\id LUK \h San Lucas \toc1 DIꞌIDZAꞌ LAꞌIYA BZU SAN LUCAS LËꞌË GUICHI \toc2 San Lucas \toc3 Lc. \mt1 DIꞌIDZAꞌ LAꞌIYA BZU SAN LUCAS LËꞌË GUICHI \c 1 \s1 Ga rzulao diꞌidzaꞌ \p \v 1 Yaca benꞌ zë babzuyaquëꞌ diꞌidzaꞌ lëꞌë guichi ta yuꞌu niꞌa xnezi con ca guca quiendoꞌ dza naꞌ. \v 2 Bzuyaquëꞌ diꞌidzaꞌ lëꞌë guichi ca ta una yaca benꞌ blëꞌë cabëꞌ guca desde dza zasu Jesús. Lëleyaquëꞌ udixogueꞌrëyaquëꞌ diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi. \v 3 Lëscanꞌ nëꞌëdiꞌ unabaꞌyudyaꞌ dyëꞌëdi cabëꞌ guca desde dza ga uzulaon quie Jesús. Lëlenaꞌ raquedaꞌ tahuen naꞌ huaꞌ itu guichi ni ta iseꞌelaꞌn laoloꞌ bichaꞌ Teófilo. \v 4 Lëlenaꞌ ruaꞌ cuenda inezile dyëꞌëdi nacan diꞌidzaꞌ li ca ta udixogueꞌyaquëꞌ luëꞌ. \s1 Ga rguixogueꞌ tu ángel cabëꞌ gaca bëꞌ su Juan bautista \p \v 5 Lëdza naꞌ uzu rey Herodes rnabëꞌnëꞌ estado Judea, zurë itu benꞌ naca pxuzi laonëꞌ Zacarías. Naquëꞌ tu cueꞌ len yaca benꞌ nao pxuzi lao Abías. Naca nigula quie Zacarías z̃iꞌi suba Aarón, benꞌ gucarë pxuzi dza naꞌte. Lëbëꞌ laohuëꞌ Elisabet. \v 6 Blëꞌë Diuzi leyaquëꞌ benꞌ dyaꞌa. Bzuyaquëꞌ diꞌidzaꞌ ca rna ley yuꞌu diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi. Lëlenaꞌ nunu saqueꞌ gao leyaquëꞌ xquia. \v 7 Pero nunu z̃iꞌiyaquëꞌ uzu, danꞌ guca Elisabet benꞌ bidyi. Lao rupayaquëꞌ nacayaquëꞌ benꞌ gula. \p \v 8 Biz̃i bdyin dza babedulaꞌ turno quie tu cueꞌ pxuzi benꞌ nacalë Zacarías tzaz̃e. Babedulaꞌ turno rioyaquëꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra, danꞌ nacayaquëꞌ pxuzi ta hueꞌlëyaquëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. \v 9 Ca costumbre quie yaca pxuzi bedulaꞌ Zacarías uyuꞌuguëꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra ta udzeꞌnëꞌ dzen yalo lao becugo. \v 10 Biz̃i caora rei dzen yalo lao becugo, naꞌra nitaꞌ yaca benꞌ zë laliꞌa rlidzayaquëꞌ Diuzi. \v 11 Caora naꞌ ptilalao tu ángel quie Diuzi bazëguëꞌ zaquëꞌ yebë lao becugo. \v 12 Biz̃i caora blëꞌë Zacarías tu ángel, tu bdzebizinëꞌ, bira ubinnëꞌ bi nëꞌ. \v 13 Naꞌra una ángel rëbinëꞌ Zacarías: \p ―Zacarías, bidzeboꞌ, babe Diuzi ca naca oración quioꞌ rnaloꞌ. Nigula quioꞌ Elisabet huaꞌ z̃iꞌinëꞌ huazu z̃iꞌiloꞌ ixuboꞌ laobiꞌ Juan. \v 14 Lega yedaohuelaꞌobiꞌ. Lëscanꞌ yedaohuerë yaca benꞌ zë cati bazubiꞌ. \v 15 Canaꞌ gaca quiele danꞌ huacabiꞌ benꞌ z̃e, huacabiꞌ benꞌ balaꞌana lao Diuzi. Biyoꞌobiꞌ vino, biyoꞌobiꞌ ta xudyibiꞌ. Huayuꞌubiꞌ Bichi Be que Diuzi desde yuꞌutebiꞌ luꞌu lëꞌë z̃naꞌbiꞌ. \v 16 Huacalëbiꞌ yaca benꞌ zë, benꞌ Israel, ta yetzaꞌyaquëꞌ pensari quieyaquëꞌ ta yenaoyaquëꞌ xneza Diuzi. \v 17 Lëbiꞌ cuialaonezabiꞌ ta quixogueꞌbiꞌ benëꞌ bazaꞌ benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi. Con ca bë profeta Elías, bënëꞌ yelaꞌ huaca quie Diuzi, canaꞌ huerë z̃iꞌiloꞌ yedzeꞌbiꞌ pensari quie Elías luꞌu guicho laxtaꞌo yaca benëꞌ ta bitilalë xuziyaquëꞌ len z̃iꞌiyaquëꞌ, lëscanꞌ ta galerë yaca benꞌ birale quie Diuzi. Canaꞌ huebiꞌ tacuenda chezilaꞌadyiꞌ yaca benëꞌ yeziꞌyaquëꞌ benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi. \p \v 18 Biz̃i naꞌ unaba Zacarías ángel: \p ―¿Cabiz̃i huaꞌ ta inezdaꞌ gaca quiaꞌ cabëꞌ baonaoꞌ? Porque nëꞌëdiꞌ banacaꞌ benꞌ gula. Lëscanaꞌ benꞌ gula naca nigula quiaꞌ. \p \v 19 Naꞌra una ángel rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Nëꞌëdiꞌ laohuaꞌ Gabriel. Ruaꞌ mandado rue Diuzi. Useꞌelëꞌ nëꞌëdiꞌ ta detixoguiꞌa luëꞌ ca tadyaꞌa hue Diuzi quioꞌ. \v 20 Ca naca biguleloꞌ canꞌ baoniaꞌ luëꞌ, huegaꞌnloꞌ bira gaca inëloꞌ hasta que idyin dza galo xcuidiꞌ quioꞌ. Uzun diꞌidzaꞌ canꞌ baoniaꞌ cati idyin dza. \p \v 21 Biz̃i yaca benꞌ nitaꞌ laliꞌa, rbezayaquëꞌ ta yero Zacarías rebanyaquëꞌ danꞌ rdzëtzegue Zacarías luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra. \v 22 Babero Zacarías luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra bedapaꞌ ruꞌanëꞌ bira guca inënëꞌ. Biz̃i yaca benëꞌ gucabëꞌyaquëꞌ guca quiëꞌ ca benꞌ uxusa. Blëꞌënëꞌ tu ta blëꞌënëꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra. Biz̃i señazi ruenëꞌ rluꞌenëꞌ benëꞌ bira guca inënëꞌ. \p \v 23 Babeyudyi ca tu dza uzunëꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra, naꞌ bezëꞌ zeyoguëꞌ z̃an yuꞌu quienëꞌ. \v 24 Ude beyudyi guca canꞌ, z̃gulëꞌ Elisabet, banuꞌa z̃iꞌinëꞌ, begaꞌnnëꞌ zunëꞌ z̃an yuꞌu quienëꞌ lao gaꞌyoꞌ biuꞌ. \v 25 Naꞌra unëꞌ: “Ca ta bacuan bë Diuzi quiaꞌ ta bira inë yaca benëꞌ quiaꞌ bizinaquezi.” \s1 Udixogueꞌ tu ángel cabëꞌ gaca galo Jesús \p \v 26 Biz̃i bezu lao xopa biuꞌ bëꞌlë ángel Gabriel Elisabet diꞌidzaꞌ, beseꞌelaꞌ Diuzi lëbëꞌ tatula lao yedyi Nazaret ga nebaba Galilea. \v 27 Beseꞌelëꞌ lëbëꞌ ta tzanëꞌë tu nigula cuidiꞌ, benꞌ binehuebëꞌ beꞌmbyu. Lëlëbiꞌ laobiꞌ María. Lënigula naꞌ banapabiꞌ diꞌidzaꞌ len biꞌ lao José ta utzaganaꞌyacabiꞌ. Naca José z̃iꞌi suba rey David. \v 28 Biz̃i uyuꞌu ángel luꞌu yuꞌu ga zu María, unëꞌ rëbinëꞌ lëbiꞌ: \p ―Padiux, raxetzague Diuzi ca rueloꞌ. Zucazi Diuzi rnëꞌë luëꞌ. Huelaꞌiya Diuzi luëꞌ ca nurla yaca nigula tula. \p \v 29 Naꞌra cati blëꞌë María ángel, tu bebanzibiꞌ cabëꞌ gudyi ángel lëbiꞌ. Canaꞌ guquebiꞌ: “¿Bixquienꞌ una ángel nëꞌëdiꞌ canaꞌ?” \v 30 Naꞌra una ángel rëbinëꞌ lëbiꞌ: \p ―María, bidzeboꞌ huacalëcazi Diuzi luëꞌ. \v 31 Naꞌra huayuꞌu bdaoꞌ byu luꞌu yuꞌuz̃ixoꞌ. Naꞌ ixuboꞌ laobiꞌ Jesús. \v 32 Huacabiꞌ benꞌ z̃e lao Diuzi. Huacabiꞌ z̃iꞌi Diuzi zu guibá. Hueꞌ Diuzi yelaꞌ rnabëꞌ quienëꞌ ta inabëꞌnëꞌ ca unabëꞌ xuzixtaꞌonëꞌ rey David. \v 33 Canaꞌ inabëꞌnëꞌ tuzioli yaca benꞌ Israel. Biyeyudyi yedu yelaꞌ rnabëꞌ quienëꞌ. \p \v 34 Biz̃i unaba María ángel: \p ―¿Como gaca quiaꞌ con ca baonaoꞌ, denꞌ binesuliaꞌ beꞌmbyu? \p \v 35 Biz̃i una ángel rëbinëꞌ María: \p ―Huayëzi Bichi Be quie Diuzi ga zuloꞌ. Ca idubi tu beo, canaꞌ huadubi yelaꞌ huaca quie Diuzi zu sibi luëꞌ. Lëbdaoꞌ su naꞌ, huacabiꞌ benꞌ naca laꞌiya quie Diuzi, huacabiꞌ z̃iꞌi Diuzi. \v 36 Lëzi benꞌ diadza quioꞌ Elisabet, huazurë z̃iꞌinëꞌ baꞌalaꞌcazi banaquëꞌ benꞌ gula, benꞌ una yaca benëꞌ naquëꞌ nigula bidyi. Biz̃i naꞌa lao xopa biuꞌ banuꞌa z̃iꞌinëꞌ. \v 37 Para Diuzi bibi zëdi gaquenëꞌ tu ta huenëꞌ. \p \v 38 Naꞌra una María rëbibiꞌ ángel: \p ―Nacacazaꞌ benꞌ hue dyin quie Diuzi. Hueꞌencazi huegara Diuzi quiaꞌ cabëꞌ baonaoꞌ. \p Naꞌra bezaꞌ ángel zeyoguëꞌ. \s1 Uyo María yeyubibiꞌ Elisabet \p \v 39 Lëdza naꞌ, laozaꞌte María ziobiꞌ yedyi ga zu yaꞌa, yedyi nebaba Judea. \v 40 Biz̃i cati bdyimbiꞌ ga zu lidyi Zacarías, naꞌ uyuꞌubiꞌ luꞌu yuꞌu rgapabiꞌ diuz̃i Elisabet. \v 41 Caora be Elisabet bgapa María lëbëꞌ diuz̃i, canaꞌ bda bdaoꞌ yuꞌu luꞌu yuꞌuz̃ixinëꞌ. Biz̃i caora naꞌ uyuꞌu Bichi Be quie Diuzi lëbëꞌ. \v 42 Naꞌra unë Elisabet zidzo rëbinëꞌ María: \p ―Babëlaꞌiya Diuzi luëꞌ cala ca nurla yaca nigula. Lëzi babëlaꞌiyanëꞌ z̃iꞌiloꞌ. \v 43 ¿Nuz̃i nacaꞌ nëꞌëdiꞌ babidoꞌ idenaoꞌ nëꞌëdiꞌ? Nacoꞌ luëꞌ z̃naꞌ benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi. \v 44 Ca naca bidoꞌ rgapoꞌ nëꞌëdiꞌ diuz̃i, caora naꞌ bda bdaoꞌ yuꞌu luꞌu yuꞌuz̃ixaꞌ redaohuebiꞌ. \v 45 Tadyaꞌa gula gaca quioꞌ baguleloꞌ con canꞌ baona Diuzi como danꞌ uzucazin diꞌidzaꞌ canꞌ baonanëꞌ. \p \v 46 Naꞌra una María: \q1 Raxedaꞌ rniaꞌ naca Diuzi benꞌ z̃e gula. \q1 \v 47 Redaohue guicho laxtaꞌohuaꞌ ca rue Diuzi, benꞌ ute usela nëꞌëdiꞌ. \q1 \v 48 Babeyëchiꞌlaꞌadyiꞌ Diuzi nëꞌëdiꞌ, nacaꞌ benꞌ hue dyin quienëꞌ. \q1 Huana yaca benꞌ zazaꞌ zanitaꞌ tahuen gula guca quiaꞌ. \q1 \v 49 Naca Diuzi benꞌ rnabëꞌ lao yugulute. \q1 Tadyaꞌa gula bënëꞌ quiaꞌ. \q1 Naca Diuzi benꞌ laꞌiya. \q1 \v 50 Tuzioli reyëchiꞌlaꞌadyiꞌnëꞌ yaca benꞌ rapalaꞌn lëbëꞌ. \q1 \v 51 Bënëꞌ yelaꞌ huaca quienëꞌ. \q1 Pcaxonëꞌ yaca benꞌ rue z̃e cuine. \q1 \v 52 Begubëꞌ yelaꞌ rnabëꞌ quie yaca benꞌ rnabëꞌ, bëꞌnëꞌn yaca benꞌ yëchiꞌ, benꞌ ruzu diꞌidzaꞌ quiëꞌ. \q1 \v 53 Yaca benꞌ udue, bipcaꞌnnëꞌ leyaquëꞌ sin gaoyaquëꞌ, pero yaca benꞌ uñaꞌa, begaꞌnyaquëꞌ bigutaꞌ ta gaoyaquëꞌ. \q1 \v 54 Gucalënëꞌ yaca benꞌ yedyi Israel, yaca benꞌ quienëꞌ. \q1 Bigulalaꞌadyiꞌnëꞌ leyaquëꞌ beyëchiꞌlaꞌadyiꞌnëꞌ leyaquëꞌ. \q1 \v 55 Canaꞌ bënëꞌ ca naca diꞌidzaꞌ begaꞌnlënëꞌ xuzixtaꞌoro, bënëꞌ ca naca diꞌidzaꞌ begaꞌnlënëꞌ Abram len diadza quienëꞌ para tuzioli. \p \v 56 Biz̃i guca lao tzona biuꞌ uzu María lidyi Elisabet. Ude naꞌ bezaꞌbiꞌ zeyobiꞌ lidyibiꞌ. \s1 Ca guca cati baozu Juan bautista \p \v 57 Biz̃i bdyin uyaꞌ biuꞌ ta su bdaoꞌ quie Elisabet, naꞌ uzu tu bidaoꞌ byu quiëꞌ. \v 58 Bëꞌ unezi yaca benꞌ diadza quienëꞌ, len yaca benꞌ lao yedyi baozu bdaoꞌ quienëꞌ, bdyinyaquëꞌ denaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ ca tahuen gula guca quienëꞌ. \v 59 Biz̃i guca lao xuna dza, bdyin yaca benꞌ uzu tu xëdyidaoꞌ cuin bdaoꞌ según ca naca ley quieyaquëꞌ. Canaꞌ guꞌunyaquëꞌ yeyuꞌeyaquëꞌ laobiꞌ ca lao xuzibiꞌ Zacarías. \v 60 Naꞌra una z̃naꞌ bdaoꞌ: \p ―Biyeyuꞌero laobiꞌ lao xuzibiꞌ. Hueꞌro laobiꞌ Juan. \p \v 61 Biz̃i unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―­­¿Bixquienꞌ ilaobiꞌ Juan? Ni tu yaca benꞌ diadza quioꞌ bizu yaca benꞌ lao canaꞌ. \p \v 62 Naꞌra bëyaquëꞌ seña unabayaquëꞌ xuzi bdaoꞌ ta ineziyaquëꞌ ca biz̃i reꞌen xuzibiꞌ ilaobiꞌ. \v 63 Naꞌra unabanëꞌ tu yaga taꞌa bzuguëꞌ letra bzunëꞌ: “Laobiꞌ Juan.” Biz̃i tu begaꞌnziyaquëꞌ bebanyaquëꞌ canꞌ guca. \v 64 Biz̃i caora naꞌ benë Zacarías, ruenëꞌ Diuzi benꞌ z̃e. \v 65 Begaꞌn yaca benꞌ lao yedyi tu bebanziyaquëꞌ. Naꞌ bëꞌlë yaca benꞌ nitaꞌ yedyi nebaba Judea laguedyiyaquëꞌ diꞌidzaꞌ cabëꞌ guca quieyaquëꞌ. \v 66 Ca naca lao yugulu benꞌ unezi, gucayaquëꞌ pensari unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Ca biz̃i gaca quie xcuidiꞌ naꞌ? \p Canaꞌ unajëꞌ danꞌ talicazi bëlaꞌiya Diuzi lëbiꞌ. \s1 Bë Zacarías Diuzi benꞌ z̃e \p \v 67 Naꞌra Zacarías, benꞌ naca xuzi bdaoꞌ, du yuꞌunëꞌ Bichi Be quie Diuzi, unëꞌ cabëꞌ reꞌen Diuzi inënëꞌ. Lëlenaꞌ unëꞌ cani: \q1 \v 68 Benꞌ z̃e naca Diuzi quie benꞌ raꞌo, benꞌ Israel, como danꞌ babidëꞌ len raꞌo, nacaro benꞌ quienëꞌ, bapte pselanëꞌ raꞌo. \q1 \v 69 Baoseꞌelëꞌ tu benꞌ ute usela raꞌo, benꞌ de yelaꞌ huaca quie. \q1 Lëlëbëꞌ naquëꞌ z̃iꞌi suba rey David, benꞌ naca siervo quie Diuzi. \q1 \v 70 Canaꞌ naca diꞌidzaꞌ begaꞌnlë Diuzi xuzixtaꞌoro tiempote. \q1 Conlë yaca benꞌ udixogueꞌ diꞌidzaꞌ laꞌiya quienëꞌ, canaꞌ udixogueꞌ Diuzi binꞌ huenëꞌ. \q1 \v 71 Unëꞌ ute uselanëꞌ raꞌo quie yaca benꞌ rudie rdzaꞌ raꞌo. \q1 \v 72 Unëꞌ yeyëchiꞌlaꞌadyiꞌnëꞌ yaca benꞌ naca xuzixtaꞌoro. \q1 Bigalaꞌadyiꞌnëꞌ huenëꞌ cabëꞌ diꞌidzaꞌ naca laꞌiya begaꞌnlënëꞌ leyaquëꞌ. \q1 \v 73 Lëscanꞌ para raꞌo, begaꞌnlënëꞌ raꞌo diꞌidzaꞌ. \q1 Canaꞌ naca diꞌidzaꞌ begaꞌnlë Diuzi xuzixtaꞌoro Abraham. \q1 \v 74 Unëꞌ ute uselëꞌ raꞌo bibi hue yaca benꞌ rudie rdzaꞌ raꞌo para naoro xnezëꞌ sin idzebiro. \q1 \v 75 Canaꞌ gacaro benꞌ hue quie lëbëꞌ, benꞌ naca laꞌiya quienëꞌ dza rdaro lao yedyi layu. \q1 \v 76 Naꞌra luëꞌ z̃iꞌinaꞌ, huacoꞌ benꞌ quixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi zu guibá, como danꞌ huabialaonezoꞌ lao benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi ta tzetixogueꞌloꞌ benëꞌ de que huida benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi. \q1 \v 77 Canaꞌ hueloꞌ cuenda inezi yaca benꞌ Israel cabëꞌ bë Diuzi ta ute uselanëꞌ raꞌo, yeziꞌz̃enëꞌ dulaꞌ xquia quiero. \q1 \v 78 Tanun quie nedyëꞌë Xuziro Diuzi raꞌo reyëchiꞌlaꞌadyiꞌnëꞌ raꞌo, aoseꞌelëꞌ tu benꞌ uzioñeꞌe raꞌo desde guibá ga zuëꞌ. \q1 \v 79 Canaꞌ bë Diuzi cuenda tzioñeꞌe yaca benꞌ rda lao lato lao chula, yaca benꞌ ruen z̃udyi gatiyaca. \q1 Canaꞌ bë Diuzi quiero cuenda gacalënëꞌ raꞌo, yedzelero naoro xnezëꞌ, cueꞌ chizi luꞌu guicho laxtaꞌoro. \m Canaꞌ una Zacarías dza naꞌ. \p \v 80 Biz̃i xcuidiꞌ guꞌunibiꞌ labezi, gucabiꞌ biꞌ huala, yuꞌubiꞌ Bichi Be quie Diuzi. Naꞌra uzubiꞌ lao lato ga bidyia yuꞌu hasta bdyin dza uzulaobiꞌ rguixogueꞌbiꞌ yaca benꞌ Israel xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \c 2 \s1 Ca guca bëꞌ uzu Jesús \r (Mt. 1.18‑25) \p \v 1 Biz̃i lao dza naꞌ, uzu tu benꞌ naca gobierno, benꞌ rnabëꞌra laohuëꞌ Augusto. Naꞌ bënëꞌ mandado ta guca censo quie lao duz̃e yedyi con ga rnabëꞌnëꞌ. \v 2 Lëcenso naꞌ gucan tanëro caora uyo Cirenio gobernador quie yu nebaba Siria. \v 3 Gucan quie lao yugulute yaca benꞌ con gatezi nitaꞌyaquëꞌ de yeyoyaquëꞌ lao yedyi ga goloyaquëꞌ tacuenda tzuꞌu laoyaquëꞌ lao lista. \v 4 Canaꞌ guca bero José yedyi Nazaret ga nebaba Galilea zioguëꞌ yedyi Belén ga nebaba Judea. Lëganꞌ naꞌ ga golo rey David como danꞌ naca José benꞌ diadza quie rey David. \v 5 Bedyin José len María Belén para tzuꞌu laoyaquëꞌ lao lista. Naca María biꞌ banapalë diꞌidzaꞌ José baꞌalaꞌcazi banuꞌa z̃iꞌibiꞌ. \v 6 Biz̃i banitaꞌyaquëꞌ Belén naꞌ, bdyin dza golo bdaoꞌ quie María. \v 7 Biz̃i golo bdaoꞌ nëro quie María. Beyudyi naꞌ beziꞌyaquëꞌ bdaoꞌ betubiyaquëꞌbiꞌ laꞌariꞌ bexubayaquëꞌbiꞌ lao yaga z̃an yuꞌu ga yuꞌu bëdyihuaga. Canaꞌ guca quieyaquëꞌ, danꞌ bigutaꞌ lato luꞌu yuꞌu quie yaca benëꞌ gasiyaquëꞌ. \s1 Ptilalao yaca ángel yaca benꞌ rapa becoꞌ z̃iꞌilaꞌ \p \v 8 Biz̃i gaꞌalaꞌ ga reꞌ Belén nitaꞌ yaca benꞌ rapa becoꞌ z̃iꞌilaꞌ. Regaꞌnlëyaquëꞌ becoꞌ z̃iꞌilaꞌ quieyaquëꞌ layela ta rapayaquëꞌbaꞌ yedu yela. \v 9 Lëcanaꞌ labdyinte tu ángel quie Diuzi ganꞌ nitaꞌ yaca benꞌ rapa becoꞌ z̃iꞌilaꞌ. Caora naꞌ bdyin yelaꞌ huaca quie Diuzi ulëchin xniꞌ ganꞌ nitaꞌyaquëꞌ. Lega begaꞌnyaquëꞌ bdzebiyaquëꞌ. \v 10 Naꞌra una ángel rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Bidzebile, porque nëꞌëdiꞌ nuꞌa tu diꞌidzaꞌ dyaꞌa nacan ta yedaohue lao yugulute benëꞌ. \v 11 Lëlenaꞌ rniaꞌ leꞌe agolo tu bdaoꞌ yedyi Belén ga golo rey David. Lëbdaoꞌ naꞌ ute uselabiꞌ yaca benëchiꞌ. Bagolo benꞌ naca Cristo, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi. \v 12 Ta inezile nacan tali ca rniaꞌ, huedzelele bdaoꞌ bdubibiꞌ laꞌariꞌ z̃ubabiꞌ lao yaga z̃an yuꞌu ga yuꞌu bëdyihuaga. \p \v 13 Biz̃i yesazi bdyinra yaca ángel zëra, benꞌ zaꞌ guibá ganꞌ zë ángel, ruejëꞌ Diuzi benꞌ z̃e unayaquëꞌ: \q1 \v 14 ¡Benꞌ z̃e Diuzi zu sibi! \q1 ¡Huaca tadyaꞌa gula quie yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu, benꞌ hue quie Diuzi! \p \v 15 Biz̃i babeyudyi naꞌ, beyëpi yaca ángel guibá. Naꞌ begaꞌn yaca benꞌ rapa becoꞌ z̃iꞌilaꞌ nayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Huayoro tzenaꞌro canꞌ guca yedyi Belén con ca baona Diuzi raꞌo. \p \v 16 Canaꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ taria bdyinyaquëꞌ ga zu María len José len bdaoꞌ z̃ubabiꞌ lao yaga z̃an yuꞌu ga yuꞌu yaca bëdyihuaga. \v 17 Ca blëꞌëyaquëꞌ bdaoꞌ, canaꞌra bëꞌyaquëꞌ diꞌidzaꞌ con canꞌ gudyi ángel leyaquëꞌ cabëꞌ guca uzu bdaoꞌ. \v 18 Ca naca be lao yugulute yaca benꞌ nitaꞌ ganꞌ, lega bebanyaquëꞌ canꞌ una yaca benꞌ rapa becoꞌ z̃iꞌilaꞌ. \v 19 Biz̃i María nezizi luꞌu laxtaꞌonëꞌ ca naca una yaca benëꞌ. Canaꞌ gucanëꞌ pensari ca unajëꞌ. \v 20 Naꞌ bezaꞌ yaca benꞌ rapa becoꞌ z̃iꞌilaꞌ zeyoyaquëꞌ rueyaquëꞌ Diuzi benꞌ z̃e ca ta beyaquëꞌ len ca ta blëꞌëyaquëꞌ. Bzucazi Diuzi diꞌidzaꞌ con ca una ángel gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \s1 Bluꞌeyaquëꞌ bdaoꞌ pxuzi luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra \p \v 21 Guca lao xuna dza bzuyaquëꞌ bdaoꞌ tu xëdyidaoꞌ ca costumbre quieyaquëꞌ. Biz̃i naꞌ pxubayaquëꞌ lao bdaoꞌ JESUS cabëꞌ una ángel ilaobiꞌ tu binehuaꞌa María bdaoꞌ. \v 22 Biz̃i baoyaꞌ dza ta yeyëri nigula según ca rna lëꞌë guichi yuꞌu ley quie Moisés. Caora naꞌ uzaꞌyaquëꞌ ziolëyaquëꞌ bdaoꞌ ciudad Jerusalén ta uluꞌeyaquëꞌ bdaoꞌ pxuzi luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra. \v 23 Bëyaquëꞌ canaꞌ bzuyaquëꞌ diꞌidzaꞌ con ca naca ley quie Diuzi yuꞌu lëꞌë guichi. Cani rnan lëꞌë guichi: “Naca yugulu bdaoꞌ byu nëro biꞌ naca laꞌiya lao Diuzi.” \v 24 Lenaꞌ uyoyaquëꞌ yehuaꞌayaquëꞌ biu ta uzio pxuzi ren quiebaꞌ lao becugo ga zu idaoꞌ rnabëꞌra. Bzuyaquëꞌ diꞌidzaꞌ cabëꞌ rguixogueꞌn lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi cani: “Reyaꞌalaꞌ tzehuaꞌale lao pxuzi tu pare biu lasi, naꞌ chi bizu biu lasi, huaꞌale chopa paloma daoꞌ.” Canaꞌ rnën lëꞌë guichi. \p \v 25 Lëtiempo naꞌ uzu tu benꞌ lao Simeón zunëꞌ Jerusalén. Naquëꞌ benꞌ dyaꞌa, rapalaꞌnnëꞌ Diuzi, rbezanëꞌ dza guida benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi, benꞌ ute usela benꞌ Israel. Yuꞌucazi Simeón Bichi Be quie Diuzi. \v 26 Babzioñeꞌe Bichi Be quie Diuzi lëbëꞌ de que tu binegatinëꞌ hualëꞌënëꞌ benꞌ naca Cristo, benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi. \v 27 Conlë Bichi Be quie Diuzi ziolë Simeón luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra. Biz̃i cati ziolëyaquëꞌ bdaoꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra ta uzuyaquëꞌ diꞌidzaꞌ con ca na lëꞌë guichi ley, \v 28 lëhora naꞌ uz̃iꞌ Simeón bdaoꞌ bnidaguëꞌ bdaoꞌ uxubanëꞌbiꞌ lao z̃ichonëꞌ bëguëꞌ Diuzi benꞌ z̃e unëꞌ: \q1 \v 29 Xuzaꞌ Diuzi, huaca usanloꞌnëꞌ gatiaꞌ cueꞌ chizi luꞌu guicho laxtaꞌohuaꞌ, danꞌ babzuloꞌ diꞌidzaꞌ con ca unaoꞌ nëꞌëdiꞌ, nacaꞌ benꞌ rue ca mandado reꞌenloꞌ huaꞌ. \q1 \v 30 Conlë laohuaꞌ bablëꞌëdaꞌ benꞌ ute usela yaca benëchiꞌ. \q1 \v 31 Aoseꞌeloꞌnëꞌ bidëꞌ lao yedyi layu cuenda ilëꞌë yaca benëchiꞌ lëbëꞌ. \q1 \v 32 Naquëꞌ ca xniꞌ guiꞌ useniꞌ ta ilëꞌë benꞌ rda lao lato lao chula, yaca benꞌ binaca benꞌ Israel. \q1 Nun quienëꞌ gapalaꞌn yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu yaca benꞌ Israel, yaca benꞌ naca benꞌ quioꞌ. \p \v 33 Naꞌ beban José len z̃naꞌ bdaoꞌ cabëꞌ una Simeón quie bdaoꞌ. \v 34 Naꞌra bëlaꞌiya Simeón bdaoꞌ gudyinëꞌ María z̃naꞌ Jesús: \p ―Naca laza xcuidiꞌ quioꞌ usanlaꞌadyiꞌ Diuzi benꞌ Israel, yaca benꞌ bichezilaꞌadyiꞌ lëbiꞌ. Lëzi nacarë lazabiꞌ yeziꞌ Diuzi benꞌ Israel, yaca benꞌ chezilaꞌadyiꞌ lëbiꞌ. Huaca quiebiꞌ bichezilaꞌadyiꞌ benꞌ zë lëbiꞌ. \v 35 Lëcanaꞌ uluꞌen ca naca pensari yuꞌu luꞌu laxtaꞌo quie quie yaca benëꞌ. Denꞌ para quioꞌ luëꞌ, huacan bayëchiꞌ. Huacan ca quie chezi tu espada huen chopa laꞌa laxtaꞌoloꞌ. \p \v 36 Lëganꞌ naꞌ uzu tu nigula laohuëꞌ Ana. Udixogueꞌrënëꞌ diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi. Banaquëꞌ benꞌ gula, naquëꞌ z̃iꞌi Fanuel, benꞌ diadza quie Aser. Nenacatëꞌ cuidiꞌ uz̃iꞌ xquiuhuëꞌ lëbëꞌ. Uzulënëꞌ xquiuhuëꞌ lao gadyi iza, ude naꞌ guti xquiuhuëꞌ. \v 37 Biz̃i tu litzaꞌ begaꞌnnëꞌ napëꞌ tapa galo tapa iza. Pero bipsanlaꞌadyiꞌnëꞌ quie idaoꞌ rnabëꞌra. Zucazëꞌ te dza len rtzeꞌ rulidzëꞌ Diuzi ruenëꞌ ubasi. \v 38 Canaꞌ bdyin Ana ganꞌ zëyaquëꞌ rëbinëꞌ Diuzi diuxcaleloꞌ. Naꞌra uzulaohuëꞌ rguixogueꞌnëꞌ ca naca quie bdaoꞌ Jesús para yaca benꞌ nitaꞌ rbeza dza guida benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi, benꞌ ute usela yaca benꞌ Israel. \s1 Bedyinyaquëꞌ yedyi Nazaret \p \v 39 Babeyudyi guca lao yugulute cabëꞌ mandado rue ley quie Diuzi, naꞌra bezaꞌyaquëꞌ zeyoyaquëꞌ estado Galilea bedyinyaquëꞌ yedyi quieyaquëꞌ Nazaret. \v 40 Naꞌ biz̃i guꞌuni bdaoꞌ, gucabiꞌ biꞌ huala, biꞌ rioñeꞌe. Bëlaꞌiya Diuzi lëbiꞌ. \s1 Cabëꞌ guca begaꞌn Jesús luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra \p \v 41 Yugu iza rio José len z̃naꞌ Jesús ciudad Jerusalén ga raꞌalaꞌ lani pascua ta rezalaꞌadyiꞌ yaca benꞌ Israel dza uzaꞌ xuzixtaꞌoyaquëꞌ nación Egipto. \v 42 Cati uyaꞌ Jesús lao chipchopa iza, uyolëbiꞌ xuzi z̃naꞌbiꞌ lani ciudad Jerusalén con ca naca biuꞌ benëbiꞌ quieyaquëꞌ rueyaquëꞌ lani pascua. \v 43 Biz̃i babeyudyi lani, bezaꞌ José len z̃naꞌ Jesús zeyoyaquëꞌ bigucabëꞌyaquëꞌ chi begaꞌn Jesús ciudad Jerusalén. \v 44 Gucayaquëꞌ pensari zezaꞌ Jesús len yaca benꞌ zezaꞌ uyorë lani. Canaꞌ guca lao tu dza bezaꞌyaquëꞌ. Caora rnaꞌyaquëꞌ ganu Jesús zezaꞌ, udayaquëꞌ rguiloyaquëꞌbiꞌ lado diadza quieyaquëꞌ, len yaca benꞌ nubëꞌyaquëꞌ, denꞌ ganu Jesús zezaꞌ leyaquëꞌ. \v 45 Nunu bedzeleyaquëꞌ. Naꞌ bezaꞌyaquëꞌ zeyoyaquëꞌ ciudad Jerusalén tatula ta yeguiloyaquëꞌbiꞌ. \p \v 46 Biz̃i guca lao tzona dza naꞌ, bedzeleyaquëꞌbiꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra. Reꞌbiꞌ lado yaca benꞌ rusëdi diꞌidzaꞌ yuꞌu luꞌu guichi laꞌiya quie Diuzi. Rzënagabiꞌ ca rnayaquëꞌ rnababiꞌ leyaquëꞌ tu chopa diꞌidzaꞌ. \v 47 Ca naca yugulu benꞌ rzënaga canꞌ nabiꞌ, tu begaꞌnziyaquëꞌ bebanziyaquëꞌ ca naca yelaꞌ rioñeꞌe quiebiꞌ, lëzi bebanziyaquëꞌ ca naca diꞌidzaꞌ bedyiꞌibiꞌ gudyibiꞌ leyaquëꞌ. \v 48 Biz̃i caora blëꞌë xuzi z̃naꞌbiꞌ lëbiꞌ, tu begaꞌnziyaquëꞌ bebanyaquëꞌ. Naꞌra unë z̃naꞌbiꞌ rëbinëꞌ lëbiꞌ: \p ―Ziꞌinaꞌ, ¿bixquienꞌ baoꞌ canaꞌ? Rdëbindoꞌ quioꞌ. Aodaliaꞌ xuzoꞌ reguilondoꞌ luëꞌ. \p \v 49 Canaꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ rdale reguilole nëꞌëdiꞌ? ¿Binezile ruen zi uzuaꞌ diꞌidzaꞌ huaꞌ mandado quie Xuzaꞌ? \p \v 50 Biz̃i leyaquëꞌ biuyoñeꞌeyaquëꞌ canꞌ una Jesús. \p \v 51 Canaꞌ bezaꞌyaquëꞌ zeyoyaquëꞌ yedyi Nazaret, pero ralecazi Jesús quie xuzi z̃naꞌbiꞌ. Naꞌ z̃naꞌbiꞌ nudzeꞌnëꞌ luꞌu guicho laxtaꞌonëꞌ cabëꞌ bë Jesús. \v 52 Ca naca Jesús naꞌ guꞌunibiꞌ uyaꞌabiꞌ pensari. Blëꞌë Diuzi lëbiꞌ nacabiꞌ biꞌ huen. Lëzi blëꞌërë yaca benëꞌ nacabiꞌ biꞌ huen. \c 3 \s1 Udixogueꞌ Juan bautista xtiꞌidzaꞌ Diuzi lao lato ga bidyia yuꞌu \r (Mt. 3.1‑12; Mr. 1.1‑8; Jn. 1.19‑28) \p \v 1 Biz̃i guca lao chiꞌinuꞌ iza uzu tu benꞌ lao Tiberio, naquëꞌ gobierno rnabëꞌra. Caora naꞌ uzurë itu benꞌ lao Poncio Pilato, naquëꞌ gobierno quie estado Judea. Lëzi uzurë itu benꞌ lao Herodes, naquëꞌ gobierno quie estado Galilea. Lëzi uzurë tu bichi Herodes, benꞌ lao Felipe, naquëꞌ gobierno quie yu nebaba Iturea len yu nebaba Traconite. Lëzi uzurë itu benꞌ lao Lisanias, naquëꞌ gobierno quie yu nebaba Abilinia. \v 2 Lëscanꞌ lëiza naꞌ, naca Anás len Caifás yaca pxuzi rnabëꞌra. Biz̃i Diuzi bëꞌnëꞌ tu diꞌidzaꞌ Juan, z̃iꞌi Zacarías. Naꞌ zu Juan lao lato ga bidyia yuꞌu. \v 3 Canaꞌ uyo Juan lao duz̃e ruꞌa yao Jordán unëꞌ rëbinëꞌ benëꞌ: “Reyaꞌalaꞌ yetzaꞌle pensari quiele cuenda yeziꞌz̃e Diuzi dulaꞌ xquia quiele, canaꞌra huaꞌ laole.” \v 4 Gucan canꞌ ca bzu Isaías diꞌidzaꞌ lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi dza naꞌ. Naquëꞌ benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi unëꞌ: \q1 Huazu benꞌ naꞌ lao lato dachi ga bidyia yuꞌu, huanëꞌ zidzo rëbinëꞌ laguedyinëꞌ caniga: “Huele hueluba neza quiele cuenda huida benꞌ naca xaꞌnro, usalole tu neza li. \q1 \v 5 Yesedzaꞌle ga naca pozo, yeyuele baꞌa ga naca loma, yebiolile ga naca neza yuco, yupaꞌale ga naca neza stëbi. \q1 \v 6 Canaꞌ ilëꞌë lao yugulute benëchiꞌ ca hue Diuzi ta ute uselanëꞌ leyaquëꞌ.” \p \v 7 Naꞌra cati bdyin yaca benëꞌ ga zë Juan ta hueꞌnëꞌ laoyaquëꞌ, lëscanꞌ bdyinrë yaca benꞌ rnabëꞌ quieyaquëꞌ. Canaꞌ una Juan rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¡Ca naca bëla bia mala, canaꞌ nacarële! ¿Ca nuz̃i udixogueꞌ leꞌe ta ilale ca naca tu castigo huala gula bazaꞌ bago ilëꞌële? \v 8 Ulehue quiele tadyaꞌa cuenda uluꞌen talicazi aptzaꞌle pensari quiele. Bira inale: “Bihue Diuzi raꞌo castigo nun quie nacaro z̃iꞌi suba Abraham.” Porque rniaꞌ leꞌe, hasta len yo niga huazaqueꞌ hue Diuzi yaca benꞌ naca z̃iꞌisuba Abraham. \v 9 Ca naca quie yaga birbia taz̃ixi, canaꞌ naca quiele. Bade yebandyo puesto ta ichugon yaca yaga birbia taz̃ixi tzuꞌun tzeina laguiꞌ. \p \v 10 Naꞌra unaba yaca benëꞌ nayaquëꞌ: \p ―¿Cabiz̃i reꞌenloꞌ huendoꞌ? \p \v 11 Naꞌra una Juan rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Chi de chopa cueꞌ z̃abale, ulesiꞌ tu cueꞌn ulehueꞌn benꞌ bide z̃abe. Lëscanꞌ nu yelaꞌ huao quiele, ulehueꞌn benꞌ bide ta gao. \p \v 12 Biz̃i bdyinrë yaca benꞌ huequiz̃u ta hueꞌ Juan laoyaquëꞌ. Biz̃i unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Juan: \p ―Maestro, ¿cabiz̃i ca huendoꞌ? \p \v 13 Naꞌra una Juan rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ca tu ruezi mandado lao ley uquiz̃ule yaca benëꞌ, bira uquiz̃uleyaquëꞌ de mazara. \p \v 14 Lëzi unabarë bala yaca benꞌ naca soldado unayaquëꞌ: \p ―Biz̃i nëtoꞌ, ¿cabiz̃i ca huendoꞌ? \p Naꞌra una Juan rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Bicubale bicuanle quie benëꞌ. Ni ta utzebile gaole leyaquëꞌ xquia, chi bibi rueyaquëꞌ. Lëscanꞌ ulechezilaꞌadyiꞌ ca tu ta raz̃ule. \p \v 15 Naꞌ biz̃i yaca benëꞌ raqueyaquëꞌ Juan naquëꞌ benꞌ Cristo. \v 16 Naꞌra una Juan rëbinëꞌ lao yuguluteyaquëꞌ: \p ―Tali nëꞌëdiꞌ ruꞌa laole con nisa, pero zazaꞌra benꞌ udzeꞌ Bichi Be quie Diuzi luꞌu guicho laxtaꞌo benꞌ rue quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Pero benꞌ birue quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi, udzeꞌnëꞌ lëjëꞌ lao guiꞌ gabila. Dera yelaꞌ rnabëꞌ quiëꞌ ca nëꞌëdiꞌ. Tanto naquëꞌ benꞌ belao, ni lëꞌëtiꞌ bibi zacaꞌ ni siquiera biyeyaz̃ogaꞌ cuiogaꞌ guidi yuꞌu niꞌanëꞌ. \v 17 Bazënëꞌ beladzoꞌ ta ulubëꞌ trigo. Te naꞌ yetupëꞌ trigo yeziꞌtzaꞌonëꞌn. Lëzi utuparëꞌ guixiꞌ uzalanëꞌn laguiꞌ ga tzeina lao guiꞌ bireyula. ―Canaꞌ una Juan gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 18 Lëscanꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ diꞌidzaꞌ zëra unëꞌ udixogueꞌnëꞌ yaca benëꞌ diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi. \v 19 Lëzi udilarëꞌ Herodes, benꞌ naca gobierno, danꞌ bezulënëꞌ Herodías z̃gula bichinëꞌ Felipe. Lëzi udilarënëꞌ lëbëꞌ danꞌ bëranëꞌ tamala. \v 20 Naꞌ biz̃i Herodes, lao laza uzënaguëꞌ quie Juan, bërëlëꞌ mazara tamala, bdzeꞌguëꞌ Juan luꞌu dyiguiba. \s1 Ca guca bëꞌ Juan lao Jesús \r (Mt. 3.13‑17; Mr. 1.9‑11) \p \v 21 Ca zatzio Juan luꞌu dyiguiba, cati nezënëꞌ ruꞌenëꞌ lao benëꞌ, lëzi bëꞌnëꞌ lao Jesús. Ca zë Jesús rlidzëꞌ Diuzi, canaꞌ uyalo guibá. \v 22 Biz̃i caora naꞌ ga zë Jesús, uyëzi Bichi Be quie Diuzi ca rëzi biu. Naꞌra unë Diuzi ga zuëꞌ guibá unëꞌ: \p ―Z̃iꞌinaꞌ luëꞌ. Nedyëꞌëdaꞌ luëꞌ. Lega redaohuedaꞌ ca rueloꞌ. \s1 Ga rguixogueꞌn quie xuzixtaꞌo Jesucristo \r (Mt. 1.1‑17) \p \v 23 Jesús bazunëꞌ ca du galobechi iza cati uzulaonëꞌ udixogueꞌnëꞌ diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi. Según ca una yaca benëꞌ naquëꞌ z̃iꞌi José, dechanꞌ naquëꞌ z̃iꞌi suba Elí, benꞌ naca xuzi María. \v 24 Naꞌ naca Elí z̃iꞌi Matat, naꞌ naca Matat z̃iꞌi Leví, naꞌ naca Leví z̃iꞌi Melqui, naꞌ naca Melqui z̃iꞌi Jana, naꞌ naca Jana z̃iꞌi José, \v 25 naꞌ naca José z̃iꞌi Matatías, naꞌ naca Matatías z̃iꞌi Amós, naꞌ naca Amós z̃iꞌi Nahum, naꞌ naca Nahum z̃iꞌi Esli, naꞌ naca Esli z̃iꞌi Nagai, \v 26 naꞌ naca Nagai z̃iꞌi Maat, naꞌ naca Maat z̃iꞌi Matatías, naꞌ naca Matatías z̃iꞌi Semei, naꞌ naca Semei z̃iꞌi José, naꞌ naca José z̃iꞌi Judá, \v 27 naꞌ naca Judá z̃iꞌi Joana, naꞌ naca Joana z̃iꞌi Resa, naꞌ naca Resa z̃iꞌi Zorobabel, naꞌ naca Zorobabel z̃iꞌi Salatiel, naꞌ naca Salatiel z̃iꞌi Neri, \v 28 naꞌ naca Neri z̃iꞌi Melqui, naꞌ naca Melqui z̃iꞌi Adi, naꞌ naca Adi z̃iꞌi Cosam, naꞌ naca Cosam z̃iꞌi Elmodam, naꞌ naca Elmodam z̃iꞌi Er, \v 29 naꞌ naca Er z̃iꞌi Josué, naꞌ naca Josué z̃iꞌi Eliezer, naꞌ naca Eliezer z̃iꞌi Jorim, naꞌ naca Jorim z̃iꞌi Matat, \v 30 naꞌ naca Matat z̃iꞌi Leví, naꞌ naca Leví z̃iꞌi Simeón, naꞌ naca Simeón z̃iꞌi Judá, naꞌ naca Judá z̃iꞌi José, naꞌ naca José z̃iꞌi Jonán, naꞌ naca Jonán z̃iꞌi Eliaquim, \v 31 naꞌ naca Eliaquim z̃iꞌi Melea, naꞌ naca Melea z̃iꞌi Mainán, naꞌ naca Mainán z̃iꞌi Matata, naꞌ naca Matata z̃iꞌi Natán, \v 32 naꞌ naca Natán z̃iꞌi rey David, naꞌ naca rey David z̃iꞌi Isaí, naꞌ naca Isaí z̃iꞌi Obed, naꞌ naca Obed z̃iꞌi Booz, naꞌ naca Booz z̃iꞌi Salmón, naꞌ naca Salmón z̃iꞌi Naasón, \v 33 naꞌ naca Naasón z̃iꞌi Aminadab, naꞌ naca Aminadab z̃iꞌi Aram, naꞌ naca Aram z̃iꞌi Esrom, naꞌ naca Esrom z̃iꞌi Fares, naꞌ naca Fares z̃iꞌi Judá, \v 34 naꞌ naca Judá z̃iꞌi Jacob, naꞌ naca Jacob z̃iꞌi Isaac, naꞌ naca Isaac z̃iꞌi Abraham, naꞌ naca Abraham z̃iꞌi Taré, naꞌ naca Taré z̃iꞌi Nacor, \v 35 naꞌ naca Nacor z̃iꞌi Serug, naꞌ naca Serug z̃iꞌi Ragau, naꞌ naca Ragau z̃iꞌi Peleg, naꞌ naca Peleg z̃iꞌi Heber, naꞌ naca Heber z̃iꞌi Sala, \v 36 naꞌ naca Sala z̃iꞌi Cainán, naꞌ naca Cainán z̃iꞌi Arfaxad, naꞌ naca Arfaxad z̃iꞌi Sem, naꞌ naca Sem z̃iꞌi Noé, naꞌ naca Noé z̃iꞌi Lamec, \v 37 naꞌ naca Lamec z̃iꞌi Matusalén, naꞌ naca Matusalén z̃iꞌi Enoc, naꞌ naca Enoc z̃iꞌi Jared, naꞌ naca Jared