\id MRK - Zia NT [zia] -Papua New Guinea 1982 (DBL 2017) \h MAK \toc1 Bowi Iwaing Mak Mene Gaena \toc2 Mak \toc3 Mk \mt1 BOWI IWAING MAK MENE GAENA \ip \it Mak, yazo nuna zo Yohane Mak, nung Yerusalem nape atu baina. Nung Pauloto Petorora soumani yero nasani nauna. Nung Yesura ungwe ewiya Roma emo dubu mene zazagairo aratamaese aeno gaena. Roma emo awong putoungne sero putoung paso didinasani nauwa. Arare Mak mene Yesura ungwe gainasani buro putoungne aune tani putoungne Yesu mene nasani nauna auna ungwe-maungwe yena. \it* \c 1 \s1 Yohane ge ou zayero suwao emo amimene ge tugata nasani nauna. \r Mt 3:1-12; Lu 3:1-9, 15-17; Yo 1:19-28 \p \v 1 Yesu Kristo Tuwa Bayaura Mani auna Bowi Iwaing eyero kasa yena era. \v 2 Porofete zo yazo nuna Yesaya mene bukura ge ewiya gaenu mitoiya era, \q1 Ewiya gipu! Na bowi sao emo nana iyengtarinena. Nung gitau yero nagibo nina kora yariniya. \v 3 Nung eu yanawira atu wawa sero eyero siniya, “Tuwara nagibo awiya kora yepu korosae.” \p \v 4 Yesaya mene ge ayero gaena deka ayero Yohane ge ou zayero suwao emo amimene eu atu mitasani ge putoungne sinaunu nigiti nasani nauwa. Eyero sinauna, “Niye dubo darawa yero nao memeko ninae duwaya giro aune na niye ge ou suwarinena. Ayero yaya aune Tuwa Bayau mene pasena ninae disai aung yariniya.” Ayero sero nauna ara. \v 5 Yudaya tawingna emo bauno arita napo baina Yerusalem auna emo bauno apakana amimene nuna-una baungno pasena nunae keregati nauwa aune nung awong ou Yodan auna atu ge ou susu nauna arauwa. \p \v 6 Yohanena mo awiya wo kameli tumiza puro gaewa ara. Ipura geing nuna awiya wo aingso ara. Nung koware aune pika ou amaze mininauna. \v 7 Yohane mene Tuwa Bayaura ge eyero sinauna, “Na gitau nena, arata na putoung aung. Ora emo zo ago bariniya auna putoung bainakama. Nune na daigatiniya ara. Na utero te soga nuna-una angsi awiya besao ine teng oko ara.\f + \fr 1:7 \ft Soremao Ge zo \xt Matiu 3:11\ft auna atu mitiya awiya gi.\f* \v 8 Nane ge ou gege niye eno pugena pumeya, arata nune mene zo ge ou Owenone niye eno pugai pumarineya.” Ayero sinauna arauwa. \s1 Yohane mene Yesu ge ou suwena. \r Mt 3:13-17; Lu 3:21-22 \p \v 9 Ayero newa aune Yesu napo Nasarete Galilaya tawingna mitiya auna atu bunu Yohane mene nung ou Yodan auna atu ge ou suwena ara. \v 10 Ayero yenu Yesu oura atu wiwiti nenu uriti gausenu Oweno mene nuna-una towari sero ni audubo ine yero wowosinenu gigina. \v 11 Diti yero gosinenu ge zo eyero uritira atu wosina, “Ning mani nana. Ning yo dingya nana. Na ning giro yawa yawa nena.” \s1 Sanda mene Yesu etegari yena. \r Mt 4:1-11; Lu 4:1-13 \p \v 12 Ge wosinu Oweno mene nung puro eu baungna. \v 13 Eu baungno wari be 40 mitaunu Sanda mene nung etegari yena. Yesu eu wo somara atu nenu angelo mene nung kora yewa. \s1 Yesu nung Galilaya atu buro nuna zayena. \r Mt 4:12-17; Lu 4:14-15 \p \v 14 Emo ena mene Yohane puro bunao gare pugaiwa aune Yesu mene Tuwara Bowi Iwaing awiya sero sero yero baung Galilaya yena. \v 15 Galilaya baungno eyero sena, “Be kasa yetiya. Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna be kasa yetiya. Niye dubo darawa yero Bowi Iwaing nigipu me yae.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu mene emo siwongpatige nung ago yaese sero yausena. \r Mt 4:18-22; Lu 5:1-11 \p \v 16 Yesu mene ou nazi Galilaya auna bage atu nete Simon meta nuna Anderea awongto wo buro nasani nauwato amimene moga oura papatinewato gigina ara. \v 17 Giro awongto eno eyero sena, “Nito bungputo, na ago yaeto. Na nito gipana emo bauno pumao emo yaeto.” \v 18 Ayero senu giro awongto moga nunato atu doro Yesura ame bamuwato ara. \v 19 Yesu mene nupema maingkoka bage-bage baungno menetatore etobe yazo nunato Yakoboto Yohane, awongto Zebedira mani, amimene wangna atu mitasani moga kora newato awiya gigina. \v 20 Giro yausenu awongto maung nunato Zebedi awisore wangna atu doro Yesu aune dema bamuwato arauwa. \s1 Yesu mene iwae emo zora-una atu tunena. \r Lu 4:31-37 \p \v 21 Awong baung napo Kapaneam yewa. Atu newa oregaora be yazo nuna Sabat awiya kasa yenu giro nung Yuda emora yere ibu auna toiro awong eno ge tugata yena ara. \v 22 Nung ge tugata nenu awong ge nuna nigiro wawong di gapunewa ara. Awiya noeno okowata, nung gera susuwa mene ge diro baingtina, awiya sao tauyao ge gipao emo nunae gipinauwa awiya doro daigairo putoungne sena ara. \v 23 Ayero gipinenu emo zo iwae mene nuna una toiro mitina amimene yere ibu nunae-una atu kasa yena. \v 24 Kasa yero ge betero eyero sena, “Yesu Nasarete napora emo, ning no yari sero nanae-una butunesi? Ning nae sisigari sero butunesita nowa. Na susuwa nina gosinena. Ning Tuwa Bayaura mani wosewa zebao.” \v 25 Ayero sena ara, arata Yesu mene iwae tunero eyero sena, “Ning ge doro nung doro baung.” \v 26 Ayero senu giro iwae mene emo awiya denu angzi apunenu iwae be kerero aiyamama sero nung doro baungna ara. \v 27 Ayero yenu emo bauno mene giro wawong di gauno ge wina-se nasani atata yero sewa, “Ewiya noiye? Nung gipao ge seka zo gipiniya. Nung emo putoungne ine yero ge sinoi nona apakana ge nuna dipunowa. Iwae dema ge nuna dipunowa.” \v 28 Ayero sewa bowi nuna amimene baungno Galilaya tawingna teng yena ara. \s1 Yesu mene Petorora imeti kora yena. \r Mt 8:14-15; Lu 4:38-39 \p \v 29 Yesu buro-mani nuna aune dema ayero yero yere ibu doro Simonto Andereara-una gare toiwa Yakoboto Yohane awongto aune dema toiwato. \v 30 Simonna imeti mene yaya taung kokoni yao puro apegairo mitinu giro awong bowi nuna Yesu eno sewa ara. \v 31 Sewa giro Yesu mene nuna-una baungno wawong nuna ininu iropunu taung kokoni yao awiya aung yenu nung nona nunae sairo pugainu miniwa arauwa. \s1 Yesu mene emo bauno dubu baina awiya kora yena. \r Mt 8:16-17; Lu 4:40-41 \p \v 32 Ture itinenu awong emo bauno yayare aune emo bauno iwae puro nasani nauwa awong awiya puro nuna-una kasa yewa. \v 33 Ayero yewa napora emo bauno apakana amimene be towaora atu wina-mise yero towari sero yewa. \v 34 Yesu mene senu emo bauno daigairo yaya ewe-pape puro nasani nauwa amimene iwaing yewa. Iwae daigairo tunenu bamuwa. Iwae mene nung gosinauwa, arare nung awong ge sao awang senu awong ge sao ine teng oko yewa. \s1 Yesu nung Galilaya tawing ziuno buro yena. \r Lu 4:42-44 \p \v 35 Pingne iya oko gaore nung iropuro garo doro soma zo emo bauno aung auna baungno isa sinenu \v 36 Simon aune emo ena nung aune dema nauwa amimene nung kau yero baungno, \v 37 taungno eyero sewa, “Emo bauno apakana ning kauneya.” \p \v 38 Ayero sewa nung eyero sena, “Napo babuze nugu miteya auna dema babarinenane. Atu baungno na Tuwa Bayaura ge awong eno sane. Noeno okowata, na buro awiya eno bumuwang.” \v 39 Ayero sero nung yere ibu nunae Galilaya tawingna mitauwa auna baungno Tuwa Bayaura ge tugata nasani iwae ena tuni nasani nauna arauwa. \s1 Yesu mene emo zo bozo tauyaore awiya kora yena. \r Mt 8:1-4; Lu 5:12-16 \p \v 40 Yesu tani ayero nenu emo zo bozo tauyaore mene Yesura-una buro boma gaero koing gairo eyero sena, “Ning putoung nina mitiya, arare ning na kora yari yero giro kora yasa iwaing yarinena.” \v 41 Ayero senu Yesu mene nung yo yenu giro nung kora yari sero wawong pugairo nung dingyero eyero sena, “Yore, na ayero yari kotupunena. Taung nina iwaing kasa yaise.” \v 42 Ayero sinenu bozo tauyao nuna mena soyewa taung nuna iwaing yena. \v 43 Ayero yenu Yesu mene nung mena babaise sero ge tauyao nung eno eyero sena, \v 44 “Tani ning eno yetena auna bowi awiya emo zo eno oko sase. Arata ning baung, taung nina awiya pirisa eno gipasa gae. Ayero nasani nona Mose mene Tuwa Bayau eno pugaese sena, awiya pugasa yaya nina aung yetiya auna susuwa giro baingtarineya.” \v 45 Ayero senu emo awiya garo doro baungna ara. Arata nung emo bauno daigairo aeno ge sinasani auna bowi awiya sero sero yena. Arare Yesu mene napo zota zora emo bauno auna ditira babao ine teng oko yenu giro nung soma emo bauno aung auna baungno mitaunu emo bauno euna aune ouna aune ayero nuna-una kasa yero nauwa arauwa. \c 2 \s1 Yesu mene emo zo te wawong amao awiya kora yena. \r Mt 9:1-8; Lu 5:17-26 \p \v 1 Wari be ena aung yenu Yesu mene nupema tera baung Kapaneam yenu emo bauno mene Yesu kapete nuna gare gairo mitina awiya nigiwa. \v 2 Nigiro emo bauno daigairo mene nuna-una buro augaiwa garo mokore bautare apakana beburo aung yena ara. Ayero yewa nung Tuwa Bayaura ge awong eno sinasani mitinu \v 3 emo ena mene emo zo te wawong amao awiya puro bumuwa ara. Emo siwongpatige amimene emo awiya diungno puro bumuwa. \v 4 Arata emo bauno witao mitiwa, arare awong Yesura-una nugu babao ine teng oko yenu giro awong garo eno nung wese mitina atu be yero emo gogare awiya pugaiwa wosina. \v 5 Ayero yewa Yesu mene inao nunae giro mani yayare aeno eyero sena, “Mani nana, na pasena nina disinena.” \v 6 Ayero senu Yudara sao tauyao ge gipao emo ena mene eyero kotupunasani mitiwa, \v 7 “Emo emimene Tuwa Bayau mene yaine niya. Emo zo mene pasena disao ine teng oko. Awiya Tuwa Bayaura buro gege.” \v 8 Ayero kotupunewa giro Yesu mene awong kotupunewa awiya mena yetine yero giro awong eno eyero sena, “Niye nono yero ayero kotupunei? \v 9 Name emo yayare aeno, ‘Iropu, ang yase’ tebeba ayero sanane nung oko ang yao yariniya, awiya name meng garinenane. Noeno okowata, emo bauno mene ge naname gaya ge iwao yariniya. Arata name, ‘Na pasena nina disinena,’ tebeba ayero sarinenane, awiya name meng oko garinenane. Noeno okowata, emo bauno mene ge naname-una me awiya gao ine teng oko. \v 10 Arare na pasena disaora putoung puro tawingna etu nona, awiya gaese sero na ge ewiya dema nung eno sarinena, \v 11 Na ning eno eyero sinena: Iropu, awao masi gogare nina puro garo nina-una babase.” \v 12 Ayero senu nung iropuro awao masi gogare nuna puro emo baunona diti mokora atu garo doro baungna ara. Ayero yenu awong wawong di gauno Tuwa Bayau bowi yero eyero sewa, “Name tani eyao ine gitau oko gao.” Ayero sewa arauwa. \s1 Yesu mene Lewi yausena. \r Mt 9:9-13; Lu 5:27-32 \p \v 13 Yesu mene soma awiya doro ou nazira nugu nupema baungnu emo bauno apakana mene nuna-una kasa yewa ge tugata yena ara. \v 14 Atu nawe garo awiya doro bautunete emo zo yazo nuna Lewi, nung Alifayora mani, nung amimene takis pugaora gare atu adungno mitinu giro nung eno eyero sena, “Ning na ago ye.” Ayero senu giro nung iropuro nung ago yena arauwa. \p \v 15 Yesu mene Lewira-una gare baungno adungno nona mininasani mitinu takis pumao emo aune Yudara sao tauyao ge dao emo daigairo amimene Yesu buro-mani nuna aune dema adungno mitiwa. Emo ayetugao daigairo amimene Yesura ame nasani nauwa. \v 16 Arare Farisayora sao tauyao ge gipao emo ena mene Yesu takis pumao emo aune Yudara sao tauyao ge dao emo aune dema nona mininasani mitina, awiya giro buro-mani nuna eno eyero sewa, “Nung nono yero takis pumao emore ge dao emo aune dema nona mininiye?” \v 17 Ayero sewa Yesu mene ge awiya nigiro awong eno eyero sena, “Emo yaya aung mene doktara-una oko bautunowa. Arata emo yayare mene gege doktara-una bautunowa. Na emo nao nunae pewayao asinowa awiya yausari oko bumuwang. Arata na emo pasena yao emo awiya yausari bumuwang.” Ayero sena arauwa. \s1 Tani nona seminaora. \r Mt 9:14-17; Lu 5:33-39 \p \v 18 Be aune Yohanena buro-mani aune Farisayo awong amimene nona minao semini nasani mitiwa. Arare emo ena mene buro Yesu atata yero sewa, “Susuwa noeno Yohanena buro-mani aune Farisayora buro-mani amimene nona seminineya buro-mani nina mene nona oko seminao yero nei?” \v 19 Ayero sewa Yesu mene awong eno eyero sena, “Emo bauno ataora bonene nasani mitaya emo nung bauno atariniya amimene awong aune dema nariniya be aune nona seminaese saya nigarineita? Aung arauwa. Awong emo aune dema narineya be aune seminaese saya oko nigarineya. \v 20 Arata ago emo awiya iwo mene puro babaya aung yariniya be aune awong nona seminarineya. Deka ayao ine na eno yaya aune buro-mani nana mene nona seminarineya.” Ayero sena arauwa. \s1 Gipao ge sekare mature dema tairo pugao awang sena. \p \v 21 Yesu mene eyero sena, “Name mo toto yangtagairo gayari sero mo be seka puro mo asora atu oko gainonane. Ayero yarinenane, awiya mo seka mene watimai mo aso awiya nupema kerai toto bainakama yariniya. \v 22 Nupema, name ou wain seka puro meme aingso matura oko sukupunonane. Ayero yarinenane, awiya ou wain mene daing yero titisero meme aingso misero pisai kerai ou wainne meme aingsore awiya gera yarinenane. Name ou wain seka puro meme aingso sekara sukupunonane.” Ayero sena arauwa. \s1 Sabat iya be aune buro yao awang sewa auna ge. \r Mt 12:1-8; Lu 6:1-5 \p \v 23 Sabat iya be zore Yesu buro-mani nuna aune nagibe atu bautunete wuit buro zo buwagati nasani buro-mani nuna mene wuit me kowero miniwa. \v 24 Ayero yewa giro Farisayo mene nung eno eyero sewa, “Sao tauyao ge mene awong buro zo Sabat iya be aune yao awang siniya awiya neya, gosinesita?” \v 25 Ayero sewa Yesu mene awong eno abena eyero sena, “Niye ungwe zo Dawidi aune emo ena nung aune dema nauwa, awong nona minao aung, meri apunasani mitiwa auna ungwe awiya niye oko nigao mene saine neya, awiya! \v 26 Abayata mene pirisa baina yero nasani nauna be aune Dawidi mene Tuwa Bayaura ibu auna toiro ame Tuwa Bayaura benaungna pugati nasani nauwa awiya minina. Ame awiya awong wosao mene minaese sao oko. Pirisa gege mene minaese sao ara. Arata Dawidi mene ame awiya puro dubu nuna eno pugainu miniwa Tuwa Bayau mene giginu meko oko yena.” \v 27 Ayero sero susuuno eyero sena, “Tuwa Bayau mene Sabat iya be amimene emo bauno soremaise pugaina. Arata emo bauno mene Sabat iya be awiya soremaese oko pugaina. \v 28 Arare na Emora Mani mene nona apakana auna Tuwa yero nona amimene Sabat iya be auna Tuwa dema yero nona.” Ayero sena arauwa. \c 3 \s1 Sabat iya be zore Yesu mene emo wawong meko yao zo kora yena. \r Mt 12:9-14; Lu 6:6-11 \p \v 1 Yesu mene yere ibura nupema toiro emo zo wawong amao atu mitinu tauna. \v 2 Emo bauno atu mitiwa amimene Yesu anuwing nasani “Nung emo yayare awiya Sabat iya be eune kora yarinita?” asero etuti nasani mitiwa. Awong Yesu gera pugari sero kotupu nasani newa, \v 3 arare Yesu mene emo wawong amao aeno eyero sena, “Era gapo.” \v 4 Ayero sero nung atu awong eno eyero sena, “Name tani iwaing Sabat bere yanane teng yarinita, tani meko yanane teng yariniye? Ora name emo bauno soremanane iwaing yaya teng yarinita, emo gera yanane magayaya teng yariniye?” Ayero sena, arata awong bora-bora yero mitiwa. \v 5 Ayewa nung diti-dati yero tini kapenu nupema kotumao meko nunae giro awong eno yo-aungno moko nuna zi sinenu giro emo aeno eyero sena, “Wawong iteti.” Ayero senu wawong itetinu wawong iwaing nupema yena. \v 6 Ayero yenu Farisayo mene ibu doro kasayero mena baungno Herodera Pati memba ena aune dema augairo Yesu daya magayaise auna nagibo tamari sero yewa arauwa. \s1 Dubu baina mene ou nazira nugu atu augaiwa. \p \v 7 Yesu buro-mani nuna aune baung ou nazira yewa ara. Galilaya emo bauno dubu bainakama mene nung aune dema bamuwa. Ayero yewa emo Yudaya tawingna aune \v 8 emo napo Yerusalemna aune emo Idumia tawingna aune emo ou Yodan enabara aune emo napo Tayato Saidonna amimene buro apakana Yesu mene nasani nauna auna ge nigiwa, arare awong witao amimene nuna-una bumuwa. \v 9 Ayero yewa nung buro-mani nuna eno eyero sena, “Emo bauno ewezoware na patowi sero wang zo sosero kora yero nugu pugaipu mitae.” \v 10 Ayero sena, noeno okowata, gitau nung emo yayare daigairo awiya kora yenu giro emo bauno yayare apakana amimene nung dingyari sero wina-mise nasani mitiwa. \v 11 Arare emo bauno iwae nunae-una mitiwa amimene nung giro te nuna-una zuwero aiyamama sinasani eyero sinauwa, “Ning Tuwa Bayaura Mani.” \v 12 Ayero sinauwa Yesu mene ge tauyao iwae eno sinasani awong susuwa nuna emo ena eno keregao awang sinauna. \s1 Yesu mene buro-mani nuna 12 yangtagairo puna. \r Mt 10:1-4; Lu 6:12-16 \p \v 13 Yesu mene diri witiro emo ena ara taungno yausenu nuna-una bumuwa. \v 14 Nung awong yangtagairo kora yero emo 12 puro burora pugairo awong nung aune dema naese sena. Nung awong iyengtai Tuwa Bayaura ge saese, \v 15 o iwae tunaora putoung awiya pumaese sena ara. \v 16 Nung buro-mani 12 yangtagairo puna auna yazo nunae era: Nung yazo seka Simon eno pugairo Petoro asena ara. \v 17 Yakobo nung Zebedira mani aune meta nuna Yohane auna yazo seka Boanege asena ara. (Ge naname-una, “Bibiyara mani.”) \v 18 Anderea, Filip, Batolomiu, Matiu, Tomas, Yakobo nung Alifayora mani, Tadias, Simon Zelote, \v 19 Yudas Iskeriot nung Yesu keregairo iwora waweng pugao emo. \p Yesu mene buro-mani awiya burora pugairo aune nung doro baung nuna gare yena. \s1 Ena mene Yesu eno eyero sewa, “Bielsebul mene nung sorepunoi buro yero noiya.” \r Mt 12:22-32; Lu 11:14-23; Lu 12:10 \p \v 20 Emo bauno daigairo mene nupema Yesura-una bumuwa nung aune mani awiso nuna aune awong nona minaora be daigaiwa. \v 21 Ayewa giro dubu nuna ena mene ge awiya nigiro, “Nung dau yaine niya,” asero nung sorari bamuwa ara. \p \v 22 Yudara sao tauyao ge gipao emo ena mene Yerusalem atu wosiro buro eyero sinasani mitiwa, “Iwae yazo nuna Bielsebul amimene nuna-una toiro mitiya. Arare iwaera gitau yao amimene nung sorepunoi iwae tuninoiya.” Ayero sewa ara. \v 23 Arare Yesu mene emo bauno yausenu bumuwa ge pungyao ena awong eno eyero sena, “Sanda mene nono yero nutope tunariniye? \v 24 Napo dekaongka auna emo bauno mene gausero wina-de yarineya, napo awiya tauyao oko mitarineya. \v 25 Ora dubu zo gausero ge wina-se nasani iwo wina-ye yarineya, dubu awiya tauyao oko mitarineya. \v 26 Sanda mene nutope iwo nuna yero putoung nuna gausero nariniya, awiya nung tauyero mitao teng oko yariniya. Putoung nuna aung yariniya. \v 27 Name emo putoung bainane zora wau apakana pumari sero gitau emo awiya bunero aune nuna-una gare toiro wau nuna apakana pumarinenane ara. \v 28 Na memoko sana nigipu. Emo baunona pasena apakana arita Tuwa Bayau izao ge nunae awiya disao teng niya. \v 29 Arata zo nung Oweno izariniya emo auna pasena disao ine teng oko ara. Pasena nuna mitao gege mitariniya.” \v 30 Yesu ayero sena. Awiya noeno okowata, awong nung eno eyero sewa, “Iwae mene nuna-una toiro mitiya.” \s1 Yesura ai metamaine. \r Mt 12:46-50; Lu 8:19-21 \p \v 31 Ai nuna aune metamani nuna awong buro garo bautara atu dopero mitasani Yesu nunae-una baise sewa. \v 32 Asewa emo bauno dubu baina Yesura-una nugu adungno mitiwa amimene nung eno eyero sewa, “Ai nina aune metamani nina amimene ning gari sero buro bautara atu dopero miteya.” \v 33 Ayero sewa nung abena eyero sena, “Ai nana metamani nana awiya nami i?” \v 34 Ayero sero nung emo bauno nuna-una nugu adungno mitiwa awiya gosinasani diti-dati yero eyero sena, “Emo bauno emimene ayamani nana aune metamani nana aune neya. \v 35 Emo bauno Tuwa Bayaura ge nigiro dipunowa amimene metamani numono aune ayamani nana neya.” Ayero sena arauwa. \c 4 \s1 Emo zo mene nona we bure atu sesena auna ge eniya. \r Mt 13:1-9; Lu 8:4-8 \p \v 1 Yesu nung ou nazira nupema baungno ge tugata nenu emo bauno daigairo nibamu amimene nuna-una kasa yewa. Ayewa giro nung senu wang isewa wosinu nung witiro adungno mitinu emo bauno diti bainane mene bage atu mitiwa. \v 2 Atu mitiwa nung awong eno ge eniya ena sinasani ge witao awong eno tugata nasani yena. Tugata nasani awong eno eyero sena, \v 3 “Sana nigipu. Emo zo mene nona we bure atu sesari baungna ara. \v 4 Baungno nona we sesinenu we ena nagibe atu wosiwa ni mamani mene taungno miniro aung yewa ara. \v 5 Ora we ena awiya tawing daba tame atu paka yero mitina auna atu wosiwa ara. Tawing awiya sori oko wiyai yao, arare we amimene mena koso yewa ara. \v 6 Tatai nunae deka ayero imokore oko bauna, arare wari mene witiro kokoni yenu irara yero magayero aung yewa ara. \v 7 Ora we ena awiya tawing iwe ena mitiwa auna atu wosiwa ara. We awiya iwere dema apakana teng-temo pusasa yero iropuro iwe mene nona awiya anenu me oko iyao yena ara. \v 8 Ora we ena awiya tawing me gawire auna wosiro iropuro zauno me witao iwa ara. We zora me 30 inu, we zora me 60 inu, we zora me 100 ina.” \v 9 Ayero sero sena, “Zo nung dawongne mene ge awiya nigaise.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu mene ge eniya sinauna auna susuwa. \r Mt 13:10-17; Lu 8:9-10 \p \v 10 Emo bauno zanewa aune emo ena mene Yesu aune dema nauwa arita buro-mani nuna 12 awong amimene ge eniya sena auna susuwa gari sero nung atata yewa. \v 11 Atata yewa giro nung awong eno eyero sena, “Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna ge pungyero mitoiya, auna susuwa awiya niye ena mene nigaese sao mitiya ara. Arata ena awiya susuwa nuna pungyero mitai ge eniya gege sana nigaese sero sinona. \v 12 Porofete Yesaya mene ge eyero gaena, \q1 Awong dubo kapete gairo nao sekara naya na Tuwa Bayau mene pasena nunae disoni sero, awong diti moko nunae mene gaese, arata oko giro baingtaese. Awong ungwe nigaese, arata ungwena susuwa oko nigiro baingtaese. \p Tuwa Bayau mene ayero sena, arare na ge eniya gege awong eno sinona.” Yesu mene ayero sena arauwa. \s1 Nona we bure atu sesaora ge eniya auna susuwa keregaina. \r Mt 13:18-23; Lu 8:11-15 \p \v 13 Yesu mene ayero sero awong eno eyero sena, “Niye ge eniya auna susuwa awiya oko gao neita? Arare niye nono yero ge eniya ena auna susuwa giro baingtarinei? \v 14 Susuwa nuna eyao era: Emo we urari sesinoiya amimene Bowi Iwaing auna ge we urinoiya. \v 15 Arata emo bauno enana dubo awiya nagibora tawing tauyao ine. Awong Bowi Iwaing nigitinowa Sanda mene mena buro Bowi Iwaing dawong nunae-una toitinoiya awiya sorinoiya. \v 16 Deka ayao ine emo bauno ena awong tawing gawi aung daba tame paka yero mitoiya ayao ine ara. Awong uritira ge nigiro mena puro yawa yawa nowa. \v 17 Arata awong tatai aung. Awong Tuwara nagibo awiya be maingkoka gege ago yero nema aune emo bauno mene uritira ge eno iwo awong eno yero nowa giro awong mena nagibo awiya dotinowa. \v 18 Emo bauno ena mene awong tawing iwe mekore ine ara. Awong amimene uritira ge nigitinowa, \v 19 arata awong tawingna nona eno kotung-katung nasani wau moni eno yawa yawa nasani nona apakana aeno dubo-dubo nasani nowa, arare tani ayao amimene uritira ge worinowa me oko kasa yao noiya. \v 20 Arata emo bauno ena mene zo tawing me gawire ine. Awong amimene uritira ge nigiro pu dube gairo me tapunowa — ena 30, ena 60, ena 100.” Ayero sena arauwa. \s1 Damana waegao au apero wese atu pungyao auna ge. \r Lu 8:16-18 \p \v 21 Yesu mene awong eno eyero sena, “Name damana gaero puro au wese apero pugati nonineta? Aung arauwa. Ora name damana awiya garo bautara pugati nonineta? Aung arauwa. Name damana gaero gerura atu ikogati nonane. \v 22 Nona pungyao apakana ago kasa daung yarineya. Nona angayao apakana ago kasa daung yariniya. \v 23 Zo nung dawongne mene ge ewiya nigaise.” Ayero sena arauwa. \p \v 24 Nung awong eno eyero sena, “Ge nigitinowa awiya nigiro baingtipu. Niye nona emo bauno eno pugarineya teng Tuwa Bayao mene niye eno pugariniya. Nona aune nona enane kapetegariniya. \v 25 Tuwa Bayau mene emo zo ge me ena puro noiya aeno ge me bainakama pugariniya. Ora emo zo ge me maingkoka gege puro noiya auna ge me awiya Tuwa Bayau mene sorero pumariniya.” Ayero sena arauwa. \s1 Nona we urinowa baitinoiya auna ge eniya. \p \v 26 Yesu mene eyero sena, “Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna susuwa awiya eyero mitiya: Emo zo mene nona we buro nuna-una urinoiya. \v 27 Nona we urero nung awiro-dutiro anema we mene kosonoi aune emo amimene we koso yaora susuwa oko giro baingtao noiya. \v 28 Tawing mene nung nutope gawi nona eno pugatinoiya. Gitau koso yero kasa yero aune me wuzi noiya. Ayero yero aune me titisinoiya ara. \v 29 Titisero sau itinoi aune emo amimene minaora be kasa yetiya asero giro emo ena iwi gegeru yaore nona pumaese sero bure pugatinoiya.” Ayero sena arauwa. \s1 Mastet me auna ge eniya. \r Mt 13:31-32; Lu 13:18-19 \p \v 30 Yesu mene eyero sena, “Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna susuwa awiya pu nora gairo sarinenine? Name susuwa awiya keregari sero ge pungyao nora pugairo sanane teng yariniye? \v 31 Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna susuwa awiya i zo yazo nuna mastet asinonane auna me ine arauwa. Emo mene i me awiya bure atu urinowa. I me awiya tawingna i me apakana miteya auna wosao nunae ara. \v 32 Arata urinowa mena bairo nona we ena bure atu urinonane awiya apakana daigairo baina noiya. Ayero noi bowang nuna babuze kasa yero nowa ni mamani mene utung nuna-una buro bowangna atu uwang gapunowa.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu nung ge eniya gege sinauna. \r Mt 13:34-35 \p \v 33 Yesu mene ge eniya witao sinasani Bowi Iwaing emo bauno eno sero nauna ara. Nigao nunae auna teng sinauna. \v 34 Nung ge eniya gege awong eno sero nauna. Arata buro-mani nuna nata nung aune dema mitima nauwa giro be aune nung ge auna susuwa awong eno keregairo nasani nauna arauwa. \s1 Yesu mene senu bisi baina binono dena. \r Mt 8:23-27; Lu 8:22-25 \p \v 35 Be aune ture inu Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena, “Name ou nazi buwagairo enabara babanene.” \v 36 Ayero senu giro awong emo bauno dubu baina awiya doro Yesu wangna atu kayero mitinu giro nung puro bamuwa. Wang ena awong aune dema bamuwa. \v 37 Bautu newa bisi yanakana sunu kakawa mene wang nosari sero nena. \v 38 Be awiya Yesu nung wang age baungno ziyo guto zo pugairo apegairo auriti awinena. Arare awong nung uwero nung eno eyero sewa, “Gipao emo, name magayari sero nenane era, awiya ning gosinesita?” \v 39 Ayero sewa nung iropuro bisi gona yero kakawa eno eyero sena, “Ning aung ye. Bisi sero mitiung.” Ayero senu soma bisi binono denu \v 40 nung awong eno eyero sena, “Niye nono yero yo bainakama mininei? Niye inao aungta nowa?” \v 41 Ayero senu awong yangka sero eyero wina-se yewa, “Emo ewiya nono yao i? Nung sesi bisi oure dema ge nuna dipunei?” Ayero sewa arauwa. \c 5 \s1 Yesu mene emo dau zora-una atu iwae tunena. \r Mt 8:28-34; Lu 8:26-39 \p \v 1 Yesu buro-mani nuna aune awong ou nazi buwagairo enabara kasa yewa. Tawing awiya Gerasa emora tawing. \v 2 Yesu wangna atu witinu emo zo iwae nuna-una toiro mitauna amimene biritira atu buro Yesura-una kasa yena. \v 3 Emo awiya biritira daba umana atu mitasani nauna. Emo zo mene nung saniro bunaine yao teng oko. Angsi tauyao yazo nuna seni awiya dema teng oko yao ara. \v 4 Gitau emo mene te wawong nuna seni mene buninauwa, arata nung wawongna seni watipu naunu kasugatinaunu tera seni deka ayero dedunaunu kasugatinauna ara. Emo zo mene nung saniro isiyao ine teng oko amimene nauna. \v 5 Pingne iyare nung biritira atu nasani diri atu nasani wawa sinasani nuka nutope daba mene kapinasani nauna. \v 6 Nung amimene ake-ina atu mitete Yesu giro sungno buro Yesura-una atu zuwero koing gairo \v 7 yausero aiyamama sinasani eyero sena, “Yesu, ning Tuwa Bayau ika mitoiya auna Mani, amimene na eno no yari butunesi? Na Tuwa Bayaura ditira atu sinasani ning na oko dasese sinena.” \v 8 Emo amimene ayero sena, noeno okowata, Yesu nung eno mena eyero sena, “Iwae, ning emo ewiya doro baung.” \v 9 Arare Yesu mene nung atata yero sena, “Yazo nina aweni?” Ayero senu abena eyero sena, “Yazo nana Dubu Baina. Noeno okowata, nae dubu bainakama.” \v 10 Ayero sero ge betinasani Yesu eno eyero isa sena, “Iwae tunasa ake oko babae.” \p \v 11 Arare napo pu witao diri deungna atu nona kau nasani mitiwa giro \v 12 iwae mene Yesu eno yausero eyero sewa, “Nae tunasa pura-una towanene.” \v 13 Ayero sewa giro Yesu mene eyero sena, “Ayero yepu.” Ayero senu iwae mene emora-una atu kasa yero doro pura-una toiwa pu mene sungno kowara baungno ou nazira gugute gairo ou miniro mamaga yewa ara. Pu auna zare nunae awiya 2,000. \p \v 14 Pu diya yao emo amimene zanero baungno emo nape mitiwa aeno sero emo wo bogara mitiwa adema sewa giro awong tani kasa yena awiya gari sero bumuwa. \v 15 Awong Yesura-una buro emo gitau iwae witao nuna-una mitauwa nauna amimene mo awiro kotumao iwaing puro adungno mitina awiya giro awang yewa. \v 16 Emo ena tani emo auna-una atu kasa yenu gigiwa amimene ge ungwe awiya yewa. Nupema tani pura-una atu kasa yena awiya dema tugata yewa. \v 17 Ayero yewa emo bauno mene Yesu yausero tawing nunae ozaung doro babaise sewa ara. \v 18 Ayero sewa Yesu wangna wiwitinenu emo gitau iwae nuna-una mitiwa tunena amimene Yesu eno isa sero nung aune dema nari sena. \v 19 Arata Yesu mene “Aungwa” sero nung eno eyero sena, “Dubu nina-una baungno Tuwa mene ning ao-diro tani iwaing ning eno yetiya awiya se nigae.” \v 20 Ayero senu nung baungno tawing yazo Dekapolis (ge naname-una, “Napo wawong etobe”) auna kasa yero tani Yesu mene nung eno yena auna ungwe tugata-magata yero yenu emo bauno apakana be angyero ge nuna gege nigiti nasani nauwa. \s1 Yesu mene bauno zo kora yero Yairora mani baunodi uwenu iropuna. \r Mt 9:18-26; Lu 8:40-56 \p \v 21 Yesu wangna witiro ou nazi nupema buwagairo enabara kasa yero bage atu mitinu emo bauno daigairo mene nuna-una kasa yewa. \v 22 Kasa yero mitiwa yere ibura simai emo zo yazo nuna Yairo amimene Yesu giro nuna-una baungno koing gairo \v 23 isa sero eyero sena, “Mani baunodi nana maingkoka amimene magayari sero niya. Ning bung. Ning mani kora yari sero giro wawong nina nuna-una tame pugasa nung iwaing yero nariniya, awiya gosinena.” \v 24 Ayero senu Yesu mene nung aune dema baungna. Bautunenu emo bauno daigairo mene nung aune dema bautunasani nung pu towang gairo puro bautunewa. \p \v 25 Anewa bauno zo awong aune dema bautunena amimene yu pupunasani nawe dunu dawang 12 aung yenu yu pupunauna awiya oko soyao. \v 26 Nung dokta witao auna-una bautu naunu awong yaya nuna aung yaise buro yero nauwa, arata yaya nuna oko aung yao naunu nung yaya bainakama tapunasani nauna ara. Nung wau moni nuna apakana pugainu aung yena, arata yaya oko aung yao yena. Yaya bainakama kasa nasani nauna. \p \v 27 Arare nung amimene Yesura bowi nigiro emo bauno dubu baina awiya gate-gate yero Yesura-una bautara kasa yero \v 28 nutope eyero kotungna, “Na taung wori nuna ding yero iwaing yarinena.” \v 29 Ayero kotungno kasa yero Yesura mo ding yenu yu nuna mena soyenu Yesu mene nung kora yenu yaya aung yena awiya gigina. \v 30 Ayero yenu Yesu mene kora yaora putoung auna yatu nung doro baungna awiya yetine yero giro emo bauno dubu baina auna towang atu mena kapetegairo eyero sena, “Awe mene taung wori nana ding yetiye?” \v 31 Ayero senu buro-mani nuna mene nung eno eyero sewa, “Emo bauno dubu baina mene ning misineya, arare ning nono yero ‘Awe na ding yetiye?’ asinesi?” \v 32 Ayero sewa arata Yesu mene, “Awe mene na ding yetiye?” asero gari sero diti-dati yena. \v 33 Anenu bauno amimene tani Yesu mene nung eno yena awiya giro yangka sero awang nasani Yesura-una buro te nuna-una zuwero susuwa nuna keregairo sena ara. \v 34 Ayero yenu giro Yesu mene nung eno eyero sena, “Aya nana, ning inao nina-una iwaing yetesa. Arare ning yawa yawa nasani aune baung. Yaya nina oko kapete gariniya.” \p \v 35 Yesu mene ayero sinasani mitinu emo ena mene simai emora-una gare atu buro eyero sewa, “Mani baunodi nina magatiya. Ning nono yero buro baina Gipao Emo eno pugari sinesi?” \v 36 Ayero sewa, arata Yesu mene ge sinewa awiya nigari sero dawong oko yawao yero yere ibura simai emo eno eyero sena, “Kotung-katung oko yase. Tumo diyaore gege neu.” \v 37 Ayero sero awong apakana nung aune dema babao awang sero Petoro aune Yakobo meta nuna Yohane ami gege nung aune dema babaese sena. \v 38 Awong baungno yere ibura simaira gare kasa yero Yesu mene emo bauno witao pasero zi sinasani mitiwa awiya gigina. Emo bauno zi sinasani zibe nasani mitiwa. \v 39 Ayero newa giro Yesu gare toiro awong eno eyero sena, “Niye noeno gurutu sero mitasani zi sinei? Mani awiya oko magayao. Nung auriti awiniya.” \v 40 Ayero senu awong nung pusugairo iwa. Arata nung awong awang senu garo doro bamuwa aune nung maina maung aire aune emo nung aune dema mitiwa awiya puro masi mani mitina auna toina. \v 41 Toiro maina wawong iniro nung eno Yuda gera eyero sena, “Talita kumi.” Ge auna susuwa eyao era: “Zebi, ning iropasese sinena.” \v 42 Ayero senu mani awiya mena iropuro angyena. Dawang nuna 12. Ayenu emo bauno mene wawong di gauno yangka sewa. \v 43 Yesu mene awong susuwa awiya emo bauno ena eno sowi sero ge tauyao sena. Ayero sero awong nona minao mani eno pugaese sena arauwa. \c 6 \s1 Nasarete emo bauno mene Yesu bauta potewa. \r Mt 13:53-58; Lu 4:16-30 \p \v 1 Yesu mene napo awiya doro napo nuna-una baungna. Buro-mani nuna mene nung aune dema bamuwa. \v 2 Arare Sabat be kasa yenu giro nung yere ibu mokora toiro ge tugata nenu emo bauno witao mene ge nuna nigiro wawong di gauno eyero sewa, “Emo kotumao awiya natu tamiye? Kotumao tauyao nono yao mene nuna-una kasa yetiye? Nung nono yero tani emo bauno gitau oko gao awiya yero noiye? \v 3 Emo ewiya nung kapenda. Nung Mariara mani arauwa. Nung Yakobo, Yosefe, Yuda, aune Simonna tato. Numono ai amono nuna name aune dema nowa.” Ayero sero awong Yesu eno kotumao meko puro dubo mou yewa. \v 4 Arata Yesu mene awong eno eyero sena, “Porofete awong emo yazore. Arata napo nuka nunae-una, o dubu nuka nunae-una atu, o maung nuka nunae-una atu, awong emo yazo aung.” Ayero sena ara. \v 5 Nung tani emo bauno mene gitau oko gao nauwa awiya nunae-una atu yao teng oko yena. Arata nung wawong nuna mene emo yayare dekaong-dekaong auna-una pugainu yaya nunae aung yena ara. \v 6 “Awong nono yero na tumo oko diyao yero nei?” ayero kotungno giro nung angyero napo mamanikakara baungno ge tugata yena arauwa. \s1 Yesu mene buro-mani nuna 12 burora pugaina. \r Mt 10:5-15; Lu 9:1-6 \p \v 7 Yesu mene buro-mani nuna 12 yau senu bumuwa iwae tunaora putoung awiya awong eno pugairo awong eto-eto baungno tere-taira yero buro yaese sero nung awong eno eyero sena, \v 8 “Nagibora nona zo oko pumae. Wo ma aung, zao aung, wau moni aung. Tung gege pungpu. \v 9 Te soga wosogarineya, arata taung wori etobe oko wosogae. \v 10 Niye esewa yero napo zora baungno garo dekaongka auna toiro mitasani buro baungno nete napo awiya duwari yero giro aune garo awiya dopu. \v 11 Napo zo mene niye masi oko zuwao, o ge ninae oko nigao yaya giro napo awiya doro susuwa nunae gaese sero popo awetu nunae te yo ninae-una mitiya awiya dureregaipu wosae.” \v 12 Ayero senu giro buro-mani 12 amimene baungno emo bauno eno eyero sewa, “Niye dubo kapetegaipu.” \v 13 Ayero sero iwae witao tunero uweri emo bauno yayare witao auna-una yasagairo nauwa yaya nunae aung yero nauna arauwa. \s1 Yohane ge ou zayero suwao emo awiya magayena. \r Mt 14:1-12; Lu 3:19-20; Lu 9:7-9 \p \v 14 Yesura bowi baungno emo bauno apakana tawing sero sero auna teng yena. Ayero yenu emo tuwa zo yazo nuna Herode amimene Yesura bowi nigina. Emo ena mene Yesu eno eyero sinauwa, “Yohane ge ou zayero suwao emo nung amimene magayaora atu iropuna, arare nung tani putoungne yero noiya.” \v 15 Ena mene ayero sinauwa, arata ena mene eyero sinauwa, “Nung Eliya.” Ora ena mene eyero sinauwa, “Nung porofete zo. Porofete gitau nauwa ayao ine.” Ayero sinauwa arauwa. \p \v 16 Arata Herode mene Yesura tani auna ge nigiro eyero sena, “Na ge sewang awong Yohanena dubo kapewa magayena, arata nung nupema iropuro niya.” \v 17 Herode mene ayero sena, noeno okowata, gitau nung gorobo emo senu baungno Yohane bunero puro pu bunao gare gaiwa. Herode mene tani awiya bauno Herodia eno yena, auna susuwa awiya eyao era: Herode mene meta nuna Filipra bauno puro atina ara. Bauno auna yazo nuna Herodia. \v 18 Ayero yenu giro Yohane mene Herode eno eyero sena, “Ning meta nina-una bauno sorero puro aune dema nosa, awiya teng oko niya. Sao tauyao ge gazao mitiya.” \v 19 Yohane mene ayero senu giro bauno Herodia mene dung yero Herode nung Yohane daise sinauna. \v 20 Arata Herode mene tani awiya oko yao yena. Noeno okowata, nung Yohane awang yero nauna. Yohane nung emo pewayao, nung emo pasena aung, awiya giro awang yero sorero nauna ara. Yohane nung ge sinaunu Herode mene nigiro kotung-katung yero nauna, arata nung Yohanena ge nigari aratapunauna arauwa. \p \v 21 Arata Herodia mene Yohane dao magayaora be awiya tauna. Herode mene ai nung puna auna be awiya kasa yenu giro nung emo babuze nuna aune gorobo emora gitau yao ena aune Galilaya tawingna emo babuze ena awong aeno ana-bonene yena. \v 22 Be aune Herodia mene Yohane dao magayaora nagibo tauna. Awiya eyao era: Mani baunodi nuna mene Herodera ibu auna toiro na bainakama wuinu Herode ta esewa nung aune dema mitiwa amimene giro yawa yawa yewa. Ayero yewa giro Herode mene mani daungse aeno eyero sena, “Ning nona zota zo nomaze ara taungno sasa giro pugarinena. \v 23 Na Tuwa Bayaura benaungna sana tauyae. Ning nona no eno saisi — nona maingkokata nona bainakama — awiya saineba na ning eno pugarinena. Tawing nana agewa eno sarinesa, awiya pugarinena.” \v 24 Ayero senu nung doro baungno ai nuna eno eyero sena, “Na no pugaise sarineni?” Ayero senu ai nuna mene eyero sena, “Yohane ge ou zayero suwao emo auna gitau ning eno pugaise sarinesa.” \v 25 Ayero senu nung mena sungno Herodera-una baungno eyero sena, “Yemeneka keune ning Yohane ge ou zayero suwao emo auna gitau taora pugairo pugasa pumane.” \v 26 Ayero senu Herode mene kotunu teng oko yenu dubo nuna mou yena. Arata nung Tuwa Bayaura ditira atu ge senu tau yena, nupema emo dema mitiwa amimene ge nuna gaya wosao yao eno, \v 27 nung gorobo emo zo mene Yohanena gitau kapero puro baise senu baungno bunao gare atu dubo nuna kapero \v 28 gitau taora pugairo puro baungno mani baunodi aeno pugainu puro ai nuna eno pugaina ara. \v 29 Ayero yewa Yohanena buro-mani mene tani auna bowi nigiro giro baungno taung nuna puro baungno biritira atu mutewa arauwa. \s1 Yesu mene emo 5,000 eno nona minao pugaina. \r Mt 14:13-21; Lu 9:10-17; Yo 6:1-14 \p \v 30 Emo Yesu mene iyengtina amimene Yesura-una atu augairo ge tugata nasani buro yewa awiya apakana nung eno sewa ara. \v 31 Anasani mitiwa emo bauno witao mene Yesura-una buro baungno anasani newa Yesu aune buro-mani nuna aune nona minaora be aung yena. Ayero yenu giro Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena, “Bungpu. Name nata baungno soma emo bauno aungna atu oreganene.” \v 32 Ayero sero awong wangna witiro soma emo bauno aung auna babari bautunewa \v 33 emo bauno witao napo sero sero auna mene awong bautunewa giro nai bage-bage gege gitau mena baungno kasa yero mitiwa ara. \v 34 Mitiwa Yesu wang doro witi ika yero emo dubu bainakama awiya giro awong eno yo auna. Noeno okowata, awong pu mamani mene ai kau nasani nowa ayao ine. Ayao giro yo auno nung awong eno ge tugata-magata nenu \v 35 ture itinenu giro buro-mani mene nuna-una nugu buro nung eno eyero sewa, “Soma ewiya soma meko. Nona minao aung. Ture itiniya, \v 36 arare ning emo bauno duwasa baungno nona minao nunae pumari napo nugu-nagu miteya auna babae.” \v 37 Ayero sewa nung eyero sena, “Ninae nona minao pugaipu minae.” Ayero senu awong nung eno eyero sewa, “Nae baungno ame igiyao 200 kina mene zuma gaero awong eno puganane minaese sinesa?” \v 38 Ayero sewa nung awong eno eyero sena, “Ame igiyao niye nazigo i? Baungpu gae.” Ayero senu awong baungno giro nupema buro eyero sewa, “Ame wawong zore wo etobere gege miteya.” \v 39 Ayero sewa nung emo bauno eno eyero sena, “Niye dubu sero dopero kanasi nezayao owiya naero adungpu.” \v 40 Ayero senu awong dubu sero adumuwa — dubu ena emo bauno 100, dubu ena emo bauno 50, ayero yero adumuwa ara. \v 41 Ayero yewa aune Yesu mene ame wawong zore wo etobe awiya puro ditiye uritira gairo Tuwa Bayau eno dange sero ame awiya eegairo buro-mani eno pugaina ara. Awiya buro-mani mene emo bauno eno pugaese sero ayero yena ara. Nung wo etobe puro zozoro gairo bono yenu emo bauno apakana amimene pumuwa. \v 42 Awong apakana miniwa teng yena ara. \v 43 Teng yenu awong ame itoto wo itoto awiya yangtagairo puro saka 12 auna gaiwa teng yena. \v 44 Emo nona miniwa auna zare nunae awiya 5,000. \s1 Yesu mene ou nazi tame angyena. \r Mt 14:22-33; Yo 6:15-21 \p \v 45 Yesu mene buro-mani nuna eno eyero sena, “Niye wangna witiro musugairo enaba Besaida nape gitau babarineya. Na emo bauno zanaese sero aune awong duwarinena.” \v 46 Ayero sero nung awong gitau iyengtinu bamuwa nung isa sari sero diri witina ara. \v 47 Atu isa sinasani mitinu ture itinenu mani awiso wangna bautunete ou nazi towang daung yewa ara. \v 48 Atu bisi mene awong dero ibena abena nenu awong wang dawaora yaya tapunewa awiya gigina. Ayero giro iya gari nenu aune nung ou nazi tame angyero nunae-una nugu kasa yena. Nung awong daigari sero nenu \v 49 awong nung ou tame angnena awiya giro nung ititi zota asero aiyamama sewa. \v 50 Awiya noeno okowata, awong nung giro awang yero te wawong ipena. Ayero yewa giro nung awong eno mena eyero sena, “Niye tau yepu. Na ara. Awang oko yae.” \v 51 Ayero sero nung wangna witinu soma bisi sena. Ayero yenu awong yangka sewa ara. \v 52 Awiya noeno okowata, awong tani Yesu mene ame emo bauno eno pugaina auna susuwa oko gao. Diti dubore nunae oko zawagao. \s1 Yesu mene emo bauno dubu baina yayare Genesaret atu kora yena. \r Mt 14:34-36 \p \v 53 Awong ou nazi buwagairo baung tawing yazo Genesaret auna yero wang isewa witina ara. \v 54 Ayero yero wang doro witiwa emo bauno Yesu gao amimene nung giro \v 55 napo nugu-nagu mitiwa auna sungno baungno emo bauno kezeya yetugao goga gaero zuwagairo puro buro Yesu atu mitiya asero atu pugaiwa ara. \v 56 Soma apakana Yesu mene baungna — napo mamanikaka, o napo babuze, o soma napo aung — soma auna emo bauno mene emo bauno kezeya yetugao puro nagibe pugaiwa emo bauno yayare mene Yesu yausero mo be nuna gege ding yari sewa. Emo bauno ding yewa auna yaya aung yena. \c 7 \s1 Tuwa Bayaura ge mene ewowora ge daigatinoiya. \r Mt 15:1-9 \p \v 1 Farisayo ena aune sao tauyao ge gipao emo ena Yerusalem atu bumuwa amimene Yesura-una augaiwa. \v 2 Augairo buro-mani nuna mene wawong oko sayao nona mininewa awiya gigiwa. \p \v 3 Wawong sayaora tani auna susuwa eyao era: Farisayo emo gege okowata, Yuda emo apakana dema, awong nona teba oko mininowa. Awong ewowo nunae-una sao tauyao ge awiya ago yero wawong saero aune nona mininowa ara. \v 4 Awong maketra atu nema kapetegairo gare buro gitau ou suwero aune ago nona mininowa. Awong ewowora sao tauyao ge ewe-pape ago nasani awangne taore aure sainowa. \p \v 5 Arare Farisayo aune sao tauyao ge gipao emo amimene Yesu eyero atata yero sewa, “Buro-mani nina mene nono yero ewowora sao tauyao ge awiya doro wawong oko sayao nona tebeba mininei?”\f + \fr 7:5 \ft Soremao Ge zo \xt Matiu 15:2\ft auna atu mitiya awiya gi.\f* \v 6 Ayero sewa nung awong eno eyero sena, “Niye ge iwao emo me sao yero nowa. Ge porofete Yesaya mene gaena amimene niye gapuniya. Ge gaena awiya eyero mitiya era: \q1 Tuwa mene eyero siniya, \q1 Emo bauno emimene na begiti mene bowi yero nowa, arata moko nunae nana-una oko mitiya. \v 7 Awong emora ge awiya Tuwa Bayaura sao tauyao ge ine ayero sero gipero ayero nowa. Arare awong na bowi yari yero tetere yero nowa. \p Yesaya mene ayero gaena ara.” \v 8 Yesu mene ayero sero aune ge susuuno eyero sena, “Niye Tuwa Bayaura sao tauyao ge doro emora wini ge puro iniro baingtitinowa.” Ayero sena arauwa. \p \v 9 Yesu mene ge zo nupema awong eno eyero sena, “Niye Tuwa Bayaura sao tauyao ge doro ewowora tani ago yero nowa, awiya kotupunowa iwaing noi? \v 10 Na ayero sinena, noeno okowata, Mose mene eyero sena, \q1 Ning tani iwaing ai maung nina eno nasani neu. \p Nupema, \q1 Zo nung ai maung nuna eno ge meko sariniya, \q1 nung awiya depu magayae. \p \v 11 Mose mene ayero sena, arata niye eyero sinowa: Zo nung ai maung nuna eno eyero sai teng yariniya, ‘Na nona nito eno pugatena, arata na nona awiya mena Koban eno sewang.’ (Koban auna susuwa eyao era: “Na nona ewiya Tuwa Bayau eno pugari sewang tauyena.”) \v 12 Mani zo ayero sariniya, awiya niye nung ai maung soremoiye sero awang sinowa. \v 13 Ayero yero niye Tuwa Bayaura sao tauyao ge pu ago gairo ewowora tani pu gitau gairo mani eno gipinowa. Tani ayao awiya daigairo yero nowa.” Ayero sena arauwa. \s1 Nona dubora beingti tapunoiya auna ge. \r Mt 15:10-20 \p \v 14 Yesu mene ayero sero emo bauno nupema yausenu bumuwa eyero sena, “Ge sana nigipu. Niye apakana nigiro baingtipu. \v 15 Nona be ninae-una toitinoiya amimene oko niye noi beingtire yero nowa. Ge be ninae-una atu kasa noiya amimene niye noi beingtire yero nowa ara. \v 16 [Zo nung dawongne mene ge ewiya nigaise.]” Ayero sena arauwa. \p \v 17 Ayero sero emo bauno doro buro-maine dema gare toiro buro-mani mene ge sena auna susuwa nigari sero nung atata yewa ara. \v 18 Atata yewa giro nung awong eno eyero sena, “Ayero niye dema oko gao yero neita? Niye susuwa ewiya gosineita? Nona minao mene bera toiro niye oko noi beingtire yero nowa. \v 19 Noeno okowata, nona minao amimene dubo ninae-una oko toitinoiya. Nona awiya tini ninae-una baungno nagibo nuna-una wowosinoiya.” Yesu mene ge awiya sinasani nona minao apakana amimene dubora beingti oko tapunoiya. Ayero sena ara. \v 20 Ayero sero aune eyero sena, “Tani emora-una dubora atu kasa yero noiya amimene emo awiya noi beingtire yero noiya. \v 21 Noeno okowata, emora-una mokora atu, o emora-una dubora atu kotumao meko mene kasa yero nowa — kuma yao, ugaing yao, mani dao magayao, atao gerayao, \v 22 dubo-dubo yao, tani meko yao, ge iwao ge sao, gao meko yao, isi patao ge sao, taung puro witao, wini ge dero nao — \v 23 tani awiya apakana emora-una mokora atu kasa yero emo awiya yero noi beingtire yero noiya.” Ayero sena arauwa. \s1 Bauno Yuda oko zo mene Yesu tumo diro baingtina. \r Mt 15:21-28 \p \v 24 Yesu mene atu iropuro baung tawing zora atu napo zo yazo nuna Taya mitauna auna yero garo zora toiro mitasani emo bauno mene nung atu mitina awiya gowi sero awang sena, arata nung nutope pungyaine yao teng oko. \v 25 Ayero nenu bauno zo mene Yesura bowi nigina. Bauno auna mani bauno di zo maingkoka amimene iwae nuna-una mokora mitauna ara. Bauno amimene kasa ye Yesura-una gairo koing gaina. \v 26 Arata bauno awiya nung Yuda oko. Tawing nuna yazo Sirofonisia. Arare nung Yesu eno isa sero nung mani nuna-una iwae tunaise senu \v 27 Yesu mene nung eno ge eniya zo eyero sena, “Na nona mani mamani eno gitau pugana minaya teng yae. Noeno okowata, mani mamanina nona minao sorero sino unao ine awiya teng oko yariniya.” \v 28 Ayero senu giro bauno mene ge eniya auna abena eyero sena, “Tuwa, awiya meba sinesa. Arata sino opesa wese atu mitasani susuna mani mene nowa wowosinoiya awiya mininowa.” \v 29 Ayero senu giro Yesu mene nung eno eyero sena, “Ge iwaing sesesa, arare gare baung. Iwae mene mani nina mena doro babiya.” Ayero sena ara. \v 30 Ayero senu bauno mene nupema tera kapete nuna-una gare gairo baungno iwae mena baungnu mani nuna teba apegairo mitina awiya gigina. \s1 Yesu mene emo zo dawong itigao awiya kora yena. \p \v 31 Yesu mene atu iropuro tawing napo Taya mitina awiya doro napo Saidon buwagairo tawing yazo Dekapolis awiya buwagairo kasa ye ou nazi zo yazo Galilaya auna gaina. \v 32 Ayero mitinu emo ena mene emo zo puro buro Yesura-una yewa ara. Emo awiya dawong itigao, ge aung. Emo mene emo awiya puro Yesu mene nung ding yero kora yaise sero isa sewa. \v 33 Ayero yewa giro Yesu mene emo awiya puro emo bauno doro baungno dopero wawong soro emo auna-una daweng pugairo begura pisero wawong mene emo auna ewawa dingyero \v 34 diti ika uritira yero oweno tauyao pisero emo aeno eyero sena, “Epata.” (Ge naname-una, “Dawong iwaise.”) \v 35 Ayero senu dawong tangsenu be eo yenu ge iwaing sena ara. \p \v 36 Ayero yenu giro Yesu mene awong eno eyero sena, “Niye tani euna bowi sowi sero awang sinena.” Ayero sinaunata emo bauno mene gewera yero keregairo nauwa. \v 37 Anauwa emo bauno ena mene nigiro wawong di gauno yangka sero eyero sinauwa, “Nung tani apakana iwaing yero noiya. Nung noi emo dawong itigao mene ge nupema nigitinowa, nupema emo ge aung amimene ge nupema sinowa.” Ayero sinauwa arauwa. \c 8 \s1 Yesu mene emo 4,000 aeno nona minao pugaina. \r Mt 15:32-39 \p \v 1 Iya zore emo bauno daigairo mene Yesu aune augairo mitete nona minao aung yenu mitiwa giro nung buro-mani nuna yau senu bumuwa eyero sena, \v 2 “Na emo bauno yo niya. Noeno okowata, awong iya etama na aune dema nete doteya nona minao awena aung yetiya. \v 3 Arare na nona awong eno oko pugao tebeba iyengtarinena, awiya awong bautunete nagibe atu meri magayero zuwarineya. Awong ena soma nugu daung okora atu bumeya.” \v 4 Ayero senu buro-mani mene nung eno eyero sewa, “Name towangna etu nono yero emo baunona nona minao taungno pugarinenine?” \v 5 Ayero sewa giro eyero sena, “Niye ame igiyao nazigo i?” Ayero senu giro awong sewa, “Nae ame igiyao 7.” Ayero sewa ara. \p \v 6 Arare Yesu mene emo bauno tawingna adumaese senu adumuwa nung ame igiyao 7 awiya puro Tuwa Bayau eno dange sero ame awiya eegairo buro-mani eno pugaina. Buro-mani mene emo bauno eno bono yaya minaese sero pugainu puro emo bauno eno bono yewa. \v 7 Nupema wo mamanikaka nunae ena mitiwa awiya puro Tuwa Bayau eno dange sero buro-mani eno eyero sena, “Wo dema emo bauno eno bono yepu.” Ayero sena ara. \v 8 Ayero senu puro bono yewa miniwa teng yena. Teng yenu giro itoto pu dekaongna gaiwa saka 7 teng yena ara. \v 9 Nona miniwa awong auna zare nunae awiya 4,000. \v 10 Miniwa aune Yesu mene awong senu bamuwa. Bamuwa nung buro-mani nuna aune wangna witiro tawing yazo Dalimanuta auna bamuwa arauwa. \s1 Emo ena mene tani zo diti seka yai gari sewa. \r Mt 16:1-4; Lu 12:54-56 \p \v 11 Farisayo ena mene Yesura-una buro nung aune dema ge wina-se yewa ara. Awong Yesu gaero gari sero nung tani diti seka zo yai uritira putoung kasa daung yai gari sewa ara. \v 12 Sewa Yesu mene ge nunae giginu bereya yenu giro eyero sena, “Emo yeme neya emimene noeno tani diti seka zo gari sinei? Na ge meba nibamu sinena era. Emo yeme neya emimene tani diti sekawa zo oko garineya.” Ayero sena ara. \v 13 Ayero sero nung awong doro wangna nupema witiro ou nazi enabara baungna arauwa. \s1 Farisayora yis ta Herodera yis auna ge eniya sena. \r Mt 16:5-12 \p \v 14 Buro-mani nuna mene ame oko pumao nuwegaiwa. Ame dekaongka gege awong aune dema wangna mitina. \v 15 Arare Yesu mene dawong gayao ge zo awong eno sinasani eyero sena, “Niye umo yepu. Farisayora yis ta Herodera yis amimene seung ninae-una goiye sero niye umo yero baingtiti nasani neupu.” Ayero sena ara. \v 16 Ayero senu awong ge nuna awiya nigiro wina-se yewa, “Name ame nuwegenane aeno ge ewiya sinita nowa?” \v 17 Ayero sewa awong Farisayora gipao ge okowata, ame minao maze kotupunewa giro Yesu mene awong eno eyero sena, “Name ame dotenane aeno siniya awiya noeno sinei? Niye yeme susuwa nana oko gosineita nowa? Diti dubore ninae daba ine i? \v 18 Niye diti mokore, arata niye oko gao i? Niye dawongne, arata niye oko nigao i? Niye susuwa ewiya nuwegeita nowa? \v 19 Na emo 5,000 eno ame wawong zo eegaiwang be aune niye itoto saka nazigo diwi?” Ayero senu awong sewa, “Saka 12 diwangne.” \v 20 Ayero sewa giro nung eyero sena, “Na emo 4,000 eno ame 7 eegena niye itotora saka nazigo diyei?” Ayero senu sewa, “Saka 7 diyenane.” \v 21 Ayero sewa giro nung eyero sena, “Niye tani awiya oko gao i?” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu mene Besaida atu emo diti guma yao zo kora yena. \p \v 22 Yesu buro-mani nuna aune dema kasa ye napo Besaida auna yewa emo ena mene emo diti guma yao zo puro Yesura-una buro Yesu mene nung ding yaise sewa ara. \v 23 Ayero sewa giro Yesu mene emo diti guma yao awiya wawong gaero puro napo doro baungno begura ye diti mokora gairo wawong diti mokora pugairo atata yero sena, “Nona zo gosinesita?” \v 24 Ayero senu nung diti kanero abena eyero sena, “Na emo bauno gosinena. Na awong gosinena i ipu ine neya, arata awong ang neya.” \v 25 Ayero senu giro Yesu mene wawong nuna diti mokora nupema pugainu emo awiya anuwing nenu diti nuna iwaing yenu nung nona apakana giro baingtina ara. \v 26 Ayero yenu giro Yesu mene nung iyengtari sero eyero sena, “Ning nupema napo euna oko babase. Ning garo nina-una baung.” Ayero sena arauwa. \s1 Petoro mene ge keregairo Yesu nung Kristo ayero sena. \r Mt 16:13-20; Lu 9:18-21 \p \v 27 Yesu buro-mani nuna aune dema napo ena tawing yazo Sisaria-Filipai auna mitiwa auna bamuwa. Bautunete Yesu mene buro-mani atata yero sena, “Emo bauno mene na awe sero nei?” \v 28 Ayero senu abena sewa, “Ena mene eyero sineya: Ning Yohane ge ou zayero suwao emo. Arata ena mene eyero sineya: Ning Eliya. Arata ena mene eyero sineya: Ning porofete gitau nawe magayewa auna zo.” \v 29 Ayero sewa giro nung awong atata yero sena, “Ora niye nika niyetope na awe sero nei?” Ayero senu Petoro mene eyero sena, “Ning Kristo, Sorao Emo nanae.” \v 30 Ayero senu Yesu awong eno ge tauyao eyero sena, “Ge nana awiya emo zo eno oko sae.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu nung ago magayero nupema iropariniya auna ge sena. \r Mt 16:21-28; Lu 9:22-27 \p \v 31 Yesu mene awong ge tugata yari sero eyero sena, “Na Emora Mani mene yaya-biyaya tamarinena. Yuda emora simaita pirisa babuzeta sao tauyao ge gipao emo amimene na awang sero na daya magayarinena. Magayana be etama aung yai aune na nupema seka yero iroparinena.” \v 32 Ge awiya senu kasa yenu gigiwa. Asenu Petoro mene nung yuno baungno awang sero eyero sena, “Ayero oko sase.” \v 33 Ayero senu Yesu mene kapetegairo buro-mani nuna ena giro abena Petoro gona yero eyero sena, “Sanda, ning na doro daigai. Ning ge sinesa awiya Tuwa Bayaura ge okowata, emora ge niya.” Ayero sena arauwa. \p \v 34 Yesu mene buro-mani nuna aune emo bauno dubu baina aune awiya yau senu bumuwa eyero sena, “Zo nung na ago yari yero giro aratamao nuna apakana doro dubo minaore yaya tamaore auna i pasao nuna diungno na ago yaise. \v 35 Noeno okowata, zo nung tawingna nao nuna sorero puro nari kotumariniya auna nao nuna aung yariniya. Arata zo nung na eno yero o Bowi Iwaing nana eno yero tawingna nao nuna duwariniya amimene nao iwaing tamariniya. \v 36 Zo nung tawingna nona iwaing apakana awiya pupunariniya, arata nao nuna aung yariniya, awiya nona nomi nuna-una mitariniye? \v 37 Nupema nao nuna kapetegaise kotungno zuma noma pugai aune nao nuna awiya abena kapete nuna-una gariniye? Aung arauwa. \v 38 Emo pasena nasani Tuwa Bayau daigati nasani nowa be aune emo zo mene na ta ge nana awiya awang sariniya, awiya na Emora Mani mene Mama nana-una waegaore angelo pewa yetugaore bumarinena be aune na abena emo awiya awang sarinena.” Yesu mene ayero sena arauwa. \c 9 \p \v 1 Yesu mene awong eno eyero sena, “Na ge me niye eno sinena era. Emo ena etu dopero miteya amimene oko magayao naya Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna putoung kasa daung yai garineya.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesura taung mene nona zo ine kasa yena. \r Mt 17:1-13; Lu 9:28-36 \p \v 2 Wari be 6 aung yenu aune Yesu mene Petoro Yakobo aune Yohane awong awiya gege puro diri bainana witiwa Yesura taung mene diti moko nunae-una atu darawa yero benaung zo ewe yena ara. \v 3 Mo nuna mene waegairo neyang yena. Mo nuna awiya neyang kaing-kaing yao. Emo zo mene mo sayai ayao ine yao teng oko. \v 4 Buro-mani nuna mene Eliyato Mose awongto Yesu aune dema ge sinasani mitiwato awiya gigiwa. \v 5 Giro Petoro mene Yesu eno eyero sena, “Gipao emo, name etu mitenane awiya iwaing. Arare ning nigasa nae kouboga etama sinarinenane — zo nina, zo Mosera, zo Eliyara.” \v 6 Petoro mene no saine nete giro ge awiya sena. Noeno okowata, awong buro-mani mene awang bainakama yewa. \v 7 Ayero newa bereze zo mene buro awong worena. Ayero yenu ge zo bereze auna mokora atu eyero kasa yenu nigiwa, “Awiya mani nana. Nung yo diyang nana. Ge nuna nigipu.” \v 8 Buro-mani mene ge awiya nigiro gari-gari yero emo zo oko gigiwa, arata Yesu gege mene awong aune dema mitina awiya gigiwa. \p \v 9 Yesu buro-mani nuna aune dema diri atu wosiro bautunasani nung awong eno ge tauyao sinasani eyero sena, “Niye tani gigeya auna ge oko sae. Na Emora Mani mene magayero iropana aune niye ge awiya saya teng yariniya.” Ayero sena ara. \v 10 Arare awong Yesura ge tauyao sena awiya dimuwa. Arata awong Yesu magayero iropariniya auna gera susuwa gari sero kotung-katung yewa. \v 11 Ayero nasani nung atata yero sewa, “Sao tauyao ge gipao emo mene eyero sinowa, ‘Eliya gitau bai aune Kristo bariniya.’ Nono yero ayero sinowi?” \v 12 Ayero sewa giro Yesu mene awong eno eyero sena, “Eliya nung gitau buro tawingna nao meko awiya apakana korayai aune Kristo bariniya. Na Emora Mani eno ge eyero gaewa mitoiya, \q1 Nung yaya-biyaya tamariniya. \q1 Awong nung pusugairo gero iyarineya. \p Ge ayero gaewa mitoiya. Arata Eliya mene buro tawingna nao meko apakana kora yati siya, awiya tani nana-una atu kasa yariniya auna ge oko gayateya. \v 13 Aeno na niye eno sinena era. Eliya buna. Bunu giro emo ena mene nung eno tani tebe-tabe yewa. Ge nung eno gaewa ayao ine teng yewa.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu mene mani zo iwae nuna-una mitauna awiya kora yena. \r Mt 17:14-21; Lu 9:37-43 \p \v 14 Awong wosiro buro kasa ye buro-mani enana-una yero emo bauno dubu baina mene buro-mani nuna ena aune dema mitiwa gigiwa. Sao tauyao ge gipao emo ena mene buro-mani aune ge betinasani mitiwa. \v 15 Ayero newa emo bauno mene Yesu butunenu giro yangka sero sungno baungno arugaiwa ara. \v 16 Ayero yewa Yesu mene awong atata yero sena, “Niye ge nomaze awong aune dema sinei?” \v 17 Ayero senu emo bauno dubu baina mitiwa auna emo zo mene nung eno eyero sena, “Gipao emo, na mani emodi nana puro nina-una bumena. Noeno okowata, iwae nuna-una toiro mitoi nung ge aung mitoiya. \v 18 Mani nana be ena iwae mene nung darapunoi zuwero begura suwero di yetinoi taung aingso nuna tau-tataware noiya. Arare na buro-mani nina mene iwae tunaese sesena, arata awong tunao ine teng oko yeteya.” Ayero sena ara. \v 19 Ayero senu Yesu mene awong eno eyero sena, “O niye emo bauno inao aung. Na be nazigo niye aune dema narineni? Na be nazigo buro ninae eno taung dedunasani nari neni? Mani puro nana-una bungpu.” \v 20 Ayero senu awong mani puro nuna-una bumuwa iwae mene Yesu giro mani daraunu zuwero begura gutinasani angzi apunenu \v 21 Yesu mene maina maung atata yero sena, “Dawang noune yaya ewiya tauni?” Ayero senu abena eyero sena, “Nung mani maingkore tauna. \v 22 Arare iwae mene mani magayaise sero nung darapunoi oura ta iyaora zuwero noiya arauwa. Arata ning yaya kora yao ine teng yariniya, awiya ning nae eno yo auno nae soreung.” \v 23 Ayero senu giro Yesu mene bera puro eyero sena, “Na yaya awiya kora yao ine teng yarinita, asinesita? Emo zo nung tumo diyaore amimene tani apakana yai teng yariniya.” \v 24 Ayero senu maina maung mene mena eyero sena, “Na ning tumo didinona, arata ning na soremasa na ning tumo diro baingtane.” Ayero sena ara. \p \v 25 Arare Yesu mene emo bauno witao nuna-una suno butunewa giro nung iwae tunero eyero sena, “Ning iwae ge aung nao, o dawong itigao, na ning eno ge tauyao sinena era. Ning mani doro nuna-una nupema oko towase.” Ayero sena ara. \v 26 Ayero senu iwae mene be kerero mani awiya tau-tataware yao denu angzi apunenu iwae nung dunu mani awiya magayaine yena. Ayero yenu emo bauno witao mene giro eyero sewa, “Mani magayetiya.” Ayero sewa, \v 27 arata Yesu mene maina wawong iniro ininu iropuna ara. \p \v 28 Yesu buro-maine dema gare toiro buro-mani mene emo baunona diti pungyero aune nung atata yero sewa, “Nae iwae awiya tunari yetenane nono yero teng oko yao yetiye?” \v 29 Ayero sewa Yesu mene awong eno eyero sena, “Name iwae ayao awiya tunari sero isa saora buro gege yero tuninonane. Iwae tunaora nagibo zo oko mitiya.