\id MAT \ide UTF-8 \h San Mateo \toc1 DIZRA' CHAWE' CA NACA CHEE̱ JESUCRISTO DA BZUAJ SAN MATEO \toc2 San Mateo \toc3 Mt. \mt1 DIZRA' CHAWE' CA NACA CHEE̱ JESUCRISTO DA BZUAJ SAN MATEO \c 1 \s1 La benne' ca' gulaque̱' xra gula chee̱ Cristo \r (Lc. 3.23-38) \p \v 1 Da caní zaj naca na la chee̱ benne' zaj naque̱' xra wdé chee̱ Jesucristo. Jesús nigá nababe̱' zri'ine zre sua David, ne zri'ine zre sua Abraham. \q1 \v 2 Abraham nigá guque̱' xra Isaac. \q1 Isaac nigá guque̱' xra Jacob. \q1 Jacob nigá guque̱' xra Judá, ne benne' biche̱' ca'. \q1 \v 3 Judá nigá guque̱' xra Fares, ne Zara, na' Tamar guque̱' xrna Fares, ne Zara caní. \q1 Fares nigá guque̱' xra Esrom. \q1 Esrom nigá guque̱' xra Aram. \q1 \v 4 Aram nigá guque̱' xra Aminadab. \q1 Aminadab nigá guque̱' xra Naasón. \q1 Naasón nigá guque̱' xra Salmón. \q1 \v 5 Salmón nigá guque̱' xra Booz, na' Rahab guque̱' xrna Booz nigá. \q1 Booz nigá guque̱' xra Obed, na' Rut guque̱' xrna Obed nigá. \q1 Obed nigá guque̱' xra Isaí. \q1 \v 6 Isaí nigá guque̱' xra David, benne' wenná bea. \q1 Wenná bea David nigá, ne nu'ula na' nédxute̱ guque̱' zru'ula Urías gulaque̱' xra xrna Salomón. \q1 \v 7 Salomón nigá guque̱' xra Roboam. \q1 Roboam nigá guque̱' xra Abías. \q1 Abías nigá guque̱' xra Asa. \q1 \v 8 Asa nigá guque̱' xra Josafat. \q1 Josafat nigá guque̱' xra Joram. \q1 Joram nigá guque̱' xra Uzías. \q1 \v 9 Uzías nigá guque̱' xra Jotam. \q1 Jotam nigá guque̱' xra Acaz. \q1 Acaz nigá guque̱' xra Ezequías. \q1 \v 10 Ezequías nigá guque̱' xra Manasés. \q1 Manasés nigá guque̱' xra Amón \q1 Amón nigá guque̱' xra Josías. \q1 \v 11 Josías nigá guque̱' xra Jeconías ne benne' biche̱' ca' ca lu zra ca' gate benne' Babilonia guleché̱'e̱ benne' Israel ca' lu xe̱zr la xu Babilonia. \q1 \v 12 Jeconías nigá guque̱' xra Salatiel. \q1 Salatiel nigá guque̱' xra Zorobabel. \q1 \v 13 Zorobabel nigá guque̱' xra Abiud. \q1 Abiud nigá guque̱' xra Eliaquim. \q1 Eliaquim nigá guque̱' xra Azor. \q1 \v 14 Azor nigá guque̱' xra Sadoc. \q1 Sadoc nigá guque̱' xra Aquim. \q1 Aquim nigá guque̱' xra Eliud. \q1 \v 15 Eliud nigá guque̱' xra Eleazar. \q1 Eleazar nigá guque̱' xra Matán. \q1 Matán nigá guque̱' xra xetú benne' le̱' Jacob. \q1 \v 16 Jacob nigá guque̱' xra José, benne' chee̱ María, xrna Jesús, Bénnea' naque̱' Cristo. \p \v 17 Caní naca, gulaca chidá' cue' bénneache gate guzú lau zua Abraham, ca bzrinte̱ zra zua David, na' gulaca xechidá' cue' bénneache ca' gate guzú lau zua David, ca bzrinte̱ zra gate na' benne' Babilonia ca' guleché̱'e̱ benne' Israel ca' lu xe̱zr la xu chee̱', na' gulaca xechidá' cue' bénneache ca' gate guzú lau zra na', ca bzrinte̱ zra gulaj Cristo. \s1 Ca guca gate gulaj Cristo \r (Lc. 2.1-7) \p \v 18 Caní guca gate na' gulaj Jesucristo. María, xrna Jesús ba naché̱bebe' gácabe' zru'ula José. Nédxula ca za xelenite̱', nu'ula nigá ba zue̱' zi'i ne̱ chee̱ xel-la' waca chee̱ Be' Lá'azxa chee̱ Dios. \v 19 José, benne' chee̱ María nigá, naque̱' benne' xrlátaje. Quebe guca lazre̱' gulé'ene̱' ca ba naca chee̱ María lau benne' xe̱zre ca'. Guca lazre̱' gusane̱' le̱' bagácheze. \v 20 Dxácate̱ dxudé lazre̱' da nigá, ble'e lau tu gubáz chee̱ xabáa, gubáz chee̱ Xránadxu, ga zua José na' lu bchigala, na' guzre̱' le̱': \p ―José, zri'ine zre sua David, quebe zrebu' si' lu na'u María chee̱ gácabe' zru'ulu', lawe' da bidu biu na' sanbe' zabe' ne̱ chee̱ Be' Lá'azxa chee̱ Dios. \v 21 Zrú'ulu' gúxrube' tu bidu biu chee̱be', na' lue' gu'u labe' Jesús. Caní gu'u labe' lawe' da guselabe' bénneache lu dul-la da zaj nabague̱'. \p \v 22 Xúgute̱ da caní gulaca ca' chee̱ guca ca da gunná Xránadxu lu dxu'a benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱'. \v 23 Caní gunné̱': \q1 Tu nú'uladau' gúadaube' sanbe' tu bidu biu chee̱be', \q1 na' xelu'e̱ labe' Emanuel. \q1 Emanuel zéaje̱ na: Dios zúale̱ne̱' dxi'u. \p \v 24 Ca bebán José, na' be̱ne̱' cáte̱ze gunná gubáz chee̱ Xránadxu, na' guzí' lu ne̱'e̱ María chee̱ gácabe' zru'ule̱'. \v 25 Quebe gulaque̱' tuze ca gusandxa María bidu biu nedxu chee̱be', na' buluzúe̱' labe' Jesús. \c 2 \s1 Dxelezrín benne' sina ca' lu xe̱zre Jerusalén \p \v 1 Bidau' Jesús gúlajbe' lu xe̱zre Belén da nababa xe̱zr la xu Judea gate dxenná bea benne' le̱' Herodes ga na'. Nadxa belezrín benne' ca' lu xe̱zre Jerusalén, benne' zá'aque̱' chalá'a naga dxalaj gubizra, zaj naque̱' benne' sina gula. \v 2 Na' gulenabe̱': \p ―¿Ga zua bidu na' ba gúlajbe' chee̱ gácabe' benne' nna bé'ene̱' benne' judío ca'? Gate zuantu' chalá'a naga dxalaj gubizra blé'entu' belaj chee̱be', na' bla'ntu' nigá chee̱ gúe lá'ana gúe szrentu'-be'. \p \v 3 Ca guneze Herodes, benne' wenná bea, da nigá, na' guzúe̱' ste̱be, ne cá'anqueze guca chee̱ xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ Jerusalén. \v 4 Nadxa Herodes, wenná bea na', btupe̱' xúgute̱ benne' xíchaje̱ chee̱ bxruze ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, na' gunábene̱' benne' ca': \p ―¿Gazra na' galaj Cristo? \p \v 5 Benne' caní gulé̱'e̱ le̱': \p ―Lu xe̱zre Belén da nababa xe̱zr la xu Judea, lawe' da bzuaj caní tu benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gate na' gunné̱': \q1 \v 6 Lue', Belén chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa na Judá, \q1 nacu' lue' xe̱zre da quebe naca na da bzé̱bedxa \q1 ládujla benne' ca' dxelenná be'ene̱' xe̱zr la xu Judá nigá, \q1 lawe' da ládujla bénneache chiu' dxuaj tu benne' nna be'e̱, \q1 na' guxúequeze̱' bénneache chia', benne' Israel. \p \v 7 Nadxa Herodes, wenná bea na', bláwizre̱' bagácheze benne' sina gula ca', na' gunábene̱' le̱' bátala ble'e lau belaj na' belelé'ene̱'. \v 8 Nadxa gusel-le̱' benne' ca' chjaque̱' xe̱zre Belén, ne guzre̱' le̱': \p ―Le chjaca na', ne le naba xanne' chee̱ bidu na', na' ca cheajxrácale-be', na' le guzén neda' chee̱ cha'a neda' gúe lá'ana gúe szrena'-be'. \p \v 9 Ca bexuzre belén benne' sina gula ca da gunná Herodes, wenná bea, nadxa besiá'que̱', na' belaj da belelé'ene̱' gate zaj zre̱'e̱ chalá'a naga dxalaj gubizra zeaj na lau le̱', na' bzrinte̱ na, ne guzúa na naga zua bidu na'. \v 10 Gate benne' sina gula ca' belelé'ene̱' belaj na', nadxa gulebéle̱'e̱ne̱'. \v 11 Ca gulu'e̱ lu xu'u, belelé'ene̱' bidu na', ne xrnabe' María. Nadxa buluzú zribe̱' dxelúe lá'ana dxelúe szrene̱' bidu na'. Nadxa gulesálaje̱' xua chee̱' ca', ne bulunézruje̱'-be' oro, ne xalaj zixre, ne mirra da naca na zichaj. \v 12 Ca gudé na', Dios guzre̱' benne' ca' lu bchigala québedxa xelexedée̱' naga zua Herodes. Chee̱ le̱ na belexequé̱'e̱ neza xula, belexezrine̱' lazrie̱'. \s1 Ca guca beleché̱'e̱ Jesús lu xe̱zr la xu Egipto \p \v 13 Ca gudé besí'aca benne' sina gula ca', nadxa tu gubáz chee̱ xabáa, gubáz chee̱ Xránadxu ble'e lawe̱' José lu bchigala, na' guzre̱' le̱': \p ―Guxasa. Becá'a bidu na', ne xrnabe', na' le chjaca lu xe̱zr la xu Egipto, na' xegá'anu' ga na' ca zrindxa zra xapa' lue' xetú. Caní dxal-la' gunu' lawe' da wexilaj Herodes bidu nigá chee̱ gutie̱'-be'. \p \v 14 Nadxa José guxase̱', na' chizrélala beche̱'e̱ bidu na', ne xrnabe', na' bexu'e̱-be' lu xe̱zr la xu Egipto. \v 15 Gulezré̱'e̱ na' ca bzrindxa zra gute Herodes. Caní guca ca naca da gunná Xránadxu lu dxu'a benne' bchálaje̱' waláz chee̱', gunné̱': “Xuláwizra' bi biu chia' chee̱ xedxúajbe' lu xe̱zr la xu Egipto.” \s1 Dxenná be'e Herodes benne' ca' xelútie̱' bidu biu ca' \p \v 16 Gate gúquebe'e Herodes gulezí xe̱ benne' sina ca' le̱', na' bzrá'ale̱'e̱, ne gunná bé'ene̱' benne' ca' xelútie̱' xúgute̱ bi biu dxé'enedau', ca zrinte̱ bidu ca' ba zaj zua chup iza, bidu ca' zaj zrabe' xe̱zre Belén, ne bidu ca' zaj zrabe' lu xé̱zredu ca' zaj naxechaj na xe̱zre Belén na'. Caní be̱n Herodes cáte̱ze buluzén benne' sina gula ca' le̱' ca naca zra na' belelé'ene̱' belaj na'. \v 17 Ca'an guca ca da bzuaj Jeremías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios ba guca zan' iza, gunné̱': \q1 \v 18 Guca tu schaga lu xe̱zre Ramá. \q1 Guca webezre, ne gulebezre xache̱'. \q1 Raquel na' dxebézrele̱'e̱ chee̱ bi chee̱' ca'. \q1 Québequeze dxaca lazre̱' xexaca zrene̱' \q1 lawe' da ba gulate bi chee̱' ca'. \p \v 19 Ca gudé gute Herodes, na' tu gubáz chee̱ xabáa, gubáz chee̱ Xránadxu ble'e lawe̱' José lu bchigala naga zue̱' Egipto, na' guzre̱' le̱': \p \v 20 ―Guxásache. Beche̱'e̱ bidu chiu' nigá, ne xrnabe'. Bexíaj lu xe̱zr la xu Israel, lawe' da ba gulate benne' ca' gulaca lazre̱' xelútie̱' bidu nigá. \p \v 21 Nadxa guxasa José, na' beche̱'e̱ bidu na', ne xrnabe', na' belexezrine̱' lu xe̱zr la xu Israel. \v 22 Ca guneze José dxenná bea Arquelao naga nababa Judea waláz chee̱ xre̱', Herodes na', na' bzrebe José xexíaje̱' ga na'. Nadxa bexíaje̱' naga nababa Galilea ca da ba guzre gubáz chee̱ xabáa le̱' lu bchigala. \v 23 Ca bezrine̱' na', na' bexíaje̱' cheajxezúe̱' lu xe̱zre Nazaret. Caní guca ca da gulenná benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gulenné̱' Jesús nigá si le̱' benne' Nazaret. \c 3 \s1 Juan dxegu'e̱ lban le̱'e̱ xixre' lawe' lataj \r (Mr. 1.1-8; Lc. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Ca lu zra ca' bla' Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa, dxegu'e̱ lban le̱'e̱ xixre' lawe' lataj naga nababa Judea. \v 2 Dxenné̱': \p ―Le xebí'i lazre' lawe' da ba zua gáguze zra nna bea Dios lu xe̱zr la xu nigá. \p \v 3 Juan nigá naque̱' bénnea' bchalaj Isaías chee̱'. Isaías bchálaje̱' waláz chee̱ Dios gate bzuaje̱' caní: \q1 Dxene chi'i benne' dxebezre xe̱'e̱ le̱'e̱ xixre' lawe' lataj, dxenné̱': \q1 Le gucá'ana chawe' neza naga te Xránadxu. \q1 Le xulí neza lase ca' lau Le̱' naga tée̱'. \p \v 4 Zra lana Juan nigá nune na xicha zra camello, ne bazxu dxu'a le̱'e̱ chee̱' naca na xide, na' dxawe̱' biche xuaj, ne bzrína'dau' chee̱ bézudau'. \v 5 Belezrín benne' belenne̱' ca da dxuchalaj Juan, benne' zá'aque̱' xe̱zre Jerusalén, ne benne' chee̱ xúgute̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea, ne benne' zá'aque̱' xé̱zredu ca' zaj nnita gáguze xe̱gu Jordán. \v 6 Ca gulexrúale̱pe̱' dul-la chee̱', Juan nigá bchue̱' benne' ca' nisa lu xe̱gu Jordán. \p \v 7 Gate ble'e Juan benne' zan benne' xudau' fariseo, ne benne' xudau' saduceo zá'aque̱' chee̱ xelexedxúe̱' nisa, na' guzre̱' benne' ca': \p ―Le'e, be̱ snia. ¿Zua nu guzre le'e guzrúnnajle da ba xa' da za'? \v 8 Le gun da xrlátaje da xelunna bea na ba bebí'i lázrele. \v 9 Quebe guéquele lale, dxennale le'eze: “Nalatu' lawe' da nácantu' xrtia Abraham.” Neda' dxapa' le'e: Dios waca xexune̱' xiaj caní zri'ine xrtia Abraham. \v 10 Le'e nácale ca xaga ca'. Xia waga bache nalá na chee̱ chugu na xaga ca', na' xúgute̱ xaga ca' quebe dxelebía na da zixre chawe' welechugue na, na' xelezxe na lu xi'. \v 11 Da li neda' dxuchúa' le'e nisa, da dxunna bea na ba bebí'i lázrele, san Bénnea' ze̱'e̱ ca te chia' neda', Le̱' gune̱' ca da zéaje̱ xel-la' dxedxúa nisa, guzúe̱' le'e Dios Be' Lá'azxa, ne xi' chee̱'. Benne' nigá nácadxe̱' blau ca neda', na' quebe zaca' cuéajza' zrele̱' xu'u ni'e̱. \v 12 Cá'anqueze nácale ca zrua' xtila. Benne' nigá ba nu'e̱ da dxun be', cuéaje̱' xrte zrua' xtila na', na' xebéaje̱' chalá'ala xizre chee̱ na, na' xuzrá chawe̱' zrua' xtila na' lu da'a chee̱ na, san guzezxe̱' xizre na' lu xi' da quebe xexula na. \s1 Da guca gate gudxúa Jesús nisa \r (Mr. 1.9-11; Lc. 3.21-22) \p \v 13 Nadxa Jesús bezé̱'e̱ naga nababa Galilea, na' bezrine̱' dxu'a xe̱gu Jordán naga zua Juan chee̱ guchúe̱' Le̱' nisa. \v 14 Nédxute̱ Juan quebe guca lazre̱', na' dxe̱'e̱ Jesús: \p ―Lue' dxal-la' guchú'u neda' nisa. Quebe zaca' neda' guchúa' Lue' nisa. \p \v 15 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Be̱' lataj gaca caní na'a. Dxun na ba xen gundxu xúgute̱ da xrlátaje lau Dios. \p Nadxa Juan be̱ne̱' ca'. \v 16 Gate bexuzre gudxúa Jesús nisa, na' la bxálajte̱ xabáa, na' ble'e Juan Be' Lá'azxa chee̱ Dios dxétaje̱' ca tu gugu chíchidau', zeajsúaba' lawe Jesús. \v 17 Nadxa ben tu chi'i lu be', gunné̱': \p ―Benne' nigá naque̱' Zrí'inequeza' nazrí'ite̱ lazra'. Dxezaca ba lázrele̱na' Le̱'. \c 4 \s1 Dxaca lazre' da xriwe̱' gun na baga Jesús zria \r (Mr. 1.12-13; Lc. 4.1-13) \p \v 1 Nadxa Be' Lá'azxa chee̱ Dios la guché̱'te̱' Jesús le̱'e̱ xixre' lawe' lataj naga gúe lazre' da xriwe̱' gun zréaje na Le̱'. \v 2 Quebe bi gudagu Jesús chua zra chua xe̱la, na' ca gudé na' gudune̱'. \v 3 Nadxa da xriwe̱' bzrin na naga zua Jesús chee̱ gun zréaje na Le̱', na' dxe̱ na Le̱': \p ―Che Lue' nacu' Zri'ine Dios, gunná be'e xiaj caní xelexaca na xeta xtila. \p \v 4 Jesús beche̱be̱': \p ―Lu xiche chee̱ Dios dxenné̱': “Quebe gaca ban nu benne' gawe̱' xétaze, san nen xúgute̱ dizra' chee̱ Dios gaca bane̱'.” \p \v 5 Nadxa da xriwe̱' guché̱ na Jesús lu xe̱zre lá'azxa Jerusalén, na' bzua na Le̱' xíchajte̱ xudau', \v 6 na' guzre na Le̱': \p ―Che Lue' nacu' Zri'ine Dios, guxrite' nigá, lawe' da dxenná lu xiche chee̱ Dios: \q1 Dios nna bé'ene̱' gubáz chee̱ xabáa chee̱' ca' \q2 chee̱ xelácale̱ne̱' Lue'. \q1 Welexechise̱' Lue' nen ne̱'e̱ \q1 chee̱ quebe gunu' zi' ni'u lu xiaj ca'. \p \v 7 Na' gunná Jesús: \p ―Cá'anqueze dxenná lu xiche chee̱ Dios, dxe̱'e̱ bénneache: “Quebe guchínenu' Xranu' Dios cáte̱ze dxaca lazru'.” \p \v 8 Nadxa da xriwe̱' guché̱ na Le̱' tu lu xi'a sibe, na' ble'e na Le̱' ca naca xúgute̱ cue' xe̱zr la xu zaj nnita lu xe̱zr la xu, ne ca naca xel-la' guni'a chee̱ na. \v 9 Na' gunná da xriwe̱', dxe̱ na Le̱': \p ―Xúgute̱ da caní gunna' chiu' che guzú zribu' gucá'ana szrenu' neda'. \p \v 10 Nadxa Jesús guzre̱' na: \p ―Bexíaj, da xriwe̱', lawe' da dxenná Dios lu xiche chee̱', dxe̱'e̱ bénneache: “Bca'ana szren Xranu' Dios, ne be lá'ana tuze Le̱'.” \p \v 11 Nadxa da xriwe̱' becuasa na lau Jesús, na' belezrín gubáz chee̱ xabáa chee̱ Dios, ne bulunézruje̱' da dxechine Jesús. \s1 Dxuzú lau Jesús dxuchálaje̱' xrtizra' Dios naga nababa Galilea \r (Mr. 1.14-15; Lc. 4.14-15) \p \v 12 Gate ben Jesús xu'u Juan lizre xia, na' bezé̱'e̱ zexíaje̱' naga nababa Galilea. \v 13 Quebe bga'ana Jesús xe̱zre Nazaret. Xeajsúe̱' lu xe̱zre Capernaum da zua na dxu'a nísadau' naga zaj zra' xrtia Zabulón, ne xrtia Neftalí. \v 14 Caní guca ca da bzuaj Isaías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': \q1 \v 15 Lu xe̱zr la xu chee̱ Zabulón, ne chee̱ Neftalí, \q1 naga zrua neza da zeaj na dxu'a nísadau', \q1 chalá'a naga dxalaj gubizra xechalá'a xe̱gu Jordán. \q1 Naga nababa Galilea, \q1 naga zaj zra' benne' quebe zaj naque̱' judío. \q1 \v 16 Bénneache zaj zra' lu da chul-la belelé'ene̱' tu da dxusaníle̱'e̱ na, \q1 na' benne' zaj zra' naga xu'u zrul-la chee̱ xel-la' gute \q1 ba bsaní' tu xi' naga zaj zre̱'e̱. \p \v 17 Ca lu zra na' guzú lau Jesús dxegu'e̱ lban, dxenné̱': \p ―Le xebí'i lázrele, lawe' da ba zua gáguze zra nna bea Dios lu xe̱zr la xu nigá. \s1 Jesús dxuláwizre̱' tapa benne' wezén bela \r (Mr. 1.16-20; Lc. 5.1-11) \p \v 18 Gate na' zeaj Jesús dxu'a nísadau' ga nababa Galilea, na' blé'ene̱' chupa benne'. Tue̱' le̱' Simón, ne zua xetú le̱' Pedro, na' xetúe̱' le̱' Andrés, biche Simón na'. Benne' caní zaj naque̱' benne' wezén bela, na' dxuluzale̱' xixruj bela chee̱' lu nisa. \v 19 Nadxa Jesús dxe̱'e̱ benne' caní: \p ―Le gun neda' tuze, na' guna' le'e benne' gutúpale chia' bénneache ca dxunle dxezenle bela. \p \v 20 La bulucá'anate̱' xixruj chee̱' ca', na' zjácale̱ne̱' Jesús. \p \v 21 Xelátedauze gusá'aque̱', na' ble'e Jesús xechupa benne'. Tue̱' le̱' Jacobo, ne xetúe̱' le̱' Juan, biche Jacobo nigá. Zaj naque̱' zri'ine Zebedeo, ne zaj xu'e̱ tu lu da dxedá lawe' nísadau' nen xre̱', dxelexún chawe̱' xixruj chee̱'. Jesús bláwizre̱' le̱', \v 22 na' la bulucá'anate̱' da dxedá lawe' nísadau' na', ne xre̱', na' zjácale̱ne̱' Jesús. \s1 Jesús dxusé̱dene̱' bénneache naga nababa Galilea \r (Lc. 6.17-19) \p \v 23 Zeaj Jesús xúgute̱ xe̱zre zaj nababa Galilea, na' tu tu xe̱zre ca' dxuzéajni'ine̱' bénneache lu xu'u ca' naga dxulucá'ana szren benne' judío ca' Dios. Na' dxegu'e̱ lban ca nna bea Dios, ne dxexune̱' xúgute̱ benne' ca' ca zaj naca xízrawe̱' cha chee̱'. \v 24 Ca'an guca, xúgute̱ benne' chee̱ xe̱zr la xu Siria belenne̱' ca da dxun Jesús, na' belezrine̱' lau Jesús, zaj naché̱'e̱ benne' we̱' ca', benne' zaj xu'e̱ xízrawe̱', ne benne' zaj zue̱' lu xel-la' dxudía, ne benne' zaj xu'e̱ be' xriwe̱', ne benne' zaj xu'e̱ chuna', ne benne' zaj naxrú'unie̱' bine, na' bexún Jesús xúgute̱ benne' caní. \v 25 Zjácale̱ benne' zan Le̱', benne' zaj nababe̱' xe̱zre ca' zaj nababa Galilea, ne benne' zá'aque̱' xe̱zre Decápolis ca', ne benne' Jerusalén, ne benne' zaj nababe̱' xe̱zre ca' zaj nababa Judea, ne benne' zá'aque̱' xechalá'ala xe̱gu Jordán naga dxalaj gubizra. \c 5 \s1 Lban da bchalaj Jesús tu lu xi'a \p \v 1 Gate ble'e Jesús xúgute̱ benne' zan ca' zá'aque̱' naga zue̱', nadxa guluéne̱' tu lu xi'a, ne gudxé'e̱ na'. Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús beledube̱' cuite̱'. \v 2 Nadxa guzú lau Jesús dxusé̱dene̱' benne' ca'. \s1 Nu benne' naca chee̱' tu da ba neza \r (Lc. 6.20-23) \p \v 3 Gunná Jesús: \p ―Da ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' ca' dxelexúnbe'e̱ ca naca xel-la' dxexazrje chee̱' lau Dios. Benne' caní zaj naca chee̱' xelexú'e̱ naga dxenná bea Dios xabáa. \p \v 4 ’Da ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' ca' dxelelé'ele̱' zaj zue̱' lu da baxache' lawe' da zaj nabague̱' dul-la. Dios dxexúe zrene̱' benne' caní. \p \v 5 ’Da ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' zaj naque̱' zren lazre'. Benne' caní xelezí'e̱ chee̱' xe̱zr la xu da nache̱be lazre' Dios gunézruje̱' benne' caní. \p \v 6 ’Da ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' du lazre' dxelaca lazre̱' xelune̱' da naca xrlátaje lau Dios. Dios gácale̱ne̱' benne' caní. \p \v 7 ’Da ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' dxelexexache lazre̱' benne' xula. Dios wexache lazre̱' benne' caní. \p \v 8 ’Da ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' ca' zaj xu'u xichaj lázrdawe̱' da xrlátaje. Benne' caní welelé'ene̱' Dios. \p \v 9 ’Da ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' dxelebeza zri lazre̱' nen bénneache. Dios guzúe̱' le̱' ca bi cheé̱queze̱'. \p \v 10 ’Da ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' dxeledée̱' xel-la' zi' lu na' benne' ca' dxelune̱' chee̱' da cale̱la cate' dxelune̱' da xrlátaje. Benne' caní zaj naca chee̱' xelexú'e̱ naga dxenná bea Dios xabáa. \p \v 11 ’Da ba neza zrente̱ naca na chee̱le le'e che benne' dxelenné̱' schanni' chee̱le, ne dxelune̱' chee̱le da cale̱la, ne dxelenné̱' chee̱le xúgute̱ dizra' we̱n lazre' lawe' da nácale chia' neda'. \v 12 Le be, ne le xezaca ba lázrele lawe' da wazile tu da zrente̱ da gunna Dios le'e xabáa. Caní gaca na lawe' da cá'anqueze caní guláu zi' xuzre̱' benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, benne' ca' gulezré̱'e̱ nédxudxa ca le'e. \s1 Nácale ca zede', ne ca tu xi' lu xe̱zr la xu \r (Mr. 9.50; Lc. 14.34-35) \p \v 13 Na' gunná Jesús: \p ―Le'e nácale ca zede' chee̱ bénneache lu xe̱zrla xu nigá. Che zede' nigá xenite xel-la' sna'a chee̱ na, ¿ájazra gácale̱le bénneache ca'? Québedxa gaca guchínedxu zede' caní. ¡Chú'unadxu na, na' xululéaj bénneache le̱ na! \p \v 14 ’Le'e nácale ca tu xi' chee̱ bénneache zaj zre̱'e̱ xe̱zr la xu. Tu xe̱zre da zua na tu lu xi'a, quebe gáchequeze na. \v 15 Gate guzálajdxu tu xi', quebe gudúsedxu na. Guzúadxu na sibe naga gusení na chee̱ xelelé'e xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ lu xu'u. \v 16 Cá'anqueze le gun le'e. Le güe lataj gusení xi' da nácale lau bénneache ca' chee̱ xelelé'ene̱' ca da xrlátaje da dxunle. Nadxa xelúe lá'ane̱' Xrale Dios zue̱' xabáa. \s1 Da bchalaj Jesús ca naca chee̱ da nadxixruj bea Dios \p \v 17 Gunná Jesús: \p ―Quebe dxal-la' guéquele le'e za'a neda' chee̱ cua' ca naca da bdxixruj be'e Moisés, ne ca naca dizra' da buluchalaj benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. Quebe za'a chee̱ cua' na. Za'a chee̱ gulé'eda' cáte̱ze zéaje̱ na. \v 18 Da li dxapa' le'e. Dxácate̱ zaj zua xabáa, ne xe̱zr la xu nigá, quebe dúaqueze tu dizra', ne tu da da' lu da nadxixruj bea na nigá ca zrindxa zra gaca xúgute̱ ca da dxal-la' gaca na. \v 19 Chee̱ le̱ na', che tu benne' guzúe̱' chalá'ala bítete̱zla da nigá da bdxixruj bea Dios, láqueze naca na tu da dauze, ne che guzéajni'ine̱' bénneache chee̱ xelúnqueze̱' ca', benne' nigá xegá'ane̱' cá'aze naga dxenná bea Dios xabáa. Bénnea' guzúe̱' dizra' da nadxixruj bea nigá, ne gulé'ene̱' bénneache chee̱ xelúnqueze̱' ca', benne' nigá wegá'anaqueze̱' ba lá'ana naga dxenná bea Dios xabáa. \v 20 Dxapa' le'e, che quebe gunle da nácadxa xrlátaje ca da dxelún benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, ne ca da dxelún benne' xudau' fariseo ca', cabata' xexú'ule le'e naga dxenná bea Dios xabáa. \s1 Da bchalaj Jesús ca naca chee̱ xel-la' dxezrá'a \r (Lc. 12.57-59) \p \v 21 Na' gunná Jesús: \p ―Le'e ba bénele ca gulenná xrtíale gula ca': “Quebe gútele benne',” na' “Nútete̱ze benne' gutie̱' benne' waxíaje̱' chee̱ cuía xi'e̱.” \v 22 Neda' dxapa' le'e, nútete̱ze benne' dxezré̱'e̱ le sa' ljwezre̱' waxíaje̱' chee̱ cuía xi'e̱. Na' bénnea' dxenné̱' schanni' chee̱ le sa' ljwezre̱' waxíaje̱' lau benne' chee̱ xu'u lawe' blau, na' xuludée̱' le̱' chee̱ cuía xi'e̱. Bénnea' dxenné̱' chee̱ le sa' ljwezre̱' tu dizra' sban, benne' nigá nácaqueze chee̱' chéaje̱' lu lataj ba xa'. \p \v 23 ’Che gu'u lu xudau' tu da gunézruju' lau Dios, ne na' cheajsá lazru' chee̱ tu da nunu' chee̱ le sa' ljwezru', \v 24 bca'ana da na' gunézruju' na', teca xexíaju' xegá'anu' chawe' nen le sa' ljwezru'. Nadxa waca xexíaju' lu xudau' chee̱ bi gunézruju' lau Dios. \p \v 25 ’Che zua nu benne' dxebagu' chee̱', na' che̱'e̱ lue' lau benne' guchi'e̱ chiu', bexaca chawe' nen le̱' la neza na', chee̱ quebe gudée̱' lue' lau bénnea' dxuchi'e̱ da dxaca. Che quebe gunu' caní, nadxa benne' dxuchi'e̱ da dxaca na' gudée̱' lue' lu na' benne' dxusézxuje̱' bénne' ca' lizre xia, na' xelegú'e̱ lue' lizre xia na'. \v 26 Da li dxapa' lue'. Quebe xedxúaju' na' che quebe quízruju' xúgute̱ da dxebagu' chee̱ benne' na'. \s1 Da bchalaj Jesús ca naca chee̱ benne' dxíchaje̱' xrba chee̱ xel-la' nuchaga na' \p \v 27 Na' gunná Jesús: \p ―Le'e bache bénquezle ca gulenné̱' nédxute̱: “Quebe gunu' dul-la da dxichaj na xrba chee̱ xel-la' nuchaga na'.” \v 28 Neda' dxapa' le'e, nútete̱ze benne' ne̱'e̱ tu nu'ula, ne sa lazre̱' le̱', báchequeze be̱ne̱' dul-la nen nu'ula na' lu xichaj lázrdawe̱'. \p \v 29 ’Che xiaj lau' da zua xabe̱la dxuzúa na lue' lu dul-la, guleaj na, ne gudxú'una na zítu'la. Nácadxa chawe' nite late' da naca na chee̱ be̱l-la' dxen chiu' quézcala chu'u lataj ba xa' dute̱ be̱l-la' dxen chiu'. \v 30 Che na'u da zua xabe̱la chiu' dxuzúa na lue' lu dul-la, guchugu na, ne gudxú'una na zitu'. Nácadxa chawe' nite late' da naca na chee̱ be̱l-la' dxen chiu', quézcala chu'u lataj ba xa' dute̱ be̱l-la' dxen chiu'. \s1 Jesús dxusédene̱' ca naca chee̱ benne' dxexelé̱'e̱ nen zru'ule̱' \r (Mt. 19.9; Mr. 10.11-12; Lc. 16.18) \p \v 31 Na' gunná Jesús: \p ―Cá'anqueze gulenné̱' nédxute̱: “Nútete̱ze benne' dxexelé̱'e̱ nen zru'ule̱', dxal-la' gunézruje̱' nu'ula na' tu xiche da dxulé'e na belexelé̱'e̱.” \v 32 Neda' dxapa' le'e, che tu benne' dxexelé̱'e̱ nen zru'ule̱', na' nu'ula nigá quebe guzúale̱ne̱' benne' xula, benne' chee̱ nu'ula nigá dxuzúe̱' le̱' lu dul-la chee̱ da dxichaj na xrba chee̱ xel-la' nuchaga na' che tu benne' biu xula guchaga ne̱'e̱ nen nu'ula na' bsan benne' chee̱' le̱'. Cá'anqueze le̱' dxune̱' dul-la nen nu'ula na'. \s1 Jesús dxusédene̱' ca naca chee̱ benne' dxucá'ana lie̱' xrtizre̱' \p \v 33 Na' gunná Jesús: \p ―Cá'anqueze ba bénele ca gulenná benne' gula ca', gulenné̱': “Quebe gucá'anu' cá'aze ca da nache̱be lazru' nen dizra' bca'ana liu' lau Xránadxu Dios.” \v 34 Neda' dxapa' le'e: Quebe dxal-la' guzétjale xabáa chee̱ guca'ana lile dizra' chee̱le, lawe' da naca na naga dxe' Dios, \v 35 ne quebe guzétjale xe̱zr la