꞌ nllia Diosenꞌ biaꞌa gonllo, noꞌxeꞌn doxhen danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. \s1 ¿No nak dialla Cristonꞌ? \r (Mr. 12:35‑37; Lc. 20:41‑44) \p \v 41 Naꞌ ndop bllay beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ bnnabe Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p \v 42 —¿Bi xhbab llonre ke Cristonꞌ beꞌnnenꞌ brej Diosenꞌ yednnebiaꞌn? ¿No xhiꞌnn dialla nakeꞌ? \p Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Xhiꞌnn dialla da rey Davidenꞌ. \p \v 43 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Chaꞌ kaꞌ naken chaꞌ, ¿bixchen kanꞌ broeꞌ Spíritu ke Diosenꞌ Davidenꞌ, bneꞌe Cristo naꞌn nak Xaneꞌ? Naꞌllenꞌ bzojeꞌ bneꞌe: \q1 \v 44 Xanllo Diosenꞌ golleꞌ Xanaꞌn: \q1 “Blleꞌ kwitaꞌ ni nnebiaꞌrenoꞌ nadaꞌ, \q1 naꞌll gonaꞌ yeolol beꞌnn llwie rweꞌ, wxhexj yichj akeꞌ wzenay akeꞌ koꞌo.” \m \v 45 ¿Naꞌ chaꞌ Davidenꞌ golleꞌ leꞌe “Xanaꞌ”, akxha gak nnello nak Cristonꞌ xhiꞌnn dialla da rey David? \p \v 46 Naꞌll nollno gokse yelliꞌi xtiꞌlleꞌn. Naꞌ lla naꞌte, nollno bayaxhjkze billre nnab akreꞌ Jesúsenꞌ. \c 23 \s1 Jesúsenꞌ golleꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ de doꞌl ke akeꞌ \r (Mr. 12:38‑40; Lc. 11:37‑54; 20:45‑47) \p \v 1 Jesúsenꞌ bzoraweꞌ beꞌreneꞌ beꞌnn keꞌe kaꞌ diꞌll, beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, ren beꞌnn kaꞌ bllay ganꞌ zoeꞌ naꞌ, naꞌ bneꞌe: \p \v 2 —Beꞌnn kaꞌ llsedre ke leyenꞌ naꞌ, ren beꞌnn fariseo kaꞌ, ba zjalan akeꞌ latj ke da Moisésenꞌ. \v 3 Naꞌ wzenayre kat weꞌe akeꞌ diꞌll, kanꞌ ne xtiꞌll Dios naꞌ, naꞌ gonre kanꞌ ne akeꞌn. Zan bi gonre kanꞌ llon leakeꞌn, le bi llon akeꞌ kanꞌ ne akeꞌ naꞌ. \v 4 Le ley ke akeꞌn naken ka to yoaꞌ ziꞌ, da nono soe waꞌa, len naꞌ lleꞌn akreꞌ waꞌa beꞌnn yobre len, naꞌ bi llwaꞌa akeꞌn leakeꞌ, naꞌ ni ke lldaꞌbaꞌy akzeꞌ gon akeꞌ kanꞌ ne akeꞌ naꞌ. \v 5 Ka nak beꞌnn ki yeolol danꞌ llon akeꞌn, llon akeꞌn ga reꞌe beꞌnne leakeꞌ, nench gon akeꞌ leakeꞌ xhen. Da xhen non akeꞌ yich kaꞌ, nchej akeꞌ do naꞌa akeꞌ, do roxhga akeꞌ ganꞌ llia xtiꞌll Diosenꞌ. Naꞌ da tonn xhen non xha akeꞌn. \v 6 Naꞌ llawé akreꞌ lljacheꞌ akeꞌ ga lljacheꞌ beꞌnn brao kaꞌ, katenꞌ lljakeꞌ ga llak no lnni, naꞌ kat llej akeꞌ yodaꞌo ke akeꞌn. \v 7 Llawé akreꞌ gap beꞌnne leakeꞌ baraꞌnne kate llallay akreꞌ leakeꞌ do lao yaꞌa. Naꞌ llawé akreꞌ ye beꞌnne leakeꞌ: “Rabí, Rabí” (da ni lleꞌnen nen beꞌnn llzejnieꞌ beꞌnne). \p \v 8 ’Zan reꞌ bi yewere ye beꞌnne reꞌ Rabí, le toze nadaꞌ Cristonꞌ nakaꞌ beꞌnn llzejnieꞌ beꞌnne. Naꞌ yeololre nakre ka biꞌch lwelljre. \v 9 Naꞌ leskaꞌ bi yezreꞌ noteze beꞌnne: “Xa”, le toze Dios beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ nak Xallo. \v 10 Naꞌ bi yewere chaꞌ ye beꞌnne reꞌ: “Xanaꞌ”, le toz nadaꞌ Cristonꞌ nakaꞌ ka beꞌnn lliarao raore. \v 11 Chaꞌ nol reꞌ nakre beꞌnn brao, llayaꞌl wxhexjraꞌllre gakrén lwelljre. \v 12 Le noteze beꞌnne llayoneꞌ xhen kwineꞌ, Dios naꞌ goneꞌ sieꞌ to zdoꞌ, naꞌ beꞌnne llxhexjraꞌll raweꞌ, Dios naꞌ goneꞌ gakeꞌ xhen. \p \v 13 ’Zan ¡nyaꞌchraz naken keré llroeꞌ llsedre ke leyenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakre beꞌnn chop rao! Llonre kaꞌkze beꞌnn llsej yebá ke Xanllo Diosenꞌ. Naꞌ ni ke lldez reꞌ, naꞌ ni ke lloeꞌzre latj te beꞌnn yobre. \p \v 14 ’Naꞌ ¡nyaꞌchraz gak keré llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakre beꞌnn chop rao! Llkaꞌre no yoꞌ ke noꞌr wazeb kaꞌ, naꞌ da lldeꞌre kat llalwillre Diosenꞌ, scha llzere lloeꞌre diꞌll. Wallayraollre kerke nollre beꞌnn llon da xhinnj. \p \v 15 ’Naꞌ ¡nyaꞌchraz gak keré llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakre beꞌnn chop rao! Llejteze llejre, lljatirjre beꞌnn ziꞌte, beꞌnn gonrén reꞌ txhen; ke chop rasre wallayrao akeꞌ, ka nak baziꞌi akeꞌ danꞌ llroeꞌ llsédere naꞌ, naꞌ llak aklleꞌ beꞌnn wen da xhinnj ka reꞌ. \p \v 16 ’¡Nyaꞌchraz gak keré! ¡Nakre ka beꞌnn lchol, beꞌnn llgoꞌ ye to beꞌnn yobre nez! Nere noteze beꞌnne chaꞌ neꞌe: “Yodaꞌo braonꞌ llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, naꞌ nere kere bi zejen kanꞌ bneꞌen. Zan chaꞌ neꞌe: “Yeolol bi da nak de ya chaꞌo nziꞌi oro danꞌ de lo yodaꞌon llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, naꞌll nere llayaꞌl goneꞌ kanꞌ bneꞌen. \v 17 ¡Reꞌ nakreꞌ ka to beꞌnn lchol bi llejnieꞌre! ¿Llákere chaꞌ danꞌ nak de ya chaꞌo danꞌ nziꞌi oro, zaꞌkllen kerke yodaꞌo ganꞌ xhoan nak laꞌyenꞌ naꞌ? \v 18 Naꞌ leskaꞌ nere chaꞌ to beꞌnn neꞌe: “Rao bkoy ganꞌ llxoa akeꞌ danꞌ lloeꞌrao akeꞌ Dios llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, naꞌ nere bi zejen kanꞌ bneꞌen. Zan chaꞌ neꞌe: “Danꞌ xhoa rao bkoy lo yodaꞌo naꞌ, llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, naꞌllenꞌ nere llayaꞌl goneꞌ kanꞌ bneꞌen. \v 19 ¡Reꞌ nakre ka beꞌnn lchole bi llejnieꞌre! ¿Llákere chaꞌ zaꞌkll danꞌ xhoa rao bkoyenꞌ, kerke bkoy ke Diosenꞌ ganꞌ xhoan nak laꞌyenꞌ naꞌ? \v 20 Le chaꞌ to beꞌnne neꞌe: “Rao bkoy danꞌ zo lo yodaꞌon llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, renkze danꞌ xhoa rao bkoy naꞌ, ba llzoeꞌ chet kaꞌ neꞌe kaꞌ. \v 21 Naꞌ chaꞌ beꞌnne neꞌe: “Yodaꞌon llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, lekze kaꞌ Diosenꞌ llzoeꞌ chet kaꞌ, le naꞌkzenꞌ zo Diosenꞌ. \v 22 Naꞌ chaꞌ to beꞌnn neꞌe: “Yebánꞌ llzoaꞌn, diꞌll linꞌ lloaꞌa”, Dios naꞌkzenꞌ llzoeꞌ chet kaꞌ, le naꞌn zo Diosenꞌ llnebieꞌ. \p \v 23 ’¡Nyaꞌchraz gak keré llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakre beꞌnn chop rao! Laꞌkze lloeꞌtere Diosenꞌ raꞌt wej toto kwen yiꞌx da llazre, da kaꞌ nziꞌi anis, naꞌ comino, naꞌ menta, naꞌ billre yiꞌxe, naꞌ llsanraꞌllre, bill llzenayre ke da kaꞌ nak da lliaraoll gonllo, kanꞌ ne xtiꞌll Diosenꞌ ganꞌ nen llayaꞌl gonre da nak wen rao Dios, naꞌ llayaꞌl yeyaꞌchraꞌllre lwellj beꞌnnachre, naꞌ llayaꞌl gonre danꞌ ba bnere gonre. Naꞌ da kinꞌ nakll da llia biaꞌll gonre, naꞌ bi kwej yichjre bi weꞌre da kaꞌ lloeꞌkzre Dios naꞌ. \v 24 ¡Nakre ka beꞌnn lchol, beꞌnn llgoꞌ ye to beꞌnn yobre nez! Rebze llonre ka to beꞌnne llabej bebe daꞌo riz yoꞌ loe danꞌ lleꞌjeꞌn, naꞌ bi llakbeꞌreꞌ chaꞌ lleꞌjeꞌn, naꞌ llebeꞌ da xhenll. \p \v 25 ’¡Nyaꞌchraz naken keré llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakre beꞌnn chop rao! Nakre ka yeꞌnn da to koꞌllze llyibeꞌ, bi llyibeꞌ loe. Naꞌ llake beꞌnne reꞌ nakre beꞌnn wen, renchaꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ zeraꞌllre bi da de ke beꞌnne, naꞌ llawere llakaꞌren. \v 26 ¡Reꞌ beꞌnn fariseo, nchol