\id MRK \ide UTF-8 \h San Marcos \toc1 DIZRA' CHAWE' CA NACA CHEE̱ JESUCRISTO DA BZUAJ SAN MARCOS \toc2 San Marcos \toc3 Mr. \mt1 DIZRA' CHAWE' CA NACA CHEE̱ JESUCRISTO DA BZUAJ SAN MARCOS \c 1 \s1 Da bchalaj Juan, benne' bchue̱' bénneache nisa \r (Mt. 3.1-12; Lc. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Caní guzú lau dizra' chawe' ca naca chee̱ Jesucristo, Zri'ine Dios. \p \v 2 Bzrin lazre' da bzuaj Isaías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ca da gunná Dios: \q1 ¡Le nna'xque nigá! \q1 Neda' dxesel-la' benne' gubáz chia', benne' cuía lawe̱' lau Lue'. \q1 Bénnea' gupé̱'e̱ neza naga teu' chee̱ ilúnbe'e bénneache Lue'. \q1 \v 3 Welénqueze chi'i benne' dxebezre xe̱'e̱ le̱'e̱ xixre' lawe' lataj. \q1 Dxenné̱': “Le gupá'a neza naga te Xránadxu lu xichaj lázrdaule. \q1 Le xebéaj li neza lase chee̱' ca'.” \q1 \v 4 Caní guca lawe' da bla' Juan le̱'e̱ xixre' lawe' lataj, na' bchálaje̱' dizra' chee̱ Dios, ne gunné̱' dxal-la' xeledxúa bénneache nisa, na' bchue̱' le̱' nisa, benne' ca' belexebí'i lazre̱' chee̱ gunite lau Dios dul-la da zaj nabague'. \v 5 Ca'an guca, guledxúaj bénneache zan lu xe̱zre Jerusalén, ne xúgute̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea, na' xjaque̱' naga zua Juan, na' Juan nigá bchue̱' benne' ca' nisa lu xe̱gu Jordán, benne' ca' gulexrúale̱pe̱' dul-la da zaj nabague'. \p \v 6 Caní guca zra lana Juan. Gucue̱' zra lane̱' ladxe' xicha zra camello, bia dxelebía bénneache, ne tu xpádxue̱' xide bchela le̱'e̱. Dxawe̱' biche xuaj, ne dxé'aje̱' bzrína'dau' chee̱ bézudau'. \v 7 Ca dxuchálaje̱' dizra' chee̱ Dios, dxenné̱': \p ―Gate te chia' neda', na' xida xetú benne', bénnea' nápadxe̱' xel-la dxenná bea ca neda'. Quebe naca chia' xáchua' chee̱ lechja' zrele̱'. \v 8 Da lítega, neda' bchua' le'e nisa. Le̱' gune̱' da zéaje̱ xel-la dxedxúa nisa nigá, guzúe̱' Be' Lá'azxa lu xichaj lázrdaule. \s1 Ca da guca gate gudxúa Jesús nisa \r (Mt. 3.13-17; Lc. 3.21-22) \p \v 9 Ca da guca lu zra ca', guzá' Jesús lu xe̱zre Nazaret chee̱ ga nababa Galilea, na' bzrine̱' lau Juan. Juan nigá bchue̱' Jesús nisa lu xe̱gu Jordán. \v 10 Gate bdxuaj Jesús lu nisa, la blé'ete̱ne̱' naxalaj xabáa, ne blé'ene̱' betaj Be' Lá'azxa. Dxulé'e lawe̱' ca tu bgúgudu chiche, na' bzrine̱' ca li xichaj Jesús. \v 11 Ben tu chi'i da za xabáa, da dxenná na: \p ―Lue' nacu' Zri'ina'. Nazrí'ida' Lue', ne dxezaca ba lázrele̱da' Lue'. \s1 Dxaca lazre' Satanás da xriwe̱' gun ga baga Jesús dul-la \r (Mt. 4.1-11; Lc. 4.1-13) \p \v 12 Nadxa Be' Lá'azxa guché̱'e̱ Jesús le̱'e̱ xixre' lawe' lataj. \v 13 Guzúa Jesús le̱'e̱ xixre' lawe' lataj chua zra chua xe̱la. Na' bzrin Satanás da xriwe̱', ne guca lazre' na gun na baga Jesús dul-la. Guzúa Jesús naga zaj zra' be̱ xixre' be̱ snia, na' gubáz chee̱ xabáa chee̱ Dios gulácale̱ne̱' Jesús. \s1 Jesús dxezú lawe̱' dxusé̱dene̱' bénneache \r (Mt. 4.12-17; Lc. 4.14-15) \p \v 14 Ca gudé guxú'u Juan lizre xia, na' bzrin Jesús lu xe̱zre ca' zaj nababa Galilea, ne dxuchálajle̱ne̱' bénneache dizra' chawe' ca dxenná bea Dios. \v 15 Gunná Jesús: \p ―Ba bzrin zra. Ba zua báguze gate nna bea Dios xe̱zr la xu nigá. Chee̱ le̱ na', le xebí'i lazre', ne le cheajlí lazre' dizra' chawe' nigá. \s1 Dxenné̱ Jesús tapa benne' wezén bela chee̱ xelaque̱ Le̱' tuze \r (Mt. 4.18-22; Lc. 5.1-11) \p \v 16 Gate gudá Jesús dxu'a nísadau' chee̱ Galilea, na' blé'ene̱' Simón, ne Andrés, biche Simón na'. Benne' caní dxuluzale̱' xixruj bela chee̱' lu nísadau' lawe' da zaj naque̱' wezén bela. \v 17 Na' gunná Jesús: \p ―Le gun neda' tuze, na' guzúa' le'e gácale we̱n zrin chia'. Cheajxrile bénneache ca dxunle dxezenle bela. \p \v 18 La bulucá'anate̱' xixruj chee̱' ca', na' zjácale̱ne̱' Jesús. \p \v 19 Nadxa gudé Jesús xelate' ca na'la, na' blé'ene̱' Jacobo, ne Juan, benne' ca' zaj naque̱' zri'ine Zebedeo. Zaj zre̱'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau', dxelexexune̱' xixruj bela chee̱' ca'. \v 20 Ca gunné̱ Jesús Jacobo, ne Juan, na' la bulucá'anate̱' xre̱' Zebedeo ne we̱n zrin chie̱' ca' zaj zre̱'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau', na' zjácale̱ne̱' Jesús. \s1 Tu benne' xu'e̱ be' xriwe̱' \r (Lc. 4.31-37) \p \v 21 Gate gul-la na gulu'e̱ lu xe̱zre Capernaum, na' gate bzrin zra dxulupá'ana benne' judío ca', guxú'u Jesús lu xu'u naga dxelúe lá'ana judío ca' Dios, ne bsé̱dene̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ na'. \v 22 Belexebánene̱' ca naca da dxuse̱de Jesús le̱' lawe' da dxuchálaje̱' nen dute̱ xel-la dxenná bea, ne quegá ca dxuluchalaj benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios. \v 23 Nadxa bla' tu benne' xu'e̱ be' xriwe̱' lu xu'u na', na' gudxezre xa'a na lu dxu'a bénnea'. \v 24 Gunná na: \p ―¿Bizra nápantu' chiu', Jesús, benne' Nazaret? ¿Za'u guzría xi'u netu'? Ba nézquezda' nu nacu'. Benne' Lá'azxa chee̱ Dios nacu'. \p \v 25 Jesús gudil-le̱' na, gunné̱': \p ―Zrize guzúa. Bedxúaj lu be̱l-la' dxen chee̱ benne' nigá. \p \v 26 Nadxa be' xriwe̱' na' bxrízele̱'e̱ na bénnea', ne gudxezre xá'ale̱'e̱ na, na' bedxúaj na. \v 27 Belexebánele̱'e̱ xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ na', dxelé̱ ljwezre̱': \p ―¿Bizra dizra' cube da nigá? Dute̱ xel-la dxenná bea chee̱' dxenná be'ene̱' be' xriwe̱' ca', na' dxuluzúa na dizra' chee̱'. \p \v 28 La bzrílujte̱ dizra' chee̱ xel-la waca chee̱ Jesús du ca naca xe̱zre ca' zaj nababa Galilea. \s1 Jesús dxexune̱' xrna' zru'ula Pedro \r (Mt. 8.14-15; Lc. 4.38-39) \p \v 29 Ca belexedxúaje̱' lu xu'u na' chee̱ judío ca', na' belezrine̱' lizre Simón, ne Andrés. Jacobo ne Juan dxelune̱' Jesús tu zren. \v 30 Lu xu'u na' de̱ xrna' zru'ula Simón, xu'e̱ da la. La buluchálajle̱te̱' Jesús ca dxaca chee̱ nu'ula nigá. \v 31 Le̱' la bé̱xrute̱' ne̱'e̱, bechise̱' le̱'. La bedxúajte̱ da la da xu'e̱, na' bseni'e̱ da gulawe̱'. \s1 Jesús dxexune̱' bénneache zan \r (Mt. 8.16-17; Lc. 4.40-41) \p \v 32 Ca gula guzré zra na', ca guzría gubizra, na' guleché̱'e̱ xúgute̱ benne' we̱' lau Jesús, ne benne' ca' zaj xu'e̱ be' xriwe̱'. \v 33 Ca naca benne' xe̱zre gulebigue̱' dxa xu'u naga zua Jesús. \v 34 Jesús bexune̱' zánete̱ benne' we̱' ca zaj naca xízrawe̱' da xu'u tu tue̱', ne bebéaje̱' zane' be' xriwe̱' zaj xu'u bénneache ca'. Quebe be̱'e̱ lataj be' xriwe̱' ca' xelenné̱ na lawe' da zaj núnbea na Le̱'. \s1 Dxuchalaj Jesús lau bénneache zaj zre̱'e̱ Galilea \r (Lc. 4.42-44) \p \v 35 Ca bebán Jesús bál-lala, ne nachúl-late̱, bedxúaje̱' guzé̱'e̱ zéaje̱' tu lataj naga nadache' bénneache, na' bchálajle̱ne̱' Dios. \v 36 Simón Pedro, ne benne' ca' zaj zrále̱ne̱' le̱' belexexílaje̱' Jesús. \v 37 Ca xeajlexraque̱' Jesús, na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Xúgute̱ bénneache dxelexexílaje̱' Lue'. \p \v 38 Na' gunná Jesús: \p ―Chéajdxu xe̱xre walizre ca' chee̱ guchálajle̱na' benne' ca' xrtizra Dios. Chee̱ le̱ na' belja'. \p \v 39 Lu xu'u ca' naga dxelúe lá'ana judío ca' Dios, da ca' zaj zua tu tu xe̱zre ca' chee̱ ga nababa Galilea, bchalaj Jesús dizra' chee̱ Dios, ne bebéaje̱' xízrawe̱' xriwe̱' ca' da zaj xu'u benne' we̱' ca'. \s1 Jesús dxexune̱' tu benne' dxé'ene̱' xízrawe̱' guzru' \r (Mt. 8.1-4; Lc. 5.12-16) \p \v 40 Nadxa bzrin lau Jesús tu benne' dxé'ene̱' xízrawe̱' guzru', na' bzu zribe̱', ne guta' xuene̱' Le̱', dxenné̱': \p ―Che Lue' dxaca lazru', waca xexunu' neda'. \p \v 41 Jesús bexache lazre̱' le̱', na' bli ne̱'e̱, gudane̱' le̱'. Dxenné̱': \p ―Dxaca lazra'. Na'a dxexacu'. \p \v 42 Ca gunné̱' caní, la becuásate̱ xízrawe̱' na', na' begá'ane̱' chawe'. \v 43 Nadxa Jesús bsízrene̱' le̱', na' besel-le̱' le̱'. \v 44 Caní gunné̱': \p ―Quebe nu xu'u ca da guca chiu'. Guxíaj lau bxruze xeajlé'e cuinu', ne bnezruj ca naca da gunná be'e Moisés xelún benne' ca' xelexexaque̱'. Caní gunu' chee̱ xelelé'ene̱' ba bexacu' na'a. \p \v 45 Nadxa benne' nigá, ca bezé̱'e̱, guzú lawe̱' dxuchálajle̱ne̱' tu tu benne' ca guca chee̱' bexaque̱'. Ca'an guca, québedxa guca chu'u Jesús zaca bal-la lau lu xe̱zre. Begá'ane̱' le̱'e̱ xixre' lawe' lataj. Bénneache chee̱ xúgute̱ xe̱zre ca' belezrine̱' lau Jesús naga zue̱'. \c 2 \s1 Jesús dxexune̱' tu benne' quebe gaca se̱'e̱ \r (Mt. 9.1-8; Lc. 5.17-26) \p \v 1 Ca gudé chupa chunna zra, na' guxú'u Jesús xecha lasa lu xe̱zre Capernaum. Belénne bénneache zua Jesús tu lu xu'u. \v 2 La belezrágate̱ benne' zante̱ naga zua Jesús. Ca'an guca, québedxa guque lu xu'u, ne dxa xu'u. Bchalaj Jesús xrtizra Dios. \v 3 Na' belezrín tapa benne' lu xu'u naga zua Jesús, zaj nu'e̱ tu benne' quebe gaca se̱'e̱. \v 4 Lawe' da quebe gulezéquene̱' xelezrine̱' lau Jesús, lawe' da zaj zra' bénneache zante̱ ga na', na' gulesáluje̱' chju'u chee̱ xu'u naga zua Jesús. Na' bululétaje̱' da'a da zrua benne' na' quebe gaca se̱'e̱. \v 5 Lawe' da dxeque be'e Jesús ca dxeleajlí lazre' benne' ca' Le̱', na' gunné̱', dxe̱'e̱ bénnea' quebe gaca se̱'e̱: \p ―Zrí'ina'dau', ba nanite lau dul-la da nabagu'. \p \v 6 Zaj dxe'e bal-la benne' ga na', benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, na' gulenné̱ lanze̱': \v 7 ―¿Bizr chee̱ na' dxuchalaj caní benne' nigá? Dxucá'ana dítaje̱' Xránadxu Dios. ¿Núzraqueze gaca gunite lau dul-la da zaj nabaga bénneache? Tuze Dios na'. \v 8 Dxeque be'e Jesús lu lázrdawe̱' ca dxelenné̱ lane̱' chee̱', na' gunné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxéquele caní? \v 9 ¿Bizra dizra' quebe naca na sté̱bela xapa' benne' nigá quebe gaca se̱'e̱? ¿Naca na ste̱be xapa' le̱', ba nanite lau dul-la nabagu'? Cabí. ¿U che ste̱be xapa' le̱', bexasa, becá'a da denu', ne bexíaj? \v 10 Na'a, chee̱ nézele le'e neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, napa' xel-la dxenná bea lu xe̱zr la xu gunite lawa' dul-la da zaj nabaga bénneache. \p Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ bénnea'. \p \v 11 ―Lue' dxapa', bexasa, becá'a da'a chiu', ne bexíaj lizru'. \p \v 12 Ca'an guca, la bexásate̱', na' bequé̱'e̱ da'a chee̱', ne bedxúaje̱' lau xúgute̱ bénneache. Ca'an guca, xúgute̱ benne' ca' belexebánene̱', na' belúe lá'ane̱' Xránadxu Dios. Dxelenné̱': \p ―Cabata' ne lé'edxu gaca na ca guca da nigá. \s1 Dxenné̱ Jesús benne' le̱' Leví \r (Mt. 9.9-13; Lc. 5.27-32) \p \v 13 Ca gudé na' bedxúaj Jesús zéaje̱' dxu'a nísadau', na' xúgute̱ bénneache lu xe̱zre ca' belezrine̱' lau Le̱'. Nadxa bsé̱dene̱' benne' ca' xrtizra Dios. \v 14 Ca gudé Jesús na', ble'ene' Leví, zri'ine Alfeo, dxe'e̱ lataj chee̱ wechizruj. Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Be̱n neda' tuze. \p La guxásate̱ Leví, guxíajle̱ne̱' Jesús. \p \v 15 Ca' guca, gate gudxé' Jesús dxawe̱' lizre Leví, na' zánete̱ benne' wechizruj, ne benne' dul-la ca' gulebé'e̱ dxelágule̱ne̱' tu zren nen Jesús, ne benne' ca' dxusé̱dene̱'. Caní naca lawe' da zjácale̱ benne' zante̱ Jesús. \v 16 Nadxa benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, ne benne' fariseo ca', gate belelé'ene̱' ca da dxun Jesús, dxágule̱ne̱' benne' wechizruj ca', ne benne' dul-la ca', na' gulenné̱', dxelé̱'e̱ benne' ca' dxuse̱de Jesús: \p ―¿Bizra da nigá? Dxagu dxé'ajle̱ne̱' benne' wechizruj ca', ne benne' dul-la ca'. \p \v 17 Ca ben Jesús da nigá, gunné̱': \p ―Benne' chawe' ca' quebe dxelechínene̱' benne' dxexún bénneache. Benne' we̱' ca' dxelechínene̱' bénnea'. Quegá bla'a dxennéa' benne' xrlátaje ca'. Benne' dul-la ca' dxennéa'. \s1 Ca dxal-la' xelún bénneache gate dxelune̱' gubasa \r (Mt. 9.14-17; Lc. 5.33-39) \p \v 18 Ca guca lu zra na', belún gubasa benne' ca' dxuse̱de Juan, ne benne' ca' dxuluse̱de benne' fariseo ca'. Na' belezrín benne' ca', bedajlegue̱zre̱' Jesús: \p ―¿Bizr chee̱ na' dxelún gubasa benne' ca' dxuse̱de Juan, ne benne' ca' dxuluse̱de benne' fariseo ca', na' benne' ca' dxusé̱denu' Lue' quebe dxelune̱' gubasa? ¿Bizr chee̱ na'? \p \v 19 Na' Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―¿Waca xelún gubasa benne' zaj zre̱'e̱ laní chee̱ wechaga na' dxácate̱ na' zua benne' wechaga na' nen le̱'? Dxácate̱ na' zua wechaga na' nen le̱' quebe gaca xelune̱' gubasa. \v 20 Wazrín tu zra gate dua benne' wechaga na'. Lu zra na' xelune̱' gubasa. \p \v 21 ’Quegá nu benne' xudé̱'e̱ tu ladxe' cube le̱'e̱ zradxu gula. Che ca'an gune̱', ladxe' cube da xudé̱'e̱ wazrube xu na da gula, na' wachézadxa na. \v 22 Cá'anqueze, quegá nu benne' que̱'e̱ xrise uva wal-la cube lu bzude xide gula. Che ca'an gune̱', na' xrise uva wal-la cube na' wacheza na bzude xide gula, na' walalaj xrise uva wal-la, ne cuía xi bzude xide na'. Xrise uva wal-la cube lu bzude xide cube dxal-la' chuzruj na. \s1 Benne' ca' dxuse̱de Jesús dxelíchaje̱' dau chee̱ zrua' xtila zra dxulupá'ana judío ca' \r (Mt. 12.1-8; Lc. 6.1-5) \p \v 23 Gate gudé Jesús naga ze̱ zrua' xtila zra dxulupá'ana benne' judío ca', ná'ate̱ na' benne' ca' dxuse̱de Jesús, ca zaj xu'e̱ neza, gulezú lawe̱' dxelíchaje̱' dau naga zria zrua' xtila. \v 24 Nadxa benne' fariseo ca' gulé̱'e̱ Jesús: \p ―Gunná'xque. ¿Bizr chee̱ na' dxelune̱' zrin da quebe dxal-la' xelune̱' zra dxupá'anadxu? \p \v 25 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―¿Cabata' ne gulábale ca da be̱n David gate gudune̱', ne bxázrjene̱' da gagu le̱', ne da gugawe̱' benne' ca' zaj zrále̱ne̱' le̱'? \v 26 Guxú'e̱ lu xu'u chee̱ Dios gate naca Abiatar bxruze blau, na' David gudawe̱' xeta xtila da dxelu'e̱ lau Dios, da quebe dxal-la' gagu benne' xula, san tuze bxruze ca' zaj naca chee̱' xelawe̱' na. Na' bnézrujte̱ David da gulagu benne' ca' zrále̱ne̱' le̱' chee̱ xeta xtila na'. \p \v 27 Cá'anqueze gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Dios gudíxruje̱' zra dxupá'anadxu chee̱ gaca ba neza chee̱ bénneache, quegá be̱ne̱' bénneache chee̱ xelune̱' zrin chee̱ zra dxupá'anadxu. \v 28 Chee̱ le̱ na', neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, naca' xrane zra dxupá'anadxu. \c 3 \s1 Ca guca chee̱ tu benne' nazrinnaj ne̱'e̱ \r (Mt. 12.9-14; Lc. 6.6-11) \p \v 1 Gate guxú'u Jesús da xula lu xu'u naga dxelúe lá'ana judío ca' Dios, ze̱ tu benne' biu nazrinnaj ne̱'e̱ ga na'. \v 2 Judío ca' buluzuzre̱' Jesús che xexune̱' benne' we̱' nigá lu zra dxulupá'ane̱', chee̱ xelezéquene̱' xelagu zria Jesús. \v 3 Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' biu na' nazrinnaj ne̱'e̱: \p ―Guxasa. Guzé̱ laduj benne' caní. \p \v 4 Nadxa gunaba Jesús lau judío ca', dxe̱'e̱ le̱': \p ―¿Naca chee̱ zra dxupá'anadxu gundxu da xrlátaje, u che gundxu da cale̱la? ¿Waca gupá'adxu xel-la nabán chee̱ nu benne', u che guzría xidxu xel-la nabán chee̱'? \p Na' gulezúa zrize judío ca'. \v 5 Nadxa Jesús gunná zi'e̱ benne' ca'. Bewí'inene̱' ca naca xel-la lázrdau zide' chee̱'. Nadxa guzre̱' benne' nazrinnaj ne̱'e̱: \p ―Guchiluj na'u. \p Guchiluj ne̱'e̱, na' bexaca na. \v 6 Ca'an guca, belexedxúaj benne' fariseo ca', na' belune̱' xel-la wezría nen benne' ca' zaj de̱'e̱ Herodes ájala xelútie̱' Jesús. \s1 Bénneache zan dxelezrague̱' dxu'a nísadau' \p \v 7 Nadxa gucuasa Jesús laduj benne' ca', na' guxíaje̱' dxu'a nísadau' nen benne' ca' dxusé̱dene̱'. Zjácale̱ benne' zan ca' Jesús, benne' chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Galilea. \v 8 Gate belén bénneache ca naca