xu nigá lawe' da naca na naga nuzúa Dios ni'e̱, ne quebe guzétjale Jerusalén lawe' da naca na xe̱zre chee̱ Benne' Blau naque̱' Wenná Bea. \v 36 Quebe guzétjale xíchajle chee̱ guca'ana lile dizra' chee̱le lawe' da quebe séquele gunle da chiche, ne da gasaj netú xicha xíchajle. \v 37 Le nnaze: “Awe',” u le nnaze: “Cabí,” lawe' da gate tu benne' dxudadxe̱' chee̱' chee̱ da nigá, naca na chee̱ da xriwe̱'. \s1 Dxulé'e Jesús ca naca chee̱ nu benne' dxexebéaj lazre' \r (Lc. 6.29-30) \p \v 38 Na' gunná Jesús: \p ―Le'e ba bénele ca da gulenné̱' nédxute̱: “Che tu benne' cuéaje̱' xiaj lau', cá'anqueze gunu' chee̱', ne che cuéaje̱' lazxu', cá'anqueze gunu' chee̱'.” \v 39 Neda' dxapa' le'e, quebe tíl-lale̱le nu benne', san che tu benne' gu'e̱ chalá'a xragu', be̱' lataj gu'e̱ xechalá'a xragu'. \v 40 Che tu benne' gaca xúzre'le̱ne̱' lue', ne dxaca lazre̱' cue̱' zrau', be̱' lataj xúate̱' xicha chiu'. \v 41 Che dxulusebágue̱' lue' gu'u xua chee̱' tu cuéndau', bia na chupa cuenla. \v 42 Che nútete̱ze benne' bi dxenabe̱' chiu', bnézruje̱' na, ne quebe guzagu' ca gunézruju' chee̱ nu benne' bi dxenabe̱' chite̱. \s1 Jesús dxusédene̱' ca dxal-la' zri'idxu benne' ca' dxeledábague̱' dxi'u \r (Lc. 6.27-28, 32-36) \p \v 43 Na' gunná Jesús: \p ―Cá'anqueze ba bénele ca da gulenné̱' nédxute̱: “Bzri'i le sa' ljwezru', ne gucuide benne' dxedábague̱' lue'.” \v 44 Neda' dxapa' le'e, le zri'i benne' ca' dxeledábague̱' le'e. Le naba gaca chawe' chee̱ benne' dxelenné̱' chee̱le. Le gun da chawe' chee̱ benne' dxelecuídene̱' le'e. Le naba lau Dios gaca chawe' chee̱ benne' dxelenné̱' schanni' chee̱le ne dxelune̱' chee̱le da cale̱la. \v 45 Che gunle caní gácale bi cheé̱queze Xrale zue̱' xabáa, lawe' da dxun Le̱' dxusaní' gubizra naga zaj zra' benne' we̱n da cale̱la ne naga zaj zra' benne' xrlátaje ca', ne dxusel-la' nisa xiuj lu xe̱zr la xu chee̱ benne' chawe' ca', ne lu xe̱zr la xu chee̱ benne' ca' dxelune̱' da cale̱la. \v 46 Che nazrí'ile tuze benne' zaj nazrí'ine̱' le'e, ¿ájazra na' dxezá lázrele quizruj Dios le'e? Cá'anqueze dxelún benne' wechizruj ca', zaj nazrí'ine̱' le sa' ljwezre̱'. \v 47 Che le'e dxugápale diuzre tuze le sa' ljwézrele, ¿bizra da xrlátaje dxunle? Cá'anqueze dxelún benne' quebe zaj núnbe'e̱ Dios. \v 48 Le gaca benne' xrlátaje cáte̱ze naca Xrale zue̱' xabáa, naque̱' xrlátaje. \c 6 \s1 Dxulé'e Jesús ca naca da xrlátaje da dxelún bénneache \p \v 1 Caní gunná Jesús: \p ―Le guxúe xanne' cuínale chee̱ quebe gunle da naca chee̱ xel-la' benne' xudau' chee̱le lau bénneache chee̱ xelelé'ene̱' na. Che ca'an dxunle, na' Xrale Dios zue̱' xabáa québequeze bi gunne̱' le'e. \v 2 Chee̱ le̱ na', gate lue' dxácale̱nu' benne' dxelexázrjene̱', quebe guzennu' xúgute̱ bénneache ca da dxunu', ca dxelún benne' ca' dxelune̱' xrlátaje cúzreze la neza, ne lu xu'u naga dxulucá'ana szren benne' judío ca' Dios. Dxelune̱' da caní chee̱ xelenné̱ bénneache xrlátaje chee̱'. Da li dxapa' le'e, ba dé̱queze lazruj chee̱'. \v 3 Gate lue' gunézruju' late' chee̱ benne' dxelexázrjene̱', be̱n na luéze chee̱ quebe neze le sa' ljwezru'. \v 4 Be̱n da caní bagácheze, na' Xrau' Dios, Bénnea' dxelé'ene̱' ca da dxunu' bagácheze, Le̱' gunne̱' lazruj chiu'. \s1 Jesús dxusé̱dene̱' ca dxal-la' gundxu xel-la' dxuláwizra Dios \r (Lc. 11.2-4) \p \v 5 Na' gunná Jesús: \p ―Gate le'e gunle xel-la' dxuláwizra Dios, quebe gunle ca dxelún benne' ca' dxelune̱' xrlátaje cúzreze. Dxeledánene̱' dxelune̱' xel-la' dxuláwizra Dios zaj ze̱ze̱' lu xu'u naga dxulucá'ana szren benne' judío ca' Dios, ne la neza, chee̱ xelelé'e bénneache da dxelune̱'. Da li dxapa' le'e, ba dé̱queze lazruj chee̱'. \v 6 Gate lue' dxuláwizru' Dios, guxú'u lu xu'u chiu'. Bsezxuj dxa xu'u chiu', na' bláwizra Dios guchálajle̱nu' Xrau' Dios zúale̱ne̱' lue' naga zu' tuzu'. Nadxa Xrau' Dios, Bénnea' dxelé'ene̱' ca da dxunu' bagácheze, Le̱' xuzri'e̱ chiu'. \p \v 7 ’Gate dxuláwizru' Dios dxuchálajle̱nu' Le̱', quebe tuz ca da nneu' zánete̱ lasa ca dxelún benne' ca' quebe zaj núnbe'e̱ Dios. Dxeléquene̱' wen Dios chee̱' lawe' da dxelenné̱le̱'e̱. \v 8 Quebe gunle ca dxelún benne' ca', lawe' da Xrale Dios ba nézquezne̱' ca da dxechínnele le'e nédxula ca za nábale na. \v 9 Chee̱ le̱ na', le guláwizra Dios nnale caní: \q1 Xrantu' Dios, zu' xabáa, \q1 gaca lá'azxaqueze Lau'. \q1 \v 10 Gudá nna be'u lu xe̱zr la xu nigá. \q1 Gaca lu xe̱zr la xu nigá ca dxaca lazru' Lue', \q2 cáte̱ze dxaca xabáa. \q1 \v 11 Be̱nna netu' da gáguntu' na'a. \q1 \v 12 Bnite lau chee̱ntu' ca naca da cale̱la da be̱ntu', \q1 ca netu' ba bnite launtu' chee̱ benne' belune̱' chee̱ntu' \q2 da cale̱la. \q1 \v 13 Quebe gu'u lataj nu gun zréaje netu', \q1 2 san bselá netu' lu na' da xriwe̱'. \q1 Naca chiu' gápaquezu' xel-la' dxenná bea, \q2 ne xel-la' waca, \q1 ne da xabáa chadía chacanna. ¡Ca'an gaca na! \p \v 14 ’Che le'e gunite laule chee̱ benne' belune̱' chee̱le da cale̱la, na' Xrale Dios zue̱' xabáa gunite lawe̱' chee̱le le'e. \v 15 Che le'e quebe gunite laule chee̱ benne' ca', na' Xrale Dios quebe gunite láuqueze̱' chee̱le le'e ca naca dul-la da nabágale. \s1 Jesús dxusédene̱' ca dxal-la' gundxu gubasa \p \v 16 Na' gunná Jesús: \p ―Gate le'e dxunle gubasa, quebe guzúale baxache' laule ca dxelún benne' dxelune̱' xrlátaje cúzreze. Benne' caní dxelune̱' ca' chee̱ xelelé'e bénneache le̱' dxelune̱' gubasa. Da li dxapa' le'e, ba dé̱queze lazruj chee̱ benne' ca'. \v 17 Lue', gate dxunu' gubasa, bza xíchaju' chawe', ne gudibe lau', \v 18 chee̱ quebe xeléquebe'e bénneache dxunu' gubasa. Tuze Xrau' Dios na', Bénnea' zúale̱ne̱' lue' naga zu' tuzu', Le̱' dxennátequeze̱', na' gunne̱' da naca na chiu'. \s1 Jesús dxusédene̱' chee̱ da gunní'a chee̱ xabáa \r (Lc. 12.33-34) \p \v 19 Na' gunná Jesús: \p ―Quebe gutúpale da gunní'a lu xe̱zr la xu nigá, naga guteba' na, ne da ca' dxelebía xi na, na' xelú'u gubán ne xelebane̱' na. \v 20 Le'e, le gun da xrlátaje, da gaca na ca guzrá cháwele da gunní'a xabáa, naga quebe guteba' na, ne da ca' quebe bi xeleque na, na' québequeze xelú'u gubán chee̱ xelequé̱'e̱ na. \v 21 Naga nuzrale da gunní'a chee̱le, na' zúaqueze lázrdaule. \s1 Jesús dxusédene̱' chee̱ tu xi' da xú'udxu \r (Lc. 11.34-36) \p \v 22 Na' gunná Jesús: \p ―Xiaj laule zaj naca na ca tu xi' chee̱ be̱l-la' dxen chee̱le. Che xiaj laule zaj naca na chawe', dute̱ ca naca be̱l-la' dxen chee̱le naxaní'. \v 23 Che xiaj laule quebe zaj naca na chawe', dute̱ ca naca be̱l-la' dxen chee̱le nachul-la na. Cá'anqueze che xi' da xu'ule xexaca na tu da chul-la, chúl-lale̱'e̱dxa súaquezle. \s1 Jesús dxusédene̱' chee̱ Dios, ne chee̱ da gunní'a \r (Lc. 16.13) \p \v 24 Na' gunná Jesús: \p ―Netú benne' quebe séquene̱' guzúa cuine̱' lu na' chupa xrane̱', lawe' da wazré̱'e̱ tu xrane̱' ne wazrí'ine̱' xetúe̱', u wéquene̱' ba lá'ana tu xrane̱' na' xetúe̱' guzúe̱' chalá'ala. Quebe séquele guzúa cuinle lu na' Dios, ne lu na' da gunní'a. \s1 Jesús dxusédene̱' ca dxun Dios, dxuxúe̱' xúgute̱ bi chee̱' ca' \r (Lc. 12.22-31) \p \v 25 Na' gunná Jesús: \p ―Chee̱ le̱ na' dxapa' le'e, quebe cue'le gunne xue ga sa' da gágule da xí'ajle chee̱ gaca banle, ne ga sa' zra lánale da gácule. Zácadxa xel-la' nabán chee̱le ca da dxágule, ne zácadxa be̱l-la' dxen chee̱le ca zra lánale. \v 26 Le nna'xque bxínnedu ca' dxeledaba' lu be'. Quebe dxelázaba'. Quebe dxelelápaba'. Quebe ga dxuluxuzrá cháweba' na. Xrale Dios zue̱' xabáa dxunézruje̱' da dxeláguba'. Zácadxale le'e ca bxínnedu ca'. \v 27 ¿Nuzra benne' ládujla le'e gaca gusetunna cuine̱' xate' lawe' da dxe'e̱ gunne xue? \p \v 28 ’¿Bizr chee̱ na' dxe'le le'e gunne xue chee̱ zra lánale? Le nna'xque ca dxelegula xiaj ca' zaj ze̱ le̱'e̱ xixre'. Quebe dxelún na zrin, ne quebe dxelache na du. \v 29 Dxapa' le'e, Salomón benne' wenná bea na' quebe gucue̱' ca da xrtan chee̱ xiaj caní, na' le̱' gúta'le̱'e̱ chee̱' da gunní'a. \v 30 Che Dios dxudxe̱ne̱' xrtánle̱'e̱ xiaj caní da ca' zaj zua na na'a le̱'e̱ xixre', na' wxre xelezxe na lu xi', quegá gundxe̱' da chawe' chee̱le le'e, benne' québete̱ ca dxeajlí lazre'. \v 31 Chee̱ le̱ na', quebe cué'tecale gunne xue, nnale: “¿Ga sa' da gágudxu? ¿Ga sa' da xí'ajdxu? ¿Ga sa' da gácudxu?” \v 32 Chee̱ da caní zaj dxe' gunne xue benne' quebe zaj núnbe'e̱ Dios, san le'e, zua tu Xrale xabáa ba nézquezne̱' ca naca xúgute̱ da dxechínnele. \v 33 Zria laudxa cuele gunne xue chee̱ nna bea Dios lu xichaj lázrdaule, ne chee̱ gunle da xrlátaje da xezaca ba lazre' Dios, na' sile xúgute̱ da ca' dxechínnele. \v 34 Quebe cuele gunne xue na'a da naca na chee̱ wxre, lawe' da wxre ca'an gáta'queze da cuele gunne xue. Tu zra tu zra dé̱queze da guchaga laudxu. \c 7 \s1 Jesús dxusédene̱' chee̱ benne' dxuchi'e̱ da dxun le sa' ljwezre̱' \r (Lc. 6.37-38, 41-42) \p \v 1 Na' gunná Jesús: \p ―Quebe guchí'ale da dxelún le sa' ljwézrele chee̱ quebe guchi'a Dios caní chee̱le le'e. \v 2 Le̱' guchi'e̱ chee̱le le'e cáte̱ze dxunle le'e chee̱ le sa' ljwézrele, ne cáte̱ze dxunle le'e chee̱ le sa' ljwézrele, ca'an gun Dios nen le'e. \v 3 ¿Bizr chee̱ na' dxená'u bé̱bedau' da xu'u xiaj lau le sa' ljwezru', ne quebe dxená'u da zrente̱ da xu'u na xiaj láuquezu' lue'? \v 4 ¿Ájazra gunu' xu'u le sa' ljwezru': “Be̱nna lataj xebéaja' bé̱bedau' da xu'u xiaj lau'”, che da zrendxa xu'u xiaj láuquezu' lue'? \v 5 Lue', benne' dxun xrlátaje cúzreze. Bebéaj nedxu da zrente̱ da xu'u xiaj láuquezu', na' gaca le'enu' cháwedau' xebéaju' bé̱bedau' da xu'u xiaj lau le sa' ljwezru'. \p \v 6 ’Quebe gunézrujle da naca lá'azxa chee̱ benne' dxelune̱' ca dxelún becu' snia, checa xelexéchaje̱', ne xuluzúzrue̱' le'e. Quebe guzúale da zaca chee̱le lau benne' dxelune̱' ca dxelún cuche, dxuluchuchuj dxululéajba' da dxugágule-ba'. \s1 Dxuchalaj Jesús ca dxal-la' nábadxu, ne xexílajdxu, ne nne̱dxu dxu'a dxa xu'u \r (Lc. 11.9-13; 6.31) \p \v 7 Na' gunná Jesús: \p ―Le naba, na' Dios gunne̱' na chee̱le. Le xilaj na, na' xezrélele na. Le nne̱ dxu'a dxa xu'u, na' sáluje̱' chee̱le. \v 8 Le gun caní lawe' da benne' bi dxenabe̱', dxezi'e̱ na. Benne' bi dxexílaje̱', dxeajxraque̱' na, na' benne' dxenné̱' dxu'a dxa xu'u, zua nu benne' sáluje̱' chee̱'. \p \v 9 ’Netule le'e quebe gunézrujle zrí'inele tu xiaj che le̱be' dxenábabe' le'e tu xeta. \v 10 Quebe gunézrujle zrí'inele tu be̱la' snia che le̱be' dxenábabe' le'e tu bela. \v 11 Che le'e, benne' we̱n da cale̱la, nézele gunézrujle zrí'inele da naca na chawe', da cháwedxa gunna Xrale Dios zua xabáa, gunne̱' da chawe' chee̱ benne' bi dxenábene̱' Le̱'. \p \v 12 ’Le gun chee̱ le sa' ljwézrele ca dxaca lázrele le'e xelún le̱be' chee̱le. Da nigá naca da nadxixruj bea na Moisés, ne da dxenná na lu xiche naga naxúaj da gulenná benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \s1 Jesús dxusédene̱' chee̱ dxa xu'u lechide' \r (Lc. 13.24) \p \v 13 Na' gunná Jesús: \p ―Le chu'u lu dxa xu'u lechide'. Dxa xu'u laga, ne neza xu zaj naca naga zjaca benne' xelebía xi'e̱, na' benne' zante̱ zjaque̱' na'. \v 14 Dxa xu'u lechide', ne neza lase zaj naca naga zjaca benne' xelezí'e̱ xel-la' nabán da zeajlí canna, na' bábaze benne' dxelexezrelne̱' na. \s1 Naca bea tu xaga ne̱ chee̱ da zixre dxebía na \r (Lc. 6.43-44) \p \v 15 Na' gunná Jesús: \p ―Le guxúe cuínale chee̱ benne' we̱n lazre' ca', benne' dxelenné̱' zaj naque̱' benne' dxuluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. Benne' caní zá'aque̱' naga zrale le'e, zaj nun cuine̱' ca tu benne' dxexruj lazre' ca naca tu zríla'dau', san lu xichaj lázrdawe̱' zaj naque̱' snia ca tu becu' xi'a. \v 16 Le'e xúnbeale le̱' ne̱ chee̱ da dxelune̱'. Da zixre da dxebía lba uva quebe xuchíbedxu na lu xaga xeche', na' da zixre da dxebía xaga higo quebe xuchíbedxu na lu xeche' ga'. \v 17 Ca'an naca, xúgute̱ xaga chawe' dxelebía na da zixre chawe', na' xaga da quebe naca na chawe', quebe dxebía na da zixre chawe'. \v 18 Xaga chawe' ca' quebe dxelebía na da zrinnaj, na' xaga zrinnaj na' quebe dxebía na da chawe'. \v 19 Xúgute̱ xaga zrinnaj welechugue na, na' xelezxe na lu xi'. \v 20 Ca'an naca, le'e xúnbeale benne' ca' ne̱ chee̱ da ca' dxelune̱'. \s1 Quegá xúgute̱ benne' xelu'e̱ naga dxenná bea Dios xabáa \r (Lc. 13.25-27) \p \v 21 Na' gunná Jesús: \p ―Quebe xelu'e̱ naga dxenná bea Dios xabáa xugute̱ benne' ca' dxelé̱'e̱ neda': “Xrana', Xrana'.” Welú'u tuze benne' ca' dxelune̱' ca da dxaca lazre' Dios zue̱' xabáa. \v 22 Ca zrin zra na', benne' zante̱ xelé̱'e̱ neda': “Xránantu', Xránantu', netu' bchálajntu' ne̱ chee̱ Lau' Lue', ne bchínentu' Lau' bebéajntu' be' xriwe̱' ca', ne nen Lau' Lue' bé̱nle̱'e̱ntu' xel-la' waca ca' chee̱ xabáa.” \v 23 Nadxa neda' xápaqueza' benne' ca': “Quebe núnbe'a le'e. Le cuasa cuita' neda', le'e, ba be̱nle da cale̱la.” \s1 Jesús dxusédene̱' chee̱ chupa lane xu'u \r (Lc. 6.47-49; Mr. 1.22) \p \v 24 Na' gunná Jesús: \p ―Bénnea' dxenne̱' chia', ne dxune̱' ca da dxennía', naque̱' ca tu benne' naxéajni'iqueze', benne' be̱ne̱' tu lizre̱' lu xiaj xre. \v 25 Guca xiuj, na' bdxuaj guba'u, ne guxasa be' bdunu' chee̱ xuluzría xi na xu'u na', san quebe guzré'e na lawe' da xu'u lane na lu xiaj xre. \v 26 Bénnea' quebe dxuzé̱ nague̱' chia', ne quebe dxune̱' ca da dxennía', naque̱' ca tu benne' xala, benne' be̱ne̱' tu lizre̱' lu xu dxeze. \v 27 Guca xiuj, na' bdxuaj guba'u ne guxasa be' bdunu' chee̱ xuluzría xi na xu'u na', na' chadite guzré'e na, ne guzría xite̱ na. \p \v 28 Ca bexuzre bchalaj Jesús, na' belexebanne benne' ca' ca naca da bsé̱dene̱', \v 29 lawe' da dxusé̱dene̱' benne' ca' ca tu benne' nape̱' xel-la' dxenná bea, ne quegá ca dxelún benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios. \c 8 \s1 Dxexún Jesús tu benne' dxuzru lu xpe̱le̱' \r (Mr. 1.40-45; Lc. 5.12-16) \p \v 1 Gate bexetaj Jesús lu xi'a na', benne' zante̱ zjácale̱ne̱' Le̱'. \v 2 Na' bzrin tu benne' we̱' dxuzru lu xpe̱le̱', ne bzu zribe̱' lau Jesús. Dxe̱'e̱ Le̱': \p ―Xran, che dxaca lazru', waca xexunu' neda'. \p \v 3 Nadxa Jesús guxrúa ne̱'e̱ bénnea'. Dxe̱'e̱ le̱': \p ―Dxaca lazra'. Na'a dxexuna' lue'. \p Ca gunné̱' caní, benne' we̱' na' bexácate̱' ca naca xízrawe̱' chee̱'. \v 4 Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―Gunná' xque. Quebe nu xu'u ca'. Bexíajze na'a xeajxelé'e cuinu' lau bxruze, ne xeajnezruj guna' ca da dxenná bea lu da bdxixruj be'e Moisés, chee̱ xelelé'e benne' ca' ba bexacu' na'a. \s1 Dxexún Jesús bi we̱n zrin chee̱ tu benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la \r (Lc. 7.1-10) \p \v 5 Ca bexú'u Jesús lu xe̱zre Capernaum, na' bzrin lawe' tu benne' Roma, benne' dxenná be'ene̱' benne' ca' dxjaque̱' wedil-la, na' guta' xuene̱' Le̱', \v 6 dxe̱'e̱ Le̱': \p ―Xran, bi we̱n zrin chia' de̱be' lizra'. Naxrú'unebe' bine, ne dxezácale̱'e̱be'. \p \v 7 Jesús dxe̱'e̱ le̱': \p ―Wazá'a xexuna'-be'. \p \v 8 Benne' dxenná be'e̱ na' gunné̱': \p ―Xran, quebe naca chia' chu'u lizra'. Cun gunne̱ze, na' xexaca bi we̱n zrin chia'. \v 9 Caní waca gunu' lawe' da zua benne' dxenná bé'ene̱' neda', ne cá'anqueze neda' dxenná be'eda' benne' ca' dxjaque̱' wedil-la. Gate dxapa' tube': “Guxíaj”, na' dxéajbe'. Na' gate dxapa' bi xula: “Gudá”, na' dxídabe'. Na' gate dxuchíneda' bi we̱n zrin chia' chee̱ bi da gunbe', na' dxunbe' na. \p \v 10 Gate bene Jesús da nigá, bebánene̱', na' guzre̱' benne' ca' zjácale̱ne̱' Le̱': \p ―Da li dxapa' le'e, ládujla benne' Israel quebe nu ne xezrelda', benne' dxéajle̱'e̱ chia' ca dxun benne' nigá. \v 11 Neda' dxapa' le'e, zá'aca benne' zante̱ chalá'a naga dxalaj gubizra, ne xechalá'ala naga dxebía gubizra, na' xelebé'e̱ tu zren xelawe̱' nen Abraham, ne Isaac, ne Jacob naga dxenná bea Dios xabáa. \v 12 Benne' ca' gucá'a zga'ale Dios chee̱ xelu'e̱ naga dxenná bea Le̱', guzale̱' benne' ca' lataj chul-la naga xelebezre̱', ne xeláguxa'ate̱ lazxe̱'. \p \v 13 Nadxa Jesús guzre̱' benne' dxenná be'e̱ na': \p ―Bexíaj lizru'. Waca ca da ba guxéajle̱'u. \p Ca lu zra ná'queze bexácate̱ bi we̱n zrin chee̱'. \s1 Dxexún Jesús xrna zru'ule Pedro \r (Mr. 1.29-31; Lc. 4.38-39) \p \v 14 Guxíaj Jesús lizre Pedro, na' blé'ene̱' xrna zru'ule̱' de̱' lu da'a, xu'e̱ da la. \v 15 Xeajté̱' ne̱'e̱, na' bedxúaj da la da xu'e̱. Nadxa nu'ula na' guxase̱', ne guzú lawe̱' dxusení'e̱ da xelagu benne' ca'. \s1 Dxexún Jesús benne' zante̱ benne' we̱' \r (Mr. 1.32-34; Lc. 4.40-41) \p \v 16 Ca guzría gubizra, na' belezrín benne' zante̱ lau Jesús, zaj naché̱'e̱ benne' zaj xu'e̱ be' xriwe̱' ca'. Nen dízra'ze da gunná Jesús, bebéaje̱' be' xriwe̱' ca', ne bexune̱' xúgute̱ benne' we̱' ca'. \v 17 Da nigá guca na ca da gunná Isaías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': “Le̱' bequé̱'e̱ xízrawe̱' ca' da nápadxu, ne gubague̱' ca da dxezácadxu.” \s1 Dxelaca lazre' benne' chjácale̱ne̱' Jesús \r (Lc. 9.57-62) \p \v 18 Gate na' ble'e Jesús benne' zante̱ zaj naxéchaje̱' Le̱', na' guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱' gulelague̱' xechalá'a nísadau' tu lu da dxedá lawe' nisa. \v 19 Na' bzrin lau Jesús tu benne' dxuxuzájle̱'e̱ da bdxixruj be'e Dios, na' dxe̱'e̱ Le̱': \p ―Benne' Wesede, dxaca lazra' sále̱na' Lue' gátete̱ze chéaju'. \p \v 20 Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―Beza' zaj zua bluaj chee̱ba', na' bxinne zaj zria xrú'uneba', san neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, ne naga xrua xíchaja' quebe ga zua. \p \v 21 Bzrin xetú benne' naque̱' benne' ba bsé̱dequeze Jesús, na' guzre̱' Le̱': \p ―Xran, be̱nna neda' lataj xexá'a nedxu chee̱ cheajxecacha' xra'. \p \v 22 Nadxa Jesús guzre̱' le̱': \p ―Gudále̱n neda'. Be̱' lataj benne' gate ca' xulucache ljwezre̱'. \s1 Dxebeque zri Jesús be' bdunu', ne xeajxruza chee̱ nísadau' \r (Mr. 4.35-41; Lc. 8.22-25) \p \v 23 Nadxa guxú'u Jesús lu da dxedá lawe' nísadau', na' benne' ca' dxusé̱dene̱' belune̱' Le̱' tu zren. \v 24 Na' guzú lau dxaca tu be' bdunu' lawe' nísadau', na' xeajxruza chee̱ nísadau' guxú'u na lu da dxedá lawe' nísadau' na', dxácate̱ dxase Jesús. \v 25 Nadxa benne' ca' dxusé̱dene̱' bulusebane̱' Le̱', na' dxelé̱'e̱ Le̱': \p ―Xránantu'. Bselá netu'. Ba dxázentu' lu nisa. \p \v 26 Jesús guzre̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxezrébele̱'e̱le? Nácale benne' látega dxeleajlí lázre' Dios. \p Nadxa guxasa Jesús. Gudil-le̱' be' bdunu', ne nísadau', na' la belebé zrite̱ na. \v 27 Benne' ca' belexebánene̱', gulenné̱': \p ―¿Núzraqueze benne' nigá? Dxuluzúa be', ne nísadau' dizra' chee̱'. \s1 Benne' Gadara zaj xu'e̱ be' xriwe̱' \r (Mr. 5.1-20; Lc. 8.26-39) \p \v 28 Gate bezrín Jesús xechalá'a nísadau' na' lu xe̱zr la xu chee̱ benne' Gadara, na' chupa benne' biu belexedxúaje̱' lu bluaj chee̱ benne' gate, na' belezrine̱' lau Jesús. Dxúpate̱ benne' ca' zaj xu'e̱ be' xriwe̱', ne zaj naque̱' benne' sníale̱'e̱, na' netú benne' quebe dxexázrene̱' xedée̱' la neza na'. \v 29 Na' gulezú lawe' dxelebézrexe̱'e̱. Dxelenné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' za'u naga zúantu', Jesús, Zri'ine Dios? ¿Za'u nigá chee̱ gusaca zi'u netu', ne quebe ne zrin zra? \p \v 30 Tu chi na' zra tu cue' cuche dxeláguba'. \v 31 Be' xriwe̱' ca' gulata' xue na Jesús, gulenná na: \p ―Che Lue' xebéaju' netu' nigá, be̱nna lataj cheajchú'untu' lu cuche ca'. \p \v 32 Nadxa Jesús guzre̱' na: \p ―Le chjaca xca'. \p Nadxa be' xriwe̱' ca' belexedxúaj na lu benne' ca', na' belexú'u na lu cuche ca'. Nadxa xúgute̱ cuche ca' belelázruba' tu dxu'a xi'a zren, na' xeajlecházeba' lu nísadau' naga gulázeba' nisa, na' guláteba'. \p \v 33 Benne' ca' buluxúe̱'-ba' belezrebe̱', na' besá'aca chégüe̱', ne belexezrine̱' lu xe̱zre. Buluchálaje̱' ca guca xúgute̱ da caní, ne ca guca chee̱ benne' ca', belexedxúaj be' xriwe̱' zaj xu'e̱. \v 34 Nadxa xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zre na' beledxúaje̱', ne belezrine̱' naga zua Jesús. Na' ca belelé'ene̱' Le̱', gulata' xuene̱' Le̱' xezé̱'e̱ lu xe̱zr la xu chee̱'. \c 9 \s1 Dxexún Jesús tu benne' zaj zua zri ni'a ne̱'e̱ \r (Mr. 2.1-12; Lc. 5.17-26) \p \v 1 Nadxa Jesús guxú'e̱ tu lu da dxedá lawe' nísadau', na' gulague̱' xechalá'a nísadau', na' bezrine̱' lázrequeze̱'. \v 2 Na' bedajlegu'e̱ tu benne' biu lau Le̱', zaj zua zri ni'a ne̱'e̱, zaj naxrúe̱' benne' na' tu lu ta'a blaga'. Gate ble'e Jesús ca dxeléajle̱'e̱ chee̱', na' gunné̱', dxe̱'e̱ benne' we̱': \p ―Be̱n dipa lazru', zrí'ina'dau'. Dul-la chiu' dxunite lawa'. \p \v 3 Nadxa bal-la benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios gulenné̱' lu xichaj lázrdawe̱': “Benne' nigá dxucá'ana dítaje̱' Dios nen xrtizre̱'.” \v 4 Lawe' da neze Jesús ca gulenné̱' lu xichaj lázrdawe̱', na' dxe̱'e̱ benne' ca', gunné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxennale caní lu xichaj lázrdaule? \v 5 ¿Bízrala da quebe nácadxa ste̱be guna'? ¿Nnia': “Dul-la chiu' ba bnite lawa'”, u che nnia': “Bexasa, guzá?” \v 6 Chee̱ le̱ na' gulé'eda' le'e neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, napa' xel-la' dxenná bea lu xe̱zr la xu nigá gunite lawa' dul-la. \p Nadxa dxe̱'e̱ benne' zaj zua zri ni'a ne̱'e̱, gunné̱': \p ―Bexasa. Becá'a ta'a chiu'. Bexíaj lizru'. \p \v 7 Bénnea' zaj zua zri ni'a ne̱'e̱ bexase̱', na' zexíajte̱' lizre̱'. \v 8 Gate belelé'e bénneache da nigá, na' belezrebe̱', ne belúe lá'ane̱' Dios lawe' ba bnézruje̱' xel-la' waca caní chee̱ bénneache. \s1 Jesús dxuláwizre̱' Mateo \r (Mr. 2.13-17; Lc. 5.27-32) \p \v 9 Ca bezá Jesús na', na' blé'ene̱' tu benne' biu le̱' Mateo, dxe'e̱ lataj naga dxuchízruje̱' waláz chee̱ xe̱zre Roma, na' dxe̱'e̱ le̱', gunné̱': \p 6 ―Be̱n neda' tuze. \p Nadxa Mateo nigá guxase̱' zéajle̱ne̱' Jesús. \p \v 10 Gate na' dxe' Jesús dxawe̱' xeta lizre Mateo nigá, benne' zante̱ wechizruj, ne benne' dul-la belezrine̱', ne gulebé'queze̱' dxelawe̱' cuita Jesús, ne benne' ca' dxusé̱dene̱'. \v 11 Benne' xudau' fariseo ca', gate belelé'ene̱' da nigá, dxelé̱'e̱ benne' ca' dxuse̱de Jesús, gulenné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' Benne' dxusédene̱' le'e dxágule̱ne̱' benne' wechizruj ca', ne benne' we̱n da zrinnaj ca'? \p \v 12 Jesús benne̱' da nigá, na' dxe̱'e̱ benne' ca', gunné̱': \p ―Quebe dxelechine benne' chawe' nu benne' dxexune̱' bénneache. Benne' we̱' dxelechínene̱' le̱'. \v 13 Le chjaca, le cheajse̱de ca da dxenná da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, dxenné̱': “Neda' dxaca lazra' xexache lázrele le sa' ljwézrele, quegá gútele be̱ xíxre'du ca' lu cugu chia'.” Bla' neda', quegá chee̱ guláwizra' benne' xrlátaje. Dxuláwizra' benne' dul-la chee̱ xelexebí'i lazre̱'. \s1 Jesús dxusédene̱' ca naca chee̱ gubasa \r (Mr. 2.18-22; Lc. 5.33-39) \p \v 14 Nadxa belezrín lau Jesús benne' ca' dxeledále̱ne̱' Juan, bénnea' dxuchúe̱' bénneache nisa, na' gulenábene̱' Le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' quebe dxelún gubasa benne' dxusé̱denu' Lue', ca dxuntu' netu', ne ca dxelún benne' xudau' fariseo ca'? Tu dxúnzquezentu' gubasa. \p \v 15 Na' Jesús dxe̱'e̱ benne' ca', gunné̱': \p ―¿Ájala chee̱ na' xelezúa ba xácheze benne' zaj zue̱' laní chee̱ wechaga na' dxácate̱ zua benne' wechaga na' nen le̱'? Wazrín zra gate dua benne' wechaga na'. Nadxa xelúnqueze̱' gubasa. \p \v 16 ’Quegá nu dxudá tu ladxe' cube le̱'e̱ tu zra lánadxu gula, lawe' da gate cheajxedxé' da cube na', ne xrube xu na da gula na', na' dxézadxa da gula na'. \v 17 Cá'anqueze quebe nu benne' que̱'e̱ xrise uva wal-la cube lu bzude xide gula lawe' da che ca'an gune̱', gate cue' chi'i xrise uva wal-la, na' dxeza bzude xide na', na' xelebía xi' xrise uva wal-la na', ne bzude xide na'. Chee̱ le̱ na' dxal-la' ca'adxu xrise uva wal-la cube lu bzude xide cube. Che ca'an gundxu, xelegá'ana chawe' dxúpate̱ na. \p Bchalaj Jesús da caní ca naca chee̱ benne' ca' dxelezí' lu ne̱'e̱ xrtizre̱'. \s1 Dxexún Jesús bi nu'ula chee̱ Jairo, ne nu'ula', xeajté̱'e̱ zra lana Jesús \r (Mr. 5.21-43; Lc. 8.40-56) \p \v 18 Dxácate̱ na' dxuchalaj Jesús da nigá, na' bzrin tu benne' xíchaje̱ chee̱ benne' judío ca', na' bzu zribe̱' lau Jesús, dxenné̱': \p ―Bi nu'ula chia' za gútete̱be'. Che