\id ROM 1 Lachixio Zapotec USFM output from Final pdf Aug 2010 \h Romanos \toc1 Carta nú uquieꞌe San Pablo lubee bene Roma enu nzeli arquiꞌ Jesucristo \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt1 Carta nú uquieꞌe San Pablo lubee bene Roma enu nzeli arquiꞌ Jesucristo \c 1 \p \v 1 Liꞌá Pablo, enu sibiꞌ lu Jesucristo, Diose ucañi liꞌá nú aca apóstolꞌnu para nú ixiuleꞌa bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌnu lubee bene. \v 2 Hasta huaꞌtu, bee bedichiaꞌ nzeꞌca quieꞌ nzeꞌtae lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose nú uquieꞌe bee profetaꞌnu. \v 3 Bee bedichiaꞌ nzeꞌca quieꞌ rni equie cuendaꞌ Jesucristo enu rnibiyaꞌ luaꞌahua nu chenu ubeꞌtanu lu iliulabe ungulanu lubee familiaꞌ tuxie David, \v 4 pero equie cuendaꞌ Espíritu Santo necanu lliꞌñi Diose xne uhuañi zecanu lu eluti, nu chiquiꞌ rluꞌcunu poder. \p \v 5 Nu equie cuendaꞌ Jesucristo ucañi Diose liꞌá nú necaa apóstolꞌnu para nú ixiuleꞌahua stichiaꞌnu lubee bene, nú chili arquiꞌbeella stichiaꞌnu nu zucuꞌ beellae xne seca beella liꞌinu. \v 6 Nu leꞌca nuuhua nebacuꞌla Diose leta bee bene enu ucañilanu, para nú acahua bee beneꞌ Jesucristo. \p \v 7 Enzeꞌe rquieꞌa carta quieꞌ luyehua enu seca Diose, liꞌihua bee enu nucuaꞌa Roma, liꞌihua enu ucañila Diose nú acahua bee beneꞌnu. Diose Pa liñibe cuna Jesucristo enu rnibiyaꞌ luaꞌahua riꞌinu nú cha nzeꞌca lucuendaꞌhua nu ñia tsu arquiꞌhua. \s1 Niarquiꞌ Pablo nú challa Roma \p \v 8 Rluti nia cheꞌtsa lu Diose equie cuendaꞌ Jesucristo lucuendaꞌ yehua xne yebee luhuare rni bee bene nú xa nzeli arquiꞌhua Jesucristo. \v 9 Nu diquinuꞌ arquia sibiꞌa lu Diose nu rixiuleꞌa bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ lliꞌñinu Jesucristo lubee bene, nu liꞌinu nediyaꞌnu nú siempre rnacua lunu equie cuendaꞌ liꞌihua chenu rnacua lunu. \v 10 Siempre rnacua lu Diose para nú nuꞌ modo nzelabiꞌya liꞌihua tucu nú rriꞌá elliebacuꞌ. \v 11 Xne nuꞌ ana arquia nzelabiꞌya liꞌihua para nú riꞌá elietsa luhua lu cuendaꞌ Stichiaꞌ Diose, che tsutaꞌlá arquiꞌhua lu stichiaꞌnu. \v 12 Nu para nú riꞌihua elietsa lua nu riꞌá elietsa luhua equie nú xa nzeli arquiaꞌahua Diose nu scua duaꞌahua ana arquiꞌsaꞌahua. \v 13 Bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo niarquia nu riꞌihua beyaꞌ nú huaxi bese niarquia nzelabiꞌya liꞌihua, para nú dalalá bee bene enu chili arquiꞌ Stichiaꞌ Diose letahua tucu nú unga lubeelá bee eyeche elu uyaꞌla pero hasta nee lá lluꞌcha yela biꞌya liꞌihua. \v 14 Xne cuendaa neca nú ixiuleꞌa Stichiaꞌ Diose lu titse bee bene, sia lubee bene griego urre lubee bene enu la neca bee bene griego, lubee bene enu laca urre lubee bene enu reca. \v 15 Enzeꞌe chiquiꞌ nuꞌ ana arquia nzelabiꞌya liꞌihua para nú ixiuleꞌa bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Diose luhua enu nucuaꞌa eyeche Roma. \s1 Elurnibiyaꞌ nú rluꞌcu Stichiaꞌ Diose \p \v 16 Nu la tua rixiuleꞌa bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Jesucristo. Xne bedichiaꞌcuaꞌ rluꞌcu poderꞌ Diose. Para nú yebee bene enu chili arquiꞌ liꞌinu tsilaꞌa beella, nu rluti bee bene Israel nu chelá bee bene enu la neca bee bene Israel. \v 17 Xne equie cuendaꞌ bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Jesucristo rriꞌi bene beyaꞌ nu lunú nzeli arquiꞌ bene Jesucristo la luꞌcu bene dula lu Diose tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose: “Nu bee bene enu la luꞌcuaꞌ dula equie nú nzeli arquiꞌbeella liꞌinu huañi beella diqui tiembu.” \s1 Ye bee bene necha rriꞌi \p \v 18 Liaꞌahua nediyaꞌahua nú enza liñibe nzeꞌta castiyaꞌ Diose nu chiquiꞌ juerte zeca bee bene enu la zucuꞌ stichiaꞌnu nu la riꞌi tucu nú necane nu equie nú nehuañi beei scua rca nucuaꞌ nú chulu bee bene Stichiaꞌ Diose. \v 19 Nu liꞌibeei nediyaꞌlaꞌbeei nú nuꞌ Diose, xne ulubeꞌnu lubeei nú neli nuꞌ Diose. \v 20 Añinzuca nú la lañiꞌ bene Diose pero desde chenu ungacheꞌ iliulabe rlañiaꞌahua ye nú urecheꞌnu, nu equie cuendaꞌ ye nú urecheꞌnu rriaꞌahua beyaꞌ nú leca xunga laxu poder nú rluꞌcunu, nu liꞌinu necanu Diose, enzeꞌe leca modo nú cachiꞌ bene nú nuꞌ Diose. \v 21 Añinzuca nú nediyaꞌ bee bene nú nuꞌ Diose pero la luꞌcu bene ulaꞌna lu Diose tucu nú rialane nu la deteꞌ bee bene cheꞌtsa lunu, sino que rriꞌitsia bee bene puro beenú necha neca, nu che neca xi neca nú nucuaꞌabeei leta rulaꞌ. \v 22 Rnibeei nú chiquiꞌ recabeei pero máse netundubeei. \v 23 Xne luhuare nú luꞌcu bee bene ulaꞌna lu Diose liñibe enu leca xunga ati, liꞌibeei rluꞌcubeei ulaꞌna lubee diose enu la nehuañi, enu nuyaꞌ formaꞌ bene, cuna bee nañi xi neca beꞌla cuna iñi, cuna bee nañi enu rluꞌcu tacu cuchiuꞌ. \p \v 24 Enzeꞌe utsanaꞌ arquiꞌ Diose liꞌibeei nú necha rriꞌibeei, nu netú na nú rriꞌinubeei saꞌbeei, \v 25 luhuare nú chenalabeei Stichiaꞌ Diose nú neli neca, aꞌla nzenalabei bedichiaꞌ nú la neli neca. Nu rluꞌcubeei ulaꞌna lubee nú urecheꞌ Diose, nu la luꞌcubeei ulaꞌna lu liꞌinu enu urecheꞌ bee nucuaꞌ, nu lu liꞌinu riala nú luꞌcu bee bene ulaꞌna diqui tiembu. Amén. \p \v 26 Enzeꞌe utsanaꞌ arquiꞌ Diose liꞌibeei nú rriꞌibeei nú necha neca. Nu huaxi bee unaꞌa la riaꞌ tucu nú neca beenchu unaꞌa, sino que niarquiꞌ beenchu leꞌca saꞌ unaꞌa beenchu. \v 27 Leꞌca scua nuꞌ bee niyu enu la naꞌtseaꞌ bee unaꞌa, sino que riuꞌu arquiꞌbeei leꞌcatsia saꞌ niyubeei, nu puro nú necha neca rriꞌibeei elliebacuꞌ lusaꞌbeei. Niyu cuna niyu rriꞌi beei nú netú neca. Che leꞌca liꞌibeei rlaꞌna beei castiya nú zecabeei. \p \v 28 Nu lunú lá riꞌi caso beei Diose, enzeꞌe utsanaꞌ arquiꞌnu beei lu elliebacuꞌ nú necha neca rriꞌibeei para nú riꞌibeei lunú la yala riꞌibeei. \v 29 Puro nú necha neca rriꞌibeei, rluꞌcubeei stucu unaꞌa nu rluꞌcubee unaꞌa stucu niyu, huaxi nú necha neca rriꞌibeei, rleꞌbeei luꞌcuscaꞌlábeei steneꞌbeei, riaa arquiꞌbeei, ruuti beei bee bene, rliunubeei bee bene, nezequiebeei, puro nú necha neca nzucu lubeei rriꞌibeei, nu puro rnibeei lu cuendaꞌ bee bene. \v 30 Leꞌca seꞌtabeei bee bene, nu rlebeei lu Diose, la luꞌcubeei ulaꞌna lubee bene, secabeei nú chiquiꞌ recabeei, nu nelliñabeei, \v 31 chiquiꞌ nzitibeei nu la tsalubeei stichiaꞌbeei, nu lecalí ti zecabeei, nu la huaꞌa arquiꞌbeei bee bene. \v 32 Nediyaꞌlaꞌbeei nú uni Diose nú bee bene enu rriꞌi scua rquiꞌña nú zecabeei, castiyaꞌ Diose, añinzuca nú nediyaꞌbeei nucuaꞌ nu chu rriꞌiscaꞌlábeei scua, nu hasta ñia nzu arquiꞌbeei chenu rlañiꞌbeei nú stucu bee bene rriꞌi scua. \c 2 \s1 Rlualu Diose tucu nú necane lu cuendaꞌ bee bene \p \v 1 Enzeꞌe la yala nú tsequichiaꞌlu bee bene, tunu rriꞌilu scua sequichiaꞌlu leꞌcatsia liꞌilu, xne rriꞌilu tucu nú rriꞌibeei. \v 2 Pero liaꞌahua nediyaꞌahua nú tucutsia Diose rlualu tucu nú necane chenu rdeteꞌnu castiya lubee bene enu rriꞌi beenú necha neca, nú unila luhua. \v 3 Nu liꞌilu enu sequichiaꞌ nú xneca rriꞌi bee bene nu leꞌca esquie rriꞌilu, la riꞌilu elliebacuꞌ nútia tsilaꞌalu lu castiyaꞌ Diose. \v 4 Liꞌilu rluachulu nú ñia rriꞌi Diose lulu, rluachulu lunú ruaꞌa arquiꞌ Diose liꞌilu, nu rluꞌcu arquiꞌnu liꞌilu nu la riꞌilu beyaꞌ nú lunú rluꞌcu arquiꞌnu liꞌilu scua. necane nú rluꞌculu tiempo nú cheꞌe arquiꞌlu lu stulalu. \v 5 Pero liꞌilu chiquiꞌ nzitilu nu la niarquiꞌlu cheꞌe arquiꞌlu lu stulalu, nu leꞌcatsia liꞌilu rriꞌilu nú recahuaxilá stulalu para bichia chenu deteꞌ Diose castiya bee bene nu hualu Diose lu cuendaꞌ bee bene liꞌinu enu rlualu tucu nú necane. \v 6 Bichia zeꞌe deteꞌ Diose lunú riala cada tucua bene lunú xneca uriꞌilla. \v 7 Nu bee bene enu la tsanaꞌ arquiꞌ nú rriꞌi nzeꞌca nu rlaꞌna eluxene nú nuꞌ liñibe, nu rlaꞌna nú huañi nzeꞌca lu Diose para nú luꞌcu bee nzeꞌe cuerpo nú la nitiluaꞌ nu deteꞌ Diose elunehuañi nú leca xunga laxu lubee nzeꞌe. \v 8 Pero bee bene enu la zucuꞌ Stichiaꞌ Diose chiquiꞌ rlenu lubee nzeꞌe nu deteꞌnu castiya beei, xne luhuare nú chenalabeei stichiaꞌnu nú neli neca, nzenalabeei inziu nú necha neca. \v 9 Chiquiꞌ nehuana zeca beei nu cuu arquiꞌbeei lunú rriꞌi beei nú necha neca, sia bee bene Israel nusia bee bene enu la neca bee bene Israel. \v 10 Pero yebee bene enu rriꞌi nú neca nzeꞌca ñia nzu arquiꞌ Diose lubeei, nu rriꞌinu nú la chenu arquiꞌbeei nu chuꞌubeei liñibe, sia nú necabeei bee bene Israel nu sia nú lacabeei bee bene Israel. \p \v 11 Xne teriallu rriꞌi Diose tucu nú necane luye bee bene. \v 12 Yebee bene enu la chulu leyꞌ Diose nú udeteꞌnu lu Moisés nu rriꞌi dula, la chiulue lu cuendaꞌlla tucu nú rni ley cuaꞌ, pero ye bee bene enu nuꞌlu ley cuaꞌ, tucu nú rni ley cuaꞌ esquie chiuꞌulue lu cuendaꞌlla. \v 13 Xne la neca lunú rieneꞌtsia bee bene ley cuaꞌ nú la luꞌculla dula lu Diose sino que bee bene enu sucuꞌ nú rni ley cuaꞌ bee nzeꞌe neca enu la luꞌcu dula lu Diose. \v 14 Pero bee bene enu la neca bee bene Israel nu rriꞌi nú neca nzeꞌca sin nú chulubeei ley cuaꞌ, nu rriꞌibeei tucu nú rni ley cuaꞌ sin nú chulubeei, sino que elliebacuꞌ eꞌcubeei xiuꞌu nú neca leyꞌ beei, \v 15 xne lunú xneca nehuañihua rlubeꞌ nú elliebacuꞌhua xiuꞌu ta nú neca nzeꞌca nu ta nú la neca nzeꞌca rriꞌihua, luhuare nú rluꞌcuhua ley cuaꞌ, nu leꞌca mismo liꞌibeei riꞌibeei beyaꞌ chenu rriꞌi nzeꞌcabeei urre chenu la riꞌi nzeꞌcabeei. \v 16 Scua aca bichia chenu hualu Diose lu cuendaꞌ ye beenú aꞌchiꞌ rriꞌi bee bene equie cuendaꞌ Jesucristo tucu nú rni stichiaꞌnu nú rixiuleꞌa. \s1 Bee bene Israel cuna ley \p \v 17 Nee liꞌihua enu neca bee bene Israel, nelliñiahua nú necahua bee beneꞌ Diose nu cuna nú recahua ley nú udeteꞌ Diose lu Moisés. \v 18 Nu rnihua nú nediyaꞌhua xa niarquiꞌ Diose nú huañihua nu equie cuendaꞌ leyꞌnu rriꞌihua beyaꞌ ta nú neca nzeꞌca riꞌihua. \v 19 Nu secahua nú acahua nihua lubee bene enu laca ley cuaꞌ, cuna lubee bene enu lachulu Stichiaꞌ Diose. \v 20 Secahua nú liꞌihua acahua zeteꞌhua bee bene enu lecalí xi reca cuna bee bene enu lleꞌnatsia reca, xne equie cuendaꞌ ley cuaꞌ recahua nu nuꞌluhua ye nú neli neca. \v 21 Pero scua tucu nú nehuañihua, ¿xiquienú mejora la zeteꞌxuhua liꞌihua nú xneca huañihua luhuare nú rnihua lubeelá bee bene nú xneca huañi beei? Xne liꞌihua rnihua nú la neca nzeꞌca nú riꞌi bene eluhuanaꞌ, ¿nu xiquie nú rriꞌihua eluhuanaꞌ? \v 22 Rnihua nú la neca nzeꞌca nú luꞌcu niyu stucu unaꞌa nu la luꞌcu unaꞌa stucu niyu, ¿nu xiquie nú rriꞌihua scua? Leꞌca rana arquiꞌhua bee diose enu urecheꞌ bee bene nu, ¿xiquie nú rcachiꞌhua liñi indu elu nchiucuꞌ bee diose cuaꞌ? \v 23 Chiquiꞌ nelliñiahua nú recahua ley pero saꞌna netúhua Diose equie nú la zucuꞌhua nú rni ley. \v 24 Enzeꞌeca rni lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose: “Bee bene enu laca bee bene Israel seꞌta beei Diose equie cuendaꞌ nú rriꞌihua.” \p \v 25 Neli nú sibiꞌ nú rquie seña elunecachiꞌ bee niyu, tunu zucuꞌ bee bene ley nú udeteꞌ Diose lu Moisés, pero tunu la zucuꞌ bee bene tucu nú rni ley cuaꞌ lecaxi zibiꞌ nú nequie seña elu necachiꞌ bee bene che. \v 26 Pero tunu tucu bene enu la nequie señacuaꞌ elu necachiꞌ, nu sucuꞌlla tucu nú rnibiyaꞌ ley, necalla xi neca tucu bene enu nequie seña, mase nú la nequie señalla. \v 27 Nu bee bene enu la chulu leyꞌ Diose nu sucuꞌ stichiaꞌnu nu nehuañi xi nehuañi enu nuꞌlu ley, che mase nú la nequie señalla tucu nú rnibiyaꞌ ley, pero lunú nuꞌlulla Stichiaꞌ Diose, che lunú xneca nehuañilla riꞌihua beyaꞌ nú la nehuañihua tucu nú riala nú huañihua, equie nú la riꞌihua tucu nú rnibiyaꞌ leyꞌ Diose mase nú nuꞌluhua ley cuaꞌ nu nequie señahua. \v 28 Xne la neca lunú rala bene lu iliu Israel nú necalla bene Israel, nu la neca lunú nequie señalla nú necalla bene Israel ante Diose. \v 29 Sino que enu neli neca bene Israel neca bee enu diquinuꞌ arquiꞌ sucuꞌ stichiaꞌnu nu la neca nú nequietsia señalla, nu niꞌ nú sucuꞌlla beelá bee custumbre nú rluꞌcu bee benecuaꞌ, sino que necane nú nzu Espíritu Santo cuna bee bene, nu bee bene enu nehuañi scua Diose neca enu sucuꞌ aya liꞌilla, nu la neca bene enu sucuꞌ aya liꞌilla. \c 3 \p \v 1 Nu, ¿xi sibiꞌ nú neca bene bene Israel? ¿Nu xi sibiꞌ nú rquie señacuaꞌ bene? \v 2 Chiquiꞌ neca equie nú neca bene bene Israel ye modo, xne rluti udeteꞌ Diose stichiaꞌnu lubee bene Israel. \v 3 Neequie la riꞌihua elliebacuꞌ nú lunú nuꞌ bee enu la chenala Stichiaꞌ Diose, chequie la tsaluaꞌ Diose stichiaꞌnu tucu nú unilanu. \v 4 Xne Diose leca xunga xeꞌenu stichiaꞌnu, mase nú ye bee bene iliulabe nequichiaꞌ pero Diose leca xunga nequichiaꞌ, tucu nú rni tucu luhuare lu stichiaꞌnu: \q1 Yebee bene lañiꞌ nú liꞌilu saꞌalulu stichiaꞌlu, \q1 nu lecati niquiya xi niquiya lu cuendaꞌlu. \p \v 5 Pero nuꞌ bee bene iliulabe enu rriꞌi elliebacuꞌ, nú equie cuendaꞌ dula nú rriꞌilla, scua rlubeꞌlla nú ñia neca Diose, nu ¿xiquie nú necha neca Diose nu rdeteꞌnu castiya bee bene? \v 6 ¡Lacane scua! Xne tunu necha neca Diose, ¿xneca modo nú hualunue lu cuendaꞌ bee bene iliulabe che? \p \v 7 Xne te zucuaꞌahua nú tunu beenú la neli rnia sibiꞌi para nú luꞌculá bee bene ulaꞌna lu Stichiaꞌ Diose, che lecaꞌ modo nú ni Diose nú rluꞌcua dula. \v 8 Nu leꞌca teriꞌilaꞌahua beenú necha neca para nú cha nzeꞌcae lu cuendaꞌahua, tucu nú rtaꞌ quiya bee bene liꞌá, nú setea bee bene, la chenu arquiaꞌahua nucuaꞌ, xne Diose deteꞌ castiya bee bene enu rni scua, nu scua riala zeca beei. \s1 Lecati neca bene nzeꞌca \p \v 9 Bueno che, ¿xieꞌ lianú necaꞌahua bee bene Israel nú necaꞌahua bene nzeꞌca luquela bee bene enu laca bene Israel la? ¡Pero la acane esquie! Xne sia bee bene Israel nu sia bee bene enu laca bee bene Israel rluꞌcu dula. \v 10 Tucu nú rni lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: \q1 Leca niꞌ tucu bene nzeꞌca, pero niꞌ tuculla leca. \q1 \v 11 Niꞌ tucu bene la yeneꞌ, \q1 nu niꞌtucu lecati laꞌna Diose. \q1 \v 12 Yebee bene utsanaꞌ arquiꞌ Diose, \q1 nu yella rriꞌilla nú necha neca, \q1 lecalí ti rriꞌi nú neca nzeꞌca, leca niꞌ tuculla. \q1 \v 13 Xi neca tucu eluhua nú naꞌla ruꞌu neca bene, \q1 nú puro nú laca neli rni bee bene, \q1 nu bee bedichiaꞌ nú rni bee bene neca xi neca benenuꞌ beꞌla. \q1 \v 14 Puro bedichiaꞌ nú necha see xiuꞌu ruꞌubeei, \q1 nu puro bee bedichiaꞌ chiꞌquiꞌ rnibeei. \q1 \v 15 Nu nzucutsia lubeei nú útibeei bene. \q1 \v 16 Nu catse elu nzuebeei puro nú necha neca rriꞌibeei, \q1 nu nehuana seca bee bene rriꞌibeei. \q1 \v 17 La chulubeei nú huañi nzeꞌca beei tucu nú rialane para nú nzuxe arquiꞌbeei. \q1 \v 18 Nu niꞌ la zaꞌ arquiꞌbeei nú lliquibeei Diose. \p \v 19 Nediyaꞌahua nú ye nú rni ley necane para bee bene enu sucuꞌe, para nú lecati ni nú la chulu dula, sino que yebee bene riꞌibeyaꞌ nú rluꞌculla dula ante Diose. \v 20 Xne la neca nú sucuꞌtsia bee bene ye nú rni ley nú secalla nú la luꞌculla dula lu Diose sino que ley cuaꞌ sibiꞌ para nú riꞌi bee bene beyaꞌ nú rluꞌculla dula. \s1 Rluꞌcu cuenda Diose bene equie nú nzeli arquiꞌ bene Jesucristo \p \v 21 Pero nee ulubeꞌla Diose inziuꞌnu luaꞌahua para nú xneca yaꞌna nzeꞌcaꞌahua lu Diose la necane equie nú riaꞌahua lunú xa rnibiyaꞌ ley sino que equie cuendaꞌ ley cuaꞌ, nu equie cuendaꞌ nú uquieꞌe bee profetaꞌ Diose, \v 22 rriaꞌahua beyaꞌ nú Diose rluꞌcu cuenda liaꞌahua, nú la luꞌcua'ahua dula equie nú nzeli arquiaꞌahua Jesucristo, scua rriꞌinu luyebee bene enu nzeli arquiꞌ liꞌinu. \v 23 Xne yebee bene rluꞌcu dula, nu lecati enu la luꞌcu dula ante Diose. \v 24 Pero lunú chiquiꞌ nzeꞌca Diose, enzeꞌe uriꞌilanu perdona ye stulaꞌahua, sin nú dixiuꞌahua lunu, sino que Jesucristo udixiula equie cuendaꞌ stulaꞌahua chenu ungutinu lu cruse. \v 25 Diose uxeꞌla Jesucristo lu iliulabe para nú equie cuendaꞌ reneꞌnu nú utiꞌchianu riꞌinu perdona bee bene iliulabe, nu neca nucuaꞌ para bee bene enu chili arquiꞌ Jesucristo, scua rlubeꞌ nú ye nú rriꞌi Diose neli necane. Nu tunu hasta huaꞌtu lá riꞌinu elu usticia equie bee dula nú rluꞌcu bee bene, necane lunú rluꞌcu arquiꞌnu bee bene. \v 26 Para nú nee nuꞌ modo lubeꞌnu lubee bene nú ñia necanu nu para nú riꞌi bee bene beyaꞌ nú liꞌinu rriꞌinu tucu nú necane enzeꞌe rriꞌinu perdona stula bee bene enu nzeli arquiꞌ Jesucristo. \p \v 27 Nee ¿xi equie zucuꞌ ayaꞌahua liaꞌahua? Leca xine, xne la necane equie cuendaꞌ nú sucuaꞌahua nú rni ley nú riꞌi Diose perdona liaꞌahua sino que necane nú nzeli arquiaꞌahua Jesucristo. \v 28 Enzeꞌe nediyaꞌ nzeꞌcaꞌahua nú rriꞌi Diose perdona stula bee bene equie nú nzeli arquiꞌ bee bene Jesucristo nu lanecane equie cuendaꞌ nú zucuꞌ bee bene nú rni ley. \p \v 29 ¿Xieꞌ Diose necanu Diose lubee bene Israel tsia? ¿Nu lacanu Diose lubee bene enu laca bee bene Israel chela? Pero liꞌá nia luhua nú liꞌinu necanu Diose luye bee bene iliulabe. \v 30 Xne nuꞌ tucutsia Diose, nu liꞌinu rriꞌinu perdona bee bene enu nzeli arquiꞌ Jesucristo, sianu rluꞌculla seña nú rnibiyaꞌ ley nú rquie bee bene Israel, urre la luꞌculla seña cuaꞌ. \v 31 La riꞌihua elliebacuꞌ nú rluachuꞌahua ley equie nú nzeli arquiaꞌahua Jesucristo sino que equie nú nzeli arquiaꞌahua liꞌinu sucuaꞌahua nú rni ley. \c 4 \s1 Xneca uchili arquiꞌ Abraham Diose \p \v 1 Liꞌihua nediyaꞌhua nú xneca unga lu cuendaꞌ Abraham beneꞌahua enu udetela, liꞌilla enu rlutila uquie seña nú rquie bee bene Israel. \v 2 Tunu aca nebacuꞌ Abraham nú la luꞌculla dula equie beenú uriꞌilla, che nuꞌ modo nú azucuꞌ ayalla liꞌilla lubee bene, pero lu Diose leca modo ariꞌilla scua. \v 3 Pero Stichiaꞌ Diose rni: “Xne uyali arquiꞌ Abraham Diose, enzeꞌe ubacuꞌ Diose liꞌilla xi neca tucu enu la luꞌcu dula.” \v 4 Chenu rriꞌi tucu bene riñaꞌ, dimi nú riaxulla la necane nú lia ratiꞌllae sino que rriꞌilla anae equie riñaꞌ nú uriꞌilla. \v 5 Pero para nú riꞌi Diose perdona stula bee bene, leca modo nu ni bene nu aca perdonalla equie beenú uriꞌilla, sino que equie nú uchili arquiꞌ bene Jesucristo enzeꞌe ubacuꞌ Diose liꞌilla nú la luꞌcuaꞌlla dula. \v 6 Leꞌca uni David lu cuendaꞌ bee bene enu uriꞌi Diose nú la luꞌcuꞌa dula, nu la necane equie beenú xi uriꞌilla, \v 7 nu unilla: \q1 Ñia neca lu cuendaꞌ bee bene enu uriꞌila Diose perdona stula, nu uchilalanu stula. \q1 \v 8 Ñia neca lu cuendaꞌ bee bene enu nebacuꞌla Diose, nú la luꞌcuaꞌ dula. \p \v 9 Lá ni David nucuaꞌ para bee bene Israel enu nequie seña, sino que unilla bee bedichiaꞌ quieꞌ lu yebee bene. Tucu nú uniꞌlaꞌahua nú Diose ubacuꞌla Abraham nú la luꞌculla dula xne uchili arquiꞌlla liꞌinu. \v 10 Nu chenu ubacuꞌ Diose liꞌilla la luꞌculla seña nú rquie bee bene Israel, ante nú quie señacuaꞌ Abraham nebacuꞌla Diose liꞌilla nú la luꞌculla dula. \v 11 Nu chenu ubacuꞌ Diose Abraham nú la luꞌculla dula, che luzeꞌelá uquie señacuaꞌ liꞌilla, xne señacuaꞌ neca nú nebacuꞌla Diose liꞌilla nú la luꞌculla dula equie nú uchili arquiꞌlla liꞌinu. Scua neca Abraham paꞌ ye bee bene enu nzeli arquiꞌ Diose, mase nú la nequie seña nú rquie bee bene Israel liꞌilla, pero lunú nzeli arquiꞌbeella Diose nebacuꞌlanu liꞌibeella, nú la luꞌcu beella dula. \v 12 Nu leꞌca neca Abraham paꞌ bee bene enu nequie seña nú rquie bee bene Israel, nu nzeli arquiꞌbeella Diose tucu nú uyali arquiꞌ Abraham, ante nú quie seña liꞌilla. \s1 Rialu nú ucuaqui uꞌna Diose equie nú nzeli arquiꞌ bee bene liꞌinu \p \v 13 Chenu ucuaqui uꞌna Diose lu Abraham cuna lubee bene enu nzeli arquiꞌ Diose, tucu nú uyali arquiꞌ Abraham nú deteꞌnu nú yucu beella iliulabe xi neca tucu erencia. Lá cuaqui uꞌna Diose nucuaꞌ lu Abraham, equie nú uzucuꞌlla nú rni ley, sino que necane lunú uchili arquiꞌlla Diose. \v 14 Xne tunu bee enu sucuꞌtsia ley atiꞌ erencia cuaꞌ, lecaxi sibiꞌ nú nzeli arquiꞌ bee bene Diose, leꞌca la zibiꞌ nú ucuaqui uꞌna Diose lu Abraham che. \v 15 Pero lacane scua, xne ley neca para nú deteꞌ castiya bee bene pero elu leca ley leca modo nú ni bee bene nú la zucuꞌ bene nú rni ley. \p \v 16 Enzeꞌe chenu ucuaqui uꞌna Diose lu Abraham nú deteꞌnu nú ucuaqui uꞌnanu lu ye bee bene enu nzeli arquiꞌ liꞌinu, tucu nú udeteꞌnue lu Abraham scua ucuaqui uꞌnanu lu Abraham xne uchili arquiꞌlla liꞌinu, nu la necane nú ucuaqui uꞌna Diose nucuaꞌ para bee bene enu sucuꞌtsia ley sino que necane para bee bene enu nzeli arquiꞌ Diose, tucu nú uyali arquiꞌ Abraham Diose, mase nu la chulu beella ley, nu scua Abraham neca paꞌ yeꞌahua. \v 17 Tucu nú rni lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose lu cuendaꞌ Abraham, elu rni: “Liꞌilu acalu paꞌ huaxi bee bene iliulabe.” Nucuaꞌ neca nú ucuaqui uꞌna Diose lu Abraham, nu uchili arquiꞌlla nú uni Diose lulla, liꞌinu enu rriꞌi nú rehuañi bee benenguti nu rninu equie cuendaꞌ beenú lecascaꞌ lu iliulabe quieꞌ xi neca nú nuꞌlane. \p \v 18 Añinzuca nú nediyaꞌ Abraham nú leca modo nú luꞌculla enduꞌ, pero chenu uni Diose lulla nú luꞌculla enduꞌ che ita uyali arquiꞌlla nú uni Diose lulla scua, neca Abraham “paꞌ ye bee bene”, enu nzeli arquiꞌ Diose, tucu nú uni Diose lu Abraham: “Scua aca huaxi bee lliꞌñilu.” \v 19 Nu uyali arquiꞌ Abraham nú uni Diose lulla nú luꞌculla enduꞌ, nu nzalalla casi tucu ayuꞌu lana, nu unguxulalla nu leꞌca esquie unaꞌlla Sara, pero lá tsuchiucu arquiꞌlla lunú uni Diose lulla. \v 20 Nu lá zaꞌ arquiꞌlla núla yalu tucu nú ucuaqui uꞌna Diose lulla sino que diquinuꞌ arquiꞌlla uyali arquiꞌlla nú uni Diose lulla, nu udeteꞌlla cheꞌtsa lunu. \v 21 