\id MRK \h San Marcos \toc1 DIꞌIDZAꞌ LAꞌIYA BZU SAN MARCOS LËꞌË GUICHI \toc2 San Marcos \toc3 Mr. \mt1 DIꞌIDZAꞌ LAꞌIYA BZU SAN MARCOS LËꞌË GUICHI \c 1 \s1 Udixogueꞌ Juan bautista xtiꞌidzaꞌ Diuzi \r (Mt. 3.1‑12; Lc. 3.1‑9, 15‑17; Jn. 1.19‑28) \p \v 1 Cani guca dza naꞌ cati uzulao Juan udixogueꞌnëꞌ quie Jesucristo, benꞌ naca z̃iꞌi Diuzi. \p \v 2 Azio zëra iza bzu profeta Isaías xtiꞌidzaꞌ Diuzi lëꞌë guichi. Canaꞌ udixogueꞌ Diuzi danꞌ rnën caniga: \q1 Huaseꞌelaꞌ tu benꞌ cuialao neza ga tzioꞌ cuenda tzetixogueꞌnëꞌ yaca benëꞌ huidoꞌ luëꞌ. \q1 \v 3 Huazu benꞌ naꞌ lao lato dachi ga bidyia yuꞌu, huanëꞌ zidzo yëbinëꞌ laguedyinëꞌ caniga: \q1 “Huele hueluba neza quiele cuenda huida benꞌ naca xaꞌnro, usalole tu neza li.” \m \v 4 Canaꞌ guca bida Juan lao lato dachi ga bidyia yuꞌu, bëꞌnëꞌ lao yaca benëꞌ. Canaꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ de quie reyaꞌalaꞌ utzaꞌyaquëꞌ pensari quieyaquëꞌ, hueyaquëꞌ lato ta hueꞌ Juan laoyaquëꞌ cuenda yeziꞌz̃e Diuzi dulaꞌ xquia quieyaquëꞌ. \v 5 Uyo yaca benꞌ quie estado Judea len yaca benꞌ ciudad Jerusalén, bdyinyaquëꞌ ga zë Juan. Caora uxubalëpiyaquëꞌ ca tamedian bëyaquëꞌ, naꞌra bëꞌ Juan laoyaquëꞌ luꞌu yao Jordán. \p \v 6 Guco Juan laꞌariꞌ de guitzaꞌ quie z̃aba camello. Lëscanꞌ tu cincho guidi bdzeꞌnëꞌ lëꞌënëꞌ. Udaonëꞌ bëchiꞌzu, hueꞌenëꞌ bdyinꞌdaoꞌ quie bezu cera ta rdzela guixiꞌ daoꞌ. \v 7 Naꞌra udixogueꞌnëꞌ yaca benꞌ uyo ga zënëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Benꞌ zezaꞌra zenao nëꞌëdiꞌ, nacarëꞌ benꞌ z̃e ca nëꞌëdiꞌ. Tanto nacarëꞌ benꞌ z̃e ca nëꞌëdiꞌ, ni lëꞌëtiꞌ bibi zacaꞌ ni siquiera biyeyaz̃ogaꞌ cuiogaꞌ guidi yuꞌu niꞌanëꞌ. \v 8 Nëꞌëdiꞌ ruꞌa laole conlë nisa, pero benꞌ zezaꞌra zenao nëꞌëdiꞌ, udzeꞌnëꞌ Bichi Be quie Diuzi luꞌu guicho laxtaꞌole. \s1 Bëꞌ Juan lao Jesús \r (Mt. 3.13‑17; Lc. 3.21‑22) \p \v 9 Naꞌra uzaꞌ Jesús yedyi Nazaret quie estado Galilea zionëꞌ bdyinnëꞌ ga zë Juan. Lëganꞌ naꞌ bëꞌ Juan laonëꞌ luꞌu yao Jordán. \v 10 Cati bero Jesús luꞌu yao, blëꞌënëꞌ uyalo guibá, blëꞌënëꞌ uyëzi Bichi Be quie Diuzi ca rëzi biu bdyinnëꞌ ga zë Jesús. \v 11 Naꞌra unë Diuzi ga zuëꞌ guibá unëꞌ: \p ―Luëꞌ nacoꞌ z̃iꞌinaꞌ, nedyëꞌëdaꞌ luëꞌ. Lega redaohuedaꞌ ca rueloꞌ. \s1 Guꞌun xanꞌ taxiꞌibiꞌ iquixi Jesús huenëꞌ tamala \r (Mt. 4.1‑11; Lc. 4.1‑13) \p \v 12 Naꞌra uquiëꞌ Bichi Be quie Diuzi Jesús lao lato dachi ga bidyia yuꞌu. \v 13 Lëganꞌ naꞌ uzunëꞌ lao chopa galo dza ga uzurë yaca bia guixiꞌ. Naꞌra bdyinrë Satanás ga zë Jesús guꞌunnan iquixi Jesús huenëꞌ tamala. Pero naꞌa useꞌelaꞌ Diuzi yaca ángel quienëꞌ ta gacalëyaquëꞌ Jesús. \s1 Uzulao Jesús udixogueꞌnëꞌ yaca benëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi \r (Mt. 4.12‑17; Lc. 4.14‑15) \p \v 14 Caora baode bdzeꞌyaquëꞌ Juan luꞌu dyiguiba, naꞌra uzaꞌ Jesús zionëꞌ yaca yedyi nebaba Galilea ta tzetixogueꞌnëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 15 Naꞌra una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Babdyin hora cati inabëꞌ Diuzi lao yedyi layu. Reyaꞌalaꞌ utzaꞌle pensari quiele, hue quiele xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \s1 Guz̃i Jesús tapa yaca benꞌ rze bela \r (Mt. 4.18‑22; Lc. 5.1‑11) \p \v 16 Naꞌra uzaꞌ Jesús zioguëꞌ ruꞌa lagun Galilea. Naꞌ blëꞌënëꞌ Simón len bichinëꞌ Andrés. Rueyaquëꞌ dyin quieyaquëꞌ rudzeꞌyaquëꞌ du yëxo luꞌu nisa ta tzuꞌu yaca bela. \v 17 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¡Ulenao nëꞌëdiꞌ! Cabëꞌ ruele cuiole bela yuꞌu luꞌu nisa, canaꞌ uluꞌenaꞌ leꞌe cuiole benꞌ nao xneza Diuzi. \p \v 18 Caora naꞌ lapsanteyaquëꞌ du yëxo quieyaquëꞌ, bira uz̃eyaquëꞌ bela, ziolëyaquëꞌ lëbëꞌ. \p \v 19 Biz̃i cati uzaꞌra Jesús ilëꞌëtiꞌ, blëꞌënëꞌ chopa z̃iꞌi Zebedeo, tunëꞌ laonëꞌ Santiago, itunëꞌ laonëꞌ Juan. Reꞌyaquëꞌ luꞌu barco daoꞌ quieyaquëꞌ reguibayaquëꞌ du yëxo quieyaquëꞌ. \v 20 Naꞌ caora guz̃i Jesús leyaquëꞌ, pcaꞌnyaquëꞌ barco daoꞌ quieyaquëꞌ lao naꞌa xuziyaquëꞌ len itu mozo, ziolëyaquëꞌ Jesús. \s1 Bebio Jesús tu bichi be mala \r (Lc. 4.31‑37) \p \v 21 Naꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ yedyi Capernaum. Cati bdyin dza saodo, dza huezilaꞌadyiꞌ quieyaquëꞌ, uyuꞌu Jesús luꞌu idaoꞌ quieyaquëꞌ laona sinagoga ta usëdinëꞌ yaca benꞌ bedupa naꞌ. \v 22 Naꞌra tu bebanziyaquëꞌ ca gudyi Jesús leyaquëꞌ, como danꞌ rusëdinëꞌ leyaquëꞌ ca benꞌ de yelaꞌ rnabëꞌ quie cuinzëꞌ, cala ca yaca benꞌ rusëdi ley pcaꞌn Diuzi lao naꞌa Moisés. \v 23 Naꞌ luꞌu idaoꞌ ga zë Jesús bdyin tu benꞌ yuꞌu bichi be mala luꞌu laxtaꞌonëꞌ. Caora naꞌ uredyiyaꞌ bichi be mala yuꞌu benꞌ naꞌ rëbinan Jesús: \p \v 24 ―¿Bixquienꞌ zaoꞌ niga ga zundoꞌ, luëꞌ Jesús, benꞌ yedyi Nazaret? ¿Quele zaoꞌ niga ta tilalaoꞌ udyiaguiꞌloꞌ nëtoꞌ? Nubëꞌdaꞌ luëꞌ, nacoꞌ benꞌ laꞌiya, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi. \p \v 25 Naꞌra udila Jesús lëbin, rëbinëꞌ bichi be mala: \p ―¡Bira inëloꞌ! ¡Bero ganꞌ yuꞌuloꞌ luꞌu laxtaꞌo benꞌ niga! \p \v 26 Caora naꞌ tu rz̃izizi benꞌ naꞌ zënëꞌ yuꞌunëꞌ bichi be mala, naꞌra uredyiyaꞌn beronan gan yuꞌun zeyonan. \v 27 Canaꞌ tu bebanzi yaca benëꞌ, du rdzebiyaquëꞌ unëyaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i naca benꞌ niga? ¿Biz̃i huesëdi cubi ruenëꞌ? ¿Como hasta yaca bichi be mala raleyacan quienëꞌ? \p \v 28 Canaꞌ guca luegozi unezi yaca benꞌ nitaꞌ yedyi nebaba Galilea cabëꞌ rue Jesús. \s1 Beyue Jesús benꞌ gula quie Simón Pedro \r (Mt. 8.14‑15; Lc. 4.38‑39) \p \v 29 Naꞌra cati beroyaquëꞌ idaoꞌ sinagoga, uzaꞌ Jesús zioguëꞌ len Santiago len Juan bdyinyaquëꞌ lidyi Simón len Andrés. \v 30 Naꞌ de benꞌ gula quie Simón lao belaga yuꞌunëꞌ z̃la. Quie lenaꞌ gudyiyaquëꞌ Jesús cabëꞌ raca quienëꞌ. \v 31 Caora naꞌ ude Jesús ganꞌ de nigula naꞌ lao belaga. Ca bdyin Jesús naꞌ, bëxunëꞌ naꞌa nigula, uchisanëꞌ lëbëꞌ. Ca uyasëꞌ, caora naꞌ bero tala yuꞌunëꞌ. Naꞌra bë nigula naꞌ ta udaoyaquëꞌ. \s1 Beyue Jesús yaca benꞌ zë, benꞌ raca z̃hueꞌ \r (Mt. 8.16‑17; Lc. 4.40‑41) \p \v 32 Naꞌra caora gula uxin banaca chula, uquiëꞌ yaca benëꞌ nu benꞌ raca z̃hueꞌ, len nu benꞌ yuꞌu bichi be mala luꞌu laxtaꞌohuëꞌ, bdyinyaquëꞌ ganꞌ zë Jesús. \v 33 Naꞌ bedupa yugulu benꞌ yedyi naꞌ laliꞌa yuꞌu ga zë Jesús. \v 34 Naꞌ nacala yelaꞌ hueꞌ racayaquëꞌ, beyue Jesús leyaquëꞌ, bebionëꞌ bichi be mala yuꞌuyaquëꞌ. Bibëꞌnëꞌ lato inëyacan como neziyacan nu naquëꞌ. \s1 Udixogueꞌ Jesús xtiꞌidzaꞌ Diuzi yaca yedyi nebaba Galilea \r (Lc. 4.42‑44) \p \v 35 Naꞌra du bala cati nenaca chula, uyasa Jesús zionëꞌ ruꞌa yedyi ta hueꞌlënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. \v 36 Caora uyasa Simón len yaca compañero quienëꞌ, blëꞌëyaquëꞌ ganu Jesús dyilaꞌ, caora naꞌ uzaꞌyaquëꞌ yediloyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 37 Naꞌ cati bedzeleyaquëꞌ lëbëꞌ, unëyaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Benꞌ zë zaꞌ, rguiloyaquëꞌ luëꞌ. \p \v 38 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tzioro lao yedyi tula ganꞌ nacara gaꞌalaꞌ cuenda quixogueꞌriaꞌ leyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Tanaꞌ lenaꞌ bidaꞌ lao yedyi layu. \p \v 39 Canaꞌ uyo Jesús yugulu yedyi nebaba Galilea, uyuꞌunëꞌ luꞌu idaoꞌ sinagoga quieyaquëꞌ udixogueꞌnëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, bebionëꞌ yaca bichi be mala yuꞌuyaquëꞌ. \s1 Beyue Jesús tu benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ ca pindo \r (Mt. 8.1‑4; Lc. 5.12‑16) \p \v 40 Naꞌra bebigaꞌ tu benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ ca pindo ganꞌ zë Jesús, uditzu z̃ibinëꞌ lao Jesús unëyëchiꞌnëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Uz̃iꞌz̃e quiaꞌ. Chi reꞌenloꞌ, huaca yeyueloꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 41 Naꞌra beyëchiꞌlaꞌadyiꞌ Jesús lëbëꞌ. Blinëꞌ nëꞌë bëxunëꞌ lëbëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Reꞌendaꞌ huaꞌ ca naoꞌ. Hueyuaꞌ luëꞌ naꞌa. \p \v 42 Caora naꞌ lapsante yelaꞌ hueꞌ quiëꞌ lëbëꞌ, labeyacatëꞌ. \v 43 Naꞌra unë Jesús rëbinëꞌ benꞌ naꞌ: \p \v 44 ―Ni tu nunu yëboꞌ canꞌ babiaꞌ quioꞌ. Tuzi ta rniaꞌ, uyo yaluꞌe cuinloꞌ lao pxuzi. Naꞌ bëꞌnëꞌ tu ta reyaꞌalaꞌ hueꞌloꞌnëꞌ cabëꞌ rnë lëꞌë ley quie Moisés danꞌ babeyëriloꞌ. Canaꞌ hueloꞌ ta inezi yaca benëꞌ babez̃i yelaꞌ hueꞌ yuꞌuloꞌ. \p \v 45 Pero zio benꞌ naꞌ udixogueꞌnëꞌ laguedyinëꞌ cabëꞌ guca quiëꞌ. Quie lenaꞌ bira uz̃aqueꞌ tzeta Jesús zaquëꞌlao laꞌo yaca yedyi. Puro ruꞌa yedyi ga bidyia yuꞌu udanëꞌ. Pero uzaꞌ yaca benëꞌ quie quie yedyi quieyaquëꞌ zioyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ ga rda Jesús. \c 2 \s1 Beyue Jesús tu benꞌ z̃i \r (Mt. 9.1‑8; Lc. 5.17‑26) \p \v 1 Bëꞌ baode chopa tzona dza, naꞌ bedyin Jesús ciudad Capernaum. Tzadi unezi yaca benëꞌ bedyin Jesús z̃an yuꞌu quienëꞌ. \v 2 Quie lenaꞌ bedupa yaca benꞌ zë ganꞌ zë Jesús. Tanto bedupa yaca benꞌ zë, lente laliꞌa bedzaꞌyaquëꞌ. Naꞌ udixogueꞌ Jesús leyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 3 Naꞌra bdyinra itapa benëꞌ len belaga ga z̃uba tu benꞌ z̃i. \v 4 Pero biuz̃aqueꞌ tzuꞌulëyaquëꞌ benꞌ z̃i luꞌu yuꞌu ganꞌ zë Jesús, danꞌ nitaꞌ benꞌ zë. Quie lenaꞌ urëyaquëꞌ lun yuꞌu, udubayaquëꞌ yaga dacoꞌ lun yuꞌu, bzuyaquëꞌ tu yëro ta pchizayaquëꞌ belaga layu ga z̃uba benꞌ z̃i. \v 5 Caora blëꞌë Jesús cabëꞌ bëyaquëꞌ rzudyiꞌilëyaquëꞌ lëbëꞌ de que huacanëꞌ yeyuenëꞌ benꞌ z̃i, naꞌra unë Jesús rëbinëꞌ benꞌ z̃i: \p ―Bichaꞌ, baoz̃iꞌz̃iaꞌ dulaꞌ xquia quioꞌ. \p \v 6 Biz̃i bago ureꞌ chopa tzona benꞌ rusëdi ley ta pcaꞌn Diuzi lao naꞌa Moisés. Naꞌra bëyaquëꞌ pensari unayaquëꞌ: \v 7 “¿Bixquienꞌ una benꞌ niga canaꞌ? Barnayaꞌnëꞌ Diuzi unëꞌ canaꞌ como danꞌ tuzi Diuzi huaca siꞌz̃e dulaꞌ xquia quiero, quele benꞌ ni.” \v 8 Pero gucabëꞌ Jesús ca naca pensari quieyaquëꞌ. Lenaꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ ruele pensari canaꞌ? \v 9 ¿Ca nurlan nacaran yalo huaꞌ quie benꞌ z̃i niga? ¿Nacaran yalo chi yëpaꞌnëꞌ: “Aoz̃iꞌz̃iaꞌ dulaꞌ xquia quioꞌ”, o chi yëpaꞌnëꞌ: “Uyasa, beziꞌ belaga quioꞌ, bezaꞌ beyo”? \v 10 Pues nacaꞌ bichi yugulu benëꞌ. Naꞌra uluꞌenaꞌ leꞌe de yelaꞌ rnabëꞌ quiaꞌ lao yedyi layu ta yeziꞌz̃iaꞌ dulaꞌ xquia quie yaca benëꞌ. \p Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ benꞌ z̃i: \p \v 11 ―Rniaꞌ luëꞌ, uyasa, beziꞌ belaga quioꞌ, beyo z̃an yuꞌu quioꞌ. \p \v 12 Caora naꞌ uyasa benꞌ z̃i, beziꞌnëꞌ belaga quiëꞌ, zeyoguëꞌ, udenëꞌ ganꞌ nitaꞌ yaca benëꞌ. Naꞌ bëyaquëꞌ Diuzi benꞌ z̃e unayaquëꞌ: \p ―Ni tu lasa binelëꞌëro cabëꞌ bë benꞌ ni. \s1 Guz̃i Jesús Leví \r (Mt. 9.9‑13; Lc. 5.27‑32) \p \v 13 Naꞌ uyo Jesús ruꞌa lagun Galilea tatula. Caora babedupa benꞌ zë ga zë Jesús, naꞌra psëdinëꞌ leyaquëꞌ. \v 14 Bëꞌ beyudyi naꞌ, uzaꞌ Jesús zionëꞌ udenëꞌ blëꞌënëꞌ Leví, z̃iꞌi Alfeo, reꞌnëꞌ ga reꞌ benꞌ huequiz̃u. Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Unao nëꞌëdiꞌ. \p Naꞌra uzaꞌnëꞌ ziolënëꞌ Jesús. \p \v 15 Bëꞌ baode chopa tzona dza, uyo Jesús yetaonëꞌ z̃an yuꞌu quie Leví. Lëscanꞌ uyorë zë benꞌ huequiz̃u len zë benꞌ de dulaꞌ xquia quie, ureꞌrëlëyaquëꞌ Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ. Guca benꞌ zë, benꞌ unao lëbëꞌ. \v 16 Pero caora blëꞌë yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés len yaca benꞌ partido fariseo cabëꞌ rue Jesús, raonëꞌ tzaz̃e len benꞌ huequiz̃u len benꞌ de dulaꞌ xquia quie, naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ benꞌ quie Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ riꞌo rao maestro quiele tzaz̃e len benꞌ huequiz̃u len benꞌ de dulaꞌ xquia quie? \p \v 17 Naꞌ cati babe Jesús cabëꞌ unayaquëꞌ, naꞌra unënëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Yaca benꞌ biraca z̃hueꞌ, biruen zi guida médico ta yeyuenëꞌ leyaquëꞌ. Pero nu benꞌ raca z̃hueꞌ, sí ruen zi guida médico. Quele zaꞌ rëz̃aꞌ benꞌ nazi bibi xquia rue, dechanꞌ zaꞌ rëz̃aꞌ benꞌ reꞌen yez̃i dulaꞌ xquia quie. \s1 Unabayaquëꞌ Jesús quie ubasi \r (Mt. 9.14‑17; Lc. 5.33‑39) \p \v 18 Naꞌra guca tu dza rue benꞌ quie Juan bautista len benꞌ partido fariseo ubasi, naꞌ bdyin chopa tzona benëꞌ ga zë Jesús unayaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ birue yaca benꞌ quioꞌ ubasi cabëꞌ rue benꞌ quie Juan len benꞌ partido fariseo? \p \v 19 Naꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Rnabaꞌ leꞌe chi rue yaca benꞌ bdyin ga raca huetzaganaꞌ ubasi tu nezu biꞌ utzaganaꞌ len leyaquëꞌ? Tu nezu biꞌ utzaganaꞌ len leyaquëꞌ, birueyaquëꞌ ubasi. \v 20 Pero chi guida benꞌ rudie benꞌ utzaganaꞌ, chi guxuyaquëꞌ lëbiꞌ, hueyaquëꞌ lëbiꞌ ziꞌ, tzehuaꞌayaquëꞌ lëbiꞌ ga tula, naꞌra hue yaca amigo quie biꞌ utzaganaꞌ ubasi. \p \v 21 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Bisaqueꞌ taꞌ laꞌariꞌ cubi lëꞌë laꞌariꞌ gula chi binetzërin, porque huetzereꞌnan icanan ruꞌa laꞌariꞌ gula, naꞌ ichezan len mazara. \v 22 Lëscanꞌ bisaqueꞌ caꞌro nupi z̃ixi luꞌu bolsa guidi gula, porque bëꞌ sulao ilëbin, huedzaꞌn ichezan len. Canaꞌ huabiaguiꞌ lao rupa cueꞌten. Quie lenaꞌ ruen zi caꞌro nupi z̃ixi luꞌu bolsa guidi cubi. \s1 Naꞌ aoditzu yaca benꞌ quie Jesús dao trigo dza huezilaꞌadyiꞌ \r (Mt. 12.1‑8; Lc. 6.1‑5) \p \v 23 Naꞌra bdyin tu dza saodo, dza huezilaꞌadyiꞌ quieyaquëꞌ, uzaꞌ Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ udeyaquëꞌ layela ga neduza trigo. Naꞌ uditzu yaca benꞌ quie Jesús dao trigo ta gaoyaquëꞌn. \v 24 Naꞌra una yaca benꞌ partido fariseo rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ rue yaca benꞌ quioꞌ dyin rguitzuyaquëꞌ dao quie trigo dza huezilaꞌadyiꞌ, dza bireyaꞌalaꞌ huero dyin? \p \v 25 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Binulabale lëꞌë guichi cabëꞌ bë rey David dza uduenëꞌ lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ? \v 26 Uyuꞌu rey David luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra cati naca Abiatar xaꞌn pxuzi rnabëꞌra, uz̃iꞌnëꞌ yëta xtila naca laꞌiya ta ruꞌeyaquëꞌ Diuzi. Naꞌ udaonëꞌn bëꞌnëꞌn len yaca benꞌ dzaganëꞌ, udaoyaquëꞌ ta bireyaꞌalaꞌ gaoyaquëꞌ, ta reyaꞌalaꞌ gao yaca pxuzizi. \p \v 27 Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Udixu Diuzi dza huezilaꞌadyiꞌ ta gacalën yaca benëꞌ. Quele udixu Diuzi dza huezilaꞌadyiꞌ ta gaca xaꞌnyaquëꞌ. \v 28 Nacaꞌ bichi yugulu benëꞌ. De yelaꞌ rnabëꞌ quiaꞌ huaꞌ mandado bi hue yaca benëꞌ dza huezilaꞌadyiꞌ. \c 3 \s1 Beyue Jesús tu benꞌ neseco nëꞌë \r (Mt. 12.9‑14; Lc. 6.6‑11) \p \v 1 Naꞌra uyuꞌu Jesús tatula luꞌu idaoꞌ sinagoga. Lëganꞌ naꞌ zë tu benꞌ neseco nëꞌë. \v 2 Biz̃i naꞌ rbëꞌnao yaca benëꞌ Jesús chi hueyuenëꞌ benꞌ neseco nëꞌë dza saodo, dza huezilaꞌadyiꞌ, tacuenda gaoyaquëꞌ lëbëꞌ xquia. \v 3 Naꞌ unë Jesús gudyinëꞌ benꞌ neseco nëꞌë: \p ―Uda uzë gatzo laꞌo niga. \p \v 4 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―¿Biz̃i reyaꞌalaꞌ huero dza huezilaꞌadyiꞌ? ¿Reyaꞌalaꞌ huero tadyaꞌa o tamala? ¿Reyaꞌalaꞌ uselaro benëꞌ o gutiro benëꞌ? \p Pero begaꞌnyaquëꞌ chizi, bibi unayaquëꞌ. \v 5 Naꞌra du rdzaꞌnëꞌ unaꞌnëꞌ leyaquëꞌ dyëꞌëdi. Guquenëꞌ bayëchiꞌ nun quie yelaꞌ zidi quieyaquëꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ benꞌ neseco nëꞌë: \p ―Bli naꞌaloꞌ. \p Biz̃i ca blinëꞌ nëꞌë beyacaten dyaꞌa. \v 6 Naꞌra uzaꞌ yaca benꞌ partido fariseo zioyaquëꞌ ta hueꞌlëyaquëꞌ benꞌ partido Herodes diꞌidzaꞌ bi hueyaquëꞌ ta gutiyaquëꞌ Jesús. \s1 Bdyin yaca benꞌ zë ruꞌa lagun ga zë Jesús \p \v 7 Pero uzaꞌ Jesús zionëꞌ ruꞌa lagun Galilea. Lëscanꞌ ziorë yaca benꞌ zë, benꞌ uzaꞌ yedyi nebaba Galilea, unaoyaquëꞌ Jesús. \v 8 Cati unezi yaca benëꞌ cabëꞌ tahuen gula bë Jesús, naꞌra uzaꞌyaquëꞌ yedyi nebaba Judea, len ciudad Jerusalén, len yedyi nebaba Idumea, len yedyi reꞌ itzalaꞌla yao Jordán, len yedyi Tiro, len yedyi Sidón, bdyinyaquëꞌ ga zënëꞌ ta ilëꞌëyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 9 Quie lenaꞌ bë Jesús mandado yaca benꞌ quiëꞌ ta tzioyaquëꞌ tzexiꞌyaquëꞌ tu barco ga tzuꞌunëꞌ como danꞌ benꞌ zë pquiyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 10 Canaꞌ guca quienëꞌ como danꞌ tanto beyuenëꞌ yaca benꞌ raca z̃hueꞌ, pquiyaquëꞌ bëxuyaquëꞌ lëbëꞌ ga zëꞌ. \v 11 Naꞌ caora blëꞌë yaca bichi be mala lëbëꞌ, uditzu z̃ibiyacan uredyiyaꞌyacan unayacan Jesús: \p ―Z̃iꞌi Diuzi luëꞌ. \p \v 12 Pero udila Jesús leyacan ta