\id LUK \ide UTF-8 \h San Lucas \toc1 DIZRA' CHAWE' CA NACA CHEE̱ JESUCRISTO SDA BZUAJ SAN LUCAS \toc2 San Lucas \toc3 Lc. \mt1 DIZRA' CHAWE' CA NACA CHEE̱ JESUCRISTO SDA BZUAJ SAN LUCAS \c 1 \s1 Dizra' dxuchalaj San Lucas, dxe̱'e̱ Teófilo \p \v 1 Benne' zan ba belune̱' ca da gulezéquene̱' buluzúaje̱' cáte̱ze naca da guca ládujla dxi'u, \v 2 cáte̱ze na' gulé̱ benne' ca', benne' belelé'ene̱' nédxudaute̱ ca naca da guca na, na' buluchálaje̱' dizra' chawe' na'. \v 3 Cá'anqueze neda' ba bchi'a xánnia' xúgute̱ da ca' gulaca na nédxudaute̱, na' dxéqueda' chawe' guzúaja' da nigá chiu' cáte̱ze guca, bi nazrí'ite̱ lazra', lue', Teófilo. \v 4 Dxuna' caní chee̱ nézenu' naca na da li ca da ba bululé'ene̱' lue'. \s1 Gubáz chee̱ xabáa dxuzenne̱' ca galaj Juan, benne' guchúe̱' bénneache nisa \p \v 5 Gate na' naca Herodes wenná bea chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea, na' zua tu bxruze le̱' Zacarías, benne' nababe̱' cue' bxruze ca' gunná be'e Abías ca ni'te. Zru'ula Zacarías na' le̱' Elisabet, na' nácaqueze Zacarías na' zre sua benne' ca' gulebábale̱ bxruze Aarón. \v 6 Zacarías ne zru'ule̱' Elisabet gulaque̱' xrlátaje lau Dios, ne dxelune̱' ca zaj naca da bdxixruj bea Xránadxu, ne ca da naxúaj na lu da gunné̱'. Ca'an guca, quebe nu guzeque gagu zria le̱' lau Dios. \v 7 Quebe nu zrí'ine̱' chilá', lawe' da naca Elisabet na' nu'ula wizre, na' dxúpate̱' zaj bezúale̱'e̱ gula. \p \v 8 Tu zra, gate belexala bxruze ca' naga nababa Zacarías xelune̱' zrin lu xel-la bxruze chee̱' lau Dios, \v 9 cáte̱ze naca da dxelún bxruze ca', na' bexala Zacarías chu'e̱ lu lataj lá'azxa chee̱ Xránadxu lu xudau' chee̱ guzezxe̱' xala. \v 10 Dxácate̱ na' dxezxe xala na', ca naca benne' ca' zaj zra' chalé'ajla dxuluchálajle̱ne̱' Dios. \v 11 Nadxa ble'e lau tu gubáz chee̱ xabáa chee̱ Xránadxu, ze̱' chalá'a xabe̱la chee̱ cugu naga zría xala dxezxe na. \v 12 Ca ble'e Zacarías gubáz chee̱ xabáa na', guzúe̱' ste̱be, ne bzrébele̱'e̱. \p \v 13 Gubáz chee̱ xabáa na' guzre̱' le̱': \p ―Zacarías, quebe zrebu', lawe' da ba ben Dios dizra' da dxuchálajle̱nu' Le̱', na' nu'ula chiu', Elisabet, walaj tu zri'ine̱', bi na' guzú' labe' Juan. \v 14 Wabéle̱'e̱nu', ne gaca chiu' tu da ba neza zrente̱, na' benne' zan xelebene̱' lawe' da ba gulaj bidu na'. \v 15 Ca'an gaca lawe' da gaca zri'inu' szrente̱ lau Dios. Quebe xí'ajbe' xrise uva wal-la, u da dxusuzre na bénneache, na' gate gálajte̱be' tu súale̱zqueze Be' Lá'azxa nen le̱be'. \v 16 Ne̱ chee̱ le̱be' benne' zan xelexaque̱' bi chee̱ Xránadxu Dios. \v 17 Juan nigá quia laube' lau Xránadxu, na' Be' na', ne xel-la waca da gulezúale̱ na Elías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios gate nate, xelezúale̱ na le̱be', chee̱ guzúabe' tuze benne' ca' zaj naque̱' xra xrna nen zrí'ine̱', ne chee̱ gulé'ebe' benne' dxeledábague̱' Dios chee̱ xelune̱' ca dxenná xrtizra' Dios. Ca'an gaca, gucá'ana cháwebe' bénneache chee̱ xelezí' lu ne̱'e̱ Xránadxu. \p \v 18 Zacarías na' bche̱be̱' gubáz chee̱ xabáa: \p ―¿Ájazra gaca nezda' gaca caní? Neda' ba nagúlale̱'a, ne cá'anqueze naca nu'ula chia'. \p \v 19 Na' beche̱be gubáz chee̱ xabáa na': \p ―Neda' naca' Gabriel, ne naca' we̱n zrin chee̱ Dios. Le̱' gusel-le̱' neda' chee̱ guchálajle̱na' lue', ne guzenda' lue' dizra' chawe' nigá. \v 20 Na'a, lawe' da quebe guxéajle̱'u da gucha' lue', xegá'anu' quebe gaca nníu' cadxa galaj zri'inu'. Caní gaca na ca zrinte̱ zra chee̱ na. \p \v 21 Dxácate̱ na' zaj zra' benne' ca' chalé'ajla, dxelebeze̱' Zacarías, ne dxelexebánene̱' lawe' da dxezréle̱'e̱ne̱', quebe dxedxúaje̱' lu lataj lá'azxa. \v 22 Gate bedxúaj Zacarías, québedxa dxaca nnie̱'. Nadxa guleque bé'ene̱' ba ble'e Zacarías tu da ble'e Dios le̱' lu lataj lá'azxa na'. Na' le̱' bta ná'ase̱', lawe' da quebe dxaca nnie̱'. \p \v 23 Ca xeajsé̱ chee̱ zra ca' dxal-la' gun Zacarías zrin chee̱ xudau', na' bezé̱'e̱ zexíaje̱' lizre̱'. \v 24 Ca gudé na' zru'ule̱' Elisabet ba zue̱' zi'i, na' quebe bdxúaje̱' lataj bchina' chie̱' ca gazxu' beu', na' dxenné̱' lu lázrdawe̱': \v 25 “Xrana' Dios ba be̱ne̱' chia' da nigá chee̱ québedxa xuluzúa bénneache neda' chalá'ala.” \s1 Gubáz chee̱ xabáa dxuzenne̱' ca galaj Jesús \p \v 26 Ca gudé xrupa beu' gate na' bchálajle̱ gubáz chee̱ xabáa na' Zacarías, na' Dios gusel-le̱' le̱' tu xe̱zre nababa Galilea nazí le na Nazaret, \v 27 chee̱ cheajchálajle̱ne̱' tu nu'ula cuíde'dau' le̱be' María. Le̱be' ba zua guchaga na'be' benne' biu na' le̱' José, benne' naque̱' zri'ine zre sua wenná bea David. \p \v 28 Gubáz chee̱ xabáa na' guxú'e̱ naga zua María na', na' guzre̱'-be': \p ―Padiuzre. Dios dxune̱' lue' tu culuén. Xránadxu zúale̱ne̱' lue'. Dios ba be̱ne̱' tu da cháwedxa chiu' quézcala chee̱ xúgute̱ nu'ula ca'. \p \v 29 Gate María na' ble'ebe' gubáz chee̱ xabáa na', bebánebe' ca naca dizra' na', na' gunabe' lu lázrdaube': ¿Bizr chee̱ na' dxugape̱' neda' diuzre caní? \p \v 30 Nadxa gunná gubáz chee̱ xabáa na': \p ―María, quebe zrebu' lawe' da ba bzrué'enu' tu culuén da dxun Dios chiu' lue'. \v 31 Na'a, zua da gunna Dios chiu', na' galaj tu bidu biu chiu', na' guzú' labe' Jesús. \v 32 Le̱be' gácabe' szren, na' xelennáqueze̱' naque̱' Zri'ine Dios szrente̱, na' Xránadxu Dios gune̱' Le̱' wenná bea ca guca xra xrtawe̱' David, \v 33 chee̱ nna bé'etecaze̱' xe̱zr la xu Israel, na' xel-la dxenná bea chee̱' quebe cheajsé̱queze chee̱ na. \p \v 34 Nadxa María bché̱bebe' gubáz chee̱ xabáa: \p ―¿Ájazra gaca da nigá, lawe' da quebe nu benne' biu zúale̱na'? \p \v 35 Gubáz chee̱ xabáa na' gunné̱': \p ―Be' Lá'azxa chee̱ Dios sue̱' xichaj lázrda'u, na' xel-la waca chee̱ Dios szrente̱ sua na nen lue'. Chee̱ le̱ na' bidu na' gálajbe' gácaquezebe' chee̱ Dios, na' sí'queze labe' Zri'ine Dios. \v 36 Cá'anqueze bila ljwezru' Elisabet wálajqueze bidu chee̱' lácala ba naque̱' benne' gula. Ca'an naca, nu'ula na' gulenné̱' naque̱' wizre, ba zeaj xrupa beu' bnezruj Dios chee̱'. \v 37 Quebe bi de̱ da quebe gaca gun Dios. \p \v 38 Nadxa gunná María: \p ―Neda' nácaqueza' we̱n zrin chee̱ Xránadxu. Gun Dios chia' ca da ba gunnáu'. \p Na' gubáz chee̱ xabáa na' bezé̱'e̱ naga zua María na'. \s1 María zeajxúebe' Elisabet \p \v 39 Ca lu zra na' María guzá'abe' zéajbe' tu xé̱zredau' da zua na laduj xi'a ca' chee̱ ga nababa Judea. \v 40 Na' guxú'ube' lizre Zacarías, ne bgápabe' diuzre Elisabet. \v 41 Gate ben Elisabet dizra' da gunné̱ María, na' bidu na' xú'ube' le̱'e Elisabet guxrítebe', na' guzúale̱ Be' Lá'azxa le̱'. \p \v 42 Nadxa gunné̱' tu chi'e̱ zizraj: \p ―Dios ba be̱ne̱' tu da cháwedxa chiu' quézcala chee̱ xúgute̱ nu'ula ca', lawe' da ba zua da be̱nna Dios chiu'. \v 43 ¿Núzraqueze naca' neda', za xrna Xrana' ga zua' neda'? \v 44 Cáte̱ze benda' dizra' da gunnéu', na' guxrite bidu chia' lu le̱'a lu xel-la dxebé chee̱be'. \v 45 Ba neza naca na chiu' guxéajle̱'u lawe' da gaca li ca da gunná Xránadxu. \p \v 46 Nadxa gunná María: \q1 Bénne'du xu'a dxue lá'ana na Xrana'. \q1 \v 47 Lázrdawa' dxebé na ca dxun Dios, weselá chia'. \q1 \v 48 Lawe' da gudxé' Dios gunne xue chia', nácaqueza' we̱n zrin chee̱'. \q1 Na'a su lau na, xúgute̱ benne' xelenné̱' nazi'a tu culuen zren chee̱ Dios. \q1 \v 49 Dios Szrente̱ ba be̱ne̱' tu da zrente̱ chia' neda'. \q1 Chee̱ le̱ na' lá'azxa naca La Le̱'. \q1 \v 50 Le̱' xexache lázrqueze̱' xúgute̱ benne' ca' dxelezrebe̱' Le̱'. \q1 \v 51 Da zrente̱ ba be̱n Le̱'. \q1 Bzue̱' zrila benne' ca' dxulucá'ana szren cuine̱'. \q1 \v 52 Bebéaje̱' benne' blau ca' lu lataj chee̱', \q1 ne bechise̱' benne' dxexruj lazre' ca'. \q1 \v 53 Bnézrujle̱'e̱ da gulagu benne' dxeledún, \q1 na' benne' gunní'a ca' bca'ane̱' le̱' cá'aze. \q1 \v 54 Gúcale̱ne̱' benne' Israel, benne' we̱n zrin chee̱' ca' \q1 lawe' da bezrí lázrqueze̱' le̱', \q1 \v 55 ca da guche̱be lazre̱' chee̱ xra xrtáudxu ca', \q1 chee̱ Abraham, ne chee̱ benne' xrtie̱' ca' chadía chacanna. \p \v 56 María begá'anale̱be' Elisabet ca chunna beu', na' ca gudé na' bezrinbe' lízrebe'. \s1 Ca gulaj Juan, benne' bchue̱' bénneache nisa \p \v 57 Ca gudé na' guxá' beu' chee̱ Elisabet na' chee̱ galaj bidu chee̱', na' guzane̱' tu bi biu chee̱'. \v 58 Benne' walízr chee̱' ca', ne xrtia ljwezre̱' belezrine̱' dxelebene̱' nen le̱', gate belenne̱' Dios bezrí lázrele̱'e̱ le̱'. \v 59 Gate guca xrunu' zra, belezrine̱' chee̱ xelechúgue̱' lu xpé̱labe' da gulé'e na naca be̱' bi chee̱ Dios, na' gulaca lazre̱' xuluzúe̱' labe' Zacarías ca le̱ xrabe'. \p \v 60 Na' gunná xrnabe': \p ―Quebe gaca. Dxal-la' si' labe' Juan. \p \v 61 Na' gulé̱'e̱ le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na'? Quebe nu chilá' xrtia ljwézrele le̱' ca'. \p \v 62 Na' buluche̱be̱' xra bidu na', bulutá ne̱'e̱ chee̱ xelenézene̱' ájazra guzúe̱' labe'. \v 63 Na' xrabe' na' gunabe̱' tu blágadau', na' bzuaje̱' le̱'e̱ na: Juan si' labe'. Na' xúgute̱ benne' ca' belexebánene̱'. \v 64 Ca' guca Zacarías benné̱', na' guzú lawe̱' dxue lá'ane̱' Dios. \v 65 Ca belelé'ene̱' da nigá, xúgute̱ benne' walízr chee̱' belexebánene̱', na' ca naca xe̱zre zaj nnita laduj xi'a ca ga nababa Judea, buluchálaje̱' ca da guca. \v 66 Xúgute̱ benne' belenne̱' na, gulezú lawe̱' dxelenné̱' lu lázrdawe̱', ne buluche̱be ljwezre̱' tue̱' xetúe̱': \p ―¿Ájazraqueze gun bi nigá? \p Naca bea na Xránadxu zúale̱ne̱'-be'. \s1 Ca da bil-la Zacarías \p \v 67 Na' Be' Lá'azxa guzúale̱ne̱' Zacarías, xra bidu nigá, na' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': \q1 \v 68 ¡Gaca ba Xránadxu, Dios chee̱ xe̱zre Israel! \q1 Ba ble̱'e̱ naga zúadxu, bénneache chee̱', na' bselé̱' dxi'u. \q1 \v 69 Ba gusel-le̱' tu benne' wál-lale̱'e̱, weselá chee̱dxu. \q1 Bénnea' gulaj ládujla xrtia David, benne' we̱n zrin chee̱'. \q1 \v 70 Ca'an guche̱be lazre' Dios lu dxu'a benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱' nédxudaute̱. \q1 \v 71 Guche̱be lazre̱' guselé̱' dxi'u lu na' benne' dxelezré̱'e̱ dxi'u, ne lu na' benne' dxelecuídene̱' dxi'u. \q1 \v 72 Xezrí lazre̱' xra xrtáudxu ca', \q1 ne quebe gal-la lazre̱' xel-la wezría lá'azxa chee̱'. \q1 \v 73 Da nigá naca na da guche̱be lazre' Dios da bzua chache̱' nen xra xrtáudxu Abraham, \q1 da naca tu da gunne̱' chee̱dxu dxi'u. \q1 \v 74 Guche̱be lazre̱' guselé̱' dxi'u lu na' benne' dxelezré̱'e̱ dxi'u \q1 chee̱ gaca gundxu zrin chee̱', ne quebe zrébedxu, \q1 \v 75 ne gácadxu xrlátaje lau Le̱', ne gácadxu bi cheé̱queze̱' xúgute̱ zra naca bandxu. \q1 \v 76 Lue', zrí'ina'dau', sí'queze lau' bi guchálajqueze waláz chee̱ Dios szrente̱, \q1 lawe' da quia lau' lau Xránadxu, salju' neza chee̱ Xránadxu, \q1 \v 77 Guzénenu' bénneache chee̱', Le̱' gunite lawe̱' dul-la chee̱', \q1 ne guselé̱' benne' ca'. \q1 \v 78 Ca'an gaca lawe' da dxexezrí lazre' Dios dxi'u. \q1 Dxune̱' na'a dxalaj tu xi' chee̱ xabáa da dxusení' chee̱dxu, \q1 \v 79 na' gusení na naga zaj zra' benne' zaj zre̱'e̱ lu na' xel-la gute, \q1 chee̱ cu'u na dxi'u lu neza xrtante̱ lau Dios. \p \v 80 Bidu na' bgúlabe', ne bgula bénne'du xu'ube' chawe' lu da naca chee̱ Dios. Guzúaquezbe' le̱'e̱ xixre' lawe' lataj cadxa bzrin zra ble'e laube' xe̱zre Israel. \c 2 \s1 Ca guca gate gulaj Jesús \r (Mt. 1.18-25) \p \v 1 Ca lu zra na' gate dxenná bea Augusto, benne' xe̱zre Roma, benne' dxenná be'e̱ xúgute̱ cue' xe̱zr la xu, le̱' gunná bé'ene̱' xelú'u lu xiche xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zr la xu. \v 2 Da nigá naca da nédxudau' gulú'u bénneache lu xiche. Guca caní gate naca Cirenio benne' zaj xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Siria. \v 3 Xúgute̱ bénneache dxun na ba xen chjaque̱' lu xe̱zre naga zaj nababe̱' chee̱ xelu'e̱ lu xiche. \v 4 Chee̱ le̱ na' José guzé̱'e̱ lu xe̱zre Nazaret, da nababa Galilea, chee̱ bzrine̱' lu xe̱zre Belén, da nababa Judea, naga gulaj wenná bea David. Bzrin José na' lawe' da naque̱' xrtia David na'. \v 5 José guxíaje̱' Belén chee̱ chu'e̱ lu xiche tu zren nen María. María nigá ba naché̱bebe' guchaga ná'ale̱be' José, na' ba bnezruj Dios chee̱be'. \v 6 Dxácate̱ na' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zre Belén, na' bzrin zra san María bidu chee̱'. \v 7 Lu xe̱zre na' gulaj bidu nedxu chee̱', na' bchele̱'-be' ládxe'du ca', na' gúxrue̱'-be' xu'u naga dxelún chi'e̱ da dxelagu bea ca', lawe' da quebe ga bzrela tu lataj lu xu'u naga che̱'e̱. \s1 Dxuluchálajle̱ gubáz chee̱ xabáa benne' ca' dxuluxúe̱' zrila' ca' \p \v 8 Gagu cuita xe̱zre Belén zaj zra' benne' ca' dxuluxúe̱' zrila' ca', dxelexegá'ane̱' le̱'e̱ xixre' chizrela, dxuluxúe̱' zrila' chee̱' ca'. \v 9 Naga zaj zre̱'e̱ ble'e lau tu gubáz chee̱ xabáa chee̱ Xránadxu. Na' xel-la naxaní' chee̱ Xránadxu Dios bsaní na naga zaj zre̱'e̱. Ca'an guca, belezrébele̱'e̱. \v 10 Na' gubáz chee̱ xabáa na' guzre̱' le̱': \p ―Quebe zrébele, lawe' da dxuzenla' le'e tu dizra' chawe'. Ne̱ chee̱ dizra' nigá xelebéle̱'e̱ xúgute̱ bénneache. \v 11 Na'a, lu xe̱zre chee̱ David, ba gulaj tu bidau' gácabe' weselá chee̱le. Bi nigá naque̱' Cristo, Xránadxu. \v 12 Da nigá gaca na tu da gunna bea na chee̱le. Cheajxrácale bidu dxe'ene nigá, dxélabe' ládxe'du ca', ne de̱be' tu xu'u naga dxelún chi'e̱ da xelagu bea ca'. \p \v 13 Chadí lau, cuita gubáz chee̱ xabáa na' bululé'e lau zandxa gubáz chee̱ xabáa, dxelúe lá'ane̱' Dios, dxelenné̱': \q1 \v 14 ¡Gaca ba Dios na'ala, \q1 na' lu xe̱zr la xu nigá sua xel-la dxebeza zri lazre' chee̱ bénneache, \q1 benne' dxelune̱' ca da dxaca lazre' Dios! \p \v 15 Gate besí'aca gubáz chee̱ xabáa ca', zeajxaque̱' xabáa, nadxa benne' ca' dxuluxúe̱' zrila' gulezú lawe̱' dxelé̱' ljwezre̱' tue̱' xetúe̱': \p ―Chéajxquedxu lu xe̱zre Belén cheajnnadxu da ba guca, ca da ba gunná Xránadxu Dios, guzre̱' dxi'u. \p \v 16 Ca'an guca, besí'aca zé̱zxuje̱', na' xeajlexraque̱' María ne José, ne bidu dxe'ene na', de̱be' xu'u naga dxelún chi'e̱ da xelagu bea ca'. \v 17 Gate belelé'ene̱' bidu na', na' buluchálajle̱ne̱' benne' ca' ca da gunná gubáz chee̱ xabáa ca da naca chee̱ bidu na'. \v 18 Na' xúgute̱ benne' ca' belenne̱' da nigá belexebánele̱'e̱ne̱' ca da gulenná benne' caní. \v 19 María bcache̱' da nigá lu xichaj lázrdawe̱', na' blaba lazre̱' ca naca da nigá. \v 20 Ca'an guca besí'aca benne' ca' dxuluxúe zrila', dxulucá'ana szrene̱' Dios, ne dxelúe lá'ane̱' Le̱' ca naca xúgute̱ da belenne̱', ne da belelé'ene̱', lawe' da guca xúgute̱ ca da guzre gubáz chee̱ xabáa na' le̱'. \s1 Ca guca gate belú'e̱ bidu Jesús lu xudau' \p \v 21 Ca guca xrunu' zra, na' gulechugue̱' tu lu xpe̱la bidu na' ca da nadxixruj bea na chee̱ Dios, na' belú'e̱ La bidu na' Jesús, cáte̱ze naca da gunná gubáz chee̱ xabáa na', guzre̱' María nédxudxa ca za gu'e̱ bidu na'. \p \v 22 Ca bzrin zra chee̱ xelune̱' ca bdxixruj bea Moisés chee̱ xelexexaque̱' chawe' lau Dios, na' belú'e̱ bidu na' lu xe̱zre Jerusalén chee̱ xuluzúe̱'-be' lu na' Xránadxu Dios. \v 23 Belune̱' caní lawe' da ba naxúaj lu da nadxixruj bea Xránadxu Dios da dxenná na caní: Xúgute̱ bi biu, bi nedxu gálajbe' dxal-la' guzúale-be' chee̱ Xránadxu Dios. \v 24 Na' xjaque̱' xeajlegu'e̱ dxen chee̱ be̱ xíxre'du ca' lau Dios ca da dxenná da nadxixruj bea na chee̱ Xránadxu Dios, da dxenná na: Chupa bgugu, che chupa bxínnedau'. \p \v 25 Ca lu zra na' zua tu benne' biu gula lu xe̱zre Jerusalén, le̱' Simeón. Naque̱' tu benne' chawe', na' dxue lá'anaqueze̱' Dios, ne dxebeze̱' benne' sel-la Dios chee̱ guselé̱' bénneache Israel. Zúale̱ Be' Lá'azxa chee̱ Dios Simeón na'. \v 26 Be' Lá'azxa ba guzre̱' Simeón na' quebe gatie̱' cadxa lé'ene̱' Cristo, benne' na' sel-la Xránadxu Dios. \v 27 Simeón nigá guxíaje̱' lu xudau' lawe' da bsi' Be' Lá'azxa chee̱ Dios le̱'. Na' gate xra xrna bidu Jesús zaj nu'e̱-be' lu xudau' chee̱ xelune̱' chee̱be' ca da bdxixruj be'e Moisés, \v 28 na' Simeón na' guqué̱'e̱ bidu na'. Bnide̱'-be', ne be̱ lá'ane̱' Dios, gunné̱': \q1 \v 29 Xrana', na'a waca gunnu' lataj gatia' lu xel-la dxebeza zri lazre' \q1 lawe' da ba be̱nu' ca da guche̱be lazru' chia', naca' we̱n zrin chiu'. \q1 \v 30 Nen xiaj láuqueza' ba ble'eda' Benne' Weselá, \q1 \v 31 Bénnea' ba bzu' chee̱ gácalene̱' xúgute̱ bénneache. \q1 \v 32 Le̱' naque̱' tu xi' da gusení na chee̱ benne' quebe zaj nababe̱' Israel. \q1 Ne̱ chee̱ Le̱' gaca tu da ba neza chee̱ bénneache chiu', benne' Israel. \p \v 33 José ne xrna Jesús belexebánele̱'e̱ne̱' ca da gunná Simeón chee̱ bidu Jesús. \v 34 Nadxa Simeón gunabe̱' lau Dios gune̱' chee̱' da chawe', na' guzre̱' María, xrna Jesús: \p ―¡Gunná'xque nigá! Bidu nigá, Dios nuzúe̱' le̱be' chee̱ gunbe' chee̱ benne' Israel ca', cheajlecházie̱' benne' zante̱ lu na' da xriwe̱', na' benne' zante̱ xelexexase̱' lau Dios. Le̱be' gácabe' tu da dxunna bea chee̱ Dios, na' benne' zante̱ xuluzúe̱' le̱be' chalá'ala. \v 35 Ne̱ chee̱ le̱be' gulé'e lau ca da dxeajlesá lazre' tu tue̱'. Na' chiu' lue' da nigá gaca na ca tu xia nalá, da cheajsúa lu lázrda'u. \p \v 36 Cá'anqueze zua na' tu nu'ula dxenné̱' waláz chee̱ Dios, le̱' Ana. Nu'ula nigá naque̱' zri'ine Fanuel, ne xrtia Aser. Ba naque̱' nu'ula gúlale̱'e̱. Bchaga ne̱'e̱ gate na' naque̱' nu'ula cuíde'te̱, na' guzúale̱ne̱' benne' chee̱' gazre iza. \v 37 Na' begá'ane̱' tuze̱', ne ba xu'e̱ tapa lalaj tapa iza. Quebe becuase̱' xudau', na' dxune̱' zrin chee̱ Xránadxu Dios te zra chizrela. Dxune̱' gubasa, ne dxuchálajle̱ne̱' Dios. \v 38 Ana na' bzrínqueze̱' na', na' ca gudé guzre̱' Dios: “Xcalenu'”, na' guzú lawe̱' dxuchálaje̱' chee̱ bidu Jesús nen xúgute̱ benne' ca' dxelebeze̱' benne' na' sel-la Dios chee̱ guselé̱' benne' Jerusalén ca'. \s1 Ca guca gate belexezrine̱' xe̱zre Nazaret \p \v 39 Ca belune̱' xúgute̱ ca da dxenná da nadxixruj bea Xránadxu, nadxa besiá'que̱' xjaque̱' naga nababa Galilea, na' belexezrine̱' xe̱zre Nazaret da naca lazrie̱'. \v 40 Na' bidu Jesús bgúlabe', ne gúcadxabe' chuchu, ne gúcadxabe' bi naxéajni'i, na' Dios bca'ane̱' le̱be' chawe'. \s1 Ca guca gate bzrin bidu Jesús lu xudau' \p \v 41 Xra xrna' Jesús, tu tu iza dxjá'aque̱' xe̱zre Jerusalén gate dxu'u laní chee̱ xulusá lazre' benne' judío ca da be̱n Dios, bebéaje̱' xra xrtawe̱' ca' lu xe̱zr la xu Egipto. \v 42 Ca guque Jesús chazrinnu iza, na' xjá'aque̱' xúgute̱' Jerusalén, ca dxelúnqueze̱' ca dxaca laní. \v 43 Ca gudé laní, na' besiá'que̱', na' bidu Jesús begá'anabe' Jerusalén, ne quebe guleque be'e xrnabe', ne José. \v 44 Dxeléquene̱' Jesús zezabe' ládujla benne' zan ca', na' besiá'que̱' tu zra nez. Gate belexilje̱'-be' ládujla benne' xrtie̱' ca', ne benne' ca' zaj núnbe'e̱, \v 45 quebe belexezrélne̱'-be'. Ca'an guca belexebi'e̱ zeajxá'aque̱' Jerusalén chee̱ cheajlexedílje̱'-be' na'. \p \v 46 Ca gudé guca chunna zra, nadxa belexezrélne̱'-be' lu xudau', dxe'ebe' ládujla benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios, na' dxenbe' ca dxelenné̱', ne dxuché̱bebe' benne' ca'. \v 47 Xúgute̱ benne' ca' dxelenne̱' dxelexebánene̱' chee̱be' ca naca xel-la sina chee̱be', ne ca naca da dxuchálajle̱be' le̱'. \v 48 Gate belelé'e xra xrnabe' le̱be', na' belexebánene̱'. Na' gunná xrnabe', dxe̱'e̱-be': \p ―Zri'ina', ¿bizr chee̱ na' be̱nu' caní nen netu'? Cadite ste̱be ba guzúantu' chiu' dxexílajntu' lue', xrau' ne neda'. \p \v 49 Nadxa Jesús dxe̱'e̱be' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxexílajle neda'? ¿Quebe nézele le'e dxal-la' guna' neda' da naca chee̱ Xra'? \p \v 50 Xra xrnabe' quebe guléajni'ine̱' ca da gúzrebe' le̱'. \p \v 51 Nadxa bezále̱be' le̱' zeajxá'aque̱' Nazaret, na' gúcaquezebe' bi wezúa dizra' chee̱ xra xrnabe'. Na' xrnabe' bcache chawe̱' xúgute̱ da nigá lu lázrdawe̱'. \v 52 Jesús zéajbe' dxegúlabe' lu be̱l-la' dxen chee̱be', ne lu xichaj lázrdaube', na' dxedxúajquezebe' chawe' lau Dios, ne lau bénneache. \c 3 \s1 Juan, benne' dxuchúe̱' bénneache nisa, dxuchálaje̱' xrtizra' Dios le̱'e̱ xixre' \r (Mt. 3.1-12; Mr. 1.1-8; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Iza chinu' ca dxenná bea Tiberio, benne' dxenná be'e ca naca xe̱zr la xu, na' Poncio Pilato dxenná be'e̱ naga nababa Judea, na' Herodes dxenná be'e̱ naga nababa Galilea, na' Felipe, benne' biche Herodes, dxenná be'e̱ naga nababa Iturea, ne Traconite, na' Lisanias dxenná be'e̱ naga nababa Abilinia. \v 2 Na' Anás, ne Caifás zaj naque̱' bxruze blau. Ca lu zra na' Dios bchálajle̱ne̱' Juan, zri'ine Zacarías, naga zua Juan le̱'e̱ xixre' lawe' lataj. \v 3 Juan na' gudée̱' ca naca xé̱zredu ca' zaj nnitan' chalá'a weaj xe̱gu Jordán, na' dxe̱'e̱ benne' ca' dxal-la' xelexebí'i lazre̱', ne xeledxúe̱' nisa chee̱ gunite lau Dios chee̱ xtul-le'. \v 4 Caní guca ca na' gunná Isaías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': \q1 Nen tu chi'i bénnea' dxenné̱' zizraj le̱'e̱ xixre' lawe' lataj. Dxenné̱': \q1 Le gucueza neza naga te Xránadxu. \q1 Le xulí chawe' neza lase chee̱'. \q1 \v 5 Ca naca zrítudu ca' le xuzrá na. \q1 Ca naca xi'a ca', ne xí'adu ca' xelexaca na tu li. \q1 Neza xúca'du ca' xelexelí na. \q1 Neza da quebe nalí xelexaca na tu li. \q1 \v 6 Ca naca bénneache xelelé'ene̱' Benne' Weselá sel-la Dios. \p \v 7 Gate benne' ca' belezrine̱' lau Juan chee̱ xeledxúe̱' nisa, na' le̱' dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Xrtia be̱la snia. ¿Ble'e nu benne' le'e chee̱ cuásale ca naca xel-la dxezrá'a chee̱ Dios da ba za? \v 8 Le gun da gulé'e na ba bebí'i lázrele, ne quebe nnale lu lázrdaule: Nácantu' xrtia ljwezre Abraham. Neda' dxapa' le'e, Dios wazéquene̱' xexune̱' xiaj caní xrtia Abraham. \v 9 Xa waga ba de̱ cuásate̱ na chee̱ chugue̱' xaga ca', na' xúgute̱ xaga da quebe dxelebía na da zixre chawe' welechugue na, na' xuluzré̱'e̱ na lu xi'. \p \v 10 Nadxa benne' ca' buluche̱be̱' le̱': \p ―¿Bi dxal-la' guntu'? \p \v 11 Juan beche̱be̱': \p ―Benne' de̱ chupa zre̱' dxal-la' gunézruje̱' tu na benne' quebe de̱ chee̱', na' benne' de̱ da dxawe̱' dxal-la' gunézruje̱' da gagu bénnea' quebe bi de̱ chee̱'. \p \v 12 Cá'anqueze belelá' benne' wechizruj ca' chee̱ xeledxúe̱' nisa, na' buluche̱be̱' Juan: \p ―Benne' wese̱de, ¿bi da dxal-la' guntu' netu'? \p \v 13 Juan guzre̱' le̱': \p ―Quebe guchízrujle da zrendxa ca da nadxixruj bea na. \p \v 14 Cá'anqueze bal-la benne' dxjaque̱' wedil-la buluche̱be̱' le̱': \p ―¿Gazra netu'? ¿Bi da dxal-la' guntu'? \p Juan beche̱be̱': \p ―Quebe guchébele benne', ne quebe gágule le̱' zria lu da we̱n lazre' chee̱ cuale dumí chee̱', na' le be nen cadite názrujle. \p \v 15 Benne' zaj zre̱'e̱ na' zaj zue̱' ste̱be, na' dxuluche̱be̱' lu lázrdawe̱' che Juan na' naque̱' Cristo, benne' nasel-la Dios. \v 16 Juan na' gunné̱': \p ―Neda', da li dxuchúa' le'e nisa nen nisa. Wida tu benne' gune̱' da dxulé'e xel-la dxedxúa nisa nigá, guzúe̱' le'e Be' Lá'azxa, ne xi' chee̱'. Benne' nigá nápadxe̱' xel-la dxenná bea ca neda', na' quebe naca chia' cuéaja' xel-la chee̱' da xu'u ni'e̱. \v 17 Ba nuxre̱' da dxun be' chee̱', na' guchi'e̱ naga dxine̱' zrua' xtila. Na' xutupe̱' zrua' xtila, guzrá' chawe̱' na lizre̱'. Guzezxe̱' xizre chee̱ na lu xi' da cabata' xul-la na. \p \v 18 Ca naca dizra' nigá, ne xezícadxa dizra' zan bchálajle̱ne̱' benne' ca' ca naca dizra' chawe' chee̱ Dios. \v 19 Juan gudil-le̱' Herodes, benne' dxenná be'e̱, lawe' da zúale̱ne̱' Herodías, zru'ula Felipe, benne' biche Herodes na', ne lawe' da ba be̱ne̱' da zante̱ da cale̱la. Nadxa Herodes \v 20 bé̱ndxaqueze̱' da cale̱la, gulu'e̱ Juan lizre xia. \s1 Da guca gate gudxúa Jesús nisa \r (Mt. 3.13-17; Mr. 1.9-11) \p \v 21 Gate ne dxuchúa Juan na' bénneache nisa, cá'anqueze Jesús gudxúe̱' nisa, na' gate dxuchálajle̱ne̱' Dios, na' bxalaj xabáa, \v 22 na' betaj Be' Lá'azxa lawe' Jesús. Ble'e lawe̱' ca tu bgugu chiche, na' ben tu chi'e̱ xabáa, dxenné̱': \p ―Lue' nacu' zri'ina' nazrí'ite̱ lazra'. Dxezaca ba lázrele̱na' Lue'. \s1 Ca naca xra xrtau Jesucristo \r (Mt. 1.1-17) \p \v 23 Jesús nape̱' ca chi dxua iza gate guzú lawe̱' dxune̱' zrin chee̱'. Dxeleque benne' naque̱' zri'ine José. Naca Jesús zre sua Elí, xra María. \q1 \v 24 Elí na' guque̱' zri'ine Matat, \q1 Matat na' guque̱' zri'ine Leví, \q1 Leví na' guque̱' zri'ine Melqui, \q1 Melqui na' guque̱' zri'ine Jana, \q1 Jana na' guque̱' zri'ine xetú José. \q1 \v 25 José nigá guque̱' zri'ine Matatías, \q1 Matatías na' guque̱' zri'ine Amós, \q1 Amós na' guque̱' zri'ine Nahum, \q1 Nahum na' guque̱' zri'ine Esli, \q1 Esli na' guque̱' zri'ine Nagai. \q1 \v 26 Nagai na' guque̱' zri'ine Maat, \q1 Maat na' guque̱' zri'ine xetú Matatías, \q1 Matatías nigá guque̱' zri'ine Semei, \q1 Semei na' guque̱' zri'ine xetú José, \q1 José nigá guque̱' zri'ine Judá. \q1 \v 27 Judá na' guque̱' zri'ine Joana, \q1 Joana na' guque̱' zri'ine Resa, \q1 Resa na' guque̱' zri'ine Zorobabel, \q1 Zorobabel na' guque̱' zri'ine Salatiel, \q1 Salatiel