yichjraꞌlldaꞌore! Leyeyate da xhinnj kerénꞌ, nench gakre beꞌnn wen. Naꞌll gakre ka to yeꞌnn danꞌ yibe koꞌlle ren loe. \p \v 27 ’¡Nyaꞌchraz naken keré llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakre beꞌnn chop rao! Nakre ka to ba, da noneꞌ nbaraz koꞌllre, naꞌ loere llaꞌn llit ke beꞌnn wat, naꞌ yeolol da bi nak yall. \v 28 Kaꞌn llonrenꞌ, naꞌ llake beꞌnn reꞌ, nakre beꞌnn wen, renchaꞌ lo raꞌlldaꞌorenꞌ nakre beꞌnn chop rao, naꞌ beꞌnn wen da xhinnj kwis. \p \v 29 ’¡Nyaꞌchraz naken keré llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ reꞌ beꞌnn fariseo! ¡Nakre beꞌnn chop rao! Llonchaꞌore lloaꞌ ba ke beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ, naꞌ llonchaꞌore lloaꞌ ba ke yezikre beꞌnn gok beꞌnn wen. \v 30 Naꞌ nere: “Chenak lliꞌo ba zollo kanꞌ bzo xozxtaꞌollo kaꞌ, bi benrén aklloeꞌ txhen, got akeꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ.” \v 31 Naꞌ danꞌ llonrenꞌ llroeꞌn toz ka naksrenꞌ kanꞌ gok da xozxtaꞌore kaꞌ, bet beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ. \v 32 ¡Lewzeraochaze legón bi ka da zban kaꞌ, bill goꞌle gon da xozxtaꞌore kaꞌ! \p \v 33 ’¡Reꞌ nakre beꞌnn zban, naꞌ beꞌnn wxhiyeꞌe, llonre ka bele! ¿Akre gonre nench gak yerare lo yiꞌ gabil, ganꞌ ba nwia Diosenꞌ waseꞌleꞌ reꞌ? \v 34 Ke len naꞌ, wseꞌlaꞌ beꞌnn weꞌreneꞌ reꞌ xtiꞌllaꞌn, naꞌ no beꞌnn siꞌn, naꞌ nollre beꞌnn wzejnieꞌre reꞌ xtiꞌllaꞌn. Naꞌ reꞌ gotre baleꞌ, wdaꞌa akreꞌ leꞌ yay cruz, naꞌ ye baleꞌ chintatre do lo yodaꞌo keré naꞌ, naꞌ ye baleꞌ wrayre, lljakeꞌ gateze yell. \v 35 Naꞌ danꞌ gonre kaꞌ, gapre doꞌl ke yel got ke beꞌnn wen kaꞌ, ba got rao yellrio ni, bxhiꞌzen kanꞌ brarj xchen da Abel, beꞌnnenꞌ gok beꞌnn wen rao Dios, naꞌ bayollten ke da Zacarías xhiꞌnn da Berequías. Le Zacaríasenꞌ bet xozxtaꞌore kaꞌ leꞌe radj yodaꞌo za llinl-llo ganꞌ zo bkoyenꞌ. \v 36 Diꞌll li niaꞌ reꞌ, reꞌ nbanre nnaꞌ, koꞌllre xhoa yel got ke yeolol beꞌnn kaꞌ basoꞌt xozxtaꞌore kaꞌ. \s1 Jesúsenꞌ gokre kwis ni ke beꞌnn Jerusalén kaꞌ \r (Lc. 13:34‑35) \p \v 37 ’Reꞌ beꞌnn Jerusalén, llotre beꞌnn kaꞌ ba bseꞌl Diosenꞌ lladzejnieꞌre reꞌ xtiꞌlleꞌn, naꞌ ba bchekwre leakeꞌ yej. Da zan ras gokraꞌllaꞌ yetopaꞌ reꞌ, ka llon to bellj ba ncheꞌe xhiꞌnne, llatobbaꞌ leakbaꞌ lo xirbaꞌn, naꞌ bi gokraꞌllre. \v 38 Naꞌ yell kerénꞌ yegaꞌnnchgan ka to danꞌ nzanraꞌll. \v 39 Naꞌ ni llepaꞌ reꞌ, bill reꞌre nadaꞌ llinte lla nnereꞌ: “Nbaraz ba zaꞌa beꞌnnenꞌ nseꞌl Xanllo Diosenꞌ ganni nnebieꞌ.” \c 24 \s1 Jesúsenꞌ bdixjweꞌreꞌ wllin lla yechinnj akeꞌ yodaꞌo braonꞌ \r (Mr. 13:1‑2; Lc. 21:5‑6) \p \v 1 Naꞌ ka ba llazaꞌa Jesúsenꞌ yodaꞌo braonꞌ, zayejeꞌ ga yobre, jabiꞌy beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ ganꞌ zeꞌen, naꞌ bzorao llroeꞌ akreꞌ Leꞌe yodaꞌon katkenꞌ naken naꞌ. \v 2 Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn, bneꞌe: \p —¿Llreꞌre katkenꞌ naken naꞌ? Da li niaꞌ reꞌ, ni to yej ki zjankwaꞌa ganni, noꞌx lwellje bi yegaꞌnnen. Yeololen yeyinnj aken. \s1 Kanꞌ gak kat ba zo rez wayoll yellrionꞌ \r (Mr. 13:3‑23; Lc. 21:7‑24; 17:22‑24) \p \v 3 Naꞌ lliꞌ Jesúsenꞌ rao yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos, jabiꞌy beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ kwiteꞌn, naꞌ lle akeꞌ Leꞌe: \p —Lleꞌnetoꞌ nnézetoꞌ batenꞌ gak da kaꞌ. Naꞌ ¿akre gak nnézetoꞌ katenꞌ ba zo bawze yedoꞌ, naꞌ ba rez yeyoll yellrionꞌ? \p \v 4 Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌll akeꞌn: \p —Lewiá kwasro nono siyeꞌe reꞌ. \v 5 Le zan beꞌnne llach yellrio ni, beꞌnn yeꞌne wlan akeꞌ latj kiaꞌ ni, naꞌ nne akeꞌ: “Nadaꞌn Cristo.” Naꞌ beꞌnn zan gore siyeꞌe akeꞌ. \v 6 Naꞌ sorao yénere llak wdile do gateze, naꞌ yénere wak wdile, naꞌ bi llebre, le kaꞌ llayaꞌlkze gaken. Naꞌ kere le wayollte yellrionꞌ. \v 7 Le til toto yell, yell xhen ren ye to yell xhen, naꞌ kweꞌ yillweꞌ, naꞌ gaꞌt win, naꞌ xoꞌ do gateze. \v 8 Yeolol da ki gaken, naꞌ naken ka ga zorao yel lley llra. \p \v 9 ’Naꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa gateze yell, wie akreꞌ reꞌ danꞌ llonliraꞌllre nadaꞌn, naꞌ gon akeꞌ reꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ llwie reꞌ, naꞌ wsaꞌkziꞌ akeꞌ reꞌ, naꞌ got akeꞌ reꞌ. \v 10 Naꞌ kanaꞌ beꞌnn zan beꞌnn ba llonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ, kwej yichj akeꞌ bill gonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ. Naꞌ leskaꞌ wayechj akeꞌ gon lwellj akeꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ llwie leakeꞌn. \v 11 Naꞌ beꞌnn zan siyeꞌe akeꞌ ne akeꞌ: “Xtiꞌll Diosenꞌ llyixjweꞌraꞌ”, nench siyeꞌe akeꞌ beꞌnn zan. \v 12 Naꞌ ka naken ba llak da ke nxhia naꞌ, beꞌnn zanll beꞌnn kaꞌ yesoꞌn da xhinnjenꞌ, naꞌ wsan akeꞌ bill llieꞌ lwellj akeꞌ. \v 13 Naꞌ noteze gonzidraꞌlle, naꞌ bi kwej yichjeꞌ danꞌ llonliraꞌlleꞌ nadaꞌn llinte gateꞌ, leꞌen yerá. \v 14 Naꞌ lljak beꞌnne doxhen yellrionꞌ, lljatixjweꞌ akreꞌ Diꞌll Wen naꞌ, nench nneze beꞌnnachenꞌ llayaꞌle wzenayeꞌ ke Dios, nench nnebieꞌ lo raꞌlldaꞌo akeꞌn, naꞌ kate ba bnneze beꞌnne llaꞌa do gateze, kanaꞌllenꞌ yeyoll yellrionꞌ. \p \v 15 ’Daniel beꞌnnenꞌ bdixjweꞌre xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bzojeꞌ ke da zban kwis, danꞌ wxinnj latjenꞌ ganꞌ llonliraꞌll-llo Diosenꞌ. Naꞌ kat reꞌre ba bllin danꞌ ganꞌ zo yodaꞌo braonꞌ (beꞌnne llrabe da ni llayaꞌle chejnieꞌreꞌn), \v 16 kanaꞌ beꞌnn llaꞌa ganꞌ nbane Judea, llayaꞌl wxhonnj akeꞌ lljakeꞌ do yaꞌ daꞌore. \v 17 Naꞌ beꞌnn dá do yichjo keꞌe, bi yeyetjeꞌ yetop xchinraze da de lo yoꞌ rilleꞌn. \v 18 Naꞌ beꞌnn dá yiꞌxe, bi yeyeje rilleꞌ lljaxhieꞌ xharaꞌne. \v 19 ¡Nyaꞌchraz naken ke noꞌr kaꞌ nna noaꞌ bdaꞌo, naꞌ noꞌr kaꞌ llwaꞌll bdaꞌo lo lla naꞌ! \v 20 Lennabe rao Dios bi wxhonnjre kat llak zay, naꞌ rao lla nbaꞌnne. \v 21 Le waꞌt yel ziꞌ yel yaꞌ, ka bi nna gaꞌten rao yellrio ni, naꞌ yeyoll naꞌ, billbi gaꞌte ye to ka len. \v 22 Naꞌ chenak Xanllo Diosenꞌ bi yezaꞌcheꞌ llanꞌ gak kaꞌ, nono yerakze; zan wazaꞌcheꞌn, ni ke danꞌ nllieꞌreꞌ beꞌnn kaꞌ ba brejeꞌ llonliraꞌll Leꞌe naꞌ. \p \v 23 ’Kanaꞌ chaꞌ no ye reꞌ: “Lewiá, ni zo Cristonꞌ beꞌnnenꞌ brej Diosenꞌ nnebieꞌ”, naꞌ “Lewiá, naꞌ zoeꞌ”, bi chejleꞌre. \v 24 Le chas beꞌnn wxhiyeꞌe, beꞌnn gakraꞌll akeꞌ wlan akeꞌ latj kiaꞌ ni, naꞌ gon akeꞌ ka beꞌnn lloeꞌ xtiꞌll Dios. Naꞌ gon akteꞌ yel wak da reꞌe beꞌnne, naꞌ billre da yebán akreꞌ, nench siyeꞌe akeꞌ leakeꞌ. Naꞌ rente beꞌnn kaꞌ ba brej Diosenꞌ nak Xhiꞌnneꞌ, yeꞌne beꞌnn wxhiyeꞌe kaꞌ siyeꞌe akeꞌ, chaꞌ gak siyeꞌe