biyëbiyacan benëꞌ naquëꞌ z̃iꞌi Diuzi. \s1 Bë Jesús nombrar chipchopa benꞌ quienëꞌ \r (Mt. 10.1‑4; Lc. 6.12‑16) \p \v 13 Naꞌra uzaꞌ Jesús zionëꞌ ga zu tu lëꞌë yaꞌa. Lëganꞌ naꞌ guz̃i Jesús benꞌ reꞌennëꞌ gaca nombrar benꞌ quienëꞌ. Naꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ ga zë Jesús. \v 14 Naꞌra bënëꞌ nombrar chipchopa benꞌ gaca benꞌ quienëꞌ, benꞌ rue lëbëꞌ tuz̃e, benꞌ iseꞌelaꞌ ta quixogueꞌyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 15 Lëscanꞌ bëꞌnëꞌ yelaꞌ rnabëꞌ ta yeyueyaquëꞌ benꞌ raca z̃hueꞌ, lëscanꞌ ta cuioyaquëꞌ yaca bichi be mala yuꞌu yaca benëꞌ. \v 16 Cani naca lista quie chipchopa benꞌ ulionëꞌ: Ulionëꞌ tu benꞌ lao Simón, benꞌ uxubanëꞌ laohuëꞌ Pedro. \v 17 Ulionëꞌ tu benꞌ lao Santiago len bichinëꞌ Juan. Nacayaquëꞌ z̃iꞌi Zebedeo. Uxubanëꞌ laoyaquëꞌ Boanerges, ta inaro xtiꞌidzaꞌro: Z̃iꞌi hueziuꞌ como danꞌ nacayaquëꞌ benꞌ rgüinꞌ. \v 18 Lëscanꞌ ulionëꞌ tu benꞌ lao Andrés, len tu benꞌ lao Felipe, len tu benꞌ lao Bartolomé, len tu benꞌ lao Mateo, len tu benꞌ lao Tomás, len itu benꞌ lao Santiago, z̃iꞌi Alfeo, len tu benꞌ lao Tadeo, len itu benꞌ lao Simón, benꞌ naca partido cananeo. \v 19 Lëscanꞌ ulionëꞌ Judas Iscariote, benꞌ psedyin Jesús lao naꞌa yaca benꞌ rnabëꞌ. \s1 Unayaquëꞌ yuꞌu Jesús taxiꞌibiꞌ \r (Mt. 12.22‑32; Lc. 11.14‑23; 12.10) \p Beyudyi ulio Jesús chipchopa benꞌ quienëꞌ, ziolënëꞌ leyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ z̃an yuꞌu. \v 20 Naꞌ tantozi bedupa benꞌ zë tatula ga zënëꞌ, bibëꞌn lato ni siquiera ta gaoyaquëꞌ. \v 21 Cati unezi yaca familia quienëꞌ cabëꞌ raca quienëꞌ, uzaꞌyaquëꞌ tzexiꞌyaquëꞌ lëbëꞌ, como danꞌ nayaquëꞌ naquëꞌ benꞌ luco. \p \v 22 Lëscanꞌ yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, benꞌ uzaꞌ ciudad Jerusalén, unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Bayuꞌu benꞌ ni Beelzebú, benꞌ naca xanꞌ yaca bichi be mala. Yelaꞌ huaca quie xanꞌ taxiꞌibiꞌ raca rbionëꞌ yaca bichi be mala. \p \v 23 Naꞌra guz̃i Jesús leyaquëꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ cani. \p ―¿Biz̃i hue xanꞌ taxiꞌibiꞌ Satanás ta yebionëꞌ laguedyi taxiꞌibiꞌ? \v 24 Chanꞌ tu cueꞌ gobierno gaca zë cueꞌ partido, chanꞌ tilalëyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ benꞌ naca partido, bisue gobierno huen dyin zidza. \v 25 Lëscanꞌ chi tu cueꞌ familia raca rdilalëyaquëꞌ familia quieyaquëꞌ, bisueyaquëꞌ tzuꞌuyaquëꞌ z̃an yuꞌu tzaz̃e zidza. \v 26 Chi cuin Satanás rdyiaguiꞌnan dyin quienan, bisaqueꞌ sue dyin quienan zidza, hueyudyi huedu quien. \p \v 27 ’Bisaqueꞌ tzuꞌu benëꞌ luꞌu yuꞌu quie tu benꞌ tzutzu huala ta cubayaquëꞌ ta de quienëꞌ chi zuëꞌ z̃an yuꞌu. Tanëro rnaban uquioyaquëꞌ lëbëꞌ, naꞌra huazaqueꞌ cubayaquëꞌ ta de quienëꞌ. \p \v 28 ’Tu ta naca li rniaꞌ leꞌe, zu Diuzi dispuesto siꞌz̃enëꞌ bitezi tamala rue yaca benëꞌ. Lëscanꞌ zuëꞌ dispuesto siꞌz̃enëꞌ bitezi diꞌidzaꞌ mala rnë yaca benëꞌ, \v 29 pero nu benꞌ na diꞌidzaꞌ contra Bichi Be quie Diuzi, biyeziꞌz̃e Diuzi leyaquëꞌ, huanao dulaꞌ xquia quieyaquëꞌ leyaquëꞌ tuzioli. \p \v 30 Canaꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ, danꞌ unayaquëꞌ yuꞌunëꞌ bichi be mala. \s1 Ga zë Jesús bdyin z̃nëꞌë len biꞌ bichinëꞌ \r (Mt. 12.46‑50; Lc. 8.19‑21) \p \v 31 Naꞌ beyudyi una Jesús, bdyin z̃nëꞌë len yaca biꞌ bichinëꞌ yuꞌu ga reꞌnëꞌ, pero begaꞌnyaquëꞌ laliꞌa danꞌ nadzaꞌ benëꞌ luꞌu yuꞌu. Naꞌ gudyiyaquëꞌ benꞌ ulidza lëbëꞌ. \v 32 Biz̃i yaca benꞌ reꞌ neyëcho ga reꞌ Jesús unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Abdyin z̃naoꞌ len yaca biꞌ bichoꞌ, rguiloyaquëꞌ luëꞌ. \p \v 33 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i naca z̃naꞌa? ¿Nuz̃i naca biꞌ bichaꞌ? \p \v 34 Caora naꞌ unaꞌ Jesús yaca benꞌ reꞌ neyëcho ga reꞌnëꞌ, unënëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Yugu leꞌe benꞌ reꞌ niga, nacale ca quie z̃naꞌa, nacale ca quie biꞌ bichaꞌ. \v 35 Nëꞌëdiꞌ rniaꞌ nutezi benꞌ rue quie cabëꞌ reꞌen Xuzaꞌ, naquëꞌ ca biꞌ bichaꞌ, ca biꞌ zanaꞌ, ca z̃naꞌa. \c 4 \s1 Bzu Jesús tu diꞌidzaꞌ quie benꞌ raza bini trigo \r (Mt. 13.1‑9; Lc. 8.4‑8) \p \v 1 Bezulao Jesús tatula usëdinëꞌ yaca benëꞌ ruꞌa lagun Galilea. Tanto bdupa benꞌ zë, uyuꞌu Jesús tu luꞌu barco daoꞌ zën lao nisa. Naꞌ ureꞌ Jesús luꞌu barco naꞌ, pero begaꞌn yaca benëꞌ ruꞌa lagun. \v 2 Con diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala psëdi Jesús leyaquëꞌ. Cani unëꞌ psëdinëꞌ leyaquëꞌ: \p \v 3 ―Uzëcara nagale ca niaꞌ leꞌe. Uyo tu benꞌ raza bini trigo. \v 4 Según ca razayaquëꞌ bini trigo, ruzalëꞌ bini trigo layu. Naꞌra bala bini trigo yaqueꞌn tu neza ga bdyinte yaca bguini besaꞌobaꞌn udaobaꞌn. \v 5 Ibala bini trigo yaqueꞌn ga de yo, ga binacan tubelaozi yu. Naꞌra lëbini naꞌ laolënezaten danꞌ yaqueꞌn ga binacan tubelaozi yu. \v 6 Pero cati bena oba ziꞌ, naꞌra byëtzona ubidyin como danꞌ biuyuꞌu luena zituꞌ luꞌu yu. \v 7 Ibala bini trigo yaqueꞌn ga ilë guixiꞌ yëchiꞌ. Naꞌ bëꞌ guꞌunin, bibë guixiꞌ yëchiꞌ lato gueꞌeni bini trigo dyëꞌëdi. Quie lenaꞌ bibi usecho bëꞌnan. \v 8 Pero ibala bini trigo yaqueꞌn ga naca tubelaozi yu ga ulëna guꞌunin dyëꞌëdi bëꞌnan usecho dyaꞌa. Bala dyigoꞌ biꞌan galobechi bini, ibalan biꞌan tzona galo bini, ibalan biꞌan tu gayuhua bini. \p \v 9 Naꞌra una Jesús: \p ―Leꞌe babe ulezë nagale canꞌ uniaꞌ. \s1 Una Jesús ga hue dyin diꞌidzaꞌ rusëdinëꞌ benëꞌ \r (Mt. 13.10‑17; Lc. 8.9‑10) \p \v 10 Naꞌ cati ude beyudyi naꞌ, begaꞌn Jesús lënëꞌ chipchopa benꞌ quienëꞌ len itu chopa benꞌ zë gaꞌalaꞌ ga zëꞌ. Naꞌra unabayaquëꞌ Jesús bi reꞌen ina diꞌidzaꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \v 11 Lenaꞌ unë Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ruzioñeꞌe Diuzi leꞌe bi reꞌen ina diꞌidzaꞌ rguixogueꞌn quie yelaꞌ rnabëꞌ quienëꞌ. Pero quie yaca benꞌ biruzënaga cabëꞌ rniaꞌ, rniaꞌ leyaquëꞌ conlë puro diꞌidzaꞌ ta naca irupa iyunala \v 12 como danꞌ baꞌalaꞌcazi rlëꞌëyaquëꞌ dyëꞌëdi, rueziyaquëꞌ ca benꞌ birlëꞌë, baꞌalaꞌcazi reyaquëꞌ dyëꞌëdi, rueziyaquëꞌ ca benꞌ bire, como danꞌ bireꞌenyaquëꞌ utzaꞌyaquëꞌ pensari quieyaquëꞌ yeziꞌz̃e Diuzi dulaꞌ xquia quieyaquëꞌ. \s1 Ga bexiꞌidzëꞌ Jesús bi reꞌen ina diꞌidzaꞌ quie benꞌ guza bini trigo \r (Mt. 13.18‑23; Lc. 8.11‑15) \p \v 13 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Biuyoñeꞌele bi reꞌen ina diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala quie benꞌ guza bini trigo? ¿Biz̃i huele ta tzioñeꞌele bi reꞌen ina diꞌidzaꞌ bineniaꞌ leꞌe? \v 14 Naca benꞌ raza bini trigo ca quie benꞌ rguixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 15 Bala benëꞌ nacayaquëꞌ ca quie bini trigo yaqueꞌn tu neza beziꞌ bguini aodaobaꞌn. Ruzënagayaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, pero beyudyi bzënagayaquëꞌn, lardyinte xanꞌ taxiꞌibiꞌ ta cuionëꞌ ca diꞌidzaꞌ uyuꞌu luꞌu guicho laxtaꞌoyaquëꞌ. \v 16 Ibala benëꞌ nacayaquëꞌ ca quie bini trigo yaqueꞌn lao yo ga binacan tubelaozi yu. Ruzënagayaquëꞌ raxeyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 17 Pero binacayaquëꞌ ca quie bini trigo yuꞌun luena zituꞌ luꞌu yu. Biregaꞌn xtiꞌidzaꞌ Diuzi luꞌu guicho laxtaꞌoyaquëꞌ. Cati rue yaca benëꞌ leyaquëꞌ bizinaquezi nun quie ruzënagajëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, naꞌra rusanyaquëꞌ bira rue quieyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 18 Ibala benëꞌ nacayaquëꞌ ca quie bini trigo yaqueꞌn ga rlë guixiꞌ yëchiꞌ. Ruzënagayaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 19 Pero rzaꞌlaꞌadyiꞌyaquëꞌ ta de lao yedyi layu. Nun quie rziꞌ dumi quieyaquëꞌ leyaquëꞌ yëꞌ, lega reꞌenyaquëꞌ gataꞌ quieyaquëꞌ zë cosa. Quie lenaꞌ binacayaquëꞌ ca quie bini trigo ruꞌen usecho. \v 20 Pero ibala benëꞌ ruzënagayaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, rue quieyaquëꞌ len. Nacayaquëꞌ ca quie bini trigo yaqueꞌn ga naca tubelaozi yu. Balayaquëꞌ nacayaquëꞌ ca quie dyigoꞌ biꞌan galobechi bini, ibalayaquëꞌ nacayaquëꞌ ca quie dyigoꞌ biꞌan tzona galo bini, ibalayaquëꞌ nacayaquëꞌ ca quie dyigoꞌ biꞌan tu gayuhua bini. \s1 Bzu Jesús tu diꞌidzaꞌ quie tu lámpara \r (Lc. 8.16‑18) \p \v 21 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Nunu ugaꞌalaꞌ lámpara ta utacaron caja, ni ta ucachiꞌron z̃an belaga. Ruen zi uzuro lámpara sibi ta cuëchin z̃niꞌ duz̃ete. \v 22 Canaꞌ nacarën quie yaca benëꞌ. Yugulu ta pcachiꞌ yaca benëꞌ, huadyin dza yebio Diuzi ta pcachiꞌyaquëꞌ, naꞌ cuionëꞌn zacaꞌlao ta ilëꞌë ja benëꞌ len. Lëscanꞌ yugulu diꞌidzaꞌ negachiꞌ rnë yaca benëꞌ, huadyin dza quixogueꞌ Diuzi ca diꞌidzaꞌ negachiꞌ unayaquëꞌ. \v 23 Ulezënaga ca rniaꞌ. \p \v 24 Lëscanꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulehue quiele cabëꞌ babele baoniaꞌ. Cabëꞌ ruele racalële laguedyile, canaꞌ hue Diuzi iyacalënëꞌ leꞌe. Naꞌ mazara iyacalë Diuzi leꞌe, benꞌ ruzënaga xtiꞌidzëꞌ. \v 25 Nu benꞌ hue quie ta tzioñeꞌenëꞌ bi na xtiꞌidzaꞌ Diuzi, uzioñeꞌera Diuzi lëbëꞌ mazara. Pero nu benꞌ bihue quie ta tzioñeꞌenëꞌ bi na xtiꞌidzaꞌ Diuzi, hueguba Diuzi hasta tadaoꞌ lëꞌëtiꞌ baoyoñeꞌenëꞌ. \s1 Bzu Jesús tu diꞌidzaꞌ cabëꞌ rlë bini trigo \p \v 26 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Naca yelaꞌ rnabëꞌ quie Diuzi ca quie bi raca quie bini trigo cati raza benëꞌ len luꞌu yu. \v 27 Bëꞌ beyudyi bënëꞌ guza, caora naꞌ rezëꞌë redyinnëꞌ z̃an yuꞌu ratanëꞌ rasinëꞌ quie rtzeꞌ, rasanëꞌ quie zila. Canaꞌ ruenëꞌ rde dza tu rlë bini trigo reꞌenina, binezi benꞌ naꞌ birue bini trigo ta ilëna gueꞌenina. \v 28 Naꞌra tu cuinzi yu rsegulan bini. Tanëro rlën len laꞌagaꞌ daoꞌ quien. Naꞌ bëꞌ banacan tahuala, ilë dao quien. Bëꞌ bardzatza dao quien, canaꞌ cuian trigo. \v 29 Cati aobidyi trigo, naꞌra rchugujëꞌn reziꞌjëꞌn, danꞌ babdyin dza quie usecho quien. \s1 Bzu Jesús tu diꞌidzaꞌ quie tu bini daoꞌ bicuꞌ \r (Mt. 13.31‑32; Lc. 13.18‑19) \p \v 30 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Con bidanꞌ utilalëbi yelaꞌ rnabëꞌ quie Diuzi? ¿Con bi diꞌidzaꞌ reꞌennan ta uzioñeꞌedaꞌ leꞌe? \v 31 Naca yelaꞌ rnabëꞌ quie Diuzi ca quie tu bini mostaza ta raza benëꞌ luꞌu yu. Naca bini mostaza bini daoꞌ biz̃u gula. \v 32 Pero cati bayuꞌun luꞌu yu, hualëna hueꞌenina gacan tu yaga z̃e gula. Tanto naca tona xuꞌuzan quien, hasta huida yaca bguini, bia dyia xile, ta yezilaꞌadyiꞌbaꞌ ga zë z̃ula quien. \s1 Puro lao naꞌa diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala psëdi Jesús yaca benëꞌ \r (Mt. 13.34‑35) \p \v 33 Canaꞌ una Jesús psëdinëꞌ yaca benëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Bzunëꞌ zë diꞌidzaꞌ ta gacalën leyaquëꞌ ta tzioñeꞌeyaquëꞌ. \v 34 Puro lao naꞌa diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala psëdi Jesús yaca benëꞌ, pero cati zuëꞌ tuzinëꞌ len yaca benꞌ quiëꞌ, caora naꞌ pxiꞌidzeꞌnëꞌ leyaquëꞌ bi reꞌen ina diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala. \s1 Udila Jesús be bedunꞌ len nisa \r (Mt. 8.23‑27; Lc. 8.22‑25) \p \v 35 Cati bagula uxin banaca chula, naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p ―Yaꞌ tzioro itzalaꞌ lagun. \p \v 36 Naꞌra udeyaquëꞌ ga zë yaca benꞌ naꞌ, uyuꞌuyaquëꞌ luꞌu barco ga ureꞌ Jesús uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ itzalaꞌ lagun. Lëscanꞌ ziorë ichopa tzona barco nuꞌan benëꞌ len leyaquëꞌ. \v 37 Binedyinyaquëꞌ itzalaꞌ lagun cati uzulao rda tu be bedunꞌ fuerte gula. Tanto raca be bedunꞌ, ben gan uyudzo nisa luꞌu barco, ilëꞌëtiꞌzi bibedzaꞌ nisa luꞌu barco. \v 38 Naꞌ zaquëꞌ z̃bam barco ureꞌ Jesús rasinëꞌ lao xcugonëꞌ. Pero psebë yaca benꞌ quiëꞌ lëbëꞌ, unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¡Maestro! ¿Birdëbiloꞌ galaꞌ gatiro luꞌu nisa? \p \v 39 Naꞌra uyasa Jesús udilanëꞌ be bedunꞌ. Lëscanꞌ unëꞌ gudyinëꞌ nisa: \p ―¡Ureꞌ chizi! ¡Bira huuꞌ zëdi! \p Caora naꞌ uleza be bedunꞌ, begaꞌn chizi lao lagun. \v 40 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ rdzebile? ¿Bixquienꞌ biralele ute usela Diuzi raꞌo? \p \v 41 Pero begaꞌn yaca benꞌ quienëꞌ rdzebiyaquëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i naca benꞌ niga como hasta be bedunꞌ len nisa ralen quienëꞌ? \c 5 \s1 Beyue Jesús tu benꞌ yuꞌu bichi be mala \r (Mt. 8.28‑34; Lc. 8.26‑39) \p \v 1 Naꞌra bdyin Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ itzalaꞌ lagun ganꞌ nitaꞌ yaca benꞌ Gadara. \v 2 Ca bro Jesús luꞌu barco, labdyinte tu benꞌ yuꞌu bichi be mala ganꞌ zë Jesús. Babronëꞌ ga dyia yaca beló ga rucachiꞌyaquëꞌ benꞌ huati. \v 3 Yugu dza, yugu yela, zunëꞌ naꞌ ga dyia beló. Ni tu benꞌ nitaꞌ naꞌ biuzueyaquëꞌ uquioyaquëꞌ lëbëꞌ con caden. \v 4 Zë lasa pquioyaquëꞌ lënëꞌ con caden naꞌanëꞌ len niꞌanëꞌ, pero uchugunëꞌn bz̃uz̃u pquinonëꞌn. Nitu nunu uzue ucaxo lëbëꞌ. \v 5 Yugu dza, yugu yela, udanëꞌ ga dyia beló du lëꞌë yaꞌa, rbedyiyaꞌnëꞌ rziꞌnëꞌ yo rguinëꞌ cuinnëꞌ. \v 6 Caora blëꞌënëꞌ Jesús zituꞌla, naꞌra uyuꞌunëꞌ be zionëꞌ yeditzu z̃ibinëꞌ lao Jesús. \v 7 Naꞌ uredyiyaꞌ bichi be mala yuꞌunëꞌ rëbina Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ zaoꞌ niga? Luëꞌ Jesús, z̃iꞌi Diuzi zu sibi. Rnabayëchaꞌ luëꞌ lao Diuzi ta biutzagalaoloꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 8 Canaꞌ una bichi be mala rëbina Jesús como danꞌ gudyi Jesús len: \p ―Bichi be mala luëꞌ, bero benꞌ ni. \p \v 9 Naꞌ unaba Jesús rëbinëꞌ len: \p ―¿Bi laoloꞌ? \p Naꞌ bequëbina rëbina Jesús: \p ―Xopa mila laohuaꞌ danꞌ nacandoꞌ zë. \p \v 10 Lëscanꞌ unabayëchiꞌnëꞌ Jesús ta biuseꞌelaꞌ Jesús leyacan ga naca zituꞌ. \v 11 Biz̃i gaꞌalaꞌ ganꞌ zë Jesús nitaꞌ yaca cuchi zë lao ledaꞌ. Rquiꞌnyacabaꞌ ta yedzeleyacabaꞌ bi gaoyacabaꞌ. \v 12 Naꞌ unabayëchiꞌ yaca bichi be mala rëbiyacan Jesús: \p ―Huuꞌ cule iseꞌeloꞌ nëtoꞌ ganꞌ nitaꞌ yaca cuchi. Ben lato tzuꞌundoꞌ leyacabaꞌ. \p \v 13 Naꞌra bëꞌ Jesús lato ta tzuꞌuyacan luꞌu yaca cuchi. Canaꞌ beroyacan beꞌmbyu beyuꞌuyacan yaca cuchi. Naꞌ nitaꞌ cadu chopa mila cuchi lao ledaꞌ naꞌ. Caora beyuꞌu yaca bichi be mala luꞌu yaca cuchi, naꞌ uxitiyacabaꞌ beyëziyacabaꞌ lëꞌë ledaꞌ uyuꞌuyacabaꞌ luꞌu nisa ga gutiyacabaꞌ. \p \v 14 Naꞌ biz̃i bz̃uno yaca benꞌ rapa cuchi. Du rdzebiyaquëꞌ yetixogueꞌyaquëꞌ du tu neza len laꞌo yedyi bi guca. Lenaꞌ bdyin yaca benëꞌ ta inaꞌyaquëꞌ naꞌ. \v 15 Naꞌ caora bdyinyaquëꞌ ga zë Jesús, blëꞌëyaquëꞌ benꞌ babero yaca bichi be mala. Blëꞌëyaquëꞌ areꞌnëꞌ chizi, banaconëꞌ z̃abanëꞌ, babeyuꞌunëꞌ pensari. Naꞌ lega bdzebiyaquëꞌ. \v 16 Naꞌ yaca benꞌ blëꞌë cabëꞌ bë Jesús, udixogueꞌyaquëꞌ yaca benꞌ bdyin naꞌ cabëꞌ guca quie benꞌ uyuꞌu bichi be mala, lëscanꞌ cabëꞌ guca quie yaca cuchi. \v 17 Naꞌra unabayëchiꞌyaquëꞌ Jesús ta biyegaꞌnnëꞌ yu nebaba yedyi quieyaquëꞌ. \p \v 18 Caora beyuꞌu Jesús luꞌu barco, unaba benꞌ bero yaca bichi be mala chi bigun Jesús lato ta tziolënëꞌ Jesús ganꞌ tzioguëꞌ. \v 19 Pero bibëꞌ Jesús lëbëꞌ lato. Lenaꞌ unëꞌ gudyinëꞌ benꞌ naꞌ: \p ―Beyo z̃an yuꞌu quioꞌ yetixogueꞌ familia quioꞌ cabëꞌ guca quioꞌ beyëchiꞌlaꞌadyiꞌ Diuzi luëꞌ. \p \v 20 Naꞌra zeyonëꞌ tzetixogueꞌnëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ ganꞌ de chi yedyi quie yu laona Decápolis yugulu cabëꞌ bë Jesús quienëꞌ. Naꞌra caora be yaca benëꞌ canꞌ unëꞌ, begaꞌnyaquëꞌ bebanziyaquëꞌ. \s1 Beseban Jesús z̃iꞌi Jairo, beyuenëꞌ nigula bdaꞌ z̃be z̃abëꞌ \r (Mt. 9.18‑26; Lc. 8.40‑56) \p \v 21 Naꞌra beyuꞌu Jesús luꞌu barco uz̃ëꞌë zionëꞌ itzalaꞌ lagun. Caora bdyinnëꞌ naꞌ, babedupa benꞌ zë ganꞌ zënëꞌ. Naꞌ begaꞌn Jesús ruꞌa lagun naꞌ. \v 22 Naꞌ bdyin tu xanꞌ idaoꞌ sinagoga laonëꞌ Jairo ganꞌ zë Jesús. Caora blëꞌënëꞌ Jesús, uditzu z̃ibinëꞌ laohuëꞌ. \v 23 Naꞌ unabayëchiꞌnëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Barati z̃iꞌinaꞌ. Chi huuꞌ cule, ¿bisaoꞌ ta idedaꞌloꞌ naoꞌ z̃iꞌinaꞌ cuenda yeyueloꞌbiꞌ ta bigatibiꞌ? \p \v 24 Naꞌra ziolë Jesús lëbëꞌ, pero lëscanꞌ ziorë yaca benꞌ zë pquiꞌyaquëꞌ Jesús. \v 25 Naꞌ entre yaca benꞌ ziolë Jesús uzu tu nigula raca quie biuꞌ quienëꞌ chopa tzona lasa tu biuꞌ. Bazio chipchopa iza ruen quienëꞌ canaꞌ. \v 26 Uyonëꞌ yenëꞌ zë benꞌ médico, beya dumi quienëꞌ bënëꞌ gasto, pero biuz̃iꞌ yelaꞌ hueꞌ quienëꞌ remedio. Naꞌ remedio uz̃iꞌnëꞌ, bigucalën lëbëꞌ, bdyiaguiꞌn mazara lëbëꞌ, iziꞌra bëna. \v 27 Naꞌra babe nigula naꞌ cabëꞌ reyue Jesús benꞌ raca z̃hueꞌ. Quie lenaꞌ yesënëꞌ xcuꞌudzu Jesús ga zë yaca benëꞌ, bdaꞌnëꞌ z̃benëꞌ z̃abëꞌ. \v 28 Canaꞌ bë nigula naꞌ como danꞌ guquenëꞌ: “Chi udaꞌ z̃biaꞌ z̃aba Jesús, hueyacaꞌ.” \v 29 Naꞌra caora bdaꞌnëꞌ z̃benëꞌ z̃aba Jesús, bebidyi ren, bero yelaꞌ hueꞌ yuꞌunëꞌ, gucabëꞌnëꞌ babeyacanëꞌ. \v 30 Lëscanꞌ gucabëꞌ Jesús babeyuenëꞌ nu benꞌ raca z̃hueꞌ conlë yelaꞌ huaca quienëꞌ. Quie lenaꞌ beyëchoguëꞌ rnëꞌë yaca benꞌ zë xcuꞌudzëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i bdaꞌ z̃be z̃abaꞌ? \p \v 31 Naꞌra una yaca benꞌ quiëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Rlëꞌëloꞌ ruquiꞌ yaca benëꞌ luëꞌ, naꞌra naoꞌ, “¿Nuz̃i bdaꞌ z̃be nëꞌëdiꞌ?” \p \v 32 Pero unaꞌ Jesús yaca benꞌ zë naꞌ ta idzelenëꞌ nu benꞌ bdaꞌ z̃be lëbëꞌ. \v 33 Naꞌra unezi nigula bi guca quienëꞌ. Quie lenaꞌ du rz̃izinëꞌ, du rdzebinëꞌ, bebigaꞌnëꞌ uditzu z̃ibinëꞌ lao Jesús, gudyinëꞌ lëbëꞌ cabëꞌ guca quienëꞌ. \v 34 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ nigula naꞌ: \p ―Zanaꞌ, babeyacoꞌ nun quie rzudyiꞌilëloꞌ nëꞌëdiꞌ. Beyo z̃an yuꞌu quioꞌ, bira idëboꞌ. Apsan yelaꞌ hueꞌ quioꞌ luëꞌ. \p \v 35 Neruꞌelë Jesús nigula naꞌ diꞌidzaꞌ cati bdyin chopa tzona benꞌ uzaꞌ yuꞌu quie benꞌ naca xanꞌ idaoꞌ sinagoga. Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ xanꞌ sinagoga: \p ―Baguti z̃iꞌiloꞌ. Bira cule hueloꞌ maestro zëdi. \p \v 36 Pero bibë Jesús casa ca unayaquëꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ xanꞌ sinagoga: \p ―Bidzeboꞌ. Sudyiꞌilëloꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 37 Naꞌra bibëꞌ Jesús lato tziolë yaca benꞌ zë naꞌ len lëbëꞌ. Naꞌ uquiëꞌnëꞌ Pedro, len Santiago, len Juan bichi Santiago. \v 38 Cati bdyinyaquëꞌ ruꞌa yuꞌu quie xanꞌ sinagoga, blëꞌë Jesús nitaꞌ benꞌ zë, yuꞌuyaquëꞌ ruꞌbe, rbedyiyaꞌyaquëꞌ. \v 39 Caora uyuꞌu Jesús lënëꞌ tzona benꞌ quiëꞌ luꞌu yuꞌu naꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ ruꞌule ruꞌbe rbedyiyaꞌle? Baꞌalaꞌcazi agutibiꞌ, raca quiebiꞌ ca quie biꞌ rasizi. \p \v 40 Pero bz̃idyiyaquëꞌ ca una Jesús. Caora naꞌ bë Jesús mandado yeroyaquëꞌ luꞌu yuꞌu. Naꞌ uquiëꞌ Jesús tzona benꞌ quiëꞌ len xuzi z̃naꞌ bidaoꞌ huati. Uyuꞌuyaquëꞌ luꞌu cuarto ga de biꞌ huati. \v 41 Naꞌ bëxu Jesús naꞌabiꞌ unëꞌ rëbinëꞌbiꞌ: \p ―Talita cumi ―ta inaro xtiꞌidzaꞌro: Zanaꞌ, rniaꞌ luëꞌ, uyasa. \p \v 42 Caora beyudyi una Jesús canaꞌ, uyasa nigula daoꞌ bedabiꞌ. Baozubiꞌ chipchopa iza. Naꞌ begaꞌn xuzi z̃naꞌ bidaoꞌ tu bebanzitzegueyaquëꞌ. \v 43 Pero gudyi Jesús leyaquëꞌ ta biquixogueꞌyaquëꞌ yaca benëꞌ cabëꞌ bënëꞌ quie bidaoꞌ huati. Lëscanꞌ bënëꞌ mandado ta hueꞌyaquëꞌbiꞌ ta gaobiꞌ. \c 6 \s1 Ca guca cati uda Jesús yedyi Nazaret \r (Mt. 13.53‑58; Lc. 4.16‑30) \p \v 1 Naꞌra uzaꞌ Jesús zionëꞌ bedyinnëꞌ yedyi quienëꞌ lënëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ. \v 2 Caora guca dza saodo, dza huezilaꞌadyiꞌ quieyaquëꞌ, uyuꞌu Jesús luꞌu idaoꞌ sinagoga ta usëdinëꞌ yaca benꞌ bdupa naꞌ. Naꞌ tu rebanzi yaca benꞌ bzënaga canꞌ unëꞌ. Lenaꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Gaz̃i yesëdi benꞌ niga? ¿Biz̃i bënëꞌ banaquëꞌ benꞌ de yelaꞌ rioñeꞌe quie? ¿Biz̃i ruenëꞌ, ruenëꞌ ta binelëꞌëro? \v 3 Pues naca benꞌ niga benꞌ rchaꞌa yaga. Z̃iꞌi María naquëꞌ. Naca Santiago, len José, len Judas, len Simón biꞌ bichinëꞌ. Ni nitaꞌ ladoro yaca biꞌ zannëꞌ. \p Quie lenaꞌ bibëyaquëꞌ casa quienëꞌ. \v 4 Lenaꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Nu benꞌ rguixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, rapalaꞌncazi yaca benëꞌ lëbëꞌ. Pero benꞌ yedyi quienëꞌ, len familia quienëꞌ, len benꞌ zu z̃an yuꞌu quienëꞌ, birapalaꞌnyaquëꞌ lëbëꞌ. \p \v 5 Quie lenaꞌ bibë Jesús yelaꞌ huaca quienëꞌ ladoyaquëꞌ. Tu chopazi benꞌ raca z̃hueꞌ bdaꞌnëꞌ nëꞌë beyuenëꞌ leyaquëꞌ. \v 6 Naꞌ bebanzi Jesús danꞌ tu bzënagaziyaquëꞌ canꞌ unëꞌ, naꞌ bibëyaquëꞌ lëbëꞌ casa. Naꞌra uzaꞌ Jesús zioguëꞌ yaca yedyi nitaꞌ gaꞌalaꞌ, uzulaonëꞌ rguixogueꞌnëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ yaca yedyi naꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \s1 Useꞌelaꞌ Jesús yaca benꞌ quienëꞌ ta tzetixogueꞌyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi \r (Mt. 10.5‑15; Lc. 9.1‑6) \p \v 7 Caora naꞌ betupa Jesús chipchopa benꞌ quienëꞌ, bëꞌnëꞌ yelaꞌ huaca quienëꞌ ta yebioyaquëꞌ yaca bichi be mala yuꞌu benëꞌ. Naꞌra chopa huioyaquëꞌ useꞌelëꞌ leyaquëꞌ tu tu yedyi. \v 8 Naꞌra bënëꞌ mandado bihuaꞌayaquëꞌ bi cosa tu neza. Bënëꞌ mandado tuzi xaga huaꞌayaquëꞌ. Bihuaꞌayaquëꞌ ni yëxo, ni yëta, ni dumi. \v 9 Reyaꞌalaꞌ udeyaquëꞌ huaracho, reyaꞌalaꞌ gacoyaquëꞌ tu cueꞌzi z̃abayaquëꞌ. \v 10 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Luꞌu yuꞌu ganꞌ idyinle, naꞌ yegaꞌnle hasta que yezaꞌle yeyole yedyi tula. \v 11 Caora abdyinle tu yedyi, chi bireꞌen yaca benëꞌ siꞌyaquëꞌ leꞌe dyëꞌëdi, chi bireꞌenyaquëꞌ uzënagayaquëꞌ quiele, naꞌra yerole ganꞌ, usisile niꞌale ta gasi bëxte dyia niꞌale ta uluꞌen quieyaquëꞌ dulaꞌ quieziyaquëꞌ nenao dulaꞌ xquia quieyaquëꞌ leyaquëꞌ. Nacan tali ca rniaꞌ leꞌe, cati abdyin dza gaca juicio, huedzagalaora benꞌ bibzënaga quiele mazara ca benꞌ ciudad Sodoma len benꞌ ciudad Gomorra. \p \v 12 Naꞌra zioyaquëꞌ tzetixogueꞌyaquëꞌ benëꞌ gudyiyaquëꞌ leyaquëꞌ ca reꞌen Diuzi utzaꞌyaquëꞌ pensari quieyaquëꞌ. \v 13 Lëscanꞌ bebioyaquëꞌ yaca bichi be mala yuꞌu yaca benëꞌ, bzuyaquëꞌ aceite guicho yaca benꞌ raca z̃hueꞌ, beyacayaquëꞌ. \s1 Ca guca cati guti Juan bautista \r (Mt. 14.1‑12; Lc. 9.7‑9) \p \v 14 Naꞌra bdyin dza be rey Herodes cabëꞌ rue Jesús nun quie ruꞌe yaca benëꞌ diꞌidzaꞌ cabëꞌ ruenëꞌ. Naꞌ guque rey Herodes pensari nëꞌ: \p ―Babeban Juan bautista. Quie lenaꞌ ruenëꞌ milagro. ―Canaꞌ una rey Herodes naꞌ. \p \v 15 Naꞌ una bala benëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Naquëꞌ Elías, benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi dza naꞌ. \p Naꞌ ibala yaca benëꞌ unayaquëꞌ: \p ―Naquëꞌ benꞌ rguixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi cabëꞌ bë benꞌ unitaꞌ tiempote. \p \v 16 Caora be rey Herodes cabëꞌ una yaca benëꞌ, naꞌra unëꞌ: \p ―Benꞌ naꞌ naquëꞌ Juan, benꞌ biaꞌ mandado uchuguyaquëꞌ lubaꞌnëꞌ. Naꞌra babebannëꞌ tatula. ―Canaꞌ una rey Herodes naꞌ. \p \v 17 Lëcanaꞌ bë rey Herodes, bënëꞌ mandado bëxo yaca soldado Juan bdzeꞌyaquëꞌ lëbëꞌ luꞌu dyiguiba. Nun quie z̃gulanëꞌ Herodías bënëꞌ mandado pquioyaquëꞌ lëbëꞌ con caden luꞌu dyiguiba. Pues guca Herodías z̃gula benꞌ tula, benꞌ lao Felipe. Pero baoz̃iꞌ rey Herodes z̃gula Felipe, bazulënëꞌ lëbëꞌ. \v 18 Quie lenaꞌ una Juan dza naꞌte gudyinëꞌ rey Herodes: \p ―Bireyaꞌalaꞌ sulaoꞌ nigula quie biꞌ bichoꞌ Felipe. \p \v 19 Quie lenaꞌ lega udie Herodías Juan guꞌunnëꞌ gutinëꞌ lëbëꞌ, pero biubinnëꞌ bi huenëꞌ ta gutinëꞌ lëbëꞌ. \v 20 Canaꞌ guca quie Herodías como danꞌ nezi rey Herodes naca Juan benꞌ huen, benꞌ laꞌiya. Quie lenaꞌ bdzebi Herodes bibëꞌnëꞌ lato hue nigula naꞌ tamala Juan. Lëscanꞌ, baꞌalaꞌcazi biuyoñeꞌe rey Herodes dyëꞌëdi cabëꞌ gudyi Juan lëbëꞌ, bzënaguëꞌ quienëꞌ con gusto. \v 21 Pero bdyin dza rbëꞌnidyi Herodías cabëꞌ huenëꞌ ta gati Juan. Lëdza naꞌ bë rey Herodes tu lani quie dza cumpleaños quienëꞌ. Bëꞌnëꞌ ta gao yaca benꞌ rnabëꞌ lao naꞌanëꞌ, len yaca benꞌ naca xanꞌ soldado quienëꞌ, len yaca los demás benꞌ belao, benꞌ nitaꞌ yedyi nebaba Galilea. \v 22 Naꞌ uyuꞌu tu nigula daoꞌ, biꞌ naca z̃iꞌi Herodías, ganꞌ raca lani naꞌ ta uyaꞌabiꞌ zaquëꞌlao lao yaca benꞌ naꞌ. Caora naꞌ lega yaxe Herodes len yaca benꞌ raolënëꞌ rtzeꞌ cabëꞌ byaꞌa nigula daoꞌ naꞌ. Naꞌ una Herodes rëbinëꞌ biꞌ nigula daoꞌ: \p ―Con bitezi ta inaboꞌ nëꞌëdiꞌ, nagunaꞌn. \p \v 23 Naꞌra bguntenëꞌ Diuzi hueꞌnëꞌ nigula daoꞌ con ta inababiꞌ, baꞌalaꞌcazi inababiꞌ gatzo yedyi ga rnabëꞌnëꞌ. \v 24 Naꞌ bero nigula daoꞌ yeguëdyibiꞌ z̃naꞌbiꞌ rëbibiꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Biz̃i inabaꞌ rey naꞌ? \p Naꞌ una z̃naꞌbiꞌ rëbinëꞌ lëbiꞌ: \p ―Unaba guicho Juan bautista. \p \v 25 Naꞌra beyuꞌu nigula daoꞌ ga reꞌ rey naꞌ, naꞌ gudyibiꞌ lënëꞌ: \p ―Reꞌendaꞌ laguntegazoꞌ guicho Juan bautista tu luꞌu plato. \p \v 26 Naꞌ guqueyëchiꞌ rey Herodes danꞌ unaba nigula daoꞌ guicho Juan. Pero como babguntenëꞌ lao Diuzi, babe yaca benꞌ zë lao lani quienëꞌ ca ta unëꞌ gudyinëꞌ nigula daoꞌ, biuz̃aqueꞌ yëbinëꞌbiꞌ bihueꞌnëꞌn. \v 27 Quie lenaꞌ luegozi bënëꞌ mandado uyo tu soldado ta tzexiꞌnëꞌ guicho Juan. \v 28 Naꞌ uyo soldado uyuꞌunëꞌ luꞌu yuꞌu dyiguiba, uchugunëꞌ lubaꞌ Juan, zeyuꞌanëꞌn tu luꞌu plato ga raca lani, bëꞌnëꞌn nigula daoꞌ naꞌ. Naꞌ uyo nigula yesambiꞌn lao z̃naꞌbiꞌ. \p \v 29 Cati unezi yaca benꞌ quie Juan agutinëꞌ, caora naꞌ uzaꞌyaquëꞌ yexiꞌyaquëꞌ cuerpo quienëꞌ ta pcachiꞌyaquëꞌ lëbëꞌ. \s1 Bgao Jesús lao gaꞌyoꞌ mila benëꞌ \r (Mt. 14.13‑21; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) \p \v 30 Bëꞌ beyudyi naꞌ, bedyin yaca benꞌ quie Jesús gudyiyaquëꞌ lëbëꞌ yugulu ta bëyaquëꞌ psëdiyaquëꞌ yaca benëꞌ. \v 31 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uletzaꞌ tzioro ruꞌa yedyi ga binitaꞌ benëꞌ cuenda yezilaꞌadyiꞌro. \p Canaꞌ una Jesús danꞌ tantozi rdyin benꞌ rdyin, zazaꞌ benꞌ zazaꞌ, ni siquiera bibëꞌnan lato ta gaoyaquëꞌ. \v 32 Naꞌra uzaꞌ Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ, uyuꞌuyaquëꞌ luꞌu barco ta tzioyaquëꞌ ruꞌa yedyi ga nunu nitaꞌ. \v 33 Pero blëꞌë yaca benꞌ zë azio Jesús bezaqueyaquëꞌ lëbëꞌ. Quie lenaꞌ uyuꞌuyaquëꞌ be, uzaꞌyaquëꞌ quie quie yedyi quieyaquëꞌ zioyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ rbezayaquëꞌ ga idyin Jesús. \v 34 Caora bdyin Jesús naꞌ, blëꞌënëꞌ nitaꞌ benꞌ zë rbezayaquëꞌ lëbëꞌ. Naꞌ beyëchiꞌlaꞌadyiꞌnëꞌ leyaquëꞌ, como danꞌ naca quieyaquëꞌ ca quie yaca becoꞌ z̃iꞌilaꞌ neniti xaꞌne. Naꞌra bezulao Jesús rusëdinëꞌ leyaquëꞌ diꞌidzaꞌ zëra. \v 35 Caora baoyaꞌ dza, bazaꞌ rdzeꞌ, una yaca benꞌ quiëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Bardzeꞌ barala, quele biyuꞌu dyia niga. \v 36 Mejorla yeseꞌeloꞌ yaca benëꞌ yeyoyaquëꞌ laꞌo yedyi gaꞌalaꞌ ta gaꞌoyaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ, porque bide ta gaoyaquëꞌ niga. \p \v 37 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p ―Ulehueꞌ ta gaoyaquëꞌ. \p Naꞌ unayaquëꞌ: \p ―¿Reꞌenloꞌ tzegueꞌendoꞌ chopa gayuhua dumi denario yëta xtila ta gaoyaquëꞌ? \p \v 38 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bala yëta xtila nuꞌale? Uletzio tzenaꞌle. \p Naꞌra caora uneziyaquëꞌ unayaquëꞌ Jesús: \p ―Gaꞌyoꞌ yëta xtila len chopa bela. \p \v 39 Naꞌ bë Jesús mandado ureꞌ yaca benëꞌ tu cueꞌ huioyaquëꞌ lao guiz̃i. \v 40 Naꞌ ganꞌ ureꞌyaquëꞌ, ureꞌ benꞌ ureꞌ tu gayuhua. Naꞌ reꞌ benꞌ ureꞌrë igatzo gayuhua. \v 41 Caora naꞌ uz̃iꞌ Jesús lao gaꞌyoꞌ yëta xtila len chopa bela. Bëꞌ bazënëꞌn, unëꞌë ladza rëbinëꞌ Diuzi diuxcaleloꞌ. Naꞌ bz̃uz̃unëꞌn bëꞌn laze. Bëꞌnëꞌn yaca benꞌ quiëꞌ ta udisiyaquëꞌn gao yaca benëꞌ. Lëscanꞌ bz̃uz̃urënëꞌ yaca bela ta gaoyaquëꞌ. \v 42 Naꞌ udao yuguluteyaquëꞌ, udaoyaquëꞌ ca tu beloyaquëꞌ. \v 43 Begaꞌnra ichipchopa gaꞌ naga yëta xtila yuz̃o len bela yuz̃o ta beziꞌyaquëꞌn. \v 44 Naca yaca benꞌ udao ca du gaꞌyoꞌ mila beꞌmbyu, apartela nigula len xcuidiꞌ. \s1 Uzaꞌ Jesús lao nisa \r (Mt. 14.22‑27; Jn. 6.16‑21) \p \v 45 Naꞌ bë Jesús mandado yeyuꞌu yaca benꞌ quienëꞌ luꞌu barco cuenda cuialaonezayaquëꞌ lëbëꞌ idyinyaquëꞌ ganꞌ de ciudad Betsaida, tu rëbi Jesús yaca benëꞌ ta yeyoyaquëꞌ z̃an yuꞌu quieyaquëꞌ. \v 46 Caora bedzatza yaca benëꞌ, uzaꞌnëꞌ zionëꞌ lëꞌë yaꞌa ta hueꞌlënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. \v 47 Biz̃i barala uxin zio yaca benꞌ quie Jesús begaꞌnyaquëꞌ gatzo laꞌo lagun. Naꞌ begaꞌn Jesús nezënëꞌ ruꞌa yu bidyi quie lagun. \v 48 Naꞌ blëꞌë Jesús raca rdilalë benꞌ quienëꞌ be bedunꞌ, biruꞌen lato ta usaꞌyaquëꞌ barco lao lagun. Naꞌ ilëꞌëtiꞌzi tzeniꞌ, bebigaꞌ Jesús ga reꞌyaquëꞌ luꞌu barco rzaꞌnëꞌ lao nisa ta tenëꞌ ga reꞌ barco naꞌ. \v 49 Cati blëꞌëyaquëꞌ zio Jesús rzëꞌë tu lao nisa, guqueyaquëꞌ chi ludzaꞌ benꞌ huati. \v 50 Naꞌ lega bdzebiyaquëꞌ uredyiyaꞌyaquëꞌ. Pero una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Bidzebile, nëꞌëdiꞌ zaꞌ niga. \p \v 51 Caora uyuꞌu Jesús luꞌu barco ganꞌ yuꞌuyaquëꞌ, naꞌ lapsante be bedunꞌ. Pero lega rebanetzegueyaquëꞌ. \v 52 Canaꞌ guca quieyaquëꞌ, como danꞌ binetzioñeꞌeyaquëꞌ cabëꞌ yelaꞌ huaca bë Jesús quie yëta xtila. Nenacan zidi luꞌu guicho laxtaꞌoyaquëꞌ. \s1 Beyue Jesús yaca benꞌ raca z̃hueꞌ yu nebaba Genesaret \r (Mt. 14.34‑36) \p \v 53 Naꞌra zioyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ ruꞌa lagun ga de yaca yedyi nebaba Genesaret. Lëganꞌ naꞌ pquioyaquëꞌ barco quieyaquëꞌ ruꞌa lagun. \v 54 Caora broyaquëꞌ luꞌu barco labezaquete yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ Jesús naꞌ. \v 55 Naꞌ uyuꞌuyaquëꞌ be, uyoyaquëꞌ yugu yedyi de naꞌ, yexiꞌyaquëꞌ yaca benꞌ raca z̃hueꞌ, uxubayaquëꞌ leyaquëꞌ lao belaga, yesanyaquëꞌ leyaquëꞌ ga neziyaquëꞌ zu Jesús. \v 56 Con ga ude Jesús, chi yedyi daoꞌ, chi yedyi z̃e, chi ciudad, udixoyaquëꞌ belaga ganꞌ z̃uba benꞌ raca z̃hueꞌ du tu neza, unabayaquëꞌ cule hueꞌ Jesús lato ta udaꞌyaquëꞌ siquiera tacayaquëꞌ niꞌa z̃abanëꞌ. Naꞌ yugu benꞌ bdaꞌ taque z̃abanëꞌ, bero yelaꞌ hueꞌ yuꞌuyaquëꞌ. \c 7 \s1 Una Jesús quie ta nuen benëꞌ badzaꞌ lao Diuzi \r (Mt. 15.1‑20) \p \v 1 Naꞌra guca dza bdyin bala benꞌ naca partido fariseo len bala benꞌ rusëdi ley quie Moisés, benꞌ uzaꞌ ciudad Jerusalén, bebigaꞌyaquëꞌ ga zë Jesús. \v 2 Naꞌ blëꞌëyaquëꞌ rao bala benꞌ quie Jesús du binequibi naꞌayaquëꞌ. Quie lenaꞌ udaoyaquëꞌ leyaquëꞌ xquia. \v 3 (Cani rue yaca benꞌ naca partido fariseo len yaca los demás benꞌ Israel. Nenaoyaquëꞌ costumbre quie xuzixtaꞌoyaquëꞌ, bigaoyaquëꞌ chi binequibi naꞌayaquëꞌ zë lasa. Pero quele rguibi naꞌayaquëꞌ danꞌ nacan besu, dechanꞌ danꞌ inayaquëꞌ canaꞌ yeyëri laxtaꞌoyaquëꞌ lao Diuzi. \v 4 Lëscanꞌ, caora rioyaquëꞌ lao yeꞌeya redyinyaquëꞌ z̃an yuꞌu, bigaoyaquëꞌ chi binegazuyaquëꞌ yao. Lëscanꞌ dera zë costumbre nenaoyaquëꞌ, rguibiyaquëꞌ nu taza, nu candi, nu yaca traste de guíba. Lente belaga quieyaquëꞌ rguibiyaquëꞌ como danꞌ inayaquëꞌ canaꞌ yeyërin lao Diuzi.) \v 5 Naꞌra una yaca benꞌ naca partido fariseo len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ binao yaca benꞌ quioꞌ costumbre quie xuzixtaꞌoro? Raoyaquëꞌ du binequibi naꞌayaquëꞌ. \p \v 6 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Dyëꞌëdi una Moisés cabëꞌ ruele, biruele cabëꞌ nale. Canaꞌ una Moisés caora bzunëꞌ diꞌidzaꞌ lëꞌë guichi nan ca niga: \q1 Yaca benꞌ niga rapalaꞌnyaquëꞌ Diuzi de diꞌidzaꞌzi, birapalaꞌnyaquëꞌ lëbëꞌ du guicho du laꞌadyiꞌyaquëꞌ. \q1 \v 7 Bibi sirve rionlaꞌadyiꞌyaquëꞌ Diuzi. \q1 Puro mandado quie benëꞌ rusëdiyaquëꞌ nayaquëꞌ mandado quie Diuzi naꞌ. \p \v 8 Lëscanꞌ unarë Jesús: \p ―Leꞌe rutele diꞌidzaꞌ quie Diuzi tzalaꞌla tacuenda huele costumbre quie xuzixtaꞌole. Lenaꞌ rguibile candi quiele, rguibile vaso quiele. Lenaꞌ dera costumbre ta naca lëbizi quiele ruele quie xuzixtaꞌole. \p \v 9 Lëscanꞌ unaranëꞌ: \p ―Rutele tzalaꞌla ca naca mandamiento quie Diuzi ta inaole costumbre quiele. \v 10 Dyëꞌëdi rnën lëꞌë guichi bë Moisés: “Reyaꞌalaꞌ gapalaꞌnle xuzile len z̃naꞌle.” Lëscanꞌ rnën: “Nu benꞌ rudzeꞌdeꞌ xuzi z̃nëꞌë, reyaꞌalaꞌ gatinëꞌ.” \v 11 Pero leꞌe nale chi yëbi benëꞌ xuzi z̃nëꞌë: “Bide ta gacaliaꞌ leꞌe, como danꞌ yugulu ta de quiaꞌ nacan gun quie Diuzi.” \v 12 Naꞌra leꞌe nale chi yëbi benëꞌ xuzi z̃nëꞌë canaꞌ, biruen zi gacalënëꞌ xuzi z̃nëꞌë. \v 13 Canaꞌ rutele tzalaꞌla ca naca mandamiento quie Diuzi ta inaole costumbre quiele. Lëscanꞌ rusëdile z̃iꞌile ta inaorëyacabiꞌ hueyacabiꞌ cabëꞌ ruele. Lëscanꞌ zëra costumbre de quiele nacan lëbi ca costumbre naole quie xuzixtaꞌole. \p \v 14 Naꞌra beyëz̃i Jesús yaca benëꞌ tatula unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulezëcara nagale ta tzioñeꞌele cabëꞌ rniaꞌ. \v 15 Quele ta gao yaca benëꞌ nuen leyaquëꞌ badzaꞌ lao Diuzi, dechanꞌ pensari median rero luꞌu guicho laxtaꞌoyaquëꞌ, lëlenaꞌ nuen leyaquëꞌ badzaꞌ lao Diuzi. \v 16 Nu leꞌe reꞌen ye, ulezë nagale. \p \v 17 Naꞌra uzaꞌ Jesús zionëꞌ bdyinnëꞌ z̃an yuꞌu quienëꞌ. Caora naꞌ unaba yaca benꞌ quiëꞌ lëbëꞌ ca bi reꞌen ina diꞌidzaꞌ unëꞌ bachi. \v 18 Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Lëscanꞌ leꞌe birioñeꞌele? ¿Binezile ta rao yaca benëꞌ binuen leyaquëꞌ badzaꞌ lao Diuzi, \v 19 como biruꞌun luꞌu laxtaꞌoyaquëꞌ, dechanꞌ ruꞌun luꞌu lëꞌëyaquëꞌ, te naꞌ rguichiyaquëꞌn? \p Canaꞌ una Jesús pxiꞌidzeꞌnëꞌ raꞌo yugulu yelaꞌ huao nacan ta gaoro, binuen raꞌo badzaꞌ lao Diuzi. \v 20 Lëscanꞌ una Jesús cani: \p ―Yaca pensari median rero luꞌu guicho laxtaꞌo benëꞌ, lëlenaꞌ nuen leyaquëꞌ badzaꞌ lao Diuzi. \v 21 Nun quie pensari median rero luꞌu guicho laxtaꞌo benëꞌ, quie lenaꞌ rtilayaquëꞌ nigula cuidiꞌ, rbanyaquëꞌ quie laguedyiyaquëꞌ, rutiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ, rtilayaquëꞌ z̃gula laguedyiyaquëꞌ, \v 22 rzaꞌlaꞌadyiꞌyaquëꞌ ta de quie laguedyiyaquëꞌ, rueyaquëꞌ tabayatza, rziꞌyaquëꞌ yëꞌ, rguiloyaquëꞌ nigula yugu dza, racaz̃ëꞌjëꞌ laguedyiyaquëꞌ, rueyaquëꞌ z̃e cuinyaquëꞌ, biyuꞌuyaquëꞌ gracia. \v 23 Canaꞌ naca tamala rero luꞌu guicho laxtaꞌo yaca benëꞌ nuen leyaquëꞌ badzaꞌ lao Diuzi. \s1 Bebio Jesús bichi be mala yuꞌu z̃iꞌi nigula, benꞌ Sirofenicia \r (Mt. 15.21‑28) \p \v 24 Naꞌra uzaꞌ Jesús ganꞌ zioguëꞌ bdyinnëꞌ ga naca yu nebaba ciudad Tiro len ciudad Sidón. Bdyinnëꞌ tu luꞌu yuꞌu zu naꞌ, pero biguꞌunnëꞌ inezi yaca benëꞌ ganꞌ bdyinnëꞌ, pero bedzelecazi yaca benëꞌ ganꞌ bdyinnëꞌ. \v 25 Lëscanꞌ laonezite tu nigula yuꞌu z̃iꞌinëꞌ bichi be mala ga bdyin Jesús. Quie lenaꞌ uzaꞌnëꞌ bdyinnëꞌ ga zë Jesús uditzu z̃ibinëꞌ laohuëꞌ. \v 26 Naꞌra lënigula naꞌ binaquëꞌ benꞌ Israel, naquëꞌ benꞌ Sirofenicia. Bidëꞌ unabëꞌ chi biyebio Jesús bichi be mala yuꞌu z̃iꞌinëꞌ. \v 27 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ nigula naꞌ: \p ―Tanëro ruen zi gacaliaꞌ yaca benꞌ Israel, benꞌ naca ca quie z̃iꞌinaꞌ, como danꞌ binacan huen siꞌro yelaꞌ huao ta gao yaca xcuidiꞌ, naꞌ tzechuꞌunroꞌn ta gao yaca becoꞌ daoꞌ. \p \v 28 Naꞌ una nigula rëbinëꞌ Jesús: \p ―Laga canꞌ naoꞌ, Señor, pero lente yaca becoꞌ daoꞌ raoyacabaꞌ yaca pedazo rguino layu ga rao yaca xcuidiꞌ. \p \v 29 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Tahuen baonaoꞌ. Beyo z̃an yuꞌu quioꞌ. Babero bichi be mala yuꞌu z̃iꞌiloꞌ. \p \v 30 Caora naꞌ bezëꞌë zeyoguëꞌ bedyinnëꞌ z̃an yuꞌu, blëꞌënëꞌ z̃uba z̃iꞌinëꞌ nigula lao belaga, babero bichi be mala yuꞌubiꞌ. \s1 Reyue Jesús tu benꞌ xcuedzo, benꞌ rcaca ruꞌe \p \v 31 Naꞌra uzaꞌ Jesús yu nebaba ciudad Tiro, len yu nebaba ciudad Sidón. Udenëꞌ ga reꞌ chi yedyi bdyinnëꞌ ruꞌa lagun Galilea. \v 32 Lëganꞌ naꞌ ga bdyinnëꞌ, bdyin yaca benꞌ nequiëꞌ tu benꞌ xcuedzo, benꞌ rcaca ruꞌe. Unabayaquëꞌ chi biudëꞌë nëꞌë benꞌ naꞌ. \v 33 Naꞌra ubigaꞌ Jesús tzalaꞌla len benꞌ naꞌ, pqui Jesús z̃benëꞌ luꞌu naga benꞌ naꞌ, blëpinëꞌ z̃enꞌ quienëꞌ z̃benëꞌ bdaꞌnëꞌn lao ludyi benꞌ xcuedzo, benꞌ rcaca ruꞌe. \v 34 Caora naꞌ unëꞌë guibá, uz̃iꞌlaꞌadyiꞌnëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ benꞌ naꞌ: \p ―¡Efata! ―ta inaro diꞌidzaꞌ quiero: ¡Beyalo! \p \v 35 Caora naꞌ beyalo naga benꞌ naꞌ barenëꞌ. Lëscanꞌ beyaca ludyinëꞌ benënëꞌ dyëꞌëdi. \v 36 Naꞌra bë Jesús mandado yaca benꞌ quiëꞌ ta biyëbiyaquëꞌ canꞌ bënëꞌ quie benꞌ naꞌ. Pero ca bënëꞌ leyaquëꞌ mandado, canaꞌ mazara gudyiyaquëꞌ yaca benëꞌ cabëꞌ bë Jesús quie benꞌ naꞌ. \v 37 Lega begaꞌnyaquëꞌ bebanyaquëꞌ cabëꞌ ruenëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Yugulu ta rue Jesús nacan dyaꞌa. Hasta yaca benꞌ xcuedzo, reyuenëꞌ leyaquëꞌ reyeyaquëꞌ, lëscanꞌ hasta yaca benꞌ birnë, reyuenëꞌ leyaquëꞌ renëyaquëꞌ. \c 8 \s1 Bgao Jesús tapa mila benëꞌ \r (Mt. 15.32‑39) \p \v 1 Guca dza naꞌ bedupa yaca benꞌ zë ganꞌ zë Jesús. Naꞌ babeya ta nuꞌayaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ. Lenaꞌ guz̃i Jesús yaca benꞌ quienëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p \v 2 ―Bareyëchiꞌlaꞌadyaꞌ yaca benꞌ nitaꞌ niga, danꞌ bazio tzona dza naꞌa nitaꞌlëyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ, naꞌ babeya ta nuꞌayaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ. \v 3 Chanꞌ yeseꞌelaꞌyaquëꞌ z̃an yuꞌu quieyaquëꞌ binegaoyaquëꞌ, usuꞌunan leyaquëꞌ tu neza, danꞌ balayaquëꞌ uzaꞌyaquëꞌ zituꞌ. \p \v 4 Naꞌ una yaca benꞌ quie Jesús rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Pero biz̃i huero ta gao yaca benꞌ nitaꞌ niga ga bidyia yuꞌu? \p \v 5 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bala yëta xtila nuꞌale? \p Naꞌ bequëbiyaquëꞌ: \p ―Gadyin nuꞌandoꞌ. \p \v 6 Naꞌra bë Jesús mandado ureꞌ yaca benëꞌ layu, uz̃iꞌnëꞌ yëta xtila nuꞌa yaca benꞌ quiëꞌ, blidzëꞌ Diuzi rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Xcaleloꞌ.” Naꞌ bz̃uz̃uguëꞌn bëꞌnëꞌn yaca benꞌ quiëꞌ ta udisiyaquëꞌn bëꞌyaquëꞌn yaca benëꞌ. \v 7 Lëscanꞌ nuꞌa benꞌ quienëꞌ chopa tzona bela daoꞌ. Naꞌ uz̃iꞌ Jesús lëbaꞌ, blidzëꞌ Diuzi ta bëlaꞌiyanëꞌbaꞌ, bënëꞌ mandado ta udisi yaca benꞌ quienëꞌ leyacabaꞌ, bëꞌyaquëꞌbaꞌ yaca benëꞌ. \v 8 Naꞌ udaoyaquëꞌ hasta beloyaquëꞌ. Biz̃i tayuz̃o begaꞌn sobre igadyi chicuiti gucan. \v 9 Naꞌ yaca benꞌ udao gucayaquëꞌ cadu tapa mila. Naꞌ bë Jesús mandado yedzatzayaquëꞌ zeyoyaquëꞌ z̃an yuꞌu quieyaquëꞌ. \v 10 Caora naꞌ uyuꞌunëꞌ luꞌu barco lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ yu nebaba Dalmanuta. \s1 Unabayaquëꞌ uluꞌe Jesús tu yelaꞌ huaca quienëꞌ \r (Mt. 16.1‑4; Lc. 12.54‑56) \p \v 11 Naꞌra bdyin yaca benꞌ naca partido fariseo ganꞌ zë Jesús, uyuꞌulëyaquëꞌ lëbëꞌ huenë. Naꞌ ta hueyaquëꞌ lëbëꞌ prueba unabayaquëꞌ uluꞌenëꞌ leyaquëꞌ tu yelaꞌ huaca quienëꞌ ladza ta ilëꞌëyaquëꞌ. \v 12 Naꞌ uz̃iꞌlaꞌadyiꞌ Jesús unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ reꞌen yaca benꞌ nitaꞌ naꞌa ilëꞌëyaquëꞌ huaꞌ tu yelaꞌ huaca quiaꞌ ladza? Tali rniaꞌ leꞌe, bihuaꞌ tu yelaꞌ huaca quiaꞌ ladza ta ilëꞌëyaquëꞌ. \p \v 13 Naꞌ pcaꞌn Jesús yaca benꞌ naca partido fariseo, beyuꞌunëꞌ luꞌu barco lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ, zioyaquëꞌ itzalaꞌ lagun. \s1 Una Jesús quie levadura quie benꞌ naca partido fariseo \r (Mt. 16.5‑12) \p \v 14 Biz̃i gulaꞌadyiꞌ yaca benꞌ quie Jesús ta nuꞌayaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ. Tuzi yëta xtila biꞌayaquëꞌ luꞌu barco naꞌ. \v 15 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Huele pensari. Gapale cuidado cabëꞌ naca levadura quie benꞌ naca partido fariseo, len benꞌ naca partido Herodes. \p \v 16 Naꞌ una yaca benꞌ quie Jesús rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Danꞌ rdzioguero yëta xtila ta gaoro, lenaꞌ unëꞌ canaꞌ. \p \v 17 Pero gucabëꞌ Jesús ca naca pensari quieyaquëꞌ biuyoñeꞌeyaquëꞌ cabëꞌ unëꞌ. Canaꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ nale rdzioguele yëta xtila ta gaole? ¿Bixquienꞌ binetzioñeꞌele, nica reyuele pensari? ¿Bixquienꞌ naca zidi luꞌu guicho laxtaꞌole? \v 18 ¿Quele birlëꞌële dyëꞌëdi cabëꞌ ruaꞌ? ¿Quele birele dyëꞌëdi cabëꞌ rniaꞌ? ¿Quele agulaꞌadyiꞌle? \v 19 Cati bz̃uz̃ugaꞌ gaꞌyoꞌ yëta xtila biaꞌ laze ta gao gaꞌyoꞌ mila beꞌmbyu, ¿bala gaꞌ naga ta yuz̃o begaꞌn? \p Naꞌ unayaquëꞌ: \p ―Chipchopa gaꞌ naga. \p \v 20 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lëscanꞌ cati bz̃uz̃ugaꞌ gadyi yëta xtila biaꞌ laze ta gao tapa mila beꞌmbyu, ¿bala chicuiti nadzaꞌ begaꞌn? \p Naꞌ unayaquëꞌ: \p ―Gadyi chicuiti. \p \v 21 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Binetzuꞌule pensari ca naca yelaꞌ huaca quiaꞌ? \s1 Beyue Jesús tu benꞌ laochula, benꞌ yedyi Betsaida \p \v 22 Naꞌra bdyinyaquëꞌ yedyi Betsaida ga uquiëꞌ yaca benꞌ yedyi naꞌ tu benꞌ laochula ga zë Jesús. Naꞌ unabayaquëꞌ Jesús tu cule ta udëꞌë nëꞌë lao benꞌ laochula. \v 23 Naꞌ uz̃e Jesús naꞌa benꞌ laochula uquiëꞌnëꞌ lëbëꞌ ruꞌa yedyila. Tanëro bdaꞌnëꞌ z̃enꞌ lao benꞌ laochula, naꞌtera bdaꞌnëꞌ nëꞌë lao benꞌ naꞌ, unabanëꞌ lëbëꞌ chi barelëꞌënëꞌ. \v 24 Naꞌ una benꞌ laochula rëbinëꞌ Jesús: \p ―Barelëꞌëdaꞌ yaca benëꞌ. Rnaꞌyaquëꞌ ca quie yaca yaga, pero rzaꞌyaquëꞌ. \p \v 25 Naꞌra bedaꞌ Jesús nëꞌë lao benꞌ laochula tatula. Con canaꞌ benaꞌ benꞌ naꞌ dyëꞌëdi, beyaca laohuëꞌ, belëꞌënëꞌ dyëꞌëdi. \v 26 Naꞌ bë Jesús mandado zeyo benꞌ naꞌ z̃an yuꞌu quiëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Bitzataoꞌ laꞌo yedyi. Biyëboꞌ benëꞌ cabëꞌ biaꞌ quioꞌ beyaca laoloꞌ. \s1 Una Pedro naca Jesús benꞌ Cristo, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi \r (Mt. 16.13‑20; Lc. 9.18‑21) \p \v 27 Naꞌ uzaꞌ Jesús ziolënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ yedyi Cesarea de Filipo. Naꞌ du tu neza unaba Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Cabiz̃i rna yaca benëꞌ nacaꞌ nëꞌëdiꞌ? \p \v 28 Naꞌ una yaca benꞌ quiëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Rna balayaquëꞌ nacoꞌ Juan bautista, babebanloꞌ tatula. Ibalayaquëꞌ rnayaquëꞌ nacoꞌ Elías, naꞌ ibalayaquëꞌ rnayaquëꞌ nacoꞌ itu benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi tiempote. \p \v 29 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Naꞌ leꞌe, ¿nuz̃i nale nacaꞌ? \p Naꞌ una Pedro rëbinëꞌ Jesús: \p ―Luëꞌ nacoꞌ benꞌ Cristo, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi. \p \v 30 Pero bë Jesús mandado ta nitu nunu yëbiyaquëꞌ nu naquëꞌ. \s1 Una Jesús ca gaca bëꞌ bagatinëꞌ \r (Mt. 16.21‑28; Lc. 9.22‑27) \p \v 31 Naꞌra uzulao Jesús rusëdinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ cabëꞌ gaca quienëꞌ yedzagalaotzeguenëꞌ gatinëꞌ dza zazaꞌra. Gudyinëꞌ leyaquëꞌ naquëꞌ bichi yugulu benëꞌ, usebiꞌn yaca benꞌ gula, len yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés lëbëꞌ. Lëscanꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ gutiyaquëꞌ lëbëꞌ, pero huebannëꞌ tatula gaca lao tzona dza. \v 32 Canaꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ. Naꞌra uquiëꞌ Pedro Jesús tzalaꞌla tu neza uzulaonëꞌ rdilanëꞌ Jesús, danꞌ una Jesús canꞌ. \v 33 Pero beyëcho Jesús unëꞌë dyëꞌëdi yaca benꞌ quiëꞌ, udilëꞌ Pedro rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Ubigaꞌ tzalaꞌla Satanás. Biracoꞌ pensari quie Diuzi, racoꞌ pensari quie benëꞌzi. \p \v 34 Naꞌra guz̃i Jesús yaca benꞌ quiëꞌ len yaca los demás benꞌ nitaꞌ naꞌ, unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Chi nu yaca benëꞌ reꞌen inao nëꞌëdiꞌ, ruen zi bira inaoyaquëꞌ ca rna pensari quieyaquëꞌ. Ruen zi bidzebiyaquëꞌ inaoyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ yugu dza, baꞌalaꞌcazi ruen z̃udyi guti yaca benëꞌ leyaquëꞌ. \v 35 Nu benꞌ rdzebi inao nëꞌëdiꞌ, danꞌ rdzebinëꞌ gatinëꞌ tanun quiaꞌ, bihueꞌ Diuzi lëbëꞌ yelaꞌ neban tuzioli. Pero nu benꞌ inao nëꞌëdiꞌ, birdzebinëꞌ gatinëꞌ tanun quiaꞌ len tanun quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi, hueꞌ Diuzi lëbëꞌ yelaꞌ neban tuzioli. \v 36 ¿Biz̃i gan de quie nu benꞌ anaca quiëꞌ lao yugulute ta de lao yedyi layu, chi bigataꞌ yelaꞌ neban quienëꞌ tuzioli? \v 37 ¿Ca gacala dumi reꞌennan ta gaꞌo yaca benëꞌ yelaꞌ neban tuzioli? \v 38 Chi nu benꞌ chuꞌunlaꞌadyiꞌ nëꞌëdiꞌ yedueꞌyaquëꞌ hue quieyaquëꞌ canꞌ rniaꞌ zacaꞌlao lao yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu, benꞌ birue quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi, benꞌ rue xquia, lëscanꞌ nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, huaruꞌunlaꞌadyaꞌ leyaquëꞌ cati yeguidaꞌ inabiꞌa lao yedyi layu ca rey. Zeyuꞌa yelaꞌ huaca quie Xuzaꞌ Diuzi len yaca ángel naca laꞌiya quienëꞌ. \c 9 \p \v 1 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tali rniaꞌ leꞌe, binegati bala leꞌe nitaꞌ niga len nëꞌëdiꞌ tu binelëꞌële ca naca yelaꞌ rnabëꞌ quie Diuzi. \s1 Cabëꞌ guca bëꞌ betzaꞌ cuin Jesús zacaꞌlao lao yaca benꞌ quienëꞌ \r (Mt. 17.1‑13; Lc. 9.28‑36) \p \v 2 Guca lao xopa dza, uzaꞌ Jesús uquiëꞌnëꞌ Pedro, len Santiago, len Juan zioyaquëꞌ urëyaquëꞌ lao ledaꞌ ga zu tu yaꞌa z̃e. Caora badyiayaquëꞌ laona, naꞌ bazë Jesús zacaꞌlao lao yaca benꞌ quiëꞌ cati betzaꞌ cuinnëꞌ. \v 3 Naꞌ guca z̃abanëꞌ tu laꞌariꞌ bezëri di. Ni tu yaca benꞌ rguibi laꞌariꞌ bisaqueꞌyaquëꞌ quibiyaquëꞌ laꞌariꞌ gacan bezëri ca guca z̃abanëꞌ. \v 4 Naꞌ blëꞌëyaquëꞌ abdyin Elías len Moisés ruꞌelëyaquëꞌ Jesús diꞌidzaꞌ. \v 5 Naꞌra una Pedro rëbinëꞌ Jesús: \p ―Maestro, tahuen naꞌ nezëndoꞌ lëndoꞌ luëꞌ niga. Ben lato huendoꞌ tzona yuꞌu daoꞌ de guiz̃i. Huendoꞌ tun quioꞌ, itun quie Moisés, itun quie Elías. \p \v 6 Naꞌ begaꞌn benꞌ quie Jesús rdzebiyaquëꞌ. Pero danꞌ unë Pedro naꞌ, binezinëꞌ bi nëꞌ. \v 7 Naꞌra bdyin tu beo bdubin leyaquëꞌ ganꞌ nitaꞌyaquëꞌ. Biz̃i lado beo naꞌ beyaquëꞌ rchiꞌ Diuzi unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lëz̃iꞌinaꞌ niga, lega nedyëꞌëdaꞌnëꞌ. Ulezënaga cabëꞌ rnanëꞌ. \p \v 8 Caora naꞌ blëꞌëyaquëꞌ ituzi Jesús zënëꞌ, ganura blëꞌëyaquëꞌ. \p \v 9 Naꞌ cati reyëziyaquëꞌ lëꞌë yaꞌa, bë Jesús mandado nitu nunu yëbiyaquëꞌ cabëꞌ blëꞌëyaquëꞌ hasta quie gatinëꞌ naꞌ yebannëꞌ lëbëꞌ, benꞌ naca bichi yugulu benëꞌ. \v 10 Quie lenaꞌ nitu nunu gudyiyaquëꞌ cabëꞌ blëꞌëyaquëꞌ ganꞌ, pero bëꞌyaquëꞌ diꞌidzaꞌ entre lëziyaquëꞌ como danꞌ biuyoñeꞌeyaquëꞌ bi na diꞌidzaꞌ quiëꞌ caora unëꞌ gatinëꞌ naꞌ yebannëꞌ tatula. \v 11 Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―¿Tabala naꞌ ca ina yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés de que tanëro ruen zi yeguida Elías, naꞌtera guida benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi? \p \v 12 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tabala naꞌ hueguida Elías tanëro ta yecubinëꞌ yugulute. ¿Quele binezile danꞌ rna lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi cabëꞌ gaca quiaꞌ nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ? Rnën lëꞌë guichi naꞌ danꞌ yedzagalaohuaꞌ usacaꞌ yaca benëꞌ nëꞌëdiꞌ bizinaquezi. \v 13 Pero rniaꞌ leꞌe, babida benꞌ naca Elías, pero naꞌ psacaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ bizinaquezi laga con ca rna lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. \s1 Beyue Jesús tu biꞌbyu yuꞌu bichi be mala \r (Mt. 17.14‑21; Lc. 9.37‑43) \p \v 14 Ude beyudyi naꞌ, zezaꞌyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ ga nitaꞌ yaca los demás benꞌ quie Jesús. Naꞌ blëꞌëyaquëꞌ nitaꞌ benꞌ zë ganꞌ. Naꞌ nitaꞌrë yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés uyuꞌuyaquëꞌ huenë len yaca benꞌ quie Jesús. \v 15 Caora blëꞌëyaquëꞌ Jesús, begaꞌnyaquëꞌ bebanziyaquëꞌ, uyuꞌuyaquëꞌ be, bdyinyaquëꞌ ga zë Jesús, gapayaquëꞌ lëbëꞌ diuz̃i. \v 16 Naꞌ una Jesús gudyinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p ―¿Biz̃i una benꞌ rusëdi ley quie Moisés uyuꞌuyaquëꞌ huenë len leꞌe? \p \v 17 Caora naꞌ una tu benꞌ zë gaꞌalaꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Maestro, nequiꞌa tu z̃iꞌinaꞌ byu niga. Yuꞌubiꞌ bichi be mala, biraca inëbiꞌ, biraca yebiꞌ. \v 18 Con gatezi rede yelaꞌ hueꞌ xiꞌibiꞌ daꞌabiꞌ, rguinlëbiꞌ yu. Bëꞌ debiꞌ layu, rulio rulibibiꞌ, rao leibiꞌ, raca bdyinꞌ ruꞌabiꞌ. Danꞌ raca quiebiꞌ canaꞌ, bayëchiꞌ gula raca quiebiꞌ. Aonabaꞌ yaca benꞌ quioꞌ chi biyebioyaquëꞌ bichi be mala yuꞌubiꞌ, pero biuz̃aqueꞌyaquëꞌ. \p \v 19 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―¡Ay, leꞌe benꞌ birale! ¿Bala iza reꞌennan yegaꞌnliaꞌ leꞌe hasta que galele cabëꞌ rniaꞌ? ¿Bala iza reꞌennan suedaꞌ suliaꞌ leꞌe? Uletzexiꞌbiꞌ guidabiꞌ niga. \p \v 20 Naꞌ yexiꞌyaquëꞌbiꞌ. Caora blëꞌë bichi be mala Jesús, bëꞌ naꞌ guca quie biꞌbyu ca z̃uguti. Naꞌ bguꞌumbiꞌ layu, rz̃izibiꞌ, rdulabiꞌ, raca bdyinꞌ ruꞌabiꞌ. \v 21 Naꞌ unaba Jesús rëbinëꞌ xuzibiꞌ: \p ―¿Gaca bazio naꞌ ulëna? \p Biz̃i unë xuzibiꞌ: \p ―Nenacatebiꞌ xcuidiꞌ ulëna. \v 22 Zë lasa babzalan lëbiꞌ laguiꞌ, babzalan lëbiꞌ luꞌu yao ta udyiaguiꞌn lëbiꞌ, pero birzaqueꞌn. Naꞌ chanꞌ gacoꞌ yeyueloꞌbiꞌ, yeyëchiꞌlaꞌadyoꞌ nëtoꞌ gacalëloꞌ nëtoꞌ. \p \v 23 Naꞌra una Jesús gudyinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Binaoꞌ chanꞌ gacoꞌ. Chi rzudyiꞌilëloꞌ nëꞌëdiꞌ, huaca hueloꞌ yugulute. \p \v 24 Biz̃i naꞌ unë xuzi xcuidiꞌ naꞌ zidzo rëbinëꞌ Jesús: \p ―Rzudyiꞌiliaꞌ luëꞌ, gacalaoꞌ nëꞌëdiꞌ ta sudyiꞌiliaꞌ luëꞌ mazara. \p \v 25 Caora blëꞌë Jesús bdupa yaca benꞌ zë ga zënëꞌ, naꞌ udilanëꞌ bichi be mala unëꞌ rëbinëꞌn: \p ―Dyin quioꞌ bire birnë biꞌ niga. Rniaꞌ luëꞌ, bero ganꞌ yuꞌuloꞌ naꞌ, bira huelaoꞌbiꞌ tatula. \p \v 26 Naꞌ uredyiyaꞌ bichi be mala pxizin biꞌbyu tatula, begaꞌmbiꞌ debiꞌ ca benꞌ huati. Lenaꞌ una yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―Bagutibiꞌ. \p \v 27 Naꞌra bëxo Jesús naꞌabiꞌ ta bechisanëꞌbiꞌ, bezubiꞌ. \p \v 28 Ude beyudyi naꞌ, caora uyuꞌu Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ luꞌu yuꞌu, naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ biuz̃aqueꞌndoꞌ yebiondoꞌ bichi be mala? \p \v 29 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ca naca bichi be mala bebiogaꞌ, chi bihueꞌlële Diuzi diꞌidzaꞌ, chi bihuele ubasi, biyerona. \s1 Tatula una Jesús cabëꞌ gaca quienëꞌ bëꞌ gatinëꞌ \r (Mt. 17.22‑23; Lc. 9.43‑45) \p \v 30 Naꞌ bezaꞌ Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ zioyaquëꞌ yedeyaquëꞌ estado Galilea. Naꞌ biguꞌun Jesús inezi yaca benëꞌ yedeyaquëꞌ ganꞌ naꞌ, \v 31 danꞌ ruzioñeꞌenëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ, gudyinëꞌ leyaquëꞌ cabëꞌ gaca quiëꞌ, benꞌ naca bichi yugulu benëꞌ. Naꞌra gudyinëꞌ leyaquëꞌ usedyin yaca benëꞌ lëbëꞌ lao naꞌa benꞌ rnabëꞌ ta gutiyaquëꞌ lëbëꞌ, pero gaca lao tzona dza huebannëꞌ tatula. \v 32 Pero biuyoñeꞌe yaca benꞌ quiëꞌ canꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ. Naꞌ bibeyaz̃oyaquëꞌ inabayaquëꞌ lëbëꞌ. \s1 Unë Jesús quie benꞌ nacara belao \r (Mt. 18.1‑5; Lc. 9.46‑48) \p \v 33 Biz̃i bdyin Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ ciudad Capernaum tatula, beyuꞌuyaquëꞌ luꞌu yuꞌu ganꞌ uzaꞌyaquëꞌ. Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p ―¿Biz̃i diꞌidzaꞌ ruꞌelële laguedyile danꞌ zezaꞌle huenë cati zezaꞌro tu neza? \p \v 34 Pero bibequëbiyaquëꞌ begaꞌnyaquëꞌ chizi danꞌ zezaꞌyaquëꞌ rnëyaquëꞌ tu neza quie nula leyaquëꞌ nacara benꞌ belao. \v 35 Naꞌ ureꞌ Jesús gudyinëꞌ yaca chipchopa benꞌ quienëꞌ ta ibigaꞌyaquëꞌ ganꞌ reꞌnëꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Nu leꞌe reꞌen gaca benꞌ belaora entre leꞌe, ruen zi gaquëꞌ benꞌ zenaote quie leꞌe, benꞌ gacalë laguedyi. \p \v 36 Naꞌra guz̃i Jesús tu xcuidiꞌ bzunëꞌbiꞌ gatzo laꞌo ganꞌ nitaꞌyaquëꞌ. Te naꞌ uz̃iꞌnëꞌbiꞌ bdyianëꞌbiꞌ laz̃ibinëꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p \v 37 ―Nu benꞌ rziꞌ tu xcuidiꞌ ca biꞌ niga lao laohuaꞌ nëꞌëdiꞌ, rziꞌrënëꞌ nëꞌëdiꞌ. Naꞌ tu benꞌ rziꞌ nëꞌëdiꞌ, quele tuzaꞌ nëꞌëdiꞌ rziꞌnëꞌ, lëscanꞌ rziꞌrënëꞌ benꞌ pseꞌelaꞌ nëꞌëdiꞌ. \s1 Nu benꞌ birue condre raꞌo, nacacazi quieyaquëꞌ ca quie benꞌ rnëcule raꞌo \r (Lc. 9.49‑50; Mt. 10.42) \p \v 38 Naꞌra una Juan rëbinëꞌ Jesús: \p ―Maestro, bablëꞌëndoꞌ rda tu benëꞌ rzëtoguëꞌ rnanëꞌ laoloꞌ rebioguëꞌ bichi be mala yuꞌu benëꞌ. Naꞌra gudyindoꞌnëꞌ bira huenëꞌn danꞌ binaquëꞌ tu cueꞌ quiero. \p \v 39 Pero una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Gabi yëbile nu benꞌ rue canaꞌ, como danꞌ chi nu yaca benëꞌ rueyaquëꞌ yelaꞌ huaca rzëtoyaquëꞌ laohuaꞌ, quele condre nëꞌëdiꞌ rnëyaquëꞌ. \v 40 Nu benꞌ birue condre raꞌo, nacacazi quieyaquëꞌ ca quie benꞌ rnëcule raꞌo. \v 41 Nutezi benꞌ gun leꞌe bi cosa siquiera tu vaso nisa nun quie nacale benꞌ quiaꞌ, huaguiz̃ucazi Diuzi lëbëꞌ. \s1 Nacan z̃udyi gula chi huero xquia \r (Mt. 18.6‑9; Lc. 17.1‑2) \p \v 42 ’Nutezi benꞌ rudzeꞌyela tu xcuidiꞌ rale quiaꞌ ta huebiꞌ xquia, hue Diuzi lëbëꞌ castigo huala gula. Tadyaꞌacala quienëꞌ irio tu yo z̃e len du lubaꞌnëꞌ tzechuꞌun yaca benëꞌ lëbëꞌ luꞌu yao z̃e, quele ca castigo hue Diuzi lëbëꞌ. \v 43 Chi rnën leꞌe huelële naꞌale tamala, nacaran dyaꞌa ichugulen tziole guibá ca benꞌ nedyipa nëꞌë, quele ca zu rupa naꞌale tziole guiꞌ gabila ga bireyulan, \v 44 ga gao bëla benëꞌ tuzioli, bireyula guiꞌ. \v 45 Lëscanꞌ chi rnën leꞌe huelële niꞌale tamala, nacaran dyaꞌa ichugurëlen tziole guibá ca benꞌ nedyipa niꞌe, quele ca zu rupa niꞌale tziole guiꞌ gabila bireyulan, \v 46 ga gao bëla benëꞌ tuzioli, bireyula guiꞌ. \v 47 Lëscanꞌ chi rnën leꞌe huelële laole tamala, nacaran dyaꞌa cuiolen tziole guibá ca benꞌ nero yolaohue, quele ca ta tziole guiꞌ gabila len rupa laꞌa yolaole, \v 48 ga gao bëla benëꞌ tuzioli, bireyula guiꞌ. \p \v 49 ’Cabëꞌ rudzeꞌ benëꞌ zediꞌ luꞌu bëꞌëlaꞌ, canaꞌ udzeꞌ Diuzi guiꞌ luꞌu benëꞌ. \v 50 De ga hue zediꞌ dyin, pero chanꞌ aodyiaguiꞌn, bira huen dyin, ¿biz̃i huero ta iyacan huen dyin tatula? Quie lenaꞌ bigacale ca benꞌ aodyiaguiꞌ, benꞌ birue dyin, mejorla nitaꞌlële laguedyile dyëꞌëdi, bitilale. \c 10 \s1 Una Jesús quie benꞌ rsan laguedyi \r (Mt. 19.1‑12; Lc. 16.18) \p \v 1 Naꞌra uzaꞌ Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ ciudad Capernaum zioyaquëꞌ estado Judea, lëscanꞌ zioyaquëꞌ tzalaꞌla yao Jordán. Con ga zioyaquëꞌ redupa yaca benëꞌ ganꞌ zë Jesús. Naꞌ ca modo quie Jesús, bezulaonëꞌ rusëdinëꞌ yaca benëꞌ. \v 2 Biz̃i naꞌ bdyin chopa tzona benꞌ naca partido fariseo ganꞌ naꞌ ta hueyaquëꞌ trampa quie Jesús iguinonëꞌ lao diꞌidzaꞌ quienëꞌ. Quie lenaꞌ unabayaquëꞌ lëbëꞌ chi ruꞌen lato usan yaca benëꞌ nigula quieyaquëꞌ. \v 3 Naꞌ una Jesús bequëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bi na lëꞌë guichi bë Moisés? \p \v 4 Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Bëꞌ Moisés lato hue yaca benëꞌ tu guichi ta usanyaquëꞌ nigula quieyaquëꞌ. \p \v 5 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Yelaꞌ zidi quie yaca benëꞌ bëꞌ Moisés lato usanyaquëꞌ nigula quieyaquëꞌ. \v 6 Pero binacan canaꞌ dza naꞌ caora ulëchi Diuzi dyilayu udixonëꞌ yugulu ta de. “Lëdza naꞌ bzaloguëꞌ chopa benëꞌ, tu beꞌmbyu len tu nigula.” \v 7 Quie lenaꞌ rsan yaca beꞌmbyu xuzi z̃nëꞌë ta rzulënëꞌ nigula quienëꞌ. \v 8 Canaꞌ naca quieyaquëꞌ ca quie tuzi benëꞌ. Bira nacayaquëꞌ chopa, dechanꞌ nacayaquëꞌ ca quie tuzi benëꞌ. \v 9 Quie lenaꞌ bireyaꞌalaꞌ usan yaca benëꞌ laguedyiyaquëꞌ como danꞌ bë Diuzi gacayaquëꞌ tuzi. \p \v 10 Biz̃i caora bedyin Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ luꞌu yuꞌu, naꞌ unabarayaquëꞌ Jesús quie benꞌ rsan laguedyi. \v 11 Naꞌ una Jesús: \p ―Nu benꞌ rsan nigula quie, naꞌ rzulënëꞌ nigula tula, nacan xquia quienëꞌ lao Diuzi, bënëꞌ yelaꞌ stuꞌ quie nigula quienëꞌ. \v 12 Lëscanꞌ chi rsan nigula beꞌmbyu quienëꞌ, naꞌ rzulënëꞌ beꞌmbyu tula, nacan xquia quienëꞌ lao Diuzi, bënëꞌ yelaꞌ stuꞌ quie beꞌmbyu quienëꞌ. \s1 Bëlaꞌiya Jesús yaca xcuidiꞌ \r (Mt. 19.13‑15; Lc. 18.15‑17) \p \v 13 Naꞌra bdyin yaca benëꞌ ganꞌ zë Jesús nequiëꞌyaquëꞌ z̃iꞌiyaquëꞌ ta udaꞌnëꞌ nëꞌë guichoyacabiꞌ huelaꞌiyanëꞌ leyacabiꞌ. Pero udila yaca benꞌ quie Jesús yaca benꞌ nequiëꞌ z̃iꞌine. \v 14 Caora blëꞌë Jesús udila yaca benꞌ quiëꞌ leyaquëꞌ, naꞌ bdzaꞌnëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p ―Biudzunle yaca xcuidiꞌ. Guidagarayacabiꞌ ni como danꞌ ca naca quieyacabiꞌ, rue quieyacabiꞌ ca rna xuziyacabiꞌ, lëcanaꞌ nacarën quie benꞌ zio rue quie Diuzi. \v 15 Tali rniaꞌ leꞌe, chi nu yaca benꞌ birue quieyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi ca rue xcuidiꞌ quie xuzibiꞌ, bisaqueꞌ yeyoyaquëꞌ guibá ganꞌ zu Diuzi. \p \v 16 Naꞌ bdyia Jesús tu huio xcuidiꞌ laz̃ibinëꞌ bdëꞌë nëꞌë guichoyacabiꞌ bëlaꞌiyanëꞌ yuguluyacabiꞌ. \s1 Tu benꞌ uñaꞌa bëꞌlënëꞌ Jesús diꞌidzaꞌ \r (Mt. 19.16‑30; Lc. 18.18‑30) \p \v 17 Naꞌra caora beyuꞌu Jesús neza azeyolënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ, naꞌ bdyin tu benꞌ uyuꞌu be, uditzu z̃ibinëꞌ lao Jesús unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Maestro, benꞌ huen nacoꞌ. Nainaoꞌ, ¿ca biz̃i reyaꞌalaꞌ huaꞌ ta gataꞌ yelaꞌ neban quiaꞌ tuzioli? \p \v 18 Naꞌ una Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ naoꞌ nacaꞌ benꞌ huen? Tahuencazi naoꞌ canaꞌ, como tuzi Diuzi naquëꞌ benꞌ huen. \v 19 Luëꞌ baneziloꞌ ca rna lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi: “Biutiloꞌ nigula quie benꞌ tula. Bigutioꞌ benëꞌ. Bicuanloꞌ quie benëꞌ. Bisiuꞌ benëꞌ yëꞌ. Udapalaꞌn xuzoꞌ len z̃naoꞌ.” \p \v 20 Naꞌra unë benꞌ naꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Yugulu ca rnaoꞌ, rue quiecazaꞌn zaꞌcazaꞌ naohuaꞌn desde nacatiaꞌ xcuidiꞌ. \p \v 21 Caora naꞌ unaꞌ Jesús laohuëꞌ nedyëꞌënëꞌ lëbëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―De tu ta nerdziogueloꞌ hueloꞌ. Bëtiꞌ yugulu ta de quioꞌ, naꞌ uz̃iꞌ dumi naꞌ, bëꞌ yaca benꞌ yëchiꞌ len. Canaꞌ gunra Diuzi taz̃era quioꞌ bëꞌ yedyinloꞌ guibá. Naꞌ uda unao nëꞌëdiꞌ gacoꞌ benꞌ quiaꞌ. \p \v 22 Pero cati be benꞌ naꞌ canꞌ una Jesús, naꞌ begaꞌnnëꞌ guquenëꞌ beyëchiꞌ gula, como danꞌ naquëꞌ benꞌ uñaꞌa huala gula. \p \v 23 Naꞌ unaꞌ Jesús yaca benꞌ quiëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Zëdi gula nacan quie benꞌ uñaꞌa ta yeyoyaquëꞌ guibá ganꞌ zu Diuzi. \p \v 24 Naꞌra bebanzi yaca benꞌ quie Jesús cabëꞌ unëꞌ quie benꞌ uñaꞌa. Pero tatula unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Bichaꞌ, zëdi gula nacan ta yeyo ga zu Diuzi yaca benꞌ rzudyiꞌilë dumi quieyaquëꞌ ta gacalën leyaquëꞌ yeyoyaquëꞌ guibá. \v 25 Nacaran yalo te tu camello naga yëchiꞌ, quele ca ta tzuꞌu benꞌ uñaꞌa guibá ganꞌ zu Diuzi. \p \v 26 Naꞌ bebanzi yaca benꞌ quie Jesús unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Chi nacan zëdi gula quie benꞌ uñaꞌa, ¿nuz̃i saqueꞌ yeyo guibá ganꞌ zu Diuzi? \p \v 27 Naꞌ unaꞌ Jesús leyaquëꞌ unëꞌ: \p ―Tu ta bisaqueꞌ hue yaca benëꞌ, Diuzi sí, huazaqueꞌnëꞌ huenëꞌn, como danꞌ raca Diuzi ruenëꞌ yugulute. \p \v 28 Naꞌ una Pedro rëbinëꞌ Jesús: \p ―Señor, nëtoꞌ bapcaꞌnndoꞌ yugulu ta de quiendoꞌ cuenda zaꞌndoꞌ naondoꞌ luëꞌ. \p \v 29 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Nacan tali canꞌ rniaꞌ leꞌe. Con nutiꞌtezi benꞌ pcaꞌn nu yuꞌu quieyaquëꞌ, nu bichi, nu zane, nu xuzi, nu z̃nëꞌë, nu z̃gule, nu z̃iꞌine, nu layela quie, nun quie naoyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ rue quieyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, \v 30 hueyuꞌera Diuzi tu gayuhua mazara quieyaquëꞌ dza rdayaquëꞌ lao yedyi layu. Hueyuꞌera Diuzi quieyaquëꞌ nu yuꞌu, nu bichi, nu zane, nu z̃nëꞌë, nu z̃iꞌine, nu layela quie, baꞌalaꞌcazi rue yaca benëꞌ lëyaquëꞌ bizinaquezi. Lëscanꞌ hueꞌ Diuzi lëyaquëꞌ yelaꞌ neban tuzioli bëꞌ bayedyinyaquëꞌ guibá ganꞌ zu Diuzi. \v 31 Pero bala benꞌ naca benꞌ belao niga lao yedyi layu, bira gacayaquëꞌ benꞌ belao dza yedyinyaquëꞌ ga zu Diuzi. Lëscanꞌ bala benꞌ binaca benꞌ belao niga lao yedyi layu, huacayaquëꞌ benꞌ belao dza yedyinyaquëꞌ ga zu Diuzi. \s1 Una Jesús tatula cabëꞌ gaca bëꞌ gatinëꞌ \r (Mt. 20.17‑19; Lc. 18.31‑34) \p \v 32 Naꞌ bëꞌ bezaꞌ Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ, zeyuꞌuyaquëꞌ neza ta yedyinyaquëꞌ ciudad Jerusalén. Naꞌ udyialao Jesús lao yaca benꞌ quiëꞌ. Naꞌ tu bebanzi yaca benꞌ quiëꞌ birdzebi Jesús tzionëꞌ ciudad Jerusalén. Naꞌ unao yaca benꞌ quienëꞌ lëbëꞌ du rdzebiyaquëꞌ bi gaca quieyaquëꞌ. Naꞌ guz̃i Jesús leyaquëꞌ ta tzez̃eyaquëꞌ lëbëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ bi gaca quienëꞌ ciudad Jerusalén. \v 33 Canaꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulezëcara nagale. Tzioro Jerusalén ga usacaꞌ yaca benëꞌ nëꞌëdiꞌ, benꞌ naca bichi yugulu benëꞌ, tamala. Usedyinyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ lao naꞌa yaca xanꞌ pxuzi len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés. Huachugubëꞌyaquëꞌ quiaꞌ inayaquëꞌ reyaꞌalaꞌ gatiaꞌ. Naꞌ usedyinyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ lao naꞌa yaca benꞌ uzaꞌ yedyi tula. \v 34 Naꞌ utitu yaca benꞌ uzaꞌ yedyi tula nëꞌëdiꞌ. Hueyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ ziꞌ, udaꞌyaquëꞌ z̃enꞌ laohuaꞌ, gutiyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ. Pero bëꞌ gaca lao tzona dza, huebanaꞌ tatula. \s1 Unaba Santiago len Juan tu cule lao Jesús \r (Mt. 20.20‑28) \p \v 35 Naꞌra Santiago len Juan, benꞌ z̃iꞌi Zebedeo, ubigaꞌyaquëꞌ ga zë Jesús unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Maestro, reꞌenndoꞌ gunloꞌ ca ta inabandoꞌ luëꞌ. \p \v 36 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Biz̃i reꞌenle gunaꞌ leꞌe? \p \v 37 Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Reꞌenndoꞌ gunoꞌ lato ta cueꞌndoꞌ tzalaꞌ huio cuëtalaoꞌ ga tzereꞌloꞌ inabëꞌloꞌ lao yedyi layu. \p \v 38 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Binezile cabiz̃i inabale gunaꞌ. ¿Huazuele sacale cabëꞌ usaca benëꞌ nëꞌëdiꞌ? ¿Huazuele yedzagalaole cabëꞌ yedzagalaohuaꞌ? \p \v 39 Naꞌ bequëbiyaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Huazuendoꞌ. \p Naꞌ biz̃i una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tali naꞌ ca nale. Usacacazi benëꞌ leꞌe cabëꞌ usacayaquëꞌ nëꞌëdiꞌ, lëscanꞌ yedzagalaocazile cabëꞌ yedzagalaohuaꞌ. \v 40 Pero bisaqueꞌ gunaꞌ leꞌe lato cueꞌle tzalaꞌ huio cuëtaꞌ ga tzeriꞌa como danꞌ binaca parte quiaꞌ gunaꞌ leꞌe lato cueꞌle cuëtaꞌ. Naca parte quie Diuzi hueꞌnëꞌ lato nu benꞌ cueꞌ cuëtaꞌ lëꞌënaꞌ. \p \v 41 Naꞌra cati unezi yaca los demás benꞌ quie Jesús cabëꞌ unaba Santiago len Juan hueꞌnëꞌ quieyaquëꞌ, naꞌ bdzaꞌyaquëꞌ leyaquëꞌ. \v 42 Pero guz̃i Jesús leyaquëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Leꞌe nezile dyëꞌëdi cabëꞌ rue yaca benꞌ naca gobierno, rnabëꞌyaquëꞌ ziꞌlaza. Lega rueyaquëꞌ mandado zëdi ta rue yaca benëꞌ. \v 43 Pero leꞌe bireyaꞌalaꞌ huele canaꞌ. Nu leꞌe reꞌen gaca benꞌ z̃e entre leꞌe, reyaꞌalaꞌ gaquëꞌ benꞌ gaxo, benꞌ gacalë laguedyi. \v 44 Nu leꞌe reꞌen gaca benꞌ belao entre leꞌe, reyaꞌalaꞌ gaquëꞌ ca quie mozo quiele. \v 45 Hasta nëꞌëdiꞌ, benꞌ naca bichi yugulu benëꞌ, quele bidaꞌ ta gaca yaca benëꞌ ca yaca mozo quiaꞌ, bidaꞌ ta gacaꞌ ca quie mozo quieyaquëꞌ. Lëscanꞌ bidaꞌ ta gatiaꞌ quiz̃ugaꞌ quie xquia quieyaquëꞌ cuenda gataꞌ yelaꞌ neban quieyaquëꞌ tuzioli. \s1 Beyue Jesús benꞌ laochula, benꞌ lao Bartimeo \r (Mt. 20.29‑34; Lc. 18.35‑43) \p \v 46 Naꞌ bdyin Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ yedyi Jericó. Caora udeyaquëꞌ yedyi, naꞌ bazëyaquëꞌ ruꞌa yedyi, caora naꞌ bdupa yaca benꞌ zë ganꞌ zënëꞌ. Biz̃i cuëta neza ureꞌ tu benꞌ laochula, benꞌ lao Bartimeo. Naquëꞌ z̃iꞌi Timeo, ureꞌnëꞌ tu neza rnabëꞌ caridad. \v 47 Naꞌra caora benëꞌ bazaꞌ Jesús, benꞌ yedyi Nazaret, uzulaonëꞌ rnënëꞌ zidzo rëbinëꞌ Jesús: \p ―¡Jesús, z̃iꞌi suba rey David, yeyëchiꞌlaꞌadyoꞌ nëꞌediꞌ! \p \v 48 Naꞌ udila yaca benëꞌ lëbëꞌ gudyiyaquëꞌ ta cueꞌnëꞌ chizi, pero unërëꞌ zidzora uredyiyaꞌnëꞌ: \p ―Z̃iꞌi suba rey David, yeyëchiꞌlaꞌadyoꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 49 Naꞌ biz̃i uleza Jesús unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―Uleyëbi benꞌ naꞌ guidëꞌ ni. \p Naꞌ uyoyaquëꞌ yexiꞌyaquëꞌ lëbëꞌ gudyiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Bidzeboꞌ, uzuli, yaꞌ, como danꞌ rëz̃i Jesús luëꞌ. \p \v 50 Naꞌ ulëchonëꞌ gabán quienëꞌ, laozulitenëꞌ zionëꞌ ga zë Jesús. \v 51 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Biz̃i reꞌenloꞌ huaꞌ quioꞌ? \p Naꞌ una benꞌ laochula: \p ―Maestro, reꞌendaꞌ yeyueloꞌ laohuaꞌ. \p \v 52 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Danꞌ rzudyiꞌilëloꞌ nëꞌëdiꞌ, quie lenaꞌ babeyaca laoloꞌ. Baoca, yeyo. \p Biz̃i caora una Jesús canaꞌ, beyaca laohuëꞌ belëꞌënëꞌ, ziolënëꞌ Jesús tu neza. \c 11 \s1 Cabëꞌ guca bëꞌ uyo Jesús ciudad Jerusalén \r (Mt. 21.1‑11; Lc. 19.28‑40; Jn. 12.12‑19) \p \v 1 Naꞌra bdyinyaquëꞌ ga zu tu yaꞌa laonan yaꞌa Olivos. Baruen bago ta idyinyaquëꞌ ciudad Jerusalén. Lëscanꞌ banacaten gaꞌalaꞌ len yedyi Betfagé len yedyi Betania. Naꞌ useꞌelaꞌ Jesús chopa benꞌ quiëꞌ \v 2 unëꞌ rëbinëꞌyaquëꞌ: \p ―Uletzio yedyi reꞌ niꞌ. Bëꞌ zaidyinle ruꞌa yedyi, huadzelele tu burra daoꞌ neriobaꞌ nunu necuia lëbaꞌ. Naꞌ ixëdyilebaꞌ yequiëꞌlebaꞌ nila. Yeyudyi uhuenaꞌbaꞌ dyin, natzesanlebaꞌ. \v 3 Chi inaba yaca benëꞌ leꞌe bixquienꞌ rexëdyilebaꞌ, naꞌ yëbileyaquëꞌ: Reꞌen xaꞌnndoꞌ lëbaꞌ. Bëꞌ yeyudyi uhuenëꞌbaꞌ dyin, canaꞌ idesanndoꞌbaꞌ. \p \v 4 Naꞌ uzaꞌyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ tu neza ganꞌ zë burra daoꞌ neriobaꞌ cuëta ruꞌa yuꞌu. Naꞌ pxëdyiyaquëꞌbaꞌ. \v 5 Biz̃i naꞌ unë yaca benꞌ nitaꞌ bago unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ benꞌ quie Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ rxëdyile burra daoꞌ naꞌ? \p \v 6 Naꞌra bequëbiyaquëꞌ gudyiyaquëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ cabëꞌ gudyi Jesús leyaquëꞌ. Naꞌra psan