na' guque̱' zri'ine Neri. \q1 \v 28 Neri na' guque̱' zri'ine xetú Melqui, \q1 Melqui nigá guque̱' zri'ine Adi, \q1 Adi na' guque̱' zri'ine Cosam, \q1 Cosam na' guque̱' zri'ine Elmodam, \q1 Elmodam na' guque̱' zri'ine Er, \q1 \v 29 Er na' guque̱' zri'ine Josué, \q1 Josué na' guque̱' zri'ine Eliezer, \q1 Eliezer na' guque̱' zri'ine Jorim, \q1 Jorim na' guque̱' zri'ine xetú Matat, \q1 \v 30 Matat nigá guque̱' zri'ine xetú Leví, \q1 Leví nigá guque̱' zri'ine Simeón, \q1 Simeón na' guque̱' zri'ine xetú Judá, \q1 Judá nigá guque̱' zri'ine xetú José, \q1 José nigá guque̱' zri'ine Jonán, \q1 Jonán na' guque̱' zri'ine Eliaquim, \q1 \v 31 Eliaquim na' guque̱' zri'ine Melea, \q1 Melea na' guque̱' zri'ine Mainán, \q1 Mainán na' guque̱' zri'ine Matata, \q1 Matata na' guque̱' zri'ine Natán. \q1 \v 32 Natán na' guque̱' zri'ine David, \q1 David na' guque̱' zri'ine Isaí, \q1 Isaí na' guque̱' zri'ine Obed, \q1 Obed na' guque̱' zri'ine Booz, \q1 Booz na' guque̱' zri'ine Salmón, \q1 Salmón na' guque̱' zri'ine Naasón. \q1 \v 33 Naasón na' guque̱' zri'ine Aminadab, \q1 Aminadab na' guque̱' zri'ine Aram, \q1 Aram na' guque̱' zri'ine Esrom, \q1 Esrom na' guque̱' zri'ine Fares, \q1 Fares na' guque̱' zri'ine xetú Judá, \q1 \v 34 Judá nigá guque̱' zri'ine Jacob, \q1 Jacob na' guque̱' zri'ine Isaac, \q1 Isaac na' guque̱' zri'ine Abraham, \q1 Abraham na' guque̱' zri'ine Taré, \q1 Taré na' guque̱' zri'ine Nacor. \q1 \v 35 Nacor na' guque̱' zri'ine Serug, \q1 Serug na' guque̱' zri'ine Ragau, \q1 Ragau na' guque̱' zri'ine Peleg, \q1 Peleg na' guque̱' zri'ine Heber, \q1 Heber na' guque̱' zri'ine Sala, \q1 \v 36 Sala na' guque̱' zri'ine Cainán, \q1 Cainán na' guque̱' zri'ine Arfaxad, \q1 Arfaxad na' guque̱' zri'ine Sem, \q1 Sem na' guque̱' zri'ine Noé, \q1 Noé na' guque̱' zri'ine Lamec, \q1 \v 37 Lamec na' guque̱' zri'ine Matusalén, \q1 Matusalén na' guque̱' zri'ine Enoc, \q1 Enoc na' guque̱' zri'ine Jared, \q1 Jared na' guque̱' zri'ine Mahalaleel, \q1 Mahalaleel na' guque̱' zri'ine xetú Cainán. \q1 \v 38 Cainán na' guque̱' zri'ine Enós, \q1 Enós na' guque̱' zri'ine Set, \q1 Set na' guque̱' zri'ine Adán, \q1 Adán na' guque̱' ca zrí'inequeze Dios. \c 4 \s1 Satanás da xriwe̱' dxilaj lazre' na ájala gusebaga na Jesús dul-la \r (Mt. 4.1-11; Mr. 1.12-13) \p \v 1 Jesús, zúale̱ Be' Lá'azxa Le̱', bezé̱'e̱ xe̱gu Jordán, na' guché̱ Be' Lá'azxa Le̱' le̱'e̱ xixre' lawe' lataj. \v 2 Na' guzúe̱' chua zra, na' Satanás da xriwe̱' gudilaj lazre' na ájala si xe̱ na Le̱'. Quebe bi gudagu Jesús da chua zra ca', na' ca gudé na' gudune̱'. \v 3 Nadxa gunná da xriwe̱', guzre na Le̱': \p ―Che da li nacu' Lue' Zri'ine Dios, be̱n xelexaca xiaj caní xeta xtila. \p \v 4 Na' beche̱be Jesús: \p ―Naxúajqueze na lu xiche chee̱ Dios, dxenné̱': Quegá nen xeta xtílaze gaca ban bénneache, san cá'anqueze nen xrtizra' Dios gaca ban bénneache. \p \v 5 Nadxa da xriwe̱' guché̱ na Jesús tu xi'a sibe, na' chadite̱ ble'e na Le̱' xúgute̱ cue' xe̱zr la xu da zaj nnita lu xe̱zr la xu nigá, \v 6 na' guzre na Le̱': \p ―Neda' gunna' Lue' ca naca xel-la dxenná bea nigá, ne xel-la szren chee̱ xúgute̱ xe̱zr la xu caní, lawe' da zaj xu'u da caní lu na'a neda', na' gunézruja' na nu dxaca lazra' gunézruja' na. \v 7 Gunna' na chiu' che lue' guzú zribu' lawa', ne gucá'ana szrenu' neda'. \p \v 8 Jesús beche̱be̱': \p ―Gucuasa lue', Satanás, lawe' da dxenná xiche chee̱ Dios, dxe̱'e̱ bénneache: “Bca'ana szren Xranu' Dios, ne be̱n zrin chee̱ tuze Le̱'.” \p \v 9 Nadxa da xriwe̱' na' guché̱ na Jesús lu xe̱zre Jerusalén, na' bcuén na Le̱' xichaj ze'e xudau', na' guzre na Le̱': \p ―Che da li na' nacu' Zri'ine Dios, guxrite' nigá cheajxe̱zu' lu xu, \v 10 lawe' da lu xiche chee̱ Dios dxenné̱': \q1 Dios gusebague̱' gubáz chee̱ xabáa chee̱' ca' xuluxue̱' Lue'. \q1 \v 11 Xelechísaqueze̱' Lue' nen ne̱'e̱, \q1 chee̱ quebe gaca we̱' ni'u lawe' xiaj ca'. \p \v 12 Jesús beche̱be̱': \p ―Cá'anqueze naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, dxe̱'e̱ bénneache: “Quebe guchínenu' ca dxaca lazru' Xranu' Dios.” \p \v 13 Gate da xriwe̱' québedxa bezrela lazre' na ájala gun zréaje na Jesús, na' becuasa na tu chi'i. \s1 Jesús dxune̱' zrin chee̱' naga nababa Galilea \r (Mt. 4.12-17; Mr. 1.14-15) \p \v 14 Na' Jesús bezrine̱' Galilea, ba nápale̱'e̱ xel-la waca chee̱ Be' Lá'azxa, na' ca naca xé̱zredu ca' zaj nababa na' buluchálaj bénneache ca naca xel-la waca chee̱'. \v 15 Jesús bsé̱dene̱' benne' ca' tu tu lu xudau' ca', na' xúgute̱' belúe lá'ane̱' Le̱'. \s1 Jesús dxexezrine̱' Nazaret \r (Mt. 13.53-58; Mr. 6.1-6) \p \v 16 Nadxa Jesús bezrine̱' Nazaret, xe̱zre naga bgule̱'. Lu zra dxulupá'ana benne' judío ca' guxú'e̱ lu xu'u ga na' dxelezraga benne' judío ca', ca xu'u lawe̱' dxune̱', chee̱ gulabe̱' da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios. \v 17 Buludée̱' Lu ne̱'e̱ xiche naga naxúaj dizra' bzuaj Isaías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, na' gate gusálaje̱' na, na' blabe̱' naga naxúaj da dxenná: \q1 \v 18 Be' Lá'azxa chee̱ Xránadxu zúale̱ne̱' neda', \q1 lawe' da guqué̱'e̱ neda' chee̱ guchálajle̱na' benne' baxache' ca' dizra' chawe' chee̱'. \q1 Gusel-le̱' neda' chee̱ xexuna' benne' ca' quebe chawe' zaj zue̱', \q1 ne chee̱ guzenda' benne' ba zaj nadxéaje̱' lu da zrinnaj, waca xelelé̱', \q1 ne chee̱ xexuna' lau benne' la chul-la ca', \q1 ne chee̱ guselá' benne' dxelezaca zi'e̱, \q1 \v 19 ne chee̱ guzenda' bénneache ba bzrin zra Xránadxu Dios gucá'ane̱' le̱' chawe'. \p \v 20 Nadxa Jesús butube̱' xiche na', na' bdee̱' na lu na' benne' dxuxúe̱' xu'u na', na' bebé'e̱. Xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ lu xu'u na' dxelenné̱'e̱ Le̱', \v 21 na' Jesús guzú lawe̱' dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Na'a zra guca ca da naxúaj na laule le'e. \p \v 22 Xúgute̱' gulenné̱' chawe' chee̱ Jesús, ne belexebánene̱' ca naca dizra' chawe' da dxuchalaje̱'. Na' buluche̱be ljwezre̱': \p ―¿Quegá benne' nigá zri'ine José? \p \v 23 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Da líqueze le'e we̱le neda' dizra' nigá: Lue', benne' dxexúnu' benne' we̱' ca', bexún cuinu', ne xe̱le neda': Ca da bénentu' be̱nu' lu xe̱zre Capernaum, cá'anqueze be̱n na lázriu' nigá na'a. \p \v 24 Nadxa gunná Jesús: \p ―Da li dxapa' le'e, tu benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios, quebe nu dxue le̱' ba lá'ana lazrie̱'. \v 25 Dxapa' le'e, gulezrá' nu'ula zan ba gulate benne' chee̱' lu xe̱zr la xu Israel ca lu zra guzúa Elías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gate na' quebe guca xiuj chun iza xugachaj, ne gúcale̱'e̱ gubina' ca naca xe̱zr la xu na'. \v 26 Dios quebe gusel-le̱' Elías lau netú nu'ula, nate benne' chee̱', zue̱' xe̱zr la xu Israel. Gusel-le̱' le̱' lau tu nu'ula, nate benne' chee̱', zue̱' lu xe̱zre Sarepta, da zua na gagu naga dxe' xe̱zre Sidón. \v 27 Cá'anqueze gulezrá' benne' zan benne' dxeledxé'ene̱' we̱' guzru' lu xe̱zr la xu Israel ca lu zra guzúa Eliseo, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, na' netúe̱' quebe bexaque̱'. Tuze Naamán, benne' xe̱zr la xu Siria bexaque̱'. \p \v 28 Gate belén benne' ca' zaj zre̱'e̱ xu'u na' da nigá, na' belezrá'ale̱'e̱. \v 29 Na' gulase̱', ne belexebéaje̱' Jesús xe̱zre na', na' beleché̱'e̱ Le̱' dxu'a chjéaj naga zria xe̱zre na', chee̱ xuludxixre̱' Le̱' na'. \v 30 Na' Jesús bedée̱' ládujla benne' ca', na' bezé̱'e̱ zexíaje̱'. \s1 Jesús dxexune̱' tu benne' xu'e̱ be' xriwe̱' \r (Mr. 1.21-28) \p \v 31 Nadxa Jesús bexíaje̱' Capernaum, tu xe̱zre nababa Galilea, na' guzú lawe̱' dxusé̱dene̱' benne' ca' lu zra lá'azxa chee̱ judío ca'. \v 32 Belexebánene̱' ca naca da dxusé̱dene̱', lawe' da dxuchálaje̱' ca tu benne' nape̱' xel-la dxenná bea. \p \v 33 Lu xu'u na' zua tu benne' xu'e̱ be' xriwe̱', na' dxebezre xe̱'e̱, \v 34 dxenné̱': \p ―Bsan netu'. ¿Bizr chee̱ na' dxunu' netu' ze̱de, Jesús, benne' Nazaret? ¿Za'u guzría xi'u netu'? Neda' núnbe'a Lue', ne nezda' nacu' benne' lá'azxa chee̱ Dios. \p \v 35 Jesús gudil-le̱' be' xriwe̱' na', dxenné̱': \p ―Zrize guzúa. Bsan benne' biu nigá. \p Nadxa be' xriwe̱' na' gudín na bénnea' xu lau xúgute̱ benne' ca', na' bedxúaj na lu xichaj lázrdau bénnea', ne quebe bi be̱n na chee̱'. \v 36 Xúgute̱' belexebánene̱', na' gulé̱' ljwezre̱': \p ―¿Bizra dizra' da caní? Benne' nigá dxenná bé'ene̱' be' xriwe̱' ca' nen dute̱ xel-la dxenná bea chee̱', ne nen xel-la waca, na' be' xriwe̱' ca' dxeledxúaj na. \p \v 37 Na' buluchálaje̱' ca naca chee̱ Jesús xúgute̱ lu xe̱zre ca' zaj nababa na'. \s1 Jesús dxexune̱' xrna zru'ula Pedro \r (Mt. 8.14-15; Mr. 1.29-31) \p \v 38 Nadxa bedxúaj Jesús lu xu'u na', na' guxú'e̱ lizre Simón. Xrna zru'ula Simón na' quebe chawe' zue̱', xú'ule̱'e̱ da la, na' gulata' xuene̱' Jesús xexune̱' le̱'. \v 39 Jesús gubigue̱'e̱ cuite̱', na' gudil-le̱' da la na', na' bedxúaj na. Ca ná'queze bexásate̱', na' guzú lawe̱' dxuseni'e̱ da xelawe̱'. \s1 Jesús dxexune̱' benne' zan quebe chawe' zaj zue̱' \r (Mt. 8.16-17; Mr. 1.32-34) \p \v 40 Ca dxebía gubizra, benne' ca' zaj nnita' benne' quebe chawe' zaj zue̱' lizre̱' belú'e̱ le̱' lau Jesús, na' Le̱' bze̱ ne̱'e̱ tu tu benne' ca', ne bexune̱' le̱'. \v 41 Cá'anqueze zánete̱ be' xriwe̱' belexedxúaj na lu xichaj lázrdau benne' ca'. Dxelenná na: \p ―Lue' nacu' Zri'ine Dios. \p Jesús gudil-le̱' be' xriwe̱' ca'. Quebe be̱'e̱ na lataj xelenné̱ na, lawe' da zaj neze na naca Le̱' Cristo. \s1 Jesús dxuchálaje̱' naga nababa Galilea \r (Mr. 1.35-39) \p \v 42 Ca dxaní'sise̱', bdxuaj Jesús xe̱zre na', guxíaje̱' naga xeajsúe̱' tuze̱'. Na' benne' ca' belexexílaje̱' Le̱', na' belezrine̱' xuluzague̱' Le̱' chee̱ quebe xeze̱'e̱. \v 43 Jesús gunné̱': \p ―Dxun na ba xen guzenda' bénneache xezícadxa xe̱zrdu ca' ca dxenná bea Dios, lawe' da chee̱ guna' caní gusel-le̱' neda'. \p \v 44 Ca'an guca gudá Jesús ca naca xe̱zre ca' zaj nababa Galilea, na' bchálaje̱' lu xu'u naga dxelezraga judío ca' lu xe̱zre ca'. \c 5 \s1 Dxelezene̱' bela zan \r (Mt. 4.18-22; Mr. 1.16-20) \p \v 1 Gate zua Jesús dxu'a nísadau' chee̱ Genesaret, na' belezrín benne' zan, ne buluchídete̱' Le̱', lawe' da dxelaca lazre̱' xelenne̱' xrtizra' Dios. \v 2 Jesús blé'ene̱' chupa da dxedá lawe' nísadau' lu nísadau' na', zaj zra' gáguze lu xu bizre, lawe' da ba belexedxúaj benne' wezén bela ca' lu'ule da dxedá lawe' nísadau', na' zaj zre̱'e̱ dxelexibe̱' xixruj chee̱' ca'. \v 3 Nadxa guxú'u Jesús tu lu da dxedá lawe' nísadau', da naca na chee̱ Simón, na' guzre̱' Simón guzrigue̱' na xelate' lu nísadau' na'. Jesús gudxé'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau' na', na' guzú lawe̱' dxusé̱dene̱' benne' ca'. \v 4 Ca bexuzre bchálaje̱', na' guzre̱' Simón: \p ―Bsa da dxedá lawe' nísadau' chiu' naga nácadxa situj nísadau', na' le guzal-la xixruj chee̱le na' chee̱ senle bela. \p \v 5 Simón beche̱be̱': \p ―Benne' Wese̱de, bedú xe̱la be̱ntu' zrin, ne quebe bi bela ne sentu'. Lu dizra' chiu', na'a guzal-la' xixruj nigá. \p \v 6 Ca belune̱' ca gunná Jesús, na' bela zante̱ gulezene̱', na' gúcate̱ wadxeza xixruj na'. \v 7 Nadxa bulutá ne̱'e̱ gulenné̱' benne' ljwezre̱' zaj zre̱'e̱ xetú lu da dxedá lawe' nísadau' chee̱ xelácale̱ne̱' le̱'. Benne' ca' belezrine̱', na' bulusezrate̱' dxúpate̱ da dxedá lawe' nísadau' ca', na' gulácate̱ na zi'i, ne dxácate̱ welaze na lu nísadau'. \v 8 Gate ble'e Simón Pedro da nigá, na' bzu zribe̱' lau Jesús, gunné̱': \p ―Gucuasa cuita' neda', Xran, lawe' da naca' neda' benne' dul-la. \p \v 9 Caní gunná Simón lawe' da dxezrébele̱'e̱ ne̱ chee̱ da guca na, ne cá'anqueze dxelezrebe benne' ljwezre̱' ca', gate belelé'ene̱' bela zan ca'. \v 10 Cá'anqueze belezrebe Jacobo ne Juan, zri'ine Zebedeo, benne' zaj naque̱' ljwezre Simón na'. Jesús guzre̱' Simón: \p ―Quebe zrebu'. Ná'ate̱la su lau' senu' bénneache lu da naca chee̱ Dios. \p \v 11 Nadxa, ca belexebéaje̱' da dxedá lawe' nísadau' na' dxú'ela nísadau', na' bulucá'ane̱' ca naca da ca', na' zjácale̱ne̱' Jesús. \s1 Jesús dxexune̱' tu benne' dxé'ene̱' we̱' guzru' \r (Mt. 8.1-4; Mr. 1.40-45) \p \v 12 Gate Jesús zue̱' tu xe̱zre, na' bzrin tu benne' dxé'ene̱' we̱' guzru', na' ca blé'ene̱' Jesús, bzu zribe̱', ne gudíxrujte̱ lawe̱' lu xu, na' bca'ana szrene̱' Le̱', gunné̱': \p ―Xran, che dxaca lazru', waca xexunu' neda'. \p \v 13 Nadxa Jesús bte̱'-be' nen ne̱'e̱, gunné̱': \p ―Dxaca lazra'. Bache bexacu'. \p Ca gunné̱' ca', we̱' guzru' na' bedxúajte̱ na. \v 14 Jesús bsebague̱' bénnea' quebe nu xe̱'e̱ da nigá. Nadxa gunné̱': \p ―Guxíaj na'a, xeajlé'e cuinu' lau bxruze, ne gulú'u dumí chee̱ xexádxeu' lau Dios ca da gunná be'e Moisés chee̱ xeleneze benne' ba bexacu' ca naca xízrawe̱' chiu'. \p \v 15 Ca naca xel-la waca chee̱ Jesús bzrílujdxa na, na' benne' zante̱ belezrague̱' lau Jesús chee̱ xelenne̱' da dxuchálaje̱', ne chee̱ xexune̱' le̱' ca naca xízrawe̱' chee̱'. \v 16 Nadxa Jesús bezé̱'e̱ na', na' bzrine̱' naga quebe nu chilá' benne', na' bchálajle̱ne̱' Dios. \s1 Jesús dxexune̱' tu benne' naxrú'une ni'a ne̱'e̱ \r (Mt. 9.1-8; Mr. 2.1-12) \p \v 17 Tu zra zua Jesús dxusé̱dene̱', na' bal-la benne' xudau' fariseo ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj be'e Moisés, zaj dxe'e̱ na', benne' zá'aque̱' ca naca xé̱zredu ca' zaj nababa Galilea, ne xe̱zre ca' zaj nababa Judea, ne chee̱ xe̱zre Jerusalén, na' zúale̱ xel-la waca chee̱ Xránadxu Dios Jesús, na' bexune̱' benne' ca' quebe chawe' zaj zue̱'. \v 18 Nadxa belezrín tapa benne' zaj nu'e̱ tu benne' zua zri ni'a ne̱'e̱, dee̱' tu lu blaga', na' gulaca lazre̱' xelegú'e̱ le̱' lu xu'u chee̱ xelíxrue̱' le̱' lau Jesús. \v 19 Quebe guca xelezrine̱' lau Jesús lawe' da zrále̱'e̱ benne' zan ga na'. Nadxa gulegüéne̱' chju'ula, ne gulesaluje̱' chju'u, na' bululétaje̱' benne' na' de̱' lu blaga' ládujla benne' zan ca' lau Jesús. \v 20 Gate ble'e Jesús ca dxeléajle̱ benne' ca' chee̱', na' guzre̱' benne' quebe chawe' zue̱': \p ―Bénne'dau', ba bnite lawa' dul-la chiu'. \p \v 21 Nadxa benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, ne benne' xudau' fariseo ca' gulezú lawe̱' dxelenné̱' lu xichaj lázrdawe̱': ¿Nuzra benne' nigá, dxenné̱' schanni' chee̱ Dios? Quebe nu benne' séquene̱' gunite lawe̱' dul-la chee̱ bénneache. Tuze Dios gaque̱'. \p \v 22 Jesús dxéquebe'ene̱' da dxelenné̱' lu xichaj lázrdawe̱', na' guzre̱' benne' ca': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxéquele le'e caní? \v 23 ¿Bízrala na quebe naca na ste̱be guna', che xapa' benne' nigá: Ba bnite lawa' dul-la chiu', u che xapa' le̱': Guxasa bexíaj? \v 24 Gulé'eda' le'e neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, napa' xel-la dxenná bea lu xe̱zr la xu nigá chee̱ gunite lawa' dul-la chee̱ bénneache. \p Nadxa guzre̱' benne' na' naxrú'une ni'a ne̱'e̱: \p ―Lue' dxapa', bexasa, bexúa blaga' chiu', ne bexíaj. \p \v 25 Ca gunné̱' ca', bexásate̱ benne' na' lau xúgute̱ benne' ca', na' bequé̱'e̱ blaga' chee̱', ne bezé̱'e̱ zexíaje̱' lizre̱' zeajxé̱ lá'ane̱' Dios. \v 26 Xúgute̱ benne' ca' belexebánene̱', na' belúe lá'ane̱' Dios, ne nen xel-la dxelezrebe gulenné̱': \p ―Na'a ble'edxu da dxebánequezdxu. \s1 Jesús dxenné̱' Leví \r (Mt. 9.9-13; Mr. 2.13-17) \p \v 27 Ca gudé na' bezá'a Jesús, na' blé'ene̱' tu benne' dxuchizruje̱' waláz chee̱ xe̱zre Roma, le̱' Leví. Dxe'e̱ naga dxuchízruje̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Be̱n neda' tuze. \p \v 28 Na' guxasa Leví, bca'ane̱' ca naca chee̱' ca', na' guxíajle̱ne̱' Jesús. \p \v 29 Ca gudé na', Leví gulu'e̱ tu xrche' zrente̱ lizre̱' chee̱ bca'ana szrene̱' Jesús, na' zrále̱'e̱queze na' xezícadxa wechizruj ca', ne xezícadxa benne' zaj dxe'e̱ dxágule̱ne̱' benne' ca'. \v 30 Na' benne' xudau' fariseo ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na gulezú lawe̱' dxelezí tizre̱' benne' ca' dxuse̱de Jesús, dxelé̱'e̱ le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxe'aj dxágule̱le benne' wechizruj caní, ne benne' dul-la ca'? \p \v 31 Jesús beche̱be̱': \p ―Quebe zaj nachine benne' zaj zua chawe' nu benne' dxexúne̱' le̱'. Benne' quebe chawe' zaj zue̱' dxelechínene̱' le̱'. \v 32 Neda' quegá za'a dxennéa' benne' xrlátaje. Za'a dxennéa' benne' dul-la, chee̱ xelexebí'i lazre̱'. \s1 Dxuluche̱be̱' Jesús ca naca chee̱ gubasa \r (Mt. 9.14-17; Mr. 2.18-22) \p \v 33 Nadxa buluche̱be̱' Jesús: \p ―¿Bizr chee̱ na' dxelúnle̱'e̱ gubasa, ne dxuluchálajle̱ Dios benne' ca' zjácale̱ne̱' Juan, ne benne' ca' zjácale̱ne̱' benne' xudau' fariseo ca', san benne' ca' dxusé̱denu' tu dxelé'aj dxeláguzqueze̱'? \p \v 34 Jesús beche̱be̱': \p ―¿Wazéquele xe̱le benne' zaj zra' laní chee̱ wechaga na' xelune̱' gubasa dxácate̱ na' zua benne' wechaga na' nen benne' ca'? \v 35 Wazrín zra gate wechaga na' na' xecuase̱' nen benne' ca'. Ca lu zra na' xelune̱' gubasa. \p \v 36 Nadxa bchálajle̱ne̱' le̱' ca naca da dxulé'e nigá: \p ―Quegá nu benne' cheze̱' tu zre̱' cube chee̱ xudé̱'e̱ na tu zre̱' gula. Che ca' gune̱', na' guzría xi'e̱ ca naca zre̱' cube na', na' ládxe'du cube na' quebe gulé'e na cháwedau' nen ladxe' gula na'. \v 37 Cá'anqueze quebe gaca cá'adxu xrise uva cube lu bzude xide gula, lawe' da che ca' gundxu, xrise uva cube na' gutín na bzude xide gula, na' gaca ditje xrise uva na', ne bzude xide na'. \v 38 Chee̱ le̱ na' dxal-la' cá'adxu xrise uva cube lu bzude xide cube, na' dxúpate̱ na' xegá'ana chawe' na. \v 39 Che tu benne' xí'aje̱' xrise uva wal-la gula, québedxa nna na chee̱' xí'aje̱' xrise uva cube, lawe' da dxenné̱': “Nétajdxa da gula na'.” \c 6 \s1 Benne' ca' dxuse̱de Jesús dxelálaje̱' dau zrua' xtila lu zra lá'azxa chee̱ judío ca' \r (Mt. 12.1-8; Mr. 2.23-28) \p \v 1 Tu lu zra lá'azxa chee̱ judío ca', gudé Jesús naga naxaza zrua' xtila, na' benne' ca' dxusé̱dene̱' zjaque̱' dxelálaje̱' dau zrua' xtila, na' dxelezrube na nen ne̱'e̱, ne dxelawe̱' zrua' xtila na'. \v 2 Nadxa benne' xudau' fariseo ca' buluche̱be̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxunle le'e tu zrin da quebe naca na gunle zra lá'azxa chee̱dxu? \p \v 3 Jesús beche̱be̱': \p ―¿Quebe ne gulábale le'e ca be̱n David ne benne' ljwezre̱' ca' gate guledune̱'? \v 4 Guxú'u David na' tu lu xudau' chee̱ Dios, ne guqué̱'e̱ xeta xtila da gulú'u bxruze lau Dios, na' gudawe̱' na, ne bnézrujte̱' chee̱ benne' ca' zjácale̱ne̱' le̱', ne quebe naca chee̱' xelawe̱' xeta xtila na'. Tuze bxruze ca' naca chee̱' xelawe̱' na. \p \v 5 Cá'anqueze guzre Jesús benne' ca': \p ―Neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, nápaqueza' xel-la dxenná bea ca naca chee̱ zra lá'azxa. \s1 Jesús dxexune̱' benne' nazrinnaj ne̱'e̱ \r (Mt. 12.9-14; Mr. 3.1-6) \p \v 6 Xetú lu zra lá'azxa chee̱ judío ca', guxú'u Jesús tu lu xu'u, na' guzú lawe̱' dxusé̱dene̱' benne' zaj nazrague̱' na'. Zua na' tu benne' nazrinnaj ne̱'e̱ xabe̱la. \v 7 Benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, ne benne' xudau' fariseo ca' dxuluzuzre̱' Jesús chee̱ xelelé'ene̱' che xexún Jesús bénnea' lu zra lá'azxa chee̱', chee̱ xelezéquene̱' xelawe' zria Jesús. \v 8 Jesús ba nézene̱' ca da dxelegú'u lazre̱', na' guzre̱' bénnea' nazrinnaj ne̱'e̱: \p ―Guxasa, ne guzé̱ laduj nigá. \p Benne' na' guxase̱', na' guzé̱' na'. \v 9 Nadxa gunná Jesús, guzre̱' benne' ca': \p ―Na'a guche̱ba' le'e tu: ¿Bízrala na' waca gundxu zra lá'azxa chee̱le, da xrlátaje che da cale̱la? ¿Gucache cháwedxu xel-la nabán chee̱ tu benne', che guzría xidxu na? \p \v 10 Nadxa Jesús guné̱'e̱ benne' ca' zaj naxechaj Le̱', na' guzre̱' benne' we̱' na': \p ―Bli na'u nigá. \p Benne' na' be̱ne̱' ca', na' bexácate̱ ne̱'e̱ na'. \v 11 Na' benne' ca' zaj zre̱'e̱ na' belezrá'ale̱'e̱, na' gulezú lawe̱' dxuluche̱be ljwezre̱' bi xelezéquene̱' xelune̱' chee̱ Jesús chee̱ xuluzría xi'e̱ Le̱'. \s1 Jesús dxequé̱'e̱ benne' chazrinnu ca' xelaque̱' gubáz chee̱' \r (Mt. 10.1-4; Mr. 3.13-19) \p \v 12 Ca lu zra na' Jesús guxíaje̱' tu lu xi'a xeajchálajle̱ne̱' Dios, na' guzúe̱' bedú xe̱la dxuchálajle̱ne̱' Dios. \v 13 Ca guxaní' gunné̱' benne' ca' dxusé̱dene̱', ne guqué̱'e̱ chazrinnu benne' ca', na' bzre̱'e̱ benne' ca' xelaque̱' gubáz chee̱'. \v 14 Benne' caní zaj naque̱': \q1 Simón, (bénnea' bzue̱' le̱' Pedro), \q1 Andrés, (benne' biche Simón na'), \q1 Jacobo, Juan, Felipe, Bartolomé, \q1 \v 15 Mateo, Tomás, \q1 Jacobo, (zri'ine Alfeo), \q1 Simón, (bénnea' dxedábague̱' benne' Roma ca') \q1 \v 16 Judas, (benne' biche Jacobo), ne \q1 Judas Iscariote, (bénnea' gudée̱' Jesús lu na' benne' ca' dxeledábague̱' Le̱'.) \s1 Jesús dxusé̱dene̱' benne' zante̱ \r (Mt. 4.23-25) \p \v 17 Jesús bdinne̱' lu xi'a na' nen benne' ca' dxusé̱dene̱', na' bzrine̱' tu lache' nen benne' ca'. Benne' zan zaj zre̱'e̱ na' zaj nababe̱' xe̱zre ca' zaj nababa Judea, ne Jerusalén, nen benne' zaj nababe̱' Tiro, ne Sidón. Benne' caní belelé̱'e̱ chee̱ xelenne̱' da dxuchalaj Jesús, ne chee̱ xexún Jesús le̱' ca naca xízrawe̱' dxeledxé'ene̱'. \v 18 Cá'anqueze benne' ca' zaj xu'e̱ be' xriwe̱' belexaque̱'. \v 19 Xúgute̱ benne' ca' gulaca lazre̱' xuluté̱' Jesús lawe' da dxexún Le̱' xúgute̱' nen xel-la waca chee̱'. \s1 Benne' ca' naca da ba neza zren chee̱', ne benne' ca' zaj naque̱' baxache' \r (Mt. 5.1-12) \p \v 20 Nadxa Jesús gunné̱'e̱ benne' ca' dxusé̱dene̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Ba neza zrente̱ naca na chee̱le le'e, dxéquebe'ele nácale benne' xache', lawe' da waxú'ule le'e naga dxenná bea Dios. \p \v 21 ’Ba neza zrente̱ naca na chee̱le le'e, dxedunle da dxunna Dios, lawe' da wélajquezle. \p ’Ba neza zrente̱ naca na chee̱le le'e, dxebézrele ne̱ chee̱ dula, lawe' da guzrízrequezle. \p \v 22 ’Ba neza zrente̱ naca na chee̱le le'e, gate xelecuide bénneache le'e, ne gate xelexebéaje̱' le'e chalé'ajla, ne gate xelenné̱' schanni' chee̱le, ne gate xulucá'ana ditje̱' lale ca tu da sban lawe' da nácale bi chia' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \v 23 Le béle̱'e̱, ne le sua lu da ba neza lu zra na' lawe' da zrué'ele tu da zren lu xabáa chee̱ Dios. Cá'anqueze benne' xra xrtau benne' caní bulusaca zi'e̱ benne' ca' buluchálajé̱' waláz chee̱ Dios. \p \v 24 ’Baxache' nácale le'e, benne' gunní'a, lawe' da ba nápale xel-la dxebé da naca chee̱ xe̱zr la xu nigá. \p \v 25 ’Baxache' nácale le'e, nélajle na'a, lawe' da wadunle le'e. \p ’Baxache' nácale le'e dxuzrízrele na'a, lawe' da cuezre xáchele. \p \v 26 ’Baxache' nácale le'e gate xúgute̱ bénneache dxelenné̱' da chawe' chee̱le, lawe' da ca' belún xra xrtáule, gulenné̱' da chawe' chee̱ benne' we̱n lazre' ca', benne' gulenné̱': “Netu' dxuchálajntu' waláz chee̱ Dios.” \s1 Dxal-la' zrí'idxu benne' ca' dxelecuídene̱' dxi'u \r (Mt. 5.38-48; 7.12) \p \v 27 Na' gunná Jesús: \p ―Dxapa' le'e dxénele chia', le zri'i benne' ca' dxelecuídene̱' le'e, ne le gun chawe' chee̱ benne' ca' dxelezré̱'e̱ le'e. \v 28 Le nne̱ chawe' chee̱ benne' ca' dxelenné̱' cale̱la chee̱le, ne le naba lau Dios gaca chawe' chee̱ benne' ca' dxelenné̱' schanni' chee̱le. \v 29 Che nu benne' cape̱' xrágale, le guze̱te̱ xecha la'a, ne che nu benne' que̱'e̱ xicha chee̱le, le güe lataj ca'ate̱' zrale. \v 30 Le gunezruj nútete̱ze benne' bi nabe̱' le'e, ne che nu benne' que̱'e̱ da naca chee̱le, quebe xenábale na. \v 31 Le gun chee̱ bénneache cáte̱ze na' dxaca lázrele xelune̱' chee̱le. \p \v 32 ’Che le'e nazri'ile tuze benne' ca' zaj nazrí'ine̱' le'e, ¿bízraqueze da chawe' dxunle? Cá'anqueze dxelún benne' ca' dxelune̱' da cale̱la. \v 33 Che dxunle chawe' chee̱ tuze benne' ca' dxelune̱' le'e chawe', ¿bízraqueze da chawe' dxunle? Cá'anqueze dxelún benne' we̱n da zrinnaj ca'. \v 34 Che bi dxusanle chee̱ tuze benne' ba nézele wexunne̱' na, ¿bízraqueze da chawe' dxunle? Cá'anqueze benne' we̱n da cale̱la ca' dxulusane̱' da naca chee̱' chee̱ benne' ca' dxelune̱' da cale̱la, lawe' da zaj nézene̱' wulunézrujte̱ benne' ca' le̱ na. \v 35 Dxal-la' zri'ile le'e benne' ca' dxelezré̱'e̱ le'e, ne gunle da chawe' chee̱', ne gusanle chee̱ benne' ca' da xelenabe̱' le'e, lácala quebe xelexexunne̱' na. Che gunle ca', da zrendxa da si' lu na'le, ne gácale bi ca' chee̱ Dios szrente̱, lawe' da naca Le̱' zri'i lazre' nen benne' ca' quebe dxelexezaca ba lazre̱', ne benne' we̱n da cale̱la ca'. \v 36 Le xezrí lazre' bénneache ca dxun Dios, dxezrí lazre̱' le'e. \s1 Quebe guzúale chalá'ala le sa' ljwézrele \r (Mt. 7.1-5) \p \v 37 Na' gunná Jesús: \p ―Quebe guzúale chalá'ala le sa' ljwézrele, na' Dios quebe guzúe̱' le'e chalá'ala. Quebe bi nne̱le chee̱ le sa' ljwézrele, na' Dios quebe guchi'e̱ chee̱le le'e. Le gunite lau chee̱ le sa' ljwézrele, na' Dios gunite lawe̱' chee̱le le'e. \v 38 Le gunezruj chee̱ bénneache, na' Dios gunne̱' chee̱le le'e. Dios cu'e̱ lu xcuite chee̱le tu xi'ina da nálate̱, ne da naxí'tequeze, ne guníbete̱' na, ne sua dí'atequeze na. Dios gudxíxrequeze̱' chee̱le ca da dxudxíxrele chee̱ bénneache. \p \v 39 Nadxa Jesús bchálaje̱' da dxulé'e nigá, gunné̱': \p ―¿Waca tu benne' la chul-la cu'e̱ neza xetú la chul-la? Che ca' gune̱', dxúpate̱' xelebixre̱' tu lu xe̱dxu. \v 40 Netú benne' dxuse̱de gácadxe̱' szren ca naca bénnea' dxusé̱dene̱' le̱', na' gate xuzre gusé̱die̱', gaque̱' ca naca bénnea' bsé̱dene̱' le̱'. \p \v 41 ’¿Bizr chee̱ na' dxenná'u bé̱bedu na' xu'u na xiaj lau le sa' ljwezru', ne quebe dxéquebe'enu' ca naca da zren da xu'u na xiaj lau' lue'? \v 42 Che quebe dxéquebe'enu' ca naca da zren na' da xu'u na xiaj lau' lue', ¿ájazra dxunu' dxexázrenu' dxu'u le sa' ljwezru': “Be̱nna lataj xebéaja' bé̱bedu na' xu'u na xiaj lau'?” Lue', benne' dxun láweze xrlátaje, bebéaj zá'teca lue' ca naca da zren da xu'u na xiaj lau', na' nadxa le'enu' cháwedau' xebéaju' bé̱bedu na' xu'u na xiaj lau le sa' ljwezru'. \s1 Naca bea tu benne' ne̱ chee̱ da dxune̱' \r (Mt. 7.17-20; 12.34-35) \p Nadxa gunná Jesús: \v 43 ―Tu xaga xrlátaje quebe cuía na da zixre cale̱la, na' xaga da quebe naca chawe' quebe gaca cuía na da zixre chawe'. \v 44 Tu tu xaga naca bea na ne̱ chee̱ da zixre da dxebía na. Quebe gaca guchíbedxu da zixre chee̱ xaga higo tu lu xaga xeche', ne quebe guchíbedxu da zixre chee̱ lba uva lu xeche' bisigá. \v 45 Benne' xrlátaje, da xrlátaje dxenné̱ bénnea' lawe' da naxaza da xrlátaje lu xichaj lázrdawe̱', na' benne' we̱n da cale̱la, da cale̱la dxenné̱ bénnea' lawe' da xu'u da cale̱la lu xichaj lázrdawe̱'. Dxu'e̱ na' dxenné̱ na ca naca da xu'u lu xichaj lázrdawe̱'. \s1 Dxuchalaj Jesús chee̱ chupa lane xu'u \r (Mt. 7.24-27) \p Gunná Jesús: \v 46 ―¿Bizr chee̱ na' dxe̱le neda': “Xran, Xran”, ne quebe dxunle ca da dxapa' le'e? \v 47 Xapa' le'e aja naca bénnea' ze̱'e̱ nen neda', ne dxenne̱' xrtizra'a, ne dxune̱' ca da dxapa' le̱'. \v 48 Naque̱' ca tu benne' be̱ne̱' tu xu'u. Da zren gude̱ne̱', na' bzrie̱' lane na lawe' xiaj xre. Gate bdxuaj xe̱gu, na' xeajchú'ule̱'e̱ na le̱'e̱ xu'u na', quebe bi guzeque' gune na xu'u na' lawe' da zria lane na lawe' xiaj xre. \v 49 Na' bénnea' dxenne̱' xrtizra'a, ne quebe dxune̱' ca da dxapa' le̱', naque̱' ca tu benne' be̱ne̱' xu'u chee̱' lawe' xu dxeze, ne quebe guzale̱' lane na, na' gate bdxuaj xe̱gu na', ne xeajchú'ule̱'e̱ na le̱'e̱ xu'u na', na' guché̱ na le̱ na, na' tu chí'izqueze bzria xi na le̱ na. \c 7 \s1 Jesús dxexune̱' bi we̱n zrin chee̱ tu benne' Roma \r (Mt. 8.5-13) \p \v 1 Gate bexuzre bchálajle̱ Jesús benne' ca', na' bezé̱'e̱ zexíaje̱' Capernaum. \v 2 Zua tu benne' Roma na', benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la, na' zua tu bi we̱n zrin chee̱' nazrí'ile̱'e̱ne̱'-be', na' bi na' quebe chawe' zúabe', ne dxaca wátebe'. \v 3 Gate ben benne' Roma na' ca da dxun Jesús, na' gusél-le̱' bal-la benne' gula sina chee̱ judío ca', chee̱ xeajlegue̱zre̱' Jesús xide̱' xexune̱' bi we̱n zrin chee̱'. \v 4 Benne' gula ca' belezrine̱' lau Jesús, na' gulezú lawe̱' dxelata' xuene̱' Le̱', dxelenné̱': \p ―Benne' Roma nigá naca chee̱' gácale̱nu' le̱', \v 5 lawe' da dxape̱' ba lá'ana xe̱zre chee̱dxu, na' lé̱queze̱' be̱ne̱' tu xu'u chee̱dxu ga dxezrágadxu. \p \v 6 Nadxa Jesús guxíajle̱ne̱' benne' gula ca'. Gate belezrine̱' gagu naga zua lizre benne' Roma na', le̱' gusél-le̱' bal-la benne' ljwezre̱' xeajlegue̱zre̱' Jesús: \p ―Xran, quebe senu' gunne xue, lawe' da quebe naca chia' chu'u lizra'. \v 7 Chee̱ le̱ na' ne quebe bexazrda' néda'queza' xedajdilja' Lue'. Cun gunnaze, na' xexaca bi we̱n zrin chia'. \v 8 Néda'queza' zua benne' dxenná bé'ene̱' neda', na' neda' dxenná be'eda' benne' dxjaca wedil-la. Che xapa' tu bénnea': Guxíaj, na' waxíajbe', ne che xapa' xetube': Gudá, na' wídabe', ne che nna be'eda' bi we̱n zrin chia' da gunbe', na' gunbe' na. \p \v 9 Gate ben Jesús da nigá, na' bebánene̱', na' gunné̱'e̱ benne' ca' zjácale̱ Le̱', gunné̱': \p ―Da li, quebe ne cheajxraca' tu benne' xe̱zre Israel dxeajlí lazre̱' neda' ca dxun benne' nigá. \p \v 10 Gate belexezrín benne' ljwezre benne' Roma na' lizre̱', na' belelé'ene̱' ba bexaca bi we̱n zrin na'. \s1 Jesús dxusebane̱' bi biu chee̱ tu nu'ula ba gute benne' chie̱' \p \v 11 Ca gudé na' Jesús guzé̱'e̱ zéaje̱' tu xe̱zre da nazí le na Naín, na' xjácale̱ Le̱' benne' ca' dxusé̱dene̱', ne benne' zante̱. \v 12 Gate bzrine̱' gáguze naga zua xe̱zre na', blé'ene̱' benne' zaj nu'e̱ tu bi gate zeajlecache̱'-be', na' naca be̱' bi tulicha' chee̱ xrnabe', nu'ula na' ba gute benne' chie̱'. Benne' zan, benne' lazrie̱' zjácale̱ne̱' le̱'. \v 13 Gate Xránadxu blé'ene̱' nu'ula na', na' bexache lazre̱' le̱', ne guzre̱' le̱': \p ―Québedxa cuezru'. \p \v 14 Nadxa gubiga Jesús dxu'a xi'ina xu'ube', na' bte̱' na. Na' benne' ca' zeajlexexu'e̱-be' gulague̱'. Na' Jesús guzre̱' bi gate na': \p ―Bidau', dxapa' lue', guxasa. \p \v 15 Na' bi na' ba nate bexásabe' gudxe'be', na' bezú laube' dxuchálajbe'. Na' Jesús bunézruje̱'-be' lu na' xrnabe'. \v 16 Gate belelé'e benne' ca' da nigá, na' belezrebe̱', ne gulezú lawe̱' dxelúe lá'ane̱' Dios, dxelenné̱': \p ―Tu benne' zrente̱, benne' dxenné̱' waláz chee̱ Dios, ba ble̱'e̱ ládujla dxi'u. \p Cá'anqueze dxelenné̱': \p ―Dios ba ble̱'e̱ dxácale̱ne̱' xe̱zr chee̱'. \p \v 17 Ca naca naga nababa Judea, ne xe̱zre walízr chee̱ na belén bénneache ca naca xel-la waca chee̱ Jesús. \s1 Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa dxesel-le̱' gubáz chee̱' lau Jesús \r (Mt. 11.2-19) \p \v 18 Naga xu'u Juan lizre xia, bénene̱' ca naca chee̱ da nigá lawe' da benne' ca' zjácale̱ne̱' Juan buluzenne̱' le̱' da dxaca na. Juan gunné̱' chupa benne' ca', \v 19 na' gusel-le̱' le̱' lau Jesús chee̱ cheajleche̱be̱' Le̱' che da li naque̱' Cristo, bénnea' dxal-la' xide̱', u che dxal-la' xelebeze̱' benne' xula. \v 20 Nadxa benne' ca' gusel-la Juan belezrine̱' lau Jesús, na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa nasel-le̱' netu' zedajché̱bentu' Lue' che Lue' na' nacu' Cristo, bénnea' dxal-la' xide̱', u che dxal-la' cuézantu' benne' xula. \p \v 21 Ca lu zra na' Jesús bexune̱' benne' zante̱ benne' we̱', ne benne' dxé'ene̱' xízrawe̱' da dxedá du zren, ne benne' ca' zaj xu'e̱ be' xriwe̱', na' bexune̱' benne' la chul-la ca'. \v 22 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca' nasel-la Juan: \p ―Le cheajxaca, ne le xe̱ Juan ca naca da ba ble'ele, ne da bénele. Benne' la chul-la ca' dxelexelé'ene̱', na' benne' zrinnaj ca' dxelexedé̱', na' benne' dxeledxé'ene̱' we̱' guzru' ba belexaque̱', na' benne' xache' ca' dxelenne̱' dizra' chawe' chee̱ Dios. \v 23 Ba neza zren naca na chee̱ benne' quebe gusán lazre̱' neda'. \p \v 24 Gate besí'aca benne' ca' gusel-la Juan, na' Jesús guzú lawe̱' dxuchálajle̱ne̱' benne' zaj zre̱'e̱ na' ca naca chee̱ Juan na', dxenné̱': \p ―¿Bizra guxiajle le'e xeajnna'le le̱'e̱ xixre' lawe' lataj? ¿Tu xia xtila da dxutá be'? \v 25 Che cabí, ¿bizra xeajnna'le? ¿Tu benne' nacu zra lane̱' da zácale̱'e̱? Ba nézquezle le'e benne' ca' dxelacu zra lane̱' da zácale̱'e̱, ne dxelé'aj dxelawe̱' da zácale̱'e̱ zaj zre̱'e̱ lizre benne' blau ca'. \v 26 Che cabí, ¿bizra xeajnna'le? ¿Tu benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios? Awe', ble'ele tu benne' nácadxe̱' szren ca tu benne' dxuchálajé̱' waláz chee̱ Dios. \v 27 Juan nigá naque̱' bénnea' naxúaj na chee̱' lu xiche chee̱ Dios, dxenné̱': \q1 Dxesel-la' gubáz chia' lau Lue', \q1 chee̱ gucá'ana chawe̱' neza naga teu'. \m \v 28 Dxapa' le'e, ládujla xúgute̱ benne' quebe nu chilá' benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios nácadxe̱' szren ca Juan nigá. Na'a benne' nácadxe̱' dxexruj lazre' naga dxenná bea Dios nácadxe̱' blau ca Juan nigá. \p \v 29 Na' gunná Jesús: \p ―Gate na' benne' dxexruj lazre' ca', ne benne' wechizruj ca' belenne̱' da dxuchalaj Juan, guleque bé'ene̱' Dios naque̱' xrlátaje, na' beledxúe̱' nisa lu na' Juan. \v 30 Benne' xudau' fariseo ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na buluzúe̱' chalá'ala ca naca da dxaca lazre' Dios gune̱' chee̱', na' quebe beledxúe̱' nisa lu na' Juan. \p \v 31 Na' gunná Xránadxu: \p ―¿Ájazra gutil-la lé̱beda' benne' zaj zre̱'e̱ na'a zra? ¿ájazra zaj naque̱'? \v 32 Zaj naque̱' ca bidu ca' dxelebe'be' dxelítajbe' lawe' xi'a, ne dxelebezre xa'abe', dxele̱be' bidu ljwézrebe': “Bcuézrentu' bchiuj da bénele, san quebe bxá'ale. Bil-la xáchentu', san quebe gudxézrele.” \v 33 Caní zaj naca benne' ca' lawe' da bla' Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa, ne quebe gudawe̱' xeta, ne quebe gu'e̱ xrise uva wal-la, na' gulenné̱' xu'e̱ be' xriwe̱'. \v 34 Nadxa bla'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, dxe'aj dxawa', na' dxelenné̱' naca' wagu xrata, ne benne' dxé'ajle̱'e̱, ne dxelenné̱' naca' ljwezre benne' dul-la ca', ne benne' wechizruj ca'. \v 35 Xel-la sina chee̱ Dios naca bea na ne̱ chee̱ da dxelún benne' ca' zaj nape̱' xel-la sina chee̱ Dios. \s1 Da bchalaj Jesús lizre Simón, benne' xudau' fariseo \p \v 36 Tu benne' xudau' fariseo gunné̱' Jesús cheajtawe̱' xeta lizre̱', na' Jesús guxíaje̱' lizre bénnea', na' gudxé'e̱ dxawe̱'. \v 37 Nadxa tu nu'ula dul-la chee̱ xe̱zre na', gate benne̱' bzrin Jesús dxawe̱' xeta lizre benne' fariseo na', na' bzrin nu'ula na' ga na', nu'e̱ tu da' naca na xiaj zaca, da nazráte̱ na da dxelá zixre. \v 38 Gate bzrin nu'ula na' naga zua Jesús, na' gudxé'e̱ zran ni'e̱ dxebezre̱', ne guzú lawe̱' dxibe̱' ni'a Jesús nen nisa dxebezre̱', ne bsebizre̱' ni'e̱ nen xicha xíchaje̱', ne bnupe̱' ni'a Jesús, na' gulu'e̱ na da dxelá zixre na'. \v 39 Na' benne' xudau' fariseo, bénnea' gunné̱' Jesús lizre̱', gate blé'ene̱' da nigá, gunné̱' lu lázrdawe̱': “Chela benne' nigá da li naque̱' benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios, guéquebe'equeze̱' aja naca chee̱ nu'ula nigá dxuté̱' ni'e̱, lawe' da naque̱' nu'ula dul-la.” \v 40 Nadxa Jesús guzre̱' benne' fariseo na': \p ―Simón, de̱ tu da guchálajle̱na' lue'. \p Na' beche̱be benne' fariseo na': \p ―Gunná, Benne' Wese̱de. \p \v 41 Jesús gunné̱': \p ―Chupa benne' dxelal-le̱' dumí chee̱ tu benne' tu dxusánte̱zqueze̱' benne' dumí. Tue̱' dxal-le̱' chee̱' lazruj chee̱ chupiza, na' xetúe̱' dxebague̱' lazruj chee̱ chupa beu'. \v 42 Lawe' da quebe dxelezéquene̱' xelexexízruje̱' chee̱ bénnea', na' le̱' bnite lawe̱' chee̱ dxúpate̱ benne' ca' ca naca da dxelebague̱' chee̱'. Na'a gunná, ¿nula benne' caní zrí'idxene̱' bénnea'? \p \v 43 Simón beche̱be̱': \p ―Dxéqueda' bénnea' bnite lawe̱' chee̱' da zrendxa. \p Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―Da li dxennáu'. \p \v 44 Nadxa Jesús gunné̱'e̱ nu'ula na', na' guzre̱' Simón: \p ―¿Dxelé'enu' nu'ula nigá? Neda' guxu'a lizru', ne quebe nu gunná be'enu' quibe ni'a, san nu'ula nigá gudibe̱' ni'a nen nisa dxebezre̱', ne bsebizre̱' na nen xicha xíchaje̱'. \v 45 Quebe bnupu' neda', san nu'ula nigá, gate guxú'utea', quebe dxusane̱' dxunúpequeze̱' ni'a. \v 46 Quebe gulú'u da za xíchaja', san nu'ula nigá gulu'e̱ ni'a da dxelále̱'e̱ zixre. \v 47 Chee̱ le̱ na' dxapa' lue', lawe' da nazrí'ile̱'e̱ne̱' neda', da nigá naca bea na ba bnite lawa' chee̱' ca naca dul-la zan chee̱', san bénnea' naca bábaze dul-la chee̱' da bnite lawa', láteze zrí'ine̱' neda'. \p \v 48 Nadxa Jesús guzre̱' nu'ula': \p ―Dul-la chiu' ba bnite lawa'. \p \v 49 Na' benne' ca' zaj zre̱'e nen Le̱', ne zaj dxe'e̱ na' gulezú lawe̱' dxelenné̱' lu lázrdawe̱': “¿Nuzra benne' nigá, dxunite láuqueze̱' dul-la?” \p \v 50 Jesús guzre̱' nu'ula na': \p ―Ba naláu' lawe' da guxéajle̱'u chia'. Bexíaj dute̱ xel-la dxebeza zri lazre'. \c 8 \s1 Nu'ula ca' belún zrin chee̱ Jesús \p \v 1 Ca gudé da nigá, gudá Jesús zane' xe̱zre, ne xé̱zredu ca', dxusé̱dene̱', ne dxuchálaje̱' ca dxenná bea Dios. Benne' chazrinnu gubáz ca' zjácale̱ne̱' Le̱'. \v 2 Cá'anqueze zjácale̱ Le̱' bal-la nu'ula ca', benne' ca' bexune̱' le̱' ca naca xízrawe̱' chee̱', ne bebéaje̱' be' xriwe̱' ca' da zaj xu'e̱. Ládujla nu'ula ca' ziaj María Magdalena, nu'ula na' belexedxúaj gazre be' xriwe̱' lu xichaj lázrdawe̱'. \v 3 Ládujla le̱' zíajqueze Juana, zru'ula Chuza, benne' na' xu'u lu ne̱'e̱ da napa Herodes. Cá'anqueze ládujla le̱' ziaj Susana, na' zjaca nu'ula zandxa na', nu'ula ca' dxelácale̱ne̱' Jesús nen da zaj nape̱'. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ benne' dxaze̱' zrua' xtila \r (Mt. 13.1-9; Mr. 4.1-9) \p \v 4 Benne' zan beledxúaje̱' lu xe̱zre ca' chee̱ xelelé'ene̱' Jesús, na' gate belezraga benne' zan naga zue̱', na' bchálaje̱' tu da dxulé'e na, dxe̱'e̱ le̱': \p \v 5 ―Tu benne' dxaze̱' guzé̱'e̱ zjaze̱' zrua' xtila. Ca zéaje̱' dxaze̱' na, bal-la bínnedu ca' xeajlechaze na dxu'a neza, na' benne' ca' bululéaje̱' na, na' belezrín bxínnedau' guláguba' na. \v 6 Xebal-la bínnedu ca' xeajlechaze na lu xiaj ca', na' gate bínnedu caní belezría na, chadite̱ gulebizre na, lawe' da quebe gudxé' gupa'. \v 7 Xebal-la bínnedu ca' xeajlechaze na naga zaj dxe' lue xeche', na' bululule xeche' ca' le̱ na. \v 8 Xebal-la bínnedu ca' xeajlechaze na lu xu be̱be, na' gate belegula na, na' gulezríale̱'e̱ na. Bal-la na gulezría na tu gaxúa weaj. \p Gate bexuzre bchalaj Jesús da nigá, na' gunné̱' zizraj: \p ―¡Che le'e zua nágale, le xene! \s1 Jesús dxenné̱' bizr chee̱ na' dxuchálaje̱' da dxululé'e na \r (Mt. 13.10-17; Mr. 4.10-12) \p \v 9 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús gulenábene̱' Le̱' bizra zéaje̱ da dxulé'e nigá. \v 10 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Dios dxuzéajni'ine̱' le'e ca naca da nagache chee̱ xel-la dxenná bea chee̱', san benne' xula, dxuchálajle̱na' le̱' da dxulé'e na caní, chee̱ gate dxelelé'ene̱' xelaque̱' ca benne' quebe dxelelé'ene̱', ne gate dxelenne̱' quebe dxeléajni'ine̱'. \s1 Jesús dxuxuzájle̱'e̱ da dxulé'e na ca naca chee̱ bénnea' dxaze̱' \r (Mt. 13.18-23; Mr. 4.13-20) \p \v 11 Na' gunná Jesús: \p ―Da nigá naca ca zéaje̱ da dxulé'e na': Bínnedu ca' zéaje̱ na xrtizra' Dios. \v 12 Bínnedu ca' xeajlechaze na dxu'a neza zéaje̱ na benne' ca' dxelenne̱' xrtizra' Dios, san za' da xriwe̱', na' dxegúa na dizra' na' lu xichaj lázrdau benne' ca', chee̱ quebe xeléajle̱'e̱, ne quebe xelelé̱'. \v 13 Bínnedu ca' xeajlechaze na lu xiaj ca' zéaje̱ na benne' ca' dxelenne̱' dizra' na', ne dxelezi'e̱ na dute̱ xel-la dxelebé, san quebe dxaze na lu xichaj lázrdawe̱'. Dxeléajle̱'e̱ tu chí'idau'ze, na' gate dxeledée̱' lu da zi' da xa', na' dxulusán lazre̱' na. \v 14 Bínnedu ca' xeajlechaze na naga zaj dxe' lue xeche' zéaje̱ na benne' ca' dxelenne̱' dizra' na', na' dxeajxaque̱', na' lawe' da dxeleze̱ne̱' gunne xue da zante̱, ne dxelezé̱ lazre̱' xel-la gunní'a, ne da xele'aj xelawe̱' da zácale̱'e̱, na' xúgute̱ da caní dxulusunite na dizra' na', na' quebe dxun na zrin lu xichaj lázrdawe̱'. \v 15 Na' bínnedu ca' xeajlechaze na lu xu be̱be zéaje̱ na benne' ca' zua chawe', ne du lazre' lázrdawe̱', na' gate dxelenne̱' dizra' na', dxuluzúa chache̱' na, na' dxun zrin dizra' na' lu xichaj lázrdawe̱'. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ tu da dxegú'u lení' \r (Mr. 4.21-25) \p \v 16 Gunná Jesús: \p ―Netú benne' che gugale̱' da dxegú'u lení', quebe gudúsie̱' na tu xi'ina, u zranle ga dxasie̱', san guzúe̱' na sibe, chee̱ cu'u lení' na chee̱ benne' zaj zre̱'e̱ lu xu'u na'. \v 17 Quebe bi de̱ da nagache' da quebe gulé'e lau na, ne quebe bi xu'u lu xichaj lázrdau bénneache da quebe gaca bea na, ne lá'te̱queze na. \p \v 18 ’Chee̱ le̱ na', le xene xanne'. Tu benne' nazi'e̱ xrtizra' Dios, wazidxe̱', san benne' quebe dxezi'e̱ na, wegá'a ca da du dxéquene̱' nape̱'. \s1 Dxelezrín lau Jesús xrne̱'e̱, ne benne' biche̱' ca' \r (Mt. 12.46-50; Mr. 3.31-35) \p \v 19 Nadxa xrna Jesús, ne benne' biche̱' ca' belezrine̱' naga zue̱', san quebe gulezéquene̱' xelezrine̱' lau Le', lawe' da zrále̱'e benne' zan ga na'. \v 20 Tu benne' na' bzenne̱' Jesús, gunné̱': \p ―Xrna'u, ne bi bichu' ca' zaj zre̱'e̱ chale'aj nigá, dxelaca lazre̱' xuluchálajle̱ne̱' Lue'. \p \v 21 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Benne' ca' dxelenne̱' xrtizra' Dios, ne dxelune̱' ca dxenná na, benne' caní zaj naque̱' ca xrna'a, ne benne' bícha'dau' ca'. \s1 Jesús dxuzúa zrie̱' be' bdunu', ne xeajxruza chee̱ nísadau' \r (Mt. 8.23-27; Mr. 4.35-41) \p \v 22 Tu zra guxú'u Jesús tu lu da dxedá lawe' nísadau' nen benne' ca' dxusé̱dene̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Cheajdxu xecha la'a nísadau'. \p Na' gusiá'que̱', \v 23 ne dxácate̱ zjaque̱' lu nísadau' na', guse Jesús. Na' guzú lau dxácale̱'e̱ be' bdunu' lu nísadau', na' guzú lau dxu'u nisa lu da dxedá lawe' nísadau' na', ne ba dxácate̱ waxaze na lu nísadau'. \v 24 Nadxa bulusebane̱' Jesús, dxelé̱'e̱ Le̱': \p ―¡Benne' Wese̱de! ¡Benne' Wese̱de! ¡Ba dxázedxu lu nisa nigá! \p Nadxa guxasa Jesús, na' gudil-le̱' be' bdunu' na', ne nisa na', na' ca naca da ca' belezúa zri na. \v 25 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―¿Quebe ne chéajle̱le chee̱ Dios? \p Benne' ca' belezrebe̱', ne belexebánene̱', na' buluche̱be ljwezre̱': \p ―¿Núzraqueze benne' nigá, dxenná bé'ene̱' be', ne nisa, na' dxuluzúa na dizra' chee̱'? \s1 Tu benne' Gadara xu'e̱ be' xriwe̱' \r (Mt. 8.28-34; Mr. 5.1-20) \p \v 26 Nadxa belezrine̱' xecha la'a nisa lu xe̱zr la xu chee̱ xe̱zre Gadara, chalá'a ca'ala chee̱ Galilea. \v 27 Gate bedxúaj Jesús lu da dxedá lawe' nísadau' na', na' bzrin tu benne' xe̱zre na' lau Le̱'. Zánete̱ iza ba guca xu'u be' xriwe̱' ca' benne' nigá. Quebe gúcue̱' zra lane̱', ne quebe guzúe̱' netú lu xu'u, san xeajchu'e̱ tu lu ba ca'. \v 28 Gate blé'ene̱' Jesús, na' xeajzú zribe̱' lau Le̱', na' gudxezre xe̱'e̱, dxenné̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' za'u naga zua', Jesús, Zri'ine Dios szrente̱? Dxata' xueda' Lue' quebe gusaca zi'u neda'. \p \v 29 Gunná na caní lawe' da ba gunná be'e Jesús be' xriwe̱' ca' xelexedxúaj na lu xichaj lázrdau benne' nigá. Zane' lasa be' xriwe̱' ca' ba gule̱la na benne' nigá. Benne' xe̱zre na' gule̱le̱' benne' nigá, ne buluchéaje̱' le̱' ni'a ne̱'e̱ nen du xia, san le̱' bzúzxuje̱' du xia na', na' be' xriwe̱' ca' guleché̱ na le̱' le̱'e̱ xixre' lawe' lataj. \v 30 Jesús bche̱be̱' be' xriwe̱' ca': \p ―¿Bi le̱le? \p Na' beche̱be le̱ na: \p ―Neda' lea': Da Zan. \p Ca' gunná na lawe' da xu'u be' xriwe̱' zante̱ benne' na'. \v 31 Be' xriwe̱' ca' gulenaba na Jesús quebe sel-le̱' na lataj chul-la. \v 32 Lu xi'a naga zua Jesús, na' zrále̱'e̱ cuche zan dxeláguba', na' be' xriwe̱' ca' gulata' xue na Jesús gu'e̱ lataj da ca' cheajxezrá na lu cuche ca', na' bnezruj Jesús na lataj. \v 33 Nadxa be' xriwe̱' ca' belexedxúaj na lu xichaj lázrdau benne' na', na' gulú'u na lu cuche ca', na' xúgute̱ cuche ca' buluzrúnnujba', ne gulebíxreba' dxu'a chjéa, na' xeajlecházeba' lu nísadau', naga gulé̱peba', guláteba'. \p \v 34 Benne' ca' dxuluxúe̱' cuche ca', gate belelé'ene̱' ca da guca, na' buluzrúnnuje̱' lu xel-la dxelezrebe, na' gulé̱'e̱ benne' zaj zre̱'e̱ le̱'e̱ xixre', ne benne' zaj zre̱'e̱ lawe' xe̱zre ca da guca. \v 35 Nadxa benne' ca' beledxúaje̱' xeajlenné̱'e̱ ca da guca. Gate belezrine̱' naga zua Jesús, na' belelé'ene̱' bénnea' belexedxúaj be' xriwe̱' ca' lu xichaj lázrdawe̱', dxe'e̱ zran ni'a Jesús, ba nácue̱' ladxe', ne ba bezúa chawe' xichaj lázrdawe̱', na' benne' ca' belezrebe̱'. \v 36 Na' benne' belelé'e ca da guca buluchálajle̱ne̱' benne' xula ca' ca guca gate bexaca bénnea' guxú'e̱ be' xriwe̱' ca'. \v 37 Gate belenne̱' caní, ca naca benne' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zr la xu chee̱ xe̱zre Gadara gulezú lawe̱' dxelata' xúene̱' Jesús xezé̱'e̱ lazrie', lawe' da dxelezrébele̱'e̱. Ca'an guca, guxú'u Jesús lu da dxedá lawe' nísadau', chee̱ xezé̱'e̱ xéaje̱'. \v 38 Bénnea' belexedxúaj be' xriwe̱' ca' lu xichaj lázrdawe̱' gunabe̱' lau Jesús gunézruje̱' lataj chéajle̱ne̱' Le̱', san Jesús busebague̱' le̱' xegá'ane̱' lázrie̱', na' guzre̱' le̱': \p \v 39 ―Bexiaj lizru', na' bchalaj chee̱ xúgute̱ ca da ba be̱n Dios chiu'. \p Na' benne' na' bezé̱'e̱ zexíaje̱', na' bchálajle̱ne̱' benne' xe̱zre ca' ca da be̱n Jesús chee̱ le̱'. \s1 Jesús dxexune̱' bí nu'ula chee̱ Jairo, ne tu nu'ula xeajté̱' zra lane̱' \r (Mt. 9.18-26; Mr. 5.21-43) \p \v 40 Gate bezrín Jesús xecha la'a dxu'a nísadau', benne' ca' zaj zre̱'e̱ na' gulezí' lu ne̱'e̱ Le̱' nen dute̱ xel-la dxelebé, lawe' da xúgute̱' dxelebeze̱' Le̱'. \v 41 Nadxa bzrin tu benne' le̱' Jairo, benne' blau chee̱ xu'u naga dxelezraga judío ca', na' bzu zribe̱' lau Jesús, ne guta' xúene̱' Le̱' chéaje̱' lizre̱', \v 42 lawe' da zua tuze bi nu'ula chee̱'. Xu'ube' chazrinnu iza, na' ba dxaca wátebe'. Gate guzá' Jesús zéaje̱', benne' zante̱ zjácale̱ne̱' Le̱', ne buluchídete̱ ljwezre̱'. \p \v 43 Ládujla benne' ca' zeaj tu nu'ula quebe chawe' zue̱', na' chazrinnu iza ba zeaj dxé'ene̱' we̱' dxen da dxaca chee̱ nu'ula ca'. Ba gudízruje̱' benne' dxelexún bénneache ca' xúgute̱ ca da gudape̱', na' quebe bi gulezéquene̱' xelune̱' chee̱ xexaca nu'ula na'. \v 44 Nu'ula na' gubigue̱' cúzrula Jesús, na' xeajté̱' zran ni'a zre̱', na' la ná'queze bexágate̱ dxen da dxaca nu'ula na'. \p \v 45 Nadxa Jesús bche̱be̱': \p ―¿Nuzra bta neda'? \p Xúgute̱' gulenné̱': “Quebe nu ne gutá Lue'”, na' Pedro, ne benne' ljwezre̱' ca' gulenné̱': \p ―Benne' Wese̱de, benne' caní dxuluchídee̱' Lue', ne dxuluzrigue̱' Lue', na' dxuché̱bequezu', dxennáu': “¿Nuzra bta neda'?” \p \v 46 Jesús gunné̱': \p ―Tu benne' bte̱' neda' lawe' da gúquebe'eda' ben zrin xel-la waca chia' da bexún na tu benne'. \p \v 47 Gate gúquebe'e nu'ula na' ba neze Jesús da guca, nadxa gudée̱' dxezrízete̱', na' bzu zribe̱' lau Jesús, ne guxrúale̱pe̱' lau xúgute̱ benne' ca' bizr chee̱ na' bte̱' Jesús, ne ca guca bexácate̱'. \v 48 Nadxa gunná Jesús, guzre̱' nu'ula na': \p ―Zrí'ina'dau', ba bexacu' lawe' da guxéajle̱'u chia'. Bexíaj na'a, dute̱ xel-la dxebeza zri lazre'. \p \v 49 Ne dxuchálajte̱ Jesús, bzrin tu benne' naga ze̱ Jesús, benne' guzé̱'e̱ lizre Jairo, benne' blau chee̱ xu'u ga na' dxelezraga judío ca', na' guzre̱' Jairo: \p ―Ba gute bi nu'ula chiu'. Québedxa guzúa xuzru' Benne' Wese̱de nigá. \p \v 50 Gate ben Jesús ca gunné̱', na' guzre̱' Jairo: \p ―Quebe zrebu'. Con guxeajle̱. Bi nu'ula chiu' na' xexácabe'. \p \v 51 Gate bzrin Jesús xu'u na', netú quebe be̱' lataj chú'ule̱ Le̱', san tuze Pedro, ne Jacobo, ne Juan, ne xra xrna bi nu'ula na'. \v 52 Xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ na' dxelebezre̱', ne dxelebezre xache̱' chee̱ bi nu'ula na'. Jesús gunné̱': \p ―Quebe cuézrele. Bi nú'uladu nigá quebe nátebe'. Dxásezebe' na'. \p \v 53 Na' benne' ca' buluzrizre̱' chee̱', lawe' da zaj nézquezne̱' ba gútebe'. \v 54 Nadxa Jesús guqué̱'e̱ na' bi na', na' gunné̱' zizraj: \p ―¡Bi nu'ula, bexasa! \p \v 55 Na' bebanbe', ne bexásate̱be'. Na' Jesús busebague̱' le̱' xulunézruje̱' da gágube'. \v 56 Xra xrnabe' belexebánele̱'e̱ne̱'. Jesús busebague̱' le̱' quebe nu xelé̱'e̱ ca da guca. \c 9 \s1 Jesús dxesel-le̱' benne' chazrinnu ca' xelune̱' xrchine̱' \r (Mt. 10.5-15; Mr. 6.7-13) \p \v 1 Jesús bchague̱' benne' chazrinnu ca' dxusé̱dene̱', na' bnézruje̱' le̱' xel-la waca, ne xel-la dxenná bea chee̱ xelexebéaje̱' xúgute̱ cue' be' xriwe̱' ca' da zaj xu'u bénneache, ne chee̱ xelexexune̱' benne' ca' zaj xu'e̱ xízrawe̱'. \v 2 Na' gusel-le̱' le̱' chee̱ xuluzenne̱' bénneache ca dxenná bea Dios, ne chee̱ xelexexune̱' benne' zaj xu'e̱ xízrawe̱' ca'. \v 3 Na' guzre̱' le̱': \p ―Quebe bi gúale chee̱ la neza. Quebe gúale xaga da guchíchele, na' xixruj chee̱le, ne da gágule, ne dumí. Le gua' tu cue'ze zra lánale. \v 4 Gátete̱ze xu'u naga chú'ule, le xegá'ana na' cadxa zrin zra xeza'ale lu xe̱zre na'. \v 5 Naga quebe xelezí'e̱ dizra' guchálajle̱le le̱', le xedxúaj xe̱zre na', ne le cuibe bxrte xu da da' ní'ale, da gulé'e na zaj nabague̱' zria lau Dios. \p \v 6 Nadxa beledxúaje̱', na' ca naca xé̱zredu ca' xeajlechálaje̱' dizra' chawe' chee̱ Dios, ne belexexune̱' benne' zaj xu'e̱ xízrawe̱' ca'. \s1 Ca guca gate gute Juan, benne' bchue̱' bénneache nisa \r (Mt. 14.1-12; Mr. 6.14-29) \p \v 7 Herodes, benne' dxenná be'ene̱' xe̱zr la xu na', benne̱' ca naca xúgute̱ da dxun Jesús, na' guzúe̱' ste̱be lawe' da dxelenná bal-la benne' ba bebán Juan ládujla benne' gate. \v 8 Xebal-le̱' dxelenné̱' Elías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios ba bele̱'e̱, na' xebal-le̱' dxelenné̱' ba bebán tu benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios ca ni'te̱. \v 9 Herodes gunné̱': \p ―Néda'queza' gunná be'eda' nu gudxugu xichaj Juan. ¿Nuzra benne' nigá xca' da zante̱ dxenda' dxune̱'? \p Nadxa Herodes be̱ne̱' ba xuzre lé'ene̱' Jesús. \s1 Jesús dxugawe̱' chi xun gaxúa benne' \r (Mt. 14.13-21; Mr. 6.30-44; Jn. 6.1-14) \p \v 10 Gate belexezrín benne' gubáz ca' chee̱ Jesús lau Le̱', na' gulé̱'e̱ Le̱' ca da ba belune̱'. Na' Jesús beche̱'e̱ benne' ca', na' besiá'que̱' zeajxaque̱' tu lataj da nagá'ana zitu' naga zaj dxe' xe̱zre ca', naga zua lu xe̱zr la xu chee̱ xe̱zre Betsaida. \v 11 Gate benne' xe̱zre na' belenne̱' zua Jesús na', na' gusiá'que̱' zjaque̱' naga zua Le̱'. Na' Jesús guzí' lu ne̱'e̱ benne' ca', ne bchálajle̱ne̱' le̱' ca dxenná bea Dios, ne bexune̱' benne' zaj xu'e̱ xízrawe̱' ca'. \p \v 12 Gate guzú lau zeaj dxezré', na' gulebiga benne' chazrinnu gubáz ca' chee̱ Jesús lau Le̱', na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Bze̱ benne' caní dizra' chee̱ chjaque̱' naga xelasie̱', ne xelílaje̱' da xelawe̱' xé̱zredu ca' zaj nnita gagu, lawe' da ga zúadxu nigá quebe bi de̱. \p \v 13 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Le gunezruj le'e da xelawe̱'. \p Nadxa benne' ca' bele̱'e̱ Jesús: \p ―Quebe de̱dxa chee̱ntu' ca gázxuga xeta xtíladau', ne chúpaga bela, u ¿wacheajxríquezentu' da xelagu catite benne' zan caní? \p \v 14 Zaj zra ca chi xun gaxúa benne' biu ca' ga na'. Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Le xe̱ benne' ca' xelebé'e̱ chi xun weaje̱' tu cue' tu cue'. \p \v 15 Ca'an belune̱', na' gulebe'e̱ xúgute̱'. \v 16 Nadxa Jesús guqué̱'e̱ da gazxu' xeta xtila ca', ne chupa bela ca'. Na' guchisa lawe̱' xabaala, ne guzre̱' Dios “Xcalenu'”, na' ca bexuzre bzúzruje̱' na, na' bnézruje̱' na benne' ca' dxusé̱dene̱' chee̱ xelisie̱' na chee̱ benne' zan ca'. \v 17 Xúgute̱' gulawe̱', ne belélaje̱'. Ca gudé na' bulusuzré̱'e̱ chazrinnu ga' da bízrujdu ca' belexegá'ana na. \s1 Pedro dxenné̱' Jesús naque̱' Cristo \r (Mt. 16.13-19; Mr. 8.27-29) \p \v 18 Tu zra gate zua Jesús dxuchálajle̱ne̱' Dios naga quebe zaj zra benne' zan ca', na' zrale̱ benne' ca' dxusé̱dene̱' Le̱', na' Le̱' bche̱be̱' benne' ca': \p ―¿Nuzra dxelenná benne' naca' neda'? \p \v 19 Le̱' belexeche̱be̱': \p ―Bal-le̱' dxelenné̱' nacu' Juan, bénnea' bchue̱' bénneache nisa, na' xebal-le̱' dxelenné̱' nacu' Elías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, na' xebal-le̱' dxelenné̱' nacu' tu benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios ca ni'ite̱, na' bebane̱'. \p \v 20 Nadxa Jesús bche̱be̱': \p ―Na' le'e, ¿nuzra dxennale naca'? \p Na' gunná Pedro: \p ―Nacu' Cristo chee̱ Dios. \s1 Jesús dxuzenne̱' benne' ca' ca gaca gate gatie̱' \r (Mt. 16.20-28; Mr. 8.30―9.1) \p \v 21 Jesús bsebague̱' benne' ca' quebe nu xelé̱'e̱ ca'. \v 22 Na' guzre̱' le̱': \p ―Neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, dxal-la' téle̱'a xel-la zi', na' benne' gula sina ca', ne benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze, ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na xuluzúe̱' neda' chalá'ala. Xelútie̱' neda', san gate gaca chunna zra, na' xebana'. \p \v 23 Ca gudé na' guzre̱' ca naca benne' zaj zre̱'e̱ na': \p ―Che nu benne' dxaca lazre̱' gaque̱' neda' tuze, dxal-la' guzúe̱' chalá'ala xúgute̱ da naca chee̱', na' gune̱' neda' tuze xúgute̱ zra, lácala gate benne' na'. \v 24 Benne' dxaca lazre̱' gapa chi'e̱ xel-la nabán chee̱', gunítie̱' na, san benne' gunítie̱' xel-la nabán chee̱' lawe' da naque̱' chia', wazrué'ene̱' na. \v 25 ¿Bizra da ba neza gaca na chee̱ tu benne' che gape̱' ca naca da de̱ lu xe̱zr la xu nigá, san cuía xi' lé̱queze̱'? \v 26 Che nu benne' xedué'ene̱' chia' neda', ne chee̱ dizra' chia', cá'anqueze neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, wedué'eda' chee̱ bénnea' gate za'a neda' chee̱ nna be'a nen xel-la szren chee̱ Xra', ne chee̱ gubáz lá'azxa chee̱ xabáa ca'. \v 27 Da li dxapa' le'e, bál-lale zrale nigá quebe gátele nédxudxa ca lé'ele zra nna bea Dios. \s1 Gate bcha lu'a lesaca Jesús \r (Mt. 17.1-8; Mr. 9.2-8) \p \v 28 Ca guzre xi' gudé gunná Jesús da nigá, na' guluéne̱' tu lu xi'a chee̱ guchálajle̱ne̱' Dios, na' xjácale̱ Pedro, ne Jacobo, ne Juan Le̱'. \v 29 Dxácate̱ dxuchálajle̱ne̱' Dios, na' bcha lu'a lesaca Jesús, na' zra lane̱' bexaca na da chiche, ne guca tite na. \v 30 Nadxa bululé'e lau chupa benne' dxuluchálajle̱ne̱' Jesús. Zaj naque̱' Moisés ne Elías. \v 31 Naga ze̱le̱ Jesús benne' ca' gúcatite' legala, na' dxuluchálajle̱ne̱' Jesús ca gaca gate gatie̱' Le̱' xe̱zre Jerusalén. \v 32 Gulácale̱'e̱ welase Pedro ne benne' ljwezre̱' ca', san bulusebán lazre̱', na' belelé'ene̱' ca naca xel-la szren chee̱ Jesús, ne chupa benne' ca' zaj zé̱le̱ne̱' Jesús. \v 33 Gate benne' ca' belexesiá'que̱' naga ze̱ Jesús, na' Pedro gunné̱': \p ―Benne' Wese̱de, néquega zúadxu nigá. Be̱nna netu' lataj guntu' chunna xu'u lága'dau', tu chiu', ne tu chee̱ Moisés, ne tu chee̱ Elías. \p Pedro quebe dxéquebe'ene̱' ca da dxenné̱'. \v 34 Dxácate̱ dxenná Pedro caní, na' bla' tu beuj da gucu na naga zaj zre̱'e̱, na' belezrebe Pedro, ne benne' ljwezre̱' ca' gate gulezré̱'e̱ lu beuj na'. \v 35 Na' belenne̱' chi'i nu dxuchalaj lu beuj na', gunná: \p ―Bi nigá naque̱' Zri'ina', nazrí'ite̱ lazra'. Le xen da dxuchálajbe'. \p \v 36 Ca gudé belenne̱' chi'i na', na' belelé'ene̱' Jesús ba ze̱' tuze̱'. Na' benne' caní gulezúe̱' zrize, na' quebe nu gulé̱'e̱ ca da belelé'ene̱'. \s1 Jesús dxexune̱' tu bi biu xu'ube' be' xriwe̱' \r (Mt. 17.14-21; Mr. 9.14-29) \p \v 37 Gute xu, gate belexexétaje̱' lu xi'a na', na' benne' zan zjaque̱' zeajlexrígale̱' Jesús. \v 38 Nadxa tu benne' ca' gunné̱' zizraj, guzre̱' Jesús: \p ―Benne' Wese̱de, dxata' xueda' Lue' dajxú' bi biu chia' lawe' da tu lícha'te̱ bi chia' naca, \v 39 na' tu be' xriwe̱' dxaze na le̱be', ne dxucuezre xa'a na le̱be', ne dxudxixre dxutula na le̱be', na' dxebía bzrina' dxú'abe'. Dxusaca zi na le̱be', ne quebe dxaca lazre' na gusán na le̱be'. \v 40 Ba guta' xueda' benne' ca' dxusé̱denu' chee̱ xelexebéaje̱' na, san quebe gulezéquene̱'. \p \v 41 Jesús beche̱be̱': \p ―Le'e, benne' we̱n chupa lazre', ne we̱n da cale̱la. ¿Ájate̱ dxal-la' súale̱na' le'e? ¿Ájate̱ dxal-la' guchaga lawa' nen le'e? Xeajxrí' zri'inu' na' nigá. \p \v 42 Gate bi cuide' na' ba zéajbe' gagu, na' be' xriwe̱' na' gudín na le̱be' xu, ne bdxixre btula na le̱be'. Na' Jesús gudil-le̱' be' xriwe̱' na', ne bexune̱' bi cuide' na', na' bdee̱'-be' lu na' xrabe'. \v 43 Xúgute̱ benne' ca' belexebánene̱' ca naca xel-la szren chee̱ Dios. \s1 Jesús dxuzenne̱' benne' ca' xecha lasa ca gaca gate gatie̱' \r (Mt. 17.22-23; Mr. 9.30-32) \p Dxácate̱ na' xúgute̱ benne' ca' dxelexebánene̱' ca da dxun Jesús, Le̱' guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p \v 44 ―Le xen xanne' da nigá, ne quebe gal-la lázrele na. Neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, wuludée̱' neda' lu na' bénneache. \p \v 45 Benne' ca' dxusé̱dene̱' quebe guléajni'ine̱' ca da dxenná Jesús lawe' da quebe ne gunézruj Dios lataj xeléajni'ine̱', na' belezrebe̱' xelenabe̱' Jesús guzéajni'ine̱' le̱' ca da na' gunné̱'. \s1 ¿Nuzra naca blau? \r (Mt. 18.1-5; Mr. 9.33-37) \p \v 46 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús gulezú lawe̱' dxuluche̱be ljwezre̱' núzraqueze naca blau ládujla le̱'. \v 47 Jesús gúquebe'ene̱' ca da dxelenné̱'. Nadxa guqué̱'e̱ tu bi biúdau', ne bze̱'-be' cuite̱', \v 48 na' guzre̱' benne' ca': \p ―Benne' gape̱' ba lá'ana tu bidu caní lawe' da nazrí'ine̱' neda', néda'queza' dxape̱' ba lá'ana, na' benne' dxape̱' ba lá'ana neda', dxápaqueze̱' ba lá'ana Dios, Bénnea' nasel-le̱' neda'. Cá'anqueze bénnea' nácadxe̱' benne' dxexruj lazre' ládujla le'e, benne' nigá naque̱' benne' blau. \s1 Benne' quebe dxedábague̱' dxi'u zue̱' gácale̱ne̱' dxi'u \r (Mr. 9.38-40) \p \v 49 Nadxa Juan guzre̱' Jesús: \p ―Benne' Wese̱de, blé'entu' tu benne' dxuchínene̱' Lau', dxebéaje̱' be' xriwe̱' ca' lu xichaj lázrdau benne' ca', na' gúzrentu' le̱' quebe gune̱' ca' lawe' da quebe naque' dxi'u tuze. \p \v 50 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Quebe guzágale ca da dxune̱' lawe' da benne' quebe dxedábague̱' dxi'u zue̱' gácale̱ne̱' dxi'u. \s1 Jesús dxedil-le̱' Jacobo ne Juan \p \v 51 Gate ba za zrin zra dxal-la' xexíaj Jesús xabáa, be̱n zi' lazre̱' chéaje̱' Jerusalén. \v 52 Na' gusél-le̱' gubáz chee̱' ca' xelebía lawe̱', na' benne' ca' xjaque̱' tu xé̱zredau' nababa Samaria chee̱ cheajlecuéze̱' naga sua Jesús. \v 53 Benne' Samaria ca' quebe gulaca lazre̱' xegá'ana Jesús na', lawe' da guleque bé'ene̱' zéaje̱' Jerusalén. \v 54 Gate Jacobo ne Juan, benne' ca' dxuse̱de Jesús, belelé'ene̱' da nigá, na' gulé̱'e̱ Jesús: \p ―Xran, ¿dxaca lazru' nna béantu' xetaj xi' da za xabáa chee̱ guzría xi na benne' caní, ca be̱n Elías, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios? \p \v 55 Nadxa Jesús guné̱'e̱ le̱', ne gudil-le̱' le̱', dxenné̱': \p ―Le'e quebe nézele nu be' zúale̱ le'e. \v 56 Caní naca lawe' da bla' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, quegá chee̱ guzría xi'a xel-la nabán chee̱ bénneache, san chee̱ gucache chawa' le̱ na. \p Nadxa xjaque̱' xetú xé̱zredau'. \s1 Benne' dxelaca lazre̱' chjácale̱ne̱' Jesús \r (Mt. 8.19-22) \p \v 57 Ca zjaque̱' lu neza na', tu benne' biu guzre̱' Jesús: \p ―Xran, dxaca lazra' sále̱na' Lue' gátete̱ze chéaju'. \p \v 58 Jesús beche̱be̱': \p ―Beza ca' zaj zua bluaj chee̱ba', na' bxínnedu ca' zaj zria xrú'uneba', san neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, quebe bi de̱ ga xrua xíchaja'. \p \v 59 Na' Jesús guzre̱' xetú benne': \p ―Be̱n neda' tuze. \p Benne' nigá gunné̱': \p ―Xran, be̱nna neda' lataj cheajcáchea' xra'. \p \v 60 Na' Jesús beche̱be̱': \p ―Be̱ lataj benne' ca' zaj naque̱' ca benne' gate xulucache' ljwezre̱', na' lue', guxíaj, xeajchalaj ca dxenná bea Dios. \p \v 61 Nadxa tu benne' xula guzre̱' Jesús: \p ―Xran, dxaca lazra' guna' Lue' tuze, san steca, be̱nna neda' lataj xexá'a cheajzéa' dizra' benne' zaj zra' lizra'. \p \v 62 Jesús guzre̱' benne' na': \p ―Benne' dxugá'ane̱' be̱zre, na' nne̱'e̱ cúzrule̱', quebe gaca chee̱ bénnea' gune̱' zrin chee̱ da dxenná bea Dios. \c 10 \s1 Jesús dxesel-le̱' benne' gaxún chi ca' \p \v 1 Ca gudé na', Xránadxu guqué̱'e̱ xegaxún chi benne' ca', na' gusél-le̱' chupa weaje̱' xelebía lawe̱' lau Le̱' xúgute̱ xe̱zre, ne xé̱zredu ca' naga dxal-la' chéaje̱' Le̱'. \v 2 Guzre̱' benne' ca': \p ―Da li dxennéa', lina da zren naca na, na' benne' we̱n zrin bábaze zaj naque̱'. Chee̱ le̱ na' le naba lau Xrane zrin na' sel-le̱' benne' we̱n zrin ca' xelexequé̱'e̱ lina na'. \v 3 ¡Le chjaca! Le nna'xque, neda' dxesel-la' le'e, gácale ca zríla'du ca' ládujla becu' xi'a ca'. \v 4 Quebe gúale xixruj, ne dumí, ne zrélale, ne quebe gagale la neza nu guchálajle̱le. \v 5 Gate chu'ule tu lu xu'u, na' gugápale diuzre, nnale: “Xel-la dxebeza zri lazre' gaca chee̱ benne' zaj zre̱'e̱ lu xu'u nigá.” \v 6 Che zaj zra' na' benne' dxelebeza zri lazre̱', na' da gunábale gaca chee̱ benne' ca', san che quebe nu chilá' naca caní, le naba quebe gaca da ba gunábale. \v 7 Le xegá'ana lu xu'u ná'queze, na' le xi'aj le gagu ca da xelunne̱' lawe' da benne' we̱n zrin quebe te le tune̱'. Quebe cheajsúale tu xu'u xetú xu'u. \v 8 Gate zrinle tu xe̱zre naga xelezí' lu ne̱'e̱ le'e, le gagu ca da xelunne̱'. \v 9 Le xexún benne' zaj xu'e̱ xízrawe̱' zaj zre̱'e̱ na', na' le xe̱'e̱: “Xel-la dxenná bea chee̱ Dios ba zua nen le'e.” \v 10 Che zrinle tu xe̱zre naga quebe xelezí' lu ne̱'e̱ le'e, le xedxúaj la neza chee̱ xe̱zre na', na' nnale: \v 11 “Ca naca bxrtedu' da' ní'antu' dxexebíbentu' na chee̱ gaca tu da gulé'e na le'e nabágale zria lau Dios. Dxal-la' nézele ba bla' ládujla le'e xel-la dxenná bea chee̱ Dios.” \v 12 Dxapa' le'e, ca lu zra guchi'a Dios, da xelezaca benne' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zre nigá gácadxa na xel-la zi' ca da xelezaca benne' xe̱zre Sodoma, xe̱zre na' bzria xi' Dios. \s1 Da gaca chee̱ xe̱zre naga quebe belune̱' ca dxenná xrtizra' Dios \r (Mt. 11.20-24) \p \v 13 Na' gunná Jesús: \p ―¡Edxugúa le'e, benne' xe̱zre Corazín! ¡Edxugúa le'e, benne' xe̱zre Betsaida! Chela lu xe̱zre Tiro, ne lu xe̱zre Sidón belelé'ene̱' ca naca xel-la waca chee̱ xabáa da ba gulaca ládujla le'e, gate na'te ba belexebí'i lazre̱', belácue̱' zra lane̱' tuzruj, ne buluzríe̱' de xíchaje̱'. \v 14 Lu zra guchi'a Dios da dxaca, na' sácadxale le'e xel-la zi' ca da xelezaca benne' Tiro, ne Sidón. \v 15 Na' le'e, benne' xe̱zre Capernaum, ¿dxéquele waxásale zrínte̱le xabáa? ¡Lataj chúl-lala xétajle! \p \v 16 Nadxa guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Benne' xenne̱' chee̱le le'e, chia' neda' xenne̱', na' benne' guzúe̱' le'e chalá'ala, neda' na' gusaque̱' ca', na' benne' guzúe̱' neda' chalá'ala, Dios, Bénnea' gusel-le̱' neda', guzúe̱' chalá'ala. \s1 Dxelexezrín benne' gaxún chi ca' \p \v 17 Benne' gaxún chi ca' belexezrine̱' lu xel-la dxelebé, dxelenné̱': \p ―Xran, be' xriwe̱' ca' dxuluzúaqueze na dizra' chee̱ntu' gate dxuchínentu' Lau'. \p \v 18 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Ca' naca, na' neda' ble'eda' da xriwe̱' be̱xruj na zran xabáa ca tu xesa da dxeajsúa na lu xu. \v 19 Neda' ba be̱nna' le'e xel-la dxenná bea chee̱ guléajle be̱ snia ca', ne bé̱xrujni, ne chee̱ guchúchujle dute̱ xel-la dxenná bea chee̱ da xriwe̱', na' quebe bi seque gune na le'e. \v 20 Quebe bele lawe' da dxelún be' xriwe̱' ca dxennale le'e, san le be lawe' da ba naxúaj lale xabáa na'la. \s1 Jesús dxebene̱' \r (Mt. 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Lu zra ná'queze gubéle̱'e̱ Jesús, zúale̱ Be' Lá'azxa Le̱', na' gunné̱': \p ―Dxue lá'ana' Lue', Xrae, Xrane xabáa ne xe̱zr la xu, lawe' da ba blé'enu' bénne'du caní da bcácheu' chee̱ benne' sina ca', ne benne' dxeléajni'ine̱'. ¡Ca' naca, Xrae, lawe' da ca'an guca lazru' Lue'! \p \v 22 ’Xra' ba be̱nne̱' neda' xúgute̱. Quegá nu neze nu na' naca Zrí'ine̱', san tuze Xrá'queza', ne quegá nu neze nu na' naca Xra', san tuze Zrí'inequeze̱', ne nu benne' ca' dxaca lazre' Zrí'ine̱' guzéajni'ine̱' le̱' Nu na' naca Xre̱'. \p \v 23 Nadxa guné̱'e̱ benne' ca' dxusé̱dene̱', na' guzre̱' benne' cá'anze: \p ―Ba neza naca na chee̱ benne' ca' dxelelé'ene̱' ca da dxelé'ele le'e, \v 24 lawe' da dxapa' le'e, zánete̱ benne' ca', benne' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ne benne' wenná bea ca' gulaca lazre̱' xelelé'ene̱' ca da dxelé'ele le'e, san quebe belelé'ene̱' na. Gulaca lazre̱' xelenne̱' ca da dxenle le'e, san quebe belenne̱' na. \s1 Da dxulé'e na ca be̱n benne' Samaria, benne' naque̱' chawe' \p \v 25 Nadxa tu benne' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios bdxúaje̱', ne guxíaje̱' xeajchálajle̱ne̱' Jesús chee̱ gaca guzúa zrie̱' Le̱', na' bche̱be̱' Le̱': \p ―Benne' Wese̱de, ¿bizra dxal-la' guna' chee̱ gata' chia' xel-la nabán da zeajlí canna? \p \v 26 Jesús beche̱be̱': \p ―¿Bizra da naxúaj na lu da nadxixruj bea Dios? ¿Aja dxéquenu' da dxulabu'? \p \v 27 Bénnea' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios beche̱be̱': \p ―Bzri'i Xranu' Dios dute̱ lázrda'u, ne nen dute̱ bénne'du xu'u, ne nen dute̱ xel-la dxun zi' lazre' chiu', ne nen dute̱ xel-la dxulaba lazre' chiu', na' bzri'i le sa' ljwezru' ca nazrí'i cuinu'. \p \v 28 Nadxa gunná Jesús, guzre̱' le̱': \p ―Cháwe'le̱'e̱ beche̱bu'. Che dxunu' caní, na' gapu' xel-la nabán na'. \p \v 29 Bénnea' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios guca lazre̱' gucá'ana chawe' cuine̱', na' guzre̱' Jesús: \p ―¿Nuzra na' le sa' lwezra'? \p \v 30 Beche̱be Jesús: \p ―Tu benne' guzé̱'e̱ Jerusalén, bétaje̱' zíaje̱' Jericó. Lu neza na' xu'e̱, na' gule̱la gubán le̱', ne gulebane̱' ca naca da nape̱', ne zra lane̱'. Na' buluzálaje̱' le̱', ne besiá'que̱' zaj nucá'ane̱' le̱' ca benne' gate. \v 31 Nadxa gudé tu bxruze neza na', na' gate blé'ene̱' le̱', gudée̱' chalá'ala. \v 32 Cá'anqueze gudé na' tu benne' xrtia Leví, benne' dxune̱' zrin chee̱ xudau', na' gate blé'ene̱' bénnea', gudée̱' chalá'ala. \v 33 Nadxa tu benne' Samaria gudée̱' neza na', na' gate blé'ene̱' le̱' bexache lazre̱' le̱'. \v 34 Gubigue̱' cuita benne' na', ne btupe̱' tu da za lu we̱' chee̱', ne xrise uva wal-la, na' bchele̱' na ladxe'. Nadxa bcuene̱' le̱' cuzru bea chee̱', na' beche̱'e̱ le̱' tu lu xu'u naga xegá'ane̱', ne bxue̱' le̱' na'. \v 35 Zra xula, ca bezá' benne' Samaria na', na' guléaje̱' chupa dumí da bnézruje̱' xrane xu'u na', ne guzre̱' le̱': “Bxue benne' nigá, na' che ba gucá'adxa xelate' dumí chiu', neda' xexunna' na gate xelá'a.” \p \v 36 Nadxa Jesús guzre̱' benne' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios: \p ―¿Nula benne' chunna caní guque̱' le sa' ljwezre bénnea' gule̱la gubán ca'? \p \v 37 Na' gunná bénnea' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea Dios: \p ―Bénnea' bexache lazre̱' le̱'. \p Nadxa Jesús guzre̱' le̱': \p ―Bexíaj lue', na' gúnquezu' ca'. \s1 Jesús dxezrine̱' lizre Marta ne María \p \v 38 Jesús bexu'e̱ neza, na' bezrine̱' tu xé̱zredau', na' lu xe̱zre na' zua tu nu'ula le̱' Marta, na' gulu'e̱ Jesús lizre̱'. \v 39 Marta na', zua tu bi bile̱' le̱' María, na' María na' gudxé'e̱ zran ni'a Jesús chee̱ xenne̱' da dxuchálaje̱'. \v 40 Marta dé̱le̱'e̱ da dxune̱', na' bzrine̱' lau Jesús, ne guzre̱' Le̱': \p ―Xran, ¿quebe dxexache lazru' neda' lawe' da dxucá'ana bi bila' neda' chee̱ guna' tuza' zrin chee̱ntu'? Guzre-be' gácale̱be' neda'. \p \v 41 Jesús beche̱be̱': \p ―Marta, Marta, dxezé̱le̱'e̱nu' gunne xue, ne zu' ste̱be ca naca chee̱ da ca' dxunu', \v 42 san de̱ tuze da dxun na ba xen nu gun. María ba bezrelne̱' da cháwedxa, na' netú benne' quebe seque' cue̱' na. \c 11 \s1 Ca dxal-la' gundxu guchálajle̱dxu Dios \r (Mt. 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Tu zra Jesús bchálajle̱ne̱' Dios tu lataj, na' gate bexuzre bchálajle̱ne̱' Dios, na' tu benne' ca' dxusé̱dene̱' guzre̱' Le̱': \p ―Xran, bse̱de netu' guchálajle̱ntu' Dios, ca be̱n Juan, bsé̱dene̱' benne' ca' zaj de̱'e̱ le̱'. \p \v 2 Jesús gunné̱': \p ―Gate guchálajle̱le Dios, na' nnale: \q1 Xrantu' Dios, zu' xabáa, \q1 gaca lá'azxa Lau' Lue'. \q1 Gudá nna be'u. \q1 Gaca ca dxaca lazru' lu xe̱zr la xu, ca da dxaca xabáa. \q1 \v 3 Be̱nna chee̱ntu' da gáguntu' na'a zra. \q1 \v 4 Bnite lau dul-la chee̱ntu' ca dxunite launtu' chee̱ benne' ca' dxelune̱' chee̱ntu' da cale̱la. \q1 Quebe gu'u lataj da xriwe̱' cu'u na netu' neza chee̱ na, na' bselá netu' lu na' da cale̱la. \p \v 5 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Che tu benne' ládujla le'e zua tu ljwezre̱', na' che zrine̱' lizre benne' ljwezre̱' na' dxe̱la, ne xe̱'e̱ le̱': “Bi ljwezra', guleaj neda' chunna xeta xtila \v 6 lawe' da zua tu bi ljwezra' za belá'te̱be' lizra', na' quebe bi de̱ chia' gugawa'-be'.” \v 7 ¿Weche̱be benne' ljwezre̱' na', benne' xu'u lu xu'u: “Quebe gunu' neda' ze̱de. Naxezxuj dxa xu'u chia', na' bi chia' zaj de̱be' nigá. Quebe gaca chasa' bi gunna' chiu'?” \v 8 Neda' dxapa' le'e, lácala quebe chase̱' bi gunézruje̱' le̱' lawe' da naque̱' ljwezre̱', san chase̱' chee̱ québedxa gune̱' le̱' ze̱de, na' gunézruje̱' le̱' ca naca da nachínnene̱'. \v 9 Caní dxapa' le'e: \q1 Le naba, na' Dios gunne̱' chee̱le. \q1 Le xexilaj, na' xezrélele. \q1 Le nne̱ dxu'a dxa xu'u, na' xalaj chee̱le. \m \v 10 Ca' naca na, lawe' da benne' dxenabe̱', na' si'e̱, ne benne' dxexílaje̱', na' xezrélene̱', ne benne' dxenné̱' dxu'a dxa xu'u, na' xalaj chee̱'. \p \v 11 ’Che tu benne' ládujla le'e naque̱' xra xrna', ¿waca gunézruje̱' zrí'ine̱' tu xiaj che nábabe' tu xeta xtila? ¿Waca gunézruje̱'-be' tu be̱la' che nábabe' tu bela? \v 12 ¿Waca gunézruje̱'-be' tu bé̱xrujni che nábabe' tu zrita? \v 13 Che le'e nácale benne' we̱n da cale̱la, na' nézele gunézrujle da chawe' chee̱ zrí'inele, ¿quebe nácadxa Xrale zua xabáa li lazre' chee̱ gunne̱' chee̱ nu benne' nabe̱' Be' Lá'azxa? \s1 Dxelenné̱' napa Jesús xel-la dxenná bea chee̱ da xriwe̱' \r (Mt. 12.22-30; Mr. 3.19-27) \p \v 14 Tu zra Jesús bebéaje̱' be' xriwe̱' lu xichaj lázrdau tu benne', da nucá'ana na le̱' quebe dxaca nnie̱', na' gate bedxúaj be' xriwe̱' na', na' benné' bénnea'. Na' benne' ca' belexebánene̱' chee̱ da nigá. \v 15 Na' bal-le̱' gulenné̱': \p ―Benne' nigá dxebéaje̱' be' xriwe̱' ca', dxuchínene̱' xel-la dxenná bea chee̱ Beelzebú, xrane be' xriwe̱' ca'. \p \v 16 Xebal-la benne' gulaca lazre̱' gulé'e Jesús xel-la waca chee̱', na' gulenabe̱' Le̱' gune̱' tu xel-la waca da za xabáa. \v 17 Le̱' nézene̱' ca da dxelaca lazre̱', na' guzre̱' benne' ca': \p ―Che benne' zaj zre̱'e̱ tu xe̱zre xelaque̱' chupa la'a, ne xeledil-le̱', wabía xi' xe̱zre na', na' che benne' tu lu xu'u xelaque̱' chupa la'a, cá'anqueze welebía xi' benne' ca'. \v 18 Cá'anqueze, che da xriwe̱' ca' xelaca na chupa la'a, ¿ájazra xegá'ana xel-la dxenná bea chee̱ na? Da nigá dxapa' le'e lawe' da dxenné̱le dxebéaja' be' xriwe̱' ca', dxuchíneda' xel-la dxenná bea chee̱ Beelzebú da xriwe̱'. \v 19 Che caní naca na, ¿nuzra dxunezruj xel-la dxenná bea benne' ca' dxusé̱dele le'e chee̱ xelexebéaje̱' be' xriwe̱' ca'? Chee̱ le̱ na', benne' caníqueze dxululé'ene̱' dxeque zréajele. \v 20 Na'a che neda' dxebéaja' be' xriwe̱' ca', dxuchíneda' xel-la dxenná bea chee̱ Dios, da li xel-la dxenná bea chee̱ Dios ba bla' na ládujla le'e. \p \v 21 ’Che tu benne' wal-la nape̱' da guchínene̱' lu wedil-la, ne dxuxúequeze̱' lizre̱', na' da zra lizre̱' napa chi'e̱ na. \v 22 Che za' xetú benne' nácadxe̱' wal-la ca le̱', ne dxucul-le̱' le̱', nadxa que̱'e̱ ca naca da dxuchínene̱' lu wedil-la, da na' dxuxrén lazre̱', na' quisie̱' da gudapa bénnea'. \p \v 23 ’Benne' quebe zue̱' gácale̱ne̱' neda', dxedábague̱' neda', na' benne' quebe dxexequé̱'e̱ nen neda' dxúsela bénnea'. \s1 Be' xriwe̱' da dxexezrín na lizre na \r (Mt. 12.43-45) \p \v 24 Gunná Jesús: \p ―Gate tu be' xriwe̱' dxedxuaj na lu xichaj lázrdau tu benne', dxedá na lataj naga nabizre dxexilaj na naga sua na xezí' lazre' na, na' gate quebe dxezrele na, na' dxenná na: “Wexá'a lizra' naga bezá'a.” \v 25 Gate xezrín na, na' le'e na bénnea' naque̱' ca tu xu'u da nalúa lu'ule na, ne nabá'ate̱ na. \v 26 Nadxa zexíaj na, zeajxezrí na xegazre be' xriwe̱' da zaj nácadxa na xriwe' ca le̱ na, na' ca naca da ca' xelú'u na xelezúa na lu xichaj lázrdau bénnea', na' naga cheajse̱te̱ chee̱ benne' na' nácadxa da cale̱la chee̱' ca da guca chee̱' nédxula. \s1 Da ba neza chee̱ bénneache da naca na li lazre' \p \v 27 Dxácate̱ Jesús dxenné̱' da caní, tu nu'ula ládujla benne' ca' gunné̱' zizraj: \p ―Ba neza zrente̱ naca na chee̱ nu'ula na' guzane̱' Lue', ne bsegule̱' Lue'. \p \v 28 Na' gunná Jesús: \p ―Ba neza zrendxa naca na chee̱ benne' ca' dxelenne̱' ca da dxenná Dios, ne dxune̱' ca dxenná dizra' na'. \s1 Dxelenabe̱' Jesús gune̱' tu xel-la waca da za xabáa \r (Mt. 12.38-42; Mr. 8.12) \p \v 29 Benne' ca' ne zaj zre̱'e̱ cuita Jesús, na' Le̱' guzú lawe̱' dxuchálajle̱ne̱' le̱', gunné̱': \p ―Benne' zaj zre̱'e̱ lu zra caní zaj naque̱' benne' we̱n da cale̱la, na' dxelenabe̱' neda' guna' tu xel-la waca da za xabáa, na' québedxa bi xelelé'ene̱' ca da ble'e Jonás, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 30 Ca guca chee̱ Jonás, guque̱' tu da ble'e na benne' gulezré̱'e̱ lu xe̱zre Nínive, cá'anqueze neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, gaca' tu da gulé'e na benne' zaj zre̱'e̱ lu zra na'a zra. \v 31 Lu zra guchi'a Dios, gate Dios guchi'e̱ chee̱ benne' zaj zre̱'e̱ lu zra na'a zra, na' chasa nu'ula na' gunná bé'ene̱' xe̱zr la xu da zua chalá'a naga dxedé gubizra beu' zaga ca', na' gulé'ene̱' zaj nabaga zria benne' caní, lawe' da nu'ula na' guzé̱'e̱ zítu'te̱ chee̱ xenne̱' ca naca xel-la sina chee̱ Salomón, na' nigá zua tu Benne' nácadxe̱' blau ca Salomón na'. \v 32 Lu zra guchi'a Dios, gate Dios guchi'e̱ chee̱ benne' zaj zre̱'e̱ lu zra na'a zra, na' xelase̱' benne' ca' gulezré̱'e̱ xe̱zre Nínive, na' xululé'ene̱' zaj nabaga zria benne' caní, lawe' da benne' ca' gulezré̱'e̱ xe̱zre Nínive belexebí'i lazre̱' gate Jonás bchálajle̱ne̱' benne' ca' xrtizra' Dios, na' nigá zua tu Benne' nácadxe̱' blau ca Jonás na'. \s1 Da dxusení' lu xichaj lázrdaudxu \r (Mt. 5.15; 6.22-23) \p \v 33 Gunná Jesús: \p ―Netú benne' che dxugale̱' xi' chee̱', quebe guzúe̱' na tu naga nagache, ne quebe gudusie̱' na tu xi'ina, san guzúe̱' na sibe chee̱ xelelé'e benne' ca' xelu'e̱ lu xu'u na'. \v 34 Xiaj laudxu zaj naca na ca tu xi' da dxusení na lu xichaj lázrdaudxu. Che xiaj lau' zaj naca na chawe', ca naca xichaj lázrda'u xu'u na lení', na' che xiaj lau' quebe zaj naca na chawe', na' xu'u da chul-la lu xichaj