\id ROM \ide UTF-8 \h Romanos \toc1 DA BZUAJ SAN PABLO CHEE̱ BI CHEE̱ CRISTO ZAJ ZRABE' XE̱ZRE ROMA \toc2 Romanos \toc3 Ro. \mt1 DA BZUAJ SAN PABLO CHEE̱ BI CHEE̱ CRISTO ZAJ ZRABE' XE̱ZRE ROMA \c 1 \s1 Pablo dxugape̱' diuzre bi chee̱ Cristo zaj zrabe' Roma \p \v 1 Neda', Pablo, naca' we̱n zrin chee̱ Jesucristo. Dios bláwizre̱' neda' chee̱ gaca' gubáz chee̱', ne guqué̱'e̱ neda' chee̱ guzenda' bénneache dizra' chawe' chee̱'. \p \v 2 Dios guche̱be lazre̱' sel-le̱' dizra' chawe' nigá gate nate lu dizra' lá'azxa chee̱' lu na' benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱'. \v 3 Dizra' chawe' nigá dxulé'e na ca naca chee̱ Xránadxu Jesucristo, Zri'ine Dios. Lu be̱la' dxen chee̱' naque̱' zri'ine zre sua wenná bea David. \v 4 Lu be' nácaqueze̱' da naca na lá'azxa, naque̱' Zri'ine Dios. Dios blé'ene̱' naca caní gate bsebane̱' Le̱' ládujla benne' gate ne̱ chee̱ xel-la waca chee̱'. \v 5 Ne̱ chee̱ Zrí'ine̱' Dios nunne̱' netu' lataj nácantu' gubáz chee̱' chee̱ xelezrá' benne' ládujla xúgute̱ cue' xe̱zr la xu, benne' xeleajlí lazre̱' Cristo, ne xuluzúe̱' dizra' chee̱' chee̱ gaca ba La Le̱'. \v 6 Ládujla benne' caní zrale le'e chee̱ gácale bi chee̱ Jesucristo. \p \v 7 Dxuzúaja' chee̱ xúgute̱le le'e dxéajle̱le chee̱ Cristo, zrale xe̱zre Roma. Dios nazrí'ine̱' le'e, ne bláwizre̱' le'e chee̱ gácale bi cheé̱queze̱'. Dxenaba' Xradxu Dios, ne Xránadxu Jesucristo gune̱' chawe' chee̱le, ne gunne̱' le'e xel-la dxebeza zri lazre'. \s1 Pablo dxaca lazre̱' chéaje̱' xe̱zre Roma \p \v 8 Da naca blaudxa, ne̱ chee̱ Jesucristo dxapa' Dios chia' xcalene̱' ca naca chee̱ xúgute̱le lawe' da dxezralaj ca dxeajlí lázrele Cristo du gabí'i xe̱zr la xu. \v 9 Duté̱ lázrdawa' dxuna' zrin chee̱ Dios, dxuzenda' bénneache dizra' chawe' chee̱ Zrí'ine̱'. Le̱' nézquezne̱' dxeajsá lázrqueza' le'e gate dxuchálajle̱na' Le'. \v 10 Dxata' xúeda' Dios, che naca da dxaca lazre' Le̱', chee̱ ájala gunne̱' neda' lataj xedajnná'a le'e \v 11 lawe' da dxaca lazra' le'eda' le'e ne gunna' le'e lataj si'le da naca chee̱ Be' Lá'azxa, chee̱ se̱ cháchadxale. \v 12 Caní gutipa lázredxu tudxu xetudxu lu xel-la dxeajlí lazre' chee̱dxu. \p \v 13 Bi bícha'dau', dxaca lazra' nézele zane' lasa guca lazra' xida' xedajnná'a le'e, san dxácate̱ ca' dxecuasa na. Dxaca lázrele̱'a xida' chee̱ guna' zrin gusé̱deda' da naca chee̱ Cristo ládujla le'e, cáte̱ze ba be̱na' ládujla xezícadxa bénneache zaj zre̱'e̱ lu xe̱zr la xu nigá. \v 14 Nabaga' guna' zrin caní ládujla xúgute̱ bénneache, che zaj naque̱' benne' blau u ca zaj naque̱', u che zaj naque̱' benne' zaj naxéajni'i u ca zaj naque̱'. \v 15 Chee̱ le̱ na', neda' ba zúaqueza' guzenda' le'e zrale xe̱zre Roma dizra' chawe' chee̱ Cristo. \s1 Xel-la waca chee̱ dizra' chawe' chee̱ Cristo \p \v 16 Quebe dxedué'eda' chee̱ dizra' chawe' chee̱ Cristo lawe' da napa na xel-la waca chee̱ Dios chee̱ guselá na xúgute̱ benne' dxeleajlí lazre̱' le̱ na, nédxula benne' judío ca', san cá'anqueze benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 17 Dizra' chawe' nigá dxulé'e na dxi'u nagá'anadxu chawe' lau Dios che dxeajlí lázredxu le̱ na, chee̱ cheajlí lázredxu Le̱' ca naxúaj na lu dizra' lá'azxa, da dxenná na: Benne' nagá'ane̱' chawe' lau Dios gata' chee̱' xel-la nabán li lazre' che dxeajlí lazre̱' Le̱'. \s1 Dul-la da zaj nabaga bénneache \p \v 18 Ba ble'e Dios lu xabáa chee̱' ca gune̱', gudée̱' xel-la zi' xúgute̱ benne' dxuluzúe̱' chalá'ala Dios, ne benne' we̱n da cale̱la, benne' dxuluzague̱' da li ne̱ chee̱ da cale̱la da dxelune̱'. \v 19 Zaj nézquezne̱' ca gaca xelúnbea bénneache da naca chee̱ Dios lawe' da Lé̱queze Dios na' bache blé'ene̱' na zaca ba lau. \v 20 Da quebe gaca lé'edxu chee̱ Dios gaca gúnbeadxu na ne̱ chee̱ da ca' da be̱n Dios. Gate be̱nte̱' xe̱zr la xu dxunna bea na nácaqueze Dios, ne nápaqueze̱' xel-la waca. Chee̱ le̱ na' quebe bi de̱ xuludé'ene̱'. \v 21 Lácala zaj núnbe'e̱ ca naca Dios, quebe ne xelape̱' Le̱' ba lá'ana ca Dios, ne quebe ne xelé̱'e̱ Le̱'; Xcalenu', san dxuludé lazre̱' da níteze, na' gulechul-la xichaj lázrdawe̱' lawe' da zaj naque̱' benne' zide'. \v 22 Lácala dxeléquene̱' zaj naxéajni'ine̱', da li zaj naque̱' benne' xala, \v 23 lawe' da buluzúe̱' chalá'ala Dios xabáa, Bénnea' quebe dxedé chee̱', ne dxelúe lá'ane̱' bedáu' xiaj xaga zaj naca na lu'a bénneache dxelate, ne lu'a bea ca' zaj zua xrila, ne lu'a be̱ snia, ne lu'a be̱ xixre' be̱ zria tapa ni'a na'ba'. \p \v 24 Chee̱ le̱ na' Dios ba guleaj xíchaje̱' benne' ca' chee̱ xelune̱' xúgute̱ da sban da dxelezá lazre̱', na' bulucá'ana ditaj cuine̱' tue̱' xetue̱', \v 25 lawe' da buluzúe̱' chalá'ala xel-la li chee̱ Dios, na' gulezí' lu ne̱'e̱ da we̱n lazre', ne belúe lá'ane̱', ne belecá'ana szrene̱' da ca' nun Dios, ne quegá Diosqueze, Bénnea' dxal-la' güe lá'anaquezdxu. ¡Ca'an gaca na! \p \v 26 Chee̱ le̱ na' Dios ba guleaj xíchaje̱' benne' ca' chee̱ xelune̱' da dxelezá lazre̱' da ca' xedué'edxu. Cá'anqueze nu'ula buluzúe̱' chalá'ala xel-la zúale̱ benne' chee̱', ne dxelune̱' da quebe zaj naca chee̱' xelune̱'. \v 27 Cá'anqueze belún benne' biu, buluzúe̱' chalá'ala xel-la zúale̱ zru'ule̱', ne dxelune̱' da sban da dxelezá lazre̱' tue̱' xetue̱', ne dxelune̱' da ca' xedué'edxu tue̱' xetue̱', na' dxeledée̱' xel-la zi' lu be̱l-la' dxen chee̱' ne̱ chee̱ da sban da dxelune̱'. \p \v 28 Lawe' da québedxa gulaca lazre̱' xelexúnbe'e̱ Dios, Le̱' guleaj xíchaje̱' benne' ca' chee̱ xuludé lazre̱' da cale̱la, ne chee̱ xelune̱' da quebe dxal-la' xelune̱'. \q1 \v 29 Dxelune̱' xúgute̱ da cale̱la. \q1 Dxulucá'ana ditje̱' bénneache. \q1 Dxelune̱' da quebe naca xrlátaje. \q1 Zaj naque̱' benne' wecude'. \q1 Dxelune̱' da zrinnaj. \q1 Zaj naque̱' benne' xa lazre'. \q1 Dxelutie̱' benne'. \q1 Dxelílaje̱' da ba xa'. \q1 Dxelezí xe̱'e̱. \q1 Dxeledanne̱' da xálaze. \q1 Dxuluchálaje̱' dizra' bizruj. \q1 \v 30 Dxelenné̱' schanni' chee̱ ljwezre̱'. \q1 Dxelecuídene̱' Dios. \q1 Zaj naque̱' benne' wenné̱ wal-la. \q1 Dxulucá'ana szren cuine̱'. \q1 Zaj naque̱' benne' wezé cua. \q1 Dxelalaj lazre̱' bícala da sban. \q1 Quebe dxuluzúe̱' dizra' chee̱ xra xrne̱'e̱. \q1 \v 31 Zaj naque̱' benne' lázrdau zide'. \q1 Dxulunitie̱' xrtizre̱'. \q1 Quebe zaj naque̱' zri'i lazre'. \q1 Quebe dxulunite lawe̱' chee̱ ljwezre̱'. \q1 Quebe dxelexache lazre̱' chee̱ ljwezre̱'. \q1 \v 32 Zaj nézene̱' Dios guzría xi'e̱ bénneache, \q1 na' benne' dxelune̱' da caní dxal-la' xelátie̱'. \q1 Benne' caní tu dxelúnzqueze̱' na, \q1 ne dxelexezaca ba lazre̱' nen benne' dxelune̱' da caníqueze. \c 2 \s1 Dios dxuchi'e̱ chee̱ bénneache cáte̱ze da zaj nune̱' \p \v 1 Chee̱ le̱ na' québedxa bi de̱ da gudé'enu', lue' dxuchi'u da dxun benne' xula, nútete̱ze nacu'. Gate dxuchi'u da dxun benne' xula, na' dxule'enu' nabagu' zria, lawe' da dxuchi'u da dxun benne' xula, ne cá'anqueze dxunu' lue'. \v 2 Nézquezdxu dxuchi'a Dios cáte̱ze da naca na gate dxenné̱' zaj nabaga zria benne' ca' dxelún da caní. \v 3 ¿Dxéquenu' lue' wadé gun ca'aze chiu' gate Dios nne̱' zaj nabaga zria bénneache, lue' na' dxennáu' zaj nabaga zria benne' dxelún da caní, ne cá'anqueze dxunu' lue'? \v 4 ¿Dxuzú' chalá'ala xel-la zri'i lazre', ne xel-la zren lazre' zren chee̱ Dios, ne quebe nézenu' lu xel-la zri'i lazre' chee̱' dxunne̱' lue' lataj xebi'i lazru'? \v 5 Nacu' lázrdau zide', ne quebe dxexebí'i lazru'. Chee̱ le̱ na' dxuzanu' da si sacu' lu zra na' gate Dios nne̱' zaj nabaga zria benne' ca' dxelune̱' da cale̱la. Naca xrlátaje gune̱' da caní. \v 6 Lu zra na' gunne̱' ca da dxal-la' si' tu tudxu cáte̱ze naca da be̱ndxu. \v 7 Xel-la nabán zeajlí canna gunna Le̱' xúgute̱ benne' dxelaca lazre̱' xelezí'e̱ lu na' Dios da xabáa, ne xel-la ba lá'ana, ne da zaj naca na da chadía chacanna ne̱ chee̱ da chawe' da tu dxelúnzqueze̱'. \v 8 Lu xel-la dxezrá'a chee̱' nne̱' zaj nabaga zria xúgute̱ benne' zre'e lazre' ca', benne' quebe dxuluzúe̱' dizra' da li, san dxuluzúe̱' dizra' da we̱n lazre'. \v 9 Gusaca zi'e̱, ne gudée̱' lu da ba xa' xúgute̱ benne' dxelune̱' da cale̱la. Ga su lau gune̱' caní chee̱ benne' judío ca', ne cá'anqueze gune̱' chee̱ benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 10 Da xabáa, ne da ba lá'ana, ne xel-la dxebeza zri lazre' gunne̱' xúgute̱ benne' dxelune̱' da chawe'. Ga su lau gune̱' caní chee̱ benne' judío ca', ne cá'anqueze gune̱' chee̱ benne' quebe zaj naque̱' judío. \p \v 11 Dios tuze ca dxuchi'e̱ da dxelún xúgute̱ bénneache, \v 12 na' benne' dxelune̱' dul-la, ne quebe zaj núnbe'e̱ da bdxixruj be'e Moisés welebía xi'e̱ lácala quebe belúnbe'e̱ da nadxixruj bea na, na' benne' dxelune̱' dul-la lácala zaj núnbe'e̱ da bdxixruj be'e Moisés welebía xi'e̱ ne̱ chee̱ da nadxixruj bea na na'. \v 13 Quebe zaj nagá'ana chawe' lau Dios benne' dxelénzene̱' da nadxixruj bea na, san zaj nagá'ana chawe' lau Dios benne' dxuluzúe̱' dizra' da nadxixruj bea na. \v 14 Benne' zitu' ca', benne' quebe zaj núnbe'e̱ da bdxixruj be'e Moisés, gate dxelune̱' ca dxenná da nadxixruj bea na na', lácala quebe zaj núnbe'e̱ da nadxixruj bea na, naca chee̱' cáte̱ze zua da nadxixruj bea na lu xichaj lázrdawe̱'. \v 15 Caní naquen lawe' da ca dxelune̱' dxulé'e na zua xichaj lázrdawe̱' ca naca da nadxixruj bea na, na' naca na ca naca da bdxixruj be'e Moisés. Xichaj lázrdawe̱' dxunna bea na chee̱ da nigá, na' da dxelegú'u lazre̱' guzría xi na le̱', u xecá'a na le̱' \v 16 lu zra na' gate Dios guchi'e̱ xúgute̱ da nagache' chee̱ xúgute̱ bénneache lu na' Jesucristo cáte̱ze dxenná dizra' chawe' na' da dxuzenda' bénneache. \s1 Ca naca chee̱ benne' judío ca' ne da bdxixruj be'e Moisés \p \v 17 Dxennáu' nacu' judío, ne dxenné̱le̱nu' da bdxixruj be'e Moisés, ne dxucá'ana szren cuinu' lawe' da núnbe'u Dios chiu'. \v 18 Nézenu' da dxaca lazre' Dios, na' da gunná bé'ene̱' dxulé'e na lue' gunu' da nácadxa chawe'. \v 19 Dxuxrén lazru' cuinu' waca gulé'enu' ca da xelún benne' zaj naque̱' ca lo chul-la, ne guseni'u benne' zaj zra' lu da chul-la. \v 20 Dxéquenu' waca guzéajni'inu' benne' quebe zaj naxéajni'e̱, ne gusé̱denu' benne' quebe ne cheajni'e̱ lawe' da naca da nadxixruj bea na da napu' tu da dxulé'e na dxi'u chee̱ gúnbeadxu da li. \v 21 Lue' dxusé̱denu' benne' xula. ¿Bizr chee̱ na' quebe dxuse̱de cuinu'? Lue' dxuzennu' benne' quebe dxal-la' cuandxu. ¿Bizr chee̱ na' dxebanu' lue'? \v 22 Lue' dxennáu' quebe dxal-la' súale̱dxu zru'ula benne' xula. ¿Bizr chee̱ na' dxunu' lue' ca'? Lue' dxecuídenu' bedáu' xiaj xaga. ¿Bizr chee̱ na' dxebanu' lue' da gunní'a da de̱ lu xudau' ca' chee̱ bedáu' xiaj xaga ca'? \v 23 Dxucá'ana szren cuinu' lawe' da núnbe'u da nadxixruj bea na, san dxucá'ana ditju' Dios lawe' da quebe dxunu' lue' ca da dxenná bea da nadxixruj bea na. \v 24 Naxúaj lu dizra' lá'azxa da dxenná na: Benne' quebe zaj naque̱' judío dxelenné̱' schanni' chee̱ Dios ne̱ chee̱ da cale̱la da dxunle le'e. \p \v 25 Da li da nadxugu lu be̱la' chiu' da dxulé'e na nacu' bi chee̱ Dios, naca na tu da chawe' che dxunu' ca da dxenná bea da bdxixruj be'e Moisés, san che quebe dxunu' ca dxenná na, nacu' ca tu benne' quebe nadxugu lu be̱la' chee̱' da na' dxulé'e na. \v 26 Che benne' quebe nadxugu lu be̱la' chee̱' dxune̱' ca nadxixruj bea na, naque̱' ca tu benne' nadxúguqueze lu be̱la' chee̱' da na', lácala quebe naca caní chee̱'. \v 27 Benne' quebe nadxugu lu be̱la' chee̱' da na' dxulé'e na, san dxune̱' da nadxixruj bea na, da na' dxune̱' dxulé'e na nabagu' zria lue', lawe' da quebe dxunu' da dxenná bea da nadxixruj bea na, lácala zua lu na'u da nadxixruj bea na, ne nadxugu lu be̱la' chiu' da na'. \v 28 Quebe naca xanne' judío bénnea' naque̱' caní cúzreze, ne quebe naca xanne' da nadxugu na lu be̱la' chee̱ benne' da naca na cúzreze, lu bé̱la'ze. \v 29 Benne' naca xánnie̱' judío naque̱' bénnea' naque̱' judío lu xichaj lázrdawe̱', ne da naca xanne' da nadxugu lu be̱la' chee̱ benne' naca na da zua na lázrdawe̱'. Quebe nácaqueze na nen dízra'ze san naca na chee̱ be' chee̱'. Benne' caní dxelezi'e̱ xel-la ba lá'ana, quegá chee̱ bénneache, san chee̱ Dios. \c 3 \p \v 1 ¿Bizra da ba neza naca na chee̱ benne' lawe' da nadxugu lu be̱la' chee̱' da na' dxulé'e na? \v 2 Nácale̱'e̱ na, ne zánete̱ ca naca na. Da nédxute̱, Dios bdee̱' dizra' chee̱' lu na' benne' judío ca'. \v 3 ¿Bizra xca'? Che bal-la benne' judío ca' quebe zaj naque̱' li lazre', ¿nnadxu chee̱ da na' quebe naca Dios li lazre'? \v 4 ¡Cabata'! Dios dxúnqueze̱' ca naca da li lácala xúgute̱ bénneache zaj naque̱' we̱n lazre', lawe' da naxúaj lu dizra' lá'azxa da dxenná Dios. Dxenné̱': \q1 Nacu' xrlátaje ca da dxennáu', \q1 na' wegá'anaquezu' xrlátaje gate xuluchí'e̱ ca da dxunu'. \p \v 5 Che da cale̱la da dxundxu dxulé'e na naca Dios xrlátaje, ¿Bízraqueze nnadxu? (Dxuchálaja' ca da dxuluchalaj bénneache.) ¿Naca Dios benne' quebe naca xrlátaje lawe' da dxudée̱' dxi'u xel-la zi'? \v 6 ¡Cabata'! Chela naca Dios Benne' quebe dxun da xrlátaje, ¿ájazra gune̱' guchi'e̱ ca da dxelún bénneache? \p \v 7 Che da we̱n lazre' da dxuna' gun na chee̱ xegá'ana zrendxa da li da dxun Dios, ¿bizr chee̱ na' dxuchi'e̱ chia' neda', dxenné̱' naca' benne' dul-la? \v 8 Che naca na caní, ¿bizr chee̱ na' quebe gundxu da cale̱la chee̱ gulé'e laudxa da xrlátaje? Da nigá naca na da dxelenná bal-la benne' dxundxu, benne' ca' dxelún da cale̱la, ne dxelenné̱' schanni' chee̱dxu. Xrlátaje naca Dios nne̱' zaj nabaga zria benne' caní. \s1 Xúgute̱dxu nabágadxu dul-la \p \v 9 ¿Bizra xca'? Dxi'u, benne' judío, ¿nácadxadxu xrlátaje ca xezícadxa benne' ca'? ¡Cabata'! Bache blé'entu' zaj nabaga dul-la benne' judío, ne cá'anqueze xezícadxa benne' ca'. \v 10 Naxúaj lu xiche lá'azxa da dxenná na: \q1 Quebe nu chilá' benne' xrlátaje, netú gue̱'. \q1 \v 11 Quebe nu chilá' benne' dxéajni'ine̱'. \q1 Quebe nu chilá' benne' dxexílaje̱' Dios. \q1 \v 12 Xúgute̱' dxeledé̱' cale̱la. Xúgute̱' zaj nanítie̱'. \q1 Quebe nu chilá' benne' dxune̱' da xrlátaje, netú gue̱'. \q1 \v 13 Da dxelenné̱queze̱' naca na ca tu da sgute, ca tu ba da naxálajze. \q1 Nen luzre̱' ca' dxelezí xe̱'e̱. \q1 Xrtizre̱' zaj naca na ca nisa snia chee̱ be̱la' da dxe na zran lázxaba'. \q1 \v 14 Tu dxelenné̱zqueze̱' dizra' schanni', ne dizra' zi'. \q1 \v 15 Chadite̱ dxelútie̱' bénneache. \q1 \v 16 Gátete̱ze dxeledée̱' dxuluzría xi'e̱, ne dxulusaca zi'e̱. \q1 \v 17 Quebe zaj nézene̱' ájala xelebeza zri lazre̱'. \q1 \v 18 Quebe dxelezrebe̱' Dios. \p \v 19 Nezdxu xúgute̱ ca da dxenná da nadxixruj bea gula na' da bzuaj Moisés, dxe̱ na benne' ca' zaj xu'e̱ lu na' da nadxixruj bea na na', chee̱ xelezúa zri xúgute̱', ne chee̱ xelexúnbea xúgute̱ bénneache zaj nabague̱' zria lau Dios. \v 20 Netú benne' quebe xegá'ane̱' xrlátaje lau Dios lawe' da nune̱' da dxenná bea da nadxixruj bea na, lawe' da dxulé'eze da nadxixruj bea na dxi'u nácadxu benne' dul-la. \s1 Xelelá bénneache che xeléajle̱'e̱ chee̱ Cristo \p \v 21 Na'a, dxunna bea na ca gaca xegá'anadxu xrlátaje lau Dios, da quebe naca na ne̱ chee̱ da nadxixruj bea na, lácala lu da nadxixruj bea na, ne lu da buluzúaj benne' ca' gulenné̱' waláz chee̱ Dios dxuluchalaj na ca naca chee̱ da nigá. \v 22 Nagá'anadxu xrlátaje lau Dios caní che dxeajlí lázredxu Jesucristo, ne cá'anqueze gaca chee̱ xúgute̱ bénneache xeleajlí lazre̱' Le̱'. Tuz ca naca chee̱ bénneache \v 23 lawe' da zaj nun xúgute̱ bénneache dul-la, ne quebe zaj naca chee̱' xelexú'e̱ lu xabáa chee̱ Dios. \v 24 Lu da chawe' chee̱ Dios, cá'aze nune̱' chee̱ xegá'anadxu xrlátaje lau Le̱' lawe' da bexa'u Jesucristo dxi'u lu dul-la da nabágadxu. \v 25 Dios bzue̱' Jesucristo gutie̱' ne̱ chee̱ xtúl-ladxu chee̱ xegá'anadxu xrlátaje lau Le̱' che dxeajlí lázredxu da be̱n Le̱'. Da nigá guca na chee̱ ble'e Dios naque̱' xrlátaje lácala lu xel-la zren lazre' chee̱' bdee̱' cá'aze ca naca dul-la da be̱ndxu nédxute̱. \v 26 Gúcaqueze da nigá chee̱ gulé'e lawe' naca Dios xrlátaje na'a, ne gácaqueze̱' xrlátaje gate gucá'ane̱' xrlátaje benne' ca' dxeleajlí lazre̱' Jesús. \p \v 27 Na'a, ¿waca gucá'ana szren cuínadxu? ¡Cabata'! ¿Bizr chee̱ na'? Naca na lawe' da nagá'anadxu xrlátaje, quegá lawe' da be̱ndxu ca nadxixruj bea na, san lawe' da guxeajlí lázredxu Cristo. \v 28 Ca'an naca, dxunna bea na nagá'ana xrlátaje tu benne' lau Dios lawe' da dxeajlí lazre̱' Cristo, ne quegá lawe' da nune̱' ca da nadxixruj bea na. \p \v 29 ¿Naca Dios chee̱ze benne' judío ca'? ¿Quegá nácaqueze̱' Dios chee̱ benne' ca' quebe zaj naque̱' judío? Da li nácaqueze̱' Dios chee̱ benne' ca' \v 30 lawe' da zua tuze Dios, na' Le̱' gucá'ane̱' xrlátaje benne' ca' zaj nadxugu lu be̱la' chee̱' da na' dxunna bea na che dxeleajlí lazre̱' Cristo, ne cá'anqueze gucá'ane̱' xrlátaje benne' ca' quebe zaj nadxugu lu be̱la' chee̱' da na', che dxeleajlí lazre̱' Cristo. \v 31 Na'a che dxucá'ana Dios xrlátaje benne' dxeleajlí lázreze̱', ¿naca da nadxixruj bea na tu da québedxa zaca? ¡Cabata'! Che dxéajle̱dxu chee̱ Cristo dxúnquezdxu ca dxenná da nadxixruj bea na. \c 4 \s1 Da dxulé'e da guca chee̱ Abraham \p \v 1 ¿Bízraqueze nnadxu chee̱ da ba neza da guca na chee̱ xra xrtáudxu Abraham? \v 2 Che Abraham bega'ane̱' xrlátaje lau Dios ne̱ chee̱ tu da be̱ne̱', waca gucá'ana szren cuine̱' san quegá lau Dios. \v 3 ¿Bízraqueze naxúaj na lu dizra' lá'azxa? Dxenná na: Abraham guxeajlí lazre̱' Dios, na' Dios guzí' lu ne̱'e̱ le̱' ca tu benne' xrlátaje. \v 4 Che nu benne' dxune̱' zrin, lazruj da si'e̱ quebe naca na tu da dxunézrujzedxu, san naca na tu da nabágaquezdxu chee̱'. \v 5 Che nu benne' quebe bi nune̱', san dxeajlí lázreze̱' Dios, Bénnea' dxucá'ane̱' xrlátaje benne' dul-la, nacan lawe' da dxezí' lu na' Dios xel-la dxeajlí lazre' chee̱' chee̱ xuca'ane̱' le̱' xrlátaje. \v 6 Cá'anqueze bchalaj David ca naca chee̱ benne' naca da ba neza chee̱' lawe' da dxucá'ana Dios le̱' xrlátaje lácala quebe bi nune̱' chee̱ xegá'ane̱' xrlátaje. \v 7 Gunná David: \q1 Ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' ca' \q1 ba bunite lau Dios chee̱' da zrinnaj da zaj nune̱', \q1 ne gudée̱' cá'aze dul-la da belún benne' ca'. \q1 \v 8 Ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' ca' \q1 quebe dxusebaga Xránadxu le̱' dul-la da belune̱'. \p \v 9 ¿Naca ba neza nigá chee̱ze benne' ca' zaj nadxugu lu be̱la' chee̱' da na' dxulé'e na, u che nácaqueze na chee̱ benne' ca' quebe zaj nadxugu lu be̱la' chee̱' da na'? Bache blé'entu' bca'ana Dios Abraham xrlátaje lawe' da guxeajlí lazre̱' Le̱'. \v 10 ¿Bátazra bca'ane̱' le̱' xrlátaje? ¿Guca na ca gudé gudxugu lu be̱la' chee̱ Abraham da na' dxulé'e na, u che nédxula? Quebe guca na ca gudé na', san nédxula guca na. \v 11 Gudxugu da na' lu be̱la' chee̱ Abraham ca tu da dxunna bea na chee̱ gulé'e na nagá'ane̱' xrlátaje lau Dios lawe' da guxeajlí lazre̱' Dios gate na' quebe ne chugu da na' lu be̱la' chee̱'. Ca'an guca, naca Abraham xra xúgute̱ benne' dxeleajlí lazre̱' Dios, ne quebe zaj nadxugu da na' lu be̱la' chee̱'. Cá'anqueze dxucá'ana Dios le̱' xrlátaje lawe' da dxeleajlí lazre̱' Le̱'. \v 12 Da li naca Abraham xra benne' ca' zaj nadxugu da na' lu be̱la' chee̱', na' cá'anqueze dxeleajlí lazre̱' Dios ca be̱n xradxu Abraham gate na' quebe ne chugu lu be̱la' chee̱' da na'. \s1 Dxezidxu da guche̱be lazre' Dios che dxeajlí lázredxu Cristo \p \v 13 Dios guche̱be lazre̱' chee̱ Abraham, ne chee̱ zri'ine zre sue̱' gaca chee̱ benne' ca' xe̱zr la xu nigá. Quebe guche̱be lazre̱' na chee̱' lawe' da nune̱' ca dxenná bea da nadxixruj bea na, san lawe' da bega'ane̱' xrlátaje lau Dios gate guxeajlí lazre̱' Le̱'. \v 14 Che xe̱zr la xu nigá gaca na tuze chee̱ benne' ca' dxelune̱' ca da dxenná bea da nadxixruj bea na, dácheze nagá'ana xel-la dxeajlí lazre', ne québedxa zaca da guche̱be lazre' Dios. \v 15 Lu da nadxixruj bea na xelebía xi' bénneache, san naga quebe ne zrin da nadxixruj bea na, quebe bi zaj nabaga bénneache chee̱ da nadxixruj bea na na'. \p \v 16 Ca' naca na, dxezí' lu nnadxu da guche̱be lazre' Dios ne̱ chee̱ xel-la dxeajlí lazre' chee̱dxu Le̱', chee̱ gaca na tu da sidxu cá'aze, ne chee̱ gaca na tu da súatequeze chee̱ xúgute̱ zri'ine zre sua Abraham. Ca' naca na, quegá naca na chee̱ze benne' ca' dxelune̱' ca da nadxixruj bea