\id ACT \ide UTF-8 \h Los Hechos \toc1 DA CA' BELÚN BENNE' GUBÁZ CHEE̱ CRISTO \toc2 Los Hechos \toc3 Hch. \mt1 DA CA' BELÚN BENNE' GUBÁZ CHEE̱ CRISTO \c 1 \s1 Dios nache̱be lazre̱' sel-le̱' Be' Lá'azxa \p \v 1 Lue', Teófilo, bzuaja' chiu' lu xiche nedxu ca naca xúgute̱ da guzú lau Jesús dxune̱', ne dxusé̱dene̱' nédxudaute̱, \v 2 cadxa begüéne̱' xabáa. Gate za xezé̱'e̱ xexíaje̱' xabáa guqué̱'e̱ gubáz chee̱' ca', na' zúale̱ Be' Lá'azxa Le̱' guzre̱' benne' ca' ca da dxal-la' xelune̱'. \v 3 Ca gudé gutie̱', Jesús ná'queze ble'e lawe̱' benne' ca', ne lawe' chua zra ble'e lawe̱' benne' ca', na' blé'ene̱' da zan da dxelunna bea na naca bane̱', ne bchálajle̱ne̱' benne' ca' ca dxal-la' nna bea Dios. \p \v 4 Gate ne zúale̱ Jesús benne' gubáz ca', gunné̱ xuene̱' le̱' quebe xesí'aque̱' xe̱zre Jerusalén. Na' guzre̱' benne' ca': \p ―Le cueza ca da guche̱be lazre' Xra' gunne̱' chee̱le, ca gunníqueza' neda'. \v 5 Da li Juan bchue̱' bénneache nisa, san lu zra caní gaca chee̱le ca da zéaje̱ xel-la' dxedxúa nisa, xida Be' Lá'azxa xedajsúe̱' lu xichaj lázrdaule. \s1 Jesús dxegüéne̱' xabáa \p \v 6 Gate na' zaj nazrague̱' nen Jesús, na' buluche̱be̱' Le̱': \p ―Xran, ¿güe Dios lataj nna béaqueze xe̱zre Israel lu zra caní? \p \v 7 Na' beche̱be Jesús: \p ―Quebe naca chee̱le nézele bátala, u bi zra gun Dios da ca' tuze Le̱' nape̱' xel-la' waca gune̱'. \v 8 Gate xida Be' Lá'azxa súale̱ne̱' le'e, sile xel-la' waca, na' chéajle cheajchálajle da naca chia' lu xe̱zre Jerusalén, ne ca naca naga nababa Judea, ne naga nababa Samaria, ne ca nácaqueze xe̱zr la xu nigá. \p \v 9 Ca gudé gunné̱' da nigá, ne dxácate̱ dxelenná' benne' ca' Le̱', begüén Jesús xabáa, na' ca bexu'e̱ tu lu beuj benite Jesús lau benne' ca'. \v 10 Ne zaj zra' benne' ca' dxelenné̱'e̱ dxácate̱ dxegüén Jesús, belelá' chupa benne' zaj nácue̱' ladxe' chiche lau benne' ca', \v 11 na' gulé̱'e̱ benne' gubáz ca': \p ―Le'e, benne' Galilea, ¿bizr chee̱ na' ze̱le dxenna'le xabáa? Jesús nigáqueze begüéne̱' zexíaje̱' xabáa, bezé̱'e̱ ládujla le'e, welé̱'e̱ xetú cáqueze ble'ele Le̱' zexíaje̱'. \s1 Dxelequé̱'e̱ Matías chee̱ xedée̱' waláz chee̱ Judas \p \v 12 Nadxa besí'aca benne' gubáz ca' lu Xi'a Xaga Olivo, ne belexezrine̱' Jerusalén, da quebe naca na zitu', san dxe' cátite̱ze da dxunna da nadxixruj bea na lataj xesí'aque̱' lu zra dxulupá'ane̱'. \v 13 Gate belexezrine̱' lu xe̱zre na', belexegüéne̱' xu'u sibe naga zaj zue̱'. Benne' caní zaj naque̱' Pedro, ne Jacobo, ne Juan, ne Andrés, ne Felipe, ne Tomás, ne Bartolomé, ne Mateo, ne Jacobo zri'ine Alfeo, ne Simón, bénnea' dxedábague̱' benne' Roma ca', ne Judas, zri'ine Jacobo. \v 14 Xúgute̱ benne' caní tu dxelezrágazqueze̱' nen benne' biche Jesús, ne María xrna Jesús, ne xebal-la nu'ula ca', chee̱ xuluchálajle̱ne̱' Dios. \p \v 15 Lu zra ca' Pedro guzé̱' laduj bi bíchedxu ca', zaj naque̱' ca tu gaxúa galaj bénneache, na' guzre̱' le̱': \p \v 16 ―Le'e, bi bícha'dau', be̱n na ba xen guca li ca da gunná Be' Lá'azxa lu xiche chee̱ Dios, da na' gunná David waláz chee̱ Dios ca naca da dxal-la' gaca chee̱ Judas, bénnea' guché̱'e̱ benne' ca' gule̱l-le̱' Jesús. \v 17 Judas nigá guzúale̱ne̱' dxi'u tu zren, ne guque̱' dxi'u tuze lu zrin nigá. \v 18 Bxa'u tu cue' xe̱zr la xu ca naca lazruj chee̱ Judas, da guzí' lu ne̱'e̱ chee̱ da cale̱la da be̱ne̱'. Na' benne' nigá xeajcházie̱' suxíchajla, ne gutín le̱'e̱, na' bdxuaj ca naca zrájlue̱'. \v 19 Xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ Jerusalén belenne̱' da nigá, na' buluzúe̱' la xe̱zr la xu na' Acéldama, da zéaje̱ na: Xe̱zr La Xu Chee̱ Dxen. \v 20 Guca li ca da dxal-la' gaca chee̱' lawe' da naxúaj lu xiche lá'azxa naga zaj naxúaj salmo ca', da dxenná na: \q1 Xegá'ana cá'aze lizre̱', \q1 ne quebe nu chilá' sua na'. \m Cá'anqueze dxenná na: \q1 Xetú benne' tée̱' waláz chee̱'. \p \v 21 ’Zaj zra' nigá benne' ca' gusá'acale̱ne̱' dxi'u ca naca dxácate̱ guzúale̱ Jesús dxi'u. \v 22 Guzú lau na gate bchua Juan Jesús nisa, cadxa bzrin zra begüéne̱' xabáa. Dxun na ba xen tu benne' caní gaque̱' dxi'u tuze chee̱ xeche̱be̱' ca guca gate bebán Jesús lu xel-la' gute. \p \v 23 Nadxa gulebéaje̱' chupa benne' ca', José ne Matías. José na' lé̱queze̱' Barsabás ne lé̱queze̱' Justo. \v 24 Buluchálajle̱ne̱' Dios, gulenné̱': \p ―Xran, Lue' nézqueznu' ca naca da xu'u lu xichaj lázxdau xúgute̱ bénneache. Ble'e netu' nula benne' chupa caní ba nabéaju' Lue', \v 25 chee̱ gaque̱' gubáz chiu', ne xedée̱' waláz chee̱ Judas, bénnea' bnitie̱' da naca chee̱' lawe' da be̱ne̱' dul-la, na' bexíaje̱' lataj naga naca chee̱'. \p \v 26 Nadxa gulebéaje̱' da gaca bea na, na' bexala Matías, na' gúcate̱' tuze benne' chinéaj gubáz ca'. \c 2 \s1 Ca guca gate bla' Be' Lá'azxa \p \v 1 Ca bzrin zra Pentecostés, xúgute̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús zaj nazrague̱' tuze lataj. \v 2 Ca' guca, belenne̱' tu schaga da za' lu be' zran xabáa, ca dxun tu be' bdunu', na' belén na xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ lu xu'u naga zaj dxe'e̱. \v 3 Nadxa belelé'ene̱' lu be' xi' ca', da dxelala, na' xeajlezúa na xíchaj tu tu benne' ca'. \v 4 Nadxa guzúale̱tequeze Be' Lá'azxa xúgute̱ benne' ca', na' tu tue̱' gulezú lawe̱' dxuluchálaje̱' dizra' nazrala cáte̱ze dxuchine Be' Lá'azxa le̱'. \p \v 5 Ca lu zra ca' zaj zra' xe̱zre Jerusalén benne' judío ca' dxulucá'ana szrénqueze̱' Dios. Benne' caní zá'aque̱' xúgute̱ xe̱zr la xu zaj dxe' lu xe̱zr la xu nigá. \v 6 Ca belenne̱' bénneache ca naca schaga na' da dxaca na, na' belexezrague̱', ne quebe zaj nézene̱' bi na', lawe' da dxelén tu tu benne' ca' dizra' cha chee̱' da dxuluchalaj benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \v 7 Na' belexebánele̱'e̱ne̱', ne belexruse̱', ne gulé̱ ljwezre̱' tue̱' xetúe̱': \p ―Zaj naca benne' Galilea xúgute̱ benne' caní dxuluchálaje̱'. \v 8 ¿Ájazra na' dxendxu dxuluchálaje̱' dizra' cha chee̱dxu dxi'u? \v 9 Zradxu dxi'u nigá, nácadxu benne' xe̱zr la xu Partia, ne benne' xe̱zr la xu Media, ne benne' xe̱zr la xu Elam, ne benne' xe̱zr la xu Mesopotamia, ne benne' chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea, ne benne' chee̱ naga nababa Capadocia, ne benne' chee̱ naga nababa Ponto, ne benne' chee̱ naga nababa Asia, \v 10 ne benne' chee̱ naga nababa Frigia, ne benne' chee̱ naga nababa Panfilia, ne benne' xe̱zr la xu Egipto, ne benne' chee̱ xe̱zr la xu Africa da zua dédedxa chee̱ xe̱zre Cirene. Cá'anqueze zaj zra' benne' xe̱zr la xu Roma nigá. Bal-la benne' Roma ca' zaj naque̱' benne' judío, benne' gulálaje̱' ca', ne benne' zaj nazi'e̱ ca naca da nadxixruj bea chee̱ benne' judío ca'. \v 11 Cá'anqueze nácadxu benne' xe̱zr la xu Creta, ne benne' xe̱zr la xu Arabia. Xúgute̱dxu dxendxu lu dizra' cha chee̱dxu dxuluchalaj benne' caní ca naca da zren ca' da dxun Dios. \p \v 12 Xúgute̱' belexebánene̱', ne quebe zaj nézene̱' bi da dxaca na', na' gulenaba ljwezre̱' tue̱' xetúe̱': \p ―¿Bizra zéaje̱ da nigá? \p \v 13 Benne' xula ca' belún le̱', gulenné̱': \p ―Dxelezuzre benne' caní. \s1 Da bchalaj Pedro lau benne' ca' \p \v 14 Nadxa guxasa Pedro nen benne' chinéaj gubáz chee̱ Cristo, na' zizraj bchálajle̱ne̱' bénneache zaj zra' na'. Dxe̱'e̱ le̱': \p ―Le'e, benne' Judea, ne xúgute̱le le'e nazrágale xe̱zre Jerusalén. Dxal-la' nézele le'e da nigá. Le xen xanne' ca naca da xapa' le'e. \v 15 Netu' quebe dxezúzrentu' ca dxéquele le'e. Za gudete̱ xrsila na'a. Netú benne' quebe dxezúzrene̱' ca ná'queze. \v 16 Da nigá naca da gunnáqueze Joel, bénnea' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios gate na' gunné̱': \q1 \v 17 Caní dxenná Dios: “Lu zra bze̱be wasél-laqueza' \q1 Be' Lá'azxa chia' chee̱ súale̱ne̱' xúgute̱ bénneache. \q1 Zrí'inele bi biu ne bi nu'ula welenné̱quezebe' waláz chia' neda'. \q1 Bi cuide' ca' welelé'equezebe' ca da gulé'eda'-be'. \q1 Na' benne' gula ca' welennéquezene̱' xe̱la. \q1 \v 18 Ca lu zra na' guzuáqueza' Be' Lá'azxa chia' \q1 nen bi we̱n zrin chia' ca', benne' biu ne nu'ula ca', \q1 na' guchálajquezebe' waláz chia' neda'. \q1 \v 19 Lu be' zran xabáa gulé'equezda' xel-la' waca chia', \q1 na' lu xe̱zr la xu dxe'ela gulé'eda' da xelunna bea na, \q1 dxen, ne xi', ne zren da naca ca beuj gasaj.” \q1 \v 20 Gubizra xechul-la na, \q1 na' beu' xexaca na xrna ca dxen \q1 nedxu ca za zrin zra xelá' Xránadxu. \q1 Zra na' gaca na tu zra chee̱ da xebánedxu \q1 ne zra na' walé'equezdxu xel-la' szren chee̱ Dios. \q1 \v 21 Nadxa xelelá xúgute̱ benne' ca' \q1 xelenné̱' Xránadxu lu xel-la' dxeleajlí lazre' chee̱'. \p \v 22 ’Chee̱ le̱ na', le'e, benne' Israel, le xen ca da xapa' le'e. Jesús, benne' Nazaret, guque̱' tu benne' bedxúaje̱' xrlátaje lau xúgute̱le le'e ne̱ chee̱ da be̱n Dios laule le'e. Lu na' Jesús Dios blé'ene̱' da zan da dxebánedxu, ne xel-la' waca ca', ne da dxelunna bea na ca ba nézquezle le'e. \v 23 Gate Dios be̱'e̱ lataj tu benne' bdee̱' Le̱' lu na'le le'e cáte̱ze bache núnqueze̱' nedxu, nadxa le'e gudé̱l-lale Le̱', na' bé̱tele Le̱' gate na' bdele Le̱' lu na' benne' ca' dxelune̱' da cale̱la, benne' ca' buludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj naga gutie̱'. \v 24 Nadxa Dios bsebane̱' Le̱', bebéaje̱' Le̱' lu xel-la' gute. Quebe guxú'u ájala xegá'ane̱' chalásaze lu xel-la' gute na'. \v 25 Ca naca da nigá bchalaj wenná bea David ca naca chee̱ Jesús na', gate gunné̱': \q1 Belé'equezda' Xrana' lawa' nigá. \q1 Le̱' zue̱' cuita' xabe̱la, chee̱ quebe bi guchebe na neda'. \q1 \v 26 Chee̱ le̱ na' gubéle̱'e̱da', ne bil-la' lu xel-la' dxebé chia'. \q1 Chee̱ le̱ na' guxrén lázrequeza' Le̱' gate gatia', \q1 \v 27 lawe' da quebe xucá'anaquezu' neda' lu lataj chee̱ benne' gate. \q1 Quebe güéquezu' lataj guzru be̱l-la' dxen chia' neda', \q1 naca' benne' we̱n zrin chiu', ne benne' nazrí'inu'. \q1 \v 28 Blé'equezenu' neda' ca dxal-la' guna' chee̱ zrué'eda' xel-la' nabán, \q1 na' gúnnale̱'u neda' xel-la' dxebé lawe' da zúale̱nu' neda'. \p \v 29 ’Le'e, bi bícha'dau'. Naca bea na gute xra xrtáudxu David, na' bulucache̱' le̱' lu xe̱dxu ba chee̱' da zúaqueze na na'a nagá zúadxu. \v 30 David na' guque̱' tu benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ne gunézene̱' ca da nache̱be lázrequeze Dios gune̱'. Gunné̱ lie̱' tu benne' zri'ine zre sua David na' gaque̱' Cristo, Bénnea' nna béaqueze̱', xequé̱'e̱ lawe̱' chee̱ David. \v 31 Ca' guca, David nigá belé'equezne̱' nedxu ca naca da dxal-la' gaca chee̱ Cristo, na' bchálaje̱' ca guca gate bebán Cristo, gunné̱': “Benne' nigá quebe xegá'anaqueze̱' lataj chee̱ benne' gate, ne quebe gúzruqueze be̱l-la' dxen chee̱'.” \v 32 Caní guca, Dios bsebane̱' Jesús nigá, na' netu' dxexeché̱bentu' da li ca guca da nigá. \v 33 Ca' guca, Dios bzue̱' Jesús lu xabáa chee̱' nen xel-la' waca chee̱', na' be̱'e̱ Le̱' lataj gusel-le̱' Be' Lá'azxa chee̱' nigá ca nache̱be lázrequeze̱' nedxu gune̱', na' xúgute̱ da caní dxelé'ele le'e, ne dxenle zaj naca na da dxun Be' Lá'azxa na'. \v 34 David na' quebe begüéne̱' xabáa, san lé̱queze̱' gune̱': \q1 Xránadxu Dios guzre̱' Xrana': \q1 “Gudxe'e cuita' xabe̱la nigá \q1 \v 35 ca zrindxa zra guzúa' benne' dxedábague̱' lue' chee̱ nna be'enu le̱'.” \p \v 36 ’Xúgute̱le le'e, benne' Israel, dxal-la' nézquezle da nigá: Jesús nigá, bénnea' bda'le le'e xaga béguaj, Dios ba nune̱' Le̱' Xránale ne Cristo chee̱le, Benne' guselé̱' le'e. \p \v 37 Gate benne' ca' belenne̱' da nigá, na' belexewí'ine lazre̱', na' buluche̱be̱' Pedro, ne benne' gubáz ca' chee̱ Jesús, dxelé̱'e̱ le̱': \p ―Benne' bíchentu', ¿ájazra dxal-la' guntu' xca'? \p \v 38 Nadxa gunná Pedro: \p ―Le xebí'i lazre' lau Dios, ne le chua nisa tu tule chee̱ gácale Jesucristo tuze, chee̱ gunite lau Le̱' chee̱le le'e ca naca dul-la da nabágale. Ca' gaca, nadxa Dios sél-laqueze̱' Be' Lá'azxa chee̱' chee̱ súale̱ne̱' le'e. \v 39 Da nigá nache̱be lazre' Dios naca na chee̱le le'e, ne chee̱ zrí'inele, ne chee̱ xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ zitu', xúgute̱ benne' ca' dxaca lazre' Dios nne̱'. \p \v 40 Ca naca dizra' nigá, ne xezícaladxa dizra' da bchalaj Pedro, bzéajni'ine̱' benne' ca', na' gunné̱': \p ―Le la ládujla benne' we̱n da cale̱la caní. \p \v 41 Ca'an guca, benne' ca' guléajle̱'e̱ chee̱ da bchalaj Pedro belexedxúe̱' nisa, na' lu zra na' belaca tuze ca chi dxua gaxúa benne' nen benne' ca' ba dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \v 42 Na' xúgute̱ benne' ca' gulezúa típaqueze̱' ca da dxuluse̱de benne' gubáz chee̱ Jesús le̱', na' gulezúe̱' tuze nen le sa' ljwezre̱' chee̱ bululáwizre̱' Dios, ne buluzrague̱' chee̱ xelawe̱' da dxusá lázredxu ca guca gate gute Cristo. \s1 Ca belún benne' nedxu ca', benne' guleajlí lazre̱' Cristo \p \v 43 Xúgute̱ benne' ca' gulezrebe̱' gate belelé'ene̱' xel-la' waca zante̱, ne da dxelunna bea na da dxelún benne' gubáz chee̱ Jesús. \v 44 Xúgute̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús gulaque̱' tuze, ne bulunézruje̱' da de̱ chee̱' tue̱' xetúe̱'. \v 45 Belutie̱' xúgute̱ da zaj nape̱', ne bulunézruje̱' dumí na' chee̱ benne' ca' ca da dxelexázrjene̱'. \v 46 Xugu' zra belexezrague̱' lu xudau', ne cá'anqueze lu lizre cha chee̱', chee̱ xelawe̱' da dxusá lázredxu ca guca gate gute Cristo. Gulawe̱' tu zrente̱ lu xel-la' dxelebé, ne dute̱ xel-la' dxelexruj lazre' chee̱'. \v 47 Belúe lá'ane̱' Dios, na' xúgute̱ bénneache guléquene̱' benne' ca' ba lá'ana. Tu zra tu zra Xránadxu bzane̱' benne' ca' chee̱ Cristo ca dxelezí' lu ne̱'e̱ tu tue̱' Cristo. \c 3 \s1 Dxexaca tu benne' zrinnaj \p \v 1 Tu zra xjaque̱' Pedro ne Juan lu xudau' dxexedá' chunna, da naca na gate dxululáwizraj bénneache Dios lu xudau'. \v 2 Tu zra tu zra zua tu benne' na' naque̱' zrinnaj ca nálajte̱'. Dxeleché̱' benne' ljwezre̱' le̱' xudau' na', ne dxelebeche̱' le̱' dxu'a dxa xu'u na' nazí le na: Da Xrtante̱, chee̱ nabe̱' guna' chee̱ benne' dxelu'e̱ na'. \v 3 Gate benne' zrinnaj nigá blé'ene̱' Pedro ne Juan, dxelu'e̱ xudau', na' gunabe̱' guna' lau benne' caní. \v 4 Nadxa Pedro ne Juan gulenné̱'e̱ le̱', na' Pedro guzre̱' benne' na': \p ―Gunná' netu'. \p \v 5 Benne' na' gunná' xánnie̱' le̱' lawe' da dxéquene̱' bi xulunezruje̱' le̱'. \v 6 Pedro guzre̱' le̱': \p ―Quebe bi de̱ chia' dumí plata ne dumí oro. Da napa' gunna' lue'. Lu La Jesucristo, benne' Nazaret, guxasa gudá. \p \v 7 Nadxa Pedro guqué̱'e̱ na' benne' zrinnaj na' da zua xabe̱la, ne bechise̱' le̱', na' ca be̱ne̱' caní, belexezúa chacha ni'e̱, ne béchajdu chee̱' ca'. \v 8 Nadxa benne' zrinnaj na' guxrítie̱' tu, na' guzé̱', ne guzú lawe̱' dxedé̱'. Guxú'e̱ nen benne' ca' xudau', dxedé̱', dxexrítie̱', ne dxue lá'ane̱' Dios. \v 9 Xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ na' belelé'ene̱' le̱' dxedé̱', ne dxue lá'ane̱' Dios. \v 10 Belexebánene̱', ne belezrebe̱' ca da belelé'ene̱' guca na, lawe' da zaj núnbe'e̱ benne' zrinnaj na', ne zaj nézene̱' naque̱' bénnea' dxebé'e̱ dxenabe̱' guna' ga dxelexú'u bénneache xudau', da na' nazí le na Da Xrtante̱. \s1 Da bchalaj Pedro la chila da nazí le na La Chila Chee̱ Salomón \p \v 11 Benne' zrinnaj na', benne' ba bexaque̱', quebe bsane̱' na' Pedro ne Juan, na' xúgute̱ benne' dxelexebánene̱', ne xjaque̱' naga nazí le na La Chila Chee̱ Salomón, naga zaj zra' Pedro ne Juan. \v 12 Gate ble'e Pedro da nigá, na' guzre̱' benne' ca': \p ―Le'e, benne' Israel, ¿bizr chee̱ na' dxebánele le'e? ¿Bizr chee̱ na' dxenná'le netu' caní, ne dxéquele netu' bexuntu' benne' nigá, na' dxexedé̱' ne̱ chee̱ xel-la' waca chee̱ntu', u ne̱ chee̱ xel-la' benne' xudau' chee̱ntu'? \v 13 ¡Cabí! Dios chee̱ xra xrtáudxu Abraham, ne Isaac, ne Jacob bca'ana szrene̱' Zrí'ine̱', Jesús, Bénnea' bdele le'e lu na' benne' xu'u lawe'. Gate guca lazre' Pilato gusane̱' Le̱', le'e quebe guca lázrele. \v 14 Bzúale chalá'ala Benne' na' naque̱' lá'azxa ne xrlátaje, na' gunábale la tu benne' we̱n da zrinnaj. \v 15 Ca'an guca, bé̱tele le'e Bénnea' dxunne̱' bénneache xel-la' nabán, san Dios bsebane̱' Le̱' ládujla benne' gate, na' netu' dxexeché̱bentu' chee̱ da nigá. \v 16 Guca lu La Jesús nigáqueze, u nnadxu guca na lawe' da guxéajle̱ chee̱ La Jesús, chee̱ bezí' le dipa benne' nigá dxelé'ele, ne núnbeale le̱'. Lawe' da guxéajle̱'e̱ chee̱ Jesús, ba bexácate̱queze̱' ca dxelé'ele le'e xúgute̱le. \p \v 17 ’Le'e, Bi bicha', nezda' gate le'e, ne benne' xíchaje̱ ca' chee̱le bé̱tele Jesús, quebe guque be'ele ca da dxunle. \v 18 Dios be̱ne̱' guca caní chee̱ guca li ca da ba gunné̱' nédxute̱ gate buluchalaj waláz chee̱' benne' ca', na' gulenné̱' dxal-la' si' saca Cristo chee̱ Dios. \v 19 Chee̱ le̱ na', le xebí'i lázrele, ne le xexaca Dios tuze, chee̱ xusule̱' dul-la nabágale. Nadxa Xránadxu Dios gunne̱' le'e lataj xexaca chawe' xichaj lázrdaule. \v 20 Sel-le̱' chee̱le Jesús, Bénnea' guche̱be lazre̱' sel-le̱' chee̱le nédxudaute̱. \v 21 Lu zra caní Jesucristo dxal-la' xegá'ane̱' xabáa cadxa gucá'ana chawe' Dios xúgute̱ da dxaca, ca na' gunné̱' lu dxu'a benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱' nédxudaute̱. \v 22 Ca' naca na, lawe' da gunná Moisés, guzre̱' xra xrtáudxu ca': “Sel-la Xránadxu Dios chee̱le tu benne' guchálaje̱' waláz chee̱'. Gaque̱' tu benne' ládujla bi bíchele ca', na' sel-le̱' le̱' chee̱le ca gusel-le̱' neda'. Le xen xanne' xúgute̱ da xe̱'e̱ le'e, \v 23 lawe' da welebía xi' xúgute̱ benne' quebe xelapa Le̱' ba lá'ana, na' cuase̱' benne' ca' ládujla xe̱zre Israel.” \p \v 24 ’Xúgute̱ benne' ca', benne' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, guzú lau na gate zua Samuel, ne zeaj na, buluchálaje̱' chee̱ zra caní. \v 25 Le'e dxezile ca da gulenná benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ne nácale tuze lu xel-la' wezría da be̱n Dios nen xra xrtáule ca', ca guzre̱' Abraham: “Lu na' benne' zri'ine zre su' gaca chawe' chee̱ xúgute̱ bénneache zaj zre̱'e̱ lu xe̱zr la xu.” \v 26 Gate Dios bsebane̱' Zrí'ine̱', gusel-le̱' Le̱' nedxu laule le'e chee̱ gaca chawe' chee̱le, chee̱ gusanle tu tule le'e da cale̱la da dxunle. \c 4 \s1 Pedro ne Juan dxelezrine̱' lau benne' xu'u lawe' ca' \p \v 1 Pedro ne Juan ne dxuluchálajle̱ne̱' benne' ca' gate belezrín na' bxruze ca', ne benne' xu'u lu ne̱'e̱ bi xra'aga chee̱ xudau', ne benne' saduceo ca'. \v 2 Dxelezré̱'e̱ lawe' da dxuluse̱de Pedro, ne Juan benne' ca', dxelenné̱' welexebán benne' gate lawe' da bebán Jesús. \v 3 Nadxa gule̱l-le̱' Pedro ne Juan, na' guleché̱'e̱ le̱' lizre xia ca zrindxa zra xula lawe' da ba dxezré' zra na'. \v 4 Guléajle̱' benne' zan ládujla benne' ca' belénne̱' da bchalaj Pedro, na' cátite benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús zaj naque̱' ca gazxu' cue' chi gaxúa benne' biu. \p \v 5 Zra xula na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ judío ca', ne benne' gula sina ca', ne benne' ca' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, belezrague̱' lu xe̱zre Jerusalén \v 6 nen Anás, bxruze blau, ne Caifás, ne Juan, ne Alejandro, ne xúgute̱ benne' xrtia bxruze blau ca'. \v 7 Nadxa gulenná be'e xeajlexrí'e̱ Pedro ne Juan, na' buluzé̱' le̱' laduj naga zaj zre̱'e̱, na' buluche̱be̱' le̱': \p ―¿Bi xel-la' dxenná bea, u nu lu La dxunle da caní? \p \v 8 Nadxa Pedro, zúale̱queze Be' Lá'azxa le̱', guzre̱' benne' ca': \p ―Le'e, benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze, ne benne' gula sina ca', \v 9 le'e dxuché̱bele netu' chee̱ tu da chawe' da guca chee̱ tu benne' we̱', chee̱ nézele ájala guca bexaca bénnea'. \v 10 Dxuzentu' xúgute̱le le'e chee̱ xeleneze xúgute̱ benne' Israel, benne' nigá ze̱' lau xúgute̱le le'e, ba bexaque̱' lu La Jesucristo, Benne' Nazaret, Bénnea' bda'le le'e le̱'e̱ xaga béguaj, na' Dios bsebane̱' Le̱' ládujla benne' gate. \v 11 Jesús nigá naque̱' xiaj na', le'e, benne' we̱n xu'u bzúale chalá'ala, san na'a Lé̱queze̱' naque̱' xiaj blau chee̱ xu'u. \v 12 Quebe nu chilá' bénneache seque' guselé̱' dxi'u lawe' da quebe ne gunna Dios xetú La bénneache lu xe̱zr la xu nigá, benne' séquene̱' guselé̱' dxi'u. \p \v 13 Gate benne' xu'u lawe' belelé'ene̱' Pedro ne Juan dxuluchálaje̱' du lazre̱', ne dxeleque bé'ene̱' quebe zaj nazé̱die̱' lu na' bxruze ca', san zaj naque̱' benne' zre̱'e̱ cá'aze, na' belexebáne benne' xíchaje̱ ca', san guleque bé'ene̱' zaj naque̱' benne' guledále̱ne̱' Jesús. \v 14 Cá'anqueze bénnea' bexaque̱' ze̱' na' nen Pedro ne Juan, na' chee̱ le̱ na' quebe gulezéquene̱' bi xelenné̱' chee̱'. \v 15 Nadxa gulenná be'e̱ belexedxúaj benne' gubáz ca' ládujla le̱'. Cate' belexegá'ana le̱ze̱' buluche̱be ljwezre̱', \v 16 dxelenné̱': \p ―¿Ájazra gundxu chee̱ benne' caní? Xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ Jerusalén zaj nézene̱' belune̱' xel-la' waca zren nigá, na' quebe gaca tábagadxu na. \v 17 Na'a, chee̱ québedxa zriluj da nigá láwela bénneache, guxrúsadxu benne' caní chee̱ québedxa nu xuluchálajle̱ne̱' lu La Jesús. \p \v 18 Nadxa gulenná be'e̱ belexezrín Pedro ne Juan, na' gulenná bé'ene̱' le̱' québedxa nu xuluchálajle̱ne̱', ne quebe nu xulusé̱dene̱' lu La Jesús. \v 19 Pedro ne Juan belexeche̱be̱': \p ―Le nna' le'e che naca xrlátaje lau Dios guzúazrantu' xrtízrale le'e, quézcala xrtizra' Dios. \v 20 Netu' quebe gaca gusantu' gucháljantu' ca naca da blé'entu', ne da bénentu'. \p \v 21 Nadxa benne' xu'u lawe' ca' buluxruse̱' Pedro ne Juan, san bulusane̱' le̱'. Quebe belezrelne̱' ájala xelune̱' xuluzaca zi'e̱ le̱' lawe' da dxelúe lá'ana xúgute̱ bénneache Dios ca naca da ba guca. \v 22 Bénnea' bexaque̱' ne̱ chee̱ xel-la' waca zren nigá ba gudée̱' chua iza. \s1 Benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús dxelenabe̱' lau Dios gunézruje̱' le̱' xel-la' dxuluxrén lazre' \p \v 23 Gate bulusane̱' Pedro ne Juan, benne' caní xjaque̱' naga zaj zra' benne' ljwezre̱', na' buluzenne̱' le̱' ca naca xúgute̱ da gulenná benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula sina ca'. \v 24 Gate belenne̱' da caní, xúgute̱' buluchálajle̱ne̱' Dios, gulenné̱': \p ―Xránantu', Lue' nacu' Dios. Be̱nu' xabáa, ne xe̱zr la xu, ne nísadau', ne xúgute̱ da zaj nnita lataj ca'. \v 25 Lue', lu na' Be' Lá'azxa, ne lu dxu'a David, benne' we̱n zrin chiu', gunnáu': \q1 ¿Bizr chee̱ na' dxelasa bénneache xe̱zr la xu ca', \q1 na' bénneache dxelegú'u lazre̱' da quebe bi zaj zaca? \q1 \v 26 Benne' wenná bea ca' chee̱ xe̱zr la xu gulune̱' tuz, \q1 na' benne' blau ca' chee̱ xe̱zr ca' belezrague̱' \q1 chee̱ xeledábague̱'e̱ Xránadxu Dios, ne Cristo chee̱'. \p \v 27 ’Da li, Herodes. ne Poncio Pilato belezrague̱' lu xe̱zre nigá nen benne' zitu' ca', ne nen benne' Israel ca', na' guledábague̱' Zri'inu' Lá'azxa, Jesús, Bénnea' bzúaquezu' Lue'. \v 28 Ca'an guca, benne' ca' belune̱' xúgute̱ ca da ba núnquezu' Lue' dxal-la' gaca na. \v 29 Na'a, Xran, gunná' ca dxuluxruse̱' netu', ne be̱nna netu', we̱n zrin chiu' ca', xel-la' dxuxrén lazre' chee̱ guchálajntu' xrtizru', ne quebe zrébentu', \v 30 ne be̱nna netu' xel-la' waca chiu' chee̱ gaca xexuntu' benne' we̱' ca', ne chee̱ guntu' xel-la' waca chee̱ xabáa lu La Zri'inu' Lá'azxa Jesús. ¡Ca'an gaca! \p \v 31 Gate bexuzre buluchálajle̱ne̱' Dios, lu lataj naga zaj nazrague̱' guzrú', na' xúgute̱' guzúale̱ Be' Lá'azxa le̱', na' buluchálaje̱' xrtizra' Dios dute̱ xel-la' dxuluxrén lazre' chee̱'. \s1 Xúgute̱' dxelune̱' tuze ca naca da zaj nape̱' \p \v 32 Benne' zan ca', benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús gulaque̱' tuze lu xichaj lázrdawe̱'. Netúe̱' quebe gunné̱' chee̱ze̱' naca da nape̱'. Xúgute̱ da zaj nape̱' zaj nune̱' tuze. \v 33 Benne' gubáz ca' chee̱ Jesús, nen dute̱ xel-la' dxelenná bea buluchálajqueze̱' ca guca gate bebán Xránadxu Jesús, na' Dios be̱ne̱' guca chawe' chee̱ xúgute̱ benne' ca'. \v 34 Quebe nu guzúa ládujla benne' ca' bi bxázrjene̱' lawe' da caní belún xúgute̱ benne' zaj nape̱' xe̱zr la xu ca' u xu'u ca'. Belutie̱' na, na' belú'e̱ dumí na', \v 35 ne xeajlenézruje̱' na