Lue' xidu' ne guzé̱ na'u le̱be', wexaca banbe'. \p \v 19 Na' guxasa Jesús, guxíajle̱ne̱' le̱' nen benne' ca' dxusé̱dene̱'. \v 20 Nadxa bzrin tu nu'ula we̱' cúzrula Jesús, ba naca chazrinnu iza dxé'ene̱' tu we̱' dxaque dxen, na' xeajté̱'e̱ zra lana Jesús. \v 21 Dxenné̱' lu xichaj lázrdawe̱': “Che cheajtaza' zra lane̱', na' xexaca'.” \p \v 22 Jesús guxéchaje̱', guné̱'e̱ nu'ula', na' dxe̱'e̱ le̱': \p ―Be̱n dipa lazru', zrí'ina'dau'. Bache bexacu' lawe' da dxéajle̱'u chia'. \p La bexácate̱ nu'ula na'. \p \v 23 Gate na' bzrin Jesús lizre benne' xíchaje̱ chee̱ benne' judío ca', na' blé'ene̱' zaj zra' benne' wil-la xulucache̱' bi nu'ula na', ne benne' zaj zre̱'e̱ dxelune̱' zralaj. \v 24 Gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Le xedxúaj nigá. Quegá nate bi nú'uladau' nigá. Dxásezebe'. \p Na' buluzrizre̱' chee̱'. \v 25 Gudé bebéaje̱' benne' ca', na' guxú'u Jesús, ne bé̱xrue̱' na' bi nu'ula na', na' guxásabe'. \v 26 Du ca naca xe̱zre ca' bzriluj dizra' chee̱ da be̱n Jesús. \s1 Dxexún Jesús chupa benne' la chul-la \p \v 27 Ca bedxúaj Jesús na', na' chupa benne' xjaque̱' cuzru Le̱', dxelenné̱' zizraj: \p ―Bexache lazre' netu', Lue', Zri'ine David. \p \v 28 Ca guxú'u Jesús lu xu'u naga zúaqueze̱', na' benne' la chul-la caní gulebigue̱' lau Le̱', na' Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―¿Dxéajle̱le wazéqueda' xexuna' le'e? \p Na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Awe', Xran. \p \v 29 Nadxa Jesús gudane̱' xiaj lau benne' ca', dxenné̱': \p ―Gaca chee̱le ca dxéajle̱le. \p \v 30 Belexaca xiaj lawe̱'. Nadxa Jesús gunné̱ xuene̱' benne' ca', gunné̱': \p ―Le guxúe xanne' chee̱ quebe nu neze da nigá. \p \v 31 Gate beledxúaje̱', na' buluchálaje̱' du ca naca xe̱zre ca' ca da be̱n Jesús chee̱'. \s1 Dxexún Jesús tu benne' quebe dxaca nnie̱' \p \v 32 Ca bezá' Jesús nen benne' ca', na' belezrín bal-la benne' zaj naché̱'e̱ tu benne' biu quebe dxaca nnie̱', benne' xu'e̱ be' xriwe̱'. \v 33 Cáte̱ze bebéaj Jesús be' xriwe̱' nigá, na' benne' quebe dxaca nnie̱' bezú lawe̱' dxuchálaje̱'. Na' benne' ca' belexebánele̱'e̱, dxelenné̱': \p ―Cabata' ne lé'edxu gaca caní ládujla benne' Israel ca'. \p \v 34 Benne' xudau' fariseo ca' gulenné̱': \p ―Benne' nigá dxebéaje̱' be' xriwe̱', dxuchínene̱' xel-la' waca chee̱ da xriwe̱', da na' dxenná be'e na be' xriwe̱' ca'. \s1 Dxexache lazre' Jesús bénneache ca' \p \v 35 Gudé Jesús tu tu xe̱zre zren, ne tu tu xé̱zredau', dxusé̱dene̱' benne' ca' lu xu'u ca' naga dxulucá'ana szrene̱' Dios tu tu lataj ca'. Gulu'e̱ lban chee̱ dizra' chawe' ca nna bea Dios, ne bexunte̱' bénneache zaj nape̱' tu tu cue' xízrawe̱' ca da dxelezaque̱'. \v 36 Gate ble'e Jesús bénneache ca', na' bexache lazre̱' le̱' lawe' da zaj zre̱'e̱ xácheze̱', ne dxelecuán lazre̱'. Zaj naque̱' ca zrila' ca' quebe zua benne' guxúe̱'-ba'. \v 37 Nadxa guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Da li, da zrente̱ de̱ da lápadxu, na' bábaze benne' we̱n zrin zaj zre̱'e̱. \v 38 Chee̱ le̱ na' le naba lau Xrana lina nigá, sel-le̱' benne' we̱n zrin xelelape̱' lina chee̱'. \c 10 \s1 Dxecá'a Jesús chazrinnu benne' xelaque̱' gubáz chee̱' \r (Mr. 3.13-19; Lc. 6.12-16) \p \v 1 Nadxa Jesús bláwizre̱' chazrinnu benne' ca' dxusé̱dene̱', na' bnézruje̱' le̱' xel-la' dxenná bea chee̱ xelexebéaje̱' be' xriwe̱' ca', ne chee̱ xelexexune̱' bénneache zaj xu'e̱ tu tu cue' xízrawe̱' ca da dxelezaque̱'. \p \v 2 Caní zaj le̱ chazrinnu benne' gubáz ca' chee̱ Jesús: \q1 Benne' nedxu le̱' Simón, ne lé̱queze̱' Pedro. \q1 Xetúe̱' naque̱' benne' biche Pedro, le̱' Andrés. \q1 Xechupe̱' zaj le̱' Jacobo, ne Juan, benne' zaj naque̱' zri'ine Zebedeo. \q1 \v 3 Xezícala benne' ca' zaj le̱' Felipe, ne Bartolomé, ne Tomás. \q1 Xetue̱' le̱' Mateo, benne' wechizruj chee̱ xe̱zre. \q1 Xetue̱' le̱' Jacobo, zri'ine Alfeo. \q1 Xetue̱' le̱' Lebeo, benne' lé̱queze̱' Tadeo. \q1 \v 4 Xetúe̱' le̱' Simón, benne' dxe'e̱ gunne xue chee̱ xe̱zr la xu Israel. \q1 Xetúe̱' le̱' Judas Iscariote, bénnea' gudée̱' Jesús lu na' benne' dxeledábague̱' Le̱'. \s1 Dxesel-la Jesús benne' gubáz chee̱' ca' cheajlezenne̱' bénneache xrtizre̱'e̱ \r (Mr. 6.7-13; Lc. 9.1-6) \p \v 5 Nadxa gusel-la Jesús benne' chazrinnu caní. Guzre̱' le̱': \p ―Quebe cheajle naga zaj zra' benne' quebe zaj naque̱' judío, ne quebe chu'ule xe̱zre ca' zaj nababa Samaria. \v 6 Le chjaca naga zaj zra' benne' Israel zaj naque̱' ca zrila' zaj naníteba'. \v 7 Le chjaca cu'ule lban, xe̱le bénneache ba bzrin gáguze zra nna bea Dios lu xe̱zr la xu nigá. \v 8 Le xexún benne' zaj xu'e̱ we̱' guzru', ne benne' bila xízrawe̱' dxelé'ene̱'. Le gusebán benne' gate. Le xebéaj be' xriwe̱' da zaj xu'u bénneache. Cá'aze guzile xel-la' dxenná bea nigá, na' cá'aze le guchine na, quebe bi sile. \p \v 9 ’Quebe gúale dumí oro, ne dumí plata, ne dumí lase. \v 10 Quebe gúale xixruj xeta da gágule la neza. Quebe gúale xetú cue' zra lánale, ne zrélale, ne xaga da gúxrule. Benne' we̱n zrin wazrúequeze̱' da gawe̱'. \p \v 11 ’Gate na' zrinle le'e tu xe̱zre zren u tu xé̱zredau', le quilaj na' tu benne' du lazre', na' le xegá'ana lizre̱' ca zrindxa zra xeza'ale na'. \v 12 Gate na' chu'ule lu xu'u na', le xe̱ bénnea' naca lizre̱' na': “Xela dxebeza zri lazre' suale̱ na le'e.” \v 13 Che benne' ca' zaj naca chee̱' xelezí'e̱ xel-la' ba lá'ana caní, le gucá'ana cá'aze na. Che quebe zaj naca chee̱' xelezí'e̱ da nigá, na' quebe gata' chee̱'. \v 14 Che quebe lataj dxelune̱' le'e, ne quebe dxelenne̱' chee̱le, le xedxúaj lu xu'u na' u lu xe̱zre na', na' le xebibe bxrtedu na' zria ní'ale. \v 15 Da li dxapa' le'e, ca zrin zra guchi'a Dios, Dios gundxe̱' da ba xa' chee̱ benne' xe̱zre na' quez ca da gune̱' chee̱ benne' Sodoma, ne benne' Gomorra, xe̱zre ca' guzría xi'e̱. \s1 Xelebé nawe̱' bi ca' chee̱ Jesús \p \v 16 Na' gunná Jesús: \p ―Le na' xque nigá. Neda' dxesel-la' le'e, gácale ca zrila' zaj zraba' ládujla becu' xi'a ca'. Chee̱ le̱ na', le gaca sina ca zaj naca be̱la', san le gaca dxexruj lazre' ca zaj naca bgúgudu ca'. \v 17 Le guxúe cuínale. Zaj zra' benne' xuludée̱' le'e lu na' benne' xu'u lawe', ne xuluzálaje̱' le'e lu xu'u naga dxulucá'ana szrene̱' Dios. \v 18 Cá'anqueze weleché̱'e̱ le'e lau benne' xu'u lawe' ca', ne lau benne' dxelenná bea lawe' da nácale chia' neda'. Ca'an gaca guchálajle ca naca chia' neda' lau benne' ca', ne lau benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 19 Gate na' xuludée̱' le'e lu na' benne' dxuchi'a da dxaca, quebe gunne xue cue'le ca da nnale u ájala guchálajle, lawe' da gate zrin zra guchálajle, Dios gunne̱' ca da guchálajle. \v 20 Quegá le'eze guchálajle, lawe' da Be' Lá'azxa chee̱ Dios guchálaje̱' lu dxú'ale. \p \v 21 ’Xuludé bénneache benne' bíchequeze̱' lu na' benne' xelútie̱' le̱'. Cá'anqueze xra xrna xuludée̱' zrí'ine̱', na' zrí'ine̱' ca' xeledábagabe' xra xrnáquezebe' chee̱ xelátie̱'. \v 22 Xúgute̱ bénneache xelezré̱'e̱ le'e lawe' da nácale chia' neda', san bénnea' guxru chache̱' dizra' chee̱ Dios ca zrin zra cheajsé̱ chee̱', la bénnea'. \v 23 Gate xelebé nawe̱' le'e tu xe̱zre, le xuzrunnuj xetú xe̱zre. Da li neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, dxapa' le'e, xida' nédxula ca quebe ne tache tale xúgute̱ xe̱zre chee̱ benne' Israel. \p \v 24 ’Netú benne' quebe naque̱' szrendxa ca benne' dxusé̱dene̱' le̱'. Cá'anqueze netú benne' we̱n zrin quebe naque̱' szrendxa ca xrane̱'. \v 25 Tu benne' dxuse̱de dxal-la' gun zi' lazre̱' gaque̱' ca naca benne' dxusé̱dene̱' le̱', na' benne' we̱n zrin dxal-la' gun zi' lazre̱' gaque̱' ca naca xrane̱'. Che benne' naque̱' xrane xu'u dxelé̱'e̱ le̱' Beelzebú, da xriwe̱', chezradxa xelenné̱' chee̱ bi chee̱' ca'. \s1 ¿Núzraqueze dxal-la' zrébedxu? \r (Lc. 12.2-9) \p \v 26 Na' gunná Jesús: \p ―Chee̱ le̱ na', quebe zrébele bénneache. Xúgute̱ da bagácheze gaca béaqueze na, na' xúgute̱ da dxelaca ga nagache gulé'e láuqueze na. \v 27 Da nigá dxapa' le'e lu da chul-la, le guchalaj na te zra. Da dxapa' le'e bagácheze, le nne̱ zizraj chee̱ xelén xúgute̱ benne'. \v 28 Quebe zrébele benne' xelútie̱' be̱l-la' dxen chee̱le. Quebe xelezéquene̱' xelútie̱' bénne'du xu'ule. Le zrebe Dios. Le̱' dxezéquene̱' guzría xi'e̱ be̱l-la' dxen chee̱le, ne bénne'du xu'ule lu lataj ba xa'. \p \v 29 ’Dxelúti'e̱ chupa bxínnedu ca' nen tu dumídau'. Netuba' quebe gáteba' chee̱ quebe ne güe lataj Xrale. \v 30 Cá'anqueze xicha xíchajle, xúgute̱ na zaj nababa na. \v 31 Chee̱ le̱ na', quebe zrébele. Zácadxale le'e quézcala be̱ zan bxínnedu ca'. \s1 Dxal-la' xeché̱bedxu nácadxu chee̱ Jesucristo \r (Lc. 12.8-9) \p \v 32 Na' gunná Jesús: \p ―Xúgute̱ benne' ca' dxelexeche̱be̱' zaj naque̱' chia' neda' lau bénneache, cá'anqueze neda' weché̱bequeza' zaj naque̱' chia' neda' lau Xra' zue̱' xabáa. \v 33 Benne' ca' quebe dxelexeche̱be̱' zaj naque̱' chia' lau bénneache, néda'queza' québequeze xeche̱ba' zaj naque̱' chia' lau Xra' zue̱' xabáa. \s1 Da naca Jesús naca na tu da dxun na chupa la'a bénneache \r (Lc. 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 Na' gunná Jesús: \p ―Quebe guéquele bla'a neda' chee̱ guzúa' xel-la' dxebeza zri lazre' ládujla bénneache. Bla'a neda', quegá chee̱ guzúa' xel-la' dxebeza zri lazre', san chee̱ guzúa' wedil-la. \v 35 Bla'a neda' chee̱ guna' tábaga' tu benne' xre̱', ne chee̱ guna' tábaga' tu bi nu'ula xrnabe', ne chee̱ guna' tábaga' tu zru'a lizre̱' tau zrí'ine̱'. \v 36 Ca'an gaca, tu tu benne' tíl-lale̱ xrtía ljwezre̱' le̱'. \p \v 37 ’Che tu benne' nazrí'idxene̱' xra xrne̱'e̱ quezca neda', quebe naca chee̱' gaque̱' chia', na' che nazrí'idxene̱' bi chee̱' ca' quezca neda', quebe naca chee̱' gaque̱' chia'. \v 38 Che tu benne' quebe gun cuine̱' ca tu benne' zéajte̱'e̱ le̱'e̱ xaga béguaj, ne gune̱' neda' tuze, quebe naca chee̱' gaque̱' chia'. \v 39 Benne' dxaca lazre̱' gapa chi'e̱ xel-la' nabán chee̱' gunitie̱' na. Bénnea' zúatequeze gudée̱' xel-la' nabán chee̱' ne̱ chia' neda', guselé̱' xel-la' nabán chee̱'. \s1 Da gunna Dios dxi'u \r (Mr. 9.41) \p \v 40 Na' gunná Jesús: \p ―Che tu benne' gape̱' le'e ba lá'ana, néda'queze gape̱' ba lá'ana, na' bénnea' dxape̱' neda' ba lá'ana, dxápaqueze̱' ba lá'ana Dios, Bénnea' gusel-le̱' neda'. \v 41 Che tu benne' gape̱' ba lá'ana tu benne' dxuchalaje̱' waláz chee̱ Dios lawe' da ze̱'e̱ waláz chee̱ Dios, benne' nigá wazí'queze̱' tuze ca da si' bénnea' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios. Na' che tu benne' gape̱' ba lá'ana tu benne' xrlátaje lawe' da naque̱' benne' xrlátaje, benne' nigá wazí'queze̱' tuze ca da si' benne' xrlátaje na'. \v 42 Nútete̱ze benne' gunézruje̱' tu zriga' nisa zaga da xi'aj tu bidu caní lawe' da naque̱' chia' neda', da líqueze wazi'e̱ da gunezruj Dios le̱'. \c 11 \s1 Dxelezrín benne' ca' gusel-la Juan lau Jesús \r (Lc. 7.18-35) \p \v 1 Gate bexuzre Jesús bchálajle̱ne̱' bénneache, na' bchálajle̱ne̱' chazrinnu benne' ca' dxusé̱dene̱'. Bezé̱'e̱ na' chee̱ cheajsédene̱', ne cheajchálaje̱' lban xúgute̱ xe̱zre ca' lu xe̱zr la xu na'. \p \v 2 Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa, xu'e̱ lizre xia, na' benne̱' ca naca da dxun Cristo. Nadxa gusel-le̱' chupa benne' ca' dxeledále̱ne̱' le̱' lau Jesús. \v 3 Benne' chupe̱' caní buluche̱be̱' Jesús: \p ―¿Nacu' Lue' Cristo, Bénnea' dxal-la' xide̱', u che dxal-la' cuézantu' xelá' xetú benne'? \p \v 4 Na' beche̱be Jesús: \p ―Le chjaca cheajé̱zrele Juan da caní dxelé'ele, ne da dxenle. \v 5 Le xe̱'e̱ ca dxaca, dxelexelé'e benne' gulaque̱' la chul-la. Dxelexedá benne' gulezúa zri ni'a ne̱'e̱. Belexexaca benne' gulezaque̱' we̱' guzru', ne belexexaca ban benne' ca' gulatie̱'. Benne' xache' ca' dxelenne̱' dizra' chawe' chee̱ Dios. \v 6 Ba neza zrente̱ naca na chee̱ bénnea' quebe xucuán lazre̱' sále̱ne̱' neda'. \p \v 7 Ca besí'aca benne' chupa ca', na' guzú lau Jesús dxuchálajle̱ne̱' benne' zaj zre̱'e̱ na' ca naca chee̱ Juan. Dxenné̱': \p ―¿Bizra xeajnna'le le'e le̱'e̱ xixre' na'? ¿Xeajnna'le tu xia da dxuxrize be'? \v 8 Che cabí, ¿bizra xeajnna'le na'? ¿Xeajnna'le tu benne' nacue̱' zra lane̱' da zaca? Nézquezle benne' ca' zaj nácue̱' ladxe' zaca, lizre benne' dxelenná be'e̱ zaj zra' benne' caní. \v 9 ¿Bízraqueze xeajnna'le? ¿Xeajnna'le tu benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios? Awe'. Ca'an guca. Bénnea' ble'ele na' nácadxe̱' blau ca tu benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 10 Lu xiche chee̱ Dios naxúaj na ca naca chee̱ Juan na'. Dxenná na: Neda' dxesel-la' benne' gubáz chia' nédxula ca Lue', chee̱ gucueze̱' neza naga teu'. \v 11 Da li dxapa' le'e, ládujla xúgute̱ bénneache quebe nu chilá' benne' nácadxe̱' blau ca naca Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa. Naga dxenná bea Dios, bénnea' nácadxe̱' benne' dxexruj lazre' nácadxe̱' blau ca naca Juan na'. \p \v 12 ’Ca lu zra bla' Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa, bzrinte̱ na'a zra, zaj zra' benne' dxelune̱' zi' lazre' xelu'e̱ naga dxenná bea Dios xabáa, na' benne' dxelune̱' zi' lazre' dxelezrué'ene̱' na. \v 13 Ca da bzuaj Moisés lu xiche chee̱ da nadxixruj bea na, ne ca gulenná xúgute̱ benne' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, dxuchalaj na ca naca chee̱ xel-la' dxenná bea chee̱ Dios, bzrinte̱ ca bla' Juan na'. \v 14 Che le'e dxaca lázrele chéajle̱le da nigá, Juan na' naque̱' Elías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios gate nate, na' dxal-la' xelé̱'e̱ chee̱ guchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 15 Che zua nágale, le xen da nigá. \p \v 16 ’¿Ájazra zaj naca benne' zaj zre̱'e̱ na'a zra? Zaj naque̱' ca bidu ca' dxelebé'ebe' dxelítajbe' lawe' xi'a, ne dxelenne̱be' zizraj, dxelé̱ ljwézrebe' ca': \v 17 “Bcuézrentu' bchiuj san quebe bxá'ale le'e. Bil-la xáchentu' san quebe gudxézrele.” \v 18 Caní zaj naque̱' lawe' da bla' Juan, quebe dxawe̱', ne quebe dxí'aje̱' da zaca, na' le'e dxennale xu'e̱ be' xriwe̱'. \v 19 Nadxa bla' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, dxawa', ne dxí'aja', na' dxennale naca' neda' benne' wagu xrata, ne benne' dxi'aj, ne ljwezre benne' dul-la, ne benne' wechizruj chee̱ Roma. Naca bea nu benne' nape̱' xel-la' sina chee̱ Dios ne̱ chee̱ da dxun bénnea'. \s1 Ca gaca chee̱ bénneache quebe dxuluzúe̱' xrtizra' Dios \r (Lc. 10.13-15) \p \v 20 Nadxa guzú lau Jesús dxedil-le̱' bénneache chee̱ xe̱zre ca' naga be̱ne̱' xel-la' waca ca' chee̱ xabáa, lawe' da quebe belexebí'i lazre' benne' zaj zre̱'e̱ na'. Na' gunné̱': \p \v 21 ―Baxache' nácale le'e zrale xe̱zre Corazín. Baxache' nácale le'e zrale xe̱zre Betsaida. Caní nácale lawe' da checa' la ba guca lu xe̱zre Tiro, ne lu xe̱zre Sidón ca naca xel-la' waca ca' chee̱ xabáa ca da gulaca ládujla le'e, da zrente̱ ba zeaj gulácue̱' zra lane̱' tuzruj, ne gulegú'e̱ de xíchaje̱' da zaj naca bea na belexebí'i lazre̱'. \v 22 Neda' dxapa' le'e, lu zra guchi'a Dios, gundxe̱' da ba xa' chee̱le quez ca da ba xa' gune̱' chee̱ benne' Tiro, ne benne' Sidón. \v 23 Le'e zrale xe̱zre Capernaum, ¿dxéquele Dios wechise̱' le'e xabáa? Dios gudée̱' le'e lataj ba xa'. Caní gaca na lawe' da checa' la ba guca lu xe̱zre Sodoma ca naca xel-la' waca ca' chee̱ xabáa ca da gulaca ládujla le'e, nagá'anate̱queze xe̱zre na' lu zra na'a zra. \v 24 Neda' dxapa' le'e, lu zra guchi'a Dios, gundxe̱' da ba xa' chee̱le quez ca gune̱' da ba xa' chee̱ benne' Sodoma ca'. \s1 Dxenná Jesús: “Le da naga zua' xezí' lázrele” \r (Lc. 10.21-22) \p \v 25 Ca lu zra na' gunná Jesús: \p ―Dxue lá'ana' Lue', Xrae, nacu' Xrana xabáa, ne Xrana xe̱zr la xu nigá. Dxue lá'ana' Lue' lawe' da bcácheu' da caní lau benne' sina ca', ne lau benne' dxeléajni'ine̱', san blé'enu' na bidu caní. \v 26 Ca'an naca, Xrae, lawe' da naca na ca dxaca lazru' Lue'. \p \v 27 ’Xra' ba bdee̱' lu na'a xúgute̱ da caní. Quegá nu benne' núnbe'e̱ neda', Zri'ine Dios, san Xra' Dios núnbe'e̱ neda'. Quegá nu benne' núnbe'e̱ Xra', san neda', Zri'ine Dios, núnbe'a Le̱', ne zaj núnbea benne' ca' Le̱', benne' ca' dxaca lazra' gulé'eda' le̱' ca naca Xra'. \v 28 Le da naga zua', xúgute̱le le'e dxeajxréquele lu zrin dxunle chee̱ xudau', ne ca naca xua da núale, na' neda' guna' xezí' lázrele. \v 29 Le gunna lataj xrua' le'e ca nu benne' xrue̱' be̱zre xugu' chee̱ba', ne le guse̱de chia' lawe' da naca' dxexruj lazre', ne dxe'ene lazre', na' wazrué'ele xezí' lázrele lu bénne'du xu'ule. \v 30 Da na' naca na ca xugu' chee̱ be̱zre da xrua' le'e québete̱ ca naca na ste̱be chee̱ gúale na, na' xua da xrua' le'e naca na zraze. \c 12 \s1 Bi ca' dxuse̱de Jesús dxelequé̱'e̱ dau zrua' xtila gate naca zra dxulupá'ana judío \r (Mr. 2.23-28; Lc. 6.1-5) \p \v 1 Ca lu zra na' xu'u Jesús neza zéaje̱' ládujla naga de̱ xel-la' zrua' xtila, ne naca zra dxulupá'ana benne' judío. Dxeledún benne' ca' dxuse̱de Jesús, na' gulezú lawe̱' dxelálaje̱' dau naga zria zrua' xtila, ne dxelawe̱' na. \v 2 Gate belelé'e benne' xudau' fariseo ca' da caní, na' gulé̱'e̱ Jesús: \p ―Guná' xque ca dxelún benne' ca' dxusé̱denu', dxelune̱' zrin da quebe naca chee̱' xelune̱' lu zra dxupá'anadxu. \p \v 3 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―¿Quebe ne gulábale le'e ca be̱n David gate na' le̱', ne benne' ljwezre̱' ca' guledune̱'? \v 4 Guxú'e̱ lu xu'u chee̱ Dios, ne gulawe̱' xeta xtila lá'azxa, da quebe zaj naca chee̱' xelawe̱', le̱', ne benne' ljwezre̱' ca', san tuze bxruze ca' zaj naca chee̱' xelawe̱' na. \v 5 ¿Quebe ne gulábale da naxúaj na lu da bdxixruj be'e Moisés ca dxelún bxruze ca' lu xudau', dxelune̱' zrin chee̱ xudau' lu zra dxupá'anadxu, ne quebe zaj nabague̱' zria? \v 6 Neda' dxapa' le'e, de̱ tu da naca blaudxa ca xudau' nigá. \v 7 ¿Quebe ne chéajni'ile ca zéaje̱ da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios? Dxenná na: Neda' dxaca lazra' xexache lázrele le sa' ljwézrele, ne quegá gútele be̱ xíxre'du ca' lu cugu chia'. La ba guxéajni'ile da nigá, quebe ne guzría xile bénneache quebe zaj nabague̱' dul-la. \v 8 Chee̱ le̱ na', neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, napa' xel-la' dxenná bea dxuna' zrin chia' lu zra dxupá'anadxu. \s1 Dxexún Jesús tu benne' zua zri ne̱'e̱ \r (Mr. 3.1-6; Lc. 6.6-11) \p \v 9 Nadxa Jesús bezé̱'e̱ na', na' guxú'e̱ tu lu xu'u naga dxelúe lá'ane̱' Dios. \v 10 Zua tu benne' zua zri ne̱'e̱ ga na'. Benne' judío ca' gulaca lazre̱' xelezrelne̱' ájala xelune̱' chee̱ gaca xelagu zrie̱' chee̱ Jesús. Chee̱ le̱ na' gulenábene̱' Le̱': \p ―¿Dxunna Dios lataj xexundxu benne' we̱' lu zra dxupá'anadxu? \p \v 11 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Nútete̱ze benne' zue̱' ládujla le'e, che zua tu zrila' chee̱', ne che bíxreba' tu xe̱dxu situj lu zra dxupá'anadxu, ¿quebe chéaje̱' cheajxeléaje̱'-ba' xca'? \v 12 Da zrendxa zaca tu benne' quez ca tu zrila'. Ca'an naca dxunna Dios lataj gundxu tu da xrlátaje lu zra dxupá'anadxu. \p \v 13 Nadxa Jesús guzre̱' benne' we̱' na': \p ―Bli na'u. \p Ca blí ne̱'e̱, na' bexaca na ca ne̱'e̱ xetú. \v 14 Nadxa beledxúaj benne' xudau' fariseo ca', ne gulezú lawe̱' dxelílaje̱' ájala xelune̱' xelútie̱' Jesús. \s1 Da gunná tu benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios ca dxal-la' gaca chee̱ Jesús \p \v 15 Gate gúquebe'e Jesús da nigá, na' bezé̱'e̱ na', na' benne' zante̱ zjácale̱ne̱' Le̱'. Bexún Jesús xúgute̱ benne' we̱' zaj zre̱'e̱ ládujla benne' ca'. \v 16 Jesús gunné̱ xúene̱' benne' ca' quebe nu xululé'ene̱' nu naca Le̱'. \v 17 Caní guca ca da gunná Isaías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': \q1 \v 18 Benne' nigá naque̱' we̱n zrin chia', benne' ba gucá'a. \q1 Benne' nigá nazrí'ida', ne dxezaca ba lázrele̱na' Le̱'. \q1 Guzúaqueza' xichaj lázrdawe̱' Be' Lá'azxa chia'. \q1 Guzenne̱' bénneache xúgute̱ xe̱zr la xu ca dxuchi'a da dxaca. \q1 \v 19 Quebe tíl-lale̱queze̱' bénneache, ne quebe cuézrexe̱'e̱. \q1 Netú benne' quebe xenne̱' chi'e̱ la neza. \q1 \v 20 Quebe quichje̱' tu xia da ba nachaj, \q1 ne quebe xusul-le̱' xi' da ba dxaca wexul-la na, \q1 ca zrindxa zra xuzúe̱' xel-la' dxenná bea chawe' chee̱'. \q1 \v 21 Bénneache xúgute̱ xe̱zr la xu xuluxrén lázrequeze̱' Le̱'. \s1 Dxelenné̱' napa Jesús xel-la' dxenná bea chee̱ da xriwe̱' \r (Mr. 3.19-30; Lc. 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Nadxa guleché̱'e̱ lau Jesús tu benne' la chul-la, benne' quebe dxaca nnie̱', lawe' da xu'e̱ be' xriwe̱'. Jesús bexune̱' benne' nigá, na' belé'ene̱', ne benníe̱'. \v 23 Xúgute̱ benne' ca' belexebánene̱', gulenné̱': \p ―¿Naca benne' nigá Zri'ine David zra? \p \v 24 Gate belén benne' xudau' fariseo da nigá, na' gulenné̱': \p ―Benne' nigá dxebéaje̱' be' xriwe̱', dxuchínene̱' xel-la' dxenná bea chee̱ Beelzebú, xrane be' xriwe̱' ca'. \p \v 25 Dxeque be'e Jesús ca da dxelenné̱', dxelé̱'e̱ ljwezre̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Lu xu'u lawe' chee̱ gátete̱ze xe̱zre, che xelaca chupa la'a benne' xu'u lawe' ca', ne bal-le̱' xeledíl-lale̱ne̱' xezícadxe̱', na' wexul-la wenite xel-la' dxenná bea chee̱ benne' ca'. Cá'anqueze che tu xe̱zre benne', u tu cue' xrtía ljwezre xelaque̱' chupa la'a, ne xeledíl-lale̱ne̱' le sa' ljwezre̱', wenítequeze xe̱zre na', u xrtía ljwezre ca'. \v 26 Cá'anqueze, che Satanás, da xriwe̱', dxebéaje na ljwezre da xriwe̱', le̱ze na dxexún na chupa la'a cuina na. ¿Ájazra gácaqueze nna bea na? \v 27 Le'e dxennale chia' dxebéaja' be' xriwe̱' ca', dxuchíneda' xel-la' dxenná bea chee̱ Beelzebú da xriwe̱'. Che naca na ca', ¿Nuzra dxúnnaqueze xel-la' dxenná bea chee̱ benne' ca' zaj naca le'e tuze chee̱ xelebéaje̱' be' xriwe̱' ca'? Chee̱ le̱ na' lé̱queze̱' dxululé'ete̱ne̱' nanéguele le'e. \v 28 Che neda' dxebéaja' be' xriwe̱' ca' dxuchíneda' xel-la' waca chee̱ Be' Lá'azxa chee̱ Dios, da nigá dxunna bea na ba bla' xel-la' dxenná bea chee̱ Dios ládujla le'e. \p \v 29 ’¿Ájazra gun tu benne' chu'e̱ lizre tu benne' wal-la chee̱ que̱'e̱ da de̱ chee̱' che nédxula quebe guchéaje̱' ni'a na' bénnea'? Che gune̱' caní, na' wazéquene̱' que̱'e̱ da de̱ chee̱ bénnea'. \p \v 30 ’Nu benne' quebe dxácale̱ne̱' neda', dxedábague̱' neda', na' benne' quebe dxexezígale̱ne̱' neda', dxexúsie̱' na. \p \v 31 ’Chee̱ le̱ na' dxapa' le'e, gunite lau Dios chee̱ bénneache xúgute̱ dul-la zaj nabague̱', ne xúgute̱ da cale̱la da dxelenné̱', san che xelenné̱' schanni' chee̱ Be' Lá'azxa, cabata' gunite lau Dios chee̱'. \v 32 Nútete̱ze benne', che bi nnie̱' schanní' chia' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, Dios gunite lawe̱' chee̱', san che tu benne' nnie̱' schanni' chee̱ Be' Lá'azxa, québequeze gunite lau Dios chee̱' lu xe̱zr la xu nigá ne cá'anqueze lu xe̱zr la xu da za za'. \s1 Da dxun tu benne' dxule'e na ca naque̱' \r (Lc. 6.43-45) \p \v 33 Na' gunná Jesús: \p ―Che naca chawe' tu xaga, dxebía na da zixre chawe', na' che naca tu xaga bize, dxebía na da zixre bize. Ca'an naca, tu xaga naca bea na ne̱ chee̱ da zixre da dxebía na. \v 34 Le'e, be̱ snia ca'. ¿Ájazra gunle le'e nne̱le da xrlátaje che le'e nácaquezle benne' we̱n da cale̱la xca'? Ca da dxedxuaj dxú'adxu naca na ca da zua na lu xichaj lázrdaudxu. \v 35 Benne' xrlátaje dxenné̱' da naca xrlátaje lawe' da zua da xrlátaje lu xichaj lázrdawe̱', na' benne' we̱n da cale̱la dxenné̱' da cale̱la lawe' da zua da cale̱la lu xichaj lázrdawe̱'. \v 36 Neda' dxapa' le'e, lu zra guchi'a Dios, xúgute̱ bénneache xuludée̱' ca da gulenné̱', tu tu dizra' xala da gulenné̱'. \v 37 Ca naca dizra' da ba gunníu', Dios guchi'e̱ chiu', na' Le̱' nnáqueze̱' che xedxúaju' xrlátaje, u che webagu' zria. \s1 Bénneache we̱n da cale̱la ca' dxelenábene̱' Jesús gune̱' tu xel-la' waca chee̱ xabáa \r (Mr. 8.12; Lc. 11.29-32) \p \v 38 Nadxa bal-la benne' xudau' fariseo, ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios gulé̱'e̱ Jesús: \p ―Benne' Wese̱de, dxaca lázrentu' le'entu' chiu' gunu' tu xel-la' waca da za xabáa. \p \v 39 Na' guzre Jesús benne' ca': \p ―Bénneache we̱n da cale̱la, benne' zaj naque̱' chupa lazre', dxelenábene̱' neda' guna' tu xel-la' waca da za xabáa. Quebe xelelé'equezne̱' tu xel-la' waca, san