Chiquiꞌ nzutaꞌ arquiꞌ Abraham nú chiquiꞌ reca Diose riꞌi tucu nú ucuaqui uꞌnanu lulla. \v 22 Enzeꞌe nebacuꞌla Diose Abraham nú necalla tucu bene enu la luꞌcu dula xne uchili arquiꞌlla liꞌinu. \p \v 23 Nu elu rni nú Diose nebacuꞌla Abraham nú necalla tucu bene enu la luꞌcu dula, lunú uyali arquiꞌlla liꞌinu, láninu lu cuendaꞌtsia Abraham, \v 24 sino que leꞌca uninu nucuaꞌ lu cuendaꞌahua, xne nzelila arquiaꞌahua Diose, che nebacuꞌlanu liaꞌahua nú la luꞌcuaꞌahua dula, liꞌinu enu uriꞌi nú uhuañi zeca Jesucristo lu eluti. \v 25 Jesucristo enu unguti equie stulaꞌahua nu uhuañi zecanu lu eluti nu equie cuendaꞌ liꞌinu la luꞌcuaꞌahua dula lu Diose. \c 5 \s1 Xa seca bene chenu la luꞌcuaꞌ bene dula lu Diose \p \v 1 Nu equie nú nzeli arquiaꞌahua Diose la luꞌcuaꞌahua dula lunu, nu equie cuendaꞌ Jesucristo ñia nzu arquiꞌ Diose luaꞌahua. \v 2 Xne lunú nzeli arquiaꞌahua Jesucristo nuꞌ modo xneca riñaꞌahua lu Diose, nu nzutaꞌ arquiaꞌahua lunú nzeli arquiaꞌahua nu ñia nzu arquiaꞌahua, nu riñaꞌahua lu ellieꞌe elu nzucu Diose liñibe. \v 3 Nu la necane equie cuendaꞌtsia nucuaꞌ nú ñia nzu arquiaꞌahua sino que leꞌca equie nú nehuana seꞌcaꞌahua, xne nediyaꞌahua nú chenu nehuana seꞌcaꞌahua másela rluꞌcuaꞌahua paciencia. \v 4 Nu lunú rluꞌcuaꞌahua paciencia acaꞌahua riquiaꞌahua lunú xi zeꞌcaꞌahua, nu equie nú rriquiaꞌahua nzucu luaꞌahua nú riñaꞌahua lu Diose. \v 5 Nu lunú nzucu luaꞌahua nú riña'ahua lu Diose neli aca nucuaꞌ, xne nediyaꞌahua nú seca Diose liaꞌahua xne nzu Espíritu Santo nú uliquiꞌnu cuna liaꞌahua. \p \v 6 Ante nehuañiaꞌahua sin nú riaꞌahua beyaꞌ xneca tsilaꞌa Diose liaꞌahua lu stulaꞌahua, pero chenu uriña bichia nú ubeꞌta Jesucristo unguti equie cuendaꞌahua nú necaꞌahua bene enu rluꞌcu dula. \v 7 Nediyaꞌahua nú neriñaꞌ nú ti zela ati equie cuendaꞌ stucu bene, pero niꞌ lu cuendaꞌ tucu bene enu rriꞌi nzeꞌca urre nuꞌ ti zela ati equie cuendaꞌ stucu bene nzeꞌca. \v 8 Pero ulubeꞌ Diose nú chiquiꞌ secanu liaꞌahua enzeꞌe unguti Jesucristo equie cuendaꞌahua chenu uriaꞌahua puro dula. \v 9 Nu nee nú la luꞌcuaꞌahua dula equie cuendaꞌ rene nú utiꞌchia Jesucristo lu cruse chenu ungutinu, neli nú la zecaꞌahua castiyaꞌ Diose equie cuendaꞌnu. \v 10 Xne chenu rriꞌscaꞌahua lunú la yuꞌ arquiꞌ Diose che uxeꞌlanu lliꞌñi eꞌcunu lu iliulabe unguti lu cruse equie cuendaꞌahua nu scua uyala arquiꞌnu luaꞌahua enzaláquieꞌ nee nú uyala arquiꞌ Diose luaꞌahua. \v 11 Nu nee nú nzu Jesucristo cuna liaꞌahua, enzeꞌe chiquiꞌ ñia nzu arquiaꞌahua deteꞌahua cheꞌtsa lu Diose equie cuendaꞌ Jesucristo enu rnibiyaꞌ luaꞌahua, xne equie cuendaꞌ liꞌinu uyala arquiꞌ Diose luaꞌahua. \s1 Adán nu Jesucristo \p \v 12 Scua necane xne equie cuendaꞌ tucu bene uyuꞌu dula lu iliulabe, nu equie cuendaꞌ dula uyuꞌu eluti, nú rati ye bee bene xne ye bee bene uriꞌi dula. \v 13 Chenu lecascaꞌ ley nú udeteꞌ Diose lu Moisés añinuꞌca dula lu iliulabe, pero lunú leca ley huaꞌtu enzeꞌe la riꞌi caso bee bene nú rriꞌilla dula. Che leca modo zeca bene castiya tucu nú rnibiyaꞌ ley. \v 14 Pero añica unguti beella hasta tiembuꞌ Adán nu hasta tiembuꞌ Moisés, añinzuca nú lá riꞌi beella saꞌ dula nú uriꞌi Adán, nu tiembu zeꞌe unga Adán tucu seña equie cuendaꞌ tucu bene enu nzu nú nzeꞌta. \p \v 15 Nu laca iguale dula nú uriꞌi Adán, cuna nú chiquiꞌ rriꞌi nzeꞌca Diose lubee bene, nu equie cuendaꞌ dula nú uriꞌi tucu bene ye bee bene rati, pero leꞌca equie cuendaꞌ tucu bene huaxi bee bene tsilaꞌa Diose, nu liꞌinu necanu Jesucristo, nu equie cuendaꞌnu lia tsilaꞌa Diose liaꞌahua. Nu lunú uriꞌi Jesucristo másela seca para huaxi bee bene. \v 16 Laca iguale dula nú uriꞌi Adán cuna lunú chiquiꞌ rriꞌi nzeꞌca Diose. equie cuendaꞌ tucutsia dula, uyuꞌu castiya para bee bene pero equie cuendaꞌ Jesucristo nuꞌ modo tsilaꞌa bee bene mase nú uriꞌilla huaxi dula. \v 17 Equie cuendaꞌ dula nú uriꞌi Adán, uyuꞌu eluti nú rati ye bee bene, pero uriꞌi Diose ana lunú uriꞌi Adán equie nú uriꞌi Jesucristo nú silaꞌa ye bee bene enu seca nú equie cuendaꞌ Jesucristo la luꞌcuaꞌlla dula ante Diose nu luꞌculla nú huañilílla lu Diose. \p \v 18 Nu scua tucu nú uyuꞌu eluti xi neca castiya para ye bee bene equie dula nú uriꞌi Adán, leꞌca esquie lunú uriꞌi nzeꞌca Jesucristo tsilaꞌa bee bene nu huañilí bee bene liñibe lu Diose. \v 19 Xne lunú né zucuꞌ tucu bene nú uni Diose ye bee bene rluꞌcu dula, pero leꞌca scua lu cuendaꞌ tucu bene enu uzucuꞌ nú uni Diose nebacuꞌ Diose bee bene nú la luꞌcu bene dula ante lunu. \p \v 20 Udeteꞌ Diose leyꞌnu lu Moisés para nú lu cuendaꞌ ley cuaꞌ riꞌi bee bene beyaꞌ nú rriꞌi beei dula, nu elu chiquiꞌ uriꞌi bee bene dula másela uriꞌi nzeꞌca Diose nu uriꞌinu perdona bee bene zeꞌe. \v 21 Huaꞌtu unibiyaꞌ dula lubee bene nu equie cuendaꞌ dula cuaꞌ rati bee bene, pero nee lunú chiquiꞌ seca Diose liaꞌahua equie nú chiquiꞌ nzeꞌcanu nebacuꞌnu liaꞌahua nú la luꞌcuaꞌahua dula, nu liquiꞌnu nú huañiliaꞌahua liñibe lu Diose equie cuendaꞌ Jesucristo. \c 6 \s1 Neca xi neca nú ungutiꞌlaꞌahua lu dula \p \v 1 La riꞌihua elliebacuꞌ nú nia nú riꞌilaꞌahua dula para nú riꞌi nzeꞌcalá Diose luaꞌahua. \v 2 Lacane scua, xne neca xi neca nú ungutiꞌlaꞌahua lu dula, nu leca modo nú riꞌiláꞌahua dula. \v 3 Xne chenu uriꞌnzaꞌahua equie cuendaꞌ Jesucristo, neca xi neca nú ungutilaꞌahua cuna liꞌinu. \v 4 Chenu urinzaꞌahua neca nucuaꞌ xi neca nú uhuachiꞌlaꞌahua cuna Jesucristo nu ungutilaꞌahua cuna liꞌinu para nú scua tucu nú uhuañinu lu eluti, cuna poderꞌ Diose leꞌca nuꞌ modo luꞌcuaꞌahua elunehuañi nú necuqui neca nu huañiaꞌahua tucu nú niarquiꞌ Diose nú huañiaꞌahua. \p \v 5 Nu tunu neca tucunecatseꞌahua cuna Jesucristo lu elutiꞌnu, leꞌca scua tucu nú uhuañi zecanu luꞌcuaꞌahua stucu elunehuañi nú necuqui neca. \v 6 Chenu unguti Jesucristo lu cruse, ungutinu equie ye nú necaꞌahua huaꞌtu chenu lascaꞌ chuluaꞌahua liꞌinu, nu hasta luꞌtsia ulaxu nú necaꞌahua huaꞌtu xne lecaꞌ modo nibiyaꞌlá dula luaꞌahua. \v 7 Xne bene enu ungutila lu cuendaꞌ dula la nibiyaꞌ dula lu nzeꞌe. \v 8 Nu equie nú unguti Jesucristo equie cuendaꞌ stulaꞌahua, ungutiꞌlaꞌahua lu dula, nu leꞌca nediyaꞌahua nú huañiaꞌahua cuna liꞌinu. \v 9 Xne nediyaꞌahua nú chenu uhuañi zeca Jesucristo lu eluti, lecaꞌ xunga atinu nu la nibiyaꞌ eluti lunu. \v 10 Jesucristo ungutinu tucutsia bese equie cuendaꞌ stula bee bene nu nee nehuañinu para nú zucuꞌ ayanu Diose. \v 11 Leꞌca scua utsu arquiꞌhua nú ungutilahua lu dula nu nehuañihua para nú zibiꞌhua lu Diose, equie nú neca tucu necatselahua cuna Jesucristo. \p \v 12 Enzeꞌe diqui nú nehuañihua lu iliulabe quieꞌ la zelahua nú nibiyaꞌ dula luhua, nu la zelahua nú riꞌi elliebacuꞌ nú necha neca ana luhua para nú riꞌihua nú necha neca. \v 13 La deteꞌ cuendahua liꞌihua lu dula para nú riꞌihua nú necha neca, mejora uzuꞌcuꞌhua nú rni Diose xi neca tucu bene enu unguti nu uhuañi zeca para liꞌinu, nu uzelahua nú nibiyaꞌnu luhua para nú riꞌihua nú neca nzeꞌca. \v 14 Nu nee la nibiyaꞌ dula luhua xne la nibiyaꞌ ley luhua sino que nehuañihua lu elusecaꞌ Diose. \p \v 15 La nia luhua lunú nzenalaꞌahua elusecaꞌ Diose nu nuꞌ modo riꞌilaꞌahua dula, xne la nibiyaꞌ ley luaꞌahua xne lacane scua. \v 16 Liꞌihua nediyaꞌhua nú tunu nuꞌ tucu enu rnibiyaꞌ luaꞌahua che rquiꞌña nú zucuaꞌahua stichiaꞌ nzeꞌe. Nu tunu rnibiyaꞌ dula luhua che yalahua castiya. Pero tunu sucuꞌhua Stichiaꞌ Diose che huañi nzeꞌcahua. \v 17 Pero cheꞌtsalá Diose nú mase unibiyaꞌ dula luhua huaꞌtu, pero nee diquinuꞌ arquiꞌhua nzenalahua Stichiaꞌ Diose. tucu nú ungalahua. \v 18 Nu nee nú la nibiyaꞌ dula luhua nehuañilahua para nú riꞌihua tucu nú niarquiꞌ Diose. \v 19 Rnia luhua puro bee bedichiaꞌ nú rriꞌihua beyaꞌ nú xi rni, xne nediyaa nú neriñaꞌ riꞌihua beyaꞌ bee nucuaꞌ tucu nú unibiyaꞌ dula luhua huaꞌtu chenu uriꞌihua beenú la zibiꞌ cuna beenú necha neca, nee uzelahua nú nibiyaꞌli Diose luhua para nú riꞌihua nú neca nzeꞌca, nu uhuañihua tucu nú niarquiꞌnu nu huañihua. \p \v 20 Chenu unibiyaꞌ dula luhua lá chenu arquiꞌhua nú ahuañi nzeꞌcahua. \v 21 Pero, ¿xi uriꞌihua ana equie beenú necha neca uriꞌihua tiembu zeꞌe, nu neequie rtuꞌhua equie cuendaꞌ beenú necha neca cuaꞌ uriꞌihua? Xne nediyaꞌhua nú equie cuendaꞌ nucuaꞌ nzeꞌta castiyaꞌ Diose. \v 22 Pero nee nú la nibiyaꞌ dula luhua nu sucuꞌhua nú rni Diose, nucuaꞌ ñia neca xne scua nuꞌ modo huañihua tucu nú niarquiꞌ Diose nú huañihua nu añica luꞌcuhua elunehuañi nú leca xunga laxu lunu. \v 23 Xne lunú rriꞌi bene ana nú rriꞌi bene dula neca castiya pero nú lia rliquiꞌ Diose neca elunehuañi nú leca xunga laxu equie cuendaꞌ Jesucristo enu rnibiyaꞌ luaꞌahua. \c 7 \s1 Ejempluꞌ bee bene enu nechia \p \v 1 Bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo liꞌihua nediyaꞌhua nú xneca neca ley, nú ley rnibiyaꞌ lubee bene diqui nú nehuañi bene. \v 2 Necane xi neca tucu unaꞌa enu nechia nú lecaꞌ modo chianchu stucu niyu rene diqui nú nehuañi niyuꞌnchu, pero tunu ati niyuꞌnchu leca ley nú cá nú chianchu stucu bese. \v 3 Pero tunu nehuañiscaꞌ niyuꞌnchu nu yucunchu stucu niyu, nehuañinchu lu eluhuexe che. Pero tunu unguti niyuꞌnchu lecaꞌ ley nucá nú chianchu stucu niyu, nu la riꞌinchu eluhuexe che. \p \v 4 Leꞌca scua bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo, equie nú unguti Jesucristo, ulaxu nú rnibiyaꞌ leyꞌ Moisés luhua. Neequie necalahua bee beneꞌ Jesucristo. Liꞌinu enu uhuañi zeca lu eluti, nu scua nuꞌ modo nú riaꞌahua tucu nú niarquiꞌ Diose nú riaꞌahua. \v 5 Xne chenu uhuañiaꞌahua tucu nú uniarquiꞌtsiaꞌahua aꞌla máse uriꞌi ley nú uyaꞌla elliebacuꞌahua para nú riaꞌahua lunú la nibiyaꞌ ley nú riaꞌahua nu scua uriaꞌahua nú necha neca nú riala azeꞌcaꞌahua castiya. \v 6 Pero nee neca xi neca nú ungutilaꞌahua lu cuendaꞌ ley, nee nú la nibiyaꞌ ley luaꞌahua nu lunú ucheꞌela modo nú nehuañiaꞌahua, nee nuꞌ modo nú riaꞌahua lunú niarquiꞌ Diose nú riaꞌahua equie cuendaꞌ Espíritu Santo nú nzu cuna liaꞌahua. Nu la necane equie nú nzenalaꞌahua nú rnibiyaꞌ ley. \p \v 7 La nia luhua nú la neca nzeꞌca ley, xne lacane esquie. Xne tunu leca ley lá ariaꞌa beyaꞌ nú xi neca dula, nu leca xunga ariaꞌa beyaꞌ nú dula neca chenu rleꞌlu steneꞌ saꞌlu, tunu leca nú rni ley: “La leꞌlu steneꞌ saꞌlu.” \v 8 Pero chenu uriꞌá beyaꞌ nú la neca nzeꞌca nú rleꞌ bene steneꞌ saꞌlla che máse udala dula nú rriꞌá equie cuendaꞌ ye nú rlea luꞌcua nú rluꞌcu stucu bene. Tunu leca ley lá ariꞌi bee bene beyaꞌ xi neca dula. \v 9 Ante nú chulua ley ulleꞌcaa nú nehuañi nzeꞌcaa. Pero chenu uyulua ley uriꞌá beyaꞌ nú rriꞌá dula nu equie cuendaꞌ dula cuaꞌ necaa xi neca tucu