z̃iꞌi Mahalaleel, naꞌ naca Mahalaleel z̃iꞌi Cainán, \v 38 naꞌ naca Cainán z̃iꞌi Enós, naꞌ naca Enós z̃iꞌi Set, naꞌ naca Set z̃iꞌi Adán, naꞌ naca Adán z̃iꞌi Diuzi. \c 4 \s1 Guꞌun xanꞌ taxiꞌibiꞌ iquixi Jesús huenëꞌ tamala \r (Mt. 4.1‑11; Mr. 1.12‑13) \p \v 1 Du yuꞌu Jesús Bichi Be quie Diuzi zeyoguëꞌ ruꞌa yao Jordán tatula. Pquiëꞌ Bichi Be quie Diuzi lëbëꞌ lao lato ga bidyia yuꞌu. \v 2 Biz̃i guca uzuguëꞌ lao lato lao chopa galo dza. Naꞌ uyo xanꞌ taxiꞌibiꞌ ganꞌ zënëꞌ reꞌennan ta iquixi Jesús huenëꞌ tamala. Ca tu lao dza uzunëꞌ naꞌ, biudaonëꞌ lega uduenëꞌ. \v 3 Naꞌra una xanꞌ taxiꞌibiꞌ rëbin lëbëꞌ: \p ―Chi dulaꞌadyoꞌ nacoꞌ z̃iꞌi Diuzi, bë yo niga iyacan yëta xtila. \p \v 4 Naꞌra rëbi Jesús len: \p ―Lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi rnan caniga: “Cala yelaꞌ huaozi uteban yaca benëꞌ, lëscanꞌ ca naca diꞌidzaꞌ rnë Diuzi, utebannan leyaquëꞌ.” \p \v 5 Biz̃i naꞌa, xanꞌ taxiꞌibiꞌ uquiëꞌn lëbëꞌ lao yaꞌa sibi, naꞌ bluꞌen lëbëꞌ lao duz̃e yedyi layu. \v 6 Biz̃i una xanꞌ taxiꞌibiꞌ rëbin lëbëꞌ: \p ―Gunaꞌ luëꞌ lao yugulu yelaꞌ rnabëꞌ quie yedyi layu niga nun quie nacan ladyinaꞌa. Naꞌ huaꞌa len nu benꞌ raxedaꞌ huaꞌa len. \v 7 Chi quitzo z̃iboꞌ laohuaꞌ tzionlaꞌadyoꞌ nëꞌëdiꞌ, naꞌ gunaꞌ lao yuguluten luëꞌ. \p \v 8 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌn: \p ―Bebigaꞌ tzalaꞌla, Satanás, porque lëꞌë guichi ga yuꞌu diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi rnan caniga: “Tuzi Diuzi tzionlaꞌadyiꞌro uzuro diꞌidzaꞌ ca mandado ruenëꞌ.” \p \v 9 Ude naꞌ uquiëꞌ xanꞌ taxiꞌibiꞌ lëbëꞌ ciudad Jerusalén, urëlëna lëbëꞌ guicho lun idaoꞌ rnabëꞌra. Naꞌ unan rëbin lëbëꞌ: \p ―Chi dulaꞌadyoꞌ nacoꞌ z̃iꞌi Diuzi, uxiti ganꞌ niga para layu. \v 10 Bigacoꞌ ziꞌ iguinoloꞌ layu como canaꞌ rnan lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi nan: \q1 Iseꞌelaꞌ Diuzi ángel quienëꞌ ta inaꞌyaquëꞌ luëꞌ ta bibi gaca quioꞌ. \q1 \v 11 Hueyuxuyaquëꞌ luëꞌ ta bibi gaca quioꞌ, ni yo bihuenan ziꞌ niꞌaloꞌ. \p \v 12 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌn: \p ―Lëzi rnarën lëꞌë guichi laꞌiya rnan: “Bihuenële Diuzi bizinaquezi chi uzunëꞌ, chi biuzunëꞌ diꞌidzaꞌ cabëꞌ unëꞌ.” \p \v 13 Biz̃i bira ubin xanꞌ taxiꞌibiꞌ bihuena ta iquixi Jesús huenëꞌ tamala, canaꞌ guca bebigaꞌn zeyon bibënan Jesús zëdi tu chiꞌ. \s1 Uzulao Jesús psëdinëꞌ yaca benëꞌ estado Galilea \r (Mt. 4.12‑17; Mr. 1.14‑15) \p \v 14 Biz̃i Jesús, du yuꞌunëꞌ Bichi Be quie Diuzi, zeyoguëꞌ bedyinnëꞌ estado Galilea. Canaꞌ guca gudyi yaca benꞌ laguedyiyaquëꞌ quie quie yedyi reꞌ gaꞌalaꞌ cabëꞌ rue Jesús. \v 15 Psëdinëꞌ leyaquëꞌ luꞌu idaoꞌ con ga yedyi uyoguëꞌ. Yuguluyaquëꞌ udapalaꞌnjëꞌ lëbëꞌ. \s1 Beyo Jesús yedyi Nazaret \r (Mt. 13.53‑58; Mr. 6.1‑6) \p \v 16 Naꞌra beyo Jesús yedyi Nazaret ga bgulanëꞌ. Biz̃i dza saodo, dza huezilaꞌadyiꞌ quieyaquëꞌ, uyuꞌunëꞌ luꞌu idaoꞌ sinagoga ca rionëꞌ yugu dza huezilaꞌadyiꞌ. Naꞌ uzulinëꞌ rlabëꞌ lëꞌë guichi ga yuꞌu diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi. \v 17 Naꞌ bëꞌyaquëꞌ lëbëꞌ guichi laꞌiya ta bzu profeta Isaías. Caora blinëꞌn, naꞌ yetilëꞌ ga rnan cani: \q1 \v 18 Yuꞌucazi Bichi Be quie Diuzi nëꞌëdiꞌ nun quie danꞌ ulionëꞌ nëꞌëdiꞌ ta quixoguiꞌa diꞌidzaꞌ laꞌiya quienëꞌ yaca benꞌ yëchiꞌ. \q1 Lëzi useꞌelaꞌrëꞌ nëꞌëdiꞌ ta yeyuez̃iaꞌ yaca benꞌ raca bayëchiꞌ quie, \q1 lëzi ta huaꞌ libre ca benꞌ nao xquia quieyaquëꞌ leyaquëꞌ, \q1 lëzi ta yelëꞌë yaca benꞌ nechula laohue, lëzi ta ute uselaꞌ yaca benꞌ baoz̃aca ziꞌ, \q1 \v 19 lëzi ta quixoguiꞌa yaca benëꞌ babdyin dza hue Diuzi tu cule z̃e quieyaquëꞌ. \p \v 20 Ude naꞌ betubinëꞌ guichi yuꞌu diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi, beyuꞌenëꞌn benꞌ naca cuenda luꞌu idaoꞌ sinagoga, naꞌ bebeꞌnëꞌ. Biz̃i yugulu yaca benꞌ yuꞌu luꞌu idaoꞌ sinagoga, begaꞌnziyaquëꞌ rebanyaquëꞌ rnaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 21 Canaꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ca naca naꞌa, babzun diꞌidzaꞌ lëꞌë guichi bablabaꞌ bele. ―Canaꞌ unëꞌ. \p \v 22 Naꞌra yugulu benëꞌ unëyaquëꞌ dyaꞌa quienëꞌ, tu begaꞌnyaquëꞌ bebanziyaquëꞌ ca naca diꞌidzaꞌ dyaꞌa gula unë Jesús. Naꞌ biz̃i unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Cala biꞌ niga z̃iꞌi José? \p \v 23 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tali huanale nëꞌëdiꞌ cani: “Chi tali nacoꞌ benꞌ rue milagro, bë itun ni ilëꞌëndoꞌ.” Lëscanꞌ inale nëꞌëdiꞌ: “Ca ta babendoꞌ baoꞌ milagro yedyi Capernaum, canaꞌ bërë itun niga yedyi quioꞌ ilëꞌëndoꞌ.” \p \v 24 Biz̃i nernë Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tali ca rniaꞌ leꞌe, con gatezi de yedyi rda benꞌ rguixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, hualëꞌë yaca benëꞌ lëbëꞌ dyaꞌa. Naꞌ biz̃i benꞌ lao yedyi quienëꞌ biilëꞌëyaquëꞌ lëbëꞌ dyaꞌa. \v 25 Tali ca rniaꞌ leꞌe, unitaꞌ zë nigula guti xquiuhue yedyi quie yaca benꞌ Israel dza naꞌ caora uzu profeta Elías. Lëdza naꞌ biben nisayo lao tzona iza yugatzo. Lega ubin huala gula gutaꞌ lao yedyi quiejëꞌ. \v 26 Pero biuseꞌelaꞌ Diuzi Elías con garla nitaꞌ nigula guti xquiuhue. Tuzi yedyi Sarepta, naꞌ uzu tu nigula guti xquiuhue, lëganꞌ naꞌ useꞌelaꞌ Diuzi Elías ga regaꞌnnan gaꞌalaꞌ para yedyi Sidón. \v 27 Lëzirë unitaꞌ zë benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ ca mal de pindo yedyi Israel caora uzurë benꞌ naca profeta Eliseo dza naꞌ. Naꞌra lëdza naꞌ nurla nuyaca benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ ca mal de pindo beyaca. Tuzi Naamán, benꞌ zaꞌ yu nebaba Siria, lëbenꞌ naꞌ beyaca. \p \v 28 Ca naca yaca benꞌ yuꞌu luꞌu idaoꞌ sinagoga, bdzaꞌtzegueyaquëꞌ babeyaquëꞌ canꞌ una Jesús. \v 29 Naꞌra uzuliyaquëꞌ bëxoyaquëꞌ lëbëꞌ lao yedyi uquiëꞌyaquëꞌ lëbëꞌ lao yaꞌa zu cuëta yedyi ta utulayaquëꞌ lëbëꞌ z̃anle. \v 30 Pero tu brozi Jesús ladoyaquëꞌ zioguëꞌ ga tula. \s1 Beyue Jesús benꞌ yuꞌu bichi be xiꞌibiꞌ \r (Mr. 1.21‑28) \p \v 31 Biz̃i naꞌ bdyin Jesús yedyi Capernaum ga nebaba Galilea. Lëganꞌ naꞌ uyuꞌunëꞌ idaoꞌ sinagoga ta psëdinëꞌ yaca benëꞌ dza huezilaꞌadyiꞌ. \v 32 Biz̃i yaca benëꞌ tu bebanziyaquëꞌ ca diꞌidzaꞌ rnëꞌ rusëdinëꞌ leyaquëꞌ como danꞌ cabëꞌ rna benꞌ rnabëꞌ, canaꞌ unëꞌ. \p \v 33 Biz̃i luꞌu idaoꞌ sinagoga zë tu benꞌ yuꞌu bichi be xiꞌibiꞌ. Lëbenꞌ naꞌ uredyiyaꞌnëꞌ unëꞌ: \p \v 34 ―Psan nëtoꞌ. ¿Bixquienꞌ zaoꞌ ta hueloꞌ nëtoꞌ zëdi? Jesús benꞌ yedyi Nazaret luëꞌ. ¿Cala zaoꞌ udyiaguiꞌloꞌ nëtoꞌ? Nubëꞌdaꞌ luëꞌ nacoꞌ benꞌ laꞌiya, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi. \p \v 35 Naꞌra udila Jesús bichi be xiꞌibiꞌ rëbinëꞌn: \p ―¡Chizi, bero benꞌ naꞌ ganꞌ yuꞌuloꞌ! \p Caora naꞌ bero bichi be xiꞌibiꞌ beꞌmbyu ganꞌ yuꞌuna, bguꞌunnëꞌ layu, denëꞌ zaquëꞌlao yaca benꞌ nitaꞌ rnaꞌ. Naꞌ beron zeyon, ni lëꞌëtiꞌ bibi ziꞌ guquëꞌ. \v 36 Naꞌ begaꞌn yuguluyaquëꞌ bdzebiyaquëꞌ nayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Cabiz̃i una benꞌ niga? De yelaꞌ rnabëꞌ quienëꞌ rnabëꞌnëꞌ yaca taxiꞌibiꞌ reron ga yuꞌuyacan benëꞌ. \p \v 37 Naꞌ canaꞌ guca unezi yaca benëꞌ nitaꞌ lao duz̃e yedyi regaꞌn gaꞌalaꞌ cabëꞌ bë Jesús. \s1 Beyue Jesús benꞌ gula quie Simón Pedro \r (Mt. 8.14‑15; Mr. 1.29‑31) \p \v 38 Biz̃i babero Jesús luꞌu idaoꞌ sinagoga zioguëꞌ z̃an yuꞌu quie Simón. Biz̃i benꞌ gula quie Simón yuꞌunëꞌ z̃la huala. Naꞌra unabayëchiꞌyaquëꞌ lao Jesús ta tzanëꞌë lëbëꞌ. \v 39 Naꞌra ude Jesús zionëꞌ ganꞌ de benꞌ yuꞌu tala huala. Caora udila Jesús xanꞌ z̃la, canaꞌ beron, laoyasatenëꞌ bëꞌ laze ta udaoyaquëꞌ. \s1 Beyue Jesús benꞌ zë, benꞌ raca z̃hueꞌ \r (Mt. 8.16‑17; Mr. 1.32‑34) \p \v 40 Bazaꞌ rdzeꞌ yehuaꞌa yaca benëꞌ benꞌ yuꞌu nacala yelaꞌ hueꞌ ganꞌ zë Jesús. Naꞌra caora bdaꞌ nëꞌë quie quieyaquëꞌ, canaꞌ beyacayaquëꞌ. \v 41 Ca naca yaca benꞌ raca z̃hueꞌ, lëzirë bero bichi be xiꞌibiꞌ rbedyiyaꞌyacan nayacan rëbiyacan Jesús: \p ―Luëꞌ nacoꞌ z̃iꞌi Diuzi. \p Biz̃i udila Jesús leyacan bibëꞌnëꞌ lato inëyacan danꞌ neziyacan lëbëꞌ naquëꞌ Cristo, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi. \s1 Uda Jesús rguixogueꞌnëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi estado Galilea \r (Mr. 1.35‑39) \p \v 42 Baoyaniꞌ dza tula, bro Jesús zioguëꞌ ruꞌa yedyila ta sunëꞌ tuzëꞌ. Biz̃i yaca benëꞌ reguiloyaquëꞌ lëbëꞌ naꞌ bedzeleyaquëꞌ ganꞌ zënëꞌ. Reꞌenyaquëꞌ yegaꞌn Jesús sunëꞌ lënëꞌ leyaquëꞌ ganꞌ. \v 43 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―De tzaꞌa yedyi tula ta tzetixoguiꞌa yaca benëꞌ ca rnabëꞌ Diuzi reyaꞌalaꞌ hue quieyaquëꞌ xtiꞌidzëꞌ. Quie lenaꞌ useꞌelaꞌ Diuzi nëꞌëdiꞌ. \p \v 44 Canaꞌ uyo Jesús udixogueꞌnëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi luꞌu idaoꞌ sinagoga quie yaca yedyi estado Galilea. \c 5 \s1 Ca tu milagro bë Jesús con yaca benꞌ rze bela \r (Mt. 4.18‑22; Mr. 1.16‑20) \p \v 1 Biz̃i bdyin dza uzëguëꞌ ruꞌa nisa lagun Genesaret. Lega bdyin yaca benꞌ zë gula hasta rquidiꞌyaquëꞌ lëbëꞌ danꞌ reꞌenyaquëꞌ uzënagayaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 2 Naꞌra blëꞌë Jesús chopa barco dachi zën bago ruꞌa nisa. Bero yaca benꞌ rze bela luꞌun, reꞌyaquëꞌ ruꞌa lagun rguibiyaquëꞌ duyëxo ta rzeyaquëꞌ bela. \v 3 Naꞌ uyuꞌu Jesús tu luꞌu barco. Biz̃i barco naꞌ nacan quie Simón. Naꞌ gudyinëꞌ Pedro ta udyiganëꞌn ta bicueꞌn gaꞌalaꞌ ruꞌa nisa. Naꞌ ureꞌnëꞌ laona uzulaohuëꞌ rusëdinëꞌ yaca benëꞌ. \v 4 Babeyudyi psëdinëꞌ yaca benëꞌ, naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Simón: \p ―Yaꞌlë barco ni ga naca zituꞌ lao lagun niga. Naꞌ uledzeꞌ yëxo quiele luꞌu nisa tacuenda tzuꞌun bela. \p \v 5 Naꞌ una Simón rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Maestro, bedu yela uyuꞌundoꞌ ta sendoꞌ bela, pero ni tubaꞌ bibdulaꞌ quiendoꞌ. Denꞌ chi luëꞌ naoꞌ, udziꞌa yëxo luꞌu nisa. \p \v 6 Biz̃i babdzeꞌyaquëꞌ yëxo luꞌu nisa uyuꞌuna bela zë gula. Tanto bedzaꞌn uyuꞌun bela naꞌ, urugu du lëꞌë yëxo. \v 7 Canaꞌ bëlëyaquëꞌ naꞌayaquëꞌ seña ta guida benꞌ yuꞌu luꞌu barco tula ta gacalëyaquëꞌ leyaquëꞌ. Naꞌra zioyaquëꞌ psedzaꞌyaquëꞌ bela lao rupate barco. Tanto yelaꞌ ziꞌi quieyacan, bareꞌen yetuyacan luꞌu nisa. \v 8 Biz̃i bëꞌ blëꞌë Simón Pedro canꞌ guca, naꞌ uditzu z̃ibinëꞌ ureꞌnëꞌ lao Jesús unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Bibi zacaꞌ conlë luëꞌ, porque nacaꞌ benꞌ napa dulaꞌ xquia. \p \v 9 Una Simón canꞌ, danꞌ bdzebinëꞌ lente yaca benꞌ zëlënëꞌ. Blëꞌëyaquëꞌ canꞌ guca uz̃eyaquëꞌ bela zë gula. \v 10 Lëzi Santiago len bichibiꞌ Juan, z̃iꞌi Zebedeo, nacayaquëꞌ tuzi len Simón, bdzebitzegueyaquëꞌ. Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ Simón: \p ―Bidzeboꞌ, desde naꞌa cabëꞌ ruele cuiole bela yuꞌu luꞌu nisa, canaꞌ uluꞌenaꞌ leꞌe cuiole benꞌ nao xneza Diuzi. \p \v 11 Biz̃i babedyinyaquëꞌ len barco quieyaquëꞌ ruꞌa nisa, naꞌ pcaꞌnyaquëꞌn uz̃iꞌyaquëꞌ uzaꞌyaquëꞌ ziolëyaquëꞌ Jesús. \s1 Beyue Jesús benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ ca mal de pindo \r (Mt. 8.1‑4; Mr. 1.40‑45) \p \v 12 Biz̃i bazu Jesús lao yedyi, bdyin tu benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ ca mal de pindo. Biz̃i bëꞌ blëꞌënëꞌ Jesús, uditzu z̃ibinëꞌ ureꞌnëꞌ bdaꞌte laohuëꞌ layu unabayëchiꞌnëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Señor, chi reꞌenloꞌ huaca yeyueloꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 13 Naꞌra bdaꞌ naꞌa Jesús benꞌ naꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Reꞌendaꞌ yeyuaꞌ luëꞌ. \p Ca unëꞌ canaꞌ, biz̃i labez̃ite yelaꞌ hueꞌ naca ca mal de pindo yuꞌu benꞌ naꞌ. \v 14 Naꞌra bë Jesús mandado rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Ni tu nunu yëboꞌ canꞌ babiaꞌ quioꞌ. Tuzi ta rniaꞌ luëꞌ, uyo yaluꞌe cuinloꞌ lao pxuzi. Naꞌ bëꞌ pxuzi tu ta reyaꞌalaꞌ hueꞌloꞌnëꞌ ca ta rnabëꞌ lëꞌë guichi ley quie Moisés tanun quie babeyëriloꞌ. Hueloꞌ canꞌ ta inezi yaca benëꞌ babez̃i yelaꞌ hueꞌ uyuꞌuloꞌ. \p \v 15 Pero mazera unezi yaca benëꞌ cabëꞌ rue Jesús. Bdyin benꞌ zë gula ganꞌ zënëꞌ ta rzënagayaquëꞌ ca rnëꞌ, lëzirë ta yeyuerënëꞌ nacala yelaꞌ hueꞌ yuꞌuyaquëꞌ. \v 16 Biz̃i zio Jesús lao lato ga binitaꞌ yaca benëꞌ. Lëganꞌ naꞌ rulidzëꞌ ruꞌelënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. \s1 Beyue Jesús tu benꞌ z̃i \r (Mt. 9.1‑8; Mr. 2.1‑12) \p \v 17 Biz̃i bdyin tu dza rusëdi Jesús yaca benëꞌ. Lëganꞌ naꞌ reꞌ yaca benꞌ naca partido fariseo len yaca benꞌ rsëdi ley quie Moisés. Uzaꞌyaquëꞌ yedyi quie estado Galilea len yedyi quie estado Judea, len ciudad Jerusalén. Biz̃i naꞌa, conlë yelaꞌ huaca quienëꞌ, gucalë Diuzi Jesús, beyuenëꞌ yaca benꞌ raca z̃hueꞌ. \v 18 Lëscanaꞌ bdyin yaca benꞌ nuꞌa benꞌ z̃i lao belaga. Reꞌenyaquëꞌ udzeꞌyaquëꞌ lëbëꞌ luꞌu yuꞌute ta quixoyaquëꞌ lëbëꞌ lao Jesús. \v 19 Biz̃i biuz̃aqueꞌyaquëꞌ tzuꞌulëyaquëꞌ benꞌ z̃i luꞌu yuꞌu danꞌ nitaꞌ benꞌ zë gula. Naꞌ urëyaquëꞌ lun yuꞌu udubayaquëꞌ teja, bzuyaquëꞌ tu yero cuenda pchizayaquëꞌ belaga ga z̃uba benꞌ z̃i, psedyinyaquëꞌ lëbëꞌ gatzo laoꞌ ga nitaꞌ benëꞌ zaquëꞌlao lao Jesús. \v 20 Caora blëꞌë Jesús rueyaquëꞌ pensari huaca Jesús yeyuenëꞌ benꞌ z̃i, naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Rniaꞌ luëꞌ, aoz̃iꞌz̃iaꞌ dulaꞌ xquia quioꞌ. \p \v 21 Biz̃i yaca benꞌ rsëdi ley quie Moisés, len yaca benꞌ naca partido fariseo, gucayaquëꞌ pensari unayaquëꞌ: “¿Nuz̃i benꞌ niga rnayaꞌnëꞌ Diuzi rnëꞌ canꞌ? Ni tu benëꞌ bisaqueꞌ yeziꞌz̃eyaquëꞌ dulaꞌ xquia quie laguedyiyaquëꞌ. Tuzi Diuzi naquëꞌ benꞌ yeziꞌz̃e quiero.” \p \v 22 Naꞌra banezi Jesús cabëꞌ naca pensari racayaquëꞌ. Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ racale pensari canaꞌ? \v 23 ¿Ca nurlan nacaran yalo huaꞌ quie benꞌ z̃i niga? ¿Nacaran yalo chi yëpaꞌnëꞌ: “Aoz̃iꞌz̃iaꞌ dulaꞌ xquia quioꞌ”, o chi nacaran yalo yëpaꞌnëꞌ: “Uyasa, beziꞌ belaga quioꞌ, bezaꞌ, beyo”? \v 24 Pues cani huaꞌ ta uluꞌenaꞌ leꞌe de yelaꞌ rnabëꞌ quiaꞌ, nacaꞌ bichi yugulu benëꞌ, ta yeziꞌz̃iaꞌ dulaꞌ xquia quie yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu. \p Naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ benꞌ z̃i: \p ―Rniaꞌ luëꞌ, beyasa, beziꞌ belaga quioꞌ, beyo z̃an yuꞌu quioꞌ. \p \v 25 Canaꞌ labeyasate benꞌ z̃i zacaꞌlao yaca benꞌ nitaꞌ rnaꞌ, beziꞌnëꞌ yada quiëꞌ ga uz̃ubanëꞌ. Naꞌ bezëꞌë zeyoguëꞌ z̃an yuꞌu quiëꞌ ruenëꞌ Diuzi benꞌ z̃e. \v 26 Biz̃i lao yugulute yaca benꞌ nitaꞌ rnaꞌ, bëyaquëꞌ Diuzi benꞌ z̃e. Tu bebanziyaquëꞌ canꞌ guca quie benꞌ z̃i. Du rdzebiyaquëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Tu ta binelëꞌëro babë benꞌ niga. \s1 Ulio Jesús Leví \r (Mt. 9.9‑13; Mr. 2.13‑17) \p \v 27 Ude beyudyi bë Jesús canꞌ, uzëꞌë zioguëꞌ blëꞌënëꞌ tu benꞌ huequiz̃u laonëꞌ Leví. Lëbenꞌ naꞌ reꞌnëꞌ ga rquiz̃uguëꞌ benëꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Uda, unao nëꞌëdiꞌ. \p \v 28 Biz̃i uzuli Leví pcaꞌnnëꞌ ta de quienëꞌ zioguëꞌ naohuëꞌ Jesús. \p \v 29 Ude naꞌ, bë Leví tu lani z̃e z̃an yuꞌu quienëꞌ ruenëꞌ Jesús benꞌ z̃e. Lëzi bdyinrë mazara benꞌ huequiz̃u, len yaca benꞌ tula ureꞌyaquëꞌ lao mesa. \v 30 Biz̃i yaca benꞌ naca partido fariseo, len yaca benꞌ rsëdi ley quie Moisés udilayaquëꞌ benꞌ quie Jesús unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ raole riꞌolële tzaz̃e len yaca benꞌ huequiz̃u, len yaca benꞌ de dulaꞌ xquia quie? \p \v 31 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Benꞌ zu dyaꞌa, benꞌ biraca z̃hueꞌ, biruen zi guida benꞌ yeyue lëbëꞌ. Pero benꞌ raca z̃hueꞌ, ruen zi guida benꞌ yeyue lëbëꞌ. \v 32 Cala bidaꞌ rbiogaꞌ yaca benꞌ raca pensari bibi dulaꞌ xquia quie de, dechanꞌ bidaꞌ rbiogaꞌ yaca benꞌ nezi de dulaꞌ xquia quie tacuenda yetzaꞌyaquëꞌ pensari quieyaquëꞌ. \s1 Unabayaquëꞌ Jesús quie ubasi \r (Mt. 9.14‑17; Mr. 2.18‑22) \p \v 33 Naꞌra unabayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Ablëꞌëndoꞌ yaca benꞌ quie Juan len yaca benꞌ naca partido fariseo, rueyaquëꞌ ubasi rlidzayaquëꞌ Diuzi yugu dza, naꞌ yaca benꞌ quioꞌ, ¿bixquienꞌ riꞌo raoziyaquëꞌ, biruejëꞌ ubasi? \p \v 34 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Reꞌenle hue yaca benꞌ naca amigo, yaca benꞌ babdyin ganꞌ raca huetzaganaꞌ ubasi tu nezu benꞌ utzaganaꞌ len yaca amigo quienëꞌ? \v 35 Biz̃i rniaꞌ leꞌe, huadyin dza cati bira zulë benꞌ utzaganaꞌ len yaca amigo quienëꞌ. Lëscanaꞌra hue yaca amigo quienëꞌ ubasi. \p \v 36 Lëzi unë Jesús itu ejemplo cani: \p ―Bireyaꞌalaꞌ yedaꞌ laꞌariꞌ cubi lëꞌë laꞌariꞌ gula cati binetzëri laꞌariꞌ cubi. Huazaꞌlaoran ichezan laꞌariꞌ gula, udyiaguiꞌran len, biyegaꞌnnan lëbizi. \v 37 Lëscanꞌ bireyaꞌalaꞌ caꞌro nupi z̃ixi tu luꞌu guidi bolsa gula, porque chi caꞌro nupi z̃ixi luꞌu guidi bolsa gula, huachezan len huabiaguiꞌ lao rupa cueꞌn. \v 38 Lenaꞌ reꞌennan tzudzu nupi z̃ixi luꞌu bolsa guidi cubi ta sibeꞌn zi dza, birezan. Lëcanaꞌ bicuiaguiꞌ lao rupaten. \v 39 Lëscanꞌ quie nu benꞌ riꞌo puro nupi huala bireꞌenyaquëꞌ yoꞌoyaquëꞌ nupi z̃ixi. Huanayaquëꞌ: “Nupi huala nacaran huen ta yoꞌoro.” \c 6 \s1 Uditzu benꞌ quie Jesús lao trigo dza huezilaꞌadyiꞌ \r (Mt. 12.1‑8; Mr. 2.23‑28) \p \v 1 Biz̃i guca tu dza huezilaꞌadyiꞌ, uzaꞌ Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ zioyaquëꞌ udeyaquëꞌ layela ga neduza trigo. Naꞌ uditzu yaca benꞌ quienëꞌ laon ta rchibiyaquëꞌn ta gaoyaquëꞌn. \v 2 Naꞌra una yaca benꞌ naca partido fariseo rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ ruele dyin uditzule lao bini trigo naꞌa dza huezilaꞌadyiꞌ, dza bireyaꞌalaꞌ huero dyin? \p \v 3 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Binelabale lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi cabëꞌ bë rey David dza uduenëꞌ lënëꞌ yaca benëꞌ quienëꞌ? \v 4 Uyuꞌunëꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra, uz̃iꞌnëꞌ yëta xtila naca laꞌiya ta ruꞌe pxuzi Diuzi. Naꞌ udao rey David len, lëscanꞌ bëꞌnëꞌn yaca benꞌ dzaganëꞌ. Caora naꞌ udaoyaquëꞌ ta bireyaꞌalaꞌ gaoyaquëꞌ. Udaoyaquëꞌ ta reyaꞌalaꞌ gao pxuzizi. \p \v 5 Naꞌ unë Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, de yelaꞌ rnabëꞌ quiaꞌ ta huaꞌ mandado bi hue yaca benëꞌ dza huezilaꞌadyiꞌ. \s1 Beyue Jesús tu benꞌ neseco nëꞌë \r (Mt. 12.9‑14; Mr. 3.1‑6) \p \v 6 Biz̃i bezu itu dza, dza huezilaꞌadyiꞌ, uyuꞌu Jesús luꞌu idaoꞌ sinagoga bezulaohuëꞌ rusëdiguëꞌ benëꞌ. Biz̃i naꞌa zë tu benꞌ neseco nëꞌë yebë. \v 7 Lëzi zërë benꞌ rsëdi ley quie Moisés, len yaca benꞌ naca partido fariseo, rbeꞌnaoyaquëꞌ chi hueyue Jesús benꞌ neseco nëꞌë dza huezilaꞌadyiꞌ tacuenda ga gaoyaquëꞌ lëbëꞌ xquia. \v 8 Pero banezi Jesús ca naca pensari quieyaquëꞌ. Naꞌra unëꞌ blidzëꞌ benꞌ naꞌa bidyi: \p ―Rniaꞌ luëꞌ, uzuli uda, desë gatzo laoꞌ ni. \p Naꞌra ude benꞌ neseco nëꞌë, yasënëꞌ gatzo laoꞌ. \v 9 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Reꞌendaꞌ inabacaraꞌ leꞌe tu diꞌidzaꞌ ¿ca bidanꞌ reyaꞌalaꞌ huero dza huezilaꞌadyiꞌ? ¿Ruꞌen lato huero tahuen o huero tamala? ¿Ruꞌen lato ute uselaro benëꞌ o chi gutiro benëꞌ? \p \v 10 Biz̃i Jesús unaꞌnëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ ganꞌ zënëꞌ. Ude naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ benꞌ neseco nëꞌë: \p ―Bli naꞌaloꞌ. \p Caora bli naꞌa benꞌ neseco nëꞌë, beyacaten dyaꞌa. \v 11 Biz̃i yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ, lega bdzaꞌtzegueyaquëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Ca biz̃i huero quie benꞌ niga ta bira huenëꞌ ca ruenëꞌ? \s1 Ulio Jesús lao chipchopa benꞌ gaca benꞌ quienëꞌ \r (Mt. 10.1‑4; Mr. 3.13‑19) \p \v 12 Biz̃i bezu dza tula uzaꞌ Jesús uyoguëꞌ ga zu tu yaꞌa ta hueꞌlënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. Lao bedu yela bëꞌlënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. \v 13 Biz̃i baoyeniꞌ dza tula, guz̃inëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ, ulioguëꞌ lao chipchopa yaca benꞌ gaca benꞌ quiëꞌ, benꞌ gaca apóstol. \v 14 Lëyaca benꞌ rguixogueꞌn laohue niga: Ulioguëꞌ Simón, naꞌ uxuba Jesús laohuëꞌ Pedro. Lëscanꞌ ulioguëꞌ Andrés, biꞌ bichi Simón, len Santiago, len Juan, len Felipe, len Bartolomé, \v 15 len Mateo, len Tomás, len Santiago z̃iꞌi Alfeo, len Simón, benꞌ naca tu cueꞌ partido cananista, \v 16 len Judas, biꞌ bichi Santiago, len Judas Iscariote, benꞌ usedyin Jesús lao naꞌa yaca benꞌ rnabëꞌ. \s1 Psëdi Jesús yaca benꞌ zë \r (Mt. 4.23‑25) \p \v 17 Naꞌ beyëzi Jesús lao yaꞌa len yaca benꞌ quienëꞌ. Yazëyaquëꞌ ga naca yu lachiꞌ. Lëganꞌ naꞌ nitaꞌ benꞌ zë. Lëganꞌ naꞌ zërë benꞌ uzaꞌ estado Judea, len benꞌ nitaꞌ ciudad Jerusalén, len yaca benꞌ uzaꞌrë bago ruꞌa nisadaoꞌ ga reꞌ yedyi Tiro len yedyi Sidón. Lëleyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ ta uzënagayaquëꞌ bi na Jesús len ta yeyue Jesús yaca benꞌ raca z̃hueꞌ. \v 18 Yaca benꞌ redzagalao, yaca benꞌ yuꞌu bichi be xiꞌibiꞌ, beyue Jesús leyaquëꞌ beyacayaquëꞌ. \v 19 Lao yugulu yaca benëꞌ reꞌenyaquëꞌ udaꞌ naꞌayaquëꞌ Jesús, danꞌ neziyaquëꞌ con yelaꞌ huaca quienëꞌ yeyuenëꞌ leyaquëꞌ chi bi yelaꞌ hueꞌ yuꞌuyaquëꞌ. \s1 Ca gaca ta yedaohuero len ca gaca ta biyedaohuero \r (Mt. 5.1‑12) \p \v 20 Naꞌra unaꞌ Jesús yaca benꞌ quienëꞌ naꞌ unëꞌ: \p ―Yedaohue leꞌe chi racayëchiꞌle ca naca dulaꞌ xquia babële, danꞌ naca quiele ga rnabëꞌ Diuzi. \p \v 21 ’Yedaohue leꞌe chi reꞌenle gataꞌ ta yuꞌu niꞌa xnezi quie Diuzi cabëꞌ gueꞌen benꞌ rdue gaohuëꞌ, porque danꞌ gataꞌcazi quiele ca reꞌenle gataꞌ. \p ’Yedaohue leꞌe chi racayëchiꞌle rbedyile ca dulaꞌ xquia de lao yedyi layu, porque danꞌ huadyin dza sule gusto uz̃idyile. \p \v 22 ’Yedaohue leꞌe cati rudie benëꞌ leꞌe, cati rbioyaquëꞌ leꞌe tzalaꞌla, cati utasi unioyaquëꞌ leꞌe, cati inëyaquëꞌ nacale benꞌ mala tanun quie danꞌ naole nëꞌëdiꞌ, benꞌ naca bichi yugulu benëꞌ. \v 23 Reyaꞌalaꞌ yedaohuetzeguele bëꞌ gaca quiele canaꞌ, danꞌ huataꞌ tu tadyaꞌa gula quiele cati bazule guibá. Con canꞌ psaca xuzixtaꞌo yaca benꞌ nitaꞌ naꞌa, udila unëlëyaquëꞌ yaca benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, canaꞌ usacarëyaquëꞌ leꞌe. \p \v 24 ’Beyëchiꞌ gula nacan quie leꞌe, benꞌ uñaꞌa, benꞌ binao xneza Diuzi, porque ca tu ta dezi lao dyilayu niga naca quiele, bira gataꞌ mazara. \p \v 25 ’Beyëchiꞌ gula nacan quie leꞌe, benꞌ detzague ta gao, benꞌ birlidza Diuzi, porque huadyin dza tuele, bira gataꞌ ta gaole. \p ’Beyëchiꞌ gula nacan quie leꞌe, benꞌ redaohue ruz̃idyi, benꞌ birue quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi, porque huadyin dza cuedyile cabëꞌ bayëchiꞌ zaꞌ gaca quiele. \p \v 26 ’Beyëchiꞌ gula nacan quie leꞌe, chi ilëꞌë yugulu benëꞌ leꞌe benꞌ dyaꞌa, dechanꞌ binacale benꞌ dyaꞌa, porque canaꞌ bë xuzixtaꞌo benꞌ niga, blëꞌëyaquëꞌ benꞌ dyaꞌa benꞌ nazi rguixogueꞌyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, denꞌ benꞌ huiziꞌ yëꞌ. \s1 Reyaꞌalaꞌ idyëꞌëro yaca benꞌ rudie raꞌo \r (Mt. 5.38‑48; 7.12) \p Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p \v 27 ―Pero leꞌe benꞌ ruzënaga ca rniaꞌ, reyaꞌalaꞌ idyëꞌële yaca benꞌ rdzaꞌ rgüinꞌ leꞌe, huele tadyaꞌa lële benꞌ rudie leꞌe. \v 28 Inabale tadyaꞌa lao Diuzi quie benꞌ rudzeꞌdeꞌ leꞌe, ulidzale Diuzi gaca tahuen quie benꞌ rutasi runio leꞌe. \v 29 Chi nu benëꞌ rgapaꞌ xagale, ulehueꞌnëꞌ itzalaꞌn capanëꞌ. Chi nu benëꞌ rguba gabán quiele, ulehueꞌnëꞌ lente camisa quiele. \v 30 Ulehueꞌ nutezi benëꞌ ta inabayaquëꞌ leꞌe. Chi nu yaca benꞌ aoz̃iꞌyaquëꞌ ta de quiele, biyenabalen. \v 31 Ulehuelë yaca benëꞌ con cabëꞌ reꞌenle huelë yaca benëꞌ leꞌe. \p \v 32 ’Chi leꞌe nedyëꞌële tuzi benꞌ nedyëꞌë leꞌe, bihuele pensari tadyaꞌa ruele, porque lente yaca benꞌ mala ruerëyaquëꞌ canꞌ. \v 33 Chi leꞌe ruele tadyaꞌa len tuzi benꞌ rue tadyaꞌa len leꞌe, bihuele pensari tadyaꞌa ruele, porque lente yaca benꞌ mala ruerëyaquëꞌ canꞌ. \v 34 Chi leꞌe hueꞌle presta tuzi benꞌ runrë leꞌe presta, bihuele pensari tadyaꞌa ruele, porque lente yaca benꞌ mala ruꞌerëyaquëꞌ presta tuzi benꞌ ruꞌerë presta leyaquëꞌ. \v 35 Pero leꞌe, reyaꞌalaꞌ idyëꞌële benꞌ rudie leꞌe, reyaꞌalaꞌ huelële yaca benëꞌ dyaꞌa, reyaꞌalaꞌ hueꞌleyaquëꞌ ta inabayaquëꞌ presta, biinabale yeyueyaquëꞌ laohue quiele. Chi huele cabëꞌ rniaꞌ, taz̃era gun Diuzi quiele. Chi huele cabëꞌ rniaꞌ, lenaꞌ uluꞌen tali nacale benꞌ quie Diuzi zu sibi. Rniaꞌ leꞌe, huele ca rue Diuzi, porque naca Diuzi benꞌ dyaꞌa gula. Tuzi ca rue Diuzi ruenëꞌ tadyaꞌa lente yaca benꞌ birëbi lëbëꞌ diuxcaleloꞌ, benꞌ birue tahuen. \v 36 Reyaꞌalaꞌ idyëꞌële yaca benëꞌ cabëꞌ nedyëꞌë Xuziro Diuzi yaca benëꞌ. \s1 Bireyaꞌalaꞌ inëbiz̃oro quie laguedyiro \r (Mt. 7.1‑5) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 37 ―Biinëbiz̃ole quie laguedyile, canaꞌ biyeyue biz̃o Diuzi len leꞌe. Biudyiaguiꞌle laguedyile, yelaꞌ naꞌ biudyiaguiꞌrë Diuzi leꞌe. Yeziꞌz̃ele quie laguedyile, yelaꞌ naꞌ yeziꞌz̃erë Diuzi quiele. \v 38 Hueꞌle ta de quiele benꞌ bide quie, canaꞌ yeyun Diuzi leꞌe ta de quienëꞌ. Ca rue Diuzi biyeyunnëꞌ lëꞌëtiꞌzin, hueyunnëꞌ mazara ta yuñaꞌa ta de quienëꞌ. Con ca huelële laguedyile, canaꞌ huelë Diuzi leꞌe. \p \v 39 Naꞌra una Jesús unëꞌ tu chopa diꞌidzaꞌ ni: \p ―¿Huazaqueꞌ usaꞌ tu benꞌ laochula itu benꞌ laochula? ¿Cala huaguinu lao rupateyaquëꞌ luꞌu ga naca stëbi? \v 40 Nu benꞌ bineyudyi huesëdi quie, binegaquëꞌ ca raca maestro quienëꞌ. Pero nu benꞌ babeyudyi huesëdi quie, naꞌra gacanëꞌ ca tu raca maestro quienëꞌ. \p \v 41 ’¿Como dyëꞌëdi rnaꞌle bëbi daoꞌ yuꞌu luꞌu lao biꞌ bichile? ¿Naꞌ laole leꞌe, birnaꞌle yuꞌun bicho yaga? \v 42 ¿Como reyaz̃ole rëbile biꞌ bichile: “Bichaꞌ, ben lato yebiogaꞌ bëbi daoꞌ yuꞌu laoloꞌ”? ¿Naꞌ birezaquele quiele cuinle yuꞌun bicho yaga? ¡Leꞌe benꞌ birue tuzi ca nale! Tanëro ulebio bicho yaga yuꞌu luꞌu laole, canaꞌra hualëꞌële dyëꞌëdi ta yebiole bëbi daoꞌ yuꞌu lao biꞌ bichile. \s1 Según ca naca ta rbialao yaga, rlëꞌëro chi yaga dyaꞌa, chi yaga median \r (Mt. 7.17‑20; 12.33‑35) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 43 ―Birbia yaga dyaꞌa tu ta naca slaꞌ. Lëzirë birbia taz̃ixi yaga median. \v 44 Pues quie quie yaga rlëꞌëro chi yaga dyaꞌa, chi yaga median, según ca naca ta rbialaon. Bicuia higos lao yaga yëchiꞌ. Lëscanꞌ bicuia bedzuliꞌ lao luba yëchiꞌ. \v 45 Lëzi beꞌmbyu huen, diꞌidzaꞌ huen rero luꞌu laxtaꞌonëꞌ rnënëꞌ. Naꞌ biz̃i beꞌmbyu mala, diꞌidzaꞌ mala rero luꞌu laxtaꞌonëꞌ rnënëꞌ. Porque danꞌ según ca naca ta yuꞌu luꞌu laxtaꞌo benëꞌ, chi tahuen, chi tamala, canaꞌ iron luꞌu laxtaꞌoyaquëꞌ inëyaquëꞌ. \s1 Ga ruꞌen diꞌidzaꞌ quie lao rupa cueꞌ ga bëyaquëꞌ yuꞌu \r (Mt. 7.24‑27) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 46 ―¿Bixquienꞌ nale nëꞌëdiꞌ, “Señor, Señor”, naꞌ birue quiele ca rniaꞌ? \v 47 Niaꞌ leꞌe ca naca quie benꞌ nao nëꞌëdiꞌ, benꞌ rue quie ca niaꞌ. \v 48 Lëcanaꞌ naca quie benꞌ bë yuꞌu quie, pquiꞌnnëꞌ zituꞌ luꞌu yu ta pcuaꞌnëꞌ besu quie yuꞌu. Caora baben tu yusiuꞌ huala, biuz̃aqueꞌn usuriꞌn besu, danꞌ yuꞌun zituꞌ yu. \v 49 Naꞌ biz̃i benꞌ re ca rniaꞌ, pero biruenëꞌ nëꞌëdiꞌ casa ca rniaꞌ, naca quiëꞌ ca quie benꞌ pcuaꞌ besu delao yuzi. Caora baben tu yusiuꞌ huala, caora naꞌ pquinun besu, bguinu yuꞌu, begaꞌnten lao lato. \c 7 \s1 Beyue Jesús benꞌ criado quie benꞌ romano, benꞌ naca xanꞌ soldado \r (Mt. 8.5‑13) \p \v 1 Biz̃i cati beyudyi unë Jesús gudyinëꞌ yaca benëꞌ, naꞌ bezëꞌë zioguëꞌ yedyi Capernaum. \v 2 Lëganꞌ naꞌ zu tu benꞌ romano, benꞌ rnabëꞌ soldado, naquëꞌ capitán. Biz̃i zu tu criado quienëꞌ, benꞌ nedyëꞌënëꞌ, tahuala raca z̃hueꞌnëꞌ, bagazi gatinëꞌ. \v 3 Biz̃i cati be capitán babdyin Jesús ganꞌ, naꞌ useꞌelëꞌ tu benꞌ rnabëꞌ quie yaca benꞌ Israel ta inabayëchiꞌnëꞌ chi biguida Jesús yeyuenëꞌ benꞌ de raca z̃hueꞌ. \v 4 Biz̃i bëꞌ bdyinyaquëꞌ ga zë Jesús, naꞌ unëyëchiꞌyaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Benꞌ naca xanꞌ soldado, naquëꞌ benꞌ huen, zacaꞌnëꞌ hueloꞌ ca cule reꞌennëꞌ, \v 5 danꞌ rlëꞌënëꞌ yaca benꞌ yedyi quiero benꞌ huen. Lëlëbëꞌ bënëꞌ mandado bëyaquëꞌ idaoꞌ sinagoga quiero. \p \v 6 Naꞌra uzaꞌ Jesús ziolënëꞌ leyaquëꞌ. Biz̃i baidyinyaquëꞌ bago z̃an yuꞌu quie xanꞌ soldado, naꞌ useꞌelaꞌ xanꞌ soldado yaca benꞌ nacalënëꞌ amigo rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Señor, ni tu bigacoꞌ zëdi, porque bibi zacaꞌ ta guidoꞌ tzuꞌuloꞌ luꞌu yuꞌu quiaꞌ. \v 7 Tanaꞌ lenaꞌ bibeyaz̃ogaꞌ guidaꞌ cuinaꞌ denaꞌa luëꞌ. Con tu diꞌidzaꞌzi inaoꞌ iyaca criado quiaꞌ hueyacabiꞌ. \v 8 Biz̃i zu benꞌ rnabëꞌ nëꞌëdiꞌ. Lëzirë nacariaꞌ benꞌ rnabëꞌ quie soldado. Cati huaꞌ mandado ga tzioyaquëꞌ, huayoyaquëꞌ. Lëzi cati huaꞌ mandado guidayaquëꞌ, huidayaquëꞌ. Lëzi cati rueriaꞌ mandado criado quiaꞌ, ruebiꞌ yugute ta ruaꞌbiꞌ mandado. \p \v 9 Cati be Jesús ca una xanꞌ soldado, tu bebanzi Jesús ca unëꞌ. Naꞌra unaꞌnëꞌ ga nitaꞌ yaca benꞌ nao lëbëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tali nacan. Ni tu yaca benꞌ Israel, binelëꞌëdaꞌ benꞌ hue quie cabëꞌ rue benꞌ niga, rzudyiꞌilënëꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 10 Biz̃i bëꞌ bedyin yaca benꞌ useꞌelaꞌ xanꞌ soldado z̃an yuꞌu quiëꞌ, bedyinyaquëꞌ rnaꞌyaquëꞌ babeyaca benꞌ criado, benꞌ raca z̃hueꞌ. \s1 Beseban Jesús z̃iꞌi nigula nati xquiuhue \p \v 11 Baode guca canꞌ, naꞌ uzaꞌ Jesús ziolënëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ yedyi lao Naín. Lëzi ziorë benꞌ zë len leyaquëꞌ. \v 12 Biz̃i cati bdyin Jesús bago ruꞌa yedyi, blëꞌënëꞌ banuꞌayaquëꞌ benꞌ huati ta tzacachiꞌyaquëꞌ lëbiꞌ. Biz̃i biꞌ guti nacabiꞌ z̃iꞌi nigula nati xquiuhue. Tuzi biꞌ naꞌ uzu quienëꞌ. Ziolë yaca benꞌ zë, benꞌ lao yedyi, len nigula naꞌ. \v 13 Biz̃i bëꞌ blëꞌë Jesús nigula naꞌ, beyëchiꞌlaꞌadyiꞌnëꞌ lëbëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Bicuedyoꞌ. \p \v 14 Naꞌ ubigaꞌ Jesús yedaꞌ nëꞌë lëꞌë caja quie biꞌ huati. Canaꞌ uleza yaca benꞌ nuꞌa lëbiꞌ. Naꞌra unë Jesús rëbinëꞌ biꞌ huati: \p ―Xcuidiꞌ, rniaꞌ luëꞌ: ¡Beyasa! \p \v 15 Caora naꞌ uyasabiꞌ ganꞌ debiꞌ luꞌu caja quiebiꞌ, areꞌbiꞌ, rnëbiꞌ. Naꞌra beyuꞌe Jesús lëbiꞌ z̃naꞌbiꞌ. \v 16 Biz̃i caora blëꞌë yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ, lega bdzebiyaquëꞌ. Bëyaquëꞌ Diuzi benꞌ z̃e unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Bablaꞌ tu benꞌ rue yelaꞌ huaca, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi ladoro ganꞌ nitaꞌro. \p Lëzi unarëyaquëꞌ: \p ―Diuzi baoseꞌelëꞌ benꞌ ni ta gacalënëꞌ benꞌ Israel, benꞌ yedyi quienëꞌ. \p \v 17 Canaꞌ guca unezi yaca benꞌ quie estado Judea, len yaca benꞌ yedyi reꞌ bago con canꞌ bë Jesús. \s1 Aoseꞌelaꞌ Juan benꞌ quienëꞌ ta yenabayaquëꞌ Jesús tu diꞌidzaꞌ \r (Mt. 11.2‑19) \p \v 18 Biz̃i be Juan cabëꞌ yelaꞌ huaca bë Jesús nun quie gudyi benꞌ quienëꞌ lëbëꞌ cabëꞌ rue Jesús. \v 19 Canaꞌ guz̃inëꞌ chopa benꞌ quienëꞌ ta uyoyaquëꞌ yenabayaquëꞌ Jesús chi tali naquëꞌ benꞌ una Diuzi iseꞌelaꞌnëꞌ, benꞌ rbezayaquëꞌ guida, o chi cala lëbëꞌ. \v 20 Yaca benꞌ useꞌelaꞌ Juan bdyinyaquëꞌ ga zë Jesús rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Useꞌelaꞌ Juan bautista nëtoꞌ ta denabandoꞌ luëꞌ chi nacoꞌ benꞌ una Diuzi iseꞌelaꞌnëꞌ, o chi reyaꞌalaꞌ nitaꞌndoꞌ cuezandoꞌ guida benꞌ tula. \p \v 21 Biz̃i caora nitaꞌlëyaquëꞌ Jesús, blëꞌëyaquëꞌ beyue Jesús nacala yelaꞌ hueꞌ mala yuꞌu yaca benëꞌ, beyacayaquëꞌ. Lëzi blëꞌëyaquëꞌ bebionëꞌ bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌu yaca benëꞌ, blëꞌëyaquëꞌ beyuenëꞌ yaca benꞌ laochula, benꞌ birlëꞌë, belëꞌëyaquëꞌ. \v 22 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quie Juan: \p ―Uleyo uletzetixogueꞌ Juan ca ta babiaꞌ bablëꞌële babele. Uleyëbinëꞌ quie yaca benꞌ laochula, barelëꞌëyaquëꞌ, lëscanꞌ quie yaca benꞌ z̃i, baredayaquëꞌ, lëscanꞌ quie yaca benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ ca mal de pindo, areyëriyaquëꞌ, lëscanꞌ quie yaca benꞌ xcuedzo, bareyeyaquëꞌ, lëscanꞌ quie yaca benꞌ baguti, rebanyaquëꞌ tatula. Naꞌ biz̃i yaca benꞌ yëchiꞌ, rguixoguiꞌayaquëꞌ diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi. \v 23 Yedaohue yaca benꞌ biyeyati inao nëꞌëdiꞌ. ―Canaꞌ una Jesús gudyinëꞌ benꞌ quie Juan. \p \v 24 Biz̃i cati zeyo yaca benꞌ useꞌelaꞌ Juan, naꞌ uzulao Jesús rëbinëꞌ yaca benëꞌ ca naca quie Juan, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i uyole yenaꞌle lao lato ga bidyia yuꞌu? ¿Uyole yenaꞌle tu benꞌ yunꞌlaꞌadyiꞌ ca raca tu z̃isi rz̃izi rdan bëꞌ rda be bedunꞌ? \v 25 Chi biuyole yenaꞌle benꞌ yunꞌlaꞌadyiꞌ, ¿nuz̃i uyole yenaꞌle? ¿Uyole yenaꞌle benꞌ zutzaoꞌ, benꞌ naco laꞌariꞌ dyaꞌa? Leꞌe dyëꞌëdi banezile benꞌ naco laꞌariꞌ dyaꞌa, benꞌ zu luꞌu yuꞌu dyaꞌa, nitaꞌyaquëꞌ laoꞌ yedyi ga zu rey, binitaꞌyaquëꞌ lao lato ga bidyia yuꞌu. \v 26 Pues ca rniaꞌ leꞌe, ¿nuz̃i uyole yenaꞌle? ¿Uyole yenaꞌle benꞌ rguixogueꞌ diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi? Talicazi rguixogueꞌ Juan diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi. Nacarëꞌ benꞌ z̃e ca benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi dza naꞌtela. \v 27 Lëquie Juan rnën lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi cani: \q1 Huaseꞌelaꞌ benꞌ cuialao neza tzetixogueꞌnëꞌ yaca benëꞌ yëbinëꞌ leyaquëꞌ cani: \q1 “Ca rue benꞌ rluba neza, benꞌ rue dyaꞌa xnezi, canaꞌ huele utzaꞌle pensari quiele, danꞌ bazaꞌ benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi.” \m Canaꞌ rnën lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. \v 28 Naꞌra ca rniaꞌ leꞌe, entre lado yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu niga, nunura benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi zu nacara z̃e ca Juan. Naꞌ biz̃i, benꞌ zu guibá, benꞌ birnabëꞌtica ga zu Diuzi, nacaranëꞌ z̃e ca Juan. \p \v 29 Naꞌ biz̃i yaca benꞌ huequiz̃u, benꞌ bëꞌ Juan laohue, len yaca los demás benꞌ bëꞌ Juan laohue, caora beyaquëꞌ ca una Jesús, bezaqueyaquëꞌ naca Diuzi benꞌ rue tali, benꞌ rue ta yuꞌu niꞌa xnezi. \v 30 Naꞌ biz̃i yaca benꞌ partido fariseo, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, yaca benꞌ bibë lato hueꞌ Juan laohue, biguꞌunyaquëꞌ ca tadyaꞌa guꞌun Diuzi hue Juan quieyaquëꞌ. \v 31 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ naꞌ: \p ―¿Ca bi ejemplo uluꞌen cabëꞌ naca pensari quie yaca benꞌ nitaꞌ naꞌa? ¿Ca bi ejemplo rnaban ta huaꞌ diꞌidzaꞌ cabëꞌ rueyaquëꞌ? \v 32 Rue yaca benꞌ nitaꞌ naꞌa ca quie xcuidiꞌ reꞌ lao yeꞌeya rëbiyacabiꞌ laguedyiyacabiꞌ: “Rcuedyindoꞌ flauta, naꞌra biquitule biuyaꞌale. Rulandoꞌ canción bayëchiꞌ, lëscanꞌ biuredyile.” \v 33 Canaꞌ naca quiele, porque bida Juan bautista, biudaonëꞌ pan, bihueꞌenëꞌ vino, naꞌ leꞌe unale yuꞌunëꞌ bichi be xiꞌibiꞌ. \v 34 Lëzi nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, bidaꞌ raohuaꞌ riꞌogaꞌ, naꞌ leꞌe unale nacaꞌ benꞌ riꞌo raolëꞌë, benꞌ naca amigo quie benꞌ de dulaꞌ xquia quie, len yaca benꞌ huequiz̃u. \v 35 Pero yaca benꞌ naocazi xneza Diuzi, lëleyaquëꞌ ruluꞌeyaquëꞌ ca naca quie yelaꞌ rioñeꞌe quie Diuzi. \s1 Jesús unënëꞌ diꞌidzaꞌ ni z̃an yuꞌu quie Simón, benꞌ naca partido fariseo \p \v 36 Biz̃i gudyi tu benꞌ naca partido fariseo Jesús chi biguidëꞌ z̃an yuꞌu quienëꞌ ta gaohuëꞌ. Naꞌra bdyin Jesús uyuꞌunëꞌ luꞌu yuꞌu ureꞌnëꞌ lao mesa. \v 37 Lëlao yedyi naꞌ zu tu nigula mala. Caora unezinëꞌ babdyin Jesús z̃an yuꞌu quie benꞌ naca partido fariseo, naꞌra uzëꞌë z̃an yuꞌu quiëꞌ nuꞌë tu frasco alabastro yudzon aceite rlaꞌ z̃ixi z̃eo. \v 38 Naꞌ ureꞌnëꞌ xniꞌa Jesús uzulaonëꞌ rbedyinëꞌ, rlaꞌonëꞌ nisa rero laohuëꞌ niꞌa Jesús. Ude naꞌ rziꞌnëꞌ guitzaꞌ guichonëꞌ resebidyinëꞌ niꞌa Jesús, raonëꞌ situ niꞌa Jesús, uz̃iꞌnëꞌ aceite rlaꞌ z̃ixi z̃eo, blaꞌonëꞌn niꞌa Jesús. \v 39 Biz̃i benꞌ naca partido fariseo, benꞌ bëꞌ ta udao Jesús, cati blëꞌënëꞌ cabëꞌ bë nigula, naꞌ guquëꞌ pensari unëꞌ: “Chi tali benꞌ niga naquëꞌ benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi, huacabëꞌnëꞌ ca naca nigula rquiꞌ lënëꞌ, danꞌ naquëꞌ nigula mala.” \v 40 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ Simón: \p ―Simón, reꞌendaꞌ iniaꞌ luëꞌ tu diꞌidzaꞌ. \p Naꞌra una Simón rëbinëꞌ Jesús: \p ―Una nëꞌëdiꞌ, maestro. \p \v 41 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Uzu chopa beꞌmbyu reyaꞌalaꞌyaquëꞌ dumi quie benꞌ rue presta dumi. Tunëꞌ reyaꞌalëꞌ gaꞌyoꞌ gayuhua dumi plata. Naꞌ itunëꞌ reyaꞌalëꞌ gatzo gayuhua. \v 42 Naꞌ como lao rupayaquëꞌ biuz̃aqueꞌyaquëꞌ yeyuꞌeyaquëꞌ benꞌ unabayaquëꞌ presta dumi, quie lao rupateyaquëꞌ beziꞌz̃e benꞌ unabayaquëꞌ presta dumi. Naꞌra rnabaꞌ luëꞌ tu diꞌidzaꞌ: Lao rupayaquëꞌ, ¿ca nulayaquëꞌ lao rupayaquëꞌ reyaꞌalaꞌ gacayaquëꞌ agradecer mazara quie benꞌ naꞌ? \p \v 43 Naꞌra una Simón rëbinëꞌ Jesús: \p ―Raquedaꞌ benꞌ reyaꞌalaꞌ yalao quie benꞌ bë presta dumi. \p Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Napoꞌ rson cabëꞌ unaoꞌ. \p \v 44 Biz̃i beyëcho Jesús rnaꞌnëꞌ ganꞌ zë nigula, unëꞌ rëbinëꞌ Simón: \p ―¿Rlëꞌëloꞌ nigula niga? Nëꞌëdiꞌ baoyuꞌa luꞌu yuꞌu quioꞌ, naꞌ bibenloꞌ nisa tzëri niꞌa. Naꞌ nigula niga baodibinëꞌ niꞌa con nisa uredyinëꞌ besebidyinëꞌn con guitzaꞌ guichonëꞌ. \v 45 Baoyuꞌa luꞌu yuꞌu quioꞌ, naꞌ biudaoloꞌ situ xagaꞌ ca naca costumbre de quiero. Pero desde uyuꞌa luꞌu yuꞌu quioꞌ, birsan nigula ni raonëꞌ situ niꞌa. \v 46 Biblaꞌoloꞌ aceite guichogaꞌ ca naca costumbre de quiero, naꞌ nigula niga bablaꞌonëꞌn niꞌa aceite rlaꞌ z̃ixi z̃eo. \v 47 Quie lenaꞌ rniaꞌ luëꞌ, ca tu ta nedyëꞌë nigula niga nëꞌëdiꞌ, lenaꞌ ruluꞌen nezinëꞌ de yelaꞌ huenitilao quienëꞌ ca nacala tamala babënëꞌ. Pero nu benꞌ bë lëꞌëtiꞌzi tamala, lëzi lëꞌëtiꞌzi nedyëꞌënëꞌ benꞌ beziꞌz̃e quienëꞌ. \p \v 48 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ nigula: \p ―Abeziꞌz̃iaꞌ ca naca dulaꞌ xquia babaoꞌ. \p \v 49 Naꞌ biz̃i yaca benꞌ dyiarë lao mesa, yaca benꞌ bdyinrë udaorë, unayaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i naca benꞌ niga yeziꞌz̃enëꞌ quie dulaꞌ xquia quie benëꞌ? \p \v 50 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ nigula: \p ―Danꞌ rzudyiꞌilëloꞌ nëꞌëdiꞌ, babeyëriloꞌ lao Diuzi. Beyo, bira idëbiloꞌ quie dulaꞌ xquia quioꞌ. \c 8 \s1 Gucalë yaca nigula Jesús \p \v 1 Ude beyudyi uzu Jesús lidyi Simón, naꞌ uzaꞌlënëꞌ lao chipchopa benꞌ quienëꞌ. Zioyaquëꞌ yedyi tu yedyi rguixogueꞌnëꞌ yaca benëꞌ cabëꞌ naca yelaꞌ rnabëꞌ quie Diuzi. \v 2 Lëzi ziorë yaca nigula len Jesús. Lëyaca nigula beyue Jesús yelaꞌ hueꞌ yuꞌuyaquëꞌ, bebionëꞌ bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌuyaquëꞌ. Ladoyaquëꞌ naꞌ ziorë benꞌ lao María Magdalena. Lëlëbëꞌ bebio Jesús gadyi bichi be xiꞌibiꞌ uyuꞌunëꞌ. \v 3 Lëzi ziorë tu nigula lao Juana, z̃gula benꞌ lao Chuza, benꞌ naca gobierno quie rey Herodes. Lëzi ziorë itu nigula lao Susana, len yaca nigula bëꞌrë ta de quieyaquëꞌ ta gucalëyaquëꞌ Jesús. \s1 Ga una Jesús tu diꞌidzaꞌ quie benꞌ raza bini trigo \r (Mt. 13.1‑9; Mr. 4.1‑9) \p \v 4 Biz̃i ca zioyaquëꞌ yedyi tu yedyi bdyin yaca benꞌ zë ga zë Jesús. Caora babdupa benꞌ zë ganꞌ zënëꞌ, naꞌra unëꞌ tu diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala rëbinëꞌ leyaquëꞌ cani: \p \v 5 ―Zio tu benꞌ gaza bini trigo. Caora rzalanëꞌ bini trigo ca costumbre quieyaquëꞌ, bala bini yaqueꞌn tu neza, naꞌ ude ja benëꞌ bliojëꞌn, lëscanꞌ aodaorë yaca bguini len. \v 6 Ibala bini trigo yaqueꞌn lao yo ga z̃uba tzayeꞌzi yu. Bëꞌ ulën ubidyin, danꞌ binacan tubelaozi yu. \v 7 Ibala bini trigo yaqueꞌn ga rlë guixiꞌ yëchiꞌ. Biz̃i guixiꞌ yëchiꞌ guꞌunin, naꞌ bdyiaguiꞌn bini trigo. \v 8 Ibala bini trigo yaqueꞌn ga naca tubelaozi yu. Guꞌunin huen bëꞌn usecho dyaꞌa. Udyian tu gayuhua bini trigo quie lao tu niꞌan. \p Beyudyi unë Jesús diꞌidzaꞌ unëꞌ zidzo unëꞌ: \p ―Leꞌe babe, ulezë nagale canꞌ rniaꞌ. \s1 Una Jesús ga huen dyin diꞌidzaꞌ rusëdinëꞌ benëꞌ \r (Mt. 13.10‑17; Mr. 4.10‑12) \p \v 9 Naꞌra unaba yaca benꞌ quie Jesús ga huen dyin diꞌidzaꞌ unëꞌ. \v 10 Naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p ―Uzioñeꞌecazi Diuzi leꞌe ca naca quie yelaꞌ rnabëꞌ quienëꞌ. Naꞌ yaca benꞌ tula, rëbaꞌ leyaquëꞌ conlë diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala como danꞌ baꞌalaꞌcazi rlëꞌëyaquëꞌ, rueyaquëꞌ ca benꞌ birlëꞌë, baꞌalaꞌcazi reyaquëꞌ, rueyaquëꞌ ca benꞌ birioñeꞌe. \s1 Ga bexiꞌidzëꞌ Jesús quie diꞌidzaꞌ unëꞌ \r (Mt. 13.18‑23; Mr. 4.13‑20) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 11 Cani naca quie diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala: Bini trigo ruen ca quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 12 Naꞌ bini yaqueꞌ tu neza, ruen ca quie benëꞌ babzënaga xtiꞌidzaꞌ Diuzi, pero biz̃i zaꞌ xanꞌ taxiꞌibiꞌ reguban ca naca diꞌidzaꞌ babeyaquëꞌ ta bira hue quieyaquëꞌn, biyeyëriyaquëꞌ lao Diuzi. \v 13 Naꞌ bini yaqueꞌ lao yo ga z̃uba tzayeꞌzi yu, ruen ca quie benꞌ babzënaga xtiꞌidzaꞌ Diuzi, naꞌ uyezilaꞌadyiꞌyaquëꞌn bë quieyaquëꞌn tu chiꞌ. Pero danꞌ nacayaquëꞌ ca quie lue bini biuyuꞌun zituꞌ yu, quie lenaꞌ tu chiꞌzi bë quieyaquëꞌn. Cati gutaꞌ zëdi quieyaquëꞌ, naꞌ psanyaquëꞌ, bira bë quieyaquëꞌn. \v 14 Naꞌ bini yaqueꞌ ga rlë guixiꞌ yëchiꞌ, ruen ca quie benꞌ bzënaga xtiꞌidzaꞌ Diuzi, pero bibë quieyaquëꞌn. Naoziyaquëꞌ neza quieyaquëꞌ, rdëbiyaquëꞌ quie dza rdayaquëꞌ lao yedyi layu, rzaꞌlaꞌadyiꞌyaquëꞌ ta de lao dyilayu. Lëlëyaquëꞌ naca quieyaquëꞌ ca quie bini bibëꞌ usecho. \v 15 Naꞌ bini yaqueꞌ lao tubelaozi yu, ruen ca quie benꞌ bzënaga xtiꞌidzaꞌ Diuzi, naꞌ bëyaquëꞌ quieyaquëꞌn. Du guicho du laꞌadyiꞌyaquëꞌ naoyaquëꞌn. Lëlëyaquëꞌ naca quieyaquëꞌ ca quie bini bëꞌ usecho dyaꞌa. \s1 Unë Jesús tu diꞌidzaꞌ quie tu lámpara \r (Mr. 4.21‑25) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 16 ―Nunu ugaꞌalaꞌ lámpara ta utacoron caja, ni ta ucachiꞌron z̃an belaga. Ruen zi uzuro lámpara sibi ta useniꞌn ta ilëꞌë benꞌ zaꞌ tzuꞌu luꞌu yuꞌu. \v 17 Cabëꞌ naca quie lámpara, canaꞌ nacarën quie yaca benëꞌ. Yugulu ta pcachiꞌ yaca benëꞌ, huadyin dza yebio Diuzi ta pcachiꞌyaquëꞌ, cuionëꞌn zacaꞌlao ta ilëꞌë ja benëꞌ len. Lëscanꞌ yugulu diꞌidzaꞌ negachiꞌ rnë yaca benëꞌ, huadyin dza quixogueꞌ Diuzi ca diꞌidzaꞌ negachiꞌ unayaquëꞌ. \p \v 18 ’Ulezë nagale dyëꞌëdi. Nu benꞌ rue quie ta tzioñeꞌenëꞌ bi na xtiꞌidzaꞌ Diuzi, uzioñeꞌera Diuzi lëbëꞌ mazara, pero nu benꞌ bihue quie ta tzioñeꞌenëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, hueguba Diuzi hasta tadaoꞌ baoyoñeꞌenëꞌ. \s1 Unë Jesús quie z̃nëꞌë len biꞌ bichinëꞌ \r (Mt. 12.46‑50; Mr. 3.31‑35) \p \v 19 Biz̃i bdyin z̃naꞌ Jesús len yaca biꞌ bichinëꞌ ganꞌ zënëꞌ, pero biuz̃aqueꞌ tzuꞌuyaquëꞌ luꞌu yuꞌu danꞌ nitaꞌ yaca benꞌ zë gula ganꞌ zënëꞌ. \v 20 Naꞌra tu benꞌ zë ganꞌ zënëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Laliꞌa babdyin z̃naoꞌ len yaca biꞌ bichoꞌ. Reꞌenyaquëꞌ hueꞌlëyaquëꞌ luëꞌ diꞌidzaꞌ. \p \v 21 Biz̃i una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ rzënaga: \p ―Con nu benꞌ rzënaga rue quienëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, lëleyaquëꞌ naquëꞌ ca quie z̃naꞌa, ca quie biꞌ bichaꞌ. \s1 Udila Jesús be bedunꞌ \r (Mt. 8.23‑27; Mr. 4.35‑41) \p \v 22 Biz̃i dza tula uyuꞌu Jesús lënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ luꞌu barco, naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tzioro tzalaꞌla lagun. \p \v 23 Naꞌra uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ tzalaꞌla lagun. Naꞌ tu zaidyinrayaquëꞌ gutaꞌ Jesús gusinëꞌ. Canaꞌ uzulao rda tu be bedunꞌ huala gula lao nisa, baredzaꞌ nisa luꞌu barco bareꞌennan yeton. \v 24 Naꞌra psebë yaca benꞌ quienëꞌ lëbëꞌ, unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¡Maestro! ¡Maestro! ¡Bareto barco luꞌu nisa! \p Canaꞌ uyasa Jesús udilanëꞌ be bedunꞌ ta rda lao nisa. Lëcanaꞌ lapsanten laoreꞌten chizi. \v 25 Naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ biuzudyiꞌilële Diuzi ta ute uselanëꞌ raꞌo? \p Biz̃i leyaquëꞌ du rdzebiyaquëꞌ, unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i benꞌ niga rnabëꞌnëꞌ be bedunꞌ len nisa ralen quienëꞌ? \s1 Beyue Jesús tu benꞌ yedyi Gadara, benꞌ yuꞌu bichi be mala \r (Mt. 8.28‑34; Mr. 5.1‑20) \p \v 26 Biz̃i bdyinyaquëꞌ yu nebaba Gadara ta reꞌn tzalaꞌ lagun ganꞌ nebaba estado Galilea. \v 27 Biz̃i bëꞌ bero Jesús luꞌu barco, caora naꞌ ubigaꞌ tu benꞌ yedyi naꞌ. Baoca zi dza yuꞌunëꞌ bichi be xiꞌibiꞌ. Rdanëꞌ du guidinëꞌ, biraconëꞌ z̃abanëꞌ. Nica zuzëꞌ z̃an yuꞌu, denꞌ zunëꞌ ga rcachiꞌyaquëꞌ benꞌ huati. \v 28 Cati blëꞌënëꞌ Jesús, naꞌ uditzu z̃ibinëꞌ ureꞌnëꞌ lao Jesús uredyiyaꞌnëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―¿Bixquienꞌ zaoꞌ niga hueloꞌ nëꞌëdiꞌ zëdi? Nubëꞌdaꞌ luëꞌ Jesús, z̃iꞌi Diuzi zu guibá. Rnabayëchaꞌ laoloꞌ ta biutzagalaoloꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 29 Canaꞌ una benꞌ naꞌ danꞌ bë Jesús mandado ta yero bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌunëꞌ, danꞌ rnabëꞌcazin yuꞌun lëbëꞌ. Biz̃i baoca zë lasa rquioyaquëꞌ lëbëꞌ naꞌanëꞌ len niꞌanëꞌ, pero ruz̃uz̃u ruquinonëꞌn, rz̃unonëꞌ rquiëꞌn lëbëꞌ lao lato ga bidyia yuꞌu. \v 30 Naꞌra unaba Jesús len: \p ―¿Bi laoloꞌ? \p Naꞌ bequëbin rëbin lëbëꞌ: \p ―Xopa mila laohuaꞌ. \p Canaꞌ unan danꞌ neyë yaca taxiꞌibiꞌ uyuꞌu benꞌ naꞌ. \v 31 Naꞌra una yaca bichi be xiꞌibiꞌ unabayëchiꞌyacan ta biuseꞌelaꞌ Jesús leyacan luꞌu yero zituꞌ gula ga yedzagalaoyacan. \p \v 32 Lëganꞌ naꞌ nitaꞌ cuchi zë lao yaꞌa yuꞌuyacabaꞌ huao. Naꞌ unabayëchiꞌyacan Jesús ta tzetzuꞌuyacan yaca cuchi. Naꞌra bëꞌnëꞌ lato leyacan tzetzuꞌuyacan cuchi. \v 33 Canaꞌ guca bero yaca bichi be xiꞌibiꞌ benꞌ naꞌ, zioyacan yetzuꞌuyacan cuchi. Biz̃i ca uyuꞌuyacan cuchi, uxitiyacabaꞌ luꞌu barranca bguinuyacabaꞌ luꞌu nisa ga gutiyacabaꞌ. \p \v 34 Biz̃i caora blëꞌë yaca benꞌ rapa cuchi cabëꞌ guca quieyacabaꞌ, naꞌ bdzebiyaquëꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ tzetixogueꞌyaquëꞌ yaca benꞌ lao yedyi len yaca benꞌ zio layela cabëꞌ guca. \v 35 Canaꞌ zio yaca benëꞌ tzenaꞌyaquëꞌ cabëꞌ guca. Cati bdyinyaquëꞌ ganꞌ zë Jesús, blëꞌëyaquëꞌ benꞌ uyuꞌu bichi be xiꞌibiꞌ. Blëꞌëyaquëꞌ areꞌnëꞌ chizi xniꞌa Jesús, anaconëꞌ z̃abanëꞌ, abeyuꞌunëꞌ pensari. Caora naꞌ, tu begaꞌnziyaquëꞌ bdzebiyaquëꞌ. \v 36 Ca naca yaca benꞌ blëꞌë, udixogueꞌyaquëꞌ cabëꞌ guca quie benꞌ uyuꞌu bichi be xiꞌibiꞌ beroyacan ganꞌ uyuꞌuyacan. \v 37 Nun quie canꞌ guca, gudyi yaca benꞌ yedyi Gadara ta yezaꞌ Jesús yeyoguëꞌ ga tula, danꞌ rdzebiyaquëꞌ canꞌ guca. Naꞌ bezaꞌ Jesús beyuꞌunëꞌ luꞌu barco zeyoguëꞌ. \v 38 Pero tu binezaꞌ Jesús, unabayëchiꞌ benꞌ uyuꞌu bichi be xiꞌibiꞌ chi bisaqueꞌ tziolënëꞌ lëbëꞌ con ga zioguëꞌ. Biz̃i una Jesús gudyinëꞌ lëbëꞌ: \p \v 39 ―Bigaca saoꞌ. Beyo z̃an yuꞌu quioꞌ, yetixogueꞌ yaca benꞌ nitaꞌ z̃an yuꞌu quioꞌ con cabëꞌ bë Diuzi quioꞌ beyacoꞌ. \p Naꞌra bezaꞌnëꞌ zeyoguëꞌ udixogueꞌnëꞌ yaca benëꞌ lao yedyi con cabëꞌ bë Jesús beyuenëꞌ lëbëꞌ. \s1 Ni ruꞌen diꞌidzaꞌ quie nigula bdaꞌ z̃be z̃aba Jesús len quie z̃iꞌi Jairo, biꞌ guti \r (Mt. 9.18‑26; Mr. 5.21‑43) \p \v 40 Biz̃i cati bedyin Jesús tatula ga uzëꞌë itzalaꞌ lagun, biz̃i yaca benëꞌ beziꞌyaquëꞌ lëbëꞌ dyëꞌëdi danꞌ nitaꞌyaquëꞌ rbezayaquëꞌ lëbëꞌ. \v 41 Lëscanꞌ bdyin tu benꞌ lao Jairo, naquëꞌ benꞌ napa dyin luꞌu idaoꞌ sinagoga. Lëlëbëꞌ bdyinnëꞌ uditzu z̃ibinëꞌ z̃niꞌa Jesús. Naꞌ unabëꞌ cule lao Jesús ta tzio Jesús z̃an yuꞌu quienëꞌ. \v 42 Unëꞌ canaꞌ danꞌ zu tuzi z̃iꞌinëꞌ nigula. Lëz̃iꞌinëꞌ nigula naꞌ chipchopa iza zubiꞌ, naꞌ debiꞌ raca z̃hueꞌbiꞌ bagatibiꞌ. Ca naca zio Jesús lënëꞌ leyaquëꞌ lado yaca benëꞌ, lega rquidiꞌ yaca benëꞌ lëbëꞌ ganꞌ zionëꞌ yuꞌunëꞌ neza. \p \v 43 Lëladoyaquëꞌ naꞌ zio tu nigula zu ubaꞌa aoca lao chipchopa iza. Aoyonëꞌ lao médico zë, bënëꞌ gasto dumi quiëꞌ. Ni tu médico biuz̃aqueꞌyaquëꞌ yeyueyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 44 Lëlëbëꞌ yasëꞌ bago xcuꞌudzu Jesús bdaꞌnëꞌ z̃benëꞌ z̃aba Jesús. Ca bdaꞌnëꞌ z̃benëꞌ z̃aba Jesús, laolezate quie ubaꞌa quienëꞌ. \p \v 45 Biz̃i una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i bdaꞌ z̃be z̃abaꞌ? \p Naꞌra una yugo yaca benëꞌ zë naꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Nunu bdaꞌ z̃be z̃aboꞌ. \p Lëscanꞌ una Pedro len yaca benꞌ laguedyinëꞌ, rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Maestro, rquidiꞌ yaca benëꞌ luëꞌ de lao rupalaꞌate, naꞌ como rnaoꞌ: “¿Nuz̃i bdaꞌ z̃be z̃abaꞌ?” \p \v 46 Naꞌra una Jesús: \p ―Zu tu benꞌ bdaꞌ z̃be z̃abaꞌ, danꞌ gucabëꞌdaꞌ bro yelaꞌ huaca quiaꞌ beyaca benꞌ bdaꞌ z̃be z̃abaꞌ. \p \v 47 Biz̃i cati blëꞌë nigula gucabëꞌ Jesús canꞌ bë nigula, du rdzebinëꞌ bdyinnëꞌ uditzu z̃ibinëꞌ z̃niꞌa Jesús. Naꞌ unëꞌ udixogueꞌnëꞌ zaquëꞌlao lao yaca benëꞌ, danꞌ bdaꞌnëꞌ z̃benëꞌ z̃aba Jesús. Lëzi udixogueꞌrënëꞌ beyacanëꞌ caora bdaꞌnëꞌn. \v 48 Biz̃i una Jesús rëbinëꞌ nigula: \p ―Zanaꞌ, danꞌ zudyiꞌilëloꞌ nëꞌëdiꞌ, babeyacoꞌ. Beyo, cueꞌ chizi luꞌu guicho laxtaꞌoloꞌ. \p \v 49 Caora zë Jesús nernënëꞌ, cati bdyin tu benꞌ uzaꞌ z̃an yuꞌu quie Jairo, benꞌ napa dyin luꞌu idaoꞌ sinagoga. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Jairo: \p ―Baguti z̃iꞌiloꞌ. Bira cule hueloꞌ Maestro zëdi. \p \v 50 Biz̃i cati be Jesús ca unëꞌ, naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Jairo: \p ―Biidzeboꞌ. Sudyiꞌilëloꞌ nëꞌëdiꞌ con lëzin hueyaca z̃iꞌiloꞌ. \p \v 51 Cati bdyinyaquëꞌ z̃an yuꞌu quie Jairo, bibëꞌnëꞌ lato nurla tzuꞌulënëꞌ luꞌu yuꞌu. Naꞌ uyuꞌulënëꞌ Pedro, len Jacobo, len Juan, len xuzi z̃naꞌ xcuidiꞌ. \v 52 Biz̃i rbedyi lao yuguluyaquëꞌ raca beyëchiꞌ quieyaquëꞌ quie biꞌ huati. Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Bicuedyile. Leꞌe nale bagutibiꞌ, pero nëꞌëdiꞌ niaꞌ rasizibiꞌ. \p \v 53 Biz̃i yaca benëꞌ bz̃idyiyaquëꞌ quienëꞌ, danꞌ unëꞌ canꞌ, danꞌ baneziyaquëꞌ banati xcuidiꞌ. \v 54 Naꞌra bëxo Jesús naꞌa xcuidiꞌ huati, naꞌ unëꞌ zidzo unëꞌ: \p ―Xcuidiꞌ, uyasa. \p \v 55 Ca unëꞌ canaꞌ, babeban xcuidiꞌ labeyasatebiꞌ. Naꞌ bë Jesús mandado ta hueꞌyaquëꞌ ta gao xcuidiꞌ. \v 56 Biz̃i xuzi z̃naꞌ xcuidiꞌ huati, tu begaꞌnziyaquëꞌ bebanyaquëꞌ canꞌ guca. Naꞌ gudyi Jesús leyaquëꞌ: \p ―Ni tu nunu yëbile cabëꞌ biaꞌ quie biꞌ huati. \c 9 \s1 Useꞌelaꞌ Jesús lao chipchopa benꞌ quienëꞌ \r (Mt. 10.5‑15; Mr. 6.7‑13) \p \v 1 Naꞌra betupa Jesús lao chipchopa benꞌ quienëꞌ bëꞌnëꞌ yelaꞌ huaca quienëꞌ ta yebioyaquëꞌ bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌu yaca benëꞌ, lëscanꞌ ta yeyueyaquëꞌ nacala yelaꞌ hueꞌ yuꞌu yaca benëꞌ. \v 2 Useꞌelaꞌnëꞌ leyaquëꞌ tzetixogueꞌyaquëꞌ yaca benëꞌ de que bazaꞌ dza inabëꞌ Diuzi lao yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu, lëzi ta yeyueyaquëꞌ benꞌ raca z̃hueꞌ. \v 3 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Bëꞌ baziole yuꞌule neza, ni tu bibi huaꞌale, ni tu yaga, ni tu yëxo, ni ta gaole, ni dumi. Nica huaꞌale chopa cueꞌ z̃abale, tu cueꞌzin huaꞌale. \v 4 Ga idyinle z̃an yuꞌu quie benëꞌ ga gasile, biutzaꞌle. Tuzi ga gasile hasta que idyin dza yezaꞌle. \v 5 Chi ga bireꞌenyaquëꞌ yeziꞌyaquëꞌ leꞌe, ulezaꞌ lao yedyi, gusile bëxte yu dyia niꞌale ta gacan tu seña de que bibë quieyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \p \v 6 Naꞌ bezaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ lao duz̃ete yedyi ta quixogueꞌyaquëꞌ ca hue Diuzi ta gataꞌ yelaꞌ neban quiejëꞌ tuzioli, lëzi ta yeyueyaquëꞌ yaca benꞌ raca z̃hueꞌ lao duz̃e ganꞌ rdayaquëꞌ. \s1 Cabëꞌ bë Herodes bënëꞌ mandado bëtiyaquëꞌ Juan \r (Mt. 14.1‑12; Mr. 6.14‑29) \p \v 7 Caora naꞌ Herodes, benꞌ naca gobernador, unezinëꞌ lao duz̃ete cabëꞌ rue Jesús. Naꞌ rdëbinëꞌ raquëꞌ pensari, danꞌ rna yaca benëꞌ rnayaquëꞌ quie Jesús naquëꞌ Juan bautista babebannëꞌ tatula. \v 8 Naꞌ balayaquëꞌ rnayaquëꞌ quie Jesús naquëꞌ profeta Elías abelaꞌnëꞌ tatula. Naꞌ ibalayaquëꞌ rnayaquëꞌ quie Jesús naquëꞌ benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi tiempote, benꞌ beban tatula. \v 9 Biz̃i una Herodes rëbinëꞌ laguedyinëꞌ: \p ―Nëꞌëdiꞌ biaꞌ mandado ichuguyaquëꞌ lubaꞌ Juan agutinëꞌ. ¿Naꞌ nuz̃i benꞌ rda ruenëꞌ cabëꞌ ca diꞌidzaꞌ ruꞌe yaca benëꞌ? \p Naꞌra Herodes guꞌunnëꞌ ilëꞌënëꞌ Jesús. \s1 Bgao Jesús lao gaꞌyoꞌ mila beꞌmbyu \r (Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Jn. 6.1‑14) \p \v 10 Biz̃i bëꞌ bedyin yaca benꞌ quienëꞌ ganꞌ zu Jesús, caora naꞌ gudyiyaquëꞌ lëbëꞌ con canꞌ bëyaquëꞌ ganꞌ uyoyaquëꞌ. Naꞌra uquiëꞌ Jesús leyaquëꞌ ziolënëꞌ leyaquëꞌ tu lao lato ga regaꞌnnan gaꞌalaꞌ yedyi Betsaida. \v 11 Bëꞌ unezi yaca benëꞌ azioguëꞌ ruꞌa yedyila, naꞌ zioyaquëꞌ ganꞌ zënëꞌ. Naꞌ beziꞌnëꞌ leyaquëꞌ udixogueꞌnëꞌ leyaquëꞌ quie yelaꞌ rnabëꞌ quie Diuzi. Lëzi beyuerënëꞌ yaca benꞌ raca z̃hueꞌ. \p \v 12 Biz̃i bardzeꞌ baraꞌ dza, ubigaꞌ yaca benꞌ quiëꞌ ganꞌ zënëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Gudyi yaca benëꞌ yeyoyaquëꞌ con ga reꞌ yedyi gaꞌalaꞌ ta tzetiloyaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ ta yezilaꞌadyiꞌyaquëꞌ, porque ganꞌ zëro niga, bide ta gaoyaquëꞌ. \p \v 13 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Ulehueꞌ yaca benëꞌ ni ta gaoyaquëꞌ. \p Naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Binuꞌandoꞌ tazë. Gaꞌyoꞌzi yëta xtila len ichopa bela ta nuꞌandoꞌ. Lëzin de chi bitziondoꞌ tzegueꞌndoꞌ mazara ta gao yaca benꞌ niga. ―Canaꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús. \p \v 14 Naꞌ biz̃i nitaꞌ ca du gaꞌyoꞌ mila beꞌmbyu ganꞌ zë Jesús. Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Uleyëbiyaquëꞌ cueꞌyaquëꞌ lao gatzo gayuhua huioyaquëꞌ. \p \v 15 Canaꞌ ureꞌyaquëꞌ lao gatzo gayuhua huioyaquëꞌ lao yuguluyaquëꞌ. \v 16 Naꞌra uz̃iꞌ Jesús lao gaꞌyoꞌ yëta xtila len lao chopa bela bazënëꞌn. Naꞌ unëꞌë ladza unëꞌ rëbinëꞌ Diuzi “Diuxcaleloꞌ.” Ude naꞌ, bëꞌnëꞌn yaca benꞌ quienëꞌ ta quisiyaquëꞌn hueꞌyaquëꞌ ta gao yaca benꞌ reꞌ. \v 17 Biz̃i udao yuguluteyaquëꞌ beloyaquëꞌ. Ude naꞌ besedzaꞌyaquëꞌ chipchopa gaꞌ naga yaca ta yoz̃o beganꞌ. \s1 Una Pedro naca Jesús benꞌ Cristo, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi \r (Mt. 16.13‑19; Mr. 8.27‑29) \p \v 18 Biz̃i bdyin tu dza zulë Jesús yaca benꞌ quienëꞌ tu cuinziyaquëꞌ cati bëꞌlë Jesús Diuzi diꞌidzaꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―¿Nuz̃i na yaca benëꞌ nacaꞌ nëꞌëdiꞌ? \p \v 19 Naꞌra una yaca benꞌ quienëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Balayaquëꞌ nayaquëꞌ luëꞌ nacoꞌ Juan bautista, naꞌ ibalayaquëꞌ nayaquëꞌ nacoꞌ Elías. Pero ibalayaquëꞌ nayaquëꞌ nacoꞌ benꞌ udixogueꞌrë xtiꞌidzaꞌ Diuzi tiempote, benꞌ beban. \p \v 20 Caora naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―¿Naꞌa leꞌe, nuz̃i nale nacaꞌ nëꞌëdiꞌ? \p Naꞌ unë Pedro: \p ―Luëꞌ nacoꞌ benꞌ Cristo, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi. \s1 Una Jesús ca gaca quienëꞌ cati gatinëꞌ \r (Mt. 16.20‑28; Mr. 8.30‑9.1) \p \v 21 Biz̃i Jesús unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ dyëꞌëdi ta biyëbiyaquëꞌ benëꞌ naquëꞌ benꞌ Cristo, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi. \v 22 Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, lega yedzagalaohuaꞌ. Yaca benꞌ rnabëꞌ, len yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ rsëdi ley quie Moisés, huaruꞌunlaꞌadyiꞌyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ, gutiyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ. Pero te gaca lao tzona dza, huebanaꞌ. \p \v 23 Lëzi unarëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Chi nu yaca benꞌ reꞌen inao nëꞌëdiꞌ, ruen zi bira inaoyaquëꞌ ca rna pensari quieyaquëꞌ. Ruen zi biidzebiyaquëꞌ naoyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ yugu dza, baꞌalaꞌcazi ruen z̃udyi guti ja benëꞌ leyaquëꞌ. \v 24 Chi nu yaca benꞌ rdzebi inaoyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ, danꞌ rdzebiyaquëꞌ gatiyaquëꞌ tanun quiaꞌ, bigataꞌ yelaꞌ neban quiejëꞌ tuzioli. Pero nu yaca benꞌ bibdzebi inaoyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ, bibdzebiyaquëꞌ gatiyaquëꞌ tanun quiaꞌ, lëlëyaquëꞌ huataꞌcazi yelaꞌ neban quieyaquëꞌ tuzioli. \v 25 ¿Biz̃i gan de quie nu benëꞌ anaca quiëꞌ lao yugulute ta de lao yedyi layu, chi bigataꞌ yelaꞌ neban quiëꞌ tuzioli? \v 26 Chi nu benꞌ chuꞌunlaꞌadyiꞌ nëꞌëdiꞌ yedueꞌyaquëꞌ hue quieyaquëꞌ canꞌ baoniaꞌ, lëzi nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, huaruꞌunlaꞌadyaꞌ leyaquëꞌ cati yeguidaꞌ inabiꞌa lao yedyi layu ca rey. Zeyuꞌa yelaꞌ huaca quie Xuzaꞌ Diuzi len yaca ángel naca laꞌiya quienëꞌ. \v 27 Tali ca rniaꞌ leꞌe, binegati bala leꞌe nitaꞌ niga len nëꞌëdiꞌ tu binelëꞌële ca naca yelaꞌ huaca quie Diuzi. \s1 Ca guca bëꞌ betzaꞌ cuin Jesús zacaꞌlao lao yaca benꞌ quienëꞌ \r (Mt. 17.1‑8; Mr. 9.2‑8) \p \v 28 Biz̃i bëꞌ guca lao xuna dza una Jesús canaꞌ, urënëꞌ tu lao yaꞌa ta hueꞌlënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. Naꞌ uquiëꞌnëꞌ Pedro, len Santiago, len Juan. \v 29 Biz̃i ca uzulaonëꞌ ruꞌelënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ, canaꞌ betzaꞌ laohuëꞌ len z̃abanëꞌ gucan bezëri di. \v 30 Caora naꞌ labdyinte Moisés len Elías ga zë Jesús, ruꞌelëyaquëꞌ lëbëꞌ diꞌidzaꞌ. \v 31 Naꞌ tu xniꞌ z̃e ureꞌ ganꞌ zëyaquëꞌ tu ruꞌelëyaquëꞌ lëbëꞌ diꞌidzaꞌ unayaquëꞌ ca gaca quienëꞌ gatinëꞌ ciudad Jerusalén. \v 32 Baꞌalaꞌcazi Pedro len benꞌ laguedyinëꞌ barnatzeguen gasiyaquëꞌ, begaꞌnyaquëꞌ rnaꞌyaquëꞌ ca naca yelaꞌ huaca quie Jesús bluꞌen ga zënëꞌ len chopa benꞌ ruꞌelënëꞌ diꞌidzaꞌ. \v 33 Biz̃i bëꞌ bezaꞌ yaca benꞌ bëꞌlë Jesús diꞌidzaꞌ, naꞌ una Pedro rëbinëꞌ Jesús: \p ―Maestro, tahuen naꞌ zundoꞌ lëndoꞌ luëꞌ niga. Ben lato huendoꞌ tzona yuꞌu daoꞌ de guiz̃i. Huendoꞌ tun quioꞌ, itun quie Moisés, itun quie Elías. ―Canaꞌ una Pedro denꞌ binezinëꞌ bi nëꞌ. \p \v 34 Biz̃i ca naca ruꞌe Pedro diꞌidzaꞌ, bdyin tu beo bdubin leyaquëꞌ ganꞌ nitaꞌyaquëꞌ. \v 35 Biz̃i lado beo naꞌ beyaquëꞌ rchiꞌ Diuzi unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ. \p ―Lëz̃iꞌinaꞌ niga, benꞌ nedyëꞌëdaꞌ. Ulezënaga quiëꞌ cabëꞌ nëꞌ naꞌ. \p \v 36 Ude beyaquëꞌ rchiꞌ Diuzi, blëꞌëyaquëꞌ ituzi Jesús zënëꞌ naꞌ. Ganura nitaꞌ len lëbëꞌ. Naꞌ begaꞌnyaquëꞌ bira unëyaquëꞌ. Lëzi bibi gudyiyaquëꞌ yaca benëꞌ ca guca quieyaquëꞌ ca blëꞌëyaquëꞌ. \s1 Beyue Jesús tu biꞌ yuꞌu bichi be xiꞌibiꞌ \r (Mt. 17.14‑21; Mr. 9.14‑29) \p \v 37 Biz̃i bezu dza tula, beyëziyaquëꞌ ga zu yaꞌa. Caora naꞌ uyo benꞌ zë gula yetilalaoyaquëꞌ Jesús. \v 38 Naꞌra unë tu benꞌ zë ladoyaquëꞌ unëguëꞌ zidzo: \p ―Maestro, bë tu cule, inaꞌloꞌ z̃iꞌinaꞌ niga. Zelao tuzi lëbiꞌ naca z̃iꞌinaꞌ. \v 39 Yuꞌubiꞌ tu bichi be mala ruxun lëbiꞌ rbedyiyaꞌbiꞌ. Rde naꞌ reruꞌunnan lëbiꞌ layu, raca bdyinꞌ ruꞌabiꞌ. Lega rulëtzaguen lëbiꞌ, bireꞌennan usannan lëbiꞌ. \v 40 Bagudyaꞌ yaca benꞌ quioꞌ ta yebioyaquëꞌ bichi be mala yuꞌubiꞌ, pero biuz̃aqueꞌyaquëꞌ. \p \v 41 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benëꞌ: \p ―¡Leꞌe, benꞌ zidi yaladyiꞌ, biralele! ¿Ca balala dza reꞌennan sëliaꞌ leꞌe suedaꞌ canꞌ ruele? Yaxiꞌ z̃iꞌiloꞌ dehuaꞌabiꞌ niga. \p \v 42 Biz̃i cati bdyin biꞌ yuꞌu taxiꞌibiꞌ bago ganꞌ zë Jesús, udi taxiꞌibiꞌ lëbiꞌ layu, pxizeran lëbiꞌ. Naꞌra udila Jesús bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌubiꞌ beron zeyon beyacabiꞌ. Ude naꞌ beyuꞌenëꞌbiꞌ xuzibiꞌ. \v 43 Biz̃i begaꞌn yugulu benꞌ nitaꞌ naꞌ bebanyaquëꞌ ca naca yelaꞌ huaca quie Diuzi bë Jesús. \s1 Udixogueꞌ Jesús tatula ca gaca bëꞌ gatinëꞌ \r (Mt. 17.22‑23; Mr. 9.30‑32) \p Tu reban yaca benëꞌ, naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p \v 44 ―Ulezënaga dyëꞌëdi con canꞌ niaꞌ. Nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, usedyin yaca benëꞌ nëꞌëdiꞌ lao naꞌa benꞌ rudie nëꞌëdiꞌ. \p \v 45 Biz̃i yaca benꞌ quienëꞌ biuyoñeꞌeyaquëꞌ ca unëꞌ. Binedyin hora ta tzioñeꞌeyaquëꞌ canꞌ unëꞌ. Lëzi bireyaz̃oyaquëꞌ inabayaquëꞌ yexiꞌidzëꞌ leyaquëꞌ cabiz̃i unëꞌ. \s1 Una Jesús ca nurla benꞌ quienëꞌ nacara belao \r (Mt. 18.1‑5; Mr. 9.33‑37) \p \v 46 Biz̃i yaca benꞌ quie Jesús rtzaloyaquëꞌ unayaquëꞌ: \p ―¿Nurla raꞌo gacararo belao cati idyinro ga zu Diuzi? \p \v 47 Pero nezi Jesús ca naca pensari racayaquëꞌ. Lëcanaꞌ uz̃iꞌnëꞌ tu xcuidiꞌ bzënëꞌbiꞌ cuëta lëꞌënëꞌ. \v 48 Naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Chi nu yaca benꞌ reziꞌ xcuidiꞌ niga tanun quiaꞌ, lëscanꞌ reziꞌrëyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ. Chi nu yaca benꞌ reziꞌ nëꞌëdiꞌ, lëscanꞌ reziꞌrëyaquëꞌ benꞌ useꞌelaꞌ nëꞌëdiꞌ. Quie lenaꞌ, nu leꞌe racalë laguedyi, biruele belao cuinle, lëbenꞌ naꞌ nacarëꞌ benꞌ belao entre leꞌe lao yugulule. \s1 Nu benꞌ birue condre raꞌo, nacacazi quieyaquëꞌ ca quie benꞌ rnëcule raꞌo \r (Mr. 9.38‑40) \p \v 49 Naꞌra una Juan rëbinëꞌ Jesús: \p ―Maestro, bablëꞌëndoꞌ rda tu benꞌ rzëtoguëꞌ laoloꞌ rebioguëꞌ bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌu benëꞌ. Begadyindoꞌnëꞌ udilalëndoꞌnëꞌ, danꞌ ruenëꞌ canaꞌ birdalënëꞌ raꞌo. \p \v 50 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ Juan: \p ―Bihuegadyile benꞌ rue canꞌ, danꞌ nu benꞌ birue condre raꞌo, nacacazi quieyaquëꞌ ca quie benꞌ rnëculë raꞌo. \s1 Jesús udilëꞌ Santiago len Juan \p \v 51 Biz̃i baruen bago idyin dza yeyo Jesús guibá, naꞌ uzëꞌë du laꞌadyiꞌnëꞌ bdzeꞌnëꞌ neza zionëꞌ ciudad Jerusalén. \v 52 Naꞌ aoseꞌelëꞌ benꞌ quienëꞌ udyialaoyaquëꞌ zioyaquëꞌ tu yedyi quie estado Samaria ta quiloyaquëꞌ lato ga idyinyaquëꞌ. \v 53 Biz̃i yaca benꞌ Samaritano, biguꞌunyaquëꞌ hueyaquëꞌ lato ta yegaꞌnyaquëꞌ ganꞌ, danꞌ neziyaquëꞌ bazioyaquëꞌ ciudad Jerusalén. \v 54 Biz̃i cati be yaca benꞌ quie Jesús cabëꞌ bë yaca benꞌ Samaritano, naꞌra una Santiago len Juan rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Señor, ¿reꞌenloꞌ guëz̃iro guiꞌ zaꞌ guibá ta uzeina utachin leyaquëꞌ cabëꞌ bë profeta Elías dza naꞌla? \p \v 55 Naꞌra unaꞌ Jesús leyaquëꞌ udilanëꞌ leyaquëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Leꞌe binezile ca pensari calëla yuꞌule, danꞌ unale canaꞌ. \v 56 Nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, cala bidaꞌ ta aodyiayaꞌ yaca benëꞌ, bidaꞌ ta ute uselaꞌ leyaquëꞌ. \p Naꞌ uz̃iꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ yedyi tula. \s1 Ni rnan quie ja benꞌ nao Jesús \r (Mt. 8.19‑22) \p \v 57 Biz̃i azioyaquëꞌ yuꞌuyaquëꞌ neza cati bdyin tu benꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―¿Señor, huazaꞌliaꞌ luëꞌ con gatezi tzioꞌ? \p \v 58 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Zu beló ga rasi yaca beꞌezaꞌ. Lëzi dyiarë lidyi bguini ga rasiyacabaꞌ. Pero nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, bizu lidyaꞌ ga idyinaꞌ suaꞌ. \p \v 59 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ benꞌ itu: \p ―Uda, unao nëꞌëdiꞌ. \p Naꞌ bequëbinëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Señor, ben nëꞌëdiꞌ lato tzetapaꞌ xuzaꞌ, danꞌ bagatinëꞌ. \p \v 60 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Bë lato ucachiꞌ yaca benꞌ birue quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi xuzoꞌ. Pero naꞌ luëꞌ, uda ta quixogueꞌloꞌ benëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi ca naca yelaꞌ rnabëꞌ quienëꞌ. \p \v 61 Naꞌra una itu benꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Señor, reꞌendaꞌ inaohuaꞌ luëꞌ, pero ben lato tzeguedyaꞌ yaca benꞌ zu z̃an yuꞌu, chi usanyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ ta inaohuaꞌ luëꞌ. \p \v 62 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Nu benꞌ birnaꞌ tuzi xnezaꞌ inaonëꞌ nëꞌëdiꞌ, chi reyëchonëꞌ rnaꞌnëꞌ xcuꞌudzule, lenaꞌ ruluꞌen rnan quienëꞌ inaonëꞌ neza tula. Naꞌ binaca quienëꞌ ga zu Diuzi rnabëꞌnëꞌ. \c 10 \s1 Useꞌelaꞌ Jesús tzona galo chi benꞌ quienëꞌ \p \v 1 Bëꞌ ude unë Jesús diꞌidzaꞌ, naꞌ ulioguëꞌ itzona galo chi benëꞌ ta useꞌelaꞌnëꞌ chopa huioyaquëꞌ zioyaquëꞌ yedyi tu yedyi ta udyialaonezayaquëꞌ con ganꞌ tzio Jesús. \v 2 Naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tali rniaꞌ leꞌe, nitaꞌ benꞌ zë, benꞌ rbeza uzënaga xtiꞌidzaꞌ Diuzi, naca quieyaquëꞌ ca quie usecho. Pero tu chopaziyaquëꞌ naca benꞌ reziꞌ usecho quie Diuzi, benꞌ rguixogueꞌ xtiꞌidzëꞌ. Tanaꞌ lenaꞌ, ruguin inabale Diuzi iseꞌelëꞌ mazara benꞌ yeziꞌ usecho, benꞌ quixogueꞌ xtiꞌidzëꞌ. \v 3 Naꞌ uletzio leꞌe. Yezaꞌlaꞌadyiꞌle rseꞌelaꞌ leꞌe naca quiele ca quie becoꞌ z̃iꞌilaꞌ tziole lado yaca benꞌ naca ca lobo. \v 4 Bihuaꞌale dumi, bihuaꞌale yëxo, bihuaꞌale ni itu cueꞌ guidi uliole. Lëzi bitzële hueꞌlële yaca benëꞌ zë diꞌidzaꞌ tu neza ganꞌ ziole. \v 5 Cati bayuꞌule luꞌu yuꞌu quie benëꞌ, reyaꞌalaꞌ inale yëbile xanꞌ yuꞌu: “Huabëchi Diuzi chizi luꞌu guicho laxtaꞌole ganꞌ zule niga.” \v 6 Chi reziꞌyaquëꞌ leꞌe dyëꞌëdi, canaꞌ huabeꞌ chizi luꞌu guicho laxtaꞌoyaquëꞌ. Pero chi bireziꞌyaquëꞌ leꞌe dyëꞌëdi, bicueꞌ chizi luꞌu guicho laxtaꞌoyaquëꞌ. \v 7 Cati idyinle yuꞌu ganꞌ idyinle, naꞌazi sule, naꞌazi gaole yoꞌole con ta runyaquëꞌ. Nu benꞌ rue dyin, napëꞌ derecho quiz̃u xaꞌnnëꞌ lëbëꞌ. Tuzi yuꞌu ganꞌ idyinle naꞌ yegaꞌnle. \v 8 Cati idyinle tu yedyi ga reziꞌyaquëꞌ leꞌe, ulegao ta udyiayaquëꞌ laole gaole. \v 9 Lëzi yeyuele benꞌ raca z̃hueꞌ yedyi ganꞌ idyinle yëbileyaquëꞌ: “Babdyin dza hue quiele xtiꞌidzaꞌ Diuzi.” \v 10 Chi yedyi ganꞌ bdyinle biguꞌunyaquëꞌ yeziꞌyaquëꞌ leꞌe, uleta lao neza quieyaquëꞌ inale cani: \v 11 “Bëxte yu quie yedyi ni udaꞌn luꞌu huaracho quiendoꞌ, usisindoꞌn yedyibin ta nacan tu seña bibë quiele xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Ruen zi inezile babdyin dza hue quiele xtiꞌidzaꞌ Diuzi.” \v 12 Rniaꞌ leꞌe, dza gaca juicio, huataꞌra castigo huala quie benꞌ yedyi bibeziꞌ leꞌe. Huacaran mazara cabëꞌ bë Diuzi quie yaca benꞌ ciudad Sodoma dza naꞌla. \s1 Ni rnën quie yaca yedyi bibë quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi \r (Mt. 11.20‑24) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 13 ―¡Bayëchiꞌ gula gaca quie leꞌe, benꞌ yedyi Corazín! ¡Lëzi bayëchiꞌ gula gaca quie leꞌe, benꞌ yedyi Betsaida! Chi blëꞌë benꞌ yedyi Tiro len benꞌ yedyi Sidón ca yelaꞌ huaca bë Diuzi lao leꞌe, biunaoyaquëꞌ huerayaquëꞌ tamala quieyaquëꞌ dza naꞌla. Chi blëꞌëyaquëꞌ, abetzaꞌyaquëꞌ pensari quieyaquëꞌ, gucoyaquëꞌ laꞌariꞌ gaso, bdyiayaquëꞌ de guichoyaquëꞌ ta uluꞌen baneziyaquëꞌ ca tamala bëyaquëꞌ. \v 14 Quie lenaꞌ, cati bdyin dza hue Diuzi juicio, huataꞌra castigo huala gula quiele, cala ca castigo gaca quie benꞌ yedyi Tiro len benꞌ yedyi Sidón. \v 15 Naꞌra leꞌe, benꞌ yedyi Capernaum, biinale rlëꞌë Diuzi leꞌe benꞌ huen yeyole guibá, dechanꞌ leꞌe yeyole lao guiꞌ gabila. \p Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p \v 16 ―Nu yaca benꞌ ruzënaga quiele, canaꞌ ruzënagarëyaquëꞌ quiaꞌ. Nu yaca benꞌ rusebiꞌ leꞌe, canaꞌ rusebiꞌrëyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ. Chi nu benꞌ rusebiꞌ nëꞌëdiꞌ, canaꞌ rusebiꞌrëyaquëꞌ benꞌ useꞌelaꞌ nëꞌëdiꞌ. \s1 Cabëꞌ guca cati bedyin tzona galo chi benꞌ quie Jesús \p \v 17 Naꞌra cati bedyin tzona galo chi yaca benꞌ useꞌelaꞌ Jesús, redaohueyaquëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Señor, lente yaca bichi be xiꞌibiꞌ guleyacan quiendoꞌ cati bzëtondoꞌ laoloꞌ. \p \v 18 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Blëꞌëdaꞌ bguino xanꞌ taxiꞌibiꞌ Satanás z̃an guibá, uyëzin ca rëzi bdyito hueziuꞌ. \v 19 Naꞌra gunaꞌ leꞌe yelaꞌ huaca quiaꞌ ta nuliole yaca bëla, naꞌ nuliole yaca xuniꞌ, bibi hueyacabaꞌ quiele. Lëscanꞌ gunaꞌ leꞌe yelaꞌhuaca quiaꞌ ta huele gan xanꞌ taxiꞌibiꞌ bihuelënan leꞌe. \v 20 Tahuen naꞌ rale yaca taxiꞌibiꞌ quiele. Pero lenaꞌ binacaten ta yedaohuele. Nacaran ta yedaohuele danꞌ bazu laole lëꞌë guichi quie Diuzi de guibá. \s1 Bedaohue Jesús unënëꞌ \r (Mt. 11.25‑27; 13.16‑17) \p \v 21 Lëhora naꞌ, du yuꞌu Jesús Bichi Be quie Diuzi, lega redaohuenëꞌ unëꞌ: \p ―Xuzaꞌ Diuzi, nacoꞌ benꞌ z̃e, nacoꞌ benꞌ rnabëꞌ guibá len lao yedyi layu. Luëꞌ pcachoꞌ yelaꞌ huaca quioꞌ quie yaca benꞌ na rioñeꞌe. Naꞌ bluꞌeloꞌ yelaꞌ huaca quioꞌ yaca benꞌ rale quioꞌ ca rue xcuidiꞌ ralebiꞌ quie xuzibiꞌ. Canaꞌ baoꞌ xuzaꞌ, danꞌ canaꞌ reꞌenloꞌ gaca. \p \v 22 ’Lao naꞌa babën xuzaꞌ yugulute. Nunu nuebëꞌ nëꞌëdiꞌ ca nuebëꞌ xuzaꞌ nëꞌëdiꞌ. Lëscanꞌ nunu nuebëꞌ xuzaꞌ ca nuebiꞌa xuzaꞌ. Yaca benꞌ baoliogaꞌ, lëleyaquëꞌ nuebëꞌyaquëꞌ xuzaꞌ. \p \v 23 Biz̃i unaꞌ Jesús yaca benꞌ quienëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ lëziyaquëꞌ: \p ―Tahuen gula naca quie leꞌe, danꞌ rlëꞌële cabëꞌ ruaꞌ. \v 24 Rniaꞌ leꞌe canꞌ, danꞌ yaca benꞌ zë, benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi dza naꞌ, len yaca benꞌ naca rey, guꞌunyaquëꞌ ilëꞌëyaquëꞌ ca naca ta rlëꞌële, pero biblëꞌëyaquëꞌ. Guꞌunyaquëꞌ yeyaquëꞌ ca naca ta rele, pero bibeyaquëꞌ. \s1 Ga unë Jesús quie benꞌ Samaria \p \v 25 Biz̃i tu dza tula, uyo tu benꞌ rusëdi ley quie Moisés ganꞌ zë Jesús ta huenëꞌ Jesús prueba ca bi diꞌidzaꞌ yequëbinëꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Maestro, ¿ca bi reyaꞌalaꞌ huaꞌ ta gataꞌ yelaꞌ neban quiaꞌ tuzioli? \p \v 26 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Biz̃i rna lëꞌë guichi ley quie Moisés? ¿Ca bi ca inaoꞌ rnën? \p \v 27 Naꞌra bequëbi benꞌ rusëdi ley quie Moisés unëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―“Reyaꞌalaꞌ idyëꞌëro Diuzi quiero du guicho du laꞌadyiꞌro. Lëzi reyaꞌalaꞌ idyëꞌëro laguedyiro cabëꞌ nedyëꞌëro cuinro.” \p \v 28 Biz̃i una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Lagazi unaoꞌ. Chi hue quioꞌ ca unaoꞌ, huataꞌ yelaꞌ neban quioꞌ tuzioli. \p \v 29 Pero benꞌ rusëdi ley quie Moisés, guꞌunnëꞌ gacalënëꞌ cuinnëꞌ cabëꞌ diꞌidzaꞌ gudyinëꞌ Jesús. Canaꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―¿Nuz̃i benꞌ naca laguedyaꞌ? \p \v 30 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Uzaꞌ tu benꞌ ciudad Jerusalén zionëꞌ yedyi Jericó. Biz̃i tu neza ganꞌ zionëꞌ, naꞌ bro yaca benꞌ uban ulanyaquëꞌ ta nuꞌë. Bëꞌyaquëꞌ lëbëꞌ ziꞌ, pcaꞌnyaquëꞌ lëbëꞌ du guidinëꞌ. Begaꞌnnëꞌ tu neza, ilëꞌëtiꞌzi bigutinëꞌ. \v 31 Biz̃i naꞌ zio tu pxuzi tu neza ganꞌ de benꞌ naꞌ. Biz̃i bëꞌ blëꞌënëꞌ benꞌ de tu neza, naꞌ udenëꞌ tzalaꞌla zioguëꞌ yuꞌunëꞌ neza. \v 32 Lëscanꞌ uderë tu benꞌ naca z̃iꞌi suba Leví ganꞌ de benꞌ naca ziꞌ. Lëzi cati blëꞌënëꞌ benꞌ naꞌ, tu udezinëꞌ zionëꞌ yuꞌunëꞌ neza. \v 33 Lëzi zio tu benꞌ uzaꞌ tu yedyi quie estado Samaria tu neza ganꞌ de benꞌ naca ziꞌ. Biz̃i ca blëꞌënëꞌ lëbëꞌ ganꞌ denëꞌ, naꞌ beyëchiꞌlaꞌadyiꞌnëꞌ lëbëꞌ. \v 34 Naꞌra ubigaꞌnëꞌ ganꞌ de benꞌ naca ziꞌ, blaꞌonëꞌ aceite len vino ganꞌ naca hueꞌ. Ude naꞌ ptubinëꞌ laꞌariꞌ lao hueꞌ. Naꞌ pcuënëꞌ lëbëꞌ xcuꞌudzu bia quienëꞌ uquiëꞌnëꞌ lëbëꞌ con ganꞌ idyinyaquëꞌ yegaꞌnyaquëꞌ. Lëganꞌ naꞌ unëꞌë lëbëꞌ. \v 35 Biz̃i bezu dza tula, tu binesëꞌë, ulio benꞌ Samaria chopa dumi plata bëꞌnëꞌn benꞌ naca xanꞌ yuꞌu ganꞌ bdyinyaquëꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Gapoꞌ naꞌ hueꞌloꞌ ta gao benꞌ niga. Chi biguque dumi niga, naꞌ aozaꞌlaoraꞌ quiz̃ugaꞌ bëꞌ yediaꞌ tatula.” \p \v 36 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ benꞌ rusëdi ley quie Moisés: \p ―Pues rnabaꞌ luëꞌ, lao yuna yaca benꞌ ude naꞌ, ¿ca nurlayaquëꞌ naca benꞌ laguedyi benꞌ guca ziꞌ? \p \v 37 Naꞌra una benꞌ rsëdi ley quie Moisés rëbinëꞌ Jesús: \p ―Benꞌ beyëchiꞌlaꞌadyiꞌ benꞌ guca ziꞌ. \p Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Beyo, bërë con cabëꞌ bë benꞌ naꞌ, benꞌ beyëchiꞌlaꞌadyiꞌ benꞌ guca ziꞌ. \s1 Ga bdyin Jesús lidyi Marta len María \p \v 38 Naꞌ uzaꞌ Jesús uyuꞌunëꞌ neza zionëꞌ bdyinnëꞌ ga de tu yedyi. Lëganꞌ naꞌ zu tu nigula laonëꞌ Marta. Lëlëbëꞌ beziꞌnëꞌ Jesús z̃an yuꞌu quienëꞌ. \v 39 Naꞌ zu tu z̃ila Marta laonëꞌ María. Ureꞌnëꞌ xniꞌa Jesús ta uzënaganëꞌ cabëꞌ rna Jesús. \v 40 Pero lega rdyine Marta quie dyin quienëꞌ rusiñaꞌnëꞌ ta gaoyaquëꞌ. Naꞌra ubigaꞌnëꞌ ga reꞌ Jesús unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Señor, ¿bixquienꞌ birdëbiloꞌ quiaꞌ nëꞌëdiꞌ? Apcaꞌn z̃ilaꞌ María nëꞌëdiꞌ. Tuzaꞌ ruaꞌ dyin niga. Gudyi z̃ilaꞌ tu diꞌidzaꞌ yeguidabiꞌ gacalëbiꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 41 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Marta, Marta, lega rdyineloꞌ rdëbiloꞌ quie dyin quioꞌ. \v 42 Pero ta uzënagaro xtiꞌidzaꞌ Diuzi nacaran belao. Cabëꞌ rue María, reꞌbiꞌ ruzënagabiꞌ canꞌ niaꞌ, lenaꞌ nacaran huen. Bisaqueꞌ yëpaꞌbiꞌ: “Beyo, bicueꞌloꞌ rzënagoꞌ canꞌ rniaꞌ.” \c 11 \s1 Ga psëdi Jesús yaca benꞌ quienëꞌ ta hueꞌlëyaquëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ \r (Mt. 6.9‑15; 7.7‑11) \p \v 1 Biz̃i bdyin tu dza uzu Jesús tu lao lato ga bëꞌlënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ. Bëꞌ beyudyi bëꞌlënëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ, naꞌ unë tu benꞌ quienëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Señor, psëdi nëtoꞌ cabëꞌ huendoꞌ ta hueꞌlëndoꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ cabëꞌ bë Juan psëdinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ. \p \v 2 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Cati hueꞌlële Diuzi diꞌidzaꞌ, inale cani: \q1 Xuzindoꞌ Diuzi zuloꞌ guibá, naca laꞌiya laoloꞌ. \q1 Rbezandoꞌ guida dza inabëꞌloꞌ lao yedyi layu cabëꞌ rnabëꞌloꞌ guibá ga zuloꞌ. \q1 \v 3 Gunoꞌ ta gaondoꞌ quie naꞌadza cabëꞌ ta rdzioguendoꞌ. \q1 \v 4 Beziꞌz̃e quiendoꞌ tamala bëndoꞌ cabëꞌ reziꞌz̃endoꞌ tamala bë yaca benëꞌ len nëtoꞌ. \q1 Gacalaoꞌ nëtoꞌ ta biiguinondoꞌ lao tamala, ucuasa ucuiꞌoloꞌtamala zaꞌ gaca quiendoꞌ. Amén. \p \v 5 Lëzi unarë Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ugunro lao tu leꞌe tziole gatzo yela lidyi tu amigo quiele yëbilenëꞌ: “Amigo, ben nëꞌëdiꞌ tzona yëta xtila \v 6 como danꞌ bablaꞌ tu biꞌ amigo quiaꞌ z̃an yuꞌu. Naꞌ bibi de ta huaꞌabiꞌ gaobiꞌ.” \v 7 Lëzi ugunro bequëbi benꞌ zu luꞌu yuꞌu unëꞌ: “Bihueloꞌ nëꞌëdiꞌ zëdi, danꞌ baneyeyo yuꞌu quiaꞌ. Lëzi arasi yaca xcuidiꞌ quiaꞌ rz̃ubayacabiꞌ lao cama len nëꞌëdiꞌ. Bisaqueꞌ chasaꞌ gunaꞌ luëꞌ danꞌ rnaboꞌ.” \v 8 Pues rniaꞌ leꞌe, chi lëbëꞌ biuyasëꞌ hueꞌnëꞌ ta rnaba benꞌ naꞌ, baꞌalaꞌcazi naquëꞌ biꞌ amigo quienëꞌ, reꞌen ca reꞌennan chasëꞌ hueꞌnëꞌ yugulu ta rdziogue amigo quienëꞌ tacuenda bira bizëdi huenëꞌ lëbëꞌ. \v 9 Cani rniaꞌ leꞌe: Ulenaba Diuzi ta rdzioguele, naꞌ gunnëꞌn. Ulequilo tali quie Diuzi, naꞌ huadzelan. Ulelidza Diuzi ganꞌ zunëꞌ, naꞌ huenëꞌ quiele. \v 10 Ruen zi huele canaꞌ, porque nu benꞌ rnaba Diuzi ta rdzioguenëꞌ, naꞌ hueꞌnëꞌn. Lëscanꞌ nu benꞌ rguilo tali quie Diuzi, naꞌ huadzelenëꞌn. Lëscanꞌ nu benꞌ rulidza Diuzi ganꞌ zunëꞌ, naꞌ huenëꞌ quienëꞌ. \p \v 11 ’¿Bi ca nale leꞌe xuzi xcuidiꞌ? ¿Hueꞌle z̃iꞌile yola lao laza inababiꞌ yëta xtila? Lëzi, ¿hueꞌle z̃iꞌile bëlala lao laza inababiꞌ bela? \v 12 Lëzi, ¿hueꞌle z̃iꞌile xuniꞌla lao laza inababiꞌ chita? \v 13 Chi leꞌe, benꞌ rda lao yedyi layu niga, chi nezile hueꞌle z̃iꞌile tu tadyaꞌa, naꞌ biz̃i Xuzile Diuzi zu guibá, neziranëꞌ ca leꞌe hueꞌnëꞌ benëꞌ tu tadyaꞌa, hasta udzeꞌnëꞌ Bichi Be quienëꞌ luꞌu guicho laxtaꞌo yaca benꞌ unaba len. \s1 Ga una benëꞌ bebio Jesús bichi be xiꞌibiꞌ conlë yelaꞌ huaca quie xanꞌ taxiꞌibiꞌ \r (Mt. 12.22‑30; Mr. 3.19‑27) \p \v 14 Biz̃i bdyin tu dza bebio Jesús tu bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌu tu benꞌ bero. Caora bero bichi be xiꞌibiꞌ gan yuꞌun, labeyacate benꞌ naꞌ, benënëꞌ. Naꞌra begaꞌn yaca benëꞌ bebanyaquëꞌ cabëꞌ guca quienëꞌ. \v 15 Canaꞌ una bala benëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Conlë yelaꞌ huaca quie Beelzebú, benꞌ naca xanꞌ taxiꞌibiꞌ, rebio benꞌ niga bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌu yaca benëꞌ. \p \v 16 Biz̃i ibalayaquëꞌ unabayaquëꞌ hue Jesús tu yelaꞌ huaca quie Diuzi z̃an guibá chi tali naquëꞌ benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi. \v 17 Pero banezi Jesús cabëꞌ pensari raca yaca benëꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Chi tu cueꞌ gobierno gaca zë cueꞌ partido, chi tilalëyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ benꞌ naca partido, bisue gobierno inabëꞌyaquëꞌ zidza. Lëzi chi gataꞌ dila quie yaca benꞌ z̃an yuꞌu, huaroyaquëꞌ huadzatzayaquëꞌ, bira saqueꞌ suyaquëꞌ tuzi. \v 18 Lëzi canaꞌ nacarë quie Satanás. Chi rbio Satanás laguedyi bichi be xiꞌibiꞌn yuꞌu benëꞌ, bira saqueꞌ inabëꞌnan zidza. Niaꞌ leꞌe canaꞌ, como danꞌ nale conlë yelaꞌ huaca quie Beelzebú rebiogaꞌ bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌu yaca benëꞌ. \v 19 Pero chi nacan tali ca nale, ¿biz̃i nale quie yaca benꞌ naca leꞌe tuz̃e, yaca benꞌ rebio bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌurë yaca benëꞌ? Lenaꞌ huanayaquëꞌ leꞌe bisaqueꞌ taxiꞌibiꞌ yebion laguedyi xiꞌibiꞌn. \v 20 Pero conlë yelaꞌ huaca quie Diuzi rebiogaꞌ bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌu yaca benëꞌ. Lenaꞌ uluꞌen azëcazi ladole yelaꞌ huaca quie Diuzi. \p \v 21 ’Baruen quie Satanás ca quie tu benꞌ huala, benꞌ nuxu espada quie, benꞌ rapa lao yugulute ta de quie. Bisaqueꞌ tzuꞌu benꞌ tula siꞌ ta de quienëꞌ. \v 22 Naꞌra chi guida tu benꞌ hualara ca lëbëꞌ, benꞌ dera yelaꞌ huaca quie, huenëꞌ gan ucaxonëꞌ lëbëꞌ. Canaꞌ cubanëꞌ espada quienëꞌ ta rzugadyilenëꞌ. Canaꞌ siꞌnëꞌ lao yugulute ta de quienëꞌ. \p \v 23 ’Nu benꞌ birnëcule nëꞌëdiꞌ, condre nëꞌëdiꞌ zënëꞌ. Lëzi nu benꞌ biracalë nëꞌëdiꞌ, condre nëꞌëdiꞌ ruenëꞌ. \s1 Ni rnan quie tu bichi be xiꞌibiꞌ beron beyuꞌun \r (Mt. 12.43‑45) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 24 ―Biz̃i cati bero tu bichi be xiꞌibiꞌ ga yuꞌun benëꞌ, naꞌ rdan tu lao lato bidyi rguilon ga tzuꞌunan yezilaꞌadyiꞌn. Biz̃i cati birdzela ga tzuꞌun, naꞌ racan pensari: “Hueyaꞌa tatula ganꞌ brogaꞌ ta yeyuꞌa tatula.” \v 25 Biz̃i bëꞌ yedyinnan ganꞌ brona beꞌmbyu, anaca quienëꞌ ca quie tu z̃an yuꞌu neluba dyaꞌa, begaꞌnnan dyaꞌa gula. \v 26 Naꞌra tzion tzaxiꞌn igadyi bichi be xiꞌibiꞌ nacara mala ca len. Naꞌra tzuꞌu yuguluyacan beꞌmbyu. Biz̃i benꞌ naꞌ huacara mala quienëꞌ cabëꞌ naca quienëꞌ tanëro. \s1 Ni rnën quie benꞌ naca huen quie \p \v 27 Tu rnë Jesús rëbinëꞌ benëꞌ, naꞌ unë tu nigula zidzo rëbinëꞌ Jesús: \p ―Naca huen quie nigula biꞌa bgaꞌadyiꞌ luëꞌ. \p \v 28 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Nacara huen quie benꞌ re rzënaga ca rna Diuzi, naꞌ rue quieyaquëꞌn. \s1 Unaba benꞌ mala uluꞌe Jesús tu yelaꞌ huaca zaꞌ guibá \r (Mt. 12.38‑42; Mr. 8.12) \p \v 29 Biz̃i bdyinra yaca benꞌ zë ganꞌ zë Jesús, naꞌ uzulaonëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Benꞌ mala naca benꞌ nitaꞌ naꞌa. Rnabarëyaquëꞌ huaꞌ yelaꞌ huaca ta zaꞌ guibá ilëꞌëyaquëꞌ. Pero bihuaꞌ yelaꞌ huaca ta zaꞌ guibá ca reꞌenyaquëꞌ. Ca yelaꞌ huaca bë Diuzi lënëꞌ profeta Jonás, canaꞌ huerënëꞌ lënëꞌ nëꞌëdiꞌ. \v 30 Cabëꞌ guca quie Jonás, bë Diuzi yelaꞌ huaca len lëbëꞌ ta bluꞌenëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ yedyi Nínive ga useꞌelaꞌ Diuzi lëbëꞌ, lëzi canaꞌ gacarë quiaꞌ nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ. Hue Diuzi len nëꞌëdiꞌ tu yelaꞌ huaca ta uluꞌenëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌa de que useꞌelaꞌnëꞌ nëꞌëdiꞌ. \v 31 Dza gaca juicio cati ichuguli Diuzi quie yaca benꞌ nitaꞌ naꞌa, lëcanaꞌ guida nigula rnabëꞌ lao yedyi nebaba Arabia ta ichugubëꞌnëꞌ quiele. Canaꞌ huenëꞌ como danꞌ lëbëꞌ uzëꞌë yedyi reꞌ zituꞌ zioguëꞌ yezënaguëꞌ ca ta rioñeꞌe Salomón dza naꞌla. Pero ladole zuaꞌ nëꞌëdiꞌ, benꞌ rnabëꞌra ca Salomón, naꞌ leꞌe biruzënagale quiaꞌ. \v 32 Lëzi dza gaca juicio cati ichuguli Diuzi quie yaca benꞌ nitaꞌ naꞌa, lëcanaꞌ guida yaca benꞌ unitaꞌ yedyi Nínive dza naꞌla ta ichugubëꞌyaquëꞌ quiele. Canaꞌ hueyaquëꞌ como danꞌ leyaquëꞌ betzaꞌyaquëꞌ pensari quieyaquëꞌ caora cati bdyin Jonás udixogueꞌnëꞌ leyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Pero ladole zuaꞌ nëꞌëdiꞌ, benꞌ rnabëꞌra ca Jonás, naꞌ leꞌe biruzënagale quiaꞌ. \s1 Una Jesús quie benꞌ yuꞌu pensari quie Diuzi \r (Mt. 5.15; 6.22‑23) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 33 ―Ni tule biugaꞌalaꞌle lámpara ucuiꞌolen ga negachiꞌ, nica quixolen z̃an caja. Ruen zi ixubalen sibi ta useniꞌn ta ilëꞌë yaca benꞌ zaꞌ tzuꞌu yuꞌu. \v 34 Naca laole ca quie tu lámpara rseniꞌn luꞌu guicho laxtaꞌole. Chi inaꞌle dyëꞌëdi hue quiele xtiꞌidzaꞌ Diuzi, lenaꞌ ruluꞌen quiele yuꞌu pensari quie Diuzi luꞌu guicho laxtaꞌole. Pero chi biinaꞌle dyëꞌëdi, chi bihue quiele xtiꞌidzaꞌ Diuzi, lenaꞌ ruluꞌen quiele rdale lao lato lao chula. \v 35 Gapale cuidado hue quiele xtiꞌidzaꞌ Diuzi ta bitale lao lato lao chula. \v 36 Chi rue quiele du guicho du laꞌadyiꞌle xtiꞌidzaꞌ Diuzi, canaꞌ tzioñeꞌele ca naca tali quie Diuzi, canaꞌ gaca quiele ca quie benꞌ zë lámpara ta useniꞌn ilëꞌënëꞌ ga zionëꞌ. \s1 Ga rao Jesús xquia yaca benꞌ partido fariseo, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés \r (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 20.45‑47) \p \v 37 Biz̃i babeyudyi unë Jesús canaꞌ, naꞌra gudyi tu benꞌ partido fariseo Jesús ta tzionëꞌ z̃an yuꞌu quienëꞌ ta gaonëꞌ. Naꞌ zio Jesús uyuꞌunëꞌ luꞌu yuꞌu quienëꞌ yaqueꞌnëꞌ ruꞌa mesa. \v 38 Naꞌra tu bebanzi benꞌ partido fariseo rnëꞌë ta biudibi naꞌa Jesús tu zagaonëꞌ. Biunao Jesús ca naca costumbre unaoyaquëꞌ rnayaquëꞌ danꞌ rguibi naꞌayaquëꞌ, canaꞌ neyëriyaquëꞌ lao Diuzi. \v 39 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Leꞌe benꞌ partido fariseo, rguibile xcuꞌudzu plato taza quiele, pero leꞌe yuꞌu pensari mala luꞌu guicho laxtaꞌole, rbanle ruele tamedian quie laguedyile. \v 40 ¡Leꞌe benꞌ zidi! ¿Binezile reꞌen Diuzi huerële yëri luꞌu guicho laxtaꞌole? \v 41 Pero chi reꞌenle huele yëri luꞌu guicho laxtaꞌole, ulehueꞌ ta de quiele yaca benꞌ yëchiꞌ. Naꞌtera gacale yëri duz̃ele. \p \v 42 ’¡Bayëchiꞌ gula naca quie leꞌe, benꞌ partido fariseo! Biz̃i lente guixiꞌ cuan ruꞌele Diuzi tu cueꞌn quie lao chi cueꞌna. Pero biruele bala ta yuꞌu niꞌa xnezi quie Diuzi, nica nedyëꞌële Diuzi. Lenaꞌ zacaꞌra huele, cala ca ta ruꞌele Diuzi tu cueꞌn quie lao chi cueꞌna, pero rupaten reyaꞌalaꞌ huele. \p \v 43 ’¡Bayëchiꞌ gula naca quie leꞌe, benꞌ partido fariseo! Lega raxele cueꞌle silla ga rbeꞌ yaca benꞌ balaꞌana luꞌu idaoꞌ sinagoga. Naꞌ lëzi lega raxele gapalaꞌn benëꞌ leꞌe ga ziole yuꞌu neza. \p \v 44 ’¡Bayëchiꞌ gula naca quie leꞌe, benꞌ rusëdi ley quie Moisés, len leꞌe, benꞌ partido fariseo! Leꞌe biruele tuzi ca nale. Naca quiele ca quie yerobá nadacon bëbi. Naꞌ biz̃i yaca benëꞌ rdeyaquëꞌ laonan bineziyaquëꞌ chi yerobá naꞌ. \p \v 45 Naꞌra una tu benꞌ rusëdi ley quie Moisés rëbinëꞌ Jesús: \p ―Maestro, ca diꞌidzaꞌ unëloꞌ, lëzi rnëraoꞌ condre nëtoꞌ. \p \v 46 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¡Bayëchiꞌ gula naca quie leꞌe, benꞌ rusëdi ley quie Moisés! Ruele cabëꞌ rue benꞌ rucuaꞌ yuaꞌ ziꞌi gula lao laguedyin tu ta bisueyaquëꞌ. Reꞌenle inao yaca benëꞌ leꞌe, hue quieyaquëꞌ ca inale, naꞌ inale canaꞌ reꞌen Diuzi hueyaquëꞌ, baꞌalaꞌcazi zëdi gula nacan ta hue quieyaquëꞌ len. Naꞌra leꞌe ni lëꞌëtiꞌ biyeyëchiꞌlaꞌadyiꞌle yaca benëꞌ gacalële leyaquëꞌ ta hue quieyaquëꞌ len. \p \v 47 ’¡Bayëchiꞌ gula naca quie leꞌe, benꞌ rusëdi ley quie Moisés! Como danꞌ cabëꞌ bë xuzixtaꞌole dza naꞌla bëtiyaquëꞌ nu benꞌ uda udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, canaꞌ reꞌenle huerële. \v 48 Nacale de acuerdo con canꞌ bë xuzixtaꞌole. Chi leꞌe uzurële dza uzu xuzixtaꞌole, lëzi bëtile yaca benꞌ uda udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Gucalële lëbizi xuzixtaꞌole. \p \v 49 ’Yelaꞌ rioñeꞌe quie Diuzi unëꞌ cani: “Huaseꞌelaꞌ yaca benꞌ quixogueꞌ diꞌidzaꞌ quiaꞌ laoyaquëꞌ. Naꞌra gutiyaquëꞌ balayaquëꞌ, naꞌ hualaoyaquëꞌ ibalayaquëꞌ.” \v 50 Pero leꞌe, benꞌ nitaꞌ naꞌa, huaziꞌ Diuzi cuenda quiele quie yelaꞌ guti quie yugulu yaca benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi, desde dza ureꞌ lao yedyi layu. \v 51 Pues desde dza ulato ren quie Abel hasta dza bëtiyaquëꞌ Zacarías luꞌu idaoꞌ xcuꞌudzu becugo, lëlenaꞌ huaziꞌ Diuzi cuenda quiele. \p \v 52 ’¡Bayëchiꞌ gula naca quie leꞌe, benꞌ rusëdi ley quie Moisés! Leꞌe ruzaꞌagale tzioñeꞌe yaca benëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Leꞌe birioñeꞌele xtiꞌidzaꞌ Diuzi, nica ruꞌele lato tzioñeꞌe yaca benꞌ reꞌen tzioñeꞌe len. ―Canaꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 53 Bëꞌ una Jesús canꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ, naꞌra bdzaꞌtzeguera yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, len yaca benꞌ partido fariseo. Caora naꞌ uzulaoyaquëꞌ rueyaquëꞌ lëbëꞌ zëdi unabayaquëꞌ lëbëꞌ mazara diꞌidzaꞌ. \v 54 Lega rbeꞌnaoyaquëꞌ lëbëꞌ reꞌenyaquëꞌ hueyaquëꞌ trampa quie Jesús ca diꞌidzaꞌ yequëbinëꞌ tacuenda ga gaoyaquëꞌ lëbëꞌ xquia. \c 12 \s1 Ga unë Jesús quie benꞌ rlidza Diuzi de diꞌidzaꞌ ladzazi \p \v 1 Biz̃i banitaꞌ benꞌ zë gula ga zë Jesús. Tantozi babdupa benꞌ zë, barquidiꞌyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ. Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Gapale cuidado bihuele ca rue yaca benꞌ naca partido fariseo, danꞌ nacayaquëꞌ benꞌ rlidza Diuzi de diꞌidzaꞌ ladzazi. \v 2 Yugulu ta bë yaca benëꞌ negachiꞌzi, decazide yezacalaon quieyaquëꞌ lao Diuzi cabëꞌ bëyaquëꞌ. Ni tu ta bë yaca benëꞌ raqueyaquëꞌ chi nunu blëꞌë, decazide yezacalaon quieyaquëꞌ lao Diuzi cabëꞌ bëyaquëꞌ. \v 3 Yugulu ca naca diꞌidzaꞌ negachiꞌ rna yaca benëꞌ, huadyin dza yezacalaon quieyaquëꞌ lao Diuzi cabëꞌ diꞌidzaꞌ unayaquëꞌ. Lëzi yugulu diꞌidzaꞌ raque yaca benëꞌ diꞌidzaꞌ negüiꞌo, huadyin dza inezi yugulu benëꞌ cabëꞌ diꞌidzaꞌ unayaquëꞌ. \s1 Ni ruꞌen diꞌidzaꞌ quie nu benꞌ reyaꞌalaꞌ idzebiro \r (Mt. 10.26‑31) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 4 ―Leꞌe amigo quiaꞌ, rniaꞌ leꞌe: Biidzebile nu benꞌ reꞌen guti leꞌe, como danꞌ bëꞌ bagutiyaquëꞌ leꞌe, bira bide bihueyaquëꞌ quiele. \v 5 Ta rniaꞌ leꞌe nu benꞌ reyaꞌalaꞌ idzebile. Reyaꞌalaꞌ idzebile Diuzi como danꞌ de yelaꞌ rnabëꞌ quienëꞌ yeziꞌnëꞌ yelaꞌ neban quie yaca benëꞌ, naꞌ udzeꞌnëꞌ leyaquëꞌ luꞌu guiꞌ gabila. \p \v 6 ’Lëscanꞌ rniaꞌ leꞌe: ¿Cala rutiꞌyaca benëꞌ gaꞌyoꞌ bguini daoꞌ lao chopa dumi daoꞌ lasi? Naꞌ biz̃i laꞌacazi nacabaꞌ bguini daoꞌ biz̃u, biralaꞌadyiꞌ Diuzi quieyacabaꞌ. \v 7 Ta rniaꞌ leꞌe, hasta guitzaꞌ guichole nulaba Diuzi lao yuguluten. Biidzebile, zacaꞌrale lao Diuzi mazara ca yaca bguini daoꞌ. \s1 Ni ruꞌen diꞌidzaꞌ quie yaca benꞌ birnë cule Jesucristo \r (Mt. 10.32‑33; 12.32; 10.19‑20) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 8 ―Ta rniaꞌ leꞌe, nu benꞌ rnë cule nëꞌëdiꞌ lao yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu, lëzi nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, huaniaꞌ cule leyaquëꞌ lao yaca ángel quie Diuzi. \v 9 Pero nu yaca benꞌ bichezilaꞌadyiꞌ nëꞌëdiꞌ lao yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu, lëzi nëꞌëdiꞌ bichezilaꞌadyaꞌ leyaquëꞌ lao yaca ángel quie Diuzi. \p \v 10 ’Nu benꞌ rnëxiꞌibiꞌ condre nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, ruꞌen lato yeziꞌz̃e Diuzi quieyaquëꞌ. Pero nu benꞌ rnëxiꞌibiꞌ condre Bichi Be quie Diuzi, biyeziꞌz̃e Diuzi quieyaquëꞌ. \p \v 11 ’Cati usedyinyaquëꞌ leꞌe lao naꞌa benꞌ napa dyin luꞌu idaoꞌ sinagoga, o chi lao naꞌa yaca juez, o chi lao naꞌa yaca benꞌ rnabëꞌ, bidëbile bi diꞌidzaꞌ inale yequëbile yëbileyaquëꞌ. \v 12 Cati idyin hora inale yequëbile yëbileyaquëꞌ, caora naꞌ huacalë Bichi Be quie Diuzi leꞌe bi inale yequëbile yëbileyaquëꞌ. \s1 Ga rue z̃udyi quie benꞌ uñaꞌa \p \v 13 Biz̃i lado yaca benꞌ naꞌ, uzë tu benëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Maestro, aguti xuzaꞌ. Gudyi benꞌ bichaꞌ gunnëꞌ ta de quie xuzaꞌ ca tu ta reduꞌuledaꞌ siꞌa. \p \v 14 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Rniaꞌ luëꞌ, binacan dyin quiaꞌ para huaꞌa laze quiele quie ta de quie xuzile. \p \v 15 Lëscanꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Gapale cuidado ta bisaꞌlaꞌadyiꞌle ta de lao yedyi layu, como danꞌ nacaran belao quiele gataꞌ yelaꞌ neban quiele tuzioli, cala ca ta saꞌlaꞌadyiꞌle ta de lao yedyi layu. \p \v 16 Naꞌra una Jesús tu ejemplo cani: \p ―Uzu tu benꞌ uñaꞌa. Guzanëꞌ lao yu quienëꞌ. Lega guca usecho quienëꞌ. \v 17 Biz̃i benꞌ uñaꞌa guquëꞌ pensari unëꞌ: “¿Ca biz̃i huaꞌ? Bide ga udziꞌa usecho quiaꞌ, danꞌ lega gucana.” \v 18 Lenaꞌ guquëꞌ pensari unëꞌ: “Banezdaꞌ ca ta huaꞌ. Uquinugaꞌ yuꞌu ga udziꞌa usecho, bigaquen. Lenaꞌ hueraꞌ taz̃era tacuenda gaquen ga udziꞌa usecho quiaꞌ len yugulu ta de quiaꞌ.” \v 19 Lëscanꞌ guquëꞌ pensari unëꞌ cuinzinëꞌ: “Lega guca usecho quiaꞌ. Huaquen lao zë iza. Quie lenaꞌ abdyin hora yezilaꞌadyaꞌ, zuaꞌ contento, yoꞌogaꞌ, gaohuaꞌ.” \v 20 Pero naꞌ una Diuzi rëbinëꞌ benꞌ uñaꞌa: “Benꞌ tondo luëꞌ, naꞌayela gatioꞌ. Naꞌ yugulu ta de quioꞌ, ¿nuz̃i gaca quie len?” \v 21 Canaꞌ nacan quie benꞌ uñaꞌa chi rcuezanëꞌ quiëꞌ cuinzinëꞌ dza rdanëꞌ lao yedyi layu. Naꞌ biz̃i Diuzi rlëꞌënëꞌ lëbëꞌ benꞌ yëchiꞌ gula. \s1 Rnaꞌcazi Diuzi benꞌ nao xnezëꞌ \r (Mt. 6.25‑34) \p \v 22 Beyudyi una Jesús canaꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Con ca rniaꞌ leꞌe, bidëbile ga zaꞌ ta gaole. Bidëbile ga zaꞌ ta gacole. \v 23 Nacaran belao hue quiele xtiꞌidzaꞌ Diuzi dza rdale lao yedyi layu, cala ca ta idëbile ga zaꞌ ta gaole, ta gacole. \v 24 Ulenaꞌcara ca raca quie yaca bguini. Birazaraꞌnyacabaꞌ, biruerëyacabaꞌ ga udzeꞌyacabaꞌ ta gaobaꞌ, denꞌ rgaocazi Diuzi leyacabaꞌ. Naꞌ biz̃i leꞌe, ¡zacaꞌrale ca yaca bguini! \v 25 Nitu nitule, baꞌalaꞌcazi rdëbitzeguele, bisaqueꞌ udaꞌrale ni itu hora ta yezurale lao yedyi layu bëꞌ beya dza quiele. \v 26 Naꞌ chi ni ilëꞌëtiꞌ bisaqueꞌ udaꞌrale yezurale lao yedyi layu bëꞌ beya dza quiele, ¿bixquienꞌ rdëbile ga zaꞌ ta gaole, ga zaꞌ ta gacole? \p \v 27 ’Ulenaꞌcara ca reꞌeni yaca yo. Birueyacan dyin, biraꞌaban yëla. Naꞌ biz̃i rniaꞌ leꞌe, ni rey Salomón, baꞌalaꞌcazi guconëꞌ laꞌariꞌ tzaoꞌ, laꞌariꞌ baquitu, bibetilan lëbizi yelaꞌ baquitu quie yo. \v 28 Cabëꞌ rue Diuzi rapëꞌ yo ta de lao layëla, baꞌalaꞌcazi gaca tu chopa dza huabidyin tzuꞌun laguiꞌ tzeina, canaꞌ huaparë Diuzi leꞌe, pero mazara leꞌe, benꞌ rdëbi ga zaꞌ ta gaole, ga zaꞌ ta gacole. \v 29 Quie lenaꞌ, bitale idëbile quilole ga zaꞌ ta gaole, ga zaꞌ ta yoꞌole. \v 30 Bihuele canaꞌ, danꞌ canaꞌ rue yaca benꞌ rda lao yedyi layu, rdëbiyaquëꞌ bi ta gataꞌ quieyaquëꞌ. Pero zucazi Xuziro Diuzi, rnëꞌë leꞌe, banezinëꞌ bi ta rdzioguele. \v 31 Ta nacaran belao hue quiele inaole xneza Diuzi, lëcanaꞌ gunnëꞌ lao yugulute ta rdzioguele. \s1 Una Jesús ga reyaꞌalaꞌ gataꞌ yelaꞌ uñaꞌa quiero \r (Mt. 6.19‑21) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 32 ―Bidzebile, nacale ca quie becoꞌ z̃iꞌilaꞌ quiaꞌ, bia napaꞌ. Baꞌalaꞌcazi naca tu chopale, lega redaohue Xuziro Diuzi gunnëꞌ lato yedyinle ga zunëꞌ rnabëꞌnëꞌ. \v 33 Ulegutiꞌ ta de quiele. Dumi danꞌ gutiꞌle ta de quiele, naꞌ ulehueꞌn benꞌbide quie. Canaꞌ huacara tadyaꞌa quiele guibá, gun Diuzi quiele ta de guibá. Naꞌ ta gataꞌ quiele guibá, bisaqueꞌ cuan benëꞌ len, nica nu tzuꞌu udyiaguiꞌ len. \v 34 Con ga reꞌenle gataꞌ yelaꞌ uñaꞌa quiele, chi lao yedyi layu, chi guibá, lenaꞌ uluꞌen ca bi pensari racale, chi quie cuinzile, chi quie Diuzi. \s1 Reyaꞌalaꞌ suro puesto cuezaro yeguida Cristo \p Naꞌ una Jesús: \p \v 35 ―Ulesu listo, ulehue ca rue benꞌ rugaꞌalaꞌ lámpara quie, barbezëꞌ chi benꞌ idyin z̃an yuꞌu. \v 36 Reyaꞌalaꞌ huele ca rue benꞌ zu rapa z̃an yuꞌu quie xaꞌne, benꞌ rbeza bëꞌ yedyin xaꞌnnëꞌ ganꞌ tzioguëꞌ ga raca huetzaganaꞌ. Rbezëꞌ ulidza xaꞌnnëꞌ lëbëꞌ ruꞌa yuꞌu ta isaloguëꞌ ta yeyuꞌu xaꞌnnëꞌ. \v 37 Tahuen gula naca quie benꞌ rapa yuꞌu bëꞌ yedyin xaꞌnnëꞌ, ilëꞌënëꞌ zuëꞌ, rnëꞌë birasinëꞌ. Lëlenaꞌ nacan tali rniaꞌ leꞌe, cuin xaꞌnnëꞌ huabëchinëꞌ lëbëꞌ lao mesa, hueꞌnëꞌ laze ta gao benꞌ rapa yuꞌu. \v 38 Lëzi tahuen gula naca quie benꞌ rapa yuꞌu chi zuëꞌ rnëꞌë birasinëꞌ bëꞌ yedyin xaꞌnnëꞌ, baꞌalaꞌcazi du gatzo yela, baꞌalaꞌcazi du bala. \v 39 Uzënagale ca rniaꞌ leꞌe ni. Chi tu benꞌ xanꞌ yuꞌu ineziguëꞌ bi hora idyin benꞌ uban, naꞌra sunëꞌ inëꞌë bigasinëꞌ, bihuëꞌnëꞌ lato ta tzuꞌu benꞌ uban luꞌu yuꞌu ta cuannëꞌ ta de quienëꞌ. \v 40 Naꞌ biz̃i leꞌe, ulesu listo cuezale yeguidaꞌ, como danꞌ caora bibi pensari racale yeguidaꞌ, lao durpendizi yeguidaꞌ lao yedyi layu nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ. \s1 Ni rnën quie benꞌ bzu diꞌidzaꞌ len benꞌ bibzu diꞌidzaꞌ \r (Mt. 24.45‑51) \p \v 41 Naꞌra una Pedro rëbinëꞌ Jesús: \p ―¿Señor, unëloꞌ diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala para nëtoꞌzi o chi unëloꞌn lao duz̃etela? \p \v 42 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Rniaꞌ diꞌidzaꞌ ta nacan irupa iyunala para nutezi benꞌ rioñeꞌe, para nutezi benꞌ ruzu diꞌidzaꞌ ca rna xaꞌnnëꞌ. Lëbenꞌ naꞌ hue xaꞌnnëꞌ ladyinaꞌanëꞌ ta inëꞌë benꞌ nitaꞌ z̃an yuꞌu quienëꞌ ta hueꞌnëꞌ ta gaoyaquëꞌ caora idyin hora gaoyaquëꞌ. \v 43 Tahuen gula gaca quie benꞌ zu rapa yuꞌu quie xaꞌnnëꞌ, chi bëꞌ yedyin xaꞌnnëꞌ ilëꞌënëꞌ rzuguëꞌ diꞌidzaꞌ con canꞌ gudyinëꞌ xaꞌnnëꞌ lëbëꞌ. \v 44 Tali ca rniaꞌ, benꞌ naca xanꞌ yuꞌu, hueꞌnëꞌ ladyinaꞌa yugulu ta de quienëꞌ lao naꞌa benꞌ udapa yuꞌu quiëꞌ. \v 45 Biz̃i chanꞌ benꞌ zu rapa z̃an yuꞌu quie xaꞌnnëꞌ, chi racanëꞌ pensari huadzë xaꞌnnëꞌ biyedyinnezëꞌ, chi sulaonëꞌ tilalënëꞌ inëlënëꞌ yaca benꞌ rue dyin z̃an yuꞌu quie xaꞌnnëꞌ, chi sulaocalanëꞌ gaonëꞌ yoꞌonëꞌ xudyinëꞌ, \v 46 naꞌra bëꞌ yedyin xaꞌnnëꞌ dza birbezëꞌ yedyin xaꞌnnëꞌ, hualëꞌënëꞌ canꞌ ruenëꞌ, huenëꞌ lëbëꞌ tu castigo huala gula, iseꞌelëꞌ lëbëꞌta tzionëꞌ lado yaca los demás benꞌ bibzu diꞌidzaꞌ quiëꞌ. \p \v 47 ’Nu benꞌ zu lao xaꞌnnëꞌ nezinëꞌ ca ta reꞌen xaꞌnnëꞌ huenëꞌ, denꞌ bibzunëꞌ diꞌidzaꞌ huenëꞌ ca guꞌun xaꞌnnëꞌ, huataꞌ castigo huala gula quienëꞌ. \v 48 Pero nu benꞌ zu lao xaꞌnnëꞌ, pero binezinëꞌ ca ta reꞌen xaꞌnnëꞌ huenëꞌ, pues baꞌalaꞌcazi reyaꞌalaꞌ gataꞌ castigo quienëꞌ cabëꞌ bënëꞌ, pero danꞌ biunezinëꞌ canꞌ bënëꞌ, yubëꞌëzi castigo gataꞌ quienëꞌ. Nu benꞌ bëꞌ Diuzi taz̃e, lëlëbëꞌ yenaba Diuzi yeyuꞌenëꞌ taz̃era. Lëscanꞌ nu benꞌ pcaꞌn Diuzi tazë lao nëꞌë, lëlëbëꞌ yenaba Diuzi usedyinnëꞌ tazëra lao nëꞌë. \s1 Una Jesús huaro yaca benëꞌ chopa cueꞌ \r (Mt. 10.34‑36) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 49 ―Nëꞌëdiꞌ bidaꞌ ta cuëchaꞌ ca quie guiꞌ lao yedyi layu. Lenaꞌ reꞌentzeguedaꞌ gaꞌalaꞌn naꞌa. \v 50 Bazaꞌ dza gatiaꞌ lëꞌë yaga cruzo. Lega rutëbin nëꞌëdiꞌ rbezaꞌ bëꞌ yeyudyi gatiaꞌ. \v 51 Naꞌ rniaꞌ leꞌe, ¿raquele bidaꞌ lao yedyi layu ta bira gataꞌ zëdi huedila quiele? Rniaꞌ leꞌe, cala lenaꞌ bidaꞌ, dechanꞌ bidaꞌ ta iro chopa cueꞌ yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu. \v 52 Ga sulaon naꞌa, ga sulaon quie dza zazaꞌra. Huaca quie lao gaꞌyoꞌ benꞌ nitaꞌ z̃an yuꞌu, huaroyaquëꞌ chopa cueꞌ. Tzonayaquëꞌ huaca condre quie chopayaquëꞌ. Naꞌ ichopayaquëꞌ huaca condre quie tzonayaquëꞌ. \v 53 Huaca xuzi z̃naꞌ xcuidiꞌ condre quie z̃iꞌiyaquëꞌ. Naꞌ huaca z̃iꞌiyaquëꞌ condre quie xuzi z̃naꞌyacabiꞌ. Huaca z̃naꞌ beꞌmbyu condre quie z̃ualidyinëꞌ. Naꞌ huaca z̃ualidyinëꞌ condre quie benꞌ gula quiebiꞌ. \s1 Reyaꞌalaꞌ huero pensari cabëꞌ raca quiero \r (Mt. 16.1‑4; Mr. 8.11‑13) \p \v 54 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―Cati rlëꞌële rasa beo ga reguin obidza, lenaꞌ inale huen nisayo, naꞌra huen cabëꞌ nale. \v 55 Lëzi cati rlëꞌële bazaꞌ be tzalaꞌ ga reguin obidza, lenaꞌ inale huen z̃la, naꞌra huen cabëꞌ nale. \v 56 Leꞌe benꞌ rlidza Diuzi de diꞌidzaꞌ ladzazi, banezile huele pensari canꞌ hue beo len canꞌ hue be, ¿naꞌ bixquienꞌ binezile huele pensari canꞌ raca quiele dza rdale lao yedyi layu? \s1 Reyaꞌalaꞌ yegaꞌntzaꞌolëro benꞌ reyaꞌalaꞌro quie \r (Mt. 5.25‑26) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 57 ―¿Bixquienꞌ biracale pensari ca naca tali ca reyaꞌalaꞌ huele? \v 58 Chi zu tu benꞌ reyaꞌalaꞌle quie, naꞌ reꞌennëꞌ quiz̃ole quienëꞌ uquiëꞌnëꞌ leꞌe lao benꞌ napa dyin, ruen zi yegaꞌntzaꞌole laonëꞌ tu neza tu binedyinle lao benꞌ napa dyin. Chi baziolëlenëꞌ lao juez, hue juez mandado udzeꞌ policía leꞌe luꞌu dyiguiba. \v 59 Naꞌ rniaꞌ leꞌe, gabi yerole hasta que quiz̃ole yugulute ca ta reyaꞌalaꞌle. \c 13 \s1 Nacan belao yetzaꞌro pensari quiero \p \v 1 Lëhora naꞌ bdyin yaca benëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús canꞌ bë Pilato bëtinëꞌ chopa tzona benꞌ estado Galilea. Pquixinëꞌ ren quieyaquëꞌ len ren quie bia guixiꞌ ta bdyiayaquëꞌ lao becugo quie idaoꞌ rnabëꞌra zu ciudad Jerusalén. \v 2 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Ca biz̃i pensari racale cabëꞌ guca quie yaca benꞌ Galilea? ¿Raquele nacarayaquëꞌ benꞌ bëra tamala quie, cala ca yaca benꞌ lao yedyi quiele? \v 3 Naꞌra rniaꞌ leꞌe, binacan canꞌ. Naꞌ leꞌe, chi biyetzaꞌle pensari quiele inaole xneza Diuzi, biyeziꞌ Diuzi leꞌe. \v 4 ¿Ca biz̃i pensari racale cabëꞌ guca quie yaca chiꞌinuꞌbetzona yaca benꞌ guti bdacoꞌ torre Siloé leyaquëꞌ? ¿Raquele nacarayaquëꞌ benꞌ de dulaꞌ xquia quie, cala ca yaca los demás benꞌ nitaꞌ lao ciudad Jerusalén? \v 5 Lenaꞌ rniaꞌ leꞌe, binacan canꞌ. Naꞌ leꞌe chi biyetzaꞌle pensari quiele inaole xneza Diuzi, biyeziꞌ Diuzi leꞌe. \s1 Unë Jesús tu diꞌidzaꞌ quie tu yaga higo bidyian taz̃ixi \p \v 6 Naꞌra una Jesús tu ejemplo ni: \p ―Uzu tu beꞌmbyu zu tu yaga higo quienëꞌ lao layela quienëꞌ. Naꞌra uzëꞌë zioguëꞌ tzenaꞌnëꞌn chi badyian higo, naꞌ blëꞌënëꞌ ni tu higo bidyia lao yaga. \v 7 Naꞌra una benꞌ zu yaga higo quie, rëbinëꞌ benꞌ rapa layela quiëꞌ: “Unaꞌcara, azio tzona iza ridaꞌ denaꞌa yaga higo ni chi dyian taz̃ixi, pero ni tu higo binelëꞌëdaꞌ cuialaonan. Mejorla ichuguloꞌn, ¿bixquienꞌ ruꞌeron lato zun layu niga, chi birbian higo?” \v 8 Naꞌra una benꞌ rapa layela rëbinëꞌ xaꞌnnëꞌ: “Señor, psan quien, biichuguron zazugaran itu iza naꞌa. Ta huaꞌ cuëchaꞌ tu pozo z̃annan tacuenda udyiaꞌn bena. \v 9 Con ca huaꞌ quien, a ver chi bicuian taz̃ixi. Pero chi bicuian taz̃ixi, naꞌtera ichuguron.” \s1 Beyue Jesús tu nigula xcuꞌudzu bego dza huezilaꞌadyiꞌ \p \v 10 Uzu tu dza saodo, dza huezilaꞌadyiꞌ quieyaquëꞌ, uyuꞌu Jesús luꞌu idaoꞌ sinagoga ga rsëdinëꞌ yaca benëꞌ. \v 11 Lëganꞌ naꞌ zë tu nigula raca z̃hueꞌnëꞌ. Azio chiꞌinuꞌbetzona iza uyuꞌunëꞌ tu bichi be xiꞌibiꞌ, naꞌ becaꞌnnan lëbëꞌ bego, bira guca yelinëꞌ. \v 12 Biz̃i cati blëꞌë Jesús lëbëꞌ, naꞌ guz̃inëꞌ lëbëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Nigula, hueyuaꞌ luëꞌ ca naca yelaꞌ hueꞌ yuꞌuloꞌ. \p \v 13 Naꞌra bdaꞌ naꞌanëꞌ xcuꞌudzu nigula. Caora bdaꞌnëꞌ nëꞌë nigula, labelitenëꞌ. Naꞌ uzulaonëꞌ ruenëꞌ Diuzi benꞌ z̃e. \v 14 Pero lega bdzaꞌ benꞌ napa dyin luꞌu idaoꞌ sinagoga, danꞌ beyue Jesús benꞌ xcuꞌudzu bego dza huezilaꞌadyiꞌ. Naꞌra unë benꞌ napa dyin luꞌu idaoꞌ sinagoga rëbinëꞌ yaca benëꞌ: \p ―Xopa dza nacan ta huero dyin. Lëdza naꞌ reyaꞌalaꞌ guida benꞌ raca z̃hueꞌ ta iyacayaquëꞌ, cala naꞌadza huezilaꞌadyiꞌ. \p \v 15 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Luëꞌ benꞌ rlidza Diuzi de diꞌidzaꞌ ladzazi, ¿cala rxëdyoꞌ huaga quioꞌ o burro quioꞌ ta tzehuaꞌaloꞌbaꞌ yoꞌobaꞌ nisa dza huezilaꞌadyiꞌ? \v 16 Naꞌ nigula niga naquëꞌ z̃iꞌi suba Abraham. Naꞌ biz̃i xanꞌ taxiꞌibiꞌ Satanás nuquion lëbëꞌ nuen bego xcuꞌudzunëꞌ azio chiꞌinuꞌbetzona iza. Naꞌ biz̃i luëꞌ, ¿bixquienꞌ naoꞌ bireyaꞌalaꞌ yexëdyaꞌ tanuquio xanꞌ taxiꞌibiꞌ nigula ni dza huezilaꞌadyiꞌ? \p \v 17 Biz̃i caora una Jesús canꞌ, bedueꞌtzegue yaca benꞌ rue condre lëbëꞌ. Pero yaca los demás benëꞌ, lega redaohueyaquëꞌ blëꞌëyaquëꞌ ca yelaꞌ huaca babë Jesús. \s1 Unë Jesús tu diꞌidzaꞌ quie bini mostaza \r (Mt. 13.31‑32; Mr. 4.30‑32) \p \v 18 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benëꞌ: \p ―¿Ca biz̃i huaꞌ ta yexiꞌidzaꞌ leꞌe ca naca ga rnabëꞌ Diuzi? ¿Ca bi diꞌidzaꞌ reꞌennan iniaꞌ leꞌe ta inezile dyëꞌëdi? \v 19 Nacan ca quie tu bini mostaza ta guza tu benëꞌ lao layu quiëꞌ. Naꞌ biz̃i bini mostaza, laꞌacazi tu bini daoꞌ bicuꞌ, pero guꞌunin gucan tu yaga z̃e gula. Naꞌ bdyin yaca bia xila bëyacabaꞌ lidyibaꞌ lao tacaꞌn. \s1 Unë Jesús tu diꞌidzaꞌ quie levadura \r (Mt. 13.33) \p \v 20 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Ca bi diꞌidzaꞌ reꞌennan iniaꞌ leꞌe ta inezile dyëꞌëdi ca naca ga arnabëꞌ Diuzi? \v 21 Nacan ca quie tu levadura ta rziꞌ nigula rlaꞌadyiꞌnëꞌn con tzona medida yezo. Conlë lenaꞌ rëz̃in duz̃e cuba racan taz̃e. \s1 Ga unë Jesús quie ruꞌa yuꞌu naca gui \r (Mt. 7.13‑14, 21‑23) \p \v 22 Naꞌra uzaꞌ Jesús uyuꞌunëꞌ neza tatula zionëꞌ ciudad Jerusalén. Naꞌ ga rdyinnëꞌ tu tu yedyi neza ciudad Jerusalén uzulaonëꞌ rguixogueꞌnëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 23 Naꞌra unaba tu benëꞌ lëbëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Señor, ¿hueziꞌ Diuzi benꞌ zë yeyoyaquëꞌ guibá o chi tu chopaziyaquëꞌ? \p \v 24 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Naca gui ruꞌa yuꞌu guibá. Dulaꞌadyiꞌle ulehue quiele tacuenda saqueꞌ tzuꞌule lëruꞌa yuꞌu naca gui. Rniaꞌ leꞌe, benꞌ zë gula initaꞌ gueꞌenyaquëꞌ tzuꞌuyaquëꞌ, pero bisaqueꞌ. \v 25 Caora bapsio benꞌ xanꞌ yuꞌu naꞌ, biz̃i leꞌe initaꞌle laliꞌa, naꞌ ibigaꞌle ruꞌa yuꞌu, uxidyile ruꞌa yuꞌu, naꞌ inale: “Señor, isaloloꞌ ruꞌa yuꞌu niga.” Naꞌ biz̃i benꞌ xanꞌ yuꞌu inënëꞌ luꞌu yuꞌute yëbinëꞌ leꞌe: “Binubëꞌdaꞌ nu leꞌe.” \v 26 Naꞌra leꞌe inale yëbile benꞌ xanꞌ yuꞌu: “Aodaolëndoꞌ luëꞌ, bahueꞌelëndoꞌ luëꞌ tuzi. Lëzi psëdioꞌ yaca benëꞌ yedyi quiendoꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi.” \v 27 Naꞌra inë benꞌ xanꞌ yuꞌu yëbinëꞌ leꞌe: “Baoniaꞌ leꞌe, binubëꞌdaꞌ leꞌe. Uleyo bira huele nëꞌëdiꞌ zëdi, leꞌe benꞌ mala.” \v 28 Quie lenaꞌ cuedyile ziꞌlaza gula gao leile caora ilëꞌële Abraham, len Isaac, len Jacob, len yaca los demás benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi dza naꞌla anitaꞌyaquëꞌ guibá, naꞌ biz̃i leꞌe, naca bayëchiꞌ quiele initaꞌle laliꞌa. \v 29 Rniaꞌ leꞌe, huida yaca benꞌ uzaꞌ lao duz̃e yedyi layu yeguꞌudiꞌyaquëꞌ guibá ta cueꞌyaquëꞌ lao mesa quie Diuzi ta gaoyaquëꞌ. \v 30 Bala benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu niga, binacajëꞌ benꞌ z̃e, pero huacajëꞌ benꞌ z̃e dza yedyinjëꞌ ga zu Diuzi. Lëscanꞌ bala benꞌ naca benꞌ z̃e lao yedyi layu niga, bira nacajëꞌ benꞌ z̃e dza yedyinjëꞌ ga zu Diuzi. \s1 Uredyi Jesús cabëꞌ bë yaca benꞌ nitaꞌ ciudad Jerusalén \r (Mt. 23.37‑39) \p \v 31 Lëdza naꞌ bdyin yaca benꞌ partido fariseo gudyiyaquëꞌ Jesús: \p ―Uzaꞌ uyo ga tula, danꞌ reꞌen rey Herodes gutinëꞌ luëꞌ. \p \v 32 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uleyo uletzeguëdyi lëbenꞌ mañoso ca rniaꞌ leꞌe, niaꞌ: “Itu chopa tzona dza suaꞌ yebiogaꞌ bichi be xiꞌibiꞌ yuꞌu yaca benëꞌ, yeyueriaꞌ yaca benꞌ raca z̃hueꞌ. Naꞌ baruen bago dza iyudyi huaꞌ dyin quiaꞌ.” \v 33 Pero decazide huaꞌ dyin cabëꞌ dyin nagun Diuzi huaꞌ. Nerdziogue itu chopa tzona dza ga idyintiaꞌ ciudad Jerusalén como danꞌ lëciudad naꞌ nacan ciudad ga rutiyaquëꞌ benꞌ rguixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \p \v 34 ’Leꞌe benꞌ ciudad Jerusalén, rutile yaca benꞌ zaꞌ rguixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Lëzi leꞌe benꞌ ciudad Jerusalén, rguile yo yaca benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi laole. Zë lasa guꞌundaꞌ gapaꞌ leꞌe cabëꞌ rue nu biu benaꞌ, rapabaꞌ z̃iꞌibaꞌ, rguëdyibaꞌ z̃iꞌibaꞌ z̃an xilabaꞌ. Pero naꞌ leꞌe, biguꞌunle. \v 35 Lenaꞌ apsanlaꞌadyiꞌ Diuzi leꞌe. Naꞌra rniaꞌ leꞌe, ibaba dza bira ilëꞌële nëꞌëdiꞌ. Hasta quie idyin dza yëbile nëꞌëdiꞌ: “Benꞌ naca laꞌiya luëꞌ, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi, naꞌtera ilëꞌële nëꞌëdiꞌ tatula.” \c 14 \s1 Beyue Jesús tu benꞌ yuꞌu gui \p \v 1 Biz̃i bezu dza tula, dza huezilaꞌadyiꞌ. Caora naꞌ zio Jesús ta gaohuëꞌ z̃an yuꞌu quie benꞌ napa dyin, benꞌ naca partido fariseo. Naꞌra rbëꞌnao yaca benꞌ laguedyinëꞌ chi bi hue Jesús dza huezilaꞌadyiꞌ. \v 2 Naꞌ lëganꞌ naꞌ zë tu benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ gui. \v 3 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, len yaca benꞌ naca partido fariseo: \p ―¿Biz̃i na lao ley? ¿Ruꞌen lato yeyuaꞌ benꞌ raca z̃hueꞌ dza huezilaꞌadyiꞌ? \p \v 4 Caora naꞌ begaꞌnyaquëꞌ chizi, bira unëyaquëꞌ. Naꞌra bëxunëꞌ naꞌa benꞌ yuꞌu gui, beyuenëꞌ lëbëꞌ. Ude naꞌ una Jesús gudyinëꞌ benꞌ beyuenëꞌ: “Aoca, beyo.” \v 5 Naꞌ una Jesús gudyinëꞌ benꞌ partido fariseo: \p ―Chi nu leꞌe rguino burro o huaga quiele luꞌu barranca, baꞌalaꞌcazi nacan dza huezilaꞌadyiꞌ, ¿quele huayole tzaliolebaꞌ? \p \v 6 Naꞌra bira ubinyaquëꞌ bi yëbiyaquëꞌ lëbëꞌ. \s1 Ga unë Jesús quie benꞌ rue lani \p \v 7 Bëꞌ blëꞌë Jesús ca rue yaca benꞌ bdyin ga zëꞌë, blëꞌënëꞌ rsereyaquëꞌ ga cueꞌyaquëꞌ reꞌenyaquëꞌ cueꞌyaquëꞌ ga cueꞌ benꞌ balaꞌanara. \v 8 Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ tu diꞌidzaꞌ: \p ―Cati ziole ga raca huetzaganaꞌ, bicueꞌle ga rbeꞌ benꞌ balaꞌanara. Biz̃i chanꞌ zazaꞌra benꞌ nacara belao cueꞌnëꞌ ganꞌ reꞌloꞌ naꞌ. \v 9 Biz̃i bareꞌloꞌ ga rbeꞌ benꞌ balaꞌanara, naꞌ inë benꞌ rue lani yëbinëꞌ luëꞌ: “Uzuli, bëꞌ lato cueꞌ benꞌ niga ganꞌ bareꞌloꞌ.” Cati inanëꞌ luëꞌ canaꞌ, canaꞌ yedueꞌloꞌ yeyoloꞌ tzareꞌloꞌ xcuꞌudzula. \v 10 Naꞌ ca ta reyaꞌalaꞌ huele cati tziole lani, cueꞌle xcuꞌudzutela. Naꞌra cati ilëꞌë benꞌ rue lani reꞌloꞌ xcuꞌudzutela, naꞌra inëꞌ luëꞌ: “Amigo, ude nila cueꞌloꞌ ga rbeꞌ benꞌ balaꞌanara.” Canaꞌ gaca balaꞌana quiele len yaca benꞌ bareꞌ lao mesa. \v 11 Naꞌ rniaꞌ leꞌe, nu benꞌ rue z̃e cuine, huadyin dza hue Diuzi lëbëꞌ benꞌ yubeꞌezi. Naꞌ biz̃i nu benꞌ rue yubeꞌezi cuine, huadyin dza hue Diuzi lëbëꞌ benꞌ z̃e. ―Canaꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 12 Lëzi unërë Jesús rëbinëꞌ benꞌ rue lani: \p ―Cati hueloꞌ lani biguëz̃oꞌ benꞌ naca amigo quioꞌ, ni biꞌ bichoꞌ, ni xuzi z̃naoꞌ, nica benꞌ uñaꞌa, como danꞌ huadyin dza yeyueyaquëꞌ laohue quioꞌ, gunrëyaquëꞌ ta gaoloꞌ. Conlë lëzin yeyuen laohue quioꞌ. \v 13 Naꞌ ca ta reyaꞌalaꞌ hueloꞌ cati hueloꞌ lani, reyaꞌalaꞌ guëz̃oꞌ yaca benꞌ yëchiꞌ, len yaca benꞌ ca guicho ca lao, len yaca benꞌ z̃i, len yaca benꞌ laochula. \v 14 Chi hueloꞌ canaꞌ, canaꞌ gataꞌ tahuen gulara quioꞌ yedaohueloꞌ bëꞌ idyin dza useban Diuzi benꞌ bë quie xtiꞌidzaꞌnëꞌ. Huataꞌ tadyaꞌa quioꞌ lao Diuzi danꞌ bëꞌloꞌ ta udao yaca benꞌ raca bayëchiꞌ quie, baꞌalaꞌcazi bide dumi ta quiz̃oyaquëꞌn ni ta yeyueyaquëꞌ laohue quioꞌ. \s1 Ga unë Jesús tu diꞌidzaꞌ quie benꞌ rëz̃i benꞌ gao yaca \p \v 15 Biz̃i bëꞌ be tu benꞌ reꞌ lao mesa cabëꞌ una Jesús, naꞌra unëꞌ: \p ―Lega gaca huen quie benꞌ gao yelaꞌ huao ga zu Diuzi rnabëꞌnëꞌ. \p \v 16 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Uzu tu beꞌmbyu dza naꞌ, bëꞌnëꞌ laze ta gao yaca benꞌ zë, benꞌ guëz̃inëꞌ. \v 17 Bëꞌ beyudyi bapcuezëꞌ ta gao yaca benëꞌ guëz̃inëꞌ, naꞌ useꞌelaꞌnëꞌ criado quienëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Uyo, yexiꞌ yaca benꞌ guida gao yaca. Banaca laze ta gaoyaquëꞌ.” \v 18 Biz̃i yaca benꞌ rëz̃inëꞌ ta gao, unabayaquëꞌ ta yeziꞌz̃enëꞌ quieyaquëꞌ. Naꞌra benꞌ nëro unëꞌ gudyinëꞌ criado quie benꞌ naꞌ: “Zabeyudyi huaꞌa tu layu. Len reꞌendaꞌ tzenaꞌa. Ta nacanꞌ niaꞌ luëꞌ yëboꞌnëꞌ yeziꞌz̃enëꞌ quiaꞌ.” \v 19 Naꞌ unë benꞌ urupe rëbinëꞌ benꞌ zio tzexiꞌ lëbëꞌ: “Baoz̃iaꞌ gaꞌyoꞌ pare bëdyihuaga. Lëbaꞌ tzaꞌliaꞌ huaꞌbaꞌ prueba. Lenaꞌ niaꞌ bisaqueꞌ saꞌa, yeziꞌz̃enëꞌ quiaꞌ.” \v 20 Naꞌ una benꞌ uyune rëbinëꞌ benꞌ zio tzexiꞌ lëbëꞌ: “Zabeyudyi ptzaganaꞌa. Yelaꞌ naꞌ bisaqueꞌ saꞌa.” \v 21 Biz̃i bëꞌ bedyin criado, naꞌ udixogueꞌnëꞌ xaꞌnnëꞌ cabëꞌ gudyi yaca benëꞌ lëbëꞌ. Naꞌra bdzaꞌtzegue xaꞌnnëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ criado quiëꞌ: “Uyo yenaꞌ laꞌo yedyi, yexiꞌ yaca benꞌ yëchiꞌ, len yaca benꞌ ca guicho ca lao, len yaca benꞌ z̃i, len yaca benꞌ laochula.” \v 22 Naꞌra bedyin criado quie benꞌ naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Señor, babiaꞌ ca mandado baoꞌ. Pero nerunnan lato guidara benëꞌ.” \v 23 Naꞌra una xaꞌnnëꞌ tatula rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Uyo yenaꞌ laꞌo yedyi du tu neza. Bë bala iquiëꞌloꞌyaquëꞌ cuenda yedzaꞌ yaca benëꞌ luꞌu yuꞌu quiaꞌ. \v 24 Yelaꞌ naꞌ rniaꞌ, ni tu yaca benꞌ baguz̃aꞌ tanëro, benꞌ bibida gao quiaꞌ, bira de lato gaoyaquëꞌ ta pcuezaꞌ.” \s1 Ruen zi inaoro xneza Cristo \p \v 25 Benꞌ zë gula zenaoyaquëꞌ Jesús. Naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p \v 26 ―Chi nu benꞌ reꞌen inao nëꞌëdiꞌ, ruen zi idyëꞌëranëꞌ nëꞌëdiꞌ cala ca xuzëꞌ, ca z̃nëꞌë, ca z̃gulanëꞌ, ca z̃iꞌinëꞌ, ca biꞌ bichinëꞌ, ca biꞌ zannëꞌ, cala ca yelaꞌ neban quienëꞌ. Chi binedyëꞌëranëꞌ nëꞌëdiꞌ cala ca familia quienëꞌ, ca yelaꞌ neban quienëꞌ, bisaqueꞌ gacanëꞌ benꞌ quiaꞌ. \v 27 Nu benꞌ rdzebi inao xnezaꞌ nun quie ruen z̃udyi guti benëꞌ lëbëꞌ, bisaqueꞌ gacanëꞌ benꞌ quiaꞌ. \v 28 Chi leꞌe reꞌenle huele tu yuꞌu ¿cala reyaꞌalaꞌ huele pensari usaqueꞌle chi huaque dumi quiele ta useyudyile yuꞌu? \v 29 Chi tu benꞌ uzulaohue rcuaꞌnëꞌ luꞌu yu barbëchinëꞌ xniꞌa besu, naꞌ biz̃i chi biguque dumi quienëꞌ ta useyudyinëꞌ yuꞌu, naꞌ yaca benꞌ ilëꞌë, utituyaquëꞌ uz̃idyiyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 30 Naꞌ inayaquëꞌ quienëꞌ: “Benꞌ niga aozulaonëꞌ ruenëꞌ yuꞌu quienëꞌ, naꞌ biguque dumi quienëꞌ ta useyudyinëꞌn.” \v 31 Chi zu tu rey, naꞌ zu itu rey reꞌennëꞌ tilalënëꞌ lëbëꞌ. Naꞌ napëꞌ chi mila soldado. Naꞌ biz̃i itu rey napëꞌ galo mila soldado quienëꞌ. Caora cati bazaꞌ tilarëyaquëꞌ, ¿cala reyaꞌalaꞌ huenëꞌ pensari chi huaque chi mila soldado quienëꞌ ta tilalënëꞌ benꞌ napa galo mila soldado? \v 32 Chi bapsaquenëꞌ bisuenëꞌ tilalënëꞌ itu rey, naꞌra tu nezu itu rey zituꞌ, reyaꞌalaꞌ iseꞌelaꞌnëꞌ tu benꞌ tzio lao lazëꞌ ta tzeguedyinëꞌ itu rey ta yegaꞌntzaꞌoyaquëꞌ bitilayaquëꞌ. \v 33 Lenaꞌ uniaꞌ leꞌe ta inezile nutiꞌtezile reꞌenle inaole nëꞌëdiꞌ, chi bisule puesto ta usanle yugulu ta de quiele inaole nëꞌëdiꞌ, bisaqueꞌ gacale benꞌ quiaꞌ. \s1 Ga ruꞌen diꞌidzaꞌ quie zediꞌ bira nacan snaꞌa \r (Mt. 5.13; Mr. 9.50) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 34 ―De ga hue zediꞌdyin chi nacan snaꞌa. Pero chi bira nacan snaꞌa, ¿ca biz̃i huero ta iyacan snaꞌa? \v 35 Bibi dyin huena, ni para quie layu, ni para bena. Nacan ta chuꞌunro. Nule babe, ulezënaga cabëꞌ baoniaꞌ. \c 15 \s1 Unë Jesús tu ejemplo quie tu becoꞌ z̃iꞌilaꞌ bia uniti \r (Mt. 18.10‑14) \p \v 1 Biz̃i yaca benꞌ zë, benꞌ huequiz̃u len yaca benꞌ nao neza mala, beguꞌudiꞌyaquëꞌ zë lasa ganꞌ zë Jesús ta uzënagayaquëꞌ cabëꞌ unëꞌ. \v 2 Naꞌ biz̃i yaca benꞌ partido fariseo, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, rtzaloyaquëꞌ canꞌ rue Jesús, unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Benꞌ niga reziꞌnëꞌ yaca benꞌ nao neza mala, raolënëꞌ leyaquëꞌ tzaz̃e. \p \v 3 Naꞌ tu diꞌidzaꞌ ni una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p \v 4 ―Chi zu tu gayuhua becoꞌ z̃iꞌilaꞌ quiele, naꞌ aoniti tubaꞌ, ¿cala ucaꞌnle yaca bia biuniti ga nitaꞌyacabaꞌ dyaꞌa? ¿Cala huayole tzedilole itu bia neniti hasta que yedzelelebaꞌ? \v 5 Bëꞌ yedzelelebaꞌ ¿cala lega yedaohuele hueziꞌlebaꞌ yequiëꞌlebaꞌ z̃an yuꞌu? \v 6 Naꞌ bëꞌ bedyinle z̃an yuꞌu quiele ¿cala guëz̃ile yaca benꞌ naca amigo quiele? ¿Cala yëbileyaquëꞌ: “Huero lani, danꞌ babedzeledaꞌ becoꞌ z̃iꞌilaꞌ quiaꞌ, bia uniti”? \v 7 Lenaꞌ rniaꞌ leꞌe, cabëꞌ guca quie xanꞌ becoꞌ z̃iꞌilaꞌ, canaꞌ nacarë quie Diuzi. Yedaohueranëꞌ quie tu benꞌ betzaꞌ pensari quie, benꞌ unao neza mala, naꞌ inaonëꞌ xneza Diuzi, cala ca yaca benꞌ zë, yaca benꞌ ziocazi nao xnezëꞌ. \s1 Unë Jesús tu diꞌidzaꞌ quie tu dumi ta uniti \p Naꞌ itu diꞌidzaꞌ ni una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p \v 8 ―Lëzi rniaꞌ leꞌe, chi zu tu nigula de chi dumi plata quiëꞌ, naꞌ bëxo tun, ¿cala ugaꞌalaꞌnëꞌ lámpara quiëꞌ, ulubanëꞌ luꞌu yuꞌu quienëꞌ dyëꞌëdi, yeguilonëꞌn hasta que yedzelenëꞌn? \v 9 Naꞌ biz̃i bëꞌ bedzelenëꞌn, lega bedaohuenëꞌ. Naꞌ guëz̃inëꞌyaca amiga quienëꞌ inëꞌ yëbinëꞌ leyaquëꞌ: “Huero tu lani, danꞌ babedzeledaꞌ dumi quiaꞌ ta uniti.” \v 10 Lëzi rniaꞌ leꞌe, canꞌ guca bedaohue nigula, canaꞌ yedaohuerë yaca ángel quie Diuzi cati yetzaꞌ pensari quie tu benꞌ unao neza mala, naꞌ inaonëꞌ xneza Diuzi. \s1 Unë Jesús tu diꞌidzaꞌ quie tu benꞌ uzu chopa z̃iꞌinëꞌ byu \p \v 11 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uzu tu beꞌmbyu uzu chopa z̃iꞌinëꞌ byu. \v 12 Naꞌ biz̃i z̃iꞌinëꞌ byu, biꞌ nëchiꞌla, unabiꞌ rëbibiꞌ xuzibiꞌ: “Xuzaꞌ, ¿bigunloꞌ nëꞌëdiꞌ ta reduꞌuledaꞌ siꞌa? Naꞌra xuzibiꞌ bëꞌnëꞌ laze, bëꞌnëꞌbiꞌ ta reduꞌulebiꞌ siꞌbiꞌ. \v 13 Biz̃i guca tu chopa tzona dza, ptupa z̃iꞌinëꞌ nëchiꞌ ta de quiebiꞌ biꞌabiꞌ yuguluten. Naꞌ uzaꞌbiꞌ ziobiꞌ yedyi reꞌ zituꞌ ga beditobiꞌ dumi quiebiꞌ uyuꞌubiꞌ pensari mala ca bëbiꞌ. \v 14 Pero bëꞌ beditobiꞌ yugulu ta de quiebiꞌ, naꞌ bdyin dza guca tu ubin huala gula yedyi naꞌ. Bira gutaꞌ ta gaobiꞌ, naꞌ lega uduebiꞌ. \v 15 