akeꞌ leakeꞌ. \v 25 Ba nnézere kanꞌ gaken, le bakze bdixjweꞌraꞌ reꞌ yeolol danꞌ gaken. \v 26 Naꞌ chaꞌ no ye reꞌ: “Latj dach naꞌ zo Cristonꞌ”, bi chejleꞌre, naꞌ chaꞌ ye akeꞌ reꞌ: “Zot Cristonꞌ lo yoꞌ naꞌ”, bi chejleꞌre ke akeꞌ. \v 27 Kanꞌ llak kat llep yes llseniꞌn doxhen leꞌ yebánꞌ, lekze kaꞌn gak kat llin lla yedaꞌ da yobre, nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach yedaꞌ da yobre, naꞌ yeolol beꞌnne reꞌe akreꞌ nadaꞌ. \v 28 Ni llonen ka ke beꞌnnenꞌ ne: “Ganꞌ de ba wat naꞌn ll-llay chod kaꞌ.” \s1 Kanꞌ gak kat yed Jesucristonꞌ da yobre \r (Mr. 13:24‑37; Lc. 21:25‑33; 17:26‑30, 34‑36) \p \v 29 ’Naꞌ kat yeyoll yel llzaꞌkziꞌ ke beꞌnnachenꞌ, willenꞌ yeyaken xchole, naꞌ beonꞌ bill wseniꞌn, naꞌ berj kaꞌ raꞌll aken leꞌ yebánꞌ, naꞌ yeolol da llreꞌllo leꞌ yebánꞌ, gak aken ka llak yellrionꞌ kat llxhoꞌ. \v 30 Kanaꞌll beꞌnn llaꞌa yellrionꞌ reꞌe akreꞌ nadaꞌ Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, lliaꞌ radj bej ren yel wak xhen kiaꞌn ren yel beꞌnn zaꞌk kiaꞌn, naꞌ beꞌnn llaꞌa gateze yell kaꞌ zjallaꞌa rao yellrionꞌ kwell akeꞌ kwis. \v 31 Naꞌ katenꞌ yedaꞌn, kwell to trompet zillje, naꞌ llach angl kiaꞌ kaꞌ, yetop akeꞌ beꞌnn kaꞌ doxhente yellrio, beꞌnn kaꞌ ba brejaꞌ nak akeꞌ nadaꞌ txhen doxhente yellrio, naꞌ ga zeraoze nak ziꞌte. \p \v 32 ’Lewzenay ke wsaꞌkrebraꞌn ka to yay higo: Kate llagaꞌ xhlaꞌyenꞌ, llagaꞌn laꞌy lleꞌne, ba nnézere ba zo nez yeraꞌ yej. \v 33 Naꞌ leskaꞌ kat reꞌre ba llak da ke nxhia, kaꞌn ba bniaꞌ naꞌ, kanaꞌll nnézere ba zo rez yedaꞌ da yobre. \v 34 Da li niaꞌ reꞌ, beꞌnn kaꞌ llaꞌa nnaꞌ, nna nban akteꞌ kate sorao gak da ki. \v 35 Ka nak yebánꞌ ren yellrionꞌ wllin lla kat te ke, zan ka nak xtiꞌllaꞌn kere da te ke kaꞌzenꞌ. \p \v 36 ’Zan nono nneze bi llanꞌ, bi horenꞌ gak kaꞌ, ni angl kaꞌ niꞌt yebá naꞌ, ni nadaꞌ. Toze Xaꞌ Dios naꞌ nnezreꞌ. \p \v 37 ’Kanꞌ gok ka llanꞌ bzo da Noénꞌ, kanꞌ gakse katenꞌ yedaꞌ nadaꞌ da yobre, nakaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach. \v 38 Le kanꞌ gok kanꞌ za yerabj akeꞌ nisenꞌ, kanꞌ bzo da Noénꞌ, llaꞌa akeꞌ lleꞌj llao akeꞌ, naꞌ llchaynaꞌa akeꞌ lloeꞌ akeꞌ yel wachaynaꞌa ke no xhiꞌnn akeꞌ, nna llon akteꞌ kaꞌn bllin lla byoꞌ da Noénꞌ lo barconꞌ. \v 39 Ni ke gokbeꞌe akzreꞌ binꞌ gak, ka gokll yejsiꞌo xhen naꞌ, naꞌ babia nisenꞌ, kanaꞌll gokbeꞌe akreꞌ. Lekze kaꞌn gakze kat yedaꞌ da yobre, kanaꞌllenꞌ yeyakbeꞌe akreꞌ. \v 40 Kanaꞌn chop beꞌnn niꞌt yiꞌxe, toeꞌ yeziaꞌ naꞌ ye toeꞌ yekwaꞌnnaꞌ. \v 41 Naꞌ chop noꞌre ze llot akeꞌ, toeꞌ yeziaꞌ naꞌ ye toeꞌ yekwaꞌnnaꞌ. \p \v 42 ’Ke len naꞌ lesó lekweze, le bi nnézere bi lla yaꞌnne yedaꞌ da yobre, nadaꞌn nakaꞌ Xanre. \v 43 Legón xhbab ke da ni, chaꞌ nneze xan yoꞌn do bi hor yaꞌnnenꞌ llin beꞌnn wan naꞌ rilleꞌn, naꞌ bi taskzeꞌ nench bi weꞌe latj choꞌ beꞌnnenꞌ rilleꞌn kwaneꞌ xchinrazeꞌ. \v 44 Ke len naꞌ, lesó lekweze batkrenꞌ yedaꞌ da yobre, le katenꞌ bi llonre xhbab yedaꞌ, kanaꞌn yedaꞌ nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach. \s1 Beꞌnn wen llin bi llon wen \r (Lc. 12:41‑48) \p \v 45 ’Notezre chaꞌ zore rez batteze, nakre ka to beꞌnn wen llin beꞌnn nak beꞌnn siꞌn, naꞌ beꞌnn llon da llayaꞌl goneꞌ. Naꞌ chaꞌ to beꞌnn wen llin lloneꞌ wen kwis, naꞌll gon xaneꞌn rallneꞌe rilleꞌn, naꞌ weꞌe da yesaꞌo beꞌnn wen llin kaꞌ, kat llayaꞌl gao akeꞌ. \v 46 Naꞌ chaꞌ beꞌnn wen llin keꞌen, llontezeꞌ kon kanꞌ goll xaneꞌn leꞌe, nbaraz soeꞌ kat yellín xaneꞌn. \v 47 Diꞌll li niaꞌ reꞌ, xaneꞌn goneꞌ rallneꞌe yeolol da de keꞌe. \v 48 Zan chaꞌ nakeꞌ beꞌnn wen llin xhawatraz, naꞌ goneꞌ xhbab neꞌe: “Ba ll-llere xanaꞌn, bi yeyedzeꞌ.” \v 49 Naꞌll soraweꞌ tilreneꞌ beꞌnn lwelljeꞌ kaꞌ, naꞌ yeꞌj gaoxeneꞌ ren nollre beꞌnn wazó. \v 50 Naꞌll yellín xaneꞌn to lla bi nnezreꞌ, naꞌ yedoꞌlreꞌ leꞌe. \v 51 Naꞌ danꞌ bi lloneꞌ wen naꞌ, xaneꞌn chintateꞌ leꞌe, naꞌ lljazoeꞌ leꞌe radj beꞌnn chop rao kaꞌ, gannaꞌ lljallell akeꞌ to gaoxoxj lay akeꞌ. \c 25 \s1 Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ kanꞌ ben chi noꞌr weꞌo \p \v 1 Leskaꞌ bne Jesúsenꞌ: \p —Nnaꞌ waꞌa diꞌll kanꞌ gak kat nnebiaꞌ Dios, beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ, llonen rebze kanꞌ gok ke chi noꞌr weꞌo. Naꞌ zjanoꞌx akeꞌ twej da llseniꞌ ke akeꞌ, jakeꞌ jalexh akeꞌ yelloj beꞌnn byionꞌ llchaynaꞌn. \v 2 Naꞌ gaꞌy noꞌr kaꞌ bzaꞌa nak akeꞌ beꞌnn llejnieꞌ, naꞌ ye gaꞌye nak akeꞌ beꞌnn xhawatraz. \v 3 Noꞌr xhawatraz kaꞌ bi beꞌx akeꞌ lmet ceit da gonrén akeꞌ llin, kat yebill danꞌ yoll lo danꞌ llseniꞌ ke akeꞌn. \v 4 Naꞌ noꞌr kaꞌ llejnieꞌn, noꞌx akeꞌ da wseniꞌ ke akeꞌn, rente lmet ceit da gonrén akeꞌ llin, kat yebill danꞌ yoll lo danꞌ llseniꞌ ke akeꞌ naꞌ. \v 5 Naꞌt blle wachaynaꞌn, naꞌ noꞌr kaꞌ brezenꞌ btas akeꞌ chak bez akeꞌn. \v 6 Naꞌ to beꞌnn bnneꞌe zillj, ka do llere lleꞌe leakeꞌ: “Ba llalloj wachaynaꞌn, lechoꞌo lljenrenlloeꞌ txhen.” \v 7 Ka golleꞌ leakeꞌ kaꞌ, yeolol noꞌr kaꞌ bazellaꞌ, naꞌll bayonchaꞌo akeꞌ danꞌ llseniꞌ ke akeꞌn. \v 8 Naꞌ noꞌr xhawatraz kaꞌ, lle akeꞌ beꞌnn ye gaꞌy kaꞌ: “¿Bi gonn raꞌt ceit kerénꞌ netoꞌ? Le ba llabill ketoꞌ ni.” \v 9 Naꞌ noꞌr kaꞌ lle akeꞌ leakeꞌ: “Bi gak gonntoꞌn, le nxholl bi gaken ke yeolol-llo. Zan lelljaxiꞌn ganꞌ lloꞌteꞌn.” \v 10 Bixha noꞌr xhawatraz kaꞌ, jakeꞌ jaxiꞌi akeꞌ ceitenꞌ. Naꞌ chak zjakeꞌ naꞌle, ballín beꞌnn wachaynaꞌn, naꞌ noꞌr kaꞌ non xhnidenꞌ, bayoꞌrén akeꞌ leꞌe txhen ganꞌ llak lnninꞌ, naꞌ beꞌnn wen llin kaꞌ basej akteꞌ yoꞌn. \v 11 Ka ballín noꞌr kaꞌ bi ben xhnidenꞌ, jazé akeꞌ lloaꞌ yoꞌn, naꞌ llnne akeꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa lo yoꞌn: “¡Beꞌnne, bsarje ganni choꞌtoꞌ!” \v 12 Naꞌ leꞌen lleꞌe leakeꞌ: “Diꞌll li niaꞌ, bi wsarjaꞌ choꞌre le bi nombiaꞌ reꞌ.” \p \v 13 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ: \p —Kanꞌ llayaꞌl sore rez batenꞌ yednnebiaꞌ, le bi nnézere bi llanꞌ, naꞌ batenꞌ yedaꞌ yellrio ni da yobre, nadaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach. \s1 Jesúsenꞌ bsaꞌkrebreꞌ ka ben to beꞌnn bkwaꞌnnreneꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ mell keꞌen \p \v 14 ’Yel llnebiaꞌ ke Diosenꞌ beꞌnnenꞌ zo yebánꞌ, llonen ka ke to beꞌnne byejeꞌ to yell ziꞌte. Naꞌ llanꞌ bzeꞌe naꞌ, goxheꞌ beꞌnn wen llin keꞌe kaꞌ, naꞌ bkwaꞌnneꞌ rallnaꞌa akeꞌ xhmelleꞌ da napeꞌ. \v 15 Toeꞌ bkwaꞌnnreneꞌ leꞌe gaꞌy mellenꞌ nziꞌi talento. Naꞌ ye toeꞌ bkwaꞌnnreneꞌ leꞌe chop mellenꞌ. Naꞌ beꞌnnenꞌ ye to bkwaꞌnnreneꞌ leꞌe to mellenꞌ. Kon kanꞌ llwieꞌ llon totoeꞌ beꞌe leakeꞌ. Bayoll naꞌ bzeꞌe broeꞌ nez. \v 16 Naꞌ beꞌnnenꞌ bkwaꞌnnreneꞌ gaꞌy mell naꞌ, le bzoraoteꞌ llonreneꞌn llin, naꞌ beneꞌ gan lekze ye gaꞌyen. \v 17 Lekze kaꞌ beꞌnnenꞌ bkwaꞌnnreneꞌ chop mellenꞌ, naꞌ beneꞌn gan ye chopen. \v 18 Naꞌ beꞌnnenꞌ beꞌe ye to mellenꞌ, byejeꞌ jakwaꞌcheꞌ xhmell xaneꞌn ga bcheꞌnneꞌ lo yo. \p \v 19 ’Gok scha kat ballín xan akeꞌn, naꞌll goxheꞌ leakeꞌ, nench naꞌ wannabeꞌ danꞌ bkwaꞌnneꞌ rallnaꞌa akeꞌn. \v 20 Naꞌ bllin beꞌnn wen llin keꞌe beꞌnnenꞌ bkwaꞌnnreneꞌ gaꞌy mellenꞌ, naꞌll lleꞌe leꞌe: “Xanaꞌ, ni de gaꞌy mellenꞌ bennoꞌ nadaꞌ, naꞌ ba benaꞌ gan ye gaꞌyen.” \v 21 Naꞌ xaneꞌ naꞌ, lleꞌe leꞌe: “Ba benoꞌ da wen. Nakoꞌ beꞌnn wen llin wen, ba benoꞌ ka llayaꞌl gonoꞌ kone da daꞌon bkwaꞌnnrenaꞌ rweꞌn, ke len naꞌ, gonaꞌ rallnaꞌo da xhenlle. Byoꞌ nench sorenoꞌ nadaꞌ nbaraz.” \v 22 Naꞌll ka bllin beꞌnnenꞌ bkwaꞌnnreneꞌ chop mellenꞌ, naꞌll lleꞌe leꞌe: “Xanaꞌ, ni de da chop mell danꞌ bkwaꞌnnoꞌn, naꞌ benaꞌ gan ye chopen.” \v 23 Naꞌll lleꞌe leꞌe: “Da wen benoꞌ nakoꞌ beꞌnn wen llin wen. Ba benoꞌ ka llayaꞌl gonoꞌ kone da daꞌon bkwaꞌnnrenaꞌ rweꞌn. Naꞌ nnaꞌ gonaꞌ rallnaꞌo da xhenlle, byoꞌ nench sorenoꞌ nadaꞌ nbaraz.” \v 24 Naꞌ ka bllin beꞌnnenꞌ bkwaꞌnnreneꞌ to mellenꞌ, naꞌll lleꞌe xaneꞌn: “Ni de xhmelloꞌn bkwaꞌnnrenoꞌ nadaꞌn. Nnezraꞌ nakoꞌ to beꞌnn znia, naꞌ llarapoꞌ to ga goz beꞌnn yobre, naꞌ llatopoꞌ ga goz beꞌnn yob akre. \v 25 Ke len naꞌ, jacheꞌnnaꞌ lo yo, naꞌ bkwaꞌchaꞌ xhmelloꞌn, le bllebaꞌ wnitaꞌn. Ganni de xhmelloꞌn, baziꞌn.” \v 26 Naꞌll lle xaneꞌn leꞌe: “¡Beꞌnn wen llin ke nxhia, beꞌnn ria! Nnézteroꞌ llarapaꞌ ga goz beꞌnn yobre, naꞌ llatopaꞌ ga goz beꞌnn yobre. \v 27 Naꞌ chaꞌ nnézteroꞌ kaꞌ, ¿bixchen ke brejoꞌ xhmellaꞌn beꞌnn yobre, nench yeziaꞌn, naꞌ ren yichje da gonen gan?” \v 28 Naꞌll golleꞌ beꞌnn wen llin kaꞌ yelaꞌ: “Leyekaꞌa mell danꞌ bkwaꞌnnrenaꞌ beꞌnn ni, naꞌ weꞌrén beꞌnnenꞌ ba noꞌx chi mell naꞌ. \v 29 Le noteze beꞌnn gon wen kone danꞌ weꞌe xaneꞌn leꞌe, naꞌ xaneꞌn weꞌlleꞌ leꞌe da xhenlle. Naꞌ noteze beꞌnne bi llonreneꞌ llin danꞌ weꞌe xaneꞌn leꞌe naꞌ, xaneꞌn yekeꞌe da daꞌon beꞌe leꞌen. \v 30 Naꞌ ka nak beꞌnn wen llin ria ni, leyebejeꞌ lewzaꞌleꞌ ganꞌ nak xchole, naꞌ lljachelleꞌ naꞌ gaoxoxj layeꞌ.” \s1 Jesúsenꞌ goneꞌ yel koxchis ke yoꞌy yell \p \v 31 ’Katenꞌ yedaꞌ da yobre nadaꞌn Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, nsaꞌa yel zaꞌk xhen kiaꞌn, naꞌ nchiaꞌ yeolol angl kiaꞌ kaꞌ, naꞌ kwiaꞌ gapaꞌ yel llnebiaꞌ xhen. \v 32 Naꞌ beꞌnn ke yeolol yell, yedop akeꞌ rawaꞌn. Naꞌ kat ba niꞌt yeololeꞌn, naꞌ sorao yelaꞌ akeꞌ, ka llon to beꞌnn gop xhiꞌre, kat llabejeꞌ to kere xhiꞌr kaꞌ, naꞌ kere chib kaꞌ. \v 33 Naꞌ beꞌnn kaꞌ nak ka xhiꞌr daꞌo, wniꞌt akeꞌ kwitaꞌn chlaꞌ chaꞌwe, naꞌ beꞌnn kaꞌ nak ka chiv, wniꞌt akeꞌ kwitaꞌn ye chlaꞌ rbese. \v 34 Naꞌ nadaꞌ nakaꞌ rey yepaꞌ beꞌnn kaꞌ niꞌt chlaꞌ chaꞌwenꞌ: “Ba ben Xaꞌ Diosenꞌ sore nbaraz, ledá ganni nench nnebiaꞌrenre nadaꞌ, kanꞌ ba nllia Diosenꞌ biaꞌa, kanꞌ bxhe yellrio naꞌte. \v 35 Le ka bdonaꞌ, bennre da bdawaꞌ; naꞌ wilraꞌ nis, naꞌ bennre da weꞌjaꞌ; naꞌ ka gokaꞌ beꞌnn ziꞌte, naꞌ brebre nadaꞌ rillre. \v 36 Naꞌ ka bi de xharaꞌnaꞌ, naꞌ bennre da gokaꞌ; naꞌ ka gokaꞌ yillweꞌ, naꞌ badraꞌnnre nadaꞌ; naꞌ ka byoaꞌ rill ya, naꞌ badwiare nadaꞌ.” \v 37 Naꞌ beꞌnn wen kaꞌ ye akeꞌ nadaꞌ: “Xantoꞌ, ¿bat breꞌtoꞌ rweꞌ donoꞌ, naꞌ benntoꞌ da bdaoꞌ? Naꞌ ¿batenꞌ wilroꞌ naꞌ benntoꞌ da weꞌjoꞌ? \v 38 Naꞌ ¿batenꞌ gokoꞌ ka beꞌnn ziꞌte naꞌ brebtoꞌ rweꞌ rilltoꞌ? Naꞌ ¿batenꞌ breꞌtoꞌ rweꞌ bi de xharaꞌnoꞌ naꞌ benntoꞌ da gokoꞌ? \v 39 Naꞌ ¿batenꞌ gokoꞌ yillweꞌ naꞌ byoꞌ rill ya, naꞌ badwiatoꞌ rweꞌ?” \v 40 Naꞌll yep akeꞌ: “Da li niaꞌ re, ka nak bayaꞌchraꞌllre beꞌnn lwelljre kaꞌ, le leakeꞌn nak akeꞌ ka biꞌchaꞌ, ka zanaꞌ, laꞌkze bibi zaꞌk aktekeꞌ rao beꞌnnach, nadkzaꞌn bayaꞌchraꞌllre.” \p \v 41 ’Naꞌ beꞌnn kaꞌ niꞌt ye chlaꞌ rbesre, yep akeꞌ: “Lekwas kaꞌle, ba llia biaꞌa keré kweyiꞌre, lelljayak lo yiꞌ gabil, danꞌ bi llayolkze ganꞌ ba nak xhnid ke daxiꞌon ren angl ke kaꞌ. \v 42 Le ka bdonaꞌ, bi bennre da gawaꞌ, ka wilraꞌ, naꞌ bi bennre da yeꞌjaꞌ. \v 43 Ka gokaꞌ beꞌnn ziꞌte, bi bennre ga tasaꞌ; ka bi de xharaꞌnaꞌ, bi bennre da gakaꞌ; ka gokaꞌ yillweꞌ, naꞌ ka byoaꞌ rill ya, bi badraꞌnnre nadaꞌ.” \v 44 Naꞌll nne akeꞌ: “Xantoꞌ, ¿batenꞌ bi bayaꞌchraꞌlltoꞌ rweꞌ, ka bdonoꞌ, naꞌ wilroꞌ, naꞌ gokoꞌ beꞌnn ziꞌt, naꞌ bi de xharaꞌnoꞌ naꞌ gokoꞌ yillweꞌ, naꞌ byoꞌ rill ya?” \v 45 Naꞌll yep akeꞌ: “Da li niaꞌ reꞌ, danꞌ bi bayaꞌchraꞌllre beꞌnn lwelljre kaꞌ, laꞌkze bibi zaꞌk akeꞌ rao beꞌnnach, renkze nadaꞌn bi bayaꞌchraꞌllre.” \v 46 Naꞌll saꞌkziꞌ beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ ke chnare, naꞌ beꞌnn wen kaꞌ so akseꞌ nbaraz ke chnare. \c 26 \s1 Llayirjlaꞌll akeꞌ akre gon akeꞌ goꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ \r (Mr. 14:1‑2; Lc. 22:1‑2; Jn. 11 :45‑53) \p \v 1 Bayoll beꞌe Jesúsenꞌ diꞌll kaꞌ, golleꞌ beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ: \p \v 2 —Ba nnézere ye chop llazenꞌ, llin gaꞌle lnni Paskw kellonꞌ. Naꞌ kanaꞌ gakaꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ, naꞌ wdaꞌa akeꞌ nadaꞌ leꞌ yay cruzenꞌ, nadaꞌ Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach. \p \v 3 Naꞌll badop yeolol bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ ren beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell Israelenꞌ, ganꞌ zo rill bxoz braonꞌ, beꞌnnenꞌ re Caifás. \v 4 Llayirjlaꞌll akeꞌ akre gon akeꞌ siyeꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ, nench goꞌx akeꞌ Leꞌe, naꞌ got akeꞌ Leꞌe. \v 5 Naꞌ llasné akeꞌ: \p —Bi goꞌxlloeꞌ rao lnni naꞌ, nench ke gakbeꞌe beꞌnn zan, naꞌ gon akeꞌ dá nne. \s1 To noꞌr bwazjeꞌ ceit xhix yichj Jesúsenꞌ \r (Mr. 14:3‑9; Jn. 12 :1‑8) \p \v 6 Naꞌ zo Jesúsenꞌ ganꞌ nziꞌi Betania, rill Simón beꞌnnenꞌ gok yillweꞌ danꞌ ne lepra. \v 7 Naꞌ chak lliꞌ Jesúsenꞌ llaweꞌ naꞌ, bllin to noꞌr noꞌxeꞌ to lmet da yoll ceit da laꞌ xhix, naꞌ zaꞌken da xhen. Naꞌ bwazjtiteꞌn yichj Jesúsenꞌ. \v 8 Naꞌ beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen, breꞌe akreꞌ kanꞌ ben noꞌrenꞌ, naꞌll gokllaꞌa akeꞌ bne akeꞌ: \p —¿Bixchen kon benditjereꞌ ceit xhix ni? \v 9 Chenak beꞌtllon, naꞌ gaꞌt mell xhen chenake, naꞌ weꞌllon gakrenen beꞌnn yaꞌch. \p \v 10 Jesúsenꞌ benreꞌ kanꞌ bne beꞌnn kaꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —¿Bixchen nere kaꞌ ke noꞌrenꞌ? Da wen naꞌ beneꞌ kiaꞌ ganni. \v 11 Beꞌnn yaꞌch kaꞌ, niꞌt akseꞌ batteze niꞌtrén akeꞌ reꞌ, zan nadaꞌ bill zorenaꞌ reꞌ ye scha. \v 12 Bwazjeꞌ nadaꞌ ceit xhixenꞌ, nench kat gaꞌchaꞌn, ba naktiaꞌ xhnid. \v 13 Diꞌll li niaꞌ reꞌ, doxhen yellrio do gateze lljatixjweꞌ beꞌnn Diꞌll Wen danꞌ llzejnieꞌ kiaꞌn, dekz de yene beꞌnn kaꞌ, kanꞌ ben noꞌr ni, nench lljadinraꞌll akeꞌ leꞌe. \s1 Judas bchebeꞌ goneꞌ Jesúsenꞌ rao naꞌa bxoz wnebiaꞌ kaꞌ \r (Mr. 14:10‑11; Lc. 22:3‑6) \p \v 14 Naꞌ to beꞌnn chllinn kaꞌ, beꞌnnenꞌ nziꞌi Judas Iscariotenꞌ, byejeꞌ jawieꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ. \v 15 Naꞌ jelleꞌ leakeꞌ: \p —¿Bi gonnre nadaꞌ nench wdiaꞌ Jesúsenꞌ rao naꞌre? \p Naꞌll le beꞌe akteꞌ leꞌe chilloa (30) mell plat. \v 16 Naꞌllenꞌ le bzoraote Judasenꞌ bayirjlaꞌlleꞌ akre goneꞌ, wdieꞌ Jesúsenꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ. \s1 Jesúsenꞌ broeꞌreꞌ kanꞌ gon akeꞌ lljasaꞌraꞌll akeꞌ yel got keꞌen \r (Mr. 14:12‑25; Lc. 22:7‑23; Jn. 13 :21‑30; I Cor. 11:23‑26) \p \v 17 Bllin lla nell llaꞌl lnni, katenꞌ llao akeꞌ yet xtir danꞌ bi nchix kwa binn, naꞌ beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen, jakeꞌ ganꞌ zoeꞌ, naꞌ lle akeꞌ Leꞌe: \p —¿Garenꞌ lleꞌnroꞌ lljasiniaꞌtoꞌ ganꞌ gaollo xcheꞌ ke Paskwnꞌ? \p \v 18 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Lelljak yellenꞌ, naꞌ leyé to beꞌnnenꞌ: “Maestronꞌ neꞌe, ba rez llin lla gak danꞌ llayaꞌl gak keꞌen, naꞌ rilloꞌ ni, lleꞌnreꞌ gaorentoeꞌ xcheꞌ lnni Paskwnꞌ.” \p \v 19 Naꞌll ben beꞌnn kaꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ leakeꞌn, naꞌ jasiniaꞌ akeꞌ ke lnni Paskwnꞌ. \p \v 20 Naꞌ ka ba llen willenꞌ, blleꞌrén Jesúsenꞌ beꞌnn chllinn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ bdao akeꞌ. \v 21 Ka lliꞌ akeꞌ llao akeꞌ naꞌ, lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Diꞌll li niaꞌ reꞌ, to reꞌ wdere nadaꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ llwie nadaꞌ. \p \v 22 Naꞌll gokyaꞌch akreꞌ ga zeraoze, naꞌ bzorao twej twej akeꞌ llnnab akreꞌ Leꞌe: \p —Xantoꞌ, ¿nadaꞌn gonaꞌ kaꞌ? \p \v 23 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —To beꞌnnenꞌ llaorén nadaꞌ txhen toze yeꞌnne, leꞌen wde nadaꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ. \v 24 Ka nak nadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, ka nyojkze kiaꞌn got akeꞌ nadaꞌ, zan ¡nyaꞌchraz naken ke beꞌnnenꞌ gon nadaꞌ rallnaꞌa beꞌnn kaꞌ! Wenre chenak bi bzokzeꞌ yellrionꞌ. \p \v 25 Naꞌ Judas beꞌnnenꞌ wde Jesúsenꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ, lleꞌe Leꞌe: \p —Maestro, ¿nadaꞌn wdiaꞌ rweꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ? \p Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Awaꞌ, rweꞌn. \p \v 26 Naꞌ ka llao akeꞌ naꞌ, bxhiꞌi Jesúsenꞌ to yet xtir naꞌ, naꞌ bayoll beꞌe yel llioxken ke Dios naꞌ, bxhoxhjeꞌn, naꞌ beꞌen beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ: \p —Lesiꞌn, legaon, da ninꞌ nake kwerp kiaꞌn. \p \v 27 Naꞌll bxhieꞌ to leo daꞌo ganꞌ yoll xis uva, naꞌll beꞌe yel llioxken ke Dios, naꞌ beꞌen leakeꞌ, lleꞌe leakeꞌ: \p —Yeololre, leyeꞌj raꞌt weje danꞌ yoll lo leo ni. \v 28 Da ninꞌ xchenaꞌ, naꞌ larjen ni ke doꞌl xhia ke beꞌnnach. Naꞌ larjen nench sorao gak da kobenꞌ, danꞌ bcheb Diosenꞌ goneꞌ gakreneꞌ beꞌnnach. \v 29 Naꞌ niaꞌ reꞌ, bill yeꞌjaꞌ xis uvanꞌ, llinte lla kat ba zollo txhen ganꞌ zo Xaꞌ Diosenꞌ llnebieꞌ, kanaꞌll yeyeꞌjaꞌn da yobre. \s1 Jesúsenꞌ bneꞌe kanꞌ gon Pedronꞌ bi wchebeꞌ chaꞌ nombieꞌ Leꞌe \r (Mr. 14:26‑23; Lc. 22:31‑34; Jn. 13 :36‑38) \p \v 30 Bayoll bel akeꞌ ben akeꞌ xhen Diosenꞌ, naꞌll bzaꞌa akeꞌ jakeꞌ rao yaꞌ ganꞌ nziꞌi Yaꞌ Olivos. \v 31 Naꞌ lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Nnaꞌ lleꞌ, yeololre gakgánere kanꞌ gak kiaꞌn. Le nyojkzen leꞌ xtiꞌll Diosenꞌ llian: “Gotaꞌ beꞌnn gop xhiꞌrenꞌ, naꞌ xhiꞌr kaꞌ gaslas akbaꞌ.” \v 32 Naꞌ kate yesbán Diosenꞌ nadaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, wyobll yellinaꞌ nadaꞌ Galileanꞌ ka reꞌ. \p \v 33 Naꞌll lle Pedronꞌ Leꞌe: \p —Laꞌkze yeolol beꞌnn ki wsanraꞌll akeꞌ rweꞌ, zan nadaꞌ bi wsanraꞌllkzaꞌ rweꞌ. \p \v 34 Naꞌ lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Diꞌll li kwis niaꞌ rweꞌ, ka za kwellre lekwnꞌ nnaꞌ lleꞌ, chonn ras ba gok bi wcheboꞌ chaꞌ nombiaꞌo nadaꞌ. \p \v 35 Naꞌll Pedronꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —Laꞌkze chaꞌ gatrenaꞌ rweꞌ, kbat nniaꞌ bi nombiaꞌ rweꞌ. \p Naꞌ lekze kaꞌ goll beꞌnn kaꞌ yelaꞌ Leꞌe. \s1 Jesúsenꞌ balwilleꞌ Diosenꞌ lo reꞌj ganꞌ nziꞌi Getsemaní \r (Mr. 14:32‑42; Lc. 22:39‑46) \p \v 36 Naꞌll bllin akeꞌ ganꞌ nziꞌi Getsemaní, naꞌ lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ: \p —Gannize lekweꞌ, chak chaꞌa nadaꞌ gannaꞌte, yelwillaꞌ Diosenꞌ. \p \v 37 Naꞌll bcheꞌe Pedronꞌ ren ye chop xhiꞌnn Zebedeo, bi kaꞌ nziꞌi Jacobo ren Juan. Naꞌ Jesúsenꞌ bzorao llakyaꞌchreꞌ kwis. Naꞌll billbi wen bzokzeꞌ. \v 38 Naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —Lo yichjraꞌlldaꞌwaꞌ ni, llakyaꞌchraꞌ kwis, llakraꞌ kon gatkzaꞌ katekenꞌ llallayrawaꞌ ni. Naꞌ nize leyegaꞌnne, lewnnaꞌ ren nadaꞌ yere bi tasre. \p \v 39 Naꞌll blliaraweꞌ ye raꞌte, naꞌll jeꞌteꞌ rao yonꞌ slloaꞌre, naꞌll balwilleꞌ Diosenꞌ, bneꞌe: \p —Xa, chaꞌ wak ten kaꞌze, benchga bi saꞌkziaꞌ, naꞌ bi gak kiaꞌ kanꞌ ba zo gak naꞌ. Zan bi llnnabaꞌ gak da nniaꞌ nadaꞌ, kon kaꞌ neꞌo rweꞌn gakchga. \p \v 40 Naꞌll bayejeꞌ ganꞌ zjalliꞌ beꞌnn kaꞌ chonne, naꞌ jadiꞌreꞌ tas beꞌnn kaꞌ. Naꞌ lleꞌe Pedronꞌ: \p —¿Ni choll daꞌo bi gok wnnaꞌrenre nadaꞌ yere? \v 41 Bi tasre, lewalwill Dios nench ke gon da xhinnjenꞌ reꞌ gan. Nnezraꞌ lo yichjraꞌlldaꞌorenꞌ lleꞌnere wnnaꞌrenre nadaꞌ yere, naꞌ kwerp kerénꞌ bi zoen. \p \v 42 Naꞌll bzeꞌe da wllop ras ganꞌ zjalliꞌ akeꞌn naꞌ jalwilleꞌ Diosenꞌ, bneꞌe: \p —Xa, chaꞌ gak ten kaꞌze, benchga nench bi saꞌkziaꞌ, naꞌ gakchga kon kanꞌ neꞌo rweꞌ. \p \v 43 Naꞌll bayejeꞌ ganꞌ lliꞌ beꞌnn kaꞌ da yobre, naꞌ jadiꞌreꞌ tas akeꞌ lliachaꞌ bichgalenꞌ koꞌll rao akeꞌn. \v 44 Naꞌ bzeꞌe da yobre ganꞌ lliꞌ akeꞌn jalwilleꞌ Dios da wyonn ras, naꞌ bneꞌe kanꞌ ba bnekzeꞌ naꞌ. \v 45 Naꞌll ballineꞌ da yobre ganꞌ zjalliꞌ beꞌnn chonn kaꞌ, naꞌll lleꞌe leakeꞌ: \p —¡Letas, lewaziꞌraꞌll! Ba bllin lla, nadaꞌ, Beꞌnn Gorj Radj Beꞌnnach, gakaꞌ rallnaꞌa beꞌnn wen da xhinnj kaꞌ. \v 46 ¡Lewayas, lewayoꞌo! Ba zaꞌa beꞌnnenꞌ gon nadaꞌ rao naꞌa akeꞌn. \s1 Kanꞌ gok kanꞌ beꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ \r (Mr. 14:43‑50; Lc. 22:47‑53; Jn. 18 :2‑11) \p \v 47 Nna lloeꞌte Jesúsenꞌ diꞌll kaꞌ, kat bllinkze Judasenꞌ, beꞌnnenꞌ gok txhen ren beꞌnn chllinn kaꞌ. Naꞌ ncheꞌe beꞌnn zan kwis zjanoꞌx akeꞌ no yay, no spad, beꞌnn bseꞌl bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell Israelenꞌ. \v 48 Naꞌ Judas beꞌnnenꞌ bde Leꞌe rao naꞌa beꞌnn kaꞌ, golleꞌ leakeꞌ akrenꞌ goneꞌ wroeꞌreꞌ nonꞌ goꞌx akeꞌ, naꞌ bneꞌe: \p —Beꞌnnenꞌ wnoꞌpaꞌ naꞌ, lekzeꞌn Jesúsenꞌ, naꞌ le goꞌxtereꞌ. \p \v 49 Naꞌll le jabiꞌyteꞌ kwit Jesúsenꞌ, lleꞌe Leꞌe: \p —Padiox, Maestro. \p Naꞌ le bnoꞌpteꞌ Leꞌe. \v 50 Naꞌ Jesúsenꞌ lleꞌe Leꞌe: \p —Beꞌnn nllieꞌraꞌ, ¿bi ken zaꞌo ganni? \p Naꞌll le jabiꞌyte beꞌnn zan kaꞌ, beꞌx akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll le bcheꞌe akteꞌ Leꞌe. \p \v 51 Naꞌ to beꞌnn nak Jesúsenꞌ txhen, le brejte spad keꞌen, bdineꞌn beꞌnnenꞌ nak beꞌnn wen llin ke bxoz braonꞌ, bchoyteꞌ chlaꞌ nayeꞌ. \v 52 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leꞌe: \p —Bagoꞌ spad koꞌon lo rille, le beꞌnn goteꞌ beꞌnn kone spad naꞌ, lekze len goten leꞌe. \v 53 ¿Bi nnezroꞌ wakse nnabraꞌ Xaꞌn, wseꞌleꞌ angl zan kwis beꞌnn gakrén nadaꞌ chenake? \v 54 Zan chaꞌ kaꞌ gonaꞌ, ¿akxha gak danꞌ llayaꞌl gaken danꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ nen kinꞌ gak? \p \v 55 Naꞌll lle Jesúsenꞌ beꞌnn kaꞌ zjeꞌx Leꞌen: \p —¿Bixchen nonre nadaꞌ ka to beꞌnn wan, naꞌ zaꞌre zadxiꞌre nadaꞌ kone spad naꞌ ren yay? Renchaꞌ yeo lla blleꞌkzaꞌ lo yodaꞌo braonꞌ, bzejnieꞌraꞌ beꞌnne llaꞌa naꞌ, naꞌ bi beꞌxre nadaꞌ. \v 56 Naꞌ danꞌ llak ki, llzoa diꞌll kanꞌ nyoj xtiꞌll Diosenꞌ, danꞌ bzoj beꞌnn kaꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ. \p Naꞌll yeolol beꞌnn keꞌe kaꞌ non Leꞌe txhen naꞌ, bxhonnj akeꞌ brej yichj akeꞌ Leꞌe. \s1 Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ ganꞌ gak yel koxchisenꞌ \r (Mr. 14:53‑65; Lc. 22:54‑55, 63‑71; Jn. 18 :12‑14, 19‑24) \p \v 57 Naꞌ beꞌnn kaꞌ beꞌx Jesúsenꞌ, bcheꞌe akeꞌ Leꞌe rao Caifás, beꞌnnenꞌ nake bxoz brao, ganꞌ ba ndop beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell naꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ. \v 58 Naꞌ Pedronꞌ naweꞌ ziꞌt ziꞌtre, bllinteꞌ rill bxoz brao naꞌ, naꞌ byoeꞌ naꞌ bllieꞌ liaꞌ naꞌze ren beꞌnn kaꞌ llap yodaꞌo brao naꞌ, le gokraꞌlleꞌ reꞌreꞌ akrenꞌ gak ke Jesúsenꞌ. \p \v 59 Naꞌ yeolol bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ yezikre beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell naꞌ, llayirjlaꞌll akeꞌ bi diꞌll wenraꞌllenꞌ wxoa akeꞌ koꞌll Jesúsenꞌ, nench got beꞌnn kaꞌ Leꞌe. \v 60 Naꞌ gok scha, bi ballel akereꞌ billre wlliayiꞌll akeꞌ Leꞌe, laꞌkze beꞌnn zan llaꞌa lloeꞌ akeꞌ diꞌll wenraꞌllenꞌ. Llakte kaꞌn bllin chop beꞌnn wxhiyeꞌe ake, bxoa akeꞌ doꞌl koꞌll Jesúsenꞌ. \v 61 Naꞌ bne akeꞌ: \p —Beꞌnn ni bneꞌe: “Nadaꞌ wachinnjaꞌ yodaꞌo brao ke Diosenꞌ, naꞌ chonn llaze wayontiaꞌn.” \p \v 62 Naꞌll bzollaꞌa bxoz braonꞌ, lleꞌe Jesúsenꞌ: \p —¿Bibi de nneꞌo, ka nak danꞌ ll-lliayiꞌll beꞌnn ki rweꞌn? \p \v 63 Bibi bnekze Jesúsenꞌ. Naꞌll lle bxoz braonꞌ Leꞌe: \p —Dios naꞌ llzoaꞌ, bnne netoꞌ, chaꞌ da linꞌ nakoꞌ Cristo beꞌnnenꞌ nak Xhiꞌnn Dios. \p \v 64 Jesúsenꞌ lleꞌe leꞌe: \p —Naksen kanꞌ nere, leskaꞌ niaꞌ reꞌ, wllin lla reꞌre nadaꞌ, Beꞌnnenꞌ Gorj Radj Beꞌnnach, lliaꞌ kwit Diosenꞌ beꞌnnenꞌ nape le zerawe yel wak xhen, naꞌ nnebiaꞌreneꞌ, naꞌ reꞌre yetjaꞌ leꞌ yebánꞌ radj bejenꞌ. \p \v 65 Ka bene bxoz braonꞌ xtiꞌll Jesúsenꞌ, le bcheꞌzte xheꞌen, nench broeꞌreꞌ da xhinnj kwisenꞌ bne Jesúsenꞌ kaꞌ. Naꞌll bneꞌe: \p —Nnaꞌ ba bénere kanꞌ bnneꞌe ke Diosenꞌ, nnaꞌ nollno yálljello gao xhia keꞌe. \v 66 ¿Akxha nere keꞌe nnaꞌ? \p Naꞌll balliꞌi beꞌnn kaꞌ xtiꞌlleꞌn ne akeꞌ: \p —Llayaꞌl gateꞌ. \p \v 67 Naꞌll blliꞌ akeꞌ xheꞌn lloaꞌ raweꞌn, naꞌ braꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌ baleꞌ broꞌ akeꞌ ke xaꞌye. \v 68 Naꞌll lle akeꞌ Leꞌe: \p —Chaꞌ rweꞌn nakoꞌ Cristo, banneyaꞌchk, ¿nonꞌ braꞌll rweꞌ? \s1 Pedronꞌ bi bchebeꞌ chaꞌ nombieꞌ Jesúsenꞌ \r (Mr. 14:66‑72; Lc. 22:56‑62; Jn. 18 :15‑18, 25‑27) \p \v 69 Naꞌ lliꞌ Pedronꞌ liaꞌre, ka bllinkze to noꞌr wen llin ke Caifásenꞌ, naꞌ golleꞌ leꞌe: \p —Renkze rweꞌn nakoꞌ Jesúsenꞌ txhen, beꞌnn Galilea naꞌ, ke. \p \v 70 Naꞌll bi bcheb Pedronꞌ rao yeolol beꞌnn kaꞌ zjallaꞌa naꞌ, chaꞌ nakeꞌ Jesúsenꞌ txhen, naꞌll lleꞌe noꞌrenꞌ: \p —Bi nnezraꞌ bi diꞌllenꞌ lloeꞌo. \p \v 71 Naꞌll le llallojte Pedronꞌ lloaꞌ yoꞌn, ka breꞌe ye to noꞌr wen llin naꞌ leꞌe, naꞌll lleꞌe beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ: \p —Renkze beꞌnn ninꞌ nakeꞌ txhen Jesús beꞌnn Nazaretenꞌ. \p \v 72 Naꞌ da yobre bi bchebeꞌ chaꞌ nakeꞌ txhen Jesúsenꞌ. Naꞌll bneꞌe: \p —Dios naꞌ llzoaꞌ, gak bi da gak kiaꞌ, chaꞌ ziyaꞌ danꞌ niaꞌ bi nombiaꞌ beꞌnnenꞌ neꞌo kaꞌ. \p \v 73 Naꞌll gokse ye choll, ka zjak beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, lle akeꞌ Pedronꞌ: \p —Da lijekzenꞌ, nakoꞌ beꞌnn kaꞌ txhen, le nakbieꞌze nneꞌo kanꞌ nne beꞌnn Galilea kaꞌ. \p \v 74 Naꞌ Pedronꞌ bzorao biteze bneꞌe, naꞌ leskaꞌ bneꞌe: \p —Diosenꞌ goneꞌ ga saꞌkziaꞌ chaꞌ ziyaꞌ danꞌ niaꞌ bi nombiaꞌ beꞌnn naꞌ. \p Kat le bllellte lekwnꞌ. \v 75 Naꞌll jadinraꞌll Pedronꞌ kanꞌ goll Jesúsenꞌ leꞌe: “Ka za kwellre lekwnꞌ, chonn ras ba gok bi wcheboꞌ chaꞌ nombiaꞌo nadaꞌ.” Naꞌll bazeꞌe, naꞌ jallell-loljeꞌ kwis. \c 27 \s1 Bcheꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ rao Pilatonꞌ \r (Mr. 15:1; Lc. 23:1‑2; Jn. 18 :28‑32) \p \v 1 Ka byeniꞌ naꞌ, badope yeolol bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor wnebiaꞌ kaꞌ llnebiaꞌ yell Israelenꞌ, naꞌ bchoy akeꞌn got akeꞌ Jesúsenꞌ. \v 2 Naꞌ bchej akeꞌ Leꞌe, naꞌll jwaꞌa akeꞌ Leꞌe rao beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn nziꞌi Poncio Pilato. \s1 Judas naꞌ bayot kwineꞌ \p \v 3 Judas beꞌnnenꞌ ben Jesúsenꞌ rao naꞌa beꞌnn kaꞌ, ka gokbeꞌreꞌ ba bchoybiaꞌ akeꞌ ke Jesúsenꞌ got akeꞌ Leꞌe, naꞌll bayatreꞌ kwis danꞌ beneꞌ Leꞌe rao naꞌa bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ. Naꞌll byejeꞌ rao akeꞌn, naꞌ bayoeꞌ leakeꞌ chilloa (30) mell platenꞌ. \v 4 Naꞌ lleꞌe leakeꞌ: \p —Da xhinnjenꞌ benaꞌ, benaꞌ rallnaꞌre to beꞌnn bibi doꞌl napeꞌ. \p Naꞌll lle akeꞌ leꞌe: \p —Bibi doꞌl nap netoꞌ kanꞌ benoꞌn. \p \v 5 Naꞌll le bzaꞌlte Judasenꞌ mell kaꞌ lo yodaꞌo braonꞌ, le bazaꞌteꞌ zayejeꞌ, naꞌ jaroꞌ do yeneꞌ bayot kwineꞌ. \p \v 6 Naꞌll bxoz wnebiaꞌ kaꞌ le batop akteꞌ mellenꞌ, naꞌll lle lwellj akeꞌ: \p —Bi gak koꞌllonꞌ ganꞌ yoꞌ mell ke yodaꞌon, le naken mell danꞌ bdixhjllo yegaꞌa yel nban ke to beꞌnne. \p \v 7 Naꞌll ben akeꞌ diꞌll