bene enu unguti. \v 10 Sibiꞌ ley para nú riꞌi bee bene beyaꞌ xneca riala nú huañilla. Pero para liꞌá sibiꞌtsia ley para nú atia. \v 11 Xne huaꞌtu uzequienu dula liꞌá nú nuꞌ modo riꞌá ye nú rnibiyaꞌ ley pero leꞌca lu cuendaꞌ ley cuaꞌ uriꞌá beyaꞌ nú riala zecaa castiya. \p \v 12 Pero la necane nú necha neca ley xne Diose uduꞌ ley, nu ye nú rni ley leꞌca Diose uduꞌe, nu neca nzeꞌcae, nu neli rnii. \v 13 La luꞌcu ley culpa nú atia, sino que dula neca nú uzequienu liꞌá para nú atia nu equie cuendaꞌ ley cuaꞌ uriꞌá beyaꞌ nú necha neca nú rriꞌi bene dula. \p \v 14 Nediyaꞌahua nú equie cuendaꞌ Espíritu Santo nzeꞌta ley nú rni equie cuendaꞌnu. Pero lunú necaa bene, enzeꞌe siempre rriꞌi dula ana lua. \v 15 La riꞌá beyaꞌ xi seꞌca xne lunú niarquia riꞌá la riꞌá, sino que lunú laniarquia riꞌá enzeꞌe neca nú rriꞌá. \v 16 Nu chenu rriꞌá lunú la niarquia riꞌá, scua rriꞌá beyaꞌ nú neca nzeꞌca ley, xne lu cuendaꞌ ley rriꞌá beyaꞌ xi rriꞌá. \v 17 Nu la riꞌi riñaꞌa lunú la yala riꞌá, sino que rriꞌine equie cuendaꞌ dula nú nuꞌ arquia. \v 18 Xne lunú necaa bene, nediyaa nú lacaa bene nzeꞌca, mase nú niarquia riꞌá nú neca nzeꞌca, pero la riꞌá ana nú riꞌá scua. \v 19 La riꞌá ana riꞌá nú neca nzeꞌca niarquia riꞌá, sino que aꞌla lunú necha neca nú la niarquia riꞌá enzeꞌe rriꞌá. \v 20 Neequie tunu rriꞌá lunú la niarquia riꞌá, la neca nú rriꞌi riñaꞌne, sino que necane equie cuendaꞌ dula nú nuꞌ arquia enzeꞌe rriꞌá scua. \p \v 21 Pero nee rriꞌá beyaꞌ nú máse niarquia riꞌá nú neca nzeꞌca, pero chu rriꞌi dula nú nuꞌ arquia ana lua. \v 22 Chiquiꞌ riuꞌ arquia zucua nú rnibiyaꞌ Diose. \v 23 Pero nuꞌ tucu nú rcaa nú riꞌá scua, nu nucuaꞌ neca dula, xne nuꞌscaꞌ dula arquia. \p \v 24 ¡Cueꞌcurua! ¿Ti tsilaꞌa liꞌá lu castiya nú zecaa equie dula nú rriꞌá nú necaa bene? \v 25 ¡Pero cheꞌtsalá Diose nú equie cuendaꞌ Jesucristo utsilaꞌanu liꞌá lu castiyacuaꞌ! Xne mase rriꞌá elliebacuꞌ nú riꞌá puro nú rnibiyaꞌ Diose, pero lunú necaa bene, rriꞌi dula ana lua. \c 8 \s1 Elunehuañi nú rluꞌcu bene cuna Espíritu Santo \p \v 1 Enzeꞌe ye bee bene enu nzeli arquiꞌ Jesucristo la zecaꞌ bee bene zeꞌe castiyaꞌ Diose. Bee bene enu la nehuañiaꞌ lunú necha neca sino que rlaꞌnalla nú huañilla tucu nú niarquiꞌ Espíritu Santo nú huañilla. \v 2 Xne lunú rnibiyaꞌ Espíritu Santo nú nzu cuna liaꞌahua lunú neca tucu necatseꞌlaꞌahua cuna Jesucristo la nibiyaꞌ dula luaꞌahua, nu leꞌca la yalaꞌahua castiyaꞌ Diose. \v 3 Lunú necaꞌahua bene lá aca ley ariꞌi elietsa luaꞌahua, ley nú udeteꞌ Diose lu Moisés. Pero nee uriꞌi Diose lunú né aca ley cuaꞌ ariꞌi. Liꞌinu uxeꞌlanu Lliꞌñinu lu iliulabe quieꞌ xi neca tucu bene para nú ungutinu equie stulaꞌahua, nu scua udixiunu equie cuendaꞌ stulaꞌahua para nú lecaꞌ xunga nibiyaꞌ dula luaꞌahua. \v 4 Nee nehuañiꞌlaꞌahua lu Diose xi neca tucu bene enu sucuꞌ ley, xne la nehuañiaꞌahua tucu nú niarquiꞌtsiaꞌahua sino que nehuañiaꞌahua tucu nú rnibiyaꞌ Espíritu Santo. \p \v 5 Bee bene enu nehuañitsia lunú neca elliebacuꞌ, rriꞌitsialla elliebacuꞌ nú riꞌilla lunú niarquiꞌtsialla. Pero bee bene enu nehuañi tucu nú rnibiyaꞌ Espíritu Santo, máse nzucululla nú riꞌilla lunú rnibiyaꞌ Espíritu Santo nú riꞌilla. \v 6 Nu lunú nzuculu bene nú rriꞌitsialla lunú necha neca, che nzeꞌta castiya nú zecalla, pero chenu nzucutsialu bene nú rriꞌilla tucunú rnibiyaꞌ Espíritu Santo che rluꞌcu bene elunehuañi lu Diose nu la chenu arquiꞌlla. \v 7 Bee bene enu nzuculutsia nú huañi tucu nú niarquiꞌtsia, liꞌibeei necabeei enu la zucuꞌ nú rni Diose equie nú la niarquiꞌbeei nibiyaꞌ Diose lubeei nu leꞌca la acabeei riꞌibeei tucu nú niarquiꞌnu. \v 8 Enzeꞌe bee bene enu nehuañi tucu nú niarquiꞌtsia, la yuꞌ arquiꞌ Diose xa rriꞌibee nzeꞌe. \p \v 9 Pero liꞌihua la nehuañihua lunú necatsia elliebacuꞌhua, sino que liꞌihua nehuañihua tucu nú rnibiyaꞌ Espíritu Santo, tunu neli nú nehuañihua cuna Espíritu Santoꞌ Diose, xne bene enu la nzu Espíritu Santo cuna liꞌi laca nzeꞌe beneꞌ Jesucristo. \v 10 Pero tunu nehuañilahua cuna Jesucristo, lecaxi riꞌi mase nú unitilu dula liꞌihua. Nu nee nehuañilahua cuna Espíritu Santo nu nebacuꞌla Diose liꞌihua nú la luꞌcuhua dula. \v 11 Nu tunu nehuañilahua cuna Espíritu Santoꞌ Diose, liꞌinu enu uriꞌi nú uhuañi zeca Jesucristo lu eluti, che mase nú atihua, pero leꞌca riꞌi Diose nú huañi zeca cuerpoꞌhua lu eluti para nú luꞌcuhua elunehuañi equie cuendaꞌ Espíritu Santo nú nehuañi cuna liꞌihua. \p \v 12 Enzeꞌe bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo, la yala nú huañiaꞌahua tucu nú niarquiꞌtsiaꞌahua. \v 13 Xne tunu liꞌihua nehuañihua lunú niarquiꞌtsiahua, che rialahua castiyaꞌhua, pero tunu equie cuendaꞌ Espíritu Santo nú nzu cuna liꞌihua utsanaꞌ arquiꞌhua stulahua che luꞌcuhua elunehuañi nú la laxuaꞌ lu Diose. \p \v 14 Xne yebee bene enu sela nú rnibiyaꞌ Espíritu Santoꞌ Diose lu, liꞌibeella neca beella lliꞌñi Diose. \v 15 Xne lá yucuhua Espíritu Santo para nú lliquihua, xi xiqui tucu bene patronꞌlla sino que equie cuendaꞌ Espíritu Santo necalahua lliꞌñi Diose nu equie cuendaꞌ Espíritu cuaꞌ rniaꞌahua lu Diose: “¡Paꞌahua!” \v 16 Nu leꞌca equie cuendaꞌ Espíritu Santo quieꞌ nediyaꞌahua nú siꞌahua nú necaꞌlaꞌahua lliꞌñi Diose. \v 17 Nu lunú necaꞌahua lliꞌñi Diose rialaꞌahua herencia nú liquiꞌ Diose tucu nú riala Jesucristo, tunu neli nú riquiaꞌahua nú nehuana zeꞌcaꞌahua tucu nú ulleꞌcanu che nuꞌ modo riñaꞌahua liñibe elu nzucunu. \s1 Eluxene nú atiaꞌahua liñibe \p \v 18 Nediya nzeꞌcaa nú liaxi nú nehuana seꞌcaꞌahua nee, luquela nú seca eluxene nú atiaꞌahua liñibe. \v 19 Nu hasta yebeenú urecheꞌ Diose, chiquiꞌ nzuquiene nú alaꞌ uriñala bichia nú acachee nú tineca bee lliꞌñi Diose. \v 20 Xne iliulabe uchiñii lubeenú necha neca, pero lecaxi culpaꞌe, sino que Diose uzela nú ungae scua. Nu nee nzuquietsia iliulabe, \v 21 nú laꞌane lu beenú necha neca nuꞌlue, nu naa zecae tucu nú ñia nae chenu apenatsia uquixiee, tucu nú leꞌca laꞌa bee beneꞌ Diose lubee nú necha neca nuꞌ lu iliulabequieꞌ. \v 22 Nu diquila nú nzuquie iliulabe nú riña bichia zeꞌe, liaꞌahua nediyaꞌahua nú chiquiꞌ nehuana seca iliulabe xi seca tucu unaꞌa enu ala enduꞌ. \v 23 Nu la necane nú iliulabetsia seca scua sino que leꞌca nuaꞌahua enu nchiñi Espíritu Santo arquiꞌ xi neca tucu seña lunú liquiꞌ Diose luaꞌahua. Nu chiquiꞌ nehuana seꞌcaꞌahua diquila nú nelluaquieꞌahua nú riña bichia nú acachee nú necaꞌahua lliꞌñi Diose, bichia chenu cheꞌenu cuerpoꞌahua nu liquiꞌnu stucu nú necuqui. \v 24 Nediyaꞌahua nú scua acane nu nucuaꞌ nzuculuaꞌahua nú aca equie nú nzeli arquiaꞌahua nú utsilaꞌalaꞌahua, liꞌihua nediyaꞌhua nú tunu lunú nelluaquieꞌahua nú aca ungalane, leca xiquie nú lluaquieꞌlaꞌahuane. \v 25 Pero tunu nelluaquieꞌahua nú aca lunú lascaꞌ aca, che layala nú llacaꞌahua lluaquieꞌahua nú acane. \p \v 26 Nu leꞌca Espíritu Santo riꞌi elietsa luaꞌahua chenu la riaꞌahua beyaꞌ xneca riaꞌahua, xne nuꞌ chenu lacaꞌahua nacuaꞌahua lu Diose tucu nú rialane. Nu chenu la riaꞌahua beyaꞌ xneca niaꞌahua lu Diose lunú niarquiaꞌahua niaꞌahua, pero Espíritu Santo nediyaꞌ xa rriaꞌahua elliebacuꞌ, che liꞌinu see arquiꞌnu rnacuꞌnu lu Diose lu cuendaꞌahua. \v 27 Nu Diose, liꞌinu enu nuꞌlu arquiꞌ bee bene, nediyaꞌnu xi rnacuꞌ Espíritu Santo lunu lu cuendaꞌahua. Xne chenu rnacuꞌ Espíritu Santo equie cuendaꞌ bee beneꞌ Diose, liꞌinu rnacuꞌnu lu cuendaꞌ bee bene tucu nú niarquiꞌ Diose. \s1 Añica nú riaꞌahua ana \p \v 28 Liaꞌahua nediyaꞌahua nú ye nú seꞌcaꞌahua lu iliulabequie, zibiꞌi luaꞌahua, liaꞌahua enu seꞌcaꞌahua Diose liaꞌahua enu uriꞌi caso stichiaꞌnu para nú riaꞌahua tucu nú niarquiꞌnu. \v 29 Nu hasta huaꞌtu nediyaꞌlaꞌ Diose ti bee enu chili arquiꞌ liꞌinu, nu ucañinu liꞌibeella para nú huañi beella, nu acabeella xi neca lliꞌñinu Jesucristo, para nú Jesucristo aca enu nibiyaꞌ lu ye bee bene enu neca lliꞌñi Diose. \v 30 Xne ye bee bene enu nediyaꞌ Diose nú chili arquiꞌ liꞌinu, ucañinu liꞌibeella nu ubixianu beella para nú aca beella bee beneꞌnu, nu uluꞌcu cuendanu beella nú la luꞌcubeella dula, nu uninu nú deteꞌnu eluxene lubeella liñibe. \p \v 31 Nee nú nediyaꞌlaꞌahua yebee nucuaꞌ lecaxi riꞌi mase nú rriꞌi cundra bee bene liaꞌahua, Diose riꞌi elietsa luaꞌahua. \v 32 Necaa Diose lliꞌñinu unguti equie cuendaꞌ stulaꞌahua. Nu tunu uliquiꞌnu lliꞌñinu unguti equie stulaꞌahua. ¿Xaquie nú la liquiꞌnu ye beenú liquiꞌnu luaꞌahua equie cuendaꞌ lliꞌñinu? \v 33 ¿Ti aca xanabitsi lu cuendaꞌahua nú necaꞌahua bene enu rluꞌcu dula ante Diose? Xne leꞌca liꞌinu ubacuꞌnu liaꞌahua nú la luꞌcuaꞌahua dula. \v 34 Lecati aca ni nú rialaꞌahua castiya, xne Jesucristo neca enu unguti para nú udixiunu equie cuendaꞌ stulaꞌahua, nu la neca nucuaꞌtsia sino que leꞌca uhuañi zecanu lu eluti, nu nee nzucunu cueꞌtse Diose chube rnacuꞌnu lu Diose lu cuendaꞌahua. \v 35 Nu tucu nú seca Jesucristo liaꞌahua lecati riꞌi ana huachuu liaꞌahua lunu. Pero niꞌ nú nehuana nzu arquiaꞌahua, urre nú nehuana seꞌcaꞌahua, urre lunú xi rriꞌinuu bee bene liaꞌahua, urre nú rliaꞌnaꞌahua, urre nú leca xucuaꞌahua, urre nú xiquiaꞌahua, urre lu eluti, lecaxi nú huachuu liaꞌahua lunu. \v 36 Lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose rni: \q1 Equie nú necaru bee lliꞌñilu, ye yeꞌe nzuquie eluti liꞌiru, \q1 rriꞌinu bee bene liꞌiru xi rriꞌinu beei bee sanchi enu nzula nú ati. \m \v 37 Pero niꞌ tucu bee nucuaꞌ la riꞌi ana luaꞌahua xne rriꞌi Jesucristo elietsa luaꞌahua, liꞌinu enu seca liaꞌahua. \v 38 Nediya nzeꞌcaa nu niꞌ eluti, nu niꞌ elunehuañi, nu niꞌ bee ángele, nu niꞌ bee benechiquiꞌ, nu niꞌ beelá bee enu rluꞌcu nú rnibiyaꞌ, nu niꞌ lunú reca, urre lunú aca, \v 39 urre lunú nzeꞌta enza liñibe, urre liñi yuu, niꞌ tucue nu niꞌ stucu lunú urecheꞌ Diose, lecaxi nu lecati aca huachuu liaꞌahua lu elusecaꞌ Diose equie cuendaꞌ Jesucristo. \c 9 \p \v 1 Como beneꞌ Jesucristo nú necaa, rnia nú neli neca luhua la nia eluquichiaꞌ luhua. Nu liꞌá nediyaa nú Espíritu Santo nediyaꞌ nú neli neca nú rniá luhua, \v 2 nu yeyeꞌe chiquiꞌ nehuana nzu arquia hasta nú rcuu arquia. \v 3 Nu hasta niarquia nú mase nú yalalá castiyaꞌ Diose mase nú huachu Jesucristo liꞌá tucu chu, pero alaꞌ nú tunu scua nuꞌ modo riꞌi nucuaꞌ elietsa lubee bene lachia Israel para nú la zeca beei castiya. \v 4 Nucuaꞌ siꞌá lubee bene lachia Israel, nu liꞌibeei neca enu ucañi Diose nú aca bee beneꞌnu, nu rulu siquiꞌnu ubeꞌtanu lubeella, nu uninu lubeella nú xneca modo luꞌcubeella tucu inziu nú riña beella lunu, nu udeteꞌnu leynu yabeella, nu uninu lubeella nú xneca luꞌcubeella ulaꞌna lunu, nu uninu nú