\id MRK Zapoteco de Albarradas \h San Marcw \toc1 Xtiidxzaꞌc Jesucrist ni bacaa San Marcw \toc2 San Marcw \toc3 Mc \mt1 Xtiidxzaꞌc Jesucrist ni bacaa San Marcw \c 1 \s1 Rzuloj Waj rulüüman xtiidxzaꞌc Jesucrist \r (Mt. 3:1‑12; Lc. 3:1‑9, 15‑17; Jn.1 :19‑28) \p \v 1 Ze guzuloj xtiidxzaꞌc Jesucrist, Xiꞌn Dios. \p \v 2 Guyu tijb bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn brii lajman Isaías, bacaaman xtiidx Dios, rëbaman: \q1 Naj rxhial tijb bén ned lojl, \q1 bén güünchaaw xnejzil. \q1 \v 3 Rguien chaꞌ tijb bén rbidxaꞌ loj yujbidx, rëbaman: \q1 “Gol beenchaaw xnejz dux Dad ree, gol guxhal tijb nejz nali.” \m \v 4 Zian biꞌt Waj bén baroobnijs bejn ree, guzujman niz loj yujbidx, abiꞌ rëbaman loj ree bejn guial rayal yayüjn xgab por xtol reeman, yayejc reeman con Dios din gac reeman perdon tiobnijs tëë reeman. \v 5 Gra ree bén zojb niz Judea, në ree bén Jerusalén brii reeman zicaagdiajg reeman ni rniee Waj, abiꞌ rxhioobdol reeman. Zianz ruroobnijs Waj laa reeman loj guiiw Jordán. \p \v 6 Guidxlad camell gojcnë xabaman, abiꞌ lënman bixii tijb cinch guid. Gudawaman biꞌtsu con dxijn dajn. \v 7 Chi guneenëman bejn ree, rëbaman: \p ―Xichan zëëd tijb bén mazri zojbloj guial lon, niꞌqui xgurëchaman ad zajct gaxhiecan guial mazri zojblojman guial lon. \v 8 Naj curobnijs lëjt con nijs, per laaman guroobnijs lëjt con xSprijt Dios. \b \s1 Rirobnijs Jesús \r (Mt. 3:13‑17; Lc. 3:21‑22) \p \v 9 Lën ree dxejzii guza Jesús luguiedx Nazaret ni rigaꞌ niz Galilea, abiꞌ baroobnijs Waj laaman loj guiiw Jordán. \v 10 Chi bariiman loj nijs guin, laa baguiaa gajcaman bixal xanyabaa, zidguiajt xSprijt Dios ziꞌc tijb palom xt guijcaman. \v 11 Dxel biguien chaꞌ bejn xanyabaa, rëbaman: \p ―Lüj na̱j da Xiꞌnan, rënan lüj rabaanëꞌ tëën lüj. \s1 Been xindxab Jesús prueb \r (Mt. 4:1‑11; Lc. 4:1‑13) \p \v 12 Dxel binë xSprijt Dios Jesús loj yujbidx. \v 13 Ni guzuman tiuu dxej tiuu guiaal, loj ree bedoxh. Abiꞌ been xindxab laaman prueb chitëë nuzoobaman xtiidx Dios, guiáad ree xianjl Dios gunaj laaman. \s1 Rzuloj Jesús rulüüman bejn ree niz Galilea \r (Mt. 4:12‑17; Lc. 4:14‑15) \p \v 14 Chi mal guyu Waj ladxguiib, wej Jesús niz Galilea bigneeman xtiidxzaꞌc Dios, \v 15 rëbaman: \p ―Ma bidxin dxej zëëd xguialrniabee Dios gajxh, zeel gol bayüjn xgab por xtolidi, gol bililadx tëë xtiidxzaꞌcaman. \s1 Rbejdx Jesús tajp ree bén gac xbejnman \r (Mt. 4:18‑22; Lc.5:1‑11) \p \v 16 Laꞌtgaj caza Jesús roꞌnijsdoo Galilea, baguiaaman Simón në bijchaman Andrejs, cuzaal xguijxh reeman