lázrda'u. \v 35 Bxue xanne' ca naca xi' da napu' chee̱ quebe xexaca na da chul-la. \v 36 Che ca naca xichaj lázrda'u xu'u na lení', na' quebe bi xu'u da chul-la, na' le'enu' chawe' xúgute̱ ca dxaca gate tu xi' dxusení na lizru'. \s1 Jesús dxedil-le̱' benne' xudau' ca' \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 20.45-47) \p \v 37 Gate bexuzre bchalaj Jesús, na' tu benne' xudau' fariseo gunné̱' Le̱' cheajtawe̱' xeta lizre̱'. Na' guxú'u Jesús, gudxé'e̱ dxawe̱'. \v 38 Na' benne' fariseo na' bebánene̱' gate blé'ene̱' Jesús quebe gudibe ne̱'e̱ ca da zjácale̱ benne' judío gate dxelawe̱' xeta. \v 39 Xránadxu guzre̱' le̱': \p ―Le'e, benne' fariseo, dxíbele cúzrela zriga', ne xé'ena, san lu'ule na, nazráte̱le ca naca da ba gulanle, ne da cale̱la da dxunle. \v 40 Le'e, benne' lázrdau zide', ¿quebe nézele Bénnea' be̱ne̱' da zua cúzrela bé̱nqueze̱' da zua lu'ula? \v 41 Le gunezruj benne' xache' ca' chee̱ da nápale, na' ca nácale xegá'anale chawe'. \p \v 42 ’¡Edxugúa le'e, benne' fariseo ca'! Le'e dxunézrujle Dios tu cue' chee̱ da chi cue' chee̱ xixru weaj, ne chee̱ binne chee̱ ruda, ne chee̱ xúgute̱ xixre' cuan, san dxuzúale chalá'ala ca naca xel-la we̱n xrlátaje, ne xel-la zri'i lazre' chee̱ Dios. Da caní dxal-la' gunle, ne quebe gusanle ca da ba dxunle. \p \v 43 ’¡Edxugúa le'e, benne' fariseo ca'! Dxaca lázrele gápale lataj blau naga cue'le lu xu'u naga dxezrágale, ne dxaca lázrele xelapa benne' le'e ba lá'ana lawe' xi'a ca'. \p \v 44 ’¡Edxugúa le'e, benne' dxuluxuzájla'a da nadxixruj bea na, ne le'e, benne' fariseo ca', benne' dxelúne̱' láweze da xrlátaje! Nácale ca xe̱dxu ba ca' da quebe zaj nalá', na' benne' ca' dxeledée̱' láwela na, ne quebe zaj nézene̱' da dxululéaje̱'. \p \v 45 Nadxa gunná tu benne' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, guzre̱' Jesús: \p ―Benne' Wese̱de, gate dxennáu' da nigá, dxenné̱teu' ca' chee̱ntu'. \p \v 46 Na' Jesús gunné̱': \p ―¡Edxugúa le'e, benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na! Dxugúale bénneache xua da quebe xelezuéne̱', na' le'e netú zrube názele quebe dxaca lázrele gutale na. \p \v 47 ’¡Edxugúa le'e! Dxunle lu'a chee̱ ba ca' chee̱ benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, benne' ca' belute xra xrtáule. \v 48 Ca da dxunle dxulé'e na nácale tuze nen da belún xra xrtáule ca'. Benne' ca' belutie̱' le̱', na' le'e dxunle lu'a chee̱ ba chee̱' ca'. \p \v 49 ’Chee̱ le̱ na' gunná Dios lu xel-la sina chee̱', gunné̱': “Wasel-la' naga zaj zra' benne' ca' benne' xelenné̱' waláz chia', ne gubáz chia' ca', na' bal-le̱' xelútie̱', na' xebal-le̱' xeláu zi' xúzrequeze̱' le̱'.” \v 50 Dios gusebague̱' benne' zaj zre̱'e̱ lu zra na'a zra ca naca xel-la gute chee̱ xúgute̱ benne' ca' gulenné̱' waláz chee̱', benne' gulatie̱' lu na' benne' ca' zaj zre̱'e̱ gate bente̱' xe̱zr la xu, \v 51 gate na' tu benne' be̱tie̱' Abel, zri'ine Adán, ca bzrinte̱ zra belutie̱' Zacarías gachaj láwela naga zua lucugu, ne naga zua lataj lá'azxa. Ca'an dxapa' le'e, Dios gusebague̱' benne' zaj zre̱'e̱ lu zra na'a zra xel-la gute chee̱ benne' ca'. \p \v 52 ’¡Edxugúa le'e, benne' dxuluxuzájla'a da nadxixruj bea na! Xu'u lu na'le ca naca zren xia chee̱ dxa xu'u naga za xel-la sina, san le'e quebe dxu'ule, ne quebe dxuele lataj xelú'u benne' dxelaca lazre̱' xelu'e̱ na'. \p \v 53 Gate Jesús guzre̱' benne' ca' da caní, na' benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, ne benne' fariseo ca' belezrá'ale̱'e̱ Le̱', na' gulezú lawe̱' dxelune̱' Le̱' ze̱de, na' da zante̱ da buluche̱be̱' Le̱', \v 54 na' buluzuzre̱' che bi nna Jesús chee̱ xelezéquene̱' xelagu zrie̱' Le̱'. \c 12 \s1 Jesús dxenné̱' ca naca chee̱ da naca xrlátaje láweze \p \v 1 Ca lu zra na' belezraga zane gaxúa benne' ca', na' dxululéajte̱ ljwezre̱'. Na' guzú lau Jesús dxe̱'e̱ benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Le guxúe xanne' cuínale ca naca cua zichaj chee̱ xeta xtila chee̱ benne' xudau' fariseo ca', da naca na da dxulé'e na láweze da xrlátaje chee̱ benne' ca'. \v 2 Quebe bi de̱ da dxundxu bagácheze da quebe gulé'e lawe', ne quebe bi de̱ da nagache da quebe nu neze. \v 3 Chee̱ le̱ na', xúgute̱ da gunle lu da chul-la, xululé'e lawe' te zra, na' da gunle bagácheze lu xu'u naga naxézxujte̱ dxa xu'u, wénqueze na lau xúgute̱ bénneache. \s1 Nu dxal-la' zrébedxu \r (Mt. 10.28-31) \p \v 4 Na' gunná Jesús: \p ―Dxapa' le'e, bi ljwézra'du ca', quebe dxal-la' zrébele benne' dxelute be̱la' dxen chee̱ bénneache, san gate te na', québedxa xelezéquene̱' bi xelune̱'. \v 5 Na'a dxapa' le'e nu dxal-la' zrébele. Le zrebe Bénnea' gate te xequé̱'e̱ xel-la nabán chee̱ bénneache, nape̱' xel-la dxenná bea gudée̱' bénneache ca' lataj ba xa'. Awe', Le̱' le zrebe. \p \v 6 ’¿Quebe ta'u gazxu' bxínnedau' lawe' chupa dumí lásedau'? Dios quebe dxal-la lazre̱' netú bxínnedu ca'. \v 7 Cá'anqueze xicha xíchajle le'e xúgute̱ na zaj nababa na lau Dios. Chee̱ le̱ na' quebe zrébele. Zácadxale le'e ca be̱ zante̱ bxínnedu ca'. \s1 Benne' dxelexeche̱be̱' zaj naque̱' chee̱ Jesús \r (Mt. 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 Na' gunná Jesús: \p ―Dxapa' le'e, xúgute̱ benne' xelexeche̱be̱' zaj naque̱' chia' neda' lau bénneache, cá'anqueze neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, xeché̱bequeza' chee̱ benne' ca' lau gubáz chee̱ xabáa ca' chee̱ Dios, \v 9 san benne' ca' quebe xelexeche̱be̱' chia' lau bénneache, néda'queza' quebe xeche̱ba' chee̱' lau gubáz chee̱ xabáa ca' chee̱ Dios. \p \v 10 ’Che nu benne' bi nnie̱' chia' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, gunite lau Dios chee̱', na' benne' nnie̱' chee̱ Be' Lá'azxa, quebe gunite lau Dios chee̱ bénnea'. \p \v 11 ’Gate xeleché̱'e̱ le'e lau benne' xíchaje̱ chee̱ xudau', u lau benne' dxuchi'e̱ da dxaca, u lau benne' xu'u lawe', quebe cue'le gunne xue bi xeché̱bele u bi nnale, \v 12 lawe' da gate zrin zra dxal-la' nne̱le, Be' Lá'azxa gulé'ene̱' le'e da dxal-la' nne̱le. \s1 Da ste̱be chee̱ xel-la gunní'a \p \v 13 Tu benne' ládujla benne' ca' guzre̱' Jesús: \p ―Benne' Wese̱de, guzre bi bicha' gúnnabe' chia' da xexal-la' chee̱ da guca chee̱ xrantu'. \p \v 14 Jesús guzre̱'-be': \p ―Benne', ¿zua nu bzua neda' ca benne' dxuchi'e̱ da dxaca u ca benne' le̱'e̱ xe̱zr la xu? \p \v 15 Nadxa guzre̱' benne' ca': \p ―¡Le na' xque! ¡Le guxúe xanne' cuínale chee̱ quebe gucúdele! Xel-la nabán chee̱ nu benne' quebe zua na lu da nápale̱'e̱. \p \v 16 Nadxa bchalaj Jesús da dxulé'e nigá, gunné̱': \p ―Guzúa tu benne' gunní'a, na' xe̱zr la xu chee̱' bnézrujle̱'e̱ na. \v 17 Na' benne' gunní'a na' guzú lawe̱' dxenné̱': ¿Bizra guna'? Québedxa de̱ naga guzrá'a lina chia' nigá. \v 18 Nadxa dxenné̱': “¡Ba nezda' ca da guna'! Guchínnaja' naga dxezrá' lina chia', chee̱ guna' da zrí'adxa, na' guzrá'a na' ca naca lina chia' nigá, ne ca naca da ba napa'. \v 19 Nadxa nníqueza' néda'queza': Ba dé̱le̱'e̱ chiu' da zante̱ chee̱ zane' iza. Bezí' lazre'. Güe'e gudagu, ne gubé.” \v 20 Na' Dios guzre̱' bénnea': “Lue', benne' zide', lu zre' na'a zre' gatiu', na' da nuzrá' chawu', quebe nézenu' nu chee̱ gaca na.” \v 21 Ca'an dxaca chee̱ benne' dxutupe̱' xel-la gunní'a da gaca cheé̱queze̱'. Naque̱' ca tu benne' xache' lau Dios. \s1 Dios dxuxúe̱' bi chee̱' ca' \r (Mt. 6.25-34) \p \v 22 Ca gudé na', Jesús guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Dxapa' le'e, quebe cue'le gunne xue ca naca da gágule chee̱ gaca banle, ne ca naca zra lánale da gácule. \v 23 Xel-la nabán chee̱le zácadxa na ca da gágule, na' be̱l-la' dxen chee̱le zácadxa na ca zra lánale. \v 24 Le nna'xque ca dxaca chee̱ bxínnedu ca'. Quebe dxelázaba', ne quebe dxelelápaba', ne quebe zaj zua naga dxuluxuzraba', na' Diósqueze̱' dxuxi'aj dxugawe̱'-ba'. Zácadxale le'e ca bxínnedu ca'. \v 25 ¿Núlale le'e séquele gusetunna cuínale xetú ben lawe' da dxebé'le̱'e̱le gunne xue? \v 26 Che quebe gaca gunle tu da naca da dauze, ¿bizr chee̱ na' dxebe'le gunne xue chee̱ da ca' xezícala? \p \v 27 ’Le nna'xque ca dxelegula xiaj xrtandu ca'. Quebe dxelún na zrin, ne quebe dxelún na du ladxe', na' dxapa' le'e, wenná bea Salomón quebe gucue̱' da xrtandxa ca tu xiajdu caní. \v 28 Che Dios dxugacue̱' caní xíxre'du ca', da zaj zua na'a le̱'e̱ xixre', na' wxre xelezxe na, ¿quegá gundxe̱' chee̱le le'e, benne' dxeléajle̱'e̱ láteze chia'? \v 29 Chee̱ le̱ na', quebe cue'le gunne xue ca naca da gágule, u ca naca da xí'ajle, ne quebe súale ste̱be. \v 30 Ca' naca na, lawe' da ca naca benne' ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zr la xu dxelexílaje̱' ca naca da caní, san le'e, zua Xrale xabáa ba nézene̱' nachínnele ca naca da caní. \v 31 Le cue' gunne xue nna bea Dios lu xichaj lázrdaule, na' sile ca naca da caní. \s1 Da gunní'a da dxegú'u cháwedxu xabáa \r (Mt. 6.19-21) \p \v 32 Na' gunná Jesús: \p ―Quebe zrébele, zríla'du chia', bábaze nácale le'e. Xrale Dios dxezaca ba lazre̱' gunne̱' chee̱le lataj naga dxenná be'e̱. \v 33 Le gute da nápale, na' le gunezruj benne' xache' ca'. Ca'an gaca, guzrale na naga quebe te chee̱ na, na' gápale da gunní'a xabáa da quebe xedú, naga quebe gaca chu'u gubán, ne quebe gaca xelú'u béadu ca' xuluteba' na. \v 34 Naga nuzúale xel-la gunní'a chee̱le, na' súaqueze lázrdaule. \s1 Dxal-la' gupá'a cuínadxu \p \v 35 Na' gunná Jesús: \p ―Le gupá'a cuínale, ne le gugala xi' chee̱le. \v 36 Le gaca ca benne' we̱n zrin ca' dxelebeze̱' xrane̱' xezrine̱' lu laní chee̱ wechaga na', na' nne̱' dxu'a dxa xu'u na'. \v 37 Ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' we̱n zrin ca', benne' ca' xedajxraca xrane̱' le̱' dxelenaze̱' gate xezrine̱'. Da li dxapa' le'e, xrane̱' na' cueche̱' benne' ca' xelawe̱', na' guzúa cuine̱' chee̱ que̱'e̱ da xelagu benne' we̱n zrin ca'. \v 38 Lácala xezrine̱' dxe̱la u dxaní'sise̱', che xedajxraque̱' le̱' dxelennaze̱', ba neza naca na chee̱ benne' we̱n zrin ca'. \v 39 Dxal-la' nézele da nigá, che xrane xu'u gunézene̱' bi zra zrin gubán, na' quebe gasie̱' chee̱ quebe gu'e̱ lataj quíduje̱' lizre̱' chee̱ cuane̱' da nape̱'. \v 40 Cá'anqueze le'e, le sua ban lazre', lawe' da gate québela nézele, xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \s1 Benne' we̱n zrin li lazre', ne benne' we̱n zrin quebe naque' li lazre' \r (Mt. 24.45-51) \p \v 41 Nadxa Pedro bche̱be̱' Jesús: \p ―Xran, ¿bchálaju' da dxulé'e nigá chee̱ nétu'ze, che chee̱ xúgute̱ benne'? \p \v 42 Xránadxu gunné̱': \p ―¿Nuzra naca we̱n zrin li lazre', bénnea' dxucá'ana xrane̱' lu ne̱'e̱ benne' zaj zra' lizre̱' chee̱ gunézruje̱' da xelagu benne' ca' gate zrin zra chee̱ na? \v 43 Ba neza naca na chee̱ benne' we̱n zrin na', gate xezrín xrane̱', xedajxraque̱' le̱' dxune̱' ca da nabague̱'. \v 44 Da li dxapa' le'e, xrane̱' gucá'ane̱' lu ne̱'e̱ xúgute̱ da nape̱'. \v 45 Che benne' we̱n zrin na' dxéquene̱' wazré xrane̱' xelé̱'e̱, ne su lawe̱' gusaca zi'e̱ benne' we̱n zrin xezica ca', ne nu'ula we̱n zrin ca', ne su lawe̱' xi'aj gawe̱', ne súzrene̱', \v 46 nadxa xrane̱' xelé̱'e̱ lu zra quebe dxebeze̱' le̱', ne lu zra quebe nézene̱', na' gusaca zí'le̱'e̱ le̱', ne chugue̱' chee̱' saque̱' ca xelezaca benne' ca' quebe zaj naque̱' chee̱ Dios. \p \v 47 ’Benne' we̱n zrin na' nézene̱' ca da dxaca lazre' xrane̱' san quebe nucueze̱', ne quebe dxuzúe̱' dizra', benne' nigá gudée̱' le̱' ba xa'. \v 48 Benne' we̱n zrin na' quebe nézene̱' da na', ne dxune̱' da dxusebaga na le̱' zria, benne' nigá tée̱' láteze xel-la zi'. Che tu benne' dxezí'le̱'e̱ da dxunezruj Dios le̱', Dios wanábale̱'e̱ le̱, na' bénnea' Dios nuxrén lazre̱' le̱' da zrente̱, Dios wanné̱ xúele̱'e̱ne̱' le̱'. \s1 Dxelaca benne' chupa la'a ne̱ chee̱ Jesús \r (Mt. 10.34-36) \p \v 49 Na' gunná Jesús: \p ―Neda' bla'a guzrena' xi' lu xe̱zr la xu nigá, na' la guzreda' ba dxala xi' na'. \v 50 Dxal-la' chu'a lu xel-la gute ca dxu'u tu benne' lu nisa gate dxedxúe̱' nisa, na' téle̱'a xel-la zi' cadxa gácatequeze na. \v 51 ¿Dxéquele le'e za' neda' cu'a xel-la dxebeza zri lazre' lu xe̱zr la xu nigá? Dxapa' le'e: Cabí. Za'a chee̱ guna' benne' chupa la'a. \v 52 Na'a su lau, gazxu' benne' zaj zre̱'e̱ tu xu'u xelaque̱' chupa la'a. Chunne̱' xeledábague̱' chupe̱', na' chupe̱' xeledábague̱' chunne̱'. \v 53 Xra tu bi biu tábague̱' bi biu chee̱', na' bi biu na' tábagabe' xrabe'. Xrna tu bi nu'ula tábague̱' bi nu'ula chee̱', na' bi nu'ula na' tábagabe' xrnabe'. Tau zri'ine tu nu'ula tábague̱' zru'a lizre̱', na' zru'a lizre̱' na' tábague̱' tau zrí'ine̱'. \s1 Da dxululé'e na ca da gaca lu zra na'a zra \r (Mt. 16.1-4; Mr. 8.11-13) \p \v 54 Na' Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Gate le'e dxelé'ele da' beuj naga dxebía gubizra, na' dxennale, waca xiuj, ne ca' dxaca. \v 55 Gate dxaca be' za na chalá'a naga dxedé gubizra beu' zaga ca', na' dxennale waca da la, ne dxaca ca'. \v 56 Le'e, benne' dxunle láweze da xrlátaje. Le'e nézele nnale ca da gaca zran xabáa, ne lu xe̱zr la xu nigá, san quebe dxezéquele xuzájla'ale da dxululé'e na ca gaca chee̱le lu zra na'a zra. \s1 Dxal-la' xezúadxu lu xel-la dxebeza zri lazre' nen benne' dxedábague̱' dxi'u \r (Mt. 5.25-26) \p \v 57 Na' gunná Jesús: \p ―¿Bizr chee̱ na' quebe dxeque be'ele da naca xrlátaje? \v 58 Che nu benne' dxaca lazre̱' guzúe̱' lue' lau benne' dxuchi'e̱, na' gate chéajle̱nu' le̱' chee̱ zrinle lau bénnea', be̱n ba xen xezú' lu xel-la dxebeza zri lazre' nen bénnea' dxácate̱ xu'ule neza, chee̱ quebe che̱'e̱ lue' lau bénnea', na' bénnea' gudée̱' lue' lu na' benne' gusézxuje̱' lue' lizre xia. \v 59 Dxapa' lue' quebe xedxúaju' na' cadxa quízruju' ca da dxebagu'. \c 13 \s1 Dxal-la' xelexebí'i lazre' bénneache \p \v 1 Ca lu zra na' belezrín bal-la benne' lau Jesús, na' buluzenne̱' Le̱' ca be̱n Pilato, be̱tie̱' bal-la benne' Galilea, na' bchague̱' dxen chee̱ benne' ca' nen dxen chee̱ be̱ xixre', bea ca' ba belutie̱' chee̱ xuluzríe̱' dxen chee̱ na lau Dios. \v 2 Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―¿Dxéquele le'e caní gulezaca benne' ca' lawe' da zaj nácadxe̱' benne' dul-la ca benne' ca' xezícala zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Galilea? \v 3 Dxapa' le'e: Cabí, na' che quebe xebí'i lázrele le'e, xúgute̱le le'e cuía xile. \v 4 ¿Dxéquele le'e benne' chinu chunna ca' gulatie̱' gate guzría cha xu'u sibe le̱' da nazí le na Siloé zaj nabágadxe̱' dul-la ca xezícala benne' ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Jerusalén? \v 5 Dxapa' le'e: Cabí, na' che le'e quebe xebí'i lázrele, cá'anqueze le'e wabía xile. \s1 Xaga higo da quebe dxebía na da zixre \p \v 6 Nadxa Jesús bchálajle̱ne̱' benne' ca' da dxulé'e nigá, dxenné̱': \p ―Tu benne' zua tu xaga higo chee̱' zua na lu xe̱zr la xu chee̱', na' xeajné̱'e̱ na che zría na, na' quebe bi bezrélene̱'. \v 7 Nadxa guzre̱' benne' dxun zrin lu xe̱zr la xu chee̱': “Gunná'xque, chun ízate̱ ba bida' dxenná'a che zria xaga nigá, ne quebe bi bezréleda'. ¡Guchugu na! ¿Bizr chee̱ na' nulán na xe̱zr la xu nigá?” \v 8 Bénnea' dxun zrin chee̱ xe̱zr la xu na' beche̱be̱': “Xran, bca'ana na xetú iza na'a. Guzúlujdxa' zran na, ne cua'a na be̱be. \v 9 Nen da na', gúnnalja na, san che cabí, na' chugu' na.” \s1 Jesús dxexune̱' tu nu'ula nalegu cuzre̱' \p \v 10 Gate naca zra dxulupá'ana judío ca', na' zua Jesús tu lu xu'u naga dxelezraga judío ca' dxusé̱dene̱' benne' ca', \v 11 na' zua na' tu nu'ula xu'e̱ we̱' ba guca chinu chunna iza. Tu be' xriwe̱' nun na le̱' cuzru legu, na' quebe dxácaqueze̱' xelíe̱'. \v 12 Gate ble'e Jesús le̱', na' gunné̱' le̱', ne guzre̱' le̱': \p ―Nu'ula, ba bexacu' chee̱ xízrawe̱' chiu'. \p \v 13 Nadxa guxrúa ne̱'e̱ nu'ula na', na' la ná'queze nu'ula na' belite̱', na' guzú lawe̱' dxue lá'ane̱' Dios. \v 14 Na' benne' xíchaje̱ chee̱ xu'u na' bzre̱'e̱ lawe' da bexún Jesús nu'ula na' lu zra dxulupá'ane̱', na' guzre̱' benne' zaj zre̱'e̱ na': \p ―Xrupa zra dxal-la' gundxu zrin. Lu zra ca' waca xídale xexácale, quegá lu zra dxupá'anadxu. \p \v 15 Nadxa Xránadxu beche̱be̱': \p ―Le'e, benne' dxelún láweze da xrlátaje, ¿quebe dxesé̱zrele le'e be̱zre chee̱le u burro chee̱le lu zra dxupá'anadxu chjua'le-ba' xelé'ajba' nisa? \v 16 Nú'ula nigá naque̱' xrtia Abraham, na' da xriwe̱' nuchéaj na le̱' lu xízrawe̱' nigá ba zeaj chinu chunna iza, na' ¿quebe dxal-la' xebéaja' xízrawe̱' da nuchéaj na le̱' lu zra dxupá'anadxu? \p \v 17 Gate gunná Jesús da nigá, xúgute̱ benne' dxeledábague̱' Le̱' belexedué'ene̱', na' xúgute̱ benne' xezícadxa gulebene̱' gate belelé'ene̱' ca naca da zrente̱ da dxun Jesús. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ bínnedau' chee̱ mostaza \r (Mt. 13.31-32; Mr. 4.30-32) \p \v 18 Nadxa gunná Jesús: \p ―¿Aja naca xel-la dxenná bea chee̱ Dios, ne bi gutil-le lé̱beda' na? \v 19 Naca na ca tu bínnedau' chee̱ mostaza, tu benne' dxaze̱' na lu xe̱zr la xu chee̱', na' dxegula na, ne dxácate̱ na ca tu xaga zren, na' bxínnedu ca' dxuluzríaba' xrú'uneba' lu zruze na ca'. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ cua zichaj chee̱ xeta xtila \r (Mt. 13.33) \p \v 20 Cá'anqueze gunná Jesús: \p ―¿Bizra gutil-le lé̱beda' xel-la dxenná bea chee̱ Dios? \v 21 Naca na ca cua zichaj chee̱ xeta xtila tu nu'ula dxuchague̱' na chunna xaga de xezaj, na' dxuchazra na ca naca cua na'. \s1 Dxa xu'u lechide' \r (Mt. 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Dxácate̱ xu'u Jesús neza zexíaje̱' xe̱zre Jerusalén, dxusé̱dene̱' bénneache lu xe̱zre ca', ne xé̱zredu ca' naga dxedée̱'. \v 23 Na' bche̱be tu benne' Le̱': \p ―Xran, ¿bábaze benne' xelelá? \p Beche̱be Jesús: \p \v 24 ―Le gun ba xuzre chu'ule dxa xu'u lechide', lawe' da dxapa' le'e, benne' zan xelaca lazre̱' xelu'e̱ na', na' quebe xelezéquene̱'. \v 25 Ca te na' chasa xrane xu'u, ne gusézxuje̱' dxa xu'u, na' le'e zrale chalé'ajla nne̱le dxu'a dxa xu'u na', nnale: “Xran, gusalaj chú'untu'.” Na' le̱' xeche̱be̱': “Quebe nezda' ga benne' le'e.” \v 26 Nadxa su láuquezle le'e nnale: “Güe'e gudágule̱ntu' lue', na' lue' bsé̱denu' lu neza chee̱ntu' ca'.” \v 27 Le̱' xeche̱be̱': “Dxapa' le'e, quebe nezda' ga benne' le'e. Le cuasa cuita' neda', xúgute̱le le'e dxunle da cale̱la.” \v 28 Na' cuézrele, ne xagu xá'ate̱ lázxale gate lé'ele Abraham, ne Isaac, ne Jacob, ne xúgute̱ benne' ca' gulenné̱' waláz chee̱ Dios, zaj zue̱' naga dxenná bea Dios, na' le'e zrale chalé'ajla. \v 29 Welelá' benne' zaj zre̱'e̱ dapa saca chee̱ xe̱zr la xu nigá, na' xelebé'e̱ xelawe̱' naga dxenná bea Dios. \v 30 Nadxa bal-la benne' zaj naque̱' bzé̱bedxa na'a xelaque̱' benne' blau, na' benne' zaj naque̱' blau na'a xelaque̱' bzé̱bedxa. \s1 Dxebezre Jesús chee̱ xe̱zre Jerusalén \r (Mt. 23.37-39) \p \v 31 Lu zra ná'queze, belezrín lau Jesús bal-la benne' fariseo ca', na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Bezá' nigá, lawe' da dxaca lazre' Herodes gutie̱' Lue'. \p \v 32 Jesús beche̱be̱': \p ―Le chjaca cheajgué̱zrele benne' wilaj lazre' cale̱la na': “Na'a, ne wxre xebéaja' be' xriwe̱' ca' lu xichaj lázrdau benne' ca', ne xexuna' benne' we̱' ca', na' wizraj sueda'.” \v 33 Dxun na ba xen chéajle̱na' neza chia' na'a, ne wxre, ne wizraj, lawe' da quebe gaca gate tu benne' dxenné̱' waláz chee̱ Dios che quebe xelute benne' Jerusalén le̱'. \p \v 34 “Jerusalén, Jerusalén, le'e na' dxútele benne' dxelenné̱' waláz chee̱ Dios, ne dxuzríale xiaj benne' gubáz ca' dxesel-la Dios. Zane' lasa guca lazra' gutupa' bi chee̱le ca' ca dxun bedxuj, dxutúpaba' bédxujdu ca' zran xrílaba', san quebe guca lázrele. \v 35 ¡Le nna'xque, na'a! Lízrele le'e xegá'ana na cá'aze. Dxapa' le'e québedxa xelé'ele neda' ca zrindxa zra nnale: ¡Lá'azxa naca Bénnea' ze̱'e̱ lu La Xránadxu!” \c 14 \s1 Jesús dxexune̱' tu benne' de̱ xi' ca naca be̱l-la' dxen chee̱' \p \v 1 Tu zra dxulupá'ana benne' judío ca' guxíaj Jesús zeajtawe̱' lizre tu benne' blau chee̱ benne' fariseo ca', na' benne' fariseo ca' dxuluzuzre̱' Jesús bi gune̱'. \v 2 Zúaqueze lau Jesús tu benne' de̱ xi' ca naca be̱l-la' dxen chee̱'. \v 3 Nadxa Jesús bche̱be̱' benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, ne benne' fariseo ca', gunné̱': \p ―¿Waca nu benne' xexune̱' benne' we̱' lu zra dxupá'anadxu, che cabí? \p \v 4 Benne' ca' gulezúe̱' zrize. Nadxa Jesús guqué̱'e̱ benne' we̱' na', ne bexune̱' le̱', na' guzre̱' le̱' xexíaje̱'. \v 5 Nadxa guzre̱' benne' fariseo ca': \p ―¿Núlale le'e, che be̱zre chee̱le u bia chee̱le bíxreba' tu lu xe̱dxu, quebe xebéajle-ba' zra ná'queze lácala naca zra dxupá'anadxu? \p \v 6 Quebe bi guca xelexeche̱be̱'. \s1 Benne' zaj zre̱'e̱ laní chee̱ wechaga na' \p \v 7 Gate ble'e Jesús ca dxelún benne' ca', dxelebé'e̱ lataj blaudxa ga dxelawe̱', na' bchálaje̱' da dxulé'e na, dxenné̱': \p \v 8 ―Gate tu benne' dxenné̱' lue' laní chee̱ wechaga na', quebe cue'u lataj blau, lawe' da che wazá tu benne' nácadxe̱' blau ca lue', \v 9 na' bénnea' gunné̱' dxúpate̱le xide̱' xe̱'e̱ lue': “Bnezruj lataj nigá benne' nigá.” Nadxa gun na ba xen xexíaju' lataj bzé̱bedxa lu xel-la stu'. \v 10 Na'a, gate nu benne' nne̱' lue', gudxé'e lataj bzé̱bedxa, chee̱ gate za bénnea' gunné̱' lue', wanné̱': “Bi ljwezra', gudé nigala naga nácadxa blau.” Ca'an gaca, xegá'anu' szren lau benne' ca' zaj zre̱'e̱ dxelágule̱ne̱' lue'. \v 11 Benne' dxucá'ana szren cuine̱', wexéxrujla bénnea', na' benne' dxucá'ana baxache' cuine̱' wegá'ana szrénqueze̱'. \p \v 12 Nadxa Jesús guzre̱' benne' na' gunné̱' Le̱': \p ―Gate gunézruju' tu zrue u tu xrche' quebe nneu' bi ljwezru' ca', ne bi bichu' ca', ne xrtia ljwezru', ne benne' walízr chiu' ca' zaj nape̱' da gunní'a, lawe' da benne' caní welenné̱queze̱' lue', na' zrué'equeznu' da xelexexunne̱' chiu'. \v 13 Gate dxunu' tu laní, gunné̱ benne' xache' ca', ne benne' zaj nadxugu ni'a ne̱'e̱, ne benne' zrinnaj ca', ne benne' la chul-la ca'. \v 14 Caní gaca tu da ba neza chiu', lawe' da benne' caní quebe gaca xelexexunne̱' ca' chiu', na' wazrué'enu' lazrju' gate xelexebán benne' xrlátaje ca'. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ tu xrche' zren \p \v 15 Gate ben tu benne' dxágule̱ Le̱' da na', na' guzre̱' Jesús: \p ―Ba neza zrente̱ naca na chee̱ benne' gawe̱' xeta naga dxenná bea Dios. \p \v 16 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Tu benne' gulu'e̱ tu xrche' zren, na' gunné̱' benne' zan. \v 17 Ca bzrin zra xelawe̱' xrche' na', gusél-le̱' we̱n zrin chee̱' chee̱ cheaje̱zre̱' benne' ca' gunné̱': “Le da, lawe' da ba nuseni'a da gágudxu.” \v 18 Xúgute̱' gulezú lawe̱' dxelenabe̱' gu'e̱ le̱' lataj quebe xelide̱'. Benne' nedxu gunné̱': “Za bezítea' tu cue' xe̱zr la xu chia', na' dxal-la' cheajnná'a na. Dxata' xueda' lue' si zrenu' chia'.” \v 19 Xetúe̱' gunné̱': “Za bezítea' gazxu' cue' be̱zr chia', na' guxúa' aja xelunba'. Dxata' xueda' lue' si zrenu' chia'.” \v 20 Na' xetúe̱' gunné̱': “Za bchágate̱ na'a, na' quebe gaca xida'.” \v 21 Gate bezrín benne' we̱n zrin na', guzre̱' xrane̱' ca naca da nigá. Nadxa bzra'a xrane̱' na', na' guzre̱' we̱n zrin na': “Guxíaj na'a la neza ca', ne neza chee̱ xe̱zre nigá, na' xeajxrí' xúgute̱ benne' xache' ca', ne benne' zaj nadxugu ni'a ne̱'e̱, ne benne' zrinnaj ca', ne benne' la chul-la ca'.” \v 22 Ca gudé na' gunná benne' we̱n zrin na': “Xran, ba be̱na' ca gunnáu', na' ne de̱dxa lataj.” \v 23 Nadxa gunná xrane̱' na': “Guxíaj na'a la neza ca', ne neza lásedu ca', na' xeajé̱n ba xen xelelé̱'e̱, chee̱ cha' lizra' nigá. \v 24 Dxapa' le'e, netú benne' ca' gunnéa' nédxula quebe xelawe̱' xrche' chia'.” \s1 Xel-la zi' da te benne' chéajle̱ne̱' Jesús \p \v 25 Benne' zan zjácale̱ne̱' Jesús, na' Le̱' bexéchaje̱', na' guzre̱' benne' ca': \p \v 26 ―Che nu benne' ze̱'e̱ naga zua', ne quebe guzúe̱' chalá'ala xre̱', ne xrne̱'e̱, ne zru'ule̱', ne zrí'ine̱' ca', ne bi biche̱' ca', ne bi zane̱' ca', ne xel-la nabán chee̱', quebe gaca gaque̱' neda' tuze. \v 27 Benne' quebe sá'le̱ne̱' neda' lácala dxal-la' te̱'e̱ xaga béguaj, quebe gaca gaque̱' neda' tuze. \v 28 Che tu benne' ládujla le'e dxaca lazre̱' gune̱' tu xu'u sibe, ¿quebe cue'e̱ nedxu gune̱' xrbaba chee̱' che wazúene̱' xuzrte̱' na? \v 29 Che quebe gune̱' caní, ne che cueche̱' lane na, na' ca te na' quebe suene̱' xuzre̱' na, na' xúgute̱ benne' xelelé'ene̱' na xelezú lawe̱' xelún le̱' chee̱ bénnea', \v 30 na' xelenné̱': “Benne' nigá guzú lawe̱' dxune̱' tu xu'u. Quebe guque̱' gune̱' ca naca.” \v 31 Che tu benne' wenná bea dxal-la' cheajtíl-lale̱ne̱' xetú benne' wenná bea, ¿quebe cue'e̱ gune̱' xrbaba chee̱' che wazúene̱' nen tu gaxúa gaxúa benne' dxjaque̱' wedil-la cheajtíl-lale̱ne̱' bénnea' za' nen chupa gaxúa gaxúa benne' dxjaque̱' wedil-la? \v 32 Che quebe séquene̱', gate benne' wenná bea na' xetú ne ze̱'e̱ zitu', na' sel-le̱' gubáz chee̱' ca' xelenabe̱' gata' xel-la dxebeza zri lazre'. \v 33 Ca' naca na, nútete̱ze benne' ládujla le'e, che quebe gusane̱' ca naca da nape̱', quebe gaca gaque̱' neda' tuze. \s1 Zede' da québedxa naca na sna'a \r (Mt. 5.13; Mr. 9.50) \p \v 34 Na' gunná Jesús: \p ―Zede' naca na da chawe', san che québedxa naca na sna'a, ¿ájazra guchínedxu na? \v 35 Quebe gaca guchínedxu na, quegá chee̱ gucá'ana cháwedxu xe̱zr la xu, ne quegá chee̱ guchíxredxu be̱be, san dxal-la' chú'unadxu na. Benne' ca' zaj zua nague̱', dxal-la' xelenne̱'. \c 15 \s1 Ca guca chee̱ tu zrila' guníteba' \r (Mt. 18.10-14) \p \v 1 Benne' zante̱ benne' wechizruj waláz chee̱ Roma, ne benne' dul-la ca' gulebigue̱' naga zua Jesús chee̱ xelenne̱' da dxuchálaje̱'. \v 2 Chee̱ le̱ na' benne' fariseo ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na gulezí tizre̱' Jesús, gulenné̱': \p ―Benne' nigá dxune̱' tu zren benne' dul-la ca', ne dxágule̱ne̱' le̱'. \p \v 3 Nadxa bchalaj Jesús da dxulé'e na, gunné̱': \p \v 4 ―Nu benne' ládujla le'e, che nape̱' tu gaxúa zrila', na' nite tuba', ¿quebe gucá'ane̱' xetápalalaj che̱nnu zrila' ca', bea ca' zaj zraba' le̱'e̱ xixre', na' se̱'e̱ cheajdílaje̱' bea na' guníteba' cadxa xezrelne̱'-ba'? \v 5 Na' gate xezrelne̱'-ba', bene̱', na' xequé̱'e̱-ba' xexrúe̱'-ba' xe̱'a xe̱ne̱'. \v 6 Na' ca xezrine̱' lizre̱', gutupe̱' ljwezre̱' ca', ne benne' walizre chee̱' ca'. Na' xe̱'e̱ le̱': “Le be nen neda', lawe' da bezrelda' zrila' chia' guníteba'.” \p \v 7 Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Cá'anqueze zúale̱'e̱dxa xel-la dxebé xabáa gate tu benne' dul-la dxexebí'i lazre̱', quézcala chee̱ tápalalaj che̱nnu benne' xrlátaje ca' dxeléquene̱' quebe dxun na ba xen xelexebí'i lazre̱'. \s1 Ca guca chee̱ tu dumí da gunite \p \v 8 Nadxa Jesús bchálaje̱' xetú da dxulé'e na, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Tu nu'ula nape̱' chi dumí zaca, na' che nite tu na, nadxa guzúe̱' xi' chee̱' chee̱ gusaní na lu xu'u chee̱'. Nadxa su lawe̱' gulúe̱' lu xu'u chee̱', xexílaje̱' bínnalu ca xezrelne̱' dumí chee̱' da gunite na. \v 9 Na' ca xezrelne̱' dumí na', gutupe̱' nu'ula ljwezre̱' ca', ne nu'ula walízr chee̱' ca', na' xe̱'e̱ le̱': “Le be nen neda', lawe' da bache bezrelda' dumí chia' da gunite na.” \p \v 10 Na' gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Cá'anqueze dxelebé gubáz chee̱ xabáa ca' chee̱ Dios gate tu benne' dul-la dxexebí'i lazre̱'. \s1 Ca guca chee̱ zri'ine tu benne' gunítebe' \p \v 11 Nadxa Jesús bchálaje̱' xetú da dxulé'e na, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Tu benne' zaj zra' chupa bi chee̱'. \v 12 Na' bi cuide' chee̱' gúzrebe' xrabe': “Xrae, be̱nna chia' da dxal-la' si'a chee̱ da naca chiu'.” Nadxa xrabe' be̱ne̱' gachaj da bnézruje̱' cha chee̱be' tube', ne xetube'. \v 13 Ca gudé tu chupa zra, bi cuide' chee̱ bénnea' btúpabe' xúgute̱ da naca chee̱be', na' guzabe' zitu', na' bzrinbe' xetú xe̱zr la xu. Na' be̱n dítajbe' dumí chee̱be' lu da cale̱la da be̱nbe'. \v 14 Na' ca gudache xúgute̱ dumí chee̱be', bzrin tu gubina' lu xe̱zr la xu na', na' le̱be' gudunbe'. \v 15 Nadxa guzabe' xeajtílajbe' zrin gunbe' chee̱ tu benne' lu xe̱zr la xu na'. Benne' na' gusél-le̱'-be' le̱'e̱ xixre' chee̱' chee̱ cheajxúebe' cuche chee̱' ca'. \v 16 Guca lázrebe' gágube' da cale̱la da dxelagu cuche ca'. Netú benne' quebe bi bnézruje̱' da gágube'. \v 17 Nadxa xeajsá lázrebe', dxennabe': “Benne' zante̱, benne' we̱n zrin zaj zre̱'e̱ lizre xra', na' dé̱le̱'e̱ da dxelawe̱'. Neda' dxátequeza' xel-la dxedún. \v 18 Webí'iza' xexá'a naga zua xra', na' xapa' le̱': Xrae, be̱na' dul-la lau Dios, ne lau lue'. \v 19 Québedxa naca chia' gaca' zri'inu'. Bzua neda' ca tu benne' we̱n zrin chiu'.” \v 20 Nadxa begú'ube' neza, bezrinbe' lizre xrabe'. \p ’Tu chi na', ble'e xrabe' le̱be' ba zezabe', na' bexache lazre̱'-be'. Na' guzá chégüe̱' xeajchague̱'-be', na' bnide̱'-be', ne bnúpete̱'-be'. \v 21 Nadxa gunabe': “Xrae, be̱na' dul-la lau Dios, ne lau lue'. Québedxa naca chia' gaca' zri'inu'.” \v 22 Na' gunná xrabe', dxe̱'e̱ benne' we̱n zrin chee̱' ca': “Le cueaj zra lana' da zaca, ne le gugacu-be'. Le cu'u tu da naca oro zrube nabe', ne le cu'u xel-la ní'abe'. \v 23 Le cheajzrí' tu be̱zre be̱ dxanne, na' gútele-ba'. Gágudxu, ne gundxu laní, \v 24 lawe' da bi chia' nigá guca chee̱be' ca tu benne' ba gute, na' bebanbe'. Gunítebe', na' ba bezrágadxu-be'.” Na' gulezú lawe̱' dxelune̱' laní. \p \v 25 ’Dxácate̱ na', zrí'ine̱' bi waca zúabe' le̱'e̱ xixre' dxunbe' zrin. Na' chizrela' ca bezrinbe' gagu cuita xu'u lizre xrabe', na' benbe' dxaca wil-la, ne dxaca wexá'a. \v 26 Nadxa gunné̱be' tu bi we̱n zrin na', dxe̱'e̱be' le̱be': “¿Bi dxaca nigá?” \v 27 Bi we̱n zrin nigá cúnnabe': “Ba belá' bi bichu', na' xrau' gunná bé'ene̱' nu gute tu be̱zre be̱ dxanne, lawe' da belabe' zúabe' zri'a chawe'.” \v 28 Bzra'a bi waca na', na' quebe guca lázrebe' xexú'ube'. Nadxa bdxuaj xrabe', ne guta' xuene̱' le̱be' xexú'ube'. \v 29 Na' cúnnabe', dxe̱'e̱be' xrabe': “Nézqueznu' zane' iza ba be̱na' zrin chiu', ne cabata' bcha'a lue', na' ne tu lasa quebe ne gunnu' chia' tu chíbudau' chee̱ guna' tu laní nen ljwezra' ca'. \v 30 Na'a belá' bi chiu' nigá, bi ba be̱n dítajbe' dumí chiu', guzúale̱be' nu'ula dxeledá zraga ca', na' be̱te lizu' be̱zre be̱ dxanne ne̱ chee̱ le̱be'.” \v 31 Nadxa gunná xrabe', dxe̱'e̱-be': “Zri'ina', lue' tu zúale̱zquezu' nen neda', na' xúgute̱ da de̱ chia' naca na chiu'. \v 32 Na'a dxun na ba xen gundxu laní, ne bedxu, lawe' da bi bichu' gúcabe' ca tu benne' ba gute, ne naca banbe'. Gunítebe', na' ba bezrágadxu-be'.” \c 16 \s1 Benne' we̱n zrin blau quebe naque̱' xrlátaje \p \v 1 Nadxa Jesús guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Guzúa tu benne' gunní'a, na' zua tu benne' we̱n zrin blau chee̱'. Na' bal-la benne' xeajlegue̱zre̱' le̱' benne' we̱n zrin blau na' dxun dítaje̱' da de̱ chee̱ xrane̱'. \v 2 Nadxa xrane̱' gunné̱' le̱', ne guzre̱' le̱': “¿Bizra da nigá dxelenné̱' chiu'? Blué'e neda' ca naca chee̱ zrin dxunu', lawe' da québedxa gaca gacu' we̱n zrin blau chia'.” \v 3 Nadxa benne' we̱n zrin blau na' guzú lawe̱' dxenné̱' lu xichaj lázrdawe̱': ¿ájazra guna' na'a, lawe' da xebéaj xrana' neda' lu zrin chia'? Quebe sueda' guna' zrin le̱'e̱ xixre', ne wedué'eda' naba' guna'. \v 4 Na'a ba nezda' tu da guna' chee̱ xelezúa benne' xelezí' lu ne̱'e̱ neda' gate québedxa de̱ zrin chia'. \v 5 Nadxa gunné̱' tu tu benne' dxelal-le̱' chee̱ xrane̱' na'. Na' bche̱be̱' benne' nedxu: “¿ájate̱ dxal-lu' chee̱ xrana'?” \v 6 Benne' na' beche̱be̱': “Dxal-la' chee̱' tu gaxúa zruaga da za.” Nadxa benne' we̱n zrin blau na' guzre̱' le̱': “Nigá de̱ xiche chiu'. Gudxé'e bexún xetú na, na' bzuaj na dxebagu' chi xun zruaga ca'.” \v 7 Gudé na' bche̱be̱' xetú benne' ca': “¿Gazra lue', ájate̱ dxebagu'?” Na' benne' nigá guzre̱' le̱': “Dxebaga' tu gaxúa bzude' zrua' xtila.” Nadxa benne' we̱n zrin blau guzre̱' le̱': “Nigá de̱ xiche chiu'. Be̱n xetú na, na' bzuaj na dxebagu' tápalalajze.” \v 8 Xrane̱' gúquebe'ene̱' nácale̱'e̱ sina benne' we̱n zrin blau na' ca be̱ne̱' da ca'. \p Nadxa gunná Jesús: \p ―Ca' naca na, benne' zaj zre̱'e̱ na'a zra zaj nácadxe̱' sina lu da dxelune̱' nen le sa' ljwezre̱' ca', ca zaj naca benne' zaj naque̱' chee̱ Dios. \p \v 9 ’Neda' dxapa' le'e, le guchine xel-la gunní'a chee̱ xe̱zr la xu nigá chee̱ cha benne' ljwézrele, chee̱ gate te chee̱ xel-la gunní'a na', na' sua nu si' lu na' le'e naga gaca banle chadía chacanna. \p \v 10 ’Benne' dxuchínene̱' láteze lu dute̱ xel-la li lazre' chee̱', cá'anqueze guchínene̱' tu da zrendxa dute̱ xel-la li lazre' chee̱', na' benne' quebe naque̱' li lazre' ca dxuchínene̱' láteze, cá'anqueze quebe gaque̱' li lazre' ca guchínene̱' tu da zrendxa. \v 11 Ca' naca na, che quebe nácale li lazre' ca dxuchínele xel-la gunní'a chee̱ xe̱zr la xu nigá, ¿nuzra guxrén lazre̱' le'e chee̱ guchínele xel-la gunní'a li? \v 12 Che quebe nácale li lazre' ca dxuchínele da naca chee̱ benne' xula, ¿nuzra gunna le'e da gaca cheé̱quezle? \p \v 13 ’Quebe gaca tu benne' we̱n zrin gune̱' zrin chee̱ chupa xrane̱', lawe' da cuídene̱' tue̱', na' xetúe̱' zrí'ine̱', u gaque̱' li lazre' nen tue̱', na' xetúe̱' guzúe̱' chalá'ala. Quebe gaca nu gun zrin chee̱ Dios, ne chee̱ da gunní'a da nape̱'. \p \v 14 Benne' fariseo ca', benne' dxulucúdee̱' dumí, ne dxuluzé̱ nague̱' da dxenná Jesús, belún le̱' chee̱'. \v 15 Nadxa gunná Jesús: \p ―Le'e dxulé'e cuínale xrlátaje lau bénneache ca', san Dios núnbe'e̱ lázrdaule. Da dxeleque bénneache naca na xrlátaje, naca na da dxuzúa Dios chalá'ala. \s1 Da nadxixruj bea na, ne xel-la dxenná bea chee̱ Dios \p \v 16 Na' gunná Jesús: \p ―Ca bzrin zra zua Juan gulenná bea da nadxixruj bea na, ne da bululé'e benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. Na'a, ca na'te̱ dxendxu dizra' chawe' ca gaca chú'udxu naga dxenná bea Dios, na' xúgute̱ benne' dxelune̱' ba xuzre xelu'e̱ na'. \p \v 17 ’Waca te chee̱ xabáa, ne chee̱ xe̱zr la xu nigá, san quebe te chee̱ tu da naxúaj na lu da nadxixruj bea na. \s1 Benne' biu dxulusáne̱' nu'ula chee̱' \r (Mt. 19.1-12; Mr. 10.1-12) \p \v 18 Na' gunná Jesús: \p ―Che tu benne' biu gusane̱' zru'ule̱', ne súale̱ne̱' nu'ula xula, benne' biu nigá dxune̱' dul-la dxáchajne̱' xrba chee̱ xel-la wechaga na', na' benne' biu zúale̱ne̱' tu nu'ula ba bsan benne' chee̱' le̱', benne' nigá cá'anqueze dxune̱' dul-la dxáchajne̱' xrba chee̱ xel-la wechaga na'. \s1 Tu benne' gunní'a, ne tu benne' xache' \p \v 19 Na' gunná Jesús: \p ―Guzúa tu benne' gunní'a, gúcue̱' zra lane̱' da zaca, ne da zri'a xrtan, na' xúgute̱ zra be̱ne̱' laní zren. \v 20 Cá'anqueze guzúa tu benne' xache' le̱' Lázaro, nazrate̱ we̱' lu be̱l-la' dxen chee̱', na' dxeajché'e̱ lu xu dxu'a lizre benne' gunní'a na'. \v 21 Benne' xache' nigá guzá lazre̱' gawe̱' ca da dxelexruj zranla ga dxelagu benne' gunní'a na', na' bécudu ca' dxelelé̱'e̱ba' lu we̱' ca' chee̱ Lázaro. \v 22 Bzrin zra gute benne' xache' na', na' belexeché̱' gubáz chee̱ xabáa ca' le̱' zeajxezúale̱ne̱' Abraham lu lataj chawe' chee̱ Dios. Cá'anqueze gute benne' gunní'a na', na' bulucache̱' le̱'. \v 23 Gate benne' gunní'a na' dxezaca zi'e̱ lataj chul-la chee̱ benne' gate, na' guchisa lawe̱', na' blé'ene̱' Abraham zue̱' zitu', ne Lázaro zúale̱ne̱' le̱'. \v 24 Nadxa gudxezre xe̱'e̱, gunné̱': “¡Xrae, Abraham, bexache lazre' neda', ne gusel-la Lázaro, cheajsebise̱' tu zrube ne̱'e̱, na' xide̱' xucule̱' luzra' nigá! Dxezaca zi'a lu xi' nigá.” \v 25 Na' Abraham gunné̱': “Bi chia', bsa lazre' gúcale̱'e̱ chawe' chiu' lu xe̱zr la xu, san Lázaro gúcale̱'e̱ da zi' da xa' chee̱'. Na'a le̱' dxezi'e̱ da ba neza nigá, na' lue' dxezaca zi'u na'. \v 26 Xetú da zua, zua tu chejéa zrente̱ laduj netu' ne le'e. Ca' naca na, che nu benne' zua nigá dxaca lazre̱' chéaje̱' naga zu', quebe gaca, ne quebe gaca benne' zua naga zu' xide̱' naga zúantu' netu'.” \v 27 Nadxa gunná benne' gunní'a na': “Dxata' xueda' lue', xrae Abraham, sel-lu' Lázaro lizre xra', \v 28 naga zaj zra' gazxu' bi bícha'dau', chee̱ cheajchálajle̱ne̱'-be', chee̱ quebe xelelá' le̱be' nigá xelezaca zi'be' ca dxaca chia'.” \v 29 Abraham gunné̱': “Zaj nape̱' da buluzúaj Moisés, ne benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. Dxal-la' xelená' xánnie̱' da na' naxúaj na.” \v 30 Benne' gunní'a na' beche̱be̱': “Awe', xrae Abraham, san che nu benne' ládujla benne' gate chéaje̱' cheajchálajle̱ne̱' le̱', welexebí'i lazre̱'.” \v 31 Abraham gunné̱': “Che quebe xelenne̱' ca da gulenná Moisés, ne benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, québequeze xeléajle̱'e̱ che tu benne' xebane̱' ládujla benne' gate.” \c 17 \s1 Ca naca da dxun na ga nabágadxu dul-la \r (Mt. 18.6-7, 21-22; Mr. 9.42) \p \v 1 Jesús guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Welezúaqueze da xelún na xelebaga bénneache dul-la, na' edxugúa bénnea' gune̱' da gun na xebaga benne' xula dul-la. \v 2 Gácadxa chawe' chee̱ bénnea' che nu guchéaj xiaj xiche lbe̱', na' chu'e̱ lu nísadau' naga gátete̱' quézcala gune̱' da gun na xebaga bidu caní dul-la. \v 3 Le guxúe xanne' cuínale. \p ’Che le sa' ljwezru' gune̱' chiu' da cale̱la, bzéajni'ine̱', na' che xebí'i lazre̱', bnite lau chee̱'. \v 4 Lácala gune̱' chiu' da cale̱la gazre lasa tu zra, na' gazre lasa xide̱' xe̱'e̱ lue': “Dxexebí'i lazra'”, dxal-la' gunite lau' chee̱'. \s1 Xel-la waca chee̱ xel-la dxeajlí lazre' \p \v 5 Benne' gubáz ca' chee̱ Xránadxu gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Be̱n ga cheajlí lázredxantu' Dios. \p \v 6 Nadxa gunná Xránadxu: \p ―Che le'e zrué'ele xel-la dxeajlí lazre', lácala naca na láteze ca tu bínnedu chee̱ mostaza, waca xe̱le xaga zrente̱ nigá: “Gucuasa nigá, ne xeajsúa lu nísadau',” na' xaga na' guzúa na dizra' chee̱le. \s1 Da dxal-la' gun benne' we̱n zrin \p \v 7 ’Che tu benne' ládujla le'e zua tu benne' we̱n zrin chee̱', na' xelé̱'e̱ le̱'e̱ xixre' gate te gudée̱' be̱zre u guxúe̱' béadu ca', ¿we̱'e̱ benne' we̱n zrin na': “Gudé nigala, gudxé'e gagu'?” \v 8 Cabí, san nne̱': “Bcueza da gawa', ne gusí' chawe' le̱'u chee̱ gaca ca'u chia' da xi'aj gawa'. Te na' waca xi'aj gagu' lue'.” \v 9 ¿We̱'e̱ benne' we̱n zrin na': “Xcalenu'”, lawe' da be̱ne̱' da gunná be'e xrane̱' le̱'? Cabí. \v 10 Cá'anqueze le'e, gate xuzre gunle xúgute̱ da gunná be'e Dios le'e, dxal-la' nnale: “Nácantu' benne' we̱n zrin quebe bi zaj zaca, lawe' da quebe bi ne guntu' da zréndxala ca naca da nabágantu'.” \s1 Jesús dxexune̱' chi benne' zaj de̱'e̱ we̱' guzru' \p \v 11 Ca zexíaj Jesús zéaje̱' Jerusalén, gudée̱' lu xe̱zr la xu chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Samaria, ne xe̱zre ca' zaj nababa Galilea. \v 12 Gate bzrine̱' tu xé̱zredau', bedajlechaga Le̱' chi benne' zaj de̱'e̱ we̱' guzru', na' belezé̱' zítu'la, \v 13 ne gulebezre xe̱'e̱, dxelenné̱': \p ―Jesús, Benne' Wese̱de, bexache lazre' netu'. \p \v 14 Gate ble'e Jesús le̱', na' gunné̱': \p ―Le chjaca le cheajlué'e cuínale lau bxruze ca'. \p Dxácate̱ zjaque̱' na', na' belexexaque̱' chee̱ xízrawe̱' chee̱'. \v 15 Nadxa tu benne' ca', gate guque bé'ene̱' ba bexaque̱', na' bebi'e̱, dxue lá'ane̱' Dios du lazre̱'. \v 16 Bzu zribe̱' lau Jesús, ne gudíxrujte̱' lawe̱' lu xu, dxe̱'e̱ Le̱': “Xcalenu'.” Benne' nigá naque̱' tu benne' Samaria. \v 17 Nadxa gunná Jesús: \p ―¿Quegá chie̱' na' belexexaque̱' lu xízrawe̱' na'? ¿Gazra na' xegué̱'? \v 18 ¿Tuze benne' zitu' nigá belá' güe lá'ane̱' Dios? \p \v 19 Nadxa Jesús guzre̱' benne' na' bexaque̱': \p ―Bexasa, bexíaj. Ba bexacu' lawe' da guxéajle̱'u chia'. \s1 Ca la' xel-la dxenná bea chee̱ Dios \r (Mt. 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Benne' fariseo ca' buluche̱be̱' Jesús bátala la' xel-la dxenná bea chee̱ Dios, na' beche̱be Le̱': \p ―Ca la' xel-la dxenná bea chee̱ Dios quebe naca na da lé'ele. \v 21 Quegá nu nna: “Nigá zua na”, u “Na' zua na”, lawe' da ba zua lu'ule le'e xel-la dxenná bea chee̱ Dios. \p \v 22 Nadxa guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p ―Wazrín zra gate le'e gaca lázrele lé'ele tu zra zua' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, na' quebe lé'ele na. \v 23 Che xelenná bénneache, xelé̱'e̱ le'e: “Nigá zue̱'”, u: “Na' zue̱'”, quebe chéajle, ne quebe gaule benne' ca'. \v 24 Ca dxeajsúa xesa chalá'a zran xabáa, na' nalá'te̱queze na xechalá'a zran xabáa, ca'an gaca gate xelá' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, lu zra xelá'a neda'. \v 25 Nédxula dxal-la' téle̱'a xel-la zi', na' benne' zaj zre̱'e̱ lu zra na'a zra xuluzúe̱' neda' chalá'ala. \v 26 Ca guca lu zra gate zua Noé, cá'anqueze gaca lu zra gate xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \v 27 Lu zra na' zua Noé gulé'aj gulawe̱', ne buluchaga ne̱'e̱, ne bulunézruje̱' bi nu'ula chee̱' ca' lu xel-la wechaga na', cadxa bzrin zra guxú'u Noé lu da zren na' da dxedá lawe' nísadau', na' gúcale̱'e̱ xiuj, na' gulate xúgute̱ benne' ca'. \v 28 Cá'anqueze guca lu zra zua Lot, gulé'aj gulawe̱', ne gulá'awe̱', ne belútie̱', na' gulaze̱', ne belune̱' lizre̱', \v 29 na' gate Lot bedxúaje̱' lu xe̱zre Sodoma, na' ca dxaca gate dxaca xiuj, ca'an guca be̱xruj xi', ne da gache da dxuzézxele̱'e zran xabáa, ne bzria xi na ca naca benne' ca'. \v 30 Ca'an gaca lu zra xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \p \v 31 ’Lu zra na', che nu benne' ze̱' chju'u chee̱', na' da de̱ chee̱' zra na lu xu'u chee̱' na', quebe dxal-la' chu'e̱ cuéaje̱' na, na' che nu benne' zue̱' le̱'e̱ xixre', quebe dxal-la' xezrine̱' lizre̱'. \v 32 Le cheajsá lazre' ca guca chee̱ zru'ula Lot. \v 33 Benne' dxaca lazre̱' gapa chi'e̱ xel-la nabán chee̱' gunitie̱' na, na' bénnea' wdee̱' na, wazrué'e bénnea' xel-la nabán. \p \v 34 ’Dxapa' le'e, lu zre na', chupa benne' xelate̱' tu zren ga dxelase̱'. Tue̱' xeché̱'e̱, na' xetúe̱' xegá'ane̱'. \v 35 Chupa nu'ula xelezré̱'e̱ dxelútue̱'. Tue̱' xeché̱'e̱, na' xetúe̱' xegá'ane̱'. \v 36 Chupa benne' xelezré̱'e̱ le̱'e̱ xixre'. Tue̱' xeché̱'e̱, na' xetúe̱' xegá'ane̱'. \p \v 37 Gate belén benne' ca' da nigá, na' buluche̱be̱' Jesús: \p ―¿Gazra gaca ca', Xran? \p Le̱' beche̱be̱': \p ―Naga de̱ tu da nate, na' xeledúpaqueze laba ca'. \c 18 \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ tu nu'ula ba gute benne' chee̱', ne benne' dxuchi'a da dxaca \p \v 1 Jesús bchálaje̱' da dxulé'e na ca naca chee̱ gusé̱dene̱' benne' ca' dxal-la' xuluwízrajtecaze̱' Dios, ne quebe xelexebigue̱'. \v 2 Na' guzre̱' benne' ca': \p ―Tu xe̱zre guzúa tu benne' dxuchi'e̱ da dxaca, na' quebe gudape̱' ba lá'ana Dios, ne cá'anqueze bénneache. \v 3 Lu xe̱zre ná'queze guzúa tu nu'ula ba gute benne' chee̱'. Guxíaje̱' xeajnabe̱' lau benne' dxuchi'e̱ da dxaca chee̱ guchi'e̱ da dxaca chee̱' nen tu benne' dxune̱' chee̱' da cale̱la. \v 4 Zane' lásate̱ benne' dxuchi'e̱ da dxaca quebe guca lazre̱' guchi'e̱ chee̱ nu'ula na', san ca gudé na' gunné̱' lu xichaj lázrdawe̱': Lácala quebe dxapa' ba lá'ana Dios, ne cá'anqueze bénneache, \v 5 san lawe' da nu'ula nigá dxune̱' neda' ze̱de, guchí'a chaza' da dxaca chee̱' chee̱ québedxa xide̱' gúnle̱'e̱ neda' ze̱de. \p \v 6 Na' gunná Xránadxu: \p ―Caní na' gunná benne' we̱n da cale̱la na', benne' dxuchi'e̱ da dxaca. \v 7 ¿Quebe guchi'a Dios da dxaca chee̱ benne' ca' ba guqué̱'e̱, benne' ca' dxelenné̱' Le̱' te zra, ne chizrela? ¿Wazrene̱' xeche̱be̱' chee̱ benne' ca'? \v 8 Dxapa' le'e, Le̱' guchi'e̱ da dxaca chee̱', ne quebe chene̱'. Gate xelá'a neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, ¿wazréldxeda' tu benne' lu xe̱zr la xu nigá, benne' dxéajle̱'e̱ chia'? \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ tu benne' fariseo, ne tu benne' wechizruj \p \v 9 Jesús bchálaje̱' xetú da dxulé'e na, chee̱ xelene benne' ca' dxeléquene̱' zaj naque̱' xrlátaje, san dxuluzúe̱' chalá'ala le sa' ljwezre̱'. \v 10 Gunné̱': \p ―Chupa benne' xjaque̱' xudau' chee̱ xuluchálajle̱ne̱' Dios. Tue̱' naque̱' benne' xudau' fariseo, na' xetúe̱' naque̱' wechizruj waláz chee̱ xe̱zre zitu'. \v 11 Benne' xudau' na' guzé̱' dxuchálajle̱ne̱' Dios, gunné̱': “Dios, xcalenu' quebe naca' ca benne' xula ca', zaj naque̱' gubán, ne benne' ca' dxelune̱' da cale̱la, ne benne' dxelún dul-la dxeláchajne̱' xrba chee̱ wechaga na', ne quegá ca benne' wechizruj nigá. \v 12 Neda' dxuna' gubasa chupa lasa da gazre zra, ne dxunna' chiu' tu cue' chee̱ da chi cue' da dxezi'a.” \v 13 Benne' wechizruj na' guzúe̱' dxu'a dxa xú'uze, ne quebe bexazrjne̱' chisa lawe̱' xabáa. Bé̱le̱'e̱ la chu'e̱, dxenné̱': “Dios, bexache lazre' neda', naca' benne' dul-la.” \v 14 Dxapa' le'e, benne' wechizruj na' bezé̱'e̱ xexíaje̱' lizre̱', ne bexaque̱' xrlátaje lau Dios, san quegá caní guca chee̱ benne' xudau' na'. Ca' guca lawe' da benne' dxucá'ana szren cuine̱' wexéxrujla bénnea', san benne' dxucá'ana baxache' cuine̱' wegá'ana szrénqueze bénnea'. \s1 Jesús dxenabe̱' gaca chawe' chee̱ bidu ca' \r (Mt. 19.13-15; Mr. 10.13-16) \p \v 15 Belezrín benne' ca' zaj naché̱'e̱ bidu ca' lau Jesús chee̱ guzé̱ ne̱'e̱ le̱be'. Gate belelé'e benne' ca' dxuse̱de Jesús da nigá, na' gulezú lawe̱' dxeledil-le̱' benne' ca'. \v 16 Jesús gunné̱' benne' ca' dxusé̱dene̱', na' dxe̱'e̱ le̱': \p ―Le güe lataj xelelá' bidu ca' naga zua', ne quebe guzágale-be', lawe' da benne' zaj naque̱' ca bidu caní welexu'e̱ naga dxenná bea Dios. \v 17 Da li dxapa' le'e, benne' quebe si' lu ne̱'e̱ nna bea Dios le̱' ca dxelún bidu caní, québequeze chu'e̱ naga dxenná bea Dios. \s1 Tu benne' cuide' naque̱' benne' gunní'a \r (Mt. 19.16-30; Mr. 10.17-31) \p \v 18 Tu benne' xíchaje̱ bche̱be̱' Jesús: \p ―Benne' Wese̱de xrlátaje, ¿bi da dxal-la' guna' chee̱ zrué'eda' xel-la nabán zeajlí canna? \p \v 19 Jesús guzre̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxennáu' naca' xrlátaje? Netú benne' quebe naque̱' xrlátaje. Tuze Dios naque̱' xrlátaje. \v 20 Lue' núnbe'u ca zaj naca xrba chee̱ Dios: \q1 Quebe gunu' dul-la da dxachaj na xrba chee̱ wechaga na'. \q1 Quebe gutiu' benne'. \q1 Quebe cuanu'. \q1 Quebe nneu' chee̱ le sa' ljwezru' da quebe naca na. \q1 Gudapa ba lá'ana xra xrna'u. \p \v 21 Benne' na' guzre̱' Jesús: \p ―Xúgute̱ da caní dxuna' ne nácatea' bídau'te̱. \p \v 22 Gate ben Jesús da nigá, na' guzre̱'-be': \p ―Ne dxexázrjenu' xetú da dxal-la' gunu'. Be̱te ca naca da de̱ chiu', na' bnezruj na chee̱ benne' xache' ca'. Nadxa gapu' xel-la gunní'a lu xabáa chee̱ Dios. Na' gudá sále̱nu' neda'. \p \v 23 Gate benne' cuide' na' benne̱' da nigá, bewí'inele̱'e̱ne̱' lawe' da nápale̱'e̱ da gunní'a. \v 24 Gate ble'e Jesús ca bewi'ine benne' na', gunné̱': \p ―Sté̱bete̱ naca chee̱ benne' gunní'a ca' xelexú'e̱ naga dxenná bea Dios. \v 25 Chadídxala te tu bea zren lu negue' tu xeche' zriche quegala chu'u tu benne' gunní'a naga dxenná bea Dios. \p \v 26 Na' benne' ca' dxelenne̱' gulenné̱': \p ―Che ca' naca na, ¿núzraqueze la? \p \v 27 Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Da quebe gaca xelún bénneache, waca Dios gúnqueze̱' na. \p \v 28 Na' gunná Pedro, guzre̱' Jesús: \p ―Xran, ba bsantu' ca da gudápantu' chee̱ zále̱ntu' Lue'. \p \v 29 Nadxa Jesús beche̱be̱': \p ―Da li dxapa' le'e, nútete̱ze benne' gusane̱' lizre̱', u xra xrne̱'e̱, u bi biche̱', bi zane̱' ca', u zru'ule̱', u zrí'ine̱' ca', chee̱ gune̱' zrin chee̱ xel-la dxenná bea chee̱ Dios, \v 30 benne' nigá wazi'e̱ da zrendxa lu xe̱zr la xu nigá, na' lu xe̱zr la xu da za za' wazi'e̱ xel-la nabán da zeajlí canna. \s1 Jesús dxuchálaje̱' xecha lasa ca gaca gate gatie̱' \r (Mt. 20.17-19; Mr. 10.32-34) \p \v 31 Na' Jesús gunné̱' chalá'ala benne' chazrinnu ca' dxusé̱dene̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Na'a zexíajdxu Jerusalén, naga gaca li ca naca da buluzúaj benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios ca gaca chia' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \v 32 Benne' zaj zre̱'e̱ Jerusalén xuludée̱' neda' lu na' benne' zitu' ca', na' xelún le̱' chia', ne xelenné̱queze̱' schanni' chia', ne wuluzráqueze̱' neda' zrene̱'. \v 33 Welúequeze̱' neda', na' te na' xelútie̱' neda', na' zra guxunne' zra xebana' ládujla benne' gate. \p \v 34 Benne' ca' quebe guléajni'ine̱' da nigá, ne quebe zaj nézene̱' bi chee̱ na' dxuchálajle̱ne̱' le̱', lawe' da zaj naca da quebe guca xeléajni'iquezne̱'. \s1 Tu benne' la chul-la, benne' zue̱' xe̱zre Jericó \r (Mt. 20.29-34; Mr. 10.46-52) \p \v 35 Gate Jesús bzrine̱' gagu naga zua xe̱zre Jericó, na' dxe' tu benne' la chul-la dxu'a neza dxenabe̱' guna'. \v 36 Gate benne̱' dxeledé benne' zante̱, na' benne' la chul-la na' bche̱be̱' benne' ca' bizra na' dxaca na. \v 37 Na' gulé̱'e̱ le̱': \p ―Jesús, benne' Nazaret dxedée̱' nigá. \p \v 38 Nadxa gudxezre xa'a la chul-la na', gunné̱': \p ―¡Jesús, Zri'ine David, bexache lazre' neda'! \p \v 39 Benne' ca' zaj zria lawe̱' lau Jesús guledil-le̱' benne' la chul-la na' chee̱ sue̱' zrize, san gudxezre xá'adxa le̱', dxenné̱': \p ―¡Zri'ine David, bexache lazre' neda'! \p \v 40 Nadxa gugá Jesús, na' gunná bé'ene̱' xeajlexrí'e̱ le̱'. Gate ble̱'e̱ lau Jesús, na' Jesús bche̱be̱' le̱': \p \v 41 ―¿Bi dxaca lazru' guna' chiu'? \p Beche̱be la chul-la na': \p ―Xran, dxaca lazra' xelé'eda'. \p \v 42 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Gaca ca dxennáu'. Ba bexacu' lawe' da guxéajle̱'u chia'. \p \v 43 Zra ná'queze belé'e benne' la chul-la na', na' guxíajle̱ne̱' Jesús, dxue lá'ane̱' Dios. Xúgute̱ benne' ca' belelé'ene̱' da nigá cá'anqueze belúe lá'ane̱' Dios. \c 19 \s1 Jesús dxuchálajle̱ne̱' Zaqueo \p \v 1 Nadxa Jesús guxú'e̱ xe̱zre Jericó, ne dxedée̱' xe̱zre na'. \v 2 Lu xe̱zre na' zua tu benne' gunní'a le̱' Zaqueo. Naque̱' xíchaje̱ chee̱ benne' wechizruj ca'. \v 3 Benne' nigá dxaca lazre̱' gúnbe'e̱ Jesús, san quebe guca lé'ene̱' Le̱' lawe' da zaj zra' benne' zante̱ na', na' Zaqueo na' quebe naque̱' benne' tunna. \v 4 Nadxa guxíaj chégüe̱' guzría lawe̱', ne chee̱ gaca lé'ene̱' guluéne̱' tu lu xaga zren da zua gagu naga dxal-la' te Jesús. \v 5 Gate gudé Jesús na', gunné̱'e̱ lu xaga na', ne guzre̱' le̱': \p ―Zaqueo, bexétajche, lawe' da na'a dxun na ba xen xegá'ana' lizru'. \p \v 6 Nadxa Zaqueo na' bexétaje̱' chadí, na' nen dute̱ xel-la dxebé guzí' lu ne̱'e̱ Jesús. \v 7 Gate belelé'e benne' ca' da nigá, xúgute̱' gulezú lawe̱' dxelezí tizre̱' Jesús, dxelenné̱': \p ―Jesús bzrine̱' begá'ane̱' lizre tu benne' dul-la. \p \v 8 Nadxa Zaqueo na' guzé̱', na' guzre̱' Xránadxu: \p ―Gunná'xque, Xran, gunézruja' benne' xache' ca' gáchajte̱ ca da de̱ chia', na' che nu benne' bsaca zia' le̱', xunézruja' tapa cue'la chee̱'. \p \v 9 Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―Na'a bla' xel-la weselá lu xu'u nigá, lawe' da nácaqueze benne' nigá xrtia Abraham. \v 10 Ca' naca na lawe' da bla' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, chee̱ xexílaja', ne guselá' benne' ca' zaj nanítie̱'. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ chi dumí zaca \p \v 11 Dxácate̱ na' dxuluzé̱ naga benne' ca' dxenná Jesús da caní, na' bchálaje̱' tu da dxulé'e na lawe' da ba zue̱' gáguze xe̱zre Jerusalén, na' benne' ca' dxeléquene̱' zra ná'queze nna bea Dios lu xe̱zr la xu nigá. \v 12 Nadxa guzre̱' benne' ca': \p ―Guzúa tu benne' gunní'a xrlátaje, na' dxal-la' chéaje̱' zitu' chee̱ xuluzúe̱' le̱' gaque̱' wenná bea, na' te na' xezrine̱' lazrie̱'. \v 13 Gate za se̱'e̱, gunné̱' chi benne' we̱n zrin chee̱', na' bnézruje̱' tu tu benne' ca' tuwéaj dumí zácale̱'e̱, ne guzre̱' benne' ca': “Le guchine dumí nigá cadxa xelá'a.” \v 14 Benne' zaj zre̱'e̱ lázrie̱' dxelecuídene̱' le̱', na' gulesel-le̱' bal-la benne' gubáz chee̱' naga zéaje̱' chee̱ cheajlegue̱zre̱' benne' zaj zre̱'e̱ na': “Quebe dxaca lázrentu' gaca benne' nigá wenná bea chee̱ntu'.” \v 15 Buluzúe̱' le̱' gaque̱' wenná bea, na' bezrine̱' lázrie̱'. Gate bezrine̱' gunné̱' benne' we̱n zrin ca' bnézruje̱' dumí, chee̱ nézene̱' ájate̱ bezí' tu tu benne' ca'. \v 16 Benne' nedxu bzrine̱' lawe̱', na' gunné̱': “Xran, dumí chiu' ba bezí na chi cue'la.” \v 17 Wenná bea na' beche̱be̱': “Chawe' be̱nu'. Nacu' we̱n zrin xrlátaje. Lawe' da gucu' li lazre' lu late' da be̱nna' lue', na'a guna' lue' benne' nna be'ene̱' chi xe̱zre ca'.” \v 18 Na' bzrin xetúe̱' lawe̱', na' gunné̱': “Xran, dumí chiu' ba bezí na gazxu' cue'la.” \v 19 Cá'anqueze guzre̱' benne' nigá: “Lue' gacu' benne' nna be'ene̱' gazxu' xe̱zre ca'.” \v 20 Nadxa xetúe̱' bzrine̱', na' gunné̱': “Xran, nigá de̱ dumí chiu'. Bcache chawa'a na tu lu bazxu, \v 21 lawe' da bzreba' lue'. Nacu' tu benne' dxuzúa xuzre. Dxexeca'u da quebe guxru', ne dxexelapu' naga quebe guzu'.” \v 22 Nadxa wenná bea na' guzre̱' le̱': “We̱n zrin cale̱la. Ca dizra' da gunnéu' chuga' ca gaca chiu'. Che nézquezenu' naca' benne' dxuzúa xuzre, ne xecá'a da quebe guxrúa', ne dxelapa' naga quebe guza', \v 23 ¿bizr chee̱ na' quebe xju'u dumí chia' lu na' benne' xuluchínene̱' na, chee̱ xezí' lu na'a neda' dumí chia' nen da gun xíchaje̱ na, gate xezrina' neda' lizra'?” \v 24 Nadxa guzre̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ na': “Le xecá'a dumí na' lu ne̱'e̱, na' le gunezruj na benne' nape̱' chi dumí ca'.” \v 25 Benne' ca' gulé̱'e̱ le̱': “Xran, ba nape̱' chi dumí.” \v 26 Na' beche̱be̱' wenná bea na': “Dxapa' le'e, benne' nape̱' wazidxe̱' da zrendxa, na benne' quebe nape̱', wecá'a ca da du nape̱'. \v 27 Na'a, ca naca chee̱ benne' ca' quebe gulaca lazre̱' gaca' neda' wenná bea chee̱', le cheajxri'e̱ nigá, ne le gutie̱' lawa' neda'.” \s1 Jesús dxexu'e̱ Jerusalén \r (Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Jn. 12.12-19) \p \v 28 Ca gudé gunné̱' da nigá, na' bexú'u Jesús neza zexíaje̱' Jerusalén. \v 29 Gate ba zua xezrine̱' xe̱zre Betfagé, ne xe̱zre Betania, ne zue̱' gáguze naga zua Xi'a Xaga Olivo, na' gusel-le̱' chupa benne' ca' dxusé̱dene̱'. \v 30 Guzre̱' le̱': \p ―Le chjaca xé̱zredu na' zua gáguze, na' ca zrinle na' lé'ele tu burru da'ba' xaga, be̱ netú quebe nu ne cuía le̱ba'. Le se̱zre-ba', na' le che̱'-ba' nigá. \v 31 Che nu naba le'e bizr chee̱ na' dxesé̱zrele-ba', le xe̱'e̱ Xránadxu nachínene̱'-ba'. \p \v 32 Na' gusiá'ca benne' ca', na' belelé'ene̱' xúgute̱ naca na ca ba guzre Jesús le̱'. \v 33 Na' gate dxelese̱zre̱' búrrua', na' xránaba' buluche̱be̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxesé̱zrele búrrua'? \p \v 34 Benne' chupa ca' belexeche̱be̱': \p ―Lawe' da nachine Xránadxu le̱ba'. \p \v 35 Na' beleché̱'e̱-ba' lau Jesús, na' belexrúe̱' xicha chee̱' cúzruba', na' buluzríe̱' Jesús cúzruba'. \v 36 Ca zeaj Jesús, xu'e̱ neza zrie̱' búrrudu na', na' dxelechiluj benne' ca' xicha chee̱' la neza naga tée̱'. \v 37 Gate bzrine̱' gagu naga naca létajla chee̱ Xi'a Xaga Olivo, xúgute̱ benne' ca' zaj de̱'e̱ Le̱' gulezú lawe̱' dxelebezre xe̱'e̱ lu xel-la dxelebé, ne dxelúe lá'ane̱' Dios ca naca xúgute̱ xel-la waca chee̱ xabáa da belelé'ene̱'. \v 38 Gulenné̱': \p ―La'azxa naca wenná bea, benne' za' waláz chee̱ Xránadxu Dios. Gaca xel-la dxebeza zri lazre' da za xabáa, ne gaca ba Dios. \p \v 39 Nadxa bal-la benne' fariseo ca' zaj zra' ládujla benne' ca' gulé̱'e̱ Jesús: \p ―Benne' Wese̱de, gudil-la benne' caní zaj de̱'e̱ Lue'. \p \v 40 Jesús beche̱be̱': \p ―Dxapa' le'e, che benne' caní xelezúa zrie̱', xiaj caní xelebezre xa'a na. \p \v 41 Gate bzrine̱' gagu xe̱zre Jerusalén, ne ca blé'ene̱' na, na' gudxezre Jesús ca naca chee̱ na. \v 42 Na' gunné̱': \p ―La chéajni'ile lu zra chee̱le nigá da gaca gunna chee̱le xel-la dxebeza zri lazre'. Na'a da na' nagache na, na' quebe gaca lé'ele na. \v 43 Welezrín zra gaca chee̱le da zrinnaj, gate benne' dxelecuídene̱' le'e xeléchaje̱' ze'e dxu'a xe̱zre chee̱le, ne xuluzague̱' le'e gátete̱ze na', \v 44 na' xuluchínnaje̱' xe̱zre chee̱le. Na' xelútie̱' ca naca benne' zaj zre̱'e̱ nigá, na' quebe xuluxucá'ane̱' tu xiaj cuzru ljwezre na. Caní gaca chee̱le lawe' da quebe gúquebe'ele zra bla' Dios chee̱ gácale̱ne̱' le'e. \s1 Jesús dxucá'ana chawe̱' chale'aj xudau' \r (Mt. 21.12-17; Mr. 11.15-19; Jn. 2.13-22) \p \v 45 Nadxa guxú'u Jesús chale'aj xudau', na' guzú lawe̱' dxebéaje̱' na' benne' ca' dxelutie̱', ne dxelá'awe̱' na'. \v 46 Na' guzre̱' benne' ca': \p ―Lu xiche chee̱ Dios dxenné̱': “Lizra' naca na xu'u naga guchálajle̱le neda',” na' le'e nunle na ca tu lizre gubán ca'. \p \v 47 Tu zra tu zra Jesús dxusé̱dene̱' benne' ca' zaj zra' chale'aj xudau'. Benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze, ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, ne benne' xu'u lawe' chee̱ xe̱zre na' dxelílaje̱' ájala xelune̱' xelútie̱' Le̱'. \v 48 Quebe belezrélene̱' ájala xelune̱', lawe' da dxuluzé̱ naga xanne' xúgute̱ benne' ca' Jesús, chee̱ xelenne̱' ca da dxenné̱'. \c 20 \s1 Ca naca xel-la dxenná bea napa Jesús \r (Mt. 21.23-27; Mr. 11.27-33) \p \v 1 Tu zra gate zua Jesús chale'aj xudau' dxusé̱dene̱' benne' ca', ne dxuchálajle̱ne̱' le̱' ca naca dizra' chawe' chee̱ Dios, na' belezrín na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, ne benne' gula sina ca', \v 2 na' gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Gunná bi xel-la dxenná bea napu' dxunu' da caní. ¿Nuzra be̱nna lue' xel-la dxenná bea nigá? \p \v 3 Na' gunná Jesús: \p ―Cá'anqueze neda' guche̱ba' le'e tu. Le xeche̱be chia'. \v 4 ¿Nuzra gusel-la Juan guchúe̱' bénneache nisa? ¿Dios che bénneache? \p \v 5 Na' gulezú lawe̱' dxelé̱ ljwezre̱': \p ―¿Bizra nnadxu? Che nnadxu gusel-la Dios le̱', na' guche̱be̱' dxi'u: “¿Bizr chee̱ na' quebe guxéajle̱le chee̱'?” \v 6 Che xe̱dxu Le̱', bénneache gulesel-le̱' le̱', benne' zaj zre̱'e̱ nigá wuluzríe̱' dxi'u xiaj, lawe' da zaj neze xánnie̱' bchalaj Juan waláz chee̱ Dios. \p \v 7 Nadxa belexeche̱be̱' quebe zaj nézene̱' nu gusel-la Juan bchue̱' bénneache nisa. \v 8 Na' Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―Cá'anqueze neda' quebe xapa' le'e bi xel-la dxenná bea napa' dxuna' da caní. \s1 Da dxulé'e na ca naca chee̱ benne' we̱n zrin cale̱la ca' \r (Mt. 21.33-44; Mr. 12.1-11) \p \v 9 Na' guzú lau Jesús dxuchálajle̱ne̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ na', dxuchálaje̱' da dxulé'e na, dxenné̱': \p ―Guzúa tu benne' bde̱'e̱ lba uva lu xe̱zr la xu chee̱', na' ca gudé na' bca'ane̱' na lu na' benne' we̱n zrin ca', na' guzé̱'e̱ na' zane' iza. \v 10 Gate bzrin zra xuluchibe̱' uva ca', na' gusel-le̱' tu bi we̱n zrin chee̱' zeajxenábabe' tu cue' chee̱ lina na' da dxal-la' xezi'e̱, san benne' we̱n zrin ca' buluzálaje̱'-be', na' belexesel-le̱'-be' cá'aze. \v 11 Nadxa xrane lina na' gusél-le̱' xetú bi we̱n zrin chee̱', na' cá'anqueze bi nigá bulucháchale̱ne̱-be', ne buluzálaje̱'-be', na' belexesel-le̱'-be' cá'aze. \v 12 Xrane na' gusél-le̱' xetú bi we̱n zrin chee̱', na' benne' we̱n zrin ca', cá'anqueze belune̱'-be' zi', na' belexebéaje̱'-be' lu lina na'. \p \v 13 ’Naga xeajche'te̱ na, xrane na' gunné̱': “¿ájazra guna'? Sel-la' zri'ina' nazrí'ite̱ lazra'. Gate xelelé'ene̱'-be' nalja xelape̱'-be' ba lá'ana.” \v 14 Na' gate benne' we̱n zrin ca' belelé'ene̱'-be', na' gulé̱ ljwezre̱': “Bi nigá xezí' lu na'be' da de̱ chee̱ xránadxu. Gútedxu-be', chee̱ gácadxu xrane na dxí'uqueze.” \v 15 Nadxa belexebéaje̱'-be' lu xe̱zr la xu na', na' belutie̱'-be'. \p Nadxa Jesús bche̱be̱' benne' ca': \p ―¿Bizra gun xrane na' chee̱ benne' we̱n zrin ca'? \v 16 Xelé̱'e̱, na' gutie̱' benne' we̱n zrin ca', na' gudée̱' xe̱zr la xu na' lu na' benne' xula ca'. \p Gate belén benne' ca' ca gunná Jesús, na' gulenné̱': \p ―Dios quebe gu'e̱ lataj gaca ca'. \p \v 17 Na' Jesús gunné̱'e̱ benne' ca', na' gunné̱': \p ―¿Bizra zéaje̱ da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios? Dxenné̱' caní: \q1 Xiaj na' da buluzúa benne' we̱n xu'u ca' chalá'ala, \q1 le̱ na' naca na xiaj blau. \m \v 18 Nútete̱ze benne' cheajchazie̱' lawe' xiaj na', na' chúzrujqueze bénnea', na' che xiaj na' xexruj na lawe' nu benne', gútute̱ na le̱'. \s1 Ca naca chee̱ da dxuchizruj xe̱zre zi'tu' \r (Mt. 21.45-46; 22.15-22; Mr. 12.13-17) \p \v 19 Benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na gulaca lazre̱' xele̱le̱' Jesús zra ná'queze, lawe' da guleque bé'ene̱' bchalaj Jesús da dxulé'e na ca zaj naca le̱', san belezrebe̱' da xelún bénneache ca'. \v 20 Nadxa gulesel-le̱' benne' ca' xuluzuzre̱' Jesús, benne' xululé'e cuine̱' ca benne' xrlátaje ca'. Benne' caní dxelaca lazre̱' xelebéaje̱' Jesús dizra' chee̱ xelezéquene̱' xuludée̱' Le̱' lu na' bénnea' dxenná be'e̱. \v 21 Chee̱ xelune̱' da nigá, buluche̱be̱' Le̱': \p ―Benne' Wese̱de, nézentu' dxennáu', ne dxusé̱denu' da naca li lazre', ne quebe dxuchi'u chee̱ bénneache cáte̱ze dxululé'e cuine̱', san lu da li dxusé̱denu' da naca chee̱ Dios. \v 22 Guzre netu', ¿naca na chawe' quízrujdxu da dxuchizruj César, bénnea' dxenná bé'ene̱' dute̱ xe̱zr la xu, che cabí? \p \v 23 Dxeque be'e Jesús ca naca da dxelaca lazre̱' xelune̱' chee̱', na' guzre̱' benne' ca': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxaca lázrele gun xálele neda'? \v 24 Le gulé'e neda' tu dumí. ¿Nuzra lu'a na' da na nigá, ne nu la naxúaj nigá? \p Benne' ca' belexeche̱be̱': \p ―Chee̱ benne' dxenná bea na'. \p \v 25 Nadxa gunná Jesús: \p ―Le gunezruj bénnea' da naca chee̱', na' le gunezruj Dios da naca chee̱ Dios. \p \v 26 Quebe gulezéquene̱' xelún xálene̱' Jesús ca naca da beche̱be̱' lau benne' ca'. Belexebánene̱' ca naca da beche̱be̱', na' gulezúa zrie̱'. \s1 Ca gaca gate xelexebán benne' gate \r (Mt. 22.23-33; Mr. 12.18-27) \p \v 27 Ca gudé na' bal-la benne' xudau' saduceo ca' belezrine̱' lau Jesús. Benne' saduceo ca' dxeléquene̱' quebe xelexebán benne' gate, na' gulé̱'e̱ Jesús: \p \v 28 ―Benne' Wese̱de, Moisés bzúaje̱' chee̱ntu' che tu benne' gatie̱', ne gucá'ane̱' zru'ule̱', ne che quebe nu chilá' zrí'ine̱', na' bi biche bénnea' dxal-la' guchaga na'abe' nen nu'ula na' gute benne' chee̱' chee̱ galaj tu bidau' gácabe' ca zri'ine bénnea' ba gútee̱'. \v 29 Gulezrá' gazre benne' gulaque̱' zri'ine tuze xre̱'. Bi nedxu bchaga na'abe' nen tu nu'ula, na' gútebe', quebe nu chilá' bi chee̱be'. \v 30 Bi gudxupe' bchaga na'abe' nen nu'ula na', ne cá'anqueze gútebe' quebe nu chilá' bi chee̱be'. \v 31 Nadxa bi guxunne' bchaga na'abe' nen nu'ula na', na' cá'anqueze belún bi ca' xezica, na' bi gazre ca' gulátebe' quebe nu chilá' bi chee̱be'. \v 32 Naga xeajche'te̱ na, na' gute nu'ula na'. \v 33 Gate xelexebán benne' gate, ¿nula bi ca' gaca zrú'ulabe' nu'ula na', lawe' da ca naca bi gazre ca' buluchaga na'abe' nen nu'ula na'? \p \v 34 Nadxa beche̱be Jesús: \p ―Lu xe̱zr la xu nigá dxuluchaga na' benne' biu ca' nen nu'ula ca'. \v 35 Na' benne' ca' naca chee̱' xelexexú'e̱ xe̱zr la xu da za za', ne chee̱ xelexebane̱' ládujla benne' gate, québedxa xuluchaga ne̱'e̱, ne québedxa xulunézruje̱' zrí'ine̱' lu xel-la wechaga na'. \v 36 Ca'an gaca lawe' da quebe nu gátedxa na'. Xelaque̱' ca zaj naca gubáz chee̱ xabáa ca', ne xelaque̱' bi chee̱ Dios lawe' da belexebane̱'. \v 37 Moisésqueze, gate bzuaje̱' ca guca chee̱ bisigá da guzúa na' xi', dxulé'ene̱' dxi'u dxal-la' xelexebán benne' gate. Naga naxúaj da nigá dxenná na ca naca chee̱ Dios, naque̱' Dios chee̱ Abraham, ne Dios chee̱ Isaac, ne Dios chee̱ Jacob. \v 38 Dios quebe naque̱' Dios chee̱ benne' gate ca'. Naque̱' Dios chee̱ benne' ban ca', lawe' da lau Le̱' zaj naca ban xúgute̱ bénneache. \p \v 39 Nadxa bal-la benne' ca', benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na gulé̱'e̱ Jesús: \p ―Cháwedau' dxennáu', Benne' Wese̱de. \p \v 40 Québedxa belexázrjne̱' bi xuluche̱be̱' Jesús. \s1 ¿Nu benne' naca Cristo zrí'ine̱'? \r (Mt. 22.41-46; Mr. 12.35-37) \p \v 41 Jesús guzre̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxennale le'e naca Cristo zri'ine David? \v 42 Davídqueze gunné̱' lu xiche naga zaj naxúaj salmo ca': \q1 Xránadxu Dios guzre̱' Xrana': \q1 “Gudxé'e cuita' xabe̱la chia', \q1 \v 43 Cadxa guzúa' benne' dxelecuídene̱' lue' ca' zran ni'u.” \m \v 44 ¿ájazra chee̱ na' naca Cristo zri'ine David, na' Davídqueze dxe̱'e̱ Le̱': “Xran”? \s1 Jesús dxenné̱' chee̱ benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54) \p \v 45 Ca naca benne' ca' zaj zra' na' dxuluzé̱ nague̱' chee̱ Jesús gate guzre̱' benne' ca' dxusé̱dene̱': \p \v 46 ―Le guxúe xanne' cuínale chee̱ benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, lawe' da dxeledánene̱' dxeledé̱' zaj nacue̱' zre̱' tunna, ne dxelaca lazre̱' xelapa bénneache le̱' ba lá'ana lawe' xi'a ca', ne dxelebé'e̱ lu lataj blau ca' lu xu'u naga dxezrágale, ne lataj blau ca' naga dxelawe̱' zrue. \v 47 Benne' caní dxelequé̱'e̱ ca naca lizre nu'ula ca' ba gulate benne' chee̱', na' chee̱ xulucá'ana cuine̱' xrlátaje lau bénneache ca' dxululawízraje̱' Dios da tunna lu xu'u ca' naga dxezrágale. Benne' caní xelezaca zídxaqueze̱'. \c 21 \s1 Dumí da bnezruj tu nu'ula xache' ba gute benne' chee̱' \r (Mr. 12.41-44) \p \v 1 Gate zua Jesús chale'aj xudau', blé'ene̱' benne' gunní'a ca' dxelegú'e̱ dumí lu xí'ina chee̱ xudau'. \v 2 Na' blé'ene̱' tu nu'ula naque̱' benne' xache', ne ba gute benne' chee̱', gulu'e̱ chupa dumídau'. \v 3 Na' gunná Jesús: \p ―Da li dxapa' le'e, nu'ula xache' nigá gulú'udxe̱' da zrendxa ca benne' gunní'a caní, \v 4 lawe' da dxelegú'u benne' ca' chee̱ da dxutínneze na, san nu'ula nigá, lu xel-la baxache' chee̱' bnézruje̱' ca naca da nape̱' da nunte̱ gawe̱'. \s1 Jesús dxuchálaje̱' ca gaca gate cuía xi' xudau' \r (Mt. 24.1-2; Mr. 13.1-2) \p \v 5 Bal-la benne' dxuluchálaje̱' ca naca chee̱ xudau' na', ne chee̱ xiaj xrtante̱ da zaj zrále̱'e̱ na ze'e xudau' na', ne chee̱ da xrtan da bulunezruj benne' chee̱ xudau' na'. Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ le̱': \p \v 6 ―Wazrín zra gate xelebía xi' xúgute̱ da caní dxelé'ele, ne quebe xegá'ana netú xiaj cuzru ljwezre na. \s1 Da xululé'e na gate cheajsé̱ chee̱ xe̱zr la xu nigá \r (Mt. 24.3-28; Mr. 13.3-23) \p \v 7 Nadxa benne' ca' buluche̱be̱' Jesús: \p ―Benne' Wese̱de, ¿bata gaca da na'? ¿Bi gulé'e na gate ba za xelaca da caní? \p \v 8 Jesús gunné̱': \p ―Le guxúe xanne' cuínale, ne quebe güele lataj nu si xe̱ le'e, lawe' da xelelá' benne' zante̱ benne' xulusí' cuine̱' La' neda', xelenné̱' zaj naque̱' Cristo, ne xelenné̱' ba bzrin zra. Quebe chéajle̱le benne' ca'. \v 9 Gate xénele dxaca wedil-la, ne xeledábague̱' bénneache xu'u lawe', quebe zrébele, lawe' da dxal-la' gaca da caní nedxu, san quebe ne zrin zra cheajsé̱ chee̱ xe̱zr la xu nigá. \p \v 10 Nadxa guzre̱' benne' ca': \p ―Bénneache tu xe̱zr la xu xeledíl-lale̱ bénneache xetú xe̱zr la xu, na' benne' tu xe̱zre xeledíl-lale̱ benne' xetú xe̱zre. \v 11 Wazrú'le̱'e̱queze, ne gácale̱'e̱ gubina', ne gáta'le̱'e̱ xízrawe̱' du ca nácaqueze, na' zran xabáa lé'ele da guchébequeze na le'e, ne xel-la waca zri'a ca'. \p \v 12 ’Nédxudxa gate quebe ne gaca da caní xelé̱laqueze̱' le'e, ne xeláu zi' xúzrequeze̱' le'e. Xeleché̱'e̱ le'e lu xu'u ca' ga dxelezrague̱' chee̱ xelechugue̱' ca xelune̱' chee̱le, na' xelegú'e̱ le'e lizre xia, ne xeleché̱'e̱ le'e lau benne' wenná bea ca', ne lau benne' xu'u lawe' ca' lawe' da nácale neda' tuze. \v 13 Gate gaca da caní gata' lataj guchálajle̱le benne' ca' ca naca chia' neda'. \v 14 Le guzúa chacha lázrdaule, quebe gucuézale nédxula da dxal-la' nne̱le, \v 15 lawe' da gunna' neda' le'e dizra', ne xel-la sina da quebe xelezeque benne' dxeledábague̱' le'e bi xelenné̱' chee̱ na. \v 16 Wuludéqueze bénneache le'e lu na' benne' dxeledábague̱' le'e. Caní xelúnqueze xra xrnale, ne bi bíchele, ne xrtia ljwézrele, ne bi ljwézrele ca'. Welútequeze̱' bál-lale le'e, \v 17 na' xúgute̱ bénneache welecuídene̱' le'e lawe' da nácale neda' tuze, \v 18 san quebe nite tu xicha xíchajle lau Dios. \v 19 Che sua cháchale, na' gápale xel-la nabán. \p \v 20 ’Gate lé'ele zaj naxechaj benne' dxjaque̱' wedil-la xe̱zre Jerusalén, na' nézele ba za cuía xi' xe̱zre nigá. \v 21 Lu zra na', benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea dxal-la' xuluzrúnnuje̱' chjaque̱' lu xi'a ca', na' benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Jerusalén dxal-la' xeledxúaje̱' na', na' benne' zaj zre̱'e̱ le̱'e̱ xixre' quebe dxal-la' xelexezrine̱' xe̱zre na'. \v 22 Lu zra ca' Dios gudée̱' benne' ca' lu da zi' da xa', na' gaca li ca naca da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios ca dxal-la' gaca chee̱ benne' ca'. \v 23 Edxugúa nu'ula zaj zue̱' zi'i lu zra ca', ne nu'ula ca' zaj nuxre̱' bidu dxelázrebe', lawe' da gáta'le̱'e̱ da xelezaca bénneache ca', na' gaca tu da ba xa' zrente̱ chee̱ benne' ca'. \v 24 Bal-le̱' xelatie̱' lu wedil-la na', na' xebal-le̱' xeleché̱'e̱ le̱' zaj nadxéaje̱' tu tu xe̱zr la xu ca', na' benne' zitu' ca' xululéaje̱' xe̱zre Jerusalén cadxa cheajsé̱ chee̱ zra xelenná bea benne' zitu' ca'. \s1 Ca gaca gate xelá' Benne' Gulje̱' Bénneache \r (Mt. 24.29-35, 42-44; Mr. 13.24-37) \p \v 25 Na' gunná Jesús: \p ―Lu zra na' xelata' da xululé'e na lau gubizra, ne lau beu', ne lau belaj ca', na' lu xe̱zr la xu xelezúa ste̱be benne' ca', ne xelezrebe̱' ca naca schaga' da gun nísadau', ne xeajxruza chee̱ na. \v 26 Benne' ca' xelate ni'a ne̱'e̱ ne̱ chee̱ xel-la dxelezrebe gate xulusá lazre̱' ca da dxal-la' gaca lu xe̱zr la xu, ne ca naca da zaj zra' zran xabáa, da zaj napa xel-la waca xelezrízequeze na. \v 27 Lu zra na' xelelé'equezne̱' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, xelá'a tu lu beuj, nen dute̱ xel-la waca zren, ne da xabáa chia'. \v 28 Gate su lau gaca da caní, le gun dipa lázrele, ne le chisa xíchajle, lawe' da ba za zrin zra lale lu da dxaca chee̱le. \p \v 29 Nadxa bchalaj Jesús tu da dxulé'e na, gunné̱': \p ―Le nna'xque xaga higo, u bítete̱ze xaga. \v 30 Gate lé'ele ba dxezría na laga' dxe'ene, nézquezle le'e ba za xaca beu' la. \v 31 Cá'anqueze, gate lé'ele gaca da caní, dxal-la' nézele ba zua gagu zra nna bea Dios. \p \v 32 ’Da li dxapa' le'e, xúgute̱ da caní xelaca na nédxudxa gate quebe ne xelate bénneache zaj zra' lu zra na'a zra. \v 33 Xabáa, ne xe̱zr la xu weledé chee̱ na, san dizra' chia' quebe te chee̱ na. \p \v 34 Le guxúe xanne' cuínale, quebe güele lataj xelú'u lu xichaj lázrdaule da cale̱la ca' ca naca xel-la dxagu xrata, ne xel-la dxezuzre, ne xel-la dxezá lazre' da naca chee̱ xe̱zr la xu nigá, chee̱ quebe gácale ca tu benne' nachúl-lene̱' lu xichaj lázrdawe̱' gate zrin zra na', \v 35 ne chee̱ quebe gaca na ca tu da que̱la na le'e, lawe' da caní gaca chee̱ xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zr la xu nigá. \v 36 Le sua le'e ban lazre', ne le naba lau Dios chee̱ gaca lale lu da dxal-la' gaca lu xe̱zr la xu nigá, ne chee̱ gaca gulé'e cuínale du lázrele lawa' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache. \p \v 37 Jesús bsé̱dene̱' benne' ca' lu xudau' te zra, na' chizrela dxexíaje̱' lu Xi'a Xaga Olivo. \v 38 Xúgute̱ benne' ca' belezrine̱' lu xudau' na' xugu' zila chee̱ xelenne̱' chee̱ Jesús. \c 22 \s1 Dxelune̱' tuze dizra' xele̱le̱' Jesús \r (Mt. 26.1-5, 14-16; Mr. 14.1-2, 10-11; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Ba zua gagu laní gate dxelawe̱' xeta xtila da quebe nachixre cua zichaj chee̱ xeta xtila, da naca na Laní Pascua gate dxulusá lazre̱' ca da be̱n Dios gate bebéaje̱' bénneache chee̱' lu xe̱zr la xu Egipto. \v 2 Lu zra ca' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na belílaje̱' ájala xelune̱' xelútie̱' Jesús bagácheze, lawe' da dxelezrebe̱' da xelún benne' zan ca'. \p \v 3 Nadxa guxú'u Satanás da xriwe̱' lu lázrdau Judas, bénnea' cá'anqueze le̱' Iscariote. Naque̱' tu benne' chazrinnu gubáz ca' chee̱ Jesús. \v 4 Judas nigá guxíaje̱' xeajchálajle̱ne̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' blau ca' chee̱ xudau', na' bchálajle̱ne̱' benne' ca' ájala gune̱' gudée̱' Jesús lu na' benne' ca'. \v 5 Benne' caní gulebene̱', na' guleche̱be lazre̱' xulunézruje̱' le̱' dumí. \v 6 Judas na' guzí' lu ne̱'e̱ dumí na', na' guzú lawe̱' dxílaje̱' ájala gune̱' gudée̱' Jesús lu na' benne' ca' gate quebe nu chilá' benne'. \s1 Da dxágudxu chee̱ cheajsá lazrdxu ca gute Xránadxu \r (Mt. 26.17-29; Mr. 14.12-25; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 7 Bzrin zra laní gate dxelawe̱' xeta xtila da quebe nachixre cua zichaj chee̱ xeta xtila, gate dxal-la' xelútie̱' zríla'dau' ca' chee̱ Laní Pascua. \v 8 Na' Jesús gusel-le̱' Pedro ne Juan, na' guzre̱'-be': \p ―Le chjaca, ne le gucuéza da gágudxu chee̱ Laní Pascua. \p \v 9 Benne' caní buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Ga dxaca lazru' gucuézentu' na? \p \v 10 Na' beche̱be Jesusen': \p ―Gate chu'ule lu xe̱zre, na' xezrágale tu benne' biu zenu'e̱ tu dxe'e nisa. Le chjácale̱ne̱' xu'u naga xezrine̱', \v 11 na' le xe̱ xrane xu'u na': “Benne' Wese̱de dxe̱'e̱ lue': ¿Ga zua xu'u naga gágule̱na' benne' ca' dxusé̱dea' zríla'dau' chee̱ Laní Pascua?” \v 12 Nadxa gulé'ene̱' le'e tu xu'u zren da zua chupa cuia sibe, da bache nucá'ana chawe'. Le gucuéza da gágudxu na'. \p \v 13 Benne' ca' xjaque̱', na' belezrélene̱' xúgute̱ ca da ba guzre Jesús le̱', na' bulucueze̱' da xelawe̱' chee̱ Laní Pascua. \p \v 14 Gate bzrin zra, Jesús ne benne' ca' dxusé̱dene̱' gulezré̱'e̱ ga xelawe̱' na. \v 15 Nadxa gunná Jesús, dxe̱'e̱ benne' ca': \p ―Guzá lázrele̱'a gágule̱na' le'e chee̱ Laní Pascua nigá nédxudxa ca quebe ne gatia'. \v 16 Dxapa' le'e québedxa gawa' da nigá cadxa gaca li na naga dxenná bea Dios. \p \v 17 Nadxa guqué̱'e̱ tu zruágadau', na' guzre̱' Dios: “Xcalenu'”, na' gunné̱': \p ―Le xi'aj late' weaj tu tule le'e. \v 18 Dxapa' le'e québedxa xí'aja' chee̱ nisa uva caní cadxa xida xel-la dxenná bea chee̱ Dios. \p \v 19 Nadxa guqué̱'e̱ xeta xtila, ne guzre̱' Dios: “Xcalenu'”, na' bzúzruje̱' na, ne bnézruje̱' na benne' ca', dxenné̱': \p ―Da nigá naca na be̱l-la' dxen chia', da guzúa' waláz chee̱le. Le gun da nigá chee̱ cheajsá lázrele chia' neda'. \p \v 20 Cá'anqueze be̱ne̱' nen zruágadau' na' ca gudé gulawe̱' xrche', na' gunné̱': \p ―Zruágadau' nigá zéaje̱ na xel-la wezría cube, da guzúa chúchua' nen dxen chia', da gulálaja' waláz chee̱le. \p \v 21 ’Na'a, zrua na' benne' biu na' tu zren nen na'a ga zua da dxágadxu, bénnea' gudée̱' neda' lu na' benne' dxeledábague̱' neda'. \v 22 Neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, waxá'a