xi deteꞌnu lubeella. \v 5 Nu la necane lucuendaꞌtsia bee nucuaꞌ, sino que leꞌca lubee familiaꞌahua enu udetela enu uzibiꞌ lu Diose nzeꞌtabeella, nu leꞌca lu familia cuaꞌ nzeꞌta Jesucristo chenu uriñanu lu iliulabe liꞌinu enu neca Diose enu riala nú luꞌcu bee bene ulaꞌna lu diqui tiembu, equie nú rluꞌcunu elurnibiyaꞌ lu yebee nú nuꞌ. Amén. \p \v 6 La nia luhua nú la tsaluaꞌ Diose stichiaꞌnu lubee bene Israel, sino que lunú rnia nú la yebee bene Israel neca bee beneꞌ Diose. \v 7 La necane equie nú nzeꞌtabeella lubee familiaꞌ Abraham nú yebeella neca beella beneꞌ Abraham, xne uni Diose lu Abraham: “Hasta lu enduꞌlu Isaac quixie bee lliꞌñilu.” \v 8 Scua rriaꞌahua beyaꞌ nú la neca nú neca bene bene Israel, nú necala bene beneꞌ Diose, sino que bee enu neca beneꞌ Diose neca bee enu nebacuꞌ nzeꞌta leta bee familiaꞌ Abraham xne nzeli arquiꞌbeella Stichiaꞌ Diose xi uyalí arquiꞌ Abraham. \v 9 Xne uyalí arquiꞌlla nú uni Diose lulla, chenu uninu lulla: “Steliana leꞌca mismo tiembuquieꞌ nzelaa nu che rluꞌcula Sara tucu enduꞌ.” \p \v 10 Nu lacane nucuaꞌtsia sino que chenu uruꞌcu Isaac enduꞌ Sara, che uchialla Rebeca. Nu ante nú ala bee cuachi enu ullana Rebeca. \v 11 Chenu lascaꞌ chulu beenu niꞌnú neca nzeꞌca nú niꞌ nú necha neca, para nú acachee nú nediyaꞌlaꞌ Diose xa rcañinu bene, nu la necane lunú xa rriꞌi bene sino que liꞌinu nediyaꞌlaꞌnu ti rcañinu, nu ante nú ala bee cuachi cuaꞌ, \v 12 Diose uni lu Rebeca: “Lurucu bee cuachicuaꞌ enu ala nú rrucu, neca enu nibiyaꞌ lu enu rlutilá ala.” \v 13 Tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: “Ulleꞌcaa Jacob pero ulea lu Esaú.” \p \v 14 Nu nee, ¿xieꞌ nuꞌ modo nú niaꞌahua nú la riꞌi Diose tucu nú necane ché la? ¡Pero lacane esquie! \v 15 Xne uni Diose lu Moisés: “Seꞌcaa bee bene enu niarquia nú zeꞌcaa nu ruaꞌa arquia bee bene enu niarquia nú huaꞌa arquia.” \v 16 Enzeꞌe leca modo nú huaꞌa arquiꞌ Diose bee bene lunú niarquiꞌtsialla urre equie nú xi rriꞌilla sino que necatsia nucuaꞌ cuendaꞌ Diose nú ti niarquiꞌnu huaꞌa arquiꞌnu. \v 17 Lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose rni nú uni Diose lu arre Egipto: “Liꞌá uriꞌá nú ungalu arre para nú lañiꞌ bee bene lunú recaa nu lu cuendaꞌ liꞌilu riꞌchialetse bee bedichiaꞌ nú ti necaa diqui lu iliulabe.” \v 18 Enzeꞌe nia luhua nú nediyaꞌlaꞌ Diose nú ti niarquiꞌnu huaꞌa arquiꞌnu, nu leꞌca rriꞌi nzitinu enu niarquiꞌnu nú aca nziti. \p \v 19 Pero tala bese nihua lua: “Tunu scua necane, ¿xinu rle Diose nú xneca necaꞌahua nu leca modo niaꞌahua lu Diose nú xi riꞌinu?” \v 20 Pero, ¿ti necalu para nú niilu scua lu cuendaꞌ Diose? Xieꞌ nuꞌ modo ni etsu lu bene enu urecheꞌ etsu: “¿Xinu urecheꞌlu liꞌá scua?” \v 21 ¿Xieꞌlanu enu rrecheꞌ bee etsu, liꞌilla rriꞌinulla yuubiꞌchi xitse nú niarquiꞌlla la? Liꞌilla nediyaꞌlla xi recheꞌlla cuna yuubiꞌchi zeꞌe, tunu recheꞌlla tucu etsu nú rquiꞌña yeyeꞌe urre tucu etsu nú rquiꞌñiatsia lu eliñi. \fig Romanos 9:21|src="HK00143B.TIF" size="COL" ref="Romanos 9:21" \fig* \p \v 22 Neequie leꞌca scua nediyaꞌlaꞌ Diose ti riala castiya, nu hasta nú nuꞌ beyaꞌ nú chu deteꞌnu castiya bee bene para nú scua acachee nú rluꞌcunu poder pero liꞌinu uluꞌcu arquiꞌnu nu uriquiꞌnu bee bene enu lá zucuꞌ stichiaꞌnu bee enu riala nú nitilu. \v 23 Nu uriquiꞌnu liꞌibeei para nú acachee nú liꞌinu rluꞌcu cuendanu nú xa riꞌinu nu rluꞌcunu nú rnibiyaꞌnu, nu uhuaꞌa arquiꞌnu bee enu nediyaꞌlaꞌnu nú hasta huaꞌtu riala nú chuꞌu liñibe. \v 24 Nu liaꞌahua neca bee benecuaꞌ, bee enu ubixia Diose sia leta bee bene Israel nu sia leta bee bene enu laca bee bene Israel. \v 25 Tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose nú uquieꞌe profeta Oseas, elu rni: \q1 Bee enu laca benea, nia lubeei benea, \q1 nu bee bene enu lecati zeca, liꞌá zecaa beei. \q1 \v 26 Elu uni Diose lubee bene: “Liꞌihua lacahua bee benea”, zeꞌe liꞌibeei acabeei lliꞌñi Diose enu nehuañi. \p \v 27 Leꞌca uni profeta Isaías equie cuendaꞌ bee bene Israel: “Mase nú chiquiꞌ huaxi bee bene Israel tucu nú huaxi eyuxi ruꞌu inzatuꞌ, pero laca huaxi bee bene enu tsilaꞌa. \v 28 Xne lacaxea nú tsalu Diose stichiaꞌnu lu iliulabequieꞌ tucu nú unilanu.” \v 29 Nu hasta huaꞌtu leꞌca uni profeta Isaías: \q1 Tunu Paꞌahua Diose enu rluꞌcu ye nú rnibiyaꞌ azela nú alaxu yebee beneꞌahua enu udetela, \q1 hasta huaꞌtula ulaxu bee beneꞌahua che, tucu nú ulaxu bee bene Sodoma cuna Gomorra. \s1 Bee bene Israel cuna Stichiaꞌ Diose \p \v 30 Neequie, ¿xaniaꞌahua nee? Bee bene enu laca bee bene Israel niꞌ lá achenu arquiꞌbeella xa tsilaꞌa beella pero nee utsilaꞌala beella lunú nzeli arquiꞌbeella Jesucristo. \v 31 Nu bee bene Israel mase nú chiquiꞌ ulaꞌna beella modo nú xneca huañibeella tucu nú rnibiyaꞌ ley para nú tsilaꞌa beella pero né riꞌibeella ana. \v 32 ¿Xiquie nú né riꞌibeella ana nú tsilaꞌa beella? Xne mase ulaꞌna beella nú huañi beella tucu nú rnibiyaꞌ ley, luhuare nú chili arquiꞌbeella Diose tucu nú riala nú chili arquiꞌbeella liꞌinu para nú tsilaꞌa beella. Nu unga Jesucristo lubeella: “Xi neca tucu quiee nú xica cuchiuꞌ bene.” \v 33 Tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: \q1 Liꞌá zucua tucu quiee eyeche Sión, quiee nú llica cuchiuꞌ bene, nu zanaꞌ bene. \q1 Nu enu chili arquiꞌ liꞌinu lecaꞌ xunga tuꞌ nzeꞌe. \c 10 \p \v 1 Bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo, chiquiꞌ rnacua lu Diose nú tsilaꞌa bee bene Israel. \v 2 Xne liꞌá nediyaa nú chiquiꞌ rlaꞌna beella nú zibiꞌ beella lu Diose. Pero la riꞌibeella beyaꞌ xneca riꞌibeella. \v 3 Xne la zela beella chili arquiꞌbeella tucu nú rialane para nú riꞌi Diose perdona beella sino que nzenalatsia beella tucu nú nzeli arquiꞌbeella nú aca perdona beella, luhuare nú riꞌi beella tucu nú niarquiꞌ Diose para nú riꞌi Diose perdona beella. \v 4 Xne equie cuendaꞌ Jesucristo ulaxu nú rnibiyaꞌ leyꞌ Moisés lubee bene, nu nee bee bene enu chili arquiꞌ Diose uriꞌilanu perdona liꞌibeella. \p \v 5 Pero bee bene enu niarquiꞌ nú huañi sin dula lu iliulabequieꞌ equie nú nzenala beella leyꞌ Moisés unii nú bene enu rriꞌi ye nú rnibiyaꞌ ley luꞌculla elunehuañi mientra nú sucuꞌlla ley. \v 6 Pero lunú uriꞌi Diose perdona bene necane lunú uchili arquiꞌlla Jesucristo nu la yalaꞌ riꞌilla elliebacuꞌ: “¿Ti aca quiee liñibe?” Xne chenu rriꞌi bene elliebacuꞌ scua niarquiꞌ bene nú lañiꞌlla nú laca Jesucristo lu iliulabe. \v 7 “Leꞌca la yala nilla: ¿Ti aca cha elu nuꞌ bee benenguti?” Xne chenu rnilla scua niarquiꞌlla nú lañiꞌlla nú huañi zeca Jesucristo leta bee benenguti. \v 8 Pero lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose rni: “Axu nzu Stichiaꞌ Diose lulu, rriꞌitsia nú niilu nu riꞌilu elliebacuꞌ tunu chili arquiꞌlue.” Xne lunú rixiuleꞌeru lubee bene necane nú xneca chili arquiꞌ beella, nu singuie necane. \v 9 Tunu liꞌilu nilu nú Jesucristo neca enu rnibiyaꞌ lulu nu diquinuꞌ arquiꞌlu chili arquiꞌlu nú Diose uriꞌi nú uhuañinu lu eluti, che tsilaꞌalu. \v 10 Xne desde hora nú diquiꞌnu arquiꞌ bene nzeli arquiꞌ bene Jesucristo che utsilaꞌalla. Nu chenu ni bene nú Jesucristo neca enu rnibiyaꞌ lulla che tsilaꞌalla. \v 11 Lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose rni: “Ye bee bene enu chili arquiꞌ Jesucristo leca xunga yaꞌna netúlla.” \v 12 Nu nucuaꞌ rni nú ante Diose iguale neca ye bee bene leca xiriꞌi nú ti benella, tunu necalla bene Israel urre lacalla bene Israel. Xne tucutsia Diose neca Diose lu ye bee bene, nu chiquiꞌ ñia rriꞌinu luye bee bene enu rnacuꞌ lunu. \v 13 Tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: “Yebee bene enu rnacuꞌ lu Diose tsilaꞌa bee nzeꞌe.” \v 14 Pero, ¿xa nacuꞌ bene lunu tunu lascaꞌ chili arquiꞌbeella liꞌinu? ¿Nu xa chili arquiꞌ beella liꞌinu tunu lascaꞌ yeneꞌ beella nú ti necanu? ¿Nu xneca yeneꞌ beella nú ti necanu nu lecati ixiuleꞌe xa neca stichiaꞌnu? \v 15 Nu, ¿xneca ixiuleꞌe beella stichiaꞌnu tunu lecati xeꞌla liꞌibeella? Lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose rni: “¡Chiquiꞌ ñia neca chenu rriña bene enu rriñayu resuna nzeꞌca para nú huañi nzeꞌca bee bene!” \p \v 16 Pero la yebee bene rriꞌi caso bee bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Diose, tucu nú uni profeta Isaías: “Diose Pa liñibe, ¿ti uchili arquiꞌ stichiaꞌlu nú rniru?” \v 17 Enzeꞌe lunú rieneꞌ bene nzeli arquiꞌ bene, nu lunú rieneꞌ bene neca bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Jesucristo. \p \v 18 Nu, ¿xieꞌ lascaꞌ yeneꞌ bee bene Israel Stichiaꞌ Diose la? ¡Pero liꞌá nia luhua nú ubeneꞌlaꞌ beellae! Xne lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose rni: \q1 Diqui lu iliulabe uriꞌchia letsela Stichiaꞌ Diose, \q1 nu hasta elu máse istu lu iliulabe ubeneꞌlaꞌ bee bene stichiaꞌnu. \m \v 19 Neequie rriꞌá elliebacuꞌ: ¿Xieꞌ nú la riꞌi bee bene Israel beyaꞌ Stichiaꞌ Diose la? Pero liꞌá nia nú rriꞌi beella beyaꞌe. Xne hasta huaꞌtu uquieꞌe Moisés nú uni Diose equie cuendaꞌ beella chenu uninu: \q1 Liꞌá riꞌá nú yiea arquiꞌhua lunú riꞌá lubee bene enu laca bee bene Israel, \q1 nu lunú riꞌá cuna liꞌibeei mase nú lacabeei xi recahua, che leehua. \q1 \v 20 Nu leꞌca sin nú lliqui profeta Isaías uquieꞌella lunú uni \q1 Diose equie cuendaꞌ bee bene Israel chenu uninu: \q2 Bee bene enu laca bee bene Israel mase nú né laꞌnabeei liꞌá pero ullelaꞌbeei liꞌá. \q1 Nu ulubelua lubeei mase nú niꞌ né nedichiaꞌ beei liꞌá. \m \v 21 Leꞌca uquieꞌe profeta Isaías lunú uni Diose equie cuendaꞌ bee bene Israel chenu uninu: “Debichia nzuquiea nú yeꞌtabeei lua, pero lá niarquiꞌbeei azucuꞌbeei nú rniaá nu rnibeei bee bedichiaꞌ nú necha neca equie cuendaa.” \c 11 \s1 Bee bene Israel enu netsilaꞌala \p \v 1 La nia luhua nú utsanaꞌ arquiꞌla Diose bee bene Israel, xne lacane scua. Liꞌihua nediyaꞌhua nú leꞌca bene Israel necaa, nu leꞌca leta bee familiaꞌ Abraham nzelaa equie nú nzelaa lubee familiaꞌ Benjamin. \v 2 Asta huaꞌtu ucañi Diose bee bene Israel nú aca beella bee beneꞌnu, enzeꞌe la tsanaꞌ arquiꞌnu beella. A nchiucuꞌ arquiꞌhua lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: Chenu uxanabitsi profeta Elías lu Diose equie cuendaꞌ bee bene Israel chenu unilla: \v 3 “Diose Pa liñibe, udiñila beella ye bee profetaꞌlu, nu unitilula beella bee ecuꞌcuꞌlu. Nu stucutsia liꞌá uyaꞌnaa nu leꞌca niarquiꞌ beella nú úti beella liꞌá.” \v 4 Pero ¿xi ucuaqui Diose lulla che? Liꞌinu ucuaquinu: “Uhuachulá achi mili bee bene para liꞌá enu lascaꞌli zuculliqui lu diose enu lee Baal.” \v 5 Leꞌca scua nucuaꞌa chiucu chuna bee bene Israel enu ruaꞌa arquiꞌ Diose, nu ucañinu beella