da zren ca' da dxun Jesús, belezrín benne' zan lau Le̱', benne' chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea, ne benne' xe̱zre Jerusalén, ne benne' chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Idumea, ne benne' gusá'aque̱' xechalá'a xe̱gu Jordán, ne benne' gusá'aque̱' xe̱zre ca' zaj naxechaj na xe̱zre Tiro, ne xe̱zre Sidón. \v 9 Chee̱ le̱ na' gunná be'e Jesús benne' ca' dxusé̱dene̱' xulucueze̱' tu da dxedá lawe' nísadau' checa xuluchide' bénneache zan Le̱'. \v 10 Caní guca lawe' da bexún Jesús benne' zante̱, na' benne' we̱' ca' gulebigue̱' lau le̱' chee̱ cheajleté̱' Le̱'. \v 11 Gate be' xriwe̱' ca' zaj xu'u bénneache belelé'e na Jesús, na' buluzú zribe na lau Le̱', ne gulebezre xa'a na. Dxelenná na: \p ―Lue' nacu' Zri'ine Dios. \p \v 12 Jesús gudil-le̱' be' xriwe̱' ca' chee̱ quebe xululé'e na da naca Le̱'. \s1 Jesús dxenné̱' chazrinnu gubáz chee̱' \r (Mt. 10.1-4; Lc. 6.12-16) \p \v 13 Ca gudé na' guluén Jesús tu lu xi'a, na' gunné̱' benne' ca' guca lazre̱'. Na' gulebigue̱' lau Le̱'. \v 14 Bchague̱' chazrinnu benne' xelune̱' Le̱' tuze, benne' sel-le̱' cheajlechálaje̱' xrtizra Dios. \v 15 Bzue̱' lu na' benne' caní xel-la dxenná bea chee̱ xelexexune̱' benne' we̱' ca', ne chee̱ xelexebéaje̱' be' xriwe̱' ca' lu be̱l-la' dxen chee̱ bénneache ca'. \v 16 Benne' chazrinnu caní zaj le̱': \q1 Simón, bénnea' bzua Jesús xetú le̱' Pedro, \q1 \v 17 ne Jacobo ne Juan, biche Jacobo, benne' ca' zaj naque̱' zri'ine Zebedeo. (Benne' chupa caní bzua Jesús le̱' Boanerges, da zéaje̱ na benne' wal-la ca guziu'.) \q1 \v 18 Bchague̱' Andrés ne Felipe, ne Bartolomé, ne Mateo, \q1 ne Tomás, ne Jacobo zri'ine Alfeo, ne Tadeo, \q1 ne Simón, benne' dxue lázrele̱'e̱ chee̱ lazrie̱', \q1 \v 19 ne Judas Iscariote, bénnea' xudée̱' Jesús lu na' benne' ca' dxeledábague̱' Le̱'. \s1 Nu benne' dxenné̱' schanni' chee̱ Be' Lá'azxa \r (Mt. 12.22-32; Lc. 11.14-23; 12.10) \p Ca gudé na' bzrin Jesús tu lu xu'u nen benne' ca' dxusé̱dene̱'. \v 20 Xecha lasa gulebiga bénneache zan naga zua Jesús, na' québedxa dxaca lataj xelawe̱'. \v 21 Gate belene benne' xrtia Jesús ca da dxun Le̱', na' belezrine̱' chee̱ xelexeché̱'e̱ le̱'. Dxelenné̱': \p ―Quebe zua xrlátaje xichaj lázrdawe̱'. \p \v 22 Cá'anqueze benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, benne' gusá'aque̱' Jerusalén, dxelenné': \p ―Benne' nigá zrague̱' Beelzebú, xrane be' xriwe̱' ca', na' ne̱ chee̱ xrane be' xriwe̱' ca' dxebéaje̱' be' xriwe̱' ca'. \p \v 23 Nadxa gunné̱ Jesús benne' ca', na' bchálajle̱ne̱' le̱' tu da dxulé'e na. Dxenné̱': \p ―¿Wazeque Satanás da xriwe̱' xebéaj cuine na? \v 24 Che benne' dxelenná bea xelexaque̱' chupa la'a, quebe díaqueze xel-la dxenná bea chee̱'. \v 25 Cá'anqueze che benne' zaj zre̱'e̱ tu lu xu'u xelaque̱' chupa la'a, quebe xeledíaqueze benne' zaj zre̱'e̱ lu xu'u na'. \v 26 Cá'anqueze, che Satanás tábaga cuínaqueze na, ne xexaca na chupa la'a, quebe díaqueze na. Wadéqueze chee̱ na. \p \v 27 ’Quebe nu seque chu'u lizre benne' wal-la chee̱ cuane̱' da de̱ chee̱' che quebe guchéaje̱' le̱' nédxula. Nadxa seque̱' cuane̱' da de̱ lizre benne' wal-la na'. \p \v 28 ’Da li dxennía', dxapa' le'e: Xúgute̱ dul-la da dxelún bénneache, ne dizra' schanni' da dxelenné̱', ájate̱ze zaj naca na, gunite láuqueze Dios chee̱'. \v 29 Na'a, ca naca nútete̱ze benne' nne̱' schanni' chee̱ Be' Lá'azxa, cabata' gunite lau Dios chee̱ bénnea'. Webía xí'queze̱'. \p \v 30 Caní gunná Jesús lawe' da dxelenné̱': \p ―Zraga Jesús da xriwe̱'. \s1 Nu naca ca xrna Jesús, ne bi biche̱' ca' \r (Mt. 12.46-50; Lc. 8.19-21) \p \v 31 Ca gudé na' bzrin xrna Jesús nen bi biche̱' ca'. Gulebeze̱' chalé'ajla, na' gulesel-le̱' tu benne' nne̱' Jesús. \v 32 Benne' ca' zaj zre̱'e̱ cuita Jesús gulé̱'e̱ le̱': \p ―Xrna'u ne bi bichu' ca' zaj ze̱' chalé'ajla, dxelenné̱' Lue'. \p \v 33 Gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―¿Nézele nuzra na' xrna'a, ne bi bicha' ca'? \p \v 34 Nadxa gunná' Jesús benne' ca' zaj zre̱'e̱ cuita Le̱', na' gunné̱': \p ―Benne' caní zaj zrále̱ne̱' neda' nigá zaj naque̱' ca xrnáqueza', ne bi bicha' ca'. \v 35 Caní naca na lawe' da xúgute̱ benne' dxelune̱' ca da dxaca lazre' Dios, benne' caní zaj naque̱' bi bicha' ca', ne bi zana' ca', ne xrna'a. \c 4 \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ benne' dxaza dxa'ana \r (Mt. 13.1-23; Lc. 8.4-15) \p \v 1 Xetú lasa guzú lau Jesús dxusé̱dene̱' benne' ca' dxu'a nísadau', na' belezraga bénneache zante̱ naga zue̱'. Naxánle̱'e̱ benne', na' be̱n na ba xen guxú'u Jesús tu lu da dxedá lawe' nísadau' da dxe na', na' gudxé'e̱ lu'ule da dxedá lawe' nísadau', na' bénneache zan ca' gulezré̱'e̱ dxu'a nísadau'. \v 2 Nadxa bchalaj Jesús da dxululé'e na, na' bsé̱dene̱' benne' ca' da zante̱. Ca dxusé̱dene̱' benne' ca', na' bchálaje̱' caní: \p \v 3 ―Le xene da nigá. Tu benne' dxaza dxa'ana zéaje̱' guza. \v 4 Ca zéaje̱' dxaze̱', na' xeajlechaze bal-la bínnedu ca' dxu'a neza. Na' belezrín bxinne, ne guláguba' bínnedu caní. \v 5 Xezícadxa bínnedu ca' xeajlechaze na lu xiaj naga quebe dé̱teca xu. Bínnedu caní belezría na lawe' da quebe dé̱teca xu. \v 6 Ca bdxuaj gubizra, na' bzezxe na le̱ na, na' lawe' da quebe zaj nun lue na lu da situj, gulebizre na. \v 7 Xezícadxa bínnedu ca' xeajlechaze na naga dxelezría xixre' xeche'. Xixre' xeche' caní gulegúladxa na ca le̱ na, na' bululule na le̱ na, na' quebe gulebía na da gágudxu. \v 8 Xezícadxa bínnedu ca' xeajlechaze na lu xu be̱be. Belezría na cháwedau', na' belegula na, ne gulezríale̱'e̱ na da gágudxu. Bal-la na gulebía na chi dxua tu tu na. Xebal-la na gulebía na ga xun tu tu na. Xebal-la na gulebía na tu gaxúa tu tu na. \p \v 9 Gunnadxa Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Che nu benne' zua nague̱', dxal-la' xenne̱' da nigá. \p \v 10 Ca gudé na', ca gucuasa Jesús cuita benne' zan ca', na' gulenaba benne' ca' zrále̱ne̱' benne' ca' dxuse̱de Jesús bi zéaje̱ ca naca da dxulé'e nigá. \v 11 Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Dios dxunne̱' le'e lataj nézele ca naca chee̱ da nagache chee̱ da dxenná bea Le̱'. Na'a, ca naca chee̱ benne' ca' zaj zre̱'e̱ cúzrela, dxuchálajle̱na' le̱' dízra'ze da dxulé'e na. \v 12 Caní dxuna' lawe' da dxelenné̱'e̱, na' quebe dxelaca lazre̱' xelelé'ene̱'. Dxelenne̱', na' quebe dxelaca lazre̱' xeléajni'ine̱', chee̱ quebe xelexebí'i lazre̱', na' chu'u xel-la wenite lau chee̱ dul-la da za nabague̱'. \p \v 13 Na' gunnadxa Jesús: \p ―¿Quebe dxéajni'ile ca naca da dxulé'e nigá? ¿Ájalaqueze chéajni'ile xezícadxa dizra' ca' da dxululé'e na? \v 14 Benne' dxaza dxá'ane̱' naque̱' benne' dxuchálaje̱' xrtizra Dios. \v 15 Bal-la bénneache zaj naque̱' ca bínnedu ca' xeajlechaze na dxu'a neza. Dxelenne̱' xrtizra Dios, na' ca dxedé na', dxezrín Satanás, na' dxucuasa na dizra' nigá da zua na xichaj lázrdau benne' ca'. \v 16 Benne' xula ca' zaj naque̱' ca bínnedu ca' xeajlechaze na lu xiaj. Ca dxelenne̱' xrtizra Dios, na' dxelebéle̱'e̱ne̱' dxelezi'e̱ na. \v 17 Tu chí'idauze dxelune̱' caní. Gate dxeledée̱' xel-la zi', ne zua da dxedábaga le̱' ne̱ chee̱ xrtizra Dios, na' dxelexecuase̱' lawe' da quebe guxaze xrtizra Dios lú'ulete̱ xichaj lázrdawe̱' ca guca chee̱ bínnedu ca' quebe belún lue na lu xu situj. \v 18 Benne' xula ca' zaj naque̱' ca bínnedu ca' xeajlechaze na ládujla xixre' xeche' ca'. Dxelenne̱' xrtizra Dios. \v 19 Lawe' da dxelebe'dxe̱' gunne xue da naca chee̱ xe̱zr la xu nigá dxezí xe̱ xel-la gunní'a le̱', na' dxelezá lazre̱' da zante̱ da dxelelé'ene̱'. Xúgute̱ da caní dxelú'u na xichaj lázrdau benne' caní, na' xuluxunite na dizra' da guxú'u xichaj lázrdawe̱', na' quebe gaca gun na ca da dxal-la' gun dizra' nigá. \v 20 Zaj zra' benne' dxelenne̱' xrtizra Dios, ne dxelezí' lu ne̱'e̱ na. Bal-le̱' zaj naque̱' ca bínnedu ca' gulebía na chi dxua tu tu na. Benne' xula zaj naque̱' ca bínnedu ca' gulebía na ga xun tu tu na. Benne' xula zaj naque̱' ca bínnedu ca' gulebía na tu gaxúa tu tu na. \s1 Xúgute̱ da nagache gulé'e lawe na \r (Lc. 8.16-18) \p \v 21 Cá'anqueze gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―¿Gúadxu xi', ne guzúadxu na zran xi'ina u che zran ga dxásedxu? Quebe gundxu ca', san guzúadxu na sibe chee̱ gusení na. \v 22 Xúgute̱ da nagache gulé'e lawe na, na' xúgute̱ da xu'u xichaj lázrdaudxu wénqueze na. \v 23 Che nu benne' zua nague̱', dxal-la' xenne̱' da nigá. \p \v 24 Cá'anqueze gunná Jesús: \p ―¡Le xene xanne' ca da dxénele! Ca da dxudxíxrele, nen le̱ na' gudxíxrequeze Dios chee̱le, na' gúnnadxe̱' le'e dxénele. \v 25 Caní gaca na, benne' nape̱' da naca chee̱ xrtizre̱'e, gunézrujdxe̱' chee̱', na' benne' quebe bi nape̱', ca da dauze da nape̱' xecá'ate̱' na. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ binne da dxegula na \p \v 26 Na' gunnáqueze Jesús: \p ―Da dxenná bea Dios naca na ca da dxaca gate tu benne' dxaze̱' bínnedu ca' lu xu. \v 27 Dxásie̱' chizrela, dxase̱' te zra, na' bínnedu caní dxelezría na, ne dxelegula na, ne quegá nézene̱' ájala. \v 28 Dxaca na caní lawe' da nácaqueze ca da dxun xe̱zr la xu. Nedxu dxebía na xrlegue na, nadxa za dau, na' bzé̱bete̱ dxebía na bínnedu ca' lu dau. \v 29 Gate ba gulegula xíxredu caní, na' dxechugue̱' na lawe' da ba bzrin zra xequé̱'e̱ na. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ binne mostaza \r (Mt. 13.31-32; Lc. 13.18-19) \p \v 30 Cá'anqueze gunná Jesús: \p ―¿Ájala gutil-la lé̱bedxu da dxenná bea Dios, u che bila dizra' da dxulé'e na cá'adxu da gutil-la lé̱bedxu le̱ na? \v 31 Naca na ca tu binne mostaza da dxázadxu lu xu. Bínnedu nigá nácadxa cuide' ca da zaj nnita lu xe̱zr la xu. \v 32 Gate ba gúzadxu na dxegula na, na' dxaca na da zrendxa ca xixre' ca' da zaj naca na ba dagu, na' dxebía zruze na zren, na' dxácate̱ dxelebía bxínnedu ca' zran zrula chee̱ na. \s1 Ca bgune Jesús da dxulé'e na caní \r (Mt. 13.34-35) \p \v 33 Caní bse̱de Jesús benne' ca' xrtizra Dios, na' bchálaje̱' zánete̱ da dxululé'e na caní, cadite̱ guléajni'ine̱'. \v 34 Quebe bchálaje̱' da xula. Tuze dizra' da dxulé'e na bchálajle̱ne̱' benne' ca'. Bzájla'adxe̱' ca naca na benne' ca' dxusé̱dene̱'. \s1 Jesús dxebeche zrie̱' be' bdunu' \r (Mt. 8.23-27; Lc. 8.22-25) \p \v 35 Lu zra ná'queze, ca gul-la chizrela, na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Chéajdxu xecha la'a nísadau'. \p \v 36 Besá'aque̱' naga zaj zra' benne' zan ca', na' guleché̱'e̱ Jesús lu da dxedá lawe' nísadau' naga ba dxé'queze̱', na' gulennita xezícadxa da ca' dxeledá lawe' nísadau' ca' naga zaj zra' benne', na' xjácale̱ne̱' Le̱'. \v 37 Nadxa guzú lau dxaca tu be' bdunu' lu nísadau' na', na' dxu'ute̱ nisa lu da dxedá lawe' nísadau'. Caní guca guzú lau dxezrá nisa lu da dxedá lawe' nísadau'. \v 38 Jesús de̱' dxasie̱' lu xcúgüe̱' naga nácadxa sibe lu da dxedá lawe' nísadau'. Na' bulusebane̱' Jesús, dxelé̱'e̱ Le̱': \p ―Benne' wese̱de, ¿quebe dxe'u gunne xue wátedxu nate ca na'a? \p \v 39 Nadxa guxasa Jesús, na' bchálajle̱ne̱' be' bdunu', ne nísadau'. Dxenné̱': \p ―¡Gudxé zri'! ¡Zrize guzúa! \p Gudxé zri' be' bdunu', na' nísadau' guzúa zri na. \v 40 Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxezrébele̱'e̱le le'e? ¿Quebe dxeajlí lázrele Dios? \p \v 41 Belezrébele̱'e̱dxe̱', ne dxelé̱ ljwezre̱': \p ―¿Núzraqueze benne' nigá? Dxuluzúa dizra' be' bdunu', ne nísadau' chee̱'. \c 5 \s1 Tu benne' xe̱zre Gadara, benne' xu'e̱ be' xriwe̱' \r (Mt. 8.28-34; Lc. 8.26-39) \p \v 1 Bezrín Jesús, tu zren nen benne' ca' dxusé̱dene̱' xecha la'a nísadau' lu xe̱zr la xu chee̱ benne' Gadara ca'. \v 2 Ca bedxúaj Jesús lu da dxedá lawe' nísadau', na' bzrin tu benne' xu'e̱ be' xriwe̱' naga zua Jesús. Bedxúaje̱' lu bluaj naga zaj nagache benne' gate ca'. \v 3 Benne' biu nigá zúaqueze̱' lu bluaj na'. Quebe nu dxezúe guchéaj le̱be' chalásaze, lácala nu guchéaj le̱be' nen du xia. \v 4 Zane' lasa buluchéaje̱' le̱be' nen du xia na'abe', ne ní'abe'. Bzúzrujbe' du xia ca', na' quegá nu guzeque nna bé'ene̱' le̱be'. \v 5 Dxedáquezebe' te zra chizrela lu xi'a ca', ne lu bluaj ca' naga zaj nagache benne' gate. Dxebezre xa'abe', ne dxeajcházebe' lu xiaj ca', dxun we̱' cuínabe'. \v 6 Gate ble'ebe' zítu'la ba za Jesús, na' guzá chégube', xeajzú zríbebe' lau Le̱'. \v 7 Gunné̱ zizraj be' xriwe̱' xu'ube', dxe̱ na Jesús: \p ―¿Bizra dxaca chiu' nen neda', Jesús, Zri'ine Dios szrente̱? Lu La Xránadxu Dios, dxata' xueda' Lue', quebe gudéu' neda' xel-la zi'. \p \v 8 Caní gunná na lawe' da gunná Jesús, dxe̱'e̱ na: \p ―Lue', da xriwe̱', bedxúaj lu be̱l-la' dxen chee̱ benne' nigá. \p \v 9 Nadxa gunaba Jesús, dxe̱'e̱ na: \p ―¿Bi leu'? \p Na' beche̱be na: \p ―Da Zan lea', lawe' da naxantu'. \p \v 10 Guta' xue na Jesús chee̱ quebe xesel-le̱' na, ne quebe gucuase̱' na zitu' lu xe̱zr la xu na'. \v 11 Zaj zra' gagu lu xi'a na' tu cue' cuche zaj zraba' dxeláguba'. \v 12 Gulata' xue be' xriwe̱' ca' Jesús, gulenná na: \p ―Besel-la netu' lu cuche ca'. Be̱nna lataj chú'untu' le̱ba'. \p \v 13 Nadxa Jesús be̱'e̱ na lataj. Na' be' xriwe̱' ca' beledxúaj na lu bénnea', na' gulú'u na cuche ca'. Zaj nácaba' ca galaj gaxúa cuche ca', na' buludxixre cuínaba' tu chejéa. Xeajlecháste̱ba' lu nísadau', ne gulátete̱ba' lu nisa na'. \p \v 14 Benne' ca' dxuluxúe̱' cuche ca' buluxuzrúnnuje̱', na' xeajlezenne̱' benne' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zre, ne benne' zaj zre̱'e̱ le̱'e̱ xixre'. Na' belezrín benne' ca' naga zua Jesús, benne' ca' belenne̱' ca da ba guca. \v 15 Gate belezrín benne' ca' naga zua Jesús, na' belelé'ene̱' bénnea' guxú'ube' be' xriwe̱' ca', dxe'ebe' ga zua Jesús, nácube' tu ladze', ne ba bezúa xrlátaje lu xichaj lázrdaube', na' gulezrebe̱'. \v 16 Benne' ca' belelé'e ca naca da guca chee̱ benne' guxú'ube' be' xriwe̱' ca', ne ca guca chee̱ cuche ca' buluchálaje̱' chee̱ da ba guca. \v 17 Nadxa benne' xe̱zre ca' gulata' xuene̱' Jesús xedxúaje̱' lu xe̱zr la xu chee̱'. \p \v 18 Ca bexú'u Jesús lu da dxedá lawe' nísadau', na' bénnea' guxú'ube' be' xriwe̱' ca' guta' xuebe' Jesús gu'e̱ lataj chéajle̱be' Le̱'. \v 19 Quebe be̱' Jesús le̱be' lataj, san dxe̱'e̱ le̱be', gunné̱': \p ―Bexiaj lizru', ne xeajchálajle̱ xrtiu' ca' ca naca da zren ca' da be̱n Xranu' nen lue', ne ca bexache lazre̱' lue'. \p \v 20 Nadxa bezá'abe' zexíajbe', ne guzú laube' dxuchálajbe' lu xe̱zre ca' zaj nababa Decápolis ca naca da zren da be̱n Jesús nen le̱be'. Belexebánele̱'e̱ xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca'. \s1 Bi nu'ula chee̱ Jairo, ne nu'ula na' xeajté̱' zra lana Jesús \r (Mt. 9.18-26; Lc. 8.40-56) \p \v 21 Begüén Jesús lu da dxedá lawe' nísadau', na' bezrine̱' xecha la'a nísadau'. Belezrín benne' zan naga ze̱', na' Le̱' begá'ane̱' dxu'a nísadau'. \v 22 Ca'an guca bzrin tu benne' xíchaje̱ chee̱ xu'u naga dxelúe lá'ana judío ca' Dios, benne' le̱' Jairo. Gate blé'ene̱' Jesús, na' bzu zribe̱' zran ni'e̱. \v 23 Guta' xuene̱' Jesús, dxe̱'e̱ Le̱': \p ―¡Bi nu'ula chia' ba dxátebe'! ¡Gudá, bze̱ na'u le̱be' chee̱ xexácabe', ne xaca banbe'! \p \v 24 Nadxa guxíajle̱ Jesús bénnea', na' bénneache zan xjácale̱ne̱' Le̱', ne dxuluchítee̱' Le̱'. \v 25 Ládujla bénneache ca' za tu nu'ula