lojnijs din guiniaaz reeman bëjl. \v 17 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol tanal naj din gulün lëjt xhienaag gutoꞌpidi bejn par Dios, luar rniaazidi bëjl. \p \v 18 Loj hor guin gajc basaꞌn guijxh rniaaznë reeman bëjl persi zinal reeman Jesús. \p \v 19 Guzaman zatibdaꞌn, dxel baguiaaman Jacob con Waj bén na̱j ree xiꞌn Zebedeo, yuꞌ reeman loj barcw rayüjnchaaw xguijxh reeman. \v 20 Dxel gurejdx Jesús laa reeman, abiꞌ basaꞌn reeman Zebedeo loj barcw guin, bén na̱j xdad reeman con ree xmojsaman, guiáad laa reeman zinal reeman Jesús. \s1 Rabëë Jesús xindxab luxdoo tijb bejn \r (Lc. 4:31‑37) \p \v 21 Chi bidxin Jesús luguiedx Capernaum. Abiꞌ dxej raziiladx ree bejn guyuman lën xyadoo ree bén Israel culüüman laa reeman. \v 22 Dád radxa loj reeman ziꞌc rnieenëman laa reeman guial rulüüman laa reeman ziꞌc tijb bén rniabee, ad rulüütaman ziꞌc rulüü ree mextr rajc ley. \v 23 Lën yadoo guin yuꞌ tijb xin yuꞌ xindxab luxdoo, dxejczi guridxaꞌx rëbix: \p \v 24 ―¿Xhie rënl con dunujn, Jesús bén Nazaret? ¿Zëëdil ya zidganijtil dunujn? Nünbeen lüj, ragbeen guial naya nalil najl xiꞌn Dios. \p \v 25 Dxel gudilë Jesús xindxab guin, rëbaman: \p ―¡Bacwëëz roꞌl, barii luxdoo xin guin! \p \v 26 Abiꞌ been xindxab guin xin guin ziꞌc bén rëjtyaꞌ, zianz gurixdiajx rejs, bariix luxdoo xin guin. \v 27 Graczi ree bén rigaꞌ dád badxaloj reeman, riniabdiidx loj lasaꞌ reeman rëb reeman: \p ―¿Xhie ree nicüban rulüü bén guin? ¡Con guialrniabee ni rajpaman xt ree xindxab ruzoob xtiidxaman! \p \v 28 Tibrajtzi bireꞌch xtiidx Jesús guidib niz Galilea. \s1 Rayüjn Jesús xnasuegr Bëd \r (Mt. 8:14‑15; Lc. 4:38‑39) \p \v 29 Bariiz reeman lën yadoo guin, binë Jesús Jacob con Waj lidx Simón con Andrejs. \v 30 Abiꞌ nagaꞌ xnasuegr Simón, yuꞌman xliaadoxh. Dxel bagojn reeman Jesús guial ragxuuman. \v 31 Abiꞌ gubigaman cwëꞌman gunaazaman yaaman, gulesaman laaman. Loj hor guin gajc bariiman xliaa guin dxel guzuloj cudëëdaman ni gaw reeman. \s1 Rayüjn Jesús zien ree bénragxuu \r (Mt. 8:16‑17; Lc. 4:40‑41) \p \v 32 Chi ma gurej guiaal, binë reeman bénragxuu ree lod zaꞌ Jesús, në ree bén yuꞌ xindxab luxdoo. \v 33 Graczi ree bén luguiedx guin bidoꞌp ruyu lod zaꞌ Jesús. \v 34 Bayüjn Jesús zien ree bén rajc ree gadxagayaa guialguijdx, babëë tëëman zien ree xindxab luxdoo ree bejn. Per ad rudëëtaman mod guiniee ree xindxab guin guial nünbee reex laaman. \s1 Rulüü Jesús xtiidx Dios niz Galilea \r (Lc. 4: 42‑44) \p \v 35 Bixche Jesús rsildoo, chi ziiz nacay, briiman luguiedx