tuze ca da dxunna bea na ca da guca chee̱ Jonás, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 40 Ca guca chee̱ Jonás, guxú'e̱ lu le̱'e̱ bela zren chunna zra chunna xe̱la, cá'anqueze gaca chia' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, waxú'uqueza' lu xe̱dxu ba chunna zra chunna xe̱la. \v 41 Benne' gulezré̱'e̱ xe̱zre Nínive welexásaqueze̱' lu zra guchi'a Dios gate guchi'e̱ chee̱ bénneache zaj zre̱'e̱ na'a, na' benne' Nínive ca' xululé'ene̱' zaj nabaga zria benne' caní lawe' da belexebí'i lazre' benne' Nínive gate na' bchalaj Jonás dizra' chee̱ Dios lau benne' ca', na' blaudxa ca Jonás na' naca Benne' zue̱' nigá. \v 42 Cá'anqueze nu'ula na' gunná be'e̱ chalá'a naga dxedá gubizra beu' zaga ca' wexásaqueze̱' lu zra guchi'a Dios gate guchi'e̱ chee̱ bénneache zaj zre̱'e̱ na'a, na' nu'ula na' gulé'ene̱' zaj nabaga zria benne' caní lawe' da bezé̱'e̱ naga naca zítu'te̱ chee̱ xe̱zr la xu nigá chee̱ xenne̱' dizra' sina da bchalaj Salomón, na' blaudxa ca Salomón na' naca Benne' zue̱' nigá. \s1 Ca naca chee̱ be' xriwe̱' da bexú'u na tu benne' \r (Lc. 11.24-26) \p \v 43 Na' gunná Jesús: \p ―Gate tu be' xriwe̱' dxedxuaj na tu benne', na' dxedá na lataj naga nabizre, dxexilaj na naga xezí' lazre' na, na' che quebe xezrele na, na' dxenná na lu xichaj lázrdau na: \v 44 “Webi'a xexá'a lizra' naga bedxúaja'.” Ca xezrín na, le'e na benne' na', naque̱' ca tu xu'u da naxíajlbe̱ lu'ule na, ne nalúa na, ne nagá'ana chawe na. \v 45 Nadxa cheaj na cheajxezrí na xegazre be' xriwe̱' da zaj naca na xríwe̱dxa ca le̱ na, na' xúgute̱ na dxelú'u na lu bénnea', na' naca chee̱ benne' na' da calé̱ladxa ca guca chee̱' nedxu. Cá'anqueze gaca chee̱ bénneache we̱n da cale̱la caní. \s1 Benne' zaj naque̱' ca xrna Jesús, ne ca benne' biche̱' ca' \r (Mr. 3.31-35; Lc. 8.19-21) \p \v 46 Jesús ne zue̱' dxuchálajle̱ne̱' benne' caní gate belezrín xrne̱'e̱ ne benne' biche̱' ca' ga na'. Gulezré̱'e̱ chalé'ajla, ne dxelaca lazre̱' xuluchálajle̱ne̱' Jesús. \v 47 Nadxa tu benne' guzre̱' Jesús: \p ―Xrna'u, ne bi bichu' ca' zaj zre̱'e̱ chalé'ajla. Dxelaca lazre̱' xuluchálajle̱ne̱' Lue'. \p \v 48 Jesús guzre̱' benne' nigá: \p ―¿Núnbeale nuzra na' xrna'a, ne bi bícha'dau' ca'? \p \v 49 Nadxa ble'e Jesús benne' ca' dxusé̱dene̱', dxenné̱': \p ―Benne' caní zaj naque̱' xrna'a, ne bi bícha'dau' ca'. \v 50 Caní naca na lawe' da nútete̱ze benne' dxune̱' ca da dxaca lazre' Xra' zue̱' xabáa, benne' nigá naque̱' benne' bicha', ne benne' zana', ne xrna'a. \c 13 \s1 Da bse̱de Jesús ca da be̱n benne' dxaza \r (Mr. 4.1-9; Lc. 8.4-8) \p \v 1 Lu zra na' bdxuaj Jesús xu'u, na' xeajdxé'e̱ dxu'a nísadau'. \v 2 Na' lawe' da belezraga benne' zante̱ naga zua Jesús, guxú'e̱ tu lu da dxedá lawe' nísadau', ne gudxé'e̱ na'. Xúgute̱ benne' ca' belexegá'ane̱' dxu'a nísadau' na'. \v 3 Nadxa bse̱de Jesús benne' ca' da zante̱ da bchálaje̱', dxenné̱': \p ―Tu benne' dxaza guzé̱'e̱ zíaje̱' guza. \v 4 Dxácate̱ dxaze̱', bal-la bínnedu ca' xeajlechaze na dxu'a neza. Na' belelá' bxínnedu ca', guláguba' bínnedu ca'. \v 5 Bal-la bínnedu ca' xeajlechaze na lu xiaj naga quebe dxé'teca xu. Bínnedu caní chadí gulezría na lawe' da quebe dxé'teca xu. \v 6 Gate bla' gubizra, na' gulecuade na. Lawe' da quebe dxé'teca xu, na' gulebizre na. \v 7 Bal-la bínnedu ca' xeajlechaze na naga bezríale̱'e̱ lba xeche', na' lba xeche' ca' belegula na, ne blule na da du ca' naze̱'. \v 8 Bal-la bínnedu ca' xeajlechaze na lu xu be̱be, na' belúnnale̱'e̱ na. Bal-la xágadu ca' belunna na tu gaxúa tu tu na, na' xebal-la na belunna na ga xun tu tu na, na' xebal-la na belunna na chi dxua tu tu na. \v 9 Che zua nágale, le xene. \s1 Dxenná Jesús bizr chee̱ na' dxuchálaje̱' da dxululé'e na \r (Mr. 4.10-12; Lc. 8.9-10) \p \v 10 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús gulebigue̱' naga zue̱' Le̱', ne buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxuchálajle̱nu' benne' ca' da dxululé'e na? \p \v 11 Beche̱be Jesús, dxenné̱': \p ―Dios dxunne̱' lataj nézele le'e da nagache ca dxenná bea Le̱' xabáa, san benne' caní quebe dxu'e̱ lataj. \v 12 Benne' nape̱' late', Dios gunézrujdxe̱' le̱', na' gápale̱'e̱, san benne' quebe bi nape̱', Dios wequé̱'e̱ ca da du nape̱'. \v 13 Chee̱ le̱ na' dxuchálajle̱na' benne' caní da dxululé'e na, lawe' da cate' dxelenné̱'e̱ quebe dxelelé'ene̱'. Cate' dxelenne̱' quebe dxeléajni'ine̱'. \v 14 Ca naca da dxaca chee̱ benne' caní dxaca na ca gunná Isaías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': \q1 Da li wenle. Cate' dxenle quebe dxéajni'ile. \q1 Da li wanná'le. Cate' dxenna'le quebe dxelé'ele. \q1 \v 15 Caní naca na lawe' da zaj naca lázrdau zide' benne' caní. \q1 Quebe dxelaca lazre̱' xelenne̱'. \q1 Dxulugácue̱' xiaj lawe̱' chee̱ quebe xelelé'ene̱'. \q1 Quebe dxelenne̱', na' quebe dxeléajni'ine̱'. \q1 Quebe dxelexílaje̱' neda' chee̱ xexuna' le̱'. \p \v 16 ’Ba neza zrente̱ naca na chee̱le le'e lawe' da dxelé'ele nen xiaj laule, ne dxenle nen nágale. \v 17 Da li dxapa' le'e, benne' zante̱, benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ne benne' xrlátaje ca' gulaca lazre̱' xelelé'ene̱' da caní dxelé'ele le'e. Quebe belelé'ene̱' na. Gulaca lazre̱' xelenne̱' da caní dxénnele le'e. Quebe belenne̱' na. \s1 Jesús dxuzéajni'ine̱' benne' ca' ca naca chee̱ benne' dxaza \r (Mr. 4.13-20; Lc. 8.11-15) \p \v 18 Na' gunná Jesús: \p ―Le xenne ca zéaje̱ da naca chee̱ benne' dxaza nigá. \v 19 Benne' dxelenne̱' ca naca chee̱ Bénnea' dxenná be'e̱ xabáa, ne quebe dxeléajni'ine̱' zaj naque̱' ca bínnedu ca' xeajlechaze na dxu'a neza. Za da xriwe̱' ne dxugúa na ca naca dizra' da ba gulezí'e̱ lu xichaj lázrdawe̱'. \v 20 Ca naca chee̱ bínnedu ca' xeajlechaze na lu xiaj, da caní dxululé'e na ca naca chee̱ benne' ca' dxelezi'e̱ dizra' na' du lazre̱'. \v 21 Ca na' guca chee̱ bínnedu ca', quebe guca xuludé lue na, ne quebe guzí bea na, ca'an dxaca chee̱ benne' caní, gate na' bi da dxelezaque̱', u che nu zeajnáu zi' xuzre̱' le̱' lawe' da zaj nazi'e̱ dizra' nigá, na' dxelexebigue̱'. \v 22 Bínnedu ca' xeajlechaze na ládujla xeche' dxululé'e na ca naca chee̱ benne' dxelenne̱' dizra' nigá, san dxelebé'le̱'e̱ gunne xue da naca chee̱ xe̱zr la xu nigá, na' ca naca xel-la' gunní'a dxezí xe̱ na benne' ca'. Xúgute̱ da caní dxuluzaga na dizra' nigá, na' quebe dxun na da dxal-la' gun dizra' nigá lu xichaj lázrdawe̱'. \v 23 Ca naca chee̱ bínnedu ca' da xeajlechaze na lu xu be̱be, da caní dxululé'e na ca naca chee̱ benne' ca' dxelenne̱' dizra' nigá, ne dxeléajni'ine̱' na, na' zaj naque̱' ca bínnedu ca' belúnnale̱'e̱ na. Bal-la benne' zaj naque̱' ca bínnedu ca' belunna na tu gaxúa tu tu na, na' xebal-le̱' zaj naque̱' ca bínnedu ca' belunna na ga xun tu tu na, na' xebal-le̱' zaj naque̱' ca bínnedu ca' belunna na chi dxua tu tu na. \s1 Da bchalaj Jesús ca naca chee̱ xixre' zrinnaj da dxenná'queze na ca dxenná' xel-la' zrua' xtila \p \v 24 Nadxa bchalaj Jesús xetú da dxulé'e na, dxenné̱': \p ―Ca dxaca ga ni dxenná bea Dios naca na ca da guca gate tu benne' guze̱' binne cháwe'dau' lu xe̱zr la xu chee̱'. \v 25 Gate dxelase xúgute̱', na' bzrin tu benne' dxezré̱'e̱ le̱', ne xeajaze̱' binne xixre' zrinnaj láwela zrua' xtila, na' bezé̱'e̱. \v 26 Gate na' bgula xel-la' zrua' xtila, ne bla' dau chee̱ na, cá'anqueze bla' xixre' zrinnaj ca'. \v 27 Nadxa benne' we̱n zrin ca' xeajlegue̱zre̱' xrane na, dxelé̱'e̱ le̱': “Xran, guzu' binne cháwe'dau' lu xe̱zr la xu chiu'. ¿Gazra guzá xixre' zrinnaj caní?” \v 28 Gunná xránabe': “Tu benne' dxezré̱'e̱ neda' be̱ne̱' da nigá.” Nadxa benne' we̱n zrin ca' buluche̱be̱' le̱': “¿Dxaca lazru' chéajntu' cheajlé̱pentu' xixre' zrinnaj ca'?” \v 29 Le̱' guzre̱' we̱n zrin ca': “Quebe gaca na. Gate na' lázrule xixre' zrinnaj ca', walázrute̱le xel-la' zrua' xtila. \v 30 Xelegúladxa na cháwe'la tu zren ca xecá'adxadxu zrua' xtila. Nadxa nna be'eda' benne' we̱n zrin ca' xelequé̱'e̱ nedxu xixre' zrinnaj ca', na' xuluchéaje̱' xelune̱' tu xrúnujdu weaj chee̱ guzézxedxu na. Nadxa xelelape̱' zrua' xtila na', ne xezrá chawe' na lizra'.” \s1 Da bchalaj Jesús ca naca chee̱ binne mostaza \r (Mr. 4.30-32; Lc. 13.18-19) \p \v 31 Nadxa bchalaj Jesús xetú da dxulé'e na, dxenné̱': \p ―Da dxaca chee̱ benne' dxelezí' lu ne̱'e̱ nna be'e Dios le̱' naca na ca da guca gate tu benne' guze̱' binne mostaza lu xe̱zr la xu chee̱'. \v 32 Da li binne mostaza nigá naca na da bízrujdxa lawe' xúgute̱ binne ca'. Gate ba nagula na naca na tu xaga zrendxa lawe' xúgute̱ xixre' cuan. Dxaca na ca tu xaga zren naga dxelezeque' cheajlezría bxínnedu ca' xrú'uneba' lu zruze na. \s1 Da bchalaj Jesús ca naca chee̱ cua zichaj chee̱ xeta xtila \r (Lc. 13.20-21) \p \v 33 Nadxa bchalaj Jesús xetú da dxulé'e na, dxenné̱': \p ―Da dxaca chee̱ benne' dxelezí' lu ne̱'e̱ nna be'e Dios le̱' naca na ca da guca gate tu nu'ula bchixre cua zichaj chee̱ xeta xtila lawe' chunna xaga cua zrua' xtila, na' dute̱ na guxasa na bliche. \s1 Ca bchine Jesús da dxulé'e na caní \r (Mr. 4.33-34) \p \v 34 Xúgute̱ da caní bchálajle̱ Jesús benne' ca', dxuchálaje̱' da dxululé'e na, na' quebe bchálajle̱ne̱' benne' ca' che quebe bchálaje̱' da dxululé'e na. \v 35 Caní guca ca da gunná benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': \q1 Guchálaja' ca naca da dxulé'e na da guchálaja'. \q1 Gulé'eda' ca naca da nagache gate guzrete̱ xe̱zr la xu. \s1 Jesús dxuzéajni'ine̱' ca naca chee̱ da dxulé'e na chee̱ xixre' zrinnaj da dxenná'queze na ca dxenná' xel-la' zrua' xtila \p \v 36 Nadxa Jesús bze̱' benne' ca' dizra', na' guxú'e̱ lu xu'u. Benne' ca' dxuse̱de Jesús gulebigue̱' lau Le̱', na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Bzéajni'i netu' da dxulé'e na ca naca chee̱ xixre' zrinnaj da dxenná'queze na ca dxenná' xel-la' zrua' xtila. \p \v 37 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Bénnea' dxaze̱' binne cháwe'dau' nigá naque̱' Benne' Gulje̱' Bénneache. \v 38 Naga dxaze̱' binne nigá naca na lu xichaj lázrdau bénneache. Binne cháwe'du ca' zaj naca benne' ca' dxenná be'e Dios, na' xixre' zrinnaj ca' zaj naca na benne' ca' zaj naque̱' chee̱ da xriwe̱'. \v 39 Bénnea' dxezré̱'e̱ xrane xe̱zr la xu na', ne xeajaze̱' xixre' zrinnaj naque̱' da xriwe̱' ná'queze. Zra xelelape̱' naca na zra bze̱be chee̱ xe̱zr la xu nigá, na' benne' ca' xelelape̱' zrua' xtila na' zaj naque̱' gubáz chee̱ xabáa chee̱ Dios. \v 40 Ca belexequé̱'e̱ xixre' zrinnaj ca', ne buluzré̱'e̱ na lu xi' chee̱ xelezxe na, ca'an gácaqueze lu zra bze̱be na'. \v 41 Neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, sel-la' gubáz chee̱ xabáa chia' ca' chee̱ xulucuase̱' naga nna be'a xúgute̱ benne' ca' dxuluxrínnajte̱' benne' xula, ne benne' ca' dxelune̱' da cale̱la. \v 42 Nadxa gubáz chee̱ xabáa ca' xuluzré̱'e̱ benne' ca' dxelune̱' da cale̱la lu xi' gabila naga xelebezre̱', ne xeláguxa'ate̱ lazxe̱'. \v 43 Nadxa benne' ca' dxelune̱' da xrlátaje ca da dxenná be'e Dios xelácaqueze̱' ca gubizra naga dxenná bea Dios, Xra benne' ca'. Che le'e zua nágale, le xene. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ tu xel-la' gunní'a da nagache \p \v 44 Na' gunná Jesús: \p ―Naga dxenná bea Dios naca na ca tu xel-la' gunní'a da nagache na tu lu xe̱zr la xu. Tu benne' bezrélene̱' xel-la' gunní'a nigá, na' bucache̱' na. Ne zúale̱'e̱ xel-la' dxebé zexíaje̱' xeajxé̱tie̱' xúgute̱ da nape̱', na' bezi'e̱ xe̱zr la xu na'. \s1 Da dxulé'e na ca naca tu bga da zácale̱'e̱ na \p \v 45 Na' gunná Jesús: \p ―Naga dxenná bea Dios naca na ca tu da dxexilaj tu benne' we̱te, dxexílaje̱' bga ca' da zaj zaca na. \v 46 Gate dxezrélene̱' tu da zácale̱'e̱, na' zexíaje̱' zeajxé̱tie̱' xúgute̱ da nape̱', na' si'e̱ bga na'. \s1 Da dxulé'e na ca naca tu xixruj bela \p \v 47 Na' gunná Jesús: \p ―Ca naca chee̱ benne' ca' xelexú'e̱ naga dxenná bea Dios, naca na ca tu xixruj bela, da dxuluzale̱' lu nísadau', na' dxelezene̱' zane' cue' bela. \v 48 Gate dxezrá xixruj na', na' benne' ca' dxelezene̱' bela dxelexequé̱'e̱ na dxu'a nísadau', na' dxelebé'e̱ dxelexebée̱' bela ca'. Bela chawe' ca' dxuluxuzré̱'e̱-ba' lu xcuite, na' bela xala ca' dxeledxú'une̱'-ba'. \v 49 Ca'an gaca lu zra bze̱be na'. Xeledxúaj gubáz chee̱ xabáa ca', xelexebéaje̱' benne' ca' dxelune̱' da cale̱la ládujla benne' xrlátaje ca'. \v 50 Xuluzré̱'e̱ benne' ca' dxelune̱' da cale̱la lu xi' gabila, naga xelebezre̱', ne xeláguxa'ate̱ lazxe̱'. \s1 Da zaca ca da zaj naca na da cube, ne da zaj naca na da gula \p \v 51 Nadxa bche̱be Jesús benne' ca', dxenné̱': \p ―¿Dxéajni'ile le'e xúgute̱ da caní? \p Benne' ca' gulenné̱': \p ―Awe', Xran. \p \v 52 Nadxa guzre̱' benne' ca': \p ―Gate tu benne' dxusé̱dene̱' da nadxixruj bea Dios, ne nazé̱dene̱' ca dxenná bea Dios, naque̱' ca tu benne' xrane xu'u nézene̱' cuéaje̱' da zaj naca na da cube, ne da zaj naca na da gula ládujla da nuzrá chawe̱'. \s1 Jesús dxexezrine̱' Nazaret \r (Mr. 6.1-6; Lc. 4.16-30) \p \v 53 Gate bexuzre bchalaj Jesús da dxulé'e na caní, na' bezé̱'e̱ na'. \v 54 Bezrine̱' naga naca lazrie̱'. Na' guzú lawe̱' dxusé̱dene̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ lu xudau' chee̱ xe̱zre na', na' belexebanne benne' ca', gulenné̱': \p ―¿Gazra bse̱de benne' nigá xel-la' sina nigá? ¿Ájazra dxune̱' xel-la' waca caní? \v 55 Benne' nigá naque̱' zri'ine gubizre xaga, na' naca xrne̱'e̱ María. Naque̱' bi biche Jacobo, ne José, ne Simón, ne Judas. \v 56 Bi zane̱' zaj zue̱' nigá nen dxi'u. ¿Ájazra na' dxaca dxune̱' da caní? \p \v 57 Chee̱ le̱ na' buluzúe̱' Jesús chalá'ala. Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Xúgute̱ benne' xula dxelape̱' ba lá'ana tu benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios. Benne' lazrie̱', ne xrtia ljwezre̱' quebe dxelúne̱' ca'. \p \v 58 Jesús quebe bé̱nteque̱' na' xel-la' waca ca' lawe' da quebe guléajle̱'e̱ chee̱'. \c 14 \s1 Ca gute Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa \r (Mr. 6.14-29; Lc. 9.7-9) \p \v 1 Lu zra na' Herodes, benne' dxenná be'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa na Galilea, benne̱' ca naca da dxun Jesús. \v 2 Na' guzre̱' bi we̱n zrin chee̱' ca': \p ―Benne' nigá naque̱' Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa. Ba bebane̱' ládujla benne' gate. Chee̱ le̱ na' nape̱' xel-la' waca zren nigá. \p \v 3 Caní gunné̱' lawe' da gude̱la Herodes nigá Juan na', ne bchéaje̱' le̱' du xia, ne gulu'e̱ le̱' lizre xia. Be̱ne̱' caní ne̱ chee̱ Herodías, zru'ula Felipe, biche Herodes na'. \v 4 Caní be̱ne̱' lawe' da guzre Juan le̱': \p ―Quebe naca chiu' súale̱nu' nu'ula nigá. \p \v 5 Herodes guca lazre̱' gutie̱' le̱', san dxezrebe̱' da xelún bénneache ca' lawe' da dxeléquene̱' naca Juan benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 6 Gate bzrin zra dxezría iza Herodes, na' belune̱' laní chee̱', na' bxa'a bi nu'ula chee̱ Herodías na', na' bezaca ba lazre' Herodes na' da dxunbe'. \v 7 Chee̱ le̱ na' Herodes guche̱be lazre̱' lau benne' ca' gunézruje̱' ca da naba bi nú'uladu na'. \v 8 Lawe' da ba guzre xrnabe' le̱be', na' gunabe': \p ―Be̱nna nigá xichaj Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa. Gulú'u na tu lu xé'ena. \p \v 9 Nadxa guzúa ste̱be Herodes, bénnea' dxenná be'e̱, san lawe' da ba guche̱be lazre̱', na' benne' zaj zre̱'e̱ dxágule̱ne̱' le̱' belenne̱' ca', chee̱ le̱ na' guzre̱' tu benne' we̱n zrin chee̱' gunézruje̱' na le̱be'. \v 10 Gunná bé'ene̱' nu benne' guchugue̱' xichaj Juan naga xu'e̱ lizre xia. \v 11 Nadxa xeajlexrí'e̱ xíchaje̱' tu lu xé'ena, ne bulunézruje̱' na bi nú'uladu na', na' le̱be' bnézrujbe' na xrnabe'. \p \v 12 Nadxa belezrín benne' ca' bse̱de Juan, na' belexú'e̱ le̱', ne xeajlecache̱' le̱'. Nadxa xjaque̱' xeajlegue̱zre̱' Jesús. \s1 Dxugagu Jesús chi xun gaxúa benne' biu \r (Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14) \p \v 13 Gate ben Jesús da na', na' bezé̱'e̱ na', bexu'e̱ tu lu da dxedá lawe' nísadau', na' bzrine̱' tu naga quebe nu zra' benne'. Gate belén bénneache, na' gusiá'que̱' ni'e̱, na' belezrine̱' naga zua Jesús. \v 14 Gate bedxúaj Jesús lu da dxedá lawe' nísadau', na' blé'ene̱' benne' zante̱, ne bexache lazre̱' le̱', na' bexune̱' benne' ca' quebe chawe' zaj zue̱'. \v 15 Gate ba za xrinne, benne' ca' dxuse̱de Jesús gulebigue̱' lau Le̱', dxelenné̱': \p ―Lataj nigá quebe bi de̱, ne ba dxedé zra. Bze̱ benne' caní dizra' chee̱ chjaque̱' xé̱zredu ca', ne xelezí'e̱ da xelawe̱'. \p \v 16 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Quebe dxun na ba xen chjaque̱'. Le gunezruj le'e da xelawe̱'. \p \v 17 Benne' ca' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Gázxuze xeta xtila de̱ chee̱dxu nigá, ne chúpaze bela. \p \v 18 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Le gunna na nigá. \p \v 19 Nadxa gunná bé'ene̱' gulebé' benne' zan ca' lawe' zrie̱. Guqué̱'e̱ xeta xtila, ne bela ca', na' gunné̱'e̱ xabaala, ne guzre̱' Dios: “Xcalenu'.” Nadxa bzúzruje̱' xeta xtila, ne bnézruje̱' na benne' ca' dxusé̱dene̱', na' benne' ca' gulísie̱' na láwela benne' zan ca'. \v 20 Xúgute̱' gulawe̱', ne gulélajene̱'. Ca gudé na' bulusuzré̱'e̱ chazrinnu ga' da bízrujdu ca' zaj nagá'ana. \v 21 Benne' gulawe̱' na zaj naque̱' chi xun gaxúa benne' biu, ne quebe nu blaba nu'ula, ne bidu ca'. \s1 Jesús dxedé̱' lawe' nisa \r (Mr. 6.45-52; Jn. 6.16-21) \p \v 22 Nadxa gunná be'e Jesús benne' ca' dxusé̱dene̱' xelu'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau' chee̱ xelague̱' nísadau' nédxudxa ca Le̱' chee̱ xelexezrine̱' xéchala'a nísadau' na', dxácate̱ Le̱' dxuzé̱ benne' zan ca' dizra'. \v 23 Ca gudé bze̱' dizra' benne' zan ca', na' guluéne̱' tu lu xi'a xeajchálajle̱ne̱' Dios naga zue̱' tuze̱'. Gate guxrinne zua Jesús tuze̱' na'. \v 24 Dxácate̱ na' ba zeaj da na' dxedá lawe' nísadau' gachaj láwe'te̱ nísadau' na'. Nadxa guxasa xeajxruza chee̱ nísadau' na', da dxutá na da dxedá lawe' nísadau' na', lawe' da dxácale̱'e̱ be', ne quebe dxue na lataj sa na. \v 25 Gate gudé dxe̱la gubiga Jesús naga zaj zre̱'e̱, zéaje̱' lawe' nisa. \v 26 Gate belelé'e benne' ca' dxedá Jesús lawe' nisa, na' belezrebe̱', na' lu xel-la' dxelezrebe gulebézrexe̱'e̱, gulenné̱': \p ―Da dxedá dxe̱la na'. \p \v 27 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Le gun dipa lázrele. Neda' nigá. Quebe zrébele. \p \v 28 Na' gunná Pedro, dxe̱'e̱ Jesús: \p ―Xran, che Lue' na', gunná be'e xida' lawe' nisa naga zu' na'te. \p \v 29 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Gudá xca'. \p Nadxa Pedro bdxúaje̱' lu da dxedá lawe' nísadau', ne guzú lawe̱' dxezé̱'e̱ lawe' nisa chee̱ zrine̱' naga zua Jesús. \v 30 Gate dxeque be'ene̱' ca dxun be' na', na' bzrebe̱', ne guzú lau dxazie̱' lu nísadau' na'. Ca'an guca gudxezre xe̱'e̱, gunné̱': \p ―Xran, becá'a neda'. \p \v 31 Nadxa becá'a Jesús ne̱'e̱, ne guzre̱' le̱': \p ―Látega dxeajlí lazru' neda'. ¿Bizr chee̱ na' be̱n chupa lazru'? \p \v 32 Gate belexegüene̱' lu da dxedá lawe' nísadau', na' bebé' zri be' na'. \v 33 Nadxa benne' ca' zaj zre̱'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau' na' buluzú zribe̱' lau Jesús, dxelé̱'e̱ Le̱': \p ―Da li nacu' Zri'ine Dios. \s1 Jesús dxexune̱' benne' we̱' ca', benne' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zre Genesaret \r (Mr. 6.53-56) \p \v 34 Guledée̱' xecha la'a nísadau', na' belezrine̱' lu xe̱zr la xu chee̱ benne' Genesaret ca'. \v 35 Gate benne' ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zre na' belexexúnbe'e̱ Jesús, na' buludée̱' dizra' xezícala xé̱zredu ca', na' guleché̱'e̱ xúgute̱ benne' we̱' naga zua Jesús. \v 36 Gulata' xuene̱' Jesús gu'e̱ lataj xulutá benne' ca' zra lane̱' naze. Xúgute̱ benne' buluté̱' zra lane̱' belexexaque̱'. \c 15 \s1 Da dxuxrinnaj na bénneache \r (Mr. 7.1-23) \p \v 1 Nadxa benne' fariseo ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da bdxixruj be'e Moisés, benne' ca' beledxuaje̱' lu xe̱zre Jerusalén, gulebigue̱' lau Jesús, na' buluche̱be̱' Le̱', dxelenné̱': \p \v 2 ―¿Bizr chee̱ na' benne' ca' dxusé̱denu' quebe dxuluzúe̱' dizra' ca naca da gulún xra xrtaudxu? Quebe dxelíbequeze ne̱'e̱ ca naca da zéajle̱ntu' gate dxelawe̱'. \p \v 3 Jesús bche̱be̱' benne' ca', gunné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' le'e quebe dxuzuale dizra' da dxenná be'e Dios? Dxunle ca naca da zéajle̱le. \v 4 Dios gunné̱': “Gudapa ba lá'ana xra xrna'u.” Cá'anqueze gunné̱': “Benne' nne̱' schanni' chee̱ xra xrne̱'e̱, le gute bénnea'.” \v 5 Le'e dxennale waca xe̱ tu benne' xra xrne̱'e̱: “Quebe séqueda' bi gunna' le'e lawe' da ba guche̱be lazra' gunézruja' Dios xúgute̱ da de̱ chia'.” \v 6 Dxennale che tu benne' dxune̱' caní québedxa dxun na ba xen gácale̱ne̱' xra xrne̱'e̱. Caní dxunle le'e, dxuzuale chala'ala da bdxixruj be'e Dios, chee̱ gunle ca naca da zéajle̱le. \v 7 Le'e, láweze dxunle da xrlátaje. Da li naca da gunná Isaías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ca naca chee̱le le'e, gunné̱': \q1 \v 8 Benne' caní dxelape̱' neda' ba lá'ana nen dxú'aze̱'. \q1 Quebe dxelape̱' neda' ba lá'ana dute̱ lázrdawe̱'. \q1 \v 9 Dácheze naca dxelúe lá'ane̱' neda'. \q1 Da gulenná be'ene̱' bénneache naca na da ca' dxulusé̱dene̱'. \p \v 10 Nadxa Jesús gunné̱' benne' ca', dxenné̱': \p ―Le xene, ne le chéajni'i. \v 11 Da dxu'u na dxu'a bénneache quegá le̱ na guxrinnaj na bénneache. Da dxedxuaj na dxu'a bénneache naca na da dxuxrinnaj na bénneache. \p \v 12 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús gulebigue̱' lau Le̱'. Dxelé̱'e̱ Le̱': \p ―¿Nézenu' gulaca tula benne' xudau' fariseo ca' gate belenne̱' da gunnáu'? \p \v 13 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Bítete̱ze xágadau' da quebe guza Xra' zue̱' xabáa, welé̱peda'. \v 14 Le gusán benne' ca'. La chul-la zaj naque̱', ne dxulusi'e̱ neza le sa' ljwezre̱' la chul-la ca'. Che tu la chul-la che̱'e̱ le sa' ljwezre̱' la chul-la, dxúpate̱' xelebixre̱' tu lu xe̱dxu. \p \v 15 Nadxa Pedro guzre̱' Jesús: \p ―Bzéajni'i netu' ca naca chee̱ da dxulé'e nigá. \p \v 16 Gunná Jesús: \p ―¿Cá'anqueze le'e quebe dxéajni'ile? \v 17 ¿Quebe nézele xúgute̱ da dxu'u na dxú'adxu zeaj na le̱'e̱dxu, na' te na' xedxuaj na? \v 18 Da dxedxuaj na dxú'adxu naca na da za' lu xichaj lázrdaudxu. Da nigá naca na da dxuxrinnaj na bénneache. \v 19 Lu xichaj lázrdau bénneache dxeledxuaj da dxezá lazre̱' da cale̱la, ca naca xel-la' we̱te benne', ne ca naca xel-la' zuale̱ zru'ula benne' xula, ne ca naca da sban da dxelún bénneache, ne ca naca xel-la' gubán, ne xel-la' we̱n lazre', ne xel-la' wetupa dizra' bizruj. \v 20 Da caní dxuluxrinnaj na bénneache. Che tu benne' quebe dxexibe ne̱'e̱ ca da zéajle̱le gate dxawe̱' xeta, da nigá quebe dxuxrinnaj na le̱'. \s1 Tu nu'ula zitu' dxéajle̱'e̱ chee̱ Jesús \r (Mr. 7.24-30) \p \v 21 Nadxa bedxuaj Jesús na', zexíaje̱' chala'a naga zaj nababa xe̱zre Tiro, ne xe̱zre Sidón. \v 22 Tu nu'ula Canaán zue̱' na' ze̱'e̱ dxebezre xe̱'e̱ cúzrela Jesús, dxenné̱': \p ―Xran, Zri'ine David, bexache lazre' neda'. Xu'ube' be' xriwe̱' zri'ina' nu'ula, ne cátitega dxezácabe'. \p \v 23 Quebe bi beche̱be Jesús. Nadxa belezrín benne' ca' dxusé̱dene̱', ne gulata' xuene̱' Le̱', gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Bsel-la nu'ula nigá lawe' da ze̱'e̱ dxebezre xe̱'e̱ cúzrudxu. \p \v 24 Nadxa gunná Jesús: \p ―Dios gusel-le̱' neda' gácale̱za' benne' Israel ca' zaj naque̱' ca zríla'du ca' zaj naníteba'. \p \v 25 Gubiga nu'ula na' naga zua Jesús, ne bzu zribe̱' lau Le̱', ne dxe̱'e̱ Le̱': \p ―Xran, gúcale̱ neda'. \p \v 26 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Quebe naca xrlátaje cá'adxu da dxelagu zrí'inedxu, chee̱ gunézrujdxu na bécudu ca'. \p \v 27 Nadxa nu'ula na' guzre̱' Jesús: \p ―Awe', Xran, san bécudu ca' dxeláguquezeba' da bízrujdu ca' dxelexruj zran naga dxelagu xránaba'. \p \v 28 Nadxa Jesús guzre̱' le̱': \p ―Nú'uladu, da zrente̱ naca xel-la' dxeajlí lazre' chiu'. Gaca ca dxaca lazru'. \p Lu zra ná'queze bexaca zrí'ine̱' nú'uladu na'. \s1 Jesús dxexune̱' benne' zante̱ benne' we̱' \p \v 29 Jesús guzé̱'e̱ na', gudée̱' dxu'a nísadau' chee̱ Galilea. Guluéne̱' tu lu xi'a, ne gudxé'e̱ na'. \v 30 Benne' zan belezrine̱' naga zua Jesús, zaj naché̱'e̱ benne' zrinnaj ca', ne benne' la chul-la ca', ne benne' quebe dxaca xelenné̱', ne benne' zan zaj nadxugu ni'a na', ne zánedxa benne' we̱'. Buluzré̱'e̱ benne' ca' lau Jesús, na' Le̱' bexune̱' le̱'. \v 31 Ca'an guca belexebane benne' ca' gate belelé'ene̱' dxelenné̱' benne' ca' quebe guca xelenné̱' nédxula, ne belexexaca benne' ca' gulaque̱' benne' ni'a na' dxugu, ne dxeledá benne' ca' gulaque̱' benne' zrinnaj, ne dxelelé'e benne' ca' gulaque̱' benne' la chul-la. Gulezú lawe̱' dxelúe lá'ane̱' Dios chee̱ benne' Israel ca'. \s1 Jesús dxugawe̱' tapa cue' tu gaxúa benne' biu \r (Mr. 8.1-10) \p \v 32 Nadxa Jesús gunné̱' benne' ca' dxusé̱dene̱'. Dxe̱'e̱ le̱': \p ―Dxexache lazra' chee̱ benne' caní lawe' da ba zeaj chunna zra zrále̱ne̱' neda' nigá, ne quebe bi de̱ da xelawe̱'. Quebe dxaca lazra' xesel-la' le̱' chee̱ cheajxaque̱' lizre̱' quebe ne xelawe̱' chee̱ quebe xelate ni'a ne̱'e̱ la neza. \p \v 33 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús gulé̱'e̱ Le̱': \p ―¿Ájazra guntu' zrélentu' da xelagu cátite̱ benne' zan caní? Lataj nigá quebe nu chilá' benne' zua lizre̱' nigá. \p \v 34 Jesús bche̱be̱' benne' ca', dxenné̱': \p ―¿Bal-la xeta xtila nápale? \p Benne' ca' belexeche̱be̱': \p ―Gazre na, ne xetú chupa béladau'. \p \v 35 Nadxa Jesús gunná bé'ene̱' benne' zan ca' xelebé'e̱ lu xu. \v 36 Guqué̱'e̱ da gazre xeta xtila, ne béladu ca', na' guzre̱' Dios: “Xcalenu'.” Nadxa bzúzruje̱' na, ne bnézruje̱' na benne' ca' dxusé̱dene̱', na' benne' ca' gulísie̱' na chee̱ benne' zan ca'. \v 37 Xúgute̱' gulawe̱', ne belélajte̱ne̱'. Gudé na' bulusuzrate̱' gazre ga' da bízrujdu ca' zaj nagá'ana. \v 38 Benne' gulagu zaj naque̱' tapa cue' chi gaxúa benne' biu, ne quebe nu blaba nu'ula, ne bidu ca'. \v 39 Gudé na' Jesús bze̱' benne' zan ca' dizra', na' bexu'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau' zexíaje̱' naga nababa xe̱zre Magdala. \c 16 \s1 Dxelenabe̱' Jesús gune̱' tu xel-la' waca chee̱ xabáa \r (Mr. 8.11-13; Lc. 12.54-56) \p \v 1 Benne' xudau' fariseo ca', ne benne' xudau' saduceo ca' xjaque̱' naga zua Jesús chee̱ xuluxunéguene̱' Le̱'. Chee̱ le̱ na' gulenabe̱' Jesús gune̱' tu xel-la' waca zrente̱ da za xabáa. \v 2 Jesús beche̱be̱' benne' ca': \p ―Xelate' zua gubizra dxennale le'e: “Gun chawe' wxre lawe' da da' beuj xrna zran xabáa.” \v 3 Che zílala dxennale: “Quebe chawe' gun na'a zra lawe' da dá'le̱'e̱ beuj xrna zran xabáa.” Le'e dxulé'e cuínale da quebe nácale. Dxácaqueze dxennale ca naca da gun zran xabáa. Quebe dxaca xuzájla'ale ca sa'yeaj da dxaca na'a zra. \v 4 Benne' we̱n da cale̱la caní, benne' zaj nabéaj xíchaje̱' Dios, dxelenabe̱' guna' tu xel-la' waca zrente̱. Quebe xelelé'ene̱' xetú xel-la' waca. Welelé'ene̱' tuze da gaca na ca da guca chee̱ Jonás. \p Nadxa bulucá'ana Jesús benne' ca', zjá'aque̱'. \s1 Da dxelún benne' xudau' ca' da naca na ca cua zichaj chee̱ xeta xtila \r (Mr. 8.14-21) \p \v 5 Gate benne' ca' dxuse̱de Jesús guladée̱' xechalá'a nísadau', na' gulal-la lazre̱' xelu'e̱ chizre̱'. \v 6 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Le nna'xque. Le guxúe cuínale ca naca chee̱ cua zichaj chee̱ xeta xtila chee̱ benne' fariseo ca', ne chee̱ benne' saduceo ca'. \p \v 7 Benne' ca' dxuse̱de Jesús gulezú lawe̱' dxelé̱ ljwezre̱': \p ―Caní dxenné̱' lawe' da quebe núadxu xeta xtila. \p \v 8 Jesús dxeque be'ene̱', na' guzre̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxennale naca na lawe' da quebe núale xeta xtila? Láteze dxéajle̱le chia'. \v 9 ¿Quebe ne chéajni'ile, ne quebe dxeajsá lázrele chee̱ da gazxu' xeta xtila da bgawa' gazxu' cue' chi gaxúa benne' biu, ne bal-la ga' becá'ale? \v 10 ¿Quebe dxeajsá lázrele chee̱ da gazre xeta xtila da bgawa' tapa cue' chi gaxúa benne' biu ca', ne bal-la ga' becá'ale? \v 11 ¿Ájazra na' quebe dxeque be'ele quegá bchálaja' chee̱ xeta xtila gate gunnía' le guxúe cuínale ca naca chee̱ cua zichaj chee̱ xeta xtila chee̱ benne' fariseo ca', ne chee̱ benne' saduceo ca'? \p \v 12 Nadxa guleque bé'ene̱' quegá guzre Jesús le̱' xuluxúe cuine̱' chee̱ da naca cua zichaj chee̱ xeta xtila, san ca naca da dxuluse̱de benne' fariseo ca', ne benne' saduceo ca'. \s1 Pedro dxenné̱' Jesús naque̱' Cristo \r (Mr. 8.27-30; Lc. 9.18-21) \p \v 13 Gate bzrin Jesús naga nababa xe̱zre Cesarea da be̱n Filipo, na' bche̱be̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―¿Nuzra na' dxelenná bénneache naca' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache? \p \v 14 Na' benne' ca' gulenné̱': \p ―Bal-la benne' dxelenné̱' nacu' Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa. Xebal-le̱' dxelenné̱' nacu' Elías, na' xebal-le̱' dxelennáqueze̱' nacu' Jeremías, u xetú benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \p \v 15 Nadxa guzre Jesús benne' ca': \p ―¿Gazra le'e? ¿Nuzra na' dxennale naca'? \p \v 16 Gunná Simón Pedro: \p ―Lue' nacu' Cristo, Zri'ine Dios ban. \p \v 17 Beche̱be Jesús: \p ―Ba neza zren naca na chiu' Simón, zri'ine Jonás. Netú benne' quebe ne gulé'ene̱' lue' da nigá, san Xra' zua xabáa, Le̱' blé'ene̱' lue'. \v 18 Neda' dxapa' lue', nacu' Pedro, da zéaje̱ na tu xiaj, na' lawe' xiaj xre nigá guzúa' benne' xeleajlí lazre̱' neda', na' xel-la' dxenná bea chee̱ da xriwe̱' quebe seque na gucu'uj na benne' ca'. \v 19 Neda' gunna' lue' da naca na zren xia chee̱ xel-la' dxenná bea chee̱ xabáa, na' da guchéaju' lue' lu xe̱zr la xu nigá gaca na da ba nadxéajqueze na xabáa, na' da xese̱zru' lue' lu xe̱zr la xu nigá gaca na da ba naxé̱zrequeze na xabáa. \p \v 20 Nadxa Jesús gunná bé'ene̱' benne' ca' dxusé̱dene̱' chee̱ quebe nu xelé̱'e̱ naca Le̱' Cristo. \s1 Jesús dxuchálaje̱' ca gaca gate gatie̱' \r (Mr. 8.31―9.1; Lc. 9.22-27) \p \v 21 Lu zra ná'queze guzú lau Jesús dxuzéajni'ine̱' benne' ca' dxusé̱dene̱' dxal-la' xexíaje̱' xe̱zre Jerusalén, na' benne' gula ca', ne benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios wulusaca zi'e̱ Le̱'. Na' guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱' welute benne' Jerusalén ca' Le̱'. Nadxa gate gaca chunna zra xebane̱'. \p \v 22 Nadxa Pedro guléaje̱' Jesús chalá'ala, ne guzú lawe̱' dxedil-le̱' Le̱', dxenné̱': \p ―Dios quebe gu'e̱ lataj, Xran. Cabata' gaca chiu' da caní. \p \v 23 Jesús bexéchaje̱', na' guzre̱' Pedro: \p ―Gucuasa cuita' neda', lue', da xriwe̱', lawe' da nacu' tu da dxusunegue na neda'. Quebe dxulaba lazru' ca dxun Dios. Ca dxun bénneache dxulaba lazru'. \p \v 24 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Che nu benne' dxaca lazre̱' gaque̱' neda' tuze, dxal-la' guzúe̱' chalá'ala da naca chee̱', ne guzúa cuine̱' chee̱ gatie̱', na' nadxa gaca xídale̱ne̱' neda'. \v 25 Bénnea' dxaca lazre̱' gapa chi'e̱ xel-la' nabán chee̱' gunitie̱' na. Bénnea' gunitie̱' xel-la' nabán chee̱' lawe' da dxune̱' zrin chia', benne' nigá zrué'ene̱' xel-la' nabán du lazre'. \v 26 ¿Bízraqueze ba neza naca na chee̱ tu benne' che gata' chee̱' xúgute̱ xel-la' gunní'a da de̱ lu xe̱zr la xu nigá, na' cuía xi'e̱ lau Dios? Quebe bi gaca quizruj tu benne' chee̱ la bénne'du xu'e lau Dios. \v 27 Neda', Benne' Gulje̱' Bénneache wida' xecha lasa nen xel-la' szren chee̱ Xra', ne nen gubáz chee̱ xabáa ca'. Nadxa xuzría chee̱ tu tu benne' ca naca da zaj nun tu tue̱'. \v 28 Da li dxapa' le'e, bal-la benne' zaj zre̱'e̱ nigá quebe xelatie̱' cadxa xelelé'ene̱' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, xida' xedajnná be'a. \c 17 \s1 Dios dxuché̱'e̱ ca dxenná' lau Jesús \r (Mr. 9.2-13; Lc. 9.28-36) \p \v 1 Ca gudé guca xrupa zra, na' Jesús guché̱'e̱ Pedro, ne Jacobo, ne Juan, bi biche Jacobo, na' bi cá'aze xjácale̱ne̱' Le̱' tu lau xi'a sibe. \v 2 Na' Dios bche̱'e̱ ca dxenná' lau Jesús láwela benne' ca'. Lawe̱' guca tite na ca gubizra, na' zra lane̱' guca na da chiche ca xel-la' naxaní'. \v 3 Na' benne' caní belelé'ene̱' Moisés, ne Elías, benne' gulezrá' gate nate, dxuluchálajle̱ne̱' Jesús. \v 4 Nadxa Pedro guzre̱' Jesús: \p ―Xran, cháwe'le̱'e̱ zúadxu nigá. Che dxaca lazru', guntu' chunna xu'u lágadau', tu chiu', ne tu chee̱ Moisés, ne tu chee̱ Elías. \p \v 5 Dxácate̱ dxenné̱ Pedro, bla' tu beuj da dxaca tite na, da gucu na benne' ca', na' lu beuj na' belenne̱' chi'i Dios, dxenné̱': \p ―Benne' nigá naque̱' Zri'ina' nazrí'ite̱ lazra', ne chee̱ Le̱' dxezaca ba lazra'. Chee̱ Le̱' le xene. \p \v 6 Gate belenne̱' da nigá, na' gulate̱' sudxú'ala lu xu. Dxelezrébele̱'e̱. \v 7 Nadxa Jesús gubigue̱' naga zaj zre̱'e̱, na' bte̱' benne' ca', ne guzre̱' le̱': \p ―Le chasa. Quebe zrébele. \p \v 8 Gate na' belenné̱'e̱, québedxa nu belelé'ene̱'. Tuze Jesús zue̱'. \p \v 9 Nadxa gate dxelexexétaje̱' lu xi'a na', Jesús gunná bé'ene̱' benne' ca', dxenné̱': \p ―Quebe nu guchálajle̱le ca da ble'ele ca zrindxa zra neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, xebana' ládujla benne' gate. \p \v 10 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxelenná benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios dxun na ba xen xelá' Elías nédxudxa ca xelá' Cristo? \p \v 11 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Da li xelá' Elías nédxudxa, ne gucá'ana chawe̱' ca naca da dxal-la' gaca. \v 12 Neda' dxapa' le'e, ba bla' Elías, na' benne' ca' quebe belexúnbe'e̱ le̱'. Bulusaque̱' le̱' cáte̱ze da gulaca lazre̱'. Cá'anqueze xulusaque̱' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \p \v 13 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús guléque be'ene̱' dxuchalaj Jesús ca naca chee̱ Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa. \s1 Jesús dxexune̱' tu bi biu dxe'ebe' chuna' \r (Mr. 9.14-29; Lc. 9.37-43) \p \v 14 Gate belezrine̱' naga zaj zra' benne' zante̱, na' tu benne' gubigue̱' naga zua Jesús, ne bzu zribe̱' lau Le̱', dxenné̱': \p \v 15 ―Xran, bexache lazre' zri'ina', dxe'ebe' chuna', ne da zrente̱ da dxezácabe'. Zánete̱ lasa ba xeajcházebe' lu xi', ne lu nisa. \v 16 Ba bedajgu'a-be' lau benne' caní dxusé̱denu', na' quebe guca xelexune̱'-be'. \p \v 17 Jesús beche̱be̱': \p ―Le'e, benne' we̱n chupa lazre', ne benne' lázrdau zide'. ¿Bátate̱ zúale̱na' le'e? ¿Bátate̱ naca' zren lazre' nen le'e? Le cheajxrí' bi cuide' na' nigá. \p \v 18 Nadxa Jesús gudil-le̱' be' xriwe̱' na', na' bebéaje̱' na lu be̱l-la' dxen chee̱ bi cuide' na', na' zra ná'queze bexácate̱be'. \p \v 19 Gudé na' benne' ca' dxuse̱de Jesús gulenné̱' Le̱' chalá'ala, na' buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' quebe guca netu' xebéajntu' be' xriwe̱' na'? \p \v 20 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Lawe' da naca láteze ca dxéajle̱le chia'. Da li dxapa' le'e, che la nápale xel-la' dxeajlí lazre', lácala naca na láteze ca naca tu bínnedau' chee̱ mostaza, waca xe̱le xi'a nigá: “Gucuasa nigá chéaju' xetú lataj”, na' xi'a na' wacuasa na. Quebe bi de̱ da quebe gaca gunle che nápale xel-la' dxeajlí lazre'. \v 21 Ca naca be' xriwe̱' caní, dxun na ba xen guchálajle̱le Dios, ne gunle gubasa chee̱ séquele xebéajle be' xriwe̱' caní. \s1 Jesús dxuchálaje̱' xecha lasa ca gaca gate gatie̱' \r (Mr. 9.30-32; Lc. 9.43-45) \p \v 22 Dxácate̱ na' dxeledé̱' naga nababa Galilea, Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Neda', Benne' Gulje̱' Bénneache wadéa' lu na' bénneache. \v 23 Xelútie̱' neda', na' gate gaca chunna zra, xebana'. \p Gate belenne̱' dizra' nigá, na' bewi'ine lázrele̱'e̱ne̱'. \s1 Da dxuluchízruje̱' bénneache chee̱ xudau' \p \v 24 Gate Jesús ne benne' ca' dxusé̱dene̱' belezrine̱' lu xe̱zre Capernaum, na' benne' dxuluchízruje̱' chee̱ xudau' belezrine̱' lau Pedro, na' buluche̱be̱' le̱': \p ―¿Quebe dxizruj benne' dxusé̱dene̱' le'e chee̱ xudau'? \p \v 25 Pedro beche̱be̱': \p ―Awe'. Dxízruje̱' na. \p Nadxa, gate na' guxú'u Pedro lu xu'u, guzre Jesús le̱': \p ―¿Aja dxéquenu', Simón? ¿Nuzra na' dxuluchizruj lazruj chee̱ xe̱zr la xu benne' ca' dxelenná bea lu xe̱zr la xu nigá? ¿Dxuluchízruje̱' benne' walázr chee̱', u benne' zitu' ca'? \p \v 26 Beche̱be Pedro: \p ―Benne' zitu' dxuluchízruje̱'. \p Jesús guzre̱' le̱': \p ―Na' benne' walázr chee̱' quebe xelízruje̱'. \v 27 Na'a, chee̱ quebe nu guchá'adxu, guxíaj lu nísadau' na', ne guchize da na' dxeláleu' bela lu nisa na', na' bebéaj bela nedxu que̱lu'-ba'. Dxú'aba' na' xezrelnu' tu dumí da quízruju' chiu' lue', ne chia' neda'. Bia na, ne xeajtizruj na lau benne' ca'. \c 18 \s1 Nu benne' nácadxa blau xabáa \r (Mr. 9.33-37; Lc. 9.46-48) \p \v 1 Tu lasa gulebiga benne' ca' dxuse̱de Jesús naga zue̱', na' buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Nuzra benne' nácadxe̱' blau naga dxenná bea Dios? \p \v 2 Nadxa Jesús gunné̱' tu bidau', na' bze̱'-be' lau benne' ca' dxusé̱dene̱'. \v 3 Dxenné̱': \p ―Da li dxapa' le'e, che quebe xexácale ca bidu nigá, québequeze chu'ule naga dxenná bea Dios xabáa. \v 4 Ca'an naca, benne' nácadxe̱' blau naga dxenná bea Dios xabáa, naca benne' gaque̱' dxexruj lazre', ne xexaque̱' ca bidu nigá. \v 5 Benne' gape̱' ba lá'ana tu bidau' caní lu La' neda', néda'queza' gape̱' ba lá'ana. \s1 Ca naca da dxun na gundxu dul-la \r (Mr. 9.42-48; Lc. 17.1-2) \p \v 6 Na' gunná Jesús: \p ―Nútete̱ze benne' gune̱' gun tu bidu caní dul-la, bi dxeajlí lázrebe' neda', cháwela guchéajladxu lbe̱'e̱ tu xiaj zi'i da dxutu, na' cheajchú'unadxu le̱' situj lu nísadau'. \v 7 Edxugúa bénneache lawe' da dé̱le̱'e̱ da dxun na xelún bénneache dul-la. Tu gátazqueze da caní, na' edxugúa bénneache dxelune̱' xelún bénneache dul-la. \v 8 Chee̱ le̱ na', che na'u u ni'u dxun na gunu' dul-la, guchugu na, ne gudxú'una na zitu'. Cháwedxa xexú'u lu xel-la' nabán li lazre' nadxugu ni'u u na'u, quézcala xelegú'e̱ lue' lataj ba xa', zua dxúpate̱ na'u, ne dxúpate̱ ni'u. \v 9 Che xiaj lau' dxun na gunu' dul-la, guleaj na, ne gudxú'una na zitu'. Wenla chu'u lu xel-la' nabán li lazre' nen tuze xiaj lau', quézcala xelegú'e̱ lue' lu xi' gabila, zua dxúpate̱ xiaj lau'. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ zrila' naníteba' \r (Lc. 15.3-7) \p \v 10 Na' gunná Jesús: \p ―Gutu guzú' chalá'ala netú bidu caní. Neda' dxapa' le'e, zaj zra' gubáz chee̱ xabáa chee̱ bidu caní lau Xra' xabáa. \v 11 Neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, bla'a bedajselá' benne' zaj nanitie̱'. \p \v 12 ’¿Ájazra dxéquele le'e? Che tu benne' nape̱' tu gaxúa zrila', na' nite tuba', ¿quebe gucá'ane̱' be̱ tápalalaj che̱nnu na' le̱'e̱ xixre', na' cheajdilje̱' zrila' na' naníteba'? \v 13 Gate ba bezrelne̱'-ba', wabéle̱'e̱dxene̱' chee̱ be̱ tu na' quézcala chee̱ be̱ tápalalaj che̱nnu ca' quebe guleníteba'. \v 14 Cá'anqueze Xrale le'e, zue̱' xabáa, quebe dxaca lazre̱' nite netú bidu caní. \s1 Ca dxal-la' gunite laudxu chee̱ le sa' ljwézredxu \r (Lc. 17.3) \p \v 15 Na' gunná Jesús: \p ―Che bi bichu' dxunbe' chiu' da cale̱la, bchálajle̱ tuze le̱be', chee̱ xúnbeabe' da cale̱la da be̱nbe'. Che xenbe' da dxu'u-be', na' ba bexacu' tuze bi bichu'. \v 16 Che quebe xenbe' da dxu'u-be', guché̱' tu chupa benne' chee̱ gaca chupa u chunna benne' xelexeche̱be̱' ca naca da dxu'u-be'. \v 17 Che quebe xenbe' chee̱ benne' ca', guzre ca naca benne' dxelezraga lu xudau'. Che quebe xenbe' chee̱ benne' ca', le guzúa-be' ca tu benne' quebe dxéajle̱'e̱ chee̱ Dios, u ca tu benne' dxuchízruje̱' waláz chee̱ benne' zitu' ca'. \p \v 18 ’Da li dxapa' le'e, da guchéajle lu xe̱zr la xu nigá, naca na da ba nadxéajqueze na xabáa, ne da xesé̱zrele lu xe̱zr la xu nigá naca na da ba nazé̱zrequeze na xabáa. \p \v 19 ’Cá'anqueze dxapa' le'e, che chúpale le'e gácale tuze ca da nábale Dios, na' Xra' zua xabáa gunne̱' na. \v 20 Naga zaj zra' chúpabe', u chúnnabe' zaj nazrágabe' lu La' neda', na' zúaqueza' neda' laduj le̱be'. \p \v 21 Nadxa Pedro bche̱be̱' Jesús: \p ―Xran, che bi bícha'dau' gunbe' chia' da cale̱la, ¿bal-la lasa dxun na ba xen gunite lawa' chee̱be'? ¿Gazre lasa? \p \v 22 Beche̱be Jesús: \p ―Dxapa' lue', quegá gazre lasa, san ga xun chi da gazre lasa. \s1 Benne' we̱n zrin quebe guca lazre̱' gunite lawe̱' chee̱ le sa' ljwezre̱' \p \v 23 Na' gunná Jesús: \p ―Da gaca naga dxenná bea Dios xabáa naca na ca da guca gate tu benne' dxenná bea guca lazre̱' gucá'ana chawe̱' da dxelal-la benne' we̱n zrin chee̱'. \v 24 Gate guzú lawe̱' dxucá'ana chawe̱' na, na' guleché̱'e̱ lau le̱' tu benne' dxebague̱' chee̱' zane' cue' chi gaxúa dumí. \v 25 Lawe' da quebe de̱ chee̱ benne' we̱n zrin na' da quízruje̱' xrane̱', na' gunná be'e xrane̱' ta'u benne' we̱n zrin na', ne zru'ule̱', ne zrí'ine̱' ca', ne ca nácaqueze da nape̱', chee̱ gazruj da na' dxebague̱'. \v 26 Nadxa bzu zribe benne' we̱n zrin na' lau xrane̱', na' guta' xuene̱' le̱', dxenné̱': “Xran, be̱n zren lazre' neda', na' quízrujqueza' ca naca na.” \v 27 Na' xrane̱' bexache lazre̱' le̱', ne bnite lawe̱' da na' dxebague̱' chee̱', ne bsane̱' le̱'. \v 28 Gate benne' we̱n zrin na' bedxúaje̱', na' bezrague̱' xetú benne' we̱n zrin ljwezre̱', benne' dxebague̱' chee̱' látedau'. Na' gude̱le̱' lba bénnea', ne guzú lawe̱' dxusézxuje̱' chi'i bénnea', dxe̱'e̱ le̱': “Gudizruj neda' da dxal-lu' chia'.” \v 29 Nadxa benne' we̱n zrin ljwezre̱' na' bzu zribe̱' lau le̱', ne guta' xuene̱' le̱', dxenné̱': “Be̱n zren lazre' neda', na' quízrujqueza' ca naca na.” \v 30 Bénnea' quebe guca lazre̱', na' guxíaje̱' xeajlu'e̱ we̱n zrin ljwezre̱' na' lizre xia dxácate̱ quízruje̱' da na' dxebague̱'. \v 31 Gate benne' we̱n zrin ca' xezícala guleque bé'ene̱' da nigá, na' belewí'ine lázrele̱'e̱ne̱', na' xjaque̱' xeajlegue̱zre̱' xrane̱' xúgute̱ da ba guca. \v 32 Nadxa xrane̱' na' gunná bé'ene̱' xeajlenné̱' benne' we̱n zrin na', na' guzre̱' le̱': “Bi we̱n zrin cale̱la. Neda' bnite lawa' chiu' ca naca da na' dxebagu' chia' lawe' da guta' xúenu' neda'. \v 33 Cá'anqueze lue' dxal-la' xexache lazru' le sa' ljwezru' na' ca be̱na' neda' bexache lazra' lue'.” \v 34 Xrane̱' na' bzrá'ale̱'e̱ bénnea', na' bdee̱' le̱' xel-la' zi' dxácate̱ na' quízruje̱' ca naca da na' dxal-le̱' chee̱'. \p \v 35 Nadxa gunná Jesús: \p ―Cá'anqueze gun Xra' zua xabáa chee̱le le'e che quebe gunite laule dute̱ lázrdaule chee̱ le sa' ljwézrele. \c 19 \s1 Da bchalaj Jesús ca naca chee̱ benne' dxulusán ljwezre̱' \r (Mr. 10.1-12; Lc. 16.18) \p \v 1 Ca gudé bchalaj Jesús da caní, na' bezé̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Galilea, na' bezrine̱' chalá'ala naga nababa Judea, da zua chalá'ala xe̱gu Jordán naga dxalaj gubizra. \v 2 Benne' zan zjácale̱ne̱' Le̱', na' bexune̱' benne' zante̱, benne' we̱'. \p \v 3 Nadxa bal-la benne' xudau' fariseo gulebigue̱' naga zua Jesús chee̱ xelebéaje̱' Le̱' dizra' chee̱ gaca xelagu zrie̱' Jesús, na' buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Waca nu benne' gusane̱' zru'ule̱' ne̱ chee̱ bítete̱ze da gune̱'? \p \v 4 Beche̱be Jesús: \p ―¿Quebe ne gulábale le'e lu xiche lá'azxa da na' dxenná na: “Bennea' be̱ne̱' benne' ca' nédxudaute̱ be̱ne̱' le̱' benne' biu, ne nu'ula”? \v 5 Cá'anqueze gunné̱': “Chee̱ le̱ na' benne' biu gusane̱' xra xrne̱'e̱ chee̱ gaque̱' tuze nen zru'ule̱', na' dxupe̱' xelaque̱' ca tuze benne'.” \v 6 Caní naca na, québedxa zaj naque̱' chupe̱', san tuze benne' zaj naque̱'. Chee̱ le̱ na' quebe dxal-la' xelá'a bénneache da na' ba nuchaga Dios. \p \v 7 Nadxa buluche̱be̱' Jesús: \p ―¿Bizr chee̱ na' gunná be'e Moisés nu benne' gunézruje̱' zru'ule̱' tu xiche da dxulé'e na belexelé̱'e̱, na' gusane̱' le̱'? \p \v 8 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Caní be̱ne̱' lawe' da gulaca lazrdau zizraj xra xrtaule. Moisés be̱nne̱' lataj gusanle zrú'ulale, san nédxudaute̱ quebe guca na ca'. \v 9 Neda' dxapa' le'e, che tu benne' gusane̱' zru'ule̱', ne quebe dxedále̱ne̱' benne' biu xula, na' che xezúale̱ne̱' nu'ula xula, benne' nigá gune̱' dul-la súale̱ne̱' nu'ula quebe naque̱' zru'ule̱', na' che nu benne' biu xequé̱'e̱ tu nu'ula nusán benne' chee̱', cá'anqueze gun dul-la bénnea' súale̱ne̱' nu'ula quebe naque̱' zru'ule̱'. \p \v 10 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Che ca' dxaca chee̱ benne' zúale̱ne̱' nu'ula, quebe dxal-la' súale̱ntu' nu'ula. \p \v 11 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Quegá xúgute̱ benne' gaca xelezí'e̱ dizra' nigá, san tuze benne' ca' ba nun Dios chee̱' xelezí'e̱ na. \v 12 Zaj zra' benne' quebe dxelezúale̱ne̱' nu'ula lawe' da quebe zaj naca xánnie̱' benne' biu. Na' zaj zra' benne' québedxa zaj naca xánnie̱' benne' biu lawe' da zaj nun bénneache naca caní. Na' zaj zra' benne' dxelexegá'ane̱' cá'aze, quebe nu dxelezúale̱ne̱' chee̱ gaca xelune̱' zrin chee̱ Dios, Bénnea' dxenná be'e̱ xabáa. Benne' gaca si'e̱ dizra' nigá dxal-la' si'e̱ na. \s1 Jesús dxenabe̱' gaca chawe' chee̱ bidu ca' \r (Mr. 10.13-16; Lc. 18.15-17) \p \v 13 Nadxa belezrín benne' lau Jesús zaj naché̱'e̱ bal-la bidau' chee̱ guzé̱ ne̱'e̱ bidu ca', ne nabe̱' Dios gaca chawe' chee̱be', san benne' ca' dxuse̱de Jesús gulezú lawe̱' dxeledil-le̱' benne' ca' zaj naché̱'e̱ bidu ca'. \v 14 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Le güe bidu ca' lataj xelela'be' naga zua'. Quebe guzrúnnale-be', lawe' da benne' zaj naque̱' ca bidu caní xelu'e̱ naga dxenná bea Dios xabáa. \p \v 15 Nadxa bze̱ Jesús ne̱'e̱ lawe' bidu ca', na' gudé na' bezé̱'e̱ lataj na'. \s1 Tu benne' cuide' nape̱' xel-la' gunní'a \r (Mr. 10.17-31; Lc. 18.18-30) \p \v 16 Tu benne' cuide' guxíaje̱' naga zua Jesús, na' bche̱be̱' Le̱': \p ―Benne' Wese̱de chawe'. ¿Bi da xrlátaje dxal-la' guna' chee̱ gapa' xel-la' nabán zeajlí canna? \p \v 17 Jesús guzre̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxu'u neda', benne' wese̱de chawe'? Quebe nu chilá' benne' naque̱' chawe', san tuze Dios. Che dxaca lazru' zrué'enu' xel-la' nabán li lazre', bzua dizra' ca bdxixruj be'e Dios. \p \v 18 Benne' cuide' na' gunné̱': \p ―¿Bila na'? \p Jesús guzre̱' le̱': \p ―Quebe gutiu' benne'. Quebe súale̱nu' zru'ula benne' xula. Quebe cuanu'. Quebe nneu' da we̱n lazre' chee̱ benne'. \v 19 Gudapa ba lá'ana xra xrna'u. Bzri'i le sa' ljwezru' ca nazrí'i cuinu'. \p \v 20 Benne' cuide' na' gunné̱': \p ―Xúgute̱ da caní dxuna' nácatea' bídau'te̱. ¿Bízradxa quebe ne guna'? \p \v 21 Na' guzre Jesús le̱': \p ―Che dxaca lazru' gacu' benne' li lazre', bexíaj, xeaje̱te ca naca da napu', ne bnezruj na benne' xache' ca'. Nadxa gapu' xel-la' gunní'a xabáa. Na' gudátega nen neda'. \p \v 22 Gate benne' cuide' na' benne̱' da nigá, bezé̱'e̱ dxexíaje lazre̱' lawe' da nápale̱'e̱ xel-la' gunní'a. \p \v 23 Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Da li dxapa' le'e, sté̱bele̱'e̱ naca chu'u tu benne' gunní'a naga dxenná bea Dios xabáa. \v 24 Da xula dxapa' le'e, chadidxa gaca te tu bea', be̱ dxebía bénneache lu negue' tu xeche' zriche, quézcala chu'u tu benne' gunní'a naga dxenná bea Dios. \p \v 25 Gate belenne̱' benne' ca' dxuse̱de Jesús da nigá, na' belexebánele̱'e̱ne̱', na' buluche̱be ljwezre̱': \p ―¿Nuzra la xca'? \p \v 26 Jesús guné̱'e̱ benne' ca', ne guzre̱' le̱': \p ―Da nigá quebe gaca xelún bénneache, san Dios waca gune̱' ca naca. \p \v 27 Nadxa gunná Pedro: \p ―Xran, netu' ba bcá'anantu' ca naca da nápantu', ne zéajle̱ntu' Lue'. ¿Bizra gápantu' xca'? \p \v 28 Beche̱be Jesús: \p ―Da li dxapa' le'e, ca lu zra na' gate na' xúgute̱ xelexaca na cube, gate neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, cue'a lataj chawe' chia' naga nna be'a, le'e na' ba gudále̱le neda' cué'quezle lu chazrinnu lataj naga nna beale, chee̱ guchí'ale chee̱ chazrinnu cue' benne' Israel, benne' judío ca'. \v 29 Xúgute̱ benne' ca' ba bulucá'ane̱' lizre̱', u benne' biche̱', u nu'ula zane̱', u xre̱', u xrne̱'e̱, u zru'ule̱', u zrí'ine̱', u xe̱zr la xu chee̱', chee̱ xelune̱' zrin chia', xelezí'queze̱' tu gaxúala na, ne xelezí'queze̱' xel-la' nabán zeajlí canna. \v 30 Benne' zante̱ zaj naca blau na'a xelaque̱' benne' bze̱be, na' benne' zante̱ zaj naca benne' bze̱be na'a xelaque̱' benne' blau. \c 20 \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ benne' we̱n zrin ca' \p \v 1 Na' gunná Jesús: \p ―Da gaca naga dxenná bea Dios xabáa naca na ca da guca gate tu xrane zánete̱ cue' xe̱zr la xu guzé̱'e̱ lizre̱' che zílala, zéaje̱' zeajtílaje̱' benne' we̱n zrin ca' chee̱ cheajlechibe̱' uva chee̱'. \v 2 Bca'ana cháwele̱ne̱' benne' we̱n zrin ca' quízruje̱' tu dumí lazruj chee̱ tu zra, na' gusel-le̱' benne' ca' zeajlegue̱ne̱' zrin lu xe̱zr la xu chee̱'. \v 3 Ca gudé na' guzé̱'e̱ lizre̱' ca dxedá na, na' blé'ene̱' benne' zaj zre̱'e̱ lawe' xi'a zaj nalátajze̱'. \v 4 Na' guzre̱' benne' ca': “Cá'anqueze le'e, le chjaca we̱n zrin lu xe̱zr la xu chia', na' gunna' le'e da naca chawe'.” Na' benne' ca' xjaque̱'. \v 5 Xrane na' guzé̱'e̱ da xula wa gubizra, ne cá'anqueze dxexedá' chunna, ne tuze ca be̱ne̱'. \v 6 Xetú du dxedá' gazxu' guxíaje̱' lawe' xi'a, na' blé'ene̱' zaj zra' na' benne' zaj nalátajzqueze̱', ne guzre̱' le̱': “¿Bizr chee̱ na' zrale le'e nigá bedú zra quebe bi zrin dxunle?” \p \v 7 ’Gulenné̱': “Quebe nu ne xe̱ netu' guntu' zrin chee̱'.” \p ’Na' guzre̱' benne' ca': “Cá'anqueze le'e, le cheajé̱n zrin lu lina chia', na' gunna' le'e da naca chawe'.” \v 8 Gate gul-la' chizrela, xrane na' guzre̱' benne' xu'u lu ne̱'e̱ zrin na': “Gunné̱ benne' we̱n zrin ca', ne gudízruje̱', su lau' quízruju' benne' ca' belelá' bzé̱bedxa, na' bzé̱bete̱ quízruju' benne' ca' belelá' nédxute̱.” \v 9 Nadxa belezrín benne' ca' belú'e̱ lu zrin na' gate dxexedadxa gazxu', na' tu tu benne' ca' belezi'e̱ lazruj chee̱' du naxá' lazruj tu zra we̱n zrin. \v 10 Gudé na' gate belezrín benne' ca' gulu'e̱ nédxute̱ lu zrin na', guléquene̱' xelezí'e̱ da zrendxa, san cá'anqueze gulezí' tu tu benne' ca' lazruj tu zra we̱n zrin weaj. \p \v 11 ’Gate gulezí'e̱ na, na' gulezú lawe̱' dxelawe̱' zria lau xrane zrin na', \v 12 dxelenné̱': “Benne' caní belelá' bzé̱bedxa, tu chí'idau'ze ga belune̱' zrin, na' gudízrujquezu' benne' caní ca gudízruju' netu', na' netu' bedú zra be̱ntu' zrin, ne ca naca da la chee̱ zra nigá bchaga launtu'.” \p \v 13 ’Beche̱be̱ xrane na', dxe̱'e̱ tu benne' ca': “Ljwézra'dau', quebe bi dxuna' chiu' da quebe naca na chawe'. ¿Quebe bca'ana cháwele̱na' lue' quízruja' lue' lazruj tu zra we̱n zrin? \v 14 Guzí' lazruj chiu', ne bexíaj. Neda' dxaca lazra' gunézruja' chee̱ benne' ca' belú'e̱ bzé̱bedxa ca da gudízrujqueza' lue'. \v 15 ¿Quebe gaca guna' ca da dxaca lazra' nen dumí chia'? ¿Dxacu' xa lazre' lawe' da naca' neda' benne' xrlátaje?” \p \v 16 Na' gunná Jesús: \p ―Ca'an naca, benne' ca' zaj naca benne' bze̱be xelaque̱' benne' blau, na' benne' blau ca' xelaque̱' benne' bze̱be lawe' da ba gunnía' benne' zan, san bábaze benne' ca' xelaque̱' blau. \s1 Xecha lasa dxuchalaj Jesús ca gaca gate gatie̱' \r (Mr. 10.32-34; Lc. 18.31-34) \p \v 17 Gate xu'u Jesús neza, zexíaje̱' Jerusalén, guléaje̱' chee̱ze benne' chazrinnu ca' dxusé̱dene̱', ne guzre̱' le̱': \p \v 18 ―Dxelé'ele le'e ba zexíajdxu Jerusalén naga neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, xuludé benne' ca' neda' lau benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne lau benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da bdxixruj be'e Dios, na' xelechugue̱' chia' gatia'. \v 19 Xuludée̱' neda' lu na' benne' zitu' ca' chee̱ xelún le̱' chia', na' xelu'e̱ neda', ne xuludé̱'e̱ neda' xaga béguaj, san zra guxunne zra xebana'. \s1 Da gunaba xrna Jacobo ne Juan \r (Mr. 10.35-45) \p \v 20 Nadxa gubiga xrna Jacobo, ne Juan lau Jesús, bi ca' zaj naca be̱' zri'ine Zebedeo, naché̱'e̱ bi ca', na' bzu zribe̱' lau Jesús, dxenabe̱' culuén. \v 21 Jesús bche̱be̱' nu'ula na': \p ―¿Bi na' dxenabu'? \p Nu'ula na' guzre̱' Jesús: \p ―Gate zrin zra nna be'u, na' gudxixruj be'e cue' tu zri'ina' caní chalá'a xabe̱la chiu', ne xetube' xéglala. \p \v 22 Jesús beche̱be̱', guzre̱' bi ca': \p ―Quebe nézele le'e bi na' dxenábale. ¿Waca xí'ajle le'e ca da xí'aja' neda', da na' naca na ca xel-la' zi' da tea' neda', ne waca si'le da naca na ca xel-la' dxedxúa nisa ca da si'a neda' gate chu'a lu xel-la' gute? \p Na' gulenabe': \p ―Wácantu'. \p \v 23 Nadxa Jesús guzre̱' bi ca': \p ―Da li xí'ajle ca da xí'aja' neda', ne si'le da naca ca xel-la' dxedxúa nisa na' da si'a neda', san da cue'le chalá'a xabe̱la chia', ne chalá'a xéglala chia' quebe naca na chia' gunna' na le'e. Xra' gunézruje̱' na chee̱ bi ca' ca da ba nucueze̱'. \p \v 24 Gate xechí benne' ca' dxuse̱de Jesús belenne̱' ca', na' belezré̱'e̱ dxupa bi chee̱ nu'ula na'. \v 25 Jesús gunné̱' benne' ca', ne guzre̱' le̱': \p ―Ba nézele le'e ca dxelún benne' xíchaje̱ chee̱ xe̱zr la xu ca', dxelenná bé'ene̱' benne' ca', na' benne' nácadxe̱' blau ládujla benne' ca' dxelenná be'e̱, dxuchínene̱' xel-la' dxenná bea chee̱'. \v 26 Le'e quebe dxal-la' gunle ca'. Benne' dxaca lazre̱' gaque̱' blau ládujla le'e dxal-la' gune̱' zrin chee̱ xezícadxale le'e, \v 27 na' bénnea' dxaca lazre̱' gaque̱' xíchaje̱ chee̱le, dxal-la' gaque̱' we̱n zrin chee̱ xúgute̱le le'e. \v 28 Dxal-la' gune̱' ca be̱na' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, quebe bida' chee̱ nu gun zrin chia' neda', san bla'a chee̱ guna' zrin chee̱ bénneache, ne chee̱ guzúa' xel-la' nabán chia' ca da quízruja' chee̱ guselá' benne' zante̱. \s1 Jesús dxexune̱' chupa benne' la chul-la \r (Mr. 10.46-52; Lc. 18.35-43) \p \v 29 Gate dxelexedxúaje̱' xe̱zre Jericó, na' benne' zante̱ zjácale̱ne̱' Jesús. \v 30 Naga dxeledée̱' zaj dxe' chupa benne' la chul-la dxu'a neza, na' gate belenne̱' dxedé Jesús na' gulebezre xe̱'e̱, dxelenné̱': \p ―Xran, Zri'ine David, bexache lazre' netu'. \p \v 31 Benne' zan ca' guledil-le̱' dxúpate̱' na' chee̱ xelezúe̱' zrize, san le̱' gulebezre xe̱'e̱ zízrajdxa, dxelenné̱': \p ―Xran, Zri'ine David, bexache lazre' netu'. \p \v 32 Nadxa Jesús guleze̱', na' gunné̱' benne' la chul-la ca', na' bche̱be̱' le̱': \p ―¿Bi dxaca lázrele guna' chee̱le? \p \v 33 Belexeche̱be benne' ca': \p ―Xran, dxaca lázrentu' xelé'entu'. \p \v 34 Jesús bexache lazre̱' benne' ca', ne bte̱' xiaj lawe̱'. Na' belexelé'ete̱ benne' la chul-la ca', na' xjácale̱ne̱' Jesús. \c 21 \s1 Ca da guca gate bexú'u Jesús Jerusalén \r (Mr. 11.1-11; Lc. 19.28-40; Jn. 12.12-19) \p \v 1 Gate belezrín Jesús, ne benne' ca' dxusé̱dene̱' gagu naga zua xe̱zre Jerusalén, ne ba belezrine̱' xe̱zre Betfagé, da zua na gagu naga zua xi'a naga zaj da' xaga olivo, na' Jesús gusel-le̱' chupa benne' ca' dxusé̱dene̱' chee̱ tu da xelune̱'. \v 2 Dxe̱'e̱ le̱': \p ―Le chjaca xé̱zredu na' da zua le nna' nigá. Na' lé'ele tu burro bzrise' da'ba' xaga, na' tu búrrodau' zúale̱ba' le̱ba'. Le se̱zre-ba', ne le che̱'e̱ dxúpate̱ba' nigá. \v 3 Che nu benne' bi xe̱'e̱ le'e, le xe̱'e̱: “Xránadxu nachinne̱' le̱ba', na' la xesél-la'te̱queze̱'-ba'.” \p \v 4 Da nigá guca na chee̱ guxá ca da gunná benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': \q1 \v 5 Le xe̱ benne' zaj zra' xe̱zre Sión: \q1 “Le nna', Benne' nna bé'ene̱' le'e ze̱'e̱ naga zúale. \q1 Dute̱ xel-la' dxexruj lazre' zrie̱' tu burro bzrise'. \q1 Zrie̱' tu búrrodau', zri'ine tu be̱ dxua xua.” \p \v 6 Nadxa dxupa benne' ca' dxuse̱de Jesús besiá'que̱', ne belune̱' ca da ba gunná be'e Jesús le̱'. \v 7 Xeajlexrí'e̱ burro bzrise', ne zrí'ineba', na' belezrúe̱' zra lane̱' cúzruba', na' guzría Jesús le̱ba'. \v 8 Benne' zan ca' gulechílaje̱' zra lane̱' la neza na', na' xebal-le̱' buluchibe̱' zina' da buluzale̱' la neza. \v 9 Benne' zjaque̱' láwela, ne benne' zá'aque̱' bze̱be gulezú lawe̱' dxelebezre xe̱'e̱, dxelenné̱': \p ―¡Gaca ba lá'azxa Zri'ine wenná bea David! ¡Ba neza zrente̱ naca na chee̱ bénnea' ze̱'e̱ waláz chee̱ Xránadxu Dios! ¡Gaca ba lá'azxa Dios! \p \v 10 Gate guxú'u Jesús xe̱zre Jerusalén, ca naca bénneache zaj zre̱'e̱ na' beledxé'ena zrague̱', na' buluche̱be ljwezre̱': \p ―¿Nuzra benne' nigá? \p \v 11 Bal-la benne' ca' gulenné̱': \p ―Benne' nigá naque̱' Jesús, benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ze̱'e̱ xe̱zre Nazaret da nababa Galilea. \s1 Jesús dxuchi'e̱ lu xudau' \r (Mr. 11.15-19; Lc. 19.45-48; Jn. 2.13-22) \p \v 12 Ca gudé na' guxú'u Jesús dxale'aj xudau' chee̱ Dios, na' bebéaje̱' xúgute̱ benne' we̱te, ne benne' dxelá'awe̱' na'. Bdxixre̱' blag ca' chee̱ benne' ca' dxuluché̱'e̱ dumí, ne bdxixre̱' da ca' zaj dxe' benne' ca' dxelútie̱' bgúgudu ca'. \v 13 Nadxa guzre̱' benne' ca': \p ―Lu xiche lá'azxa naxúaj da dxenná Dios: “Lizra' nigá naca na xu'u naga xelenaba bénneache lawa' neda'”, san le'e ba nunle na ca tu lizre gubán. \p \v 14 Lu dxale'aj xudau' na' gulebiga lau Jesús bal-la benne' la chul-la, ne benne' zrinnaj ca', na' Le̱' bexune̱' benne' ca'. \v 15 Belezrá' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, gate na' belenne̱' ca dxelebezre xa'a bidu ca' lu xudau', dxelennabe': “¡Gaca ba lá'azxa zri'ine wenná bea David!” \v 16 Gulé̱'e̱ Jesús: \p ―¿Dxennu' ca dxelenná benne' caní? \p Beche̱be Jesús: \p ―Dxenda' na. ¿Quebe ne gulábale le'e lu xiche lá'azxa naga naxúaj na chee̱ da dxaca nigá? Dxenná na caní: \q1 Ba be̱nu' xelúl-la bidu ca', ne bidu dxe'ene ca'. \q1 Da dxelúe lá'anabe' Dios naca na da li. \p \v 17 Nadxa bca'ana Jesús benne' ca'. Bezé̱'e̱ xe̱zre na', na' bezrine̱' xe̱zre Betania, naga bejgá'ane̱' xe̱la na'. \s1 Jesús dxugu'e̱ de' xaga higo \r (Mr. 11.12-14, 20-26) \p \v 18 Che zílala ca zexíaj Jesús xe̱zre na', na' gudune̱'. \v 19 Zítu'la blé'ene̱' tu xaga higo dxu'a neza, na' gate bzrine̱' naga zua na, quebe bi da zixre chee̱ na blé'ene̱'. Lágaze zria na. Nadxa Jesús guzre̱' xaga higo na': \p ―Cabata' cuíaquezu' da zixre. \p Gubízrete̱ xaga higo na'. \v 20 Ca belelé'e benne' ca' dxuse̱de Jesús da nigá, na' belexebánene̱', ne buluche̱be̱' Jesús: \p ―¿Ájazra na' chadite̱ gubizre xaga higo nigá? \p \v 21 Beche̱be Jesús: \p ―Da li dxapa' le'e, che nápale xel-la' dxeajlí lazre', ne quebe gun chupa lázrele, quegaze da nigá gaca gunle ca da be̱na' neda' chee̱ xaga higo nigá, san waca xe̱le xi'a nigá: Gucuasa nigá, xeajsúa lu nísadau', na' gaca na. \v 22 Che dxeajlí lázrele, na' xezi'le bítete̱ze da nábale Dios. \s1 Xel-la' dxenná bea da xu'u lu na' Jesús \r (Mr. 11.27-33; Lc. 20.1-8) \p \v 23 Nadxa guxú'u Jesús lu chila xudau', na' dxácate̱ na' dxusé̱dene̱' benne' zaj zre̱'e̱ na', gulebiga naga zua Jesús benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula chee̱ judío ca', na' buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Bi xel-la' dxenná bea napu' dxunu' da caní? ¿Núzraqueze be̱nna lue' xel-la' dxenná bea nigá? \p \v 24 Beche̱be Jesús: \p ―Cá'anqueze neda' guche̱ba' le'e tu. Che xeché̱bele da nigá, na' neda' xapa' le'e bi xel-la' dxenná bea napa' dxuna' da caní. \v 25 ¿Nu benne' gusel-le̱' Juan dxuchúe̱' bénneache nisa? ¿Dios, che bénneacheze? \p Gulezú lawe̱' dxuluchálajle̱ ljwezre̱', dxelenné̱': \p ―Che nnadxu Dios gusel-le̱' le̱', na' xe̱'e̱ dxi'u: “¿Bizr chee̱ na' quebe guxéajle̱le chee̱'?” \v 26 Che nnadxu bénneache gusel-le̱' le̱', dxal-la' zrébedxu bi xelún benne' zan ca' chee̱dxu dxi'u, lawe' da dxeleque xúgute̱ bénneache bchalaj Juan na' waláz chee̱ Dios. \p \v 27 Chee̱ le̱ na' gulé̱'e̱ Jesús: \p ―Quebe nézentu'. \p Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Cá'anqueze neda' quebe xapa' le'e bi xel-la' dxenná bea napa' dxuna' da caní. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ chupa bi biu chee̱ tu benne' \p \v 28 Na' guzre Jesús benne' ca': \p ―¿Aja dxéquele le'e chee̱ da nigá? Tu benne' zaj zra' chupa zrí'ine̱' bi biu, na' guzre̱' tube': “Zri'ina', guxíaj xeajé̱n zrin lu lina chee̱ uva chia'.” \v 29 Zrí'ine̱' na' beché̱bebe': “Quebe dxaca lazra'.” Ca gudé na' bexíaje lázrebe', na' guxíajbe' xeajé̱nquezbe' zrin. \v 30 Cá'anqueze xrabe' na' guxíaje̱' xeajné̱'e̱ xetube', ne guzre̱'-be', na' bi nigá beché̱bebe': “Waca, xrae. Na'a cha'a.” Quebe guxíajbe'. \v 31 ¿Núlabe' bi chupa caní be̱nbe' ca da guca lazre' xrabe'? \p Gulenná benne' ca': \p ―Bi nedxu. \p Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Da li dxapa' le'e, benne' wechizruj ca', ne nu'ula dxeledále̱ benne' biu zante̱ xelexú'e̱ naga dxenná bea Dios nédxudxa ca le'e \v 32 lawe' da bla' Juan, bedajlé'ene̱' le'e da naca xrlátaje, na' le'e quebe guxéajle̱le chee̱'. Benne' wechizruj ca', ne nu'ula ca' dxeledále̱ benne' biu zante̱ guléajle̱'e̱ chee̱'. Le'e, gate ble'ele da nigá, quebe bexíaje lázrele chee̱ chéajle̱le chee̱'. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ benne' we̱n zrin cale̱la ca' \r (Mr. 12.1-12; Lc. 20.9-19) \p \v 33 Nadxa gunná Jesús: \p ―Le xene ca naca da nadxixruj bea nigá. Tu benne' xrane tu xe̱zr la xu guze̱' lba uva ca', ne be̱ne̱' le'aj chee̱ na. Be̱ne̱' tu xe̱dxu naga xelesíe̱' uva ca', ne guchise̱' tu xu'u sibe chee̱ gaca nu guxúe ca naca na. Na' bca'ane̱' na lu na' benne' we̱n zrin ca', ne guzé̱'e̱ zéaje̱' zitu'. \v 34 Gate bzrin zra xuluchibe̱' uva ca', na' gusel-le̱' tu chupa bi we̱n zrin chee̱' zeajlexezri'be' da dxal-la' xezí' xrane na'. \v 35 Benne' we̱n zrin ca' gulequé̱'e̱ bi we̱n zrin chee̱' ca'. Belúele̱'e̱ tube', ne belutie̱' xetube', na' xetube' buluzríe̱'-be' xiaj. \v 36 Nadxa xrane na' gusél-ladxe̱' bi we̱n zrin chee̱' bi zandxa ca nedxu. Benne' we̱n zrin ca' tuz ca bulusaque̱' bi ca'. \v 37 Naga xeajché'tequeze na gusel-le̱' zrí'inequeze̱' lawe' da dxéquene̱': Welape̱' ba lá'ana zri'ina'. \v 38 Gate belelé'ene̱' zrí'ine̱', na' benne' we̱n zrin ca' gulé̱ ljwezre̱': “Bi nigá xezí' lu na'be' ca naca da caní. Du gute-be' chee̱ xegá'ana chee̱dxu da caní.” \v 39 Chee̱ le̱ na' gule̱le̱'-be', ne belexebéaje̱'-be' lu xe̱zr la xu na', na' belutie̱'-be'. \p \v 40 Nadxa Jesús bche̱be̱' benne' ca': \p ―Gate xida xrane xe̱zr la xu na', ¿ájazra gune̱' chee̱ benne' we̱n zrin ca'? \p \v 41 Gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Gutie̱' benne' ca' dxelune̱' da cale̱la ne quebe xexache lazre̱' le̱'. Nadxa gucá'anale̱ne̱' xe̱zr la xu na' benne' we̱n zrin xula, benne' xuluxunézruje̱' da dxal-la' xezí' le̱' gate zrin zra chee̱ na. \p \v 42 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―¿Quebe ne gulábale le'e xiche lá'azxa? Caní dxenná na: \q1 Xiaj na' da buluzúa benne' we̱n xu'u ca' chalá'ala, \q1 le̱ na' naca na xiaj blau na'a. \q1 Da nigá naca na da be̱n Xránadxu, \q1 ne naca na tu da dxexebánedxu. \m \v 43 Chee̱ le̱ na' dxapa' le'e, Dios wequé̱'e̱ da naca chee̱le le'e naga dxenná be'e̱, na' gunézruje̱' na benne' xelune̱' da naca chee̱ xel-la' dxenná bea chee̱ Dios. \v 44 Che tu benne' cheajchazie̱' lawe' xiaj nigá waxúzruje̱', na' che xexruj na lawe' tu benne', na' guzuzruj na le̱'. \p \v 45 Gate benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' xudau' fariseo ca' belenne̱' da bchalaj Jesús, guleque bé'ene̱' chee̱ lé̱queze̱' bchalaj Jesús da caní. \v 46 Gate gulaca lazre̱' xele̱le̱' Le̱', belezrebe̱' benne' xe̱zre ca' lawe' da dxeléajle̱ benne' ca' naca Jesús benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \c 22 \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ laní wechaga na' \p \v 1 Guzú lau Jesús dxuchálajle̱ne̱' benne' ca' xecha lasa tu da dxulé'e na, dxe̱'e̱ le̱': \p \v 2 ―Ca da gaca xabáa naga dxenná bea Dios naca na ca da guca gate tu benne' wenná bea be̱ne̱' tu laní wechaga na' chee̱ bi biu chee̱'. \v 3 Gusel-le̱' benne' we̱n zrin chee̱' ca' cheajletupe̱' benne' ca'an gunné̱' lizre̱', san benne' ca' quebe gulaca lazre̱' xédajgaque̱'. \v 4 Nadxa gusél-ladxe̱' benne' we̱n zrin chee̱' ca', benne' xula. Dxe̱'e̱ le̱': “Le xe̱ benne' ca' gunnía', ba nucueza' xel-la' wagu. Ba gunná be'eda' xelútie̱' be̱zre ca', ne be̱ dxelanne, na' ca naca na bache de̱. Dxal-la' xelelé̱'e̱ nigá naga zra' wechaga na'.” \v 5 Benne' ca' gunné̱' quebe gulaca lazre̱' xédajgaque̱'. Tu benne' ca' guxíaje̱' lu xe̱zr la xu chee̱', ne xetú benne' guxíaje̱' we̱te. \v 6 Xebal-la benne' ca' gule̱le̱' bi we̱n zrin ca' chee̱ wenná bea na', na' bulucháchale̱ne̱'-be', ne belútete̱'-be'. \v 7 Nadxa wenná bea na' bzrá'ale̱'e̱, na' gusel-le̱' benne' chee̱' ca', benne' zjaca wedil-la xeajlegué̱tie̱' benne' we̱te benne' ca', ne xeajlezézxe'te̱' lazre' benne' ca'. \v 8 Nadxa guzre̱' bi we̱n zrin chee̱' ca': “Bal-la bi de̱ ba de̱ chee̱ wechaga na', na' benne' ca' gunnía' quebe zaj naca chee̱' xelelé̱'e̱. \v 9 Le chjaca neza zri'a ca', ne le nne̱ xúgute̱ benne' lé'ele, chee̱ xelelé̱'e̱ laní chee̱ wechaga na'.” \v 10 Benne' we̱n zrin ca' xjaque̱' la neza ca', na' xeajletupe̱' xúgute̱ bénneache, benne' belelé'ene̱' zaj naque̱' benne' cale̱la, ne benne' xrlátaje. Ca'an guca guzrate̱ xu'u na' bénneache. \v 11 Nadxa wenná bea na' guxú'e̱ xeajné̱'e̱ benne' ca' gunné̱', na' blé'ene̱' tu benne' dxe'e̱ na', quebe nazi'e̱ zra lane̱' chee̱ laní chee̱ wechaga na'. \v 12 Guzre̱' le̱': “Lue', benne', ¿ájazra guca guxú'u nigá, ne quebe nazi'u zra lanu' chee̱ laní wechaga na'?” Bénnea' gudxé'e̱ zrize. \v 13 Nadxa wenná bea na' guzre̱' bi zaj zúabe' ga na', “Le guchéaj ni'a ne̱'e̱, ne le guzale̱' chalé'ajla naga naca chul-la, naga cuezre̱', ne xáguxa'ate̱ lazxe̱'.” \v 14 Benne' zante̱ gunnía', na' bábaze̱' zaj naca chee̱' xelu'e̱ nigá. \s1 Ca naca chee̱ dumí da dxuluchízruje̱' \r (Mr. 12.13-17; Lc. 20.20-26) \p \v 15 Nadxa benne' fariseo ca' besiá'que̱', ne belune̱' tuze dizra' xelebéaje̱' Jesús dizra' chee̱ xelezéquene̱' xelawe̱' zría chee̱'. \v 16 Nadxa gulesel-le̱' bal-la benne' ca' zaj naque̱' fariseo ca' tuze, ne bal-la benne' ca' zaj de̱'e̱ Herodes, chee̱ zeajlegue̱zre̱' Jesús: \p ―Benne' wese̱de, nézentu' dxenníu' da li, ne dxusé̱denu' da li da zaj naca chee̱ Dios, ne quebe dxezrebu' bi xelenná bénneache, ne quebe dxenná'u ca da zaj napa bénneache. \v 17 Gunná xque. ¿Aja dxéquenu' lue'? ¿Dxun na ba xen quízrujdxu da dxuluchizruj benne' ca' nasel-la César, benne' zitu', che cabí? \p \v 18 Jesús ba nézene̱' ca da dxelaca lazre̱' xelune̱' chee̱', na' guzre̱' benne' ca': \p ―Le'e, láweze dxunle da xrlátaje. ¿Bizr chee̱ na' dxuzúale da guzría xi na neda'? \v 19 Le gulé'e neda' dumí na' da dxízrujle chee̱ wechizruj. \p Nadxa bulunézruje̱' Le̱' tu dumí chee̱ xe̱zre Roma. \v 20 Gate blé'ene̱' na, na' Jesús bche̱be̱' benne' ca': \p ―¿Nuzra lau ni, ne le̱' da naxúaj na nigá? \p \v 21 Belexeche̱be̱': \p ―Chee̱ César na'. \p Na' guzre Jesús benne' ca': \p ―Le gunezruj chee̱ César da naca chee̱ César, ne le gunezruj chee̱ Dios da naca chee̱'. \p \v 22 Gate belenne̱' da nigá, na' belexebánene̱', ne besiá'que̱' naga zua Jesús. \s1 Da buluche̱be̱' Jesús chee̱ benne' xelexebane̱' ládujla benne' gate \r (Mr. 12.18-27; Lc. 20.27-40) \p \v 23 Zra ná'queze belezrín bal-la benne' saduceo ca' naga zua Jesús. Benne' saduceo ca' dxelenné̱' quebe xelexebán benne' gate. Gulé̱'e̱ Jesús: \p \v 24 ―Benne' wese̱de, Moisés gunné̱' che tu benne' nuchaga ne̱'e̱ gatie̱', ne quebe nu bidu chee̱' chilá', na' bi biche̱' dxal-la' guchaga na'abe' nen nu'ula gute benne' biu chee̱' na' chee̱ sua tu bi chee̱ benne' ba gutie̱'. \v 25 Naga zúantu' gulezrá' gazre benne' gulácabe' zri'ine tuze benne'. Bi nedxu bchaga na'abe', na' gútebe'. Bi gudxupe' bchaga na'abe' nen nu'ula na' gute benne' biu chee̱' lawe' da quebe nu zri'ine bi nedxu na' gúlajbe'. \v 26 Cá'anqueze gúcaqueze na chee̱ bi gudxupe', na' gudé na' chee̱ bi guxunne', na' cá'anqueze guca chee̱ xúgute̱ bi gazre ca'. \v 27 Ca gudé na', na' gute nu'ula na'. \v 28 Gate xelexebán benne' gate, ¿nula bi gazre caní gácabe' benne' chee̱ nu'ula na' lawe' da tu tu bi gazre ca' bchaga na'abe' nen nu'ula na'? \p \v 29 Jesús beche̱be̱': \p ―Le'e dxeque zréajele lawe' da quebe núnbeale da naxúaj na lu xiche lá'azxa, ne ca naca xel-la' waca chee̱ Dios. \v 30 Gate zrin zra xelexebán benne' gate, québedxa xuluchaga na' bénneache, ne québedxa xelútie̱' bi nu'ula chee̱ xuluchaga na'abe'. Xelaque̱' ca zaj naca gubáz chee̱ xabáa chee̱ Dios. \v 31 Ca naca na che dxal-la' xelexebán benne' gate, ¿quebe ne gulábale le'e ca gunná Dios? Gunné̱': \v 32 “Neda' naca' Dios chee̱ Abraham, ne Dios chee̱ Isaac, ne Dios chee̱ Jacob.” Dios quebe naque̱' Dios chee̱ benne' gate, san naque̱' Dios chee̱ benne' ban, benne' ca' ba gulatie̱' lu xe̱zr la xu nigá. \p \v 33 Gate belenne̱' da nigá, na' belexebane benne' ca' ca naca da dxuse̱de Jesús. \s1 Da gunná be'e Dios da naca blau \r (Mr. 12.28-34) \p \v 34 Gate benne' fariseo ca' guleque bé'ene̱' ba bzua zri Jesús benne' saduceo ca', na' belezrague̱'. \v 35 Tu benne' ca', benne' naque̱' benne' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, guca lazre̱' guxúe̱' ájala nne̱ Jesús. Bche̱be̱' Le̱': \p \v 36 ―Benne' wese̱de, ¿bizrla da gunná be'e Dios naca blau? \p \v 37 Beché̱be Jesús: \p ―Dxal-la' zri'inu' Xranu' Dios dute̱ xichaj lázrda'u, ne dute̱ bénne'du xu'u, ne dute̱ xel-la' dxéajni'i chiu'. \v 38 Da nigá naca da nadxixruj bea da blaudxa, ne da dxundxa na ba xen. \v 39 Da nadxixruj bea da gudxupe' nácaqueze na ca', da dxenná na: Bzri'i le sa' ljwezru' ca nazrí'i cuinu'. \v 40 Che tu benne' dxune̱' ca zaj naca chupa da nadxixruj bea caní, dxune̱' ca naca xúgute̱ da nadxixruj bea da bzuaj Moisés, ne ca naca xúgute̱ da buluse̱de benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \s1 ¿Nuzra zri'ine naca Cristo? \r (Mr. 12.35-37; Lc. 20.41-44) \p \v 41 Dxácate̱ ne zaj nazraga benne' fariseo ca' na', \v 42 Jesús bche̱be̱' le̱': \p ―¿Ájala dxéquele le'e chee̱ Cristo? ¿Nuzra zri'ine naque̱'? \p Benne' ca' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Zri'ine David na'. \p \v 43 Nadxa guzre Jesús benne' ca': \p ―¿Ájazra na' David gate bchálaje̱' chee̱ Cristo dxe̱'e̱ Le̱': Xran? Gate gunná David da nigá bchálaje̱' da ble'e Be' Lá'azxa le̱'. Caní naca da na' gunná David: \q1 \v 44 Xrana' Dios guzre̱' Xrana': \q1 “Gudxé'e chalá'a xabe̱la chia' \q1 cadxa guzúa' zran ni'u benne' ca' quebe chawe' dxelelé'ene̱' Lue'.” \m \v 45 ¿Ájazra naca na naca Cristo zri'ine David, che David ná'queze dxe̱'e̱ Le̱': “Xrana'”? \p \v 46 Quebe nu benne' guca xeché̱bequeze̱' chee̱', na' ze lau zra na' netú québedxa nu bexazre bi guché̱bedxa Le̱'. \c 23 \s1 Jesús dxedil-le̱' benne' xudau' ca' \r (Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ na', ne benne' ca' dxusé̱dene̱', \v 2 dxenné̱': \p ―Benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Moisés, ne benne' xudau' fariseo ca' zaj nape̱' xel-la' dxenná bea xuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Moisés. \v 3 Chee̱ le̱ na' le guzúa dizra' chee̱ benne' caní, ne le gun xúgute̱ da xelenné̱'. Quebe gunle ca da dxelún benne' ca', lawe' da dxelenné̱' da ca' dxal-la' gunle, na' quebe dxelúnqueze̱' na. \v 4 Dxelune̱' xua zí'ile̱'e̱ da quebe dxelezeque xelezúe bénneache, ne dxelenná bé'ene̱' bénneache chee̱ xelu'e̱ na. Benne' ca' ne quebe dxuluzúe̱' na netú zrube ne̱'e̱ chee̱ da dxuluzúe benne' xubla. \v 5 Xúgute̱ da dxelún benne' ca' naca na chee̱ xelelé'e bénneache. Dxeledánnene̱' dxelu'e̱ luzxgue̱', ne ne̱'e̱ ladxe' laga naga naxúaj dizra' chee̱ Dios, ne dxelácue̱' zra lane̱' da zeajzé̱ luzre na tunna. \v 6 Dxelaca lazre̱' xelebé'e̱ naga ze̱ láweze naga dxelawe̱', ne naga naca blau lu xu'u ca' naga dxeledube̱'. \v 7 Dxelaca lazre̱' xelapa bénneache le̱' ba lá'ana la neza ca', ne xelé̱'e̱ le̱': “Benne' wese̱de.” \v 8 Na'a le'e, quebe güele lataj nu xe̱ le'e, “Benne' wesede”, lawe' da xúgute̱le nácale bi bíchele tule xetule, ne tuze Benne' dxusédene̱' le'e, neda', Cristo. \v 9 Quebe nu xe̱le le'e: Xrae, lu xe̱zr la xu nigá, lawe' da zua tuze Xrale, Dios na' zue̱' xabáa. \v 10 Quebe güele lataj nu xe̱ le'e: Xran, lawe' da zua tuze Xránale, neda', Cristo. \v 11 Bénnea' dxune̱' zrin chee̱ xezícadxale le'e nácadxe̱' blau ládujla le'e. \v 12 Bénnea' dxucá'ana szren cuine̱' wexéxrujla bénnea', na' bénnea' dxaque̱' dxexruj lazre' wegá'ane̱' szren. \p \v 13 ’Edxugua le'e, benne' dxusé̱dele da nadxixruj bea na, ne le'e, benne' fariseo ca'. Láweze dxunle da xrlátaje. Dxusézxujle neza chee̱ xabáa chee̱ quebe nu chu'u na. Lé'equeze quebe dxú'ule, ne quebe dxuele lataj benne' dxelaca lazre̱' xelu'e̱. \p \v 14 ’Edxugua