quebe chawe' zue̱', ba zeaj chazrinnu iza nape̱' we̱' dxen. \v 26 Da zren da bulusaca benne' dxelexún bénneache ca' nu'ula nigá, na' bache be̱n dítaje̱' xúgute̱ da nape̱'. Quegá bi gúcale̱ na le̱', san bzáladxa we̱' chee̱'. \v 27 Gate ben nú'ula' dxuluchalaj bénneache ca naca chee̱ Jesús, na' bzrine̱' cúzrula Jesús ládujla bénneache, na' xeajté̱' zra lana Jesús. \v 28 Caní be̱ne̱' lawe' da gunné̱' lu xichaj lázrdawe̱': Cun cheajtaza' zra lana Jesús, na' xexácatea'. \v 29 La gulézate̱ xel-la we̱' chie̱', ne la guque bé'ete̱ne̱' ba bexaca be̱l-la' dxen chee̱' chee̱ xízrawe̱' na'. \v 30 Gúquebe'e Jesús be̱n zrin xel-la waca chee̱'. Chee̱ le̱ na' bexéchaje̱', dxenné̱'e̱ bénneache ca', na' gunábene̱' le̱': \p ―¿Nuzra bedajtá zra lana'? \p \v 31 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Dxelé'equeznu' bénneache zan dxuluchíe̱' Lue'. ¿Bizr chee̱ na' dxenabu': “Nuzra bedajtá neda'?” \p \v 32 Jesús guzúe̱' dxenné̱'e̱ cuite̱' chee̱ lé'ene̱' nua' bedajtá Le̱'. \p \v 33 Nadxa guxíaj nu'ula nigá, dxezrízie̱' dxezrebe̱' lawe' da nézene̱' ca da ba guca chee̱', na' bzu zribe̱' lau Jesús, na' gunné̱' ca naca da li. \v 34 Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ nu'ula': \p ―Bi nú'uladau', ba bexacu' lawe' da guxeajlí lazru' neda'. Bexíaj, cútudxa zrebu'. Ba bexácate̱quezu' chee̱ xízrawe̱' da guzxacu'. \p \v 35 Ne dxuchálajte̱ Jesús gate belezrín benne' gusá'aca lizre benne' xíchaje̱ chee̱ xu'u naga dxelúe lá'ana judío ca' Dios, na' gulé̱'e̱ xra nú'uladau' na': \p ―Bi nú'uladau' chiu' ba gútebe'. ¿Bizr chee̱ na' dxunu' zé̱dedxa benne' dxuse̱de nigá? \p \v 36 Gate Jesús benne̱' ca da gulenná benne' caní, dxe̱'e̱ benne' xíchaje̱ chee̱ xu'u na', gunné̱': \p ―Quebe zrebu'. Guxeajlí lazre' neda'. \p \v 37 Quebe be̱'e̱ lataj chjácale̱ bénneache zan ca' Le̱'. Tuze be̱'e̱ lataj gusá'acale̱ Pedro, ne Jacobo, ne Juan, biche Jacobo nigá, nen Le̱'. \v 38 Ca belezrine̱' lizre benne' xíchaje̱ na', na' ble'e Jesús bénneache dxelún schaga. Dxelebezre benne', ne dxelebezre xa'ate̱'. \v 39 Nadxa guxú'u Jesús lu xu'u, na' dxe̱'e̱ benne' ca', gunné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxunle schaga? ¿Bizr chee̱ na' dxebézrele? Quegá nate bidau' nu'ula. Dxásezebe'. \p \v 40 Belún lala benne' ca' chee̱'. Nadxa Jesús bebéaje̱' xúgute̱ benne' ca', na' guché̱'e̱ xrabe', ne xrna bidau' nigá, ne benne' ca' zjácale̱ne̱' Le̱', na' guxú'e̱ naga de̱ nú'uladu na'. \v 41 Bé̱xrue̱' na'be', ne guzre̱' le̱be': \p ―Bi nú'uladau', lue' dxapa': ¡Guxasa! \p \v 42 La bexásate̱ nú'uladu na', na' guzáte̱be' lawe' da ba zéajbe' chazrinnu iza. Na' benne' ca' zaj zre̱'e̱ lu xu'u na' belezrébele̱'e̱. \v 43 Jesús gunná bé'ene̱' benne' ca' chee̱ quebe nu xelé̱'e̱ ca da be̱ne̱'. Nadxa guzré̱' benne' ca' xulugawe̱' nú'uladu na'. \c 6 \s1 Dxezrín Jesús lazrie̱' da nacan xe̱zre Nazaret \r (Mt. 13.53-58; Lc. 4.16-30) \p \v 1 Jesús bezé̱'e̱ naga zue̱', ne bezrine̱' lazrie̱', na' benne' ca' dxusé̱dene̱' xjácale̱ne̱' Le̱'. \v 2 Ca gula zra dxulupá'ana judío ca', na' bezú lau Jesús dxusé̱dene̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ lu xu'u naga dxelúe lá'ana judío ca' Dios. Bénneache zan belenne̱' chee̱', ne belexebánene̱', dxelenné̱': \p ―¿Gazra bse̱de benne' nigá ca nácate̱? ¿Bizra xel-la sina da nunezruj Le̱', ne xel-la waca zren caní da dxune̱'? \v 3 ¿Quegá benne' nigá gubizre xaga, zri'ine María, na' benne' biche̱' ca' zaj naque̱' Jacobo, ne José, ne Judas, ne Simón, na' nu'ula zane̱' ca' cá'anqueze zaj zrále̱ne̱' dxi'u? \p Chee̱ le̱ na' quebe guléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \v 4 Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Xúgute̱ benne' dxelape̱' ba lá'ana tu benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios, san benne' walázr chee̱' ca', ne benne' xrtie̱' ca', ne benne' zaj zre̱'e̱ xu'u lizre̱' quebe dxelape̱' le̱' ba lá'ana. \p \v 5 Chee̱ le̱ na' quebe be̱n Jesús lazrie̱' na' netú xel-la waca zren. Tuze bexune̱' bál-laze benne' we̱' gate na' guxrúa ne̱'e̱ xichaj benne' ca'. \v 6 Bebane Jesús lawe' da quebe guléajle̱'e̱ chee̱'. \s1 Jesús dxusel-le̱' benne' ca' dxusé̱dene̱' cheajlechálaje̱' xrtizra Dios \r (Mt. 10.5-15; Lc. 9.1-6) \p Ca gudé na' bedé Jesús xecha lasa xé̱zredu ca' zaj nnita gáguze, na' bsé̱dene̱' benne' zaj zre̱'e̱ ga na'. \v 7 Gunné̱' benne' chazrinnu dxusé̱dene̱', ne guzú lawe̱' dxesel-le̱' le̱' chupa weaje̱', ne bnézruje̱' le̱' xel-la waca xulucuase̱' be' xriwe̱' ca' lu be̱l-la' dxen chee̱ bénneache ca'. \v 8 Gunná bé'ene̱' le̱' quebe bi xelu'e̱ chee̱ la neza, con tuze xaga da xuluchiche̱'. Quebe xelu'e̱ xixruj xeta, ne xeta, ne dumí. \v 9 Waca xululéaje̱' zrele̱', ne xelácue̱' tu cueze zra lane̱'. \v 10 Gunnadxa Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Gate na' chu'ule le'e tu lu xu'u chee̱ benne', waca xegá'anate̱le lizre bénnea' ca zrindxa zra xezá'ale lu xe̱zre na'. \v 11 Che zrinle tu lu xe̱zre naga quebe xuluxé lawe̱' le'e, ne quebe xelénene̱' chee̱le, waca xezá'ale, na' cuíbete̱le bxrte xu da dxedá' ní'ale. Da nigá gaca na tu da dxulé'e na zaj nabaga benne' xe̱zre na' zria, benne' dxeledábaga' le'e. Da li dxennéa', lu zra guchi'a Dios chee̱ bénneache, waxache' gácadxa da ba xa' da xeledé benne' xe̱zre Sodoma, ne benne' xe̱zre Gomorra quézcala da xeledé benne' xe̱zre ca' naga quebe buluzé̱ nague̱' chee̱le. \p \v 12 Nadxa gusá'aca benne' ca' dxuse̱de Jesús, na' buluchálajle̱ne̱' bénneache chee̱ xelexebí'i lazre̱'. \v 13 Cá'anqueze belexebéaje̱' zánete̱ be' xriwe̱' ca' lu be̱l-la' dxen chee̱ bénneache ca', na' gulegüe̱'e̱ da za zane' benne' we̱', na' belexexaque̱'. \s1 Ca gute Juan, benne' bchue̱' bénneache nisa \r (Mt. 14.1-12; Lc. 9.7-9) \p \v 14 Na' ben wenná bea Herodes ca naca da zren ca' da dxun Jesús lawe' da guzé̱ dizra' chee̱'. Bal-la benne' dxelenné̱': \p ―Juan, benne' bchue̱' bénneache nisa, bache bebane̱' ládujla benne' gate, na' chee̱ le̱ na' nape̱' xel-la waca zren nigá. \p \v 15 Benne' xula dxelenné̱': \p ―Elías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios benne' nigá. \p Benne' xula dxelenné̱': \p ―Nácalje̱' bénnea' dxal-la' xelá' guchálaje̱' waláz chee̱ Dios, che nácalje̱' benne' gulasa, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \p \v 16 Ca ben Herodes da caní, na' gunné̱': \p ―Benne' nigá naque̱' Juan, bénnea' gunná be'eda' neda' gulechugue̱' xíchaje̱'. Benne' nigá ba bebane̱' ládujla benne' gate. \p \v 17 Caní gunná Herodes lawe' da gunná be'e le̱' buluzúe̱' Juan na' lizre xia, ne buluchéaje̱' le̱' du xia, da na' be̱ne̱' lawe' da dxezrá'a Herodías le̱'. Herodías nigá guque̱' zru'ula Felipe, benne' biche Herodes. Herodes nigá bequé̱'e̱ nu'ula' chee̱ guque̱' zru'ule̱'. \v 18 Gunná Juan, dxe̱'e̱ Herodes: \p ―Quebe dxal-la' súale̱nu' zru'ula bi bichu'. \p \v 19 Chee̱ le̱ na' Herodías guzré̱'e̱ Juan, ne guca lazre̱' gútete̱' le̱'. Quebe guca chee̱' \v 20 lawe' da neze Herodes naca Juan nigá tu benne' xrlátaje, ne benne' naque̱' tuze nen Dios, na' bezrebe̱' le̱'. Chee̱ le̱ na' quebe be̱'e̱ lataj Herodías na' gútete̱' Juan nigá, na' lácala quebe guxéajni'ine̱' ca naca xúgute̱ da bchalaj Juan, Herodes nigá bze̱ nague̱' chee̱' du lazre̱'. \v 21 Herodías na' bzrélene̱' ájala gune̱' ca da dxaca lazre̱' gate na' guxú'u laní ca gula la Herodes. Gulé'aj gulagu benne' xíchaje̱ ca', ne benne' dxelenná be'e̱ lu wedil-la, ne benne' zaj naque̱' blau lu xe̱zre ca' zaj nababa Galilea. \v 22 Nadxa guxú'u bi nu'ula chee̱ Herodías na' lu xu'u naga dxelé'aj dxelawe̱', ne bxá'abe' lau benne' ca'. Bezaca ba lazre' Herodes ca bxá'abe', ne tuze ca belún benne' ca' zaj zra' dxelawe̱' tu zren nen le̱'. Gunná wenná bea Herodes, dxe̱'e̱ nu'ula cuide' nigá: \p ―Gunaba neda' ca da dxedánenu', na' gunna' na chiu'. \p \v 23 Guche̱be lazre' Herodes, ne bzétaje̱' Dios gunézruje̱' bítete̱ze da nábabe', lácala nábabe' gáchajte̱ naga dxenná be'e̱ le̱'. \p \v 24 Nadxa nu'ula cuide' nigá bdxúajbe', xeajchálajle̱be' xrnabe', gunabe': \p ―¿Bizra naba'? \p Gunná xrnabe': \p ―Gunaba xichaj Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa. \p \v 25 La guxu'ute̱ nu'ula cuide' nigá naga zua wenná bea, na' gunabe', dxe̱'e̱be' le̱': \p ―Dxaca lazra' gunnu' neda' na'a tu lu xé'ena xichaj Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa. \p \v 26 Nadxa wenná bea nigá bewí'inele̱'e̱, ne lawe' da ba bzétaje̱' Dios, na' belénete̱ benne' ca' da gunné̱', quebe guca lazre̱' guzrune̱' ca da gunaba bi nu'ula nigá. \v 27 Chee̱ le̱ na' gusel-la wenná bea tu benne' dxeje̱' wedil-la, ne gunná bé'ene̱' le̱' cheajxrí'e̱ xichaj Juan na'. \v 28 Guxíaj benne' nigá lu xu'u lizre xia, na' bdxixre̱' xichaj Juan na', ne bexu'e̱ na tu lu xé'ena. Bnézrujte̱' na bi nu'ula na', na' le̱be' bnézrujbe' na xrnabe'. \p \v 29 Gate gulénneze benne' ca' da nigá, benne' ca' bse̱de Juan, na' xeajlexexrí'e̱ be̱l-la' dxen chee̱', na' xeajlecáchete̱' na. \s1 Jesús dxugawe̱' chi xun gaxúa benne' biu \r (Mt. 14.13-21; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14) \p \v 30 Ca gudé na' belexezrín benne' gubáz ca' chee̱ Jesús naga zua Le̱', ne buluzenne̱' Le̱' xúgute̱ ca da belune̱', ne ca da bulusé̱dene̱' benne' ca' naga xjaque̱'. \v 31 Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Le chu'u. Chéajdxu xezí' lázredxu chadite' naga xu'u lataj. \p Gunné̱' caní lawe' da dxesá'aca benne' dxesá'aca, ne dxelexezrín benne' dxelexezrín, na' quebe dxelu'e̱ lataj xelawe̱'. \v 32 Nadxa Jesús ne benne' gubáz chee̱' ca' belexexú'e̱ le̱ze̱' tu lu da dxedá lawe' nísadau', na' belezrine̱' tu lataj naga quebe nu chilá' benne'. \v 33 Benne' zan ca' belelé'ene̱' ca zjaque̱', ne belexexúnbe'e̱ Jesús, na' gusá'aca chégüe̱' xjá'aque̱' na'. Benne' xúgute̱ xe̱zre ca' belezrine̱' lataj na' nédxudxa ca Jesús. \v 34 Gate bedxúaj Jesús lu da dxedá lawe' nísadau', na' blé'ene̱' benne' zante̱, ne bexache lazre̱' le̱' lawe' da zaj zre̱'e̱ ca zrila' ca' quebe zua benne' dxuxúe̱' le̱ba'. Na' guzú lawe̱' dxusé̱dene̱' benne' ca' da zante̱. \v 35 Ca gula guzré', belezrín benne' ca' dxuse̱de Jesús lau Le̱', na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Ba dxaca waxrinne, na' quegá nu lizre benne' zua lataj nigá. \v 36 Besel-la benne' caní chee̱ cheajxaque̱' xe̱zre ca' zaj nnita gálaze chee̱ xelezí'e̱ xeta xelawe̱' lawe' da quebe bi de̱ nigá da xelawe̱'. \p \v 37 Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Le gunezruj le'e da xelawe̱'. \p Na' gulenné̱', dxelé̱'e̱ Jesús: \p ―¿Waca chéajntu' cheajgá'untu' xeta xtila, quízrujntu' lazruj chee̱ chupa gaxúa zra chee̱ gugágudxu benne' zan caní? \p \v 38 Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p ―¿Bal-la xeta xtila nápale? Le cheajnná'. \p Ca gulenézene̱', na' gulenné̱', dxelé̱'e̱ Jesús: \p ―Gazxu' xeta xtila, ne chupa béladau'. \p \v 39 Nadxa gunná be'e Jesús gulebé'e xúgute̱ bénneache ca' tu cue' weaj lu xrguíe xa'a. \v 40 Na' gulebé'e̱ tu cue' weaj, du tu gaxúe̱', du chi xune̱'. \v 41 Nadxa Jesús bé̱xrue̱' gazxu' xeta xtila ca', ne da chupa béladau'. Na' guchisa lawe̱' xabaala, gunabe̱' lau Dios gun la'azxe̱' na, na' bzúzruje̱' xeta xtila ca', ne bnézruje̱' na benne' ca' dxusé̱dene̱' chee̱ gulísie̱' na chee̱ benne' ca'. Cá'anqueze gudísie̱' da chupa béladau' chee̱ xúgute̱ benne' ca'. \v 42 Na' gulagu xúgute̱' ne gulélajte̱'. \v 43 Nadxa buluxutube̱' ca da begá'ana chee̱ xeta xtila, ne chee̱ béladu ca', na' guca chazrinnu xcuite xca'a. \v 44 Benne' ca' gulawe̱' xeta xtila ca' zaj naque̱' chi xun gaxúa benne' biu. \s1 Dxezá Jesús lawe' nísadau' \r (Mt. 14.22-27; Jn. 6.16-21) \p \v 45 La gunná bé'ete̱ Jesús benne' ca' dxusé̱dene̱' gulu'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau' chee̱ gulelague̱' nísadau' na' nédxudxa ca Le̱', chee̱ xelexezrine̱' lu xe̱zre Betsaida dxácate̱ Le̱' dxuzé̱' dizra' bénne' ca'. \v 46 Ca gudé bze̱' dizra' benne' ca', na' guzé̱'e̱ zéaje̱' lu xi'a zeajchálajle̱ne̱' Dios. \v 47 Gate gula guxrínnequeze, ba zeaj da dxedá lawe' nísadau' na' gachaj lawe' nísadau', na' begá'ana Jesús tuze̱' lu xu dxu'a nísadau'. \v 48 Gate blé'ene̱' ca dxelezraga lawe̱' dxulusé̱'e̱ da dxedá lawe' nísadau' lawe' da za be' na', dxuzrí'i na da dxedá lawe' nísadau' na', na' gula balá' gubiga Jesús naga zaj zre̱'e̱, dxezé̱'e̱ lawe' nísadau' na', ne guca lazre̱' tée̱' lau da dxedá lawe' nísadau' na'. \v 49 Gate belelé'ene̱' Le̱' ze̱'e̱ lawe' nísadau' na', guléquene̱' da dxedá dxe̱la, na' gulebezre xe̱'e̱. \v 50 Belelé'e xúgute̱' ca dxezé̱'e̱ lawe' nísadau', na' belezrébele̱'e̱. Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Ga zrébele. Neda' nigá. Le gun chuchu lázrele. \p \v 51 Nadxa guluén Jesús lu da dxedá lawe' nísadau' naga zaj zre̱'e̱, na' guleza be' na'. Na' guleque zréajene̱', ne belexebánele̱'e̱ne̱', \v 52 lawe' da quebe ne xeléajni'ine̱' ca naca xel-la waca zren da be̱ne̱' chee̱ xeta xtila ca', lawe' da ne dxun zide' xichaj lázrdawe̱'. \s1 Dxexún Jesús benne' we̱' ca' lu xe̱zre Genesaret \r (Mt. 14.34-36) \p \v 53 Gate na' gulelague̱' nísadau', belezrine̱' lu xe̱zr la xu chee̱ benne' xe̱zre Genesaret, na' buluchéaje̱' xaga da dxedá lawe' nísadau' dxu'a nísadau' na'. \v 54 Ca beledxúaje̱' lu da dxedá lawe' nísadau', la belexexúnbeate̱ bénneache ca' Jesús. \v 55 La gusá'aca chégute̱' zjaque̱' lu xe̱zre ca' xeajlexrí'e̱ benne' we̱' ca' tu tu lu ta'a, na' zeajlegüé̱'e̱ le̱' naga zaj nézene̱' xedé Jesús. \v 56 Gátete̱ze xé̱zredu ca', ne xe̱zre ca', ne le̱'e̱ xixre' naga dxedé Jesús, na' buluzúe̱' benne' we̱' ca' du la neza, ne gulata' xuene̱' Jesús gunézruje̱' lataj cheajletaze̱' zra lane̱', na' xúgute̱ benne' ca' xeajleté̱' zra lane̱' belexexácate̱'. \c 7 \s1 Da dxucá'ana sban bénneache \r (Mt. 15.1-20) \p \v 1 Benne' fariseo ca' nen bal-la benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da bdxixruj be'e Moisés, benne' gusá'aque̱' Jerusalén, belezríne̱' lau Jesús. \v 2 Benne' caní belelé'ene̱' ca dxelún bal-la benne' dxuse̱de Jesús, dxelawe̱' xeta ne quebe zaj naxibe ne̱'e̱ ca dxelenná bea benne' xudau' ca'. Chee̱ le̱ na' gulenná benne' Jerusalén ca': \p ―Zaj naca sban na' benne' ca' dxuse̱de Jesús. \m Nadxa gulezí tizre̱' le̱'. \p \v 3 Caní gulenná benne' ca' lawe' da zjácale̱ benne' xudau' fariseo ca', ne xúgute̱ benne' judío ca' ca naca da belún xra xtau benne' ca', quebe dxelawe̱' xeta che quebe zaj naxibe ne̱'e̱ zane' lasa. \v 4 Gate zjaque̱' lawe' xi'a wa'u, ca dxelexezrine̱' quebe dxelawe̱' xeta che quebe xelibe ne̱'e̱ ca zaj nadxixruj bea benne' xudau' ca'. Cá'anqueze de̱dxa da zante̱ da zjácale̱ne̱', ca xexadxe zriga' da dxelé'aje̱', ne zruaga, ne zriga xé'ena, ne da naga dxelásie̱'. \v 5 Nadxa benne' fariseo ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da bdxixruj be'e Moisés gulenábene̱' Jesús: \p ―¿Bizr chee̱ na' quebe zjácale̱ benne' ca' dxusé̱denu' ca naca da gulún benne' gula? Dxelawe̱' xeta, zaj naca sban ne̱'e̱. \p \v 6 Na' beche̱be Jesús: \p ―Láweze dxunle da xrlátaje. Lu lázrdaule xu'ule da cale̱la. Cháwedau' bchálajqueze Isaías ca nácale le'e gate na' bzuaje̱' caní: \q1 Bénneache caní dxelúe lá'ane̱' neda' nen