para nú aca beella bee beneꞌnu. \v 6 Nu equie nú uhuaꞌa arquiꞌ Diose beella, enzeꞌe ucañinu beella, nu la necane equie nú xi rriꞌibeella, xne tunu ucañi Diose beella equie nú xi rriꞌibeella che la acaꞌe equie cuendaꞌ nú ruꞌa arquiꞌ Diose beella. \p \v 7 Scua ungae. Bee bene Israel enu ucañi Diose, ullelaꞌlaꞌbeella inziuꞌ Diose equie nú nzeli arquiꞌbeella liꞌinu. Pero beelá bee bene Israel lascaꞌ llelaꞌ beella inziuꞌ Diose, xne rlaꞌna beella inziuꞌ Diose tucu nú niarquiꞌtsiabeella, nu la cuaꞌna beella Stichiaꞌ Diose tucu nú niarquiꞌnu, che uriꞌinu nú unga nziti arquiꞌbeella. \v 8 Tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: “Uriꞌi Diose nú unga necabe elliebacuꞌ beella, mase rlañiꞌ beella pero neca xi neca nú la lañiꞌbeella, nu mase rieneꞌ beella pero neca xi neca nú la yeneꞌ beella”, nu scua rriꞌibeella hasta nee. \v 9 Leꞌca uni David: \q1 Equie elubacu nzeꞌcaꞌ beei nu eluxeneꞌbeei nucuaꞌ sequienu arquiꞌbeei nú nehuañi nzeꞌca beei, \q1 nu zequienune arquiꞌbeei \q1 para nú zeca beei castiya nú rialabeei, \q1 \v 10 Nu cabe iꞌcuꞌlubeei xi necabe iꞌcuꞌlu tucu bene enu la yeꞌe lu, \q1 nu zecabeei xi seca tucu bene enu leca xunga tsuxe nú nehuana seca. \s1 Tsilaꞌa bee bene enu laca bee bene Israel \p \v 11 La nia luhua nú lunú lá zela bee bene Israel ariꞌi tucu nú niarquiꞌ Diose nú unitilulabeella lu Diose, xne lacane scua. Lunú rnia luhua necane nú lá zucuꞌ beella Stichiaꞌ Diose, che scua uluꞌcu bee bene enu laca bee bene Israel nú xneca tsilaꞌabeella, para nú scua yea arquiꞌ bee bene Israel nu che nuꞌ modo tsilaꞌabeella. \v 12 Nee tunu lunú la zucuꞌ bee bene Israel Stichiaꞌ Diose, uzibiꞌ nucuaꞌ para nú yala beelá bee bene iliulabe eluxeneꞌ Diose, nu lunú uluachu beella lunú niarquiꞌ Diose riꞌilubeella uzibiꞌ nucuaꞌ para nú tsilaꞌa bee bene enu laca bee bene Israel. ¡Chiquiꞌ masescaꞌlá ñia riꞌi Diose nú cha nzeꞌca lu cuendaꞌ bee bene chenu zela bee bene Israel riꞌi tucu nú niarquiꞌ Diose nú riꞌibeella! \p \v 13 Nia luhua bee bene enu laca bee bene Israel, scua tucu nú uxeꞌla Diose liꞌá luhua para nú ixiuleꞌa stichiaꞌnu luhua, chiquiꞌ rlaꞌnaa nú riꞌá tucu nú riala nú riꞌá, \v 14 para nú scua biase chuꞌu bee bene lachia Israel enu chiquiꞌ niarquiꞌ riꞌi tucu nú rriꞌihua, nu che tsilaꞌabeella. \v 15 Neli nú equie nu né zucuꞌ bee bene Israel Stichiaꞌ Diose, scua uyuꞌu modo nú xneca atsilaꞌa beelá bee bene. Pero, ¿chiquiꞌ masescaꞌlá ñia neca chenu chili arquiꞌ bee bene Israel Stichiaꞌ Diose? neca nucuaꞌ xi neca chenu rehuañi zeca tucu bene enu unguti. \v 16 Nu scua tucu nú uriꞌi Diose nú nza nzeꞌcae lu cuendaꞌ bee bene Israel enu udetela, nucuaꞌ neca tucu seña nú leꞌca scua cha nzeꞌcae lu cuendaꞌ beelá bee bene Israel, leꞌca scua tunu rriꞌi Diose nú nza nzeꞌca lu cuendaꞌ luu tucu aca, nu chenu nza nzeꞌcala luu aca cuaꞌ, diquineca aca cuaꞌ nza nzeꞌca lu cuendaꞌ che. \p \v 17 Bee bene Israel neca beella xi neca tucu aca olivo, pero nuꞌ beella enu neca xi neca ellutsa lue nú urecuꞌ, nu liꞌilu enu laca bene Israel necalu xi neca tucu ellutsaꞌ aca olivo ixi nú uyelaꞌ luhuareꞌ ellutsaa nú urecuꞌ lu aca olivo zeꞌe, chequie scua rluꞌculu elunehuañi equie cuendaꞌ luu aca zeꞌe. \v 18 Enzeꞌe la tsiꞌlu nú maselálu lu ellutsaꞌ aca olivo nú neca xi neca bee bene Israel. Pero tunu scua rriꞌilu elliebacuꞌ, ulluꞌcuꞌ arquiꞌ nú laca liꞌilu enu rdeteꞌ elunehuañiꞌ luu aca zeꞌe sino que luu aca zeꞌe rliquiꞌ elunehuañiꞌlu. \p \v 19 Tal vez nilu: “Neliꞌlu nucuaꞌ, pero bee ellutsaa lu aca olivo cuaꞌ urecuꞌe para nú yelaꞌa luhuareꞌe nu acatucunecatsea cuna aca olivo cuaꞌ.” \v 20 Neliꞌlu nucuaꞌ, pero bee ellutsaꞌ aca olivo nú rniru nú neca bee bene Israel urecuꞌ bee xne la chili arquii nu liꞌilu uyuꞌulu luhuareꞌe equie nú nzeli arquiꞌlu Jesucristo, enzeꞌe la aca nelliñalu sino mejora nú biꞌya liꞌilu. \v 21 Xne tunu bee bene Israel enu neca xineca ellutsa lu aca olivo zeꞌe né huaꞌa arquiꞌ Diose leꞌca scua nuꞌ beyaꞌ nú la huaꞌa arquiꞌ Diose liꞌilu. \v 22 Uriꞌi beyaꞌ nú nzeꞌca Diose, pero leꞌca rriꞌinu elu usticia tucu nú necane. Nu uriꞌilanu elu usticia lubee bene enu la zucuꞌ stichiaꞌnu, nu uriꞌinu nú neca nzeꞌca lulu. Pero riala nú huañilu tucu nú niarquiꞌ Diose nú huañiaꞌahua xne canu leꞌca riꞌi Diose elu usticiaꞌnu lulu. \v 23 Nu tunu bee bene Israel benchilaꞌ arquiꞌbeella lu Diose nu chili arquiꞌbeella Jesucristo che liꞌinu luꞌcu cuendanu liꞌibeella cuna beelá bee bene enu nzeli arquiꞌ Jesucristo. Xne liꞌinu rluꞌcunu poder para nú riꞌinu nú acatucunecatse beella cuna beelá bee bene Israel. \v 24 Xne tunu liꞌilu enu laca bene Israel necalu xi neca tucu ellutsaa aca olivo ixi nu unga tucunecatselu cuna aca olivo stila nú neca bee bene Israel, ¡xaquie nú la acane scua lubee bene Israel enu lá zucuꞌ Stichiaꞌ Diose nú la aca tucunecatse beella stucu bese cuna beelá bee bene Israel, tunu zucuꞌ beella Stichiaꞌ Diose! \s1 Bee bene Israel tsilaꞌa \p \v 25 Bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo nuꞌ tucu nú la riꞌihua beya nu niarquia nú riꞌihua beyaꞌe para nú la aca nelliñahua: bee bene Israel enu reca nziti la niarquiꞌ zucuꞌ Stichiaꞌ Diose, scua recae hasta bichia nú laxu chili arquiꞌ yebee bene enu laca bee bene Israel Stichiaꞌ Diose, bee enu rquiꞌña nú chili arquiꞌ. \v 26 Chenu ungalane scua che ye bee bene Israel riꞌi caso Stichiaꞌ Diose. Nu scua tsilaꞌa beella tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: \q1 Eyeche Sión chiuꞌu tucu bene enu riꞌi elietsa lubee bene enu nzeꞌta lu familiaꞌ tuxie Jacob, \q1 para nú tsanaꞌ arquiꞌbeella nú necha neca rriꞌibeella. \q1 \v 27 Che yalu stichiaꞌa tucu nú unila nú riaꞌá perdona stula beella. \p \v 28 Pero nee lunú reca nziti bee bene Israel nu lá chili arquiꞌbeella bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Jesucristo, che scua nuꞌ modo chili arquiꞌhua liꞌihua enu laca bee bene Israel. Nu añinzuca nú scua necane pero secascaꞌ Diose liꞌibeella tucu nú ucuaqui uꞌnanu lubee beneꞌbeella enu udetela. \v 29 Xne la cheꞌe Diose elliebacuꞌnu, nu la yucunu lunú lia udeteꞌnu lubee bene, nu leꞌca la tsanaꞌ arquiꞌnu bee bene enu ucañilanu para liꞌinu. \v 30 Huaꞌtu liꞌihua ne chenalahua Stichiaꞌ Diose. Pero nee equie cuendaꞌ bee bene Israel enu la zucuꞌ Stichiaꞌ Diose nee ulubeꞌnu luhua nú ruaꞌa arquiꞌnu liꞌihua. \v 31 Nu tunu nee bee bene Israel la zucuꞌ Stichiaꞌ Diose, recae scua para nú huaꞌa arquiꞌ Diose liꞌihua, pero leꞌca riña bichia nú huaꞌa arquiꞌnu liꞌibeella. \v 32 Uzela Diose nú sia bee bene Israel nu bee bene enu laca bene Israel la zucuꞌ beella stichiaꞌnu para nú huaꞌa arquiꞌnu beella. \p \v 33 ¡Chiquiꞌ llene neca eluxeneꞌ Diose cuna lunú recanu nu cuna lunú rriꞌinu beyaꞌ! Lecati riꞌibeyaꞌ xa neca elliebacuꞌ Diose urre lunú rriꞌinu, \v 34 tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: “¿Ti itá riꞌi beyaꞌ nú xneca neca elliebacuꞌ Paꞌahua Diose? ¿Ti máse reca para nú nii lu Diose nú xneca riꞌinu?” \v 35 Urre, “¿ti udeteꞌ xi udeteꞌ lu Diose para nú nzuquie nzeꞌe nú ixiunu lu nzeꞌe?” \v 36 Yebee nú nuꞌ neca steneꞌnu nu liꞌinu urecheꞌnue nu yeene necane para liꞌinu. Enzeꞌe riala nú luꞌcu bee bene ulaꞌna lunu diqui tiembu. Amén. \c 12 \s1 Xa niarquiꞌ Diose nú huañi bee bene \p \v 1 Enzeꞌe, bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo, sequia nu nacua luhua, nú scua tucu nú uhuaꞌa arquiꞌ Diose liaꞌahua, udeꞌtecuendahua liꞌihua lu Diose xi neca tucu uꞌna nú nehuañi nú lecaxina nu riuꞌ arquiꞌ Diose. Para nú huañihua tucu nú niarquiꞌnu nú huañihua nu scua riala luꞌcuhua ulaꞌna lunu. \v 2 La huañihua xi nehuañi beelá bee bene enu nucuaꞌa tiembu quieꞌ, mejora ucheꞌehua elliebacuꞌhua para nú scua cheꞌe nú xneca nehuañihua nu scua riꞌihua beyaꞌ nú xneca niarquiꞌ Diose nú huañihua. Nu leꞌca scua riꞌihua beyaꞌ ta nú neca nzeꞌca nu ta nú riuꞌ arquiꞌ Diose, nu ta nú riala riꞌihua. \p \v 3 Equie nú seca Diose liꞌá enzeꞌe ucañinu liꞌá, nu uxeꞌlanu liꞌá para nú ixiuleꞌa stichiaꞌnu luhua. Enzeꞌe nialuhua, niꞌtucuhua la aca nelliñiahua nú másela neca equiehua lubeelá bee bene. Mejora uriꞌihua elliebacuꞌ nzeꞌca equie cuendaꞌtsiahua tucu nú necane nu tucu nú uliquiꞌ Diose elliebacuꞌ lu cada tucuhua. \v 4 Xne scua tucu nú neca cuerpoꞌ bene nú huaxi parte necane pero laca yeene sibiꞌi ihuale. \v 5 Leꞌca scua liaꞌahua enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo mase nú huaxiaꞌahua pero lunú nzeli arquiaꞌahua Jesucristo scua neca tucunecatseꞌahua cuna liꞌinu, xne cada tucuaꞌahua riaꞌahua lunú riala riaꞌahua para nú riaꞌahua elietsa lubee saꞌahua. \v 6 Nu cada tucuaꞌahua urene elliebacuꞌ uliquiꞌ Diose luaꞌahua tucu nú uninu nú recaꞌahua. Enzeꞌe tunu uliquiꞌla Diose nú niaꞌahua stichiaꞌnu, rquiꞌña nú niaꞌahua stichiaꞌnu lubee bene, equie nú nzeli arquiaꞌahua liꞌinu. \v 7 Tunu uliquiꞌ Diose elliebacuꞌ nú zibiꞌahua lubee saꞌahua uriꞌihua tucu nú necane. nu enu udeteꞌ Diose elliebacuꞌ para nú zeteꞌ stichiaꞌnu lubee bene rquiꞌña nú zeteꞌlla stichiaꞌnu lubee bene. \v 8 Nu tunu necane nú udeteꞌnu elliebacuꞌ lulla nú nilla lubee bene rquiꞌña nú scua riꞌilla. Nu tunu udeteꞌnu elliebacuꞌ nú xi lia deteꞌlla lubee bene la tsuquiella nú xi atiꞌlla, nu enu deteꞌnu elliebacuꞌ nú nibiyaꞌ rquiꞌña nú biꞌyalla xa nibiyaꞌlla tucu nú rialane, nu enu udeteꞌnu nú riꞌi elietsa lubee bene enu seca elitsi rquiꞌña nú ñia nzu arquiꞌlla riꞌillae. \s1 Xa riala huañi bee bene enu nzeli arquiꞌ Jesucristo \p \v 9 Uzecahua bee saꞌhua nu la riꞌihua nú lia riꞌitsiahuane nu uluachuhua nú necha rriꞌihua, nu uriꞌihua nú neca nzeꞌca. \v 10 Diquinuꞌ arquiꞌhua uzecahua bee saꞌhua xi neca tucu bichihua nu la zucuꞌ ayahua liꞌihua, nu uluꞌcuhua ulaꞌna lusaꞌhua. \p \v 11 La nebichiuhua lunú rriꞌihua uriꞌihua lunú riala riꞌihua, diquinuꞌ arquiꞌhua xne lu Jesucristo neca enu sibiꞌhua. \v 12 Ñia utsu arquiꞌhua uhuañihua lunú nzuquie arquiꞌhua, nu uriquiꞌhua lunú nehuana secahua nu la lliquihua, nu la tsanaꞌ arquiꞌhua nú rnacuꞌhua lu Diose. \v 13 Uriꞌihua elietsa lubee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo chenu nuꞌ xi secalaꞌchaꞌbeella nu xi rquiꞌña beella, uriꞌihua elietsa lubeella. Nu chenu nuꞌ ti rriña niꞌhua uriꞌi nzeꞌcahua lubeella. \p \v 14 Unaꞌcuꞌhua lu Diose equie cuendaꞌ bee bene enu necha rriꞌinu liꞌihua nu leꞌca unaꞌcuhua nú cha nzeꞌcae lu cuendaꞌ beella nu la iꞌñahua nú xi zeca beella. \p \v 15 Ñia utsu arquiꞌhua cuna bee bene enu ñia nzu arquiꞌ, nu bee bene enu nehuana nzu arquiꞌ ulubeꞌhua lubeella nú leꞌca nehuana nzu arquiꞌhua cuna liꞌibeella. \p \v 16 