lu na' benne' gubáz ca', chee̱ xelexele̱'e̱ na tu tu benne' ca' ca da dxelechínene̱'. \v 36 Zua ládujla benne' ca' tu benne' xrtia Leví le̱' José, benne' gúlaje̱' Chipre da naca tu xe̱zr la xudau' naxechaj nísadau' le̱ na. Benne' nigá, buluzúa gubáz ca' le̱' Bernabé, da zéaje̱ na benne' dxexúe zrene̱'. \v 37 Benne' nigá be̱tie̱' tu xe̱zr la xu da nape̱', na' bi'e̱ dumí na', ne bnézruje̱' na lu na' benne' gubáz ca'. \c 5 \s1 Dul-la da belún Ananías ne Safira \p \v 1 Xetú benne' le̱' Ananías nen zru'ule̱' Safira, be̱tie̱' tu xe̱zr la xu chee̱'. \v 2 Benne' nigá bequé̱'e̱ late' dumí na', na' da begá'anaze bi'e̱ lau benne' gubáz ca', ne gunné̱' ca naca na'. Zru'ule̱' ca naca na nézene̱'. \v 3 Nadxa guzre Pedro le̱': \p ―Ananías, ¿bizr chee̱ na' be̱'u lataj Satanás guxú'u na lu xichaj lázrda'u chee̱ si xe̱'u Be' Lá'azxa, na' beca'u late' chiu' ca naca da guzi'u chee̱ xe̱zr la xu na'? \v 4 ¿Quebe guca xe̱zr la xu na' chiu'? Na' gate be̱tiu' na, ¿quebe guca dumí na' chiu'? ¿Ájazra guca be̱nu' da nigá? Dios guzí xe̱'u, quegá bénneache. \p \v 5 Ca ben Ananías da nigá, na' guzré'e̱ gútete̱'. Xúgute̱ benne' belén da nigá belezrébele̱'e̱. \v 6 Nadxa gulebiga bal-la bi cuide' ca', ne buluchélabe' le̱' tu ladxe', na' belúabe' le̱' cheajlecáchebe' le̱' lu ba. \p \v 7 Ca guca chunna hora gudé na', guxú'u zru'ula Ananías na', ne quebe nézene̱' bi ba guca. \v 8 Pedro bche̱be̱' le̱': \p ―Gunná, ¿bé̱tele le'e xe̱zr la xu na' ca dxennale guzile na? \p Gunná Safira na': \p ―Awe', ca naca na'. \p \v 9 Nadxa Pedro guzre̱' le̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' be̱nle le'e tuze dizra' gúquele si xe̱le Be' Lá'azxa? Chale'aj na' ba zesí'aca bi ca' xeajlecáchebe' benne' chiu', na' na'a xelúatequezebe' lue'. \p \v 10 La' ná'queze nu'ula na' guzré'e̱ gútete̱' zran ni'a Pedro. Gate belú'u benne' cuide' ca', na' belelé'ebe' le̱' ba gutie̱', na' belexebéajbe' le̱' xeajlecáchebe' le̱' cuita ba chee̱ benne' chee̱'. \v 11 Xúgute̱ benne' ca' zaj nazrague̱' na', ne xúgute̱ bénneache, benne' belén da caní belezrébele̱'e̱. \s1 Benne' gubáz ca' dxelúnle̱'e̱ xel-la' waca chee̱ xabáa \p \v 12 Benne' gubáz ca' belúnle̱'e̱ xel-la' waca chee̱ xabáa, ne da dxelunna bea na lau benne' ca', na' xúgute̱' belezrague̱' La Chila Chee̱ Salomón, da naca na chee̱ xudau'. \v 13 Netú benne' ca', benne' quebe dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, quebe belexázrene̱' gune̱' benne' ca' tuze, san xúgute̱ bénneache belape̱' benne' caní ba lá'ana. \v 14 Benne' zandxa gulezú lawe̱' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Xránadxu, benne' biu ne nu'ula ca'. \v 15 Ca' guca na, belebéaje̱' benne' we̱' ca', zaj de̱' lu da dxeláta'ne̱', ne da'a chee̱', na' gulíxrue̱' le̱' la neza ca' chee̱ gate te Pedro na', na' te zrula chee̱' lawe' benne' ca'. \v 16 Cá'anqueze benne' xe̱zre walizre ca' belelé̱'e̱ lu xe̱zre Jerusalén, zaj nu'e̱ benne' we̱' chee̱' ca', ne benne' ca' zaj xu'e̱ be' xriwe̱' ca', na' xúgute̱' belexexaque̱'. \s1 Benne' gubáz ca' dxelu'e̱ lizre xia \p \v 17 Nadxa bxruze blau, ne benne' saduceo ca' zaj zúale̱ne̱' le̱', gulaque̱' xa lazre', \v 18 na' gule̱l-le̱' benne' gubáz ca', ne buluzré̱'e̱ le̱' lizre xia. \v 19 Na' tu gubáz chee̱ xabáa chee̱ Xránadxu gusálaje̱' dxa xu'u chee̱ lizre xia na' chizrela, na' bebéaje̱' benne' ca', ne dxe̱'e̱ le̱': \p \v 20 ―Le chjaca, ne le cheajsé̱ lu xudau', ne le guzén benne' ca' ca naca chee̱ xel-la' nabán cube nigá. \p \v 21 Ca belenne̱' da nigá, zra xula belú'e̱ chila xudau' che zílala, na' gulezú lawe̱' dxulusé̱dene̱' benne' zaj zre̱'e̱ na'. \p Dxácate̱ na', bxruze blau na', ne benne' zrále̱ne̱' le̱', buluchague̱' benne' ca' chee̱ xu'u lawe' blau, ne benne' gula sina ca' chee̱ xe̱zre Israel, na' gulenná be'e̱ xelexebéaje̱' gubáz ca' zaj xu'e̱ lizre xia. \v 22 Gate belezrín bi xra'aga chee̱ xudau' na', quebe nu belelé'ene̱' lu xu'u lizre xia, na' belexezrine̱', ne buluzenne̱' benne' ca', \v 23 dxelenné̱': \p ―Gate bzrintu' lizre xia na', naxezxuj tipa na, na' benne' dxjaque̱' wedil-la zaj zre̱'e̱ dxu'a dxa xu'u na', ne dxuluxúe̱' na, san gate gusálajntu' na, quebe nu bezrélentu' lu xu'u na'. \p \v 24 Gate bxruze blau, ne benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne xíchaje̱ chee̱ bi xra'aga ca', belenne̱' da nigá, na' buluche̱be ljwezre̱' ga cheajsé̱ da nigá. \v 25 La' ná'queze bzrin tu benne' guzre̱' le̱': \p ―Benne' ca' bzra'le le'e lizre xia zaj zre̱'e̱ lu chila xudau', dxulusé̱dene̱' bénneache. \p \v 26 Nadxa benne' xíchaje̱ chee̱ bi xra'aga chee̱ xudau' guxíajle̱ne̱' bi xra'aga ca', na' xeajlexrí'e̱ gubáz ca'. Quebe bi belúnene̱' le̱' lawe' da belezrebe̱' bi xelún benne' ca' dxelenne̱' chee̱ gubáz ca', lawe' da dxeléquene̱' xelu'e̱ le̱' xiaj. \v 27 Gate xeajlexrí'e̱ gubáz ca', na' buluzré̱'e̱ le̱' lau benne' xu'u lawe' blau, na' gunná bxruze blau na', dxe̱'e̱ benne' gubáz ca': \p \v 28 ―Netu' bzrúnantu' le'e quebe guchálajle̱dxale bénneache lu la bénnea'. ¿Bizra na' be̱nle? Ba bzenle ca naca benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Jerusalén ca naca da dxusé̱dele, ne dxaca lázrele gusebágale netu' xel-la' gute chee̱ benne' na'. \p \v 29 Nadxa belexeche̱be Pedro, ne xezícadxa benne' gubáz ca': \p ―Dxala' guzúantu' xrtizra' Dios, quegá xrtizra' bénneache. \v 30 Dios chee̱ xra xrtáudxu ca' bsebane̱' Jesús, Bénnea' bé̱tele le'e bda'ale Le̱' xaga béguaj. \v 31 Dios bca'ana szrene̱' Le̱' chalá'a xabe̱la chee̱', ne be̱ne̱' Le̱' Benne' Blau, ne Weselá, chee̱ gata' lataj chee̱ benne' Israel xelexebí'i lazre̱' chee̱ gunite lau Dios dul-la chee̱'. \v 32 Chee̱ le̱ na' netu' dxexeché̱bentu', ne cá'anqueze dxun Be' Lá'azxa. Dios dxunézruje̱' Be' Lá'azxa benne' dxuluzúe̱' dizra' chee̱'. \p \v 33 Gate belenne̱' da nigá, na' belezré̱'e̱, ne gulaca lazre̱' xelútie̱' gubáz ca'. \v 34 Ládujla benne' xu'u lawe' ca' zua tu benne' fariseo le̱' Gamaliel. Naque̱' benne' dxuxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, na' dxelápale̱'e̱ bénneache le̱' ba lá'ana. Benne' nigá guzé̱', na' gunná bé'ene̱' xelexebéaje̱' gubáz ca' chalé'ajla tu chí'idau'. \v 35 Nadxa guzre̱' benne' xu'u lawe' ca': \p ―Le'e, benne' Israel, le guxúe xanne' ca gunle chee̱ benne' caní. \v 36 Le gusá lazre', bache guca zane' iza, gudábaga Teudas xu'u lawe', gunné̱' naque̱' tu benne' blau, na' xjácale̱ ca tapa gaxúa benne' biu le̱'. Na' belutie̱' le̱', na' xúgute̱ benne' ca' gulaca le̱' tuze belexase dinnaje̱' ca', na' gudé chee̱ da na'. \v 37 Gudé na', lu zra gate belú'u bénneache xiche, na' bla' Judas, benne' Galilea, na' benne' zan xjácale̱ne̱' le̱'. Cá'anqueze belutie̱' bénnea', na' xúgute̱ benne' gulede̱'e̱ le̱' belexase dínnaje̱'. \v 38 Chee̱ le̱ na', le gusán benne' caní, ne quebe guchixre chee̱le nen benne' ca'. Che da nigá naca na da dxun beneácheze, wadé chee̱ na. \v 39 Che naca na da dxun Dios, quebe séquele le'e guzría xile na. Le guxúe xanne' chee̱ quebe tíl-lale̱le Dios. \p \v 40 Xúgute̱' belexaque̱' tuze. Nadxa gulenná be'e̱ belú'u gubáz ca' da xula, na' ca belú'u benne' ca', na' buluzrune̱' le̱' québedxa nu xuluchálajle̱ benne' ca' lu La Jesús. Gudé na' bulusane̱' le̱'. \v 41 Na' benne' gubáz ca' belexedxúaje̱' naga zaj zra' benne' xu'u lawe' ca', dxelebéle̱'e̱ne̱' lawe' da be̱' Dios lataj guledée̱' xel-la' zi' lawe' da zaj naque' Jesús tuze. \v 42 Quebe bulusane̱' dxuluchálaje̱', ne dxulusé̱dene̱' bénneache ca naca chee̱ Jesucristo xúgute̱ zra, lu chila xudau', ne lu xu'u ca'. \c 6 \s1 Dxuluzúe̱' gazre benne' xelune̱' zrin chee̱ benne' zaj de̱'e̱ Cristo \p \v 1 Lu zra ca', gate zaj dxan benne' ca' zaj de̱'e̱ Jesús, na' benne' ca' dxelenné̱' dizra' griego gulawe̱' zria benne' ca' dxelenné̱' dizra' hebreo. Dxelenné̱' quebe nu dxunezruj xanne' da xeláw nu'ula ba gulate benne' chee̱' zaj zre̱'e̱ ládujla le̱' gate dxelísie̱' xel-la' wagu tu zra tu zra. \v 2 Nadxa benne' gubáz ca' buluchague̱' ca naca benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' gulé̱'e̱ le̱': \p ―Quebe naca xrlátaje gusantu' guchálajntu' xrtizra' Dios chee̱ gudentu' xel-la' wagu. \v 3 Chee̱ le̱ na', biche ljwézrentu', le quilaj gazre benne' láwela le'e, benne' zaj naque̱' du lazre', ne dxeléajni'ine̱', ne zúale̱ Be' Lá'azxa le̱', na' le gusebague̱' zrin nigá. \v 4 Netu' tu guchálajle̱zquezentu' Dios, ne gusé̱dentu' bénneache xrtizra' Dios. \p \v 5 Xúgute̱' gulaza lazre̱', na' gulequé̱'e̱ Esteban, tu benne' dxéajle̱'e̱ dute̱ lázrdawe̱' chee̱ Jesús, ne zúale̱ Be' Lá'azxa le̱'. Cá'anqueze gulequé̱'e̱ Felipe, ne Prócoro, ne Nicanor, ne Timón, ne Parmenas, ne Nicolás, tu benne' xe̱zre Antioquía, benne' nédxute̱ bexaque̱' tuze benne' judío ca'. \v 6 Na' guleché̱'e̱ benne' caní lau benne' gubáz ca', na' le̱' bululáwizre̱' Dios, ne buluzé̱ ne̱'e̱ lawe' benne' gazre caní. \p \v 7 Xrtizra' Dios zeaj dxezriluj na, na' benne' ca' dxeléajle̱ chee̱ Jesús guxánle̱'e̱ lu xe̱zre Jerusalén, na' bxruze zan chee̱ judío ca' guléajle̱'e̱ chee̱'. \s1 Dxele̱l-le̱' Esteban \p \v 8 Esteban, tu benne' nápale̱'e̱ xel-la' waca, ne naque̱' chawe' lau Dios, be̱ne̱' xel-la' waca ca' chee̱ xabáa, ne da dxelunna bea na chee̱ da ca' lau bénneache ca'. \v 9 Nadxa bal-la benne' chee̱ xu'u naga dxelezraga bénneache ca', nazí le na Xu'u Chee̱ Benne' Québedxa Zaj Nada'u, benne' xe̱zre Cirene ca', ne benne' xe̱zre Alejandría ca', ne benne' chee̱ ga nababa Cilicia, ne Asia, gulezú lawe̱' dxulutíl-lale̱ne̱' Esteban dizra'. \v 10 Quebe gulezéquene̱' bi xelenné̱' chee̱ xrtizra' Esteban lawe' da bchálaje̱' nen dute̱ xel-la' sina chee̱ Be' Lá'azxa. \v 11 Nadxa gulízruje̱' bal-la benne' ca' chee̱ xelenné̱' belenne̱' gunné̱ Esteban dizra' schanni' chee̱ Moisés, ne chee̱ Dios. \v 12 Caní belune̱', ne gulu'e̱ xel-le̱' bénneache ca', ne benne' gula sina ca', ne benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, na' gulebía di'e̱ Esteban. Gule̱l-le̱' le̱', ne guleché̱'e̱ le̱' lau benne' xu'u lawe' blau. \v 13 Cá'anqueze gulílaje̱' benne' we̱n lazre' xelenné̱' chee̱ Esteban, na' gulenné̱': \p ―Benne' nigá quebe dxusane̱' dxenné̱' schanni' chee̱ xudau' lá'azxa nigá, ne chee̱ da bdxixruj bea Dios. \v 14 Ba bentu' gunné̱' ca gun Jesús, benne' Nazaret, dxenné̱' guzría xi'e̱ xudau' nigá, ne guché̱'e̱ ca naca da zéajle̱dxu da bca'ana Moisés. \p \v 15 Nadxa benne' xu'u lawe' ca', ne xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ na', gate gulenné̱'e̱ Esteban, belelé'ene̱' lawe̱', naca na ca lau tu gubáz chee̱ xabáa. \c 7 \s1 Dxexeche̱be Esteban lau benne' xu'u lawe' ca' \p \v 1 Nadxa bxruze blau bche̱be̱' Esteban: \p ―¿Zaj naca da li da caní? \p \v 2 Na' Esteban beche̱be̱': \p ―Le'e, benne' gula, ne le'e biche ljwezra', le xene. Xradxu zue̱' xabáa ble'e lawe̱' lau xra xrtáudxu Abraham gate ne zue̱' lu xe̱zr la xu Mesopotamia, nédxudxa gate quebe ne xezé̱'e̱ cheajxezúe̱ xe̱zre Harán. \v 3 Dios guzre̱' le̱': “Bsan lázriu' ne xúgute̱ xrtia ljwezru', na' guxíaj lu xe̱zr la xu da gulé'eda' lue'.” \v 4 Nadxa Abraham guzé̱'e̱ lu xe̱zr la xu Caldea, xeajsúe̱' xe̱zre Harán. Ca gudé gute xra Abraham, Dios guché̱'e̱ Abraham lu xe̱zr la xu nigá, naga zrale le'e na'a. \v 5 Dios quebe bi bnézruje̱' chee̱ Abraham naga sue̱' lu xe̱zr la xu nigá, ne naga gune̱' lizre̱', san guche̱be lazre̱' gunézruje̱' le̱' xe̱zr la xu nigá, na' gate te gate le̱', na' gaca na chee̱ zrí'ine̱', lácala lu zra na' quebe ne galaj nu zri'ine Abraham. \v 6 Cá'anqueze Dios guzre̱' le̱' xelezúa zri'ine zre sue̱' ca benne' zitu' tu lu xe̱zr la xu chee̱ benne' xula, ne xelaque̱' benne' zaj nada'u, na' xuluzálaje̱' le̱' tapa gaxúa iza. \v 7 Cá'anqueze guzre Dios le̱': “Neda' chuga' ca gaca chee̱ xe̱zr la xu na' guchine na zri'ine zre su', na' te na' xelexedxúaje̱' ga na', ne xelúe lá'ane̱' neda' lu xe̱zr la xu nigá.” \v 8 Dios be̱ne̱' tu xel-la' wezría nen Abraham, na' gunná bé'ene̱' le̱' chugu látedu weaj be̱la' chee̱ benne' biu ca' lu be̱l-la' dxen chee̱', tu da guzúa chuchu na xel-la' wezría na'. Chee̱ le̱ na' gate gulaj Isaac, zri'ine Abraham, guchugue̱' látedau' be̱la' chee̱ be̱l-la' dxen chee̱ Isaac gate gúquebe' xrunu' zra, na' cá'anqueze be̱n Isaac chee̱ zrí'ine̱', Jacob, ne cá'anqueze be̱n Jacob chee̱ zrí'ine̱' ca', benne' ca' gulaque̱' xra chazrinnu cue' benne' Israel. \p \v 9 ’Zri'ine Jacob na', benne' ca' zaj naque̱' xra xrtáudxu, gulaque̱' xa lazre' chee̱ bi biche̱' José, na' belutie̱-be' chee̱ chu'ube' lu na' benne' guchínene̱'-be' lu xe̱zr la xu Egipto. Dios guzúale̱ne̱' José, \v 10 na' bselé̱'-be' lu xúgute̱ da zi' da xa'. Bnézruje̱'-be' xel-la' dxéajni'i, na' be̱n Dios bezaca ba lázrele̱ Faraón José na'. Faraón nigá guque̱' wenná bea lu xe̱zr la xu Egipto, na' bzue̱' José gácabe' benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu Egipto na', ne benne' walizre Faraón na'. \p \v 11 ’Nadxa guca gubina' du ca naca xe̱zr la xu Egipto, ne ca naca xe̱zr la xu Canaán, na' xra xrtáudxu ca' quebe bi belezrélene̱' da xelawe̱'. \v 12 Gate ben Jacob de̱ zrua' xtila lu xe̱zr la xu Egipto, na' gusel-le̱' na' zrí'ine̱' ca', benne' ca' zaj naque̱' xra xrtáudxu. Da nigá guca na da nedxu lasa xjaque̱' Egipto. \v 13 Da gudxupe' lasa xjaque̱' na', José ble'e lawe̱' benne' biche̱' ca', na' ca'an guca guneze wenná bea chee̱ Egipto ga benne' José na'. \v 14 Nadxa José gunná bé'ene̱' xeajlexrí'e̱ xre̱', ne ca naca xrtia ljwezre̱', zaj naque̱' ga xun chínue̱'. \v 15 Ca'an guca, Jacob xeajsúe̱' Egipto naga gutie̱', ne naga gulátequeze xra xrtáudxu ca'. \v 16 Ca gudé na' belú'e̱ be̱l-la' dxen gate chee̱ benne' ca' lu xe̱zre Siquem, naga bulucache̱' le̱' lu ba da zua na lu xe̱zr la xu na' da guzí' Abraham nen dumí da gudízruje̱' bi ca' zri'ine Hamor lu xe̱zre Siquem na'. \p \v 17 ’Gate ba zua gagu zra gaca li da guche̱be lazre' Dios da na' be̱n chúchue̱' lau Abraham, na' benne' Israel zaj zre̱'e̱ xe̱zr la xu Egipto gulánle̱'e̱. \v 18 Nadxa guzú lau dxenná bea tu wenná bea lu xe̱zr la xu Egipto, benne' quebe núnbe'e̱ José. \v 19 Wenná bea nigá guzí xe̱'e̱ benne' ljwézredxu, ne bzálaje̱' xra xrtáudxu ca', na' gunná bé'ene̱' le̱' cheajlecá'ane̱'-be' bidu dxe'ene chee̱' ca' chee̱ xelátebe'. \v 20 Lu zra ca' gulaj Moisés, ne gúcabe' tu bidau' bezaca ba lazre' Dios chee̱be', na' xra xrnabe' bulusegule̱'-be' lizre̱' chunna beu'. \v 21 Gate bzrin zra zxal-la' cheajlega'ane̱'-be', na' bi nu'ula chee̱ wenná bea na' bequé̱'e̱-be', ne bsegule̱'-be' ca zrí'inequeze̱'. \v 22 Chee̱ le̱ na', Moisés guzé̱debe' ca naca xel-la' sina chee̱ Egipto, na' gúcabe' tu benne' nape̱' xel-la' dxenná bea ca naca da gunné̱', ne da be̱ne̱'. \p \v 23 ’Gate bzrie̱' chua iza, Moisés guca lazre̱' cheajnné̱'e̱ benne' ljwezre̱', benne' Israel ca'. \v 24 Blé'ene̱' tu benne' Egipto dxu'e̱ tu benne' Israel. Chee̱ gúcale̱ne̱' benne' na', ne chee̱ bebéaj lazre̱' bénnea', be̱tie̱' benne' Egipto na'. \v 25 Moisés gúquene̱' benne' lazrie̱', benne' Israel ca', xeleque bé'ene̱' Dios guselé̱' benne' ca' ne̱ chee̱ le̱'. Benne' ca' quebe guleque bé'ene̱' na. \v 26 Zra xula Moisés blé'ene̱' chupa benne' Israel dxeledil-le̱', na' lawe' da guca lazre̱' xelezrá zrie̱' benne' ca', na' guzre̱' le̱': “Le'e nácale biche ljwézrele. ¿Bizr chee̱ na' dxue ljwézrele?” \v 27 Nadxa benne' na' dxu'e̱ benne' ljwezre̱' bzrigue̱' Moisés, na' guzre̱' le̱': “¿Nu bzua lue' ca benne' xíchaje̱ chee̱ntu' chee̱ guchi'u ca da dxuntu'? \v 28 ¿Dxaca lazru' gutiu' neda' ca be̱nu' neaje, be̱tiu' benne' Egipto na'?” \v 29 Ca ben Moisés da nigá, na' bzrúnnaje̱' zexíaje̱' lu xe̱zr la xu chee̱ benne' Madián ca'. Na' guzúe̱' ca tu benne' zitu', na' bchaga ná'le̱ne̱' nu'ula, na' gulaj chupa zrí'ine̱'. \p \v 30 ’Ca gudé chua iza, gate zue̱' le̱'e̱ xixre' lawe' lataj da zua na gagu lu xi'a Sinaí, na' ble'e lau tu gubáz chee̱ xabáa le̱' tu lu xi' da dxe' lu xeche' bisigá. \v 31 Moisés bzrebe̱' ca naca da blé'ene̱', san gate gubigue̱' chee̱ le'e xánnene̱', benne̱' chi'i Xránadxu, dxenné̱': \v 32 “Neda' naca' Dios chee̱ xra xrta'u ca', Dios chee̱ Abraham, ne Dios chee̱ Isaac, ne Dios chee̱ Jacob.” Nadxa Moisés guzú lau dxezrízie̱' lu xel-la' dxezrebe, na' quebe bexázrjene̱' nne̱'e̱. \v 33 Xránadxu guzre̱' le̱': “Guleaj zrelu' xu'u ni'u lawe' da naca lá'azxa lataj naga dxeléaju'. \v 34 Neda' ba ble'eda' ca naca da dxelezaca zi' bénneache chia' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zr la xu Egipto. Dxenda' ca dxelebezre xache̱', ne ba bla'a chee̱ guselá' benne' ca'. Gudá lue', sel-la' lue' lu xe̱zr la xu Egipto.” \p \v 35 ’Lácala benne' ca' buluzúe̱' Moisés chalá'ala, gulé̱'e̱ le̱': “¿Nu bzua lue' ca benne' xíchaje̱ chee̱ntu' chee̱ guchi'u ca da dxuntu'?” Dios gusel-le̱' le̱' ca benne' xíchaje̱, ne benne' guselá le̱', ne̱ chee̱ gubáz chee̱ xabáa na' ble'e lawe̱' le̱' lu xeche' bisigá. \v 36 Moisés na' bebéaje̱' xra xrtáudxu ca' lu xe̱zr la xu Egipto, ne be̱ne̱' xel-la' waca ca', ne da gulunna bea na da be̱ne̱' lu xe̱zr la xu na', ne lu nísadau' Xrna, ne le̱'e̱ xixre' lawe' lataj da chua iza na'. \v 37 Moisés nigáqueze guzre̱' benne' Israel ca': “Dios sel-le̱' tu benne' guchálaje̱' waláz chee̱', benne' gálaje̱' ládujla xrtia ljwézrele le'e, ca gusel-le̱' neda'. Chee̱ Le̱' le xen.” \v 38 Cá'anqueze Moisés nigá, bénnea' guzúale̱ benne' ca' le̱'e̱ xixre' lawe' lataj, tu zren nen gubáz chee̱ xabáa na' bchálajle̱ le̱' lu xi'a Sinaí, guzúale̱ne̱' xra xrtáudxu ca', ne guzi'e̱ dizra' chee̱ xel-la' nabán chee̱ bdee̱' na chee̱ntu'. \p \v 39 ’Xra xrtáudxu ca' quebe gulaca lazre̱' xuluzúa dizra' chee̱ Moisés, san buluzúe̱' le̱' chalá'ala, ne gulaca lazre̱' xelexezrine̱' Egipto. \v 40 Gate cabí zue̱' Moisés ga na' gulé̱'e̱ Aarón: “Dxaca lázrentu' gunu' dios ca' chee̱ xelebía lawe̱' launtu', lawe' da quebe nézentu' bi guca chee̱ Moisés, bénnea' bebéaje̱' netu' lu xe̱zr la xu Egipto.” \v 41 Nadxa belune̱' tu bedáu' guca na ca tu bé̱zredau', ne belutie̱' be̱ xíxre'du ca' lau bedáu' na', ne gulebene̱' chee̱ da zaj nune̱'. \v 42 Nadxa Dios becuase̱' nen benne' ca', na' be̱'e̱ le̱' lataj belúe lá'ane̱' belaj zaj zria zran xabáa. Ca'an naxúaj na lu xiche chee̱ benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. Dxelenné̱': \q1 Le'e, benne' Israel ca', ¿guzríale-ba' chia' neda' be̱ xíxre'du ca' bé̱tele \q1 dute̱ chua iza gate na' guzúale le̱'e̱ xixre' lawe' lataj? \q1 \v 43 ¡Cabí! Bíale xudau' xide zra be̱ xixre' chee̱ dios chee̱le, Moloc, \q1 ne xudau' chee̱ belaj nazí le na Renfán, dios chee̱le, \q1 bedáu' ca' bé̱nquezle le'e chee̱ be̱ lá'anale na. \q1 Chee̱ le̱ na' cuéaja' le'e lu xe̱zr la xu chee̱le, \q1 ne sel-la' le'e dédedxa ca naga dxe' Babilonia. \p \v 44 ’Le̱'e̱ xixre' lawe' lataj na' xra xrtáudxu ca' belune̱' tu xudau' xide naga buluzrá chawe̱' blaga' xiaj naga naxúaj da nadxixruj bea na. Belune̱' na ca naca da ble'e Dios Moisés, gate guzre̱' le̱' gune̱' na ca naca da na' ba blé'ene̱'. \v 45 Zri'ine xra xrtáudxu ca' belexaca lu ne̱'e̱ xudau' xide na', na' belú'e̱ na gate belezrine̱' lu xe̱zr la xu nigá nen Josué, chee̱ belequé̱'e̱ xe̱zr la xu nigá lu na' benne' xe̱zr la xu ca' zaj zre̱'e̱ nigá, benne' ca' Dios bebéaje̱' le̱' chee̱ bnézruje̱' xe̱zr la xu nigá chee̱ xra xrtáudxu ca'. Ca'an guca ca bzrinte̱ zra ca' zua David. \v 46 Wenná bea David na', Dios bezaca ba lazre̱' chee̱', na' guca lazre' David gune̱' tu xudau' naga sua Dios chee̱ Jacob. \v 47 Salomón, zri'ine David, be̱ne̱' lizre Dios na'. \v 48 Dios szrente̱ quebe zue̱' lu xudau' ca' da zaj nun bénneache. Caní gunná tu benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': \q1 \v 49 Xabáa naca lataj naga dxe'a, \q1 na' xe̱zr la xu naca na naga nuléaj ni'a. \q1 ¿Ájazra naca xu'u gunle le'e chia'? dxenná Xránadxu. \q1 ¿Ájazra naca lataj naga dxal-la' xezí' lazra'? \q1 \v 50 ¿Quegá neda' bé̱nqueza' da ca'? \p \v 51 Nadxa gunná Esteban: \p ―Le'e nácaquezle lázxdau zide', ne zria nágale, ne lázrdaule ca zaj naca chee̱ benne' quebe zaj núnbe'e̱ Dios, quebe dxezile xrtizre̱'. Dxedábagaquezle Be' Lá'azxa. Nácale ca gulaca xra xrtáule ca'. \v 52 Xra xrtáule ca' buluzría xi'e̱ xúgute̱ benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. Belutie̱' benne' ca' buluchálaje̱' nédxudaute̱ ca dxal-la' gaca chee̱ benne' xrlátaje nigá, na' gate ble̱'e̱, lé'equezle bdele Le̱' lu na' benne' ca' guledábague̱' Le̱', ne bé̱tele Le̱'. \v 53 Le'e guzile da nadxixruj bea na da be̱nna gubáz chee̱ xabáa dxi'u, san quebe dxuzúale dizra' chee̱ na. \s1 Dxelutie̱' Esteban \p \v 54 Gate belén benne' ca' da caní, na' gulagu lazxe̱' lu xel-la' dxelezrá'a Esteban. \v 55 Nadxa Esteban, zúale̱ Be' Lá'azxa le̱', gunné̱'e̱ xabáa, ne blé'ene̱' xel-la' szren chee̱ Dios, na' Jesús ze̱' chalá'a xabe̱la chee̱ Dios. \v 56 Nadxa gunné̱': \p ―Le nna'xque, dxelé'eda' naxalaj xabáa, na' Benne' Gulje̱' Bénneache ze̱' chalá'a xabe̱la chee̱ Dios. \p \v 57 Benne' ca' bulusézxuje̱' nague̱', na' gulebezre xe̱'e̱, ne xeajlechía che̱'e̱ Esteban na'. \v 58 Na' belebéaje̱' le̱' lu xe̱zre na', naga belú'e̱ le̱' xiaj. Na' benne' ca' gulenné̱' chee̱ Esteban bulucá'ane̱' zra lane̱' lu na' tu benne' cuide' le̱' Saulo. \v 59 Dxácate̱ dxuluzríe̱' le̱' xiaj, Esteban na' bláwizre̱' Dios, gunné̱': \p ―Xrana' Jesús, bezí' lu na'u be' nácaqueza'. \p \v 60 Gudé na' bzu zribe̱', na' gunné̱' zizraj: \p ―Xran, quebe gusebagu' benne' caní dul-la nigá. \p Ca bexuzre gunné̱' ca', na' gutie̱'. \c 8 \s1 Saulo dxenáu zi' xuzre̱' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús \p \v 1 Saulo guque̱' tuze nen benne' ca' belutie̱' Esteban. \p Lu zra ná'queze gulezú lawe̱' dxelau zi' xuzre̱' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Jerusalén. Xúgute̱' belexase dínnaje̱' ca naca xe̱zre ca' zaj nababa Judea, ne xe̱zre ca' zaj nababa Samaria. Benne' gubáz ca' belexegá'ane̱' xe̱zre Jerusalén na'. \v 2 Bal-la benne' ca' zaj naque̱' chee̱ Dios bulucache̱' Esteban na', ne gulebézrele̱'e̱ chee̱'. \v 3 Dxácate̱ na' Saulo dxenáu zi' xuzre̱' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' guxú'e̱ tu tu xu'u chee̱ cheajxrube xue̱' benne' ca', ne cheajlu'e̱ le̱' lizre xia. \s1 Dxuluchálaje̱' dizra' chawe' chee̱ Jesús naga nababa Samaria \p \v 4 Benne' ca' chee̱ Cristo, benne' buluzrúnnuje̱' Jerusalén, buluchálaje̱' dizra' chawe' chee̱ Jesús gátete̱ze na' zjaque̱'. \v 5 Felipe, tue̱' benne' ca', guxíaje̱' tu xe̱zre naga nababa Samaria, na' guzú lawe̱' dxuchálajle̱ne̱' benne' ca' ca naca chee̱ Cristo. \v 6 Benne' ca' zaj nazrague̱' belén xánnene̱' ca da dxuchalaj Felipe, ne belelé'equezne̱' ca naca xel-la' waca ca' da dxune̱'. \v 7 Benne' zan, benne' zaj xu'e̱ be' xriwe̱' belexexaque̱', na' be' xriwe̱' ca' belexedxúaj na lu xichaj lázrdau benne' ca', dxelebezre xa'a na, na' benne' zan benne' zaj zua zri ni'a ne̱'e̱, ne benne' zrinnaj ca' belexexaque̱'. \v 8 Ca'an guca, gulebéle̱'e̱ xúgute̱ benne' ca' lu xe̱zre na'. \p \v 9 Zua na' tu benne' le̱' Simón, nédxute̱ guque̱' benne' wazrá', ne guzí xe̱'e̱ benne' Samaria ca', dxenné̱' naque̱' tu benne' szren. \v 10 Xúgute̱' belén xánnene̱' chee̱', benne' cazraze ca', ne benne' blau ca', gulenné̱': \p ―Benne' nigá nape̱' xel-la' szren chee̱ Dios. \p \v 11 Gulape̱' le̱' ba lá'ana lawe' da lu xel-la' wazrá' chee̱' na' guzí xe̱'e̱ benne' ca' zane' iza. \v 12 Gate guléajle̱'e̱ chee̱ dizra' chawe' da dxuchalaj Felipe ca dxenná bea Dios, ne ca naca chee̱ La Jesucristo, xúgute̱', benne' biu, ne nu'ula ca', beledxúe̱' nisa. \v 13 Cá'anqueze Simón na' guxéajle̱'e̱ chee̱ Jesús, ne gudxúe̱' nisa, na' guzú lawe̱' zéajle̱ne̱' Felipe, na' dxexebánene̱' ca naca xel-la' waca da za xabáa da dxun Felipe. \p \v 14 Gate benne' gubáz ca' chee̱ Jesús, benne' zaj zre̱'e̱ Jerusalén, belenne̱' gulezí' lu na' benne' Samaria ca' xrtizra' Dios, na' gulesel-le̱' Pedro ne Juan na'. \v 15 Gate belezrine̱' na', na' belenabe̱' law