guin wejman tijb luar lod achutczi bejn zojb, persi gurejdx gunabaman Dios. \v 36 Abiꞌ Simón con ree xcompniaraman bigdiil reeman laaman. \v 37 Chi badxejl reeman laaman, rëb reeman lojman: \p ―Gra ree bejn cayguiil lüj. \p \v 38 Per rëbaman loj reeman: \p ―Yoꞌ ree guiedx ni rigaꞌ ree gajxh din gulün xtiidxzaꞌc Dios, din par zian zialan. \p \v 39 Abiꞌ balüü Jesús xtiidx Dios lën ree xyadoo ree bén Israel guidib niz Galilea babëë tëëman xindxab luxdoo ree bejn. \s1 Rayüjn Jesús tijb bén rajc guialguijdx la lepra \r (Mt. 8:1‑4; Lc. 5:12‑16) \p \v 40 Tijb bén rajc guialguijdx la lepra, gubigaman lod zaꞌ Jesús, bazuxibaman lojman rëbaman \p ―Bal guiënl, zajc yayüjnl naj. \p \v 41 Baya Jesús laaman, baquiꞌman laaman, rëbgajman: \p ―Rënan, bayajc. \p \v 42 Chi gunee Jesús zian, hor guin gajc bayajc bén guin abiꞌ baya xcuerpaman. \v 43 Dxel baguꞌnejz Jesús laaman, rëbaman lojman: \p \v 44 ―Bacaagdiajg ni ganin lüj. Achu loj guiëbil guial ma bayajquil. Lojzi bixhioz wej din guguiaaman lüj, binë gon ni rayal chinël loj Dios ziꞌc gunabee Moisejs, din gagbee gra ree bejn guial ma bayajquil. \p \v 45 Per bén guin chi ziaman guzuloj catieꞌchaman diidx loj gra bejn xhienaag bayajcaman. Zeel ad bileꞌt contzi niu Jesús luguiedx ree, ganax dajn ree rayaꞌnman lod achut bejn zojb. Per gra lad rza ree bejn rej reeman lod zaꞌman. \c 2 \s1 Rayüjn Jesús xin nëjt xcuerp \r (Mt. 9:1‑8; Lc. 5:17‑26) \p \v 1 Chi goc tioꞌp choon dxej, badxin Jesús luguiedx Capernaum, abiꞌ chi gogbee ree bejn, guial zaꞌman yagaj, \v 2 tibrajtzi bidoꞌp zien daꞌt reeman lod zaꞌman, xt niꞌquid rdaant roꞌ port chuꞌ reeman, guiáad laaman culüüman laa reeman xtiidx Dios. \v 3 Dxel bidxin tajp ree bejn yagaj lejn reeman tijb xin nëjt xcuerp. \v 4 Per ad gojct niunë reeman laax lod zaꞌ Jesús guial bén guixiuj guidxa. Abiꞌ guxhal reeman guijc yu lod zaꞌman persi gulet reeman xinragxuu guin guidib ni nagaꞌx loj xt lod zaꞌ Jesús. \v 5 Chi baguiaa Jesús guial rliladx reeman laaman, rëbaman loj xinragxuu guin: \p ―Xiꞌn, ma benan xtolil perdon. \p \v 6 Per yagaj zojb tioꞌp choon ree mextr rajc ley, been reeman xgab naladx reeman: \v 7 “¿Chexc zeel rniee xin guin zian? ¿Chexc zeel rüjnx mazri xin zojbloj guial loj Dios? Achutczi rajc rüjn perdon dol tijbzi Dios.” \v 8 Per gogbee gajc Jesús xgab cayüjn reeman, dxel rëbaman: \p ―¿Chexc zeel rüjndi xgab zian? \v 9 ¿Conin ad nawëëgt gac, guial guiën loj bénragxuu guin ya: “Ma benan xtolil perdon”, o guiën ya: “Bixche, gules ni goꞌtil loj, baguiaj”? \v 