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu nung ago magayero nupema iropariniya auna ge nupema senu be etobe yena. \r Mt 17:22-23; Lu 9:43-45 \p \v 30 Awong atu iropuro baungno tawing yazo Galilaya awiya buwagaiwa. Arata Yesu mene awong bautu newa awiya emo bauno mene gao awang sena. \v 31 Noeno okowata, nung buro-mani nuna gipinasani eyero sena, “Awong na Emora Mani awiya puro emo enana-una waweng pugaya na daya magayarinena. Magayero wari be etama aung yai aune iroparinena.” Ayero sena ara. \v 32 Arata awong ge nuna-una susuwa oko gigiwa. Nupema awong nung atata yao awang yewa arauwa. \s1 Awe mene baina niye? \r Mt 18:1-5; Lu 9:46-50 \p \v 33 Awong bautunete baung Kapaneam yero gare toiro mitiwa aune Yesu mene awong atata yero sena, “Niye nagibe atu ge nono sesei?” \v 34 Yesu mene ayero atata yena, arata awong ge abena oko sao yewa. Noeno okowata, awong nagibe atu eyero sewa, “Naname-una zo awe mene baina niye?” Ayero sewa ara. \v 35 Arare Yesu mene adungno buro-mani nuna 12 yau senu bumuwa eyero sena, “Emo zo mene gitau yari sariniya, nung amimene ago yaise. Nung emo apakana auna sou yaise.” \v 36 Ayero sero aune nung mani maingkoka zo puro pu towang gairo mani saniro awong eno eyero sena, \v 37 “Emo zo mene mani zo eyao ine na eno kora yariniya, nung amimene na kora yetiya ayero yariniya. Emo zo na kora yariniya amimene na gege okowata, nung na iyengtinu wosiwang awiya dema kora yetiya ayero yariniya.” Ayero sena arauwa. \p \v 38 Yohane mene nung eno eyero sena, “Gipao emo, nae emo zo nae aune dema oko nao amimene yazo nina yau sinasani iwae tuninenu gigiwangne. Arata nung nae oko ago yao noiya, arare duwaise sewangne.” \v 39 Ayero senu Yesu mene abena eyero sena, “Buro duwaise awiya oko sae. Noeno okowata, emo zo mene yazo nana yau sinasani tani putoungne zo yariniya amimene mena yazo nana puro wosari yai teng oko yariniya. \v 40 Emo iwo name eno oko yariniya awiya otao naname arauwa. \v 41 Na ge me niye eno sinena era. Emo zo mene niye Kristora mani yero nowa awiya giro ou minao niye eno pugariniya amimene abena zuma nuna iwaing pumariniya.” Ayero sena arauwa. \s1 Tani meko mene emora tumo diyao noi meko noiya. \r Mt 18:6-9; Lu 17:1-2 \p \v 42 Yesu mene eyero sena, “Zo nung mani mamanikaka na tumo didinowa auna zo yumai pasena tamoiye sero, niye bere-bere daba bainakama zo emo auna dube kimegairo wito kurura musugaya gutai teng yariniya. Noeno okowata, emo amimene pasena oko yaore oura gutero magayariniya, awiya nona eo yao gege. Arata nung pasena yai aune Tuwa Bayau mene abena pugariniya, awiya nona mou-mesa yao. \v 43 Ning wawong zo mene pasena yasese yai giro wawong awiya kapase. Ning wawong dekaongkare gege nete ago uritira baungno nasa iwaing yariniya ara. Arata ning wawong etore nete ago soma iyao awao gege awinoiya auna babasa meko yariniya. \v 44 [Soma meko auna ipa mene oko maganowa. Soma auna iyao oko wowosinoiya.] \v 45 Ning te zo mene pasena yasese yai giro te awiya kapase. Ning te dekaongkare gege nete ago uritira baungno nasa iwaing yariniya ara. Arata ning te etore nete ago soma iyao awao gege awinoiya auna babasa meko yariniya arauwa. \v 46 [Soma meko auna ipa mene oko maganowa. Soma auna iyao oko wowosinoiya.] \v 47 Ning diti moko zo mene pasena yasese yai giro diti moko awiya zokase. Ning diti moko dekaongkare gege nete ago Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna nape babasa iwaing yariniya ara. Arata ning diti moko etore nete ago soma iyao awao gege awinoiya auna babasa meko yariniya arauwa. \v 48 Soma meko auna ipa mene oko maganowa. Soma auna iyao oko wowosinoiya. \v 49 Name biyoung puro nona minaora sesinonane iwaing noiya ara. Deka ayero yaya zo iyao ine amimene emo bauno apakana iwaing yaese sesariniya. \v 50 Biyoung awiya nona iwaing. Arata biyoung perusa yariniya, awiya name nono yanane mapu nuna iwaing nupema kasa yariniye? Name biyoung puro nona tame sesinonane iwaing noiya, deka ayero niye dubo-monone naya iwaing yariniya.” Ayero sena arauwa. \c 10 \s1 Yesu mene bauno duwaora ge sena. \r Mt 19:1-12; Lu 16:18 \p \v 1 Yesu buro-mani nuna aune dema atu iropuro baung tawing yazo nuna Yudaya auna yero nupema doro baung tawing zo ou Yodan enabara mitina auna yewa emo bauno dubu baina mene nuna-una nupema kasa yewa nung awong eno uritira ge tugata yero gipero nasani nauna ara. \p \v 2 Anenu Farisayo ena mene nuna-una kasa yero nung gaero gari sero atata yero sewa, “Emo mene bauno nuna duwao awiya teng nita?” \v 3 Ayero sewa nung abena eyero sena, “Mose mene sao tauyao ge niye eno pugairo nono seni?” \v 4 Ayero senu awong sewa, “Mose mene eyero sena: Emo zo bauno nuna duwari sero yero giro bauno duwaora igi zo gaero aune bauno duwaise. Mose mene ayero sena arauwa.” Ayero sewa ara. \v 5 Asewa Yesu mene awong eno eyero sena, “Ziyo tauyao ninae eno Mose mene ge awiya niye eno gaena. \v 6 Arata Tuwa Bayau mene nona apakana tapunasani emore baunone tauna. \v 7 Arare emo mene ai maungne nuna doro bauno nuna aune dema gauno baingtiro \v 8 awongto dubore taungne dekaongka yero narineyato. Arare awongto etobe okowata, dekaongka yero narineyato. \v 9 Tuwa Bayau mene awongto tairo pugainu atiwato, arare emo mene oko kapaese.” Yesu mene ayero sena arauwa. \p \v 10 Awong gare toiro mitiwa aune buro-mani nuna mene gera susuwa gari sero nung atata yewa. \v 11 Atata yewa giro nung awong eno eyero sena, “Emo zo mene aro nuna doro bauno seka atariniya, awiya nung kuma yariniya. \v 12 Ora bauno zo mene yu nuna doro emo zo atariniya, awiya nung kuma yariniya.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu mene mani mamanikaka gao yena. \r Mt 19:13-15; Lu 18:15-17 \p \v 13 Emo bauno ena mene mani mamanikaka Yesu mene iniro gao yaise sero nuna-una puro butunewa buro-mani nuna mene emo bauno awang sewa. \v 14 Ayero sewa Yesu mene giginu meko yenu giro buro-mani nuna eno eyero sena, “Niye mani mamanikaka dopu nana-una bae. Nagibo nunae oko gazae. Awong ayao amimene Tuwa Bayaura napo auna gerao. \v 15 Na ge me niye eno sinena era. Zo nung tumo diyao nuna mani mamanikakara ine oko amimene Tuwa Bayaura-una nape babao ine teng oko.” \v 16 Yesu mene ge ayero sero mani mamanikaka puro saniro wawong nunae-una ziye pugairo gao yena arauwa. \s1 Emo wau monine auna ge. \r Mt 19:16-30; Lu 18:18-30 \p \v 17 Yesu mene babari sero nenu emo zo sungno buro kasa ye nuna-una gairo koing gairo eyero sena, “O gipao emo iwaing, na nono yero nao me iwaing tamarineni?” \v 18 Ayero senu Yesu mene nung eno eyero sena, “Ning na iwaing asinasani iwaingna susuwa gosinesita? Tuwa Bayau nung nata iwaing. \v 19 Ning Tuwa Bayaura sao tauyao ge gosinosa erauwa: ‘Emo oko dasa magayae; kuma oko yase; ning ugaing oko yase; ning emo zo gera pugari ge iwao ge oko sase; emo zora nona ge iwero sero oko pumase; ai maung nina-una ge dimase.’ Sao tauyao ge ayao mitiya.” \v 20 Ayero senu nung eno eyero sena, “Gipao emo, na sema nana naungwa be aune ge awiya apakana diungno butunawe emo yetena.” \v 21 Ayero senu Yesu diti yero nung gosinasani yo auno giro nung eno eyero sena, “Ning buro zo duwasa mitoiya awiya ye. Ning buro ewiya yero aune nao me iwaing tamarinesa. Ning baungno nona nina apakana pugasa emo ena mene zuma gaero pumaya aune wau moni nina awiya emo bauno bogamasa eno bono yasa pumae. Ayero yasa wau nina uritira atu mitariniya ara. Ayero yero aune buro na ago yase.” \v 22 Yesu mene ayero senu nung tumo koina-kaina yero kotung-katung nasani doro baungna. Awiya noeno okowata, wau moni nuna witao. \p \v 23 Arare Yesu mene diti-dati yero buro-mani nuna eno eyero sena, “Emo wau moni witaore amimene Tuwa Bayaura napo auna babaora buro bainakama yarineya.” \v 24 Ayero senu buro-mani ge awiya nigiro wawong di gamuwa. Arata Yesu awong eno eyero nupema sena, “O buro-mani nana, Tuwa Bayaura nape babao awiya buro bainakama. \v 25 Wo kamel mene zai totora towao awiya teng oko. Deka ayero emo wau moni witaore mene Tuwa Bayaura napo auna babao awiya deka teng oko.” \v 26 Ayero senu awong wawong di gauno wina-se yewa, “Arare awe mene uritira baungno nao me iwaing tamao teng niye?” \v 27 Ayero sewa giro Yesu mene diti nunae-una yero eyero sena, “Emo mene ayero yao ine teng oko, arata Tuwa Bayau mene ayero yao awiya teng niya. Noeno okowata, Tuwa Bayau mene tani apakana yao teng niya.” Ayero sena ara. \p \v 28 Ayero senu giro Petoro mene nung eno eyero sena, “Sana nigi. Nae nona nanae apakana doro nina ame nasani nonane.” \v 29 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Na ge me niye eno sinena era. Emo zo mene napo nuna ta metamani nuna ta numono mani nuna ta ai nuna ta maung nuna ta mani awiso nuna ta tawing nuna awiya na enota Bowi Iwaing eno duwariniya, awiya \v 30 nung amimene napore metamaine numono mani ai amono mani awisore tawingne awiya 100 be yeme eune tamariniya. Ayero nai emo bauno ena mene nung mani nana asero nung gera gaira yero narineya. Ago nung nao me iwaing awiya pumariniya. \v 31 Ora emo gitau neya auna daigairo mene ago yarineya. Emo ago neya amimene gitau yarineya.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu nung magayero iropariniya auna ge nupema senu be etama yena. \r Mt 20:17-19; Lu 18:31-34 \p \v 32 Yesu emo enane Yerusalem babari sero nagibe atu bautunewa Yesu nung gitau nenu buro-mani nuna mene ago atu kotung-katung nasani bautunewa emo bauno ena awong ago newa adeka dema awang nasani aune bamuwa ara. Ayero bautunewa Yesu mene buro-mani nuna 12 puro tani emo mene ago nung eno yarineya auna ge awong eno keregati nasani eyero sena, \v 33 “Sana nigipu. Name Yerusalem nape babari sero wiwitinenane. Witiro atu kasa yero nanane aune emo zo mene na Emora Mani awiya puro pirisa babuzera-una ta sao tauyao ge gipao emo auna waweng pugai awong na daya magayanese sero emo Yuda okora-una waweng pugarineya. \v 34 Ayero pugaya emo Yuda oko mene na isipu nasani begura na eno pisero waung mene na yana-kana dero aune daya magayarinena. Magayana wari be etama aung yai aune nupema iroparinena.” Ayero sena arauwa. \s1 Yakoboto Yohane awongto baina yero mitari sewato. \r Mt 20:20-28 \p \v 35 Zebedira mani etobe Yakoboto Yohane, awongto amimene Yesura-una buro eyero sewato, “Gipao emo, ning nato eno nona zo yasese kotupunenato.” \v 36 Ayero sewato giro abena eyero sena, “Na nomaze nito eno yanese kotupuneito?” \v 37 Ayero senu awongto sewato, “Ning waegaore mitarinesa be aune nato deungbe nina-una adungno mitarinenato, zo wawong mera, zo wawong mepora,\f + \fr 10:37 \ft Soremao Ge \xt Matiu 20:21\ft auna atu mitiya awiya gi.\f* awiya nigasese sinenato.” \v 38 Ayero sewato nung abena ge pungyao awongto eno sena, “Nito nonana susuwa oko gao yero na atata yeteyato. Na ou dokowang yao zo minarinena, awiya nito minao teng yarineitota? Na ou suwao zo pumarinena, awiya nito pumao teng yarineitota?” \v 39 Ayero senu awongto eyero sewato, “Nato teng yarinenato.” Ayero sewato giro nung eyero sena, “Na ou dokowang yao zo minarinena, awiya nito dema minarineyato. Na ou suwao zo parinena, awiya nito dema parineyato.\f + \fr 10:39 \ft Ou dokowang yao auna susuwa eyao era. Iwo mene Yesu eno yaya pugarineya deka ayero mani etobe eno yaya pugarineya. Nupema ou suwao auna susuwa eyao era. Ou baina buro tawing topetiro aung yero noiya, deka ayero yaya mene Yesu topetiro puro wosariniya.\f* \v 40 Arata nito wawong nana mera, ta wawong nana mepora adungno mitarineyato auna ge awiya nane sao ine teng oko. Tuwa Bayau mene masi awiya emo ena eno kora yenu mitoiya. Arare awong amimene masi auna atu adungno mitarineya.” Ayero sena ara. \p \v 41 Buro-mani 10 mene ge awiya nigiro Yakoboto Yohane eno dubo mou yewa. \v 42 Ayero yewa giro Yesu mene buro-mani 12 yau senu bumuwa eyero sena, “Tawingna emo tuwa mene emo bauno awong sou yaese sinowa. Nupema emo babuze mene emo bauno puro wosiro awong witao nunae ine yero nowa, awiya gosinowa. \v 43 Arata ninae mene zo ayero oko yae. Ninae-una zo mene baina ninae yari yero giro enana soremao yero naise. \v 44 Gitau yao ninae yari yero giro enana soumani yero naise. \v 45 Noeno okowata, na Emora Mani mene emo na sou yaese okowata, na natope sou buro nasani magayero emo bauno witao mekora atu sorero pumari bumuwang.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu mene emo diti guma yao zo kora yena. \r Mt 20:29-34; Lu 18:35-43 \p \v 46 Yesu buro-mani nuna aune baungno kasa ye Yeriko nape gairo napo awiya duwari sero emo bauno dubu baina aune dema bautu newa emo diti guma yao zo yazo nuna Batimea, nung Timeara mani, amimene nagibo deungbera atu adungno mitina ara. Nung moni eno isa sinauna. \v 47 Arare nung atu mitasani Yesu Nasaretera emo etu butuniya auna ge nigiro nung arugairo sena, “O Yesu, ning Dawidira sai, ning na eno yo aung.” \v 48 Ayero senu emo witao mene nung gona yero sewa, “Ning ge do.” Ayero sewa, arata nung nupema wawa baina sena, “O Dawidira sai, ning na eno yo aung.” \v 49 Ayero senu giro Yesu mene dopero eyero sena, “Yau sepu bae.” Ayero senu awong emo diti guma yao awiya yau sero sewa, “Awang oko yase. Iropuro dope. Nung ning yau siniya.” \v 50 Ayero sewa nung mo wape nuna kougairo mena dopero kasa ye Yesura-una yenu \v 51 Yesu mene nung eno eyero sena, “Na nomaze ning eno yanese sinesi?” Ayero senu emo diti guma yao amimene eyero sena, “Gipao emo, diti moko nana iwaing yaise sinena.” \v 52 Ayero senu Yesu mene nung eno eyero sena, “Ning baung. Tumo diyao nina-una teng ning iwaing nesa.” Ayero senu diti moko nuna iwaing yenu nung Yesu nagibe atu ago yero baungna arauwa. \c 11 \s1 Yesu nung emo tuwa zo ine yero Yerusalem witina. \r Mt 21:1-11; Lu 19:28-40; Yo 12:12-19 \p \v 1 Awong napo Yerusalem nugu kasa yewa. Napo maingkoka etobe yazo nunato Betefasito Betani atu mitauwato ara. Atu kasa yero diri yazo nuna Oliwa awiya zorogairo Yesu mene buro-mani etobe gitau babaetose sero awongto eno eyero sena, \v 2 “Nito buwagairo napo nugu mitiya auna baungputo. Baungno atu kasa yero wo dongki auna mani zo kimegeya mitiya awiya tamarineyato ara. Emo zo za wo auna tame oko adumao. Wo awiya besero puro bungputo. \v 3 Anayato emo zo mene, ‘Nito no yari wo awiya besineito?’ ayero sariniya, awiya nito nung eno eyero seputo: ‘Tuwara buro euna mitiya. Nung etu mena nupema pugariniya.’ Ayero seputo.” \v 4 Yesu mene ayero senu awongto baungno wo dongkira mani awiya tamuwato. Wo awiya emo mene garo bera atu kimegaiwa nagibo nugu atu mitina awiya taungno besewato ara. \v 5 Angsi besinewato emo ena atu mitiwa amimene awongto eno eyero sewa, “Nito no yari buro wora angsi besineito?” \v 6 Ayero sewa giro awongto ge Yesu mene saetose sena awiya sewato giro duwa. \v 7 Ayero yewa awongto wo awiya puro baung Yesura-una yewato awong mo nunae wo tame atu zuwewa Yesu mene wo tame witiro aduna. \v 8 Ayero yenu emo witao mene taung wori nunae puro nagibe atu ero zuwewa. Ena mene i bure baungno i bowang kapero puro buro nagibe atu pugairo pugairo bamuwa ara. \v 9 Arare emo gitau bautu newa aune emo ago butunewa amimene arero sewa, “Emo Tuwara bera butuniya nung awiya bowi yanene. \v 10 Tuwa yero naora be nuna kasa yariniya, arare nung bowi yanene. Ewowo naname Dawidi auna emo tuwa yaora be awiya nune nupema tamariniya. Oro, oro, Tuwa Bayau eno sanene.” Ayero sewa ara. \v 11 Yesu mene Yerusalem kasa yero Tuwa Bayaura ibu baina auna toiro nona apakana awiya gigina. Gosinenu ture itinenu giro nung napo awiya doro buro-mani nuna 12 aune dema napo Betani auna bamuwa arauwa. \s1 Yesu mene i fik awiya me iyao awang sero waru ge sena. \r Mt 21:18-19 \p \v 12 Iya gainu awong napo Betani awiya doro bautu newa Yesu nung meri auno giro \v 13 i zo yazo nuna fik awiya gire ake atu giro nung me ena mitita asero gari baungna ara. Baungno i auna nugu kasa yero me aung gi gege gigina. Awiya noeno okowata, me iyaora be aung. \v 14 Arare Yesu mene i aeno waru ge eyero sena, “Emo zo mene me nina oko minariniya.” Ayero senu buro-mani nuna mene ge awiya nigiwa arauwa. \s1 Yesu mene Tuwa Bayaura ibu bainana atu emo nona wina-piti newa awiya tunena. \r Mt 21:12-17; Lu 19:45-48; Yo 2:13-22 \p \v 15 Awong kasa ye Yerusalem gaiwa Yesu nung ibu bainana toiro emo ibu mokora atu nona wina-piti newa awiya dero awang sero tunena ara. Ayero nasani nung emo moni wina-piti newa auna tewo awiya ininu kapetegainu emo ni gumo pugao emo auna adumao masi dema kapetegaina ara. \v 16 Ayero yero awong nona diungno ibu baina auna puma-sauma yao awang sena. \v 17 Nung awong eno eyero sena, “Ge gayao zo eyero mitiya era, ‘Ibu nana awiya tawing sero sero auna emo bauno mene isa saora ibu mitaise.’ Ge gayao ayero mitiya, arata niye yeteya ibu awiya ugaing yao emora pungyao masi ine niya.” Ayero sena ara. \v 18 Ayero senu emo bauno apakana amimene Yesura ge nigiro wawong di gamuwa. Ayero yewa pirisa babuzere sao tauyao ge gipao emo mene ge awiya nigiro Yesu awang yero nung dari sero nagibo tamari yewa ara. \p \v 19 Ture itinenu Yesu buro-mani nuna aune awong Yerusalem doro bamuwa arauwa. \s1 Emo tumo diyaore mene isa sero nona pumariniya. \r Mt 21:20-22 \p \v 20 Iya gainu awong angyero i fik auna nugu baungno i irara yena awiya gigiwa. Tatai nuna aune dema irara yena. \v 21 Ayenu Petoro mene i awiya giro kotungno Yesu eno eyero sena, “Gipao emo, ewiya gi. Nine i fik zo waru yetesa amimene irara yetiya.” \v 22 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Niye Tuwa Bayau tumo dipu. \v 23 Na ge me eyero sinena era. Emo zo mene diri ewiya eno eyero sariniya, ‘Ning nitope iropuro baungno witora gute.’ Nung ayero sariniya, awiya tani deka ayao ine kasa yariniya. Arata emo amimene dubo eto yariniya, awiya tani awiya oko kasa yariniya. Nung, ‘Ge diri eno sesena awiya me yariniya,’ asero nariniya, awiya tani awiya kasa yariniya. \v 24 Arare na niye eno eyero sinena era. Niye nona zo pumari sero giro isa sarineya be aune niye eyero kotungpu: Tuwa Bayau mene nona awiya nae eno pugariniya. Ayero kotumarineya, awiya nona pumarineya. \v 25 Ora niye isa sari sero yero giro dopero aune emo zo eno dubo mou puro nete giro mouyao awiya disepu. Mama naname uritira mitoiya amimene pasena ninae dema disaise sero niye emora pasena awiya disepu. \v 26 [Arata niye emo zora pasena oko disao yarineya, awiya Mama nana uritira mitoiya amimene pasena ninae dema oko disariniya.”] Yesu mene ayero sena arauwa. \s1 Awe mene putoung Yesu eno pugaini, awiya nigari sero nung atata yewa. \r Mt 21:23-27; Lu 20:1-8 \p \v 27 Awong nupema tera kapete gairo baungno Yerusalem kasa yewa. Atu kasa yewa Yesu mene ibu bainana atu ang nenu pirisa babuze ta sao tauyao ge gipao emo ena ta simai ena amimene nuna-una kasa yero \v 28 nung eno eyero sewa, “Ning nae eno se. Ning ana bera tani awiya yero nosi? Awe senu tani awiya yero nosi?” \v 29 Ayero sewa Yesu mene awong eno eyero sena, “Na niye eno atata zo yarinena. Niye abena na eno sarineya, awiya nane deka ayero ana bera tani awiya yero nona auna susuwa sarinena. \v 30 Yohane ge ou zayero suwao emo amimene buro nuna awiya ana bera yero nauni — emora bera ta Tuwa Bayaura bera i? Ge sepu nigane.” \v 31 Ayero senu awong nuka nuyetope ge wina-se nasani eyero sewa, “Nae Yohanena ge ou suwao awiya uritira nona asarinenane, awiya nung eyero sariniya, ‘Arare niye nono yero ge nuna oko nigao yewi?’ \v 32 Arata name eyero sarinenineta? ‘Yohanena ge ou suwao awiya emora nona.’ Ayero sarinenineta?” Ayero wina-se yewa ara. Awiya noeno okowata, emo bauno apakana mene Yohane gosinauwa nung porofete me yero nauna, arare awong emo bauno awang nasani \v 33 Yesu eno eyero sewa, “Nae oko gao yero nenane.” Ayero sewa Yesu mene awong eno eyero sena, “Arare na ana bera tani awiya yero nona auna susuwa awiya niye eno oko keregarinena.” Ayero sena arauwa. \c 12 \s1 Emo memeko-mameko wain buro diya yero nauwa auna ge eniya. \r Mt 21:33-46; Lu 20:9-19 \p \v 1 Yesu mene ge eniya ena sero awong eno eyero sena, “Emo zo mene wain urero goma gaero wain buro diya yao emo auna garo yena ara. Ayero yero nung wain me mozaora kote baina zo wauna. Ayero yero aune nung emo ena eno eyero sena, ‘Na tawing zora babarinena, arare niye buro nana diya yepu. Diya yarineya, awiya na me nuna ena niye eno pugarinena.’ Ayero sero nung doro tawing zo omete oko auna baungna. \v 2 Arare wain me paora be bunu giro buro maung mene buro-mani zo buro nuna diya yero nauwa auna-una baungno wain me ena pumaise sero iyengtinu baungna. \v 3 Baungno kasa yenu awong nung puro waung mene dero awang sewa nona aung wawong usa yero baungna. \v 4 Ayero yenu giro buro maung mene nupema buro-mani zo nunae-una babaise sero iyengtinu baungnu awong nung puro giro sero gero iro ziye atu dewa bozo yena ara. \v 5 Ayero yewa giro buro maung mene nupema buro-mani zo iyengtinu baungnu awong nung dewa magayena ara. Tani ayao gege nasani nauwa. Nung buro-mani witao pugatinaunu bautunauwa awong buro-mani ena waung mene dero buro-mani ena dero nauwa magayero nauwa. \v 6 Ayero nawe duwa emo dekaongka gege nung buro maung aune mitauna. Nung mani emodi nuna. Nung awiya yo dingya nuna. Arare nung mani nuna nunae-una babaise sero eyero kotungna, ‘Awong mani nana-una ge oko darineya.’ Ayero kotungno iyengtinu baungna ara. \v 7 Arata buro diya yao emo mene nuka nuyetope wina-se yero eyero sewa, ‘Mani euna maung magayai aune nung maungna tawing ewiya pumariniya. Nung danane magayai aune tawing nuna ewiya tawing naname yariniya ara. Bungpu.’ \v 8 Ayero sero awong nung saniro dewa magayenu aingso nuna puro wain buro doro au goma bautara gaiwa ara. \p \v 9 Ayero yewa, arare wain buro maung mene nono yariniye? Nung buro diya yao emo awiya dai magayaya aune emo ena mene tawing nuna diya yaese sariniya ara. \v 10 Niye Tuwa Bayaura ge ewiya gitau zazagaiwita? \q1 Garo yao emo mene daba zo gigiwa meko yenu duwa. Arata daba amimene garo autura ziwong yero mitoiya. \v 11 Nona awiya Tuwara bera kasa yena. Naname gigenane iwaing niya. \p Niye ge awiya gitau zazagaiwita?” Ayero sena ara. \p \v 12 Awong Yesura ge nigiro nung ge eniya awiya awong eno sena awiya giro nung gera pugari sewa, arata awong emo bauno dubu baina atu mitiwa awiya awang yero giro Yesu doro bamuwa arauwa. \s1 Takis moni Sisa eno pugao auna Yesu atata yewa. \r Mt 22:15-22; Lu 20:20-26 \p \v 13 Yuda emora gitau yao ena mene Farisayo ena aune Herodera Pati memba ena aune awong awiya Yesura-una iyengtiwa bamuwa ara. Awiya Yesura ge zo puro nung gera pugari sero bamuwa. \v 14 Awong baungno ge nung eno eyero sewa, “Gipao emo, ning ge me gege sinosa awiya gosinenane. Ning emo zo oko awang nosa. Ning emo witaore emo wosaore apakana gosinosa ziyo gomi dekaongka gege noiya. Ning ge me sinasani Tuwa Bayaura nagibo gipinosa. Arare name Yuda emo mene takis moni Roma emora emo tuwa Sisa aeno pugatinonane, awiya ning gosinosa teng noita aung i? \v 15 Name takis moni pugari nenineta duwari nenine?” Ayero sewa ara. Arata Yesu nung awong iwora yani itari sero newa awiya giro eyero sena, \v 16 “Niye noeno na gaero gari sero nei? Moni zo pugaipu bai gane.” Ayero senu awong moni zo pugaiwa puro eyero sena, “Ititire owere monina mitiya ewiya ana i?” Ayero senu awong eyero sewa, “Awiya Sisara.” \v 17 Ayero sewa nung awong eno eyero sena, “Niye nona Sisara asero giro Sisa eno pugaipu. Ora nona Tuwa Bayaura asero giro Tuwa Bayau eno pugaipu.” Ayero senu awong ge awiya nigiro wawong di gamuwa arauwa. \s1 Awong emo magayero iroparineya auna Yesu atata yewa. \r Mt 22:23-33; Lu 20:27-40 \p \v 18 Sadukayo emo mene eyero sinauwa, “Mamagayao awong nupema oko iroparineya.” Arare Sadukayo ena mene Yesura-una buro nung gaero gari sero eyero atata yero sewa, \v 19 “Gipao emo, Mose mene name eno eyero sero gaena: Emo zora tato magayai aro nuna mani aung mitariniya, awiya emo amimene tato nuna-una aro noi awiya atiro mani tato nuna eno pumaise. Mose mene ayero gaena ara. \v 20 Arare gitau metato 7 mitauwa. Tato kiyongne amimene bauno atiro mani oko pumao magayena. \v 21 Ayero yenu meta nuna nung tamaira amimene bauno deka awiya atiro mani oko pumao magayena. Ayero yenu nupema nung tamaira deka ayero yena. \v 22 Ayero yero metato 7 apakana bauno awiya atiro mani oko pumao magayewa. Ago bauno awiya magayena. \v 23 Metato 7 mene nung atiro nasani nauwa, arare mamagayao iroparineya be aune bauno awiya ana yariniye?” \v 24 Ayero sewa Yesu mene awong eno eyero sena, “Niye Tuwa Bayaura ge gayaore Tuwa Bayaura putoungne awiya oko gao, arare niye ge me wosopatiro nowa. \v 25 Magayao mene iropuro nupema oko wina-ati yarineya. Awong uritira angelo ine yero narineya. \p \v 26 Niye mamagayao iroparineita asero atata neya, arata niye ge Mose mene gaena awiya zazagatinowita? Nung i motu zora atu iyao awinenu gigina. Arata iyao mene i motu awiya oko awero aung yao yena auna ungwe awiya gaitinete aune ge zo Tuwa Bayau mene nung eno sena awiya eyero gaena, ‘Na Abrahamto Isaka aune Yakobo auna Tuwa yero mitona.’ Niye ge awiya zazagatinowita? \v 27 Tuwa Bayau nung emo mamagayao asinonane awiya gosinoi seka gege yero nowa. Arare nung emo magayaora Tuwa okowata, nung emo seka mitowa auna Tuwa yero mitoiya. Mamagayao iroparineya auna susuwa wosopatiro baingtitinowa.” Ayero sena arauwa. \s1 Sao tauyao ge nomi gitau yao niye? \r Mt 22:34-40; Lu 10:25-28 \p \v 28 Sao tauyao ge gipao emo zo mene kasa yero awong ge wina-se newa ge awiya nigina. Yesu mene awong eno ge iwaing wina-se nenu giro nung Yesu atata yero sena, “Sao tauyao ge nomi gitau yao niye?” \v 29 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Sao tauyao ge gitau yao awiya eyao mitiya, \q1 O Isreli emo, ge ewiya nigipu. Baina naname nung Tuwa Bayau. Nung nata Tuwa naname. \v 30 Ara tamao nina \q1 bainakama awiya Tuwa Bayau nina auna-una mitaise. Ayero nasani dubore ititire kotumaore putoungne nina mene nung sou ye. \p \v 31 Sao tauyao ge auna wese awiya eyao era, \q1 Ning nika nitope aratapunosa, deka ayero emo ena aratamase. \p Sao tauyao ge etobe amimene gege baina neyato. Sao tauyao ge eyao ine zo oko mitiya.” Ayero sena ara. \p \v 32 Ayero senu sao tauyao ge gipao emo amimene Yesu eno eyero sena, “Gipao emo, me sinesa. Tuwa Bayau dekaongka gege mitiya. Tuwa zo aung awiya me sesesa. \v 33 Arata dubore kotumaore mene Tuwa Bayau aratamao ta naka nametope aratapunonane deka ayero emo ena aratamao, awiya tani etobe iwaing ara. Arata tani nona Tuwa Bayau eno pugari sero iyaora pugao awao ta tani wo Tuwa Bayau eno pugari sero dao magayao, awiya tani etobe iwaing maingkoka gege.” Ayero sena ara. \v 34 Ayero senu Yesu mene ge nuna niginu iwaing yenu giro nung emo kotumaore giro nung eno eyero sena, “Tuwa Bayau mene beba Tuwa nina niya.” Ayero senu emo bauno apakana Yesu atata yao awang yewa arauwa. \s1 Yesu mene awong Kristora susuwa gaese sero atata yena. \r Mt 22:41-46; Lu 20:41-44 \p \v 35 Yesu mene Tuwa Bayaura ibu bainana toiro awong eno ge tugata nasani eyero sena, “Sao tauyao ge gipao emo mene eyero sinowa, ‘Yuda emora Sorao Emo yazo nuna Kristo, nung amimene Dawidira sai.’ Nono yero ayero sinowi? \v 36 Oweno mene kotumao Dawidi eno pugainu Dawidi nung nuka nune eyero sena, \q1 Tuwa Bayau mene Tuwa nana eno eyero sena, ‘Ning wawong me nana-una adungno mitasa na iwo dubu nina awiya benaung nina-una pugana gona yarinesa.’ Tuwa Bayau mene Tuwa nana eno ayero sena ara. \p Dawidi ayero sena ara.” Yesu mene ayero sero susuuno eyero sena, \v 37 “Dawidi mene ge ayero sinasani Kristo eno ‘Tuwa nana’ asena. Arare Kristo nung nono yero Dawidira sai yariniye?” Yesu ayero senu emo dubu bainane mene ge nuna nigiro yawa yawa yewa arauwa. \s1 Sao tauyao ge gipao emora tani. \r Mt 23:1-36; Lu 11:37-54; Lu 20:45-47 \p \v 38 Yesu mene ge tugata nasani eyero sena, “Niye sao tauyao ge gipao emo awiya umo yepu. Awong taung wori imokakaung wosogairo ang naya emo bauno mene awong kakame atu giro bowi yaese aratapunowa. \v 39 Nupema awong yere ibura atu emo baunona benaungna adumari aratapunowa. Nupema awong ana-bonene yaora bera atu masi yazore auna adumari aratapunowa. \v 40 Awong bauno yu mamaga yetugao awiya etegairo wau moni nunae pupunowa. Ayero nasani awong pasena nunae worero mani me sao yero nasani isa imoko-kaungkaung sinowa. Emo amimene abena nunae mou-mesayao tamarineya.” Ayero sena arauwa. \s1 Bauno bogamasa mene Tuwa Bayau eno moni pugaina. \r Lu 21:1-4 \p \v 41 Yesu mene Tuwa Bayaura ibu bainana toiro adungno emo bauno moni kolektara pugatinewa awiya gigina. Emo waure daigairo mene wau witao pugatinewa \v 42 bauno bogamasa zo yu magayao amimene buro toya etobe pugaina ara. \v 43 Ayero yenu giro Yesu mene buro-mani nuna yau senu bumuwa eyero sena, “Na ge me niye eno sinena era. Bauno zo yu magayao wau moni aung amimene moni pugaiya awiya emo apakana moni Tuwa Bayau eno pugatineya auna moni awiya daigatiniya. \v 44 Noeno okowata, awong awiya moni witao mitiya, arata awong ena gege Tuwa Bayau eno pugeya. Arata bauno ewiya moni nuna maingkoka mitiya auna teng pugairo aung yetiya. Arare nung nona zuma gaero minaora zo oko mitiya.” Ayero sena arauwa. \c 13 \s1 Yesu mene Tuwa Bayaura ibu baina meko yariniya ayero sena. \r Mt 24:1-2; Lu 21:5-6 \p \v 1 Yesu buro-maine dema ibu baina doro kasa ye daung gatinewa buro-mani zo mene nung eno eyero sena, “Gipao emo, ibura daba babuze awiya gi. Ibu iwaing-kawaing ara.” \v 2 Ayero senu Yesu mene nung eno eyero sena, “Ning ibu iwaing gosinesa. Arata ago ibura daba zo oko duwaya zora-una tame mitariniya. Emo mene ago ibura daba apakana kasarineya.” Ayero sena ara. \r Mt 24:3-14; Lu 21:7-19 \p \v 3 Yesu mene diri yazo Oliwa auna witiro adungno ibu baina awiya anuwing nasani mitinu Petoroto Yakobo aune Yohaneto Anderea awong amimene nata nung aune dema mitasani giro nung atata yero sewa, \v 4 “Gire, tani awiya be nazi kasa yariniye? Ora nae tani no saore giro susuwa auna me kasa yariniya awiya garinenine?” \p \v 5 Ayero sewa giro Yesu mene awong eno eyero sena, “Emo zo mene niye etegoiye sero, niye giro baingtipu. \v 6 Emo witao mene buro ge iwi nasani eyero sarineya, ‘Na Kristo.’ Ayero sinasani awong emo bauno witao etegarineya. \v 7 Niye winade-wanade nugu mitarineya arita winade-wanade ake-akemo mitariniya auna bowi nigiro awang oko yae. Winade-wanade kasa yariniya, arata kasa yaya tawingna be oko mena besugariniya. Ago tani ena susuuno kasa yariniya. \v 8 Dubu zo mene iropuro dubu zore dema winade-wanade yarineya. Emo tuwa enana dubu mene iropuro emo tuwa enana dubu aune winade-wanade yarineya. Soma enana atu dumi babuze ipariniya. Nupema dora botiyo babuze kasa yerota kasa yero ayariniya. Bauno mani pumari yero nowa auna yaya bere maingkoka zayero noiya. Arata ago awiya bainakama kasa yero noiya. Ayao ine yaya sesena awiya kasa yai aune yaya bainakama ago kasa yariniya, awiya garineya. \p \v 9 Arata niye nika niyetope giro baingtipu. Awong niye puro gera pugarineya. Awong niye yere ibu mokora atu waung mene darineya. Niye buro-mani nana yero nowa, aeno awong niye puro emo babuzere emo tuwa ena auna-una pugaya doparineya ara. Dopero ge me awong eno sarineya. \v 10 Bowi Iwaing tawing sero gitau babai aune tani awiya ago kasa yariniya. \v 11 Emo mene niye saniro puro gera pugaya be aune niye no sari yero kotung-katung oko yae. Niye gera pugaya be aune ge Tuwa Bayau mene niye eno pugao awiya sepu. Ninae okowata, Oweno mene ge sariniya. \v 12 Tatomani ena mene metamani nunae magayaese sero iwora waweng pugarineya. Mamono ena mene mani awiso nunae magayaese sero iwora waweng pugarineya. Mani awiso ena mene iropuro ai amono mamono iwo nasani magayaese sero iwora waweng pugarineya. \v 13 Niye dubu nana yero nowa awiya emo bauno apakana gosinowa aeno awong tini kapao niye eno pumarineya. Arata zo nung tau yero dopero nete magayariniya, nung awiya Tuwa Bayau mene sorero pumariniya.” Ayero sena arauwa. \s1 Sisigaora nona meko amimene kasa yariniya. \r Mt 24:15-28; Lu 21:20-24 \p \v 14 Yesu mene ayero sero sena, “Sisigaora nona meko amimene masi nung mitaine teng oko auna atu dopariniya awiya garineya. Be aune awong Yudaya tawingna mitarineya amimene iwo awong doiye sero sungno baung diri yaese. (Emo ge gayao ewiya zazagatinoiya amimene gera susuwa awiya gaise.) \v 15 Be aune zo nung garo nuna-una opesara atu mitariniya amimene nona-owi nuna gare mitiya awiya pumari oko towaise. Nung iwo mene doiye sero sungno baung diri yaise. \v 16 Be aune zo nung bure atu nariniya amimene taung wori nuna pumari sero oko kapetegairo nape babaise. Nung dema iwo mene doiye sero sungno baung diri yaise. \v 17 Oiye, bauno mesare aune bauno mani wuire. Awong yanakana sumaine yao teng oko, arare na awong eno yo apunena. \v 18 Tani awiya wa wosaora be nai aune kasa yai wa mene niye gazao eno, niye isa sepu. \v 19 Noeno okowata, be auna atu mouyao bainakama kasa yariniya ara. Tuwa Bayau mene tawing yena atu zayero butunawe duwa atu mouyao zo ayao ine oko kasa yena. Nupema ago zo ayao ine oko kasa yariniya ara. \v 20 Arare Tuwa mene be awiya oko kapao yatiya, awiya emo bauno apakana sisigairo aung yateya. Arata nung gegeregao dubu nuna eno kotungno aeno be awiya kapena, arare apungka yariniya ara. \v 21 Arare be aune emo zo mene niye eno eyero sai oko nigae, ‘Era, Sorao Emo naname ara.’ Nupema, ‘Sorao Emo naname ora.’ Ge ayero sero buro baungno ayaya oko nigae. \v 22 Be auna atu Sorao Emo etegao enane porofete etegao enane amimene kasa yarineya. Kasa yero emo baunona dubo sisigari sero tani putoungne ena aune tani benaung sekawa witao awiya yarineya. Ayero nasani Tuwa Bayaura gegeregao dubu auna dubo dema sisigari sero buro baina yarineya ara. Arata awong Tuwa Bayaura gegeregao dubu auna dubo sisigao teng oko, arare yero tetere yarineya ara. \v 23 Arata niye nika niyetope umo yepu. Na tani ago kasa yariniya auna ge bere-bere eune niye eno keregatinena.” Ayero sena arauwa. \s1 Ago Emora Mani bariniya. \r Mt 24:29-31; Lu 21:25-28 \p \v 24 Yesu mene ayero sero aune eyero sena, “Yaya tamaora be awiya aung yai aune wari mume yariniya. Ayero yai inona waegao awiya dema aung yariniya. \v 25 Ayero nai aune putoung uritira mitowa amimene iparineya. Ayero yai arasa mene uritira atu zokero wosarineya. \v 26 Tani ayero kasa yai aune na Emora Mani mene putoung tauyaore waegaore berezera atu wosiro butunana emo bauno mene garineya ara. \v 27 Na wosiro angelo iyengtiro emo bauno dubu Tuwa Bayau mene nuna yaese gegeregaina awiya puro pu dekaongna gaese sarinena. Arare angelo mene baungno tawing ageware ageware ikata enaka auna gegeregao dubu nana pumarineya ara.” Ayero sena arauwa. \s1 I fik mene tani kasa yaora be auna susuwa gipai gaese sena. \r Mt 24:32-35; Lu 21:29-33 \p \v 28 Yesu mene ayero sero aune eyero sena, “Niye i yazo fik auna tani awiya kotungno aune susuwa zo gipu. Bowang nuna botu kasa yero dang iwaing ditinowa be aune niye giro, ‘O, warira be kasa yariniya,’ ayero sinowa. \v 29 Arare nona awiya apakana kasa yero aung yai giro eyero sepu, ‘Nung nugu yetiya. Towao bera bautara dodopiniya.’ \v 30 Na ge me niye eno sinena era. Emo bauno yeme tawingna etu neya amimene oko magayero aung yao naya aune nona awiya apakana kasa yariniya. \v 31 Ago uritire tawingne aung yarineyato, arata ge nana mene zo oko aung yariniya.” Ayero sena arauwa. \s1 Emo zo mene be awiya oko gosiniya. \r Mt 24:36-44; Lu 17:26-30, 34-36 \p \v 32 Yesu mene ayero sero aune eyero sena, “Tani awiya kasa yaora be nuna awiya emo zo za oko gosineya. Angelo uritira nowa adeka dema be awiya oko gosineya. Na Tuwa Bayaura Mani mene dema be awiya oko gosinena. Mama nana mene gege nata gosinoiya ara. \v 33 Niye umo nasani neupu. Be nazi tani awiya kasa yariniye, awiya niye oko gosineya. Arare umo yero baingtipu. \v 34 Susuwa nuna eyero mitiya. Emo zo mene tawing ake-kake auna babari sero giro buro-mani nuna awong nona apakana diya yaese sero burora pugaina. Zo buro zora pugairo zo buro zora pugairo ayero yena ara. Ayero nasani garo be diya yao mani mene umo yero baingtaise sero garo doro baungna. \v 35 Arare be nazi garora maung mene kapete gariniye — ture itinai auneta, ping tuno-tanota, kokora ge sinai auneta, nupema iya gaora i? Awiya niye oko gosineya, arare niye umo yero baingtiti nasani neupu. \v 36 Nung mena kapetegairo niye auriti awinasani mitaya tamoiye sero niye umo yero baingtiti nasani neupu. \v 37 Na ge niye eno gege okowata, emo bauno apakana aeno sinena. Niye umo yero baingtiti nasani neupu.” Yesu mene ayero sena arauwa. \c 14 \s1 Emo gitau yao awong Yesu daya magayaise ge sewa. \r Mt 26:1-5; Lu 22:1-2; Yo 11:45-53 \p \v 1 Magayao mene awong Daigaina auna bonene minaora be kasa nenu be zo ame yis aung auna bonene minaora be awiro nupema awiro kasa yari nenu giro pirisa babuze aune sao tauyao ge gipao emo ena aune awong amimene Yesu etegairo saniro daya magayaise sero nagibo tamari yewa. \v 2 Awong eyero sewa, “Emo bauno name dao eno, name oregao be baina auna atu oko yarinenane.” Ayero sewa arauwa. \s1 Bauno zo mene ou sereyao awiya Yesura ziye atu yasagaina. \r Mt 26:6-13; Yo 12:1-8 \p \v 3 Yesu buro-mani nuna aune napo Betani atu baungno emo zo yazo nuna Simon Bozo Tauyaore auna gare atu nona mininasani mitiwa bauno zo garewa daba yazo nuna alabasta amimene yao awiya puro nuna-una buna. Ou zo yazo nuna nad, sere nuna iwaing, awiya garewa mokora mitina. Zuma nuna baina. Arare bauno amimene kasa yero garewa awiya zorogairo ou sere yao awiya Yesura ziye atu yasagaina. \v 4 Ayero yenu emo ena atu mitiwa amimene yo iropunu wina-se yewa, “Noeno ou ewiya gera niye? \v 5 Nung ou ewiya moni 300 kinana sai zuma gaero pumaya aune nung moni awiya emo bauno bogamasa eno pugai teng yatiya.” Ayero sero awong nung gona yewa. \v 6 Ayero yewa Yesu mene awong eno eyero sena, “Niye bauno dopu. Niye noeno bauno kaputinei? Tani nung na eno yetiya, awiya tani iwaing. \v 7 Noeno okowata, emo bauno bogamasa awong niye aune dema nowa narineya. Arare niye awong kora yari sero kotumarineya, awiya nagibo ayao mitariniya. Arata nane mene zo niye aune dema oko nao gege narinena. \v 8 Bauno emimene tani nune yaine yao auna teng tani ewiya niya. Ago awong aingso nana mutarineya, arata nung bere-bere buro magayaora ou ewiya aingso nana-una susuniya. \v 9 Na ge me niye eno sinena era. Bowi Iwaing tawing sero bautunai aune tani iwaing na eno yetiya auna bowi awiya dema sero sero yaya babariniya ara.” Ayero sena arauwa. \s1 Yudas nung Yesu keregari sero emo gitau yaora-una baungna. \r Mt 26:14-16; Lu 22:3-6 \p \v 10 Be aune Yudas Iskeriot, nung buro-mani 12 auna zo, amimene Yesu keregairo gera pugari sero pirisa babuzera-una baungna ara. \v 11 Baungnu awong ge nuna nigiro yawa yawa yero nung eno eyero sewa, “Ayero yasa nae moni ena ning eno pugarinenane.” Ayero sewa giro nung Yesu gera pugaora nagibo tamari buro yena. \s1 Yesu nung bonene buro-mani nuna aune dema miniwa. \r Mt 26:17-25; Lu 22:7-14, 21-23; Yo 13:21-30 \p \v 12 Oregao be baina yazo nuna Ame Yis Aung\f + \fr 14:12 \ft Yuda emo bauno mene dawang sero oregao be baina zo yazo nuna Ame Yis Aung auna atu mitari sero yis iya be 7 semini nasani nauwa. Arare iya namba wan auna atu awong lama dero Magayao mene awong Daigaina auna bonene yero mininauwa.\f* auna iya namba wan aune Yuda emo mene Magayao mene awong Daigaina auna bonene awiya minari sero wo sipsip mani zo dero aero mininauwa. Arare be awiya kasa yenu giro Yesura buro-mani mene nung eno eyero sewa, “Name natu baungno Magayao mene awong Daigaina auna bonene nina kora yanenese kotupunesi?” \v 13 Ayero sewa giro Yesu mene buro-mani nuna etobe iyengtiti nasani awongto eno eyero sena, “Nito nape baungnoto emo zo ou aura dungno puro bautuniya awiya tamarineyato ara. Nito nung aune dema babarineyato. \v 14 Nung gare towai aune nito garora maung eno eyero seputo, ‘Gipao emo mene ning atata niya. Nung nae buro-mani nuna aune Magayao mene awong Daigaina auna bonene garo moko nauna atu minarinenine?’ \v 15 Ayero sayato nung garo moko baina zo garo ika tame mitiya awiya nito eno gipariniya. Garo moko awiya masi zuwao au-tao kora yao mitiya. Gipai giro atu nito bonene minaora nona kora yeputo.” \v 16 Ayero senu giro buro-mani etobe mene iropuro napo auna baungno nona Yesu mene sena deka ayao ine taungno Magayao mene awong Daigaina auna bonene minaora nona kora yewato ara. \p \v 17 Ture inu Yesu mene buro-mani nuna 12 aune dema kasa yewa. \v 18 Awong adungno nona mininasani mitiwa aune Yesu mene eyero sena, “Na ge memoko niye eno sane. Ninae-una zo mene na keregairo iwora waweng pugariniya. Emo na aune dema nona mininiya amimene yariniya.” \v 19 Ayero senu awong dubo mininasani nata-nata nung eno eyero sewa, “Nane oko yarinena. Me sinenita?” \v 20 Ayero sewa nung awong eno eyero sena, “Niye buro-mani nana 12 auna zo mene yariniya. Emo zo na aune dema ame sura dusariniya amimene yariniya. \v 21 Ge gitau gaewa mitoiya ayero na Emora Mani mene magayarinena. Arata emo na Emora Mani keregariniya, nung awiya, oiye, abena nuna nono yao pumariniye? Ai nung oko pumao yatiya, awiya nung meko oko tamatiya.” Ayero sena arauwa. \s1 Yesu mene bonene buro-mani nuna eno pugaina. \r Mt 26:26-30; Lu 22:14-20; 1Ko 11:23-25 \p \v 22 Awong nona mininasani mitiwa Yesu mene poro puro Tuwa Bayau eno dange sero eegairo buro-mani nuna eno pugati nasani eyero sena, “Puro minipu. Ewiya goi nana.” \v 23 Ayero sero nung awang ou wainne zo puro Tuwa Bayau eno dange sero awong eno pugainu awong apakana puro miniwa. \v 24 Ayero yewa Yesu mene awong eno eyero sena, “Awiya yu nana. Yu nana mene Tuwa Bayau aune tairo nao auna ge inai tau yariniya. Yu nana emo bauno daigairo eno wosariniya. \v 25 Na ge me niye eno sinena era. Na ou wain nupema oko minarinena. Ago Tuwa Bayau nata tuwa yero naora be kasa yai aune na ou wain seka minarinena.” Ayero sena arauwa. \s1 Petoro mene nung bewae yari nena auna ge sena. \r Mt 26:31-35; Lu 22:31-34; Yo 13:36-38 \p \v 26 Awong yere zo gauno iropuro Yerusalem doro baungno diri yazo Oliwa auna witiro mitiwa \v 27 Yesu mene awong eno eyero sena, “Niye apakana na duwarineya. Noeno okowata, ge gayao zo eyero mitiya era, \q1 Na Tuwa Bayau mene wo sipsip diya yao emo dana magayai wo sipsip sisi-bura-bura yarineya. \p \v 28 Arata na magayaora atu iropuro Galilaya tawingna babana niye ago barineya.” \v 29 Ayero senu Petoro mene nung eno eyero sena, “Awong apakana ning duwarineya, arata na ning oko duwarinena.” \v 30 Ayero senu Yesu mene nung eno eyero sena, “Na ge me ning eno sinena era. Nine ping eune kokora mene ge be etobe oko saore na bewae yasa be etama yariniya.” \v 31 Ayero sena, arata Petoro mene tauyero ge sena, “Awong na ning aune dema daya magayanese sarineya, arata saineba, na ning oko bewae yarinena.” Petoro mene ayero senu giro awong apakana amimene ge deka ayero sewa arauwa. \s1 Yesu Gesemani i bure atu isa buro yena. \r Mt 26:36-46; Lu 22:39-46 \p \v 32 Yesu buro-mani nuna aune awong baungno soma zo yazo Gesemani auna kasa yero nung buro-mani nuna eno eyero sena, “Niye etu adungpu. Na isa sarinena.” \v 33 Ayero sero nung Petoroto Yakobo aune Yohane awong awiya puro baungno te wawongne nuna ipinenu \v 34 nung awong eno eyero sena, “Na dubo minao bainakama tapunena. Dubo minao mene na puro wosi magayanese niya. Niye etu seka mitasani umo neupu.” \v 35 Ayero sero nung maingkoka baungno tawingna atu boma gaero isa sinasani yaya nuna-una kasa yari nena awiya nung daigao teng yai giro daigaise sena. \v 36 Isa ayero sinasani eyero sena, “O Mama nana, ning tani apakana yao teng niya. Ning yaya ewiya nana-una atu sorero pung. Arata kotumao nana-una okowata, kotumao nina-una teng ye.” \p \v 37 Isa ayero sero kapetegairo buro awong auriti awinasani mitiwa giro nung Petoro eno eyero sena, “Simon, auriti awinesa. Ning be maingkoka gege seka tauyero mitao ine teng oko i? \v 38 Etegao mene ninae-una kasa yoiye sero, niye seka mitasani isa sinasani mitipu. Dubo ninae mene buro iwaing yaora eo niya, arata taung mene mou niya.” \p \v 39 Ayero sero nung nupema baungno isa gitau sena deka amaze nupema sena. \v 40 Isa sero kapetegairo buro awong diti mou yenu nupema auriti awinasani mitiwa gigina. Giro senu awong no saine yero duwa ara. \p \v 41 Yesu mene nupema baungno isa sero kapetegairo awong auriti awinewa giginu be etama yenu giro awong eno eyero sena, “Niye oregatinasani auriti awineya, amaze sinena! Teng yetiya. Be kasa yetiya. Emora Mani keregeya pasena emora-una waweng wiwitinena. \v 42 Keregao emo butuniya. Iropungpu, nunae-una babanene.” Ayero sena arauwa. \s1 Yudas mene Yesu puro gorobo emora waweng pugaina. \r Mt 26:47-56; Lu 22:47-53; Yo 18:3-12 \p \v 43 Ayero sinenu buro-mani 12 auna otao nunae Yudas mene iwo dubu baina gitau yero puro buro kasa yewa ara. Pirisa babuzere sao tauyao ge gipao emo aune simai amimene iwo dubu awiya iyengtiwa gorobo yari sero iwire ami-dawangne puro buro kasa yewa ara. \v 44 Gitau keregao emo amimene iwo dubu baina aeno ge zo eyero sena, “Emo nane saniro toko yarinena, nung arauwa. Arare niye nung saniro puro babarineya.” \p \v 45 Ge awiya gitau sena, arare nung kasa yero Yesura-una baungno, “Gipao emo,” ayero sero nung toko yena ara. \v 46 Ayero yenu giro iwo dubu mene Yesu iniwa ara. \v 47 Ayero yewa emo dopero mitiwa auna zo mene iwi nuna geingna atu ininu gururu senu nung pirisa bainana soumani awiya dari yero dawong nuna kesena. \v 48 Ayero yenu Yesu mene iwo dubu eno eyero sena, “Niye iwire ami-dawangne puro butuneya, awiya gorobo emo zo puro bunari baine neya. \v 49 Be giti awiya na niye aune dema ibu bainana atu ge tugata nasani yero nona niye atu noeno na oko pumao yero nowi? Arata Tuwa Bayaura ge gayao awiya me yaise.” \v 50 Ayero senu buro-mani nuna apakana nung doro sungno bamuwa arauwa. \s1 Mani seka zo mene awang yero suna. \p \v 51 Mani seka zo mene mo neyang yao zo gege awiro Yesura ame nenu iwo dubu mene nung sanari yewa \v 52 nung mo awao nuna yugairo doro aung sungno baungna arauwa. \s1 Awong Yesu puro gitau yao dubura benaungna atu gera pugaiwa. \r Mt 26:57-68; Lu 22:54-55, 63-71; Yo 18:13-14, 19-24 \p \v 53 Awong Yesu puro pirisa bainana-una bamuwa pirisa babuze simai ena aune sao tauyao ge gipao emo ena amimene garo auna augaiwa ara. \v 54 Ayero newa Petoro mene ake ina atu Yesu ago yero buro pirisa bainana goma auna toiro baungno umo yao emo aune dema adungno iyao ainasani kakame atu mitina ara. \v 55 Pirisa babuzere gitau yao dubu apakana awong teng mitasani emo zo mene Yesu eno ge iwao ge sai Yesu gera pugairo daya magayaise sero ge iwao ge ena tamari sero yewa ara. Arata awong pasena nuna zo oko tamuwa. \v 56 Emo witao mene Yesu tani yero nauna auna ge ungwe nasani ge iwao ge ena sewa, arata ge iwao ge nunae auna susuwa awiya dekaongka gege oko sewa. \p \v 57 Ena mene dopero ge iwero sero eyero sewa, \v 58 “Nae ge nuna nigiwangne. Nung eyero sena, ‘Na Tuwa Bayaura ibu emo bauno mene yewa awiya kasarinena. Kasana wari iya be etama aung yai aune na ibu zo wawong mene yao okowata, ewe zo yarinena.’ Nung ayero senu nigiwangne.” Ayero sewa ara. \v 59 Arata awong ayero sinasani ge nunae auna susuwa awiya dekaongka gege oko sero yewa. \p \v 60 Pirisa baina mene nunae-una towang atu dopero Yesu eno eyero sena, “Ning nono yero ge nina sineya auna abena oko sao ge aung mitesi?” \v 61 Ayero sena ara, arata Yesu mene ge auna abena oko sao teba dopero mitina ara. Ayero yenu pirisa baina mene nupema atata yero sena, “Ning Yuda emo baunona Emo Tuwa yazo Kristo Tuwa Bayaura Mani meta aung i?” \v 62 Ayero senu Yesu mene eyero sena, “Na Kristo. Niye na Emora Mani awiya Tuwa Bayau Putoungne auna wawong mera atu adungno mitana garineya. Na uritira berezere dema butunana garineya.” \v 63 Ayero senu pirisa baina mene Yesu nung Tuwa Bayaura yazo dena-betena yenu siya sero taung wori nuka nuna ininu kerenu eyero sena, “Name noeno emo ena buro nung gera pugaese sari nenine? Nung nutope kara gera pugaiya. \v 64 Niye ge meko nuna nigiro no sarinei?” Ayero senu awong sewa, “Pasena nuna meko, arare daya magayaise.” \v 65 Ayero sewa ena mene begura pise nuna-una tame gairo diti moko nuna worero wawong mene dero aune eyero sewa, “Emo awe mene ning detiye, auna yazo nuna keregai ganene.” Ayero sewa nung bunero puro mitiwa amimene nung sowena yanakana dewa arauwa. \s1 Petoro mene Yesu bewae yena. \r Mt 26:69-75; Lu 22:56-62; Yo 18:15-18, 25-27 \p \v 66 Petoro mene wese kakame atu adungno mitinu pirisa bainana soumani baunodi zo mene buro Petoro iyao ainasani mitinu \v 67 giro nung anuwing nasani eyero sena, “Ning dema Yesu Nasaretera emo aune dema nosa.” \v 68 Ayero senu nung eyero sena, “Na oko gao. Ning ge sinesa awiya na oko gosinena.” Ayero sero nung goma bera baungnu kokora zo mene ge sena ara. \v 69 Petoro atu baungnu soumani baunodi deka amimene nung giro emo atu mitiwa aeno nupema sena, “Emo ewiya dubu nuna auna zo.” \v 70 Ayero senu Petoro mene nupema bewae yero “Aung arauwa,” ayero sena ara. Be maingkoka aung yenu aune emo atu mitiwa amimene Petoro eno eyero sewa, “Ge me sinenane ara. Ning dubu nuna auna zo arauwa. Noeno okowata, ning dema ning Galilaya emo zo.” \v 71 Ayero sewa nung nupema Tuwa Bayaura benaungna ge eyero senu tau yena, “Na ge iwarinena, awiya Tuwa Bayau mene na dai magayarinena. Niye emo yazo sineya awiya na oko gosinena.” \v 72 Ayero senu kokora mena ge be etobe sena ara. Kokora ge senu Petoro mene Yesura ge kotuna. Yesu mene gitau Petoro eno eyero sena, “Nine kokora ge be etobe oko saore na bewae yasa be etama yariniya.” Yesu mene gitau ayero sena, awiya nuka nutope kotungno zi baina sena arauwa. \c 15 \s1 Awong Yesu puro Pilatora-una bamuwa. \r Mt 27:1-2, 11-14; Lu 23:1-5; Yo 18:28-38 \p \v 1 Iya gati nenu pirisa babuze aune simaire sao tauyao ge gipao emo ena aune gitau yao dubu apakana awong amimene augairo ge teng sero Yesura wawong etobe bunero puro Pilatora-una bamuwa.\f + \fr 15:1 \ft Soremao Ge zo \xt Yohane 18:31-32\ft auna atu mitiya awiya gi.\f* \v 2 Puro bamuwa Pilato mene nung atata yero eyero sena, “Ning Yuda emora emo tuwa i?” Ayero senu Yesu mene abena eyero sena, “Yore, sinesa ara.” Ayero sena ara. \v 3 Awong Yesura ge buro newa pirisa babuze mene ge iwi nasani Yesu nung tani meko witao yero nasani nauna ayero sewa. \v 4 Ayero sewa Pilato mene nung nupema atata yero sena, “Ning ge abena saine yao teng oko i? Awong tani meko nina auna susuwa witao keregatineya, gosinesa.” \v 5 Ayero sena, arata Yesu mene ge zo oko sao yenu giro Pilato mene kotungno wawong di gauna ara. \s1 Pilato mene Yesu i pasaora daese sena. \r Mt 27:15-26; Lu 23:13-25; Yo 18:39–19:16 \p \v 6 Dawang sero bonene yaora be kasa naunu Yuda emo mene bunao mani zo eno sinauwa giro Pilato mene mani awiya besinauna. \v 7 Arare emo zo yazo nuna Barabas amimene emo enane dema bunao gare mitina ara. Awong gavman dari sero winade yero emo ena dewa magayewa, arare awong bunao gare mitiwa. \v 8 Arare emo dubu bainane mene Pilatora-una kasa yero eyero sewa, “Ning dawang sero tani zo nae eno yero nosa awiya nupema ye.” \v 9 Ayero sewa nung eyero sena, “Na Yuda emora emo tuwa besero niye eno puganese kotupuneita?” \v 10 Pilato mene pirisa babuze awong tini kapaore Yesu teba puro baungno nuna-una pugaiwa awiya kotungno aune ayero sena ara. \v 11 Arata pirisa babuze mene emo dubu baina aeno eyero sewa, “Nung Yesu okowata, Barabas maze besaise sepu.” Emo dubu baina amimene ayero saese sewa tau yenu giro ge dekaongka awiya sewa ara. \v 12 Ayero sewa Pilato mene nigiro awong eno nupema eyero sena, “Ayero saya aune emo nika ninae nung maze Yuda emora emo tuwa asinowa, nung awiya puro nono yanese sinei?” \v 13 Ayero senu awong wawa sero nung eno eyero sewa, “I pasaora magayaise.” \v 14 Ayero sewa Pilato mene abena awong eno eyero sena, “Noeno ayero sinei? Nung pasena no yeni?” Ayero sena, arata awong be kerero wawa sero nupema eyero sewa, “I pasaora magayaise.” \v 15 Ayero sewa giro Pilato mene emo bauno dubo iwaing yaise sero senu gorobo emo mene Barabas besewa kasa yenu awong Yesu angsi wo aingso mene yao\f + \fr 15:15 \ft Soremao Ge zo \xt Matiu 27:26\ft auna atu mitiya awiya gi.\f* amimene wezewa ara. Wezi nete duwa aune Pilato mene Yesu i pasaora daya magayaise sero gorobo emora-una waweng pugaina arauwa. \s1 Gorobo emo mene Yesu izewa. \r Mt 27:27-31; Yo 19:2-3 \p \v 16 Romana emo tuwara gorobo emo ena mene Yesu puro Romana emo tuwara gare witiro sewa gorobo emo apakana nuna-una augaiwa. \v 17 Augairo taung wori yuyao ine nung eno wosogairo angsi dungne puro ewero aune ziyo nuna-una atu wosogaiwa ara. \v 18 Ayero yero nung izinasani emo tuwa arugaine nasani eyero sewa, “Wari iwaing, Yuda emora emo tuwa.” \v 19 Ayero sero ziyo nuna waung mene dedunasani begura nuna tame pisinasani koing gairo nung bowi yaora etotoma yewa ara. \v 20 Awong nung izinete taung wori yuyao ine awiya dutugairo doro taung wori nuna nupema wosogaiwa punu i pasaora dari sero puro bamuwa arauwa. \s1 Awong Yesu i pasaora dewa. \r Mt 27:32-44; Lu 23:26-43; Yo 19:17-27 \p \v 21 Emo zo yazo nuna Simon, tawing nuna Sairini, nung Alesandato Rufasra maung, nung towang zora atu buro Yerusalem babari sero butunenu awong nung taungno ge tauyao nung eno eyero sewa, “Ning emo euna i pasao ewiya diung.” \v 22 Ayero sero awong Yesu puro baung tawing yazo Goligata auna yewa ara. Tawing auna yazo awiya susuwa nuna eyao era, “Gitau atora wetu.” \v 23 Awong ou wain puro dubo dau yaora ou zo yazo mira aune dema dawero nung eno pugaiwa, arata nung oko minao yangduna. \v 24 Awong nung i pasaora atu niri mene dewa. Dero aune mo nuna bono yari sero awemene mo zo pariniye, asero getuwao zo yazo nuna laki awiya yero mo nuna bono yewa ara. \v 25 Awong nung dewa awiya wari diti 9 kilok nenu aune nung i pasaora atu dewa ara. \v 26 Ayero ziyo gomina ika atu susuwa noeno nung dewi auna ge eyero gaero pugaiwa mitina, “Yuda emora emo tuwa.” \v 27 Be aune awong ugaing yao mani etobe dema i pasao nunato-una dero Yesura-una zo enaba zo enaba yero pugaiwa dopewato ara. \v 28 [Ayero yewa Tuwa Bayaura ge gitau gaewa awiya me yena. Ge awiya eyero mitiya era, \q1 Awong nung gigiwa pasena emo ine yenu giro \q1 nung pasena emore dema pugaiwa ara. \p Ge awiya gitau gaewa amimene me yena.] \v 29 Emo bauno mene puma-sauma nasani nung izero nung eno eyero sewa, “Wae, ning emo ibu baina kasero wari be etama gege ibu seka yero aung yari sasa. \v 30 Ning nika nitope taung aingso nina gera yaora atu sorero i pasaora atu wosi dopase.” Ayero sewa ara. \v 31 Deka ayero pirisa babuzere sao tauyao ge gipao emo enane mene Yesu izinasani wina-se yewa, “Nung gitau emo ena soreuno kora yero nauna, arata nung nuka nutope soremao ine teng oko. \v 32 Kristo nung Isreli emora emo tuwa naname noiya amimene yeme i pasora atu wosaise. Wosai giro, ‘Me sena,’ asarinenane.” Ayero wina-se yewa ara. Emo etobe i pasaora mitiwato amimene dema nung izewato arauwa. \s1 Yesu magayena. \r Mt 27:45-56; Lu 23:44-49; Yo 19:28-30 \p \v 33 Wari diti 12 kilok yenu mume baina kasa yero tawing teng yero mitinu 3 kilok yenu \v 34 aune Yesu mene be kerero eyero sena, “Eloi, Eloi, lama sabaktani.” Ge auna susuwa eyao era, “Tuwa Bayau nana, Tuwa Bayau nana, ning noeno na dotinesi?” \v 35 Ayero senu emo ena nugu mitiwa amimene ge awiya nigiro eyero sewa, “Gipu. Nung Eliya yau siniya.” \v 36 Ayero sewa giro mani zo mene sungno baungno witora yabutata zo ou wain dokowang yaora dusero itura diro Yesu mene minaise sero nung eno pugairo eyero sena, “Name nung Eliya mene buro i pasaora atu parinita, awiya garinenane.” \v 37 Ayero senu Yesu mene nupema aiyamama sero magayena ara. \v 38 Magayenu ibu bainana mo bainakama\f + \fr 15:38 \ft Soremao Ge zo \xt Matiu 27:51\ft auna atu mitiya awiya gi.\f* kimegao awiya ika atu zayero kerero dao etobe yena ara. \v 39 Gorobo emo 100 auna gitau yao mene Yesu anuwing nasani mitinu Yesu magayenu giro eyero sena, “Emo ewiya nung Tuwa Bayaura mani me.” Ayero sena ara. \p \v 40 Bauno ena dema mitiwa. Awong ake ina atu dopero anuwing nasani mitiwa ara. Enana yazo nunae Maria napo nuna Madala, aune Maria zo nung Yakoboto Yosera ai, aune bauno zo yazo nuna Salome. \v 41 Gitau Yesu Galilaya tawingna atu nasani nauna be aune bauno amimene nung ago nasani nona nuna sasinasani nauwa ara. Aune bauno witao Yesu aune dema Yerusalem atu buro kasa yewa amimene awong aune dema atu dopero mitiwa arauwa. \s1 Awong Yesura aingso puro daba-umana pugaiwa. \r Mt 27:57-61; Lu 23:50-56; Yo 19:38-42 \p \v 42-43 Arimatia napora emo zo yazo nuna Yosefe, nung Yudara gitau yao dubu auna emo zo yazore ara. Nung dema Tuwa Bayau nata tuwa yero nariniya auna be diya nasani nauna. Arare nung amimene ture itinenu be bonene korayaora be kasa yenu awiro gora awiya Sabat iya dang giro nung tauyero Pilatora-una baungno Yesura aingso pumari sena ara. \v 44 Yesura aingso pumari senu giro Pilato mene, nung magayetita, asero gorobo emo 100 auna gitau yao yau senu bunu eyero sena, “Yesu magayetita?” Ayero senu gitau yao mene eyero sena, “Nung magayetiya.” \v 45 Ayero senu giro Pilato mene Yosefe baungno Yesura aingso pumaise sena. \v 46 Senu Yosefe mene baungno mo neyang yao iwaing zo zuma gaero puro baungno Yesura aingso i pasaora atu batagairo puro mo amimene ewero puro baungno daba-uma wamao auna pugaina. Atu pugairo daba zo dereme yenu baungno daba-umana be awiya gazena ara. \v 47 Ayero yenu Maria etobe, zo napo nuna Madala, zo nung Yosera ai, amimene daba-umana atu aingso nuna pugaiwa awiya gigiwato arauwa. \c 16 \s1 Yesu nupema iropuna. \r Mt 28:1-8; Lu 24:1-12; Yo 20:1-10 \p \v 1 Sabat iya dang be aung yenu Maria napo nuna Madala auneto Maria nung Yakobora ai, awongto aune bauno Salome amimene baungno ou sereyao Yesura aingso tame yasagari sero zuma gaero pumuwa ara. \v 2 Arare wikira be namba wan yazo nuna Sande awiya kasa yenu iya gainu awong iya oko gao biriti be nuna-una bamuwa ara. \v 3 Awong bautunasani nuka nuyetope eyero wina-se yewa, “Awe mene daba zo uma be gazao awiya name eno dereme yero enaba pugariniye?” \v 4 Ayero sewa, noeno okowata, daba awiya bainakama. Ayero sero diti gitau yero daba baina awiya uma be doro enaba atu mitina awiya gigiwa. \v 5 Giro daba-umana toiro mani taung seka zo wawong mera atu adungno mitina awiya gigiwa. Mani auna mo neyang yao awiya imoko-kaungkaung. Bauno mene nung giro yangka sewa. \v 6 Ayero yewa mani amimene awong eno eyero sena, “Niye awang yao dopu. Niye Yesu Nasaretera emo deteya magatiya awiya gari sero butuneya. Nung iropumiya. Nung etu oko mitiya. Masi aingso nuna pugeya awiya era gipu. \v 7 Ayero niye baungpu, buro-mani nuna ena eno sinasani Petoro eno dema eyero sepu nigae, ‘Nung Galilaya tawingna gitau bautuniya. Arare niye baungno nung atu garineya ara. Ge deka awiya gitau mena niye eno sena.’ Ayero sepu nigae.” \v 8 Ayero senu awong daba-uma doro sungno bamuwa. Noeno okowata, te wawongne awena ipinenu awong awang yewa. Arare awong awang nasani ge awiya emo zo eno oko sao yewa arauwa. \s1 Maria napo nuna Madala amimene Yesu gigina. \r Mt 28:9-10; Yo 20:11-18 \p \v 9 [Yesu mene wikira be namba wan yazo Sande aune gora-gara iropuro nuka nutope gitau Maria napo Madala auna-una kasa yenu gigina ara. Gitau Yesu mene iwae 7 Mariara-una atu tunena. \v 10 Bauno amimene baungno Yesura dubu zi sinasani zibe nasani mitiwa aeno eyero sena, “Na nung gigena.” \v 11 Ayero senu awong bauno mene Yesu seka yero iropunu gigina auna ge sena awiya nigiwa me oko yena. \s1 Yesura buro-mani etobe mene Emeas nagibe atu Yesu tamuwato. \r Lu 24:13-35 \p \v 12 Ago Yesu mene benaung ewe yero emo etobe nagibe atu bautunewato towang atu nuka nutope nunato-una kasa yenu gigiwato. \v 13 Nung awongto aune dema nenu nung gigiwato kasa yenu giro awongto nupema tera kapete Yerusalem gairo baungno Yesura dubu ena eno sewato, arata awong ge nunato nigiwa me oko yao yena. \s1 Yesu mene buro-mani nuna burora pugaina. \r Mt 28:16-20; Lu 24:36-49; Yo 20:19-23; Apo 1:6-8 \p \v 14 Ago nung buro-mani nuna 11 amimene nona mininasani mitiwa aune nuka nutope nunae-una atu kasa yenu gigiwa. Emo bauno ena mene Yesu iropunu gigiwa auna ge sewa nigiwa me oko yao yena aeno nung awong gona yena. \v 15 Nung awong eno eyero sena, “Niye tere-taira yero tawing sero baungno Bowi Iwaing emo bauno apakana eno sepu nigae. \v 16 Zo nung Bowi Iwaing nigiro na tumo diro ge ou suwariniya, nung awiya Tuwa Bayau mene sorero pumariniya. Arata zo nung Bowi Iwaing nana nigiro na tumo oko diyao yariniya, nung awiya Tuwa Bayau mene gera pugai zuwariniya ara. \v 17 Emo na tumo diyarineya amimene tani putoungne eyao ine yarineya: Awong iwae be nana-una tunarineya; awong ge ewe-pape gitau oko nigao awiya sarineya; \v 18 awong yi mani gamao awiya iniro oko meko yarineya; awong ou meko miniro magayao awiya minarineya, arata awong yaya oko tamarineya; awong wawong nunae emo bauno yayare auna tame pugaya iwaing yarineya.” Ayero sena arauwa. \s1 Tuwa Bayau mene Yesu puro pu uritira gaina. \r Lu 24:50-53; Apo 1:9-11 \p \v 19 Tuwa Yesu mene buro-mani nuna eno ge senu aung yenu Tuwa Bayau mene nung puro witiro pu uritira gainu nung Tuwa Bayaura wawong mera aduna ara. \v 20 Ayero yenu awong tere-taira yero Bowi Iwaing soma apakana auna atu sinauwa. Ayero yero yewa Tuwa mene ge nunae soremai tau yaise sero awong sorepu naunu tani putoungne yero nasani nauwa arauwa.]