Dios chee̱ benne' Samaria ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús chee̱ xelezí'e̱ Be' Lá'azxa. \v 16 Quebe ne xida Be' Lá'azxa súale̱ne̱' netú benne' ca'. Tuze beledxúaze̱' nisa lu La Xránadxu Jesús. \v 17 Nadxa Pedro ne Juan buluzé̱ ne̱'e̱ lawe' benne' ca', na' gulezí'e̱ Be' Lá'azxa. \p \v 18 Gate ble'e Simón bla' Be' Lá'azxa gate gubáz ca' buluzé̱ ne̱'e̱ benne' ca', na' guca lazre̱' gunézruje̱' gubáz ca' dumí, \v 19 gunné̱': \p ―Le gunna neda' xel-la' waca nigá chee̱ gate guzéa' na'a lawe' nútete̱ze benne', na' si'e̱ Be' Lá'azxa. \p \v 20 Nadxa guzre Pedro le̱': \p ―Wabía xi' dumí chiu' na' nen lue' lawe' da dxéquenu' wazéquenu' ga'u nen dumí ca da dxúnnaze Dios. \v 21 Quebe naca chiu', ne quebe napu' lataj lu da nigá lawe' da quebe naca xrlátaje xichaj lázrda'u lau Dios. \v 22 Bsan ca naca da cale̱la chiu' nigá, ne guta' xue Dios chee̱ gunite lawe̱' chiu' ca da gúquenu' lu xichaj lázrda'u. \v 23 Dxeque be'eda' nazrate̱ xichaj lázrda'u da cale̱la, na' da cale̱la na' nuchéaj na lue'. \p \v 24 Na' beche̱be Simón: \p ―Le gata' xue Xránadxu chia' neda', chee̱ quebe gaca chia' ca da gunnáu'. \p \v 25 Ca gudé belexeche̱be̱' chee̱ Jesús, ne buluchálaje̱' dizra' chee̱ Dios, na' benne' gubáz ca' buluzenne̱' bénneache dizra' chawe' chee̱ Jesús lu xé̱zredu ca' zaj nababa Samaria, na' ca gudé na' belexezrine̱' Jerusalén. \s1 Felipe dxuchálajle̱ne̱' tu benne' chee̱ xe̱zr la xu Etiopía \p \v 26 Gudé na' guzre tu gubáz chee̱ xabáa chee̱ Xránadxu Felipe: \p ―Guxasa, guxíaj chalá'a naga dxedé gubizra beu' zaga ca', naga zrua neza chee̱ Jerusalén da zeaj xe̱zre Gaza, da dxedé na le̱'e̱ xixre' lawe' lataj. \p \v 27 Felipe guxase̱', na' guzé̱'e̱ zéaje̱', na' la neza na' bezrague̱' tu benne' Etiopía. Benne' nigá naque̱' wizre, ne naque̱' benne' szren xu'u lu ne'e̱ xel-la' gunní'a chee̱ Candace, nu'ula na' dxenná bé'ene̱' xe̱zr la xu Etiopía. Ba guxíaj benne' nigá Jerusalén chee̱ be̱ lá'ane̱' Dios. \v 28 Na'a zexíaje̱' Etiopía na', dxe'e̱ lu carreta chee̱' da dxelecá'a bzrina', ne dxulabe̱' xiche naga zaj naxúaj xrtizra' Isaías, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 29 Nadxa gunná Be' Lá'azxa, guzre̱' Felipe: \p ―Gubiga gagu cuita carreta na'. \p \v 30 Gate gubiga Felipe na' benne̱' dxulaba bénnea' xiche chee̱ Isaías, na' bche̱be̱' le̱': \p ―¿Dxéajni'inu' ca naca da dxulabu'? \p \v 31 Benne' biu na' guzre̱' le̱': \p ―¿Ájazra gaca chéajni'ida' che quebe nu chilá' guzéajni'i neda'? \p Na' guzre̱' Felipe cuene̱' cué'le̱ne̱' le̱'. \p \v 32 Naga dxulabe̱' lu xiche chee̱ Dios dxenná na caní: \q1 Beleché̱'e̱ Le̱' naga gatie̱' ca tu zríla'dau', \q1 na' ca zrila' na' dxátaba' zrize lau benne' ca' dxuluchibe̱' zraba', \q1 ca' bé̱nqueze Le̱', quebe bi gunné̱'. \q1 \v 33 Bulucá'ana ditje̱' Le̱', ne quebe belú'e̱ lataj nu guchi'a chee̱', \q1 ne quebe nu gaca guchálaje̱' ca naca chee̱ zri'ine zre sue̱', \q1 lawe' da belutie̱' Le̱'. \p \v 34 Na' benne' Etiopía na' bche̱be̱' Felipe: \p ―Gunná, ¿nuzra chee̱ dxenná benne' nigá, cheé̱queze̱' na', che chee̱ xetú benne' xula? \p \v 35 Nadxa guzú lau Felipe bzéajni'ine̱' le̱' ca naca naga dxulabe̱', ne bchálajle̱ne̱' le̱' dizra' chawe' ca naca chee̱ Jesús. \v 36 Gate guledée̱' tu naga de̱ nisa, na' gunná benne' Etiopía na': \p ―Nigá de̱ nisa. ¿Quebe gaca chua' nisa, zra? \p \v 37 Felipe guzre̱' le̱': \p ―Che dxéajle̱'u dute̱ lázrda'u, waca. \p Benne' na' beche̱be̱': \p ―Dxéajle̱'a naca Jesucristo Zri'ine Dios. \p \v 38 Nadxa gunná bé'ene̱' guleza carreta na', na' dxúpate̱' gulu'e̱ lu nisa, na' Felipe bchue̱' le̱' nisa. \v 39 Gate belexedxúaje̱' lu nisa na', na' Be' chee̱ Xránadxu beche̱'e̱ Felipe naga xula. Benne' Etiopía na' québedxa blé'ene̱' le̱', na' bexu'e̱ neza chee̱' dute̱ xel-la' dxebé. \v 40 Felipe na' guque bé'ene̱' ba zue̱' xe̱zre Azoto, na' gudée̱' tu tu xe̱zre dxuchálaje̱' dizra' chawe' ca naca chee̱ Jesús cadxa bezrine̱' Cesarea. \c 9 \s1 Saulo dxexaque̱' benne' chee̱ Jesús \r (Hch. 22.6-16; 26.12-18) \p \v 1 Dxácate̱ na' Saulo quebe dxusane̱' dxune̱' ba xuzre gutie̱' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Xránadxu. Chee̱ gune̱' caní guxíaje̱' xeajchálajle̱ne̱' bxruze blau. \v 2 Gunabe̱' xiche da dxulé'e na nape̱' xel-la' dxenná bea da gu'e̱ chéaje̱' xudau' ca' zaj nnita xe̱zre Damasco, chee̱ séquene̱' cheajxedílaje̱' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ dizra' chawe' chee̱ Jesús, ne che̱'e̱ le̱', benne' biu, ne nu'ula ca', chee̱ guzré̱'e̱ le̱' lizre xia lu xe̱zre Jerusalén. \v 3 Na' gate ne xu'e̱ neza zéaje̱', ne ca ba zua zrine̱' xe̱zre Damasco, na' bsaní' tu xi' naga zéaje̱' da za' xabáa. \v 4 Saulo xeajcházie̱' lu xu, na' benne̱' chi'i tu benne' dxe̱'e̱ le̱': \p ―Saulo, Saulo, ¿bizr chee̱ na' nau zi' xuzru' neda'? \p \v 5 Nadxa Saulo bche̱be̱': \p ―¿Nuzra Lue', Xran? \p Na' bénnea' beche̱be̱': \p ―Neda' naca' Jesús, benne' na' nau zi' xuzru'. Lue'ze dxun zi' cuinu', ca dxun be̱zre gate dxulíbeba' lawe' xágala da dxádue̱'-ba'. \p \v 6 Nadxa Saulo dxezrizque̱' dxezrebe̱', gunné̱': \p ―Xran, ¿bi dxaca lazru' guna'? \p Na' Xránadxu guzre̱' le̱': \p ―Guxasa, guxú'u lu xe̱zre, na' xelé̱queze̱' lue' da dxal-la' gunu'. \p \v 7 Benne' ca' zjácale̱ Saulo belezrébele̱'e̱ lawe' da belenne̱' chi'i benne' na', san quebe nu belelé'ene̱'. \v 8 Nadxa Saulo bexase̱' lu xu na', na' gate guxá' lawe̱', quebe guca lé'ene̱'. Ca' guca, belequé̱'e̱ ne̱'e̱, ne guleché̱'e̱ le̱' lu xe̱zre Damasco. \v 9 Guzúe̱' na' chunna zra quebe dxelé'ene̱', ne quebe bi güe'e gudawe̱'. \p \v 10 Lu xe̱zre Damasco na' zua tu benne' dxéajle̱'e̱ chee̱ Jesús le̱' Ananías, na' Xránadxu ble'e lawe̱' le̱' tu lu da ble'e le̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Ananías. \p Na' le̱' beche̱be̱': \p ―Nigá zua', Xran. \p \v 11 Nadxa gunná Xránadxu, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Guxasa, guxíaj neza da nazí le na: Neza Li, na' lizre Judas guche̱bu' chee̱ tu benne' Tarso, le̱' Saulo. Benne' nigá dxuláwizre̱' Dios. \v 12 Tu lu da blé'ene̱', ba blé'ene̱' tu benne' le̱' Ananías chu'e̱ guzé̱ ne̱'e̱ le̱' chee̱ xelé'ene̱'. \p \v 13 Gate benne̱' da nigá, na' gunná Ananías: \p ―Xran, benne' zan ba buluzenne̱' neda' chee̱ benne' nigá, ne chee̱ xúgute̱ da cale̱la da dxune̱' chee̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chiu' Lue' lu xe̱zre Jerusalén. \v 14 Na'a ble̱'e̱ nigá nape̱' xel-la' dxenná bea chee̱ benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', chee̱ che̱'e̱ lizre xia xúgute̱ benne' dxelenné̱' Dios lu Lau' Lue'. \p \v 15 Na' Xránadxu guzre̱' le̱': \p ―Guxíaj. Neda' ba gucá'a benne' na' chee̱ cheajzenne̱' benne' xe̱zr la xu ca', ne benne' wenná bea ca', ne benne' Israel ca', ca naca chia' neda'. \v 16 Neda' gulé'eda' le̱' ca naca da zante̱ da saque̱'e̱ ne̱ chia' neda'. \p \v 17 Nadxa Ananías guzé̱'e̱ zéaje̱' xu'u naga zua Saulo. Gate guxú'e̱ na', guxrúa ne̱'e̱ lawe' le̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Saulo, bicha'. Xránadxu Jesús, Bénnea' ble'e lawe̱' lue' la neza naga za'u, nasel-le̱' neda' chee̱ xelé'enu', ne chee̱ súale̱ Be' Lá'azxa lue'. \p \v 18 Ca' guca beléxrujte̱ lu xiaj lawe̱' da zaj naca ca xrlacu bela, na' belé'ene̱'. Na' bexasa Saulo, ne gudxúate̱' nisa. \v 19 Gudé na' gudawe̱', ne bedipe̱'. Begá'ane̱' tu chupa zra nen benne' Damasco ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \s1 Saulo dxuchálaje̱' chee̱ Jesús lu xe̱zre Damasco \p \v 20 Nadxa guzú lau Saulo dxuchálaje̱' chee̱ Jesús lu xu'u ga dxelezraga judío ca' zaj nnite̱' Damasco, dxenné̱' Jesús naque̱' Zri'ine Dios. \v 21 Xúgute̱ benne' belénene̱' chee̱' belexebánene̱', dxelenné̱': \p ―¿Quegá benne' nigá bénnea' gudáu zi' xuzre̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ Jerusalén, benne' ca' dxelenné̱' Dios lu La Jesús? ¿Quegá lé̱queze̱' na' ble̱'e̱ nigá chee̱ che̱'e̱ benne' ca' xe̱zre Jerusalén chee̱ gudée̱' le̱' lu na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca'? \p \v 22 Saulo bchálajdxe̱' du lazre̱' chee̱ Jesús, ne dxulé'ene̱' Jesús naque̱' Cristo chee̱ Dios, na' bzua zrie̱' benne' judío ca' zaj zre̱'e̱ Damasco. \s1 Saulo dxelé̱' lu na' benne' judío ca' \p \v 23 Ca gudé zane' zra, benne' judío ca' belune̱' tuze dizra' xelútie̱' Saulo. \v 24 Gunezne̱' le̱' da nigá. Te zra ne chizrela gulebeza benne' judío ca' dxu'a dxa xu'u ca' naga dxelexedxúaj bénneache xe̱zre na', chee̱ xelútie̱' le̱'. \v 25 Nadxa benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús gulegú'e̱ Saulo tu lu xcuite lba zren, na' buluxulétaje̱' le̱' chizrela le̱'e̱ ze'e da naxechaj na xe̱zre. Ca' guca, gulá Saulo. \s1 Saulo dxezrine̱' Jerusalén \p \v 26 Gate bezrín Saulo Jerusalén, guca lazre̱' gune̱' tuze benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, san benne' ca' dxelezrebe̱' le̱' lawe' da quebe dxeléajle̱'e̱ ba dxéajle̱'e̱ Saulo chee̱ Jesús. \v 27 Bernabé guché̱'e̱ Saulo, ne bze̱' le̱' lau benne' gubáz ca' chee̱ Jesús. Na' bchálajle̱ Bernabé gubáz ca' ca ble'e Saulo Xránadxu la neza, ne ca be̱n Xránadxu bchálajle̱ne̱' Saulo, ne ca bchalaj Saulo du lazre̱' lu xe̱zre Damasco nen xel-la' dxenná bea chee̱ La Jesús. \v 28 Nadxa Saulo begá'ane̱' Jerusalén, dxedále̱ne̱' benne' ca'. \v 29 Bchalaj Saulo du lazre̱' lu La Xránadxu, dxuchálajle̱ne̱' benne' ca' dxelenné̱' dizra' griego, san benne' caní gulaca lazre̱' xelútie̱' le̱'. \v 30 Gate guleque be'e biche ljwézredxu da caní, na' guleché̱'e̱ Saulo lu xe̱zre Cesarea, na' lu xe̱zre na' gulesel-le̱' le̱' xe̱zre Tarso. \p \v 31 Nadxa benne' ca' dxelezrague̱' lu La Jesús tu tu xe̱zre zaj nababa Judea, ne Galilea, ne Samaria, gulebeza zri lazre̱', ne beledipa lazre̱'. Xel-la' dxelezrebe gulaque̱' Xránadxu tuze, na' lawe' da gúcale̱ Be' Lá'azxa le̱', gulane̱'. \s1 Pedro dxexune̱' Eneas \p \v 32 Gate dxedá Pedro dxeajnné̱'e̱ biche ljwézredxu ca', na' guxíajqueze̱' xeajnné̱'e̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús lu xe̱zre Lida. \v 33 Na' bezrague̱' tu benne' le̱' Eneas, bache guca xrunu' iza de̱' lu da'a lawe' da naque̱' benne' zrinnaj. \v 34 Na' gunná Pedro, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Eneas, Jesucristo ba bexune̱' lue'. Bexasa, ne butube da'a chiu'. \p Na' bexásate̱ Eneas na'. \v 35 Belelé'e xúgute̱ benne' le̱', benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Lida, ne xe̱zre Sarón, na' belexaque̱' chee̱ Xránadxu. \s1 Dorcas dxexebane̱' ládujla benne' gate \p \v 36 Lu zra na' zua tu nu'ula le̱' Tabita lu xe̱zre Jope. Dxéajle̱'e̱ chee̱ Jesús. Lu dizra' griego le̱' Dorcas. Nu'ula nigá dxúnqueze̱' da xrlátaje, ne dxácale̱ne̱' benne' xache' ca'. \v 37 Lu zra ca' guxú'u Dorcas xel-la' we̱', na' gutie̱'. Na' bulugazje̱' le̱', ne belexrue̱' le̱' tu lu xu'u naga zua gudxupe' cuía dxala. \v 38 Xe̱zre Jope na' zua na gagu naga zua xe̱zre Lida naga zua Pedro, na' lawe' da zaj neze benne' Jope ca' zue̱' na', na' gulesel-le̱' chupa benne' biu cheajlegue̱zre̱' le̱': \p ―Gudázega xe̱zre Jope. \p \v 39 Nadxa Pedro guxíajle̱ne̱' benne' ca'. Gate bzrine̱' na', na' beleché̱'e̱ le̱' naga zrua Dorcas na', na' xúgute̱ nu'ula ca' ba zaj nate benne' chie̱' zaj naxéchaje̱' Pedro dxelebezre̱', ne dxululé'ene̱' le̱' zra nu'ula, ne zra benne' biu, da ca' be̱n Dorcas na' gate ne zue̱' nen benne' ca'. \v 40 Nadxa guleaj Pedro xúgute̱ benne' ca', na' bzu zribe̱' bchálajle̱ne̱' Dios. Na' gunné̱'e̱ nu'ula gate na', gunné̱': \p ―Tabita, bexasa. \p Nadxa nu'ula na' bexá' lawe̱', na' gate blé'ene̱' Pedro, bexase̱' gudxé'e̱. \v 41 Na' Pedro bequé̱'e̱ ne̱'e̱, bechise̱' le̱'. Nadxa gunné̱' biche ljwézredxu ca', ne nu'ula ca' ba gute benne' biu chee̱', na' blé'ene̱' benne' ca' le̱' naca bane̱'. \v 42 Ca guca da nigá belén ca naca benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Jope, na' benne' zan guléajle̱'e̱ chee̱ Xránadxu. \v 43 Pedro begá'ane̱' zane' zra lu xe̱zre na' lizre Simón, tu benne' dxucá'ana chawe' xide zra be̱ xixre'. \c 10 \s1 Pedro ne Cornelio \p \v 1 Zua lu xe̱zre Cesarea tu benne' le̱' Cornelio, benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la tu cue' benne' nazí le na Benne' Italia Zjaque̱' Wedil-la. \v 2 Benne' nigá, ne benne' zaj zre̱'e̱ lizre̱' dxulucá'ana szrene̱' Dios, ne dxelezrebe̱' Le̱'. Cá'anqueze dxunézrujle̱'e̱ dumí dxácale̱ne̱' benne' judío ca', ne tu dxuchálajle̱zqueze̱' Dios. \v 3 Tu zra gate dxexedá chunna ble'e Cornelio tu da ble'e Dios le̱', na' blé'ene̱' cáte̱queze guxú'u tu gubáz chee̱ xabáa naga zue̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Cornelio. \p \v 4 Cornelio guzúe̱' dxenné̱'e̱ gubáz chee̱ xabáa na' dute̱ xel-la' dxezrebe, na' bche̱be̱' le̱': \p ―¿Bizra na', Xran? \p Nadxa gunná gubáz chee̱ xabáa, guzre̱' le̱': \p ―Dios ba benne̱' da dxuláwizru' Le̱', ne nézene̱' ca da dxunu' dxácale̱nu' benne' xache' ca'. \v 5 Gusel-la benne' chjaque̱' xe̱zre Jope, cheajlenné̱' Simón, bénnea' lé̱queze̱' Pedro. \v 6 Zue̱' lizre xetú benne' le̱' Simón, benne' dxucá'ana chawe̱' xide zra be̱ xixre', na' zua lizre̱' dxu'a nísadau'. Pedro na' xe̱'e̱ lue' ca da dxal-la' gunu'. \p \v 7 Gate bezá' gubáz chee̱ xabáa na' bchálajle̱ne̱' le̱', na' gunné̱ Cornelio chupa bi we̱n zrin chee̱', ne tu benne' dxeje̱' wedil-la, ne dxape̱' Dios ba lá'ana, ne zúaqueze̱' lizre Cornelio na'. \v 8 Na' bchálajle̱ne̱' benne' ca' ca naca da ba guca, na' ca gudé na' gusel-le̱' le̱' chjaque̱' xe̱zre Jope. \p \v 9 Zra xula, dxácate̱ zaj xu'e̱ benne' ca' neza, ne ba dxezrine̱' gagu naga dxe' Jope, na' guluén Pedro chju'u sibe du wagubizra chee̱ guchálajle̱ne̱' Dios. \v 10 Ba dxedúnle̱'e̱, ne guca lazre̱' gawe̱', na' dxácate̱ ne dxulucueze̱' da gawe̱', blé'ene̱' tu da ble'e Dios le̱'. \v 11 Blé'ene̱' naxalaj xabáa, ne dxetaj lu xe̱zr la xu da naca na ca tu ladxe' zren nadxéaj na dápate̱ la'a chee̱ na. \v 12 Lawe' ladxe' na' zaj zria xúgute̱ cue' be̱ xixre', be̱ zria tapa ni'a na'ba', ne be̱ snia ca', ne be̱ zua xrila ca'. \v 13 Nadxa benne̱' tu chi'i benne' dxe̱'e̱ le̱': \p ―Guxasa, Pedro. Be̱te tu bea ca' chee̱ gagu'-ba'. \p \v 14 Pedro beche̱be̱': \p ―Cabí, Xran. Neda' cabata' ne gawa' da quebe nun Dios gagu bénneache, ne quegá da naca na sban. \p \v 15 Benne' na' bchálaje̱' da xula, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Da ba nucá'ana chawe' Dios, quebe nnau' lue' naca na sban. \p \v 16 Da nigá guca na chunna lasa, na' ladxe' na' begüén na xabáala. \v 17 Dxácate̱ dxe' Pedro dxulaba lazre̱' bi zéaje̱ ca naca da blé'ene̱', na' belezrín benne' ca' nasel-la Cornelio dxu'a dxa xu'u, dxuluche̱be̱' ga zua lizre Simón. \v 18 Gate belezrine̱' lizre Simón na', na' gulenné̱' zizraj, dxelenabe̱' che zua xu'u na' tu benne' le̱' Simón, bénnea' lé̱queze̱' Pedro. \v 19 Gate Pedro ne dxulaba lazre̱' ca naca da blé'ene̱', na' Be' Lá'azxa guzre̱' le̱': \p ―Gunná'xque, chunna benne' dxelexílaje̱' lue'. \v 20 Guxasa, bexetaj. Guxíajle̱ benne' ca', ne quebe gun chupa lazru' lawe' da nasel-la' neda' benne' ca'. \p \v 21 Nadxa Pedro bexétaje̱' naga zaj zra' benne' ca' nasel-la Cornelio, na' guzre̱' le̱': \p ―Neda' na' dxexílajle le'e. ¿Bizra chee̱ za'le? \p \v 22 Benne' ca' belexeche̱be̱': \p ―Za'ntu' waláz chee̱ Cornelio, benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la. Naque̱' benne' xrlátaje, ne dxezrebe̱' Dios, na' xúgute̱ benne' judío ca' dxelape̱' le̱' ba lá'ana, ne zaj nazrí'ine̱' le̱'. Tu gubáz chee̱ xabáa chee̱ Dios guzre̱' le̱' dxal-la' sel-le̱' benne' xedajlenné̱' lue' xidu' lizre̱' chee̱ xenne̱' ca da dxal-la' xu'u le̱'. \p \v 23 Nadxa Pedro bzre̱'e̱ benne' ca' xu'u na', na' belexegá'ane̱' nen le̱' xe̱la na'. Zra xula guxíajle̱ Pedro benne' ca', na' xjácale̱ bal-la biche ljwézredxu le̱', benne' zaj zre̱'e̱ Jope. \p \v 24 Zra gudxupe' zra belezrine̱' xe̱zre Cesarea naga zua Cornelio dxebeze̱' le̱', ne zrale̱ bal-la benne' xrtie̱' le̱', ne xezícadxa benne' ljwezre̱', benne' ca' gunné̱'. \v 25 Gate bzrin Pedro chale'aj, bdxuaj Cornelio guzí' lu ne̱'e̱ le̱'. Bzu zribe̱' lau Pedro chee̱ gucá'ana szrene̱' le̱'. \v 26 Pedro bechise̱' le̱', dxenné̱': \p ―Guzé̱. La gázqueze neda' naca' bénneache ca lue'. \p \v 27 Dxácate̱ dxuchálajle̱ Pedro Cornelio, gulu'e̱ lu xu'ula, na' blé'ene̱' benne' zan zaj nazrague̱' na'. \v 28 Nadxa gunná Pedro, dxe̱'e̱ le̱': \p ―Nézquezle le'e quebe dxunna da nadxixruj bea chee̱ judío ca' neda' lataj gaca' tuze nen benne' quebe zaj naque̱' judío u chu'a lizre̱'. Na'a Dios ba blé'ene̱' neda' quebe dxal-la' nnia' chee̱ netú benne', quebe nnia' naque̱' sban, u naque̱' benne' quebe gapa' ba lá'ana. \v 29 Chee̱ le̱ na', gate gulenné̱' neda', la guzá'tea', ne quebe be̱n chupa lazra'. Dxaca lazra' nezda' bi chee̱ na' gunne̱le neda'. \p \v 30 Nadxa beche̱be Cornelio: \p ―Ba zeaj tapa zra ca zúadxu na'a, zua' lizra' nigá dxuna' gubasa, ne dxuchálajle̱na' Dios, gate ble'e lau tu benne' neda', nacue̱' zra lane̱' da dxácatite na. \v 31 Benne' na' guzre̱' neda': “Cornelio, Dios ba benne̱' da dxuchálajle̱nu' Le̱', na' nézene̱' ca da dxunu' dxácale̱nu' benne' xache' ca'. \v 32 Gusel-la benne' chjaque̱' xe̱zre Jope, cheajlexri'e̱ Simón, bénnea' lé̱queze̱' Pedro. Zue̱' lizre xetú benne' le̱' Simón, benne' dxucá'ana chawe̱' xide zra be̱ xixre' ca', na' zua lizre̱' dxu'a nísadau'. Gate xide̱' nigá, na' guchálajle̱ne̱' lue'.” \v 33 Ca'an guca, gusél-latea' benne' ca' bedajlexedílaje̱' lue', na' be̱nu' da chawe' bla'u nigá. Na'a xúgute̱ntu' zrantu' nigá lau Dios, ne dxaca lázrentu' xénentu' xúgute̱ ca da gunná be'e Xránadxu lue' guchálajle̱nu' netu'. \s1 Da bchalaj Pedro lizre Cornelio \p \v 34 Nadxa guzú lau Pedro dxuchálaje̱', dxenné̱': \p ―Na'a dxéajni'ida' Dios quebe dxebéaje̱' bál-laze bénneache, \v 35 Na' xúgute̱ xe̱zr la xu Dios dxezí' lu ne̱'e̱ benne' ca' dxelezrebe Le̱', ne dxelune̱' da xrlátaje. \v 36 Dios bchálajle̱ne̱' zri'ine zre sua Israel ca', ne bchálaje̱' dizra' chawe' chee̱ xel-la' dxebeza zri lazre', da dxezidxu ne̱ chee̱ Jesucristo, Bénnea' naque̱' Xrana xúgute̱ bénneache. \v 37 Le'e ba nézquezle ca naca da guca du ca naca lu xe̱zr la xu chee̱ benne' judío ca', da guzú lau na naga nababa Galilea ca gudé bchalaj Juan xrtizra' Dios, ne bchue̱' bénneache nisa. \v 38 Nézele ca be̱n Dios, bnézruje̱' Jesús, benne' Nazaret, xel-la' waca chee̱ Be' Lá'azxa, ne ca gudá Le̱' dxune̱' da chawe', ne dxexune̱' xúgute̱ benne' dxelezaca zi'e̱ lu na' da xriwe̱'. Da nigá be̱ne̱' lawe' da guzúale̱ Dios Le̱'. \v 39 Netu' dxexeché̱bentu' chee̱ da caní, xúgute̱ da be̱n Jesús naga nababa Galilea, ne da be̱ne̱' lu xe̱zre Jerusalén. Gudé na' belutie̱' Le̱', gate buludé̱'e̱ Le̱' xaga béguaj, \v 40 na' Dios bsebane̱' Le̱' gate guca chunna zra, na' be̱'e̱ lataj ble'e lau Jesús netu'. \v 41 Quebe ble'e lawe̱' xúgute̱ bénneache, san launtu' nétu'ze, nácantu' benne' ca' guleaj Dios nédxudaute̱ chee̱ xeché̱bentu' chee̱ da caní. Netu' güe'e gudáguntu' nen Le̱' gate gudé bebane̱' ládujla benne' gate. \v 42 Gusel-le̱' netu' guchálajle̱ntu' bénneache, ne xeché̱bentu' ca da nun Dios, nuzúe̱' Jesús nigá chee̱ guchi'e̱ chee̱ benne' ban ca', ne chee̱ benne' gate ca'. \v 43 La gázqueze nédxudaute̱ gulenná xúgute̱ benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, buluchálaje̱' ca dxal-la' gaca chee̱ Jesús, gulenné̱' xúgute̱ benne' xeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' ne̱ chee̱ Le̱' Dios gunite lawe̱' xtul-la benne' ca'. \s1 Benne' quebe zaj naque̱' judío dxelezi'e̱ Be' Lá'azxa \p \v 44 Ne dxuchalaj Pedro gate bzrin Be' Lá'azxa bedajsúale̱ne̱' xúgute̱ benne' ca' dxelenne̱' da dxuchalaj Pedro. \v 45 Benne' judío ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' ca' zá'acale̱ne̱' Pedro, belexebánene̱' gate guleque bé'ene̱' ba zúale̱ Be' Lá'azxa benne' ca' quebe zaj naque̱' judío. \v 46 Dxeleque bé'ene̱' na lawe' da belenne̱' dxuluchalaj benne' ca' dizra' chee̱ benne' xula, ne dxelúe lá'ane̱' Dios. \v 47 Nadxa gunná Pedro: \p ―¿Waca nnadxu quebe dxal-la' xeledxúa benne' caní nisa, benne' ca' bache gulezí'e̱ Be' Lá'azxa ca be̱ntu' netu'? \p \v 48 Nadxa gunná bea Pedro xeledxúa benne' ca' nisa lu La Jesucristo. Gudé na', benne' ca' gulata' xuene̱' Pedro xegá'ane̱' nen le̱' tu chupa zra. \c 11 \s1 Pedro dxuzenne̱' benne' gubáz ca' zaj zre̱'e̱ Jerusalén ca naca da be̱ne̱' \p \v 1 Benne' gubáz ca', ne biche ljwézredxu ca' zaj zre̱'e̱ Jerusalén belenne̱' ba gulezí' lu na' benne' quebe zaj naque̱' judío dizra' chee̱ Dios. \v 2 Gate bezrín Pedro xe̱zre Jerusalén, gulezí' tizra' benne' ca' le̱', benne' ca' dxelenné̱' dxal-la' chugu late' be̱la' chee̱ benne' ca' zaj naque̱' chee̱ Dios. \v 3 Benne' caní buluche̱be̱' Pedro: \p ―¿Bizr chee̱ na' guxíaju' xeajsúale̱nu' benne' ca' quebe zaj naque̱' judío, ne gudágule̱nu' le̱'? \p \v 4 Nadxa Pedro bzenne̱' benne' ca' xúgute̱ da guca cha chee̱ na, gunné̱': \p \v 5 ―Neda' zua' lu xe̱zre Jope, na' gate dxuchálajle̱na' Dios, ble'eda' tu da ble'e Dios neda'. Ble'eda' tu ladxe' zren nadxéaj dápate̱ la'a chee̱ na, da dxetaj na xabáa, ne bedajsé̱ na lawa'. \v 6 Gate gunná' xánnia' chee̱ ble'eda' bi na' zaj zria na lawe', ble'eda' be̱ xixre', be̱ zria tapa ni'a na'ba', ne be̱ snia ca', ne bea ca' zaj zua xrílaba'. \v 7 Na' benda' tu chi'i benne' guzre̱' neda': “Guxasa Pedro, be̱te tu bea ca', na' gagu'-ba'.” \v 8 Neda' gunnéa': Cabí, Xran, lawe' da cabata' ne gawa' neda' tu da quebe nun Dios gagu bénneache, ne quegá da naca sban. \v 9 Nadxa bénnea' dxenné̱' xabáa gunné̱' neda' da xula, na' guzre̱' neda': “Da ba nucá'ana chawe' Dios, quebe nnau' lue' naca na sban.” \v 10 Da nigá guca na chunna lasa, na' ca gudé na' xúgute̱ da ca' belexegüén na xabáa. \v 11 Lu zra ná'queze belelá' chunna benne' lu xu'u naga zua', benne' ca' gusel-la tu benne' zua Cesarea chee̱ zedajlexedilaj neda'. \v 12 Be' Lá'azxa gunná bé'ene̱' neda' chéajle̱na' benne' ca', ne quebe gun chupa lazra'. La gázqueze gusiá'cale̱ xrupa benne' biche ljwézredxu caní neda'. Xúgute̱ntu' guxú'untu' lizre tu benne'. \v 13 Le̱' bchálajle̱ne̱' netu' ca blé'ene̱' lizre̱' tu gubáz chee̱ xabáa, ze̱ ni'e̱, ne guzre̱' le̱': “Gusel-la benne' chjaca xe̱zre Jope chee̱ cheajlenné̱' Simón, benne' lé̱queze̱' Pedro. \v 14 Benne' nigá xe̱'e̱ lue' aja gunu' chee̱ lau' lue', ne xelelá xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ lizru'.” \v 15 Gate guzú lawa' dxuchálajle̱na' benne' ca', na' bzrin Be' Lá'azxa guzúale̱ne̱' benne' ca', ca ble̱'e̱ guzúale̱ne̱' dxi'u nédxudaute̱. \v 16 Nadxa xeajsá lazra' ca gunná Xránadxu, gunné̱': “Da li Juan bchue̱' bénneache nisa, na' gaca chee̱le da zéaje̱ xel-la' dxedxúa nisa, súale̱ Be' Lá'azxa le'e.” \v 17 Che Dios bnézruje̱' chee̱ benne' ca' ca be̱nne̱' dxi'u, guxéajle̱dxu chee̱ Xránadxu Jesucristo, ¿nuzra naca' neda' chee̱ tábaga' Dios? \p \v 18 Nadxa gate biche ljwézredxu ca' zaj zre̱'e̱ Jerusalén belenne̱' da caní, na' gulezúa zrie̱', ne gulezú lawe̱' dxelúe lá'ane̱' Dios, dxelenné̱': \p ―Ca' naca, la gázqueze dxunna Dios lataj benne' quebe zaj naque̱' judío xelexebí'i lazre̱' chee̱ xelezi'e̱ xel-la' nabán zeajlí canna. \s1 Benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús zaj zre̱'e̱ xe̱zre Antioquía \p \v 19 Gate belutie̱' Esteban, na' belau zi' xuzre̱' xezícala benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' bal-le̱' buluzrúnnaje̱', xjaque̱' xe̱zre Fenicia, ne lu xu Chipre, ne xe̱zre Antioquía. Gate belezrine̱' lataj ca', na' buluchálaje̱' dizra' chee̱ Jesús lau benne' judío cá'aze, ne quegá lau benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 20 Nadxa bal-la benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' Chipre, ne benne' Cirene, belelé̱'e̱ xe̱zre Antioquía, na' buluchálajle̱ne̱' benne' ca' quebe zaj naque̱' judío, ne buluzenne̱' le̱' dizra' chawe' ca naca chee̱ Xránadxu Jesús. \v 21 Xel-la' waca chee̱ Xránadxu guzúale̱ na