10 Per yan gulün lëjt guial Bén guxhaal Dios rajpaman guialrniabee loj guidxliuj guie din güünman dol ree perdon. Dxel rëbaman loj xinragxuu guin: \p \v 11 ―Lüj rnin, bixche, bacaꞌ ni goꞌtil loj baguiaj lidxil. \p \v 12 Loj hor guin gajc bayajc xin guin, bixchex bacaꞌ ni goꞌtix loj, bariix lënü guin guidib loj gra ree bén rigaꞌ yagaj. Abiꞌ gra reeman badxaloj, ruzaꞌt reeman Dios zagdxe, rëb reeman: \p ―Niꞌqui tijb ad waguiaat ree ziꞌc na̱j ni cayguiaa ree yan. \s1 Rbejdx Jesús Leví \r (Mt. 9:9‑13; Lc. 5:27‑32) \p \v 13 Dxel wej Jesús roꞌnijsdoo Galilea zatijb. Dád zien ree bejn rdxin lod zaꞌman persi rulüüman laa reeman xtiidx Dios. \v 14 Chi cadëdaman, baguiaaman Leví xiꞌngaan Alfeo, zojbaman lod ruquijxaman impuest. Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Tanal naj. \p Laa bisu gajc Leví binalaman laaman. \p \v 15 Dxel chi cayaw Jesús lidx Leví con zien ree bén ruquijx impuest në ree bén ad nabant ziꞌc rën Dios, gra reeman zojbnë Jesús xan mex con ree xbejnman, guial zinal zien ree bejn laaman. \v 16 Chi baguiaa ree bénfarisew con ree mextr rajc ley guial cayawnë Jesús bén guin ree, rëb reeman loj ree xbejnman: \p ―¿Chexc zeel rawnë xmextridi bén ruquijx ree impuest në ree béndol? \p \v 17 Chi biguiejn Jesús ni rëb reeman, zeel rëbaman: \p ―Bénnadaan ree ad riaadxt reeman doctor, bénragxuu ree, laa reeman riaadx doctor. Ad zialtan par ree benzaꞌc, zialan par ree béndol din yayüjn reeman xgab por xtol reeman. \s1 Rniabdiidx reeman loj Jesús xcwent guialrbaꞌn \r (Mt. 9:14‑17; Lc. 5:33‑39) \p \v 18 Lën ree dxej zii gubaꞌn ree xbejn Waj bén ruroobnijs bejn ree, në ree bénfarisew. Abiꞌ yuꞌ ree bén gunabdiidx loj Jesús, rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel ad rbaꞌnt ree xbejnl ziꞌc rbaꞌn ree xbejn Waj con ree bénfarisew? \p \v 19 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Wen, ¿zajc guibaꞌn ree biooz zaꞌ loj guialruxhliaa ya laꞌtgaj zaꞌnë xin cuxhliaa guin laa reeman? Laꞌtgaj zaꞌnëx laa reeman ad zajct guibaꞌn reeman. \v 20 Per guidxin dxej chiquiedix loj reeman, abiꞌ chi guidxin dxej guin dxel guibaꞌn reeman. \p \v 21 ’Achut bén rataꞌ lajd cüb loj lajd yojx, din zaxüꞌn lajd cüb guin abiꞌ mazri quixyaꞌn lajd yojx guin. \v 22 Ad rguꞌ tëët bejn vin cüb lën anfr yojx, din zaguixyaꞌ vin cüb guin anfr guin, abiꞌ ziꞌc anfr guin ziꞌc vin guin zaxin reen. Zeel vin cüb rayal chuꞌn lën anfr cüb. \s1 Rguiꞌch ree xbejn Jesús trigo dxej raziiladx ree bén Israel \r (Mt. 12:1‑8; Lc. 6:1‑5) \p \v 23 Tijb dxej