na, san cá'anqueze naca na chee̱ benne' ca' dxeleajlí lazre̱' Dios ca be̱n Abraham. Ca' naca na, le̱' naque̱' xra xúgute̱dxu \v 17 lau Dios, Bénnea' guxeajlí lazre' Abraham Le̱'. Naca na ca da naxúaj na lu dizra' lá'azxa, dxenná na: \q1 Nuna' lue' xra bénneache zánete̱ cue' xe̱zr la xu. \m Dios na' dxu'e̱ xel-la nabán chee̱ benne' ca' zaj nate, ne dxuchálaje̱' chee̱ da quebe ne sua ca dxuchálaje̱' chee̱ da ba zua. \p \v 18 Abraham guxeajlí lazre̱' Dios, ne guleza lazre̱' si'e̱ da guche̱be lazre' Dios, lácala ba gudé chee̱ si'e̱ da dxebeza lazre̱'. Ca'an guca, guque̱' xra bénneache zánete̱ cue' xe̱zr la xu cáte̱ze ba guzre Dios le̱', gunné̱': “Canite̱ chan zri'ine zre su'.” \v 19 Abraham ba zue̱' ca tu gaxúa iza, san quebe gute ni'a ne̱'e̱ lu xel-la dxeajlí lazre' chee̱' gate xeajsá lazre̱' zaj naque̱' ca benne' ba zaj nate, le̱' ne zru'ule̱' Sara, ne naca Sara nu'ula wizre. \v 20 Quebe be̱n chupa lazre̱', san bxren lazre̱' da guche̱be lazre' Dios chee̱', na' gudápadxe̱' xel-la dxeajlí lazre', ne bxren lázredxe̱'. Bca'ana szrene̱' Dios, \v 21 ne bé̱ntequeze̱' neza napa Dios xel-la waca gune̱' xúgute̱ ca da guche̱be lazre̱'. \v 22 Chee̱ le̱ na' Dios guzí' lu ne̱'e̱ xel-la dxeajlí lazre' chee̱' chee̱ bca'ane̱' le̱' xrlátaje. \p \v 23 Gate dxenná na: “Dios guzí' lu ne̱'e̱ xel-la dxeajlí lazre' chee̱'”, quebe guxuaj na chee̱ tuze Abraham \v 24 san cá'anqueze chee̱dxu dxi'u lawe' da si' lu na' Dios xel-la dxeajlí lazre' chee̱dxu che dxeajlí lázredxu Bénnea' bsebane̱' Xránadxu Jesucristo ládujla benne' gate, \v 25 na' naca Jesús Bénnea' bde Dios Le̱' chee̱ gutie̱' ne̱ chee̱ dul-la da nabágadxu dxi'u, ne bsebane̱' Le̱' chee̱ xegá'anadxu xrlátaje lau Dios. \c 5 \s1 Da naca chee̱dxu lawe' da nagá'anadxu xrlátaje lau Dios \p \v 1 Che nagá'anadxu xrlátaje lau Dios lawe' da dxeajlí lázredxu Cristo zúadxu xrlátaje nen Dios ne̱ chee̱ Xránadxu Jesucristo. \v 2 Cá'anqueze lawe' da dxeajlí lázredxu Cristo, ne̱ chee̱ Le̱' dxezidxu da xrlátaje chee̱ Dios da tu dxeajlé̱zquezdxu, ne dxebéle̱'e̱dxu lawe' da dxebeza lázredxu sidxu da xabáa chee̱ Dios. \v 3 Quegaze da nigá, san cá'anqueze dxebéle̱'e̱dxu gate dxededxu xel-la zi', lawe' da nézedxu xel-la zi' da dxededxu dxun na dxi'u zren lazre', \v 4 na' xel-la zren lazre' dxucá'ana na dxi'u xrlátaje lau Dios, na' gate nagá'anadxu xrlátaje dxebeza lázredxu. \v 5 Quebe naca tu da dácheze da na' dxebeza lázredxu lawe' da ba nuzúa Dios lu lázrdaudxu xel-la zri'i lazre' chee̱' ne̱ chee̱ Be' Lá'azxa, Bénnea' ba nunna Dios dxi'u. \p \v 6 Gate na' quebe guzéquedxu guselá cuínadxu, lu zra blé'equeze Dios, gute Cristo waláz chee̱ benne' we̱n da zrinnaj ca'. \v 7 Sté̱bele̱'e̱ naca che nu benne' gatie̱' waláz chee̱ tu benne' xrlátaje, lácala wexázrelja tu benne' gatie̱' waláz chee̱ tu benne' naque̱' dute̱ li lazre'. \v 8 Dios dxulé'ene̱' dxi'u ca nazrí'ile̱'e̱ne̱' dxi'u lawe' da gute Cristo waláz chee̱dxu gate ne nácadxu benne' dul-la. \v 9 Na'a nagá'anadxu xrlátaje lau Dios lawe' da gute Cristo waláz chee̱dxu, ne ba nácaqueze chee̱dxu ladxu ne̱ chee̱ Le̱' lu da zi' da xa', da za za' lu zra ni'. \v 10 Gate na' ne dxecuídedxu Dios, Le̱' bexune̱' dxi'u tuze nen Le̱' lawe' da gute Cristo waláz chee̱dxu, na' na'a lawe' da nácadxu tuze nen Dios ba nácaqueze chee̱dxu ladxu ne̱ chee̱ xel-la nabán chee̱ Cristo da zúale̱ na dxi'u. \v 11 Quegá tuze da nigá, san cá'anqueze dxebéle̱'e̱dxu lu da naca chee̱ Dios ne̱ chee̱ Xránadxu Jesucristo, ne ne̱ chee̱ Le̱' nácadxu tuze nen Dios. \s1 Da nun Adán, na' da nun Cristo \p \v 12 Ca guca, guxú'u dul-la lu xe̱zr la xu nigá ne̱ chee̱ da be̱n tuze benne', na' bla' xel-la gute ne̱ chee̱ dul-la, ca'an guca gulú'u bénneache lu na' xel-la gute lawe' da zaj nun xúgute̱' dul-la. \v 13 Nédxula ca bla' da nadxixruj bea na, ba zaj nun bénneache dul-la lu xe̱zr la xu nigá, lácala quebe dxusebaga Dios bénneache dul-la gate quebe ne zrin da nadxixruj bea na. \v 14 Ca guzú lau lu zra zua Adán ca bzrin zra zua Moisés, gulú'u bénneache lu na' xel-la gute, benne' ca' zaj nune̱' dul-la, lácala quebe belune̱' dul-la ca da be̱n Adán, bénnea' gudichje̱' da gunná be'e Dios, na' Adán na' naque̱' tu da dxulé'eze na ca naca Bénnea' dxal-la' xide̱', Le̱' Cristo. \p \v 15 Da zrinnaj da be̱n Adán quebe gaca díl-lale̱be na ca da dxunna Dios dxi'u. Ne̱ chee̱ da zrinnaj da be̱n tuze benne', gulate benne' zante̱, san xel-la weselá da nunna Dios dxi'u cá'aze ne̱ chee̱ xetuze benne', Jesucristo, naca na da zréndxaqueze, ne naca na da ba neza chee̱ benne' zante̱. \v 16 Da zrinnaj na' da be̱n tuze benne' quebe gaca díl-lale̱be na ca da dxunna Dios dxi'u lawe' da ne̱ chee̱ tuze da zrinnaj, zaj nabaga zria bénneache, san da dxunna Dios dxi'u naca na chee̱ xelexegá'ana xrlátaje benne' zante̱ benne' zaj nune̱' da zrinnaj. \v 17 Ne̱ chee̱ da zrinnaj da be̱n tuze benne' gulú'u bénneache lu na' xel-la gute, na' benne' ca' zaj nazí' lu ne̱'e̱ da dxunna Dios cá'aze, ne zaj nagá'ane̱' xrlátaje lau Le̱' ba zaj nalé̱' lu na' dul-la, ne dxelezéquene̱' xelenná be'e cuine̱' lu xel-la nabán chee̱' ne̱ chee̱ da nun xetuze benne', Jesucristo. \p \v 18 Ca guca zaj nabaga zria xúgute̱ bénneache ne̱ chee̱ da zrinnaj da be̱n tuze benne', Adán, cá'anqueze ne̱ chee̱ da xrlátaje da be̱n xetuze benne', Jesucristo, belexexaca bénneache xrlátaje chee̱ xelaca bane̱'. \v 19 Ca guca belexexaca bénneache zante̱ benne' dul-la lawe' da quebe bzua dizra' tuze benne', cá'anqueze lawe' da bzua dizra' xetuze benne', xelexegá'ana benne' zante̱ xrlátaje lau Dios. \p \v 20 Bzua Dios da nadxixruj bea na chee̱ gunná béadxa na da naca dul-la, na' gate dul-la guxánle̱'e̱ na, ca' guzrendxa xel-la zri'i lazre' chee̱ Dios. \v 21 Ca naca zua lu na' dul-la gute na bénneache, cá'anqueze zua lu na' xel-la zri'i lazre' chee̱ Dios gucá'ana na dxi'u xrlátaje lau Dios chee̱ gaca bandxu chadía chacanna ne̱ chee̱ Xránadxu Jesucristo. \c 6 \s1 Nácadxu ca benne' gate ca' chee̱ québedxa gundxu dul-la, na' naca bandxu nen Cristo \p \v 1 ¿Bízraqueze nnadxu? ¿Gúndxadxu dul-la chee̱ gulé'e láwedxa xel-la zri'i lazre' chee̱ Dios? \v 2 ¡Cabata'! Ba nácadxu ca benne' gate chee̱ québedxa gundxu dul-la. ¿Ájazra gúndxadxu dul-la? \v 3 ¿Quebe nézele le'e, xúgute̱dxu dxi'u ba nadxúadxu nisa chee̱ gácadxu tuze nen Jesucristo, naca na ca ba nátedxu tu zren nen Le̱' lu da nadxúadxu nisa? \v 4 Ca' naca na, ne̱ chee̱ da nadxúadxu nisa naca ca bgáchedxu tu zren nen Le̱', ne nátedxu chee̱ xebandxu, ne súadxu tu lu xel-la nabán cube cáte̱ze guca chee̱ Cristo, bebane̱' ládujla benne' gate ne̱ chee̱ xel-la waca xabáa chee̱ Xre̱'. \p \v 5 Che gúcadxu tuze nen Cristo lu xel-la gute, cá'anqueze gácadxu tuze nen Le̱' lu xel-la dxexebán chee̱'. \v 6 Nezdxu da gúcadxu gate nate ba gudá na le̱'e̱ xaga béguaj tu zren nen Le̱' chee̱ cuía xi' benne' dul-la da gúcadxu chee̱ québedxa gundxu zrin chee̱ dul-la ca benne' zaj nada'u chee̱n. \v 7 Tu benne' ba nate, ba bedxúaje̱' lu na' dul-la. \v 8 Che ba gútedxu tu zren nen Cristo, dxuxrén lázredxu gaca bánquezdxu tu zren nen Le̱' \v 9 lawe' da nezdxu quebe gate Cristo da xula lawe' da ba bebane̱' ládujla benne' gate, na' québedxa xu'e̱ lu na' xel-la gute. \v 10 Gate gute Cristo, tu lásaze gutie̱' ne̱ chee̱ dul-la waláz chee̱ xúgute̱ bénneache, san na'a naca bane̱', na' lu na' Dios naca bane̱'. \v 11 Cá'anqueze le'e, le gueque nácale benne' gate chee̱ québedxa gunle dul-la, san naca banle lu na' Dios tu zren nen Xránadxu Jesucristo. \p \v 12 Chee̱ le̱ na' québedxa güele lataj nna be'e dul-la be̱la' dxen chee̱le da dxal-la' gate, chee̱ québedxa gun na gunle da dxezá lazre' be̱la' dxen chee̱le. \v 13 Quebe guzúa cuínale lu na' dul-la chee̱ guchine na le'e lu da cale̱la, san le guzúa cuínale lu na' Dios, gácale ca benne' belexebán ládujla benne' gate, chee̱ guchínene̱' le'e lu da xrlátaje. \v 14 Québedxa gaca dul-la nna be'e na le'e lawe' da québedxa xu'ule lu na' da nadxixruj bea na, san xu'ule lu na' xel-la zri'i lazre' chee̱ Dios. \s1 Tu da dxulé'e na ca naca chee̱ benne' zaj nada'u \p \v 15 ¿Bizra xca'? ¿Gundxu dul-la lawe' da québedxa xú'udxu lu na' da nadxixruj bea na, san xú'udxu lu na' xel-la zri'i lazre' chee̱ Dios? ¡Cabata'! \v 16 Ba nézquezle che guzúa cuínale lu na' tu xránale ca benne' zaj nada'u chee̱ guzúale dizra' chee̱', nadxa nácale benne' zaj nada'u chee̱ xránale, ne dxun na ba xen guzúale dizra' chee̱'. Cá'anqueze naca chee̱le le'e che guzúale dizra' chee̱ dul-la, da gunna na le'e xel-la gute, u che guzúale dizra' chee̱ Dios, chee̱ gácale xrlátaje. \v 17 Xcalén Dios, lácala gúcale ca benne' zaj nada'u lu na' dul-la, na'a du lázrele dxuzúale dizra' chee̱ dizra' li na', lu da na' bzua cuínale. \v 18 Gate bedxúajle le'e lu na' dul-la, bexácale we̱n zrin chee̱ da xrlátaje. \v 19 (Dxuchálajle̱na' le'e ca dxuluchalaj bénneache lawe' da lu be̱la' dxen chee̱le quebe gaca chéajni'ile ca naca da nigá.) Cáte̱ze be̱nle gate na' bzua cuínale lu na' da sban, ne lu na' da zrinnaj chee̱ gunle da zrinnaj, cá'anqueze le gun na'a, le guzúa cuínale lu na' da xrlátaje chee̱ gácaquezle bi chee̱ Dios. \p \v 20 Gate ne nácale ca benne' zaj nada'u lu na' dul-la, quebe be̱n na ba xen gunle da xrlátaje. \v 21 Na'a ¿bizra da ba neza guca chee̱le da ca' dxexedué'ele chee̱n na'a? Da ca' be̱nle nédxute̱ guché̱ na le'e lu xel-la gute. \v 22 Na'a nadxúajle lu na' dul-la, ne ba nácale we̱n zrin chee̱ Dios chee̱ gácaquezle bi chee̱ Dios da naché̱ na le'e lu xel-la nabán da zeajlí canna. \v 23 Benne' dxune̱' dul-la dzezi'e̱ lazruj chee̱' da naca na xel-la gute, san da dxúnnaze Dios dxi'u naca na xel-la nabán da zeajlí canna tu zren nen Xránadxu Jesucristo. \c 7 \s1 Tu da dxulé'e na ca naca chee̱ xel-la wechaga na' \p \v 1 Bi bícha'dau', le'e núnbeale da nadxixruj bea na, zaj xu'u lu na' da nadxixruj bea na bénneache tuze dxácate̱ ne zaj naca bane̱'. \v 2 Ca naca da nigá, tu nu'ula nuchaga na' xu'e̱ lu na' benne' chee̱' ne̱ chee̱ da nadxixruj bea na dxácate̱ zue̱' nabane̱', san che gate benne' chee̱', na' xedxúaj