benne' ca', na' ca'an guca, benne' zan belexexaque̱' chee̱ Xránadxu. \p \v 22 Gate belén benne' ca' da nigá, benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús zaj zre̱'e̱ Jerusalén, na' gulesel-le̱' Bernabé xe̱zre Antioquía. \v 23 Gate bzrin Bernabé na', blé'ene̱' ca da chawe' da dxun Dios chee̱ benne' ca', na' gubéle̱'e̱ne̱'. Na' bsízrene̱' xúgute̱ benne' ca' chee̱ xelezúa chúchue̱' lu da naca chee̱ Xránadxu. \v 24 Bernabé naque̱' benne' xrlátaje, na' zúale̱ Be' Lá'azxa le̱', ne dute̱ lázrdawe̱' dxéajle̱'e̱ chee̱ Jesús. Ca'an guca, ne̱ chee̱ le̱' guléajle̱ benne' zan chee̱ Xránadxu. \p \v 25 Gudé na' guxíaj Bernabé xe̱zre Tarso, zeajxedílaje̱' Saulo, na' gate bezrelne̱' le̱', beche̱'e̱ le̱' Antioquía. \v 26 Gulezúe̱' na' tu iza naxá' nen benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' bulusé̱dene̱' benne' zan. Lu xe̱zre Antioquía na' guca na da nedxu gulé̱'e̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Xránadxu, Benne' Cristiano. \p \v 27 Ca lu zra ca', bal-la benne' dxelenné̱' waláz chee̱ Dios besiá'que̱' Jerusalén, xjaque̱' Antioquía. \v 28 Tu benne' ca' le̱' Agabo guzé̱' láwela biche ljwézredxu ca', na' ca da bnezruj Be' Lá'azxa le̱', gunné̱' waca tu gubina' zren du ca naca xe̱zr la xu, na' gubina' nigá guca na gate naca Claudio benne' dxenná bé'ene̱' ca naca xe̱zr la xu Roma. \v 29 Nadxa benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' zaj zre̱'e̱ Antioquía belún zi' lazre̱' xelesel-le̱' da gácale̱ na biche ljwézredxu zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea, ca da xelezeque̱' tu tue̱' xulunézruje̱'. \v 30 Ca'an belune̱', na' belesel-le̱' tu guna' lau benne' gula ca' chee̱ Cristo zaj zre̱'e̱ Judea, na' Bernabé ne Saulo belú'e̱ na na'. \c 12 \s1 Dxelutie̱' Jacobo ne dxelegú'e̱ Pedro lizre xia \p \v 1 Lu zra ca' guzú lau wenná bea Herodes nau zi' xuzre̱' bal-la benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \v 2 Gunná bé'ene̱' belutie̱' Jacobo, biche Juan nen xia nalá. \v 3 Gate ble'e Herodes dxelexezaca ba lazre' benne' judío ca' ca naca da be̱ne̱', na' gude̱l-le̱' Pedro. Da nigá guca na lu zra laní ca' gate dxelawe̱' xeta xtila da quebe nachixre na cua zichaj chee̱ xeta xtila. \v 4 Ca gudé gude̱l-le̱' Pedro, na' gulu'e̱ le̱' lizre xia naga buluxúe tapa cue' benne' dxjaca wedil-la le̱', zaj naca tapa benne' zeje̱' wedil-la tu cue' tu cue'. Herodes guca lazre̱' guzúe̱' Pedro lau benne' xe̱zre ca' te laní. \v 5 Ca'an guca xu'u Pedro lizre xia naga dxuluxúe xánnie̱' le̱', na' benne' biche ljwézredxu ca' buluchálajle̱queze̱' Dios du lazre̱'. \s1 Dios dxuselé̱' Pedro lizre xia \p \v 6 Dxe̱la xanne' ca za chaní' zra xula gate dxal-la' guzúa Herodes le̱' lau benne' xe̱zre ca', Pedro de̱' dxásie̱' laduj chupa benne' dxjaque' wedil-la, nadxéaje̱' chupa du xia, na' xebal-la benne' dxjaca wedil-la zaj zre̱'e̱ dxu'a dxa xu'u dxuluxúe̱' lizre xia na'. \v 7 Nadxa ble'e lau tu gubáz chee̱ xabáa chee̱ Xránadxu, na' ca naca lizre xia na' guxaní'. Na' gubáz chee̱ xabáa na' bte̱' le̱'e̱ Pedro, ne bsebane̱' le̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Guxásache. \p Ca'an guca, du xia ca' belexexe̱zre na na' Pedro. \v 8 Na' gunná gubáz chee̱ xabáa na', guzre̱' le̱': \p ―Besí le̱'u, ne buléaj zrelu'. \p Gate bexuzre be̱n Pedro da na', na' guzre gubáz chee̱ xabáa na' le̱': \p ―Guxrúa xicha chiu' cuxru', ne gudále̱ neda'. \p \v 9 Pedro bedxúaje̱' cuzru gubáz chee̱ xabáa na', ne quebe nézene̱' che naca da li che cabí ca da dxun gubáz chee̱ xabáa na'. Dxéquene̱' dxelé'ene̱' tu da dxulé'e Dios le̱'. \v 10 Belexedée̱' naga zaj zra' benne' dxjaque̱' wedil-la nedxu ca', ne naga zaj zra' benne' gudxupe' benne' dxjaque̱' wedil-la, na' gate belexezrine̱' dxu'a dxa xu'u xia da dxedxuaj zeaj la nézala, dxa xu'u na' le̱ze na bxalaj na. Belexedxúaje̱', na' ca gudé besiá'que̱' belezrine̱' xetú neza xula chee̱ xe̱zr na', na' bca'ana gubáz chee̱ xabáa na' le̱ze̱'. \v 11 Nadxa guque be'e Pedro ba bedxúaje̱', na' guzá' lazre̱', gunné̱': Na'a dxelé'eda' naca na da li. Xrana' gusel-le̱' gubáz chee̱ xabáa chee̱' chee̱ bselé̱' neda' lu na' Herodes, ne lu xúgute̱ da gulaca lazre' judío ca' xelune̱' chia'. \p \v 12 Da nigá dxulaba lazre' Pedro gate bzrine̱' lizre María, xrna Juan, bi na' lé̱quezebe' Marcos, na' lu xu'u na' zaj nazraga benne' zan dxelenabe̱' Dios gácale̱ne̱' Pedro. \v 13 Gate gunné̱ Pedro dxu'a dxa xu'u na', bzrin na' tu bi nu'ula le̱be' Rode zeajnabe' nu na'. \v 14 Gate bexúnbeabe' chi'i Pedro, quebe gusálajbe' dxa xu'u. Xel-la' dxebé chee̱be' zexíaj chégube' naga zaj nazraga benne' ca' chee̱ zeajé̱zrebe' benne' ca' ze̱ Pedro dxu'a dxa xu'u. \v 15 Nadxa benne' ca' gulé̱'e̱ bi nu'ula na': \p ―Nadá xichaj lázrda'u. \p Bi nu'ula na' be̱n chúchube' xrtízrabe'. Benne' ca' gulenné̱': \p ―Quebe le̱' na'. Be' guxu'e̱ na'. \p \v 16 Dxácate̱ na' ze̱ Pedro tu dxenné̱zqueze̱' dxu'a dxa xu'u. Na' gate gulesálaje̱', ne belelé'ene̱' Pedro, na' belexebánene̱'. \v 17 Pedro guchisa ne̱'e̱ chee̱ xelezúa benne' ca' zrize, na' bchálajle̱ne̱' benne' ca' ca be̱n Xránadxu bebéaje̱' le̱' lizre xia. Na' guzre̱' benne' ca': \p ―Le guzén Jacobo, ne biche ljwézredxu ca' ca naca da nigá. \p Nadxa bezé̱'e̱ zexíaje̱' naga xula. \p \v 18 Gate guxaní', gulezúale̱'e̱ ste̱be benne' dxjaque̱' wedil-la ca' lawe' da quebe zaj nézene̱' aja guca chee̱ Pedro. \v 19 Herodes gunná bé'ene̱' xelexilaj benne' dxjaca wedil-la Pedro, na' lawe' da quebe belexezrelne̱' le̱', na' gunáb xánnie̱' benne' dxjaque̱' wedil-la bi guca, na' gudé na' gunná bé'ene̱' xelate benne' ca' dxjaque̱' wedil-la. Ca gudé na' guzá' Herodes xe̱zre ca' zaj nababa Judea, guxíaje̱' xeajsúe̱' xe̱zre Cesarea. \s1 Dxate Herodes \p \v 20 Herodes dxezré̱'e̱ benne' ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Tiro, ne xe̱zre Sidón. Benne' chee̱ xe̱zre ca' belune̱' tuze dizra' chee̱ cheajlelé'e cuine̱' lau Herodes na'. Belune̱' Blasto benne' ljwezre̱'. Naque̱' tu benne' blau chee̱ wenná bea Herodes, na' gulesel-le̱' le̱' lau Herodes na' chee̱ nabe̱' le̱' sua zri ca naca da dxaca chee̱ Herodes nen benne' ca'. Caní belune̱' lawe' da nédxute̱ dxelagu benne' xe̱zre Tiro, ne Sidón da guzá' xe̱zre Cesarea naga zua Herodes. \v 21 Nadxa Herodes bzue̱' tu zra xelezrín benne' ca' lawe̱'. Lu zra na' Herodes gucue̱' zra lane̱' da zácale̱'e̱, na' gudxé'e̱ lataj blau chee̱', ne bchálajle̱ne̱' benne' zan ca'. \v 22 Nadxa benne' zan ca' gulezú lawe̱' dxelenné̱' zizraj: \p ―¡Benne' nigá dxuchálaje̱' quebe naque̱' beniácheze! ¡Dios na'! \p \v 23 Zra na'te̱ tu gubáz chee̱ xabáa chee̱ Xránadxu gulu'e̱ Herodes tu xízrawe̱' lawe' da guzi'e̱ xel-la' ba lá'ana da dxal-la' si' Dios, na' guzré̱'e̱ bzuga', ne gútete̱'. \p \v 24 Bzriluj dizra' chawe' chee̱ Xránadxu, na' benne' ca' buluchálaje̱' ca naca na gátete̱ze na'. \p \v 25 Gate belezúe Bernabé, ne Saulo zrin dxelune̱' lu xe̱zre Jerusalén, besiá'que̱' xe̱zre na', zaj naché̱'e̱ Juan, bi na' lé̱quezebe' Marcos. \c 13 \s1 Bernabé ne Saulo dxelezú lawe̱' dxeledé̱' dxuluchálaje̱' dizra' chee̱ Dios \p \v 1 Ládujla benne' ca' zaj nazraga chee̱ Cristo lu xe̱zre Antioquía zaj zra' benne' ca' dxelenné̱' waláz chee̱ Dios, ne benne' ca' dxulusé̱dene̱' bénneache xrtizra' Dios. Ládujla benne' caní zaj zua Bernabé, ne Simón, bénnea' lé̱queze̱' benne' gasaj, ne Lucio, benne' xe̱zre Cirene, ne Manaén, benne' gúlale̱be' Herodes, benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu Galilea na', ne Saulo. \v 2 Tu zra gate benne' caní zaj zre̱'e̱ dxelúe lá'ane̱' Dios, ne dxelune̱' gubasa, Be' Lá'azxa gunné̱': \p ―Le cueaj Bernabé, ne Saulo chee̱ xelune̱' zrin na' da gunnéa' le̱' xelune̱'. \p \v 3 Chee̱ le̱ na', ca gudé buluchálajle̱ne̱' Dios, ne belune̱' gubasa, na' buluzé̱ ne̱'e̱ lawe' benne' ca', ne buluzé̱' le̱' dizra'. \s1 Dxupa benne' gubáz ca' dxuluchálaje̱' dizra' chee̱ Dios lu xe̱zr la xu Chipre \p \v 4 Gudé na', ca gusel-la Be' Lá'azxa le̱', na' Bernabé, ne Saulo xjaque̱' xe̱zre Seleucia naga gulu'e̱ tu lu da dxedá lawe' nísadau' chee̱ chjaque̱' lu xe̱zr la xu da naxechaj nísadau' da nazí le na Chipre. \v 5 Gate belezrine̱' na', na' belexedxúaje̱' lu da dxedá lawe' nísadau' naga zua xe̱zre Salamina, na' gulezú lawe̱' dxuluchálaje̱' dizra' chee̱ Dios lu xudau' ca' chee̱ benne' judío ca'. Juan zéajle̱quezebe' gubáz ca' chee̱ gácale̱be' le̱'. \v 6 Na' guledée̱' xúgute̱ xé̱zredu ca' da zaj nnita lu xe̱zr la xu na', na' belezrine̱' xe̱zre Pafos. Na' belexezrague̱' tu benne' judío le̱' Barjesús, naque̱' benne' wazrá'. Naque̱' tu benne' we̱n lazre' dxenné̱' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 7 Benne' wazrá' nigá zue̱' nen Sergio Paulo, benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na', ne naque̱' benne' sina. Benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' gusel-le̱' benne' xeajnné̱' Bernabé, ne Saulo lawe' da dxaca lazre̱' xenne̱' dizra' chee̱ Dios. \v 8 Na' benne' wazrá' na', lé̱queze̱' Elimas gudábague̱' gubáz ca' lawe' da guca lazre̱' quebe chéajle̱ chee̱ Jesús benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na'. \v 9 Nadxa Saulo, bénnea' lé̱queze̱' Pablo, zúale̱ Be' Lá'azxa le̱', gunná' dxugüe̱' le̱', \v 10 na' guzre̱' le̱': \p ―Guzrí xe̱, benne' we̱n da cale̱la. Zri'ine da xriwe̱', ne benne' dxusezxuj xrneza xúgute̱ bénneache. ¿Bizr chee̱ na' quebe dxusanu' dxusézxuju' neza chee̱ benne' ca' dxelaca lazre̱' chjácale̱ne̱' Xránantu'? \v 11 Na'a, Xránantu' gudée̱' lue' ba xa'. Xegá'anu' la chul-la, na' tu chí'iqueze quebe le'enu' xel-la' naxaní' chee̱ gubizra. \p Benne' na' guzúe̱' lu da chul-la, na' guzú lawe̱' dxílaje̱' nu xecá'a ne̱'e̱ lawe' da québedxa dxelé'ene̱'. \v 12 Gate ble'e benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' da nigá, na' guxéajle̱'e̱ chee̱ Jesús lawe' da bebánene̱' ca naca da dxuse̱de Pablo ca naca chee̱ Xránadxu. \s1 Pablo ne Bernabé dxelezrine̱' xe̱zre Antioquía da nababa xe̱zr la xu Pisidia \p \v 13 Pablo ne benne' ljwezre̱' ca' belú'e̱ tu lu da dxedá lawe' nísadau' lu xe̱zre Pafos na', na' belezrine̱' xe̱zre Perge da nababa na xe̱zr la xu Panfilia. Lu xe̱zre na' Juan bsanbe' gubáz ca', na' bexíajbe' xe̱zre Jerusalén. \v 14 Gudé na' gubáz ca' besiá'que̱' Perge, na' belezrine̱' xe̱zre Antioquía da nababa na xe̱zr la xu Pisidia. Lu xe̱zre na', gate naca zra dxulupá'ana judío ca', gulu'e̱ xudau' chee̱ judío ca', na' gulebé'e̱. \v 15 Nadxa, ca gudé bululabe̱' lu xiche naga naxúaj da bdxixruj bea Moisés, ne da gulenná benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ xudau' na' gulesel-le̱' benne' xeaje̱zre̱' Pablo, ne Bernabé: \p ―Le'e, biche ljwézrentu', che nápale dizra' da guzéajni'ile netu', waca nne̱le na na'a. \p \v 16 Nadxa Pablo guxase̱', na' guchisa ne̱'e̱ chee̱ xelezúa zri benne' ca', na' gunné̱': \p ―Le xene le'e, benne' Israel, ne le'e dxezrébele Dios. \v 17 Dios chee̱ xe̱zre Israel guqué̱'e̱ xra xrtáudxu ca', na' be̱ne̱' benne' ca' tu cue' benne' zante̱ gate ne zaj zre̱'e̱ ca benne' zitu' ca' lu xe̱zr la xu Egipto, na' ca gudé na' bebéaje̱' le̱' lu xe̱zr la xu na' dute̱ xel-la' waca chee̱'. \v 18 Dios bchaga lawe̱' benne' ca' chua iza le̱'e̱ xixre' lawe' lataj, \v 19 na' bzria xi'e̱ gazre cue' bénneache gulezúa lu xe̱zr la xu Canaán, chee̱ bnézruje̱' xra xrtáudxu ca' xe̱zr la xu chee̱ benne' ca'. \v 20 Gudé na', lawe' tapa gaxúa xu gachaj iza gunná be'e Dios benne' ca' lu na' benne' ca' buluchi'e̱ chee̱', cadxa bzrin zra zua Samuel, benne' bchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 21 Nadxa benne' ca' gulenabe̱' Dios sua tu benne' gaque̱' wenná bea chee̱', na' Dios bzue̱' wenná bea tu benne' le̱' Saúl, zri'ine Cis, tu benne' chee̱ tu cue' benne' judío zaj naque̱' zri'ine zre sua Benjamín. Saúl nigá guque̱' wenná bea lawe' chua iza. \v 22 Gudé na' Dios begüe̱' Saúl lataj chee̱', na' bzue̱' David gaque̱' wenná bea chee̱', na' chee̱ benne' nigá gunné̱': “Nezda' David, zri'ine Isaí, naque̱' tu benne' dxune̱' da dxezaca ba lazra', ne gune̱' xúgute̱ da dxaca lazra'.” \v 23 Tu benne' zri'ine zre sua David nigá naca Jesús, bénnea' bzua Dios chee̱ guselé̱' benne' Israel ca', ca ba guche̱be lazre̱' chee̱ David. \v 24 Nédxudxa gate za xida Jesús, Juan bchálajle̱ne̱' ca naca benne' Israel ca', guzre̱' benne' ca' dxal-la' xelexebí'i lazre̱', ne xelexedxúe̱' nisa. \v 25 Na' gate ba za cheajsé̱ chee̱ Juan, na' gunné̱': “Neda' quebe naca' bénnea' dxéquele naca', san ca te chia' neda' za xetú benne' quebe naca chia' neda' cuéaja' zrele̱' da xu'u ni'e̱.” \p \v 26 ’Le'e, biche ljwezra', zri'ine zre sua Abraham, ne le'e dxezrébele Dios. Dios nasel-le̱' chee̱le dizra' nigá chee̱ lale. \v 27 Benne' ca' gulezrá' Jerusalén, ne benne' blau chee̱' ca', quebe belexúnbe'e̱ nu na' Jesús, ne quebe guléajni'ine̱' dizra' da buluchalaj benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios da dxelenne̱' xúgute̱ zra dxulupá'ane̱'. Ca' guca, benne' ca' belún líqueze̱' ca naca da naxúaj na chee̱ Jesús gate gulechugue̱' chee̱' gatie̱'. \v 28 Lácala quebe belezrelne̱' tu da nabaga Jesús chee̱ xelútie̱' Le̱', gulenabe̱' lau Pilato nna bé'ene̱' gatie'. \v 29 Nadxa, gate gudé belune̱' xúgute̱ da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios ca naca da dxal-la' gaca chee̱ Jesús, na' buluxulétaje̱' Le̱' xaga béguaj, ne bulucache̱' Le̱'. \v 30 Nadxa Dios bsebane̱' Le̱' ládujla benne' gate. \v 31 Lu zane' zra Jesús ble'e lawe̱' benne' ca' guledále̱ne̱' Le̱' gate bezé̱'e̱ Galilea dxeaje̱' Jerusalén, na' na'a, benne' caní dxelexeche̱be̱' ca naca chee̱' lau bénneache. \p \v 32 ’Cá'anqueze netu' dxuzénentu' le'e dizra' chawe' ca naca da guche̱be lazre' Dios lau xra xrtáudxu ca'. \v 33 Be̱n lie̱' ca naca da guche̱be lazre̱' chee̱dxu dxi'u, nácadxu zri'ine zre sua benne' ca', gate bsebane̱' Jesús, ca naxúaj gudxupe' salmo, dxenné̱': “Lue' nacu' zri'ina'. Neda' bzua' Lue' na'a.” \v 34 Dios blé'ene̱' gusebane̱' Le̱' ládujla benne' gate, chee̱ quebe guzru be̱l-la' dxen chee̱' gate gunné̱' lu xiche chee̱': “Gunna' le'e da chawe' da guche̱be lazra' lau David.” \v 35 Cá'anqueze dxenné̱' xetú lu salmo: “Quebe gu'u lataj guzru be̱l-la' dxen chee̱ we̱n zrin chiu', bi nazri'ite̱ lazru'.” \v 36 Da li David be̱ne̱' zrin chee̱ benne' ca' zaj zre̱'e̱ gate zua le̱', ca gunná be'e Dios le̱', san ca gudé na' gutie̱', na' bulucache̱' le̱' naga belegache xra xrtawe̱' ca', na' guzru be̱l-la' dxen chee̱'. \v 37 Quebe guzru be̱l-la' dxen chee̱ Bénnea' bsebán Dios Le̱'. \v 38 Biche ljwezra', dxuzenda' le'e, dxal-la' nézele Dios gunite lawe̱' chee̱ dul-la chee̱le ne̱ chee̱ Jesús. \v 39 Ne̱ chee̱ Le̱', xúgute̱ benne' dxeleajlí lazre̱' Le̱', Dios dxunite lawe̱' chee̱ benne' ca' ca naca xúgute̱ da quebe guca gunite lawe̱' chee̱' lácala belune̱' ca naca da bdxixruj be'e Moisés. \v 40 Le guxúe xanne' cuínale chee̱ quebe gaca chee̱le ca naca da buluzúaj benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, gate gulenné̱': \q1 \v 41 Le nna', le'e, benne' we̱n la, ne le xebane, ne le xenite, \q1 lawe' da guna' neda', Dios chee̱le, lu zra chee̱le, \q1 tu da naca da zrente̱, da quebe chéajle̱le lácala nu guzén le'e. \p \v 42 Gate Pablo ne benne' ljwezre̱' ca' belexedxúaje̱' lu xudau' chee̱ judío ca', na' benne' ca' quebe zaj nálaje̱' judío gulenabe̱' le̱' guchálajle̱ne̱' le̱' chee̱ da caní gate zrin xetú zra dxulupá'ane̱'. \v 43 Gate belexedxúaje̱' lu xudau' na', benne' zan benne' judío ca', ne benne' ca' belexaque̱' judío, ne dxelune̱' da naca chee̱ Dios, xjácale̱ne̱' Pablo ne Bernabé. Gubáz caní buluzéajni'ine̱' benne' ca' dxal-la' xelezúa chache̱' lu xel-la' zri'i lazre' chee̱ Dios. \p \v 44 Guledé xrunu' zra gate naca zra dxulupá'ane̱', belezraga ca nácaqueze benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre na' chee̱ xelenne̱' dizra' chee̱ Dios. \v 45 Gate benne' judío ca' belelé'ene̱' benne' zante̱ zaj nazrague̱' na', na' belaque̱' xa lazre' ne gulezú lawe̱' dxelenné̱' chee̱ da dxenná Pablo, ne gulenné̱' schanni' chee̱'. \v 46 Nadxa Pablo ne Bernabé gulenné̱' du lazre̱', gulé̱'e̱ benne' judío ca': \p ―Be̱n na ba xen bzénentu' le'e nedxu dizra' chee̱ Dios, le'e nácale judío, san lawe' da quebe dxaca lázrele xénele, ne da dxunle dxulé'e na quebe naca chee̱le gápale xel-la' nabán zeajlí canna, chee̱ le̱ na' chéajntu' na'a chálajle̱ntu' benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 47 Caní guntu' lawe' da caní gunná bea Xránadxu gate gunné̱': \q1 Bzua' Lue' ca tu xi' da gusení na benne' xe̱zr la xu ca', \q1 ne chee̱ gacu' weselá chee̱ bénneache zaj zre̱'e̱ ca naca xe̱zr la xu. \p \v 48 Gate belenne̱' da nigá, benne' quebe zaj naque̱' judío gulebéle̱'e̱ne̱', na' gulezú lawe̱' dxelenné̱' xrlátaje naca dizra' chee̱ Xránadxu, na' guléajle̱ xúgute̱ benne' ca' ba nabéaj Dios chee̱ xelape̱' xel-la' nabán zeajlí canna. \v 49 Ca' guca, bzriluj dizra' chee̱ Dios du ca naca lu xe̱zre ca' zaj nababa na'. \v 50 Benne' judío ca' buluchálajle̱ne̱' bal-la nu'ula blau ca' zjácale̱ne̱' da dxulusé̱dene̱' chee̱ Dios, ne benne' biu blau ca' chee̱ xe̱zre, na' gulegú'u xel-le̱' benne' ca' chee̱ xeláu zi' xuzre̱' Pablo, ne Bernabé, ne chee̱ xuluxulague̱' le̱' naga nababa na'. \v 51 Nadxa gubáz ca' belexebibe̱' bxrte xu da zeajzría na zrele̱' da dxulé'e na zaj nabaga benne' ca' zria, na' xjaque̱' lu xe̱zre Iconio. \v 52 Gulebéle̱'e̱ benne' zaj zre̱'e̱ Antioquía na', benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, zúale̱ Be' Lá'azxa le̱'. \c 14 \s1 Da belún Pablo ne Bernabé lu xe̱zre Iconio \p \v 1 Gate belezrin Pablo ne Bernabé xe̱zre Iconio, na' belú'e̱ tu zrente̱ lu xudau' chee̱ judío ca', na' ca buluchálaje̱' dizra' chee̱ Dios, benne' zante̱ guléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' judío ca', ne benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 2 Nadxa benne' judío ca', benne' quebe dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús belegú'u xel-le̱' benne' quebe zaj naque̱' judío chee̱ xelecuídene̱' biche ljwézredxu ca'. \v 3 Lácala belune̱' caní, benne' gubáz ca' gulezúaqueze̱' na' zane' zra, ne du lazre̱' buluchálaje̱' dizra' chee̱ Dios, dxuluxrén lazre̱' Xránadxu, na' Xránadxu bzua chúchue̱' ca da dxelenná benne' gubáz ca' ca naca xel-la' zri'i lazre' chee̱ Dios, na' Le̱' bnézruje̱' gubáz ca' xel-la' dxenná bea xelune̱' xel-la' waca ca' chee̱ xabáa ne da dxelunna bea na naca da li da dxelenné̱'. \v 4 Benne' ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zre na' gulaque̱' chupa la'a. Bal-le̱' beledé̱'e̱ judío ca', na' xebal-le̱' beledé̱'e̱ gubáz ca' chee̱ Jesús. \v 5 Nadxa benne' judío ca', ne benne' quebe zaj naque̱' judío belune̱' tuze dizra' nen benne' xu'u lawe' ca' chee̱ gulenné̱' schanni' chee̱ benne' gubáz ca', na' gulaca lazre̱' xuluzríe̱' le̱' xiaj. \v 6 Pablo ne Bernabé, gate belenne̱' ca', buluzrúnnaje̱' zjaque̱' naga zaj dxe' xe̱zre Listra, ne xe̱zre Derbe, da zaj nababa Licaonia, na' guledée̱' ca naca xé̱zredu ca' chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa na', \v 7 na' buluchálaje̱' na' ca naca dizra' chawe' chee̱ Jesús. \s1 Dxuluzríe̱' Pablo xiaj lu xe̱zre Listra \p \v 8 Lu xe̱zre Listra zua tu benne' nazrinnaj ni'e̱. Dxe'e̱ na' lawe' da gúlaje̱' nazrinnaj ni'e̱, ne quebe dxácaqueze se̱'e̱. \v 9 Benne' nigá dxenne̱' da dxuchalaj Pablo, na' Pablo gunné̱'e̱ benne' zrinnaj na', na' guque bé'ene̱' nape̱' xel-la' dxeajlí lazre' chee̱ xexaque̱'. \v 10 Nadxa Pablo gunné̱' zizraj: \p ―Guzé̱ ni'u. \p Benne' na' guxase̱' guze̱te̱', na' guzú lawe̱' dxedé̱'. \v 11 Gate belelé'e benne' ca' da be̱n Pablo, na' gulezú lawe̱' dxelenné̱' zizraj nen dizra' walazre' chee̱ benne' Licaonia, dxelenné̱': \p ―Dios ca' zaj naca ca bénneache ba belelé̱'e̱ naga zúadxu. \p \v 12 Dxelenné̱' naca Bernabé dios Júpiter, ne naca Pablo dios Mercurio lawe' da dxuchálajqueze Pablo. \v 13 Na' bxruze chee̱ dios Júpiter, zua xudau' chee̱ na ca dxú'udxu xe̱zre na', guché̱'e̱ be̱zre ca' ne xiaj zaj nuzé̱'e̱ na du, na' bxruze na', ne benne' zan ca' gulaca lazre̱' xuluxucá'ana szrene̱' benne' gubáz ca', ne xelútie̱' be̱zr ca' lau benne' gubáz ca' ca dxelúnqueze benne' xe̱zre Listra na' chee̱ dios chee̱'. \v 14 Gate guleque be'e Bernabé ne Pablo, benne' gubáz ca', na' gulecheze̱' zra lane̱' da dxulé'e na dxelezrebe̱' bi gun Dios, na' gulu'e̱ láwela benne' ca', dxelenné̱' zizraj: \p \v 15 ―Le'e, benne', ¿bizr chee̱ na' dxunle da nigá? Netu' nácantu' bénneache ca lé'equeze, ne za'ntu' nigá chee̱ xe̱ntu' le'e dxal-la' gusanle québedxa gunle da caní da quebe bi zaca na, ne chéajle̱le chee̱ Dios ban, Bénnea' be̱ne̱' xabáa ne xe̱zr la xu, ne nísadau', ne xúgute̱ da de̱ lu'ule na. \v 16 Lu iza da ba guledé Dios be̱'e̱ lataj xúgute̱ bénneache guledé̱' lu xrneza cha chee̱', na' belune̱' ca da gulaca lazre̱', \v 17 lácala blé'equezne̱' benne' ca' nu naca Le̱' ne̱ chee̱ da chawe' da dxune̱' chee̱ benne' ca'. Le̱' dxusel-la' xiuj chee̱dxu ne ca naca lina xrtante̱, ne dxunne̱' da dxechínedxu da gágudxu, ne chee̱ bedxu. \p \v 18 Lácala gulenná gubáz ca' da nigá, gúcale̱'e̱ na ste̱be buluzague̱' benne' ca' chee̱ quebe xelútie̱' be̱zr ca' lau le̱' chee̱ xuluxucá'ana szrene̱' le̱'. \p \v 19 Gudé na' belezrín bal-la benne' judío, benne' Antioquía, ne benne' Iconio, na' belegú'u xel-le̱' bénneache ca', na' buluzríe̱' Pablo xiaj. Guléquene̱' ba belutie̱' Pablo, na' gulezrube xue̱' le̱' belebéaje̱' le̱' xe̱zre na'. \v 20 Gate benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús belezrague̱' zaj naxéchaje̱' naga de̱' Pablo, na' bexasa le̱', ne bexu'e̱ xe̱zre na', na' zra xula bezá'le̱ne̱' Bernabé, zjaque̱' xe̱zre Derbe. \p \v 21 Ca gudé bchálaje̱' dizra' chawe' chee̱ Jesús lu xe̱zre Derbe, naga benne' zante̱ gulezí' lu ne̱'e̱ dizra' chee̱ Dios, na' gubáz ca' belexedée̱' xe̱zre Listra, ne xe̱zre Iconio, ne xe̱zre Antioquía. \v 22 Lu xe̱zre caní belún chache̱' lázrdau benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, ne bulusízrene̱' le̱' chjácale̱ne̱' da naca chee̱ Dios, dxelé̱'e̱ le̱': \p ―Benne' xelu'e̱ naga dxenná bea Dios, xel-la' zi' zrente̱ xeledée̱'. \p \v 23 La gázqueze buluzúe̱' benne' gula ca' chee̱ xuluxúe̱' tu tu cue' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' ca gudé na' buluzré̱'e̱ benne' ca' lu na' Xránadxu, Bénnea' ba guléajle̱'e̱ chee̱'. \s1 Pablo ne Bernabé dxelexezrine̱' lu xe̱zre Antioquía da nababa Siria \p \v 24 Ca gudé na' belexedée̱' naga nababa Pisidia, na' belezrine̱' naga nababa Panfilia. \v 25 Buluchálaje̱' dizra' chee̱ Dios lu xe̱zre Perge, na' ca gudé na' xjaque̱' xe̱zre Atalia. \v 26 Na' belexú'e̱ da dxedá lawe' nísadau', na' belexezrine̱' xe̱zre Antioquía, naga zaj zra' benne' belegu'e̱ gubáz ca' lu na' Dios chee̱ xelune̱' zrin na', da ba belezuene̱' na'a. \v 27 Gate belezrine̱' Antioquía na', na' bulutupe̱' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, ne buluzenne̱' benne' ca' xúgute̱ da ba be̱n Dios, bchínene̱' gubáz ca', ne ca be̱n Xránadxu, be̱'e̱ benne' quebe zaj naque̱' judío lataj xeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \v 28 Na' Pablo, ne Bernabé belexegá'ane̱' na' zane' beu' nen benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \c 15 \s1 Gubáz ca' chee̱ Jesús dxelexezrague̱' Jerusalén \p \v 1 Ca lu zra ca', bal-la benne' gusiá'que̱' xe̱zre ca' zaj nababa Judea, ne belezrine̱' xe̱zre Antioquía na', na' gulezú lawe̱' dxelé̱'e̱ biche ljwézredxu ca' dxal-la' chugu late' weaj be̱la' chee̱ be̱l-la' dxen chee̱ benne' biu ca' chee̱ xelelé̱', ca gunná bea Moisés. \v 2 Pablo ne Bernabé bulutíl-lale̱'e̱ le̱' dizra', na' naga xeajche'te̱ na, biche ljwézredxu ca' buluzúe̱' Pablo, ne Bernabé, ne xezícala benne' ca' chee̱ chjaque̱' Jerusalén chee̱ cheajlechálaje̱' chee̱ da nigá nen benne' gubáz ca', ne benne' gula ca' chee̱ cue' benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús zaj zre̱'e̱ Jerusalén. \p \v 3 Benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' zaj zre̱'e̱ Antioquía, belexegu'e̱ benne' caní neza, na' belexedée̱' xe̱zre ca' zaj nababa Fenicia, ne xe̱zre ca' zaj nababa Samaria, na' dxuluzenne̱' benne' xé̱zredu ca' ca belún benne' quebe zaj naque̱' judío, ba belexexaque̱' chee̱ Dios, na' xúgute̱ biche ljwézredxu belebéle̱'e̱ne̱' gate belenne̱' da nigá. \p \v 4 Gate Pablo ne Bernabé belexezrine̱' Jerusalén, na' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús ne benne' gubáz ca', ne benne' gula ca' gulezí' lu ne̱'e̱ le̱', na' Pablo ne Bernabé buluzenne̱' le̱' ca naca da be̱n Dios lu na' le̱'. \v 5 Bal-la benne' fariseo ca', benne' ba guléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, gulezé̱' gulenné̱': \p ―Dxun na ba xen chugu late' weaj be̱la' chee̱ be̱l-la' dxen chee̱ benne' biu ca', benne' ba guléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' quebe zaj naque̱' judío, ne nna be'edxu le̱' xuluzúe̱' dizra' da bdxixruj be'e Moisés. \p \v 6 Nadxa belezraga benne' gubáz ca' ne benne' gula ca', benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Cristo, chee̱ xulucá'ana chawe̱' da na' dxaca. \v 7 Ca gudé buluchálajle̱ ljwezre̱' chee̱ da nigá, na' Pedro guxase̱', ne guzre̱' benne' ca': \p ―Biche ljwezra', nézquezle le'e Dios guqué̱'e̱ neda' nédxute̱ ládujla le'e chee̱ guzenda' benne' quebe zaj naque̱' judío dizra' chawe' ca naca chee̱ Jesús, chee̱ xeléajle̱ benne' ca' chee̱ Le̱'. \v 8 Dios nézene̱' ca naca da xu'u lu xichaj lázxdau bénneache, na' blé'ene̱' dxezí' lu ne̱'e̱ benne' ca', lawe' da bnézruje̱' benne' ca' Be' Lá'azxa ca be̱ne̱' chee̱dxu dxi'u. \v 9 Dios quebe dxuché̱'e̱ ca zrí'ine̱' tudxu xetudxu lawe' da bca'ana cháwequeze̱' lázxdau benne' ca' guleajlí lazre̱' Jesús. \v 10 Na'a, ¿bizr chee̱ na' dxaca lázrele le'e guchale ca da ba be̱n Dios, dxuzúale tu xua' lawe' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, da quebe gaca gúadxu dxi'u, ne quebe guca xelúa xra xrtáudxu na? \v 11 Na'a, dxéajle̱dxu dxi'u bache naladxu ne̱ chee̱ xel-la' zri'i lazre' chee̱ Xránadxu Jesús, ne cá'anqueze zaj nalá benne' ca'. \p \v 12 Nadxa xúgute̱' gulezúa zrie̱', ne buluzé̱ nague̱' dxácate̱ dxuchalaj Pablo ne Bernabé ca naca da be̱n Dios, be̱ne̱' da zan da dxelunna bea na naca li xrtizre̱' nen xel-la' waca ca' da za xabáa, da ca' be̱ne̱' lu na' Pablo ne Bernabé láwela benne' ca' quebe zaj naque̱' judío. \v 13 Gate bexuzre buluchálaje̱', na' gunná Jacobo: \p ―Biche ljwezra', le xene chia'. \v 14 Simón Pedro bzenne̱' dxi'u ca be̱n Dios, be̱'e̱ lataj benne' ca' quebe zaj naca judío xelexexaque̱' chee̱' da nedxu lasa, bequé̱'e̱ ládujla benne' ca' bénneache xelexexaque̱' chee̱'. \v 15 Da na' guca naca na tuze nen da buluzúaj benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, da na' naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, dxenné̱': \q1 \v 16 Te nigá xelá'a \q1 na' xechisa' ca naca lizre David da nazre'e. \q1 Gucá'ana chawa' da nagá'ana chee̱ na, \q1 na' xechísaqueza' na, \q1 \v 17 chee̱ xelexílaj xúgute̱ benne' xezica ca' Xrane̱' Dios, \q1 ne cá'anqueze xelún xúgute̱ benne' zaj zra' xe̱zr la xu ca', \q1 benne' ca' xelenne̱' chee̱ La' neda'. \q1 \v 18 Ca' dxenná Xránadxu, blé'ene̱' da nigá nédxudaute̱. \p \v 19 ’Chee̱ le̱ na' dxapa' le'e quebe dxal-la' gunle ze̱de benne' quebe zaj naque̱' judío, benne' ca' dxelexexaque̱' chee̱ Dios. \v 20 Dxal-la' guzúajntu' chee̱ benne' ca' dxal-la' xulusane̱' da naca chee̱ bedáu' xaga ca' u bedáu' xiaj, ne quebe dxal-la' xelune̱' dul-la chee̱ da dxucá'ana sban bénneache, ne quebe dxal-la' xelawe̱' be̱la' chee̱ be̱ xixre', be̱ quebe bdxuaj dxen, ne quebe dxal-la' xelawe̱' dxen chee̱ba'. \v 21 Caní dxal-la' xelune̱' lawe' da ca ni'i zaj zra' benne' tu tu xe̱zre, benne' dxuluzenne̱' bénneache ca naca da bdxixruj bea Moisés, da na' dxululabe̱' lu xudau' ca' chee̱ benne' judío ca' tu tu zra ca' dxulupá'ane̱'. \p \v 22 Nadxa benne' gubáz ca', ne benne' gula ca', ne xúgute̱ benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús belune̱' tuze dizra' xelequé̱'e̱ bal-la benne' ca' ládujla le̱' ne xelesel-le̱' le̱' xe̱zre Antioquía nen Pablo, ne Bernabé. Belequé̱'e̱ Judas, bénnea' lé̱queze̱' Barsabás, ne Silas. Chupa benne' caní zaj naque̱' benne' blau ládujla biche ljwézredxu ca'. \v 23 Bulugüé̱'e̱ benne' ca' tu xiche da dxenná na: “Netu', benne' gubáz zrantu' nigá, ne benne' gula zrantu' nigá, ne biche ljwézrele zrantu' nigá, dxugápantu' le'e diuzre, biche ljwézrentu' quebe nácale judío, zrale xe̱zre Antioquía, ne le'e zrale xe̱zre ca' zaj nababa Siria, ne xe̱zre ca' zaj nababa Cilicia. \v 24 Ba bénentu' bal-la benne' ba besiá'que̱' nigá, ne quebe nasél-lantu' netu' le̱', na' belune̱' le'e ze̱de nen dizra' da buluchálaje̱', ne belún zréajene̱' le'e, dxelenné̱' dxal-la' chugu late' weaj be̱la' chee̱ be̱l-la' dxen chee̱le, benne' biu ca', ne chéajle̱le ca naca da bdxixruj be'e Moisés. \v 25 Chee̱ le̱ na' dxéquentu' naca xrlátaje cá'antu' bal-la benne' ládujla netu' chee̱ xelelé̱'e̱ xedajlenné̱'e̱ le'e nen biche ljwézredxu Bernabé ne Pablo, benne' ca' nazrí'i lázrele̱'e̱ntu'. \v 26 Benne' caní belune̱' zrin chee̱ Xránadxu Jesucristo, xjaque̱' lu da ste̱be naga gulaca lazre' bénneache xelútie̱' le̱'. \v 27 Ca' naca na, dxesél-lantu' naga zúale Judas ne Silas, na' benne' caní xuluchálajle̱ne̱' le'e ca naca chee̱ da nigá. \v 28 Guque Be' Lá'azxa xrlátaje, ne cá'anqueze netu' gúquentu' xrlátaje quebe bi xua' guzúantu' lawe' le'e, san da canize dxun na ba xen gunle. \v 29 Dxal-la' gusanle da naca chee̱ bedáu' xaga, ne bedáu' xiaj ca', ne quebe dxal-la' gunle dul-la chee̱ da dxucá'ana sban bénneache, ne quebe dxal-la' gágule be̱la' chee̱ be̱ xixre', be̱ quebe bdxuaj dxen, ne quebe dxal-la' gágule dxen chee̱ba'. Che gunle ca naca da nadxixruj bea caní, gunle xrlátaje. Dxenábantu' lau Dios gaca chawe' chee̱le.” \p \v 30 Nadxa benne' ca' gulesel-le̱' xjaque̱' xe̱zre Antioquía. Na' buluchague̱' benne' ca' zaj naque̱' chee̱ Dios, ne bulunézruje̱' le̱' xiche na'. \v 31 Gate biche ljwézredxu ca' bululabe̱' na, na' gulebéle̱'e̱ne̱' lawe' da dxue zren na le̱'. \v 32 Judas ne Silas zaj naque̱' benne' dxelenné̱' waláz chee̱ Dios. Chee̱ le̱ na' buluchálajle̱ne̱' biche ljwézredxu ca', belúe zrene̱' le̱', ne bulutipe̱' lazre' le̱'. \v 33 Gate gudé guca tu chi'i zaj zre̱'e̱ na', na' benne' bíchedxu ca' buluzé̱' benne' ca' dizra', ne gulenabe̱' Dios sua xel-la' dxebeza zri lazre' nen benne' ca', chee̱ xesí'aque̱' xelexezrine̱' naga zaj zra' benne' ca' gulesel-le̱' le̱'. \v 34 Silas gúquene̱' xrlátaje xegá'ane̱' na'. \v 35 Cá'anqueze Pablo, ne Bernabé belexegá'ane̱' lu xe̱zre Antioquía, na' tu zren nen benne' zandxa gulezúe̱' dxulusé̱dene̱' bénneache, ne dxuluchálaje̱' ca naca dizra' chee̱ Xránadxu. \s1 Dxezú lau Pablo zéaje̱' zitu' da gudxupe' lasa guchálaje̱' chee̱ Jesús \p \v 36 Ca gudé na', Pablo guzre̱' Bernabé: \p ―Xu'u xecha lasa cheajnnadxu biche ljwézredxu ca' zaj zre̱'e̱ xúgute̱ xe̱zre ca' naga xeajchálajdxu dizra' chee̱ Xránadxu, chee̱ cheajnnadxu aja dxaca zaj zre̱'e̱. \p \v 37 Bernabé guca lazre̱' che̱'e̱ Juan nen le̱', bi na' lé̱quezebe' Marcos, \v 38 san Pablo quebe guxáza lazre̱' che̱'e̱-be' lawe' da bsanbe' benne' ca' gate zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Panfilia, ne québedxa guxíajle̱be' le̱' lu zrin chee̱ Xránadxu. \v 39 Na' Pablo, ne Bernabé bulutil-la ljwezre̱' dizra'. Ca'an guca, belexela'a cha chee̱'. Bernabé guché̱'e̱ Marcos, na' gulu'e̱ tu lu da dxedá lawe' nísadau', na' xjaque̱' Chipre. \v 40 Na' Pablo guqué̱'e̱ Silas, na' ca gudé biche ljwézredxu ca' belegüe̱'e̱ Pablo ne Silas lu na' Xránadxu chee̱ gune̱' da chawe' chee̱ benne' ca', \v 41 na' gusiá'que̱', ne guledée̱' xe̱zre ca' zaj nababa Siria, ne xe̱zre ca' zaj nababa Cilicia, na' bulutipe̱' lazre' bi bíchedxu ca'. \c 16 \s1 Timoteo dxéajle̱be' Pablo ne Bernabé \p \v 1 Pablo ne Silas belezrine̱' xe̱zre Derbe, ne xe̱zre Listra naga belexezrague̱' tu benne' cuide' dxéajle̱be' chee̱ Jesús, le̱be' Timoteo, zri'ine tu nu'ula judío dxéajle̱'e̱ chee̱ Jesús, san xrabe' naque̱' benne' griego. \v 2 Bi bíchedxu zaj zre̱'e̱ xe̱zre Listra, ne xe̱zre Iconio dxelenné̱' xrlátaje dxgua dxunbe'. \v 3 Pablo guca lazre̱' chéajle̱ Timoteo le̱', na' guchugue̱' late' be̱la' chee̱ be̱l-la' dxen chee̱be' ca dxenná bea da bdxixruj be'e Moisés, chee̱ quebe xelezrá'a benne' judío ca' zaj zre̱'e̱ naga nababa na lawe' da zaj neze xúgute̱ benne' ca' naca xra Timoteo benne' griego. \v 4 Lu xúgute̱ xe̱zre naga dxeledée̱' buluzenne̱' benne' bíchedxu ca' ca naca da zaj nadxixruj bea na belún benne' gubáz ca', ne benne' gula ca' zaj zre̱'e̱ Jerusalén. \v 5 Ca'an guca bi bíchedxu ca' gulezúa chúchue̱' ca dxeleajlí lazre̱' Jesús, na' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱', tu zra tu zra zeajte̱ dxelane̱'. \s1 Dxele'e Pablo tu da ble'e Dios le̱', dxelé'ene̱' tu benne' Macedonia \p \v 6 Be' Lá'azxa quebe be̱'e̱ benne' gubáz ca' lataj xuluchálaje̱' dizra' chee̱ Dios naga nababa Asia. Chee̱ le̱ na' guledée̱' naga nababa Frigia, ne xe̱zre ca' zaj nababa Galacia. \v 7 Belezrine̱' naga nazraga xe̱zre ca' zaj nababa Misia. Gulaca lazre̱' chjaque̱' naga nababa Bitinia, san Be' Lá'azxa chee̱ Jesús quebe be̱'e̱ le̱' lataj. \v 8 Nadxa guledée̱' naga nababa Misia, na' belezrine̱' xe̱zre Troas. \v 9 Lu xe̱zre na' Pablo blé'ene̱' tu da ba ble'e Dios le̱' chizrela, blé'ene̱' tu benne' biu chee̱ ga nababa Macedonia, ze̱' dxata' xuene̱' Pablo, dxenné̱': “Gudá Macedonia nigá, gácale̱nu' netu'.” \v 10 Gate ble'e Pablo da nigá, na' benne' ca', ne neda', Lucas, la gudílajte̱ntu' ájala guntu' chee̱ chéajntu' ga nababa Macedonia lawe' da gúquequezentu' Dios dxenné̱' netu' chee̱ cheajchálajle̱ntu' benne' ca' dizra' chawe' ca naca chee̱ Jesús. \s1 Pablo ne Silas dxelezrine̱' ciudad Filipos \p \v 11 Lu xe̱zre Troas na' guxú'untu' tu lu da dxedá lawe' nísadau', na' guxéajntu' tu xe̱zr la xu da naxechaj nísadau', nazí le na Samotracia, na' zra xula bzrintu' xe̱zre Neápolis. \v 12 Beza'ntu' Neápolis, na' bzrintu' xe̱zre Filipos, da naca tu xe̱zre naga zaj zra' benne' Roma, ne naca xe̱zre blau ga nababa Macedonia. Lu xe̱zre na' guzúantu' tu chupa zra. \v 13 Gate naca zra dxulupá'ana judío ca', na' bdxúajntu' dxu'a xe̱zre na', ne bzrintu' dxu'a xe̱gu naga zaj nabéaje̱' dxeajlechálajle̱ne̱' Dios. Gudxe'ntu' na' ne bchálajle̱ntu' nu'ula ca' zaj nazrague̱' na' ca naca dizra' chawe' ca naca chee̱ Jesús. \v 14 Tu nu'ula ca' le̱' Lidia, naque̱' nu'ula chee̱ xe̱zre Tiatira, nu'ula dxute̱' ladxe' zaca da naca bzawe. Nu'ula nigá zéajle̱ne̱' da naca chee̱ Dios, na' benne̱' chee̱ntu', na' Xránadxu bzani'e̱ lázrdawe̱' chee̱ guzí' lu ne̱'e̱ da dxuchalaj Pablo. \v 15 Na' bdxue nisa nu'ula nigá nen benne' zaj zre̱'e̱ lizre̱'. Gudé na' guta' xuene̱' netu', gunné̱': \p ―Che le'e dxéquele da li dxeajlí lazra' Xránadxu, le da súale lizra'. \p Na' be̱ne̱' ba xuzre begá'anantu' na'. \p \v 16 Tu zra gate zéajntu' naga zeajchálajle̱ntu' Dios, bezrágantu' tu bi nu'ula cuide' xu'ube' be' xriwe̱', ne dxenné̱ xa'abe' ne̱ chee̱ be' xriwe̱' na'. Bi nu'ula nigá xú'ube' lu na' benne' ca' dxuluchínene̱' le̱be' xadía, na' xránabe' ca' dxelezíle̱'e̱ dumí da dxezibe', dxenné̱ xa'abe'. \v 17 Bi nu'ula nigá guzú laube' za'be' cuzru Pablo ne netu', dxennabe' zizraj: \p ―Benne' caní dxelune̱' zrin chee̱ Dios szrente̱, ne dxuluzenne̱' le'e ájala gunle lale. \p \v 18 Zane' zra be̱nbe' caní cadxa guque Pablo ze̱de, na' bexéchaje̱', ne guzre̱' be' xriwe̱' da xu'ube': \p ―Lu La Jesucristo dxenná be'eda' lue' xedxúaju' lu be̱l-la' dxen chee̱ bi nu'ula nigá. \p Na' be' xriwe̱' na' bedxúajte̱ na. \p \v 19 Gate benne' ca' dxuluchínene̱'-be' xadía guleque bé'ene̱' québedxa bi xelexezí'e̱ ne̱ chee̱be', na' gule̱l-le̱' Pablo ne Silas, na' guleché̱'e̱ benne' caní lau benne' xu'u lawe' naga zua chale'aj xu'u lawe' blau. \v 20 Na' buluzúe̱' benne' caní lau benne' xu'u lawe' ca', na' gulenné̱': \p ―Benne' caní zaj naque̱' judío ne dxelún zréajene̱' benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre chee̱dxu, \v 21 ne dxulusé̱dene̱' ca naca da zjácale̱ne̱', da quebe gaca sidxu, ne quebe gaca gundxu na lawe' da nábabadxu Roma. \p \v 22 Nadxa benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre na' guledábague̱' Pablo ne Silas, na' benne' xu'u lawe' na' gulenná be'e xeleléchaje̱' zra lana Pablo ne Silas, ne xelu'e̱ le̱' zrise. \v 23 Ca gudé belúele̱'e̱ le̱', na' buluzré̱'e̱ le̱' lizre xia, ne gulenná bé'ene̱' benne' xu'u lu ne̱'e̱ lizre xia na' guxúe xánnie̱' benne' ca'. \v 24 Gate benne̱' ca gulenná be'e̱, na' bzre̱'e̱ le̱' zane' lézxudxa ne bzre̱'e̱ ni'a benne' ca' lu xe̱dxu chee̱ cuaga da dxuxru na ni'e̱. \p \v 25 Gate gula dxe̱la Pablo ne Silas dxuluchálajle̱ne̱' Dios, ne dxelul-le̱' da dxelúe lá'ane̱' Dios, na' xezícadxa benne' zaj zre̱'e̱ lizre xia dxuluzé̱ nague̱' chee̱'. \v 26 La' na'te̱ guzrú'le̱'e̱ da bxrize na ca naca lizre xia, na' belexalaj xúgute̱ dxa xu'u ca', ne belexexe̱zre du xia da zaj nadxéaj ni'a xúgute̱ benne' ca' zaj zre̱'e̱ lizre xia. \v 27 Na' benne' xu'u lu ne̱'e̱ lizre xia na' bebane̱', ne gate blé'ene̱' zaj naxalaj dxa xu'u ca' chee̱ lizre xia, gúlaje̱' xia chee̱ xute cuine̱' lawe' da dxéquene̱' ba buluxuzrúnnaj benne' ca' zaj zre̱'e lizre xia. \v 28 Pablo gudxezre xe̱'e̱, guzre̱' le̱': \p ―Quebe bi gune cuinu'. Xúgute̱ntu' zúantu' nigá. \p \v 29 Nadxa benne' na' xu'u lu ne̱'e̱ lizre xia gunabe̱' tu xi', na' guxú'u chégüe̱', dxezrízequeze̱' xel-la' dxezrebe, na' bzu zribe̱' lau Pablo ne Silas. \v 30 Nadxa guléaje̱' benne' ca' ne bche̱be̱' le̱': \p ―Le'e, benne', ¿bizra dxal-la' guna' chee̱ la'? \p \v 31 Benne' ca' belexeche̱be̱': \p ―Guxéajle̱ chee̱ Xránadxu Jesucristo, na' lau', ne cá'anqueze benne' zaj zre̱'e lizru'. \p \v 32 Na' buluchálajle̱ne̱' le̱', ne xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ lizre̱' ca naca dizra' chee̱ Xránadxu. \v 33 Lu xe̱la ná'queze benne' na' xu'u lu ne̱'e̱ lizre xia gudibe̱' we̱' chee̱ Pablo ne Silas, na' ca gudé na', le̱' ne xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ lizre̱' guledxúe̱' nisa. \v 34 Ca gudé na' beche̱'e̱ Pablo ne Silas lizre̱', na' bnézruje̱' da gulawe̱', na' le̱' ne benne' zaj zre̱'e̱ lizre̱' gulebéle̱'e̱ne̱' lawe' da ba guléajle̱'e̱ chee̱ Dios. \p \v 35 Che zílala benne' xu'u lawe' ca' gulesel-le̱' bi xra'aga lau benne' na' xu'u lu ne̱'e̱ lizre xia, ne gulenná bé'ene̱' le̱' gusane̱' Pablo ne Silas. \v 36 Nadxa benne' na' xu'u lu ne̱'e̱ lizre xia guzre̱' Pablo: \p ―Benne' xu'u lawe' ca' gulenná bé'ene̱' neda' gusana' le'e. Na'a waca xedxúajle du lázrele. \p \v 37 Pablo guzre̱' bi xra'aga ca': \p ―Netu' nabábantu' Roma, na' belú'e̱ netu' láwela benne' xe̱zre ca', ne quebe ne xuluchí'e̱ chee̱ntu', na' buluzré̱'e̱ netu' lizre xia. Na'a ¿dxeléquene̱' xulusane̱' netu' bagácheze? Quebe gaca. Xelída lé̱queze̱' xelexebéaje̱' netu'. \p \v 38 Bi xra'aga ca' xeajlexezénnebe' benne' xu'u lawe' ca', na' benne' caní belezrebe̱' gate guleque bé'ene̱' Pablo ne Silas zaj nababe̱' Roma. \v 39 Na' xjaque̱' lizre xia na', ne gulenabe̱' Pablo ne Silas xelezí zrene̱' chee̱'. Nadxa belexebéaje̱' le̱', ne gulata' xuene̱' le̱' xelexedxúaje̱' xe̱zre na'. \v 40 Gate Pablo ne Silas belexedxúaje̱' lizre xia na', na' xjaque̱' lizre Lidia, na' ca gudé buluchálajle̱ne̱' biche ljwézredxu ca', ne bulutipe̱' lazre̱', na' besiá'que̱'. \c 17 \s1 Benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Tesalónica dxeledábague̱' Pablo \p \v 1 Nadxa Pablo ne Silas guledée̱' xe̱zre Anfípolis, ne xe̱zre Apolonia, na' belezrine̱' xe̱zre Tesalónica, naga zua tu xudau' chee̱ judío ca'. \v 2 Pablo guxíaje̱' xudau' na', na' ca dxúnqueze̱' bchálajle̱ne̱' benne' ca' tu tu zra dxulupá'ane̱' du chunna da gazre zra. \v 3 Ca da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios, bzéajni'ine̱' le̱' be̱n na ba xen Cristo guzí guzaque̱', ne gutie̱', na' ca gudé na' be̱n na ba xen bebane̱' ládujla benne' gate. Na' guzre̱' benne' ca': \p ―Jesús nigáqueze, bénnea' dxuzenda' le'e chee̱', naque̱' Cristo, Bénnea' guche̱be lazre' Dios sel-le̱'. \p \v 4 Nadxa bal-la benne' judío ca' guléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, ne gulaque̱' tuze Pablo ne Silas. La gázqueze guléajle̱ benne' zan benne' griego, ne nu'ula zan zaj naque̱' nu'ula blau. \v 5 Benne' judío ca', benne' quebe dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús gulaque̱' xa lazre' chee̱ Pablo, na' buluchague̱' bal-la benne' ca' dxelune̱' da cale̱la dxeledaze̱', ne bulutupa ljwezre̱', na' buluzúe̱' ste̱be ca naca benne' xe̱zre. Gulu'e̱ xadía lizre Jasón, dxelexílaje̱' Pablo ne Silas, chee̱ xelebéaje̱' le̱', ne xuludée̱' le̱' lu na' benne' xe̱zre ca'. \v 6 Gate quebe belexezrelne̱' Pablo ne Silas lu xu'u na', nadxa beleché̱'e̱ xadía Jasón ne xebal-la biche ljwézredxu ca' lau benne' xu'u lawe' ca' chee̱ xe̱zre, na' dxelebezre xe̱'e̱, dxelenné̱': \p ―Benne' ca', benne' ba belún zréajene̱' ca naca benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zr la xu, cá'anqueze ba belelé̱'e̱ nigá. \v 7 Jasón nigá ba gulu'e̱ benne' ca' lizre̱'. Ca naca benne' ca' dxeledábague̱' da bdxixruj bea César lawe' da dxelenné̱' zua xetú wenná bea, tu benne' le̱' Jesús. \p \v 8 Gate belenne̱' da caní, na' benne' xe̱zre ca', ne benne' xu'u lawe' ca' gulezúe̱' ste̱be. \v 9 Jasón, ne biche ljwézredxu ca' bulucá'ane̱' dumí chee̱ gulezí'e̱ lataj, na' benne' xu'u lawe' ca' bulusane̱' le̱'. \s1 Pablo ne Silas dxelezrine̱' xe̱zre Berea \p \v 10 Nadxa biche ljwézredxu gulé̱'e̱ Pablo ne Silas chee̱ xesí'aque̱' chizrela, chee̱ chjaque̱' xe̱zre Berea. Gate belezrine̱' na', na' belú'e̱ lu xudau' chee̱ judío ca'. \v 11 Benne' judío caní zaj nácadxe̱' zren lazre' ca benne' Tesalónica ca' lawe' da du lazre̱' gulezí'e̱ dizra' chee̱ Dios, na' tu zra tu zra dxululabe̱' lu xiche chee̱ Dios chee̱ xuluxúe̱' che naca da li da dxelé̱'e̱ le̱'. \v 12 Ca'an guca, benne' zan benne' judío ca' guléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, ne cá'anqueze benne' griego. Benne' zan guléajle̱'e̱, nu'ula blau ca', ne benne' biu ca'. \v 13 Gate benne' judío ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Tesalónica guleque bé'ene̱' dxuchalaj Pablo dizra' chee̱ Dios lu xe̱zre Berea, na' belezrine̱' na', ne gulegú'u xel-le̱' bénneache chee̱ xeledábague̱' Pablo ne Silas. \v 14 Biche ljwézredxu ca' la gulesél-la'te̱' Pablo chéaje̱' dxu'a nísadau', na' Silas ne Timoteo belexegá'ane̱' lu xe̱zre Berea. \v 15 Benne' ca' zjácale̱ne̱' Pablo beleché̱'e̱ le̱' lu xe̱zre Atenas. Nadxa benne' ca' belexezrine̱' lazrie̱', ne gulé̱'e̱ Silas, ne Timoteo chjácazegue̱' naga zua Pablo. \s1 Da dxun Pablo lu xe̱zre Atenas \p \v 16 Dxácate̱ na' Pablo dxebeze̱' Silas ne Timoteo naga zue̱' lu xe̱zre Atenas, na' guzúale̱'e̱ ste̱be gate blé'ene̱' ca naca xe̱zre na', ni' naze nítale̱'e̱ bedáu' xiaj. \v 17 Chee̱ le̱ na' bchálaje̱' lu xudau' chee̱ judío ca' nen benne' judío ca', ne xezícala benne' ca' zjácale̱ne̱' da naca chee̱ Dios, na' tu zra tu zra bchálajle̱ne̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ lawe' xi'a. \v 18 Bal-la benne' zjácale̱ne̱' ca naca da dxuluse̱de benne' ca' zaj le̱' benne' epicureo, ne benne' estoico gulezú lawe̱' dxuluchálajle̱ne̱' Pablo. Bal-le̱' gulenné̱': \p ―¿Bizra xe̱ga benne' wechalaj nigá dxi'u? \p Na' xebal-le̱' gulenné̱': \p ―Dxéquentu' naque̱' benne' dxuse dizra' chee̱ dios zitu' ca'. \p Ca'an gulenné̱' lawe' da dxuchalaj Pablo dizra' chawe' ca naca chee̱ Jesús, ne ca naca chee̱ xel-la' dxexebán. \v 19 Nadxa guleché̱'e̱ Pablo lu lataj nazí le na Areópago, naga dxelezrágaqueze̱' bi xuluzén ljwezre̱'. Na' buluche̱be̱' Pablo: \p ―¿Waca guzénenu' netu' ca naca da cube nigá da dxusé̱denu' bénneache? \v 20 Lue' dxuchálaju' dizra' da quebe ne xénentu', na' dxaca lázrentu' nézentu' bi zéaje̱ ca naca da caní. \p \v 21 Caní gulenné̱' lawe' da dxuluzé̱ nágaze, ne dxuluchálajze ca naca tu dizra' cube xúgute̱ benne' Atenas, ne benne' zitu' ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zre na'. \p \v 22 Nadxa Pablo guzé̱' laduj benne' ca' zaj zre̱'e̱ Areópago na', na' guzre̱' le̱': \p ―Le'e, benne' Atenas, ca naca xúgute̱ da dxelé'eda', dxulé'e na dxápale̱'e̱le ba lá'ana dios chee̱le ca', \v 23 lawe' da gate gudá' neda' gunná'a ca zaj naca xudau' ca' naga dxue lá'anale dios chee̱le ca', na' ble'eda' tu xudáudau' naga naxúaj dizra' caní: Chee̱ Dios Quebe Nu Núnbea. Na'a, Dios na' dxue lá'anale le'e, ne quebe núnbeale Le̱', chee̱ Dios na' dxuchálajle̱na' le'e. \p \v 24 ’Naque̱' Dios na' be̱ne̱' xe̱zr la xu nigá, ne xúgute̱ da de̱ lawe na. Naque̱' Xrane xabáa, ne Xrane xe̱zr la xu nigá. Quebe zue̱' xudau' da nun ni'a na' bénneache. \v 25 Quebe nachínene̱' bi da gaca xelún bénneache chee̱ Le̱' lawe' da dxunna Dios ná'queze xúgute̱dxu xel-la' nabán, ne be' da dxeca'adxu, ne xúgute̱ da de̱. \p \v 26 ’Tuze benne' be̱ne̱' naque̱' xra xúgute̱ cue' xe̱zr la xu ca' chee̱ che̱'e̱ du gabí'i xe̱zr la xu, na' blé'ene̱' zra, ne lataj naga dxal-la' xelezré̱'e̱, \v 27 chee̱ xelexexílaje̱' Dios chee̱ ájala xelexezrelne̱' Le̱' lácala quebe xelúnbea xánnie̱' Le̱', san da li Dios quebe zue̱' zitu' naga zua tu tudxu dxi'u. \v 28 Ne̱ chee̱ Dios nigá naca bandxu, ne dxedadxu, ne zradxu. Naca ca gulenná bal-la benne' wila chee̱le, gulenné̱': “Nácadxu xrtia Dios.” \v 29 Che nácadxu xrtia Dios, quebe dxal-la' guéquedxu naca Dios ca tu bedáu' oro, u tu bedáu' plata, u tu bedáu' xiaj, da zaj nun bénneache cáte̱ze dxululaba lázrequeze̱'. \v 30 Dios bzue̱' chalá'ala da belún bénneache ca ni'te̱ lu xel-la' quebe zaj neze chee̱', san na'a dxenná bé'ene̱' xúgute̱ benne' gátete̱ze zaj zre̱'e̱ xelexebí'i lazre̱'. \v 31 Dios ba nuzúe̱' tu zra gate guchi'e̱ chee̱ xúgute̱ bénneache lu da xrlátaje chee̱' lu na' tu benne' ba gucá'a Le̱', na' chee̱ da nigá bzue̱' tu da dxunna bea na gate bsebane̱' bénnea' ládujla benne' gate. \p \v 32 Gate benne' ca' belenne̱' dizra' nigá ca naca chee̱ tu benne' bebane̱' ládujla benne' gate, na' bal-le̱' belún le̱' chee̱', ne xebal-le̱' gulenné̱': \p ―Waca guchálajle̱nu' netu' ca naca da nigá xetú zra. \p \v 33 Nadxa Pablo bezé̱'e̱ naga zaj zra' benne' ca'. \v 34 Bal-la benne' ca' guléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' gulaque̱' Pablo tuze. Ládujla benne' caní zua Dionisio, benne' naque̱' tuze nen benne' dxelezrague̱' Areópago na', ne tu nu'ula le̱' Dámaris, ne xebal-la benne' ca'. \c 18 \s1 Pablo dxezrine̱' xe̱zre Corinto \p \v 1 Gudé na' bezá' Pablo xe̱zre Atenas, bexíaje̱' xe̱zre Corinto. \v 2 Lu xe̱zre na' xeajxraque̱' tu benne' judío le̱' Aquilo, naque̱' benne' nababe̱' tu xe̱zre nababa Ponto. Láteze ba guca belexezrín Aquilo, ne zru'ule̱' Priscila ga na'. Benne' caní besiá'que̱' xe̱zr la xu Italia lawe' da gunná bea César Claudio xelexedxúaj xúgute̱ benne' judío ca' xe̱zre Roma. Pablo guxíaje̱' xeajnné̱'e̱ Aquilo ne Priscila, \v 3 na' lawe' da tuze ca naca zrin da dxelún Pablo ne Aquilo, dxelune̱' xu'u xide zra be̱ xixre' da dxelútie̱' chee̱ benne' dxjaca wedil-la, na' begá'ana Pablo nen benne' caní chee̱ xelune̱' tu zren zrin. \v 4 Tu zra tu zra gate naca zra dxulupá'ana judío ca', Pablo zéaje̱' lu xudáudau' chee̱ judío ca' naga bchálaje̱', ne blé'ene̱' benne' ca', benne' judío, ne benne' quebe zaj naque̱' judío, Jesús naque̱' Cristo, Bénnea' guche̱be lazre' Dios sel-le̱'. \p \v 5 Gate belezrín Silas, ne Timoteo ga na', gudé belexesí'aque̱' xe̱zre ca' zaj nababa Macedonia, na' Pablo tu dxuchálajzqueze̱' dizra' chee̱ Dios, ne dxulé'ene̱' benne' judío ca' da li Jesús naque̱' Cristo, bénnea' nasel-la Dios, bénnea' dxelebeza