yaca benëꞌ leyaquëꞌ yequiëꞌyaquëꞌ burra daoꞌ. \v 7 Naꞌ zezaꞌyaquëꞌ bedyinlëyaquëꞌ ga zë Jesús. Ulëchoyaquëꞌ gabán quieyaquëꞌ uxubayaquëꞌn xcuꞌudzu burra daoꞌ, udyia Jesús lëbaꞌ. \v 8 Naꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ udixu yaca benëꞌ gabán quieyaquëꞌ tu neza ta gapalaꞌnyaquëꞌ lëbëꞌ. Lëscanꞌ uchugo yaca benëꞌ bena yaga dyia laꞌagaꞌ udixuyaquëꞌn tu neza ganꞌ te Jesús. \p \v 9 Naꞌ yaca benꞌ zenao lëbëꞌ tu neza len yaca benꞌ udyialao lao len lëbëꞌ, uzulaoyaquëꞌ rbedyiyaꞌyaquëꞌ unayaquëꞌ: \p ―¡Naca Xuziro Diuzi benꞌ z̃e! ¡Benꞌ laꞌiya nacoꞌ, bidoꞌ tanun quie Diuzi! \p \v 10 ¡Laꞌiya naca xlatoꞌ ta zezaꞌra lao xlato xuzixtaꞌoro rey David! ¡Naca Xuziro benꞌ z̃e! \p \v 11 Canaꞌ bdyin Jesús ciudad Jerusalén, uyuꞌunëꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra zu naꞌ. Te beyudyi unaꞌnëꞌ duz̃e cabëꞌ naca naꞌ, naꞌ zezaꞌlënëꞌ lao chipchopa benꞌ quienëꞌ zioyaquëꞌ yedyi Betania danꞌ bazaꞌ rdzeꞌ. \s1 Bdzeꞌdeꞌ Jesús yaga higo ta bidyian taz̃ixi \r (Mt. 21.18‑19) \p \v 12 Naꞌ beteyu zila, bezaꞌnëꞌ Betania ziolënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ cati uduenëꞌ. \v 13 Naꞌ blëꞌë Jesús zituꞌ zu tu yaga higo badyian laꞌagaꞌ. Naꞌ uyoguëꞌ ta inëꞌë chi bidyian taz̃ixi. Pero bibi taz̃ixi dyian, puro laꞌagaꞌ dyian danꞌ quele tiempo quien. \v 14 Naꞌ unë Jesús gudyinëꞌ yaga: \p ―Desde naꞌa bira cuialoꞌ taz̃ixi ta gao yaca benëꞌ. \p Biz̃i naꞌ be yaca benꞌ quiëꞌ cabëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ yaga. \s1 Blao Jesús yaca benꞌ yuꞌu huëtiꞌ ruꞌa idaoꞌ rnabëꞌra \r (Mt. 21.12‑17; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) \p \v 15 Naꞌra bedyinyaquëꞌ ciudad Jerusalén, uyo Jesús tatula ruꞌa idaoꞌ rnabëꞌra, blaohuëꞌ yaca benꞌ yuꞌu huëtiꞌ ganꞌ. Bzalanëꞌ layu mesa quie yaca benꞌ rutzaꞌ dumi. Bzalanëꞌ silla que yaca benꞌ rutiꞌ biu. \v 16 Bibëꞌ Jesús lato ta te yaca benëꞌ len yuaꞌ quieyaquëꞌ ruꞌa idaoꞌ rnabëꞌra naꞌ. \v 17 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ yuꞌu huëtiꞌ: \p ―Lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi rnan cani: “Luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra ni nacan ga ulidza benꞌ quie yugulu nación Diuzi.” Pero leꞌe aptzaꞌlen ruelen ca quie beló ga yuꞌu benꞌ uban. \p \v 18 Naꞌ yeguedyi yaca benëꞌ yaca xanꞌ xuzi len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés cabëꞌ bë Jesús quie yaca benꞌ yuꞌu huëtiꞌ ruꞌa idaoꞌ rnabëꞌra. Naꞌ uzulaoyaquëꞌ reguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ ta gutiyaquëꞌ Jesús, danꞌ rdzebiyaquëꞌ lëbëꞌ nun quie raxe yaca benëꞌ ca na Jesús rusëdinëꞌ leyaquëꞌ. \v 19 Naꞌ baoyaꞌ dza, zezaꞌ Jesús ziolënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ zeyoyaquëꞌ Betania. \s1 Ca guca quie yaga higo aobidyin \r (Mt. 21.20‑22) \p \v 20 Caora uyeniꞌ dza tula, bezaꞌyaquëꞌ uyuꞌuyaquëꞌ neza blëꞌëyaquëꞌ aobidyi yaga higo lente lue quien. \v 21 Naꞌ bezaꞌlaꞌadyiꞌ Pedro cabëꞌ una Jesús quie yaga higo, naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Maestro, unaꞌcara, aobidyi yaga higo bdzeꞌdeꞌloꞌ. \p \v 22 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Sudyiꞌilële Diuzi. \v 23 Tali rniaꞌ leꞌe, con nutezi benꞌ yëbi yaꞌa niga: “Beyo, yeyuꞌu luꞌu nisadaoꞌ”, naꞌ chi du guicho du laꞌadyiꞌyaquëꞌ rzudyiꞌilëyaquëꞌ Diuzi, huenëꞌ ca yëbiyaquëꞌ yaꞌa, naꞌra huaca quie yaꞌa ca yëbiyaquëꞌn. \v 24 Quie lenaꞌ rniaꞌ leꞌe, cati hueꞌlële Diuzi diꞌidzaꞌ ta inabalenëꞌ bi cosa, chi rzudyiꞌilële Diuzi du guicho du laꞌadyiꞌle gun Diuzi ca ta inabalenëꞌ, naꞌra guncazinëꞌ. \v 25 Lëscanꞌ cati hueꞌlële Diuzi diꞌidzaꞌ, chi nede tu tamala bë yaca benëꞌ quiele, yeziꞌz̃ele quieyaquëꞌ. Canaꞌ hueziꞌz̃erë Xuziro Diuzi zu guibá dulaꞌ xquia quiele. \v 26 Pero chi biyeziꞌz̃ele quieyaquëꞌ, lëscanꞌ biyeziꞌz̃e Xuziro Diuzi zu guibá dulaꞌ xquia quiele. \s1 Unabayaquëꞌ Jesús nu ben yelaꞌ rnabëꞌ quienëꞌ \r (Mt. 21.23‑27; Lc. 20.1‑8) \p \v 27 Naꞌra bezaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ bedyinyaquëꞌ ciudad Jerusalén tatula. Naꞌ caora uyuꞌu Jesús luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra rdanëꞌ naꞌ, caora naꞌ bdyin yaca xanꞌ pxuzi len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés ga rdëꞌ. \v 28 Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Una nëtoꞌ, ¿nu ben yelaꞌ rnabëꞌ quioꞌ, danꞌ bablaoloꞌ benꞌ yuꞌu huëtiꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra? \p \v 29 Naꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lëscanꞌ reꞌendaꞌ inabaꞌ leꞌe tu diꞌidzaꞌ. Chi yequëbile ta inabaꞌ leꞌe, naꞌ iniaꞌ leꞌe nu ben yelaꞌ rnabëꞌ quiaꞌ danꞌ biaꞌ canaꞌ. \v 30 Naꞌ inabaꞌ leꞌe: ¿Nuz̃i useꞌelaꞌ Juan ta bëꞌnëꞌ lao yaca benëꞌ? ¿Useꞌelaꞌ Diuzi lëbëꞌ o ta racazi laꞌadyiꞌnëꞌ bidëꞌ? \p \v 31 Naꞌra uzulaoyaquëꞌ rtzaloyaquëꞌ ruꞌelëyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ diꞌidzaꞌ nayaquëꞌ: \p ―¿Cabiz̃i yëbironëꞌ? Chanꞌ yëbironëꞌ: “Diuzi useꞌelëꞌ lëbëꞌ”, tanaꞌ huanëꞌ raꞌo: “¿Bixquienꞌ bigulele quienëꞌ?” \v 32 Pero bisaqueꞌ yëbironëꞌ: “Ta racazi laꞌadyiꞌnëꞌ bidëꞌ.” \p Naꞌ bdzebiyaquëꞌ yëbiyaquëꞌ Jesús canꞌ, como danꞌ neziyaquëꞌ huadzaꞌ yaca benëꞌ leyaquëꞌ nun quie rna yaca benëꞌ naca Juan benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi, benꞌ rguixogueꞌ xtiꞌidzëꞌ. \v 33 Quie lenaꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Binezindoꞌ. \p Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lëscanꞌ nëꞌëdiꞌ, biiniaꞌ leꞌe nu ben yelaꞌ rnabëꞌ quiaꞌ, danꞌ bablaohuaꞌ benꞌ yuꞌu huëtiꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra. \c 12 \s1 Bzu Jesús tu diꞌidzaꞌ quie yaca benꞌ hue dyin, yaca benꞌ mala \r (Mt. 21.33‑46; Lc. 20.9‑19) \p \v 1 Naꞌra una Jesús diꞌidzaꞌ ni rëbinëꞌ benëꞌ: \p ―Uzu tu benꞌ guza bedzuliꞌ layela quienëꞌ. Lëscanꞌ psioguëꞌn ulëchinëꞌn corale, udixunëꞌ tu yo lagaꞌ ga usinëꞌ nisa bedzuliꞌ. Lëscanꞌ bënëꞌ tu yuꞌu de yo ga cuia benëꞌ ta gapayaquëꞌ bedzuliꞌ quienëꞌ. \p ’Naꞌra bëꞌnëꞌn lao naꞌa yaca benëꞌ naca ladyinëꞌë, uzaꞌnëꞌ zioguëꞌ zituꞌ. \v 2 Biz̃i cati bdyin biuꞌ quie usecho quie bedzuliꞌ, naꞌ beseꞌelaꞌ xanꞌ layela tu benꞌ zu laohuëꞌ ta tzenabanëꞌ tu ta reduꞌulanëꞌ siꞌnëꞌ quie bedzuliꞌ quienëꞌ. \v 3 Pero belaꞌcala bëꞌyaquëꞌ ziꞌ benꞌ useꞌelaꞌ xaꞌnyaquëꞌ. Naꞌ bezaꞌnëꞌ gabi zeyuꞌanëꞌ. \v 4 Naꞌra beseꞌelaꞌ benꞌ xanꞌ layela benꞌ tula zioguëꞌ. Pero lagazi udiyaquëꞌ lëbëꞌ yo, bëꞌyaquëꞌ guicho benꞌ naꞌ ziꞌ, ptasi bnioyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 5 Naꞌ biz̃i beseꞌelaꞌ xanꞌ layela benꞌ tula zioguëꞌ, pero bëtiyaquëꞌ lënëꞌ. Te naꞌ beseꞌelaꞌ xanꞌ layela benꞌ zë, uyo tu huio tu huioyaquëꞌ. Con bala benꞌ useꞌelaꞌ xanꞌ layela bëꞌyaquëꞌ ziꞌ, ibalayaquëꞌ bëtiyaquëꞌ. \p \v 6 ’Biz̃i ga beyudyicala uzu tu z̃iꞌi xanꞌ layela, lega nedyëꞌënëꞌ lëbëꞌ. Naꞌ useꞌelëꞌ z̃iꞌinëꞌ unëꞌ: “Decazide gapalaꞌnyaquëꞌ z̃iꞌinaꞌ.” \v 7 Pero bëꞌ blëꞌë yaca benꞌ naca ladyinëꞌë layela babdyin z̃iꞌi xaꞌnyaquëꞌ, naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: “Biꞌ niga, gaca quiebiꞌ layu niga cati bagati xuzibiꞌ. Uletzaꞌ gutirobiꞌ cuenda siꞌro layu niga gacan quiero.” \v 8 Naꞌ bëxoyaquëꞌbiꞌ bëtiyaquëꞌbiꞌ, ulioyaquëꞌbiꞌ ganꞌ de layela. \p \v 9 Naꞌra unaba Jesús yaca benëꞌ nitaꞌ naꞌ unëꞌ: \p ―¿Cabiz̃i reyaꞌalaꞌ hue benꞌ naca xanꞌ layela? Decazide huedyinnëꞌ ganꞌ de layela quienëꞌ ta gutinëꞌ yaca benꞌ nuꞌenëꞌ ladyinëꞌë, hueꞌnëꞌ yaca benꞌ tula gaca ladyinaꞌayaquëꞌ layela quienëꞌ. \p \v 10 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Binenaꞌle ca rnën lëꞌë guichi quie Diuzi? Cani rnën: \q1 Yo lagaꞌ ta baoruꞌun yaca benꞌ hue huecuaꞌ, lëyo naꞌ besiꞌ Diuzi bzunëꞌn ga naca belao, ga rzulao bezu. \q1 \v 11 Canaꞌ bë Diuzi. \q1 Nacan tadyaꞌa gula. \q1 Nacan ziꞌ ta yebanziro. \p \v 12 Naꞌra guꞌunyaquëꞌ guxuyaquëꞌ Jesús udzeꞌyaquëꞌ lëbëꞌ luꞌu dyiguiba como danꞌ gucabëꞌyaquëꞌ unë Jesús diꞌidzaꞌ naꞌ condre leyaquëꞌ. Pero como danꞌ bdzebiyaquëꞌ bi hue yaca benëꞌ quieyaquëꞌ, psanyaquëꞌ quienëꞌ, bezaꞌyaquëꞌ zeyoyaquëꞌ. \s1 Unabayaquëꞌ Jesús ca naca quie impuesto \r (Mt. 22.15‑22; Lc. 20. 20‑26) \p \v 13 Ude beyudyi naꞌ, useꞌelaꞌyaquëꞌ chopa tzona benꞌ naca partido fariseo len ichopa tzona benꞌ naca partido quie rey Herodes ta tzenabayaquëꞌ Jesús diꞌidzaꞌ ta hueyaquëꞌ trampa quienëꞌ chi biguinonëꞌ lao diꞌidzaꞌ quienëꞌ ta saqueꞌ gaoyaquëꞌ lëbëꞌ xquia. \v 14 Quie lenaꞌ bdyinyaquëꞌ ganꞌ zë Jesús unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Maestro, banezindoꞌ luëꞌ rusëdioꞌ yaca benëꞌ diꞌidzaꞌ naca li. Naꞌ biruꞌ cuenda bi naque yaca benëꞌ sino rusëdioꞌ leyaquëꞌ tali xneza Diuzi. Unacara nëtoꞌ: ¿Ruꞌen lato quiz̃oro quie impuesto quie benꞌ naca gobierno romano? ¿Reyaꞌalaꞌ quiz̃oron o chi bireyaꞌalaꞌ quiz̃oron? \p \v 15 Pero gucabëꞌ Jesús ca naca pensari mala yuꞌuyaquëꞌ birueyaquëꞌ ca rnayaquëꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ reꞌenle cuëchile trampa quiaꞌ? Uletzexiꞌ tu dumi plata ta inaꞌa. \p \v 16 Naꞌra yexiꞌyaquëꞌ tu dumi plata. Naꞌ caora blëꞌënëꞌn, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Nu guicho, nu laohue daꞌ lëꞌën? \p Naꞌ bequëbiyaquëꞌ unayaquëꞌ Jesús: \p ―Daꞌ lëꞌën guicho laohue benꞌ naca gobierno quie benꞌ romano. \p \v 17 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulehueꞌ benꞌ naca gobierno ta reduꞌulanëꞌ siꞌnëꞌ. Lëscanꞌ ulehueꞌ Diuzi ta reduꞌulanëꞌ siꞌnëꞌ. \p Naꞌ tu bebanziyaquëꞌ canꞌ unëꞌ. \s1 Unabayaquëꞌ Jesús quie benꞌ baguti beban \r (Mt. 22.23‑33; Lc. 20.27‑40) \p \v 18 Tanaꞌ uyorë yaca benꞌ partido Saduceo ganꞌ zë Jesús. Naꞌ leyaquëꞌ rnayaquëꞌ biyeban yaca benꞌ baguti. Quie lenaꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p \v 19 ―Maestro, ca naca diꞌidzaꞌ bzu Moisés lëꞌë guichi, rnën chi baguti tu beꞌmbyu, naꞌ begaꞌn z̃gulanëꞌ tu cuinzëꞌ, nunu z̃iꞌiyaquëꞌ uzu, reyaꞌalaꞌ yeziꞌ bichinëꞌ nigula quie benꞌ baguti tacuenda yezu xcuidiꞌ yeziꞌ lao benꞌ baguti. \v 20 Naꞌ ugunro guca gadyi bichiyaquëꞌ. Naꞌ benꞌ nëro uz̃iꞌnëꞌ nigula quienëꞌ. Pero ni tu z̃iꞌiyaquëꞌ biuzu gutinëꞌ. \v 21 Naꞌ biz̃i benꞌ urupe beziꞌnëꞌ nigula quie benꞌ bichinëꞌ, benꞌ baguti. Lëzi gutirënëꞌ, nunu z̃iꞌiyaquëꞌ uzurë. Naꞌ biz̃i benꞌ uyune beziꞌrënëꞌ nigula quie benꞌ bichinëꞌ, benꞌ baguti. Lëzirë gutirënëꞌ nunu z̃iꞌiyaquëꞌ uzurë. \v 22 Canaꞌ guca quie lao gadyiteyaquëꞌ, yaca benꞌ uzulë nigula. Gabeyudyicala quie nigula gutirënëꞌ. \v 23 Naꞌra chi tali naꞌ yeban yaca benꞌ huati, ¿ca nurlayaquëꞌ naca z̃gulayaquëꞌ nigula naꞌ, como danꞌ lao gadyi bichiyaquëꞌ uzulëyaquëꞌ lëbëꞌ? \p \v 24 Naꞌ bequëbi Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lega nequixile como danꞌ binezile cabëꞌ rnën lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. Lëscanꞌ binezile cabëꞌ naca yelaꞌ huaca quie Diuzi. \v 25 Cati babeban yaca benꞌ baguti, naꞌ bira sulëyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ ca z̃gulayaquëꞌ, ca xquiuyaquëꞌ. Gaca quieyaquëꞌ ca quie yaca ángel quie Diuzi, benꞌ yuꞌuyaca guibá. \v 26 Pero quie benꞌ baguti yeban, ¿binelabale lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi cabëꞌ gudyi Diuzi Moisés dza naꞌ caora uzë Moisés ganꞌ reꞌ yaga raꞌalaꞌ guiꞌ birena? Lëganꞌ naꞌ una Diuzi rëbinëꞌ Moisés: “Nacaꞌ Diuzi quie xuzixtaꞌoloꞌ Abraham, len quie xuzixtaꞌoloꞌ Isaac, len quie xuzixtaꞌoloꞌ Jacob.” \v 27 Canaꞌ una Diuzi gudyinëꞌ leyaquëꞌ, baꞌalaꞌcazi bagutiyaquëꞌ azio zë iza caora. Lenaꞌ ruluꞌen rlëꞌë Diuzi leyaquëꞌ ca benꞌ neneban, quele ca benꞌ baguti. Tanaꞌ lenaꞌ lega nequixile. \s1 Una Jesús quie tu mandamiento rnabëꞌra \r (Mt. 22.34‑40) \p \v 28 Naꞌra bdyinrë tu benꞌ rusëdi ley quie Moisés. Dyëꞌëdi babenëꞌ cabëꞌ diꞌidzaꞌ bequëbi Jesús yaca benëꞌ. Naꞌ como nezinëꞌ dyëꞌëdi requëbi Jesús bi pregunta rnaba yaca benëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Ca nurla mandamiento rnabëꞌran raꞌo hue quiero len? \p \v 29 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Cani naca mandamiento rnabëꞌran raꞌo: “Ulezëcara nagale, leꞌe benꞌ Israel. Tuzi Diuzi quiero zu, ganura Diuzi tula zu. \v 30 Reyaꞌalaꞌ idyëꞌëro Diuzi quiero du guicho du laꞌadyiꞌro.” Lenaꞌ naca mandamiento rnabëꞌran raꞌo. \v 31 Lëscanꞌ derë itu mandamiento nacan belao reyaꞌalaꞌ hue quiero. Cani rnën: “Reyaꞌalaꞌ idyëꞌëro laguedyiro cabëꞌ nedyëꞌëro cuinro.” Tuzi len naca mandamiento rnabëꞌra quiero, hue quiero len. \p \v 32 Naꞌra una benꞌ rusëdi ley quie Moisés rëbinëꞌ Jesús: \p ―Tahuen gula naꞌ cabëꞌ unaoꞌ, Maestro. Nacan tali unaoꞌ tuzi Diuzi zu, ganura Diuzi tula zu. \v 33 Lëscanꞌ zacaꞌran lao Diuzi idyëꞌëronëꞌ du guicho du laꞌadyiꞌro, lëscanꞌ idyëꞌëro laguedyiro ca nedyëꞌëro cuinro. Lenaꞌ zacaꞌran lao Diuzi quele ca yaca bia rutiro ruzeiro ruꞌaba ta hueꞌrobaꞌ Diuzi. \p \v 34 Naꞌra caora be Jesús cabëꞌ diꞌidzaꞌ dyaꞌa una benꞌ naꞌ, naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Ilëꞌëtiꞌzi nerdziogueloꞌ gacoꞌ benꞌ tzuꞌu guibá ga rnabëꞌ Diuzi. \p Naꞌra nitu yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ beyaz̃oyaquëꞌ inabayaquëꞌ lëbëꞌ diꞌidzaꞌ mazara. \s1 Naca benꞌ Cristo Señor quie rey David \r (Mt. 22.41‑46; Lc. 20.41‑44) \p \v 35 Naꞌra rusëdi Jesús yaca benꞌ bdupa luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Ca biz̃i ina yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, como nayaquëꞌ naca Cristo z̃iꞌisuba rey David? \v 36 Porque cuin rey David, du yuꞌunëꞌ Bichi Be quie Diuzi, unëꞌ cani: \q1 Una Diuzi rëbinëꞌ benꞌ naca Señor quiaꞌ: “Ureꞌ cuëtaꞌ zaquëꞌ yebë niga hasta idyin dza cuëchaꞌ xniꞌaloꞌ yaca benꞌ rudie luëꞌ.” \m \v 37 Quie lenaꞌ rnabaꞌ leꞌe, ¿cómo naca Cristo z̃iꞌisuba rey David, chi cuin rey David unëꞌ naca Cristo Señor quienëꞌ? \p Biz̃i lega redaohue yaca benëꞌ canꞌ una Jesús. \s1 Udao Jesús xquia yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés \r (Mt. 23.1‑36; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47) \p \v 38 Naꞌra ca rusëdi Jesús yaca benëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Gapale cuidado bihuele ca rue yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés. Lega rexeyaquëꞌ laꞌariꞌ naca tona. Lega rexeyaquëꞌ gapalaꞌn yaca benëꞌ leyaquëꞌ ga rdayaquëꞌ tu neza. \v 39 Lega rexeyaquëꞌ cueꞌyaquëꞌ ga rbeꞌ benꞌ balaꞌana chi luꞌu idaoꞌ sinagoga, chi ga raca lani. \v 40 Zidza rulidzayaquëꞌ Diuzi cuenda ilëꞌë yaca benëꞌ leyaquëꞌ benꞌ quie Diuzi, pero bëꞌ rueziyaquëꞌ danꞌ reguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ ta cubayaquëꞌ ta de quie yaca nigula baguti xquiuhue. Quie lenaꞌ huera Diuzi leyaquëꞌ tu castigo huala gula. \s1 Una Jesús quie tu nigula guti xquiuhue bdzeꞌnëꞌ gun quie idaoꞌ \r (Lc. 21.1‑4) \p \v 41 Naꞌ guca tu dza zë Jesús luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra blëꞌënëꞌ rudzeꞌ yaca benëꞌ dumi quieyaquëꞌ luꞌu caja ga yuꞌun gun quie idaoꞌ. Blëꞌënëꞌ rudzeꞌ zë benꞌ uñaꞌa yalao dumi luꞌu caja naꞌ. \v 42 Lëscanꞌ blëꞌënëꞌ bdzeꞌ tu nigula guti xquiuhue chopa dumi daoꞌ lasi de cobre ta zacaꞌn ledaoꞌzi luꞌu caja naꞌ. \v 43 Naꞌra guz̃i Jesús yaca benꞌ quiëꞌ, unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tali rniaꞌ leꞌe, nigula naꞌ naquëꞌ benꞌ yëchiꞌ gula, aguti xquiuhuëꞌ, pero ca naca dumi bdzeꞌnëꞌ luꞌu caja, nacaran dumi z̃e quele ca ta bdzeꞌ yaca benꞌ uñaꞌa. \v 44 Ta begaꞌnnan sobre quieyaquëꞌ bdzeꞌyaquëꞌ luꞌu caja naꞌ. Pero lënigula benꞌ yëchiꞌ, bdzeꞌnëꞌ ca tu dumi daoꞌ dezi quienëꞌ ta raꞌonëꞌ ta raonëꞌ. \c 13 \s1 Una Jesús huabiaguiꞌ idaoꞌ rnabëꞌra \r (Mt. 24.1‑2; Lc. 21.5‑6) \p \v 1 Naꞌra cati bro Jesús luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra, unëꞌ tu benꞌ quienëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―¡Maestro, unaꞌ ca naca badan yo necuaꞌ besu, unaꞌ ca naca badan idaoꞌ rnabëꞌra. \p \v 2 Pero naꞌ una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Bablëꞌëloꞌ ca reꞌ idaoꞌ rnabëꞌra niga nacan taz̃e. Pero huadyin dza ni tu yo bira yegaꞌnnan lao laguedyin, huabiaguiꞌ duz̃eten. \s1 Ga ruꞌen diꞌidzaꞌ cabëꞌ gaca cati baruen bago iyudyi dyilayu \r (Mt. 24.3‑28; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24) \p \v 3 Naꞌra uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ ga zu yaꞌa Olivos tzalaꞌ berobayu ganꞌ reꞌ idaoꞌ rnabëꞌra. Biz̃i naꞌ caora ureꞌ Jesús ganꞌ, bebigaꞌ Pedro, len Santiago, len Juan, len Andrés, beroyaquëꞌ tzalaꞌla len Jesús unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p \v 4 ―Reꞌenndoꞌ inaoꞌ nëtoꞌ bata gaca canꞌ unaoꞌ. ¿Cabiz̃i seña gataꞌ cati baruen bago iyudyi yedyi layu? \p \v 5 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Gapale cuidado tacuenda nunu siꞌ leꞌe yëꞌ, \v 6 porque huida benꞌ zë inayaquëꞌ nun quiaꞌ bidayaquëꞌ, inayaquëꞌ nacayaquëꞌ Cristo, pero yëꞌ rziꞌyaquëꞌ. \p \v 7 ’Pero cati rele rna yaca benëꞌ raca dila yaca yedyi len yaca yedyi tula, rnayaquëꞌ ruen z̃udyi gaca dila mazara yedyi, biidzebile, porque reꞌen ca reꞌena gacan canꞌ, pero nezura ta gaca tu bineyudyi yedyi layu. \v 8 Huadila yaca yedyi conlë yaca yedyi tula, huadila yaca gobierno conlë yaca gobierno tula. Gaca uz̃uꞌ niꞌnila. Lëzi huataꞌ ubin, huataꞌ zëdi lao yedyi layu. Pero cala beyudyi naꞌ ta yedzagalao yaca benëꞌ, dechanꞌ uzulaozin naꞌ cabëꞌ ta yedzagalaoyaquëꞌ. \p \v 9 ’Gapale cuidado porque usedyin yaca benëꞌ leꞌe lao naꞌa yaca benꞌ rnabëꞌ, lëscanꞌ huaguiyaquëꞌ leꞌe luꞌu yaca idaoꞌ sinagoga. Usedyinyaquëꞌ leꞌe lao yaca benꞌ naca gobernador, len lao yaca benꞌ naca rey ta uquëpiyaquëꞌ leꞌe danꞌ naole hue quiele xtiꞌidzaꞌ. Canaꞌ huaguixogueꞌleyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi tanun quiaꞌ nëꞌëdiꞌ. \v 10 Zayeyudyi quie yedyi layu, huaguixogueꞌ yaca benëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi duz̃e yedyi layu. \v 11 Lëscanꞌ cati tzehuaꞌayaquëꞌ leꞌe lao naꞌa yaca benꞌ rnabëꞌ, bidëbile quie biz̃i danꞌ yëbileyaquëꞌ, ni siquiera bihuele pensari. Yëbileyaquëꞌ ca diꞌidzaꞌ udzeꞌ Diuzi guichole lëhora naꞌ, porque quele leꞌe cuinle inële, dechanꞌ Bichi Be quie Diuzi gunnëꞌ ta yeyëbileyaquëꞌ. \v 12 Lëscanꞌ usedyin benëꞌ hasta biꞌ bichiyaquëꞌ lao naꞌa yaca benꞌ rnabëꞌ ta gutiyaquëꞌ leyaquëꞌ. Lëzi usedyin benëꞌ z̃iꞌiyaquëꞌ lao naꞌa benꞌ rnabëꞌ, hasta usedyin yaca xcuidiꞌ xuzi z̃naꞌyaquëꞌ cuenda guti yaca benꞌ rnabëꞌ leyaquëꞌ. \v 13 Huadie yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu leꞌe, danꞌ naole xnezaꞌ. Pero nu benꞌ nao nëꞌëdiꞌ du guicho du laꞌadyiꞌ, benꞌ biusan nëꞌëdiꞌ hasta dza gatiëꞌ, huataꞌ yelaꞌ neban quienëꞌ tuzioli. \p \v 14 ’Bzu profeta Daniel diꞌidzaꞌ lëꞌë guichi dza tiempote rguixogueꞌn quie ta naca bayatza gula, ta rudyiaguiꞌ benëꞌ. (Reyaꞌalaꞌ tzioñeꞌe nu benꞌ rulaba diꞌidzaꞌ ni.) Caora ilëꞌële badyian ga bireyaꞌalaꞌ cuian, naꞌ racate baguin iz̃uno yaca benꞌ nitaꞌ estado Judea tzioyaquëꞌ ga zu yaꞌa. \v 15 Lëscanꞌ lëdza naꞌ, chi nitaꞌ yaca benëꞌ laliꞌa quie yuꞌu quieyaquëꞌ, bireyaꞌalaꞌ yeyuꞌuyaquëꞌ luꞌu yuꞌu ta siꞌyaquëꞌ bi cosa quieyaquëꞌ, reyaꞌalaꞌ laiz̃unoteyaquëꞌ. \v 16 Lëzi chi nitaꞌ yaca benëꞌ layela quieyaquëꞌ rueyaquëꞌ dyin, bireyaꞌalaꞌ yeyoyaquëꞌ z̃an yuꞌu ta siꞌyaquëꞌ ni z̃abayaquëꞌ, reyaꞌalaꞌ laiz̃unoteyaquëꞌ. \v 17 Gaca beyëchiꞌ gula quie yaca nigula nuꞌa z̃iꞌine len yaca nigula rugaꞌadyi z̃iꞌine dza gaca canꞌ rniaꞌ. \v 18 Ulidzale Diuzi ta bigaca quiele iz̃unole biuꞌ zaga. \v 19 Canaꞌ rniaꞌ como danꞌ bazaꞌ dza lega huala gula yedzagalao yaca benëꞌ. Naꞌ yedzagalaorayaquëꞌ quele ca yaca los demás benëꞌ. Desde ulëchi Diuzi dyilayu, bibedzagalao yaca benëꞌ cabëꞌ yedzagalao yaca benꞌ nitaꞌ dza yeyudyi yedu quie yedyi layu. \v 20 Chi bihue Diuzi uchugunëꞌ dza yedzagalaoyaquëꞌ, ni tuyaquëꞌ bisueyaquëꞌ, huabiaguiꞌ yuguluyaquëꞌ. Pero huachugu Diuzi dza naꞌ nun quie nedyëꞌënëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ, benꞌ ulioguëꞌ gaca benꞌ quienëꞌ. \p \v 21 ’Chi ina yaca benëꞌ rëbiyaquëꞌ leꞌe: “Ulenaꞌcara, ni zu Cristo”, o “Ulenaꞌcara, naꞌ zu Cristo”, bigalele quieyaquëꞌ. \v 22 Huida yaca benꞌ huiziꞌ yëꞌ inayaquëꞌ nacayaquëꞌ Cristo, inayaquëꞌ nacayaquëꞌ benꞌ rguixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Hueyaquëꞌ milagro, hueyaquëꞌ seña tacuenda siꞌyaquëꞌ yëꞌ hasta yaca benꞌ ulio Diuzi. \v 23 Pero leꞌe, ulehue listo. Lenaꞌ baoniaꞌ leꞌe ca ta binegaca quiele cuenda inezile sule listo. \s1 Cabëꞌ gaca bëꞌ yeguida Jesús, benꞌ naca bichi yugulu benëꞌ \r (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Lc. 21. 25‑36) \p \v 24 ’Pero lëdza naꞌ, cati beyudyi bedzagalaotzegue yaca benëꞌ, huechula obidza bira gataꞌ xniꞌ quie te dza, lëscanꞌ huechula biuꞌ bira gataꞌ xniꞌ biuꞌ. \v 25 Lëscanꞌ huaguinu yaca beló dyian guibá. Huazisi yugulu ta dyia guibá huaguinun. \v 26 Naꞌra hualëꞌë yaca benëꞌ nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ. Hualëꞌëyaquëꞌ yeguidaꞌ lao beo zë ladza, zeyuꞌa yelaꞌ huaca quiaꞌ. \v 27 Naꞌ iseꞌelaꞌ yaca ángel quiaꞌ ta tzetupayaquëꞌ yaca benꞌ quiaꞌ, yaca benꞌ uliogaꞌ, laꞌacazi nitaꞌyaquëꞌ zituꞌ lao yedyi layu, laꞌacazi nitaꞌyaquëꞌ zituꞌ guibá ―Canaꞌ una Jesús. \p \v 28 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulehue pensari cabëꞌ naca quie yaga higo. Caora badyia benue len laꞌagaꞌ cubi quien, banezile bazaꞌ biuꞌ yo. \v 29 Lëscanꞌ caora rlëꞌële baraca lao yedyi layu cabëꞌ rniaꞌ leꞌe niga, huanezile bazaꞌ bago dza yeyudyi dyilayu, ilëꞌëtiꞌzi rdziogue. \v 30 Tali rniaꞌ leꞌe, tu bineya z̃iꞌi suba benꞌ nitaꞌ naꞌa bëꞌ gaca cabëꞌ baoniaꞌ leꞌe. \v 31 Huade quie ta dyia guibá len lao yedyi layu canaꞌzi, pero ca naca diꞌidzaꞌ rniaꞌ, biten canaꞌzi. Decazide gacan. \p \v 32 ’Pero ca bi hora, ca bi dza yeguidaꞌ tatula, nitu nunu nezi. Binezi yaca ángel zu guibá, binezi ni siquiera nëꞌëdiꞌ, z̃iꞌi Diuzi. Tuzi Xuzaꞌ Diuzi nezinëꞌ bëꞌ gaca yeguidaꞌ tatula. \p \v 33 ’Quie lenaꞌ ulesu listo, gapale cuidado, uleulidza Diuzi yugu dza como danꞌ binezile bëꞌ yeguidaꞌ lao yedyi layu. \v 34 Banaca quiaꞌ ca quie tu benꞌ uzaꞌ zio zituꞌ. Caora binetzionëꞌ, rcaꞌnnëꞌ mozo quiëꞌ z̃an yuꞌu quiëꞌ ta gapayaquëꞌ ta de quienëꞌ, bëꞌnëꞌ bi dyin hueyaquëꞌ. Lëscanꞌ pcaꞌnnëꞌ tu mozo ta sëꞌ cuëta ruꞌa yuꞌu ta cuezëꞌ bëꞌ yelaꞌnëꞌ. \v 35 Ulesu listo como danꞌ binezile bëꞌ yeguidaꞌ tatula. Binezile chi yeguidaꞌ zadzëꞌ, chi yeguidaꞌ du gatzo yela, chi yeguidaꞌ cati rbedyi biu, chi yeguidaꞌ du zila. \v 36 Gapale cuidado ta sule puesto caora yeguidaꞌ. \v 37 Ca ta rniaꞌ leꞌe, lëscanꞌ rnëriaꞌ yugulu benëꞌ: Ulesu listo. \c 14 \s1 Beguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ ta gutiyaquëꞌ Jesús \r (Mt. 26.1‑5; Lc. 22.1‑2; Jn. 11.45‑53) \p \v 1 Naꞌra ichopa dza galaꞌ lani pascua cati gaoyaquëꞌ yëta xtila binequixi levadura. Naꞌ beguilolaꞌadyiꞌ yaca xanꞌ pxuzi len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés bi hueyaquëꞌ ta guxuyaquëꞌ Jesús balarazi gutiyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 2 Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Biguxuro Jesús tu raca lani cuenda naꞌ biidzaꞌ yaca benꞌ yedyi bitilalëyaquëꞌ raꞌo. \s1 Bdzeꞌ tu nigula aceite rlaꞌ z̃ixi z̃eo guicho Jesús \r (Mt. 26.6‑13; Jn. 12.1‑8) \p \v 3 Naꞌra caora bedyin Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ yedyi Betania, naꞌ uyuꞌunëꞌ lidyi tu benꞌ lao Simón, benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ ca pindo. Biz̃i caora bareꞌyaquëꞌ lao mesa gaoyaquëꞌ, bdyin tu nigula nuꞌë frasco de yo laona alabastro. Luꞌu frasco naꞌ nedzaꞌn tubelaozi aceite rlaꞌ z̃ixi z̃eo laonan nardo. Naꞌ aceite naꞌ ruhueyaquëꞌn dyin rlaꞌoyaquëꞌn yaca benꞌ huati. Naꞌ ulaꞌ nigula frasco naꞌ blatoguëꞌ aceite guicho Jesús. \v 4 Naꞌ bala benꞌ reꞌ naꞌ bdzaꞌyaquëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ bedito nigula ni aceite? \v 5 Mejorla chi bëtiꞌnëꞌn como danꞌ zacaꞌn tzona gayuhua dumi denario tacuenda siꞌnëꞌ dumi hueꞌnëꞌn yaca benꞌ yëchiꞌ. \p Naꞌ udilayaquëꞌ nigula naꞌ. \p \v 6 Pero naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulesan quie nigula. ¿Bixquienꞌ ruelëlenëꞌ zëdi? Tadyaꞌa gula babënëꞌ quiaꞌ. \v 7 Nitaꞌcazi yaca benꞌ yëchiꞌ conlë leꞌe yugu dza. Con batatezi reꞌenle, huaca gacalële leyaquëꞌ. Pero nëꞌëdiꞌ bisuaꞌ len leꞌe tuzioli. \v 8 Ca ta huaca hue nigula ni, canaꞌ bënëꞌ quiaꞌ. Badyialaonëꞌ blatoguëꞌ aceite rlaꞌ z̃ixi z̃eo cuerpo quiaꞌ quie dza gatiaꞌ igachaꞌ. \v 9 Tali rniaꞌ leꞌe, con gatatezi rguixogueꞌ yaca benëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi duz̃e yedyi layu, huanëyaquëꞌ cabëꞌ bë nigula ni para nëꞌëdiꞌ, canaꞌ yezaꞌlaꞌadyiꞌ yaca benëꞌ cabëꞌ bënëꞌ quiaꞌ. \s1 Begaꞌnlë Judas diꞌidzaꞌ len yaca xanꞌ pxuzi ta usedyinnëꞌ Jesús lao naꞌayaquëꞌ \r (Mt. 26.14‑16; Lc. 22. 3‑6) \p \v 10 Naꞌra uyo Judas Iscariote yegueꞌlënëꞌ yaca xanꞌ pxuzi diꞌidzaꞌ cuenda yegaꞌnlënëꞌ leyaquëꞌ diꞌidzaꞌ ta usedyinnëꞌ Jesús lao naꞌayaquëꞌ. Naꞌ naca Judas benꞌ quie Jesús entre chipchopa benꞌ naca benꞌ quienëꞌ. \v 11 Naꞌ lega bedaohue yaca xanꞌ pxuzi cabëꞌ gudyi Judas leyaquëꞌ. Begaꞌnlëyaquëꞌ lëbëꞌ diꞌidzaꞌ ta hueꞌyaquëꞌ lëbëꞌ dumi. Naꞌra uzulao Judas beguilolaꞌadyiꞌnëꞌ bi huenëꞌ usedyinnëꞌ Jesús lao naꞌa yaca xanꞌ pxuzi. \s1 Udaoyaquëꞌ rtzeꞌ quie lani pascua \r (Mt. 26.17‑29; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) \p \v 12 Biz̃i dza nëro quie lani pascua udaoyaquëꞌ yëta xtila binequixi levadura, bëtiyaquëꞌ tu becoꞌ z̃iꞌilaꞌ ta bezaꞌlaꞌadyiꞌyaquëꞌ ca guca quie xuzixtaꞌoyaquëꞌ dza uzaꞌyaquëꞌ nación Egipto. Lëdza naꞌ una yaca benꞌ quie Jesús rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Gaz̃i reꞌenloꞌ tziondoꞌ tzaguendoꞌ ta gaoro rtzeꞌ quie lani pascua? \p \v 13 Naꞌra useꞌelaꞌ Jesús chopa benꞌ quienëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uleyo ciudad Jerusalén. Bëꞌ baidyinle hualëꞌële tu beꞌmbyu zeyuꞌa tu reꞌe yudzon nisa. Lëbenꞌ naꞌ reyaꞌalaꞌ inaole. \v 14 Cati babeyuꞌunëꞌ luꞌu yuꞌu, reyaꞌalaꞌ yëbile xanꞌ yuꞌu ga beyuꞌunëꞌ: “Cani una Maestro: ¿Gaz̃i zu luꞌu cuarto ga gaolënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ rtzeꞌ quie lani pascua?” \v 15 Naꞌra hualuꞌe xanꞌ yuꞌu leꞌe tu luꞌu cuarto naca chopa xcuia. Lëganꞌ naꞌ tzaguele ta gaoro. \p \v 16 Naꞌ uzaꞌ chopa benꞌ quie Jesús zioyaquëꞌ ciudad Jerusalén. Caora bedyinyaquëꞌ guca quieyaquëꞌ laga ca gudyi Jesús leyaquëꞌ gaca. Naꞌ tu luꞌu cuarto naꞌ bëyaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ rtzeꞌ quie lani pascua. \p \v 17 Caora bagula, bedyin Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ ganꞌ gaoyaquëꞌ. \v 18 Naꞌ cati baoreꞌyaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ, una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p ―Tali rniaꞌ leꞌe, ladoro ni reꞌ tu benꞌ raolëro tuz̃e, benꞌ usedyin nëꞌëdiꞌ lao naꞌa yaca benꞌ rnabëꞌ. \p \v 19 Biz̃i uzulao raqueyëchiꞌyaquëꞌ uzulaoyaquëꞌ rnabayaquëꞌ tu huioyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Quele nëꞌëdiꞌ huaꞌ cabëꞌ naoꞌ naꞌ? \p \v 20 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Entre lao chipchopale niga, huaro tu benꞌ laguedyiro hue canꞌ rniaꞌ. Tzaz̃e rudyilënëꞌ nëꞌëdiꞌ yëta xtila luꞌu plato niga. \v 21 Pues cani gaca quiaꞌ nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, decazide gaca quiaꞌ cabëꞌ na lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. Pero bayëchiꞌ gula gaca quie benꞌ usedyin nëꞌëdiꞌ lao naꞌa benꞌ rnabëꞌ. Nacaran dyaꞌa quienëꞌ chi bigolocalanëꞌ. \p \v 22 Tu neraoyaquëꞌ rtzeꞌ, uz̃iꞌ Jesús tu yëta xtila, bëlaꞌiyanëꞌn bz̃uz̃unëꞌn udisinëꞌn bëꞌnëꞌn yaca benꞌ quiëꞌ. Naꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulegaona. Naca yëta xtila niga ca quie cuerpo quiaꞌ. \p \v 23 Lëzi uz̃iꞌ Jesús tu vaso nisa bedzuliꞌ. Beyudyi bëlaꞌiyanëꞌn, bëꞌnëꞌn yaca benꞌ quiëꞌ tu huioyaquëꞌ lao yuguluyaquëꞌ. \v 24 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Naca nisa bedzuliꞌ ni ca quie ren quiaꞌ. Lenaꞌ ilatogaꞌ gatiaꞌ cuenda yegaꞌntzaꞌolë Diuzi leꞌe tacubila. Lenaꞌ ilatogaꞌ cuenda gataꞌ yelaꞌ hueziꞌz̃e quie benꞌ zë lao Diuzi. \v 25 Tali rniaꞌ leꞌe, bira yoꞌogaꞌ vino nisa bedzuliꞌ tatula. Hasta idyin dza zulële nëꞌëdiꞌ ga rnabëꞌ Diuzi, naꞌtera yoꞌogaꞌ tacubi tatula. \s1 Unë Jesús cabëꞌ hue Pedro huananëꞌ binubëꞌnëꞌ lëbëꞌ \r (Mt. 26.30‑35; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38) \p \v 26 Ude beyudyi bilayaquëꞌ tu alabanza, naꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ ga zu yaꞌa Olivos. \v 27 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Yugulule usanlaꞌadyiꞌle nëꞌëdiꞌ naꞌayela. Cabëꞌ rnën lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi cani: “Huaꞌ mandado gati benꞌ naca xaꞌn z̃iꞌilaꞌ, naꞌ yedzatza yaca becoꞌ z̃iꞌilaꞌ quienëꞌ.” \p \v 28 Pero cati bagutiaꞌ bebanaꞌ, naꞌra huabialaohuaꞌ laole tu neza Galilea. \p \v 29 Naꞌ una Pedro rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Baꞌalaꞌcazi usanlaꞌadyiꞌ yugulu benëꞌ leꞌe, pero nëꞌëdiꞌ biusanlaꞌadyaꞌ luëꞌ. \p \v 30 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ Pedro: \p ―Tali rniaꞌ luëꞌ. Naꞌayela, cati zacuedyi biu chopa lasa, huëboꞌ yaca benëꞌ binubëꞌloꞌ nëꞌëdiꞌ tzona lasa. \p \v 31 Biz̃i unë Pedro du guicho du laꞌadyiꞌnëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Baꞌalaꞌcazi reꞌennan gatiliaꞌ luëꞌ tuz̃e, pero biyëpaꞌ yaca benëꞌ binubëꞌdaꞌ luëꞌ. \p Naꞌ lëscanꞌ canaꞌ una yaca los demás benꞌ quiëꞌ con ca beyaquëꞌ gudyi Pedro Jesús. \s1 Bëꞌlë Jesús Diuzi diꞌidzaꞌ ga lao Getsemaní \r (Mt. 26.36‑46; Lc. 22.39‑46) \p \v 32 Naꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ tu ga lao Getsemaní. Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulecueza ni. Huayaꞌa ta hueꞌliaꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. \p \v 33 Biz̃i uquiëꞌnëꞌ Pedro, len Santiago, len Juan, uzaꞌyaquëꞌ ilëꞌëtiꞌ. Caora bdyinyaquëꞌ naꞌ, lega uzulaon rutëbin lëbëꞌ, lega gucayëchiꞌtzeguenëꞌ. \v 34 Lenaꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lega raquedaꞌ bayëchiꞌ. Baruen gutin nëꞌëdiꞌ. Ulecueza nëꞌëdiꞌ niga. Bigasile. \p \v 35 Naꞌra udenëꞌ ilëꞌëtiꞌ ganꞌ nitaꞌ yuna benꞌ quiëꞌ, gutanëꞌ ruzu ruꞌala layu, blidzëꞌ Diuzi chi bisaqueꞌ ucachiꞌ ucuiꞌo Diuzi ca tazëdi gula zaꞌ gaca quiëꞌ. \v 36 Naꞌ blidzëꞌ Diuzi unëꞌ: \p ―Xuzaꞌ Diuzi, huacoꞌ hueloꞌ yugulute. Ucachiꞌ ucuiꞌoloꞌ ca tazëdi gula zaꞌ gaca quiaꞌ. Pero bihueloꞌ cabëꞌ reꞌendaꞌ nëꞌëdiꞌ, hueloꞌ cabëꞌ reꞌencazoꞌ gaca. \p \v 37 Naꞌra uyasa Jesús bezaꞌnëꞌ bedyinnëꞌ ganꞌ de yuna benꞌ quiëꞌ, blëꞌënëꞌ barasiyaquëꞌ. Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ Pedro: \p ―Simón, ¿barasioꞌ? ¿Quele biuzueloꞌ inaꞌhuialoꞌ ni tu hora? \v 38 Bigasile. Ruen zi ulidzale Diuzi tacuenda bihue taxiꞌibiꞌ leꞌe gan huele xquia ca tazëdi gula bazaꞌ quiele. Tali reꞌenle huelële nëꞌëdiꞌ tuz̃e, pero nerdzioguele fuerza ta huele cabëꞌ reꞌenle. \p \v 39 Naꞌra zio Jesús tatula ganꞌ baoyoguëꞌ, naꞌ blidzëꞌ Diuzi tatula unëꞌ gudyinëꞌ lëbëꞌ ca diꞌidzaꞌ unëꞌ tanëro. \v 40 Naꞌ bezaꞌnëꞌ bedyinnëꞌ tatula ganꞌ de yuna benꞌ quiëꞌ. Blëꞌënëꞌ nerasiyaquëꞌ nun quie danꞌ yuꞌu bichi gula laojëꞌ. Lenaꞌ bibequëbiyaquëꞌ ca diꞌidzaꞌ gudyi Jesús leyaquëꞌ. \v 41 Naꞌ uzaꞌ Jesús zionëꞌ tatula ta hueꞌlënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. Caora bedyinnëꞌ ta beyuna lasa ganꞌ de yuna benꞌ quiëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Naꞌa sí, tahuencazi gasile yezilaꞌadyiꞌle. Zelao tu canaꞌzi. Babdyin hora usedyinyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ, benꞌ naca bichi yugulu benëꞌ, lao naꞌa yaca benꞌ de dulaꞌ xquia quie. \v 42 Ulechasa, tzioro. Bazaꞌ benꞌ usedyin nëꞌëdiꞌ lao naꞌayaquëꞌ. \s1 Bëxuyaquëꞌ Jesús bëyaquëꞌ lëbëꞌ preso \r (Mt. 26.47‑56; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) \p \v 43 Biz̃i bineyudyi ina Jesús canaꞌ, caora labdyinte Judas, benꞌ naca benꞌ quie Jesús lado chipchopa benꞌ quienëꞌ. Naꞌ bdyinlënëꞌ benꞌ zë, benꞌ useꞌelaꞌ yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, len los demás yaca benꞌ rnabëꞌ. Nuꞌayaquëꞌ macheta len yaga. \v 44 Naꞌ begaꞌnlë Judas leyaquëꞌ diꞌidzaꞌ huenëꞌ seña ta uluꞌenëꞌ leyaquëꞌ nu benꞌ naca Jesús. Lenaꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Nu benꞌ gaohuaꞌ xague psitu, lëbenꞌ naꞌ naca Jesús. Laguxutelenëꞌ iquiëꞌlenëꞌ dyëꞌëdi. \p \v 45 Naꞌ ca bdyinnëꞌ ganꞌ zë Jesús bebigaꞌnëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Maestro, Maestro. \p Naꞌra udaohuëꞌ psitu xaguëꞌ. \v 46 Caora naꞌ bëxuyaquëꞌ Jesús bëyaquëꞌ lëbëꞌ preso. \p \v 47 Biz̃i ulio tu benꞌ quie Jesús macheta quienëꞌ udinëꞌn uchugunëꞌ naga criado quie benꞌ rnabëꞌra quie yaca xanꞌ pxuzi. \v 48 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―¿Barzaꞌle nuꞌale macheta, nuꞌale yaga ta guxule nëꞌëdiꞌ huele nëꞌëdiꞌ preso ca quie ta guxule huele preso tu benꞌ uban? \v 49 Yugu dza zuliaꞌ leꞌe luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra psëdiaꞌ yaca benëꞌ, pero bibëxule nëꞌëdiꞌ caora naꞌ. Pero reꞌen ca reꞌena uzun xtiꞌidzaꞌ Diuzi ca rnën lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. \p \v 50 Naꞌra yaca benꞌ quie Jesús psanlaꞌadyiꞌyaquëꞌ lëbëꞌ, bz̃unoyaquëꞌ. \s1 Bz̃uno tu benꞌ ruꞌabe du guidinëꞌ \p \v 51 Biz̃i bdyin tu biꞌbyu ganꞌ. Naꞌ nadubinëꞌ tu laꞌariꞌ yuaꞌ naonëꞌ Jesús. Biz̃i naꞌ bëxuyaquëꞌ lëbëꞌ, \v 52 pero udubanëꞌ laꞌariꞌ yuaꞌ nadubinëꞌ, bz̃unonëꞌ dú guidinëꞌ. \s1 Zë Jesús lao yaca benꞌ rnabëꞌ \r (Mt. 26.57‑68; Lc. 22.54‑55, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) \p \v 53 Naꞌra uquiëꞌyaquëꞌ Jesús ga reꞌ benꞌ naca xanꞌ pxuzi rnabëꞌra. Naꞌ beguꞌudiꞌ yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ rnabëꞌ, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés. \v 54 Biz̃i unao Pedro Jesús zituꞌla. Bdyinnëꞌ laliꞌa yuꞌu quie benꞌ naca xanꞌ pxuzi rnabëꞌra. Naꞌ ureꞌnëꞌ ruꞌa guiꞌ len yaca policía ta yedzeꞌenëꞌ. \p \v 55 Naꞌra yaca xanꞌ pxuzi len yaca los demás benꞌ rnabëꞌ, beguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ Jesús xquia cuenda gataꞌ causa gutiyaquëꞌ lëbëꞌ, pero biuz̃aqueꞌyaquëꞌ. \v 56 Balayaquëꞌ unëyaquëꞌ diꞌidzaꞌ falso conlë Jesús, pero biunëyaquëꞌ tuzi ca inëyaquëꞌ. \v 57 Naꞌ uzuli ibalayaquëꞌ unërëyaquëꞌ diꞌidzaꞌ falso conlë lëbëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p \v 58 ―Nëtoꞌ bendoꞌ unëꞌ udyiaguiꞌnëꞌ idaoꞌ rnabëꞌra quie xuzixtaꞌoro, unëꞌ cati gaca lao tzona dza, yeyuenëꞌ idaoꞌ rnabëꞌra tula, ta bibë yaca benëꞌ. \p \v 59 Pero nica ca unayaquëꞌ quie idaoꞌ rnabëꞌra, biuyuꞌurë xnezi ca unayaquëꞌ. \p \v 60 Naꞌra uzuli benꞌ naca xanꞌ pxuzi rnabëꞌra unëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ birequëboꞌ? ¿Bi ca naoꞌ quie diꞌidzaꞌ rnëyaquëꞌ conlë luëꞌ? \p \v 61 Pero uzë Jesús chizi, bibequëbinëꞌ. Tatula una benꞌ naca xanꞌ pxuzi rnabëꞌra rëbinëꞌ Jesús: \p ―¿Nacoꞌ benꞌ Cristo, z̃iꞌi Diuzi laꞌiya? \p \v 62 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Nëꞌëdiꞌ z̃e. Lëscanꞌ hualëꞌële nëꞌëdiꞌ, benꞌ naca bichi yugulu benëꞌ, cati bariꞌa zaquëꞌ yebë cuëta lëꞌë Diuzi, benꞌ de yelaꞌ huaca quie. Lëscanꞌ hualëꞌële nëꞌëdiꞌ cati yeguidaꞌ lao yedyi layu tu lao beo zë ladza. \p \v 63 Naꞌra nun quie danꞌ lega bdzaꞌ benꞌ naca xanꞌ pxuzi rnabëꞌra, pchezëꞌ z̃abëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―¿Cabiz̃ira testigo reꞌennan inë conlë benꞌ niga? \v 64 Babele unëꞌ diꞌidzaꞌ ta inayaꞌnëꞌ Diuzi. ¿Biz̃i huero quienëꞌ? \p Naꞌ unayaquëꞌ yuguluyaquëꞌ de que reyaꞌalaꞌ gatinëꞌ. \p \v 65 Naꞌra uzulaoyaquëꞌ bdaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ z̃enꞌ, pcachiꞌyaquëꞌ laohuëꞌ udyibiyaquëꞌ lëbëꞌ begoro, unayaquëꞌ gudyiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¡Una nuz̃i udyibi luëꞌ begoro! \p Lëscanꞌ udyibirë yaca policía lëbëꞌ begoro. \s1 Una Pedro binubëꞌnëꞌ Jesús \r (Mt. 26.69‑75; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18, 25‑27) \p \v 66 Ga zë Pedro laliꞌa bdyin tu criada quie benꞌ naca xanꞌ pxuzi rnabëꞌra. \v 67 Biz̃i caora blëꞌë biꞌ criada reꞌ Pedro redzëꞌënëꞌ cuëta guiꞌ, naꞌ unaꞌbiꞌ lëbëꞌ dyëꞌëdi unabiꞌ: \p ―Lëzi luëꞌ nacoꞌ benꞌ quie Jesús, benꞌ yedyi Nazaret. \p \v 68 Naꞌ una Pedro gudyinëꞌ lëbiꞌ: \p ―Binubiꞌa benꞌ naꞌ, nica nezdaꞌ bi inaoꞌ. \p Naꞌ beronëꞌ zënëꞌ cuëta ruꞌa yuꞌu. Caora naꞌ uredyi biu tu. \v 69 Biz̃i tatula unaꞌ biꞌ criada Pedro unëbiꞌ rëbibiꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―Naca benꞌ ni tuz̃e len leyaquëꞌ. \p \v 70 Pero tatula unë Pedro binubëꞌnëꞌ Jesús. Naꞌ guca itu chiꞌ cati una yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ gudyiyaquëꞌ Pedro: \p ―Talicazi nacoꞌ tuz̃e len leyaquëꞌ, como danꞌ nacoꞌ benꞌ Galilea rnëloꞌ ca rnë benꞌ Galilea. \p \v 71 Naꞌ una Pedro bdzeꞌdeꞌnëꞌ cuinnëꞌ bguntenëꞌ Diuzi gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Binubiꞌa nu benꞌ nale canaꞌ. \p \v 72 Caora naꞌ laoredyite biu taorupe. Naꞌra bezaꞌlaꞌadyiꞌ Pedro cabëꞌ gudyi Jesús lëbëꞌ unëꞌ: “Ca zacuedyi biu chopa lasa, huëboꞌ yaca benëꞌ binubëꞌloꞌ nëꞌëdiꞌ tzona lasa.” Caora naꞌ beyuenëꞌ pensari cabëꞌ una Jesús, naꞌ uredyinëꞌ. \c 15 \s1 Zë Jesús lao Pilato \r (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Lc. 23.1‑5; Jn. 18.28‑38) \p \v 1 Caora baoyaniꞌ dza tula, bedupa yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ gula, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, len yaca los demás benꞌ rnabëꞌ, bëyaquëꞌ junta. Pquioyaquëꞌ Jesús uquiëꞌyaquëꞌ psedyinyaquëꞌ lëbëꞌ lao naꞌa Pilato. \v 2 Naꞌ unaba Pilato rëbinëꞌ Jesús: \p ―¿Tabala nacoꞌ rey quie benꞌ Israel? \p Naꞌra bequëbi Jesús rëbinëꞌ Pilato: \p ―Ca unaoꞌ, canaꞌ nacaꞌ quiaꞌ. \p \v 3 Biz̃i naꞌ udao yaca xanꞌ pxuzi Jesús xquia z̃e. \v 4 Lenaꞌ una Pilato rëbinëꞌ Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ birequëboꞌ? Huala rao yaca benꞌ niga luëꞌ xquia. \p \v 5 Pero begaꞌn Jesús chizi, bibequëbinëꞌ. Quie lenaꞌ biubin Pilato bi pensari huenëꞌ quie Jesús. \s1 Pchugubëꞌyaquëꞌ gati Jesús \r (Mt. 27.15‑31; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38‑19.16) \p \v 6 Naꞌ de tu costumbre quie Pilato yebionëꞌ tu benꞌ preso yuꞌu luꞌu dyiguiba tu raca lani pascua. Naꞌ yebio Pilato nutezi benꞌ reꞌen yaca benëꞌ yero. \v 7 Naꞌra luꞌu dyiguiba yuꞌu yaca benꞌ bëti benëꞌ, benꞌ udilalë gobierno. Naꞌ yuꞌurë tu benꞌ lao Barrabás luꞌu dyiguiba, benꞌ nuelë leyaquëꞌ tuz̃e. \v 8 Naꞌ bdyin yaca benëꞌ ga zë Pilato unabayaquëꞌ chi biyebionëꞌ tu benꞌ yuꞌu luꞌu dyiguiba según ca naca costumbre. \v 9 Canaꞌ una Pilato rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Reꞌenle yebiogaꞌ benꞌ na naquëꞌ rey quie benꞌ Israel? \p \v 10 Canaꞌ una Pilato, porque gucabëꞌnëꞌ yelaꞌ z̃ëꞌ quie yaca xanꞌ pxuzi psedyinyaquëꞌ Jesús laohuëꞌ. \v 11 Naꞌ begaꞌn yaca xanꞌ pxuzi diꞌidzaꞌ ta yëbiyaquëꞌ yaca benëꞌ ta inabayaquëꞌ yebio Pilato Barrabás. \v 12 Naꞌ una Pilato rëbinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―¿Biz̃i reꞌenle huaꞌ quie benꞌ na naquëꞌ rey quie benꞌ Israel? \p \v 13 Naꞌ uredyiyaꞌyaquëꞌ bequëbiyaquëꞌ: \p ―¡Udaꞌloꞌnëꞌ lëꞌë yaga cruzo! \p \v 14 Biz̃i naꞌ una Pilato gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Biz̃i xquia bënëꞌ? \p Pero tatula uredyiyaꞌyaquëꞌ: \p ―Udaꞌloꞌnëꞌ lëꞌë yaga cruzo. \p \v 15 Naꞌra como biguꞌun Pilato idzaꞌ yaca benëꞌ lëbëꞌ, bzuëꞌ diꞌidzaꞌ bebioguëꞌ Barrabás luꞌu dyiguiba. Lëscanꞌ bënëꞌ mandado qui yaca soldado Jesús guidi, naꞌtera udaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ lëꞌë yaga cruzo gatinëꞌ. \p \v 16 Biz̃i uquiëꞌ yaca soldado Jesús zioyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ laliꞌa quie palacio (diꞌidzaꞌ quieyaquëꞌ laona pretorio). Naꞌ guz̃iyaquëꞌ yaca los demás benꞌ naca soldado laguedyiyaquëꞌ. \v 17 Caora naꞌ bgacoyaquëꞌ Jesús tu laꞌariꞌ morado, bdzeꞌyaquëꞌ tu coron yëchiꞌ guichonëꞌ. \v 18 Lëscanꞌ uredyiyaꞌyaquëꞌ ptituyaquëꞌ lëbëꞌ unayaquëꞌ: \p ―¡Viva rey quie benꞌ Israel! \p \v 19 Caora naꞌ udiyaquëꞌ yaga guichonëꞌ, bdaꞌyaquëꞌ z̃enꞌ laohuëꞌ, ptituyaquëꞌ uditzu z̃ibiyaquëꞌ bëyaquëꞌ ca quie benꞌ rapalaꞌn lëbëꞌ. \v 20 Beyudyi ptituyaquëꞌ lëbëꞌ, naꞌ belëchoyaquëꞌ laꞌariꞌ morado, begacoyaquëꞌ lëbëꞌ z̃abëꞌ, uquiëꞌyaquëꞌ lëbëꞌ ta udaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ lëꞌë yaga cruzo gatinëꞌ. \s1 Bdaꞌyaquëꞌ Jesús lëꞌë yaga cruzo \r (Mt. 27.32‑44; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27) \p \v 21 Naꞌ du tu neza ganꞌ zioyaquëꞌ, bedzagayaquëꞌ tu benꞌ yedyi Cirene laohuëꞌ Simón, benꞌ xuzi Alejandro len Rufo. Bezëꞌë layela ga uyoguëꞌ. Naꞌra bë yaca soldado mandado biꞌanëꞌ yaga cruzo nuꞌa Jesús. \p \v 22 Naꞌ zioyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ ga laona Gólgota (ta inaro xtiꞌidzaꞌro: Yaꞌa chita guicho benꞌ huati). \v 23 Biz̃i bëꞌyaquëꞌ lëbëꞌ vino nequixi taslaꞌ gula laona mirra, pero biguꞌunnëꞌ yoꞌonëꞌn. \v 24 Naꞌra bdaꞌ yaca soldado lëbëꞌ lëꞌë yaga cruzo. Te beyudyi naꞌ, bëyaquëꞌ sorteo ca nu xlaz̃oyaquëꞌ gaca quieyaquëꞌ z̃aba Jesús. \p \v 25 Baruen las nueve te dza cati bdaꞌyaquëꞌ Jesús lëꞌë yaga cruzo. \v 26 Naꞌ guicho cruzo bdyiayaquëꞌ tu letrero ga rguixogueꞌn bi causa de quienëꞌ danꞌ bëtiyaquëꞌ lëbëꞌ. Lëꞌë letrero rnën caniga: “Rey quie benꞌ Israel.” \v 27 Lëzi bdaꞌrëyaquëꞌ chopa benꞌ uban lëꞌë yaga cruzo. Bzuyaquëꞌ tun zaquëꞌ yebë cuëta Jesús, itun bzuyaquëꞌ zaquëꞌ yegaꞌla. \v 28 Canaꞌ guca quienëꞌ bzun diꞌidzaꞌ ca rnën lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi cani: “Psacayaquëꞌ lëbëꞌ ca benꞌ mala.” \p \v 29 Naꞌra ptasi bnio yaca benꞌ rede ganꞌ nedaꞌ Jesús lëꞌë yaga cruzo. Uredyiyaꞌyaquëꞌ tu rtulazi guichoyaquëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Luëꞌ naoꞌ huadyiaguiꞌloꞌ idaoꞌ rnabëꞌra, naꞌtera yecuboꞌn gaca lao tzona dza, \v 30 psela cuinloꞌ, beyëzi lëꞌë yaga cruzo. \p \v 31 Lëscanꞌ ptitu yaca xanꞌ pxuzi len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés lëbëꞌ, unayaquëꞌ gudyiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Pselanëꞌ benꞌ tula, naꞌ bigaquëꞌ uselanëꞌ cuinnëꞌ. \v 32 Chi Cristo luëꞌ, chi rey quie benꞌ Israel luëꞌ, beyëzi lëꞌë yaga cruzo ilëꞌëndoꞌ, naꞌtera galendoꞌ quioꞌ. \p Hasta ichopa yaca benꞌ nedaꞌlë yaga cruzo cuëta lëꞌë Jesús, ptasi bniorëyaquëꞌ lëbëꞌ. \s1 Ca guca cati guti Jesús \r (Mt. 27.45‑56; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) \p \v 33 Caora bagaꞌalaꞌ laꞌodza, bechula lao duz̃e ciudad naꞌ hasta reda tzona. \v 34 Caora naꞌ uredyiyaꞌ Jesús unëꞌ: \p ―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? ―ta inaro xtiꞌidzaꞌro: Xuzaꞌ Diuzi, Xuzaꞌ Diuzi, ¿bixquienꞌ bapsanlaꞌadyoꞌ nëꞌëdiꞌ? \p \v 35 Naꞌra una yaca benꞌ nitaꞌ bago rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Ulezë nagale, rëz̃inëꞌ Elías. \p \v 36 Naꞌ laziote tu benꞌ nitaꞌ naꞌ yexiꞌnëꞌ tu ta naca yunꞌ ca z̃iꞌilaꞌ laona esponja. Naꞌ bdzeꞌnëꞌn luꞌu vino slaꞌ bzunëꞌn lao yaga ta bdyinnan sibi ga daꞌ Jesús ta supinëꞌn. Pero una bala yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―Psan quienëꞌ. Yaꞌ inaꞌro chi guida Elías ta uchizanëꞌ lëbëꞌ. \p \v 37 Naꞌra uredyiyaꞌ Jesús gutinëꞌ. \v 38 Caora naꞌ, breꞌeza laꞌariꞌ naꞌalan luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra, gucan chopa laꞌa. \v 39 Naꞌ uzë xanꞌ yaca soldado zaquëꞌlao lao Jesús. Caora blëꞌënëꞌ cabëꞌ uredyiyaꞌ Jesús gutinëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ laguedyinëꞌ: \p ―Tali naca benꞌ ni z̃iꞌi Diuzi. \p \v 40 Lëzi lëganꞌ naꞌ nitaꞌrë yaca nigula rnaꞌyaquëꞌ Jesús zituꞌla. Ladoyaquëꞌ naꞌ zu María Magdalena, len María z̃naꞌ Santiago biꞌ nëchiꞌ, len José, len Salomé. \v 41 Lëleyaquëꞌ unaoyaquëꞌ Jesús cati udanëꞌ lao yaca yedyi nebaba Galilea gucalëyaquëꞌ lëbëꞌ. Lëzi nitaꞌrë yaca nigula tula, benꞌ uyolënëꞌ Jerusalén. \s1 Pcachiꞌyaquëꞌ Jesús \r (Mt. 27.57‑61; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) \p \v 42 Naꞌ gula rdzeꞌ dza bëyaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ quie dza huezilaꞌadyiꞌ. \v 43 Bdyin tu benꞌ yedyi Arimatea laonëꞌ José. Naquëꞌ tu benꞌ rnabëꞌ entre yaca benꞌ rnabëꞌ quie benꞌ Israel. Rbezëꞌ dza inabëꞌ Diuzi lao duz̃e yedyi layu. Naꞌ beyaz̃oguëꞌ uyoguëꞌ ga zu Pilato yenabanëꞌ chi bihueꞌnëꞌ lato tzecachiꞌnëꞌ cuerpo quie Jesús. \v 44 Naꞌ bebanzi Pilato lagutite Jesús. Naꞌ guz̃ëꞌ benꞌ naca xanꞌ soldado unabanëꞌ lëbëꞌ chi tali baguti Jesús. \v 45 Caora gudyi xanꞌ soldado Pilato tali naꞌ baguti Jesús, naꞌra bëꞌnëꞌ lato ta yeyuꞌa José cuerpo quie Jesús. \v 46 Naꞌ uyo José yegueꞌnëꞌ tu laꞌariꞌ ta yetupanëꞌ cuerpo quie Jesús. Naꞌ beziꞌnëꞌ cuerpo quie Jesús betubinëꞌn laꞌariꞌ, bdzeꞌnëꞌn luꞌu tu beló yo ta uquiꞌn yaca benëꞌ según ca naca costumbre quieyaquëꞌ. Naꞌ uz̃iꞌnëꞌ tu yo taꞌa, bdaꞌnëꞌn ruꞌa beló yo. \v 47 Biz̃i María Magdalena, len María z̃naꞌ José, blëꞌëyaquëꞌ ganꞌ bdzëꞌ José cuerpo quie Jesús. \c 16 \s1 Ca guca cati beban Jesús \r (Mt. 28.1‑10; Lc. 24.1‑12; Jn. 20.1‑10) \p \v 1 Caora baode dza saodo, dza huezilaꞌadyiꞌ quieyaquëꞌ, uyo María Magdalena, len María z̃naꞌ Santiago, len Salomé ta gaꞌoyaquëꞌ aceite rlaꞌ z̃ixi z̃eo ta ulaꞌoyaquëꞌ cuerpo quie Jesús. \v 2 Naꞌ caora uyaniꞌ zila daoꞌ dza domingo, dza nëro quieyaquëꞌ, uyoyaquëꞌ ganꞌ zu beló yo ganꞌ de cuerpo quie Jesús. \v 3 Naꞌ unayaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i yëbiro ta cubayaquëꞌ yo taꞌa daꞌ ruꞌa beló? \p \v 4 Cati bdyinyaquëꞌ ganꞌ, blëꞌëyaquëꞌ bira daꞌ yo taꞌa ruꞌa beló yo. \v 5 Naꞌ uyuꞌuyaquëꞌ luꞌu beló yo, blëꞌëyaquëꞌ tu ángel nacanëꞌ ca tu forma biꞌbyu ruꞌabe. Reꞌnëꞌ zaquëꞌ yebë luꞌu beló yo, naconëꞌ tu laꞌariꞌ bezëri. Naꞌ lega bdzebiyaquëꞌ. \v 6 Naꞌra unë ángel naꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Bidzebile. Bazaꞌle denaꞌle Jesús, benꞌ yedyi Nazaret, benꞌ guti lëꞌë yaga cruzo. Bira denëꞌ niga, babebannëꞌ. Ulenaꞌcara ga udixoyaquëꞌ cuerpo quienëꞌ. \v 7 Uleyo uletzeguëdyi Pedro len yaca los demás yaca benꞌ quie Jesús de que huabialaohuëꞌ laole neza Galilea. Hualëꞌëlenëꞌ ganꞌ con ca rniaꞌ. \p \v 8 Biz̃i naꞌ bero yaca nigula luꞌu beló yo. Du rdzebiyaquëꞌ du rz̃iziyaquëꞌ uyuꞌuyaquëꞌ be. Nitu nunu benꞌ bedilayaquëꞌ tu neza bigudyiyaquëꞌ cabëꞌ blëꞌëyaquëꞌ como canꞌ rdzebiyaquëꞌ. \s1 Ptilalao Jesús María Magdalena \r (Jn. 20.11‑18) \p \v 9 Biz̃i beyudyi beban Jesús dza domingo, dza nëro quieyaquëꞌ, tanëro ptilalaohuëꞌ María Magdalena, benꞌ bebio Jesús gadyi bichi be mala. \v 10 Naꞌra uyo María tzetixogueꞌnëꞌ yaca benꞌ unao Jesús dza naꞌ. Begaꞌnyaquëꞌ guqueyëchiꞌyaquëꞌ uredyiyaquëꞌ nun quie danꞌ guti Jesús. \v 11 Naꞌ cati beyaquëꞌ cabëꞌ gudyi María leyaquëꞌ de que beban Jesús, blëꞌë María lëbëꞌ, biguleyaquëꞌ quienëꞌ. \s1 Ptilalao Jesús chopa benꞌ nao xnezanëꞌ \r (Lc. 24.13‑35) \p \v 12 Te beyudyi naꞌ, betzaꞌ cuin Jesús yetilalaohuëꞌ chopa benꞌ zio layela, benꞌ nao xnezëꞌ. \v 13 Naꞌ lëscanꞌ uyoyaquëꞌ yetixogueꞌyaquëꞌ yaca los demás benꞌ nao xneza Jesús de que babebannëꞌ, denꞌ biguleyaquëꞌ quieyaquëꞌ. \s1 Useꞌelaꞌ Jesús yaca benꞌ quiëꞌ ta tzetixogueꞌyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi \r (Mt. 28.16‑20; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23) \p \v 14 Te beyudyi naꞌ, ptilalao Jesús yaca chiptu benꞌ quienëꞌ tu reꞌyaquëꞌ lao mesa neraoyaquëꞌ. Naꞌra udilanëꞌ leyaquëꞌ nun quie yelaꞌ zidi quieyaquëꞌ biguleyaquëꞌ quie benꞌ gudyi leyaquëꞌ blëꞌëyaquëꞌ lëbëꞌ bebannëꞌ. \v 15 Naꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uletzio lao duz̃e yedyi layu tzetixogueꞌle yugulu benëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 16 Naꞌ nu benꞌ gale quiaꞌ, benꞌ nao xnezaꞌ, benꞌ siꞌ laohue, huaziꞌ Diuzi lëbëꞌ guibá. Pero nu benꞌ bigale quiaꞌ, benꞌ binao xnezaꞌ, huachugubëꞌ Diuzi quienëꞌ yeyonëꞌ guiꞌ gabila. \v 17 Cani naca seña hue yaca benꞌ inao xnezaꞌ. Du rzëtoyaquëꞌ laohuaꞌ huebioyaquëꞌ yaca bichi be mala yuꞌu yaca benëꞌ. Huacayaquëꞌ inayaquëꞌ diꞌidzaꞌ quie benꞌ tula. \v 18 Chi guxuyaquëꞌ bëla rguiꞌidyiꞌ, bibi huebaꞌ quieyaquëꞌ. Chi yoꞌoyaquëꞌ tu ta naca veneno, bibi huena quieyaquëꞌ. Chi udaꞌ naꞌayaquëꞌ yaca benꞌ raca z̃hueꞌ, hueyacayaquëꞌ. \s1 Beyëpi Jesús ladza zeyonëꞌ guibá \r (Lc. 24.50‑53) \p \v 19 Bëꞌ beyudyi unë Señor quiero Jesús canaꞌ, beyëpinëꞌ ladza zeyonëꞌ guibá ga reꞌnëꞌ zaquëꞌ yebë quie Diuzi. \v 20 Naꞌ uzaꞌ yaca benꞌ quie Jesús ta quixogueꞌyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi duz̃e yedyi layu. Gucalë Señor quiero Jesús leyaquëꞌ, bënëꞌ yelaꞌ huaca quienëꞌ ta uluꞌen xtiꞌidzaꞌ Diuzi naꞌ rguixogueꞌyaquëꞌ. Amén.