dxú'aze̱'. \q1 Xichaj lázrdawe̱' ca' zaj nacuasa na neda'. \q1 \v 7 Níteze naca xel-la ba lá'ana da dxelu'e̱ neda', \q1 lawe' da dxulusé̱dene̱' da zaj nadxixruj bea bénneacheze. \m \v 8 Caní naca xca', le'e dxuzúale chalá'ala ca da nadxixruj bea Dios, na' zéajle̱le ca naca da gulún bénneache ca dxíbele zruaga, ne zriga' chee̱le, ne zánete̱ da caní da dxunle. \p \v 9 Na' gunnadxe̱', dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Chala'ala dxuzúale ca da nadxixruj bea Dios chee̱ zéajle̱le ca naca da tu dxúnzquezle. \v 10 Caní gunná Moisés na': “Gudapa ba lá'ana xra xrna'u.” Cá'anqueze gunné̱': “Che tu benne' nne̱' schanni' chee̱ xre', che xrne'e̱, con gátequeze bénnea'.” \v 11 Le'e dxennale, “Che tu benne' xe̱'e̱ xra xrne̱'e̱: Corbán,” da zéaje̱ na, quebe gaca gácale̱na' le'e lawe' da bache bnézruja' chee̱ Dios ca naca da de̱ chia'. \v 12 Che ca'an dxenné̱', nadxa le'e québedxa dxu'ule le̱' lataj gácale̱ne̱' xra xrne̱'e̱. \v 13 Gate dxunle caní dxuzúale chalá'ala xrtizra Dios, chee̱ gunle ca da zéajle̱le. Na' zéajquezle dxunle zánete̱ da zaj naca na caní. \p \v 14 Xecha lasa gunné̱ Jesús bénneache ca', na' gunné̱', dxe̱'e̱ le̱': \p ―Le guzé̱ nágale xúgute̱le, ne le chéajni'i. \v 15 Netú da dxe'aj dxagu benne' quebe seque gucá'ana na le̱' sban. Da dxedxuaj na lu xichaj lázrdau bénneache, le̱ na' dxucá'ana na le̱' sban. \v 16 Le'e zua nágale, le xene. \p \v 17 Gate gucuasa Jesús naga zaj zra' benne' ca', na' guxú'e̱ lu xu'u. Nadxa benne' ca' dxusé̱dene̱' gulenábene̱' Le̱' ca naca chee̱ da dxulé'e nigá. \v 18 Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p ―¿Cá'anqueze le'e quebe dxéajni'ile? ¿Quebe dxéajni'ile xúgute̱ da dxe'aj dxagu bénneache quebe seque gucá'ana na le̱' sban \v 19 lawe' da quebe dxu'u na lu xichaj lázrdawe̱'. Dxu'u na lu le̱'e̱, na' dxedxuaj na? \p Cate' gunná Jesús caní blé'ene̱' zaj naca chawe' xúgute̱ da dxe'aj dxágudxu. \v 20 Na' gunnadxe̱': \p ―Ca naca da dxedxuaj na lu xichaj lázrdau bénneache, le̱ na' dxucá'ana na le̱' sban \v 21 lawe' da lu xichaj lázrdau bénnea' dxeledxúaj ca da cale̱la da dxuwía lazre̱', ne dul-la da dxucá'ana ditaj xel-la wechaga na', ne dul-la chee̱ da sban, ne we̱te benne', \v 22 ne xel-la gubán, ne da dxezá lazre' gapa da naca chee̱ benne' xula, ne da cale̱la ca', ne xel-la wezrí xe̱', ne da dxezá lazre' da sban, ne xel-la zre̱'e lazre', ne xel-la wechalaj dizra' bizruj, ne xel-la dxun szren cuina, ne xel-la dxuchalaj bigaze. \v 23 Xúgute̱ da cale̱la caní dxeledxúaj na lu xichaj lázrdau bénneache, ne dxuluxrinnaj na le̱'. \s1 Tu nu'ula quebe naca judío dxeajlí lazre̱' Jesús \r (Mt. 15.21-28) \p \v 24 Na' bezá'a Jesús naga zue̱', guxíaje̱' lu xe̱zre ca' zaj nababa xe̱zre Tiro, ne xe̱zre Sidón. Guxú'u Jesús tu lu xu'u, ne quegá guca lazre̱' nu xene. Quebe guca gache̱'. \v 25 La gunézete̱ tu nu'ula zua Jesús na'. Nu'ula nigá zua tu zrí'ine̱' nu'ula, xu'ube' be' xriwe̱'. Bla' nu'ula' naga zua Jesús, ne bzu zribe̱' lawe̱'. \v 26 Nu'ula nigá quebe naque̱' nu'ula judío. Naque̱' nu'ula chee̱ tu xe̱zre nababa xe̱zr la xu Sirofenicia. Bzrine̱' lau Jesús, na' gunabe̱' Le̱' xebéaje̱' be' xriwe̱' da xu'u zrí'ine̱' nu'ula. \v 27 Gunná Jesús, dxe̱'e̱ nu'ula': \p ―Be̱' lataj xelagu nedxu zri'ine benne' lu xu'u, lawe' da quebe naca chawe' cúadxu xeta xtila chee̱ bidu ca', ne gunézrujdxu na chee̱ bécudu ca'. \p \v 28 Na' gunná nu'ula': \p ―Awe', Xran, san bécudu ca' zaj zra' zran ga dxelágube' dxeláguquezba' xeta bizruj da dxuluzexruj bidu ca'. \p \v 29 Nadxa gunná Jesús: \p ―Ne̱ chee̱ dizra' da ba gunnéu', bexíaj na'a. Bache bedxúaj be' xriwe̱' lu be̱l-la' dxen chee̱ zri'inu' nu'ula. \p \v 30 Gate bezrín nu'ula' lizre̱', na' blé'ene̱' zrí'ine̱' nu'ula de̱be' lu da naga dxásebe', na' be' xriwe̱' ba bedxúaj na lu be̱l-la' dxen chee̱be'. \s1 Dxexún Jesús tu benne' nacuézrue̱', ne quebe dxaca nnie̱' \p \v 31 Nadxa bedxúaj Jesús, bezé̱'e̱ naga nababa xe̱zre Tiro, na' gudétie̱' naga nababa xe̱zre Sidón, ne xe̱zre ca' zaj nababa Decápolis, na' bezrine̱' dxu'a nísadau' chee̱ xe̱zr la xu Galilea. \v 32 Nadxa bedajleguá' benne' ca' tu benne' nacuézrue̱', ne quebe dxaca nnie̱', na' gulenábe̱' Jesús xrua ne̱'e̱ benne' nigá. \v 33 Guché̱ Jesús benne' nigá chalá'ala naga zaj zra' benne' ca', na' bdie̱' zrube ne̱'e̱ lu naga bénnea', na' bzre̱'e̱ zrene̱', ne bte̱' lawe' luzre bénnea'. \v 34 Nadxa la gunná'te̱' xabáa, ne gucá'a lazre̱', gunné̱': \p ―Efata. \m Dizxa' nigá zéaje̱ na: Bxalaj. \p \v 35 Ca gunné̱' caní, na' bxalaj naga benne' cuezru nigá, ne bexaca luzre̱'. Nadxa guca bchálaje̱'. \v 36 Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca' quebe nu xelé̱'e̱ ca da be̱ne̱'. Lácala gunná be'ene̱' le̱' caní, buluchílujdxe̱' dizra' ca da be̱ne̱'. \v 37 Benne' ca' zaj zra' na' belexebánele̱'e̱ne̱', dxelenné̱': \p ―Xúgute̱ dxune̱' cháwedau'. Dxexune̱' benne' cuezru ca', na' dxelénte̱ne̱', ne dxexune̱' benne' ca' quebe dxaca nnie̱', na' dxelenné̱tie̱'. \c 8 \s1 Dxugagu Jesús chua gaxúa benne' biu \r (Mt. 15.32-39) \p \v 1 Ca lu zra ca' zaj nazraga benne' zan, na' quebe bi de̱ da xelawe̱'. Ca'an guca gunné̱ Jesús benne' ca' dxusé̱dene̱', na' guzre̱' le̱': \p \v 2 ―Neda' dxexache lazra' benne' caní lawe' da bache guca chunna zra zaj zre̱'e̱ nigá nen neda', ne quebe bi de̱ da xelawe̱'. \v 3 Che ca' xesel-la' le̱' lizre̱' quebe xelawe̱', na' xelate ni'a ne̱'e̱ la neza lawe' da zá'aca bal-le̱' zitu'. \p \v 4 Na' belexeche̱be benne' ca' dxuse̱de Jesús, dxelé̱'e̱ Le̱': \p ―¿Ájazra gundxu gunézrujdxu da xelawe̱' nigá, ga quebe nu chilá' benne'? \p \v 5 Jesús bche̱be̱' le̱': \p ―¿Bal-la xeta xtila nápale le'e? \p Benne' ca' gulenné̱': \p ―Gazre na. \p \v 6 Nadxa gunná be'e Jesús xelebé' xúgute̱ bénneache ca' lu xu. Nadxa guqué̱'e̱ xeta xtila, ne guzre̱' Dios: \p ―Xcalenu'. \p Nadxa bzúzruje̱' na, ne bnézruje̱' na benne' ca' dxusé̱dene̱', na' benne' caní gulísie̱' na láwela xúgute̱ bénneache ca'. \v 7 Zaj nápaqueze̱' tu chupa béladau'. Na' Jesús gunabe̱' Dios gune̱' na chawe'. Nadxa gunná bé'ene̱' gulise benne' ca' le̱ na. \v 8 Gulagu xúgute̱ bénneache ca', ne belezúale̱'e̱ chawe'. Ca gudé na' bulusuzré̱'e̱ gazre xcuite xca'a nen xeta bizruj da belegá'ana. \v 9 Benne' ca' gulawe̱' zaj naque̱' ca chua gaxúa benne' biu. Nadxa Jesús bze̱' benne' ca' dizra'. \v 10 Nadxa guxú'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau' nen benne' ca' dxusé̱dene̱'. Xjaque̱' lu xe̱zr la xu chee̱ benne' xe̱zre Dalmanuta. \s1 Dxelenabe̱' Jesús gune̱' tu xel-la waca \r (Mt. 16.1-4; Lc. 12.54-56) \p \v 11 Nadxa belezrín benne' xudau' fariseo ca' ga na', ne gulezú lawe̱' dxulutil-le̱' dizra' nen Jesús. Gulenabe̱' Jesús gune̱' tu xel-la waca da za xabáa, chee̱ xelenézene̱' bi xel-la waca nape̱'. \v 12 Nadxa Jesús gucá'a dxgua lazre̱', gunné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxelenaba benne' caní guna' tu xel-la' waca da za xabáa? Da li dxapa' le'e, québequeze bi xel-la waca guna' lau le'e. \p \v 13 Nadxa Jesús bca'ane̱' benne' ca', na' bexu'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau', dxexíaje̱' xechelá'a chee̱ nísadau'. \s1 Da naca ca cua zichaj chee̱ xeta xtila \r (Mt. 16.5-12) \p \v 14 Gulal-la lazre' benne' ca' dxuse̱de Jesús xelu'e̱ da xelawe̱', na' zaj nu'e̱ tuze xeta xtila lu da dxedá lawe' nísadau'. \v 15 Nadxa Jesús gunná bé'ene̱', dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―¡Le nna'xque nigá! Le guxúe cuínale da naca cua zichaj chee̱ xeta xtila chee̱ benne' xudau' fariseo ca', ne ca naca cua zichaj chee̱ xeta xtila chee̱ Herodes. \p \v 16 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús gulé̱ ljwezre̱': \p ―Le̱' dxenné̱' caní lawe' da quebe de̱ xeta xtila gágudxu. \p \v 17 Dxeque be'e Jesús da dxelenné̱', na' guzre̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxennale quebe de̱ xeta xtila gágudxu? ¿Quebe ne chéajni'ile ne quebe dxeque be'ele? ¿Nácale̱'e̱ zide' lázrdaule? \v 18 ¿Quebe dxelé'ele nen xiaj laule, ne quebe dxenle nen nágale? ¿Quebe dxeajsá lázrele? \v 19 Gate na' bgawa' chi xun gaxúa benne' biu nen gazxu' xeta xtila, ¿bal-la xcuite xca'a xeta bizruj da becá'ale? \p Benne' ca' gulenné̱': \p ―Chazrinnu na. \p \v 20 Na' gunná Jesús: \p ―Na' gate na' bgawa' chua gaxúa benne' biu nen gazre xeta xtila, ¿bal-la xcuite xca'a da zaj zrate̱ becá'ale? \p Le̱' gulenné̱': \p ―Gazre na. \p \v 21 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―¿Ne la gázqueze quebe dxéajni'ile? \s1 Jesús dxexune̱' tu benne' la chul-la \p \v 22 Ca gudé na' Jesús, ne benne' ca' dxusé̱dene̱' belexezrine̱' lu xe̱zre Betsaida, na' benne' Betsaida guleché̱'e̱ tu benne' la chul-la lau Jesús, na' gulata' xuene̱' Le̱' guté̱' le̱'. \v 23 Jesús gudele̱' na' benne' la chul-la, ne bebéaje̱' le̱' dxu'a xe̱zre. Na' btupe̱' zrene̱' lu xiaj lawe̱', ne guxrúa ne̱'e̱ le̱'. Na' bche̱be̱' le̱' chete dxelé'ene̱'. \v 24 Benne' la chul-la gunné̱'e̱, na' gunné̱': \p ―Dxelé'eda' benne' ca', zaj naque̱' ca weaj xaga, na' dxesí'aque̱'. \p \v 25 Nadxa Jesús guxrúa ne̱'e̱ xiaj lawe̱' da xula, na' benne' na' gunná' dxgüe̱'. Na' bexaque̱', ne xúgute̱ bache dxelé'ene̱' cháwedau'. \v 26 Nadxa Jesús besel-le̱' le̱' lizre̱', dxe̱'e̱ le̱': \p ―Quebe chu'u lu xe̱zre nigá, ne quebe nu xu'u caní. \s1 Pedro dxenné̱' naca Jesús benne' nasel-la Dios \r (Mt. 16.13-20; Lc. 9.18-21) \p \v 27 Ca gudé na' Jesús, ne benne' ca' dxusé̱dene̱' xjaque̱' lu xé̱zredu ca' zaj nababa xe̱zre Cesarea naga dxenná bea Filipo. Dxácate̱ zaj xu'e̱ neza bche̱be Jesús benne' ca': \p ―¿Nuzra na' dxelenná benne' naca' neda'? \p \v 28 Belexeche̱be̱': \p ―Bal-la benne' dxelenné̱' nacu' Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa. Benne' xula dxelenné̱' nacu' Elías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. Benne' xula dxelenné̱' nacu' tu benne' xula bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \p \v 29 Nadxa Jesús bche̱be̱' le̱': \p ―¿Gazra le'e? ¿Nuzra dxennale le'e naca' neda'? \p Pedro gunné̱': \p ―Lue' nacu' Cristo, benne' nasel-la Dios. \p \v 30 Nadxa gunná be'e Jesús benne' ca'. Gunné̱': \p ―Quebe nu xe̱le ca'. \s1 Dxuchalaj Jesús ca dxal-la' gatie̱' \r (Mt. 16.21-28; Lc. 9.22-27) \p \v 31 Nadxa guzú lau Jesús dxulé'ene̱' benne' ca' ca dxal-la' sáca'le̱'e̱ Le̱', Benne' Gulje̱' Bénneache, ne ca xelún benne' gula chee̱ judío ca', ne benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, xuluzúe̱' Le̱' chalá'ala. Nadxa guzre̱' le̱' welútie̱' Le̱', san xebane̱' zra guxunne zra. \v 32 Da nigá guzre̱' le̱' caníqueze. Nadxa Pedro guché̱'e̱ Jesús chalá'ala, ne guzú lawe̱' dxedil-le̱' Le̱'. \v 33 Jesús bexéchaje̱', ne gunné̱'e̱ benne' ca' dxusé̱dene̱', na' gudil-le̱' Pedro, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Gucuasa cuita' nigá, lue', da xriwe̱'. Quebe dxéquenu' da nigá ca dxun Dios. Ca dxun bénneache dxunu'. \p \v 34 Nadxa Jesús gunné̱' benne' ca' dxusé̱dene̱', ne xúgute̱ bénneache ca', na' guzre̱' le̱': \p ―Che núlale dxaca lázrele gunle neda' tuze, dxal-la' guzúale chalá'ala xúgute̱ da dxezá lázrele le'e, ne gácale ca tu benne' zéaje̱' chee̱ te̱'e̱ xaga béguaj, na' gunle neda' tu zren. \v 35 Che tu benne' dxaca lazre̱' guselé̱' xel-la nabán chee̱', benne' nigá gunitie̱' xel-la nabán chee̱'. Bénnea' gunitie̱' xel-la nabán chee̱' ne̱ chia' neda', ne ne̱ chee̱ dizra' chawe' chia', benne' nigá guselé̱' xel-la nabán chee̱'. \v 36 Che tu benne' gape̱' xúgute̱ da naca chee̱ xe̱zr la xu nigá, na' gunitie̱' bénne'du xu'e̱, ¿bízraqueze da ba neza gaca na chee̱ bénnea'? \v 37 Quebe bi gaca gunezruj tu benne' chee̱ guselé̱' bénne'du xu'e̱. \v 38 Che tu benne' gapa stu'e̱ chia' neda', ne chee̱ dizra' chawe' chia' lau bénne' caní, benne' dxulucá'ana Dios, ne dxelún dul-la, la gaze neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, gapa stú'queza' chee̱ bénnea' gate xida' nen xel-la szren chee̱ Xra', ne nen gubáz chee̱ xabáa lá'azxa ca'. \c 9 \p \v 1 Cá'anqueze guzre Jesús benne' ca': \p ―Da li dxapa' le'e, zaj zra' nigá benne' quebe xelatie̱' nédxula ca xelelé'ene̱' xida xel-la dxenná bea chee̱ Dios nen xel-la waca chee̱'. \s1 Ca guca gate bcha ca gunná' Jesús \r (Mt. 17.1-13; Lc. 9.28-36) \p \v 2 Ca gudé xrupa zra, guché̱ Jesús Pedro, ne Jacobo, ne Juan, na' guxíajle̱ne̱' benne' canize tu lu xi'a sibe. Na' bcha ca gunná' Jesús lau benne' ca'. \v 3 Zra lana Jesús bexaca na chiche ca bezxe' da dxágute̱ na laudxu. Quegá nu chilá' benne' lu xe̱zr la xu gaca quibe̱' zra lane̱' chee̱ xegá'ana na chiche ca guca zra lana Jesús. \v 4 Na' benne' ca' dxuse̱de Jesús belelé'ene̱' Elías, ne Moisés, benne' gulate nédxudaute̱, dxuluchálajle̱ne̱' Jesús. \v 5 Pedro guzre̱' Jesús: \p ―Benne' wese̱de, cháwele̱'e̱ naca zradxu nigá. Guntu' chunna xu'u lágadau', tu chiu', ne tu chee̱ Moisés, ne tu chee̱ Elías. \p \v 6 Caní gunná Pedro lawe' da dxelezrebe benne' ca' dxuse̱de Jesús, na' Pedro quebe nézene̱' ca da dxenné̱'. \v 7 Nadxa betaj tu beuj naga zaj zre̱'e̱, da bcache na le̱', na' lu beuj na' belenne̱' tu chi'i benne', gunné̱': \p ―Benne' nigá naque̱' Zri'ina' nazrí'ite̱ lazra'. Le xen da dxenné̱'. \p \v 8 Gate gulenné̱'e̱, québedxa nu nalá' nen le̱', san tuze Jesús. \p \v 9 Dxácate̱ dxelexétaje̱' lu xi'a na', gunná be'e Jesús benne' ca' quebe nu xuluchálajle̱ne̱' ca naca da belelé'ene̱' gate te na' xebán Benne' Gulje̱' Bénneache ládujla benne' gate. \v 10 Chee̱ le̱ na' gulezúe̱' zrize ca naca da ba guca. Buluche̱be ljwezre̱': \p ―¿Bizra zéaje̱ da na', xebane̱' ládujla benne' gate? \p \v 11 Nadxa buluche̱be̱' Jesús: \p ―¿Bizr chee̱ na' dxelenná benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios dxal-la' xelá' Elías nédxula ca Cristo? \p \v 12 Beche̱be Jesús, na' guzre̱' le̱': \p ―Da li xelá' Elías nedxu, ne gucá'ana chawe̱' xúgute̱. ¿Bizra dxenná da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios ca gaca chia' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache? Dxenná na da zan da saca', na' xuluzúa bénneache neda' chalá'ala. \v 13 Neda' dxapa' le'e, ba bla' Elías, na' belune̱' chee̱' ca naca xúgute̱ da gulaca lazre̱' ca da dxenná na lu xiche chee̱ Dios ca da dxal-la' gaca chee̱'. \s1 Dxexún Jesús tu benne' cuide' xu'ube' be' xriwe̱' \r (Mt. 17.14-21; Lc. 9.37-43) \p \v 14 Ca gudé na' belexezrine̱' naga zaj zra' xezícadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús, na' belelé'ene̱' benne' zan zaj naxéchaje̱' le̱', ne zaj zráqueze na' benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, na' dxulutíl-lale̱ne̱' le̱' dizra'. \v 15 Gate belelé'ene̱' Jesús, na' xúgute̱' belexebánene̱', na' gusí'aca chégüe̱' naga zua Jesús, ne bulugape̱' Le̱' diuzre. \v 16 Ca'an guca, Jesús bche̱be̱' benne' ca': \p ―¿Bizra na' dxedíl-lale̱le benne' ca'? \p \v 17 Nadxa tu benne' ze̱' ga na' beche̱be̱': \p ―Benne' wese̱de, nache̱'a zri'ina' nigá chee̱ xexunu'-be' lawe' da xu'ube' be' xriwe̱' da ba nun na le̱be' bi quebe dxaca nne̱be'. \v 18 Gátete̱ze na' dxu'ube' da xriwe̱', na' dxe̱l-la na le̱be', ne dxin na le̱be' lu xu. Dxezría bzrina' xú'abe', ne dxagu lázxabe'. Chee̱ le̱ na' ba dxéxrujle̱'e̱be'. Ba