lu neza da ble'e Dios neda' naga gatia', san edxugúa bénnea' gudée̱' neda' chee̱ gatia'. \p \v 23 Nadxa benne' ca' dxuse̱de Jesús gulezú lawe̱' dxuluche̱be ljwezre̱' nu na' gudé Jesús. \s1 Dxuluche̱be ljwezre̱' nule̱' gácadxe̱' blau \p \v 24 Cá'anqueze buluche̱be ljwezre̱' nule̱' gácadxe̱' benne' blau. \v 25 Na' Jesús guzre̱' le̱': \p ―Benne' wenná bea chee̱ xe̱zr la xu ca' dxelenná bé'ene̱' bénneache ca xrane bénneache ca', na' benne' xíchaje̱ chee̱ benne' ca' dxelenné̱' zaj naque̱' benne' dxelune̱' da chawe' chee̱ benneáche ca'. \v 26 Le'e quebe dxal-la' gunle ca'. Benne' nácadxe̱' blau ládujla le'e dxal-la' gaque̱' ca benne' nácadxe̱' cuide', na' benne' dxenná be'e̱ dxal-la' gaque̱' ca benne' nada'u chee̱ ljwezre̱' ca'. \v 27 ¿Nu nácadxa blau, benne' dxe'e̱ dxawe̱', che benne' dxudée̱' xel-la wagu? ¿Quebe naca bénnea' dxe'e̱ dxawe̱'? Neda' zúale̱na' le'e ca tu benne' dxune̱' zrin chee̱le. \p \v 28 ’Le'e guzúale̱quezle neda' gate neda' guzí guzaca'. \v 29 Chee̱ le̱ na' dxunna' le'e lataj nna beale, ca be̱n Xra', be̱nne̱' na neda', \v 30 chee̱ xi'aj gágule ga naca chia' naga nna be'a neda', na' cue'le lataj blau ca' chee̱ guchí'ale chee̱ chazrinnu cue' xrtia Israel. \s1 Jesús dxenné̱' Pedro nne̱' quebe núnbe'e̱ Le̱' \r (Mt. 26.31-35; Mr. 14.27-31; Jn. 13.36-38) \p \v 31 Na' gunnáqueze Xránadxu: \p ―Simón, Simón, Satanás, da xriwe̱' ba gunaba na le'e chee̱ seque gudé na le'e lu dul-la ca dxun tu benne' dxudxixre dxutul-le̱' xizre za. \v 32 Neda' guta' xueda' Xra' gácale̱ne̱' lue' chee̱ quebe guníteu' xel-la dxeajlí lazre chiu'. Na' lue', gate bache bexacu' dipa lazre', gúcale̱ le sa' ljwezru' ca' chee̱ xelezé̱ chache̱'. \p \v 33 Na' gunná Simón, guzre̱' Jesús: \p ―Xran, ba zúaqueza' sá'le̱na' Lue' lizre xia, ne chee̱ gátequeza' nen Lue'. \p \v 34 Jesús guzre̱' le̱': \p ―Pedro, dxapa' lue', ná'ate̱la ne dé̱dxela cuezre xjeaj, lue' wannáu' chunna lasa quebe núnbe'u neda'. \s1 Ba zua gagu zra si saca Jesús \p \v 35 Nadxa Jesús bche̱be̱' benne' ca': \p ―Gate gusel-la' le'e quebe bíale xixruj, ne naga cu'ule dumí, ne zrélale, ¿bxázrjele bi da guchínnele? \p Benne' ca' belexeche̱be̱': \p ―Gutu bi de̱. \p \v 36 Nadxa guzre̱' benne' ca': \p ―Na'a, benne' nape̱' xixruj dxal-la' gu'e̱ na, ne naga dxugu'e̱ dumí. Bénnea' quebe nape̱' xia da dxuluchínene̱' lu wedil-la, dxal-la' xexutie̱' xicha chee̱', na' si'e̱ xia chee̱'. \v 37 Dxapa' le'e dxal-la' gaca chia' néda'queza' ca da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, dxenné̱': “Gubabe̱' ca tu benne' we̱n da zrinnaj.” Xúgute̱ da naxúaj na chia' dxal-la' gaca li na. \p \v 38 Nadxa benne' ca' gulenné̱': \p ―Xran, nigá de̱ chupa xia. \p Le̱' beche̱be̱': \p ―Da naze. \s1 Jesús dxuchálajle̱ne̱' Dios naga nazí le na Getsemaní \r (Mt. 26.36-46; Mr. 14.32-42) \p \v 39 Nadxa bedxúaj Jesús xu'u na', na' ca dxúnqueze̱', guxíaje̱' lu Xi'a Xaga Olivo, na' benne' ca' dxusé̱dene̱' xjácale̱ne̱' Le̱'. \v 40 Gate belezrine̱' na', Jesús guzre̱' le̱': \p ―Le naba lau Dios chee̱ quebe seque da xriwe̱' cu'u na le'e lu dul-la. \p \v 41 Nadxa Jesús guzé̱'e̱ ca tu legu'una xiaj naga zaj zra' benne' ca', na' bzu zribe̱' bchálajle̱ne̱' Dios. \v 42 Gunne̱': \p ―Xrae, che dxaca lazru', bcuasa neda' ca naca da dxal-la' saca', da naca na ca tu da sla' da dxal-la' xí'aja', quegá gaca na ca dxaca lazra' neda', san ca dxaca lazru' Lue'. \p \v 43 Nadxa ble'e lau naga zua Jesús tu gubáz chee̱ xabáa, na' btipe̱' lazre' Jesús. \v 44 Gate ne dxezácale̱'e̱, du lazre̱' bchálajle̱ne̱' Dios, na' xesa chee̱' guca na ca dxen dxelezrún na lu xu. \p \v 45 Ca bexuzre bchálajle̱ne̱' Dios, na' bexase̱', na' bezrine̱' naga zaj zra' benne' ca' dxusé̱dene̱', na' blé'ene̱' dxelase benne' ca', lu xel-la dxelexewi'ine lazre' chee̱'. \v 46 Nadxa guzre̱' benne' ca': \p ―¿Dxáselale le'e na'a? Le chasa, ne le naba lau Dios chee̱ quebe seque da xriwe̱' cu'u na le'e lu dul-la. \s1 Dxele̱le̱' Jesús \r (Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Jn. 18.2-11) \p \v 47 Ne dxuchálajte̱ Jesús gate belelá' benne' zan ca'. Bénnea' le̱' Judas, tu benne' chazrinnu ca', ze̱'e̱ zria lawe̱' lau benne' ca', na' gubigue̱' cuita Jesús chee̱ gunupe̱' Le̱'. \v 48 Nadxa Jesús guzre̱' le̱': \p ―Judas, ¿dxunupu' neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, chee̱ gudéu' neda' lu na' benne' dxeledábague̱' neda'? \p \v 49 Benne' ca' zrále̱ne̱' Jesús, ca belelé'ene̱' ca da dxaca, na' buluche̱be̱' Jesús: \p ―Xran, ¿guchínentu' xia? \p \v 50 Tu benne' ca' dxedále̱ Jesús be̱ne̱' zi' tu bi we̱n zrin chee̱ bxruze blau, guchugue̱' nágabe' zua xabe̱la. \v 51 Jesús gunné̱': \p ―Québedxa gunle ca'. Cá'anze. \m Nadxa Jesús bte̱' naga bi we̱n zrin na', na' bexune̱' na. \p \v 52 Na' guzre̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze, ne benne' blau ca' chee̱ xudau', ne benne' gula sina ca', benne' zá'aque̱' xeleché̱'e̱ Jesús, gunné̱': \p ―¿Blale le'e nen xia, ne xaga chee̱ qué̱lale neda' ca dxé̱lale tu gubán? \v 53 Gate guzúa' neda' lu xudau' nen le'e tu zra tu zra, quebe bi be̱nle le'e chia', san zra nigá naca na zra chee̱le, gate dxenná bea da zua na lataj chul-la. \s1 Pedro dxenné̱' quebe núnbe'e̱ Jesús \r (Mt. 26.57-58, 69-75; Mr. 14.53-54, 66-72; Jn. 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Nadxa gule̱le̱' Jesús, na' guleché̱'e̱ Le̱' lizre bxruze blau, na' Pedro zíaje̱' nawe̱' Le̱' zítu'la. \v 55 Na' gulebé'e̱ guléchaje̱' xi' na', na' Pedro gudxé'e̱ ládujla benne' ca'. \v 56 Nadxa tu nu'ula we̱n zrin, gate blé'ene̱' Pedro dxe'e̱ dxu'a xi' na', guzúe̱' dxenné̱'e̱ le̱', na' gunné̱': \p ―Cá'anqueze benne' nigá guque̱' tuze le̱n Jesús. \p \v 57 Pedro gunné̱': \p ―Nu'ula, quebe núnbe'a bénnea'. \p \v 58 Xetú chí'idau' guca, na' ble'e xetú benne' xula Pedro na', na' gunné̱': \p ―Cá'anqueze lue' nacu' tu zren benne' ca'. \p Pedro gunné̱': \p ―Cabí. Quebe naca ca'. \p \v 59 Xelate gudé na', xetú benne' be̱n chúchue̱' xrtizre̱', gunné̱': \p ―Da li, benne' nigá guque̱' tuze le̱n Jesús, lawe' da naque̱' benne' Galilea. \p \v 60 Nadxa gunná Pedro: \p ―Benne', quebe nezda' nu chee̱ na' dxuchálaju'. \p Dxácate̱ na' ne dxuchálajte̱ Pedro ca', na' gudxezre xjeaj. \v 61 Nadxa Xránadxu bzechaj xíchaje̱', gunné̱'e̱ Pedro, na' Pedro xeajsá lazre̱' ca da guzre Xránadxu le̱', gunné̱': “Ná'ate̱la ne dé̱dxela cuezre xjeaj, lue' wannáu' chunna lasa quebe núnbe'u neda'.” \v 62 Nadxa bedxúaj Pedro, na' gudxezre xáche'le̱'e̱. \s1 Dxelún le̱' chee̱ Jesús \r (Mt. 26.67-68; Mr. 14.65) \p \v 63 Na' benne' ca' zaj nuxre̱' Jesús belún le̱' chee̱', na' buluzalje̱' Le̱'. \v 64 Bulucache̱' lawe̱', na' belegape̱' xrague̱', dxelé̱'e̱ Le̱': \p ―Gunné̱ xa'a nu be̱ Lue'. \p \v 65 Da zan da gulenné̱', dxelenné̱' schanni' chee̱ Jesús. \s1 Jesús dxezrine̱' lau benne' ca' chee̱ xu'u lawe' blau chee̱ judío ca' \r (Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Jn. 18.19-24) \p \v 66 Gate naca te zra, na' belezraga benne' gula sina ca' chee̱ judío ca', ne benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, na' guleché̱'e̱ Jesús lau benne' ca' chee̱ xu'u lawe' blau chee̱ judío ca'. Na' buluche̱be̱' Le̱': \p \v 67 ―Gunná, ¿nacu' lue' Cristo? \p Na' beche̱be Jesús: \p ―Che xapa' le'e: Awe', quebe chéajle̱le, \v 68 na' che bi guche̱ba' le'e, quebe xeché̱bele chia', ne quebe gusanle neda'. \v 69 Ná'ate̱la neda', Benne' Gulje̱' Bénneache, cue'a chalá'a xabe̱la chee̱ Dios nape̱' dute̱ xel-la waca. \p \v 70 Nadxa xúgute̱' buluche̱be̱' Le̱': \p ―¿Nacu' Lue' Zri'ine Dios? \p Jesús beche̱be̱': \p ―Naca', ca dxennáquezle le'e. \p \v 71 Nadxa gulenná benne' ca': \p ―¿Núzradxa chínnedxu bi nne̱' chee̱ benne' nigá? Dxí'uqueze ba bénedxu ca da gunnáqueze̱'. \c 23 \s1 Jesús dxezrine̱' lau Pilato \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Mr. 15.1-5; Jn. 18.28-38) \p \v 1 Nadxa gulasa xúgute̱ benne' dxuluchi'e̱, na' guleché̱'e̱ Jesús lau Pilato, benne' dxenná be'e̱ waláz chee̱ Roma. \v 2 Na' gulezú lawe̱' dxelagu zrie̱' Jesús, dxelenné̱': \p ―Ble'entu' benne' nigá dxegú'u xel-le̱' bénneache chee̱ xeledábague̱' xu'u lawe'. Dxenné̱' quebe dxal-la' quízrujntu' da dxuchizruj César, benne' Roma, na' cá'anqueze dxenné̱' naque̱' Cristo, Benne' Wenná Bea. \p \v 3 Nadxa Pilato bche̱be̱' Jesús: \p ―¿Nacu' Lue' Wenná Bea chee̱ judío ca'? \p Na' beche̱be Jesús: \p ―Ca' naca na, ca ba gunnáu' lue'. \p \v 4 Nadxa gunná Pilato, guzre̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne bénneache ca': \p ―Quebe bi da zrinnaj dxezrelda' nun benne' nigá. \p \v 5 Benne' ca' belún chúchue̱' dizra' chee̱', gulenné̱': \p ―Dxegu'u xel-le̱' xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea chee̱ xeledábague̱' xu'u lawe'. Guzú lawe̱' dxune̱' na naga nababa Galilea, na' na'a dxune̱' na nigá. \s1 Jesús dxezrine̱' lau Herodes \p \v 6 Gate ben Pilato da nigá, na' bche̱be̱' che naca Jesús benne' Galilea. \v 7 Gate gulé̱'e̱ le̱' naca Jesús benne' Galilea, na' Pilato gusél-le̱' Le̱' lau Herodes, benne' dxenná be'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Galilea, na' lu zra na' zue̱' Jerusalén. \v 8 Gate ble'e Herodes Jesús, gubéle̱'e̱ne̱', lawe' da bátate̱ dxaca lazre̱' lé'ene̱' Le̱', lawe' da ba benne̱' dxuluchalaj bénneache chee̱ Jesús, na' guca lazre̱' lé'ene̱' gun Jesús tu xel-la waca da za xabáa. \v 9 Da zante̱ da bche̱be̱' Jesús, na' Le̱' quebe bi beche̱be̱'. \v 10 Zráqueze benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' na', nen benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, na' belún chúchue̱' dizra' chee̱' da dxelagu zria Jesús. \v 11 Nadxa Herodes, ne benne' chee̱' ca' dxjaque̱' wedil-la buluzúe̱' Le̱' chalá'ala, na' chee̱ xelún le̱' chee̱', bulugácue̱' Le̱' ladxe' bzawe ca naca zra tu benne' wenná bea. Nadxa Herodes besel-le̱' Le̱' lau Pilato. \v 12 Lu zra na' Pilato, ne Herodes belexaque̱' tuze, lawe' da belezrá'a ljwezre̱' nédxute̱. \s1 Dxelechugue̱' chee̱ Jesús gatie̱' \r (Mt. 27.15-26; Mr. 15.6-15; Jn. 18.39―19.16) \p \v 13 Nadxa Pilato bchague̱' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' xu'u lawe' ca', \v 14 na' guzre̱' benne' ca': \p ―Le'e guche̱le benne' nigá za'le naga zua', dxennale dxegú'u xel-le̱' bénneache chee̱ xeledábague̱' xu'u lawe'. Neda' ba bche̱ba' Le̱' laule le'e, na' quebe bi da zrinnaj dxezréleda' nune̱' ca naca da dxennale chee̱'. \v 15 Cá'anqueze Herodes quebe bi da zrinnaj bzrélene̱' da nun Jesús, na' budée̱' Le̱' launtu'. Quebe bi ne gune̱' chee̱ chuga' chee̱' gatie̱'. \v 16 Gudéa' Le̱' xel-la zi', na' gusánqueza' Le̱'. \p \v 17 Dxácate̱ dxaca laní na', Pilato dxal-la' gune̱' tu da dxelezaca ba lazre' bénneache, gusane̱' tu benne' xu'e̱ lizre xia. \v 18 Xúgute̱ benne' ca' gulezú lawe̱' dxelebezre xe̱'e̱, dxelenné̱': \p ―¡Gate benne' nigá! ¡Bsan Barrabás na'! \p \v 19 Barrabás nigá gulegú'e̱ le̱' lizre xia lawe' da gudábague̱' xu'u lawe', na' be̱tie̱' tu benne'. \v 20 Pilato guca lazre̱' gusane̱' Jesús, na' bchálajle̱ne̱' benne' ca' xetú. \v 21 Na' benne' ca' gulebezre xe̱'e̱ zízrajdxa, dxelenné̱': \p ―¡Bde̱'e̱ xaga béguaj! ¡Bde̱'e̱ xaga béguaj! \p \v 22 Da guxunne' lasa gunná Pilato: \p ―¿Bizra da zrinnaj nune̱'? Quebe bi dxezréleda' da gudé na Le̱' gatie̱'. Gudéa' Le̱' xel-la zi', na' te na' gusana' Le̱'. \p \v 23 Na' benne' ca' belún chúchue̱' dizra' chee̱' chee̱ te̱'e̱ xaga béguaj, ne gulebezre xá'atie̱', nen benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', cadxa guca ca da gulaca lazre̱'. \v 24 Nadxa Pilato guchugue̱' chee̱ Jesús gaca chee̱' ca da dxelaca lazre' benne' ca'. \v 25 Na' bsane̱' bénnea' belenabe̱', xu'e̱ lizre xia lawe' da gudábague̱' xu'u lawe', ne be̱tie̱' tu benne', na' bdee̱' Jesús chee̱ gaca chee̱' ca dxelaca lazre' benne' ca'. \s1 Dxuludé̱'e̱ Jesús xaga béguaj \r (Mt. 27.32-44; Mr. 15.21-32; Jn. 19.17-27) \p \v 26 Gate zjaque̱' zaj naché̱'e̱ Jesús chee̱ xuludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj, na' gule̱le̱' tu benne' Cirene, le̱' Simón, zezé̱'e̱ le̱'e̱ xixre', na' bulugu'e̱ le̱' xaga béguaj chee̱ Jesús, na' zéaje̱' cuzru Jesús na'. \p \v 27 Na' xjácale̱ Le̱' benne' zante̱, ne nu'ula zan dxelebezre̱', na' dxelebezre xache̱' ne̱ chee̱ da dxaca chee̱ Jesús. \v 28 Nadxa Jesús gunné̱'e̱ nu'ula ca', na' guzre̱' le̱': \p ―Le'e, nu'ula Jerusalén, quebe cuézrele chia' neda'. Le cuezre cheé̱quezle, ne chee̱ zrí'inele, \v 29 lawe' da zrin zra gate xelenné̱': “Ba neza zren naca na chee̱ nu'ula wizre, ne nu'ula ca' cabata' gulezúe̱' zi'i, ne nu'ula ca' cabata' bulugazre̱' bidau'.” \v 30 Lu zra na' xelezú lau bénneache xelé̱'e̱ xi'a ca': “Le gugacu netu' xu.” Na' xelé̱'e̱ xí'adu ca': “Le gucache netu'.” \v 31 Che dxelune̱' da caní chia' neda', naca' ca tu xaga ban, ¿gázradxa xelune̱' chee̱le le'e, nácale ca xaga bizre ca'? \p \v 32 Cá'anqueze guleché̱'e̱ chupa benne' we̱n da zrinnaj chee̱ xelútie̱' le̱' tu zren nen Jesús. \v 33 Gate belezrine̱' lataj na' nazí le na, Calavera, da zéaje̱ na, Xi'a Zrita Xíchajdxu, na' buludé̱'e̱ Jesús xaga béguaj, ne cá'anqueze belune̱' chee̱ benne' we̱n da zrinnaj ca', tue̱' cuite̱' xabe̱la, ne xetúe̱' cuite̱' xéglala. \v 34 Ca dxuludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj, na' gunná Jesús: \p ―Xrae, bnite lau chee̱ benne' caní lawe' da quebe zaj nézene' bi na' dxelune'. \p Na' benne' dxjaque̱' wedil-la gulebeje̱' da dxunna bea' chee̱ xelezí'e̱ late' weaj zra lana Jesús. \v 35 Benne' ca' zaj zre̱'e̱ na' dxelenné̱'e̱, ne benne' xu'u lawe' ca' belún le̱' chee̱', dxelenné̱': \p ―Bselé̱' benne' xula ca'. Na'a dxal-la' guselá cuine̱' che da li naque̱' Cristo, Bénnea' Gucá'a Dios. \p \v 36 Cá'anqueze benne' dxjaque̱' wedil-la belún le̱' chee̱', na' gulebigue̱' cuita Jesús, ne buluxí'aje̱' Le̱' nupe zichaj. \v 37 Gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Che lue' nacu' Wenná Bea chee̱ judío ca', bselá cuinu'. \p \v 38 Zua xichaj Jesús tu da naxúaj nen dizra' griego, ne dizra' latín, ne dizra' hebreo, da dxenná na: \p ―Wenná Bea chee̱ judío ca'. \p \v 39 Tu benne' we̱n da zrinnaj, bénnea' de̱'e̱ xaga béguaj be̱n le̱' chee̱ Jesús, dxenné̱': \p ―Che Lue' nacu' Cristo, bselá cuinu', ne bselate̱ netu'. \p \v 40 Na' xetú benne' we̱n da zrinnaj na' gudil-le̱' ljwezre̱'. Guzre̱' le̱': \p ―¿Quebe dxezrebu' Dios? Lue' dxezácaquezu' ca da gulechugue̱' chee̱' Le̱'. \v 41 Dxi'u dxezácadxu ca da dxál-la'queze sácadxu, lawe' da dxaca chee̱dxu da dxal-la' sidxu ca naca da zrinnaj da nundxu, san benne' nigá quebe bi da zrinnaj nune̱'. \p \v 42 Nadxa gunné̱': \p ―Jesús, xeajsá lazre' neda' gate su lau' nna be'u. \p \v 43 Na' beche̱be Jesús: \p ―Da li dxapa' lue', ná'ate̱la súale̱quezu' neda' lu lataj chawe' chee̱ Dios. \s1 Ca guca gate gute Jesús \r (Mt. 27.45-56; Mr. 15.33-41; Jn. 19.28-30) \p \v 44 Guca ca wagubizra. Nadxa ca naca lu xe̱zr la xu guchul-la na cadxa bzrinte̱ na dxedá' chunna. \v 45 Gubizra guchul-la na, na' ladxe' ze̱ lu xudau' bdxuaj na chúpala. \v 46 Nadxa gudxezre xa'a Jesús, dxenné̱': \p ―Xrae, lu na'u dxegu'a be' xu'a. \p Ca gunné̱' ca', na' gutie̱'. \p \v 47 Gate benne' dxenná bé'ene̱' benne' dxjaque̱' wedil-la blé'ene̱' ca da guca, na' be̱ lá'ane̱' Dios, gunné̱': \p ―Da li, benne' nigá quebe bi da zrinnaj be̱ne̱'. \p \v 48 Xúgute̱ benne' ca' zaj zre̱'e̱ na', gate belelé'ene̱' ca da guca, na' besiá'que̱' na', dxelu'e̱ lachu'e̱. \v 49 Xúgute̱ benne' ca' zaj núnbe'e̱ Jesús, ne nu'ula ca' xjácale̱ne̱' Jesús gate bezé̱'e̱ Galilea, belexegá'ane̱' zítu'la dxelenné̱'e̱ da caní. \s1 Dxulucache̱' Jesús \r (Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Jn. 19.38-42) \p \v 50 Zua tu benne' chawe' ne xrlátaje le̱' José, benne' xe̱zre Arimatea chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea. Nababe̱' xu'u lawe' blau chee̱ judío ca'. \v 51 José nigá dxebeze̱' zra nna bea Dios, na' quebe be̱ne̱' tuze ca da belún benne' xu'u lawe' blau ca'. \v 52 Benne' nigá guxíaje̱' xeajchálajle̱ne̱' Pilato, na' gunabe̱' latja gucache̱' Jesús. \v 53 Ca bexuzre buluxulétaje̱' Le̱' xaga béguaj, na' buluxuchele̱' Le̱' tu ladxe', na' gulu'e̱ Le̱' tu lu xe̱dxu ba, da ba gude̱ne̱' tu le̱'e̱ xi'a xiaj, naga quebe nu ne gáchequeze. \v 54 Naca na zra dxulucueze̱' chee̱ zra dxulupá'ane̱', da ba zua su lau na. \p \v 55 Nu'ula ca' xjácale̱ne̱' Jesús gate bezé̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Galilea, xjaque̱' na', ne belelé'ene̱' ba na', ne belené̱'e̱ ájala zaj nagu'e̱ Le̱' xe̱dxu ba. \v 56 Gate belexezrine̱' xu'u naga zaj zre̱'e̱, na' bulucueze̱' da du ca' dxelelále̱'e̱ zixre, ne da zaj naca na ca za dxelelále̱'e̱ na zixre. Belexezí' lazre̱' zra dxulupá'ane̱' cáte̱ze naca da gunná bea Dios. \c 24 \s1 Ca guca gate bebán Jesús \r (Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Zra nedxu chee̱ da gazre zra, nu'ula ca' belezrine̱' dxu'a ba na' dxaní'sise̱', zaj nu'e̱ ca naca da ca' dxelelá zixre da bulucueze̱', na' xebal-la nu'ula xjácale̱ne̱' le̱'. \v 2 Gate belezrine̱' na', belelé'ene̱' xiaj da guduse dxu'a ba na', québedxa naduse na naga guduse na. \v 3 Belú'e̱ lu ba na', san quebe belexezrelne̱' Xránadxu Jesús na'. \v 4 Na' belezrébele̱'e̱, ne quebe zaj nézene̱' ájala xelune̱', na' belelé'ene̱' chupa benne' zaj ze̱' cuite̱', zaj nacue̱' zra lane̱' dxácatite na. \v 5 Nu'ula ca' belezúe̱' sudxú'ala lu xu, ne belezrébele̱'e̱. Na' benne' ca' gulé̱'e̱ le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxexílajle le'e tu benne' naca bane̱' láwela benne' gate? \v 6 Quebe zue̱' nigá, lawe' da ba bebane̱'. Le gusá lázre' da bchálajle̱ne̱' le'e gate ne zue̱' Galilea. \v 7 Gunné̱': “Benne' Gulje̱' Bénneache dxal-la' xuludée̱' Le̱' lu na' benne' dul-la ca', na' xuludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj, na' zra guxunne' zra xebane̱'.” \p \v 8 Nadxa nu'ula ca' xeajlesá lazre̱' ca naca da gunná Jesús. \v 9 Ca gudé besiá'que̱' dxu'a ba na', na' belexezrine̱' lu xe̱zre na', na' buluchálajle̱ne̱' benne' chinéaj gubáz ca' chee̱ Jesús, ne xúgute̱ benne' ca' xezica, ca naca da guca na'. \v 10 Nu'ula ca' xjaque̱' xeajlezenne̱' gubáz ca', zaj naque̱' María Magdalena, ne Juana, ne María xrna Jacobo, ne xebal-la nu'ula ca'. \v 11 Benne' gubáz ca' guléquene̱' da xálaze dxelenná nu'ula caní, na' quebe guléajle̱'e̱ chee̱'. \p \v 12 Nadxa bdxuaj Pedro, zeaj chégüe̱' dxu'a ba na', na' gate guné̱'e̱ lu ba na', blé'ene̱' ladxe' da bedxela Jesús xu'u na chalá'ala, na' bezé̱'e̱ zexíaje̱' xu'u naga guzé̱'e̱, dxexebánene̱' ca naca da guca. \s1 Da guca lu neza da zeaj xe̱zre Emaús \r (Mr. 16.12-13) \p \v 13 Lu zra ná'queze, zjaca chupa benne' ca' busede Jesús xe̱zre Emaús, da naca na láte'ze zitu' naga zua Jerusalén. \v 14 Zjaque̱' dxuluchálaje̱' ca naca da guca lu zra ca'. \v 15 Dxácate̱ na' dxuluchálaje̱' caní, na' Jesús ná'queze gubigue̱' cuita benne' ca', na' guzú lawe̱' zéajle̱ne̱' le̱'. \v 16 Quebe belexúnbe'e̱ Jesús, lawe' da guzúa tu da guxúa na xiaj lau benne' ca'. \v 17 Nadxa bche̱be Jesús benne' ca': \p ―¿Bizra da na' dxuchálajle̱ ljwézrele dxácate̱ xu'ule neza? ¿Bizr chee̱ na' zale dxewí'ine lázrele? \p \v 18 Tu benne' ca' le̱' Cleofas beche̱be̱': \p ―Xúgute̱ benne' zaj nézene̱' ca da guca xe̱zre Jerusalén lu zra caní. ¿Nacu' lue' benne' zitu' zu' Jerusalén, na' tuze lue' quebe nézenu' ca da guca na'? \p \v 19 Nadxa Le̱' guzre̱' benne' ca': \p ―¿Bizra guca na'? \p Gulé̱'e̱ Le̱': \p ―Da guca chee̱ Jesús, benne' Nazaret. Guque̱' tu benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, na' xel-la waca zren ca' be̱ne̱', ne bchálaje̱' dizra' lau Dios, ne lau xúgute̱ bénneache. \v 20 Na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' xu'u lawe' chee̱ntu' ca' buludée̱' Le̱' chee̱ gulechugue̱' chee̱' gatie̱', na' buludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj. \v 21 Netu' guleza lázrentu' Le̱' naque̱' Benne' dxal-la' guselé̱' xe̱zr la xu Israel. Na'a, ba zeaj chunna zra guca da ca'. \v 22 Bal-la nu'ula ca' ládujla netu' buluzúaqueze̱' netu' lu da ste̱be, lawe' da xjaque̱' dxaní'sise̱' dxu'a ba chee̱' na', \v 23 na' gate quebe belexezrelne̱' Le̱', na' belexelé̱'e̱ naga zúantu', ne gulenné̱' belelé'ene̱' chupa gubáz chee̱ xabáa ca' bululé'e lawe̱' nu'ula ca', na' gulé̱'e̱ le̱' nabán Jesús. \v 24 Nadxa bal-la benne' ljwézrentu' ca' xjaque̱' dxu'a ba na', na' belelé'ene̱' cáte̱ze na' gulenná nu'ula ca', san quebe belelé'ene̱' Jesús. \p \v 25 Nadxa gunná Jesús: \p ―Le'e quebe dxéajni'ile, na' ne naca zide' lázrdaule chee̱ quebe chéajle̱le xúgute̱ da gulenná benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 26 ¿Quebe dxal-la' saca Cristo da caní nédxudxa ca xegá'ane̱' szren? \p \v 27 Nadxa guzú lawe̱' dxuzéajni'ine̱' benne' ca' ca naca xúgute̱ da naxúaj lu xiche chee̱ Dios naga dxuchalaj na chee̱ Le̱'. Guzú lawe̱' lu xiche ca' chee̱ Moisés, na' ne zéajdxaqueze na lu xiche ca' chee̱ benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \p \v 28 Gate belezrine̱' lu xe̱zre naga zjaque̱', Jesús be̱ne̱' ca benne' zeajte̱ze̱' xu'e̱ neza. \v 29 Na' benne' ca' buluxucá'ane̱' Le̱' xadía, dxelenné̱': \p ―Begá'anale̱ netu', lawe' da ba zeaj dxezré', ne ba dxe' xrínnequeze na'a. \p Nadxa Jesús guxú'ule̱ne̱' benne' ca'. \v 30 Gate na' dxé'le̱ne̱' le̱' dxelawe̱', guqué̱'e̱ xeta xtila, ne bzúzruje̱' na, na' guzre̱' Dios “Xcalenu'”, ne bnézruje̱' na benne' ca'. \v 31 La' ná'queze becuasa ca naca da guxúa na xiaj lau benne' ca', na' belexúnbe'e̱ Jesús, san la' ná'queze benite Le̱' lau benne' ca'. \v 32 Na' gulé̱ ljwezre̱': \p ―¿Quebe guzúa xel-la dxebé lu lázrdaudxu gate ze̱'e̱ dxuchálajle̱ne̱' dxi'u tu neza, ne bzéajni'ine̱' dxi'u ca naca da naxúaj lu xiche chee̱ Dios? \p \v 33 Nadxa, ne québedxa gulezrene̱', belexegu'e̱ neza, zeajxaque̱' Jerusalén, naga belelé'ene̱' zaj nazraga benne' chinéaj gubáz ca', ne benne' ljwezre̱' ca'. \v 34 Benne' ca' zaj nazrague̱' na' gulé̱'e̱ benne' chupa ca': \p ―Da li bebán Xránadxu, na' Simón ba blé'ene̱' Le̱'. \p \v 35 Nadxa benne' chupa ca' buluzenne̱' le̱' ca naca da guca la neza, ne ca belexúnbe'e̱ Jesús gate bzúzruje̱' xeta xtila na'. \s1 Jesús dxulé'e lawe̱' benne' ca' xjácale̱ne̱' Le̱' \r (Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Jn. 20.19-23) \p \v 36 Ne dxuluchálajte̱' caní gate ble'e lau Jesús gachaj lawe' benne' ca', na' bgape̱' le̱' diuzre, dxenné̱': \p ―Xela dxebeza zri lazre' súale̱ na le'e. \p \v 37 Na' benne' ca' belexruse̱', ne belezrébele̱'e̱. Guléquene̱' dxelelé'ene̱' bxinne dxe̱la. \v 38 Na' Jesús guzre̱' benne' ca': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxezrébele? ¿Bizr chee̱ na' dxaca chupa lázrele? \v 39 Le na' na'a caní, ne le na' ni'a. Néda'queza' na'. Le gutá neda', ne le guxúe xque neda'. Tu bxinne dxe̱la quebe napa na be̱la' zrita, ca dxelé'ele le'e napa' neda'. \p \v 40 Ca dxe̱'e̱ benne' ca' da nigá, na' blé'ene̱' le̱' ne̱'e̱, ne ni'e̱. \v 41 Benne' ca' québequeze dxeléajle̱'e̱ chee̱' lawe' da dxelebéle̱'e̱ne̱', ne dxelexebánele̱'e̱ne̱', na' guzre Jesús le̱': \p ―¿De̱ late' da gawa' nigá? \p \v 42 Nadxa bulunézruje̱' Le̱' late' be̱la' guzrúa xi', ne late' da zixre che bézudau', \v 43 na' gucá'a Jesús da ca', ne gudawe̱' na lau benne' ca'. \v 44 Nadxa guzre̱' benne' ca': \p ―Da ba guca chia' naca na ca da gucha' le'e gate ne zúale̱queza' le'e, gunnéa' dxal-la' gaca li ca naca xúgute̱ da naxúaj lu da bdxixruj be'e Moisés, ne lu xiche naga zaj naxúaj salmo ca', ne lu xiche ca' chee̱ benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \p \v 45 Nadxa bzéajni'ine̱' benne' ca' ca da naxúaj lu xiche chee̱ Dios, \v 46 na' guzre̱' benne' ca': \p ―Caní naxúaj na dxal-la' gate Cristo, na' zra guxunne' zra dxal-la' xebane̱' ládujla benne' gate ca', \v 47 na' lu La Le̱' dxal-la' xuluchalaj bénneache lau xúgute̱ xe̱zr la xu ca'. Su lau gunle na lu xe̱zre Jerusalén, xe̱le bénneache dxal-la' xelexebí'i lazre̱' chee̱ gunite lau Dios dul-la zaj nabaga benne' ca'. \v 48 Le'e nácale benne' xelexeche̱be̱' da caní. \v 49 ¡Le nna'xque! Neda' sel-la' chee̱le ca da guche̱be lazre' Xra'. Le xegá'ana nigá lu xe̱zre Jerusalén, cadxa si'le xel-la waca da za xabáa. \s1 Jesús dxexegüéne̱' xabáa \r (Mr. 16.19-20) \p \v 50 Nadxa Jesús beche̱'e̱ benne' ca', belexedxúaje̱' Jerusalén, xeajxaque̱' xe̱zre Betania, na' guchisa na' Jesús, ne gunabe̱' gaca chawe' chee̱ benne' ca'. \v 51 Ne dxúntee̱' ca', na' bezé̱'e̱ naga zaj zra' benne' ca', begüéne̱' zexíaje̱' xabáa. \v 52 Ca bexuzre belúe lá'ane̱' Le̱', besiá'que̱' zeajxaque̱' Jerusalén lu dute̱ xel-la dxelebé, \v 53 na' gulezráqueze̱' chale'aj xudau' dxelúe lá'ane̱' Dios. Ca' naca na.