judío ca'. \v 6 Benne' judío ca' gulezú lawe̱' dxeledábague̱' Pablo, ne dxelenné̱' schanni' chee̱'. Nadxa Pablo guzribe̱' gabán chee̱' da dxulé'e na dxebéaj xíchaje̱' benne' ca', dxenné̱': \p ―Le'e nabágale chee̱ xel-la' gute chee̱ bénne'du xu'ule. Québedxa nabaga' neda' chee̱ na lawe' da ba bzenda' le'e dizra' chawe' chee̱ Cristo. Ná'ate̱la guchálajle̱na' benne' quebe zaj naque̱' judío. \p \v 7 Bezé̱'e̱ lu xudáudau' na', na' bezrine̱' lizre tu benne' le̱' Justo, benne' dxucá'ana szrene̱' Dios ne zua lizre̱' cuita xudáudau' chee̱ judío ca'. \v 8 Na' Crispo, benne' xíchaje̱ chee̱ xudáudau' chee̱ judío ca', ne ca naca benne' zaj zre̱'e̱ lizre̱' guléajle̱'e̱ chee̱ Xránadxu. Cá'anqueze benne' zan benne' Corinto, gate belenne̱' dizra' chee̱ Dios, guléajle̱'e̱ ne guledxúe̱' nisa. \v 9 Nadxa Xránadxu ble'e lawe̱' Pablo tu zre' tu lu da ble'e Dios le̱', ne guzre̱' le̱': \p ―Quebe zrebu'. Bchálajte̱ze, ne quebe sua zriu'. \v 10 Neda' zúale̱na' lue', na' quebe nu seque' bi gune lue' lawe' da zaj zrále̱'e̱ benne' zaj naque̱' chia' lu xe̱zre nigá. \p \v 11 Ca'an guca, begá'ana Pablo tu iza xugachaj lu xe̱zre Corinto, dxusé̱dene̱' benne' ca' dizra' chee̱ Dios. \p \v 12 Lu zra ca' gate naca Galión benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' naga nababa Acaya, waláz chee̱ Roma, na' benne' judío ca' guledábague̱' Pablo. Beleché̱'e̱ le̱' xu'u lawe', \v 13 ne gulé̱'e̱ benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na': \p ―Benne' nigá dxedé̱' dxegú'u xel-le̱' bénneache chee̱ xelúe lá'ane̱' Dios, ne xelune̱' tu da dxedábaga da nadxixruj bea chee̱ntu'. \p \v 14 Pablo ba zue̱' guchálaje̱' gate Galión guzre̱' benne' judío ca': \p ―Chela naca na chee̱ tu da dxuzúa chalá'ala da bdxixruj bea César u chee̱ tu da zrinnaj zren, na' gun na ba xen xenda' ca da dxennale le'e, benne' judío. \v 15 Lawe' da naca na chee̱ dízra'ze, ne chee̱ la tu benne', ne chee̱ da nadxixruj bea na cheé̱zele, le gucá'ana chawe' na lé'equeze, lawe' da quebe dxaca lazra' neda' guchi'e̱ da dxaca chee̱ da ca'. \p \v 16 Nadxa bebéaje̱' benne' ca' lu xu'u lawe' na'. \v 17 Nadxa xúgute̱ benne' griego gule̱l-le̱' Sóstenes, benne' xíchaje̱ chee̱ xudáudau' chee̱ judío ca', ne belú'e̱ le̱' lau benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na', le̱' Galión. Galión na' quebe be̱' lazre'e chee̱ da na'. \s1 Pablo dxezrine̱' xe̱zre Antioquía, na' dxezú lawe̱' zéaje̱' da guxunne' lasa zéaje̱' we̱n zrin chee̱ Cristo \p \v 18 Pablo begá'ane̱' xe̱zre na' xezane' zra. Gudé na' bze̱' biche ljwézredxu ca' dizra', na' guxú'e̱ tu lu da dxedá lawe' nísadau' zéaje̱' naga nababa Siria tu zren nen Priscila ne Aquilo. Lu xe̱zre Cencrea nédxudxa gate za chu'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau', Pablo bzuate̱' xídeze xíchaje̱', da dxunna bea na zua tu da nache̱be lazre̱' gune̱' lau Dios. \v 19 Gate belezrine̱' lu xe̱zre Efeso, Pablo bsane̱' Priscila ne Aquilo, na' guxíaje̱' lu xudáudau' chee̱ judío ca', ne bchálajle̱ne̱' judío ca' zaj nazrague̱' na'. \v 20 Benne' ca' gulata' xuene̱' le̱' xegá'anadxe̱' xetú chi'i, na' le̱' quebe guca lazre̱'. \v 21 Nadxa Pablo bze̱' benne' ca' dizra', dxenné̱': \p ―Dxun na ba xen xezrina' sua' Jerusalén chee̱ súaqueza' lu laní da ba za'. Welá'aqueza' xedajnná'a le'e che gunna Dios lataj. \p Na' guxú'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau', ne bezé̱'e̱ Efeso na'. \v 22 Gate bezrine̱' xe̱zre Cesarea, Pablo guxíaje̱' Jerusalén xeajape̱' diuzre benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' gudé na' guxíaje̱' xe̱zre Antioquía. \v 23 Ca gudé guzúe̱' na' tu chi'i, na' bezé̱'e̱ na', gudée̱' tu tu xé̱zredu ca' zaj nababa Galacia, ne xe̱zre ca' zaj nababa Frigia, dxutipe̱' lazre' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \s1 Apolos dxuchálaje̱' dizra' chee̱ Dios lu xe̱zre Efeso \p \v 24 Ca lu zra ca' tu benne' judío le̱' Apolos bzrine̱' lu xe̱zre Efeso, naque̱' benne' xe̱zre Alejandría, lu xu Egipto. Naque̱' tu benne' nupá'ale̱'e̱ xrtizre̱', ne núnbeale̱'e̱ da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios. \v 25 Naxéajni'ile̱'e̱ne̱' ca naca chee̱ Xránadxu, ne dute̱ lázrdawe̱' dxuchálaje̱', dxusé̱dene̱' cáte̱ze naca chee̱ Jesús, lácala dxusé̱dezene̱' xel-la' dxuchúa nisa ca be̱n Juan. \v 26 Apolos guzú lawe̱' dxusé̱dene̱' benne' ca' zaj zre̱'e̱ xudáudau' chee̱ judío ca' du lazre̱'. Gate belén Priscila, ne Aquilo chee̱', na' guleché̱'e̱ le̱' chalá'ala, ne buluzéajni'idxene̱' le̱' cáte̱ze naca dizra' chee̱ Dios. \v 27 Ca gudé na', gate guca lazre' Apolos chéaje̱' naga nababa Acaya, bi bíchedxu ca' bulutipe̱' lazre̱', ne buluzuaje̱' tu xiche chee̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Acaya na' chee̱ xelezí' lu ne̱'e̱ Apolos na'. Gate bzrin le̱' naga nababa Acaya, gúcale̱le̱'e̱ne̱' benne' ca', na' Dios be̱'e̱ le̱' lataj guléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \v 28 Apolos blé'ene̱' lau xúgute̱ benne' ca' ca dxeleque zréaje benne' judío ca', ne blé'ene̱' ne̱ chee̱ da naxúaj na lu xiche chee̱ Dios Jesús naque' Cristo, Bénnea' nasel-la Dios, Bénnea' dxelebeza judío ca'. \c 19 \s1 Pablo dxezrine̱' xe̱zre Efeso \p \v 1 Dxácate̱ zua Apolos lu xe̱zre Corinto, na' gudé Pablo xé̱zredu ca' zaj dxe' laduj xi'a ca', na' bzrine̱' lu xe̱zre Efeso naga xeajxraque̱' bal-la benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \v 2 Na' bche̱be̱' benne' ca': \p ―¿Guzi'le le'e Be' Lá'azxa gate guxéajle̱le? \p Belexeche̱be̱': \p ―Ne quebe xénentu' che zua Be' Lá'azxa. \p \v 3 Nadxa Pablo bche̱be̱' benne' ca': \p ―¿Bi xel-la' dxedxúa nisa guzi'le le'e? \p Benne' ca' belexeche̱be̱': \p ―Xela dxuchúa nisa ca be̱n Juan. \p \v 4 Na' gunná Pablo, guzre̱' benne' ca': \p ―Awe', Juan bchue̱' nisa benne' ca' belexebí'i lazre̱', san guzre̱' benne' ca' dxal-la' xeléajle̱'e̱ chee̱ Bénnea' xide̱' ca te chee̱ le̱', da zéaje̱ na, chee̱ Jesús, Bénnea' naque̱' Cristo, nasel-la Dios. \p \v 5 Gate belenne̱' da nigá, na' beledxúe̱' nisa lu La Xránadxu Jesús. \v 6 Gate bze̱ na' Pablo benne' ca', na' guzúale̱ Be' Lá'azxa le̱', na' gulenné̱' dizra' chee̱ benne' zitu' da quebe buluse̱de̱', ne buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 7 Benne' caní zaj naca chazrínnue̱'. \p \v 8 Lawe' chunna beu' dxeaj Pablo lu xu'u ca' naga buluzraga judío ca' naga bchálajle̱ne̱' benne' ca' dizra' chee̱ Dios, ne blé'ene̱' benne' ca' naca da li da dxuchálaje̱' ca naca xel-la' dxenná bea chee̱ Dios. \v 9 Bal-le̱' belún zide' lázrdawe̱', ne quebe gulaca lazre̱' xeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' gulenné̱' schanni' chee̱ dizra' chawe' ca naca chee̱ Jesús láwela benne' ca'. Nadxa Pablo bezé̱'e̱ naga zaj zra' benne' ca', ne guché̱'e̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús lu xu'u ga dxuse̱de tu benne' le̱' Tiranno, na' lu xu'u na' bchálajle̱ne̱' benne' ca' tu zra tu zra. \v 10 Ca' be̱ne̱' lawe' chupa iza, na' ca'an guca xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre ca' zaj nababa Asia belenne̱' dizra' chee̱ Xránadxu Jesús, benne' judío ca', ne benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 11 Dios be̱ne̱' xel-la' waca zri'a ca' lu na' Pablo lu zra ca'. \v 12 Ca'an guca, gulequé̱'e̱ ladxe' ca' da dxuchéaj xichaj Pablo, ne ladxe' ca' da bde̱'e̱ lachu'e̱, na' belú'e̱ na naga zaj de̱ benne' we̱' ca', na' benne' caní belexexaque̱' ca naca xízrawe̱' da zaj nape̱', na' be' xriwe̱' ca' belexedxúaj na lu be̱l-la' dxen chee̱ benne' ca'. \p \v 13 Bal-la benne' judío ca', benne' dxeledé̱' dxelexebéaje̱' be' xriwe̱' ca' lu xichaj lázxdau benne' ca', gulaca lazre̱' xuluchínene̱' La Xránadxu Jesús chee̱ xelexebéaje̱' na, na' gulé̱'e̱ be' xriwe̱' ca': \p ―Dxenná bé'entu' le'e xedxúajle lu xichaj lázxdau benne' nigá lu La Jesucristo, Bénnea' dxuchalaj Pablo chee̱'. \p \v 14 Caní belún gazre benne' zaj naque̱' zri'ine tu benne' judío le̱' Esceva, naque̱' tu benne' xíchaje̱ chee̱ bxruze ca'. \v 15 Gate belune̱' caní, be' xriwe̱' na' beche̱be na chee̱': \p ―Núnbe'a Jesús, ne nezda' nua' Pablo, san le'e, ¿nuzra le'e? \p \v 16 Gate gunná na da nigá, na' benne' biu na' xu'e̱ be' xriwe̱' na', guxritie̱' guzría che̱'e̱ benne' ca', na' dute̱ xel-la' wal-la chee̱' bucule̱' xúgute̱ benne' ca', na' bé̱'le̱'e̱ benne' ca' cadxa buluzrúnnuje̱' lu xu'u na' gala' xídeze, ne dxelaque̱' dxen. \v 17 Xúgute̱ benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Efeso, benne' judío ca', ne benne' quebe zaj naque̱' judío, belenne̱' ca guca da nigá, na' chee̱ le̱ na' belezrébele̱'e̱, ne bulucá'ana szrene̱' La Xránadxu Jesús. \p \v 18 Cá'anqueze benne' zan láwela benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús belelé̱'e̱ dxelexrúale̱pe̱' da cale̱la da belune̱', \v 19 na' benne' zan, benne' belúne̱' xel-la' wazrá', zaj nu'e̱ xiche chee̱ wazrá', na' buluzezxe̱' na lau xúgute̱ benne' ca'. Gate bululabe̱' ca gulezaca xiche ca', na' gulenézene̱' gulezaca na ca gazxu gaxúa cue' tu gaxúa dumí plata. \v 20 Ca'an guca, guxíaj bzriluj dizra' chee̱ Xránadxu, ne ble'e na xel-la' waca chee̱ na. \p \v 21 Gudé na' Pablo guca lazre̱' tée̱' xé̱zredu ca' zaj nababa Macedonia, ne Acaya, na' te na' chéaje̱' xe̱zre Jerusalén. Gunné̱' ca te chéaje̱' Jerusalén, na' dxal-la' cheajte̱' xe̱zre Roma. \v 22 Nadxa gusel-le̱' chupa benne' dxelácale̱ le̱', Timoteo ne Erasto, naga nababa Macedonia, dxácate̱ begá'ana le̱' xetú chi'i naga nababa Asia. \s1 Benne' xe̱zre Efeso dxeledábague̱' Pablo \p \v 23 Ca lu zra na' benne' zan guledábague̱' dizra' chawe' ca naca chee̱ Jesús, \v 24 da na' guca na ne̱ chee̱ tu benne' le̱' Demetrio, benne' gubizre plata. Benne' nigá dxune̱' níchudu ca' da zaj naca plata ca xudau' chee̱ dios nu'ula le̱' Diana, na' benne' ca' dxelúnle̱ne̱' le̱' zrin nigá dxelezí'le̱'e̱ dumí. \v 25 Demetrio na' bchague̱' benne' caní tu zren nen xezica benne' dxelune̱' zrin caní, na' guzre̱' benne' ca': \p ―Le'e, benne', nézquezle lu zrin nigá dxaca chee̱dxu da cháwele̱'e̱, \v 26 na' ca dxelé'equezle le'e ne dxenle, Pablo nigá dxedé̱' dxenné̱' dios ca' da zaj nun bénneache quebe zaj naca na dios, na' caní ba bsé̱dene̱' benne' zan, quegá Efeso nigáze, san du ca nababa Asia. \v 27 Da nigá nácale̱'e̱ na ste̱be chee̱dxu, lawe' da ca naca zrin chee̱dxu nigá nazruzre cuía xi na, ne la gaze xudau' chee̱ dios nu'ula Diana nazruzre nite xel-la' nuzé̱ chee̱ na, na' caní xegá'ana ditaj ca naca xel-la' szren chee̱ dios nu'ula, bénnea' dxelúe lá'ana ca naca benne' zaj zre̱'e̱ ga nababa Asia, ne du ca naca bénneache zaj zre̱'e̱ xe̱zr la xu. \p \v 28 Gate belenne̱' da nigá, na' belezrá'ale̱'e̱ benne' ca', ne gulebezre xe̱'e̱, dxelenné̱': \p ―¡Ga'ana szren Diana, dios chee̱dxu, benne' Efeso! \p \v 29 Na' ca naca benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre na' guleque zréajene̱'. Gule̱le̱' Gayo, ne Aristarco, benne' Macedonia dxeledále̱ne̱' Pablo, na' gulezrube xue̱' benne' caní chale'aj xu'u lawe'. \v 30 Pablo guca lazre̱' chu'e̱ na' chee̱ guchálajle̱ne̱' benne' ca', san bi bíchedxu ca' quebe gulegú'e̱ le̱' lataj. \v 31 Cá'anqueze bal-la benne' xu'u lawe' chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Asia gulesel-le̱' benne' xeaje̱zre̱' Pablo quebe dxal-la' chu'e̱ na'. \v 32 Dxácate̱ na', naga zaj nazraga benne' ca', bal-le̱' gulebezre xe̱'e̱, tu da dxelenné̱', na' xebal-le̱' dxelebezre xe̱'e̱, dxelenné̱' da xula, lawe' da beledxé'ena zraga benne' zan, na' benne' zante̱ quebe zaj nézene̱' bizr chee̱ na' zaj nazrague̱' na'. \v 33 Nadxa benne' judío ca' buluzúe̱' Alejandro lau benne' ca' chee̱ guzéajni'ine̱' le̱' ca naca da nigá, na' le̱' guchisa ne̱'e̱ chee̱ xelezúa zri benne' ca' lawe' da guca lazre̱' guchálajle̱ne̱' benne' zan ca' da gácale̱ na judío ca'. \v 34 Gate benne' zan ca' guleque bé'ene̱' naque̱' benne' judío, na' gulebezre xa'a xúgute̱' ca chupa hora, dxelenné̱': \p ―¡Ga'ana szren Diana, dios chee̱dxu, benne' Efeso! \p \v 35 Nadxa benne' dxuzúaje̱' ne̱ chee̱ xe̱zre na', gate ba bzua zrie̱' benne' zan ca', gunné̱': \p ―Le'e, benne' Efeso. Ca naca bénneache zaj zra' xe̱zr la xu nigá zaj nézene̱' benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Efeso nigá zaj nabague̱' xuluxúe̱' xudau' chee̱ dios nu'ula Diana, ne bedáu' chee̱' da bexruj na zran xabáa. \v 36 Quebe nu seque' tábaga' da nigá. Chee̱ le̱ na' le sua zrize, ne quebe bi gunle da quebe ne guxúe xánnele. \v 37 Benne' caní nache̱'le nigá quebe bi da cale̱la ne xelune̱', ne quebe bi schanni' ne xelenné̱' chee̱ dios nu'ula chee̱le. \v 38 Che Demetrio, ne benne' ca' dxelune̱' zrin nen le̱' dxelaca lazre̱' xelagu zria chee̱ tu benne', zaj zra' benne' dxuluchi'e̱ da dxaca, ne zaj zua xu'u lawe' ca' naga gaca xelawe̱' zría chee̱ benne' ca'. \v 39 Na' che le'e bi xetú da nábale, dxal-la' nábale na naga zaj nazraga benne' xu'u lawe' ca dxenná bea da bdxixruj bea César. \v 40 Na'a zúadxu ste̱be ga gaze nu gagu zria chee̱dxu ca naca da be̱ndxu, xelenné̱' dxedábagadxu xu'u lawe' lawe' da quebe seque' bi xeché̱bedxu che nu gagu zria dxi'u ne̱ chee̱ da guca na'a. \p \v 41 Ca gudé gunné̱' da nigá, na' bze̱' benne' zan ca' dizra'. \c 20 \s1 Pablo dxedée̱' ga nababa Macedonia ne Grecia \p \v 1 Gate gudé guca da ste̱be na' lu xe̱zre Efeso, na' Pablo btupe̱' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús chee̱ guzéajni'ine̱' le̱'. Nadxa bze̱' benne' ca' dizra', ne bnide̱' le̱', na' guzé̱'e̱ zéaje̱' xe̱zre ca' zaj nababa Macedonia. \v 2 Xeajné̱'e̱ bíchedxu ca' zaj zre̱'e̱ xúgute̱ xé̱zredu ca', ne btípale̱'e̱ lazre' benne' ca' ne̱ chee̱ dizra' da bchálajle̱ne̱' le̱'. Ca gudé na' bezrine̱' naga nababa Grecia. \v 3 Begá'ane̱' na' chunna beu', na' gudé na' gate ba zuate̱' chu'e̱ tu lu da dxedá lawe' nísadau' chéaje̱' xe̱zre ca' zaj nababa Siria, guque bé'ene̱' ba zaj nun judío ca' ca da xelune̱' chee̱'. Chee̱ le̱ na' gulú'u bi'e̱ xezé̱'e̱ ni'e̱ tée̱' naga nababa Macedonia. \v 4 Belún le̱' tuze Sópater, benne' xe̱zre Berea, ne Aristarco, ne Segundo, benne' xe̱zre Tesalónica na', ne Gayo, benne' xe̱zre Derbe, ne Timoteo, ne Tíquico, ne Trófimo, benne' ca' chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Asia. \v 5 Bi bíchedxu caní gulebía lawe̱' launtu', neda', Lucas, ne xezícadxa ljwezre Pablo, na' gulebeze̱' netu' lu xe̱zre Troas. \v 6 Netu', gate gudé laní gate dxelagu benne' judío xeta xtila da quebe nachixre cua zichaj chee̱ na, guxú'untu' tu lu da dxedá lawe' nísadau', na' beza'ntu' xe̱zre Filipos. Zra gazxu' zra na' xeajzrentu' bi bíchedxu ca' lu xe̱zre Troas, naga guzúantu' gazre zra. \s1 Da be̱n Pablo lu xe̱zre Troas \p \v 7 Zra nedxu chee̱ da gazre zra bezrágantu' chee̱ gáguntu' da dxusá lázredxu ca guca gate gute Xránadxu, na' Pablo bsé̱dene̱' bi bíchedxu ca'. Be̱n na ba xen xeza'ntu' zra xula, na' chee̱ le̱ na' bchálajqueze Pablo cadxa bzrinte̱ dxe̱la. \v 8 Nazrágantu' tu xu'u da zua chunna cuía sibe, na' zaj zé̱le̱'e̱ xi' da dxulusení na. \v 9 Tu bi cuide' zríabe' ga dxu'u lení', na' gate Pablo bsetúnnadxe̱' xrtizre̱', na' guca wásele̱'e̱ bi cuide' na', na' naga xeajchete̱ na, na' dxásete̱be' gubíxrebe' chunna cuía sibe, na' xeajlechise̱'-be' ba nátebe'. \v 10 Nadxa betaj Pablo, na' gulégüe̱' bequé̱'e̱-be', ne bnide̱'-be'. Nadxa guzre̱' bi bíchedxu ca': \p ―Quebe zrébele. Nabanbe'. \p \v 11 Nadxa Pablo begüéne̱' bezrine̱' chunna cuía sibe na'. Na' bzúzruje̱' xeta xtila gudawe̱', na' bezú lawe̱' dxuchálaje̱' cadxa guxaní'te̱. Zra na' bezé̱'e̱ na'. \v 12 Nadxa bíchedxu ca' belexeché̱'e̱ bi na' gubíxrebe' ba bexaca banbe', na' xúgute̱' gulezúe̱' lu xel-la' dxelezrén lazre'. \s1 Pablo dxexeze̱'e̱ xe̱zre Troas xezrine̱' xe̱zre Mileto \p \v 13 Netu' guzría launtu' lau Pablo, na' guxu'untu' lu da dxedá lawe' nísadau', na' bzrintu' xe̱zre Asón naga xezrágantu' Pablo ca ba nun le̱' lawe' da guca lazre̱' zéaje̱' ní'aze̱'. \v 14 Gate bezrágantu' le̱' lu xe̱zre Asón, na' guxú'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau' naga xu'untu', na' guxíajntu' xe̱zre Mitilene. \v 15 Beza'ntu' na', na' zra xula bedentu' le nna' xe̱zre Quío, na' xetú zra, zra xula bezrintu' lu xe̱zre Samos. Na' guzúantu' xe̱zre Trogilio naga bezí' lázrentu', na' zra xula bzrintu' xe̱zre Mileto. \v 16 Ca' be̱ntu' chee̱ quebe guzré'te̱cantu' naga nababa Asia. Chee̱ le̱ na' Pablo quebe guca lazre̱' chéaje̱' Efeso lawe' da guca lazre̱' xezrinze̱' lu xe̱zre Jerusalén chee̱ sue̱' na' lu zra Pentecostés che ba guca. \s1 Pablo dxuchálajle̱ne̱' benne' gula dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' zaj zre̱'e̱ Efeso \p \v 17 Ca zrantu' lu xe̱zre Mileto, Pablo gusel-le̱' tu benne' cheajnné̱' benne' gula ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús zaj zre̱'e̱ xe̱zre Efeso. \v 18 Gate belelá' benne' ca', Pablo guzre̱' le̱': \p ―Le'e nézquezle ca be̱na' neda' xúgute̱ zra ca gudé bla'a ga nababa Asia. \v 19 Xúgute̱ zra guzúa' láwela le'e dxuna' zrin chee̱ Xránadxu dute̱ xel-la' dxexruj lazre', ne zane' lasa gudxezra', na' gudéa' lu zane' da guzxaca' ca naca da gulaca lazre' benne' judío ca' xelune̱' chia'. \v 20 Bchálajle̱na' le'e xúgute̱ da naca na xrlátaje, ne bsé̱deda' le'e láwela benne' zan, ne lízrquezle. \v 21 Benne' zaj naque̱' judío, ne benne' quebe zaj naca judío, gúchequeza' benne' ca' dxal-la' xelexebí'i lazre̱' lau Dios, ne xeléajle̱'e̱ chee̱ Xránadxu Jesucristo. \v 22 Na'a zexá'a Jerusalén, ca dxenná be'e Be' Lá'azxa neda', ne quebe nezda' bi gaca chia' na'. \v 23 Tuze da nezda', lu xúgute̱ xe̱zre ca' naga dxedéa', Be' Lá'azxa dxe̱'e̱ neda' dxal-la' chu'a lizre xia, ne tea' zane' xel-la' zi'. \v 24 Quebe dxebe'a gunne xue chee̱ da nigá, ne quebe bi zaca xel-la' nabán chia', san tuze che gaca chéajle̱na' ca naca da dxuna', ne chee̱ gusexúzrqueza' guna' ca naca da nusebaga Xránadxu Jesús neda', guchálaja' dizra' chawe' ca nazrí'i Dios dxi'u. \p \v 25 ’Nézquezda' netule le'e, ba bchálajle̱na' le'e ca dxenná bea Dios, québedxa lé'ele neda'. \v 26 Chee̱ le̱ na', dxaca lazra' xapa' le'e na'a, quebe nabaga' zria ne̱ chee̱ tule le'e, \v 27 lawe' da ba bzenda' le'e ca naca da dxaca lazre' Dios gune̱', ne quebe bi bcá'ana' da quebe bzéajni'ida' le'e. \v 28 Chee̱ le̱ na', le guxúe cuínale, ne le guxúe ca naca benne' ca' nácale tuze, benne' ca' Be' Lá'azxa ba nuzúe̱' le'e ládujla le̱' chee̱ chu'u lu na'le guxuele benne' ca' zaj nazrague̱' chee̱ Xránadxu, benne' ca' naxá'awene̱' nen dxen cheé̱queze̱'. \v 29 Nezda' gate xezá'a neda' xelelá' bal-la benne' xelaca lazre̱' guzría xi'e̱ benne' zaj nazraga chee̱ Xránadxu ca dxelún becu' xi'a, be̱ snia ca' dxuluzría xiba' zrila' ca'. \v 30 Ládujla le'e welelá' bal-la benne' xulusé̱dene̱' da we̱n lazre', ne quegá da li, chee̱ chjácale̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús le̱'. \v 31 Chee̱ le̱ na', le guxúe cuínale. Le gusá' lázrele ca be̱na' chun iza, te zra ne chizrela quebe bsana' bzéajni'ida' le'e tu tule le'e, ne gudxézretea'. \p \v 32 ’Na'a, biche ljwezra', dxuzúa' le'e lu na' Dios, ne lu dizra' chee̱ xel-la' zri'i lazre' chee̱', da napa na xel-la' waca chee̱ gun na le'e benne' chuchu lazre', ne chee̱ guzúa na le'e láwela xúgute̱ benne' ca' ba guleaj Dios cheé̱queze̱'. \v 33 Quebe guca lazra' neda' si'a chia' dumí ne zra lana nu benne'. \v 34 Nézquezle le'e ca be̱na', be̱na' zrin nen ni'a ná'queza' chee̱ guta' da guchínneda' neda', ne da gulechinne benne' ca' gulaque̱' neda' tuze. \v 35 Blé'equezda' le'e, ca'an dxal-la' gunle zrin chee̱ séquele gácale̱le benne' dxelexazrje. Bsa lázrele xrtizra' Xránadxu Jesús, gate gunné̱': “Ba neza zrendxa naca na chee̱ benne' dxunezruj, quézcala chee̱ benne' si' lu ne̱'e̱.” \p \v 36 Ca gudé gunná Pablo da nigá, na' bzu zribe̱', ne bchálajle̱ne̱' Dios nen xúgute̱ benne' ca'. \v 37 Xúgute̱' gulebezre̱', na' bulunide̱', ne bulunupe̱' Pablo. \v 38 Belexewí'inele̱'e̱ne̱' lawe' da guzre̱' le̱' québedxa xelelé'ene̱' le̱'. Na' xjácale̱ne̱' le̱' naga bexu'e̱ lu da dxedá lawe' nísadau'. \c 21 \s1 Pablo dxezrine̱' xe̱zre Jerusalén \p \v 1 Gate beza'ntu' naga zaj zra' bi bíchedxu ca', na' bexú'untu' lu da dxedá lawe' nísadau', na' bexíajteczentu' naga dxe' xe̱zre Cos, na' zra xula gudentu' naga dxe' xe̱zre Rodas, na' gudé na' bzrintu' xe̱zre Pátara. \v 2 Lu xe̱zre Pátara xeajxrácantu' tu da dxedá lawe' nísadau' da zeaj na naga nababa Fenicia. Na' guxu'untu' lu da dxedá lawe' nísadau' nigá, na' beza'ntu' na'. \v 3 Gate gudentu' naga dxe' xe̱zr la xu Chipre, blé'entu' na chalá'a xéglala, na' bexíajteczentu', bzrintu' lu xe̱zre ca' zaj nababa Siria. Lu xe̱zre Tiro be̱n na ba xen xuluxulétaje̱' xua' da nua da dxedá lawe' nísadau' na', na' chee̱ le̱ na' bzrintu' na'. \v 4 Na' bezrágantu' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Tiro na', na' begá'anantu' nen benne' ca' gazre zra. Benne' caní, lawe' da bzéajni'i Be' Lá'azxa le̱' da gaca, gulé̱'e̱ Pablo quebe dxal-la' chéaje̱' Jerusalén. \v 5 Gate gudé guca gazre zra ca', na' zua xeza'ntu' na'. Xúgute̱ benne' ca' dxeléajle'e̱ chee̱ Xránadxu, ne zru'ule̱' ca', ne bidu chee̱' ca' gusá'acale̱ne̱' netu' bedxúajte̱ntu' xe̱zre na', na' dxu'a nísadau' na' bzu zríbentu' bchálajle̱ntu' Dios. \v 6 Nadxa bze̱ ljwézrentu' dizra', ne bnídate̱ ljwézrentu'. Nadxa bexú'untu' lu da dxedá lawe' nísadau', na' bi bíchedxu ca' belexezrine̱' lizre̱'. \p \v 7 Beza'ntu' Tiro, gudentu' lu nísadau', ne bzrínte̱ntu' xe̱zre Tolemaida, naga bgápantu' bi bíchedxu ca' diuzre, ne begá'anantu' nen benne' ca' tu zra. \v 8 Zra xula Pablo, ne netu' zrále̱ntu' le̱' bezá'ntu' na', na' bzrintu' xe̱zre Cesarea. Na' bzrintu' lizre Felipe, benne' dxedá dxuchálaje̱' dizra' chee̱ Dios. Naque̱' tu benne' gazre, benne' ca' buluzúa gubáz ca' xelune̱' zrin chee̱ Jesús. Begá'anantu' nen benne' nigá. \v 9 Felipe na' zaj zra' tapa zrí'ine̱' nu'ula quebe ne xuluchaga na'abe', ne dxuluchálajbe' waláz chee̱ Dios. \v 10 Guzúantu' na' zane' zra gate bla' tu benne' le̱' Agabo chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Judea. Naque̱' benne' dxuchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 11 Agabo na' bide̱' bedajnné̱'e̱ netu'. Guqué̱'e̱ bazxu dxu'a le̱'e̱ chee̱ Pablo, na' bchéaje̱' na ni'a na' cuine̱', dxenné̱': \p ―Be' Lá'azxa dxenné̱' judío ca' lu xe̱zre Jerusalén xuluchéaj caní benne' xrane bazxu dxu'a le̱'e̱ nigá, na' xuludée̱' le̱' lu na' benne' zitu' ca'. \p \v 12 Gate bentu' netu', ne benne' Cesarea da nigá, na' guta' xuentu' Pablo quebe chéaje̱' Jerusalén. \v 13 Pablo beche̱be̱': \p ―¿Bizr chee̱ na' dxebézrele, ne dxuzúale neda' xel-la' dxewí'ine lazre'? Ba zúaqueza', quegá tuze xuluchéaje̱' neda', san la gázqueze zua' chee̱ gatia' lu xe̱zre Jerusalén ne̱ chee̱ Xránadxu Jesús. \p \v 14 Gate guque bé'entu' quebe séquentu' guzágantu' Pablo, na' québedxa bi gúzrentu' le̱', dxennantu': \p ―Gaca ca dxaca lazre' Xránadxu. \p \v 15 Gudé na' bsení'antu' chee̱ntu', na' guxíajntu' Jerusalén. \v 16 Na' gusiá'acale̱ bal-la benne' netu', benne' Cesarea dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' ládujla benne' ca' zua tu benne' Chipre le̱' Mnasón, zane' iza ba zeaj dxéajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' lizre benne' nigá dxal-la' zrintu' súantu'. \s1 Pablo zeajnné̱'e̱ Jacobo \p \v 17 Gate bzrintu' Jerusalén, bi bíchedxu ca' belezí' lu ne̱'e̱ netu' dute̱ xel-la' dxelebé. \v 18 Zra xula Pablo guxíajle̱ne̱' netu' xeajnná'ntu' Jacobo, na' zaj zrá'queze na' xúgute̱ benne' gula ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús. \v 19 Pablo bgape̱' le̱' diuzre, na' bzenne̱' benne' ca' tu tu da be̱n Dios lu na' le̱' ládujla benne' quebe zaj naque̱' judío. \v 20 Gate belenne̱' ca', na' belúe lá'ane̱' Dios. Nadxa gulé̱'e̱ Pablo: \p ―Chawe' naca na, bi bícha'dau'. Dxelé'equezenu' zane gaxúa benne' judío dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' xúgute̱' dxelenné̱' dxun na ba xen chéajle̱dxu da bdxixruj bea Moisés. \v 21 Zaj zra' benne' ba gulé̱'e̱ benne' judío caní lue' dxusé̱denu' xúgute̱ benne' judío zaj zre̱'e̱ zitu' québedxa xelune̱' ca da gunná be'e Moisés, ne quebe xelechugue̱' late' bé̱la'dau' chee̱ be̱l-la' dxen chee̱ bidu biu chee̱' ca', ne quebe chjácale̱ne̱' ca naca da zéajle̱dxu dxi'u dxundxu. \v 22 ¿Ájala dxal-la' gundxu? Benne' judío caní welezrague̱' gate xelenne̱' ba bla'u. \v 23 Cháwedxa gunu' da caní: Zaj zra' tapa benne' láwela dxi'u dxal-la' xelune̱' tu da zaj nache̱be lazre̱' lau Dios. \v 24 Guché̱ benne' caní chjá'acale̱ne̱' lue', ne bca'ana chawe' cuinu' lau Dios nen benne' caní, na' gudizruj ca naca da dxal-la' xelízruje̱' benne' guchibe̱' xicha xichaj benne' caní. Ca'an gaca, xúgute̱ benne' xeleque bé'ene̱' quebe naca da li ca da gulenné̱' chiu', san la gázqueze lue' dxunu' xúgute̱ ca da dxenná da nadxixruj bea na. \v 25 Ca naca chee̱ benne' ca' quebe zaj naque̱' judío, ba bzúajntu' chee̱' quebe dxun na ba xen xelune̱' da caní, san tuze dxal-la' xulusane̱' da naca chee̱ bedáu' xiaj xaga ca', ne quebe xelawe̱' dxen chee̱ be̱ xixre' ca', ne quebe xelawe̱' be̱la' chee̱ be̱ xixre', be̱ quebe bdxuaj dxen, ne quebe xelune̱' dul-la chee̱ da dxucá'ana sban bénneache. \s1 Dxele̱le̱' Pablo lu xudau' \p \v 26 Nadxa Pablo guché̱'e̱ tapa benne' ca', na' zra xula bca'ana chawe' cuine̱' lau Dios nen benne' ca', na' belexú'e̱ lu xudau' chee̱ buluzenne̱' bxruze ca' gate xexuzre zra ca' chee̱ da dxulucá'ana chawe' cuine̱' lau Dios, gate na' tu tue̱' dxal-la' xelegú'e̱ guna'. \p \v 27 Gate ba zua xuzre da gazre zra, na' bal-la judío ca', benne' zá'aca xe̱zre ca' zaj nababa Asia, belelé'ene̱' Pablo lu xudau' na', na' buluchague̱' ca naca benne' ca' zaj zre̱'e̱ na', na' gulebía che̱'e̱ Pablo. \v 28 Dxelenné̱' zizraj: \p ―Benne' Israel, le gácale̱ netu'. Benne' nigá dxedé̱' gátete̱ze dxusé̱dene̱' xúgute̱ bénneache xuluzúe̱' chalá'ala xe̱zr la xu chee̱dxu, ne da bdxixruj be'e Moisés, ne xudau' nigá, ne ba guzre̱'e̱ lu xudau' nigá bal-la benne' griego. Dxucá'ana dítaje̱' lataj lá'azxa nigá. \p \v 29 Caní gulenné̱' lawe' da ba belelé'ene̱' Pablo lu xe̱zre na' nen Trófimo, tu benne' xe̱zre Efeso, na' dxeléquene̱' gulú'u Pablo le̱' lu xudau'. \p \v 30 Ca naca benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre na' beledxé'ena zrague̱', ne zá'aca chégüe̱'. Nadxa gule̱l-le̱' Pablo, ne gulezrube xue̱' le̱' chale'aj xudau' na', na' bulusézxuje̱' dxa xu'u chee̱ na. \v 31 Ba zuate̱ xelútie̱' Pablo gate benne' Roma dxenná be'e̱ lu wedil-la benne̱' ba dxeledxé'ena zraga ca naca benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Jerusalén. \v 32 Nadxa benne' nigá bchague̱' benne' dxjaque̱' wedil-la nen benne' dxenná bé'ene̱' le̱', na' xjaca chégüe̱' naga zaj nazraga benne' zan ca'. Gate benne' ca' belelé'ene̱' benne' na' dxenná be'e̱ lu wedil-la, na' bulusane̱' québedxa buluzálaje̱' Pablo. \v 33 Nadxa gubiga' benne' na' dxenná be'e̱ lu wedil-la, na' gude̱l-le̱' Pablo, ne gunná bé'ene̱' xuluchéaje̱' le̱' chupa du xia. Gudé na' bche̱be̱' benne' ca' nua' benne' nigá, ne bi ba be̱ne̱'. \v 34 Benne' ca' gulebezre xe̱'e̱ da zan da gulenné̱'. Ca'an guca benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la quebe bi guxéajni'ine̱' lawe' da dxelúnle̱'e̱ schaga'. Nadxa gunná bé'ene̱' xeleché̱'e̱ Pablo xu'u naga zaj zra' benne' dxjaque̱' wedil-la, benne' zan ca'. \v 35 Gate belezrine̱' dxa xu'u naga zaj zra' benne' dxjaque̱' wedil-la, na' benne' dxjaque̱' wedil-la belexú'e̱ Pablo lu na'ze̱' lawe' da dxelúele̱'e̱ benne' zan ca' Pablo, \v 36 na' xúgute̱' zá'aque̱' cuzre na' dxelenné̱' zizraj: \p ―Gate bénnea'. \s1 Pablo dxexeche̱be̱' lau benne' zan ca' \p \v 37 Gate dxelegú'e̱ Pablo lu xu'u naga zaj zra' benne' dxjaque̱' wedil-la, le̱' guzre̱' benne' na' dxenná bé'ene̱' le̱': \p ―¿Waca bi nnia'? \p Na' bche̱be bénnea' le̱': \p ―¿Waca nneu' dizra' griego? \v 38 ¿Quebe nacu' lue' benne' Egipto na' ba zeaj tu chupa iza btupe̱' benne' ca' guledábague̱' xu'u lawe', na' guché̱'e̱ tapa gaxúa benne' dxelutie̱' benne', xeajzré̱'e̱ le̱' le̱'e̱ xixre' lawe' lataj? \p \v 39 Nadxa Pablo guzre̱' benne' na': \p ―Neda' naca' benne' judío, ne nababa' tu xe̱zre blau chee̱ ga nababa Cilicia. Be̱n culuén gunu' neda' lataj guchálajle̱na' benne' zan caní. \p \v 40 Benne' na' be̱'e̱ le̱' lataj, na' Pablo guzé̱' lachila chee̱ xu'u na', na' guchisa ne̱'e̱ chee̱ xelezúa zri benne' zan ca'. Gate gudxé' zri, na' bchálajle̱ne̱' le̱' dizra' hebreo, dxenné̱': \c 22 \p \v 1 ―Le'e, benne' gula, ne le'e, bi bicha', le xen ca da xapa' le'e da dxexeche̱ba' chee̱le. \p \v 2 Gate belenne̱' dxuchálajle̱ Pablo le̱' dizra' hebreo, na' gulezúadxe̱' zrize, na' Pablo guzre̱' le̱': \p \v 3 ―Neda' naca' judío. Gúlaja' xe̱zre Tarso naga nababa Cilicia, na' bgula' Jerusalén nigá, na' Gamaliel bsé̱dene̱' neda' cáte̱ze naca da nadxixruj bea na chee̱ xra xrtáudxu ca'. Tu dxue lázrezqueza' dxuna' da naca chee̱ Dios cáte̱ze dxunle le'e na'a. \v 4 Nédxute̱ gudáu zi' xuzra' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, ne bé̱tequeza' bal-le̱', ne guche̱'a benne' biu, ne nu'ula chee̱, na' bzra'a le̱' lizre xia. \v 5 Bxruze blau, ne xúgute̱ benne' gula sina waca xelexeché̱bequeze̱' belunne̱' neda' xiche chee̱ bi'a na lau bi bíchedxu judío ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Damasco. Guxá'a na' xeajxedilja' naga zaj zra' benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús chee̱ che̱'a benne' ca' Jerusalén nigá, chee̱ xeledée̱' ba xa'. \p \v 6 ’Gate zexá'a xu'a neza, ne ba zua zrina' Damasco, ca du wagubizra gúcatite' tu xi' naga zexá'a da za' xabáa. \v 7 Na' xeajchazia' lu xu, ne benda' chi'i tu benne' guzre̱' neda': “Saulo, Saulo, ¿bizr chee̱ na' nau zi' xuzru' neda'?” \v 8 Nadxa bche̱ba' le̱': ¿Núzraqueze lue', Xran? Na' guzre̱' neda': “Neda' naca' Jesús, benne' Nazaret, bénnea' nau zi' xuzru' lue'.” \v 9 Benne' ca' zrále̱ne̱' neda' belelé'ene̱' xi' na', ne belezrebe̱', san quebe belenne̱' chi'i bénnea' gunné̱' neda'. \v 10 Nadxa gunnéa': ¿Bi dxal-la' guna', Xran? Na' Xránadxu gunné̱': “Guxasa, ne guxíajte̱ze Damasco, ga na' zua benne' xelé̱'e̱ lue' ca da dxal-la' gunu'.” \v 11 Benne' ca' zjácale̱ne̱' neda' belequé̱'e̱ na'a zeajntu' Damasco lawe' da bca'ana xi' na' neda' la chul-la. \p \v 12 ’Zua na' tu benne' le̱' Ananías, benne' dxune̱' du lazre̱' ca naca da bdxixruj be'e Moisés, na' xúgute̱ benne' judío zaj zre̱'e̱ Damasco dxelenné̱' cháwele̱'e̱ ca dxune̱'. \v 13 Ananías na' ble̱'e̱ naga zua' neda', na' guzre̱' neda': “Bicha' Saulo, na'a xele'enu'.” Lu zra ná'queze belé'ete̱da', ne ble'eda' benne' na'. \v 14 Nadxa guzre̱' neda': “Dios chee̱ xra xrtáudxu guqué̱'e̱ lue' nédxute̱ chee̱ gúnbe'u ca naca da dxaca lazre' Le̱', ne chee̱ le'enu' Benne' xrlátaje chee̱ Dios, ne xennu' chi'i Bénnea'. \v 15 Lue' guchálaju' da naca chee̱ Le̱' lau ca naca bénneache zaj zre̱'e̱ lu xe̱zr la xu, ne guzennu' benne' ca' ca naca da blé'enu', ne da bennu'. \v 16 Na'a, ¿bizr chee̱ na' dxezrenu'? Guxasa, gudxúa nisa, ne bxren lazre' chee̱ Xránu' Dios chee̱ cuee̱' dul-la chiu'.” \p \v 17 ’Gate bezrina' Jerusalén, guxá'a lu xudau' xeajchálajle̱na' Dios, na' ble'eda' tu da ble'e Dios neda'. \v 18 Ble'eda' Xránadxu, na' guzre̱' neda': “Bdxuajche Jerusalén nigá lawe' da quebe xelezí'e̱ ca naca da guchálaju' chia'.” \v 19 Nadxa gucha' Le̱': Xran, zaj nézquezne̱' guxá'a neda' xúgute̱ xu'u naga dxelezraga judío ca', ne xeajxri'a benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chiu', na' bzra'a le̱' lizre xia, ne bzálajqueza' benne' ca', \v 20 na' gate belútie̱' Esteban, benne' we̱n zrin chiu', na' zé̱queza' neda' naca' tuze nen benne' ca' belútie̱' le̱'. \v 21 Xránadxu guzre̱' neda': “Guxíaj, lawe' da sel-la' lue' zitu' naga zaj zra' benne' quebe zaj naque̱' judío.” \s1 Da be̱n benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la \p \v 22 Dizra' caní belenne̱', san lu dizra' nigá gulezú lawe̱' dxelebezre xe̱'e̱, dxelenné̱': \p ―¡Gate benne' nigá! ¡Québedxa dxal-la' gaca bane̱'! \p \v 23 Na' gulebezre xá'aqueze̱', ne buluzale̱' sibe zra lane̱', ne belequé̱'e̱ bxrte xu da buluzale̱' sibe. \v 24 Chee̱ le̱ na' benne' na' dxenná be'e̱ lu wedil-la gunná bé'ene̱' xelegú'e̱ Pablo lu xu'ula, ne xelu'e̱ le̱' chee̱ nne̱' da li, bizr chee̱ na' gulebezre xa'a benne' zan ca' chee̱ le̱'. \v 25 Gate bexuzre buluchéaje̱' na' Pablo, chee̱ xelu'e̱ le̱', Pablo guzre̱' tu benne' dxeaje̱' wedil-la zue̱' na': \p ―¿Naca chee̱le le'e güele tu benne' nababe̱' Roma, ne quebe ne guchí'ale aja naca chee̱'? \p \v 26 Gate ben benne' dxeaje̱' wedil-la da nigá, na' guxíaje̱' xeaje̱zre̱' benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la: \p ―Guxúe xánniu' bi na' gunu', lawe' da nababa Roma benne' nigá. \p \v 27 Nadxa benne' nigá gubigue̱' naga ze̱ Pablo, na' bche̱be̱' le̱': \p ―¿Da li na' nababu' Roma? \p Pablo beche̱be̱': \p ―Awe'. \p \v 28 Na' benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la gunné̱': \p ―Neda' da zrente̱ gudízruja' chee̱ gubaba' Roma. \p Na' Pablo gunné̱': \p ―Neda' nabábaqueza' Roma gate gúlajtea'. \p \v 29 Gate belenne̱' da nigá, na' benne' ca' ba zaj ze̱' xelu'e̱ Pablo belexecuase̱' cuita le̱', na' la gaze benne' na' dxenná be'e̱ lu wedil-la, gate guque bé'ene̱' nababa Pablo Roma, bzrebe̱' lawe' da nuchéaje̱' le̱ du xia. \s1 Pablo dxezrine̱' lau benne' xu'u lawe' blau ca' chee̱ judío ca' \p \v 30 Zra xula, benne' na' dxenná be'e̱ lu wedil-la guca lazre̱' nézene̱' bi chee̱ na' dxelagu zria judío ca' Pablo, na' bequé̱'e̱ du xia na' nadxéaj na na' Pablo, na' gunná bé'ene̱' xelezraga benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze, ne xúgute̱ benne' xu'u lawe' blau. Nadxa guléaje̱' Pablo, na' bze̱' le̱' lau benne' ca'. \c 23 \p \v 1 Pablo gunné̱'e̱ benne' xu'u lawe' blau ca', na' guzre̱' le̱': \p ―Le'e, bi bicha', ca naca xúgute̱ da ba be̱na' neda', zua zri xichaj lázrdawa' lau Dios. \p \v 2 Nadxa Ananías, bxruze blau, gunná bé'ene̱' benne' zaj ze̱' na' xelegape̱' dxu'a Pablo. \v 3 Na' Pablo beche̱be̱': \p ―Dios güe̱'e̱ lue', benne' dxun láweze da xrlátaje. Dxe'u na' chee̱ guchi'u chia' neda' ca dxenná bea da nadxixruj bea Dios. ¿Bizr chee̱ na' dxunu' da dxedábaga da bdxixruje̱', dxenná be'enu' xelu'e̱ neda'? \p \v 4 Benne' ca' zaj zre̱'e̱ na' gulé̱'e̱ Pablo: \p ―¿Caní schanni' dxennáu' chee̱ bxruze blau chee̱ Dios? \p \v 5 Pablo gunné̱': \p ―Le'e, bi bicha', quebe gunezda' che benne' nigá naque̱' bxruze blau lawe' da dxenná lu xiche chee̱ Dios: Quebe nneu' schanni' chee̱ benne' dxenná be'e̱ lázriu'. \p \v 6 Nadxa guque bé'ene̱' Pablo bal-le̱' benne' xu'u lawe' zaj naque̱' benne' saduceo ca', na' xebal-le̱' zaj naque̱' benne' fariseo ca', na' gunné̱' zizraj: \p ―Le'e, bi bicha', neda' naca' fariseo, ne xrtia' zaj naue̱' fariseo ca', na' dxuchí'ale ca naca chia' lawe' da dxebeza lazra' xelexebán benne' gate. \p \v 7 Gate gunná Pablo da nigá, na' benne' fariseo ca', ne benne' saduceo ca' gulezú lawe̱' dxulutil-la ljwezre̱' dizra', na' gulaca chupa la'a ca naca benne' ca'. \v 8 Ca'an guca lawe' da dxelenná saduceo ca' quebe xelexebán benne' gate, ne quebe nu chilá' gubáz chee̱ xabáa ca', ne quebe nu chilá' bénne'du xu'u bénneache, san benne' fariseo ca' dxeléajle̱'e̱ dxata' xúgute̱ da ca'. \v 9 Xúgute̱' gulebezre xe̱'e̱, na' gulezé̱ bal-la benne' dxuluxuzájle̱'e̱ da nadxixruj bea na, benne' zaj naque̱' fariseo, na' gulenné̱': \p ―Benne' nigá quebe bi da cale̱la ne gune̱'. Che nu bénnedu xu'u bénneache, u tu gubáz chee̱ xabáa ba gunné̱' le̱', quebe dxal-la' nne̱dxu chee̱ Dios. \p \v 10 Na' bulutíl-lale̱'e̱ ljwezre̱' dizra', na' benne' na' dxenná be'e̱ lu wedil-la bzrebe̱' xele̱l-le̱' Pablo xuluzúzruje̱' le̱'. Chee̱ le̱ na' gunná bé'ene̱' benne' dxjaca wedil-la xelexebéaje̱' le̱' láwela benne' ca', ne xelexeché'e̱ le̱' lu xu'u na' naga zaj zra' benne' dxjaque̱' wedil-la. \p \v 11 Xe̱la xula, Xránadxu ble'e lawe̱' Pablo, na' guzre̱' le̱': \p ―Be̱n dipa lazru', Pablo, lawe' da ca bchálajquezu' chia' Jerusalén nigá, ca'an dxál-la'queze guchálaju' chia' lu xe̱zre Roma. \s1 Zaj nun benne' judío ca xelune̱' xelútie̱' Pablo \p \v 12 Zra xula bal-la benne' judío ca' belune̱' tuze dizra' xelútie̱' Pablo. Gulenné̱': \p ―Dios cu'e̱ dxi'u de' che bi xi'aj gágudxu, ne quebe ne gútedxu Pablo. \p \v 13 Nadé chua benne' biu ca' zaj nache̱be lazre̱' xelune̱' da nigá. \v 14 Benne' caní xjaque̱' lau benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula sina ca', na' gulenné̱': \p ―Netu' ba guche̱be lázrentu' lau Dios cu'e̱ netu' de' che bi gáguntu', ne quebe ne gútentu' Pablo. \v 15 Na'a, le'e, ne xezícadxa benne' xu'u lawe' blau ca' dxal-la' nábale benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la xedajlegüe̱'e̱ Pablo wxre zila laule le'e, xe̱le bénnea' dxaca lázrele guché̱be xánnele Pablo, na' netu' se̱ cuásantu' gútentu' le̱' québela ne xide̱' nigá. \p \v 16 Zri'ine bi zan Pablo benbe' ca naca da nigá, na' guxíajbe' naga zua Pablo cheajé̱zrebe' le̱'. \v 17 Nadxa Pablo gunné̱' tu benne' xu'u lu ne̱'e̱ benne' ca' dxjaque̱' wedil-la, na' guzre̱' le̱': \p ―Guché̱' bi cuide' nigá lau benne' xíchaje̱ chiu' lawe' da de̱ da dxal-la' xe̱be' le̱'. \p \v 18 Na' benne' na' xu'u lu ne̱'e̱ benne' ca' dxjaque̱' wedil-la guché̱'e̱-be' lau xrane̱', na' guzre̱' le̱': \p ―Pablo, bénnea' nadxéaje̱' gunné̱' neda', na' gunabe̱' xedajgu'a bi cuide' nigá naga zu' lawe' da de̱ da dxal-la' xe̱be' lue'. \p \v 19 Benne' xíchaje̱ na' guqué̱'e̱ na' bi cuide' na', na' guché̱'e̱-be' chalá'ala, ne bche̱be̱'-be': \p ―¿Bi dxaca lazru' xu'u neda'? \p \v 20 Na' gunná bi cuide' na', gúzrebe' le̱': \p ―Benne' judío ca' ba zaj nune̱' tuze dizra' xelenabe̱' lue' che̱'u Pablo wxre zila lau benne' xu'u lawe' blau ca', xelenné̱' dxelaca lazre̱' xuluche̱be xánnie̱' le̱'. \v 21 Quebe chéajle̱'u chee̱ benne' ca' lawe' da nadé chua benne' ca' xelebeze̱' le̱' bagácheze, ne ba guleche̱be lazre̱' lau Dios Le̱' cu'e̱ benne' ca' de' che bi xele'aj xelawe̱', ne quebe ne xelútie̱' Pablo. Na'a ba zaj zue̱' dxelebeze̱' xrtizru'. \p \v 22 Nadxa benne' xíchaje̱ na' bze̱' bi cuide' na' dizra', na' guzre̱'-be' quebe nu xe̱be' ba xeajé̱zrebe' le̱' caní. \s1 Dxelesel-le̱' Pablo lau Félix, benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' \p \v 23 Benne' xíchaje̱ na' gunné̱' chupa benne' chee̱', benne' xu'u lu ne̱'e̱ benne' ca' dxjaque̱' wedil-la, na' gunná bé'ene̱' le̱' xulucueze̱' chupa gaxúa benne' dxjaque̱' wedil-la, benne' sa'aca ni'e̱, ne ga xun chi benne' dxjaque̱' wedil-la, benne' xelebía bzrina', ne chupa gaxúa benne' dxjaque̱' wedil-la, benne' xelu'e̱ xia tunna, chee̱ chjaque̱' lu xe̱zre Cesarea dxedá' ga chizrela. \v 24 La gázqueze gunná bé'ene̱' xulucueze̱' bzrina' cuía Pablo, ne gunná bé'ene̱' xeleché̱'e̱ le̱' cháwedau' lau Félix, benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' waláz chee̱ Roma. \v 25 Gusel-le̱' tu xiche da belúa benne' dxjaque̱' wedil-la. Caní naxúaj na: \p \v 26 Neda' Claudio, dxugapa' lue' diuzre Félix, benne' xu'u lu na'u xe̱zr la xu nigá. \v 27 Benne' judío ca' gule̱l-le̱' benne' nigá ná'tega na'a chee̱ xelútie̱' le̱'. Gate gunezda' neda' nababe̱' Roma, na' guxíajle̱na' benne' chia' ca', benne' dxjaque̱' wedil-la, xeajselá' le̱'. \v 28 Guca lazra' nezda' bi dxelagu zria le̱', na' guche̱'a le̱' lau benne' xu'u lawe' ca' chee̱ judío ca'. \v 29 Na' gunezda' dxelagu zria le̱' da naca chee̱ da nadxixruj bea chee̱ judío ca', san quebe naca na chee̱ xelútie̱' le̱', ne chee̱ chu'e̱ lizre xia. \v 30 Gate benda' ca ba zaj nun judío ca' chee̱ xelútie̱' le̱', na' dxusel-la' le̱' naga zu', ne ba gucha' benne' ca' dxelagu zria le̱' waca xelawe̱' le̱' zria lau lue'. Gaca xrlátaje chiu'. \p \v 31 Nadxa benne' dxjaque̱' wedil-la belune̱' ca gunná be'e benne' xíchaje̱ chee̱', na' beleché̱'e̱ Pablo chizrela, na' belezrine̱' xe̱zre Antípatris. \v 32 Zra xula benne' dxjaca wedil-la, benne' ca' dxeledá' ní'aze, belexezrine̱' Jerusalén, na' benne' dxjaque̱' wedil-la zaj zrie̱' bzrina' beleché̱'e̱ Pablo naga dxal-la' zrine̱'. \v 33 Gate belezrine̱' xe̱zre Cesarea, na' bulunézruje̱' benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' xiche na', ne buludée̱' Pablo lu ne̱'e̱. \v 34 Ca bexuzre blabe̱' xiche na', na' benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' bche̱be̱' ga benne' Pablo. Gate benne̱' naque̱' benne' chee̱ xe̱zre nababa Cilicia, \v 35 na' guzre̱' le̱': \p ―Guchi'a chee̱ da dxaca chiu' gate xelelá' benne' ca' dxelagu zria lue'. \p Nadxa gunná bé'ene̱' cha benne' dxjaca wedil-la xuluxúe̱' Pablo naga zua xu'u lawe' chee̱ Herodes. \c 24 \s1 Pablo dxuzri'e̱ dizra' da dxácale̱ na le̱' lau Félix \p \v 1 Ca gudé gazxu' zra, Ananías, bxruze blau, bzrine̱' xe̱zre Cesarea nen bal-la benne' gula sina ca', ne tu benne' dxenné̱' waláz chee̱ benne' ca', le̱' Tértulo. Benne' caní belezrine̱' lau benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' chee̱ xelagu zria Pablo. \v 2 Gate xeajlexrí'e̱ Pablo, na' guzú lau Tértulo dxawe̱' xria Pablo, dxe̱'e̱ Félix: \p ―Xcalenu' lue', benne' xu'u lu na'u xe̱zr la xu nigá, lawe' da zúantu' xel-la' dxebeza zri lazre', na' da chawe' dxgua dxaca na chee̱ntu', na' ca dxenná be'enu' netu' lu xel-la' sina chiu' dxexedxúaj na chawe'. \v 3 Xúgute̱ da nigá dxezí'queze lu na'ntu' gátete̱ze na', ne dxe̱ntu' lue' xcalén cuinu', Félix. \v 4 Chee̱ québedxa guntu' lue' zé̱dete̱, dxata' xueda' lue' gun zren lazru' xennu' chee̱ntu' tu chí'idau'. \v 5 Dxenná'antu' benne' nigá dxúnle̱'e̱ da cale̱la, ne gátete̱ze na' lu xe̱zr la xu nigá dxune̱' benne' judío chupa la'a, ne naque̱' benne' xíchaje̱ chee̱ benne' ca' zaj da' tu benne' Nazaret. \v 6 Benne' nigá guca lazre̱' guzúe̱' chalá'ala xudau' chee̱ntu', na' netu' gudé̱l-lantu' le̱', ne guca lázrentu' guchí'antu' da naca chee̱' ca nadxixruj bea na chee̱ntu'. \v 7 Na' Lisias, benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la, bequé̱'e̱ le̱' lu na'ntu' xadía. \v 8 Na' gunné̱' che zaj zra benne' xelagu zrie̱' Le̱', dxal-la' xelelé̱'e̱ lau lue'. Lue' gaca guche̱bu' benne' nigá, na' nézenu' naca da li zria dxáguntu' le̱'. \p \v 9 Benne' judío ca' zaj zre̱'e̱ na' gulenné̱' naca da li xúgute̱ da ca'. \v 10 Nadxa benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' guchisa ne̱'e̱ chee̱ guchalaj Pablo, na' gunná Pablo: \p ―Dxebéle̱'e̱da' dxunu' neda' lataj xeche̱ba' lau lue', lawe' da nezda' naca xrlátaje ca dxuchi'u da dxaca chee̱ xe̱zr la xu chee̱ntu' ba zeaj zane' iza. \v 11 Lué'queze waca chéajni'inu' ba zeaj chazrinnu zraze bla'a Jerusalén chee̱ güe lá'ana' Dios. \v 12 Quebe belelé'ene̱' neda' nu gutil-la' dizra', ne quebe nu benne' guché'ena' zraga lu xudau' blau, ne lu xezícala xu'u ca', ne lu neza ca' chee̱ xe̱zre na'. \v 13 Benne' caní quebe xelezéquene̱' xululé'ene̱' naca da li ca zaj naca da dxelawe̱' neda' zria. \v 14 Tu da dxexeche̱ba', dxucá'ana szrena' Dios chee̱ xra xrtáudxu ca', dxuna' ca da dxelenná benne' caní naca na da we̱n lazre', lawe' da dxéajle̱'a xúgute̱ da naxúaj na lu xiche chee̱ da nadxixruj bea na, ne chee̱ benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 15 Neda' dxebeza lázrqueza' ca da gun Dios, ca dxelebeza lazre' benne' caní, dxebeza lázrentu' Dios gusebane̱' benne' gate ca', benne' xrlátaje, ne benne' ca' dxelune̱' da cale̱la. \v 16 Chee̱ le̱ na' dxue lazra' sua zri xichaj lázrdawa' lau Dios, ne lau bénneache ca'. \p \v 17 ’Ca gudé gudá' xe̱zre xula ca' zane' iza, na' bezrina' lazria' chee̱ gunézruja' da gácale̱ na benne' xache' ca', ne cu'a guna' lau Dios. \v 18 Da nigá dxuna' neda' gate bal-la benne' judío chee̱ xe̱zre ca' zaj nababa Asia belexezrague̱' neda' lu xudau' ca gudé bca'ana chawe' cuina' cáte̱ze naca da zéajle̱ntu', san quebe nu benne' bchaga', ne quebe nu benne' guché'ena' zraga. \v 19 Benne' caní dxal-la' xelelé̱'e̱ nigá chee̱ xelawe̱' neda' zria che bi zua dxelaca chee̱' nen neda', \v 20 san che quebe bi de̱, na' benne' caní zaj zre̱'e̱ nigá dxal-la' xelenné̱' che bi belezrélene̱' da dxebaga' gate zua' lau benne' xu'u lawe' blau ca' chee̱ judío ca'. \v 21 Tuze da be̱na' gate zua' lau benne' ca', gunnéa' zizraj: Na'a dxuchí'ale chia' lawe' da dxeajlí lazra' xelexebán benne' gate. \p \v 22 Gate Félix benne̱' da nigá, na' bca'ane̱' na cá'aze lawe' da neze xanne' le̱' ca naca chee̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' guzre̱' benne' ca': \p ―Gate xida Lisias, benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la, na' chéajni'idxeda' chee̱ da nigá dxaca chee̱le. \p \v 23 Nadxa Félix gunná bé'ene̱' benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la, ne benne' ca' dxenná be'ene̱' xelexegu'e̱ Pablo lu xu'u lawe' na', na' xelu'e̱ le̱' lataj bi gune̱', ne xelu'e̱ lataj benne' ljwezre Pablo cheajlenné̱'e̱ le̱', ne bi xelune̱' chee̱'. \p \v 24 Gudé tu chupa zra Félix belé̱'e̱ xetú nen zru'ule̱' Drusila, nu'ula judío, na' gunná bé'ene̱' bzrin Pablo chee̱ guchálajle̱ne̱' le̱' ca naca xel-la' dxeajlí lazre' chee̱' chee̱ Jesucristo. \v 25 Gate Pablo bchálajle̱ne̱' le̱' ca dxal-la' gundxu da xrlátaje, ne nna be'e cuínadxu, na' zrin zra guchi'a Dios chee̱dxu gate cheajsé̱ chee̱ xe̱zr la xu, na' bzrebe Félix, ne guzre̱' Pablo: \p ―Bexíaj na'a. Gate nalátaja', na' nné̱queza' lue'. \p \v 26 La gaze dxaca lazre' Félix gunezruj Pablo le̱' dumí chee̱ gusane̱' le̱'. Chee̱ le̱ na' gunné̱le̱'e̱ Pablo chee̱ guchálajle̱ne̱' le̱'. \v 27 Ca' guca, gudé chupa iza, na' Félix bedxúaje̱' xrlátaje̱' ga xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na', na' bedé tu benne' le̱' Porcio Festo waláz chee̱ Félix. Félix bca'ane̱' Pablo lizre xia lawe' da guca lazre̱' xegá'ane̱' chawe' lau judío ca'. \c 25 \s1 Pablo dxexeche̱be̱' lau Festo \p \v 1 Nadxa Festo bzrine̱' xe̱zre Cesarea chee̱ si' lu ne̱'e̱ gaque̱' benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na', na' gate guca chunna zra, guxíaje̱' Jerusalén. \v 2 Lu xe̱zre na' belezrín benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' judío blau ca' lau le̱', ne gulawe̱' zria Pablo. \v 3 Gulata' xuene̱' benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' sel-le̱' benne' cheajlexezri'e̱ Pablo chee̱ xezrine̱' Jerusalén. Benne' judío ca' ba zaj nune̱' xelútie̱' Pablo la neza gate zezé̱'e̱ na'. \v 4 Beche̱be Festo ba xu'u Pablo lizre xia lu xe̱zre Cesarea, na' lé̱queze̱' ba nune̱' chéaje̱' na' xetú chupa zra. \v 5 Na' guzre̱' benne' ca': \p ―Benne' ca' zaj zre̱'e̱ láwela le'e, benne' zaj nape̱' xel-la' dxenná bea, dxal-la' chjácale̱ne̱' neda' Cesarea, na' che benne' na' zua bi da cale̱la da be̱ne̱', waca gágule le̱' zria. \p \v 6 Festo begá'ane̱' Jerusalén ca du xrunu' ga chi zraze, na' bezrine̱' Cesarea. Zra xula gudxé'e̱ lataj blau chee̱', ne gunná bé'ene̱' xeajlexrí'e̱ Pablo. \v 7 Gate bzrin Pablo lau benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na', na' gulebiga judío ca' zá'aca Jerusalén, ne gulágule̱'e̱ zria Pablo, san quebe guca xululé'ene̱' naca na da li. \v 8 Nadxa Pablo beche̱be̱' waláz chee̱', gunné̱': \p ―Neda' quebe bi da cale̱la ne guna', quegá chee̱ da nadxixruj bea chee̱ judío ca', ne quegá chee̱ xudau' chee̱', ne quegá chee̱ César. \p \v 9 Festo guca lazre̱' xegá'ane̱' xrlátaje lau benne' judío ca', na' bche̱be̱' Pablo: \p ―¿Dxaca lazru' chéaju' Jerusalén chee̱ guchi'a neda' ca naca chiu' na'? \p \v 10 Pablo beche̱be̱': \p ―Zua' lau xu'u lawe' da nuzúa César naga dxal-la' zri'a ca naca chia'. Lue' nézqueznu' quebe bi da zrinnaj ne guna' chee̱ benne' judío ca'. \v 11 Che ba be̱na' tu da zrinnaj da dxun na gútele neda', waca gútele neda'. Che quebe bi de̱ naca na da li ca naca zria da dxelawe̱' neda', quebe nu napa