gunaba' benne' ca' dxusé̱denu' xelexebéaje̱' be' xriwe̱' na', san quebe gulezéquene̱'. \p \v 19 Beche̱be Jesús: \p ―Le'e, benne' quebe dxéajle̱le chia'. ¿Ájate̱ dxal-la' súale̱na' le'e? ¿Ájate̱ dxal-la' gaca' benne' zren lazre' nen le'e? Le cheajxrí' bi cuide' na' nigá. \p \v 20 Na' xeajlexrí'e̱-be'. Gate be' xriwe̱' na' ble'e na Jesús, na' be̱n na gudel-la chuna' bi cuide' na', ne gudinna le̱be' xu, na' dxebixre dxetúl-labe' lu xu, ne guzría bzrina' dxú'abe'. \v 21 Nadxa bche̱be Jesús xrabe': \p ―¿Bátate̱ dxezácabe' caní? \p Gunná xrabe': \p ―Gate nácate̱be' bidau'. \v 22 Zane' lasa be' xriwe̱' na' dxugú'u na le̱be' lu xi', ne lu nisa chee̱ gute na le̱be'. Che wazéquenu' bi gunu' chee̱be', bexache lazre' netu', ne gúcale̱ netu'. \p \v 23 Na' guzre Jesús le̱': \p ―Che wazéquenu' lue' chéajle̱'u chia', xúgute̱ wazeque chee̱ benne' dxéajle̱'e̱ chia'. \p \v 24 Nadxa xra bi cuide' nigá gunné̱' zizraj: \p ―Dxéajle̱'a chiu'. Gúcale̱ neda' chee̱ chéajle̱dxa'. \p \v 25 Gate ble'e Jesús dxelezraga benne' zan, na' gudil-le̱' be' xriwe̱' na', dxenné̱': \p ―Lue', be' xriwe̱', dxunu' benne' quebe dxaca nnie̱', ne cuezru, neda' dxenná be'eda' lue' xedxúaju'. ¡Bsan bi cuide' nigá! ¡Québedxa xexú'u lu be̱l-la' dxen chee̱be'! \p \v 26 Na' be' xriwe̱' na' gudxezre xa'a na, ne be̱n na gudel-la chuna' bi cuide' na', na' bedxúaj na. Na' begá'anabe' ca tu benne' gate. Ca'an guca, gulenná benne' zan ca': \p ―Ba gútebe'. \p \v 27 Nadxa gucá'a Jesús na'be', bechise̱'-be'. Na' benne' cuide' na' beze̱be'. \p \v 28 Nadxa guxú'u Jesús tu lu xu'u, na' benne' ca' dxusé̱dene̱' buluche̱be̱' Le̱' naga zue̱' tuze̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' quebe guzéquentu' netu' xebéajntu' be' xriwe̱' na'? \p \v 29 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Ca naca be' xriwe̱' caní séquele xebéajle na che nábale lau Dios, ne gunle gubasa. \s1 Jesús dxuchálaje̱' da xula ca gaca gate gatie̱' \r (Mt. 17.22-23; Lc. 9.43-45) \p \v 30 Gate besí'aque̱' naga zaj zre̱'e̱, na' belexedée̱' naga nababa Galilea. Jesús quebe guca lazre̱' nu neze ga zue̱', \v 31 lawe' da dxuzéajni'ine̱' benne' ca' dxusé̱dene̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Zua tu benne' gudée̱' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, lu na' benne' ca' dxeledábague̱' neda', na' xelútie̱' neda', san gate gaca chunna zra natia', na' xebana'. \p \v 32 Benne' ca' quebe guléajni'ine̱' ca da dxe̱'e̱ le̱', ne belezrebe̱' xuluche̱be̱' Le̱'. \s1 Nu benne' naque̱' blau \r (Mt. 18.1-5; Lc. 9.46-48) \p \v 33 Nadxa belezrine̱' lu xe̱zre Capernaum, na' gate zaj zre̱'e̱ lu xu'u na', bche̱be Jesús benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―¿Bizra dizra' dxutíl-lale̱le ljwézrele za'le la neza? \p \v 34 Gulezré̱'e̱ zrize lawe' da bulutil-le̱' dizra' la neza na' che nule̱' nácadxe̱' benne' blau. \v 35 Nadxa Jesús gudxé'e̱, na' gunné̱' benne' chazrinnu, benne' ca' dxusé̱dene̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Che núlale dxaca lázrele gácale benne' blau, dxal-la' gácale ca benne' bze̱be, ne gunle zrin chee̱ xúgute̱ bénneache. \p \v 36 Nadxa guqué̱'e̱ tu bidau', na' bzue̱' le̱be' gachaj lawe' benne' ca'. Na' bnide̱'-be', ne guzre̱' benne' ca': \p \v 37 ―Benne' na' gape̱' ba lá'ana tu bidau' ca bidu nigá lawe' da nazrí'ine̱' neda', bénnea' gape̱' ba lá'ana neda', na' bénnea' gape̱' ba lá'ana neda', quegá tuza' neda' gape̱' ba lá'ana, cá'anqueze gape̱' ba lá'ana Xra' nasel-le̱' neda'. \s1 Benne' quebe dxedábague̱' dxi'u, dxácale̱ne̱' dxi'u \r (Lc. 9.49-50; Mt. 10.42) \p \v 38 Nadxa Juan guzre̱' Jesús: \p ―Benne' Wese̱de, blé'entu' tu benne' dxebéaje̱' be' xriwe̱' da xu'u bénneache, dxuchínene̱' Lau' Lue', san bénnea' quebe dxune̱' dxi'u tu zren. Chee̱ le̱ na' gúzrentu' le̱' québedxa gune̱' ca'. \p \v 39 Jesús guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Quebe bi xe̱le le̱'. Che nu benne' gune̱' tu xel-la waca, guchínene̱' La' neda', benne' nigá quebe gaca nne̱' schanni' chia'. \v 40 Caní naca na lawe' da benne' quebe dxedábague̱' dxi'u, dxácale̱ne̱' dxi'u. \v 41 Nútete̱ze benne' gunne̱' le'e tu zriga' nisa ne̱ chee̱ La' neda' lawe' da nácale chia' neda', Cristo, da líqueze dxennía', wazí'queze̱' da dxal-la' si'e̱. \s1 Ca naca da dxun na dxi'u benne' dul-la \r (Mt. 18.6-9; Lc. 17.1-2) \p \v 42 Gunnadxa Jesús: \p ―Nútete̱ze benne' gulé'ene̱' tu bidau' chee̱ gunbe' dul-la, bidu na' dxéajle̱be' chia', cháwedxa guchéajdxu tu xiaj zi'i lba bénnea', ne cheajchú'unadxu le̱' lu da situj chee̱ nísadau'. \v 43 Che na'u dxun na gunu' dul-la, wendxa guchugu na'u na'. Cháwedxa xexú'u xabáa naga gaca banu' nen tuze na'u quézcala xexíaju' lataj ba xa' nen dxúpate̱ na'u, naga quebe xexula xi' da xezacu'. \v 44 Lataj ba xa' na' quebe xelate bzuga', be̱ dxeláguba' benne' ca' dxelune̱' da cale̱la, na' xi' na' cabata' xexúl-laqueze na. \v 45 Na' che ni'u dxun na gunu' dul-la, guchugu ni'u na'. Cháwedxa xexú'u xabáa naga gaca banu' nen tu ni'u, quézcala xexíaju' lataj ba xa' nen dxúpate̱ ni'u, naga quebe xexula xi'. \v 46 Lataj ba xa' na' quebe xelate bzuga', be̱ dxeláguba' benne' ca' dxelune̱' da cale̱la, na' xi' na' cabata' xexúl-laqueze na. \v 47 Che xiaj lau' dxun na gunu' dul-la, guleaj xiaj lau' na'. Cháwedxa xexú'u naga dxenná bea Dios nen tuze xiaj lau', quézcala xexíaju' lataj ba xa' nen dxúpate̱ xiaj lau'. \v 48 Lataj ba xa' na' quebe xelate bzuga', be̱ dxeláguba' benne' ca' dxelune̱' da cale̱la, na' xi' na' cabata' xexúl-laqueze na. \p \v 49 ’Ca dxundxu gate dxugú'udxu zede' be̱la' da guzáladxu lu xi' chee̱ xegá'ana chawe' na, ca'an gaca chee̱ xúgute̱ benne'. Cá'anqueze dxugú'udxu zede' da dxuzézxedxu lau Dios. \v 50 Zede' na' naca na da chawe', san che xenite xel-la sna'a chee̱ na, ¿ájala gundxu chee̱ guchínedxu zede' na'? Le gaca le'e ca zede' chawe' na', ne le sua lu xel-la zri lázre' tule nen xetule. \c 10 \s1 Ca naca chee̱ benne' dxexelé̱'e̱ nen zru'ule̱' \r (Mt. 19.1-12; Lc. 16.18) \p \v 1 Nadxa bedxúaj Jesús xe̱zre Capernaum, na' guxíaje̱' naga nababa Judea xechalá'a xe̱gu Jordán naga dxalaj gubizra. Na' belezraga bénneache zan naga zua Jesús, na' xecha lasa na' bsé̱dene̱' le̱' cáqueze dxune̱'. \v 2 Nadxa bal-la benne' xudau' fariseo ca' belezrine̱' lau Jesús, na' buluche̱be̱' Le̱' chee̱ da gun nne̱ Le̱' tu da quebe dxal-la' nne̱'. Buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Waca tu benne' xelé̱'e̱ nen zru'ule̱'? \p \v 3 Nadxa beche̱be Jesús: \p ―¿Bizra gunná be'e Moisés le'e? \p \v 4 Na' belexeche̱be benne' ca': \p ―Be̱nna Moisés lataj gunézrujdxu zrú'uladxu tu xiche da dxenná na dxelá'adxu, na' gusandxu le̱'. \p \v 5 Nadxa Jesús guzre̱' le̱': \p ―Caní gunná be'e Moisés lawe' da zaj naca zizraj lázrdaule le'e. \v 6 Gate nédxudau' gate be̱n Dios xúgute̱ da dxelé'edxu, na' be̱ne̱' bénneache benne' biu, ne nu'ula, na' gunné̱': \v 7 “Chee̱ le̱ na' benne' biu na' gusane̱' xruze xrne̱'e̱ chee̱ gaque̱' tuze nen zru'ule̱', \v 8 na' dxupe̱' xelaque̱' ca tuze benne'.” Ca' naca na, québedxa zaj naca chupe̱', san tuze benne' zaj naque̱'. \v 9 Chee̱ le̱ na' netú benne' quebe dxal-la' xelé̱'e̱ da nuchaga Dios. \p \v 10 Gate zaj zra' lu xu'u benne' ca' dxuse̱de Jesús buluche̱be̱' Le̱' xetú lasa ca naca chee̱ da nigá. \v 11 Na' Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Che tu benne' xelé̱'e̱ nen zru'ule̱', ne xezúale̱ne̱' nu'ula xula, dxíchuje̱' xrba chee̱ wechaga na' lawe' da dxusebague̱' zru'ule̱' nedxu na' dul-la. \v 12 Cá'anqueze che tu nu'ula gusane̱' benne' chee̱', ne xezúale̱ne̱' benne' xula, la gázqueze dxíchuje̱' xrba chee̱ wechaga na' da dxusebague̱' benne' chee̱' dul-la. \s1 Jesús dxenabe̱' Dios gun chawe̱'e̱ bidu ca' \r (Mt. 19.13-15; Lc. 18.15-17) \p \v 13 Nadxa bénneache ca' guleché̱'e̱ bidu chee̱' ca' lau Jesús chee̱ xrua ne̱'e̱ le̱be', na' benne' ca' dxuse̱de Jesús gulezú lawe̱' dxeledil-le̱' benne' ca' zaj naché̱'e̱ bidu ca'. \v 14 Gate ble'e Jesús da dxelune̱', na' bzre̱'e̱, ne guzre̱' le̱': \p ―Le güe bidu ca' lataj xelelá'abe' naga zua'. Quebe guzágale-be' lawe' da benne' zaj naque̱' ca bidu caní xelu'e̱ naga dxenná bea Dios. \v 15 Da li dxapa' le'e, che tu benne' quebe gape̱' ba lá'ana da dxenná bea Dios ca dxelún bidu caní, cabata' chu'u bénnea' naga dxenná bea Le̱'. \p \v 16 Nadxa gucá'a Jesús bidu ca', ne bnide̱'-be'. Guxrúa ne̱'e̱ le̱be', na' gunabe̱' Dios gun chawe̱'e̱-be'. \s1 Benne' cuide' nape̱' da gunní'a dxuchálajle̱ne' Jesús \r (Mt. 19.16-30; Lc. 18.18-30) \p \v 17 Gate bexú'u Jesús neza, na' guzá chegu tu benne' biu, na' bzu zribe̱' lau Jesús, ne bche̱be̱' Le̱': \p ―Benne' xrlátaje, bi dxal-la' guna' chee̱ gapa' xel-la nabán zeajlí canna? \p \v 18 Jesús guzre̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxu'u neda' xrlátaje? Québedxa nu chilá' naca xrlátaje. Tuze Dios naque̱' xrlátaje. \v 19 Núnbeaquezu' ca da bdxixruj bea Dios gate na' gunné̱': \q1 Quebe quichju' xrba chee̱ wechaga na'. \q1 Quebe gutiu' benne'. \q1 Quebe cuanu' chee̱ benne'. \q1 Quebe nneu' chee̱ nu benne' da quebe naca na. \q1 Quebe gagu lanu'. \q1 Gudapa ba lá'ana xra xrna'u. \p \v 20 Nadxa bénnea' beche̱be̱': \p ―Benne' wese̱de, xúgute̱ da caní dxuna' nácatea' bidau'. \p \v 21 Na' Jesús gunné̱'e̱ le̱' xrtandau', ne guzre̱' le̱': \p ―Tu da dxexázrjenu'. Guxíaj xeaje̱te xúgute̱ da napu', na' bnezruj benne' xache' ca' dumí chee̱ na. Nadxa gapu' da gunní'a xabáa. Na' gudá, gacu' ca tu benne' zéaje̱' chee̱ te̱'e̱ xaga béguaj, ne be̱n neda' tuze. \p \v 22 Gate bene̱' da nigá, na' benne' cuide' na' bewi'ine lázrele̱'e̱, na' bexíaje̱' dxewí'ine̱' lawe' da nácale̱'e̱ benne' gunní'a. \p \v 23 Nadxa Jesús gunné̱'e̱ ni naze, na' guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Sté̱bete̱ naca chu'u benne' gunní'a naga dxenná bea Dios. \p \v 24 Belexebánele̱'e̱ benne' ca' dxuse̱de Jesús ca naca dizra' gunná Jesús, na' Le̱' guzre̱' le̱' xetú lasa: \p ―Zrí'ina'dau', sté̱bete̱ naca xelú'u naga dxenná bea Dios benne' dxuluxrén lazre̱' xel-la gunní'a. \v 25 Chadidxa te tu bea zren lu negue xeche' quézcala chu'u tu benne' gunní'a naga dxenná bea Dios. \p \v 26 Gate belén benne' ca' dizra' nigá, na' belexebánele̱'e̱ne̱', na' buluche̱be ljwezre̱': \p ―¿Núzraqueze la xca'? \p \v 27 Jesús gunné̱'e̱ benne' ca', ne guzre̱' le̱': \p ―Quebe seque' nu bénne' gune̱' da nigá, san Dios wazéquene̱'. Quebe bi de̱ da quebe gaca gun Dios. \p \v 28 Nadxa Pedro guzre̱' Jesús: \p ―Xránantu', netu' ba bcá'anantu' xúgute̱ da nápantu', ne zéajle̱ntu' Lue'. \p \v 29 Na' beche̱be Jesús: \p ―Da li dxapa' le'e, nútete̱ze benne' gusane̱' lizre̱', u benne' biche̱', u nu'ula zane̱', u xre̱', u xrne̱'e̱, u zru'ule̱', u zrí'ine̱', u xe̱zr la xu chee̱' ne̱ chia' neda', u ne̱ chee̱ dizra' chawe' chia', \v 30 benne' nigá si'e̱ na'a lu xe̱zr la xu nigá tu gaxúa cue' ca' da si'e̱, xu'u ca', ne benne' biche̱' ca', ne nu'ula zane̱' ca', ne xrne̱'e̱ ca', ne xe̱zr la xu chee̱' ca', na' weláu zi' xúzrequeze bénneache le̱'. Lu xe̱zr la xu da za za' wazí'queze̱' xel-la nabán zeajlí canna. \v 31 Zánete̱ benne' zaj naca na'a benne' blau xelaque̱' ca benne' bze̱be, na' zánete̱ benne' zaj naca na'a ca benne' bze̱be xelaque̱' benne' blau. \s1 Dxuchalaj Jesús xetú lasa ca gaca gate gatie̱' \r (Mt. 20.17-19; Lc. 18.31-34) \p \v 32 Gate zaj xu'e̱ neza dxelegüene̱' zjaque̱' Jerusalén, na' Jesús zria lawe̱' lau benne' ca' dxusé̱dene̱'. Dxelezrebe benne' ca', ne lu xel-la dxelezrebe zjácale̱ne̱' Le̱'. Na' da xula gucá'a Jesús benne' chazrinnu ca' dxusé̱dene̱', na' guzú lawe̱' dxe̱'e̱ le̱' ca naca da dxal-la' gaca chee̱'. \v 33 Na' guzre̱' le̱': \p ―¡Le na' xque nigá! Dxegüendxu zéajdxu Jerusalén naga tu benne' gudée̱' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, lu na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne lu na' benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, na' xelechugue̱' chia' chee̱ gatia', na' wuludee̱' neda' lu na' benne' zitu' ca'. \v 34 Nadxa xelún le̱' chia' neda', ne xelu'e̱ neda', ne xuluzré̱'e̱ neda' zrene̱', na' xelutie̱' neda'. Gate gaca chunna zra xebana' ládujla benne' gate. \s1 Jacobo ne Juan dxelenabe̱' Jesús bi gune̱' chee̱' \r (Mt. 20.20-28) \p \v 35 Nadxa Jacobo ne Juan, zri'ine Zebedeo, belezrine̱' lau Jesús, na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Benne' Wese̱de, dxaca lázrentu' gunu' chee̱ntu' da nábantu' Lue'. \p \v 36 Nadxa bche̱be Jesús le̱': \p ―¿Bi dxaca lázrele guna'? \p \v 37 Na' belexeche̱be̱' Le̱': \p ―Be̱nna netu' lataj cué'entu', tuntu' chalá'a xabe̱la chiu', ne xetuntu' chalá'a xéglala chiu' naga nna be'u xabáa chiu'. \p \v 38 Na' guzre Jesús le̱': \p ―Le'e quebe nézele da dxenábale. ¿Waca xí'ajle le'e da na' xi'aj neda', da zéaje̱ na ca naca da sácadxu? ¿Waca chuale nisa ca chua' neda' nisa lu xel-la gute? \p \v 39 Le̱' belexeche̱be̱': \p ―Wácantu'. \p Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―Da li wé'ajle ca naca da na' xi'aj neda', ne chuale nisa ca chua' neda' nisa. \v 40 Chee̱ cué'ele chalá'a xabe̱la chia' u chalá'a xéglala chia', quegá neda' gunna' na. Gaca chee̱ benne' ca' ba nucueza Dios chee̱'. \p \v 41 Gate xechí benne' ca' dxuse̱de Jesús belenne̱' na, na' belezré̱'e̱ nen Jacobo ne Juan. \v 42 Jesús gunné̱' benne' ca', na' guzre̱' le̱': \p ―Ba nézquezle ca dxelún benne' dxelenná be'e benne' xe̱zr la xu ca'. Dxelún cuine̱' xrane benne' xe̱zr la xu ca'. Benne' blau ládujla le̱' dxezi'e̱ ba neza xel-la dxenná bea chee̱'. \v 43 Quebe gaca caní ládujla le'e. Che nu benne' dxaca lazre̱' gaque̱' benne' blau ládujla le'e, benne' nigá dxal-la' gune̱' zrin chee̱ ljwezre̱', \v 44 na' che nu benne' ládujla le'e dxaca lazre̱' gaque̱' benne' xíchaje̱, benne' nigá dxal-la' gaque̱' ca tu benne' nada'u chee̱ gune̱' zrin chee̱ xúgute̱ ljwezre̱'. \v 45 Caní gaca na lawe' da cá'anqueze neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, bla'a, quegá chee̱ xelún bénneache zrin chia' neda'. Bla'a chee̱ guna' zrin chee̱ bénneache, ne chee̱ guzúa' xel-la nabán chia' chee̱ guselá' benne' zan. \s1 Dxexún Jesús tu benne' la chul-la le̱' Bartimeo \r (Mt. 20.29-34; Lc. 18.35-43) \p \v 46 Nadxa belezrine̱' xe̱zre Jericó. Gate na' bedxúaj Jesús xe̱zre nigá nen benne' ca' dxusé̱dene̱', ne nen benne' zante̱, na' zua tu benne' la chul-la le̱' Bartimeo, zri'ine Timeo, dxe'e̱ dxu'a neza dxenabe̱' guna'. \v 47 Na' ca bénne̱' dxedé Jesús, benne' Nazaret, ga na', na' benne' la chul-la nigá guzú lawe̱' dxenné̱' zizraj: \p ―¡Jesús, Zri'ine David, bexache lazre' neda'! \p \v 48 Benne' zan ca' guledil-le̱' le̱' chee̱ sue̱' zrize, na' le̱' zízrajdxa gunné̱': \p ―¡Zri'ine David, bexache lazre' neda'! \p \v 49 Nadxa gugá Jesús, na' gunné̱': \p ―Le nne̱ le̱'. \p Na' gulenné̱' benne' la chul-la na', gulé̱'e̱ le̱': \p ―Bdipa lazru'. Guxasa lawe' da dxenné̱' lue'. \p \v 50 Nadxa bzale̱' lazxe' naxrúa cuzre̱' chalá'ala, na' guxritie̱' chee̱ zrine̱' lau Jesús. \v 51 Nadxa Jesús gunábene̱' le̱': \p ―¿Bizra dxaca lazru' guna' chiu'? \p Na' gunná benne' la chul-la: \p ―Benne' Wese̱de, dxaca lazra' xexunu' xiaj lawa'. \p \v 52 Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―Waca xexíaju'. Bache bexacu' lawe' da guxéajle̱'u chia'. \p La ble'ete̱ benne' la chul-la na', na' guxíajle̱ne̱' Jesús la neza. \c 11 \s1 Dxu'u Jesús xe̱zre Jerusalén \r (Mt. 21.1-11; Lc. 19.28-40; Jn. 12.12-19) \p \v 1 Gate belezrine̱' gáguze naga dxe' xe̱zre Jerusalén, ne zaj xu'e̱ la neza naga zaj dxe' xe̱zre Betfagé, ne xe̱zre Betania zran xi'a chee̱ xaga olivo ca', na' Jesús gusel-le̱' chupa benne' ca' dxusé̱dene̱', \v 2 na' guzre̱' le̱': \p ―Le chjaca lu xé̱zredau' da dxe' tu chi na', na' gate zrinle na', cheajxrácale tu burro da'ba' xaga, bea na' netú benne' quebe ne cuie̱' le̱ba'. Le se̱zre-ba', ne le che̱'-ba' nigá. \v 3 Che nu benne' nabe̱' le'e bizr chee̱ na' dxesé̱zrele-ba', xé̱gale le̱': “Xránadxu dxechine̱'-ba'”, na' la xesél-la'te̱' le̱ba'. \p \v 4 Nadxa xjaque̱', ne xeajlexraque̱' burro na' da'ba' xaga dxu'a dxa xu'u cuita neza, na' gulesé̱zre̱'-ba'. \p \v 5 Nadxa bal-la benne' zaj zre̱'e̱ na' gulé̱'e̱ le̱': \p ―¿Bizra' dxunle? ¿Bizr chee̱ na' dxesé̱zrele búrrua'? \p \v 6 Nadxa le̱' gulé̱'e̱ benne' ca' ca ba gunnáqueze Jesús, na' belúe̱' le̱' lataj. \v 7 La belexeché̱'e̱te̱' búrrua' lau Jesús, na' buluzríe̱' zra lane̱' cúzruba', na' guzría Jesús le̱ba'. \v 8 Benne' zante̱ gulechíluje̱' xicha chee̱', ne xladxe̱' la neza, na' benne' xula gulechugue̱' zina' da gulíxrue̱' la neza. \p \v 9 Na' benne' ca' zaj zrie̱' lawe', ne benne' ca' zjaque̱' bze̱be, gulezú lawe̱' dxelenné̱' zizraj: \p ―¡Gaca ba! ¡Lá'azxa naca benne' ze̱'e̱, nasel-la Xránadxu Dios Le̱'! \v 10 ¡Lá'azxa naca xel-la dxenná bea da za', xel-la dxenná bea chee̱ xradxu David! ¡Gaca ba Dios! \p \v 11 Ca'an guca gate na' guxú'u Jesús xe̱zre Jerusalén, na' guxú'e̱ lu xudau'. Ca gudé gunné̱'e̱ xúgute̱ da zaj nnita du cuite̱', na' bezé̱'e̱ zexíaje̱' xe̱zre Betania nen benne' chazrinnu ca' dxusé̱dene̱', lawe' da ba zeaj dxezré'. \s1 Jesús dxugu'e̱ de' xaga higo \r (Mt. 21.18-19) \p \v 12 Gute xu zra xula gate na' gusá'aque̱' xe̱zre Betania, gudún Jesús. \v 13 Na' blé'ene̱' zítu'la dxe' tu xaga higo zria na laga', na' xeajnné̱'e̱ che zria da zixre lu xaga na', san quebe bi zria na. Lágaze zria na lawe' da quebe ne zrin zra cuía na da zixre. \v 14 Nadxa Jesús guzre̱' xaga higo na': \p ―Cabátadxa nu gagu da zixre chiu'. \p Benne' ca' dxuse̱de Jesús belénqueze̱' na. \s1 Jesús dxexún lbe̱'e̱ lu xudau' \r (Mt. 21.12-17; Lc. 19.45-48; Jn. 2.13-22) \p \v 15 Ca gudé na' belexezrine̱' xe̱zre Jerusalén. Ca guxú'u Jesús lu xudau', guzú lawe̱' dxulague̱' lu xudau' benne' zaj zre̱'e̱ we̱te, ne benne' zaj zre̱'e̱ wewa'u na'. Na' bdxixre̱' blaga chee̱ benne' weche̱'e̱ dumí chee̱ benne' zitu', ne bdxixre̱' naga dxelebé' benne' we̱te bgúgudu ca'. \v 16 Quebe be̱'e̱ lataj nu benne' xudée̱' xua ca' lu xudau'. \v 17 Nadxa bsé̱dene̱' bénneache ca', dxenné̱': \p ―Lu xiche lá'azxa dxenná Dios: “Lizra' gaca na tu xu'u naga xuluchálajle̱ Dios benne' zá'aque̱' xúgute̱ xe̱zre.” Le'e ba nunle lizra' ca tu lizre benne' gubán ca'. \p \v 18 Na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ ca da nadxixruj bea Dios belenne̱', na' gulezú lawe̱' dxelexíluje̱' ájala gaca xelútete̱' Jesús lawe' da dxelezrebe̱' Le̱'. Ca'an guca lawe' da dxelexebane xúgute̱ bénneache ca naca da dxuse̱de Jesús le̱'. \v 19 Ca gula chizrela, Jesús bezé̱'e̱ lu xe̱zre. \s1 Dxebizre xaga higo \r (Mt. 21.20-22) \p \v 20 Ca gula zra xula che zílala, na' Jesús, ne benne' ca' dxusé̱dene̱' belexedée̱' na', na' belelé'ene̱' xaga higo na', ba nabizre na dute̱ lue na. \v 21 Nadxa xeajsá lazre Pedro, na' guzre̱' Jesús: \p ―Benne' wese̱de, gunná'xque xaga higo nigá da gulú'u na de'. Bache gubizre na. \p \v 22 Jesús gunné̱': \p ―Le cheajlí lazre Dios. \v 23 Da li dxapa' le'e, che nútete̱zele nnale, xe̱le xi'a nigá: “Cuasa lue' nigá, xeajchú'u lu nísadau'”, ne che quebe dxun chupa lázrele, na' chéajle̱le waca da ba gunnale, na' gácaqueze na. \v 24 Chee̱ le̱ na' dxapa' le'e, xúgute̱ da nábale Dios gate dxuchálajle̱le Le̱', che chéajle̱le ba guzile na, ca'an gácaqueze. \v 25 Gate na' dxuchálajle̱le Dios, che dxezrá'ale nu benne', le gunite lau chee̱ bénnea' chee̱ cá'anqueze Xrale zue̱' xabáa gunite lawe̱' dul-la da nabágale. \v 26 Che quebe gunite laule chee̱ bénnea', Xrale zue̱' xabáa quebe gunite lawe̱' dul-la da nabágale. \s1 Ca naca xel-la dxenná bea da napa Jesús \r (Mt. 21.23-27; Lc. 20.1-8) \p \v 27 Nadxa belexezrine̱' xe̱zre Jerusalén, na' ca dxedá Jesús le̱'aj xudau', na' gulebiga lau Le̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, ne benne' gula ca'. \v 28 Na' benne' caní gulenábene̱' Jesús: \p ―¿Bizra xel-la dxenná bea napu' dxunu' da caní? ¿Nuzra be̱nna lue' xel-la dxenná bea nigá? \p \v 29 Na' beche̱be Jesús: \p ―Cá'anqueze neda' de̱ tu da nábeda' le'e. Che xeché̱bele chia', nadxa xapa' le'e ca naca xel-la dxenná bea da napa' dxuna' da caní. \v 30 ¿Nuzra gusel-la Juan bchue̱' bénneache nisa? ¿Dios che bénneache? Le xeche̱be na'a. \p \v 31 Nadxa gulezú lau benne' ca' dxuluchálaje̱' le̱ze̱', dxelé̱ ljwezre̱': \p ―Che xe̱dxu Le̱', Dios gusel-le̱' le̱', na' nnáqueze̱': “¿Bizr chee̱ na' quebe guxéajle̱le chee̱'?” \v 32 Che nnadxu bénneache gulesel-le̱' le̱', dxal-la' zrébedxu da xelún benne' xe̱zre ca'. \p Caní gulenné̱' lawe' da xúgute̱ benne' xe̱zre nigá dxeléajle̱'e̱ guca Juan benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 33 Ca'an guca, gulenná benne' ca', dxelé̱'e̱ Jesús: \p ―Quebe nézentu'. \p Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Cá'anqueze neda' quebe nnia' ca naca xel-la dxenná bea da napa' dxuna' da caní. \c 12 \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ benne' we̱n zrin quebe zaj naque̱' xrlátaje \r (Mt. 21.33-46; Lc. 20.9-19) \p \v 1 Nadxa guzú lau Jesús dxuchálajle̱ne̱' benne' ca' tu da dxulé'e na. Dxe̱'e̱ le̱': \p ―Zua tu benne' bde̱'e̱ lba uva ca' lu xe̱zr la xu chee̱', na' be̱ne̱' le̱'aj chee̱ na. Be̱ne̱' tu xiaj lutju naga guchuchuje̱' uva ca', ne be̱ne̱' tu bdupa' naga cue' benne' guxúe̱' da caní. \p ’Nadxa bdee̱' xe̱zr la xu chee̱' na' lu na' benne' we̱n zrin ca' chee̱ xelune̱' la'a lina chee̱ na, na' guzé̱'e̱ zéaje̱' xe̱zre zitu'. \v 2 Ca gula zra chee̱ lina, na' gusel-le̱' tu bi we̱n zrin chee̱' cheajxezri'ibe' lu na' benne' we̱n zrin ca' ca naca lina da dxal-la' xezí' benne' xranbe'. \v 3 Na' benne' we̱n zrin ca' gule̱l-le̱'-be', ne buluzalje̱'-be', na' belexesel-le̱'-be' dáchezebe'. \v 4 Nadxa xránabe' gusel-le̱' bi we̱n zrin xula, na' bi nigá belú'e̱-be' xiaj, ne gulelé̱'e̱ xíchajbe', ne bulucháchale̱ne̱'-be'. \v 5 Na' xránabe' na' gusel-le̱' xetube', na' bi nigá belútete̱ benne' ca' le̱be'. Ca gudé na' xránabe' gusel-le̱' bi zandxa bi xula, na' cá'anqueze belú'e̱ bál-labe', ne belútete̱' xebál-labe'. \p \v 6 ’Xránabe' zua tu zrí'ine̱' bi biu, bi nazrí'ile̱'e̱ne̱', na' naga bzé̱bete̱ gusel-le̱' zrí'ine̱' nigá, dxenné̱' lu xichaj lázrdawe̱': Dxal-la' xelape̱' ba lá'ana zri'ina'. \v 7 Benne' we̱n zrin ca' gulenné̱', dxelé̱ ljwezre̱': “Bi nigá gueque chee̱be' xe̱zr la xu nigá. Gútete̱dxu-be' na'a, na' dxi'u xegá'anale̱dxu da nigá.” \v 8 Ca'an guca, gule̱l-le̱'-be', ne belútete̱'-be', na' gulebéaje̱' be̱l-la' dxen chee̱be' lu xe̱zr la xu na'. \p \v 9 Nadxa Jesús gunábene̱' benne' xudau' ca': \p ―¿Ájazra gun xrane xe̱zr la xu nigá? Walé̱'e̱, na' gútete̱' benne' we̱n zrin ca', na' gudée̱' xe̱zr la xu chee̱' lu na' benne' xula ca'. \v 10 Ba blábale da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios. Dxenná na: \q1 Xiaj na' da quebe buluchine benne' we̱n xu'u, \q1 xiaj na' naca na'a xiaj blau chee̱ xu'u. \q1 \v 11 Da nigá be̱n Xránadxu, na' dxexebánedxu chee̱ na. \p \v 12 Nadxa gulaca lazre̱' xele̱l-le̱' Jesús lawe' da zaj nézene̱' bchálaje̱' da dxulé'e nigá chee̱ gulé'ene̱' ca zaj naca le̱'. Quebe bi gulune̱' lawe' da gulezrebe̱' bi xelún benne' xe̱zre ca'. Chee̱ le̱ na' bulusane̱' Jesús, besí'aque̱'. \s1 Da bchalaj Jesús chee̱ da dxuchizruj xu'u lawe' \r (Mt. 22.15-22; Lc. 20.20-26) \p \v 13 Ca gudé na' gulesel-le̱' lau Jesús bal-la benne' xudau' fariseo, ne benne' zaj de̱'e̱ Herodes chee̱ gulebéaje̱' Le̱' dizra' chee̱ xelezéquene̱' xelawe̱' Le̱' zria. \v 14 Benne' caní belelé̱'e̱ lau Jesús, na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Benne' wese̱de, ba nézentu' ca dxennáu' da li, ne quebe dxezí'u ca da dxelennaze bénneache, lawe' da quebe dxenná'u Lue' ca zaj naca cúzreze bénneache. Da li naca ca dxusé̱denu' bénneache da naca chee̱ Dios. ¿Dxunna da nadxixruj bea Dios lataj quízrujdxu da dxuchizruj benne' dxenná bea Roma dxi'u, che cabí? ¿Dxal-la' quízrujdxu, che quebe quízrujdxu? \p \v 15 Jesús dxéquebe'ene̱' quegá du lazre̱' dxelenábene̱' Le̱' da nigá, na' guzre̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxebéajle neda' dizra'? Le dajguá nigá tu dumí da dxízrujle chee̱ le'eda' na. \p \v 16 Na' bedajlegüé̱'e̱ na, na' ca ble'e Jesús le̱ na, na' gunábene̱' le̱': \p ―¿Nu lau da' dumí nigá, ne nu la naxúaj na nigá? \p Na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Chee̱ benne' dxenná bea Roma. \p \v 17 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Le gunezruj chee̱ benne' dxenná bea Roma da naca chee̱', na' le gunezruj chee̱ Dios da naca chee̱ Dios. \p Na' belexebánene̱' ca naca da bchalaj Jesús. \s1 Da bchalaj Jesús ca xelexebán benne' gate \r (Mt. 22.23-33; Lc. 20.27-40) \p \v 18 Nadxa belezrín lau Jesús bal-la benne' xudau' saduceo. Benne' caní dxelenné̱' quebe xelexebán benne' gate. Ca'an guca, gulenábene̱' Jesús caní: \p \v 19 ―Benne' wese̱de, Moisés bzuaje̱' chee̱dxu da nadxixruj bea nigá: “Che tu benne' biu gatie̱', ne xegá'ana zru'ule̱', na' quebe nu zua bi chee̱ bénnea', na' benne' biche̱' dxal-la' xequé̱'e̱ nu'ula na' gute benne' chee̱' chee̱ sua zri'ine bénnea' gutie̱'.” \v 20 Gulezrá' gazre benne' biche̱'. Benne' nedxu bchaga na'abe', na' gútebe' quebe nu zrí'inebe' zua. \v 21 Na' benne' gudxupe' bequé̱'e̱ nu'ula na', na' cá'anqueze gutie̱' quebe nu zrí'ine̱' zúaqueze. Cá'anqueze guca chee̱ benne' guxunne'. \v 22 Ca'an guca, benne' gazre caní gulezúale̱ne̱' nu'ula na', na' netue̱' quebe nu zrí'ine̱' guzúa. Naga xeajse̱te̱ na gútete̱ nu'ula'. \v 23 Na'a xca', gate na' xelexebán benne' gate, ¿nula benne' biu caní gaque̱' benne' chee̱ nu'ula na', lawe' da gulezúale̱ benne' gazre ca' le̱'? \p \v 24 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Nanítele le'e lawe' da quebe núnbeale da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, ne quebe nézele ca naca xel-la waca chee̱ Dios. \v 25 Gate na' xelexebán benne' gate, québedxa xuluchaga ne̱'e̱, ne québedxa xuluchaga na' bi nu'ula ca'. Xelaque̱' ca zaj naca gubáz chee̱ xabáa. \v 26 Na'a, ca naca chee̱ benne' gate che xelexebane̱', ¿quebe ne gulábale ca da naxúaj na lu xiche chee̱ Moisés ca gunná Dios gate na' bchálajle̱ne̱' Moisés tu lu xágadau' da dxala xi'? Gunná Dios caní: “Neda' naca' Dios chee̱ Abraham, ne chee̱ Isaac, ne chee̱ Jacob.” \v 27 Dios naque̱' Dios, quegá chee̱ benne' gate ca'. Naque̱' Dios chee̱ benne' ban ca'. Ca'an naca, álega nanítele le'e. \s1 Da nadxixruj bea Dios da naca blau \r (Mt. 22.34-40) \p \v 28 Na' zé̱queze tu benne' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, na' benne̱' da dxuchalaj Jesús, ne nézene̱' bzri'e̱ dizra' chawe', na' gunábene̱' Le̱': \p ―¿Bizra da nadxixruj be'e Dios naca na da blaudxa? \p \v 29 Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―Da bdxixruj be'e̱ da naca na da blaudxa ca xúgute̱ dxenná na caní: Le xene benne' Israel. Xránadxu Dios tuze naque̱'. \v 30 Bzri'i Xranu' Dios du lazru', ne nen dute̱ bénne'du xu'u, ne nen dute̱ xichaj lázrda'u, ne nen dute̱ xel-la wal-la da napu'. Da nigá naca da nadxixruj bea da blaudxa, \v 31 na' da nadxixruj bea gudxupe' nácaqueze na ca le̱ na, da dxenná na caní: Bzri'i benne' xula ca nazrí'i cuinu'. Quebe zua xetú da nadxixruj bea da naca blaudxa ca da chupa caní. \p \v 32 Nadxa gunná bénnea' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, dxe̱'e̱ Jesús: \p ―Ca'an xanne naca ca beche̱bu', Benne' dxuse̱de. Da li naca ca dxennáu'. Zua tuze Dios, ne quebe nu zua xetú ca Le̱', \v 33 na' che zri'idxu Dios du lázredxu, ne nen dute̱ xichaj lázrdaudxu, ne nen dute̱ bénne'du xú'udxu, ne nen dute̱ xel-la wal-la da nápadxu, ne che zri'idxu benne' xula ca nazrí'i cuínadxu, da caní zaj zácadxa na ca xúgute̱ be̱ xixre' ca' dxútedxu-ba' lau Dios, ne ca xúgute̱ da dxuzézxedxu lu cugu chee̱ Dios. \p \v 34 Nadxa Jesús, ca benne̱' bchálaje̱' chawe', na' guzre̱' le̱': \p ―Xeláteze ne de̱ na chee̱ nna bea Dios xichaj lázrda'u. \p Na' québedxa nu bexazre nábene̱' Le̱' dizra' ca'. \s1 ¿Nu zrí'ine̱' naca Cristo? \r (Mt. 22.41-46; Lc. 20.41-44) \p \v 35 Jesús dxusé̱dene̱' benne' ca' lu xudau', na' gunné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxelenná benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios naca Cristo zri'ine David? \v 36 David ná'queze ca bzéajni'i Be' Lá'azxa le̱', gunné̱': \q1 Xránadxu Dios guzre̱' Xrana': \q1 “Gudxé'e chalá'a xabe̱la chia', \q1 ca zrin zra ba nuzúa' benne' dxeledábague̱' lue', \q1 chee̱ na be'enu' le̱'.” \q1 \v 37 Che David ná'queze dxenné̱': “Xrana'”, ¿ájala chee̱ na' naque̱' zrí'ine̱'? \p Benne' zan ca' du lazre̱' buluzé̱ nague̱' chee̱'. \s1 Jesús dxulé'ene̱' zaj nachixre benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios \r (Mt. 23.1-36; Lc. 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Ca dxuse̱de Jesús benne' ca', na' gunné̱': \p ―Le gapa chi'i cuínale chee̱ benne' ca'an dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios. Benne' caní dxeledánene̱' dxelácue̱' zra lane̱' tunna, ne dxeledánene̱' xulugapa bénneache le̱' diuzre nen dizra' ba lá'ana lau bénneache ca'. \v 39 Benne' caní dxeledánene̱' dxelebé'e̱ lataj blau lu xu'u naga dxelezraga benne' dxelúe lá'ane̱' Dios, ne dxeledánene̱' dxelebé'e̱ lataj blau naga dxelawe̱' xrche'. \v 40 Benne' caní dxelegüe̱' lizre xrlataj nu'ula ca' ba gulate benne' chee̱', na' chee̱ xululé'e cuine̱' ca benne' xrlátaje, dxelune̱' xel-la dxuluwizraj Dios tunna. Le̱' zaj nabágadxe̱' zria. \s1 Dumí da gulú'u nu'ula xache' ba gute benne' chie̱' \r (Lc. 21.1-4) \p \v 41 Tu lasa gate na' dxe' Jesús lu xudau' cuita naga dxelegú'e̱ dumí, na' dxenné̱'e̱ ca dxelún benne' ca' dxelegú'e̱ dumí, ne ca dxelún benne' gunní'a ca', dxelegú'e̱ dumí zren. \v 42 Ca'an guca, bzrin tu nu'ula xache' ba gute benne' chie̱', na' gulu'e̱ chupa dumí lásedau' da quebe zaj zácate̱ can. \v 43 Nadxa gunné̱ Jesús benne' ca'an dxusé̱dene̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Da li dxapa' le'e, nu'ula xache' nigá bnézrujdxe̱' ca xúgute̱ benne' ca'an gulegú'e̱ dumí. \v 44 Xúgute̱ benne' ca' gulegú'e̱ da québedxa dxelechínne̱'. Nu'ula xache' nigá gulu'e̱ ca naca da nape̱', da nunte̱ gawe̱'. \c 13 \s1 Dxuchalaj Jesús ca gaca gate xrinnaj xudau' \r (Mt. 24.1-2; Lc. 21.5-6) \p \v 1 Gate bedxúaj Jesús lu xudau', na' tu benne' dxusé̱dene̱' guzre̱' Le̱': \p ―Benne' Wese̱de, gunná'xque ca zren naca xudau', ne xiaj xrtante̱ caní. \p \v 2 Beche̱be Jesús: \p ―¿Dxelé'enu' na'a ca zren naca xudau' nigá? Québedxa xegá'ana tu xiaj cuzru ljwezre nigá. Ca naca xudau' nigá wabía xí'queze na. \s1 Da xelunna bea na gate cheajsé̱ chee̱ xe̱zr la xu nigá \r (Mt. 24.3-28; Lc. 