zru'ule̱' lu na' da nadxixruj bea na na'. \v 3 Ca' naca na, che nu'ula na' súale̱ne̱' benne' xula dxácate̱ ne nabán benne' chee̱', gune̱' dul-la gáchajne̱' xrba chee̱ xel-la nuchaga na', san che benne' chee̱' na' gatie̱', xedxúaj zru'ule̱' lu na' da nadxixruj bea na na', na' waca xuchaga ná'le̱ne̱' benne' xula, ne quebe gune̱' dul-la da gáchajne̱' xrba chee̱ xel-la nuchaga na'. \p \v 4 Cá'anqueze naca chee̱le le'e, bi bícha'dau', le'e zrágale be̱l-la' dxen chee̱ Cristo, ba nácale ca benne' gate, ne québedxa xu'ule lu na' da bdxixruj be'e Moisés, chee̱ gácale ca zru'ula benne' xula. Na'a nácale ca zru'ula Cristo, Bénnea' bebane̱' ládujla benne' gate, chee̱ gácadxu bi guchine Dios. \v 5 Dxácate̱ na' be̱ndxu da naca chee̱ be̱la' dxen chee̱dxu, da nadxixruj bea na ble'e na dxi'u naca dul-la da be̱ndxu ca da dxezá lazre' be̱la' dxen chee̱dxu, na' da na' guché̱ na dxi'u lu xel-la gute. \v 6 Na'a ba nácadxu ca benne' zaj nate, na' ba bedxúajdxu lu na' da nadxixruj bea na da gunná be'e na dxi'u, chee̱ gaca gundxu zrin chee̱ Dios lu xel-la nabán cube da dxunna Be' Lá'azxa dxi'u, ne quegá gundxu zrin na' lu da nadxixruj bea gula da naxúaj na. \s1 Dul-la da zúale̱ neda' \p \v 7 ¿Bizra nnadxu xca'? ¿Dxun da nadxixruj bea na nácadxu benne' dul-la? ¡Cabata'! Quebe gunezda' da naca na dul-la chela ca ble'e da nadxixruj bea na neda'. Quebe gunezda' naca dul-la sa lazra' da naca chee̱ nu benne' chela ca gunná da nadxixruj bea na: Quebe sa lazru' da naca chee̱ nu benne'. \v 8 Ble'e da nadxixruj bea na neda' da naca dul-la, na' guque be'eda' zúale̱'e̱ zánete̱ da cale̱la lu xichaj lázrdawa' da guzá lazra', lawe' da gate quebe ne gúnbe'a da nadxixruj bea na, guca dul-la chia' tu da nagache lawa' neda'. \v 9 Guzúa tu zra gate quebe ne la' da nadxixruj bea, na' gúqueda' naca bana' neda', san gate benda' da na' gunná be'e na neda', bénbe'a da naca dul-la, na' guque be'eda' nabaga' zria, ne dxal-la' gatia'. \v 10 Ca'an guca, da nadxixruj bea na' naca na chee̱ gunna na neda' xel-la nabán, san guca na chia' ca tu da be̱te neda' \v 11 lawe' da ble'e da nadxixruj bea na' neda' da naca na dul-la, da na' guzí xe̱ na neda', na' ne̱ chee̱ da nadxixruj bea na' guque be'eda' nabaga' zria, ne dxal-la' gatia'. \p \v 12 Ca' naca na, da li naca lá'azxa da nadxixruj bea na. Da nadxixruj bea na' naca na lá'azxa, ne xrlátaje, ne chawe'. \v 13 ¿Ájazra naca da nigá? ¿Be̱te da nadxixruj bea xrlátaje na' neda'? ¡Cabata'! Dul-la na' be̱te na neda', na' caní guque be'eda' naca na dul-la. Da nigá guque be'eda' ne̱ chee̱ da nadxixruj bea xrlátaje na', na' caní ble'e da nadxixruj bea na' da sbánle̱'e̱ naca dul-la. \p \v 14 Nezdxu da nadxixruj bea na naca na da be̱nna Be' Lá'azxa chee̱ Dios dxi'u, san lu be̱la' dxen chia' naca' ca tu benne' nada'u, na' da naca' dxun na guna' dul-la. \v 15 Neda' quebe dxéajni'ida' da dxaca chia' lawe' da quebe dxuna' da dxaca lazra' guna', san da dxecuídeda' naca na da dxuna'. \v 16 Che dxuna' da cale̱la da quebe dxaca lazra' guna', da na' dxenná da nadxixruj bea na naca na dul-la, na' nezda' xrlátaje naca da nadxixruj bea na. \v 17 Ca' naca na, quegá neda' dxuna' da na', san dul-la da zúale̱ neda', le̱ na' dxun na ca'. \v 18 Nezda' quebe bi zúale̱ be̱la' dxen chia' da naca xrlátaje, lawe' da dxezá lazra' guna' da xrlátaje, san quebe dxezéqueda' guna' na. \v 19 Quebe dxuna' da xrlátaje da dxaca lazra' guna', san dxuna' da cale̱la da quebe dxaca lazra' guna'. \v 20 Chee̱ le̱ na', che dxuna' da quebe dxaca lazra' guna', quebe naca neda' dxuna' na, san dul-la da zúale̱ neda' dxun na ca'. \p \v 21 Caní naca da dxaca chia': Gate dxaca lazra' guna' da xrlátaje, dxulé'e lawe zúale̱ da cale̱la neda'. \v 22 Lu xichaj lázrdawa' dxedáneda' da nadxixruj bea Dios, \v 23 san dxeque be'eda' lu be̱la' dxen chia' zua tu da dxedábaga na ca da dxaca lazra', da naca da nadxixruj bea dul-la da zúale̱ be̱la' dxen chia', na' dxenná be'e na neda'. \p \v 24 ¡Edxugúa neda'! ¿Nu guselá neda' lu be̱la' dxen chia' da naché̱ na neda' lu xel-la gute? \v 25 Xcalén Dios, Le̱' gune̱' na ne̱ chee̱ Xránadxu Jesucristo. Ca' naca, lu xichaj lázrdawa' dxuzúa cuina' lu na' Dios, san lu be̱la' dxen chia' naca' ca tu benne' nada'u lu na' da nadxixruj bea dul-la. \c 8 \s1 Xel-la nabán da dxunna Be' Lá'azxa chee̱ Dios dxi'u \p \v 1 Na'a, quebe zaj nabía xi' benne' ca' zaj naque̱' tuze nen Jesucristo, benne' ca' québedxa dxelune̱' da cale̱la cáte̱ze dxenná bea be̱la' dxen chee̱', san dxelune̱' da xrlátaje cáte̱ze dxenná bea Be' Lá'azxa. \v 2 Da nadxixruj bea na da dxunna Be' Lá'azxa, Bénnea' dxunne̱' dxi'u xel-la nabán lawe' da nácadxu tuze nen Jesucristo, ba bselá na neda' lu na' da bdxixruj be'e Moisés da dxulé'e na neda' naca' benne' dul-la, ne nabaga' zria, ne dxal-la' gatia'. \v 3 Ba be̱n Dios da quebe guca gun da bdxixruj be'e Moisés, ba gudúe̱' dul-la da zaj nabaga bénneache. Da nadxixruj bea na quebe guca gun na gundxu da xrlátaje lawe' da nate ni'a na' be̱la' dxen chee̱dxu. Chee̱ le̱ na' Dios gusel-le̱' Zrí'inequeze̱', na' guque̱' bénneache ca naca be̱la' dxen chee̱dxu da xu'u na lu na' dul-la, chee̱ gutie̱' ne̱ chee̱ dul-la chee̱dxu, lawe' da nabágadxu zria gátedxu ne̱ chee̱ dul-la da zúale̱ be̱la' dxen chee̱dxu. \v 4 Caní be̱ne̱' chee̱ gaca gundxu da nadxixruj bea na, dxi'u québedxa dxundxu ca dxenná bea be̱la' dxen chee̱dxu, san dxundxu ca dxenná bea Be' Lá'azxa. \p \v 5 Benne' dxelune̱' ca dxenná bea be̱la' dxen chee̱' zaj dxe'e̱ gunne xue da naca chee̱ be̱la' dxen chee̱', san benne' dxelune̱' ca dxenná bea Be' Lá'azxa zaj dxe'e̱ gunne xue da naca chee̱ Be' Lá'azxa. \v 6 Benne' zaj dxe'e̱ gunne xue da naca chee̱ be̱la' dxen chee̱' welátequeze̱', san benne' ca' zaj dxe'e̱ gunne xue da naca chee̱ Be' Lá'azxa xelaca bane̱', ne xelebeza zri lazre̱'. \v 7 Benne' zaj dxe'e̱ gunne xue chee̱ be̱la' dxen chee̱' dxelecuídene̱' Dios, lawe' da quebe dxelaca lazre̱', ne quebe gaca xuluzúa cuine̱' lu na' da nadxixruj bea Le̱'. \v 8 Chee̱ le̱ na' benne' dxelune̱' ca da dxezá lazre' be̱la' dxen chee̱' quebe gaca xelune̱' da dxezaca ba lazre' Dios. \p \v 9 Le'e quebe dxunle ca dxenná bea be̱la' dxen chee̱le, san dxunle ca dxenná bea Be' Lá'azxa, lawe' da ba zúale̱ Be' Lá'azxa chee̱ Dios le'e. Benne' quebe zúale̱ Be' Lá'azxa le̱', Be' da nasel-la Cristo, quebe naque̱' bi chee̱ Cristo. \v 10 Lácala zua Cristo lu xichaj lázrdaule, lu be̱la' dxen chee̱le dxal-la' gátele, san lu xichaj lázrdaule ba xu'ule tu xel-la nabán cube lawe' da bca'ana Dios le'e xrlátaje. \v 11 Che zúale̱ Be' Lá'azxa le'e, Be' chee̱ Dios, Bénnea' bsebane̱' Jesucristo ládujla benne' gate, Lé̱queze Dios na', Bénnea' bsebane̱' Le̱', gunne̱' xel-la nabán cube chee̱ be̱la' dxen chee̱le da gátequeze na. Da nigá gune̱' ne̱ chee̱ Be' Lá'azxa chee̱ Dios, Bénnea' zue̱' xichaj lázrdaule. \p \v 12 Ca' naca na, bi bícha'dau', nabágadxu tu da gundxu, san quegá chee̱ gundxu ca dxenná bea be̱la' dxen chee̱dxu. \v 13 Che gundxu ca dxenná bea be̱la' dxen chee̱dxu, gátequezdxu, san che ne̱ chee̱ Be' Lá'azxa guzúadxu chalá'ala da dxun be̱la' dxen chee̱dxu, na' gaca bandxu. \p \v 14 Xúgute̱ benne' ca' dxelún ca dxulé'e Be' Lá'azxa le̱', benne' caní zaj naque̱' bi chee̱ Dios. \v 15 Be' Lá'azxa da guzí' lu na'le quebe dxugu'e̱ le'e lu xel-la dxezrebe ca benne' zaj nada'u, san dxune̱' nácale bi chee̱ Dios. Ne̱ chee̱ Be' Lá'azxa nigá dxenne̱dxu: “Xrae”, gate dxuláwizredxu Dios. \v 16 Lé̱queze Be' Lá'azxa nigá dxexeché̱bele̱ne̱' be' nácadxu, dxenné̱' nácadxu bi chee̱ Dios. \v 17 Che nácadxu bi chee̱' ca', gácaqueze chee̱dxu da naca chee̱ Dios. Gaca chee̱dxu da dxal-la' gaca chee̱ Cristo che gudedxu xel-la zi' tu zren nen Le̱', chee̱ xegá'ana szrendxu tu zren nen Le̱'. \p \v 18 Dxéqueda' ca xel-la zi' da dxededxu na'a quebe gutíl-lele̱be na ca da xabáa da sidxu lu zra da za za'. \v 19 Da dxelezá lazre', ne da dxelebeza xúgute̱ da nun Dios naca na chee̱ gulé'e Dios bi zaj naca be̱' bi chee̱' ca'. \v 20 Ca naca da nun Dios belexaca na dácheze, quegá ca gulaca lazre' le̱ na, san lawe' da núnqueze Dios gaca na ca'. Be̱ne̱' zua da dxelebeza lazre na \v 21 lawe' da xeledxúaj ca da nun Dios lu na' da dxuzría xi' le̱ na, chee̱ gaca ba neza chee̱ na tu zren nen bi ca' zaj naca bi ca' chee̱ Dios lu xel-la weselá chee̱be' da naca xabáa. \v 22 Nézquezdxu, ca zrin na'a zra, xúgute̱ da nun Dios dxelebezre we̱' na, ne dxeledé na xel-la zi' ca tu nu'ula zue̱' xel-la dxudía chee̱ sane̱' bidau'. \v 23 Quegá tuze da na' nun Dios dxedé na xel-la zi', san cá'anqueze dxi'u dxededxu xel-la zi', dxi'u na' ba zúale̱ Be' Lá'azxa dxi'u, da naca chee̱dxu tu da dxunna bea na da dxal-la' sidxu. Cá'anqueze dxi'u dxebezre lázredxu dxácate̱ na' dxebézadxu zra gulé'e Dios nácadxu bi chee̱' ca', gate na' gunne̱' cheedxu tu be̱la' dxen cube. \v 24 Lu da dxebeza lázredxu guládxu, san che gaca lé'edxu da dxebeza lázredxu, québedxa naca na tu da dxebeza lázredxu. Tu da ba dxelé'edxu, québedxa dxun na ba xen cueza lázredxu na. \v 25 Che da dxebeza lázredxu naca na tu da quebe gaca lé'edxu, dxun na ba xen cuézadxu na lu dute̱ xel-la zren lazre' chee̱dxu. \p \v 26 Cá'anqueze Be' Lá'azxa dxácale̱ne̱' dxi'u lu xel-la nate ni'a na' chee̱dxu. Quebe nezdxu guchálajle̱dxu Dios ca dxal-la' gundxu, san Lé̱queze Be' Lá'azxa dxue lazre̱' lau Dios waláz chee̱dxu, ne dxebezre lazre̱' ca da quebe dxezeque' nu nne̱. \v 27 Dios, Bénnea' dxenné̱'e̱ da zua xichaj lázrdaudxu nézene̱' da dxaca lazre' nne̱ Be' Lá'azxa lawe' da dxue lazre' Be' Lá'azxa lau Dios cáte̱ze naca da dxaca lazre' Dios waláz chee̱ bi zaj naca be̱' chee̱'. \s1 Nácadxadxu wal-la ca tu benne' dxezrué'ene̱' \p \v 28 Nezdxu dxuchine Dios xúgute̱ da dxaca chee̱dxu chee̱ gucá'ana na dxi'u chawe', dxi'u na' nazri'idxu Le̱', na' Le̱' bláwizre̱' dxi'u ca naca da nune̱' gune̱'. \v 29 Benne' ca' bénbea Dios nédxudaute̱, be̱n Le̱' nédxudaute̱ xelaque̱' ca naca Zrí'inequeze̱', chee̱ gaca Zrí'ine̱' na' Benne' blau ládujla zánete̱ bi biche̱'. \v 30 Benne' ca' be̱n Dios nédxudaute̱ ca