Uhuañi nzeꞌcahua cuna beelá bee bene, nu la aca nelliñiahua sino que uquieꞌteꞌhua ye bee bene, nu la tsiꞌhua nú recascaꞌlahua lubeelá bee saꞌhua. \p \v 17 La duseꞌehua nú necha neca lubee bene enu rriꞌi nú necha neca luhua, nu ubiꞌyahua nú riꞌihua nú neca nzeꞌca lu ye bee bene. \v 18 Ulaꞌnahua nú chiquiꞌscaꞌlá huañi nzeꞌcahua nu la liunuhua bee bene. \v 19 Bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo la duseꞌehua nú necha rriꞌinu bee bene liꞌihua mejora uzelahua nú Diose deteꞌ castiya lubeella, tucu nú rni lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: “Liꞌá riala riꞌá elu usticia nu detea castiya lulla. Scua uni Diose Pa liñibe.” \v 20 Leꞌca uninu: “Tunu bene enu rle lulu rliaꞌnaꞌ udeꞌteꞌ nú aculla, nu tunu rrebichiꞌlla udeꞌteꞌ nú hueꞌlla, xne scua lañiꞌlu nú chiquiꞌ tuꞌlla.” \v 21 La zelalu nú riꞌi nú necha neca ana lulu mejora uriꞌi nú neca nzeꞌca para nú riꞌilu ana lunú necha neca. \c 13 \p \v 1 Yebee bene rquiꞌña nú zucuꞌ nú rnibee usticia cuna ubierno. Xne Diose uduꞌ bee usticia cuna ubierno, nu liꞌinu rdeteꞌnu elurnibiyaꞌ nú rluꞌcubeella. \v 2 Enzeꞌe bee bene enu la zucuꞌ nú rni bee usticia leꞌca la zucuꞌbeei nú rni Stichiaꞌ Diose nu bee bene enu rriꞌi scua leꞌca liꞌibeei rlaꞌna beei nú zeca beei castiya. \v 3 Xne bee usticia la nucuaꞌa beella para nú deteꞌ beella castiya lubee bene enu lecaxi riꞌi, xne nucuaꞌa beella para nú deteꞌ beella castiya lubee bene enu necha rriꞌi, nu tunu la niarquiꞌlu nú riꞌchia usticia liꞌilu rquiꞌña nú riꞌi nzeꞌcalu, nu scua la riꞌchia usticia liꞌilu. \v 4 Xne scua sibiꞌ beella lu Diose para nú acanuꞌbeella liꞌilu. Pero tunu rriꞌilu nú necha neca, che xiquilu bee usticia xne la neca nú lia rluꞌcu beella elurnibiyaꞌ sino que scua sibiꞌ beella lu Diose para nú deteꞌ beella castiya bee bene enu necha rriꞌi. \v 5 Enzeꞌe rquiꞌña nú zucuꞌ bee bene nú rni bee usticia nu la acatsiae equie nú xiquibeella nú zeca beella castiya, sino que nediyaꞌ beella nú scua riala riꞌibeella. \v 6 Nu leꞌca udixiuhua impuesto para nú nzenibiyaꞌla bee usticia, xne Diose uduꞌ liꞌibeella para nú nibiyaꞌ beella nu scua sibiꞌ beella lu Diose. \p \v 7 Enzeꞌe udeꞌteꞌhua nú riala deteꞌhua, tunu riala nú deteꞌhua melu, udeꞌteꞌhua melu, nu tunu riala ixiuhua impuesto, udixiuhua impuesto. Nu uzuꞌcuꞌhua nú rni bee bene enu riala zucuꞌhua nú rni, nu uluꞌcuhua ulaꞌna lubee enu riala nú luꞌcuhua ulaꞌna lu. \p \v 8 La aca neziꞌquihua lubee bene, nu lunú la yala tsanaꞌ arquiꞌhua neca nú zecahua bee saꞌhua. Xne bee bene enu secasaꞌ, scua sucuꞌ bee nzeꞌe ye nú rnibiyaꞌ leyꞌ Diose. \v 9 Xne bene enu sucuꞌ mandamientoꞌ Diose nú rni: “Uzeca saꞌlu tucu nú secalu liꞌilu.” Enu sucuꞌ mandamiento quieꞌ, sucuꞌla beelá bee mandamiento nú rni: “La riꞌilu eluhuexe, la utilu bene, la riꞌilu eluhuanaꞌ, la leꞌlu steneꞌ saꞌlu.” \v 10 Xne bene enu seca saꞌ la riꞌilla nú necha neca lubeelá bee bene, enzeꞌe bene enu seca saꞌ sucuꞌlalla ye nú rnibiyaꞌ leyꞌ Diose. \p \v 11 Nu leꞌca uriꞌihua beyaꞌ xi tiempo nelluaꞌahua, nu uriꞌihua beyaꞌ nú necala hora nú deteꞌahua ellieꞌe. Xne nzeꞌta riñala bichia nú riña zeca Jesucristo stucu bese nu la leaꞌ nú riña zecanu xi neca bichia chenu uchili arquiaꞌahua liꞌinu. \v 12 Nze laxu tiempo, nu nzeꞌta riñala bee bichia nú riña zecanu, enzeꞌe rquiꞌña nú tsanaꞌ arquiaꞌahua inziu nú necha neca nzenalaꞌahua nu riaꞌahua puro nú neca nzeꞌca para nú chenalaꞌahua inziu nzeꞌca. \v 13 Rquiꞌña nú huañi nzeꞌcaꞌahua, nu la riaꞌahua beenú netú neca. Nu la yala nú acaꞌahua uniqui nu la riaꞌahua eliñi para nú chuꞌu modo nú riaꞌahua lunú la yala riaꞌahua. Nu la yala nú riaꞌahua eluhuexe urre xitse stucu bee vicio, nu la yala nú liuꞌahua, nu la yala nú yea arquiaꞌahua lu saꞌahua. \v 14 Sino que mejora uhuañihua tucu nú niarquiꞌ Jesucristo nú huañihua, nu la yala nú huañihua lunú necha neca riuꞌ arquiꞌhua. \c 14 \s1 La zeꞌta bene saꞌbene enu apenatsia nzeli arquiꞌ Jesucristo \p \v 1 Uriꞌi nzeꞌcahua lu tucu bene enu apenatsia uchili arquiꞌ Jesucristo nu la liu ruꞌuhua cuna liꞌilla, tunu la riꞌilla elliebacuꞌ tucu nú rriꞌihua elliebacuꞌ. \v 2 Xne nuꞌ bee bene enu nzeli arquiꞌ Jesucristo seca nú nuꞌ beyaꞌ acu bene xitse pero nuꞌbee enu apenatsia nzeli arquiꞌ Jesucristo, seca nú ñialá nú acu bene purotsia bee verdura para nú la aculla beenú la yala aculla. \v 3 Pero bene enu seca nú nuꞌ beyaꞌ acu bene xitse, la yala nú huachulla bene enu seca nú la yala acu bene xitse. Nu bene enu seca nú nuꞌ beenú la yala acu bene, la yala nú zeꞌta bene bene enu racu ye nú racu, xne tucutse beneꞌ Diose neca beella. \v 4 Enzeꞌe, ¿ti neca bene nú zeꞌta bene saꞌbene enu nzeli arquiꞌ Jesucristo equie cuendaꞌ bee nucuaꞌ? Xne Diose nediyaꞌ tunu rriꞌi nzeca bene nu tunu la riꞌi nzeꞌca bene. Nu tunu lascaꞌ riꞌi bene beyaꞌ nú xneca riꞌilla, che Jesucristo rluꞌcu poder para nú riꞌinu elietsa lulla para nú riꞌilla lunú riala riꞌilla. \p \v 5 Leꞌca scua nuꞌ bee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo seca nú nuꞌ bee bichia cachi nú la yala riꞌi bene riñaꞌ nu nuꞌ bee enu seca nú ye bee bichia ihuale neca. Pero lecaxi riꞌi nucuaꞌ xne cada nú nzeli arquiꞌ cada tucu bene. \v 6 Xne bene enu seca nú nuꞌ bichia cachi nú la yala riꞌi bene riñaꞌ rriꞌilla scua para nú luꞌculla ulaꞌna lu Diose. Nu bene enu seca nú ye bee bichia iguale neca, leꞌca rluꞌculla ulaꞌna lu Diose. Nu bene enu racu ye nú racu, racullae xne nediyaꞌlla nú Diose uliquiꞌi, nu rdeteꞌlla cheꞌtsa lunu equie cuendaꞌe. Nu bene enu seca nú nuꞌ elubacu nú la yala acu bee bene, rriꞌilla scua xne secalla nú scua rluꞌculla ulaꞌna lu Diose nu leꞌca rdeteꞌlla cheꞌtsa lu Diose. \p \v 7 Niꞌ tucuaꞌahua la nehuañiaꞌahua lunú niarquiꞌtsiaꞌahua, nu leꞌca la atiaꞌahua equie nú niarquiꞌtsiaꞌahua. \v 8 Tunu nehuañiaꞌahua, equie cuendaꞌ Jesucristo nehuañiaꞌahua nu para liꞌinu nehuañiaꞌahua, nu tunu atiaꞌahua, equie cuendaꞌ Jesucristo atiaꞌahua nu para liꞌinu atiaꞌahua, enzeꞌe tunu nehuañiaꞌahua urre atiaꞌahua necalaꞌahua para Jesucristo. \v 9 Xne para enzeꞌe unguti Jesucristo nu uhuañi zecanu, para nú nibiyaꞌnu sia lubee bene enu nehuañi nu sia lubee bene enu unguti. \v 10 Enzeꞌe, ¿xiquie nú seꞌtalu nu rluachulu bee saꞌlu enu nzeli arquiꞌ Jesucristo? Nu yeꞌahua riñaꞌahua ante Diose para nú lualunue lu cuendaꞌahua. \v 11 Xne lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose rni: \q1 Nu liꞌá enu neca Diose enu nehuañi nia luhua nú ye bee bene zucu lliqui lua. \q1 Nu ye bee bene ni nú liꞌá necaa Diose, scua uni Diose. \p \v 12 Nu cada tucuaꞌahua deteꞌahua cuenda lu Diose lunú xi uriꞌi cada tucuaꞌahua. \s1 La zelahua nú zanaꞌ saꞌhua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo lu dula \p \v 13 Enzeꞌe, la yala zeꞌtaꞌahua bee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo mejora te biꞌyaꞌahua liaꞌahua nú la yala nú riaꞌahua nú riꞌi stucu bene dula. \v 14 Nu lunú necaa beneꞌ Jesucristo, nediya nzeꞌcaa nú lacane dula nú racu bene xitse pero para bene enu seca nú leca modo nú acu bene xitse, para liꞌilla necane dula tunu raculla xitse. \v 15 Neequie tunu equie cuendaꞌ beenú raculu seca saꞌlu enu nzeli arquiꞌ Jesucristo nú dula neca nú rriꞌilu, nu tunu la riꞌicasululla che neca nú la zecalu liꞌilla ubiꞌya para nú la riꞌi nú raculu nú riꞌi saꞌlu dula, xne leꞌcanuu equie cuendaꞌlla unguti Jesucristo lu cruse. \v 16 Enzeꞌe la riꞌilu xi riꞌilu para nú la zeꞌta bee saꞌlu liꞌilu añinzuca nú liꞌilu nediyaꞌlu nú neca nzeꞌca nú rriꞌilu. \v 17 Xne lu Diose la neca equie cuendaꞌ nú racu bene urre equie cuendaꞌ nú rueꞌe bene nú másela seca, sino que lunú máse seca ante Diose necane nú huañi bene tucu nú riala nú huañi bene nú huañilla sin xuu nu ñia nzu arquiꞌlla equie cuendaꞌ Espíritu Santo. \v 18 Nu bene enu nehuañi scua equie nú nzenalalla Jesucristo, sucuꞌlla tucu nú niarquiꞌ Diose, nu tucu nú riuꞌ arquiꞌ bee bene. \p \v 19 Enzeꞌe rquiꞌña nú laꞌnaꞌahua nú huañi nzeꞌcaꞌahua cuna bee saꞌahua sin xuu para nú nzeriꞌilaꞌahua beyaꞌ xneca riala chenalaꞌahua inziuꞌ Diose. \v 20 Biꞌyahua xne canú equietsia beenú racuhua riꞌihua nú riꞌi bee saꞌhua dula, neli nú nuꞌ beyaꞌ acu bene ye nú nuꞌ pero lunú necha neca tunu para saꞌlu enu nzeli arquiꞌ Jesucristo neca dula lunú raculu rnitilulu liꞌilla che. \v 21 Enzeꞌe tunu nuꞌbee saꞌlu enu nzeli arquiꞌ Jesucristo seca nú necha neca tunu acu bene mii nu leꞌca necha neca nú hueꞌ bene viñiu urre stucu nú rene, mejora la acu bene nu la hueꞌ bene ante lulla para nú la riꞌilu nú riꞌilla dula. \v 22 Añinzuca nú liꞌilu nediyaꞌlu nú lecaxi neca nú acu bene xitse, pero mejora liꞌitsialu cuna Diose nediyaꞌlu nucuaꞌ. Liꞌá nia nú ñia neca lu cuendaꞌ bene enu racu xitse sin nú zaꞌ arquiꞌlla. \v 23 Pero bene enu saꞌ arquiꞌ equie nú racu, xne tunu para liꞌilla dula neca nú acullae nu racullae chequie eꞌcuñialla rriꞌilla dula equie nú rriꞌilla elliebacuꞌ nú la neca nzeꞌca nú rriꞌilla. Ye nú rriꞌilla nu saꞌ arquiꞌlla chenu rriꞌillae rriꞌilla dula che. \c 15 \s1 Rquiꞌña nú riaꞌahua lunú riuꞌ arquiꞌ saꞌahua \p \v 1 Liaꞌahua enu nzutaꞌ arquiaꞌahua lunú nzeli arquiaꞌahua Jesucristo rquiꞌña nú riaꞌahua elietsa lubee bene enu lascaꞌ tsutaꞌ arquiꞌ lunú nzeli arquiꞌ Jesucristo luhuare nú riaꞌahua lunú niarquiꞌtsiaꞌahua. \v 2 Sino que yeꞌahua rquiꞌña nú laꞌnaꞌahua nú ñia tsu arquiꞌ bee saꞌahua. Nu rquiꞌña nú riaꞌahua lunú seca beella nú neca nzeꞌca, para nú riaꞌahua elietsa lubeella nú nzeriꞌilábeella beyaꞌ xneca riala chenala beella inziuꞌ Diose. \v 3 Xne niꞌ Jesucristo né riꞌi tucu nú niarquiꞌtsianu sino que unga tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: “Liꞌá uyucuꞌa ye bee bedichiaꞌ chiꞌquiꞌ nú riala ni bee bene lulu.” \v 4 Ye nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose hasta huaꞌtu nequiene para nú riaꞌahua beyaꞌ xneca huañiaꞌahua, nu equie cuendaꞌ Stichiaꞌ Diose nzeꞌta nú rluꞌcuaꞌahua paciencia, nu la llacaꞌahua telluaquieꞌahua lunú nelluaquieꞌahua nú atiaꞌahua. \v 5 Diose enu rriꞌi nú rluꞌcuaꞌahua paciencia, nu rriꞌi elietsa luaꞌahua para nú la llacaꞌahua, liꞌinu riꞌinu elietsa luhua para nú huañihua nu aca tucunecatsehua cuna beelá bee saꞌahua tucu nú uriꞌi Jesucristo. \v 6 Para nú yehua tucutse nihua bedichiaꞌ nzeꞌca lu Diose, paꞌ Jesucristo. \s1 Rieneꞌ bee bene enu laca bee bene Israel Stichiaꞌ Diose \p \v 7 Enzeꞌe scua tucu nú uyucu Jesucristo liꞌihua nú necahua bee beneꞌnu, leꞌca scua uriꞌihua lu ye bee saꞌhua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo, equie nú rluꞌcuhua ulaꞌna lu Diose. \v 8 Nia luhua