Naꞌra uzaꞌbiꞌ ziobiꞌ tzetilobiꞌ bi dyin huebiꞌ lao tu benꞌ zu lao yedyi ganꞌ bdyimbiꞌ. Naꞌ biz̃i benꞌ naꞌ useꞌelaꞌnëꞌbiꞌ ga de layu quienëꞌ ta gapabiꞌ cuchi quienëꞌ. \v 16 Tanto uduebiꞌ guꞌumbiꞌ gaobiꞌ ca ta bëꞌyaquëꞌ yaca cuchi ta gaobaꞌ. Pero naꞌ lëbiꞌ nunu bëꞌ ta gaobiꞌ. \v 17 Naꞌra gucabiꞌ pensari: “¡Nacala benꞌ zë rueyaquëꞌ dyin z̃an yuꞌu quie xuzaꞌ, birdziogueyaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ! ¡Naꞌ niga nëꞌëdiꞌ rudaꞌa huatiaꞌ yelaꞌ rdue quiaꞌ! \v 18 Yezaꞌcalaꞌ yeyaꞌa z̃an yuꞌu quie xuzaꞌ ta yëpaꞌnëꞌ: Xuzaꞌ, uz̃iꞌz̃e quiaꞌ. Baoquixaꞌ lao Diuzi. Baoquixaꞌ laoloꞌ. \v 19 Bira bizacaꞌ inaoꞌ nëꞌëdiꞌ nacaꞌ z̃iꞌiloꞌ. Bë nëꞌëdiꞌ cuenda ca nu benꞌ rue dyin quioꞌ.” \v 20 Naꞌra bezaꞌbiꞌ beyuꞌubiꞌ neza zeyobiꞌ z̃an yuꞌu quie xuzibiꞌ. \p ’Nezezaꞌbiꞌ tu neza zituꞌ caora blëꞌë xuzibiꞌ bazezaꞌbiꞌ. Naꞌ beyëchiꞌlaꞌadyiꞌnëꞌ lëbiꞌ zionëꞌ udëdyinëꞌbiꞌ udaonëꞌbiꞌ situ xagabiꞌ. \v 21 Naꞌ biz̃i una biꞌbyu naꞌ rëbibiꞌ xuzibiꞌ: “Xuzaꞌ, uz̃iꞌz̃e quiaꞌ. Baoquixaꞌ lao Diuzi. Baoquixaꞌ laoloꞌ.” \v 22 Naꞌ biz̃i una xuzibiꞌ rëbinëꞌ yaca biꞌ criado quiëꞌ: “Uletzio cuiole tu cueꞌ laꞌariꞌ dyaꞌara ta ugacolebiꞌ. Lëzi uletzexiꞌ tu anillo ta udzeꞌle z̃bebiꞌ len itu cueꞌ guidi ta udzeꞌle niꞌabiꞌ. \v 23 Lëzi uletzio tzexiꞌle tu bëdyihuaga, bia nacara nuꞌunu, bia gutiro gaoro ta huero lani. \v 24 Canaꞌ huero como danꞌ z̃iꞌinaꞌ niga anaca quiebiꞌ ca quie tu benꞌ baguti beban. Aonitibiꞌ, pero naꞌ babelaꞌbiꞌ bazulëbiꞌ raꞌo niga.” Naꞌ uzulaoyaquëꞌ rueyaquëꞌ lani. \p \v 25 ’Naꞌ biz̃i z̃iꞌinëꞌ biꞌ huaca, negaꞌmbiꞌ layela. Bëꞌ bezaꞌbiꞌ layela bedyimbiꞌ bago ganꞌ zu yuꞌu, bebiꞌ rgüedyi raca hueyaꞌa. \v 26 Naꞌra guz̃ibiꞌ tu criado quie xuzibiꞌ unababiꞌ lëbiꞌ bi guca z̃an yuꞌu. \v 27 Naꞌ una biꞌ criado rëbibiꞌ lëbiꞌ: “Babelaꞌ biꞌ bichoꞌ. Naꞌ bë xuzoꞌ mandado babëtiyaquëꞌ tu bëdyihuaga nuꞌunu, danꞌ babelaꞌ biꞌ bichoꞌ dyaꞌa, bibi guca quiebiꞌ.” \v 28 Naꞌ biz̃i biꞌ bichibiꞌ huaca, lega rdzaꞌbiꞌ bireꞌembiꞌ yeyuꞌubiꞌ luꞌu yuꞌu. Lenaꞌ bro xuzibiꞌ unabanëꞌ cule laobiꞌ ta yeyuꞌubiꞌ luꞌu yuꞌu. \v 29 Naꞌra una biꞌ bichibiꞌ huaca rëbibiꞌ xuzibiꞌ: “Luëꞌ nezoꞌ dyëꞌëdi gula azio zë iza zuaꞌ ruaꞌ dyin quioꞌ. Bireguitzogaꞌ diꞌidzaꞌ quioꞌ. Ni tu lasa bibenloꞌ nëꞌëdiꞌ ni tu chivo ta gutiaꞌ huaꞌ lani gaoliaꞌ yaca biꞌ amigo quiaꞌ. \v 30 Naꞌ z̃iꞌiloꞌ niga, babelaꞌbiꞌ tatula. Baoyobiꞌ beditobiꞌ dumi babëꞌloꞌbiꞌ conlë yaca nigula mala. Naꞌ luëꞌ babetioꞌ bëdyihuaga nuꞌunu ta gaole huele lani.” \v 31 Naꞌra una xuzibiꞌ rëbinëꞌbiꞌ: “Z̃iꞌinaꞌ, zucazoꞌ ni len nëꞌëdiꞌ yugu dza. Tanaꞌ lenaꞌ yugulu ta de quiaꞌ nacacazin quioꞌ. \v 32 Pero nacacazin huen huero lani yedaohuero, danꞌ babelaꞌ biꞌ bichoꞌ. Naca quiebiꞌ ca quie benꞌ baguti beban. Aonitibiꞌ belaꞌbiꞌ bazulëbiꞌ raꞌo tatula.” ―Canaꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \c 16 \s1 Unë Jesús tu diꞌidzaꞌ quie tu benꞌ guca ladyinëꞌë quie xaꞌne, bëguëꞌ tamala \p \v 1 Lëzi cani una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Uzu tu benꞌ uñaꞌa zu tu benꞌ nuꞌenëꞌ ladyinaꞌanëꞌ ta de quienëꞌ. Naꞌ biz̃i una yaca benëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: “Benꞌ nuꞌeloꞌ ladyinëꞌë ta de quioꞌ, lega rueditoguëꞌ ta de quioꞌ.” \v 2 Naꞌra benꞌ naca xaꞌnnëꞌ guz̃inëꞌ lëbëꞌ yëbinëꞌ lëbëꞌ: “¿Biz̃i bëloꞌ conlë ta de quiaꞌ de que na yaca benëꞌ rueditoloꞌ ta de quiaꞌ? Besio cuenda quie dyin babaoꞌ, danꞌ bira reꞌendaꞌ gaca ladyinaoꞌ ta de quiaꞌ.” \v 3 Naꞌ biz̃i benꞌ naca ladyinëꞌë ta de quie xaꞌne, naꞌ guquëꞌ pensari: “¿Ca biz̃i huaꞌ chi yeguba xaꞌnaꞌ xchinaꞌ? Biracaꞌ huaꞌ dyin guixiꞌ. Lëzi redueꞌdaꞌ taꞌa tu tu yuꞌu inabaꞌ ta gaohuaꞌ. \v 4 Naꞌa banezdaꞌ ca huaꞌ cuenda initaꞌ benꞌ gacalë nëꞌëdiꞌ cati babeguba xaꞌnaꞌ xchinaꞌ.” \v 5 Naꞌra guz̃inëꞌ tu huio yaca benꞌ reyaꞌalaꞌ quie xaꞌnnëꞌ. Naꞌra unabëꞌ benꞌ nëro rëbinëꞌ lëbëꞌ: “¿Gaca tu reyaꞌaloꞌ quie benꞌ xaꞌnaꞌ?” \v 6 Naꞌra bequëbinëꞌ unëꞌ: “Reyaꞌalaꞌ tu gayuhua frasco aceite.” Naꞌ una benꞌ naca ladyinëꞌë rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Ni ziaꞌ guichi nexuboꞌ lao xaꞌnaꞌ. Caga naꞌa ureꞌ bë itu guichi de gatzo gayuhuazi.” \v 7 Biz̃i naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ benꞌ urupe: “Naꞌ luëꞌ, ¿gacaz̃i reyaꞌaloꞌ quie xaꞌnaꞌ?” Naꞌra una benꞌ naꞌ: “Reyaꞌalaꞌ tu gayuhua bolsa bini trigo.” Naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Ni ziaꞌ guichi nexuboꞌ lao xaꞌnaꞌ. Caga naꞌa bë itu guichi de tapa galozi.” \v 8 Naꞌ biz̃i xanꞌ benꞌ naꞌ, bezaquenëꞌ ca bë benꞌ bëꞌnëꞌ ladyinëꞌë, naquëꞌ listo ta siꞌnëꞌ benëꞌ yëꞌ. \p Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Lëcanaꞌ nacan quie yaca benꞌ rda birnao xneza Diuzi, lega rzebilaꞌadyiꞌyaquëꞌ nacayaquëꞌ listo ta siꞌyaquëꞌ benëꞌ yëꞌ, cala ca yaca benꞌ rda rnao xneza Diuzi. \p \v 9 ’¿Cabiz̃i reꞌenle iniaꞌ leꞌe quie benꞌ guca ladyinëꞌë? ¿Reꞌenle iniaꞌ leꞌe huele ca lëbëꞌ siꞌle benꞌ yëꞌ cuenda gataꞌ dumi quiele hueꞌlen yaca benꞌ reꞌenle gaca amigo quiele? ¿Reꞌenle iniaꞌ leꞌe canaꞌ huele tacuenda gacalë amigo quiele leꞌe ta yeziꞌ Diuzi leꞌe sulëlenëꞌ tuzioli? \p \v 10 ’Bigaca iniaꞌ leꞌe canꞌ, como danꞌ chi nu benꞌ rapa dyëꞌëdi tadaoꞌ lëꞌëtiꞌ nuꞌe xaꞌnnëꞌ lëbëꞌ, lenaꞌ uluꞌena quienëꞌ gaparëꞌ dyëꞌëdi tazëra hueꞌ xaꞌnnëꞌ lëbëꞌ. \v 11 Lëzi chi leꞌe ziole rueditole con ganzi ta de quiele lao yedyi layu niga, ¿cómo naꞌa gueꞌenrële gun Diuzi leꞌe ta de quienëꞌ guibá? \p \v 12 ’Chi leꞌe biziole gapale dyëꞌëdi ta de quie benꞌ tula, ¿bixquienꞌ raquele gun Diuzi ta gataꞌ quiecazile? \v 13 Nu benꞌ rue dyin lao xaꞌne, bisaqueꞌ uzunëꞌ chopa xaꞌnnëꞌ. Huataꞌ zëdi quiëꞌ quie lao rupa yaca benꞌ xaꞌnnëꞌ. Tuëꞌ huatzaxenëꞌ, naꞌ ituëꞌ bitzaxenëꞌ. Tuëꞌ biuzunëꞌ diꞌidzaꞌ quiëꞌ, naꞌ ituëꞌ uzunëꞌ diꞌidzaꞌ quiëꞌ. Chi rzaꞌlaꞌadyiꞌle dumi, bisaqueꞌ huele dyin quie Diuzi. ―Canaꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 14 Biz̃i yaca benꞌ naca partido fariseo, unitaꞌyaquëꞌ rzënagayaquëꞌ canꞌ una Jesús quie dumi. Danꞌ lega rexeyaquëꞌ gataꞌ dumi quieyaquëꞌ, tanaꞌ lenaꞌ uzulaoyaquëꞌ rtituyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 15 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Leꞌe, lega reꞌenle ilëꞌë yaca benëꞌ leꞌe benꞌ huen. Pero nezi Diuzi ca naca pensari mala yuꞌu luꞌu guicho laxtaꞌole. Rapa yaca benëꞌ leꞌe balaꞌana, pero Diuzi ratzanëꞌ ca ruele. \s1 Ga rnën quie ley len quie yelaꞌ rnabëꞌ quie Diuzi \p Naꞌ una Jesús: \p \v 16 ―Hasta dza uzu Juan lao yedyi layu unabëꞌ ley quie Moisés len diꞌidzaꞌ ca una yaca benꞌ profeta. Desde lëdza naꞌ rguixogueꞌ yaca benëꞌ de que bazaꞌ dza inabëꞌ Diuzi lao yedyi layu. Lëcanaꞌ bareguꞌudiꞌ yaca benꞌ zë, yaca benꞌ reꞌen hue bala inabëꞌ Diuzi leyaquëꞌ. \p \v 17 ’Pero ca naca quie lao ley, nacaran yalo yeyudyi yedu quie guibá len yedyi layu, cala ca biuzun diꞌidzaꞌ ca rnan lëꞌë guichi ga yuꞌu ley quie Diuzi. \s1 Unë Jesús quie benꞌ rsan laguedyi \r (Mt. 19.1‑12; Mr. 10.1‑12) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 18 ―Chi tu beꞌmbyu bapsannëꞌ nigula zulënëꞌ, naꞌ beziꞌnëꞌ nigula tula, aoquixinëꞌ nacan xquia quienëꞌ lao Diuzi. Naꞌ lëzi, chi tu beꞌmbyu beziꞌnëꞌ nigula psan xquiuhue, aoquixinëꞌ nacan xquia quienëꞌ lao Diuzi. \s1 Ga una Jesús quie tu benꞌ uñaꞌa len tu benꞌ yëchiꞌ lao Lázaro \p Naꞌ una Jesús: \p \v 19 ―Lëscanꞌ iniaꞌ leꞌe, uzu tu benꞌ uñaꞌa guconëꞌ laꞌariꞌ dyaꞌa, laꞌariꞌ baquitu. Naꞌ biz̃i ruenëꞌ lani yugu dza, udaonëꞌ tadyaꞌa gula. \v 20 Lëscanꞌ uzu tu benꞌ yëchiꞌ gula laonëꞌ Lázaro. Lega dyianëꞌ yedzoꞌ zidzo. Naꞌ rbeꞌnëꞌ layu ruꞌa yuꞌu quie benꞌ uñaꞌa yugu dza. \v 21 Biz̃i benꞌ yëchiꞌ rbezëꞌ rnëꞌë chi hueꞌ benꞌ uñaꞌa lëꞌëtiꞌ ta beganꞌ udaohuëꞌ. Naꞌ yaca becoꞌ ubigaꞌyacabaꞌ rlëꞌëyacabaꞌ yedzoꞌ dyianëꞌ. \v 22 Biz̃i bdyin dza guti Lázaro. Naꞌra bequiëꞌ yaca ángel lëbëꞌ ta sunëꞌ guibá ganꞌ zu Abraham. Naꞌ lëzi benꞌ uñaꞌa gutinëꞌ pcachiꞌyaquëꞌ lëbëꞌ luꞌu yu. \v 23 Naꞌra uyuꞌunëꞌ luꞌu guiꞌ gabila ga redzagalaohuëꞌ. Cati bechisa laonëꞌ rnëꞌë zituꞌ ga zu Abraham len Lázaro. \v 24 Naꞌra uredyiyaꞌnëꞌ zidzo unëꞌ: “Xuzaꞌ Abraham, beyëchiꞌlaꞌadyiꞌ nëꞌëdiꞌ, useꞌelaꞌ Lázaro ulaꞌonëꞌ z̃benëꞌ nisa ta guidëꞌ dedzeꞌnëꞌn luꞌu ruꞌa yeyaꞌalaꞌ lëꞌëtiꞌ ganꞌ yuꞌa niga, porque lega tahuala redzagalaohuaꞌ ganꞌ yuꞌa laguiꞌ niga.” \v 25 Naꞌra una Abraham gudyinëꞌ lëbëꞌ: “Z̃iꞌinaꞌ, bezaꞌlaꞌadyiꞌ guca dyaꞌa gula quioꞌ dza uzuloꞌ lao yedyi layu. Naꞌ biz̃i Lázaro niga, biguca dyaꞌa quienëꞌ. Lenaꞌ rezilaꞌadyiꞌnëꞌ zunëꞌ niga len nëꞌëdiꞌ. Naꞌ luëꞌ redzagalaoloꞌ ganꞌ yuꞌuloꞌ. \v 26 Lëzi zu tu barranca ga nitaꞌndoꞌ niga. Naꞌ bisaqueꞌ guidandoꞌ ga zuloꞌ. Lëzi luëꞌ bisaqueꞌ guidoꞌ niga.” \v 27 Naꞌra unë benꞌ uñaꞌa rëbinëꞌ Abraham: “Rnabayëchaꞌ laoloꞌ, xuzaꞌ Abraham, ta iseꞌeloꞌ Lázaro z̃an yuꞌu quie xuzaꞌ \v 28 ganꞌ nitaꞌ gaꞌyoꞌ biꞌ bichaꞌ ta yëbinëꞌ leyacabiꞌ canꞌ raca quiaꞌ niga tacuenda biguidayacabiꞌ ganꞌ yuꞌa niga redzagalohuaꞌ.” \v 29 Naꞌra una Abraham rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Decazi guichi ga yuꞌu xtiꞌidzaꞌ Diuzi ta pcaꞌnnëꞌ lao naꞌa Moisés len yaca los demás benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzëꞌ. Lenaꞌ reyaꞌalaꞌ hueyaquëꞌ bala ulabayaquëꞌn.” \v 30 Naꞌra unë benꞌ naꞌ rëbinëꞌ Abraham: “Nacan tali ca naoꞌ, xuzaꞌ Abraham, pero chi tzio tu benꞌ baguti beban tzetixogueꞌnëꞌ leyacabiꞌ, canaꞌ yetzaꞌyacabiꞌ pensari quieyacabiꞌ.” \v 31 Naꞌra una Abraham rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Chi bihueyacabiꞌ bala cabëꞌ diꞌidzaꞌ yuꞌu lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi ta pcaꞌnnëꞌ lao naꞌa Moisés, len yaca los demás benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzëꞌ, nica yetzaꞌyacabiꞌ pensari quieyacabiꞌ baꞌalaꞌcazi tzio tu benꞌ baguti beban tzetixogueꞌnëꞌ leyacabiꞌ.” \c 17 \s1 Ruen z̃udyi gula quie benꞌ udzeꞌyela laguedyi \r (Mt. 18.6‑7, 21‑22; Mr. 9.42) \p \v 1 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ: \p ―Birdziogue nu benꞌ udzeꞌyela laguedyi ta inën leyaquëꞌ hueyaquëꞌ tamala. Pero hue Diuzi tu castigo huala gula quie benꞌ udzeꞌyela laguedyi. \v 2 Quie nu benꞌ rudzeꞌyela xcuidiꞌ, huacaran huen quienëꞌ chi uquioyaquëꞌ tu yo z̃e lubaꞌnëꞌ, naꞌ uzalayaquëꞌ lëbëꞌ luꞌu yao z̃e gatinëꞌ luꞌu nisa, cala ca castigo hue Diuzi lëbëꞌ. \v 3 Ulegapa cuidado cabëꞌ ruele. \p ’Uletila biꞌ bichile chanꞌ uquixibiꞌ bëbiꞌ condre leꞌe. Naꞌ chi betzaꞌbiꞌ pensari quiebiꞌ, uleziꞌz̃e quiebiꞌ. \p \v 4 ’Baꞌalaꞌcazi baoquixibiꞌ babëbiꞌ condre leꞌe gadyi lasa lao tu dza, baꞌalaꞌcazi gadyi lasa bidabiꞌ unabiꞌ leꞌe: “Uz̃iꞌz̃e quiaꞌ, bira huaꞌ canaꞌ”, uleziꞌz̃e quiebiꞌ. \s1 Ruen yaca benꞌ quie Jesús zi sudyiꞌilëyaquëꞌ Diuzi dyëꞌëdi \p \v 5 Naꞌ una yaca benꞌ quie Jesús rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Gacalaoꞌ nëtoꞌ ta sudyiꞌilëndoꞌ Diuzi dyëꞌëdi. \p \v 6 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Chi tali sudyiꞌilële Diuzi, laꞌacazi lëꞌëtiꞌzi, huazaqueꞌ yëbile tu yaga: “Uzaꞌ, uyo yetzuꞌu luꞌu yao z̃e”, naꞌ yaga hualen quiele cabëꞌ yëbilen. \s1 Ga ruꞌen diꞌidzaꞌ ca reyaꞌalaꞌ hue benꞌ nao xneza Diuzi \p Naꞌ una Jesús: \p \v 7 ―Chi zu tu benꞌ rue dyin z̃an yuꞌu quiele ¿cala tanëro reyaꞌalaꞌ usiñaꞌnëꞌ ta gaole, te naꞌ huazaqueꞌ gaorënëꞌ, baꞌalaꞌcazi babënëꞌ dyin bedu dza? \v 8 ¿Cala tali naꞌ yëbileyaquëꞌ: “Psiñaꞌ ta gaohuaꞌ, te aodaohuaꞌ bahuaꞌa, natera huazaqueꞌ gaoloꞌ yoꞌoloꞌ”? \v 9 ¿Cala tali naꞌ biyëbile benꞌ rue dyin z̃an yuꞌu quiele: “Diuxcalele babële ca ta reꞌendaꞌ huele”, como danꞌ ca ta reyaꞌalaꞌ huecaziyaquëꞌ bëyaquëꞌ? \v 10 Lëscanꞌ canaꞌ nacarën quie leꞌe. Caora babeyudyi babële yugulu ca una Diuzi leꞌe, naꞌtera reyaꞌalaꞌ yëbile Diuzi: “Nacandoꞌ benꞌ bibi zacaꞌte inaoꞌ nëtoꞌ diuxcalele, como danꞌ ca ta reyaꞌalaꞌcazi huendoꞌ bëndoꞌ.” ―Canaꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 11 Naꞌ uzaꞌ Jesús uyuꞌunëꞌ neza ta zionëꞌ ciudad Jerusalén udenëꞌ lao bezaꞌ estado Galilea ga sulao estado Samaria. \v 12 Bëꞌ bdyinnëꞌ ganꞌ de tu yedyi, lëganꞌ naꞌ bro chi benꞌ yuꞌu yelaꞌ hueꞌ ca mal de pindo. Begaꞌnyaquëꞌ zituꞌ con ganꞌ zë Jesús. \v 13 Naꞌ uredyiyaꞌyaquëꞌ zidzo rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¡Jesús, Maestro, yeyëchiꞌlaꞌadyoꞌ nëtoꞌ ca nacandoꞌ! \p \v 14 Cati blëꞌë Jesús leyaquëꞌ cabëꞌ nacayaquëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uletzio uletzeluꞌe cuinle lao pxuzi. \p Caora naꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ. Biz̃i tu neza ganꞌ zioyaquëꞌ bez̃i yelaꞌ hueꞌ yuꞌuyaquëꞌ. \v 15 Naꞌra bëꞌ blëꞌë tunëꞌ babez̃inëꞌ ca naca yelaꞌ hueꞌ yuꞌunëꞌ, naꞌ bebiꞌnëꞌ zeyonëꞌ ganꞌ zë Jesús unënëꞌ zidzo ruenëꞌ Diuzi benꞌ z̃e. \v 16 Naꞌ ureꞌnëꞌ uditzu z̃ibinëꞌ lao Jesús, bdaꞌte laohue layu ta rëbinëꞌ Jesús: “Diuxcaleloꞌ.” Lëbenꞌ naꞌ naquëꞌ benꞌ estado Samaria. \v 17 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Cala chi leꞌe beyaca? ¿Ganaz̃i iga yaca benꞌ beyacarë? \v 18 Lëbenꞌ niga, benꞌ binaca benꞌ Israel, ¿tuzi lëbëꞌ bebiꞌnëꞌ zezaꞌnëꞌ niga ta ruenëꞌ Diuzi benꞌ z̃e? \p \v 19 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Bezuli, beyo. Danꞌ rzudyiꞌilëloꞌ Diuzi, lenaꞌ babez̃i yelaꞌ hueꞌ yuꞌuloꞌ. \s1 Udixogueꞌ Jesús ca gaca bëꞌ yeguidëꞌ tatula lao yedyi layu \r (Mt. 24.23‑28, 36‑41) \p \v 20 Naꞌ bdyin tu dza una yaca benꞌ partido fariseo rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―¿Bata sulao inabëꞌ Diuzi lao yedyi layu? \p Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Bide bi ilëꞌële cati sulao inabëꞌ Diuzi lao yedyi layu. \v 21 Bisaqueꞌ yëbile benëꞌ: “Barnabëꞌ Diuzi yedyi niꞌ o “Barnabëꞌ Diuzi yedyi naꞌ” como danꞌ pensari yuꞌu luꞌu guicho laxtaꞌole, lenaꞌ inabëꞌ Diuzi. \p \v 22 Naꞌ bezu dza tula una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Huadyin dza cati gueꞌenle suliaꞌ leꞌe siquiera itu dzazi, pero bisaqueꞌ. \v 23 Lëdza naꞌ ina yaca benëꞌ leꞌe: “Bazunëꞌ ni” o “Bazunëꞌ naꞌ” naꞌ bigalele quieyaquëꞌ. Bitziole inaole leyaquëꞌ ga tzioyaquëꞌ. \v 24 Cabëꞌ rlëꞌële quie bdyito hueziuꞌ ratzo rtinan z̃an guibá, canaꞌ ilëꞌële nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, cati idyin dza yeguidaꞌ lao yedyi layu. \v 25 Pero ca naca naꞌa, ruen zi yedzagalaotzaguiaꞌ usebiꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌa nëꞌëdiꞌ. \v 26 Cabëꞌ bë yaca benꞌ unitaꞌ lao yedyi layu tiempote caora uzu Noé, canaꞌ huerë yaca benꞌ initaꞌ lao yedyi layu caora yeguidaꞌ tatula nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ. \v 27 Riꞌo raoyaquëꞌ, rtzaganaꞌyaquëꞌ, rtzaganaꞌrë z̃iꞌiyaquëꞌ hasta bdyin dza uyuꞌu Noé len familia quienëꞌ luꞌu barco quienëꞌ. Lëcanaꞌ ben yusiuꞌ huala gula, guca juicio quie nisa, guti lao yuguluteyaquëꞌ. \v 28 Lëzi canaꞌ bërë yaca benꞌ unitaꞌ lao yedyi layu tiempote caora uzu Lot. Riꞌo raoyaquëꞌ, raꞌo rutiꞌyaquëꞌ, razaraꞌnyaquëꞌ rueyaquëꞌ yuꞌu quieyaquëꞌ. \v 29 Pero cati bro Lot ciudad Sodoma, lëcanaꞌ bz̃exo Diuzi juicio guiꞌ, uyëzin z̃an guibá, bëtin yuguluteyaquëꞌ. \v 30 Lëzi canaꞌ gacarë quie yaca benëꞌ initaꞌ dza bëꞌ yeguidaꞌ lao yedyi layu nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ. \p \v 31 ’Lëdza bëꞌ yeguidaꞌ tatula, chi initaꞌ yaca benëꞌ laliꞌa, bireyaꞌalaꞌ yeyuꞌuyaquëꞌ luꞌu yuꞌu quieyaquëꞌ ta cuioyaquëꞌ ta de quieyaquëꞌ nun quie danꞌ ruen baguinzi iz̃unoyaquëꞌ. Lëscanꞌ chi ziorëyaquëꞌ layela, bireyaꞌalaꞌ yeyoyaquëꞌ z̃an yuꞌu quieyaquëꞌ nun quie danꞌ ruen baguinzi iz̃unoyaquëꞌ. \v 32 Bigalalaꞌadyiꞌle cabëꞌ guca quie z̃gula Lot. \v 33 Nu benꞌ rdzebi gati, yelaꞌ naꞌ binaoyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ, bigataꞌ yelaꞌ neban quieyaquëꞌ tuzioli. Pero nu yaca benꞌ birdzebi gati, yaca benꞌ nao nëꞌëdiꞌ, huataꞌ yelaꞌ neban quieyaquëꞌ tuzioli. \p \v 34 ’Cani rniaꞌ leꞌe, lëyela cati yeguidaꞌ tatula, useriaꞌ yaca benꞌ nao nëꞌëdiꞌ, naꞌ iquiëꞌ yaca ángel leyaquëꞌ. Por ejemplo, chi rasi chopa benëꞌ tzaz̃e lao belaga, iquiëꞌ yaca ángel tunëꞌ, naꞌ yegaꞌn itunëꞌ. \v 35 Chi zu chopa nigula rutuyaquëꞌ tzaz̃e lao guichi, iquiëꞌ yaca ángel tunëꞌ, naꞌ yegaꞌn itunëꞌ. \v 36 Chi zu chopa beꞌmbyu rueyaquëꞌ dyin tzaz̃e layela, iquiëꞌ yaca ángel tunëꞌ, naꞌ yegaꞌn itunëꞌ. \p \v 37 Bëꞌ beyaquëꞌ canꞌ unëꞌ, naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Gaz̃i gaca canꞌ baonaoꞌ, Señor? \p Naꞌra bequëbinëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Caora rlëꞌële rëcho yaca bëchi ladza, canaꞌ inezile de ta zigo raoyacabaꞌ. Lëcanaꞌ gaca inezile ganꞌ gaca canꞌ baoniaꞌ. \c 18 \s1 Una Jesús tu diꞌidzaꞌ quie tu nigula bagui xquiuhue len tu juez mala \p \v 1 Una Jesús tu diꞌidzaꞌ ni psëdinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ ca ta reyaꞌalaꞌ hueꞌlëyaquëꞌ Diuzi diꞌidzaꞌ yugu dza. Bireyaꞌalaꞌ yeyatiyaquëꞌ, bireyaꞌalaꞌ usanlaꞌadyiꞌyaquëꞌ ulidzayaquëꞌ Diuzi. \v 2 Naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Biz̃i de tu yedyi ga uzu tu juez birapalaꞌnnëꞌ Diuzi, nica rapalaꞌnnëꞌ benëꞌ. \v 3 Lëlao yedyi naꞌ, lëzi uzurë tu nigula, benꞌ baguti xquiuhue. Riotezi rionëꞌ lao juez ta rnabëꞌ huenëꞌ justicia quiëꞌ len quie benꞌ raca dilalënëꞌ. \v 4 Baguca zë lasa biguꞌun juez huenëꞌ justicia quie nigula. Biz̃i naꞌra guca juez pensari unëꞌ: “Baꞌalaꞌcazi nunu rdzebaꞌ, nica Diuzi, nica yaca benëꞌ, \v 5 por nun quie danꞌ nigula niga rdazi rdëꞌ ruenëꞌ nëꞌëdiꞌ zëdi, tanaꞌ lenaꞌ huacaliaꞌnëꞌ huaꞌ justicia quiëꞌ cuenda bira guidëꞌ hueranëꞌ nëꞌëdiꞌ zëdi. Bardanëꞌëdaꞌ rdazi rdanëꞌ ruenëꞌ nëꞌëdiꞌ zëdi.” \p \v 6 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Canaꞌla bë juez mala pensari ca unëꞌ. \v 7 Naꞌ niaꞌ leꞌe, ¿biz̃i raquele ca hue Diuzi? ¿Raquele bigacalë Diuzi yaca benꞌ quienëꞌ, benꞌ rulidza lëbëꞌ yugu dza yugu yela? ¿Raquele huadzë Diuzi bigacalënëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ? \v 8 Rniaꞌ leꞌe, bitzë Diuzi. Labezi gacalënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ. Pero cati yeguidaꞌ nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, ¿huadzeledaꞌ benꞌ rzudyiꞌilë Diuzi, lao yedyi layu? \s1 Una Jesús tu diꞌidzaꞌ quie tu benꞌ partido fariseo len tu benꞌ huequiz̃u \p \v 9 Lëzi itu diꞌidzaꞌ ni una Jesús quie yaca benꞌ rlëꞌë cuine benꞌ dyaꞌa, naꞌ rlëꞌëyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ benꞌ mala. Naꞌ una Jesús: \p \v 10 ―Uyo chopa benëꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra ta ulidzayaquëꞌ Diuzi. Tunëꞌ naquëꞌ benꞌ partido fariseo. Naꞌ itunëꞌ naquëꞌ benꞌ huequiz̃u pquiz̃unëꞌ benëꞌ mazara ca ta reduꞌulanëꞌ siꞌnëꞌ. \v 11 Biz̃i zutezi benꞌ partido fariseo rulidzanëꞌ Diuzi unëꞌ cani: “Xuzaꞌ Diuzi, niaꞌ diuxcaleloꞌ como danꞌ binacaꞌ ca benꞌ uban, binacaꞌ ca benꞌ mala, binacaꞌ ca benꞌ rutilë nigula quie benꞌ tula. Binacaꞌ ca benꞌ huequiz̃u niga. \v 12 Nëꞌëdiꞌ ruaꞌ ubasi chopa lasa lao tu xman. Naꞌ runaꞌ tu cueꞌ lao chi cueꞌ ca tu ta ruaꞌ gan.” Canaꞌ unëꞌ gudyinëꞌ Diuzi. \v 13 Naꞌ biz̃i benꞌ huequiz̃u, begaꞌnnëꞌ zëꞌ zituꞌla ganꞌ zë benꞌ fariseo. Nica reyaz̃onëꞌ yechisa laonëꞌ ladza. Naꞌ uzulaonëꞌ rcudyinëꞌ ruꞌachuꞌunnëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Diuzi: “Xuzaꞌ Diuzi, beyëchiꞌlaꞌadyiꞌ nëꞌëdiꞌ como danꞌ de dulaꞌ xquia quiaꞌ.” \v 14 Naꞌra iniaꞌ leꞌe, beziꞌz̃e Diuzi dulaꞌ xquia de quie benꞌ huequiz̃u, zeyoguëꞌ z̃an yuꞌu quienëꞌ. Biz̃i quie benꞌ partido fariseo nenaocazi dulaꞌ xquia quiëꞌ lëbëꞌ. Rniaꞌ leꞌe, nu benꞌ rue z̃e cuine, huadyin dza hue Diuzi lëbëꞌ benꞌ yubeꞌezi. Naꞌ biz̃i nu benꞌ rue yubeꞌezi cuine, huadyin dza hue Diuzi lëbëꞌ benꞌ z̃e. \s1 Bëlaꞌiya Jesús yaca xcuidiꞌ \r (Mt. 19.13‑15; Mr. 10.13‑16) \p \v 15 Naꞌ guca dza bdyin yaca benëꞌ ganꞌ zë Jesús, nequiëꞌyaquëꞌ xcuidiꞌ quieyaquëꞌ ta uquichinëꞌ naꞌanëꞌ ta huelaꞌiyanëꞌ leyacabiꞌ. Naꞌ biz̃i cati blëꞌë yaca benꞌ quie Jesús nequiëꞌyaquëꞌ xcuidiꞌ quieyaquëꞌ, naꞌ udilayaquëꞌ leyaquëꞌ. \v 16 Naꞌra guz̃i Jesús yaca benꞌ quienëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Biudzunle yaca xcuidiꞌ. Guidagarayacabiꞌ ni como danꞌ ca naca quieyacabiꞌ, rue quieyacabiꞌ quie xuziyacabiꞌ, lëcanaꞌ nacarën quie benꞌ zio rue quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi. \v 17 Tali ca rniaꞌ leꞌe, chi nu yaca benꞌ birue quieyaquëꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi ca rue xcuidiꞌ quie xuzibiꞌ, bisaqueꞌ yeyoyaquëꞌ guibá ganꞌ zu Diuzi. \s1 Tu benꞌ uñaꞌa bëꞌlënëꞌ Jesús diꞌidzaꞌ \r (Mt. 19.16‑30; Mr. 10.17‑31) \p \v 18 Biz̃i bdyin tu benꞌ rnabëꞌ ganꞌ zë Jesús, naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Maestro, benꞌ huen nacoꞌ. Nainaoꞌ, ¿ca biz̃i reyaꞌalaꞌ huaꞌ ta gataꞌ yelaꞌ neban quiaꞌ tuzioli? \p \v 19 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ naoꞌ nacaꞌ benꞌ huen? Tahuencazi naoꞌ canaꞌ, como tuzi Diuzi naquëꞌ benꞌ huen. \v 20 Luëꞌ baneziloꞌ ca rna lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi: “Biutiloꞌ nigula quie benꞌ tula. Bigutioꞌ benëꞌ. Bicuanloꞌ quie benëꞌ. Bisiuꞌ benëꞌ yëꞌ. Lëzi udapalaꞌn xuzoꞌ len z̃naoꞌ.” \v 21 Naꞌra unë benꞌ naꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Yugulu ca rnaoꞌ, ruequiecazaꞌ len zaꞌcazaꞌ naohuaꞌn desde nacatiaꞌ xcuidiꞌ. \p \v 22 Bëꞌ be Jesús canꞌ unëꞌ, naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―De tu ta nerdziogueloꞌ hueloꞌ. Bëtiꞌ yugulu ta de quioꞌ, naꞌ bëꞌn yaca benꞌ yëchiꞌ. Canaꞌ gunra Diuzi taz̃e quioꞌ bëꞌ yedyinloꞌ ganꞌ zunëꞌ guibá. Naꞌ uda unao nëꞌëdiꞌ gacoꞌ benꞌ quiaꞌ. \p \v 23 Naꞌ biz̃i bëꞌ be benꞌ naꞌ ca una Jesús, naꞌ begaꞌnnëꞌ guquenëꞌ beyëchiꞌ gula, como danꞌ naquëꞌ benꞌ uñaꞌa huala gula. \v 24 Caora blëꞌë Jesús guqueyëchiꞌnëꞌ, naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ yaca benëꞌ: \p ―Zëdi gula nacan quie yaca benꞌ uñaꞌa ta yeyoyaquëꞌ guibá ganꞌ zu Diuzi. \v 25 Nacaran yalo te tu camello naga yëchiꞌ, cala ca ta yeyuꞌu benꞌ uñaꞌa guibá ganꞌ zu Diuzi. \p \v 26 Naꞌ yaca benꞌ be canꞌ unëꞌ, unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Chi nacan zëdi gula yeyuꞌu yaca benꞌ uñaꞌa guibá ganꞌ zu Diuzi, ¿ca nuz̃i saqueꞌ yeyuꞌu? \p \v 27 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Tu ta bisaqueꞌ hue yaca benëꞌ, Diuzi sí, huazaqueꞌnëꞌ huenëꞌn. \p \v 28 Naꞌ biz̃i unë Pedro rëbinëꞌ Jesús: \p ―Señor, nëtoꞌ bapcaꞌnndoꞌ yugulu ta de quiendoꞌ cuenda zaꞌndoꞌ inaondoꞌ luëꞌ. \p \v 29 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Nacan tali canꞌ rniaꞌ leꞌe. Con nutiꞌtezi benꞌ pcaꞌn nu yuꞌu, nu xuzi, nu z̃nëꞌë, nu bichi, nu z̃gule, nu z̃iꞌine tanun quie danꞌ bazionëꞌ naonëꞌ xneza Diuzi, \v 30 hueyuꞌera Diuzi taz̃era quienëꞌ dza rdanëꞌ lao yedyi layu cala ca tu ta pcaꞌnnëꞌ. Naꞌ bëꞌ yedyinnëꞌ guibá ganꞌ zu Diuzi, hueꞌnëꞌ lëbëꞌ yelaꞌ neban tuzioli. \s1 Una Jesús tatula cabëꞌ gaca quiëꞌ gatinëꞌ \r (Mt. 20.17‑19; Mr. 10.32‑34) \p \v 31 Naꞌ guz̃i Jesús lao chipchopa benꞌ quienëꞌ ubigaꞌyaquëꞌ tzalaꞌla unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uletzaꞌ tzioro ciudad Jerusalén ga uzu diꞌidzaꞌ ca diꞌidzaꞌ bzu yaca benꞌ quie Diuzi lëꞌë guichi dza naꞌte. Lëꞌë lëguichi naꞌ rguixogueꞌn cabëꞌ usacaꞌ yaca benëꞌ nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ. \v 32 Naꞌ yaca benꞌ yedyi quiaꞌ usedyinyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ lao naꞌa benꞌ tula ta utituyaquëꞌ utasi unioyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ, udaꞌyaquëꞌ z̃enꞌ laohuaꞌ. \v 33 Lëzi huaguiyaquëꞌ gutiyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ. Biz̃i bëꞌ gaca lao tzona dza, huebanaꞌ yerogaꞌ ganꞌ ucachiꞌyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ. \v 34 Pero yaca benꞌ quie Jesús biuyoñeꞌeyaquëꞌ cabëꞌ gudyi Jesús leyaquëꞌ. Binacan quieyaquëꞌ ta tzioñeꞌeyaquëꞌ canꞌ unëꞌ. \s1 Beyue Jesús tu benꞌ laochula, benꞌ yedyi Jericó \r (Mt. 20.29‑34; Mr. 10.46‑52) \p \v 35 Bagazi idyinyaquëꞌ yedyi Jericó, naꞌ reꞌ tu benꞌ laochula tu neza ganꞌ zioyaquëꞌ rnabëꞌ caridad. \v 36 Biz̃i bëꞌ be benꞌ laochula rde yaca benꞌ zë gula, caora naꞌ unabanëꞌ yaca benꞌ binꞌ guca danꞌ rdezi rdeyaquëꞌ. \v 37 Naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Huade Jesús, benꞌ yedyi Nazaret, ganꞌ reꞌloꞌ niga. \p \v 38 Quie lenaꞌ unëꞌ zidzo: \p ―¡Jesús, z̃iꞌi suba rey David, beyëchiꞌlaꞌadyiꞌ nëꞌëdiꞌ! \p \v 39 Biz̃i yaca benꞌ dyialao laohuëꞌ, rdilayaquëꞌ lëbëꞌ ta bira inënëꞌ, pero unërëꞌ zidzora unëꞌ: \p ―Z̃iꞌi suba rey David, beyëchiꞌlaꞌadyiꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 40 Biz̃i uleza Jesús, bënëꞌ mandado yexiꞌyaquëꞌ benꞌ laochula. Caora bdyinnëꞌ gaꞌalaꞌ ganꞌ zë Jesús, naꞌra unaba Jesús lëbëꞌ: \p \v 41 ―¿Ca biz̃i reꞌenloꞌ huaꞌ quioꞌ? \p Naꞌ bequëbi benꞌ laochula nëꞌ: \p ―Señor, reꞌendaꞌ yelëꞌëdaꞌ. \p \v 42 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Babeyacoꞌ, barelëꞌëloꞌ naꞌa nun quie rzudyiꞌilëloꞌ Diuzi. \p \v 43 Ca tu beyudyizi unëꞌ canaꞌ, labelëꞌëte benꞌ laochula, uz̃iꞌnëꞌ zionëꞌ naonëꞌ Jesús ruenëꞌ Diuzi benꞌ z̃e. Lëzi yaca benꞌ blëꞌë canꞌ bënëꞌ quie benꞌ laochula, bëyaquëꞌ Diuzi benꞌ z̃e. \c 19 \s1 Uyo Jesús lidyi Zaqueo \p \v 1 Naꞌra bëꞌ bdyin Jesús yedyi Jericó udenëꞌ lao yedyi naꞌ. \v 2 Lëlao yedyi naꞌ uzu tu benꞌ uñaꞌa laonëꞌ Zaqueo. Nacanëꞌ xanꞌ benꞌ huequiz̃u. \v 3 LëZaqueo reꞌennëꞌ ilëꞌënëꞌ Jesús cuenda huebëꞌnëꞌ lëbëꞌ. Pero birzaqueꞌnëꞌ ilëꞌënëꞌ lëbëꞌ, danꞌ lega bguꞌudiꞌ yaca benꞌ zë gula. Naꞌ lëbëꞌ naquëꞌ benꞌ chaco, binaquëꞌ benꞌ huegoꞌ. \v 4 Naꞌra zionëꞌ taria udyialaonëꞌ bdyinnëꞌ ganꞌ zu tu yaga laona sicómoro cuëta neza ganꞌ zio Jesús. Biz̃i naꞌ urënëꞌ lao yaga ta ilëꞌënëꞌ Jesús dyëꞌëdi. \v 5 Biz̃i cati bdyin Jesús ganꞌ, bechisa laonëꞌ rnaꞌnëꞌ lao yaga ganꞌ dyia Zaqueo. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Zaqueo, labe beyëzi ganꞌ dyialoꞌ como danꞌ z̃an yuꞌu quioꞌ idyinaꞌ naꞌ. \p \v 6 Biz̃i Zaqueo labezi beyëzinëꞌ ganꞌ dyianëꞌ lao yaga. Bedaohuenëꞌ bequiëꞌnëꞌ Jesús z̃an yuꞌu quienëꞌ. \v 7 Bëꞌ blëꞌë yaca benëꞌ bazio Jesús z̃an yuꞌu quie Zaqueo, naꞌra uzulaoyaquëꞌ rtzaloyaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ unayaquëꞌ bazio Jesús yedyinnëꞌ z̃an yuꞌu quie tu benꞌ hueziꞌ yëꞌ, benꞌ mala gula. \v 8 Naꞌra bareꞌyaquëꞌ luꞌu lidyi Zaqueo, uzulinëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Señor, huaꞌ yaca benꞌ yëchiꞌ gatzo ta de quiaꞌ. Chi baoz̃iaꞌ benëꞌ yëꞌ ulanaꞌ quieyaquëꞌ, naꞌ yeyuꞌayaquëꞌ lao tapa cueꞌ ta aoz̃iaꞌ quieyaquëꞌ. \p \v 9 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ Zaqueo: \p ―Lenaꞌ ruluꞌen tali abetzaꞌloꞌ pensari quioꞌ, naꞌ barue quioꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Banacoꞌ dugalo z̃iꞌi suba Abraham. \v 10 Nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, bidaꞌ lao yedyi layu ta ute uselaꞌ benꞌ ruen z̃udyi quie yeyoyaquëꞌ lao guiꞌ gabila. \s1 Una Jesús tu diꞌidzaꞌ quie benꞌ bëꞌ benꞌ gaca ladyinëꞌë dumi \p \v 11 Tu nerzënaga yaca benëꞌ ca rna Jesús, unëꞌ itu diꞌidzaꞌ danꞌ baregaꞌn gaꞌalaꞌ ga reꞌ ciudad Jerusalén, lëscanꞌ danꞌ guqueyaquëꞌ ilëꞌëtiꞌzi rdziogue ta idyin dza inabëꞌ Diuzi lao yedyi layu. \v 12 Naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uzu tu benꞌ balaꞌana. Naꞌ uzëꞌë zionëꞌ yedyi reꞌ zituꞌ ta cuioyaquëꞌ lëbëꞌ gaquëꞌ rey yedyinnëꞌ tatula ta inabëꞌnëꞌ lao yedyi quienëꞌ. \v 13 Pero tu zaironëꞌ saꞌnëꞌ, naꞌ guz̃inëꞌ lao chi yaca benꞌ hueꞌnëꞌ ladyinëꞌë. Naꞌ bëꞌnëꞌ quie quieyaquëꞌ tu dumi z̃e. Tanaꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: “Ulehue negocio conlë dumi babënaꞌ leꞌe. Naꞌ bëꞌ yeguidaꞌ huero cuenda.” \v 14 Naꞌ biz̃i yaca benꞌ lao yedyi quienëꞌ, lega rudieyaquëꞌ lëbëꞌ. Caora naꞌ useꞌelaꞌyaquëꞌ yaca benëꞌ zio zenaoyaquëꞌ lëbëꞌ ta yëbiyaquëꞌ benꞌ reꞌ yedyi ganꞌ zioyaquëꞌ: “Birexendoꞌ benꞌ ni ta gaquëꞌ rey quiendoꞌ.” \v 15 Pero gucacazinëꞌ rey quieyaquëꞌ. Ude naꞌ bedyinnëꞌ lao yedyi quienëꞌ. Cati bedyinnëꞌ, naꞌ guz̃inëꞌ yaca benꞌ nuꞌenëꞌ ladyinëꞌë dumi quienëꞌ ta inezinëꞌ gaca tu ta bëlëyaquëꞌ gan dumi quienëꞌ. \v 16 Naꞌra unë benꞌ nëro rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Señor, dumi benloꞌ nëꞌëdiꞌ, babëliaꞌn gan ichi cueꞌ mazara ca tu ta benloꞌ nëꞌëdiꞌ.” \v 17 Naꞌra una rey naꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Tahuen gula babaoꞌ. Naꞌ nun quie bzuloꞌ diꞌidzaꞌ baoꞌ huen conlë lëꞌëtiꞌzi pcaꞌnaꞌ lao naꞌaloꞌ, naꞌra gacoꞌ benꞌ rnabëꞌ quie lao chi yedyi.” \v 18 Lëzi bdyin benꞌ urupe unëꞌ rëbinëꞌ rey naꞌ: “Señor, dumi quioꞌ benloꞌ nëꞌëdiꞌ, babëliaꞌn gan igaꞌyo cueꞌ mazara ca tu ta benloꞌ nëꞌëdiꞌ.” \v 19 Naꞌra una rey naꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: “Gacoꞌ benꞌ rnabëꞌ lao gaꞌyoꞌ yedyi.” \v 20 Biz̃i bdyin benꞌ uyune unëꞌ rëbinëꞌ rey naꞌ: “Señor, ni zeyuꞌa dumi benloꞌ nëꞌëdiꞌ. Ptubaꞌn laꞌariꞌ bdzeꞌtzaꞌohuaꞌn. \v 21 Bibëliaꞌ dumi quioꞌ negocio, danꞌ rdzebaꞌ chanꞌ initin idzaꞌloꞌ nëꞌëdiꞌ, danꞌ nezdaꞌ nacoꞌ benꞌ reguëꞌë bireꞌenloꞌ initi ta de quioꞌ. Nezdaꞌ ruelaoꞌ dumi quioꞌ negocio ga gacan seguro hue guichon.” \v 22 Naꞌra una rey naꞌ rëbinëꞌ benꞌ naꞌ: “Benꞌ mala gula nacoꞌ. Con canꞌ rnaoꞌ ruluꞌen quioꞌ aoquixoꞌ bibë quioꞌ hueloꞌ ca reꞌendaꞌ. Chi nezoꞌ nacaꞌ benꞌ reguëꞌë, benꞌ rue negocio ga gacan seguro hue guichon, \v 23 ¿bixquienꞌ biyelëchoꞌ dumi quiaꞌ lao banco tacuenda hue guichon yeziꞌa dumi quiaꞌ len guichon bëꞌ yelaꞌ z̃an yuꞌu?” \v 24 Naꞌra una rey naꞌ gudyinëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ: “Ulesiꞌ dumi biꞌa benꞌ naꞌ, naꞌ ulehueꞌna benꞌ biꞌa chi dumi.” \v 25 Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ rey naꞌ: “Pero Señor, badecazi chi dumi quienëꞌ.” \v 26 Naꞌ una rey naꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: “Nu benꞌ rue quie ca ta pcaꞌn xaꞌnnëꞌ ladyinëꞌë, lëlëbëꞌ hueꞌra xaꞌnnëꞌ lëbëꞌ mazara. Pero nu benꞌ birue quie ca ta pcaꞌn xaꞌnnëꞌ ladyinëꞌë, hueguba xaꞌnnëꞌ ca ta bëꞌnëꞌ lëbëꞌ. \v 27 Pero ca naca yaca benꞌ rudie nëꞌëdiꞌ, yaca benꞌ birexe gacaꞌ rey quieyaquëꞌ, uletzexiꞌyaquëꞌ gutileyaquëꞌ zaquëꞌ laohuaꞌ ni.” \s1 Bdyin Jesús ciudad Jerusalén \r (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Jn. 12.12‑19) \p \v 28 Bëꞌ beyudyi una Jesús canaꞌ, beyuꞌuyaquëꞌ neza tatula uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ ciudad Jerusalén. \v 29 Cati baruen bago idyinyaquëꞌ yedyi Betfagé len yedyi Betania, ga nacan gaꞌalaꞌ ganꞌ zu tu yaꞌa Olivos, lëganꞌ naꞌ useꞌelaꞌnëꞌ chopa benꞌ quienëꞌ. \v 30 Naꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uletzio yedyi reꞌ niꞌ gaꞌalaꞌ. Bëꞌ idyinle ganꞌ, huatzaxacale tu burra neriobaꞌ, bia nitu nunu necuia. Uxëdyilebaꞌ nadahuaꞌalebaꞌ niga. \v 31 Chi ilëꞌë yaca benëꞌ leꞌe inayaquëꞌ leꞌe bixquienꞌ rxëdyilebaꞌ, naꞌ reyaꞌalaꞌ yëbileyaquëꞌ reꞌen Señor lëbaꞌ ta cuianëꞌbaꞌ. \p \v 32 Naꞌra uzaꞌ yaca benꞌ quie Jesús zioyaquëꞌ ganꞌ useꞌelaꞌnëꞌ leyaquëꞌ. Naꞌ laga guca quieyaquëꞌ cabëꞌ gudyi Jesús leyaquëꞌ yexacayaquëꞌ lëganꞌ nerio burra. \v 33 Naꞌ caora barxëdyiyaquëꞌ burra, canaꞌ bdyincazi xanꞌ burra, naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ rxëdyile burra quiaꞌ? \p \v 34 Naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Reꞌen Señor lëbaꞌ ta cuianëꞌbaꞌ. Bëꞌ idyinnëꞌ ganꞌ ziondoꞌ, nadesanndoꞌbaꞌ. \p \v 35 Naꞌ bequiëꞌyaquëꞌbaꞌ ganꞌ zë Jesús, uxubayaquëꞌ z̃abayaquëꞌ xcuꞌudzu burra ta udyianëꞌ lëbaꞌ. \v 36 Tu neyuꞌu Jesús neza zionëꞌ ciudad Jerusalén, ulëchoyaquëꞌ z̃abayaquëꞌ udixuyaquëꞌn tu neza ganꞌ tenëꞌ. \v 37 Caora bdyinyaquëꞌ ganꞌ zu leto quie yaꞌa Olivos, canaꞌ uzulao yaca benꞌ zio nao Jesús unëyaquëꞌ zidzo. Lega redaohueyaquëꞌ bëyaquëꞌ Diuzi benꞌ z̃e ca naca yelaꞌ huaca bënëꞌ blëꞌëyaquëꞌ. \v 38 Lenaꞌ unayaquëꞌ zidzo: \p ―Benꞌ naca laꞌiya benꞌ niga. Naquëꞌ rey quiero. Diuzi useꞌelaꞌnëꞌ lëbëꞌ. Redaohue yaca benꞌ nitaꞌ guibá ca ruenëꞌ. Naca Diuzi benꞌ z̃e gula. ―Canaꞌ unayaquëꞌ. \p \v 39 Naꞌ biz̃i nitaꞌ bala yaca benꞌ partido fariseo lado yaca benꞌ zio nao Jesús. Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Maestro, reyaꞌalaꞌ tiloꞌ yaca benꞌ zaꞌ nao luëꞌ niga ta bira inayaquëꞌ canꞌ nayaquëꞌ. \p \v 40 Naꞌ bequëbi Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Rniaꞌ leꞌe, chi yegaꞌn yaca benꞌ niga chizi, huanë yaca yo ni zidzo lao lazayaquëꞌ. \p \v 41 Cati bdyinyaquëꞌ gaꞌalaꞌ ga reꞌ ciudad Jerusalén, naꞌ blëꞌënëꞌ ciudad naꞌ, naꞌ uredyinëꞌ. \v 42 Quie lao ciudad naꞌ unëꞌ cani: \p ―Bidaꞌ ta ucuasa ucuiꞌogaꞌ leꞌe cueꞌ chizi laxtaꞌole tuzioli, pero bireꞌenle birezaquele nëꞌëdiꞌ. Quie lenaꞌ baode quiele naꞌa. \v 43 Bazaꞌ dza gaca bayëchiꞌ gula quiele. Hualaꞌ yaca benꞌ zë, yaca benꞌ rudie leꞌe. Huayëchoyaquëꞌ lao ciudad quiele uzaꞌagayaquëꞌ leꞌe. \v 44 Gutiyaquëꞌ leꞌe len z̃gulale len z̃iꞌile. Yelaꞌte uquinuyaquëꞌ yuꞌu quiele. Canaꞌ gaca quiele como danꞌ bibë quiele nëꞌëdiꞌ dza bidaꞌ guꞌundaꞌ suliaꞌ leꞌe tuz̃e. \s1 Blao Jesús yaca benꞌ yuꞌu huëtiꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra \r (Mt. 21.12‑17; Mr. 11.15‑19; Jn. 2.13‑22) \p \v 45 Naꞌra uyuꞌu Jesús luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra blaonëꞌ yaca benꞌ yuꞌu raꞌo rutiꞌ. \v 46 Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lëꞌë guichi ganꞌ yuꞌu diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi nan cani: “Luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra ni nacan ga rlidza yaca benëꞌ Diuzi.” Pero leꞌe abetzaꞌlen ruelen ca quie beló ga yuꞌu benꞌ uban. ―Canaꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 47 Pero yugu dza rio Jesús luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra ruxiꞌidzeꞌnëꞌ yaca benëꞌ. Pero yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, len yaca benꞌ napa dyin quie lao yedyi, reguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ rnaꞌyaquëꞌ ca hueyaquëꞌ ta gutiyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 48 Pero biubinyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ ta gutiyaquëꞌ lëbëꞌ, como danꞌ nitaꞌ yaca benꞌ zë gula rexeyaquëꞌ uzënagayaquëꞌ canꞌ rnëꞌ. \c 20 \s1 Bëꞌyaquëꞌ diꞌidzaꞌ quie yelaꞌ rnabëꞌ quie Jesús \r (Mt. 21.23‑27; Mr. 11.27‑33) \p \v 1 Biz̃i bdyin tu dza zë Jesús luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra ruxiꞌidzëꞌ yaca benëꞌ ca reꞌen Diuzi hueyaquëꞌ ta yeyëri laxtaꞌoyaquëꞌ laohuëꞌ. Naꞌ bdyin yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, len yaca benꞌ napa dyin quie yulaoꞌ. \v 2 Naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Una nëtoꞌ ¿nu ben yelaꞌ rnabëꞌ quioꞌ, danꞌ bablaoloꞌ yaca benꞌ yuꞌu huëtiꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra? \p \v 3 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lëscanꞌ reꞌendaꞌ inabaꞌ leꞌe tu diꞌidzaꞌ. Naꞌ yequëbile quiaꞌ: \v 4 ¿Nuz̃i useꞌelaꞌ Juan bautista? ¿Useꞌelaꞌ Diuzi lëbëꞌ o ta racazi laꞌadyiꞌnëꞌ bidëꞌ? \p \v 5 Naꞌra uzulaoyaquëꞌ rtzaloyaquëꞌ ruꞌelëyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ diꞌidzaꞌ unayaquëꞌ: \p ―¿Cabiz̃i yëbironëꞌ? Chanꞌ yëbironëꞌ: “Diuzi useꞌelëꞌ lëbëꞌ”, naꞌ huanëꞌ raꞌo: “¿Bixquienꞌ bigulele quienëꞌ?” \v 6 Naꞌ chi yëbironëꞌ: “Ta racazi laꞌadyiꞌnëꞌ bidëꞌ”, naꞌ huadzaꞌ yaca benëꞌ raꞌo, ruen z̃udyi huaguiyaquëꞌ raꞌo yo, gutiyaquëꞌ raꞌo como danꞌ rnayaquëꞌ useꞌelaꞌ Diuzi Juan rguixogueꞌnëꞌ xtiꞌidzëꞌ. \p \v 7 Naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Binezindoꞌ nu benꞌ useꞌelaꞌ Juan bautista. \p \v 8 Lëzi unarë Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lëscanꞌ nëꞌëdiꞌ, biiniaꞌ leꞌe nu ben yelaꞌ rnabëꞌ quiaꞌ bablaohuaꞌ yaca benꞌ yuꞌu huëtiꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra. \s1 Una Jesús tu diꞌidzaꞌ quie benꞌ mala, benꞌ guca ladyinëꞌë quie xaꞌne \r (Mt. 21.33‑44; Mr. 12.1‑11) \p \v 9 Naꞌra una Jesús itu diꞌidzaꞌ ni rëbinëꞌ yaca benëꞌ: \p ―Uzu tu benꞌ guzanëꞌ bedzuliꞌ lao layu quienëꞌ. Ude naꞌ pcaꞌnnëꞌn lao naꞌa yaca benꞌ gaca ladyinëꞌë layela quienëꞌ. Naꞌ uzëꞌë zioguëꞌ yedyi reꞌ zituꞌ. \v 10 Biz̃i cati bdyin biuꞌ quie usecho quie bedzuliꞌ, naꞌ beseꞌelaꞌ xanꞌ layela tu benꞌ zu laohuëꞌ ta tzenabanëꞌ tu ta reduꞌulanëꞌ siꞌnëꞌ quie bedzuliꞌ quienëꞌ. Pero belaꞌcala bëꞌyaquëꞌ ziꞌ benꞌ useꞌelaꞌ xaꞌnyaquëꞌ. Naꞌ bezaꞌnëꞌ gabi zeyuꞌanëꞌ, bedyinëꞌ lao xaꞌnnëꞌ. \v 11 Naꞌra beseꞌelaꞌ benꞌ xanꞌ layela benꞌ tula zioguëꞌ. Pero lëzi utasi unioyaquëꞌ lëbëꞌ, bëꞌyaquëꞌ lëbëꞌ ziꞌ, gabi bëꞌyaquëꞌ lëbëꞌ. Naꞌ zeyoguëꞌ bedyinëꞌ lao xaꞌnnëꞌ, gabi zeyuꞌanëꞌ. \v 12 Biz̃i benꞌ xanꞌ layela, tatula beseꞌelaꞌnëꞌ benꞌ tula, benꞌ uyune. Lëzi bërëyaquëꞌ lëbëꞌ hueꞌ, blaoyaquëꞌ lëbëꞌ, gabi zeyuꞌanëꞌ. \p \v 13 ’Pues guca benꞌ xanꞌ layela pensari unëꞌ: “¿Ca biz̃ira huaꞌ? Naꞌ iseꞌelaꞌ z̃iꞌinaꞌ biꞌ nedyëꞌëdaꞌ. Cati ilëꞌëyaquëꞌ lëbiꞌ, chica huapalaꞌnyaquëꞌ lëbiꞌ.” \v 14 Pero bëꞌ blëꞌë yaca benꞌ naca ladyinëꞌë layela babdyin z̃iꞌi xaꞌnyaquëꞌ, naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: “Biꞌ niga gaca quiebiꞌ layu niga cati bagati xuzibiꞌ. Uletzaꞌ gutirobiꞌ cuenda siꞌro layu niga gacan quiero.” \v 15 Naꞌra bëxoyaquëꞌbiꞌ, ulioyaquëꞌbiꞌ ganꞌ de layela, bëtiyaquëꞌ lëbiꞌ. \p Naꞌra unaba Jesús yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ tu diꞌidzaꞌ unëꞌ: \p ―¿Cabiz̃i hue xanꞌ layela len leyaquëꞌ? \v 16 Pues huedyinnëꞌ ganꞌ de layela quienëꞌ ta gutinëꞌ yaca benꞌ nuꞌenëꞌ ladyinëꞌë, hueꞌnëꞌ yaca benꞌ tula gaca ladyinaꞌayaquëꞌ layela quienëꞌ. \p Naꞌra caora be yaca benëꞌ cabëꞌ una Jesús, naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Birda chi tamala ca tamala bë yaca benꞌ guca ladyinëꞌë layela. \p \v 17 Naꞌra unaꞌ Jesús leyaquëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Chi nacan canꞌ rnale, ¿ga huen dyin diꞌidzaꞌ yuꞌu lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi rnën caniga?: \q1 Yo lagaꞌ ta baoruꞌun benꞌ hue huecuaꞌ, lëyo naꞌ beziꞌ Diuzi bzunëꞌn ga naca belao, ga rzulao besu. \m \v 18 Naꞌ rniaꞌ leꞌe, nu yaca benꞌ iguino lëlao yo naꞌ, huayoz̃o iguinoyaquëꞌ. Lëscanꞌ chi iguino yo idacon leyaquëꞌ, huatzutzon leyaquëꞌ. \s1 Unabayaquëꞌ Jesús ca naca quie impuesto \r (Mt. 21.45‑46; 22.15‑22; Mr. 12.13‑17) \p \v 19 Naꞌra yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, guꞌunyaquëꞌ guxuyaquëꞌ Jesús luegozi, danꞌ bezaqueyaquëꞌ quieyaquëꞌ unë Jesús diꞌidzaꞌ quie yaca benꞌ guca ladyinëꞌë layela. Pero bibeyaz̃oyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ quienëꞌ, danꞌ rdzebiyaquëꞌ bi hue yaca benëꞌ quieyaquëꞌ. \v 20 Biz̃i cabëꞌ beguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ bëyaquëꞌ, useꞌelaꞌyaquëꞌ benꞌ ruezi cuine ca benꞌ balaꞌana ta tzenabayaquëꞌ Jesús diꞌidzaꞌ chi iquixinëꞌ inëꞌ calëla tacuenda ga saqueꞌ gaoyaquëꞌ lëbëꞌ xquia lao benꞌ naca gobierno. \v 21 Quie lenaꞌ bdyinyaquëꞌ ganꞌ zë Jesús unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Maestro, banezindoꞌ luëꞌ rxiꞌidzeꞌloꞌ yaca benëꞌ diꞌidzaꞌ naca li. Naꞌ biruꞌ cuenda bi naque yaca benëꞌ, sino rxiꞌidzeꞌloꞌ benëꞌ tali ca naca xneza Diuzi. \v 22 Unacara nëtoꞌ: ¿Ruꞌen lato quiz̃oro quie impuesto quie benꞌ naca gobierno romano? ¿Huaguiz̃oron o biquiz̃oron? \p \v 23 Pero banezi Jesús ca naca pensari mala yuꞌuyaquëꞌ reguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ quienëꞌ. Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ reꞌenle cuëchile trampa quiaꞌ? \v 24 Uleuluꞌecara nëꞌëdiꞌ tu dumi. ¿Nu guicho, nu laohue daꞌ lëꞌën? \p Naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Daꞌ lëꞌë dumi nu guicho, nu lao benꞌ naca gobierno. \p \v 25 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulehueꞌ benꞌ naca gobierno ta reduꞌulanëꞌ siꞌnëꞌ. Lëscanꞌ ulehueꞌ Diuzi ta reduꞌulanëꞌ siꞌnëꞌ. \p \v 26 Naꞌ gabi uz̃aqueꞌyaquëꞌ ga iquixi Jesús ca diꞌidzaꞌ rnëꞌ lao benëꞌ. Belaꞌcala tu bebanziyaquëꞌ canꞌ unëꞌ. Babira biubinyaquëꞌ bi yëbiyaquëꞌ lëbëꞌ. \s1 Unabayaquëꞌ Jesús quie benꞌ baguti beban \r (Mt. 22.23‑33; Mr. 12.18‑27) \p \v 27 Ude naꞌ uyorë yaca benꞌ partido saduceo ganꞌ zë Jesús. Naꞌra rna yaca benꞌ partido saduceo biyeban yaca benꞌ baguti. Quie lenaꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p \v 28 ―Maestro, ca naca diꞌidzaꞌ bzu Moisés lëꞌë guichi, rnën chi baguti tu beꞌmbyu, naꞌ begaꞌn z̃gulanëꞌ tu cuinzëꞌ, nunu z̃iꞌiyaquëꞌ uzu, ruen zi yeziꞌ biꞌ bichinëꞌ nigula quie benꞌ baguti tacuenda yezu xcuidiꞌ yeziꞌ lao benꞌ baguti. \v 29 Naꞌ ugunro guca gadyi bichiyaquëꞌ. Naꞌ benꞌ nëro uz̃iꞌnëꞌ nigula quienëꞌ. Pero ni tu z̃iꞌiyaquëꞌ biuzu gutinëꞌ. \v 30 Naꞌ biz̃i benꞌ urupe beziꞌnëꞌ nigula quie benꞌ bichinëꞌ, benꞌ baguti. Lëzi gutirënëꞌ, nunu z̃iꞌiyaquëꞌ uzurë. \v 31 Naꞌ biz̃i benꞌ uyune beziꞌrënëꞌ nigula quie benꞌ bichinëꞌ, benꞌ baguti. Lëzirë gutirënëꞌ nunu z̃iꞌiyaquëꞌ uzurë. Canaꞌ guca quie lao gadyiteyaquëꞌ, yaca benꞌ uzulë nigula. \v 32 Ga beyudyicala quie nigula, gutirënëꞌ. \v 33 Naꞌra chi tali naꞌ yeban yaca benꞌ huati, ¿ca nurlayaquëꞌ naca z̃gulayaquëꞌ nigula naꞌ, como danꞌ lao gadyi bichiyaquëꞌ uzulëyaquëꞌ lëbëꞌ? \p \v 34 Naꞌ bequëbi Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lao yedyi layu niga rzulë beꞌmbyu nigula, lëscanꞌ rzulë nigula beꞌmbyu. \v 35 Pero yaca benꞌ yeban yeyo guibá ga zu Diuzi, bira sulëyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ ca nu z̃gulayaquëꞌ, ca nu xquiuyaquëꞌ. \v 36 Lëscanꞌ bira gatiyaquëꞌ. Cabëꞌ bigati yaca ángel, canaꞌ bigatirëyaquëꞌ. Tali nacayaquëꞌ z̃iꞌi Diuzi, danꞌ babebanyaquëꞌ huatzezulëyaquëꞌ Diuzi tuzioli. \v 37 Naꞌ rguixogueꞌ yaca diꞌidzaꞌ bzu Moisés lëꞌë guichi de que yeban yaca benꞌ baguti. Caora zë Moisés ganꞌ reꞌ yaga raꞌalaꞌ guiꞌ bireina, lëganꞌ naꞌ una Diuzi gudyinëꞌ Moisés: “Nacaꞌ Diuzi quie xuzixtaꞌoloꞌ Abraham, len quie xuzixtaꞌoloꞌ Isaac, len quie xuzixtaꞌoloꞌ Jacob.” \v 38 Canaꞌ una Diuzi quieyaquëꞌ, baꞌalaꞌcazi bagutiyaquëꞌ azio zë iza caora. Lenaꞌ ruluꞌen rlëꞌë Diuzi leyaquëꞌ ca benꞌ neneban, cala ca benꞌ baguti. Pues rlëꞌë Diuzi yugulu benëꞌ ca yaca benꞌ neban. Birlëꞌënëꞌ leyaquëꞌ ca benꞌ baguti. \p \v 39 Biz̃i bala yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, benꞌ nitaꞌ naꞌ, ruzënagayaquëꞌ bi na Jesús, unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Tahuencazi cabëꞌ baonaoꞌ, Maestro. \p \v 40 Naꞌ biz̃i bira biubinyaquëꞌ bi diꞌidzaꞌ inabayaquëꞌ lëbëꞌ. \s1 Naca benꞌ Cristo Señor quie rey David \r (Mt. 22.41‑46; Mr. 12.35‑37) \p \v 41 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Nacan tali ca nale, nale naca benꞌ Cristo z̃iꞌi rey David. \v 42 Pero cuin rey David, caora bzunëꞌ diꞌidzaꞌ lëꞌë guichi Salmos, unëꞌ cani: \q1 Una Diuzi rëbinëꞌ benꞌ naca Señor quiaꞌ: “Ureꞌ cuëtaꞌ zaquëꞌ yebë niga, \q1 \v 43 hasta idyin dza cuëchaꞌ xniꞌaloꞌ yaca benꞌ rudie luëꞌ.” \m \v 44 Quie lenaꞌ rnabaꞌ leꞌe: ¿Cómo naca benꞌ Cristo z̃iꞌi rey David, chi cuin rey David unëꞌ naca benꞌ Cristo Señor quienëꞌ? \s1 Udao Jesús xquia yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés \r (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54) \p \v 45 Naꞌ benꞌ zë nitaꞌ bzënagayaquëꞌ ca una Jesús caora unëꞌ rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p \v 46 ―Gapale cuidado bihuele ca rue yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés. Lega rexeyaquëꞌ gacoyaquëꞌ laꞌariꞌ naca tona. Lega rexeyaquëꞌ gapalaꞌn yaca benëꞌ leyaquëꞌ ga rdayaquëꞌ tu neza. Lega rexeyaquëꞌ cueꞌyaquëꞌ ga rbeꞌ benꞌ balaꞌana, chi luꞌu idaoꞌ sinagoga, chi ga raca lani. \v 47 Zidza rulidzayaquëꞌ Diuzi cuenda ilëꞌë yaca benëꞌ leyaquëꞌ benꞌ quie Diuzi, pero bëꞌ rueziyaquëꞌ reguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ ta cubayaquëꞌ ta de quie yaca nigula baguti xquiuhue. Quie lenaꞌ huera Diuzi leyaquëꞌ tu castigo huala gula. \c 21 \s1 Una Jesús quie tu nigula guti xquiuhue bdzeꞌnëꞌ gun quie idaoꞌ \r (Mr. 12.41‑44) \p \v 1 Naꞌ guca tu dza zë Jesús luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra blëꞌënëꞌ rudzeꞌ yaca benꞌ uñaꞌa dumi quieyaquëꞌ luꞌu caja ga yuꞌun gun quie idaoꞌ rnabëꞌra. \v 2 Lëzi blëꞌënëꞌ bdzeꞌ tu nigula guti xquiuhue chopa dumi daoꞌ lasi de cobre luꞌu caja naꞌ. \v 3 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ: \p ―Tali rniaꞌ leꞌe, nigula naꞌ naquëꞌ benꞌ yëchiꞌ, aguti xquiuhuëꞌ, pero ca naca dumi bdzeꞌnëꞌ luꞌu caja, nacaran dumi z̃e cala ca ta bdzeꞌ yaca benꞌ uñaꞌa. \v 4 Ta begaꞌnnan sobre quieyaquëꞌ bdzeꞌyaquëꞌ luꞌu caja naꞌ, pero lënigula benꞌ yëchiꞌ, bdzeꞌnëꞌ ca tu dumi daoꞌ dezi quienëꞌ ta raꞌonëꞌ ta raonëꞌ. \s1 Una Jesús huabiaguiꞌ idaoꞌ rnabëꞌra \r (Mt. 24.1‑2; Mr. 13.1‑2) \p \v 5 Naꞌra yaca benꞌ quie Jesús, bëꞌlëyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ diꞌidzaꞌ unayaquëꞌ quie idaoꞌ rnabëꞌra de que nacan badan gula, len yo necuaꞌ besu, len tu ta psalaꞌadyiꞌ yaca benëꞌ bëꞌyaquëꞌ quie idaoꞌ. \v 6 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Huadyin dza iguino duz̃e ca ta rnaꞌle niga. Ni tu yo bira yegaꞌnnan xcuꞌudzu laguedyin. \s1 Ga ruꞌen diꞌidzaꞌ cabëꞌ gaca baruen bago dza iyudyi dyilayu \r (Mt. 24.3‑28; Mr. 13.3‑23) \p \v 7 Naꞌra yaca benꞌ quie Jesús unabayaquëꞌ Jesús rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Maestro, ¿bata gaca canꞌ rnaoꞌ? ¿Ca biz̃i gaca ta uluꞌen nëtoꞌ cati baruen bago dza gaca canꞌ rnaoꞌ? \p \v 8 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Gapale cuidado ta bisiꞌ yaca benëꞌ leꞌe yëꞌ. Porque huida benꞌ zë inayaquëꞌ: “Nëꞌëdiꞌ nacaꞌ Cristo.” Lëscanꞌ inayaquëꞌ: “Abdyin hora yeyudyi yedu quie dyila yu.” Pero bigalele quieyaquëꞌ. \v 9 Lëzi cati babele baozulao huedila, rdilalë nación conlë itu nación, lëscanꞌ rdilalë benëꞌ conlë gobierno quieyaquëꞌ, bidzebile. Huataꞌcazi huedila quie lao yedyi layu, pero nerdziogue idyin dza yeyudyi yedu quie lao yedyi layu. \p \v 10 Lëscanꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Huaca dilalë tu nación itu nación. Huaca dilalë tu yedyi itu yedyi. \v 11 Lëscanꞌ niꞌnizi quie lao yedyi layu huaca uz̃uꞌ huala, huataꞌ ubin, huataꞌ yelaꞌ hueꞌ. Lëscanꞌ hualëꞌë yaca benëꞌ ta utzebin leyaquëꞌ zaꞌn guibá huazën ladza. \p \v 12 ’Pero tu zagaca canꞌ, guxu yaca benëꞌ leꞌe hueyaquëꞌ leꞌe bizinaquezi. Iquiëꞌyaquëꞌ leꞌe luꞌu yaca idaoꞌ sinagoga ta gaoyaquëꞌ leꞌe xquia. Lëscanꞌ udzeꞌyaquëꞌ leꞌe luꞌu dyiguiba, usedyinyaquëꞌ leꞌe lao naꞌa benꞌ naca gobierno danꞌ baralele bazaꞌle naole nëꞌëdiꞌ. \v 13 Canaꞌ gaca quiele tacuenda inële cule nëꞌëdiꞌ laoyaquëꞌ. \v 14 Bidëbile ca bi yëbileyaquëꞌ cuenda gacalële cuinle laoyaquëꞌ. \v 15 Bidëbile como danꞌ gacaliaꞌ leꞌe bi diꞌidzaꞌ yequëbile yeyëbileyaquëꞌ cuenda initaꞌ yaca benꞌ rudie leꞌe chizi, bira ibinyaquëꞌ bi inayaquëꞌ leꞌe. \v 16 Hasta benꞌ naca familia quiele, len benꞌ naca amigo quiele, huaziꞌyaquëꞌ leꞌe yëꞌ. Usedyin nu xuzile, nu bichile, nu diadza quiele, nu amigo quiele leꞌe lao naꞌa benꞌ rnabëꞌ. Gutiyaquëꞌ bala leꞌe. \v 17 Huadi yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu leꞌe danꞌ naole xnezaꞌ. \v 18 Pero bibi gaca quiele, ni tu guitzaꞌ guichole bicuiaguiꞌn. \v 19 Chi hue quiele biusanlaꞌadyiꞌle naole xnezaꞌ, huataꞌ yelaꞌ neban quiele tuzioli. \p \v 20 ’Cati ilëꞌële baneyëchote yaca soldado ciudad Jerusalén, huanezile baruen bago dza udyiaguiꞌyaquëꞌ lao ciudad naꞌ. \v 21 Naꞌra yaca benꞌ nitaꞌ estado Judea, ruguinte iz̃unoyaquëꞌ tzioyaquëꞌ ga zu yaꞌa. Lëscanꞌ yaca benꞌ nitaꞌ ciudad Jerusalén, ruguinte eroyaquëꞌ tzioyaquëꞌ huaz̃uno. Lëscanꞌ yaca benꞌ nitaꞌ lao layela, bireyaꞌalaꞌ yeyoyaquëꞌ ciudad Jerusalén. \v 22 Lëdza gaca canꞌ nacan dza hue Diuzi castigo. Nacan dza uzucazi yugulu diꞌidzaꞌ ca diꞌidzaꞌ yuꞌu lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. \v 23 Huaca bayëchiꞌ gula quie yaca nigula nuꞌa bdaoꞌ, len yaca nigula rugaꞌadyi bdaoꞌ dza gaca canꞌ. Lega yedzagalao yaca benꞌ Israel, hue Diuzi leyaquëꞌ tu castigo huala gula. \v 24 Naꞌ guti yaca soldado balayaquëꞌ. Naꞌ ibalayaquëꞌ uquioyaquëꞌ hueyaquëꞌ leyaquëꞌ preso iquiëꞌyaquëꞌ leyaquëꞌ yaca yedyi zë, yedyi tula. Tanaꞌ lenaꞌ inabëꞌ yaca benꞌ zaꞌ yedyi tula lao ciudad Jerusalén hasta idyin dza bira hue Diuzi lato inabëꞌyaquëꞌ lao ciudad naꞌ. \s1 Ca guca bëꞌ yeguida benꞌ naca bichi yugulu benëꞌ lao yedyi layu tatula \r (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Mr. 13.24‑37) \p Naꞌ una Jesús: \p \v 25 ―Ude naꞌ huataꞌ ta naca seña ladza. Huechula obidza, bira gataꞌ xniꞌ biuꞌ, huaguino yaca bélo. Huaca tondo yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu. Huadzebiyaquëꞌ yeyaquëꞌ xchiꞌ nisadaoꞌ ruen ruꞌbe huala gula ga rbigaꞌ rdan ruꞌa yu bidyi. \v 26 Huayunꞌyaquëꞌ tanto idzebiyaquëꞌ ca gaca quieyaquëꞌ lao yedyi layu. Huazisi huaguino yaca bélo dyian guibá. \v 27 Lëcanaꞌ hualëꞌë yaca benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ. Hualëꞌëyaquëꞌ yeguidaꞌ lao beo zë ladza. Hualëꞌëyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ de yelaꞌ huaca quiaꞌ. \v 28 Cati baraca canꞌ rniaꞌ, naꞌra bidzebile, reyaꞌalaꞌ yechisa guichole inaꞌle ladza como danꞌ ilëꞌëtiꞌzi rdziogue ute uselaꞌ leꞌe ca ta raca quiele. \p \v 29 Lëzirë unë Jesús itu diꞌidzaꞌ ni, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulenaꞌcara ca raca quie yaga higo o bitezi yaga tula. \v 30 Cati ilëꞌële bagusin laꞌagaꞌ gula, barebian laꞌagaꞌ reꞌene quien, banezile bazaꞌ biuꞌ oba. \v 31 Lëzirë cati ilëꞌële baraca cabëꞌ rniaꞌ leꞌe, reyaꞌalaꞌ inezile bazaꞌ dza inabëꞌ Diuzi lao yedyi layu. \p \v 32 ’Tali rniaꞌ leꞌe, tu bineya z̃iꞌisuba benꞌ nitaꞌ naꞌa, bëꞌ gaca cabëꞌ rniaꞌ leꞌe. \v 33 Huade quie ta dyia guibá len lao yedyi layu canaꞌzi, pero ca naca diꞌidzaꞌ rniaꞌ leꞌe, biten canaꞌzi. Decazide huazun diꞌidzaꞌ cabëꞌ rniaꞌ leꞌe. \p \v 34 ’Ulegapa cuidado, bihueꞌle lato gacale zidi tzuꞌu pensari mala luꞌu guicho laxtaꞌole. Bihuele tabayatza, bihuele hueꞌe, bidëbile quie ta gaole, bidëbile quie ta gacole, yelaꞌ naꞌ biyebanle dza yeguidaꞌ. \v 35 Porque cabëꞌ rdzebi bia guixiꞌ bëꞌ rdacobaꞌ luꞌu trampa, canaꞌ yedzebi yaca benꞌ nitaꞌ lao duz̃e yedyi layu dza yeguidaꞌ. \v 36 Lenaꞌ niaꞌ leꞌe, ulesu listo. Ulehueꞌlë Diuzi diꞌidzaꞌ yugu dza, yugu yela, cuenda ucuasa ucuiꞌonëꞌ leꞌe ca tamala zaꞌ gaca lao yedyi layu. Ulehue quiele cuenda yetilalaole nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ. ―Canaꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 37 Ruxiꞌidzeꞌ Jesús yaca benëꞌ luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra te dza. Naꞌ biz̃i quie sadzeꞌ rionëꞌ ga zu yaꞌa lao Olivos ga reguesinëꞌ. \v 38 Biz̃i yaca benꞌ zë rdyinyaquëꞌ yugu zila luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra ta rzënagayaquëꞌ ca diꞌidzaꞌ ruxiꞌidzëꞌ leyaquëꞌ. \c 22 \s1 Beguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ ta gutiyaquëꞌ Jesús \r (Mt. 26.1‑5, 14‑16; Mr. 14.1‑2, 10‑11; Jn. 11.45‑53) \p \v 1 Naꞌ baruen bago ta hue yaca benꞌ Israel lani pascua ta gaoyaquëꞌ yëta xtila binequixi levadura. \v 2 Biz̃i yaca xanꞌ pxuzi len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, lega reguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ ta gutiyaquëꞌ Jesús. Pero bireyaz̃oyaquëꞌ, danꞌ rdzebiyaquëꞌ idzaꞌ yaca benëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 3 Naꞌ biz̃i tu benꞌ naca benꞌ quie Jesús lado ichiptu yaca benꞌ quie Jesús bëꞌnëꞌ lato uyuꞌu xanꞌ taxiꞌibiꞌ Satanás luꞌu laxtaꞌonëꞌ. Lëbenꞌ naꞌ laonëꞌ Judas Iscariote. \v 4 Naꞌ uyo Judas tzegueꞌlënëꞌ diꞌidzaꞌ yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ napa dyin quie idaoꞌ rnabëꞌra ta yeguilolaꞌadyiꞌyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ ta usedyinnëꞌ Jesús lao naꞌayaquëꞌ. \v 5 Leyaquëꞌ lega bedaohueyaquëꞌ begaꞌnlëyaquëꞌ lëbëꞌ diꞌidzaꞌ ta hueꞌyaquëꞌ lëbëꞌ dumi. \v 6 Naꞌ uzulaonëꞌ beguilolaꞌadyiꞌnëꞌ bi huenëꞌ ta usedyinnëꞌ Jesús lao naꞌayaquëꞌ cati nunu benꞌ nitaꞌ. \s1 Ga ruꞌen diꞌidzaꞌ ca gaoyaquëꞌ quie lani pascua \r (Mt. 26.17‑29; Mr. 14.12‑25; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) \p \v 7 Bdyincazi dza bëyaquëꞌ lani pascua cati gaoyaquëꞌ yëta xtila ta binequixi levadura, lëscanꞌ gutirëyaquëꞌ becoꞌ z̃iꞌilaꞌ quie lani pascua. \v 8 Lenaꞌ una Jesús rëbinëꞌ chopa benꞌ quienëꞌ, Pedro len Juan: \p ―Uletzio ta ucuezale ta gaoro rtzeꞌ quie lani pascua. \p \v 9 Naꞌra unabayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Gaz̃i reꞌenloꞌ tziondoꞌ ta tzacuezandoꞌ ta gaoro? \p \v 10 Biz̃i naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uletzio ciudad Jerusalén. Caora babdyinle ruꞌa ciudad, lëganꞌ naꞌ yedilale tu beꞌmbyu zeyuꞌa tu reꞌ yudzo nisa. Lëbenꞌ naꞌ inaole ganꞌ zeyonëꞌ yedyinnëꞌ z̃an yuꞌu. \v 11 Naꞌ tzuꞌule yëbile benꞌ naca xanꞌ yuꞌu: “Cani na Maestro: ¿Gaz̃i zu luꞌu yuꞌu ga gaolëndoꞌnëꞌ rtzeꞌ quie lani pascua?” \v 12 Naꞌra uluꞌenëꞌ leꞌe tu luꞌu yuꞌu z̃e de chopa xcuia ga baneluban banacan dyaꞌa. Lëganꞌ naꞌ ucuezale ta gaoro. \p \v 13 Naꞌ uzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ gucan laga con canꞌ gudyi Jesús leyaquëꞌ. Lëganꞌnaꞌ pcuezayaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ rtzeꞌ quie lani pascua. \p \v 14 Cati bdyin hora gaoyaquëꞌ quie rtzeꞌ, naꞌ uzaꞌ Jesús ziolënëꞌ yaca benꞌ quienëꞌ uyuꞌuyaquëꞌ luꞌu yuꞌu ureꞌyaquëꞌ lao mesa. \v 15 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lega bareꞌendaꞌ gaoliaꞌ leꞌe rtzeꞌ quie lani pascua tu zagatiaꞌ. \v 16 Rniaꞌ leꞌe, bira gaoliaꞌ leꞌe rtzeꞌ quie lani pascua. Caora babzu diꞌidzaꞌ ca una Diuzi arnabëꞌnëꞌ lao yedyi layu, canaꞌtera gaoliaꞌ leꞌe rtzeꞌ quie lani pascua tatula. \p \v 17 Naꞌra uz̃iꞌnëꞌ tu copa, bazënëꞌn lao nëꞌë, unëꞌ rëbinëꞌ Diuzi: \p ―Diuxcaleloꞌ. \p Ude naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Uleguxun tu tule, uleyoꞌon. \v 18 Rniaꞌ leꞌe, bira yoꞌogaꞌ nisa quie bedzuliꞌ. Caora babdyin dza arnabëꞌ Diuzi lao yedyi layu, canaꞌtera yoꞌogaꞌ nisa bedzuliꞌ tatula. \p \v 19 Naꞌ uz̃iꞌnëꞌ tu yëta xtila bazënëꞌn lao nëꞌë unëꞌ rëbinëꞌ Diuzi: \p ―Diuxcaleloꞌ. \p Ude naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Lëyëta xtila ni nacan ca quie cuerpo quiaꞌ. Huatiaꞌ cuenda gataꞌ yelaꞌ hueziꞌz̃e quiele lao Diuzi. Cabëꞌ aodaoro rtzeꞌ niga, canaꞌ huerële ta yezaꞌlaꞌadyiꞌle nëꞌëdiꞌ cabëꞌ biaꞌ quiele. \p \v 20 Lëzirë, ude beyudyi udaoyaquëꞌ, beziꞌnëꞌ itu copa unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Naca nisa bedzuliꞌ yudzu copa ni ca quie ren quiaꞌ. Lenaꞌ ilatogaꞌ gatiaꞌ cuenda yegaꞌntzaꞌolë Diuzi leꞌe tacubila. Lenaꞌ ilatogaꞌ cuenda gataꞌ yelaꞌ hueziꞌz̃e quiele lao Diuzi. \p \v 21 ’Pero tu benꞌ reꞌ len nëꞌëdiꞌ lao mesa ni, lëbenꞌ naꞌ usedyinnëꞌ nëꞌëdiꞌ lao naꞌa benꞌ rudie nëꞌëdiꞌ. \v 22 Nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, banugunnan gatiaꞌ. Pero bayëchiꞌ gula gaca quie benꞌ usedyin nëꞌëdiꞌ lao naꞌa benꞌ rudie nëꞌëdiꞌ. \p \v 23 Naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Nuz̃i raꞌo usedyinronëꞌ lao naꞌa benꞌ rudie lëbëꞌ? \s1 Ga bëyaquëꞌ tu huenë quie nulayaquëꞌ gacara belao \p \v 24 Naꞌra yaca benꞌ quie Jesús uyuꞌuyaquëꞌ huenë len laguedyiyaquëꞌ ca nulayaquëꞌ gacara benꞌ belao entre leyaquëꞌ. \v 25 Pero naꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Yaca benꞌ naca gobierno lao yedyi layu niga, lega dyiabëꞌyaquëꞌ hue yaca benëꞌ ca ta reꞌenyaquëꞌ. Naꞌ nayaquëꞌ nacayaquëꞌ benꞌ belao. \v 26 Pero naꞌ leꞌe bireyaꞌalaꞌ huele ca rueyaquëꞌ. Bireyaꞌalaꞌ hue cuinle benꞌ belao. Reyaꞌalaꞌ gacalële laguedyile. Reyaꞌalaꞌ ilëꞌële cuinle ca benꞌ criado. Chi huele canaꞌ, tali naꞌ nacale benꞌ belao ca reꞌen Diuzi. \v 27 Quie lao benꞌ nitaꞌ lao yedyi layu niga, rbeꞌcazi xaꞌnyaquëꞌ lao mesa ta gaoyaquëꞌ ta rudyia criado quieyaquëꞌ. Pero nëꞌëdiꞌ, laꞌacazi nacaꞌ xaꞌnle, zuaꞌ ladole ruaꞌ ca quie criado quiele. \p \v 28 ’Naꞌ como danꞌ bipsanlaꞌadyiꞌle nëꞌëdiꞌ dza cati guca zëdi gula quiaꞌ, \v 29-30 quie lenaꞌ, gunaꞌ leꞌe lato cueꞌle gaole yoꞌole len nëꞌëdiꞌ lao mesa quiaꞌ ga yedyinaꞌ inabiꞌa. Lëscanꞌ gunaꞌ leꞌe lato cueꞌle ga gaca xlatole ichugolile quie lao chipchopa cueꞌ benꞌ Israel. Cabëꞌ bë Xuzaꞌ, pcaꞌnnëꞌ yelaꞌ rnabëꞌ quienëꞌ ta inabiꞌa, canaꞌ hueriaꞌ quiele, ucaꞌnaꞌ yelaꞌ rnabëꞌ quiaꞌ ta inabëꞌle. \s1 Ga una