xelaque̱', cá'anqueze bláwizre̱' le̱', na' benne' ca' bláwizre̱', cá'anqueze bca'ane̱' le̱' xrlátaje, na' benne' ca' bca'ane̱' xrlátaje, cá'anqueze bca'ana szrénqueze̱' le̱'. \p \v 31 ¿Bizra nnadxu chee̱ da caní? Che caní dxácale̱ Dios dxi'u, ¿nuzra benne' seque' tábague̱' dxi'u? \v 32 Dios quebe bezúene̱' zi' gunne̱' dxi'u Zrí'inequeze̱', san bdee̱' Le̱' chee̱ gútie̱' waláz chee̱dxu. ¿Quebe gunne̱' chee̱dxu xúgute̱ da ca' tu zren nen Zrí'ine̱'? \v 33 ¿Nuzra seque' bi nne̱ chee̱ benne' ca' ba gucá'a Dios le̱'? Lé̱queze Dios na' bca'ane̱' benne' ca' xrlátaje. \v 34 ¿Nuzra benne' seque' nne̱' zaj nabaga zria benne' ca'? Lé̱queze Cristo gutie̱' waláz chee̱dxu, ne da naca na blaudxa, naque̱' Bénnea' bebán ládujla benne' gate, na' zue̱' chalá'a xabe̱la chee̱ Dios, ga dxue lazre̱' lau Le̱' waláz chee̱dxu. \v 35 ¿Nuzra seque' xecá'a dxi'u lu na' Cristo, Bénnea' nazrí'ine̱' dxi'u? ¿Wazeque' xel-la zi', u xel-la xache', u da nau zi' xuzre na dxi'u, u xel-la dxedún, u da dxugúa zra lánadxu, u da ste̱be, u xel-la gute? \v 36 Naca na ca da naxúaj na lu dizra' lá'azxa, dxenná na: \q1 Lawe' da nácantu' bi chiu' zúaquezentu' gátentu' xúgute̱ zra. \q1 Dxelune̱' netu' ca zríla'dau' ba zaj zúaba' chee̱ xelútie̱'-ba'. \m \v 37 Lu xúgute̱ da caní nácadxadxu szren ca benne' dxelezrué'ene̱', ne̱ chee̱ Bénnea' bzri'ine̱' dxi'u. \v 38 Chee̱ le̱ na' dxuxrén lazra' quebe bi de̱ da seque' gucuasa na dxi'u lu na' Dios, Bénnea' nazrí'ine̱' dxi'u. \q1 Ne xel-la gute, ne xel-la nabán, \q1 ne gubáz chee̱ xabáa ca', ne be' xriwe̱' dxelenná bea, \q1 ne xel-la waca chee̱ be' xriwe̱' ca', \q1 ne da dxaca na'a, ne da za za', \q1 \v 39 ne da zua xabáa, ne da zua lu xe̱zr la xu, \q1 ne xetú da nun Dios, \q1 quebe seque' xecá'a na dxi'u lu xel-la zri'i lazre' chee̱ Dios, \q1 da blé'ene̱' dxi'u gate bdee̱' Xránadxu Jesucristo waláz chee̱dxu. \c 9 \s1 Dios guqué̱'e̱ benne' Israel ca' \p \v 1 Dxennía' da li ca bi chee̱ Cristo, ne quebe dxun lazra', na' xichaj lázrdawa' ne̱ chee̱ Be' Lá'azxa dxe̱ na neda' naca na da li. \v 2 Dxexíaje lázrele̱'e̱da', ne tu zúazqueze xel-la dxudía lu lázrdawa', \v 3 na' dxezá lázrtea' cuía xi'a neda', ne xecuasa' nen Cristo, la naca da nigá da gácale̱ na bi bícha'dau' ca', benne' walázr chia', benne' judío. \v 4 Benne' caní zaj naque̱' zri'ine zre sua Israel, na' Dios guzí' lu ne̱'e̱ benne' caní ca bi chee̱' ca'. Dios guzúe̱' ládujla benne' ca' lu da xabáa chee̱', ne be̱ne̱' tu xel-la wezría nen benne' ca', ne bnézruje̱' le̱' da nadxixruj bea na da bzuaj Moisés, ne xel-la wil-la chee̱ xudau', ne da nache̱be lazre̱'. \v 5 Zaj naque̱' zri'ine zre zua xra xrtáudxu ca', na' ládujla benne' walázr chee̱' ca', lu be̱la' dxen chee̱' bla' Cristo, Bénnea' naque̱' Dios lawe' xúgute̱ da de̱, ne gaca báqueze̱' chadía chacanna. ¡Ca' gaca na! \p \v 6 Quebe nnadxu quebe dxun Dios da dxenná xrtizre̱', san da naca na, quegá xúgute̱ zri'ine zre sua Israel zaj nababa benne' Israel ca' chee̱ Dios. \v 7 Quegá xúgute̱ zri'ine zre sua Abraham zaj naca xánnie̱' zrí'inequeze̱', san naca na ca guzre Dios le̱', gunné̱': “Lu zri'ine zre sua Isaac xelaca zri'ine zre su'.” \v 8 Da nigá dxulé'e na dxi'u quebe nu naca bi chee̱ Dios cáte̱ze nálajbe', san zaj naca bi chee̱' benne' ca' zaj nálaje̱' ca naca da guche̱be lazre' Dios. \v 9 Ca naca da guche̱be lazre' Dios da gunné̱' chee̱ Abraham naca na da nigá: Lu zra da ba gunnía' xida', na' Sara chiu' sane̱' tu zrí'inu'. \p \v 10 Quegá tuze da nigá, san cá'anqueze gate Rebeca guzrá' chupa zrí'ine̱' naca tuze xrabe', Isáac, xra xrtáudxu, \v 11-13 ne gate bi ca' quebe ne xelálajbe', ne quebe ne xelunbe' da xrlátaje u da cale̱la, Dios guzre̱' Rebeca: “Bi waca chiu' gácabe' we̱n zrin chee̱ bi cuide'.” Da nigá naca na tuze nen da naxúaj lu dizra' lá'azxa, da dxenná na: Bzri'ida' Jacob, ne quegá Esaú. Ca' guca na, begá'ana chawe' da xu'u lu na' Dios chee̱ gudxée̱' ca naca da núnqueze̱', benne' ca' dxaca lazre̱' guláwizre̱', ne quebe dxuché̱'e̱ ca da zaj nune̱'. \p \v 14 ¿Bízraqueze nnadxu? ¿Naca Dios Benne' quebe dxun da xrlátaje? ¡Cabata'! \v 15 Guzre̱' Moisés: “Wezrí lazra' benne' dxaca lazra', ne wexache lazra' benne' dxaca lazra'.” \v 16 Ca' naca na, quebe naca lawe' da dxaca lázredxu, ne quegá lawe' da dxun zi' lázredxu, san naca na lawe' da dxexache lazre' Dios dxi'u. \v 17 Lu dizra' lá'azxa Dios dxe̱'e̱ wenná bea chee̱ xe̱zr la xu Egipto: “Be̱na' lue' wenná bea chee̱ gulé'eda' ne̱ chiu' lue' xel-la waca chia', ne chee̱ xelúnbea bénneache La neda' du gabí'i xe̱zr la xu.” \v 18 Ca' naca na, Dios dxexache lazre̱' benne' dxaca lazre̱', ne cá'anqueze dxu'e̱ lataj gaque̱' zizraj lazre' benne' dxaca lazre̱' gu'e̱ lataj gaque̱' zizraj lazre'. \p \v 19 Na'a xi'u neda': Che caní naca na, ¿bizr chee̱ na' dxugapa Dios bénneache dul-la? ¿Núzraqueze seque' tábaga ca da dxaca lazre' Le̱'? \v 20 Lue', benne', ¿nuzra nacu' lue' chee̱ gutil-lu' Dios dizra'? ¿Waca tu xesu' xe̱ na benne' be̱ne̱' le̱ na: ¿Bizr chée̱ na' be̱nu' neda' caní? \v 21 Benne' we̱n xesu' zruaga na' wazéquene̱' gune̱' chee̱ guna' na' ca dxaca lazre̱'. Wazéquene̱' gune̱' chee̱ guna' ná'queze tu xesu' da zácadxa, ne tu xesu' da xálaze. \v 22 ¿Bizra nnáquezdxu che Dios guca lazre̱' gulé'ene̱' dxi'u ca dxuzría xi'e bénneache, ne ca naca xel-la waca chee̱', na' lu xel-la zren lazre' chee̱' bchaga lawe̱' chee̱ benne' ca' lácala dxal-la' xeledée̱' le̱' xel-la zi', na' xelebía xí'te̱queze̱'? \p \v 23 Be̱ne̱' na chee̱ blé'ene̱' ca naca xel-la szren chee̱ da xabáa chee̱' lu da naca chee̱dxu dxi'u, nácadxu benne' dxexache lazre̱' Le̱', ne bequé̱'e̱ dxi'u nédxute̱ chee̱ gaca chee̱dxu xabáa na' da nucueza Le̱'. \v 24 Dios bláwizre̱' dxi'u ládujla benne' judío, ne ládujla benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 25 Naca na ca naxúaj na lu dizra' lá'azxa ca gunná Oseas, gunné̱': \q1 Benne' ca' quebe zaj naque̱' bi chia', xapa' le̱' bi chia', \q1 na' benne' quebe bzri'ida', xapa' le̱' bi nazri'ite̱ lazra'. \q1 \v 26 Lu lataj naga gucha'-be': Quebe nácale bi chia', \q1 ná'queze xapa' le̱' bi chee̱ Dios ban. \m \v 27 Ca naca chee̱ benne' Israel ca', Isaías dxenné̱': “Lácala zaj naxán zri'ine zre sua Israel ca naxán xuzre' dxe' dxu'a tu xe̱gu zren, bábaze benne' ca' xelexegá'ane̱' chee̱ xelelé̱'”, \v 28 lawe' da gun Xránadxu ca dxenná xrtizre̱', guzría xi'e̱ ze̱zr la xu nigá lu da naca xrlátaje, ne chadite. \v 29 Naca na ca gunná lé̱queze Isaías na' gate nate, gunné̱': \q1 Chela Xránadxu, Xrana zánete̱ gubáz chee̱ xabáa, quebe bca'ane̱' zri'ine zre súadxu ca', \q1 na' xenítedxu ca guca chee̱ xe̱zre Sodoma, ne chee̱ xe̱zre Gomorra. \s1 Benne' judío ca', ne dizra' chawe' \p \v 30 ¿Bízraqueze nnadxu? Benne' quebe zaj naque̱' judío, ne quebe belexexílaj lazre̱' xelexegá'ane̱' xrlátaje lau Dios, zaj naque̱' benne' belexegá'ane̱' xrlátaje lau Dios, da zéaje̱ na, belexegá'ane̱' xrlátaje lawe' da guleajlí lazre̱' Cristo. \v 31 Benne' Israel ca', benne' belune̱' ca dxenná da nadxixruj bea na da dxal-la' xucá'ana na le̱' xrlátaje lau Dios, quebe gulezéquene̱' xelexegá'ane̱' xrlátaje lawe̱' Le̱'. \v 32 ¿Bizr chee̱ na'? Naca na lawe' da quebe belune̱' ba xuzre xelexegá'ane̱' xrlátaje ne̱ chee̱ xel-la dxeajlí lazre' chee̱', san gulaca lazre̱' xelexegá'ane̱' xrlátaje ne̱ chee̱ da belúnqueze̱' le̱'. Chee̱ le̱ na' xeajlecházie̱' lawe' xiaj da dxelechegu bénneache, da na' naca Cristo \v 33 ca da dxenná Dios lu dizra' lá'azxa chee̱', dxenné̱': \q1 Neda' dxuzúa' lu xe̱zre Sión tu benne' naque̱' xiaj da dxelechegu bénneache. \q1 Nu benne' cheajlí lazre̱' Le̱' quebe xedué'equezne̱'. \c 10 \p \v 1 Le'e, bi bícha'dau', da dxezá lazra', ne da dxenaba' Dios gune̱' chee̱ benne' Israel ca' naca na chee̱ xelelé̱'. \v 2 Ca naca chee̱ benne' ca', da li dxelebile lazre̱' da naca chee̱ Dios, san quebe naca na chee̱ xel-la sina li. \v 3 Quebe zaj nézene̱' ca xrlátaje dxucá'ana Dios bénneache, san dxelaca lazre̱' xulucá'ana xrlátaje cuine̱', ne quebe dxelezí' lu ne̱'e̱ ca xrlátaje dxucá'ana Dios bénneache. \v 4 Cristo dxune̱' da dxaca lazre' Dios gun da nadxixruj bea na, lawe' da dxucá'ana Cristo xrlátaje xúgute̱ bénneache dxeleajlí lazre̱' Le̱'. \p \v 5 Ca naca chee̱ da dxucá'ana xrlátaje bénneache lau Dios da naca na ne̱ chee̱ da nadxixruj bea na, bzuaj Moisés caní: Benne' dxune̱' ca naca da dxenná da nadxixruj bea na gaca bane̱' ne̱ chee̱ le̱ na. \v 6 Ca naca chee̱ da dxucá'ana xrlátaje bénneache lau Dios da naca na ne̱ chee̱ xel-la dxeajlí lazre' dxenná na caní: Quebe nnau' lu lazrda'u: “¿Núzraqueze benne' cuéne̱' xabáa?” (da naca na chee̱ gulétaje̱' Cristo), \v 7 ne quebe nnau': “¿Núzraqueze benne' xétaje̱' lataj chul-la chee̱ benne' gate ca'?” (da naca na chee̱ xebéaje̱' Cristo ládujla benne' gate.) \v 8 ¿Bizra da na' dxenná na: Dizra' na' zua na gágute̱ naga zu', lu dxu'u ne lu lazrda'u? Dizra' nigá naca na dizra' chawe' da dxuzénentu' bénneache chee̱ xeléajle̱'e̱ chee̱ Cristo. \v 9 Che nen dxu'u dxennáu' naca Cristo Xranu', ne che lu lazrda'u dxeajlí lazru' Dios bsebane̱' Le̱' ládujla benne' gate, nadxa lau'. \v 10 Lu lázrdaudxu dxeajlí lázredxu chee̱ xegá'anadxu xrlátaje lau Dios, ne nen dxú'adxu dxexeché̱bedxu nácadxu chee̱ Cristo chee̱ ladxu. \p \v 11 Lu dizra' lá'azxa dxenná na: Nu benne' dxeajlí lazre̱' Le̱' quebe xedué'ene̱'. \v 12 Dios quebe dxebée̱' benne' judío ca', u benne' quebe zaj naque̱' judío lawe' da Lé̱queze Xránadxu na' naque̱' Xrana xúgute̱ bénneache, na' dxunézrujle̱'e̱ xúgute̱ benne' ca' dxululáwizre̱' Le̱'. \v 13 Naca na ca da dxenná na: Xúgute̱ benne' dxululáwizre̱' La Xránadxu xelelé̱'. \v 14 Na'a ¿ájazra xululáwizre̱' Le̱' che quebe ne xeléajle̱'e̱ chee̱'? ¿Ájazra xeléajle̱'e̱ chee̱' che quebe ne xelenne̱' nu dxuchalaj chee̱'? ¿Ájazra xelenne̱' che quebe nu chilá' benne' guzenne̱' le̱'? \v 15 ¿Ájazra xuluzenne̱' bénneache che quebe nu nasel-la le̱'? Naca na ca dxenná dizra' lá'azxa, dxenná na: Xrtante̱ naca lau Dios da dxelún benne' dxeledé̱' dxuluzenne̱' bénneache dizra' chee̱ xel-la dxebeza zri lazre', ne