le'e, benne' dxusé̱dele da nadxixruj bea na, ne le'e, benne' fariseo ca'. Láweze dxunle da xrlátaje. Dxegúale lizre nu'ula ca' ba gulate benne' biu chee̱', na' chee̱ xulé'ele xrlátaje cuínale, dxuwízrale Dios xcha lu xudau'. chee̱ le̱ na' da zrente̱ da guzría xi na le'e. \p \v 15 ’Edxugua le'e, benne' dxusé̱dele da nadxixruj bea na, ne le'e, benne' fariseo ca'. Láweze dxunle da xrlátaje. Le'e dxedale du ca naca xe̱zr la xu nigá ne ca naca nísadau' chee̱ si' tu benne' ca naca da zéajle̱le chee̱ Dios, na' gate bache dxunle na, na' dxugápadxale bénnea' dul-la ca da nabágale le'e chee̱ cuía xi'e̱ lu lataj ba xa'. \p \v 16 ’Edxugua le'e. La chul-la nácale, ne dxaca lázrele cu'ule benne' neza. Dxennale che tu benne' dxuzétaje̱' xudau', quebe dxun na le̱' ba xen, na' che dxuzétaje̱' oro chee̱ xudau', da na' dxun na le̱' ba xen. \v 17 Nácale benne' xala, ne la chul-la. ¿Nula da naca na blaudxa, oro, che xudau' na' da dxucá'ana na lá'azxa oro na'? \v 18 Cá'anqueze dxennale le'e che nu dxuzetaj cugu lá'azxa, quebe dxun na le̱' ba xen, san che dxuzétaje̱' guna' da zria na lawe' cugu lá'azxa, da na' dxun na le̱' ba xen. \v 19 Nácale benne' xala ne la chul-la. ¿Nula da naca na blaudxa, guna' na', u cugu lá'azxa na' da dxucá'ana na lá'azxa guna' na'? \v 20 Che nu benne' dxuzétaje̱' cugu lá'azxa, quegaze cugu lá'azxa dxuzétaje̱', san cá'anqueze dxuzétaje̱' ca naca da zria lawe na. \v 21 Bénnea' dxuzétaje̱' xudau', quegaze xudau' na' dxuzétaje̱'. Cá'anqueze dxuzétaje̱' Dios zue̱' lataj na'. \v 22 Cá'anqueze benne' dxuzétaje̱' xabáa, dxuzétaje̱' lataj naga zria Dios, ne Diósqueze, Bénnea' zrie̱' lataj na' dxuzétaje̱'. \p \v 23 ’Edxugua le'e, benne' dxusé̱dele da nadxixruj bea na, ne le'e, benne' fariseo ca'. Láweze dxunle da xrlátaje. Dxunézrujle chee̱ xudau' tu cue' chee̱ da chi cue' chee̱ xixruj weaj, ne chee̱ bínnedu ca' chee̱ anís, ne chee̱ cumín. Quebe dxunle da zaj naca na blaudxa da zaj zua na lu da nadxixruj bea na, ca naca chee̱ gácale xrlátaje, ne chee̱ xexache lázrele le sa' ljwézrele, ne chee̱ chéajle̱le chee̱ Dios. Da caní zaj naca na da dxun na ba xen gunle, ne quebe gusanle da ca' ba dxunle. \v 24 La chul-la nácale, ne dxaca lázrele cu'ule benne' neza. Dxecá'ale da naca ca tu bé'adau', be̱ zrua lawe' da dxí'ajle, na' quebe dxeque be'ele dxí'ajle da naca ca tu camello, be̱ dxelaga benneache. \p \v 25 ’Edxugua le'e, benne' dxusé̱dele da nadxixruj bea na, ne le'e, benne' fariseo ca'. Láweze dxunle da xrlátaje. Nácale ca zaj naca zriga', ne xé'ena da dxíbele cúzreze na. Lu'ule na quebe dxíbele. Caní nácale lawe' da lu lázrdaule nácale ca gubán, ne benne' dxucude. \v 26 Benne' fariseo la chul-la. Nedxu le quibe lu'ule zriga', ne xé'ena, na' cá'anqueze xegá'ana chawe' cúzrela. \p \v 27 ’Edxugua le'e, benne' dxusé̱dele da nadxixruj bea na, ne le'e, benne' fariseo ca'. Láweze dxunle da xrlátaje. Nácale ca tu ba chiche da nalá na xrtante̱ cúzrela, na' lu'ule na nazrate̱ na zrita chee̱ benne' gate', ne xúgute̱ da sgute. \v 28 Ca'an nácale le'e. Cúzrela nala'le ca benne' xlátaje̱, na' lu lázrdaule nazrate̱ na da we̱n lazre', ne da cale̱la da dxunle. \p \v 29 ’Edxugua le'e, benne' dxusé̱dele da nadxixruj bea na, ne le'e, benne' fariseo ca'. Láweze dxunle da xrlátaje. Dxucá'anale cháwedau' ba ca' naga zaj nagache benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ne dxuele lechítaje̱ lu'a chee̱ benne' xrlátaje ca'. \v 30 Dxennale: “Chela netu' ba zúantu' gate na' gulezrá' xra xrtauntu' ca', quebe gúcale̱ntu' benne' ca' belutie̱' benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios.” \v 31 Gate dxennale ca', le'e dxexúnbeaquezle nácale zri'ine zre sua benne' ca' belutie̱' benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 32 Dxusexúzrele dxunle ca da gulezú lau belún xra xrtáule ca'. \p \v 33 ’Be̱ snia nácale, ne xrtia be̱ snia. ¿Ájazra gunle chee̱ gáchele lu da zi' da xa' chee̱ lataj ba xa'? \v 34 Chee̱ le̱ na' neda' sel-la' chee̱le benne' ca' xuluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ne benne' sina ca', ne benne' ca' xulusé̱dene̱' le'e. Lé'equeze gútele, ne gudá'le xaga béguaj bal-la benne' ca', na' xebal-le̱' gunle le̱' zi' lu xudau' ca', na' gau zi' xúzrele le̱' tu xe̱zre xetú xe̱zre. \v 35 Ca'an gaca, le'e bágale zria chee̱ xel-la' gute chee̱ xúgute̱ benne' xrlátaje ca' belute xra xrtáule ca', gate guzú lau na nu be̱te Abel, benne' xrlátaje, ne naga bzrinte̱ bé̱tele Zacarías ládujla naga zua lataj lá'azxa chee̱ xudau' ne lataj naga dxuluzezxe̱' be̱ xíxre'du ca', be̱ dxelegú'e̱ lu cugu chee̱ Dios. \v 36 Da li dxapa' le'e, bénneache zaj zre̱'e̱ na'a xelebague̱' zria chee̱ xúgute̱ da caní. \s1 Jesús dxebezre̱' chee̱ xe̱zre Jerusalén \r (Lc. 13.34-35) \p \v 37 Nadxa gunná Jesús: \p ―Jerusalén, Jerusalén, le'e na' dxútele benne' ca' dxuluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ne dxuzríale xiaj benne' gubáz ca' dxesel-la Dios naga zúale. Zane' lásate̱ guca lazra' gutupa' zrí'inele chia' ca dxun bedxuj, dxutúpaba' be dxé'enedau' zran xrílaba', san quebe guca lázrele. \v 38 Le nna'xque na'a, lízrele xelexegá'ana na dácheze, \v 39 lawe' da dxapa' le'e, québedxa lé'ele neda' cadxa zrin zra nnale: La'azxa naca bénnea' ze̱'e̱ waláz chee̱ Xránadxu. \c 24 \s1 Jesús dxenné̱' wabía xi' xudau' \r (Mr. 13.1-2; Lc. 21.5-6) \p \v 1 Nadxa bedxúaj Jesús xudau', na' dxácate̱ dxexedxúaje̱' na', gulebiga benne' ca' dxusé̱dene̱' lau Jesús, ne gulezú lawe̱' dxuluchálajle̱ne̱' Le̱' ca naca chee̱ xudau' na'. \v 2 Beche̱be Jesús: \p ―¿Dxelé'ele xúgute̱ da caní? Da li dxapa' le'e, netú xiaj caní quebe xegá'ana zeajzría cuzru ljwezre na. Ca naca na cuía xi na. \s1 Ca naca da xelunna bea na ba za zra bze̱be \r (Mr. 13.3-23; Lc. 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Nadxa xjaque̱' lu xi'a naga zaj ze̱ xaga olivo, na' gate dxe' Jesús na', benne' ca' dxusé̱dene̱' belezrine̱' lau Le̱', ne bagácheze buluche̱be̱' Le̱': \p ―Gunná netu'. ¿Bata gaca da na'? ¿Bi gunna bea na gate zrin zra xela'u, ne gate cheajsé̱ chee̱ xe̱zr la xu nigá? \p \v 4 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Le guxúe cuínale chee̱ quebe nu si xe̱ le'e. \v 5 Benne' zan xelelé̱'e̱. Xelún lazre̱' xelenné̱' zaj naque̱' Cristo, na' xelezí xe̱'e̱ benne' zan. \v 6 Wenle le'e dxaca wedil-la, ne waca wedil-la gátete̱ze na'. Quebe zrébele, lawe' da dxal-la' xelaca da caní. Da caní quebe zaj naca na chee̱ zra bze̱be. \v 7 Tu cue' xe̱zr la xu tíl-lale̱ na xetú cue' xe̱zr la xu, ne tu xe̱zre tíl-lale̱ na xetú xe̱zre. Wata' gubina', ne welata' xízrawe̱' ca', ne wazrú' gátete̱ze na'. \v 8 Xúgute̱ da caní zaj naca na naga dxezú lau ca da xelezaca bénneache. \p \v 9 ’Nadxa xuludée̱' le'e naga si sácale, na' bál-lale welútequeze̱'. Ca naca bénneache xelecuídene̱' le'e lawe' da dxunle da naca chia'. \v 10 Lu zra na' benne' zan québedxa xeléajle̱'e̱ chia', na' xelecuídene̱' le sa' ljwezre̱', ne xuludée̱' le sa' ljwezre̱' lu na' benne' guledábague̱' le̱'. \v 11 Welelá' benne' zan benne' we̱n lazre'. Xelenné̱' dxuluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, na' xelezí xe̱'e̱ benne' zante̱. \v 12 Lawe' da gáta'le̱'e̱ da cale̱la, benne' zan québedxa xelezrí'ine̱' le sa' ljwezre̱'. \v 13 Bénnea' zua chache̱' ca zrinte̱ zra bze̱be, la bénnea'. \v 14 Ca naca dizra' chawe' nigá ca nna bea Dios, zralaj na du gabí'i xe̱zr la xu chee̱ xelén ca naca benne' chee̱ xúgute̱ cue' xe̱zr la xu, na' te na' cheajsé̱ chee̱ xe̱zr la xu nigá. \p \v 15 ’Benne' gulabe̱' da nigá dxal-la' chéajni'ine̱'. Daniel, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, bzuaje̱' ca naca chee̱ tu da dxezrá'a Dios, da dxuxrinnaj na. Gate lé'ele da nigá zua na lataj lá'azxa chee̱ xudau', \v 16 nadxa benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea dxal-la' xuluzrúnnuje̱', ne chjaque̱' lu xi'a zren. \v 17 Che tu benne' ze̱' chju'u chee̱', quebe dxal-la' xexétaje̱' bi cheajxeléaje̱' lu xu'u. Dxal-la' guzrúnnujte̱'. \v 18 Benne' zue̱' le̱'e̱ xixre' quebe dxal-la' xezrine̱' lizre̱' cheajxezri'e̱ xicha chee̱' da gácue̱'. \v 19 Edxugúa nu'ula ca' zaj zre̱'e̱ lu zra na' zaj zue̱' zi'i, ne nu'ula ca' zaj nu'e̱ bidau', ne dxelázrebe'. \v 20 Le naba Dios quebe gun na ba xen guzrúnnujle beu' zaga, ne quegá lu zra dxupá'anale, \v 21 lawe' da che ca' gaca na, na' da zrénte̱dxa da xelezí saca bénneache ca da quebe ne xelezaque̱' ca guzú laute̱ zua xe̱zr la xu nigá, ne québedxa bi xelezaque̱' caní ca te chee̱ da nigá. \v 22 Che Dios quebe guzáchie̱' zra ca', na' netú quebe nu la. Guzáchie̱' na chee̱ gácale̱ne̱' benne' ca' bache nabéaje̱' chee̱'. \p \v 23 ’Chee̱ le̱ na', quebe chéajle̱le che nu xe̱ le'e: “Le nna'xque, nigá zua Cristo”, u che nu xe̱ le'e: “Le nna' xque, na'la zue̱'.” \v 24 Caní dxapa' le'e lawe' da xelelá' benne' zan, benne' guzrí xe̱'e̱, na' xelenné̱' zaj naque̱' Cristo, u zaj naque̱' benne' dxuluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, na' da zrente̱ xululé'ene̱', ne xelune̱' xel-la' waca zren ca' chee̱ xelezí xe̱'e̱ benne' ca' ba nabéaj Dios. Caní xelune̱' che xelezéquene̱'. \v 25 Ba bchálajle̱na' le'e caníqueze na'a quebe ne gaca na. \v 26 Chee̱ le̱ na', che nu xe̱ le'e: “Le nna'xque, na' zue̱' le̱'e̱ xixre'”, quebe chéajle na', u che nu xe̱ le'e: “Le nna'xque, lu xu'u nigá zue̱'”, quebe chéajle̱le. \v 27 Ca dxun tu xesa guziu', dxe̱pe na naga dxalaj gubizra, na' dxelé'edxu na naga dxebía gubizra, ca'an gaca gate xida' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \v 28 Gátete̱ze de̱ tu da nate, na' dxelexezraga laba ca'. \s1 Ca da gaca gate ba zua xelá' Benne' Gulje̱' Bénneache \r (Mr. 13.24-37; Lc. 21.25-33; 17.26-30, 34-36) \p \v 29 Na' gunná Jesús: \p ―Gate bache guca zra na' gate xelezaca zi' bénneache, nadxa gubizra chul-la na naga zua na, na' beu' quebe gusení na, na' belaj xelexruj na, na' xelezrízequeze ca naca da zaj naca na szren da dxeledá' lu be'. \v 30 Nadxa lé'ele zran xabáa da gulé'e na ba zua xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, na' ca naca bénneache zaj zre̱'e̱ xe̱zr la xu xelebézrequeze̱'. Nadxa xelelé'ene̱' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, zezá'a lu beuj zran xabáa, zúale̱ neda' dute̱ xel-la' dxenná bea, ne da xabáa. \v 31 Nadxa sél-laqueza' gubáz chee̱ xabáa chia' ca', na' xulucuézre̱' zizraj lúzuba' chee̱ xuluxutupe̱' benne' ca' ba nabéaja' chia' dapa saca chee̱ xe̱zr la xu nigá, ne du ca naca xe̱zr la xu nigá. \p \v 32 ’Le guse̱de ca naca da dxulé'e xaga higo. Gate dxelexedxé'ene zruze na, ne dxezría na laga' dxe'ene, ba nézele ba za xaca beu' la. \v 33 Cá'anqueze gate lé'ele dxelaca xúgute̱ da caní, dxal-la' nézele gágute̱ ba zua cheajsé̱ chee̱ xe̱zr la xu, ne ba zua gaca na. \v 34 Da li dxapa' le'e, xúgute̱ da caní xelaca na nédxula gate quebe ne xelate bénneache zaj zre̱'e̱ lu zra na'. \v 35 Xabáa ne xe̱zr la xu weledé chee̱ na. Dizra' chia' quebe te chee̱ na. \p \v 36 ’Gate za zra na', ne bila zra na', quebe nu neze, quegá gubáz chee̱ xabáa zaj zre̱'e̱ xabáa, ne neda', Zri'ine Dios. Tuze Xradxu Dios nézene̱' gate zrin zra na'. \p \v 37 ’Ca guca lu zra ca' gate zua Noé, cá'anqueze gaca na gate xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \v 38 Ca lu zra ca' gate quebe ne gun Dios nisa xiuj da guzría xi na bénneache, gulezrá' bénneache ca' dxelé'aj dxelawe̱', ne dxuluchaga ne̱'e̱, ne dxulunézruje̱' zrí'ine̱' ca' chee̱ xuluchaga na'be', cadxa bzrin zra guxú'u Noé lu da zren na' dxedá lawe' nísadau' da nazí le na arca. \v 39 Quebe guleque bé'ene̱' ca da dxal-la' gaca na, cadxa bzrin zra guca xiuj na', ne be̱te na ca naca benne' ca'. Cá'anqueze gaca gate xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \v 40 Ca lu zra ca' xelezrá' chupa benne' biu le̱'e̱ xixre'. Tue̱' xeché̱'e̱, na' xetúe̱' xegá'ane̱'. \v 41 Xelezrá' chupa nu'ula dxelútue̱'. Tue̱' xeché̱'e̱, na' xetúe̱' xegá'ane̱'. \p \v 42 ’Le sua le'e ban lazre' lawe' da quebe nézele bi zra xelá'a neda', Xránale. \v 43 Da nigá dxal-la' nézele: Che tu xrane xu'u nézene̱' bi zra chizrela zrin gubán, waxíchaje̱' bchigala, ne quebe gu'e̱ lataj xusalaj benne' gubán lizre̱' chee̱ cuane̱'. \v 44 Chee̱ le̱ na', le sua le'e ban lazre' lawe' da xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, gate québela dxéquele ca'. \s1 Benne' we̱n zrin li lazre', ne benne' we̱n zrin quebe naque̱' li lazre' \r (Lc. 12.41-48) \p \v 45 Na' gunná Jesús: \p ―¿Nuzra na' benne' we̱n zrin li lazre' ne dxéajni'ine̱', bénnea' xrane̱' dxucá'anale̱ne̱' le̱' benne' zaj zre̱'e lizre̱' chee̱ gunézruje̱' da xelawe̱' gate zrin zra chee̱ na? \v 46 Ba neza naca na chee̱ benne' we̱n zrin na', gate xezrín xrane̱', lé'ene̱' le̱' dxune̱' ca naca da nabague̱'. \v 47 Da li dxapa' le'e, xrane̱' gucá'anale̱ne̱' le̱' ca naca da nape̱'. \v 48 Che benne' we̱n zrin na' gaque̱' benne' we̱n da cale̱la, ne guéquene̱' quebe xelá' ze̱ xrane̱', \v 49 ne che su lawe̱' gusaca zi'e̱ xezícala benne' we̱n zrin ca', ne xi'aj gágule̱ne̱' benne' dxelezuzre̱', \v 50 nadxa xrane̱' xezrine̱' zra gate québela dxebeze̱'. Gaca na zra quebe nézene̱', \v 51 na' gusaca zí'le̱'e̱ le̱'. Chugue̱' chee̱' gaque̱' tuze benne' ca' dxelune̱' láweze da xrlátaje. Cuezre̱', ne xáguxa'ate̱ lazxe̱'. \c 25 \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ chi nu'ula cuide' \p \v 1 Gunná Jesús: \p ―Ca gaca chee̱ benne' xelu'e̱ naga dxenná bea Dios xabáa naca na ca da guca chee̱ chi nu'ula cuide' caní. Gulequé̱'e̱ xi' chee̱' ca', chee̱ chjaque̱' laní chee̱ wechaga na', dxelebeze̱' bátala xelá' benne' wechaga na'. \v 2 Gazxu' nu'ula caní gulaque̱' gat lazre', na' xegazxu' nu'ula caní zaj naque̱' ban lazre'. \v 3 Nu'ula ca' quebe zaj naque̱' ban lazre' belú'e̱ xi' chee̱' ca', san quebe belú'e̱ da za zxezxe na da xelegué̱'e̱ lu xi' chee̱' ca'. \v 4 Nu'ula ban lazre' ca' belú'e̱ xi' chee̱' ca', ne da za zxezxe na da xelegué̱'e̱ na. \v 5 Lawe' da guzré benne' wechaga na', na' gulaca wase ca zaj naque̱', na' xúgute̱' gulasie̱'. \v 6 Dxe̱la ben tu chi'i benne' dxebezre xe̱'e̱, dxenné̱': “Ba za' wechaga na'. Le dxuaj si' lu na'le le̱'.” \v 7 Xúgute̱ nu'ula cuide' caní gulase̱', na' gulezú lawe̱' bulugale̱' xi' chee̱' ca'. \v 8 Nadxa gazxu' nu'ula ca' quebe zaj naque̱' ban lazre' gulé̱'e̱ gazxu' nu'ula ban lazre' ca': “Le gunna late' da za zxezxe na chee̱ntu', lawe' da ba dxelexula xi' chee̱ntu'.” \v 9 Nu'ula ban lazre' ca' belexeche̱be̱': “Quebe gaca, lawe' da che gúnnantu' late' chee̱le, quebe gaca na da dxechínnentu' netu', ne da dxechínnele le'e. Le chjácala naga dxutie̱' na, ne le cheajxrí chee̱le.” \v 10 Dxácate̱ zjaca nu'ula ca' quebe zaj naque̱' ban lazre', na' bezrín wechaga na'. Nu'ula ban lazre' ca' gulu'e̱ nen le̱' lu laní chee̱ wechaga na', na' bsezxuj dxa xu'u na'. \v 11 Gudé na' belexezrín xegazxu' nu'ula ca', na' gulenné̱': “Xran, Xran, gusalaj chú'untu'.” \v 12 Le̱' beche̱be̱': “Cabata'. Da líqueze quebe núnbe'a le'e.” \p \v 13 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Le sua le'e ban lazre', lawe' da quebe nézele bi zra, u bi xel-la' xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ benne' gulezí'e̱ dumí \p \v 14 Na' gunná Jesús: \p ―Ca gaca chee̱ benne' xelu'e̱ naga dxenná bea Dios xabáa, naca na ca da guca gate tu benne' zue̱' chee̱ se̱'e̱ chéaje̱' zitu', na' gunné̱' bi we̱n zrin chee̱' ca', ne bcá'anale̱ne̱' bi we̱n zrin ca' dumí chee̱'. \p \v 15 ’Tu bi ca' bnézruje̱' gazxu' cue' dumí, na' xetube' bnézruje̱' chupa cue' dumí, na' xetube' bnézruje̱' tu cue' dumí. Bnézruje̱' chee̱ tu tube' ca da xelezéquebe' xuluchínebe' na. Nadxa guzé̱'e̱ zéaje̱' zitu'. \v 16 Bi we̱n zrin na' guzi'be' gazxu' cue' dumí bchínebe' dumí na', na' bezi'be' xegazxu' cue' dumí. \v 17 Cá'anqueze bi we̱n zrin na' guzi'be' chupa cue' dumí, bezi'be' xechupa cue' dumí. \v 18 Bi we̱n zrin na' guzí'be' tu cue' dumí na' guxíajbe', ne bcáchebe' dumí chee̱ xránabe' tu lu xe̱dxu da be̱nbe' lu xu. \p \v 19 ’Zane' iza ba guca gate bezrín xrane bi we̱n zrin ca', na' guzú lawe̱' dxezi'e̱ da bdee̱' lu na' bi we̱n zrin ca'. \v 20 Nedxu bzrin bi we̱n zrin na' guzí'be' gazxu' cue' dumí, na' bnézrujbe' xránabe' xegazxu' cue' dumí, na' gúzrebe' le̱': “Xran, be̱nnu' neda' gazxu' cue' dumí. Nigá de̱ xegazxu' cue' da bezi'a nen dumí chiu'.” \v 21 Na' xránabe' guzre̱' le̱be': “Da chawe' be̱nu'. Nacu' tu bi we̱n zrin xrlátaje, ne li lazre'. Gucu' li lazre' lu late' da be̱nna' lue', na' gúnnaqueza' lue' da zréndxaqueze. Guxú'u naga zua' neda', ne gubéle̱'e̱.” \v 22 Gudé na' bzrin bi we̱n zrin na' guzi'be' chupa cue' dumí, na' gunabe': “Xran, be̱nnu' neda' chupa cue' dumí. Nigá de̱ xechupa cue' da bezi'a nen dumí chiu'.” \v 23 Na' xránabe' guzre̱' le̱be': “Da chawe' be̱nu'. Nacu' tu bi we̱n zrin xrlátaje, ne li lazre'. Gucu' li lazre' lu late' da be̱nna' lue', na' gúnnaqueza' lue' da zréndxaqueze. Guxú'u naga zua' neda', ne gubéle̱'e̱.” \v 24 Gate bzrin bi we̱n zrin na' guzi'be' tu cue' dumí, na' gúzrebe' xránabe': “Xran, nezda' nacu' benne' dxenné̱ xue, ne dxezi'u da quebe guzu', ne dxexeca'u da quebe be̱siu'. \v 25 Chee̱ le̱ na' bzreba', na' guxá'a xeajcáchia' dumí chiu' lu xu. Nigá de̱ da naca chiu'.” \v 26 Na' xránabe' guzre̱' le̱be': “Nacu' bi we̱n zrin cale̱la, ne zrawe̱de. Ba nézqueznu' dxezi'a da quebe guza', ne dxexecá'a da quebe be̱sia'. \v 27 Chee̱ le̱ na' la xju'u dumí chia' na' lu na' benne' dxelízruje̱' chee̱ dumí da dxuluchínene̱', na' gate za' neda', na' xezi'a da naca chia' nen da belezí'e̱.” \v 28 Nadxa guzre̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ na': “Le xecá'a dumí na' da núxrube', ne le gunezruj na bénnea' nape̱' chi cue' dumí. \v 29 Benne' nape̱' wazidxe̱' da zrendxa, na' benne' quebe nape̱', ca late' da du na' nape̱' wecá'a na. \v 30 Ca naca bi we̱n zrin nigá, bi wedegún, le xebéaj-be' chalé'ajla naga naca chul-la, naga cuézrebe', ne xáguxa'ate̱ lázxabe'.” \s1 Ca gun Dios gate guchi'e̱ chee̱ bénneache zaj zre̱'e̱ xe̱zr la xu \p \v 31 Na' gunná Jesús: \p ―Gate xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, ne Benne' Wenná Bea, nen ca naca gubáz chee̱ xabáa chia', na' cué'queza' lataj naga nna be'a, da naca na da xabáa. \v 32 Na' bénneache chee̱ xúgute̱ cue' xe̱zr la xu xelexezrague̱' lawa' neda', na' xebéaja' cha chee̱' ca dxun benne' dxuxúe̱' zrila'. xebéaje̱' chíbudu ca' ládujla zrila' ca'. \v 33 Guzrá'a benne' ca' zaj naca zrila' chia' chalá'a xabe̱la chia', na' benne' ca' zaj naca ca chíbudu ca' guzrá'a le̱' chalá'a xéglala chia'. \v 34 Nadxa xapa' benne' ca' zaj zra' chalá'a xabe̱la chia': “Le da le'e, nácale xrlátaje lau Xra'. Le chu'u naga dxenná bea Xra', lataj na' bcueze̱' chee̱le gate na' be̱ne̱' xe̱zr la xu nigá. \v 35 Caní dxaca lawe' da guduna', na' bgágule neda'. Gubíleda', na' bé̱nnale da gu'a. Gudá' ca tu benne' xu'e̱ neza, na' gulu'ule neda' lízrele. \v 36 Bxázrjeda' zra lana' gácua', na' bgácule neda'. Quebe chawe' guzúa', na' bedajnábale neda'. Guxu'a lizre xia, na' bedajnábale neda'.” \v 37 Nadxa benne' xrlátaje caní xelenné̱': “Xran, ¿bata blé'entu' Lue' dxedunu', na' bgáguntu' Lue'? ¿Bata blé'entu' Lue' dxebílenu', na' bé̱nnantu' da gu'u? \v 38 ¿Bata blé'entu' Lue' ca tu benne' xu'e̱ neza, na' gulú'untu' Lue' lízrentu'? ¿Bata blé'entu' Lue' dxexázrjenu' zra lanu', na' bgácuntu' Lue'? \v 39 ¿Bata bénentu' quebe chawe' zu', u xu'u lizre xia, na' bedajnábantu' Lue'?” \v 40 Neda' xeche̱ba': Da li dxapa' le'e, ca da be̱nle chee̱ bénnedu caní, benne' zaj naca dxexruj lazre', chee̱ néda'queza' be̱nle ca'. \p \v 41 ’Nadxa neda', Benne' Wenná Bea, xapa' benne' ca' zaj zra' chalá'a xéglala chia': Le cuasa cuita' neda', le'e, nácale we̱n da cale̱la lau Xra'. Le chjaca lu xi' chee̱ lataj ba xa' da nabeza na chee̱ da xriwe̱', ne chee̱ gubáz chee̱ na ca'. \v 42 Caní dxaca lawe' da guduna', na' le'e quebe bé̱nnale da gawa'. Gubíleda', na' quebe bé̱nnale da xí'aja'. \v 43 Gudá' ca tu benne' xu'e̱ neza, na' quebe gulu'ule neda' lízrele. Bxázrjeda' zra lana' gacua', na' quebe bgácule neda'. Quebe chawe' guzúa' ne guxu'a lizre xia, na' quebe bedajnábale neda'. \v 44 Nadxa benne' ca' xelé̱queze̱' neda': “Xran, ¿bata blé'entu' Lue' dxedunu', u dxebílenu', u xu'u neza, u dxexázrjenu' zra lanu', u quebe chawe' zu', u xu'u lizre xia, na' quebe gúcale̱ntu' Lue'?” \v 45 Neda', benne' wenná bea, xeche̱ba': Da li dxapa' le'e, lawe' da quebe bi be̱nle chee̱ bénnedu caní, benne' zaj naca dxexruj lazre', quebe bi be̱nle chee̱ néda'queza'. \v 46 Benne' caní chjácaqueze̱' lataj ba xa', na' benne' xrlátaje ca' chjaque̱' lu xel-la' nabán da zeajlí canna. \c 26 \s1 Dxelílaje̱' ájala xele̱le̱' Jesús \r (Mr. 14.1-2; Lc. 22.1-2; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Gate bexuzre bchalaj Jesús caní, na' guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p \v 2 ―Ca ba nézquezle, xechupa zraze na'a súadxu Laní Pascua, da naca na zra dxuluxucube benne' judío ca guca gate Dios bebéaje̱' bénneache chee̱' lu xe̱zr la xu Egipto, na' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, xuludée̱' neda' lu na' benne' xuludé̱'e̱ neda' xaga béguaj. \p \v 3 Ca lu zra na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da bdxixruj Moisés, ne benne' gula sina ca' chee̱ judío ca', belezrague̱' chale'aj chee̱ xu'u zaca chee̱ Caifás, bxruze blau. \v 4 Na' belílaje̱' ájala xele̱le̱' Jesús lu da we̱n lazre' chee̱ xelútie̱' Le̱'. \v 5 Gulenné̱': \p ―Quebe gundxu na lu zra laní nigá, chee̱ quebe xeledábaga benne' ca' dxi'u. \s1 Tu nu'ula dxegu'e̱ Jesús da dxelá zixre \r (Mr. 14.3-9; Jn. 12.1-8) \p \v 6 Zua Jesús xe̱zre Betania lizre Simón, bénnea' güé'ene̱' we̱' guzru'. \v 7 Bzrin tu nu'ula naga zua Jesús, nu'e̱ tu zruágadau' da naca na xiaj alabastro, ne nazrate̱ na da dxelá zixre da zácale̱'e̱ na. Gate na' dxe' Jesús ga dxelawé̱', na' nu'ula nigá gulu'e̱ na xichaj Jesús. \v 8 Gate belelé'e benne' ca' dxuse̱de Jesús da nigá, na' belezré̱'e̱, ne gulezú lawe̱' dxelenné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' guzría xi' da nigá? \v 9 Da nigá waca la gudá'u na sí'adxu da zrente̱, chee̱ gácale̱dxu benne' xache' ca'. \p \v 10 Jesús benne̱' da nigá, na' guzre̱' benne' ca': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxunle nu'ula nigá ze̱de? Da nigá be̱ne̱' naca na tu da xrlátaje. \v 11 Benne' xache' ca' tu zrázqueze̱' ládujla le'e, na' neda' quegá tu súale̱za' le'e. \v 12 Ca naca da be̱n nu'ula nigá, gulu'e̱ da zixre na' be̱l-la' dxen chia', naca na da xucá'ana chawe na neda' chee̱ zra gachia' lu xe̱dxu ba. \v 13 Da li dxapa' le'e, gátete̱ze xuluchálaje̱' dizra' chawe' chia' nigá du gabí'i xe̱zr la xu, na' zrálajqueze ca da be̱n nu'ula nigá, chee̱ cheajlesá lazre' bénneache le̱'. \s1 Judas dxeche̱be lazre̱' gudée̱' Jesús \r (Mr. 14.10-11; Lc. 22.3-6) \p \v 14 Nadxa tu benne' chazrinnu ca' dxuse̱de Jesús, bénnea' le̱' Judas Iscariote, guxíaje̱' xeajchálajle̱ne̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca'. \v 15 Guzre̱' le̱': \p ―¿Ájate̱ gúnnale neda' che ca' gudéa' Jesús lu na'le? \p Nadxa benne' ca' gulízruje̱' le̱' chi dxua dumí plata. \v 16 Ca lu zra na' guzú lau Judas dxexílaje̱' ájala gune̱' gudée̱' Jesús lu na' benne' ca'. \s1 Da dxágudxu chee̱ xucúbedxu ca guca gate gute Xránadxu \r (Mr. 14.12-25; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 17 Zra nedxu chee̱ laní na' gate na' dxelawe̱' xeta xtila da quebe nachixre cua zichaj chee̱ na, benne' ca' dxuse̱de Jesús belezrine̱' lau Le̱', na' buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Gazra dxaca lazru' gucuézentu' da gágudxu chee̱ laní pascua chee̱ benne' judío? \p \v 18 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Le chjaca lu xe̱zre na', naga zua lizre tu benne', na' le xe̱'e̱: “Bennea' dxusé̱dene̱' dxi'u dxenné̱': Zra chia' gatia' ba zua gágute̱, na' lizru' lue' gawa' chee̱ Laní Pascua tu zren nen benne' ca' dxusé̱deda'.” \p \v 19 Benne' ca' dxuse̱de Jesús belune̱' ca da gunná bé'ene̱' le̱', na' bulucueze̱' da