Jesús quie Pedro huananëꞌ binubëꞌnëꞌ lëbëꞌ \r (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Jn. 13.36‑38) \p \v 31 Lëzi unërë Jesús: \p ―Simón, Simón, reꞌen xanꞌ taxiꞌibiꞌ Satanás huelën leꞌe prueba, chi usanlaꞌadyiꞌle nëꞌëdiꞌ, chi biusanlaꞌadyiꞌle nëꞌëdiꞌ. Reꞌennan usisin leꞌe ca rsisi benëꞌ bini trigo. \v 32 Pero bablidzaꞌ Diuzi ta gacalënëꞌ luëꞌ ta biusanlaꞌadyoꞌ nëꞌëdiꞌ. Naꞌra cati barenaoloꞌ xnezaꞌ tatula, naꞌ utipaloꞌ yaca benꞌ bichoꞌ, benꞌ nao xnezaꞌ, ta inaorayaquëꞌ mazara xnezaꞌ. \p \v 33 Naꞌra una Simón rëbinëꞌ Jesús: \p ―Zucazaꞌ dispuesto tzaliaꞌ luëꞌ, baꞌalaꞌcazi udzeꞌyaquëꞌ raꞌo luꞌu dyiguiba, o chi gutiyaquëꞌ raꞌo. \p \v 34 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Pedro, rniaꞌ luëꞌ, bala tu binecuedyi biu, huanaoꞌ tzona lasa binubëꞌloꞌ nëꞌëdiꞌ. \s1 Baidyin hora yedzagalao Jesús \p \v 35 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Cati useꞌelaꞌ leꞌe ga uyole dza naꞌ, bibiꞌale yëxo, bibiꞌale dumi, bibiꞌale itu cueꞌ guidi ta uliole, ¿bdzioguele bi ta bdzioguele? \p Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Jesús: \p ―Bibi bdzioguendoꞌ. \p \v 36 Biz̃i una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Babetzaꞌ ca niaꞌ huele. Chi de yëxo quiele, reyaꞌalaꞌ huaꞌalen, lëzi huaꞌarële dumi. Chi bide macheta quiele, gutiꞌle gabán quiele ta gaꞌole macheta quiele huaꞌalen. \v 37 Lenaꞌ rniaꞌ leꞌe, decazide uzun diꞌidzaꞌ ganꞌ rnën quiaꞌ lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi cani: “Hualëꞌëyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ benꞌ mala.” Pues uzucazi yugulu diꞌidzaꞌ ganꞌ rnën quiaꞌ lëꞌë guichi laꞌiya. \p \v 38 Naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Señor, decazi chopa macheta quiendoꞌ. \p Naꞌ bequëbi Jesús unëꞌ: \p ―Conlë lëcazin hueꞌennan. \s1 Bëꞌlë Jesús Diuzi diꞌidzaꞌ ga laona Getsemaní \r (Mt. 26.36‑46; Mr. 14.32‑42) \p \v 39 Naꞌra ca rue Jesús yugu rdzeꞌ, uzaꞌnëꞌ zionëꞌ ganꞌ zu yaꞌa lao Olivos. Lëscanꞌ uzaꞌrë yaca benꞌ quienëꞌ ziolëyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 40 Bëꞌ bdyinyaquëꞌ ganꞌ, naꞌra unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Ulidzale Diuzi cuenda yeziꞌle fuerza ta bihue xanꞌ taxiꞌibiꞌ leꞌe gan bihuele xquia ca tazëdi bazaꞌ gaca quiele. \p \v 41 Lëganꞌ naꞌ begaꞌn yaca benꞌ quienëꞌ udyialao Jesús ilëꞌëtiꞌ ca tu ga rdyin yo cati reruꞌunron. Naꞌ ureꞌnëꞌ uditzu z̃ibinëꞌ layu blidzëꞌ Diuzi. \v 42 Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ Diuzi: \p ―Xuzaꞌ Diuzi, inabaꞌ laoloꞌ ucuasa ucuiꞌoloꞌ nëꞌëdiꞌ ca tazëdi gula bazaꞌ gaca quiaꞌ. Nacan ca quie tu ta naca slaꞌ ruen zi yoꞌogaꞌn. Pero zuaꞌ dispuesto gaca quiaꞌ cabëꞌ reꞌenloꞌ luëꞌ, cala ca reꞌendaꞌ nëꞌëdiꞌ. \v 43 Biz̃i naꞌ bdyinte tu ángel zaꞌ guibá ganꞌ zënëꞌ, gucalënëꞌ lëbëꞌ beziꞌnëꞌ fuerza. \v 44 Naꞌ tanto bedzagalaonëꞌ guquenëꞌ bayëchiꞌ gula, gucanëꞌ nisa yesa blaton layu nacan ca ren quienëꞌ tu rlidzëꞌ Diuzi du guicho du laꞌadyiꞌnëꞌ. \p \v 45 Biz̃i bëꞌ beyudyi blidzëꞌ Diuzi, naꞌ bezulinëꞌ zeyoguëꞌ ganꞌ nitaꞌ yaca benꞌ quienëꞌ, blëꞌënëꞌ barasiyaquëꞌ, danꞌ banexaqueyaquëꞌ tanto rdëbiyaquëꞌ racayëchiꞌyaquëꞌ. \v 46 Lenaꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ rasizile? Ulechasa ulelidza Diuzi cuenda yeziꞌle fuerza ta bihue xanꞌ taxiꞌibiꞌ leꞌe gan bihuele xquia ca tazëdi gula bazaꞌ gaca quiele. \s1 Guxuyaquëꞌ Jesús \r (Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Jn. 18.2‑11) \p \v 47 Nerna Jesús ruꞌelënëꞌ yaca benꞌ quiëꞌ diꞌidzaꞌ cati bdyin Judas ganꞌ zënëꞌ dyialaotenëꞌ lao yaca benꞌ ziolënëꞌ lëbëꞌ tuz̃e. Lëcanaꞌ ubigaꞌnëꞌ ganꞌ zë Jesús udaonëꞌ situ xaganëꞌ. Naca Judas tuz̃e len ichiptu yaca benꞌ quie Jesús. \v 48 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Judas, con tu situ baodaoloꞌ xagaꞌ, ¿lenaꞌ babaoꞌ entregar nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ? \p \v 49 Naꞌ biz̃i cati blëꞌë yaca benꞌ quie Jesús bi raca quienëꞌ, naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Señor, ¿reꞌenloꞌ cuiondoꞌ macheta quiendoꞌ tilalëndoꞌ leyaquëꞌ? \p \v 50 Biz̃i naꞌ ulio tu benꞌ quie Jesús macheta quienëꞌ, udinëꞌ benꞌ criado quie xanꞌ pxuzi, uchugunëꞌ naguëꞌ yebë. \v 51 Pero naꞌ una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Psan quieyaquëꞌ, canaꞌzi. \p Ude naꞌ bdaꞌ Jesús nëꞌë naga benꞌ naꞌ, labeyacaten. \v 52 Naꞌra una Jesús gudyinëꞌ yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ napa dyin quie idaoꞌ rnabëꞌra, len yaca los demás benꞌ rnabëꞌ, benꞌ ziorë guxu lëbëꞌ: \p ―¿Cala benꞌ uban raquele nacaꞌ danꞌ nuꞌale macheta, nuꞌale yaga zaꞌle guxule nëꞌëdiꞌ? \v 53 Cati uzuliaꞌ leꞌe luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra yugu dza, nica beyaz̃ole guxule nëꞌëdiꞌ. Pero naꞌra abdyin hora quiele cati huelële nëꞌëdiꞌ ca ta rnan quiele leꞌe, benꞌ rda lao lato laochula. \s1 Una Pedro binubëꞌnëꞌ Jesús \r (Mt. 26.57‑58, 69‑75; Mr. 14.53‑54, 66‑72; Jn. 18.12‑18, 25‑27) \p \v 54 Naꞌ bëxuyaquëꞌ lëbëꞌ uquiëꞌyaquëꞌ lëbëꞌ z̃an yuꞌu quie xanꞌ pxuzi. Naꞌ ziorë Pedro zituꞌla zenaonëꞌ leyaquëꞌ. \v 55 Cati bdyinyaquëꞌ naꞌ, ulëchiyaquëꞌ guiꞌ laliꞌa ganꞌ rbeꞌyaquëꞌ neyëchoyaquëꞌ ruꞌa guiꞌ ta yedzeꞌeyaquëꞌ. Naꞌ ureꞌrë Pedro ladoyaquëꞌ. \v 56 Biz̃i tu nigula, biꞌ naca criada, bëꞌ blëꞌëbiꞌ Pedro reꞌnëꞌ ruꞌa guiꞌ, naꞌ begaꞌmbiꞌ rnaꞌbiꞌ lao Pedro. Beyudyi unaꞌbiꞌ lëbëꞌ dyëꞌëdi, naꞌ unëbiꞌ rëbibiꞌ lëbëꞌ: \p ―Lëzi benꞌ reꞌ niga, naquëꞌ benꞌ quie benꞌ naꞌ. \p \v 57 Naꞌ una Pedro rëbinëꞌ lëbiꞌ: \p ―Nigula, binubëꞌdaꞌ benꞌ naoꞌ canꞌ. \p \v 58 Bëꞌ guca itu chiꞌ, blëꞌë benꞌ tula Pedro ganꞌ reꞌnëꞌ. Naꞌ una benꞌ naꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Lëzi luëꞌ nacaraoꞌ benꞌ quieyaquëꞌ. \p Pero naꞌ una Pedro rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Binacaꞌ benꞌ quieyaquëꞌ. Binubëꞌdaꞌ benꞌ naꞌ. \p \v 59 Biz̃i bëꞌ guca ca itu hora, naꞌ unë itu benꞌ nitaꞌ naꞌ rëbinëꞌ Pedro: \p ―Tali naca benꞌ ni benꞌ quie benꞌ naꞌ, como danꞌ nacarëꞌ benꞌ estado Galilea. \p \v 60 Naꞌra una Pedro rëbinëꞌ benꞌ una canaꞌ: \p ―Binezdaꞌ quie benꞌ rnaoꞌ, binubëꞌdaꞌ benꞌ naꞌ. \p Lëcanaꞌ, caora nernë Pedro canaꞌ, naꞌ uredyi biu. \v 61 Naꞌ beyëcho Jesús unaꞌnëꞌ lao Pedro. Caora naꞌ bezaꞌlaꞌadyiꞌ Pedro con ca una Jesús gudyinëꞌ lëbëꞌ: “Bala tu binecuedyi biu, huanaoꞌ tzona lasa binubëꞌloꞌ nëꞌëdiꞌ.” \v 62 Naꞌra ubigaꞌ Pedro tzalaꞌla zionëꞌ ga uredyinëꞌ ziꞌlaza gula. \s1 Ga ruꞌen diꞌidzaꞌ cabëꞌ bëyaquëꞌ ptituyaquëꞌ Jesús \r (Mt. 26.67‑68; Mr. 14.65) \p \v 63 Naꞌ yaca benꞌ napa Jesús, ptituyaquëꞌ lëbëꞌ, udyibiyaquëꞌ lëbëꞌ begorro. \v 64 Lëscanꞌ pquioyaquëꞌ laꞌariꞌ laohuëꞌ, udyibiyaquëꞌ laohuëꞌ, unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Unacara nu udyibi luëꞌ. \p \v 65 Lëscanꞌ lega diꞌidzaꞌ ziꞌ unëyaquëꞌ gudyiyaquëꞌ lëbëꞌ. \s1 Psedyinyaquëꞌ Jesús lao naꞌa yaca benꞌ rnabëꞌ \r (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Jn. 18.19‑24) \p \v 66 Biz̃i bëꞌ uyaniꞌ dza tula, bedupa yaca benꞌ napa dyin, len yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, uquiëꞌyaquëꞌ Jesús ziolëyaquëꞌ lëbëꞌ ganꞌ reꞌ yaca benꞌ napa dyin. Naꞌ unabayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p \v 67 ―Unacara nëtoꞌ ¿nacoꞌ benꞌ na Diuzi iseꞌelëꞌ? \p Naꞌra bequëbi Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Chanꞌ iniaꞌ leꞌe nacaꞌ benꞌ na Diuzi iseꞌelëꞌ, nica galele quiaꞌ. \v 68 Lëzi chi inabaꞌ leꞌe tu diꞌidzaꞌ, nica yequëbile quiaꞌ, nica usanle nëꞌëdiꞌ. \v 69 Pero bazaꞌ dza huatzeriꞌa nëꞌëdiꞌ, bichi yugulu benëꞌ, zaquëꞌ yebë cuëta Diuzi, benꞌ dera yelaꞌ rnabëꞌ quie. \p \v 70 Biz̃i lao yuguluteyaquëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Nacoꞌ z̃iꞌi Diuzi? \p Naꞌ bequëbi Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Sí, nacaꞌ z̃iꞌi Diuzi con canꞌ nale. \p \v 71 Naꞌra unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―¿Ca nura testigo reꞌennan guida? Cuincaziro babero cabëꞌ baona benꞌ niga. \c 23 \s1 Psedyinyaquëꞌ Jesús lao Pilato \r (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Jn. 18.28‑38) \p \v 1 Naꞌra yugulu yaca benꞌ reꞌ ganꞌ, uzuliyaquëꞌ uquiëꞌyaquëꞌ Jesús tzahuaꞌayaquëꞌ lëbëꞌ lao Pilato, benꞌ naca gobernador. \v 2 Lëganꞌ naꞌ udaoyaquëꞌ lëbëꞌ xquia, unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Pilato: \p ―Benꞌ niga rudzeꞌyelanëꞌ yaca benꞌ yedyi quiendoꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ bireyaꞌalaꞌ quiz̃oro impuesto quie gobierno romano. Lëzi nanëꞌ naquëꞌ benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi, naꞌ nanëꞌ naquëꞌ rey quiendoꞌ. \p \v 3 Naꞌra unaba Pilato Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Tabala nacoꞌ rey quie benꞌ Israel? \p Naꞌ bequëbi Jesús rëbinëꞌ Pilato: \p ―Nacaꞌ cabëꞌ unaoꞌ. \p \v 4 Naꞌra una Pilato rëbinëꞌ yaca xanꞌ pxuzi, len yaca los demás benꞌ nitaꞌ naꞌ: \p ―Gabi dulaꞌ de quie benꞌ niga. \p \v 5 Naꞌ biz̃i leyaquëꞌ unërayaquëꞌ zidzo gula rëbiyaquëꞌ Pilato: \p ―Con ga baodenëꞌ rudzeꞌyelanëꞌ yaca benëꞌ. Pues barudzeꞌyelanëꞌ yaca benꞌ quie yaca yedyi quie estado Judea len yaca benꞌ quie yaca yedyi quie estado Galilea. Naꞌ bablaꞌnëꞌ niga ta udzeꞌyelanëꞌ yaca benꞌ lao ciudad niga. \s1 Psedyinyaquëꞌ Jesús lao Herodes \p \v 6 Bëꞌ be Pilato canꞌ unayaquëꞌ quie Jesús, naꞌ unabanëꞌ leyaquëꞌ chi tali naca Jesús benꞌ quie estado Galilea. \v 7 Naꞌ caora bequëbiyaquëꞌ tali naquëꞌ benꞌ quie estado Galilea, naꞌ useꞌelaꞌnëꞌ Jesús lao Herodes, danꞌ naca Herodes gobernador quie estado Galilea, lëscanꞌ danꞌ bazurë Herodes ciudad Jerusalén. \v 8 Biz̃i bëꞌ blëꞌë Herodes bdyin Jesús ganꞌ zunëꞌ, lega redaohuenëꞌ como danꞌ azio zë dza reꞌennëꞌ ilëꞌënëꞌ lëbëꞌ. Babenëꞌ canꞌ na yaca benëꞌ canꞌ ruenëꞌ. Lenaꞌ reꞌennëꞌ ilëꞌënëꞌ lëbëꞌ chi bihuenëꞌ tu milagro. \v 9 Naꞌ uzulaonëꞌ rnabanëꞌ Jesús zë pregunta, pero bibequëbi Jesús quienëꞌ. \v 10 Lëganꞌ naꞌ bdyinrë yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ rusëdi ley quie Moisés, udaoyaquëꞌ lëbëꞌ xquia. Diꞌidzaꞌ zëra bëyaquëꞌ condre Jesús. \v 11 Biz̃i Herodes len yaca soldado quienëꞌ uzulaoyaquëꞌ rueyaquëꞌ lëbëꞌ bizinaquezi. Bgacoyaquëꞌ lëbëꞌ tu laꞌariꞌ tzaoꞌ ca quie laꞌariꞌ raco rey ta utituyaquëꞌ lëbëꞌ. Ude naꞌ beseꞌelaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ tatula lao Pilato. \v 12 Du dza naꞌla, Herodes len Pilato, biyuꞌuyaquëꞌ dyaꞌa bigucayaquëꞌ amigo, pero caora naꞌ beyacayaquëꞌ amigo. \s1 Ga uchugubëꞌyaquëꞌ gati Jesús \r (Mt. 27.15‑26; Mr. 15.6‑15; Jn. 18.39‑19.16) \p \v 13 Naꞌ bë Pilato mandado bedupa yaca xanꞌ pxuzi, len yaca benꞌ napa dyin, len yaca benꞌ lao yedyi. \v 14 Naꞌra una Pilato rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Leꞌe badehuaꞌale benꞌ niga ni, nale rudzeꞌyelanëꞌ yaca benëꞌ, pero bapquëpaꞌ lëbëꞌ zaquëꞌ lao leꞌe, naꞌ leꞌe bablëꞌële bibi dulaꞌ de quienëꞌ con ca inale raole lëbëꞌ xquia. \v 15 Lëscanꞌ Herodes pquëpinëꞌ lëbëꞌ bibi falta de quienëꞌ beseꞌelaꞌnëꞌ lëbëꞌ niga. Bablëꞌële bibi dulaꞌ de quienëꞌ cuenda huaꞌ mandado guti yaca soldado lëbëꞌ. \v 16 Quie lenaꞌ huaꞌ mandado qui yaca soldado lëbëꞌ guidi, naꞌtera usanaꞌnëꞌ. ―Canaꞌ una Pilato rëbinëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 17 Naꞌ biz̃i bëꞌ gaꞌalaꞌ lani, de yebio Pilato tu benꞌ naca preso luꞌu dyiguiba con ca gueꞌen yaca benëꞌ. Canaꞌ naca costumbre quieyaquëꞌ yebioyaquëꞌ tu benꞌ naca preso dza lani pascua. Biz̃i Pilato guꞌunnëꞌ usannëꞌ Jesús. \v 18 Pero yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ uzulaoyaquëꞌ uredyiyaꞌyaquëꞌ unëyaquëꞌ zidzo: \p ―¡Biusanloꞌ benꞌ naꞌ! ¡Yebioloꞌ Barrabás! \p \v 19 Biz̃i benꞌ lao Barrabás yuꞌunëꞌ luꞌu dyiguiba, danꞌ udilalënëꞌ yaca benꞌ rnabëꞌ quie lao yedyi, lëzi bëtinëꞌ benëꞌ. \v 20 Naꞌ como guꞌun Pilato usannëꞌ Jesús, bëꞌlënëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ mazara diꞌidzaꞌ. \v 21 Pero uredyiyaꞌyaquëꞌ zidzo unayaquëꞌ: \p ―¡Udaꞌloꞌnëꞌ lëꞌë yaga cruzo! ¡Udaꞌloꞌnëꞌ lëꞌë yaga cruzo! \p \v 22 Naꞌra tabeyuna lasa una Pilato rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Biz̃i tamala babënëꞌ? Bibi dulaꞌ de quienëꞌ cuenda huaꞌ mandado guti yaca soldado lëbëꞌ. Quie lenaꞌ huaꞌ mandado qui yaca soldado lëbëꞌ guidi, naꞌtera usanaꞌnëꞌ. \p \v 23 Pero naꞌ unëra yaca benëꞌ zidzora uredyiyaꞌyaquëꞌ rëbiyaquëꞌ Pilato ta huenëꞌ mandado udaꞌyaquëꞌ Jesús lëꞌë yaga cruzo. Tanto uredyiyaꞌ yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ len yaca xanꞌ pxuzi, bëyaquëꞌ gan gucan cabëꞌ guꞌunyaquëꞌ. \v 24 Canaꞌ guca bë Pilato mandado cabëꞌ unabayaquëꞌ huenëꞌ. \v 25 Canaꞌ guca ulio Pilato con benꞌ guꞌunyaquëꞌ yero luꞌu dyiguiba, benꞌ guca dilalë benꞌ napa dyin, benꞌ bëti benëꞌ. Canaꞌ guca psedyin Pilato Jesús lao naꞌa yaca benꞌ hue bizinaquezi conlë lëbëꞌ. \s1 Bdaꞌyaquëꞌ Jesús lëꞌë yaga cruzo \r (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Jn. 19.17‑27) \p \v 26 Caora bëꞌ nequiëꞌyaquëꞌ Jesús ta udaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ lëꞌë yaga cruzo, naꞌ bëxoyaquëꞌ tu benꞌ lao Simón, benꞌ yedyi Cirene, benꞌ zezaꞌ layela. Naꞌ bëyaquëꞌ mandado biꞌanëꞌ yaga cruzo zionëꞌ nuꞌanëꞌn zioguëꞌ zenaohuëꞌ Jesús. \p \v 27 Naꞌ yaca benꞌ zë gula zioyaquëꞌ zenaoyaquëꞌ leyaquëꞌ. Lëscanꞌ zenao nigula zë zioyaquëꞌ rbedyiyaꞌyaquëꞌ raqueyaquëꞌ beyëchiꞌ, danꞌ rusacayaquëꞌ Jesús bizinaquezi. \v 28 Naꞌ biz̃i Jesús beyëchiꞌnëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Leꞌe nigula ciudad Jerusalén, bicuedyile por nëꞌëdiꞌ. Yelaꞌcala cuedyile por leꞌe len z̃iꞌile. \v 29 Porque bazaꞌ dza gaca bayëchiꞌ gula quiele. Naꞌ tanto gaca bayëchiꞌ quiele, bisule gusto chi zu z̃iꞌile, bisule gusto chi nuꞌale bdaoꞌ, bisule gusto chi rugaꞌadyile xcuidiꞌ. \v 30 Lëdza naꞌ tanto idzebile bi gaca quiele, hueguilole ga ucachiꞌlaole ga naca lëꞌë yaꞌa. \v 31 Niaꞌ leꞌe chi ruelëyaquëꞌ yaga yaꞌa bizinaquezi, ¿biz̃ira huelëyaquëꞌ yaga bidyi? \p \v 32 Lëzi nequiëꞌrëyaquëꞌ chopa yaca benꞌ bë tamala ta gutiyaquëꞌ leyaquëꞌ tzaz̃e len Jesús. \v 33 Naꞌ cati bdyinyaquëꞌ ga laona chita guicho benꞌ huati, lëganꞌ naꞌ bdaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ lëꞌë yaga cruzo. Lëzirë bdaꞌrëyaquëꞌ chopa yaca benꞌ bë tamala. Tunëꞌ bdaꞌyaquëꞌ zaquëꞌ yebë, naꞌ itunëꞌ bdaꞌyaquëꞌ zaquëꞌ yegaꞌ. \v 34 Cati barudaꞌyaquëꞌ Jesús lëꞌë yaga cruzo unëꞌ rëbinëꞌ Diuzi: \p ―Xuzaꞌ Diuzi, beziꞌz̃e quieyaquëꞌ, danꞌ bineziyaquëꞌ bi rueyaquëꞌ. \p Ude beyudyi naꞌ, bë yaca soldado tu sorteo entre leyaquëꞌ ca nulayaquëꞌ gaca quie z̃aba Jesús. \v 35 Biz̃i yaca benꞌ nitaꞌ naꞌ, begaꞌnyaquëꞌ rnaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ. Naꞌ lente yaca benꞌ napa dyin rutituyaquëꞌ lëbëꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ laguedyiyaquëꞌ: \p ―Gucalënëꞌ benꞌ tula, gacalëgaranëꞌ cuinnëꞌ chi tali naquëꞌ benꞌ Cristo, benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi. \p \v 36 Lëscanꞌ ptiturë yaca soldado lëbëꞌ. Bebigaꞌyaquëꞌ ganꞌ dëꞌë, rziꞌyaquëꞌ vino naca slaꞌ ruyoꞌoyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 37 Unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Chi tali nacoꞌ rey quie benꞌ Israel, pte psela cuinloꞌ. \p \v 38 Lëꞌë yaga cruzo zaquëꞌ ga zu guichoguëꞌ, bdaꞌyaquëꞌ tu yaga taꞌa dyian letra griego, len letra latín, len letra hebreo. Lëꞌë yaga taꞌa rnan cani: “Benꞌ ni naquëꞌ rey quie yaca benꞌ Israel.” \p \v 39 Biz̃i tu benꞌ bë tamala, benꞌ daꞌrë cuëta lëꞌënëꞌ lëꞌë yaga cruzo, ptiturënëꞌ Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Chi tali nacoꞌ benꞌ Cristo, pte psela cuinloꞌ len nëtoꞌ. \p \v 40 Pero benꞌ itu laguedyinëꞌ udilanëꞌ lëbëꞌ unëꞌ rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―¿Nica rdzeboꞌ Diuzi hora cati gatioꞌ? \v 41 Ca naca raꞌo de dulaꞌ xquia quiero, naꞌa redzagalaoro barguiz̃oro ca naca tamala bëro. Ta reyaꞌalaꞌcazi gataꞌ castigo quiero, pero benꞌ niga redzagalaonëꞌ, denꞌ bibi tamala de bënëꞌ. \p \v 42 Naꞌra unëꞌ gudyinëꞌ Jesús: \p ―Jesús, cati bazuloꞌ ganꞌ inabëꞌloꞌ, yezaꞌlaꞌadyoꞌ quiaꞌ nëꞌëdiꞌ. \p \v 43 Naꞌ una Jesús rëbinëꞌ lëbëꞌ: \p ―Tali rniaꞌ luëꞌ, naꞌa dza bazuloꞌ len nëꞌëdiꞌ guibá ganꞌ zu Diuzi. \s1 Ca guca guti Jesús \r (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Jn. 19.28‑30) \p \v 44 Biz̃i cati baruen cadu gatzo dza, bechula lao duz̃e ciudad naꞌ hasta reda tzona quie sadzeꞌ. \v 45 Bechula lao ubidza. Caora naꞌ breꞌeza laꞌariꞌ zë gatzo laoꞌ idaoꞌ rnabëꞌra gucan chopa laꞌa. \v 46 Naꞌra uredyiyaꞌ Jesús unëꞌ rëbinëꞌ Diuzi: \p ―Xuzaꞌ Diuzi, rucaꞌnaꞌ bichi be quiaꞌ lao naꞌaloꞌ. \p Ude beyudyi unëꞌ canaꞌ, gutinëꞌ. \p \v 47 Biz̃i benꞌ naca capitán quie yaca soldado romano, cati bablëꞌënëꞌ canꞌ guca quie Jesús, bënëꞌ Diuzi benꞌ z̃e unëꞌ: \p ―Tali benꞌ niga naquëꞌ benꞌ huen, bibi tamala bënëꞌ. \p \v 48 Naꞌ biz̃i yaca benꞌ bida blëꞌë yaca canꞌ guca quie Jesús, zeyoyaquëꞌ z̃an yuꞌu rbibiyaquëꞌ ruꞌachuꞌuyaquëꞌ, danꞌ raqueyaquëꞌ beyëchiꞌ cabëꞌ bëyaquëꞌ quie Jesús. \v 49 Pero yaca benꞌ unao Jesús, lenrë yaca nigula unao lëbëꞌ desde dza uzaꞌnëꞌ estado Galilea, begaꞌnyaquëꞌ nitaꞌyaquëꞌ zituꞌla rnaꞌyaquëꞌ canꞌ guca quienëꞌ. \s1 Pcachiꞌyaquëꞌ Jesús \r (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Jn. 19.38‑42) \p \v 50 Lëganꞌ naꞌ uzurë tu benꞌ dyaꞌa, benꞌ rue quie xtiꞌidzaꞌ Diuzi laonëꞌ José. Naquëꞌ benꞌ yedyi lao Arimatea quie estado Judea. Napëꞌ dyin, naquëꞌ benꞌ rnabëꞌ quie yaca benꞌ Israel. \v 51 Lëbenꞌ lao José rbezëꞌ dza guida benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi ta inabëꞌnëꞌ lao yedyi layu. Bibënëꞌ tuzi cabëꞌ bë yaca los demás benꞌ naparë dyin. \v 52 Naꞌra uyonëꞌ yenabanëꞌ lao Pilato chi bihueꞌnëꞌ lato ta yechisanëꞌ cuerpo quie Jesús. \v 53 Naꞌ ude bechisanëꞌ cuerpo quie Jesús lëꞌë yaga cruzo, betubinëꞌ lëbëꞌ laꞌariꞌ, bdzeꞌnëꞌ lëbëꞌ tu luꞌu yero beló yo ta zapquiꞌinyaquëꞌ, nitu nunu nedzeꞌyaquëꞌ ganꞌ. \v 54 Lëdza naꞌ nacan dza vierna cati rucuezayaquëꞌ ta gaoyaquëꞌ quie dza huezilaꞌadyiꞌ. Baodzeꞌ bagazi sulao dza huezilaꞌadyiꞌ. \p \v 55 Naꞌ yaca nigula unao Jesús desde dza uzaꞌnëꞌ estado Galilea, uyoyaquëꞌ yenaꞌyaquëꞌ ganꞌ bdzeꞌyaquëꞌ cuerpo quienëꞌ. \v 56 Ude beyudyi naꞌ, bezaꞌyaquëꞌ zeyoyaquëꞌ z̃an yuꞌu quieyaquëꞌ bapcuezayaquëꞌ aceite rlaꞌ z̃ixi z̃eo len güento ta ilëpiyaquëꞌ cuerpo quie Jesús. Ude beyudyi bëyaquëꞌ canꞌ, bezilaꞌadyiꞌyaquëꞌ según ca rnan lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. \c 24 \s1 Ga ruꞌen diꞌidzaꞌ cabëꞌ guca cati beban Jesús \r (Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Jn. 20.1‑10) \p \v 1 Naꞌ bala bazaꞌ reniꞌ dza domingo, zio yaca nigula ganꞌ de yero beló yo ganꞌ pcachiꞌyaquëꞌ Jesús. Nuꞌayaquëꞌ aceite rlaꞌ z̃ixi z̃eo ta pcuezayaquëꞌ. \v 2 Biz̃i bëꞌ bdyinyaquëꞌ ganꞌ, rnaꞌyaquëꞌ baneyalo ruꞌa yero beló yo. Bira daꞌ yo lagaꞌ ruꞌa yero ganꞌ bdaꞌyaquëꞌn. \v 3 Naꞌra uyuꞌuyaquëꞌ yero beló yo rnaꞌyaquëꞌ bira de cuerpo quie Señor Jesús ganꞌ. \v 4 Lega begaꞌnyaquëꞌ bdzebiyaquëꞌ. Bira biubinyaquëꞌ bi hueyaquëꞌ. Caora naꞌ blëꞌëyaquëꞌ bazë chopa beꞌmbyu zaquëꞌ laoyaquëꞌ nacoyaquëꞌ laꞌariꞌ bezëri di ta raca titiꞌ. \v 5 Naꞌ biz̃i bezëtaꞌ laoyaquëꞌ layu, lega bdzebiyaquëꞌ. Naꞌ una yaca beꞌmbyu rëbiyaquëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ rdale reguilole tu benꞌ naban ganꞌ rucachiꞌyaquëꞌ benꞌ huati? \v 6 Bira denëꞌ niga. Babebannëꞌ zunëꞌ tatula. Ulezaꞌlaꞌadyiꞌ canꞌ unëꞌ leꞌe cati nezulënëꞌ leꞌe estado Galilea. \v 7 Lëdza naꞌ unëꞌ gudyinëꞌ leꞌe decazide usedyin yaca benëꞌ lëbëꞌ lao naꞌa yaca benꞌ rnabëꞌ, naꞌ udaꞌyaquëꞌ lëbëꞌ lëꞌë yaga cruzo, pero bëꞌ gaca lao tzona dza, huebannëꞌ tatula lëbëꞌ, benꞌ bichi yugulu benëꞌ. \p \v 8 Lëcanaꞌ bezaꞌlaꞌadyiꞌyaquëꞌ ca una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \v 9 Ude beyudyi naꞌ, beroyaquëꞌ luꞌu yero beló yo bezaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ udixogueꞌyaquëꞌ lao chiptu yaca benꞌ quie Jesús, len yaca los demás benꞌ nao xneza Jesús canꞌ guca quieyaquëꞌ. \v 10 Naꞌ lëyaca nigula, benꞌ uyo yetixogueꞌ yaca benꞌ quie Jesús, tuëꞌ laohuëꞌ María Magdalena, ituëꞌ laohuëꞌ Juana, ituëꞌ laohuëꞌ María, naquëꞌ z̃naꞌ Santiago. Lëscanꞌ uyorë yaca nigula naca laguedyiyaquëꞌ. \v 11 Naꞌ biz̃i yaca benꞌ quie Jesús guqueyaquëꞌ calëla canꞌ gudyi yaca nigula leyaquëꞌ. Biguleyaquëꞌ quieyaquëꞌ. \p \v 12 Denꞌ uyocazi Pedro uyuꞌunëꞌ be zionëꞌ taria ganꞌ de yero beló yo. Naꞌ bëꞌ unaꞌnëꞌ luꞌu yero beló yo, blëꞌënëꞌ laꞌariꞌ ta ptubiyaquëꞌ cuerpo quie Jesús, begaꞌnnan reꞌnan cuinzin. Naꞌra tu bebanzinëꞌ canꞌ blëꞌënëꞌ bezaꞌnëꞌ zeyoguëꞌ z̃an yuꞌu quienëꞌ. \s1 Neza zio Emaús ptilalao Jesús chopa benꞌ unao lëbëꞌ \r (Mr. 16.12‑13) \p \v 13 Lëdza naꞌatezi, bezaꞌ chopa yaca benꞌ unao xneza Jesús ciudad Jerusalén, zeyoyaquëꞌ yedyi quieyaquëꞌ laona Emaús. Naꞌ ciudad Jerusalén para yedyi quieyaquëꞌ nacan tzona legua. \v 14 Zioyaquëꞌ ruꞌeyaquëꞌ diꞌidzaꞌ ca bë yaca benꞌ ciudad Jerusalén psacayaquëꞌ Jesús. \v 15 Biz̃i tu rzaꞌyaquëꞌ zioyaquëꞌ ruꞌeyaquëꞌ diꞌidzaꞌ, cati ubigaꞌ cuin Jesús cuëta leyaquëꞌ baziolënëꞌ leyaquëꞌ tzaz̃e. \v 16 Pero baꞌalaꞌcazi blëꞌëyaquëꞌ lëbëꞌ, bibezaqueyaquëꞌ chi lëbëꞌ. \v 17 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Biz̃i guca rnële yuꞌule neza? ¿Bixquienꞌ raqueyëchiꞌle? \p \v 18 Naꞌ tu benꞌ ziolë laguedyi laonëꞌ Cleofas unënëꞌ rëbinëꞌ Jesús: \p ―Banezi yugulu benëꞌ canꞌ guca ciudad Jerusalén nionasigazi. ¿Cala zuraoꞌ luëꞌ ciudad Jerusalén, naꞌ biunezoꞌ binꞌ guca? \p \v 19 Naꞌra unaba Jesús leyaquëꞌ: \p ―¿Cabiz̃i guca ganꞌ? \p Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Guca tu tamala gula quie tu benꞌ lao Jesús, benꞌ yedyi Nazaret. Guquëꞌ benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Bënëꞌ yelaꞌ huaca, psëdinëꞌ yaca benëꞌ diꞌidzaꞌ dyaꞌa. Yaxe Diuzi len yaca benëꞌ canꞌ bënëꞌ. \v 20 Pero yaca xanꞌ pxuzi, len yaca los demás benꞌ napa dyin quiero, psedyinyaquëꞌ lëbëꞌ lao naꞌa benꞌ bdaꞌ lëbëꞌ lëꞌë yaga cruzo bëtiyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 21 Pero nëtoꞌ guquendoꞌ naquëꞌ benꞌ useꞌelaꞌ Diuzi ta ute uselanëꞌ raꞌo benꞌ Israel cuenda bira inabëꞌ yaca benꞌ naca gobierno romano raꞌo. Naꞌ biz̃i azio lao tzona dza bëtiyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 22 Pero naꞌa zila, bala yaca nigula nacalëndoꞌ tuzi unaondoꞌ lëbëꞌ, uyoyaquëꞌ luꞌu beló yo ganꞌ pcachiꞌyaquëꞌ lëbëꞌ. Naꞌ begaꞌnndoꞌ rebanendoꞌ ca gudyiyaquëꞌ nëtoꞌ blëꞌëyaquëꞌ ganꞌ. \v 23 Belaꞌyaquëꞌ udixogueꞌyaquëꞌ nëtoꞌ bide cuerpo quienëꞌ luꞌu yero beló yo ganꞌ pcachiꞌyaquëꞌ lëbëꞌ. Unayaquëꞌ blëꞌëyaquëꞌ chopa benꞌ naca ángel, benꞌ una babeban Jesús zunëꞌ tatula. \v 24 Lëzirë ibala beꞌmbyu laguedyindoꞌ, benꞌ unao lëbëꞌ, uyoyaquëꞌ uyuꞌuyaquëꞌ luꞌu yero beló yo, naꞌ blëꞌëyaquëꞌ nacan tali canꞌ una yaca nigula, pero naꞌ biblëꞌëyaquëꞌ Jesús. \p \v 25 Naꞌra una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Taz̃e nerdzioguele tzioñeꞌele cabëꞌ na xtiꞌidzaꞌ Diuzi. Lega ruen zëdi quiele galele yugulu cabëꞌ una yaca benꞌ udixogueꞌ xtiꞌidzaꞌ Diuzi dza naꞌla. \v 26 ¿Biz̃i binezile rnan lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi yedzagalao benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi gatinëꞌ, te naꞌ yebannëꞌ tatula hue Diuzi lëbëꞌ benꞌ z̃era? ―Canaꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ. \p \v 27 Naꞌra uzulaonëꞌ ruxiꞌidzeꞌnëꞌ leyaquëꞌ ca na diꞌidzaꞌ laꞌiya quie Diuzi ganꞌ rguixogueꞌn quie benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi. Conlë diꞌidzaꞌ bzu Moisés lëꞌë guichi uzulaonëꞌ ruxiꞌidzeꞌnëꞌ leyaquëꞌ, bzalaorëꞌ unarëꞌ mazara hasta ganꞌ bzu yaca profeta diꞌidzaꞌ lëꞌë guichi. \p \v 28 Bëꞌ bdyinyaquëꞌ yedyi ganꞌ zioyaquëꞌ, labëtenëꞌ badyinzi ta sëꞌë tzuꞌunëꞌ neza tatula. \v 29 Pero leyaquëꞌ bdyiabëꞌyaquëꞌ quienëꞌ ta yegaꞌnnëꞌ len leyaquëꞌ. Lenaꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ lëbëꞌ: \p ―Begaꞌnlë nëtoꞌ niga. Bazaꞌ rchula bahuen rtzeꞌ. \p Naꞌra begaꞌnnëꞌ len leyaquëꞌ ganꞌ. \v 30 Caora baoreꞌlënëꞌ leyaquëꞌ lao mesa ta gaoyaquëꞌ rtzeꞌ, naꞌ uz̃iꞌnëꞌ tu yëta xtila unëꞌ rëbinëꞌ Diuzi diuxcaleloꞌ. Beyudyi naꞌ, bz̃oz̃oguëꞌn bëꞌnëꞌn leyaquëꞌ. \v 31 Lëcanaꞌ beyeniꞌ laoyaquëꞌ bezaqueyaquëꞌ lëbëꞌ. Naꞌ biz̃i lëbëꞌ tu beyulazinëꞌ, bira blëꞌëyaquëꞌ lëbëꞌ. \v 32 Naꞌra unayaquëꞌ bëꞌyaquëꞌ diꞌidzaꞌ lao rupayaquëꞌ unëyaquëꞌ: \p ―¿Cala tali naꞌ bedaohue guicho laxtaꞌoro caora zaꞌlënëꞌ raꞌo tu neza ruxiꞌidzeꞌnëꞌ raꞌo quie diꞌidzaꞌ zu lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi? \p \v 33 Naꞌra labeyuꞌuteyaquëꞌ neza tatula, zioyaquëꞌ ciudad Jerusalén ganꞌ yetilayaquëꞌ nitaꞌ yaca chiptu benꞌ quie Jesús, len yaca los demás benꞌ unao lëbëꞌ. \v 34 Naꞌ una yaca benꞌ bguꞌudiꞌ ganꞌ, rëbiyaquëꞌ benꞌ zabdyin: \p ―Nacan tali babeban Señor quiero. Bablëꞌë Simón lëbëꞌ. \p \v 35 Naꞌ unayaquëꞌ rëbiyaquëꞌ leyaquëꞌ canꞌ guca quieyaquëꞌ tu neza bëꞌlëyaquëꞌ Jesús diꞌidzaꞌ, pero bibezaqueyaquëꞌ chi lëbëꞌ hasta bz̃oz̃onëꞌ yëta xtila bëꞌnëꞌn leyaquëꞌ. \s1 Ptilalao Jesús yaca benꞌ quienëꞌ \r (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Jn. 20.19‑23) \p \v 36 Biz̃i nenitaꞌteyaquëꞌ neruꞌeyaquëꞌ diꞌidzaꞌ cati bdyin Jesús yësazi bazënëꞌ ladoyaquëꞌ blidzanëꞌ leyaquëꞌunëꞌ: \p ―Cueꞌ chizi laxtaꞌole. \p \v 37 Pero lega bdzebiyaquëꞌ guqueyaquëꞌ blëꞌëyaquëꞌ ludzaꞌ benꞌ huati. \v 38 Lenaꞌ una Jesús rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bixquienꞌ rdzebile? ¿Bixquienꞌ raquele cala nëꞌëdiꞌ? \v 39 Ulenaꞌcara naꞌa len niꞌa, nëꞌëdiꞌcazi. Neyaꞌa nëꞌëdiꞌ nacaꞌ benëꞌ, binacaꞌ ludzaꞌ benꞌ huati. Tu ludzaꞌ benꞌ huati binacan bëꞌëlaꞌ, biyuꞌun chita canꞌ rlëꞌële nacaꞌ. \p \v 40 Tu ruꞌelënëꞌ leyaquëꞌ diꞌidzaꞌ, bluꞌenëꞌ leyaquëꞌ nëꞌë len niꞌanëꞌ. \v 41 Pero como danꞌ binegaleyaquëꞌ chi lëbëꞌ, begaꞌnyaquëꞌ rebaneyaquëꞌ redaohueyaquëꞌ, unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―¿Bide lëꞌëtiꞌ quiele gunle lëꞌëtiꞌ gaohuaꞌ? \p \v 42 Naꞌra bëꞌyaquëꞌ lëbëꞌ tu naga bela banegüechi len tu yëta quie bezo yudzu bdyinꞌdaoꞌ. \v 43 Naꞌra uz̃iꞌnëꞌn udaonëꞌn zaquëꞌlao leyaquëꞌ. \v 44 Naꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Baguca quiaꞌ cabëꞌ canꞌ baoniaꞌ leꞌe gaca quiaꞌ dza naꞌla, dza cati nezuliaꞌ leꞌe. Agudyaꞌ leꞌe decazide uzun yugulu diꞌidzaꞌ canꞌ rnan quiaꞌ nëꞌëdiꞌ lëꞌë guichi bë Moisés, len guichi bë yaca profeta, len guichi Salmos. \p \v 45 Naꞌra pxiꞌidzeꞌnëꞌ leyaquëꞌ canꞌ na lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. \v 46 Lenaꞌ unëꞌ rëbinëꞌ leyaquëꞌ: \p ―Cani rnën lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. Rnan decazide gati benꞌ iseꞌelaꞌ Diuzi lao yedyi layu. Te beyudyi naꞌ, yebannëꞌ tatula gaca lao tzona dza. \v 47 Lëscanꞌ rnan lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi ruen dyiabëꞌ tzio yaca benꞌ quienëꞌ tzetixogueꞌyaquëꞌ yaca benꞌ nitaꞌ lao duz̃e yedyi layu de que reyaꞌalaꞌ yetzaꞌyaquëꞌ pensari quieyaquëꞌ inaoyaquëꞌ nëꞌëdiꞌ cuenda yeziꞌz̃e Diuzi dulaꞌ xquia quieyaquëꞌ. Ciudad Jerusalén reyaꞌalaꞌ sulaoyaquëꞌ quixogueꞌyaquëꞌ, naꞌtera tzioyaquëꞌ yedyi tula. \v 48 Leꞌe nacale testigo quiaꞌ blëꞌële baguca quiaꞌ canꞌ rnan lëꞌë guichi laꞌiya quie Diuzi. \v 49 Naꞌ iseꞌelaꞌ Bichi Be quie Diuzi ta tzuꞌunëꞌ luꞌu guicho laxtaꞌole canꞌ una Xuzaꞌ huenëꞌ quiele. Quie lenaꞌ cuezale niga ciudad Jerusalén hasta que chezi Bichi Be quie Diuzi tzuꞌunëꞌ luꞌu guicho laxtaꞌole cuenda gataꞌ yelaꞌ huaca quiele. ―Canaꞌ una Jesús gudyinëꞌ leyaquëꞌ. \s1 Beyëpi Jesús zeyonëꞌ guibá \r (Mr. 16.19‑20) \p \v 50 Biz̃i naꞌ uquiëꞌ Jesús leyaquëꞌ broyaquëꞌ lao ciudad Jerusalén uzaꞌyaquëꞌ bdyinyaquëꞌ yedyi Betania. Ude beyudyi naꞌ, uchisanëꞌ nëꞌë bëlaꞌiyanëꞌ leyaquëꞌ. \v 51 Bëꞌ beyudyi bëlaꞌiyanëꞌ leyaquëꞌ, naꞌ beyëpinëꞌ ladza yeyonëꞌ guibá. \v 52 Naꞌ uyonlaꞌadyiꞌyaquëꞌ lëbëꞌ ganꞌ. Ude beyudyi naꞌ, bezaꞌyaquëꞌ zeyoyaquëꞌ ciudad Jerusalén tatula. Naꞌ lega redaohueyaquëꞌ, \v 53 riocaziyaquëꞌ yugu dza luꞌu idaoꞌ rnabëꞌra rulidzayaquëꞌ rueyaquëꞌ Diuzi benꞌ z̃e. Amén.