dizra' chawe'. \p \v 16 Quegá xúgute̱ bénneache dxelezí' lu ne̱'e̱ dizra' chawe' nigá. Naca na ca gunná Isaías, gunné̱': “Xran, ¿zua nu benne' ba guxéajle̱'e̱ ca da dxuchálajntu'?” \v 17 Ca' naca na, dxéajle̱dxu chee̱' gate dxénedxu, na' da dxal-la' xénedxu naca na da gunná Cristo. \p \v 18 Na'a dxenaba': ¿Quebe ne xelenne̱'? Da li ba belenne̱'. Lu dizra' lá'azxa dxenná na: \q1 Da dxuluzén benne' caní bache belén bénneache du ca naca \q2 xe̱zr la xu nigá. \q1 Dizra' chee̱ benne' caní bache belén bénneache du gabí'i xe̱zr la xu. \m \v 19 Xecha lasa dxenaba': ¿Quebe ne xeleque be'e benne' Israel ca da gunná Dios? Za'a Moisés bzuaje̱' ca gunná Dios, gunné̱': \q1 Neda' guna' gácale benne' se̱ lazre' chee̱ tu xe̱zre benne' \q2 quebe ne xelaque̱' tu xe̱zre. \q1 Guna' zrá'ale tu xe̱zre benne' quebe ne xeléajni'ine̱'. \m \v 20 Gudé na' bzuaj Isaías ca gunná Dios, gunné̱': \q1 Benne' quebe belexílaje̱' neda' belexezrélene̱' neda'. \q1 Ble'e lawa' benne' ca' quebe bululáwizre̱' neda'. \m \v 21 Ca naca chee̱ benne' Israel, gunná Dios: “Tu dxuláwizrazqueza' benne' quebe dxuluzúe̱' dizra', ne dxeledábague̱' xrtizra'.” \c 11 \s1 Nu benne' Israel ca' zaj nalé̱' \p \v 1 Na'a dxenaba': ¿Ba bzua Dios chalá'ala xe̱zre chee̱', benne' Israel ca', tu chí'izqueze? ¡Cabata'! Néda'queza' naca' benne' Israel. Neda' nabábale̱na' zri'ine zre sua Abraham, ne nabábale̱na' zri'ine zre sua Benjamín. \v 2 Gate nate Dios guzí' lu ne̱'e̱ benne' Israel ca', na' na'a quebe nuzúe̱' benne' ca' chalá'ala. ¿Quebe nézele le'e da dxenná dizra' lá'azxa ca naca chee̱ Elías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gate na' gudawe̱' zria benne' Israel ca' lau Dios? Gunné̱': \v 3 “Xran, ba belútie̱' benne' buluchálaje̱' waláz chiu', ne buluzría xi'e̱ lataj lá'azxa chiu' ca', na' tuza' neda' nagá'ana', na' cá'anqueze neda' dxelaca lazre̱' xelútie̱'.” \v 4 Dios beche̱be̱', guzre̱' Elías: “Ba gucá'a chia' ga xun chi gaxúa benne' quebe ne xuluzúa zribe̱' lau bedáu' xiaj xaga le̱ na Baal.” \v 5 Cá'anqueze na'a ba begá'ana tu cue' benne' ca', benne' ba gucá'a Dios chee̱' lu xel-la zri'i lazre' chee̱'. \v 6 Na'a, che naca na ne̱ chee̱ xel-la zri'i lazre' chee̱ Dios, quebe naca na ne̱ chee̱ da gaca gun nu benne', lawe' da la guca na ca', na' xel-la zri'i lazre' chee̱ Dios quebe naca na xel-la zri'i lazre'. \p \v 7 ¿Bizra xca'? Benne' Israel ca' quebe belezrué'ene̱' da dxelexílaje̱', san benne' ca' gucá'a Dios le̱' belezrué'ene̱' na, san xezícadxa benne' ca' gulaque̱' benne' zide'. \v 8 Naca ca dxenná dizra' lá'azxa, dxenná na: Dios be̱'e̱ lataj gulaca benne' ca' lázrdau zide'. Be̱'e̱ le̱' lataj gulaque̱' ca benne' la chul-la, ne ca benne' cwezru' ca', na' caní zaj naque̱' na'a. \v 9 Cá'anqueze gunná Davíd, gunné̱': \q1 Ca naca laní chee̱ benne' ca' be̱n xelaca na ca tu xralaj, \q2 u ca tu da que̱la na le̱' \q1 chee̱ cheajlecházie̱', na' gudé Dios le̱' lu da ba xa'. \q1 \v 10 Xiaj lawe̱' xelechul-la na chee̱ québedxa xelelé'ene̱', \q1 na' xelelégüe̱' chadía chacanna zran xua da naca na dul-la chee̱'. \s1 Ca zaj nalá benne' quebe zaj naque̱' judío \p \v 11 Na'a dxenaba': ¿Tu chi'ize belenite benne' judío ca' gate xeajlecházie̱'? ¡Cabata'! Gate benne' judío ca' guledábague̱' xrtizra Dios, guta' lataj xelelá benne' quebe zaj naque̱' judío, chee̱ xelezúa benne' judío ca' lu xel-la dxezá lazre'. \v 12 Na'a, che da zrinnaj da belún benne' judío ca' be̱n na guca tu da ba neza chee̱ xúgute̱ bénneache, ne che gate belenitie̱' guca na tu da ba neza chee̱ benne' quebe zaj naque̱' judío, gaca na tu da ba neza zrendxa gate xelexú'u xúgute̱ benne' judío ca' lu na' Dios. \p \v 13 De̱ tu da dxal-la' xapa' le'e, núlale quebe nácale benne' judío. Lawe' da gusel-la Dios neda' chee̱ guzenda' benne' quebe zaj naque̱' judío xrtizre̱', dxé'le̱'a gunne xue chee̱ zrin nabaga' guna'. \v 14 Dxaca lazra' guna' xelezúa lu xel-la dxezá lazre' bal-la benne' walázr chia' chee̱ xelelé̱'. \v 15 Che gate bzua Dios chalá'ala benne' judío ca', belexaca tuze nen Dios benne' quebe zaj naque̱' judío, ¿ájazra gaca gate xelexaca benne' judío ca' tuze nen Dios? Gaca na ca xelexaca bane̱' ládujla benne' gate. \v 16 Che guzúadxu lau Dios xeta nedxu chee̱ cua, na' nácaqueze chee̱' dute̱ cua na'. Na' che naca chee̱ Dios lue xaga, zaj nácaqueze chee̱' ca naca zruze xaga na'. \p \v 17 Benne' judío ca' zaj naque̱' ca zrúzequeze tu xaga olivo, san bal-la zruze guledxugu na, na' lue' beda'u waláz chee̱ zruze ca', ne nacu' ca tu zruze xaga olivo xixre'. Ca'an guca, gucu' tuze nen lue xaga olivo chawe' na', ne dxezi'u ba neza xel-la nabán chee̱ xaga olivo na'. \v 18 Quebe gucá'ana szren cuinu' lawe' zrúzequeze xaga olivo na'. Che dxucá'ana szren cuinu', naca be'e quebe dxugagu' lue' lue xaga na', san luéqueze na' dxugagu na lue'. \p \v 19 Wannáu': Awe', guledxugu zruze ca' chee̱ cheajxedá'a neda' le̱'e̱ xaga olivo na'. \v 20 Ca'an naca, san guledxugu na lawe' da quebe guléajle̱'e̱ chee̱ Dios, na' lue' bedá'azu' le̱'e̱ xaga na' lawe' da dxéajle̱'u. Ca'an naca, quebe gucá'ana szren cuinu', san bxue xanne' cuinu'. \v 21 Che Dios quebe bnite lawe̱' chee̱ benne' ca' zaj naque̱' ca zrúzequeze xaga na', na' bebéaje̱' le̱', cá'anqueze quebe gunite lawe̱' chiu' lue', na' xebéaje̱' lue'. \v 22 Le nna'xque ca xrlátaje naca Dios, na' cá'anqueze ca snia naque̱'. Guque̱' snia nen benne' ca' xeajlecházie̱', na' naque̱' chawe' nen lue'. Dxun na ba xen tu gúnzquezu' ca dxal-la' gunu' chee̱ tu sí'zquezu' da chawe' chee̱', lawe' da che quebe gunu' caní, cá'anqueze wegüe̱' lue'. \v 23 Che benne' judío ca' xelexexéaj lazre̱', na' xelexaque̱' tuze nen xaga olivo na', lawe' da napa Dios xel-la waca xune̱' le̱' tuze. \v 24 Lue' quebe nacu' judío, san guchugue̱' lue' le̱'e̱ tu xaga olivo xixre', na' bexune̱' lue' tuze nen xaga olivo chawe' na', da quebe nu dxun. Benne' judío ca', benne' zaj naque̱' ca zrúzequeze xaga olivo chawe' na', gácadxa chawe' xexune̱' le̱' tuze nen xaga olivo cheé̱queze̱' na'. \s1 Ca xelexú'u benne' judío lu na' Dios \p \v 25 Le'e, bi bícha'dau', dxaca lazra' chéajni'ile chee̱ da nagache nigá, chee̱ quebe guéquele nácale benne' sina. Benne' Israel ca' zaj naque̱' benne' lázrdau zide' tu chí'idauze, ca zrin zra xelexú'u lu na' Dios xúgute̱ benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 26 Gate gaca na, nadxa xelelá xúgute̱ benne' Israel ca' lawe' da naxúaj lu dizra' lá'azxa da dxenná na: \q1 Benne' weselá ze̱'e̱ Sión, \q1 na' cue̱' da cale̱la da zaj nabaga zri'ine zre sua Jacob. \q1 \v 27 Da nigá gaca xel-la wezría guna' nen benne' ca', \q1 gate neda' cua' dul-la chee̱'. \p \v 28 Ca naca chee̱ dizra' chawe' chee̱ Cristo, zaj naca benne' judío ca' ca benne' dxelecuídene̱' Dios chee̱ gaca da ba neza chee̱le le'e, san Dios ne nazrí'ine̱' benne' ca' lawe' da guqué̱'e̱ xra xrtawe̱' ca'. \v 29 Ca da dxunna Dios, quebe xequé̱'e̱ na, ne quebe dxuzúe̱' chalá'ala nu ba bláwizre̱'. \v 30 Le'e nédxute̱ gudábagale xrtizra Dios, san na'a, lawe' da guledábaga benne' judío ca' xrtizre̱', Dios dxexache lazre̱' le'e. \v 31 Cá'anqueze na'a, benne' judío ca' dxeledábague̱' xrtizra Dios, san naca na chee̱ xexache lazre' Dios le̱' ca dxexache lazre̱' le'e. \v 32 Dios be̱' lataj xúgute̱' guledábague̱' xrtizre̱' chee̱ gaca xexache lazre̱' xúgute̱'. \p \v 33 Szrente̱ naca xel-la gunní'a chee̱ xel-la sina, ne xel-la dxéajni'i chee̱ Dios. Quebe séquedxu chéajni'idxu ca da dxuchi'e̱, ne quebe gaca gúnbea xánnedxu da dxune̱'. \v 34 ¿Núzraqueze gaca chéajni'i ca da xu'u xichaj lázrdau Xránadxu? ¿Núzraqueze gaca guzéajni'i Le̱'? \v 35 ¿Núzraqueze benne' bi bnézruje̱' chee̱ Xránadxu, chee̱ gun na ba xen bi xuzri'e̱ chee̱ bénnea'? \v 36 Xúgute̱ da dxelé'edxu zá'aca na lu na' Dios, na' Le̱' be̱ne̱' da ca', ne zaj naca na chee̱ Lé̱queze̱'. ¡Gaca ba Dios chadía chacanna! ¡Ca'an gaca na! \c 12 \s1 Da dxal-la' gun benne' naque̱' bi chee̱ Dios \p \v 1 Ca'an naca, bi bícha'dau', lu xel-la dxexache lazre' chee̱ Dios, dxata' xúeda' le'e guzúa cuínale lu na' Dios ca tu guna' ban, da naca na lá'azxa, ne da xezaca ba lazre' Dios. Da nigá naca na tu da gucá'ana szrene Dios da dxal-la' gunle. \v 2 Québedxa gunle ca dxelún bénneache chee̱ xe̱zr la xu nigá, san le guchá cuínale chee̱ caní zra dute̱ ca naca lu xichaj lázrdaule. Ca'an gaca, gúnbeale da dxaca lazre' Dios gunle, da na' naca xrlátaje, ne da dxezaca ba lazre' Dios, ne da naca na li lazre'. \p \v 3 Ne̱ chee̱ da nusebaga Dios neda' lu da chawe' chee̱' dxapa' xúgute̱le le'e quebe nu benne' dxal-la' gucá'ana cuine̱' szrendxa ca dxal-la' gune̱', san dxal-la' guxúe̱' ca da naque̱' lu xel-la dxexruj lazre', cáte̱ze naca xel-la dxeajlí lazre' da nunezruj Dios le̱'. \v 4 Ca naca chee̱ be̱l-la' dxen chee̱dxu, zánete̱ da napa na, na' xúgute̱ da ca' quebe dxelún na tuze zrin, \v 5 cá'anqueze dxi'u, láqueze naxandxu, nácadxu ca tuze be̱l-la' dxen chee̱ Cristo, ne nácadxu tuze tudxu xetudxu ca zaj naca da ca' napa tu be̱l-la' dxen chee̱ nu benne'. \p \v 6 Dios nunne̱' dxi'u cha chee̱dxu ca da gaca gundxu ca da dxaca lazre̱' gunne̱' tu tudxu. Dxal-la' guchine xánnedxu ca da nunne̱' dxi'u. \q1 Che nunne̱' dxi'u chee̱ guchálajdxu waláz chee̱', \q1 dxal-la' gundxu na dute̱ xel-la dxeajlí lazre' da nápadxu. \q1 \v 7 Che nunne̱' dxi'u chee̱ gundxu zrin chee̱ ljwézredxu, \q1 dxal-la' gundxu na cháwe'dau'. \q1 Che nunne̱' dxi'u chee̱ gusé̱dedxu bénneache, \q1 dxal-la' guse̱de xánnedxu le̱'. \q1 \v 8 Che nunne̱' dxi'u chee̱ gutípadxu lazre' bénneache, \q1 dxal-la' gutipa xánnedxu lazre' le̱'. \q1 Che nunne̱' dxi'u chee̱ bi gunézrujdxu, \q1 dxal-la' gundxu na du lázredxu. \q1 Che nunne̱' dxi'u chee̱ nne̱ xuedxu, \q1 dxal-la' guxúe xánnedxu ca dxundxu na. \q1 Che nunne̱' dxi'u gácale̱dxu benne' xache' ca', \q1 dxal-la' gundxu na dute̱ xel-la dxebé chee̱dxu. \q1 \v 9 Le zri'i ljwézrele du lázrele tule xetule. \q1 Le guzúa chalá'ala da cale̱la, ne le gun da xrlátaje. \q1 \v 10 Dxal-la' zri'i ljwézrele tule xetule ca nazri'ile bi bíchequezle. \q1 Le gapa ba lá'ana