nú ubeꞌta Jesucristo lu iliulabe para nú uzeteꞌnu Stichiaꞌ Diose lubee bene Israel nu scua ubeꞌtanu uzibiꞌnu lubeella che scua uyalu tucu nú ucuaqui uꞌna Diose lubee beneꞌahua enu udetela nu scua unga achee nú Diose sí saꞌalunu stichiaꞌnu. \v 9 Nu leꞌca ubeꞌta Jesucristo lu iliulabe para nú equie cuendaꞌnu nuꞌbee bene enu laca bee bene Israel nibeella bedichiaꞌ nzeꞌca lu Diose xne ruaꞌa arquiꞌnu liꞌibeella, tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: \q1 Hasta lubee bene enu laca bee bene Israel nia nú ñia nzeꞌcalu, \q1 nu leꞌca ulaa bee canto nu ñia ni lu cuendaꞌlu. \m \v 10 Leꞌca rni stucu luhuare Stichiaꞌ Diose: \q1 Liꞌihua enu laca bee bene Israel, \q1 ñia utsu arquiꞌhua tucu nú ñia nzu arquiꞌ bee bene Israel. \m \v 11 Nu stucu luhuare Stichiaꞌ Diose rni: \q1 Ye bee bene enu laca bee bene Israel uniꞌhua bee bedichiaꞌ nzeꞌca lu Diose Pa liñibe. \q1 Cuna yebeelá bee bene iliulabe, \q1 uniꞌhua bee bedichiaꞌ nzeꞌca lunu. \m \v 12 Leꞌca uni profeta Isaías: \q1 Lu familiaꞌ Isaí chiuꞌu tucu bene enu nibiyaꞌ lubee bene iliulabe, \q1 nu hasta bee bene enu laca bee bene Israel chili arquiꞌ liꞌinu. \p \v 13 Diose enu rriꞌi elietsa luaꞌahua nú nzeli arquiaꞌahua, riꞌinu nú ñia nzu arquiꞌhua nu riꞌinu nú nzuxe arquiꞌhua lubee saꞌhua xne nzeli arquiꞌhua liꞌinu, nu equie cuendaꞌ Espíritu Santo chiquiꞌ nucuaꞌaquiehua lunú liquiꞌnu luaꞌahua. \p \v 14 Bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo liꞌá nediyaa nzeꞌcaa nú rriꞌi nzeꞌcahua lubee saꞌhua, nu chiquiꞌ recahua hasta rnihua bezeteꞌ lubee saꞌhua nu seteꞌhua bee saꞌhua. \v 15 Añinzuca nú scua nuꞌbee luhuare lu carta quieꞌ uquieꞌa bee bedichiaꞌ nú juerte rcu arquiꞌhua unia luhua nú xneca huañihua nu liꞌá rnia scua luhua equie cuendaꞌ poderꞌ Diose nú uliquiꞌnu lua. \v 16 Para nú zibiꞌa lu Jesucristo nu ixiuleꞌa bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Diose lubee bene enu laca bee bene Israel para nú huañibeella tucu nú niarquiꞌ Diose nú huañi beella, nu la luꞌcu beella dula ante Diose equie cuendaꞌ Espíritu Santo. \p \v 17 Nu xiquie nú rni nzeꞌcaa lu cuendaa como beneꞌ Jesucristo nú necaa equie nú sibiꞌa lu Diose, \v 18 pero lecaxi aca nia nu rriꞌá tunu leca nú rriꞌi Jesucristo elietsa lua, xne liꞌinu rriꞌinu elietsa lua para nú riꞌá elietsa lubee bene enu laca bee bene Israel para nú chili arquiꞌbeella Diose nu zucuꞌ beella stichiaꞌnu, nú nzelila arquiꞌbeella, equie nú unila lubeella nu lunú rlañiꞌ beella xneca nehuañia. \v 19 Nu leꞌca xne ulañiꞌlaꞌhua ye bee milagro cuna ye beenú uyanu arquiꞌhua unga equie cuendaꞌ Espíritu Santo. Che scua udixiuleꞌa bee bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Jesucristo yebee luhuare, desde Jerusalén nu hasta lu iliu nú lee Ilírico. \v 20 Xne scua neca elliebacuꞌ nú rriꞌá, nú ixiuleꞌa bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Jesucristo. Pero la ixiuleꞌene elu uquixie rixiuleꞌela benene sino que rixiuleꞌene elu lascaꞌlí yeneꞌ bene equie cuendaꞌ stichiaꞌ Jesucristo. \v 21 Tucu nú nequie lu ichiꞌ Stichiaꞌ Diose elu rni: \q1 Bee bene enu lascaꞌ yeneꞌ equie cuendaꞌnu chulu beella liꞌinu, \q1 nu bee bene enu lascaꞌ riꞌi beyaꞌ equie cuendaꞌnu riꞌi beella beyaꞌ. \s1 Uriꞌi Pablo elliebacuꞌ nú nzalla Roma \p \v 22 Lunu uyaꞌa ye bee luhuare elu unila luhua nú nzaꞌa enzeꞌe lá lluchaꞌa ayelabiꞌya liꞌihua añinzuca nú huaxi bese uniarquia ayelabiꞌya liꞌihua. \v 23 Pero nee lunú ulaꞌxulá rixiuleꞌa Stichiaꞌ Diose ye bee luhuare caꞌa nu como hasta huaꞌtu niarquia nzelabiꞌya liꞌihua, \v 24 enzeꞌe nee rriꞌá elliebacuꞌ nú nzelabiꞌya liꞌihua chenu nzaꞌa España. Nu chenu nzelabiꞌya liꞌihua, nu chenu udetela bee bichia nú ñia nzu arquia nú ubelabiꞌya liꞌihua, che riꞌihua elietsaa nú nzaꞌa España. \v 25 Pero nee rluti nzaꞌxua Jerusalén nzeyua elietsa lubee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo nucuaꞌa zeꞌe. \v 26 Xne bee bene lu iliu Macedonia cuna bee bene lu iliu Acaya enu nzeli arquiꞌ Jesucristo uriꞌi beella elliebacuꞌ nú quieteꞌ saꞌbeella melu nú deteꞌ beella lubee bene enu seca elitsi nucuaꞌa Jerusalén, enu leꞌca nzeli arquiꞌ Jesucristo. \v 27 Nu elliebacuꞌ eꞌcubeella uchiuꞌu nú xeꞌla beella elietsa cuaꞌ, añinzuca nú scua riala riꞌibeella lubee bene Israel xne neca xi neca nú neziꞌqui beella lubee bene Israel xne equie cuendaꞌ bee bene Israel uriña Stichiaꞌ Diose lubeella, nu nee liꞌibeella enu laca bee bene Israel, neca nzeꞌcae nú riꞌi beella elietsa lubee bene Israel cuna lunú rluꞌcu beella. \v 28 Enzeꞌe chenu laꞌxua lunú rriꞌá nu detecuendaa elietsa cuaꞌ lubeella, che nzaꞌa España nu chenu deteꞌa lachihua che nzelabiꞌya liꞌihua. \v 29 Liꞌá nediya nzeꞌca nu chenu nzelabiꞌya liꞌihua nuꞌ huaxi nú nia luhua equie cuendaꞌ Jesucristo. \p \v 30 Nee equie nú yeꞌlaꞌahua seꞌcalaꞌahua Jesucristo, nu equie nú seca Espíritu Santo liaꞌahua nacua luhua nú riꞌihua elietsa lua nacuaꞌahua lu Diose equie cuendaa. \v 31 Naꞌcuhua lu Diose nú riꞌinu elietsa lua chenu nzua leta bee bene Judea enu lá chili arquiꞌ Jesucristo, nu leꞌca naꞌcuhua lunu nú bee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo bee enu nucuaꞌa Jerusalén, yucu beella elietsa nú nzaꞌa nzetsaꞌna para liꞌibeella. \v 32 Enzeꞌe tunu zela Diose nú acane scua che ñia nzu arquia nzelabiꞌya liꞌihua, che nuꞌ beyaꞌ tselachia diquila nú nzua cuna liꞌihua. \v 33 Nu Paꞌahua Diose enu rliquiꞌ nú nzuxe arquiaꞌahua nzu cuna liꞌihua. Amén. \c 16 \s1 Uxeꞌla Pablo saludo \p \v 1 Nee nú nza Febe lachihua unaꞌa enu neca saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo, nu sibiꞌlla liꞌñi Indu nú nzucu eyeche Cencrea. \v 2 Uyucu nzeꞌcahualla lu cuendaꞌ Jesucristo, tucu nú riala nú riaꞌahua lubee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo. Leꞌca uriꞌihua elietsa lulla lu xitse nú rquiꞌñalla, xne chiquiꞌ uriꞌilla elietsa lu huaxi bee bene nu leꞌca uriꞌilla elietsa lua. \v 3 Uriꞌihua saludar Aquila cuna unaꞌlla Priscila, liꞌibeella enu rriꞌi elietsa lua, nú rixiuleꞌeru stichiaꞌ Jesucristo. \v 4 Liꞌibeella enu hasta uniarquiꞌ ati equie cuendaa para nú la atia, enzeꞌe rdetea cheꞌtsa lubeella. Nu la necane nú liꞌitsia rdetea cheꞌtsa lubeella. Leꞌcanu bee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo enu laca bee bene Israel rdeteꞌ cheꞌtsa lubeella. \v 5 Uriꞌihua saludar bee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo, liꞌibeella enu rieteꞌsaꞌ niꞌi Priscila nu Aquila uriꞌihua saludar Epeneto enu rquietea, enu rlutilá uchili arquiꞌ Jesucristo lu iliu Asia. \v 6 Uriꞌihua saludar María, liꞌilla enu chiquiꞌ uriꞌi elietsa luhua. \v 7 Uriꞌihua saludar bee bene lachia Adrónico nu Junias, enu ullutsenua niꞌcuꞌ. Nu chiquiꞌ seca bee Apóstol liꞌibeella, nu rlutilá beella uchili arquiꞌbeella Jesucristo luquela liꞌá. \p \v 8 Leꞌca uriꞌihua saludar bene enu lee Amplias enu rquietea enu chiquiꞌ seꞌca, lunú necaru beneꞌ Jesucristo. \v 9 Uriꞌihua saludar Urbano enu rriꞌi elietsa lua nú sibiꞌa lu Jesucristo. Leꞌca uriꞌihua saludar bene enu rquietea lee Estaquis. \v 10 Uriꞌihua saludar Apeles enu ulubeꞌ nú neli nzeli arquiꞌ Jesucristo, nu leꞌca uriꞌihua saludar familiaꞌ Aristóbulo. \v 11 Uriꞌihua saludar bene lachia enu lee Herodión, nu leꞌca uriꞌihua saludar familiaꞌ Narciso, liꞌibeella enu leꞌca nzeli arquiꞌ Jesucristo. \v 12 Uriꞌihua saludar Trifena cuna Trifosa, bee unaꞌa enu sibiꞌ lu Jesucristo. Leꞌca uriꞌihua saludar Pérsida, unaꞌa enu nediyaꞌahua nú chiquiꞌ uzibiꞌ lu Jesucristo. \v 13 Uriꞌihua saludar Rufu, enu neli nzeli arquiꞌ Diose nu leꞌca uriꞌihua saludar naꞌlla, bene enu seꞌcaa tucu nú seꞌcaa naa. \v 14 Uriꞌihua saludar Asíncrito, nu Flegonte, Hermas, Patrobas, Hermes cuna beelá bee bene enu nucuaꞌa cuna liꞌibeella enu leꞌca nzeli arquiꞌ Jesucristo. \v 15 Uriꞌihua saludar Filólogo, Julia nu Nereo nu cuna zanalla, nu leꞌca uriꞌihua saludar Olimpas cuna beelá bee bene enu nucuaꞌanu beella, enu leꞌca nzeli arquiꞌ Jesucristo. \p \v 16 Nu liꞌá nia luhua: Nú uniꞌhua Diose lubee saꞌhua tucu nú riala nú riꞌihua, nu caꞌa yebee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo xeꞌlabeella saludo luhua. \p \v 17 Bee saꞌa enu nzeli arquiaꞌahua Jesucristo zequiaa nu nacua luhua, nú biꞌyahua liꞌihua lubee bene enu rriꞌi nú rleꞌesaꞌa bee bene, nu sequienubeei bee bene. Xne urene seteꞌbeei bee bene luquelá nú ungahua nu la riꞌicasohua beei. \v 18 Xne liꞌibeei la zibiꞌbeei lu Jesucristo, nu liꞌibeei rriꞌibeei lunú niarquiꞌtsiabeei, nu cuna bee bedichiaꞌ nú ñiase nu cuna bee bedichiaꞌ nzeꞌca nú rnibeei rriꞌibeei ana bee bene enu la chulu Stichiaꞌ Diose, urre bee bene enu apena uchili arquiꞌ stichianu. \v 19 Pero yebee luhuare nediyaꞌ bee bene nú neli sucuꞌhua Stichiaꞌ Diose nu nzenalahuane nu ñia nzu arquia, nu niarquia nú cuaꞌatsiñahua riꞌihua nú neca nzeꞌca nu ubiꞌyahua liꞌihua para nú la riꞌihua nú necha neca. \v 20 Diose enu rriꞌi nú nzuxe arquiaꞌahua liꞌinu riꞌinu elietsa luhua para nú la riaꞌ bezeꞌlu ana luhua nú riaꞌahua dula nu Jesucristo enu rnibiyaꞌ riꞌi nú cha nzeꞌca lu cuendaꞌahua. \p \v 21 Timoteo enu rriꞌi elietsa lua, nú rixiuleꞌeru Stichiaꞌ Diose xeꞌlalla saludo luhua, leꞌca esquie bee bene lachia enu lee Lucio, nu Jasón, nu Sosípater xeꞌla saludo luhua. \p \v 22 Tercio enu rquieꞌe stichiaꞌa lu carta quieꞌ leꞌca xeꞌlalla saludo luhua equie cuendaꞌ Jesucristo. \v 23 Leꞌca xeꞌla Gayo saludo luhua, nu niꞌlla nzucuaꞌa nu leꞌca sanaꞌlla niꞌlla rieteꞌsaꞌ ye bee saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo. Nu Erasto enu neca Tesorero eyeche quieꞌ cuna saꞌahua enu nzeli arquiꞌ Jesucristo lee Cuarto xeꞌlabeella saludo luhua. \p \v 24 Nu Jesucristo riꞌi nú cha nzeꞌca lu cuendaꞌ yehua. Amén. \s1 Nzelaxula nú rni Pablo lu carta quieꞌ \p \v 25 Deteꞌahua cheꞌtsa lu Diose xne rriꞌinu elietsa luhua, nú nze acaláhua nu nzeriꞌiláhua beyaꞌ lunú nzutaꞌ arquiꞌhua lu bedichiaꞌ nzeꞌcaꞌ Jesucristo, tucu nú uzetela liꞌihua nú xneca tsilaꞌahua, xne scua neca elliebacuꞌ Diose hasta chenu lascaꞌ quixie iliulabe, elliebacuꞌ nú lá riꞌi bee bene beyaꞌ desde chenu uquixie iliulabe. \v 26 Pero nee nediyaꞌlaꞌahua elliebacuꞌ Diose nu uriꞌilaꞌahua beyaꞌ equie cuendaꞌ ichiꞌ nú uquieꞌe bee profeta tucu nú unibiyaꞌ Diose lubeella enu rluꞌcu elunehuañi nú la laxu nu ye bee luhuare rieneꞌ bee bene Stichiaꞌ Diose, nú uquieꞌe bee profeta para nú chili arquiꞌ bee bene Jesucristo nu zucuꞌ bee bene stichiaꞌnu. \v 27 Tucutsia Diose enu reca yeene. ¡Chiquiꞌ riala nú luꞌcuaꞌahua ulaꞌna lunu, ye tiembu equie cuendaꞌ Jesucristo! Amén.