xel-la' dxenná bea gudée̱' neda' lu na' benne' ca'. Dxenaba' zri'a chia' lau César. \p \v 12 Ca gudé bchálajle̱ne̱' benne' dxuluzéajni'i le̱', na' Festo guzre̱' Pablo: \p ―Ba gunabu' zri'a chiu' lau César. Chéaju' lau César. \s1 Pablo dxezrine̱' lau Agripa, benne' wenná bea \p \v 13 Ca gudé zane' zra Agripa, benne' wenná bea, ne bi zane̱' belezrine̱' Cesarea chee̱ xulugape̱' Festo diuzre. \v 14 Gulezúe̱' na' tu chupa zra, na' Festo bzenne̱' Agripa, benne' wenná bea na' ca naca chee̱ Pablo. Guzre̱' le̱': \p ―Zua tu benne' nigá, benne' bca'ana Félix lizre xia. \v 15 Gate guzúa' xe̱zre Jerusalén, na' benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', ne benne' gula sina ca' chee̱ judío ca' gulenné̱' chee̱ benne' nigá, ne gulenabe̱' neda' chuga' chee̱' gatie̱'. \v 16 Neda' beche̱ba' benne' ca', gunnía' benne' xu'u lawe' chee̱ Roma quebe nu benne' dxelechugue̱' chee̱' gatie̱' che quebe zrine̱' lau benne' ca' dxelawe' le̱' zria chee̱ xeche̱be̱' waláz chee̱'. \v 17 Chee̱ le̱ na', gate belelá' benne' ca' nigá, quebe guzreda', na' zra xula gudxe'a lataj blau chia', ne gunná be'eda' bla' benne' na'. \v 18 Benne' ca' gulawe̱' le̱' zria quebe bi gulenné̱' chee̱' ca da gúqueda' neda'. \v 19 Laze láweze da gulenné̱' chee̱' naca na ca naca da dxeléajle̱'e̱ chee̱ Dios, ne chee̱ tu benne' le̱' Jesús, benne' gute, san dxenná Pablo naca bane̱'. \v 20 Quebe bezréleda' ájala guna' chee̱ da na', na' bche̱ba' Pablo che dxaca lazre̱' chéaje̱' Jerusalén chee̱ zri'a ca naca chee̱' na'. \v 21 Nadxa le̱' gunabe̱' zri'a chee̱' lau César Augusto, na' gunná be'eda' xegá'ane̱' lizre xia cadxa séqueda' sel-la' le̱' lau César. \p \v 22 Nadxa gunná Agripa, dxe̱'e̱ Festo: \p ―La gaze neda' dxaca lazra' xenda' chee̱ benne' nigá. \p Na' beche̱be Festo: \p ―Wxre xennu' chee̱'. \p \v 23 Zra xula, gate belezrín Agripa, ne Berenice ga na', belú'e̱ lu dute̱ xel-la' szren nen benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la, ne benne' blau ca' chee̱ xe̱zre. Na' Festo gunná bé'ene̱' xeajlexrí'e̱ Pablo, \v 24 na' gunné̱': \p ―Agripa, benne' wenná bea, ne le'e, nazrágale nigá nen netu'. Nigá zua benne' na'. Benne' zan, benne' judío zaj zre̱'e̱ Jerusalén, ne benne' zaj zre̱'e̱ Cesarea nigá, gulenné̱' chee̱ benne' nigá, na' tu gulé̱zqueze̱' neda' dxal-la' gatie̱'. \v 25 Neda' dxéqueda' quebe bi be̱ne̱' da gudé na le̱' gatie̱', san lé̱queze̱' gunabe̱' zri'a chee̱' lau César. Chee̱ le̱ na' ba nuna' chee̱' sel-la' le̱' lau César. \v 26 Quebe bi de̱ da guzúaja' chee̱ Xrana' César ca naca chee̱ benne' nigá. Chee̱ le̱ na' dxuzúa' benne' nigá laule le'e, ne da naca bláuqueze, dxuzúa' le̱' lau lue', wenná bea Agripa, chee̱ guche̱bu' le̱' chee̱ gata' late' da guzúaja' ca naca chee̱'. \v 27 Dxéqueda' quebe naca chawe' sel-la' tu benne' nadxéaje̱' du xia, ne quebe nnia' bi da zria nape̱'. \c 26 \s1 Pablo dxexeche̱be̱' lau Agripa, benne' wenná bea \p \v 1 Nadxa gunná wenná bea Agripa, guzre̱' Pablo: \p ―Waca xeche̱bu'. \p Na' Pablo guchisa ne̱'e̱, ne guzú lawe̱' dxuchálaje̱', dxenné̱': \p \v 2 ―Dxebéle̱'e̱da' dxunu' neda' lataj dxuchálaja' lau lue', wenná bea Agripa, chee̱ xeche̱ba' ca da gulenná benne' judío chia' neda', \v 3 ne da naca blaudxa, lawe' da nézqueznu' lue' ca naca da zéajle̱ntu' netu', benne' judío ca', ne ca naca dizra' dxutil-la ljwézrentu'. Chee̱ le̱ na' dxenaba' lue' xennu' chia' dute̱ xel-la' zren lazre' chiu'. \p \v 4 ’Xúgute̱ benne' judío ca' zaj nézene̱' ca be̱na' lazria', ne lu xe̱zre Jerusalén gate nácatea' bidau'te̱. \v 5 Zaj nézqueze benne' ca', ne waca xelexeche̱be̱' che dxelaca lazre̱', ca nácatea' benne' cuíde'te̱, naca' fariseo. Benne' fariseo ca' zjácale̱dxe̱' ca naca chee̱ da dxeléajle̱ judío ca' chee̱ Dios. \v 6 Na'a lawe' da dxebeza lazra' gusebán Dios benne' gate ca', ca guche̱be lazre̱' chee̱ xra xrtáuntu' ca', benne' ca' buluzúe̱' neda' lau xu'u lawe'. \v 7 Dxelebeza lazre' chazrinnu cue' zri'ine zre sua Israel xelelé'ene̱' gaca ca naca da nigá guche̱be lazre' Dios, na' chee̱ le̱ na' dxulucá'ana szrene̱' Dios, ne dxelune̱' zrin chee̱' te zra ne chizrela. Na'a, wenná bea Agripa, benne' judío ca' dxelawe̱' neda' zria lawe' da dxebeza lazra' ca naca da caníqueze da nache̱be lazre' Dios. \v 8 ¿Quebe dxéajle̱'u gusebán Dios benne' gate ca'? \p \v 9 ’Néda'queza' nédxute̱ gúqueda' da zan da dxal-la' guna' chee̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, benne' Nazaret. \v 10 Caní be̱na' lu xe̱zre Jerusalén. Lu xel-la' dxenná bea chee̱ benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca', benne' zan bzra'a lizre xia, benne' dxeléajle̱'e̱ chee̱ Jesús, na' gate belútie̱' benne' ca' neda' bé̱nqueza' tuze benne' ca' belútie̱' le̱'. \v 11 Zane' lásate̱ bdea' benne' ca' ba xa' chee̱ xulusane̱' xel-la' dxeleajlí lazre' chee̱'. Caní be̱na' xúgute̱ lu xu'u ca' naga dxelezraga judío ca', na' lu xel-la' dxezrá'a chia' benne' ca', gudáu zi' xuzra' benne' ca' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zre zitu' ca'. \p \v 12 ’Chee̱ guna' da nigá zexá'a xe̱zre Damasco, zaj nasel-la benne' xíchaje̱ ca' chee̱ bxruze ca' neda' nen xel-la' dxenná bea chee̱'. \v 13 Ca zexá'a xu'a neza na', du wagubizra ble'eda' tu xi' da za' xabáa da nácadxa ca xel-la' dxenná' chee̱ gubizra, na' gusení na naga zexá'a neda' nen benne' zjácale̱ne̱' neda'. \v 14 Nadxa xúgute̱ntu' xeajcházentu' lu xu, na' benda' chi'i tu benne' gunné̱' dizra' hebreo, guzre̱' neda': “Saulo, Saulo, ¿bizr chee̱ na' nau zi' xuzru' neda'? Lue'ze dxun zi' cuinu' ca dxun be̱zre gate dxulíbeba' lawe' xágala da dxádue̱'-ba'.” \v 15 Nadxa gunnéa': ¿Nuzra Lue', Xran? na' Xránadxu guzre̱' neda': “Neda' naca' Jesús, bénnea' nau zi' xuzru'. \v 16 Bexasa, guzé̱, lawe' da ble'e lawa' lue' chee̱ gunu' zrin chia', ne chee̱ xeche̱bu' ca naca da ba blé'enu', ne ca naca da za le'enu' gate te na'a. \v 17 Guselá' lue' lu na' benne' judío ca', ne lu na' benne' zitu' ca' naga dxusel-la' lue' na'a. \v 18 Dxusel-la' lue' lau benne' ca' chee̱ sálaju' xiaj lau benne' ca' chee̱ xulusane̱' da naca chee̱ da chul-la, na' xelune̱' da naca chee̱ xel-la' naxaní', ne chee̱ xelexedxúaje̱' lu na' da xriwe̱', ne xelexú'e̱ lu na' Dios, ne chee̱ xeléajle̱'e̱ chia' neda', na' xunite lau Dios ca naca dul-la chee̱', ne gaca chee̱' tu da xelape̱' láwela benne' ca' ba gucá'a Dios.” \p \v 19 ’Ca' guca, wenná bea Agripa. Bzua' dizra' ca naca da ble'e Dios neda' da naca chee̱ xabáa. \v 20 Nedxu bchálaja' dizra' chee̱ Dios lau benne' zaj zre̱'e̱ xe̱zre Damasco, na' gudé na' lau benne' zaj zre̱'e̱ Jerusalén, ne ca naca naga nababa Judea, ne lau benne' ca' quebe zaj naque̱' judío. Gucha' benne' ca' dxal-la' xelexebí'i lazre̱', ne xelexexaque̱' chee̱ Dios, na' xelune̱' da xelunna bea na ca da ba zaj naque̱'. \v 21 Chee̱ le̱ na' benne' judío ca' gule̱l-le̱' neda' lu xudau', ne gulaca lazre̱' xelútie̱' neda'. \v 22 Dios dxácale̱ne̱' neda', na' ze̱ chúchuqueza' lu zra na'a zra, dxuchálajle̱na' xúgute̱ benne' ca naca chee̱ Dios, benne' cá'aze ca', ne benne' blau ca'. Dxapa' benne' ca' tuze ca naca da gulenná benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios, ne da gunná Moisés dxal-la' gaca. \v 23 Gulenné̱' Cristo dxal-la' si' saque̱', na' ca te gatie̱' dxal-la' xebane̱' ládujla benne' gate nédxudxa ca xúgute̱ benne' ca', na' gulenné̱' xelén benne' judío ca', ne benne' quebe zaj naque̱' judío ca naca chee̱ xel-la' naxaní' chee̱ Dios, da dxulé'e na le̱' ca gaca xelelé̱'. \s1 Pablo dxaca lazre̱' guzéajni'ine̱' Agripa gaque̱' benne' chee̱ Cristo \p \v 24 Gate gunná Pablo da caní, na' gunná zizraj Festo: \p ―Nadá xichaj lázrda'u, Pablo. Lawe' da dxusé̱dele̱'u, na' nadá xichaj lázrda'u. \p \v 25 Pablo beche̱be̱': \p ―Quebe nadá xichaj lázrdawa', dxapa' cuinu' Festo. Da dxennéa' naca na da gaca chéajle̱dxu, ne da li. \v 26 Nigá zua wenná bea Agripa. Nézele̱'e̱ne̱' ca naca chee̱ da caní, na' chee̱ le̱ na' dxuchálaja' dute̱ xel-la' dxuxrén lazre' chia' lawe̱'. Nézquezda' le̱' nézene̱' ca naca da nigá lawe' da dxuchálaja' ca naca chee̱ da quebe guca na bagácheze. \v 27 ¿Dxéajle̱'u lue', wenná bea Agripa, ca naca da gulenná benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios? Nezda' dxéajle̱'u. \p \v 28 Nadxa gunná Agripa: \p ―Xeláteze guzéajni'inu' neda' gaca' chee̱ Cristo. \p \v 29 Nadxa gunná Pablo: \p ―Che xeláteze u che da zrendxa dxenaba' gun Dios, quegá lue'ze, san cá'anqueze xúgute̱ benne' dxelenne̱' chia' na'a, xelaque̱' ca néda'queza', san quebe xeledxéaje̱' du xia. \p \v 30 Ca gudé gunná Pablo da nigá, na' gulexasa wenná bea, ne benne' xu'u lu ne̱'e̱ xe̱zr la xu na' tu zren nen Berenice, ne xúgute̱ benne' ca' zaj dxe'e̱ na'. \v 31 Belexedxúaje̱' chee̱ze̱' chee̱ xuluchálajle̱ ljwezre̱' ca naca chee̱ da nigá. Na' gulenné̱', dxelé̱ ljwezre̱': \p ―Benne' nigá quebe bi da cale̱la ne gune̱' da gudé na le̱' gatie̱', ne quebe dxal-la' chu'e̱ lizre xia. \p \v 32 Na' gunná Agripa, guzre̱' Festo: \p ―Waca gusandxu benne' nigá chela quebe gunabe̱' zri'a chee̱' lau César. \c 27 \s1 Dxelesel-le̱' Pablo lu xe̱zre Roma \p \v 1 Gate ba zaj nune̱' xelesel-le̱' netu' lu xe̱zr la xu Italia, na' Pablo, ne xezícala benne' ca' zaj zre̱'e̱ lizre xia, buludée̱' le̱' lu na' tu benne' dxenná bé'ene̱ lu wedil-la le̱' Julio, benne' yu'u lu ne̱'e̱ tu cue' benne' dxjaque̱' wedil-la nazí le na Benne' Chee̱ Augusto Dxjaque̱' Wedil-la. \v 2 Na' guxú'untu' tu lu da dxedá lawe' nísadau' chee̱ xe̱zre Adramitio, da ba zua te na xé̱zredu ca' chee̱ ga nababa Asia. Zúale̱queze Aristarco netu', tu benne' xe̱zre Tesalónica chee̱ ga nababa Macedonia. \v 3 Zra xula bzrintu' xe̱zre Sidón, naga Julio bé̱nle̱'e̱ da chawe' chee̱ Pablo, na' be̱'e̱ le̱' lataj xeajnné̱'e̱ bi bíchedxu ca' chee̱ bi belune̱' chee̱'. \v 4 Gate beza'ntu' xe̱zre Sidón, na' gudentu' naga dxe' xe̱zr la xu Chipre da naxechaj nísadau'. Blé'entu' na chalá'a xéglala lawe' da dxaca be' da quebe dxue na da dxedá lawe' nísadau' lataj cheaj na lizra lidau'. \v 5 Gudentu' lu nísadau' le nna' xe̱zre ca' zaj nababa Cilicia, ne Panfilia, na' bzrintu' xe̱zre Mira da nababa Licia. \p \v 6 Lu xe̱zre na' benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la bezrague̱' tu da dxedá lawe' nísadau' chee̱ xe̱zre Alejandría da zeaj na xe̱zr la xu Italia, na' bzre̱'e̱ netu' lawle chee̱ zeajntu' Italia na'. \v 7 Zane' zra zéajntu' chawe' lazre', na' sté̱bele̱'e̱ bzrintu' le nna' xe̱zre Gnido. Lawe' da ne za be' na' dxedábaga na da dxedá lawe' nísadau', na' gudentu' le nna' Salmón, ne guxéchajntu' naga dxe' xe̱zr la xu Creta da naxechaj nísadau'. \v 8 Sté̱bele̱'e̱ gudentu' chalá'ala naga dxe' Creta na', na' bzrintu' tu xé̱zredau' nazí le na Buenos Puertos, da zua gagu naga zua xe̱zre Lasea. \p \v 9 Záne'te̱ zra bnítentu' xu'untu' da dxedá lawe' nísadau' na', na' ba naca ste̱be zéajntu' lu nísadau' na' lawe' da ba dxexú'udxu beu' zaga. Chee̱ le̱ na' bzéajni'i Pablo benne' ca'. \v 10 Dxenné̱': \p ―Le'e, benne', dxelé'eda' wácale̱'e̱ ste̱be naga zéajdxu na'a, na' wabía xi' da dxedá lawe' nísadau' nigá ne xua da nua na, na' zrúzrete̱ cuía xidxu dxi'u. \p \v 11 Benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la guxéajle̱dxe̱' chee̱ xrane da dxedá lawe' nísadau' na', ne chee̱ benne' xu'u na lu ne̱'e̱, ca chee̱ Pablo. \v 12 Na' lawe' da quebe naca lataj na' chawe' súadxu na' beu' zaga ca', na' xúgute̱' guléquene̱' nácadxa chawe' xezá' da dxedá lawe' nísadau' na' chee̱ xexéaj na Fenice, tu xe̱zre chee̱ Creta na', da dxe' chalá'a chee̱ xe̱zr la xu Creta naga dxebía gubizra, na' xegá'anadxu na' beu' zaga ca'. \s1 Dxaca be' bdunu' lu nísadau' \p \v 13 Nadxa guzú lau dxaca lase be' da za' chalá'a naga dxedé gubizra beu' zaga, na' guléquene̱' waca chéajte̱zentu' lu nísadau', na' gudentu' gáguze lu xe̱zr la xu Creta na'. \v 14 Nadxa chíte̱ze guca guzú lau dxácale̱'e̱ be' bdunu' da za' chalá'a ga za' be' zaga. \v 15 Be' na' guzú lau dxuzriga na chalá'ala da dxedá lawe' nísadau' na', na' lawe' da québedxa guca chéajdxantu' naga za' be' na' be̱n na ba xen be̱ntu' lataj bzriga na da dxedá lawe' nísadau' na'. \v 16 Na' gudentu' cúzrela tu xe̱zr la xudau' naxechaj nísadau' da nazí le na Clauda, naga québedxa dxácate̱ na be' na' wal-la, na' sté̱bele̱'e̱ gúquentu' bcuentu' da dau' da dxedá lawe' nísadau' da nazrube xu da zren na' xu'untu', na' bzuantu' na lu da zren da dxedá lawe' nísadau' na'. \v 17 Ca gudé bulucuene̱' da dau' na', na' buludée̱' du zri'a ca' zran da dxedá lawe' nísadau' na' da xeluxru chacha na. Nadxa, lawe' da belezrebe̱' chaze da dxedá lawe' nísadau' na' lu xuzre' naga nazí le Sirte, na' bululétaje̱' ladxe' ca' da dxelecá'a be' lu da dxedá lawe' nísadau' na', na' belúe lataj be' na' bzriga na le̱n. \v 18 Zra xula, lawe' da ne dxácale̱'e̱ be' bdunu', gulezú lawe̱' dxeledxú'une̱' xua ca' lu nísadau', da nua da dxedá lawe' nísadau' na'. \v 19 Zra guxunne' zra nen ná'quezentu' gudxú'unantu' lu nísadau' da dxuluchínene̱' chee̱ da dxedá lawe' nísadau' na'. \v 20 Zane' zra quebe blé'entu' gubizra ne belaj ca', ne ca naca be' bdunu' zren na' ne dxuzriga na da dxedá lawe' nísadau' na', na' québedxa guleza lázrentu' láquezentu'. \p \v 21 Zane' zra gudentu' quebe náguntu', na' guzé̱ Pablo láwela benne' ca', ne gunné̱': \p ―Le'e, benne', cháwedxa la guca chee̱dxu la be̱nle da gucha' le'e, na' quebe bedxúajdxu lu xe̱zr la xu Creta, ne quebe bi guque da dxedá lawe' nísadau' nigá, na' xua' da nua na quebe guzría xi'. \v 22 Na'a, quebe guchebe lázrele. Netudxu dxi'u quebe cuía xidxu, lácala cuía xi' da dxedá lawe' nísadau' nigá. \v 23 Ba dxe̱le ble'e lau tu gubáz chee̱ xabáa chee̱ Dios neda'. Naca' chee̱ Dios nigá ne dxuna' zrin chee̱'. \v 24 Gubáz na' guzre̱' neda': “Quebe zrebu', Pablo, lawe' da dxun na ba xen zrinu' lau César, na' ne̱ chiu' lue' Dios guselé̱' lu xel-la' gute xúgute̱ benne' zaj zra' nen lue' lu da dxedá lawe' nísadau' nigá.” \v 25 Chee̱ le̱ na', benne', le gun dipa lázrele, lawe' da dxuxrén lazra' Dios, ne nezda' waca ca gunná gubáz chee̱ xabáa na' bchálajle̱ne̱' neda'. \v 26 Na'a dxun na ba xen cheajchaze da dxedá lawe' nísadau' nigá tu lu xe̱zr la xu da naxechaj nísadau'. \p \v 27 Ca gudé chinu' zra gate naca chizrela, ne zrantu' lu nísadau' nazí le na Adria, na' be' na' dxaca dxuzriga na da dxedá lawe' nísadau' quela ca'ala, na' dxe̱la guleque be'e benne' ca' dxulusá da dxedá lawe' nísadau' na' ba dxezrín na dxu'a xu bizre. \v 28 Na' buludxixre̱' cátite situj dxe' nisa na', na' dxe' na galaj esa. Na' xetú chí'idau' gudé buludxixre̱' da xula, na' dxe' na chinu' ésaze. \v 29 Belezrebe̱' cheajtá da dxedá lawe' nísadau' na' xiaj, na' buluzale̱' tapa xia da nácale̱'e̱ zi'i zran nisa zeaj zranla da dxedá lawe' nísadau' na', na' gulebeze̱' chaní' dudxuze dxelezrebe̱'. \v 30 Nadxa benne' ca' dxulusá da dxedá lawe' nísadau' na' guléquene̱' xelexedxúaje̱' lu da dxedá lawe' nísadau' na', na' gulezú lawe̱' dxululétaje̱' da dau' na' zria lawe' da zren na' dxedá lawe' nísadau', dxelune̱' ca benne' xuluzáladxa xia da guxru na da dxedá lawe' nísadau' zren na' da zeaj laula na. \v 31 Pablo bzenne̱' benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la, ne benne' dxjaque̱' wedil-la, dxenné̱': \p ―Che quebe xelegá'ana benne' caní lu da dxedá lawe' nísadau', quebe lale le'e. \p \v 32 Nadxa benne' dxjaque̱' wedil-la gulechugue̱' du zri'a da nadxéaj da dau' na', na' belú'e̱ na lataj bexruj na lu nísadau'. \p \v 33 Ca guxaní'sise̱' bzéajni'i Pablo xúgute̱ benne' ca' dxal-la' xelawe̱' xeta, gunné̱': \p ―Ba zeaj chinu' zra quebe dxásele ne quebe dxágule. \v 34 Dxata' xueda' le'e gágule. Da nigá dxun na ba xen chee̱ lale. Netudxu dxi'u quebe cuía xi' netú xicha xíchajdxu. \p \v 35 Ca gunné̱' caní, Pablo guqué̱'e̱ tu xeta xtila, na' guzre̱' Dios: “Xcalenu'”, lau xúgute̱ benne' ca'. Nadxa bzúzruje̱' na, na' guzú lawe̱' dxawe̱'. \v 36 Nadxa xúgute̱' belún dipa lazre̱', na' gulezú lau dxelawe̱'. \v 37 Cátite netu' zrantu' lu da dxedá lawe' nísadau' na' nácantu' chupa gaxúa ga xun chinu tuntu'. \v 38 Ca gudé gulawe̱' cátite guléljene̱', na' buluzale̱' zrua' xtila lu nísadau' chee̱ bezrá' da dxedá lawe' nísadau' na'. \s1 Dxebía xi' da zren da dxedá lawe' nísadau' \p \v 39 Gate guxaní', benne' ca' dxulusá da dxedá lawe' nísadau' na' quebe belexúnbe'e̱ xe̱zr la xu na' da zua na le nna' naga zaj zre̱'e̱. Belelé'ene̱' naga dxexú'u nísadau' gachaj láwela xe̱zr la xu na', na' dxu'e na' naca lache'. Na' gulaca lazre̱' xuluxudée̱' da dxedá lawe' nísadau' laduj na'. \v 40 Gulechugue̱' du zri'a ca' zaj nacá'a xia ca', ne bulucá'ane̱' xia ca' lu nísadau'. Gulese̱zre̱' du zri'a da nadxéaj ne̱'e xaga da dxuzechaj na da dxedá lawe' nísadau'. Nadxa gulechise̱' ladxe' da dxecá'a be' da zeaj láwela da dxedá lawe' nísadau', na' da dxedá lawe' nísadau' na' guzú lau dxebiga na naga naca lache'. \v 41 Bzrin na naga dxezraga nisa na' dxupa la'a, na' da dxedá lawe' nísadau' na' guxaze na lu xuzre' da dxe' zran nisa na'. Zeaj láwela da dxedá lawe' nísadau', na' begá'ana na chalásaze lu xuzre' na', ne québedxa gulezéquene̱' xuluté̱' na. Da zeaj zranla guzú lau dxuzruj na lawe' da dxeajé̱le̱'e̱ xeajxruza chee̱ nísadau' na' zran da dxedá lawe' nísadau' na'. \v 42 Benne' dxjaque̱' wedil-la gulaca lazre̱' xelútie̱' benne' zaj nadxéaje̱' chee̱ quebe xuluxuzrúnnuje̱' xelezrúe̱' lawe' nisa na'. \v 43 Benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la guca lazre̱' guselé̱' Pablo, na' quebe be̱'e̱ lataj benne' dxjaque̱' wedil-la xelútie̱' benne' ca'. Na' gunná bé'ene̱' benne' ca' dxelaque̱' dxelezrúe̱' nisa cheajlexexrítie̱' lu nisa na' chee̱ xelexezrine̱' lu xu bizre. \v 44 Benne' ca' xezícala, bal-le̱' gulequé̱'e̱ blaga', ne xebal-le̱' gulequé̱'e̱ blaga' bizruj chee̱ da dxedá lawe' nísadau' na', na' caní guca, xúgute̱' belexezrine̱' lu xu bizre. \c 28 \s1 Da be̱n Pablo lu xe̱zr la xu na' nazí le na Malta \p \v 1 Ca gulá xúgute̱ntu', na' gunézentu' xe̱zr la xu na' da naxechaj nísadau' nazí le na Malta. \v 2 Benne' zaj zre̱'e̱ na' belúnle̱'e̱ netu' cháwedau'. Gulebéche'le̱'e̱ xi' lawe' da dxúnle̱'e̱ zaga, ne dxaca xiuj, na' gulenné̱' netu' cheajse̱ntu' dxu'a xi' chee̱ xezré'entu'. \v 3 Nadxa Pablo guqué̱'e̱ tu xrunu zruze xaga, na' ca dxuzré̱'e̱ na lu xi', bedxúaj tu be̱la' da na' dxuzrúnnujba' lu da la na', na' gudagu xa'aba' na' Pablo. \v 4 Gate belelé'e benne' ca' zaj zre̱'e̱ lu xe̱zr la xu na', nal-la' be̱la' na' na' Pablo, na' gulé̱ ljwezre̱': \p ―Benne' nigá naque̱' we̱te benne' lawe' da lácala gulé̱' lu nísadau', quebe dxue lataj dios na' nazí'i le̱' Xrlátaje gaca ban le̱'. \p \v 5 Pablo guzribe̱' be̱la' na' lu xi', ne quebe bi gúquene̱'. \v 6 Xúgute̱' gulebeze̱' chee̱ gata' xi' na' Pablo u che'e̱ gatie̱'. Ca gudé gulebeze̱' tu chi'i wal-la, ne belelé'ene̱' quebe bi gúquene̱', na' buluché̱'e̱ ca da dxeléquene̱', ne gulezú lawe̱' dxelenné̱' naca Pablo tu dios. \p \v 7 Gágute̱ naga zrantu' de̱ xe̱zr la xu chee̱ benne' blau chee̱ xe̱zr la xu na', le̱' Publio. Benne' nigá guzí' lu ne̱'e̱ netu', ne bxúele̱'e̱ netu' cháwedau' lawe' chunna zra. \v 8 Xra Publio de̱ze̱', quebe chawe' zue̱', na' xu'e̱ da la, ne dxaque̱' xízrawe̱' dxen. Pablo guxíaje̱' xeajnné̱'e̱ le̱', na' ca gudé bchálajle̱ne̱' Dios, bze̱ ne̱'e̱ lawe' le̱', na' bexaque̱'. \v 9 Gate belenne̱' da nigá, na' benne' ca' xezícadxa, benne' we̱' ca' zaj zre̱'e̱ xe̱zr la xu na', belezrine̱' lau Pablo, na' belexaque̱'. \v 10 Gulápale̱'e̱ netu' ba lá'ana, na' ca gudé na', gate ba zua chú'untu' da xula tu lu da dxedá lawe' nísadau', belunne̱' xúgute̱ da nachínnentu'. \s1 Pablo dxezrine̱' xe̱zre Roma \p \v 11 Ca gudé guca chunna beu' zúantu' lu xe̱zr la xu na', na' bexú'untu' tu lu da dxedá lawe' nísadau' da gudxé' na na' dxácate̱ naca beu' zaga ca'. Naca na tu da dxedá lawe' nísadau' chee̱ xe̱zre Alejandría, na' luzrgue da dxedá lawe' nísadau' na' zaj da bedáu' chee̱ dios bi lide' ca' zaj le̱' Cástor ne Pólux. \v 12 Bzrintu' dxu'a xe̱zre Siracusa naga begá'anantu' chunna zra. \v 13 Gate beza'ntu' na', na' gudentu' dxu'a xe̱zr la xu na', ne bzrintu' xe̱zre Regio. Zra xula dxaca be' da za' chalá'a naga dxedé gubizra beu' zaga ca', na' zra gudxupe' zra bzrintu' xe̱zre Puteoli. \v 14 Lu xe̱zre na' bezrágantu' bal-la bi bíchedxu, benne' gulenné̱' netu' lizre̱' xegá'anale̱ntu' le̱' xrunu' zra, na' ca gudé na' guza'ntu' ní'antu' zéajntu' Roma. \v 15 Bi bíchedxu zaj zra' Roma ba belenne̱' chee̱ntu', na' beledxúaje̱' xe̱zre na', bedajlechague̱' netu' tu xé̱zredau' nazí le na Xi'a Chee̱ Apio, na' xebal-le̱' belexezrague̱' netu' tu lataj nazí le na Chunna Xú'udau'. Gate ble'e Pablo bi bíchedxu ca', na' guzre̱' Dios: “Xcalenu'”, ne be̱n dipa lazre̱'. \v 16 Gate bzrintu' Roma, benne' dxenná be'e̱ lu wedil-la bdee̱' benne' zaj nadxéaje̱' lu na' benne' xíchaje̱ chee̱ bi xra'aga ca', san be̱'e̱ lataj Pablo sue̱' chee̱ze̱' nen tu benne' dxéaje̱' wedil-la, benne' guxúe̱' le̱' chee̱ quebe xuzrúnnuje̱'. \s1 Pablo dxuchálaje̱' chee̱ Jesús lu xe̱zre Roma \p \v 17 Ca gudé chunna zra Pablo gusel-le̱' benne' xeajnné̱' benne' judío blau ca' zaj zre̱'e̱ Roma, na' gate belezrague̱', guzre̱' benne' ca': \p ―Le'e, bi bicha'. Neda' quebe gudábaga' judío ca', ne quebe gudábaga' da xjácale̱ xra xrtáudxu ca', san benne' judío ca' zaj zre̱'e̱ Jerusalén buludée̱' neda' lu na' benne' Roma ca'. \v 18 Gate benne' Roma zaj zre̱'e̱ na' buluche̱be̱' neda', gulaca lazre̱' xulusane̱' neda' lawe' da quebe belezrelne̱' bi da be̱na' da gun na xelechugue̱' chia' gatia'. \v 19 Judío ca' guledábague̱', na' be̱n na ba xen gunaba' neda' zri'a chia' lau César. Quebe nacan chee̱ gawa' zria benne' lázredxu. \v 20 Chee̱ le̱ na' gunnéa' le'e chee̱ le'eda' le'e, ne guchálajle̱na' le'e lawe' da naca ne̱ chee̱ da dxebeza lázredxu dxi'u, benne' Israel, zua' nigá nadxéaja' xia. \p \v 21 Nadxa gulé̱'e̱ le̱': \p ―Netu' quebe bi xiche ne si' lu na'ntu' da za na Judea ca naca chiu' lue', na' netú bi bíchedxu, benne' judío, benne' ba bele̱'e̱ nigá bezé̱'e̱ Judea, quebe bi da cale̱la dxenné̱' be̱nu'. \v 22 Dxaca lázrentu' xénentu' ca da dxéquenu' lue' lawe' da nézentu' gátete̱ze na' dxelenné̱' chee̱ benne' ca' dxeléajle̱'e̱ dizra' cube nigá. \p \v 23 Buluzúe̱' tu zra gate xelexezrague̱', na' lu zra na' benne' zan belezrague̱' naga zua Pablo. Bchálajle̱ne̱' benne' ca' ca naca xel-la' dxenná bea chee̱ Dios che zílate̱la guxrínnele̱te̱. Be̱ne̱' ba xuzre guzéajni'ine̱' benne' ca' ca naca chee̱ Jesús ne̱ chee̱ da bdxixruj be'e Moisés, ne ne̱ chee̱ da buluzúaj benne' ca' buluchálaje̱' waláz chee̱ Dios. \v 24 Bal-le̱' gulezí'e̱ xrtizra' Pablo, san xebal-le̱' quebe guléajle̱'e̱. \v 25 Quebe belune̱' tuze dizra', na' gulezú lawe̱' dxelexedxúaje̱'. Nadxa gunná Pablo: \p ―Da li naca da gunná Be' Lá'azxa, guzre̱' xra xrtáudxu ca' lu dxu'a Isaías, bénnea' bchalaje̱' waláz chee̱ Dios, gunné̱': \q1 \v 26 Guxíaj, xeaje̱zre benne' ca': \q1 Da li wenle le'e san quebe chéajni'ile. \q1 Da li walé'ele, ne quebe gueque be'ele. \q1 \v 27 Zaj naca zide' lázxdau benne' caní, \q1 ne quebe dxelenne̱' chawe'. \q1 Zaj naxezxuj xiaj lawe̱' \q1 chee̱ quebe xelelé'ene̱' nen xiaj lawe̱', \q1 ne quebe xelénene̱' nen nague̱', \q1 ne quebe xeléajni'ine̱' nen lázrdawe̱', \q1 ne quebe xelexelé̱'e̱ lawa' neda' chee̱ xexuna' neda' le̱'. \p \v 28 ’Dxal-la' nézele le'e, na'a ne da za za' xel-la' weselá chee̱ Dios guchálajle̱ntu' benne' quebe zaj naque̱' judío, na' benne' ca' xelezí'e̱ na. \p \v 29 Gate gunná Pablo da nigá, na' besiá'aca judío ca', dxuluché̱bele̱'e̱ ljwezre̱'. \p \v 30 Pablo guzúe̱' chupa iza lu xu'u da dxízruje̱', ne dxezí' lu ne̱'e̱ xúgute̱ benne' dxedajlenné̱'e̱ le̱'. \v 31 Du lazre̱' bchálaje̱' ca naca xel-la' dxenná bea chee̱ Dios, ne bsé̱dene̱' ca naca chee̱ Xránadxu Jesucristo, na' netú quebe nu blale̱' le̱'.