ljwézrele, ne le güe lataj tule xetule. \q1 \v 11 Le gun zi' lázrele, ne quebe gácale zrawe̱de, \q1 na' le gun zrin chee̱ Xránadxu dute̱ lázrdaule. \q1 \v 12 Le sua xel-la dxebé lu da dxebeza lázrele. \q1 Le gaca dxexruj lazre' gate dxedele xel-la zi'. \q1 Le guchálajle̱teze Xránadxu. \q1 \v 13 Le gunezruj da dxelexazrje benne' ca' zaj naque̱' bi chee̱ Dios. \q1 Le si' lu na'le du lázrele benne' ca' zá'aque̱' dxelenabe̱' le'e. \q1 \v 14 Le naba da chawe' chee̱ benne' ca' zaj nau zi' xuzre̱' le'e. \q1 Le naba da xrlátaje chee̱', ne quebe nábale da cale̱la chee̱ benne' ca'. \q1 \v 15 Le be nen benne' dxelebé, \q1 ne le xexache lazre' benne' ca' dxelebezre xache̱'. \q1 \v 16 Le gaca tuze nen ljwézrele tule xetule. \q1 Quebe gucá'ana szren cuínale, \q1 san le gaca tuze nen benne' dxexruj lazre' ca'. \q1 Quebe guéquele ba nápale dute̱ xel-la sina. \q1 \v 17 Quebe xebi'ile da cale̱la chee̱ benne' nune̱' chee̱le da cale̱la. \q1 Le gun ba xuzre gunle da xrlátaje lau xúgute̱ bénneache. \p \v 18 Che naca chee̱le, le gun naga ze̱ lau séquele cueza zri lázrele nen xúgute̱ bénneache. \v 19 Bi bícha'dau' nazri'ite̱ lazra', quebe xebéaj lázrele, san le güe lataj Dios xebéaj lazre̱', lawe' da naxúaj lu dizra' lá'azxa da dxenná na: Chia' neda' naca xebéaj lazra'. “Neda' xebi'a chee̱ bénneache,” dxenná Xránadxu. \v 20 Cá'anqueze dxenná na: Che dxedún benne' dxecuídene̱' lue', bnezruj da gawe̱', na' che dxebílene̱', bnezruj da xí'aje̱', lawe' da gate dxunle caní, xedué'e bénnea'. \v 21 Quebe gu'u lataj da cale̱la nna be'e na lue', san gunná be'e da cale̱la ne̱ chee̱ da xrlátaje da dxunu'. \c 13 \p \v 1 Xúgute̱dxu dxal-la' guzúadxu dizra' chee̱ benne' xu'u lawe', lawe' da quebe nu chilá' benne' xu'u lawe' che quebe nunna Dios le̱' xel-la dxenná bea chee̱'. Benne' xu'u lawe' ca' zaj naque̱' benne' nuzúa Dios. \v 2 Chee̱ le̱ na' nu benne' dxedábague̱' benne' xu'u lawe' dxedábague̱' ca da nun Dios. Benne' dxeledábague̱' caní zaj nabague̱' zria, na' Dios xuzri'e̱ chee̱' da xexal-le̱'. \v 3 Benne' ca' dxelenná be'e̱ quebe nuzúa Dios le̱' chee̱ xuluchebe̱' benne' dxelune̱' da xrlátaje, san chee̱ xuluchebe̱' benne' dxelune̱' da cale̱la. ¿Dxaca lazru' quebe zrebu' benne' xu'u lawe'? Be̱n da xrlátaje, na' benne' xu'u lawe' ca' xelape̱' ba lá'ana lue' \v 4 lawe' da zaj naque̱' we̱n zrin chee̱ Dios chee̱ xelune̱' chiu' da xrlátaje. Che dxunu' da cale̱la, dxal-la' zrebu' lawe' da quegá dácheze zaj nape̱' xel-la dxenná bea xelexebi'e̱ chee̱ bénneache lawe' da zaj naque̱' we̱n zrin chee̱ Dios chee̱ xuluzúe̱' lu da ba xa' benne' ca' dxelune̱' da cale̱la. \v 5 Chee̱ le̱ na', dxun na ba xen guzúadxu dizra' chee̱ benne' xu'u lawe', quegá tuze chee̱ quebe xuluzúe̱' dxi'u lu da ba xa', san lawe' da nezdxu naca na da nadxixruj bea Dios. \v 6 Chee̱ le̱ na' dxízrujle da dxebágale chee̱ xu'u lawe', lawe' da zaj naca benne' xu'u lawe' we̱n zrin chee̱ Dios, ne dxelún xánnie̱' zrin chee̱' na'. \q1 \v 7 Le quizruj xúgute̱ bénneache ca da nabágale chee̱'. \q1 Da nabágale chee̱ benne' wechizruj, le quizruj da nabágale. \q1 Da nabágale chee̱ xu'u lawe', le quizruj na. \q1 Benne' dxal-la' gápale ba lá'ana, le gape̱' ba lá'ana. \q1 Benne' dxal-la' gucá'ana szrenle, le gucá'ane̱' szren. \p \v 8 Quebe dxal-la' cue zria chee̱le nen nu benne' san tuze chee̱ zri'ile le̱' ca dxal-la' gunle chee̱ le sa' ljwézrele tule xetule. Che gunle da nigá, na' gunle da nadxixruj bea na. \v 9 Naga zaj naxúaj da nadxixruj be'e Dios dxenná na: \q1 Quebe súale̱nu' zru'ula benne' xula. \q1 Quebe gutiu' benne'. \q1 Quebe cuanu'. \q1 Quebe gun lazru' chee̱ benne'. \q1 Quebe sa lazru' da naca chee̱ benne'. \m Xúgute̱ da nadxixruj bea caní, ne xúgute̱ da nadxixruj bea xezícadxa dxun bénnea' dxuzúe̱' dizra' da nadxixruj bea na' dxenná na: Bzri'i le sa' ljwezru' ca nazrí'i cuinu'. \v 10 Bénnea' nazrí'ine̱' le sa' ljwezre̱' quebe dxune̱' da cale̱la chee̱ le sa' ljwezre̱' na'. Ca'an naca, bénnea' nazrí'ine̱' le sa' ljwezre̱' dxuzúe̱' dizra' chee̱ da nadxixruj bea na. \p \v 11 Ca naca da caní, le guxúe xanne' ca naca zra zúadxu na'a lawe' da ba bzrin zra xebandxu lu bchigala lawe' da ba zua gágudxa zra ladxu lu da nácadxu ca guzúa na gate na' guzú lau dxéajle̱dxu. \v 12 Ba dxedé chee̱ da chul-la, ne ba za te zra. Chee̱ le̱ na' dxal-la' gusandxu da dxelún bénneache lu da chul-la, na' gácadxu ca tu benne' zeje̱' wedil-la dxacu zra lane̱' xia, chee̱ tadxu lu xel-la naxaní' chee̱ Dios. \q1 \v 13 Dxal-la' tadxu li lazre' ca dxal-la' tadxu te zra. \q1 Quebe dxal-la' xí'ajdxu da dxuzuzre na bénneache, \q1 ne quebe gagu xrátadxu. \q1 Quebe gundxu da sban, ne da cale̱la. \q1 Quebe tíl-lale̱dxu le sa' ljwézredxu, \q1 ne quebe gácadxu xa lazre'. \p \v 14 Xránadxu Jesucristo gácaqueze̱' ca zra lánadxu xia, na' quebe gundxu da dxezá lazre' be̱la' dxen chee̱dxu. \c 14 \s1 Quebe si tizru' biche ljwezru' \p \v 1 Che tu bi bíchedxu quebe ne se̱ cháchabe' lu xel-la dxeajlí lazre', le si' lu na'le le̱be', san quegá chee̱ gutíl-lale̱le le̱be' dizra' ca naca da quebe dxun na ba xen. \v 2 Ca naca na, zaj zra' benne' dxeleajlí lazre̱' naca chee̱' xelawe̱' bal-la bi de̱, san zaj zra' benne' xezícadxa quebe ne xelezé̱ chache̱' lu xel-la dxeajlí lazre', na' dxeléquene̱' waca xelawe̱' tuze xixre' cuan. \v 3 Benne' dxawe̱' xúgute̱ da ca' quebe dxal-la' guzúe̱' chalá'ala bénnea' nadxúaj nadxeze da dxawe̱', na' benne' nadxúaj nadxeze da dxawe̱' quebe dxal-la' si tizre̱' bénnea' dxawe̱' bal-la bi de̱, lawe' da nazí' lu na' Dios bénnea'. \v 4 ¿Nuzra nacu' lue' dxezí tizru' we̱n zrin chee̱ Xránadxu? Che xegá'ane̱' xrlátaje, u che quegá, naca na da nabaga Xránadxu. Xegá'ane̱' xrlátaje lawe' da napa Xránadxu xel-la waca chee̱ gucá'ane̱' le̱' xrlátaje. \p \v 5 Caní naca xetú. Zaj zra' benne' dxulupá'anadxe̱' tu zra ca xetú zra, na' zaj zra' benne' dxeléquene̱' tuz ca zaj naca xúgute̱ zra. Tu tudxu dxal-la' se̱ cháchadxu lu xichaj lázrdaudxu ca naca da caní. \v 6 Benne' dxupá'ane̱' tu zra dxune̱' na chee̱ gape̱' ba lá'ana Xránadxu, na' bénnea' quebe dxupá'ane̱' zra na' dxune̱' ca' chee̱ gape̱' ba lá'ana Xránadxu. Benne' dxawe̱' bal-la bi de̱ dxune̱' na chee̱ gape̱' ba lá'ana Xránadxu lawe' da dxe̱'e̱ Dios: Xcalenu', na' bénnea' nadxúaj nadxeze da dxawe̱' dxune̱' na chee̱ gape̱' ba lá'ana Xránadxu, na' cá'anqueze dxe̱'e̱ Dios: Xcalenu'. \p \v 7 Netudxu dxi'u naca bandxu chee̱ gundxu da naca cheé̱zedxu, ne quegá gátedxu lu da naca cheé̱zedxu. \v 8 Che naca bandxu, naca na chee̱ gaca ba Xránadxu. Ca' naca na, che gaca bandxu, u che gátedxu nácadxu bi chee̱ Xránadxu. \v 9 Cristo gutie̱', ne bebane̱' chee̱ gaque̱' Xrana benne' gate ca', ne Xrana benne' ban ca'. \p \v 10 Na'a lue', ¿bizr chee̱ na' quebe dxelé'enu' chawe' ca da dxun le sa' ljwezru', bi bíchedxu? ¿Bizr chee̱ na' dxuzú' le̱' chalá'ala? Xúgute̱dxu dxal-la' zrindxu lau Cristo chee̱ guchi'e̱ ca da nundxu tu tudxu. \v 11 Naxúaj lu xiche lá'azxa da dxenná na: \q1 Dxenná Xránadxu: “Dxuzetaj cuina' dxennía': \q1 Xúgute̱ bénneache xuluzú zribe̱' lawa'. \q1 Xúgute̱' xelexeche̱be̱' lawe' lau naca' Dios.” \m \v 12 Ca'an naca, tu tudxu dxi'u dxun na ba xen gulé'edxu ca da nundxu lau Dios. \p \v 13 Chee̱ le̱ na' québedxa dxal-la' si tízradxu tudxu xetudxu. Le gun ba xuzre quebe bi gunle da gun na ga chegu bi bíchele, u da gun na cheajcházie̱' lu dul-la. \v 14 Dxuxrén lazra' Xránadxu Jesús, ne nezda' quebe bi da dxágudxu nácaqueze sban, san che tu bi bíchedxu dxéquebe' de̱ tu da dxágudxu da naca na sban, chee̱ le̱be' naca na da sban. \v 15 Che ne̱ chee̱ da dxagu' lue', dxunu' dxeajchaze bi bichu', quebe dxunu' da naca chee̱ xel-la zri'i lazre'. Quebe gunu' cuía xi' tu benne', bénnea' gute Cristo waláz chee̱', lawe' da dxaca lazru' lue' gagu' bi xel-la wagu. \v 16 Quebe bi gunle da güe lataj nu nne̱ schanní' chee̱ da dxéquele naca na da xrlátaje. \v 17 Chee̱ súadxu naga dxenná be'e Dios dxi'u quebe naca na chee̱ da dxágudxu, u chee̱ da dxí'ajdxu, san naca na chee̱ xegá'anadxu xrlátaje lau Dios, ne chee̱ gápadxu xel-la dxebeza zri lazre', ne chee̱ súadxu xel-la dxebé, da ca' nápadxu ne̱ chee̱ Be' Lá'azxa. \v 18 Nu benne' dxune̱' zrin chee̱ Cristo caní dxune̱' da dxezaca ba lazre' Dios, na' dxelapa bénneache le̱' ba lá'ana. \p \v 19 Ca' naca na, dxal-la' gundxu da dxulusá na xel-la dxebeza zri lazre', ne da dxuluzúa chacha na dxi'u. \v 20 Quebe guzría xi'u da nun Dios lu xichaj lázrdau le sa' ljwezru' ne̱ chee̱ da dxagu'. Da li xúgute̱ da dxágudxu zaj naca na xrlátaje, san quebe naca xrlátaje bi gágudxu da gun na cheajchaze benne' xula lu dul-la. \v 21 Xrlátaje naca quebe gágudxu be̱la', ne quebe xí'ajdxu xrise uva wal-la, ne quebe bi gundxu da gun na cheajchaze bi bíchedxu lu dul-la, u da guzría xi na xel-la dxeajlí lazre' chee̱'. \v 22 Che napu' xel-la dxeajlí lazre' bi gaca gunu', dxal-la' gunu' na lué'queze lau Dios. Ba neza naca na chee̱ benne' quebe guzría xi' cuine̱' ne̱ chee̱ da dxéquene̱' naca na da xrlátaje gune̱'. \v 23 Bénnea' dxawe̱' da dxéquene̱' quebe dxal-la' gawe̱', nabague̱' zria gate dxawe̱' na lawe' da dxawe̱' da quebe dxeajlí lazre̱' naca chee̱' gawe'. Xúgute̱ da dxundxu zaj naca dul-la che quebe dxuxrén lázredxu zaj naca na xrlátaje. \c 15 \s1 Be̱n da dxezaca ba lazre' bi bichu', ne quegá da dxezaca ba lázrezu' lue' \p \v 1 Dxi'u ba ze̱ cháchadxu lu xel-la dxeajlí lazre' dxal-la' gácale̱dxu benne' quebe ne se̱ chache̱' lu xel-la dxeajlí lazre', ne quebe gundxu da dxezaca ba lázredxu dxí'uze. \v 2 Tu tudxu dxal-la' gundxu da dxezaca ba lazre' bi bíchedxu lu da gun na chawe' chee̱be', ne lu da gusegula na le̱be' lu xel-la dxeajlí lazre' chee̱be'. \v 3 Crístoqueze quebe be̱ne̱' da dxezaca ba lazre' le̱ze̱', san guca chee̱' ca naxúaj na lu dizra' lá'azxa, dxenná na: Benne' ca' gulenné̱' schanni' chiu' Lue', Dios, guca na ca gulenné̱' schanni' chia' neda'. \v 4 Xúgute̱ da naxúaj nédxudaute̱ lu dizra' lá'azxa zaj naxúaj na chee̱ guzéajni'i na dxi'u, chee̱ gápadxu xel-la dxebeza lazre' ne̱ chee̱ xel-la zren lazre', ne