yeziꞌi akeꞌ to yellrio ke to beꞌnn wen yeꞌse ren mell naꞌ, naꞌ gaken to latj ga wkwaꞌch akeꞌ beꞌnn ziꞌt ake. \v 8 Ke len naꞌ yellrio naꞌ, nziꞌi Yellrio Llen, naꞌ nna nziꞌten kaꞌ nnaꞌ lla. \v 9 Kanꞌ gok nench gok kanꞌ bzoj da Jeremías, beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, ganꞌ nen: “Bxhiꞌi akeꞌ chilloa mell plat, danꞌ ne beꞌnn Israel kaꞌ, zaꞌk to beꞌnne. \v 10 Naꞌ baziꞌi akeꞌ yellrio ke to beꞌnn wen yeꞌse, kanꞌ bne Xanllo Diosenꞌ nadaꞌ.” \s1 Blliayiꞌll akeꞌ Jesúsenꞌ rao Pilatonꞌ \r (Mr. 15:2‑5; Lc. 23:3‑5; Jn. 18 :33‑38) \p \v 11 Ka bllin Jesúsenꞌ rao beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn, naꞌll lleꞌe Leꞌe: \p —¿Rweꞌn nakoꞌ rey ke beꞌnn Israel kaꞌ? \p Naꞌll balliꞌi Jesúsenꞌ xtiꞌlleꞌn, bneꞌe: \p —Kanꞌ bnekzoꞌ naꞌ nakaꞌ. \p \v 12 Naꞌll ll-lliayiꞌll bxoz wnebiaꞌ kaꞌ Leꞌe, ren beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ naꞌ. Naꞌ bibi bnekzeꞌ chras. \v 13 Naꞌll lle Pilatonꞌ Leꞌe: \p —¿Bi llenroꞌ katek xhia zan naꞌ, llwakw akeꞌ koꞌlloꞌ ni? \p \v 14 Naꞌ ni to xtiꞌlleꞌn bi balliꞌkze Jesúsenꞌ, naꞌll babane Pilatonꞌ kwis. \s1 Bchoybiaꞌ akeꞌ gat Jesúsenꞌ \r (Mr. 15:6‑20; Lc. 23:13‑25; Jn. 18 :38‑19 :16) \p \v 15 Naꞌ de to da llon beꞌnn kaꞌ, katenꞌ llaꞌl lnni paskwnꞌ, yesán beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn to beꞌnn yoꞌ rill ya, kat llaꞌl lnni Paskwnꞌ, kon beꞌnn nnab beꞌnn yell. \v 16 Naꞌ lo rill ya naꞌ, yoꞌ to beꞌnne llze ke kwis, nakeꞌ beꞌnn wen da xhinnj, naꞌ reꞌe Barrabás. \v 17 Naꞌ lle Pilatonꞌ beꞌnn kaꞌ ndopenꞌ: \p —¿Nore beꞌnn ki lleꞌnere wasanaꞌ? ¿Wasanaꞌ Barrabás naꞌ, chaꞌ Jesús naꞌ, beꞌnnenꞌ ne akeꞌ nakeꞌ Cristo? \p \v 18 Le gokbeꞌe Pilatonꞌ llaxhéꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ Jesúsenꞌ, naꞌllenꞌ ben akeꞌ Leꞌe rao neꞌen. \p \v 19 Naꞌ ka lliꞌ Pilatonꞌ ganꞌ lloneꞌ yel koxchis naꞌ, le bllinte to rson da bseꞌl noꞌr keꞌen, lleꞌe leꞌe: “Bitbi gonroꞌ beꞌnnenꞌ, le bibi doꞌl napeꞌ. Le bllayrawaꞌ ncheꞌe, naꞌ rao bichgal kiaꞌn breꞌdaꞌoraꞌ Leꞌe.” \p \v 20 Naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ naꞌ, ba bkoꞌyel akreꞌ beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, nench nnab akeꞌ wsaneꞌ Barrabás naꞌ, naꞌ nnab akeꞌ gat Jesúsenꞌ. \v 21 Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ da yobre: \p —¿Nore beꞌnn ki chop lleꞌnere wasanaꞌ? \p Naꞌll ne akeꞌ: \p —Barrabás naꞌ. \p \v 22 Pilatonꞌ lleꞌe leakeꞌ: \p —¿Akxha gonaꞌ Jesúsenꞌ beꞌnnenꞌ ne akeꞌ Cristonꞌ? \p Naꞌ yeololeꞌ bne akeꞌ: \p —¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz! \p \v 23 Naꞌll lle Pilatonꞌ leakeꞌ: \p —¿Bixha da xhinnj ba beneꞌ naꞌ? \p Naꞌll besiaꞌ akeꞌ da yobre ne akeꞌ: \p —¡Bdeꞌe leꞌ yay cruz! \p \v 24 Gokbeꞌe Pilatonꞌ bikzbi de goneꞌ. Ba llaꞌa beꞌnn kaꞌ llakia kwis, naꞌll bseꞌleꞌ to beꞌnn jaxieꞌ nis, baneꞌe rao beꞌnn kaꞌ llaꞌa naꞌ, lleꞌe leakeꞌ: \p —Beꞌnn ni bibi da xhinnj noneꞌ. Bi naken xhbaꞌyaꞌ chaꞌ ba betreꞌ, xhbaꞌy reꞌ naken chaꞌ ba betreꞌ. \p \v 25 Yeolol beꞌnn zan kaꞌ bne akeꞌ: \p —Kere bi gon danꞌ gaken xhbaꞌytoꞌ, naꞌ xhbaꞌy no xhiꞌnntoꞌ ke nake yel got ke beꞌnn ni. \p \v 26 Naꞌll basán Pilatonꞌ Barrabásenꞌ kanꞌ bnnab beꞌnn kaꞌ. Bayoll naꞌ, naꞌll golleꞌ beꞌnn wakaꞌa ya kaꞌ, bdintat akeꞌ Jesúsenꞌ, naꞌll beneꞌ Leꞌe rao naꞌa akeꞌn, nench wdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ. \p \v 27 Naꞌll bcheꞌe wakaꞌa ya kaꞌ Leꞌe lo yoꞌ ke beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn, naꞌ batop akeꞌ yeolol wakaꞌa ya kaꞌ. \v 28 Naꞌll bdinn akeꞌ xharaꞌneꞌn, naꞌ bwakw akeꞌ Leꞌe to raꞌll xhna, ka danꞌ llak rey kaꞌ. \v 29 Naꞌll ben akeꞌ to da nak de lba yeꞌche, naꞌ bliz akeꞌn yichjeꞌn, naꞌ neꞌe chaꞌwenꞌ bgoꞌx akeꞌ Leꞌe to xhis. Naꞌll bcheꞌk xhib akeꞌ raweꞌn, nench btitj akreꞌ Leꞌe, naꞌ ne akeꞌ: \p —¡Sechga ke beꞌnn wnebiaꞌ ke beꞌnn Israel kaꞌ! \p \v 30 Naꞌll blliꞌ akeꞌ Leꞌe xheꞌn, naꞌll bakaꞌa akeꞌ xhisenꞌ noꞌxeꞌn, naꞌll bdin akeꞌn yichjeꞌ. \v 31 Bayoll btitj akreꞌ Leꞌen, bakaꞌa akeꞌ raꞌll xhnanꞌ danꞌ bwakw akeꞌ Leꞌen, naꞌll bawakw akeꞌ Leꞌe xhakzeꞌ. Naꞌll bcheꞌe akeꞌ Leꞌe jadaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruz. \s1 Bdaꞌa akeꞌ Jesúsenꞌ leꞌ yay cruz \r (Mr. 15:21‑32; Lc. 23:26‑43; Jn. 19 :17‑27) \p \v 32 Naꞌll ka blloj akeꞌ yell naꞌ, le badil akteꞌ to beꞌnn Cirene re Simón, naꞌ bchieꞌ akreꞌ leꞌe weꞌe cruz ke Jesúsenꞌ. \p \v 33 Naꞌ bllin akeꞌ to latj ganꞌ nziꞌi Gólgota, lleꞌnen nen latj ke llit wat. \v 34 Naꞌll beꞌe akeꞌ Jesúsenꞌ zo zichj da nchixe to da zlaꞌ yeꞌjeꞌn, naꞌ ka gokbeꞌreꞌ kanꞌ naken naꞌ, naꞌ bi weꞌjeꞌn. \v 35 Naꞌ ka bayoll bdaꞌa akeꞌ Leꞌe leꞌ yay cruzenꞌ, naꞌll bditjen akeꞌ xharaꞌneꞌn, llwia akeꞌ naraꞌchk norenꞌ llayaꞌl toto akeꞌ. Naꞌ danꞌ ben akeꞌ kaꞌ, bzoa diꞌll kanꞌ bzoj beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Diosenꞌ kanaꞌ, bneꞌe: “Wlaꞌa akeꞌ xharaꞌneꞌn, naꞌ siꞌi ke ke akeꞌ chitje akreꞌn.” \v 36 Naꞌll blleꞌ akeꞌ bdap akeꞌ Leꞌe. \v 37 Naꞌ yichj cruzenꞌ ganꞌ deꞌe naꞌ, bzoj akeꞌ danꞌ blliayiꞌll akeꞌ Leꞌe, naꞌ llian: “Beꞌnn ni Jesúsenꞌ rey ke beꞌnn Israel kaꞌ.” \p \v 38 Naꞌ lekze kaꞌ, bdaꞌa akeꞌ ye chop beꞌnn wan chlaꞌ weje kwiteꞌn, toeꞌ chaꞌwe ye toeꞌ rbese. \v 39 Naꞌ beꞌnn kaꞌ bde ganꞌ deꞌe naꞌ, llta yichj akeꞌ goll akeꞌ Leꞌe diꞌll yel yaꞌ, \v 40 bne akeꞌ: \p —Rweꞌn bneꞌo yechinnjoꞌ yodaꞌo braonꞌ, naꞌ chonn llaze yeyonteꞌon. Naꞌ basrachk kwinoꞌ chaꞌ rweꞌn nakoꞌ dogarje Xhiꞌnn Dios, bayetjchek leꞌ yay cruzenꞌ. \p \v 41 Naꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llsedre ke ley danꞌ bzoj da Moisésenꞌ, naꞌ ren beꞌnn fariseo kaꞌ, naꞌ beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ, yeololeꞌ bne akeꞌ diꞌll yel yaꞌ bne akeꞌ: \p \v 42 —¡Beꞌnn zan basreꞌe, naꞌ nnaꞌ bi llak yesrá kwineꞌ! Chaꞌ nakeꞌ rey ke lliꞌo beꞌnn Israel, yeyetjeꞌ leꞌ yay cruz ganꞌ deꞌe naꞌ, naꞌll chejleꞌllo keꞌe. \v 43 Leꞌe llonliraꞌlleꞌ Dios, le bneꞌe: “Dogarje Xhiꞌnn Dios nadaꞌ.” ¡Naꞌ reꞌchekello yesrá Diosenꞌ Leꞌe nnaꞌ, chaꞌ llakreꞌ Leꞌe! \p \v 44 Naꞌ beꞌnn wan kaꞌ zjadaꞌa leꞌ yay cruzenꞌ chlaꞌ weje kwiteꞌn, leskaꞌ bchachrén akeꞌ Leꞌe. \s1 Kanꞌ gok kanꞌ got Jesúsenꞌ \r (Mr. 15:33‑41; Lc. 23:44‑49; Jn. 19 :28‑30) \p \v 45 Naꞌ ka do wawill, doxhente yellrionꞌ bachole bllinte lladá chonne. \v 46 Naꞌ ka lladá chonne naꞌ, besiaꞌ Jesúsenꞌ zillje bneꞌe: \p —Elí Elí, ¿lama sabactani? (Lleꞌnen nen: Dios kiaꞌ, Dios kiaꞌ, ¿bixchen ba bsanraꞌlloꞌ nadaꞌ?) \p \v 47 Naꞌ bal beꞌnn kaꞌ zjazé naꞌ, ne akeꞌ: \p —Lewzenay keꞌe, beꞌnn ni llalwilleꞌ da Elías beꞌnnenꞌ beꞌe xtiꞌll Dios kanaꞌ. \p \v 48 Naꞌll le bllojte to beꞌnn zejdoeꞌ jaxieꞌ to xhiꞌre, naꞌ bzaꞌlleꞌn zo zichjenꞌ da nak zlaꞌn, naꞌ bzoeꞌn to rao xhis tonne, naꞌll jazoeꞌn lloaꞌ Jesúsenꞌ nench xoꞌpeꞌn. \v 49 Naꞌ ye baleꞌ lle lwellj akeꞌ: \p —Dokwezchek, chaꞌ ke yed Elíasenꞌ yedsreꞌe Leꞌe. \p \v 50 Naꞌll le besiaꞌte Jesúsenꞌ da yobre zillj kwis, naꞌ le bayonteꞌ spíritu keꞌen rallnaꞌa Dios. \v 51 Naꞌ ka hor naꞌ, blleꞌz kllole raꞌll danꞌ ze lo yodaꞌo braonꞌ, bxhiꞌzen yichje ballinte lleꞌle, naꞌ llebraz bxhoꞌ, goxhjte yej ake. \v 52 Naꞌ leskaꞌ byarj ba ke beꞌnn ba got. Naꞌ zan beꞌnn kaꞌ benliraꞌll Diosenꞌ, babán akeꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. \v 53 Naꞌ bde naꞌ, ka babán Jesúsenꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, balloj akeꞌ lo ba ke akeꞌn, naꞌll jayakeꞌ jaroeꞌrao akeꞌ Jerusalén. Naꞌ zan beꞌnn breꞌe leakeꞌ. \p \v 54 Naꞌ xan wakaꞌa ya kaꞌ, naꞌ ren beꞌnn kaꞌ llaꞌa llap Jesúsenꞌ, ka nak breꞌe akreꞌ bxhoꞌn, naꞌ biteze gok, naꞌ blleb akeꞌ kwis, naꞌ ne akeꞌ: \p —Da likze beꞌnn ni, nakeꞌ dogarj Xhiꞌnn Dios. \p \v 55 Leskaꞌ naꞌ zjallaꞌa zan noꞌr ak, zjazé akeꞌ ziꞌtre llwia akeꞌ. Beꞌnn kaꞌ bnao Jesúsenꞌ, ka bazeꞌe Galilea naꞌte llakrén akeꞌ Leꞌe bi da byalljreꞌ. \v 56 Naꞌ ren María Magdalena, naꞌ ren María beꞌnnenꞌ nak xhnaꞌ Jacobo, naꞌ José, naꞌ ren María xhoꞌr Zebedeo. \s1 Bkwaꞌch akeꞌ Jesúsenꞌ \r (Mr. 15:42‑47; Lc. 23:50‑56; Jn. 19 :38‑42) \p \v 57 Ka betj lleꞌ naꞌ, bed to beꞌnn wniaꞌ beꞌnn Arimatea re José, naꞌ leskaꞌ bzenayeꞌ ke Jesúsenꞌ. \v 58 Josénꞌ byejeꞌ rao Pilatonꞌ jannabeꞌ kwerp ke Jesúsenꞌ, naꞌ Pilatonꞌ bayoeꞌ kwerp ke Jesúsenꞌ leꞌe. \v 59 Naꞌll baziꞌi Josénꞌ kwerp ke Jesúsenꞌ, naꞌll baraꞌlleꞌ Leꞌe to raꞌll xhen raꞌll yalle. \v 60 Naꞌ broeꞌ kwerp keꞌen to lo broj keꞌe, da bcheꞌnneꞌ leꞌ yej. Naꞌll btoleꞌ to yej xhen lloaꞌ brojenꞌ, nench basejen len, naꞌll bazeꞌe. \v 61 Naꞌ María Magdalenanꞌ, naꞌ ye to María beꞌnn yobre, jacheꞌ akeꞌ lloaꞌ brojenꞌ. \s1 Bkwaꞌnn akeꞌ beꞌnn llape ganꞌ bgaꞌch Jesúsenꞌ \p \v 62 Naꞌ bateyó, bde lla kanꞌ llsiniaꞌ akeꞌ ke lla nbaꞌnn, badop bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, naꞌ beꞌnn fariseo kaꞌ jakeꞌ ganꞌ zo Pilatonꞌ. \v 63 Naꞌ lle akeꞌ leꞌe: \p —Ba jadinraꞌlltoꞌ kanꞌ bne da beꞌnn wxhiyeꞌn gotenꞌ, kanꞌ nna nbaneꞌ: “Yeyónn lla naꞌ, yebanaꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ.” \v 64 Ke len naꞌ bseꞌlchek beꞌnn lljatap akeꞌ lloaꞌ brojenꞌ ganꞌ jakwaꞌch akeꞌ Leꞌe naꞌ, nench ke lljak beꞌnn kaꞌ gok leꞌe txhen tlleꞌlre lljarej akeꞌ kwerp keꞌen, naꞌ ye akeꞌ beꞌnn ak, babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ, naꞌ da ke nxhiall gak, kerke diꞌll danꞌ bdise da nell, kanꞌ bneꞌe Diosenꞌ bseꞌle Leꞌe. \p \v 65 Naꞌll goll Pilatonꞌ beꞌnn kaꞌ: \p —Gonnaꞌ reꞌ wakaꞌa ya ak, lewcheꞌe akeꞌ nench gap akeꞌ ga zeraoze yezoe akreꞌ. \p \v 66 Naꞌll byej akeꞌ ren wakaꞌa ya kaꞌ, naꞌ bchiꞌch akeꞌ sey leꞌ yej, danꞌ daꞌa lloaꞌ brojenꞌ, naꞌ bkwaꞌnn akeꞌ wakaꞌa ya kaꞌ bdap akeꞌn. \c 28 \s1 Jesúsenꞌ babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ \r (Mr. 16:1‑8; Lc. 24:1‑12; Jn. 20 :1‑10) \p \v 1 Ka bde lla nbaꞌnne, bal dmionꞌ María Magdalena ren María beꞌnnenꞌ ye to, byej akeꞌ jawiá akeꞌ ganꞌ bkwaꞌch akeꞌ Jesúsenꞌ. \v 2 Naꞌ le bxhoꞌte, le to angl ke Xanllonꞌ betjeꞌ yebánꞌ, naꞌ bllineꞌ bkeꞌe yej danꞌ nsej lloaꞌ brojenꞌ, naꞌ bllieꞌ rao yejenꞌ. \v 3 Llaktit kwis nake lloaꞌraweꞌn, kaꞌkze ga llep yes, naꞌ xharaꞌneꞌn naken llich kwis ka beye. \v 4 Naꞌ ka breꞌe beꞌnn kaꞌ llapenꞌ, to bxhiz akzeꞌ blleb akeꞌ bacholraꞌll akteꞌ. \v 5 Naꞌ anglenꞌ lleꞌe noꞌr kaꞌ: \p —Bi llebre, nadaꞌ nnezraꞌ llayirjre Jesúsenꞌ, beꞌnnenꞌ bdaꞌa akeꞌ leꞌ yay cruz naꞌ. \v 6 Nollno llraꞌ ganni, ba babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ kanꞌ bnekzeꞌ. Ledá ke, lewiá ganꞌ broꞌ akeꞌ Leꞌen. \v 7 Sete lelljayak, lelljadixjweꞌ beꞌnn kaꞌ nak Jesúsenꞌ txhen, ye akreꞌ ba babaneꞌ radj beꞌnn wat kaꞌ. Naꞌ ye akreꞌ wyoblle yellín Jesúsenꞌ Galileanꞌ, kerke leakeꞌ, naꞌ Galilea naꞌ reꞌe akreꞌ Leꞌe. Kanꞌ bne Dios naꞌ badtixjweꞌraꞌ reꞌ. \p \v 8 Naꞌll le bazaꞌte noꞌr kaꞌ lloaꞌ brojenꞌ, do lleb akzeꞌ naꞌ llawé akreꞌ, zjayakdoeꞌ jadixjweꞌ akreꞌ beꞌnn kaꞌ non Jesúsenꞌ txhen kanꞌ gok naꞌ. \v 9 Naꞌ ka zjayakeꞌ naꞌ, ballay akreꞌ Jesúsenꞌ tnez. Naꞌll bwapeꞌ leakeꞌ lliox. Naꞌll bcheꞌk xhib akeꞌ raweꞌn, naꞌ bdeꞌl akeꞌ nieꞌn, naꞌll beꞌrao akeꞌ Leꞌe. \v 10 Naꞌll lle Jesúsenꞌ leakeꞌ: \p —Bi llebre lelljadixjweꞌ beꞌnn lwelljllo kaꞌ, llayaꞌl lljakeꞌ Galileanꞌ nench reꞌe akreꞌ nadaꞌ. \s1 Beꞌnn kaꞌ gop lloaꞌ brojenꞌ jadixjweꞌ akreꞌ bxoz kaꞌ kanꞌ goken \p \v 11 Naꞌ chak zjayak noꞌr kaꞌ yellenꞌ, bal wakaꞌa ya kaꞌ, beꞌnn kaꞌ bdap ganꞌ bkwaꞌch akeꞌ Jesúsenꞌ, jayakeꞌ yellenꞌ, naꞌ jadixjweꞌ akreꞌ bxoz wnebiaꞌ kaꞌ doxhen kanꞌ goken. \v 12 Naꞌll badop bxoz wnebiaꞌ kaꞌ, ren beꞌnn gor brao kaꞌ llnebiaꞌ yell Israelenꞌ, naꞌ beꞌe akeꞌ diꞌll akre gon akeꞌ, kanꞌ lloeꞌ wakaꞌa ya kaꞌ diꞌll gok naꞌ. Naꞌll beꞌe akeꞌ wakaꞌa ya kaꞌ mell xhen. \v 13 Lle akeꞌ leakeꞌ: \p —Chaꞌ no nnab akrenꞌ gok, naꞌ ye aktezreꞌ tlleꞌlre ka tasre naꞌ, badrej beꞌnn kaꞌ non leꞌe txhen naꞌ kwerp keꞌen lo broj naꞌ, naꞌ jaroꞌ akeꞌ Leꞌe ga yobre. \v 14 Naꞌ chaꞌ ba bene beꞌnnenꞌ llnebiaꞌn diꞌll ki, netoꞌ lljeꞌrentoeꞌ diꞌll nench bibi gon akreꞌ reꞌ. \p \v 15 Naꞌ bxhiꞌi wakaꞌa ya kaꞌ mell danꞌ beꞌe akeꞌ leakeꞌn, nench ben akeꞌ kon kanꞌ goll akeꞌ leakeꞌ naꞌ. Naꞌ to nnaꞌ lla, nna ne akeꞌ yeolol ka bne wakaꞌa ya kaꞌ, doxhen ganꞌ llaꞌa beꞌnn Israel kaꞌ. \s1 Jesúsenꞌ bseꞌleꞌ beꞌnn kaꞌ lljatixjweꞌ akreꞌ xtiꞌlleꞌn doxhente \r (Mr. 16:14‑18; Lc. 24:36‑49; Jn. 20 :19‑23) \p \v 16 Naꞌ beꞌnn chnej kaꞌ nak Jesúsenꞌ txhen, jakeꞌ Galileanꞌ rao yaꞌ ganꞌ golleꞌ leakeꞌ kaꞌ. \v 17 Naꞌ ka breꞌe akreꞌ Jesúsenꞌ, beꞌrao akeꞌ Leꞌe kwis. Naꞌ ye baleꞌ bi llejleꞌ akeꞌ chaꞌ Leꞌen. \v 18 Naꞌll zej Jesúsenꞌ ganꞌ ze akeꞌ naꞌ, naꞌ lleꞌe leakeꞌ: \p —Ba ben Diosenꞌ rao naꞌ, doxhen yel llnebiaꞌ danꞌ de yebá naꞌ, naꞌ yellrio ni. \v 19 Ke len naꞌ lechej, lelljased lelljaroeꞌ beꞌnn kaꞌ, yeolol yell nench gonliraꞌll akeꞌ nadaꞌ. Naꞌ lewchoa akeꞌ nis, nench wroeꞌn ba llonliraꞌll akeꞌ Xallo Diosenꞌ, naꞌ Xhiꞌnneꞌ Jesucristo naꞌ, naꞌ ren Spíritu keꞌe naꞌ. \v 20 Naꞌ lewroeꞌ lewsed akreꞌ, nench gon akeꞌ yeolol danꞌ ba gollaꞌ reꞌ naꞌ. Nadaꞌ zorenkzaꞌ reꞌ yeo lla, naꞌ kaꞌkze sorenkzaꞌ reꞌ yeyollte yellrio ni. Kaꞌn gakchga.