xelawe̱' chee̱ Laní Pascua. \p \v 20 Gate gula chizrela, na' gudxé' Jesús ga gawe̱' tu zren nen benne' ca' dxusé̱dene̱'. \v 21 Dxácate̱ na' dxelawe̱', guzre Jesús benne' ca': \p ―Da li dxapa' le'e, tule le'e naca bénnea' gudée̱' neda' lu na' benne' ca' dxelune̱' da cale̱la. \p \v 22 Nadxa benne' ca' belexewí'inele̱'e̱, na' gulezú lawe̱' tu tue̱' dxuluche̱be̱' Jesús: \p ―Xran, ¿quebe naca neda'? \p \v 23 Na' beche̱be Jesús: \p ―Bénnea' dxudé ne̱'e̱ lu xé'ena tu zren nen neda', benne' na' gudée̱' neda'. \v 24 Neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, waxá'a naga dxal-la' gatia' ca naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, san edxugúa bénnea' gudée̱' neda'. Cháwedxa naca la quebe gulaj bénnea'. \p \v 25 Nadxa gunná Judas, bénnea' gudée̱' Jesús, dxenné̱': \p ―Benne' dxuse̱de, ¿quebe naca neda'? \p Na' beche̱be Jesús, gunné̱': \p ―Awe', lue' na'. \p \v 26 Dxácate̱ dxelawe̱', Jesús guqué̱'e̱ xeta xtila, na' guzre̱' Dios: “Xcalenu'.” Gudé na' bzúzruje̱' na, na' bnézruje̱' na benne' ca' dxusé̱dene̱', dxenné̱': \p ―Le gagu. Da nigá naca na be̱l-la' dxen chia'. \p \v 27 Gudé na' guqué̱'e̱ tu zriga', na' guzre̱' Dios: “Xcalenu'”, na' bnézruje̱' na benne' ca', dxenné̱': \p ―Le xi'aj xúgute̱le da xuzru lu zriga' nigá. \v 28 Da nigá naca na dxen chia' da guzúa chacha na xel-la' wezría cube da dxun Dios. Dxen nigá lalaj na ne̱ chee̱ benne' zante̱ chee̱ gunite lau Dios dul-la zaj nabaga benne' ca'. \v 29 Dxapa' le'e, québedxa xí'aja' ca naca xrise uva nigá ca zrindxa zra xí'aja' da cube tu zren nen le'e naga dxenná bea Xra'. \s1 Jesús dxenné̱' nna Pedro quebe núnbe'e̱ Le̱' \r (Mr. 14.26-31; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38) \p \v 30 Ca gudé belul-le̱' chee̱ Dios, na' gusiá'que̱' zjaque̱' lu Xi'a Xaga Olivo Ca'. \v 31 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Xúgute̱le le'e gusán lázrele neda' na'a zre', lawe' da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, dxenné̱': “Gutia' benne' dxuxúe̱' zrila', na' zrila' ca' xelase dínnajba'.” \v 32 Gate te xebana' neda', cha'a neda' ga nababa Galilea nédxudxa ca le'e. \p \v 33 Nadxa beche̱be Pedro: \p ―Lácala xúgute̱ benne' caní xulusán lazre̱' Lue', quebe guna' neda' ca'. \p \v 34 Nadxa Jesús guzre̱' le̱': \p ―Da li dxapa' lue', lu zre' na'a zre' nédxudxa gate cuezre xjeaj, lue' wannáu' chunna lasa quebe núnbe'u neda'. \p \v 35 Pedro guzre̱' Jesús: \p ―Lácala gatia' neda' tu zren nen Lue', québequeze nnia' quebe núnbe'a Lue'. \p Cá'anqueze gulenná xúgute̱ benne' ca' dxuse̱de Jesús. \s1 Jesús dxuchálajle̱ne̱' Dios naga zaj zxe' xaga olivo ca' nazí le na Getsemaní \r (Mr. 14.32-42; Lc. 22.39-46) \p \v 36 Nadxa bzrin Jesús nen benne' ca' dxusé̱dene̱' tu lataj nazí le na Getsemaní, na' guzre̱' le̱': \p ―Le cue'e nigá dxácate̱ cha'a neda', guchálajle̱na' Dios. \p \v 37 Jesús guché̱'e̱ Pedro, ne dxúpate̱ zri'ine Zebedeo, na' guzú lawe̱' bewí'inele̱'e̱ne̱' ne guzúale̱'e̱ ste̱be. \v 38 Nadxa guzre̱' benne' ca': \p ―Dxewí'ine lázrele̱'a dxunte̱ na gute na neda'. Le xegá'ana le'e nigá, ne le sua ban lazre' tu zren nen neda'. \p \v 39 Nadxa Jesús guzé̱'e̱ zéaje̱' xelate' caníladxa, na' gute̱' sudxú'ala lu xu, ne bchálajle̱ne̱' Dios, dxenné̱': \p ―Xrae, chela gaca, bde na chalá'ala quebe gaca chia' ca naca xel-la' gute caní da naca na ca tu da sla' da xí'aja'. Quebe gaca na ca dxaca lazra' neda'. Gaca na ca dxaca lazru' Lue'. \p \v 40 Nadxa bezrín Jesús naga zaj zra' benne' ca' dxusé̱dene̱', na' blé'ene̱' benne' ca' dxelásie̱', na' guzre̱' Pedro: \p ―¿Quebe gúcale le'e quíchale bchigala nen neda' tu chí'idau'ze? \v 41 Le nnaze, ne le guchálajle̱ Dios chee̱ quebe gun zréaje da xriwe̱' le'e. Da li bénne'du xu'ule dxaca lázre'le̱'e na, san lu be̱la' dxen chee̱le dxate ni'a na'le. \p \v 42 Da gudxupe' lasa guxíaj Jesús bchálajle̱ne̱' Dios caní: \p ―Xrae, che quebe gaca te chalá'ala ca naca da dxal-la' saca', gaca na ca dxaca lazru' Lue'. \p \v 43 Ca gudé na' bezrine̱', ne belé'ene̱' benne' ca' dxusé̱dene̱', dxelásie̱' lawe' da ba dxelezrude' lawe̱' dxelaca wásele̱'e̱. \v 44 Bca'ane̱' benne' ca', guzé̱'e̱ zéaje̱' bchálajle̱ne̱' Dios da guxunne' lasa, na' gunnáqueze̱' ca da ba gunné̱' ca'an bache. \v 45 Nadxa bezrine̱' naga zaj zra' benne' ca' dxusé̱dene̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Le gase na'a, ne le xezí' lazre'. Ba bzrin zra gate neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, tea' lu na' benne' dul-la ca'. \v 46 Le chasa, ne le chu'u. Ba za bénnea' dxudée̱' neda'. \s1 Dxeleché̱'e̱ Jesús ca tu benne' we̱n da zrinnaj \r (Mr. 14.43-50; Lc. 22.47-53; Jn. 18.2-11) \p \v 47 Ne dxuchálajte̱ Jesús na' gate bzrin Judas. Naque̱' tu benne' chazrinnu ca', na' zá'acale̱ benne' zante̱ le̱', benne' zaj nu'e̱ xia ca' ne xaga ca'. Benne' caní zaj naque̱' benne' gulesel-la benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula sina ca' chee̱ judío ca'. \v 48 Judas, bénnea' dxudée̱' Jesús, ba blé'ene̱' benne' ca' ca tu da gune̱' da gulé'e na nu na' naca Jesús. Gunné̱': \p ―Bénnea' gunupa' neda', Le̱' na'. Le che̱'e̱ ca tu benne' we̱n da zrinnaj. \p \v 49 Nadxa bzrin Judas lau Jesús, dxenné̱': \p ―Diuzre, Benne' dxuse̱de. \p Na' bnupe̱' Jesús. \p \v 50 Beche̱be Jesús: \p ―Ljwezra', ¿bi chee̱ za'u? \p Nadxa gulebiga benne' ca', gule̱le̱' Jesús, na' beleché̱'e̱ Le̱' ca tu benne' we̱n da zrinnaj. \p \v 51 Tu benne' ca' dxuse̱de Jesús guléaje̱' xia chee̱', ne guchugue̱' chalá'a naga bi we̱n zrin chee̱ bxruze blau. \v 52 Nadxa Jesús guzre̱' le̱': \p ―Begú'u xia chiu' lu zre na, lawe' da xúgute̱ benne' dxelute benne' nen xia nalá, cá'anqueze gate le̱'. \v 53 ¿Quebe nézenu' wazéqueda' neda' naba' Xra', na' Le̱' sél-late̱' na'a naga zua' da zandxa ca chazrinnu cue' gubáz chee̱ xabáa, zaj naque̱' zánete̱ tu tu cue'? \v 54 Na'a che ca'an guna', ¿ájazra gaca gaca na ca da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, da dxenná na caní dxal-la' gaca na? \p \v 55 Nadxa guzre Jesús benne' ca': \p ―Le'e bdxuajle nen xia nalá ca', ne nen xaga ca' chee̱ qué̱lale neda', dxunle neda' ca tu benne' gubán. Xúgute̱ zra gudxe'a neda' lu xudau' dxusé̱deda' le'e, ne quebe gudé̱lale neda'. \v 56 Xúgute̱ da caní dxaca na chee̱ gaca na ca da gulenná benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, da na' naxúaj na lu xiche chee̱ Dios. \p Nadxa xúgute̱ benne' ca' dxuse̱de Jesús bulucá'ane̱' Le̱' tuze̱', buluxuzrúnnuje̱'. \s1 Dxezrín Jesús lau benne' ca' chee̱ xu'u lawe' blau chee̱ judío ca' \r (Mr. 14.53-65; Lc. 22.54-55, 63-71; Jn. 18.12-14, 19-24) \p \v 57 Benne' ca' gule̱le̱' Jesús guleché̱'e̱ Le̱' lau Caifás, bxruze blau, ga na' zaj nazraga benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da bdixruj be'e Moisés, nen benne' gula sina ca'. \v 58 Pedro zéaje nawe̱' Jesús zítu'la, na' bzrine̱' chale'aj chee̱ lizre bxruze blau, na' guxú'e̱, ne gudxé'e̱ tu zren nen bi xa'aga chee̱ lé'ene̱' ájala xexuzre da dxaca na'. \p \v 59 Benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula sina ca', ne xúgute̱ benne' ca' chee̱ xu'u lawe' blau chee̱ judío ca' belílaje̱' ájala xuluzría xi'e̱ Jesús, lácala naca na da we̱n lazre', chee̱ xelezéquene̱' xuludée̱' Le̱' gatie̱'. \v 60 Quebe bi belezrelne̱', lácala belezrín benne' zan benne' gulenné̱' da we̱n lazre' chee̱ Jesús. Naga xeajse̱te̱ na belezrín chupa benne' we̱n lazre'. \v 61 Dxelenné̱': \p ―Benne' nigá gunné̱': “Wazéqueda' neda' guchínnaja' xudau' chee̱ Dios, na' xexuna' na lawe' chunna zraze.” \p \v 62 Nadxa guxasa bxruze blau, na' guzre̱' Jesús: \p ―¿Quebe bi dxexeche̱bu'? ¿Bizra da dxelenné̱' chiu' lue'? \p \v 63 Jesús guzúe̱' zrize. Nadxa bxruze blau na' guzre̱' Le̱': \p ―Lu La Dios ban dxenná be'eda' lue' nneu' da li. Gunná che nacu' lue' Cristo, Zri'ine Dios. \p \v 64 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Nácaqueza' ca dxennáu' lue'. Cá'anqueze dxapa' le'e, walé'ele neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, cue'a chalá'a xabe̱la chee̱ Dios nen xel-la' szren chee̱', na' xelá'a lu beuj bza chee̱ xabáa. \p \v 65 Nadxa bxruze blau gucheze̱' zra lane̱' chee̱ blé'ene̱' quebe nabague̱' zria, na' gunné̱': \p ―Benne' nigá dxenné̱' schanni' chee̱ Dios. ¿Nachínnedxadxu benne' xeche̱be̱'? Ba bénquezle le'e ca dizra' schanni' dxenné̱'. \v 66 ¿Bi dxennale le'e? \p Benne' ca' gulenné̱': \p ―Nabague̱' zria, ne dxal-la' gatie̱'. \p \v 67 Nadxa buluzré̱'e̱ zrene̱' lau Jesús, ne belú'e̱ Le̱', na' xebal-le̱' belegape̱' dxu'a lawe̱'. \v 68 Na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―¿Nácaquezu' Lue' Cristo? Gunné̱ xa'a nu be̱ Lue'. \s1 Dxenná Pedro quebe núnbe'e̱ Jesús \r (Mr. 14.66-72; Lc. 22.56-62; Jn. 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Dxácate̱ na' dxe' Pedro chalé'ajla, na' tu nu'ula we̱n zrin bzrine̱' lau Pedro ne guzre̱' le̱': \p ―Cá'anqueze lue' nacu' Jesús, benne' Galilea na', tuze. \p \v 70 Pedro be̱n chúchue̱' xrtizre̱' láwela xúgute̱ benne' ca', gunné̱': \p ―Quebe nezda' nu chee̱ na' dxenníu'. \p \v 71 Nadxa Pedro zexíaje̱' chee̱ xedxúaje̱' chale'aj na', na' ble'e xetú nu'ula ca' le̱', ne guzre̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ na': \p ―Cá'anqueze benne' nigá dxedále̱ne̱' Jesús, benne' Nazaret na'. \p \v 72 Xecha lasa be̱n chúchue̱' Pedro xrtizre̱', na' bzétaje̱' Dios, gunné̱': \p ―Quebe núnbe'a benne' na'. \p \v 73 Xetú chí'idau' guca belezrín benne' zaj zre̱'e̱ na' lau Pedro, na' gulé̱'e̱ le̱': \p ―Da li, tuze nácaquezu' nen bénnea' lawe' da xel-la' dxenné̱ chiu' dxunna bea na lue'. \p \v 74 Nadxa guzú lau Pedro dxuzría xi' cuínazqueze̱', ne dxuzétaje̱' Dios, dxenné̱': \p ―Quebe núnbeaqueza' benne' na'. \p Dxácate̱ na' gudxezre xjeaj. \v 75 Nadxa xeajsá lazre' Pedro ca da guzre Jesús le̱': Nédxudxa ca cuezre xjeaj, lue' wannáu' chunna lasa quebe núnbe'u neda'. Bedxúaj Pedro na', na' gudxézrele̱'e̱. \c 27 \s1 Dxeleché̱'e̱ Jesús lau Pilato \r (Mr. 15.1; Lc. 23.1-2; Jn. 18.28-32) \p \v 1 Gate guxaní', xúgute̱ benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula sina ca' chee̱ benne' judío ca' belune̱' tuze dizra' ájala xelune̱' chee̱ xelútie̱' Jesús. \v 2 Nadxa beleché̱'e̱ Le̱' nadxéaje̱', ne xeajlegu'e̱ Le̱' lau Poncio Pilato, benne' dxenná be'e waláz chee̱ xezr la xu Roma. \s1 Ca guca gate gute Judas \p \v 3 Nadxa Judas, bénnea' bdee̱' Jesús, gate guque bé'ene̱' ba buluzría xi'e̱ Jesús, bexíajele̱'e̱ne̱', na' bunézruje̱' da chi dxua dumí plata lau benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula sina ca'. \v 4 Dxe̱'e̱ le̱': \p ―Neda' be̱na' dul-la lawe' da bdea' tu benne' naque̱' du lazre' chee̱ gatie̱'. \p Belexeche̱be benne' xíchaje̱ ca': \p ―¿Bizra naca chee̱ntu' da nigá? Chiu' lue' naca da na'. \p \v 5 Nadxa Judas buzale̱' dumí na' lu xudau', ne bezé̱'e̱, na' xeajxelú'u du lbe̱'e̱. \p \v 6 Benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' buluxutupe̱' dumí na', dxelenné̱': \p ―Quebe gaca cú'udxu dumí nigá naga xu'u dumí chee̱ xudau', lawe' da naca na lazruj chee̱ benne' dxute benne'. \p \v 7 Nadxa belune̱' tuze dizra' xelá'awe̱' tu xe̱zr la xu nen dumí na' da nazí le na xe̱zr la xu chee̱ we̱n xesu' zruaga, chee̱ gaca na tu lataj naga xelegache benne' zitu'. \v 8 Chee̱ le̱ na' nazí le xe̱zr la xu na' Xe̱zr La Xu Chee̱ Dxen ca lu zra na'a zra. \v 9 Caní guca na chee̱ gaca ca da gunná Jeremías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': “Gulequé̱'e̱ chi dxua dumí plata da naca na da zaca Le̱' da buluzúa benne' Israel. \v 10 Nen dumí na' belá'awe̱' xe̱zr la xu chee̱ benne' we̱n xesu' zruaga, cáte̱ze gunná be'e Xrana' neda'.” \s1 Dxezrín Jesús lau Pilato \r (Mr. 15.2-5; Lc. 23.3-5; Jn. 18.33-38) \p \v 11 Guleché̱'e̱ Jesús lau bénnea' dxenná be'e̱ waláz chee̱ xe̱zr la xu Roma, na' le̱' bche̱be̱' Jesús: \p ―¿Nacu' Lue' Wenná Bea chee̱ judío ca'? \p Jesús gunné̱': \p ―Ca' naca na, ca dxennáu' lue'. \p \v 12 Gate benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula sina ca' gulawe̱' zria chee̱ Jesús, na' Le̱' quebe bi beche̱be̱'. \v 13 Nadxa gunná Pilato, dxe̱'e̱ Jesús: \p ―¿Quebe dxennu' ca da dxelenná benne' caní chiu'? \p \v 14 Jesús quebe bi beche̱be̱'. Ca'an guca bebanne bénnea', ne quebe bezrela lazre̱' ájala nne̱'. \s1 Dxelechugue̱' chee̱ Jesús gatie̱' \r (Mr. 15.6-20; Lc. 23.13-25; Jn. 18.38―19.16) \p \v 15 Gate dxu'u laní na', bénnea' dxenná be'e̱ na' xu'u lawe̱' dxusane̱' tu benne' we̱n da zrinnaj, nútete̱ze benne' dxelaca lazre' benne' ca'. \v 16 Ca lu zra na' xu'u tu benne' lizre xia, benne' wé̱nle̱'e̱ da zrinnaj, nazí le̱' Barrabás. \v 17 Ca zaj nazraga benne' ca' na', Pilato bche̱be̱' le̱': \p ―¿Nuzra dxaca lázrele gusana' neda'? ¿Gusana' Barrabás, che Jesús, bénnea' le̱' Cristo? \p \v 18 Caní gunné̱' lawe' da ba nézene̱' buludée̱' Jesús lawe̱' le̱' lawe' da dxelaque̱' xa lazre' chee̱ Jesús. \p \v 19 Dxácate̱ na' dxe' Pilato naga dxuchi'e̱ chee̱ bénneache, na' zru'ule̱' gusel-le̱' tu benne' xeaje̱zre̱' Pilato: “Quebe guchixre chiu' da naca chee̱ benne' xrlátaje na', lawe' da guneda' xe̱la ba dxe̱le, da bzúale̱'e̱ na neda' ste̱be ne̱ chee̱ Le̱'.” \p \v 20 Benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula sina ca' belegú'u xele̱' benne' ca' chee̱ xelenabe̱' la Barrabás, ne gate Jesús. \v 21 Bénnea' dxenná be'e̱ bchálajle̱ne̱' benne' ca' xecha lasa. Buche̱be̱' le̱': \p ―¿Nula benne' chupa caní dxaca lázrele le'e gusana'? \p Benne' zan ca' gulenné̱': \p ―Barrabás. \p \v 22 Pilato bche̱be̱' benne' ca': \p ―¿Bizra guna' chee̱ Jesús, benne' le̱' Cristo? \p Xúgute̱' belexeche̱be̱': \p ―Bde̱'e̱ xaga béguaj. \p \v 23 Nadxa gunná Pilato, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―¿Bizra da cale̱la nune̱'? \p Benne' ca' gulezú lawe̱' dxelebezre xe̱'e̱, gulenné̱': \p ―Bde̱'e̱ xaga béguaj. Bde̱'e̱ xaga béguaj. \p \v 24 Gate Pilato guque bé'ene̱' quebe bi séquene̱', na' benne' zan ca' dxeledábague̱' le̱', na' gunná bé'ene̱' bla' nisa, na' gudibe ne̱'e̱ láwela benne' ca', dxenné̱': \p ―Quebe bi dul-la nabaga' chee̱ xel-la' gute chee̱ benne' xrlátaje nigá. Naca na chee̱le le'e. \p \v 25 Xúgute̱ benne' ca' belexeche̱be̱': \p ―Netu', ne zrí'inentu' nabágantu' ca naca chee̱ xel-la' gute chee̱'. \p \v 26 Nadxa Pilato bsane̱' Barrabás, ne gunná bé'ene̱' beleché̱'e̱ Jesús chee̱ xelu'e̱ Le̱', na' bdee̱' Le̱' chee̱ te̱'e̱ xaga béguaj. \p \v 27 Nadxa benne' dxjaque̱' wedil-la chee̱ bénnea' dxenná be'e̱ guleché̱'e̱ Jesús, ne gulegú'e̱ Le̱' lu xu'u lawe'. Belexezraga ca naca benne' dxjaque̱' wedil-la naga ze̱ Jesús. \v 28 Belequé̱'e̱ zra lane̱', ne bulugácue̱' Le̱' tu ladxe' bzawe. \v 29 Buluzúe̱' xíchaje̱' tu da naca na zruze xaga xeche', ne buluguxre̱' Le̱' tu xaga ne̱'e̱ xabe̱la. Nadxa buluzú zribe̱' lau Jesús, ne belún le̱' chee̱', dxelenné̱': \p ―Gaca xabáa chiu', Wenná Bea chee̱ judío ca'. \p \v 30 Cá'anqueze buluzré̱'e̱ Le̱' zrene̱', na' gulequé̱'e̱ xaga da nuxru Jesús, ne guline̱' na xíchaje̱'. \v 31 Ca gudé belún le̱' chee̱ Jesús, na' belexegüe̱' ladxe' bzawe, na' buluxugácue̱' Le̱' zra lánaqueze̱'. Nadxa beleché̱'e̱ Le̱' chee̱ te̱'e̱ xaga béguaj. \s1 Dxuludé̱'e̱ Jesús xaga béguaj \r (Mr. 15.21-32; Lc. 23.26-43; Jn. 19.17-27) \p \v 32 Ca gusiá'que̱' na', belexezrague̱' tu benne' xe̱zre Cirene, le̱' Simón, na' gulenná bé'ene̱' le̱' bi'e̱ xaga béguaj chee̱ Jesús. \p \v 33 Ca'an guca belezrine̱' tu lataj nazí le na Gólgota, da dxennadxu, Lataj Chee̱ Zrita Xichaj Benne' Gate. \v 34 Na' bulunézruje̱' da xi'aj Jesús xrise uva wal-la da nachixre na da sla', san gate bxue Jesús ca naca na, quebe gu'e̱ na. \p \v 35 Ca bexuzre benne' dxjaca wedil-la buludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj, na' gulebéaje̱' da gaca bea na chee̱ xelexelé̱'e̱ ca naca zra lana Jesús. Ca'an guca guxá ca da gunná benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': “Belexelé̱'e̱ zra lana' le̱ze̱'. Gulebéaje̱' da gaca bea na.” \v 36 Nadxa gulebé'e̱ dxuluzuzre̱' Jesús. \v 37 Buluzríe̱' xichaj Jesús na' tu xiche da naxúaj na da nabague̱', da dxenná na: Jesús, wenná bea chee̱ judío ca'. \p \v 38 Cá'anqueze buludé̱'e̱ chupa benne' gubán tu zren nen Jesús le̱'e̱ xaga béguaj ca', tue̱' chalá'a xabe̱la, ne xetúe̱' chalá'a xéglala ga da' xaga béguaj chee̱ Jesús. \v 39 Benne' dxeledée̱' na' dxelún le̱' chee̱ Jesús. Dxulutá xíchaje̱', \v 40 ne dxelenné̱': \p ―¿Dxuchínnaju' xudau', na' lawe' chunna zraze xexunu' na? Bselá cuinu'. Che nacu' Zri'ine Dios, bexetaj le̱'e̱ xaga béguaj na'. \p \v 41 Cá'anqueze belún la chee̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da bdxixruj be'e Moisés, ne benne' xudau' fariseo ca', ne benne' gula sina ca'. Dxelé̱ ljwezre̱': \p \v 42 ―Bselé̱' benne' xula, san quebe dxezéquene̱' guselá cuine̱'. Che naque̱' Wenná Bea Chee̱ Xe̱zre Israel, dxal-la' xexétaje̱' le̱'e̱ xaga béguaj, na' chéajle̱dxu chee̱'. \v 43 Le̱' bxren lazre̱' Dios. Na'a guselá Dios Le̱' che da li dxaca lazre̱', lawe' da gunná Le̱' naque̱' Zri'ine Dios. \p \v 44 Cá'anqueze gubán ca' zaj da' xaga béguaj ca' nen Jesús gulenné̱' schanni' chee̱ Jesús. \s1 Ca guca gate gute Jesús \r (Mr. 15.33-41; Lc. 23.44-49; Jn. 19.28-30) \p \v 45 Nadxa ca naca xe̱zr la xu na' guchul-la na. Guzú lau na wagubizra ca bzrinte̱ na ca dxedá chunna. \v 46 La ná'queze Jesús gudxezre xe̱'e̱, dxenné̱': \p ―Elí, Elí, ¿lama sabactani? \m (Da nigá zéaje̱ na: Dios chia', Dios chia', ¿bizr chee̱ na' nusán lazru' neda'?) \p \v 47 Bal-la benne' zaj zre̱'e̱ na' belenne̱' ca da gunná Jesús, na' gulenné̱': \p ―Benne' nigá dxenné̱' Elías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \p \v 48 Dxácate̱ na' guzá' chegu tu benne' ca', xeajxrí'e̱ tu da dxezrupe nisa, na' ca bsebise̱' na nen nupe zichaj, na' bzue̱' na lawe' tu xaga, ne bzrigue̱' na dxu'a Jesús chee̱ xrupe̱' na. \v 49 Benne' xezica ca' gulenné̱': \p ―Le guxúe xca'. Quebe gunu' ca'. Nná'xquedxu che wida Elías guselé̱' Le̱'. \p \v 50 Xecha lasa gudxezre xa'a Jesús, na' gutie̱'. \v 51 Lu zra ná'queze ladxe' da ze̱ lu xudau' bdxuaj na chúpala, guzú lau na xíchaje̱, bedxúajte̱ na dxe'ela. Guzrú' xe̱zr la xu, na' xiaj xre ca' gulúzruqueze na. \v 52 Gulexalaj ba, na' belexebán benne' gate ca', benne' guléajle̱'e̱ da naca chee̱ Dios. \v 53 Ca gudé bebán Jesús, na' benne' caní belexedxúaje̱' lu xe̱dxu ba, ne belexexú'e̱ lu xe̱zre lá'azxa Jerusalén, naga benne' zan belelé'ene̱' benne' ca'. \p \v 54 Nadxa benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la, ne benne' dxjaque̱' wedil-la, benne' ca' dxuluzuzre̱' Jesús, gate belelé'ene̱' guzrú', ne xezícadxa da ca'an gulaca, na' belezrébele̱'e̱, dxelenné̱': \p ―Da lítegaze benne' nigá guque̱' Zri'ine Dios. \p \v 55 Nu'ula zan zaj zre̱'e̱ na' dxelenné̱'e̱ zítu'la, nu'ula ca' xjácale̱ne̱' Jesús gate bezé̱'e̱ ga nababa Galilea, ne gulácale̱queze̱' Le̱'. \v 56 Ládujla nu'ula ca' xu'u María Magdalena, ne María xrna Jacobo ne José, ne xrna zri'ine Zebedeo ca'. \s1 Dxulucache̱' Jesús lu xe̱dxu ba \r (Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42) \p \v 57 Ca guzú lau dxaca waxrinne, na' bla' tu benne' gunní'a le̱' José, benne' xe̱zre Arimatea, benne' dxéajle̱queze̱' chee̱ Jesús. \v 58 Benne' nigá guxíaje̱' xeajchálajle̱ne̱' Pilato, na' benabe̱' be̱l-la' dxen chee̱ Jesús. Pilato gunná bé'ene̱' xulunézruje̱' le̱' be̱l-la' dxen na'. \v 59 Nadxa José bequé̱'e̱ be̱l-la' dxen na', na' bchele̱' na tu ladxe' da naxadxe. \v 60 Nadxa gulu'e̱ Le̱' lu ba da naca na cheé̱queze José na', da be̱ne̱' tu lu xiaj. Gulexrúe̱' tu xiaj blaga zren dxu'a ba chee̱ Jesús, na' bezé̱'e̱ ga na'. \v 61 Gulezrá' María Magdalena, ne xetú María, zaj dxe'e̱ le nna' dxu'a ba na'. \s1 Dxulubia dxuluxue̱' ba chee̱ Jesús \p \v 62 Zeaj zra xula, da naca na zra ca gudé zra bulucueze̱', na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' xudau' fariseo ca' belezrine̱' lau Pilato. \v 63 Dxelé̱'e̱ le̱': \p ―Xran, dxeajsá lázrentu' ca naca da gunná benne' we̱n lazre' na' gate na' zue̱'. Gunné̱' gate gaca chunna zra, na' xebane̱' ládujla benne' gate. \v 64 Chee̱ le̱ na', bdixruj be'ene̱' benne' ca' xulubia xuluxue̱' ba chee̱' na' cadxa gaca chunna zra, chee̱ quebe xelelá' benne' ca' bsé̱dene̱' xedajlexebéaje̱' be̱l-la' dxen na' chizrela, na' te na' xuluzenne̱' bénneache ba bebane̱' ládujla benne' gate. Che ca'an gaca, na' dizra' we̱n lazre' bze̱be nigá gun na da zrinnaj zrendxa ca da nedxu. \p \v 65 Pilato guzre̱' benne' ca': \p ―Na' zaj zra' benne' dxjaque̱' wedil-la xuluzuzre̱' na. Le chjaca le'e, ne le guxúe xanne' ba na' ca se̱ lau séquele. \p \v 66 Nadxa xjaque̱', xeajlexúe̱' ba na'. Buluchiche̱' tu da gunna bea na che xalaj ba na', na' bulucá'ane̱' benne' dxjaca wedil-la ga na'. \c 28 \s1 Ca guca gate bebán Jesús \r (Mr. 16.1-8; Lc. 24.1-12; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Ca gudé chee̱ zra dxulupá'ana judío ca', ca za dxaní' zra nedxu, na' María Magdalena, ne xetú María na' xjaque̱' xeajlenné̱'e̱ ba chee̱ Jesús. \v 2 Chadite guzrú'le̱'e̱ na lawe' da betaj tu gubáz chee̱ xabáa chee̱ Xránadxu, na' bzrine̱' dxu'a ba na', ne bequé̱'e̱ xíajta'a zren na' da zrua na dxu'a ba na', na' gudxé'e̱ lawe na. \v 3 Gubáz na' dxácatite legale̱', ne naca chiche zra lane̱' ca bezxe'. \v 4 Gate belelé'e benne' dxjaque̱' wedil-la gubáz chee̱ xabáa na', na' belezrízene̱' xel-la' dxelezrebe, ne belexegá'ane̱' ca benne' gate ca'. \v 5 Nadxa gunná gubáz chee̱ xabáa na', dxe̱'e̱ nu'ula ca': \p ―Quebe zrébele. Nezda' dxexílajle Jesús, bénnea' gudé̱'e̱ xaga béguaj. \v 6 Quebe zue̱' nigá lawe' da ba bebane̱', cáte̱ze na' gunné̱'. Le da nna'le lu ba naga gulegú'e̱ Le̱'. \v 7 Le cheajxáquezega, le cheaje̱zre benne' ca' bsé̱dene̱' ba bebane̱' ládujla benne' gate, na' chéaje̱' ga nababa Galilea nédxudxa ca le'e. Na' lé'ele Le̱'. Da nigá naca na da nabaga'a xapa' le'e. \p \v 8 Nadxa nu'ula ca' besiá'que̱' dxu'a ba na', zeajxaca chégüe̱'. Dxelezrebe̱', ne dxelebene̱'. Zjaque̱' zeajlegue̱zre̱' benne' ca' bse̱de Jesús. \v 9 Dxácate̱ na' Jesús bchague̱' nu'ula ca', ne bgape̱' le̱' diuzre. Belezrine̱' lau Jesús, dxelúe lá'ane̱' Le̱', ne bulunide̱' ni'a Jesús. \v 10 Le̱' guzre̱' nu'ula ca': \p ―Quebe zrébele. Le chjaca, le cheajé̱zre bi bícha'dau' ca' dxal-la' chjaque̱' naga nababa Galilea. Na' xelexelé'ene̱' neda'. \s1 Ca da gulenná benne' dxjaque̱' wedil-la \p \v 11 Dxácate̱ zjaca nu'ula ca', na' benne' ca' dxjaca wedil-la gulu'e̱ xe̱zre, ne buluchálajle̱ne̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' ca da guca. \v 12 Benne' xíchaje̱ ca' buluchálajle̱ne̱' benne' gula sina ca' chee̱ xelune̱' tuze dizra'. Nadxa bulunézruje̱' benne' dxjaque̱' wedil-la dumí zrente̱. \v 13 Dxelenné̱': \p ―Le nna le'e belelá' benne' ca' bse̱de Jesús na' chizrela, dxácate̱ dxásele le'e, na' belexexú'e̱ be̱l-la' dxen chee̱'. \v 14 Che benne' dxenná be̱'e̱ na' xenne̱' da nigá, netu' guchálajle̱ntu' le̱', ne gucá'ana cháwentu' chee̱ quebe bi gaca chee̱le le'e. \p \v 15 Nadxa benne' dxjaque̱' wedil-la gulezí' lu ne̱'e̱ dumí na', na' besiá'que̱' belune̱' ca bache zaj nézene̱'. Da nigá naca na ca dxelenná judío ca' zéajte̱ lu zra na'a zra. \s1 Jesús dxesel-le̱' benne' gubáz chee̱' ca' \r (Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23) \p \v 16 Nadxa xjaca benne' chinéaj ca' bse̱de Jesús, na' belezrine̱' lu xi'a naga ba guzre Jesús le̱'. \v 17 Gate belelé'ene̱' Jesús, na' bulucá'ana szrene̱' Le̱'. Bal-le̱' gulaca chupa lazre̱'. \v 18 Nadxa Jesús gubigue̱' naga zaj zra' benne' ca', na' guzre̱' le̱': \p ―Neda' ba nazí' lu na'a ca naca xel-la' dxenná bea xabáa, ne lu xe̱zr la xu nigá. \v 19 Chee̱ le̱ na' le chjaca, le cheajchálajle̱ benne' zaj zre̱'e̱ du ca naca xe̱zr la xu nigá, ne le cheajsé̱dene̱' ca naca da bsé̱deda' le'e. Le guchúe̱' le̱' nisa lu La Xra', ne lu La Zrí'ine̱', ne lu La Be' Lá'azxa. \v 20 Le gusé̱de-ne̱' xelaque̱' wezúa dizra' ca naca da ba gunná be'eda' le'e, na' neda' tu súale̱zqueza' le'e xúgute̱ zra cadxa cheajsé̱ chee̱ xe̱zr la xu nigá. ¡Ca'an gaca na!