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Nadxa xjaque̱' lu xi'a chee̱ xaga olivo ca', da zua na chalá'a ca li dxa xu'u xudau'. Gate dxe' Jesús ga na', na' Pedro, ne Jacobo, ne Juan, ne Andrés gulé̱'e̱ Jesús le̱ze̱': \p \v 4 ―Dxaca lázrentu' gulé'enu' netu' bata gaca caní. ¿Bizra da ca' xelunna bea na gaca xúgute̱ da caní? \p \v 5 Na' beche̱be Jesús: \p ―Le gapa chi'i cuínale chee̱ quebe nu si xe̱ le'e, \v 6 lawe' da xelelá' benne' zante̱ xelún lu'a neda', welenné̱' zaj naque̱' Cristo, na' welezí xe̱'e̱ benne' zante̱. \p \v 7 ’Le'e, gate xénele gaca wedil-la, ne ba dxaca wedil-la, quebe zrébele. Cá'queze dxal-la' gaca na, san quegá ne zrin zra cheajsé̱ chee̱ na, \v 8 lawe' da xeledíl-lale̱ benne' tu xe̱zr la xu benne' xetú xe̱zr la xu, na' tu xe̱zre benne' tíl-lale̱ na xetú xe̱zre. Wazrú' zánete̱ xe̱zre, ne wata' gubina', ne wadxé'e na zraga bénneache. Da caní zaj naca na naga su lauze ca naca da xelezaca zi' bénneache. \p \v 9 ’Le guxúe cuínale lawe' da xuludée̱' le'e lu na' benne' xu'u lawe', na' xuluzalje̱' le'e lu xu'u naga dxulucá'ana szrene̱' Dios. Xuludée̱' le'e lau benne' xu'u lawe' ca', ne lau benne' dxelenná be'e̱ lawe' da nácale chia' neda'. Gate ca'an gaca, na' guchálajle chia' neda' lau benne' ca'. \v 10 Nédxudxa ca zrin zra cheajsé̱ chee̱ na, dizra' chawe' chia' gaca lban chee̱ na lau bénneache zaj zre̱'e xúgute̱ xe̱zr la xu. \v 11 Gate xeleché̱'e̱ le'e chee̱ xuludée̱' le'e lu na' benne' xu'u lawe' ca', quebe cue'le gunne xue bi nnale, ne quebe quilaj lázrele ájala guchálajle. Nne̱le ca da gunna Dios le'e zra na' lawe' da quegá le'eze nne̱le, san Be' Lá'azxa, Le̱' nne̱'. \v 12 Ca xelún bénneache lu zra na', xuludée̱' bi biche̱' ca' lu na' benne' xelútie̱' le̱be'. Cá'anqueze xelún xruze xrna' ca', xuludée̱' zrí'inequeze̱'. Na' zrí'ine̱' ca' weledábagabe' xruze xrnabe', ne xelunbe' xelátie̱'. \v 13 Xúgute̱ bénneache xelezré̱'e̱ le'e lawe' da nácale chia' neda'. Bénnea' ze̱ tipe̱' ca zrindxa zra cheajsé̱ chee̱ na, la bénnea'. \p \v 14 ’Daniel, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios bzuaje̱' ca naca chee̱ da sban da guzría xi na. Gate lé'ele le'e zria da nigá lataj lá'azxa naga quebe dxal-la' cuía na, nadxa benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa xe̱zr la xu Judea dxal-la' xuluzrúnnuje̱', ne chjaque̱' lu xi'a zren. (Benne' dxulabe̱' da nigá dxal-la' cheajní'ine̱' da naca chee̱ na.) \v 15 Nu benne' zria chju'u lizre̱' lu zra na' quebe dxal-la' xexétaje̱' chee̱ bi xebéaje̱' lu xu'u. \v 16 Benne' ze̱ le̱'e̱ xixre' quebe dxal-la' xezrine̱' lizre̱' chee̱ xequé̱'e̱ zra lane̱'. Dxal-la' xuluzrúnnujte̱ benne' caní. \v 17 Baxache' xelaca nu'ula zaj zue̱' zi'i, ne nu'ula ca' zaj nuxre̱' bidu dxe'ene lu zra na'. \v 18 Le naba lau Dios chee̱ quebe gaca beu' zaga gate na' dxal-la' guzrúnnujle, \v 19 lawe' da xelezaca zidxa bénneache lu zra ca'an ca da quebe ne xelezácate̱', gulala be̱n Xránadxu Dios xe̱zr la xu nigá, ne québedxa xelezácadxe̱' ca'. \v 20 Che Xránadxu Dios quebe guzáchie̱' zra ca', québedxa nu láqueze̱', san ba bzachie̱' zra ca'an lawe' da nazrí'ine̱' bi chee̱' ca', bi ca' ba gucá'a Le̱'. \p \v 21 ’Lu zra na', che nu benne' dxe̱'e̱ le'e: “Le na' xque, nigá zua Cristo”, u che nne̱': “Le na' xque, na' ze̱'”, quebe chéajle̱le chee̱'. \v 22 Welelá' benne' xelezí xe̱'e̱, benne' xelune̱' lu'a Cristo, ne xelune̱' lu'a xel-la waca chee̱ xabáa chee̱ xelezí xe̱'e̱ bi ca' ba gucá'a Dios che xelezéquene̱'. \v 23 Le sua le'e ban lazre'. Neda' ba gucha' le'e xúgute̱ nédxute̱ ca gaca na. \s1 Ca gaca gate xida Benne' Gulje̱' Bénneache \r (Mt. 24.29-35, 42-44; Lc. 21.25-36) \p \v 24 Nadxa gunná Jesús: \p ―Lu zra ca', gate te zra chee̱ xel-la zi' caní, na' chul-la gubizra, ne québedxa gusení' beu'. \v 25 Belaj ca' xelexruj na zran xabáa, na' ca da zaj nalá' zaj ze̱ tipa zran xabáa welezrízete̱ na. \v 26 Ca nadxa xelelé'ene̱' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, za'a lu beuj bza, napa' xel-la waca zren, ne da xabáa chia'. \v 27 Na' la sél-latea' gubáz chee̱ xabáa chia' ca' chee̱ xuluchague̱' benne' ca' gunnía', benne' zaj zre̱'e̱ dapa saca chee̱ xe̱zr la xu nigá, benne' zitu' zá'aca nila, zá'aca na'la. \p \v 28 ’Le guse̱de ca naca da dxulé'e na ca naca chee̱ xaga higo. Gate na' dxelexedxé'ene zruze na, ne zá'aca xrlegue na, na' ba nézele za beu' la. \v 29 Cá'anqueze, gate na' lé'ele ba dxelaca da caní, nézele ba zua gáguze zra cheajsé̱ na, ne gácate̱ na. \v 30 Da li dxapa' le'e, xúgute̱ da caní gaca na nédxudxa ca xelate bénneache zaj zre̱'e̱ lu zra na'. \v 31 Xabáa ne xe̱zr la xu nigá wadé chee̱ na. Xrtizra' nigá quebe te na ca'anze, san waca li na. \p \v 32 ’Ca naca chee̱ zra na', ne chee̱ beu' na' quegá nu neze bata gaca na. Quebe zaj neze gubáz chee̱ xabáa, ne Zrí'inequeze Dios quebe nézene̱'. Tuze Xradxu Dios nézene̱'. \p \v 33 ’Chee̱ le̱ na', le sua le'e ban lazre'. Le guxúe, ne le guchálajle̱ Dios lawe' da quebe nézele bátala zrin zra na'. \v 34 Gaca na ca guca chee̱ tu benne' biu, benne' guzé̱'e̱ zéaje̱' zitu'. Gate na' za dxúaje̱' xu'u, na' dxudée̱' da nape̱' lu na' bi we̱n zrin chee̱' ca', ne dxunézruje̱' tu tube' zrin da xelunbe', ne dxusebague̱' benne' ze̱' dxa xu'u guxúe xánnie̱'. \v 35 Chee̱ le̱ na', le sua le'e ban lazre' lawe' da quebe nézele le'e bátala xelá' xrane xu'u, che dxe xrínneze, che dxe̱la, che ca cuezre xjeaj, che che zílala, \v 36 ga gaze xelé̱'e̱ chadí dute̱, na' cheajxraque̱' le'e dxásele. \v 37 Ca da dxennía', dxapa' le'e, dxapa' xúgute̱ benne': ¡Le sua ban lazre'! \c 14 \s1 Dxelexegá'ane̱' dizra' chee̱ xele̱l-le̱' Jesús \r (Mt. 26.1-5; Lc. 22.1-2; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Xechupa zra za zrin chee̱ xelune̱' laní chee̱ xulusá lazre̱' ca naca da be̱n Dios gate na' bebéaje̱' benne' Israel ca' lu xe̱zr la xu Egipto, laní na' dxelawe̱' xeta xtila da quebe nachixre cua zichaj chee̱ na. Na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios belilaj lazre̱' ájala xelune̱' chee̱ xele̱l-le̱' Jesús bagácheze chee̱ xelútie̱' Le̱'. \v 2 Na' gulenné̱': \p ―Quegá gundxu na lu laní, chee̱ quebe dxe'ena zraga bénneache. \s1 Tu nu'ula dxegüé̱'e̱ da za xichaj Jesús \r (Mt. 26.6-13; Jn. 12.1-8) \p \v 3 Zua Jesús lu xe̱zre Betania, lu lizre tu benne' le̱' Simón, benne' guzríe̱' we̱' guzru'. Dxácate̱ zaj dxe'e̱ dxelawe̱' na', na' bzrin tu nu'ula nu'e̱ tu da dau' da naca na xiaj xrtan da nazí le na alabastro, ne nazrate̱ na da za da dxelá zixre chee̱ xiaj nardo, da zácale̱'e̱ na. Na' gulé̱'e̱ da dau' na', ne blálaje̱' da za na' xichaj Jesús. \v 4 Bal-la benne' ca', benne' zaj zre̱'e̱ na', belezré̱'e̱, na' gulenné̱', dxelé̱ ljwezre̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' be̱n ditaj nu'ula nigá da za na'? \v 5 Waca ta'u da na' chee̱ sídxadxu ca lázrujdxu chee̱ tu iza, chee̱ gácale̱dxu benne' xache' ca'. Na' guledil-le̱' nu'ula'. \p \v 6 Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―Quebe xe̱le nu'ula nigá ca'. ¿Bizr chee̱ na' dxunle le̱' ze̱de? Ca naca da be̱n nu'ula nigá chia' neda' naca na da cháwele̱'e̱. \v 7 Benne' xache' ca' tu zrázqueze̱' ládujla le'e. Waca gunle benne' ca' chawe' gate dxaca lázrele, san neda' quegá tu súale̱za' le'e. \v 8 Nu'ula nigá be̱ne̱' ca da guzéquene̱', gulu'e̱ da za be̱l-la' dxen chia' nédxula chee̱ zra gate gachia' lu xe̱dxu ba. \v 9 Da li dxapa' le'e, gátete̱ze na' gaca lban chee̱ dizra' chawe' chia' lu xúgute̱ xe̱zre zaj nnita xe̱zr la xu nigá, cá'anqueze zrálajqueze ca naca da be̱n nu'ula nigá, chee̱ xulusá lazre̱' chee̱'. \s1 Judas dxexegá'ane̱' dizra' gudée̱' Jesús lu na' benne' ca' dxeledábague̱' Le̱' \r (Mt. 26.14-16; Lc. 22.3-6) \p \v 10 Nadxa Judas Iscariote, tu benne' chazrinnu ca' dxuse̱de Jesús, guxíaje̱' xeajchálajle̱ne̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' chee̱ xelexegá'ane̱' dizra' ájala gune̱' gudée̱' Jesús lu na' benne' ca'. \v 11 Ca belén benne' ca' ca gunná Judas, gulebéle̱'e̱ne̱', na' guleche̱be lazre̱' xulunézruje̱' le̱' dumí. Nadxa Judas guzú lawe̱' dxexílaje̱' ájala gudée̱' Jesús lu na' benne' ca'. \s1 Da dxágudxu chee̱ gusá lázredxu ca gute Jesús \r (Mt. 26.17-29; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 12 Zra nedxu chee̱ laní gate dxelawe̱' xeta xtila da quebe nachixre cua zichaj chee̱ na, ne dxelutie̱' zríla'dau' chee̱ Laní Pascua, gate na' dxulusá lazre̱' ca guca gate bebéaj Dios benne' Israel ca' lu xe̱zr la xu Egipto, na' benne' ca' dxuse̱de Jesús buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Gazra dxaca lazru' chéajntu' cheajcuézentu' da gágudxu Laní Pascua? \p \v 13 Nadxa Jesús gusel-le̱' chupa benne' ca' dxusé̱dene̱'. Dxe̱'e̱ le̱': \p ―Le chjaca lu xe̱zre Jerusalén, na' cheajxrácale tu benne' biu ze nu'e̱ tu dxe'e nisa. Le chjácale̱ne̱', \v 14 na' naga xexu'e̱, xe̱le benne' xrane xu'u na': “Benne' Wese̱de chee̱dxu dxenné̱': ¿Gazra zua xu'u naga guna' Laní Pascua, chee̱ gawa' tu zren nen benne' ca' dxusé̱deda'?” \v 15 Nadxa gulé'ene̱' le'e tu xu'u zren da naca na gudxupe' cuía sibe da bache nabeza na. Na' gucuézale da gágudxu. \p \v 16 Nadxa benne' ca' dxusé̱dene̱' belexedxúaje̱' gusá'aque̱', na' belezrine̱' xe̱zre Jerusalén. Na' guca xúgute̱ ca da ba guzre Jesús le̱', na' bulucueze̱' da xelawe̱' lu Laní Pascua. \p \v 17 Ca gula chizrela, na' bzrin Jesús nen benne' chazrinnu ca' dxusé̱dene̱'. \v 18 Na' ca zaj dxe'e̱ dxelawe̱', na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Da li dxapa' le'e, tu benne' ládujla le'e, benne' dxawe̱' tu zren nen neda', gudée̱' neda' lu na' benne' ca' dxeledábague̱' neda'. \p \v 19 Nadxa benne' ca' gulezúa xácheze̱', ne gulezú lawe̱' dxuluche̱be̱' Jesús tu tue̱': \p ―¿Neda' xca'? \p Na' xetúe̱' cá'anqueze guzre̱' Le̱': \p ―¿Neda' xca'? \p \v 20 Nadxa beche̱be Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Tu benne' ládujla le'e chazrínnule, benne' dxawe̱' tu zren nen neda' lu xé'ena nigá. \v 21 Da li gatia' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, ca da naxúaj na chia' lu xiche chee̱ Dios. Baxache' naca chee̱ benne' na' gudée̱' neda' lu na' benne' ca' dxeledábague̱' neda'. Cháwedxa gaca chee̱ bénnea' la ca gúlaje̱'. \p \v 22 Dxácate̱ zaj zre̱'e̱ dxelawe̱', na' gucá'a Jesús xeta xtila, ne guzre̱' Dios: “Xcalenu'.” Ca gudé bzúzruje̱' na, na' bnézruje̱' na chee̱ benne' ca', ne guzre̱' le̱': \p ―Le gagu na. Da nigá dxulé'e na ca gaca chee̱ be̱l-la' dxen chia'. \p \v 23 Nadxa guqué̱'e̱ tu da dxé'ajdxu, ne ca gudé guzre̱' Dios: “Xcalenu'”, na' bnézruje̱' na benne' ca', na' xúgute̱' gulé'aje̱' late' weaj da na'. \v 24 Nadxa Jesús guzre̱' le̱': \p ―Da nigá zéaje̱ na dxen chia' da dxucá'ana chawe na xel-la wezría cube. Dxen chia' nigá lalaj na ne̱ chee̱ benne' zan. \v 25 Da li dxapa' le'e, québedxa xí'aja' xrise uva caní ca zrindxa zra gate na' xí'aja' da cube naga dxenná bea Dios xabáa. \s1 Dxulé'e Jesús nna Pedro quebe núnbe̱'e̱ Jesús \r (Mt. 26.30-35; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38) \p \v 26 Ca gudé belul-le̱' da gaca ba Dios, na' belegüene̱' lu Xi'a Xaga Olivo Ca'. \v 27 Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Xúgute̱le le'e gusán lázrele neda' na'a xe̱la lawe' da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, dxenné̱': “Gutia' benne' dxuxúe̱' zrila' ca', na' zrila' ca' welase dínnajba'.” \v 28 Gate te xebana' lu xe̱dxu ba, wexá'a neda' nédxula ca le'e naga nababa Galilea. \p \v 29 Nadxa Pedro guzre̱' Jesús: \p ―Láqueze xúgute̱ benne' caní xulusán lazre̱' Lue', neda' québequeze guna' ca'. \p \v 30 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Da li dxapa' lue', lu xe̱la nigaze, nédxula ca za cuezre xjeaj chupa lasa, nnau' chunna lasa quebe núnbe'u neda'. \p \v 31 Na' dxennáqueze Pedro na', gunné̱': \p ―Láqueze gatia' tu zren nen Lue', québequeze nnia' quebe núnbe'a Lue'. \p Cá'anqueze gulenná xúgute̱'. \s1 Jesús dxuchálajle̱ne̱' Dios tu lataj nazí le na Getsemaní \r (Mt. 26.36-46; Lc. 22.39-46) \p \v 32 Nadxa belezrine̱' tu lataj naga nazí le na Getsemaní, na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Le cueza nigá dxácate̱ cha'a cheajchálajle̱na' Dios. \p \v 33 Nadxa Jesús guché̱'e̱ Pedro, ne Jacobo, ne Juan, na' guzú lau dxezúa xáche'le̱'e̱. \v 34 Na' dxe̱'e̱ benne' ca', dxenné̱': \p ―Ba dxunte̱ na watia' lawe' da zua xáche'le̱'a. Le xegá'ana le'e nigá, ne le sua ban lazre'. \p \v 35 Nadxa Jesús guzé̱'e̱ zéaje̱' xelate' ca na'la, na' guzúe̱' sudxú'ala, gunabe̱' Dios che gaca, quebe tée̱' xel-la zi' ca da dxal-la' saque̱' lu zra na'. \v 36 Ca dxuchálajle̱ne̱' Dios na', gunné̱': \p ―Xrae, xúgute̱ wazéquenu' Lue'. Bselá neda' chee̱ quebe saca zi'a lu da caní. Quebe gaca ca dxaca lázreza' neda', san ca dxaca lazru' Lue' gaca na. \p \v 37 Nadxa bezrine̱' naga zaj zra' benne' ca'an dxusé̱dene̱', ne xeajxraque̱' le̱' dxelásie̱'. Na' Jesús guzre' Pedro: \p ―Simón, ¿dxásequezu' nigá? ¿Quebe guzéquenu' gusebán lazru' tu chí'idau'ze? \v 38 Le sua ban lazre', ne le guchálajle̱ Dios chee̱ quebe gun zréaje da xriwe̱' le'e. Da li, lu xichaj lázrdaule dxaca lázrele gunle da xrlátaje, san lu be̱la' dxen chee̱le dxate ni'a na'le. \p \v 39 Nadxa Jesús guxíaje̱' da xula zeajchálajle̱ne̱' Dios, na' tuze ca dxenné̱'. \v 40 Nadxa ca bezrine̱', xecha lasa xeajxraque̱' benne' ca'an dxusé̱dene̱', dxelásie̱' lawe' da xu'u bchigala xiaj lawe̱'. Benne' caní quebe belexezrela lazre̱' bi xelé̱'e̱ Le̱'. \v 41 Na' ca bezrín Jesús da guxunne' lasa, na' guzre̱' benne' ca': \p ―¡Le gase na'a, ne le xezí' lázre'! ¡Bache na! ¡Ba bzrin zra tea' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, lu na' benne' dul-la ca'! \v 42 ¡Le chasa! ¡Le chu'u na'a! ¡Ba za benne' gudée̱' neda' lu na' benne' ca' dxeledábague̱' neda'! \s1 Dxele̱l-le̱' Jesús \r (Mt. 26.47-56; Lc. 22.47-53; Jn. 18.2-11) \p \v 43 Dxácate̱ dxuchalaj Jesús caní, na' bzrin Judas, tu benne' nabábale̱ne̱' benne' chazrinnu ca' dxuse̱de Jesús, na' zjácale̱ benne' zan le̱', zaj nu'e̱ xia nalá, ne xaga ca'. Zaj naque̱' benne' gulesel-la benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, ne benne' gula sina ca'. \v 44 Judas, benne' dxudée̱' Jesús lu na' benne' ca' dxeledábague̱' Le̱', ba blé'ene̱' benne' ca' tu da gune̱' da gaca bea na nule̱' naca Jesús, gunné̱': \p ―Bénnea' gunupa', benne' na' qué̱l-lale. Le xeché̱'e̱, ne le guxúe xanne' chee̱ quebe xelé̱'. \p \v 45 Na' ca bzrine̱' na', gubigue̱' lau Jesús, ne dxe̱'e̱ Le̱': \p ―Benne' Wese̱de. \p Na' bnupe̱' Le̱'. \v 46 Nadxa benne' ca' gule̱l-le̱' Jesús, ne belexeché̱'e̱ Le̱' ba nadxéaje̱'. \p \v 47 Tu benne' dxune̱' Jesús tu zren guléaje̱' xia nalá chee̱', na' guchugue̱' naga tu bi we̱n zrin chee̱ bxruze blau. \v 48 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―¿Bdxuajle le'e zale nen xia nalá, ne xaga ca' chee̱ qué̱l-lale neda', dxugúnele neda' ca tu benne' gubán? \v 49 Xúgute̱ zra guzúa' neda' ládujla le'e dxusé̱deda' le'e lu xudau', na' cabata' gudé̱l-lale neda'. Da nigá dxaca na chee̱ gaca li ca da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios. \p \v 50 Nadxa xúgute̱ benne' ca' dxuse̱de Jesús bulusán lazre̱' Le̱'. Buluzrúnnuje̱'. \s1 Dxuzrunnuj tu bi cuide' \p \v 51 Tu bi cuide', bi zéajle̱be' Jesús, ne nácube' tu ladxe' laga, gule̱l-la benne' ca' le̱be'. \v 52 Na' bsanbe' ladxe' laga da nácube', na' bzrúnnujbe' gala xídezebe'. \s1 Dxezrín Jesús lau benne' ca' chee̱ xu'u lawe' blau chee̱ judío ca' \r (Mt. 26.57-68; Lc. 22.54-55, 63-71; Jn. 18.12-14, 19-24) \p \v 53 Nadxa beleché̱'e̱ Jesús lau bxruze blau, na' belezraga xúgute̱ benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' ga na', ne benne' gula sina ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios. \v 54 Pedro nawe̱' Jesús zítu'la, na' bzrine̱' chale'aj chee̱ lizre bxruze blau, naga begá'ane̱' tu zren nen zruza ni'a na' benne' xu'u lawe' ca', dxuluxuché̱'e̱ dxu'a xi'. \p \v 55 Na' bxruze blau, ne xúgute̱ benne' chee̱ xu'u lawe' blau chee̱ judío ca' gulíl-laje̱' tu da gagu na zria Jesús chee̱ xelezéquene̱' xuluzría xi'e̱ Le̱' chee̱ gatie̱', na' quebe bi belezrélene̱'. \v 56 Benne' zante̱ belún lazre̱' chee̱ Jesús. Quebe bedxúaj dizra' chee̱' tuze ca dxelenné̱' tue̱' ne xetúe̱'. \v 57 Bal-le̱' belase̱', na' gulagu zría Jesús da we̱n lazre', dxelenné̱': \p \v 58 ―Netu' ba bénnentu' chee̱', gunné̱': “Neda' guchínnaja' xudau' nigá da belún bénneache, na' ca gaca chunna zra xechisa' xetú xudau' da quebe xelún bénneache.” \p \v 59 Cá'anqueze quebe butil-le ca da dxelenné̱'. \p \v 60 Nadxa bxruze blau guxase̱' ládujla xúgute̱ benne' ca', na' bche̱be̱' Jesús: \p ―¿Québequeze bi dizra' dxuxuzri'u Lue'? ¿Bizra da nigá dxelenné̱' chiu' Lue'? \p \v 61 Jesús guzúe̱' zrize, ne gútuqueze bi dizra' buzri'e̱. Na' bxruze blau bche̱be̱' Le̱' xecha lasa, dxenné̱': \p ―¿Nacu' Lue' Cristo, Zri'ine Dios Lá'azxa? \p \v 62 Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Awe', ca' naca'. Walé'ele neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, dxe'a chalá'a xabe̱la chee̱ Dios, nape̱' dute̱ xel-la waca. Walé'ele neda' zezá'a lu beuj bza. \p \v 63 Nadxa bxruze blau gucheze̱' zra lane̱', na' gunné̱': \p ―¿Núzradxa nachínedxu benne' xelagu zria Le̱'? \v 64 Le'e bache bénquezle ca dxenné̱' schanni' chee̱ Dios. ¿Bi dxennale le'e xca'? \p Xúgute̱ benne' ca' gulenné̱': \p ―Nabía xi'e̱ dxal-la gatie̱'. \p \v 65 Nadxa bal-la benne' ca' gulezú lawe̱' dxuluzré̱'e̱ Le̱' zrene̱', na' bulucache̱' lau Jesús, ne buluzálaje̱' Le̱'. Dxelenné̱': \p ―Gunné̱ xa'a nuzra dxue Lue'. \p Na' benne' zruza ni'a na' benne' xu'u lawe' belú'e̱ lau Jesús. \s1 Dxenná Pedro quebe núnbe'e̱ Jesús \r (Mt. 26.69-75; Lc. 22.56-62; Jn. 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Pedro guzúe̱' lu chale'aj zrila, na' bzrin tu nu'ula we̱n zrin chee̱ bxruze blau, \v 67 na' ca ble'ebe' Pedro dxe'e̱ dxu'a xi' dxuxuché'e̱, na' gunná'abe' le̱', ne gúzrebe' le̱': \p ―Lue' dxedále̱quezu' Jesús, benne' Nazaret na'. \p \v 68 Na' beche̱be Pedro, dxenné̱': \p ―Quebe núnbe'a bénnea', ne quebe nezda' nu chee̱ na' dxuchálaju'. \p Na' bedxúaj Pedro chale'aj naga dxelu'e̱. Nadxa gudxezre xjeaj. \v 69 Nadxa nu'ula we̱n zrin chee̱ bxruze blau na' gunná'abe' Pedro xecha lasa, na' gunabe', dxe̱'e̱be' benne' ca' zaj zre̱'e̱ na': \p ―Benne' nigá naque̱' tuze benne' ca'an. \p \v 70 Pedro xecha lasa bzue̱' Jesús chalá'ala. Xetú chí'idau' benne' ca' zaj zre̱'e̱ na' gulé̱'e̱ Pedro xecha lasa: \p ―Da líqueze lue' nacu' tuze benne' ca'an lawe' da nacu' benne' chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Galilea. Ca dxuchálaju' naca bea na da na'. \p \v 71 Nadxa Pedro guzú lawe̱' dxuzría xi' cuine̱', ne be̱n chúchue̱' xrtizre̱', gunné̱': \p ―Quebe núnbe'a bénnea' dxennale le'e ca'. \p \v 72 Ca'an guca, gudxezre xjeaj da gudxupe' lasa. Nadxa Pedro xeajsá lazre̱' ca da guzre Jesús le̱', gunné̱': “Nédxudxa ca za cuezre xjeaj chupa lasa, lue' nnau' chunna lasa quebe núnbe'u neda'.” Na' ca xeajsá lazre̱' da nigá, gudxézrele̱'e̱. \c 15 \s1 Dxezrín Jesús lau Pilato \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Lc. 23.1-5; Jn. 18.28-38) \p \v 1 Ca guxaní' che zila, na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' belexedupe̱' nen benne' gula sina ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, ne xúgute̱ benne' chee̱ xu'u lawe' blau chee̱ judío ca'. Guleché̱'e̱ Jesús nadxéaje̱', na' buludée̱' Le̱' lu na' Pilato. \v 2 Pilato gunábene̱' Jesús: \p ―¿Nacu' Lue' wenná bea chee̱ judío ca'? \p Na' beche̱be Jesús: \p ―Ca' naca na, ca ba gunnáu' lue'. \p \v 3 Na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' gulawe̱' zria Jesús da zante̱. \v 4 Nadxa Pilato gunábene̱' Jesús xecha lasa: \p ―¿Quebe bi dizra' dxuzri'u? Gunná'xque ca da zánete̱ da dxelawe̱' zria Lue'. \p \v 5 Jesús quebe bi dizra' ca buzri'e̱. Ca' guca, bebánele̱'e̱ Pilato. \s1 Dxelichaj be'e̱ gate Jesús \r (Mt. 27.15-31; Lc. 23.13-25; Jn. 18.38―19.16) \p \v 6 Pilato zua tu da dxúnqueze̱' tu iza tu iza gate dxaca Laní Pascua. Dxusane̱' tu benne' xu'e̱ lizre xia, nútete̱ze benne' xelenaba bénneache ca' le̱'. \v 7 Lu xu'u lizre xia na' xu'u tu benne' le̱' Barrabás, benne' nune̱' tu zren benne' ca' belutie̱' benne' ca', gate na' gudíl-lale̱ne̱' benne' Roma ca'. \v 8 Na' belezrín lau Pilato benne' xe̱zre ca', ne gulezú lawe̱' dxelenabe̱' lau Pilato gune̱' ca dxúnqueze̱'. \v 9 Na' beche̱be Pilato: \p ―¿Dxaca lázrele le'e gusana' bénnea' naque̱' wenná bea chee̱ judío ca'? \p \v 10 Caní gunná Pilato lawe' da dxeque be'ene̱' buludée̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' Jesús lu ne̱'e̱ lawe' da dxelaque̱' zre'e lazre' Le̱'. \v 11 Na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' beleché̱'e̱ benne' xe̱zre ca', ne gulegú'u xel-le̱' le̱' chee̱ xelexenabe̱' lau Pilato gusane̱' Barrabás. \v 12 Nadxa Pilato gunábene̱' benne' ca': \p ―¿Bi dxaca lázrele le'e guna' chee̱ bénnea' naque̱' wenná bea chee̱ judío ca'? \p \v 13 Nadxa belexeche̱be̱', gulenné̱' zizraj: \p ―Bde̱'e̱ xaga béguaj. \p \v 14 Na' Pilato bche̱be̱' benne' ca': \p ―¿Bizra da cale̱la nun benne? \p Xecha lasa gulenné̱' zizraj: \p ―Bde̱'e̱ xaga béguaj. \p \v 15 Nadxa Pilato bsane̱' Barrabás lawe' da dxaca lazre̱' xegá'ane̱' chawe' nen benne' xe̱zre ca'. Na' ca gudé na' bsebague̱' benne' ca' xeline̱' Jesús tu xide, na' bdee̱' Le̱' lu na' benne' ca' chee̱ xuludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj. \p \v 16 Nadxa benne' dxjaque̱' wedil-la guleché̱'e̱ Jesús lu chale'aj xu'u lawe', na' bulutupe̱' xúgute̱ ljwezre' benne' dxjaque̱' wedil-la lataj na'. \v 17 Na' bulugácue̱' Jesús tu ladxe' bzawe, ne buluzríe̱' xíchaje̱' tu da zaj nune̱' nen zruze xaga xeche'. \v 18 Nadxa gulezú lawe̱' dxelenné̱' zizraj: \p ―¡Gaca ba wenná bea chee̱ judío ca'! \p \v 19 Na' belú'e̱ xichaj Jesús nen tu xia xtila, ne buluzré̱'e̱ Le̱' zrene̱'. Na' buluzú zribe̱' lawe̱', dxelape̱' Le̱' ba lá'ana. \v 20 Ca gudé bulucá'ana dítaje̱' Le̱' caní, na' belexegu'e̱ ladxe' bzawe, na' buluxugácue̱' Le̱' zra lá'anaqueze̱'. Nadxa belexebéaje̱' Le̱' chee̱ chjaque̱' naga xuludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj. \s1 Dxuludé̱'e̱ Jesús xaga béguaj \r (Mt. 27.32-44; Lc. 23.26-43; Jn. 19.17-27) \p \v 21 Tu benne' chee̱ xe̱zre Cirene le̱' Simón, xra Alejandro, ne Rufo, zezé̱'e̱ le̱'e̱ xixre', na' ca bedée̱' na', na' bulusebague̱' le̱' gu'e̱ xaga béguaj chee̱ Jesús. \p \v 22 Guleché̱'e̱ Jesús tu lataj nazí le na Gólgota, da zéaje̱ na “Lataj Chee̱ Zrita Xichaj Benne' Gate.” \v 23 Nadxa bulunézruje̱' Jesús xrise uva wal-la da nachixre da sla' chee̱ mirra. Jesús quebe gu'e̱ na. \v 24 Nadxa buludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj, na' benne' dxjaque̱' wedil-la gulebéaje̱' da gulé'e na nule̱' xelexale̱' zra lana Jesús, na' bila xelexúa tu tue̱'. \p \v 25 Guca che zílala gate na' buludé̱'e̱ Jesús xaga béguaj. \v 26 Buludé̱'e̱ da naxúaj xichaj xaga béguaj chee̱ Jesús da dxulé'e na da nabague̱', da naxúaj na caní: “Wenná Bea Chee̱ Judío Ca'.” \v 27 Cuita Jesús buludé̱'e̱ le̱'e xaga béguaj ca' chupa benne' gubán, tue̱' chalá'a xabe̱la chee̱', ne xetúe̱' chalá'a xéglala chee̱'. \v 28 Ca'an guca, guca li ca da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios naga dxenné̱' caní: “Buluzue̱' Le̱' tu zren nen benne' we̱n da zrinnaj ca'.” \p \v 29 Na' benne' dxeledée̱' na' gulenné̱' schanni' chee̱ Jesús, ne buluté̱' xíchaje̱', dxelenné̱': \p ―Awe'. Guchínnaju' Lue' xudau' chee̱ntu', na' gate gaca chunna zra, na' xechisu' na. \v 30 Bselá cuinu' na'a, ne bexetaj le̱'e xaga béguaj na'. \p \v 31 Cá'anqueze belún benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios. Belún le̱' chee̱ Jesús, dxelé̱' ljwezre̱': \p ―Benne' xula bselá benne, san Le̱' québequeze dxezéquene̱' guselá cuine̱'. \v 32 Lue', Cristo, wenná bea chee̱ benne' Israel, bexetaj le̱'e̱ xaga béguaj na' chee̱ le'entu', na' chéajle̱ntu' chiu'. \p Cá'anqueze belún benne' ca' zaj de̱'e̱ le̱'e xaga béguaj ca' tu zren nen Jesús, gulenné̱' schanni' chee̱'. \s1 Dxate Jesús \r (Mt. 27.45-56; Lc. 23.44-49; Jn. 19.28-30) \p \v 33 Ca bzrin wagubizra, na' guchul-la dute̱ lu xe̱zr la xu nigá tu chi'i wal-la gula. \v 34 Ca gudé na', na' gunná Jesús zizraj: \p ―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? \p Da nigá zéaje̱ na: “Dios chia', Dios chia', ¿bizr chee̱ na' nusanu' neda'?” \p \v 35 Bal-la benne' ca' zaj zre̱'e̱ na' belenne̱' na, na' gulenné̱': \p ―Le xene. Dxenné̱' Elías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \p \v 36 Nadxa tu benne' guzá chégüe̱', na' xeajlá'awaje̱' lu xrise uva zichaj tu da dxezrupe na nisa, na' bzue̱' na lawe' tu xia xtila da bcuene̱' dxu'a Jesús chee̱ xi'aje̱', na' gunná benne' nigá: \p ―Cuézadxu. Guxúexquedxu che wida Elías chee̱ xulétaje̱' Le̱'. \p \v 37 Nadxa Jesús gudxezre xe̱'e̱, na' gútete̱'. \v 38 Ca ná'queze gudxeza ladxe' da ze̱ lu xudau', guca na chúpala. Gucá'a na dxa'la, bedxúajte̱ na zri'la. \v 39 Na' benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la, benne' ze̱' lau Jesús, gate na' blé'ene̱' ca gudxezre xe̱'e̱, ne ca guca gútete̱', na' gunné̱': \p ―Da líqueze benne' nigá guque̱' Zri'ine Dios. \p \v 40 Cá'anqueze zaj ze̱ na' bal-la nu'ula dxelenné̱'e̱ zítu'la. Ládujla nu'ula caní zaj ze̱ María Magdalena, ne Salomé, ne María, xrna Jacobo cuide' ne José. \v 41 Nu'ula caní gusá'acale̱ne̱' Jesús, ne gulácale̱ne̱' Le̱' gate na' gudé̱' naga nababa Galilea. Cá'anqueze zaj ze̱ na' zánedxa nu'ula xula, nu'ula ca' belezrine̱' Jerusalén tu zren nen Jesús. \s1 Dxulucache̱' Jesús lu xe̱dxu ba \r (Mt. 27.57-61; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42) \p \v 42-43 Ca za chizrela bzrin José, benne' Arimatea ga na'. Benne' nigá naque̱' benne' blau ládujla benne' ca' chee̱ xu'u lawe' blau chee̱ judío ca'. Cá'anqueze le̱' dxebeze̱' zra la' Dios chee̱ nna be'e̱. Lawe' da naca zra dxulucueze̱', zra nedxu chee̱ zra dxulupá'ane̱', du lazre̱' guxú'e̱ lau Pilato, na' gunabe̱' si'e̱ lataj xexu'e̱ Jesús. \v 44 Bebánele̱'e̱ Pilato ca bénnene̱' ba gute Jesús, na' gunné̱' benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la na' chee̱ gunabe̱' che ba guca ca'. \v 45 Gate bénnea' dxenná be'e̱ lu wedil-la gunné̱' ca'an guca, nadxa Pilato bnézruje̱' José lataj bexu'e̱ Jesús. \v 46 Nadxa José guzi'e̱ tu ladxe' xtila laga, na' bulétaje̱' Jesús, ne bulazre̱' Le̱' ladxe' xtila na'. Na' gúxrue̱' Jesús tu lu ba da ba gude̱ne̱' le̱'e̱ xiaj xre, na' bsézxuje̱' ba na' nen tu xiaj zren. \v 47 María Magdalena, ne María, xrna José belelé'equezne̱' naga bulucache̱' Jesús. \c 16 \s1 Dxexebán Jesús ládujla benne' gate \r (Mt. 28.1-10; Lc. 24.1-12; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Ca gudé zra dxulupá'ane̱', na' María Magdalena, ne Salomé, ne María, xrna Jacobo, gulezí'e̱ da dxelá zixre chee̱ cheajlelu'e̱ Jesús. \v 2 Na' bál-la'la zra nedxu chee̱ da gazre zra belezrine̱' dxu'a ba gate na' za dxalaj gubizra. \v 3 Na' gulenné̱', dxelé̱' ljwezre̱': \p ―¿Nuzra cua xiaj da naxezxuj ba? \p \v 4 Ca gulenné̱'e̱, na' belelé'ene̱' xiaj zren na' da bulusézxuje̱' ba, ba nadúa na. \v 5 Ca gulu'e̱ lu ba, na' belelé'ene̱' tu benne' dxe'e̱ chalá'a xabe̱la, nácue̱' zra lane̱' tunna da chiche, na' belezrebe̱'. \v 6 Na' gunná benne' nigá, dxe̱'e̱ nu'ula ca': \p ―Quebe zrébele. Le'e dxexílajle Jesús, benne' Nazaret, bénnea' gudé̱'e̱ le̱'e̱ xaga béguaj. Bache bebán bénnea'. Québedxa xu'e̱ nigá. Le nna' lataj naga gulexrúe̱' Le̱'. \v 7 Le chjaca na'a, le cheaje̱zre benne' ca' bsé̱dene̱', ne Pedro cuía lau Jesús chéaje̱' naga nababa Galilea ca le'e. Na' xelé'equezle Le̱' ca ba gunnáqueze̱'. \p \v 8 Nadxa nu'ula ca' buluzrúnnuje̱', besí'aque̱' dxu'a ba lawe' da belezrébele̱'e̱. Quebe nu gulé̱queze̱' ca da guca na lawe' da dxelezrébele̱'e̱. \s1 Jesús dxulé'e lau María Magdalena \r (Jn. 20.11-18) \p \v 9 Ca gudé bebán Jesús ládujla benne' gate ca guxaní' zra nedxu chee̱ da gazre zra, na' ble'e lawe̱' zate ca' María Magdalena, nu'ula na' bebéaj Jesús gazre be' xriwe̱' guxú'e̱. \v 10 Nu'ula nigá guxíaje̱' xeaje̱zre̱' benne' ca' gulaque̱' Jesús tuze, zaj zre̱'e̱ baxácheze, ne dxelebezre̱'. \v 11 Gate na' gulenne̱' nabán Jesús, na' ba ble'e nu'ula nigá Le̱', quebe guléajle̱'e̱. \s1 Dxulé'e lau Jesús chupa benne' bsé̱dene̱' \r (Lc. 24.13-35) \p \v 12 Ca gudé na' ble'e lau Jesús nazrala chupa benne' ca' bsé̱dene̱' zaj xu'e̱ neza le̱'e̱ xixre'. \v 13 Benne' caní belexebi'e̱, na' xeajlegue̱zre̱' benne' xezícala. Cá'anqueze benne' caní quebe guléajle̱'e̱. \s1 Jesús dxusebague̱' benne' gubáz chee̱' ca' da dxal-la' xelune̱' \r (Mt. 28.16-20; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23) \p \v 14 Ca gudédxa, na' ble'e lau Jesús chinéaj benne' ca' bsé̱dene̱' ca zaj dxe'e̱ dxelawe̱', na' gudil-le̱' le̱' lawe' da quebe guléajle̱'e̱ ba bebane̱', ne lawe' da zaj naque̱' lázrdau zide' lawe' da quebe guléajle̱'e̱ chee̱ benne' ca' belexelé'ene̱' Le̱' ca gudé bebane̱'. \v 15 Na' gunné̱', dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Le chjaca du ca naca xe̱zr la xu. Le cu'u lban chee̱ dizra' chawe' chia' chee̱ xelénqueze xúgute̱ bénneache. \v 16 Benne' chéajle̱'e̱, ne chue̱' nisa, la bénnea', na' benne' quebe chéajle̱'e̱, wabía xi' bénnea'. \v 17 Da dxelunna bea caní xululé'e benne' ca' xeléajle̱'e̱ chia', xuluchínene̱' La neda' chee̱ xelexebéaje̱' be' xriwe̱'. Xuluchálaje̱' dizra' nazrala. \v 18 Welúxrue̱' be̱la' ca', ne che xelé'aje̱' da gute benne', quebe bi xeléquene̱'. Cá'anqueze wuluxrúa ne̱'e̱ benne' quebe chawe' zaj zue̱', na' xelexexaque̱'. \s1 Dxexe̱pe Jesús xabáa \r (Lc. 24.50-53) \p \v 19 Ca gudé bchálaj Xránadxu Jesús nen benne' ca', na' Dios bechise̱' Le̱' xabáa, na' gudxé'e̱ chalá'a xabe̱la chee̱ Dios. \v 20 Nadxa benne' ca' guledxúaje̱', xeajlelu'e̱ lban chee̱ dizra' chawe' nigá du ca naca xe̱zr la xu nigá. Lé̱queze Xránadxu gúcale̱ne̱' le̱', na' bdxixruj be'e̱ dizra' chee̱' ne̱ chee̱ xel-la waca ca' da za xabáa da belune̱'. ¡Ca'an gaca na!