xel-la dxexúe zren, da ca' nápadxu ne̱ chee̱ da ca' zaj naxúaj na. \v 5 Dxenaba' lau Dios, Bénnea' dxunne̱' dxi'u xel-la zren lazre', ne dxexúe zrene̱' dxi'u, chee̱ gácale̱ne̱' le'e chee̱ gácale tuze tule xetule ne̱ chee̱ Jesucristo, \v 6 chee̱ gunle xúgute̱le tu zren güe lá'anale Dios, Xra Xránadxu Jesucristo. \s1 Dxelén benne' quebe zaj naque̱' judío dizra' chawe' \p \v 7 Ca'an naca, chee̱ gaca ba Dios, le si' lu na'le ljwézrele tule xetule ca be̱n Cristo, guzí' lu ne̱'e̱ dxi'u. \v 8 Ca da dxennéa' neda', dxennéa' bla' Cristo, ne be̱ne̱' zrin chee̱ benne' judío ca', chee̱ be̱ne̱' ca da guche̱be lazre' Dios lau xra xrtáudxu ca', ne caní blé'ene̱' naca Dios li lazre'. \v 9 Cá'anqueze ble̱'e̱ chee̱ xelúe lá'ana Dios benne' ca' quebe zaj naque̱' judío lawe' da dxexache lazre̱' bénneache, ca da naxúaj na caní chee̱ Cristo lu dizra' lá'azxa, dxenné̱': \q1 Güe lá'ana' lue', Dios, lau benne' xe̱zr la xu ca', \q1 ne tu gul-lazqueza' da xelapa ba lá'ana Lue'. \m \v 10 Cá'anqueze dxenná na: \q1 Le be, le'e, bénneache dute̱ xe̱zr la xu \q1 nen benne' zaj naque̱' bi chee̱ Dios. \m \v 11 Cá'anqueze dxenná na: \q1 Le güe lá'ana Xránadxu, \q1 le'e, bénneache chee̱ xúgute̱ xe̱zr la xu, \q1 ne le guchalaj chee̱ xel-la szren chee̱', \q1 le'e, xúgute̱ bénneache. \m \v 12 Cá'anqueze bchalaj Isaías ca naca chee̱ Cristo, gunné̱': \q1 Welá'queze tu zri'ine zre sua Isaí, \q1 Bénnea' nna bé'ene̱' xúgute̱ cue' xe̱zr la xu, \q1 na' benne' ca' xelebeza lazre̱' Le̱'. \p \v 13 Dxenaba' Dios, Bénnea' dxunne̱' dxi'u xel-la dxebeza lazre', chee̱ gúnnale̱'e̱ le'e xel-la dxebé, ne xel-la dxebeza zri lazre' lawe' da dxeajlí lázrele Le̱', chee̱ gápale̱'e̱quezle xel-la dxebeza lazre' ne̱ chee̱ xel-la waca chee̱ Be' Lá'azxa. \p \v 14 Le'e, bi bícha'dau', dxuxrén lazra' nápale̱'e̱le da chawe', ne núnbeale xúgute̱ chee̱ gaca guzéajni'ile ljwézrele tule xetule. \v 15 Lu xiche nigá bechugu lazra' guzúaja' chee̱ da caní chee̱ quebe gal-la lázrele na. Dxuna' na ne̱ chee̱ da bsebaga Dios neda' lu da chawe' chee̱'. \v 16 Caní guna' zrin chee̱ Jesucristo ládujla benne' quebe zaj naque̱' judío. Zrin dxuna' naca na chee̱ guzenda' bénneache dizra' chawe' chee̱ Dios chee̱ guzrá'a benne' quebe zaj naque̱' judío lau Dios ca tu guna' da dxezaca ba lazre' Le̱'. Xelaque̱' benne' lá'azxa ne̱ chee̱ Be' Lá'azxa. \p \v 17 Lu da naca' chee̱ Jesucristo waca xezaca ba lazra' lu zrin dxuna' chee̱ Dios \v 18 lawe' da quebe dxedxugu lazra' guchálaja', san tuze ca naca da nun Cristo ne̱ chia' neda', chee̱ guna' xuluzúa benne' quebe zaj naque̱' judío xrtizra Dios. Da nigá be̱na' ne̱ chee̱ da bchálaja', ne da be̱na', \v 19 ne ne̱ chee̱ xel-la waca chee̱ da ble'e Dios, nen xel-la waca chee̱ xabáa, ne ne̱ chee̱ xel-la waca chee̱ Be' Lá'azxa. Caní bchálaja' dizra' chawe' chee̱ Cristo du ca naca xe̱zr la xu. Guzú lawa' dxuna' na xe̱zre Jerusalén, bzrintea' naga nababa Ilírico. \v 20 Caní naca, be̱na' ba xuzre bchálaja' dizra' chawe' naga quebe ne xelenne̱' La Cristo, chee̱ quebe guna' zrin naga ba zaj nun zrin xezícadxa benne', \v 21 na', ca dxenná dizra' lá'azxa: \q1 Xelelé'e benne' ca' quebe ne zrin nu benne' guzenne̱' le̱' chee̱ Cristo, \q1 na' benne' ca' quebe ne xelén chee̱ Le̱' xeléajni'ine̱ da naca chee̱'. \s1 Pablo dxugú'u be'e̱ chéaje̱' xe̱zre Roma \p \v 22 Chee̱ guzenda' le'e da caní, da zan lasa guca lazra' xedajnná'a le'e zrale xe̱zre Roma, san quebe guca chia'. \v 23 Na'a, ba bexuzre be̱na' zrin nigá, ne lawe' da zánete̱ iza ba guca lazra' xida' súale̱na' le'e, \v 24 dxebeza lazra' tea' xedajnná'a le'e gate cha'a lu xe̱zr la xu España. Gate te sua' xel-la dxebé nen le'e dxebeza lazra' xusi'ile neda' neza, na' cha'a ná'ala. \v 25 Na'a cha'a Jerusalén, gu'a late' da gácale̱ na bi bíchedxu zaj zre̱'e̱ na', \v 26 lawe' da bi bíchedxu zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Macedonia, ne xe̱zre ca' zaj nababa Acaya guléquene̱' naca xrlátaje bulutube̱' dumí da xelesel-le̱' chee̱ bi bíchedxu zaj naque̱' baxache', zaj zrabe' Jerusalén. \v 27 Guléquene̱' naca xrlátaje xelune̱' da nigá, na' caní naca na lawe' da dxelebague̱' chee̱ benne' ca', lawe' da benne' judío ca', benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Cristo, bulunézruje̱' chee̱ benne' quebe zaj naque̱' judío chee̱ da zaj nape̱' chee̱ Dios, na' benne' caní dxal-la' xulunézruje̱' chee̱ benne' judío ca' chee̱ da zaj nape̱' chee̱ xe̱zr la xu nigá. \v 28 Caní naca, gate xexuzre guna' da nigá, ne ba bnézruja' le̱' dumí nigá, na' cha'a lu xe̱zr la xu España, na' ca teza' xedajnná'a le'e. \v 29 Dxuxrén lazra' gate xida' naga zrale le'e, gúale̱'a da chawe' chee̱ dizra' chawe' chee̱ Cristo. \p \v 30 Le'e, bi bícha'dau', dxata' xúeda' le'e ne̱ chee̱ Xránadxu Jesucristo, ne ne̱ chee̱ xel-la zri'i lazre' da dxunna Be' Lá'azxa dxi'u, chee̱ gácale tuze nen neda' guchálajle̱dxu Dios chee̱ gácale̱ne̱' neda'. \v 31 Le naba Dios chee̱ guselé̱' neda' lu na' benne' quebe dxeléajle̱'e̱ chee̱ Cristo naga nababa Judea, ne chee̱ xelezí' du lazre' bi bíchedxu zaj zre̱'e̱ Jerusalén dumí nigá da nu'a, \v 32 na' che naca da dxaca lazre' Dios, la'a lu dute̱ xel-la dxebé xedajnná'a le'e, ne chee̱ xezí' lazra' naga zrale le'e. \v 33 Dxenaba' Dios, Bénnea' dxunne̱' dxi'u xel-la dxebeza zri lazre', súale̱ne̱' xúgute̱le le'e. ¡Ca'an gaca na! \c 16 \s1 Pablo dxugape̱' diuzre bi bíchedxu ca' \p \v 1 Dxegu'a lu na'le nu'ula zandxu Febe, nu'ula na' ba be̱ne̱' zrin chee̱ Cristo ládujla bi bíchedxu zaj zre̱'e̱ xe̱zre Cencrea. \v 2 Le si' lu na'le le̱' cháwedau' lu La Xránadxu, ca dxal-la' gaca ládujla bi bíchedxu dxeléajle̱'e̱ chee̱ Cristo, na' le gácale̱ne̱' bítete̱ze da dxexázrjene̱', lawe' da ba gúcale̱ le̱' benne' zan, ne néda'queza'. \p \v 3 Le gugapa diuzre Priscila ne Aquilo, benne' belún zrin chee̱ Jesucristo tu zren nen neda'. \v 4 Benne' caní buluzúe̱' xel-la nabán chee̱' lu da ste̱be chee̱ gúcale̱ne̱' neda'. Ca' naca na, dxapa' benne' ca' xcalenle, ne quegaze neda', san cá'anqueze dxelún xúgute̱ bi bíchedxu quebe zaj naque̱' judío. \v 5 Le gugapa diuzre bi bíchedxu ca' dxelezrágabe' lizre Priscila, ne Aquilo. Le gugapa diuzre Epeneto, benne' ljwezra' nazri'ite̱ lazra'. Le̱' guque̱' benne' nedxu naga nababa Acaya guxéajle̱'e̱ chee̱ Cristo. \v 6 Le gugapa diuzre María, nu'ula na' ba be̱nle̱'e̱ zrin ládujla le'e. \v 7 Le gugapa diuzre benne' walázr chia', Andrónico, ne Junias, benne' ca' gulaque̱' ljwezra' lizre xia. Zaj naque̱' benne' blau ládujla benne' gubáz ca' chee̱ Cristo, na' guléajle̱'e̱ chee̱ Cristo nédxudxa ca neda'. \p \v 8 Le gugapa diuzre Amplias, benne' ljwezra' nazri'ite̱ lazra' lu La Xránadxu. \v 9 Le gugapa diuzre Urbano, benne' ljwezra' lu zrin chee̱ Jesucristo, ne le gugapa diuzre Estaquis, benne' nazri'ite̱ lazra'. \v 10 Le gugapa diuzre Apeles, benne' blé'ene̱' da zan lasa ca dxeajlí lazre̱' Cristo. Cá'anqueze le gugapa diuzre Aristóbulo, benne' xrtia'. \v 11 Le gugapa diuzre Herodión, benne' walázr chia', ne Narciso, benne' xrtia', benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Xránadxu. \v 12 Le gugapa diuzre Trifena ne Trifosa, nu'ula ca' dxelune̱' zrin chee̱ Xránadxu, ne le gugapa diuzre Pérsida, bi zandxu nazri'ite̱ lazrdxu, nu'ula na' ba be̱nle̱'e̱ zrin chee̱ Xránadxu. \v 13 Le gugapa diuzre Rufo, benne' blau dxéajle̱'e̱ chee̱ Xránadxu, ne xrne̱'e̱, nu'ula na' naque̱' ca xrnáqueza'. \v 14 Le gugapa diuzre Asíncrito, ne Flegonte, ne Hermas, ne Patrobas, ne Hermes, ne bi bíchedxu ca' zrále̱ne̱' le̱'. \v 15 Cá'anqueze le gugapa diuzre Filólogo, ne Julia, ne Nereo, ne nu'ula zane̱', ne Olimpas, ne xúgute̱ bi bíchedxu dxeleajlí lazre̱' Cristo, benne' zrále̱ne̱' benne' caní. \p \v 16 Le gugapa diuzre ljwézrele tule xetule, gunídate̱ ljwézrele. Xúgute̱ cue' bi bíchedxu dxulugape̱' le'e diuzre. \p \v 17 Le'e, bi bícha'dau', dxata' xúeda' le'e, nna' xánnele benne' ca' dxelune̱' chupa la'a bi bíchedxu ca', ne dxelune̱' dxeajlecházie̱' benne' ca', na' dxulusé̱dene̱' da dxedábaga na ca da nusé̱dele. Le cuasa naga zaj zra' benne' ca' \v 18 lawe' da quebe dxelún benne' ca' zrin chee̱ Xránadxu Jesucristo. Dxelune̱' ca da dxezaca ba lazre' be̱la' dxen chee̱queze̱', ne dxelezí xe̱'e̱ benneáchedu ca' quebe ne xeleneze xánnie̱' ca naca dizra' chawe'. Benne' wen lazre' ca' cadite zaj nupé̱'e̱, ne zaj nézene̱' da dxuluchálaje̱'. \v 19 Xúgute̱ bénneache zaj nézene̱' ca ba bzúale xtizra' Dios. Chee̱ le̱ na' dxebeda', ne dxaca lazra' gácale ban lazre' gunle da xrlátaje, na' quegá gunle da cale̱la. \v 20 Dios, Bénnea' dxunne̱' dxi'u xel-la dxebeza zri lazre' ba zúaqueze̱' gácale̱ne̱' le'e, chee̱ guchúchujle Satanás da xriwe̱'. Dxenaba' lau Xránadxu Jesucristo gune̱' gaca chawe' chee̱le. \p \v 21 Bi bíchedxu Timoteo dxugápabe' le'e diuzre. Nácabe' ljwezra' lu zrin chee̱ Cristo. Cá'anqueze dxulugape̱' le'e diuzre benne' walázr chia' Lucio, ne Jasón, ne Sosípater. \p \v 22 Neda', Tercio, dxuzúaja' xtizra' Pablo caní, dxugapa' le'e diuzre lu La Xránadxu. \p \v 23 Gayo dxugape̱' le'e diuzre, bénnea' zua' lizre̱', na' dxunne̱' lizre̱' naga dxelezraga xúgute̱ benne' bíchedxu caní. Cá'anqueze dxulugape̱' le'e diuzre Erasto, benne' xu'u lu ne̱'e̱ dumí chee̱ xe̱zre, ne bi bíchedxu Cuarto. \p \v 24 Dxenaba' Xránadxu Jesucristo gune̱' gaca chawe' chee̱ xúgute̱le le'e. ¡Ca'an gaca na! \s1 Pablo dxue lá'ane̱' Dios \p \v 25 Na'a, dxue lá'anantu' Dios, Bénnea' séquene̱' guzé̱ cháchadxe̱' le'e lu dizra' chawe' da dxuzenda' bénneache, ne lu da dxusé̱deda' ca naca chee̱ Jesucristo. Da nigá naca na tuze nen da ble'e Dios chee̱ da nagache da gulú'u chawe̱' bagácheze nédxudaute̱, \v 26 san na'a ba ble'e lawe' na ne̱ chee̱ dizra' lá'azxa da buluzúaj benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ca da bdxixruj be'e Dios chadía chacanna. Ba ble'e lau dizra' chawe' nigá na'a lau benne' xúgute̱ xe̱zr la xu chee̱ xeléajle̱'e̱ chee̱ na, ne xuluzúe̱' dizra' chee̱ na. \p \v 27 Dios, Benne' tu licha', ne Benne' sina, gaca ba Le̱' chadía chacanna ne̱ chee̱ Jesucristo. ¡Ca'an gaca na!