raziiladx ree bén Israel, cadëd Jesús con ree xbejnman loj guiniaa lod yuꞌ trigo, abiꞌ ree xbejnman guzuloj caguiꞌch reeman trigo guin chi cadëd reeman. \v 24 Dxel rëb ree bénfarisew loj Jesús: \p ―¿Chexc zeel rüjn ree xbejnl ni ad rayalt gac dxej raziiladx ree bejn? \p \v 25 Per rëb Jesús loj reeman: \p ―¿Gadidi gool loj xtiidx Dios ya ni been Davi chi gulaanman con ree xcompniaraman? \v 26 Tiamp ni goc Abiatar bixhioz rniabee gra ree bixhioz, guyu Davi lën xyadooroꞌ Dios, gudawnë ree xcompniaraman guiadxtil ma nagleꞌ abiꞌ bixhiosi ree rayal gaw laa reen. \p \v 27 Rëb tëë Jesús: \p ―Dios badxeꞌ dxej raziiladx bejn, per ad badxeꞌtaman dxej guin par sagdiaj bejn. \v 28 Abiꞌ naj, guial najn Bén guxhaal Dios, raꞌpan guialrniabee dxej raziiladx ree bejn. \c 3 \s1 Rayajc tijb xin naxüꞌn tiblad yaa \r (Mt. 12:9‑14; Lc. 6:6‑11) \p \v 1 Tijb dxej guyu Jesús lën tijb yadoo. Lën yadoo guin zaꞌ tijb xin naxüꞌn tiblad yaa. \v 2 Abiꞌ ree bén yuꞌ lën yadoo guin rulaꞌch reeman Jesús din guidoon zayüjnman laax dxej raziiladx reeman ya, din gac gutediaꞌ reeman Jesús. \v 3 Dxel rëb Jesús loj xin naxüꞌn yaa guin: \p ―Bisu, guzuj galay guin. \p \v 4 Abiꞌ rëbaman loj ree bén guin: \p ―¿Xhie rayal güün bejn dxej raziiladx reeman? ¿Ni zagdxe ya o ni mal? ¿Guslaaman xguialnaban bejn ya o gugüjtaman laaman? \p Per ad badxiꞌt reeman xtiidxaman. \v 5 Dxel rdxeꞌch Jesús ruguiaaman loj gra reeman, dád guyunaya luxdooman guial ad guyënt reeman naya lasaꞌ reeman. Zianz rëbaman loj xin guin: \p ―Basli yaal. \p Abiꞌ basli yaax, loj hor guin gajc bayajcan. \v 6 Chi baza ree bénfarisew guin, zianz bayaꞌn reeman diidx con ree xbejn Herodes din gugüjt reeman Jesús. \s1 Zien ree bejn rigaꞌ roꞌnijsdoo \p \v 7 Per Jesús zë gajcaman roꞌnijsdoo Galilea con ree xbejnman. Zien daꞌt ree bén Galilea con ree bén Judea binal laaman, \v 8 në ree bén Jerusalén con ree bén Idumea, në ree bén zojb zatiblad roꞌ guiiwroꞌ Jordán, në ree bén Tiro con ree bén zojb niz Sidón. Dád zien ree bejn wej lod zaꞌ Jesús guial gogbee reeman ni rüjnman. \v 9 Zeel rëbaman loj ree xbejnman din guzujsin reeman tijb barcw par laaman chitëë gutëë ree bén guin laaman. \v 10 Guial ma bayüjnman zien ree bejn, zeel rbig gra ree bénragxuu lojman din guquiꞌ reeman laaman. \v 11 Guiáad ree bén yuꞌ xindxab luxdoo chi ruguiaa reeman Jesús, ruzuxib reeman lojman, rbidxaꞌ reeman rëb reeman: \p ―¡Lüj na̱j Xiꞌn Dios! \p \v 12 Per gunabeeman xindxab guin ree chitëë guiëb reex chu laaman. \s1 Rbe Jesús chiptioꞌp ree apóstoles \r (Mt. 10:1‑4; Lc. 6:12‑16) \p \v 13 Dxel wëꞌp Jesús tijb ruguiaꞌ, abiꞌ gurejdxaman gra ree bén guleman. Zianz wej reeman, \v 14 loj gra reeman gulejman chiptioꞌp reeman din su reeman con laaman zianczi guixhiaal tëëman laa reeman chigtieꞌch reeman xtiidx Dios. \v 15 Abiꞌ badëëman guialrniabee din yayüjn reeman bénragxuu ree yabëë tëë reeman xindxab luxdoo ree bejn. \v 16 Bén guie ree na̱j guidxiptioꞌp ree bén gule Jesús: Simón bén gulëëlajman Bëd, \v 17 Jacob con Waj, bén na̱j ree xiꞌn Zebedeo, gunee Jesús laa reeman Boanerges (rën guiëban, xiꞌn guziaaw); \v 18 në Andrejs, Felip, Tol, Matew, Tumajs con Jacob xiꞌn Alfeo, në Tadeo, nëtëë Simón bén biꞌch loj ree bén Cananistas, \v 19 con Judas Iscariote bén bayü Jesús. \s1 Rëb ree bejn caꞌ Jesús xguialrniabee Beelzebú \r (Mt. 12:22‑32; Lc. 11:14‑23; 12:10) \p Chi gulox bacaabeeman laa reeman dxel badxinnëman laa reeman lod zojbaman. \v 20 Dád zien ree bejn bidoꞌp yagaj stijb, xt niꞌquid bileꞌt niajw Jesús con ree xbejnman. \v 21 Chi gogbee ree xfamil Jesús, dxel bidxin reeman din yacaꞌ reeman laaman guial rëb reeman guijcaman rajc. \p \v 22 Abiꞌ ree mextr rajc ley bén zëëd ree Jerusalén rëb reeman: \p ―Bén guin rabëë xindxab luxdoo ree bejn por xguialrniabee Beelzebú, xin rniabee ree xindxab. \p \v 23 Dxel gurejdx Jesús laa reeman, rëbaman: \p ―¿Xhienaag yabëë satanás lasaꞌ xindxab gajquix? \v 24 Bal tijb nacion, ad nadxagt rigaꞌ ree gobiarn, zadijl reeman abiꞌ ad zanuut xguialrniabee reeman, \v 25 ziangajc tijb famil, bal rdilnë lasaꞌ reeman, nayob laꞌ lasaꞌ reeman. \v 26 Yan, ziangajc bal satanás su contr lasaꞌ xindxabgajquix, zalaꞌ lasaꞌ reex abiꞌ wed yagaj lox xguialrniabee reex. \p \v 27 ’Abiꞌ achut zajc chuꞌ lidx tijb béngojl daꞌt din cwanman gra xieenman bal id zaxhii xgajman laaman. Zian zileꞌ cwanman ni rajpaman. \p \v 28 ’Naj rni lojdi guial yuꞌ perdon par gra dol ni rüjn bejn, yuꞌ tëë perdon par gra diidxguijdx ni rniee bejn chutëëz. \v 29 Per bén guinieeguijdx xSprijt Dios, ad yuꞌt dxej gacaman perdon, ma banijtaman loj Dios. \p \v 30 Rëb Jesús zian guial rëb reeman yuꞌ xsprijt xindxab luxdooman. \s1 Xniaa Jesús con ree bijchaman \r (Mt. 12:46‑50; Lc. 8:19‑21) \p \v 31 Hor guin bidxin xniaa Jesús con ree bijchaman yu lod zaꞌman, per ad bileꞌt niu reeman zeel guxhaal reeman bén chignee laaman. \v 32 Dxel ree bén zojbnë laaman yagaj bagojn reeman laaman, rëb reeman: \p ―Laa xniaal con ree bijchil zaꞌ luleꞌ guin cayguiil reeman lüj. \p \v 33 Badxiꞌ Jesús xtiidx reeman rëbaman: \p ―¿Chunin na̱j da nan con ree da bichan? \p \v 34 Dxel baguiaaman bén zojb ree gadëd lod zojbaman, rëbaman: \p ―Bén guie ree na̱j da nan con ree da bichan, \v 35 din graczi ree bén rüjn ni rën Dios, laa reeman na̱j da bichan, da zanan në da nan. \c 4 \s1 Xcwent bén rtieꞌch bin \r (Mt. 13:1‑9; Lc. 8:4‑8) \p \v 1 Zatijb dxej culüü Jesús xtiidx Dios roꞌnijsdoo Galilea. Abiꞌ guial dád benzien bidoꞌp lod zaꞌman zeel wëꞌpaman loj tijb barcw yuꞌ lojnijs guin, abiꞌ gurejman lojn guiáad ree bén guin rigaꞌ reeman roꞌ nijs guin. \v 2 Zien ree ni balüüman laa reeman, rüman laan loj reeman ziꞌc cwent, loj ree ni culüüman laa reeman rëbaman: \p \v 3 ―Gol bacaagdiajg ni ganin lojdi: Tijb bejn briiman bigtieꞌchaman bin loj xguiniaaman. \v 4 Chi catieꞌchaman laan, taꞌnan biajb lunejz abiꞌ bidxin ree biguijn gudaw reeb laan. \v 5 Zataꞌnan biajb loj ree guiaj lod ad rigaꞌt zien yuj, abiꞌ cari gulejnan guial ad zient yuj rigaꞌ. \v 6 Per chi gunan gubijdx, bigoolan abiꞌ guial ad zroꞌt liujn yuꞌ, gubidxan. \v 7 Zataꞌnan biajb loj ree yaquiëjch. Abiꞌ chi guniꞌsan, banidloj yaquiëjch guin laan, abiꞌ ad cwat ladan. \v 8 Per zataꞌnan biajb loj yuj zaꞌc, abiꞌ dád gojcan, yuꞌ ni cwa gajlbichii, yuꞌ ni cwa gayojn yuꞌ tëë ni cwa tibgayuu. \p \v 9 Rëb tëë Jesús loj reeman: \p ―Bén rën gucaagdiajg, gol bacaagdiajg. \s1 Chexc zeel rulüü Jesús con cwent ree \r (Mt. 13:10‑17; Lc. 8:9‑10) \p \v 10 Chi ma bayaꞌnnë Jesús zataꞌnz ree bejn con guidxiptioꞌp ree xbejnman, dxel gunabdiidx reeman xhie rën guiëb cwent guin. \v 11 Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Dios ma basaꞌn lëjt din chigniaꞌdi xhienaag na̱j xguialrniabeeman ni goc naguieꞌch par lëjt, saꞌn ree bén ad rliladxt xguialrniabeeman, con ganaxzi ree cwent na̱j guial gulün laa reeman. \v 12 Din majsi rani loj reeman, per ad zuguiaat reeman, majsi riguiejn reeman, per ad zigniaꞌt reeman chitëë yayejc reeman loj Dios abiꞌ güünman perdon xtol reeman. \s1 Rusigniaꞌ Jesús xcwent bén rtieꞌch bin \r (Mt. 13:18‑23; Lc. 8:11‑15) \p \v 13 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―¿Nid rigniaꞌdi ya xhie rën guiëb cwent guin? ¿Xhieza naag chigniaꞌdi gra ni ganin lojdi? \v 14 Bén gutieꞌch bin guin, laaman na̱j ziꞌc bén rtieꞌch xtiidx Dios. \v 15 Bin biajb lunejz, na̱j ziꞌc ree bén riguiejn xtiidx Dios, per rdxin gajc xindxab rquiedix laan luxdoo reeman. \v 16 Yuꞌ ree bén na̱j ziꞌc bin biajb loj ree guiaj. Riguiejn reeman xtiidx Dios abiꞌ dád nix ru luxdoo reeman riguiejn reeman laan. \v 17 Per guial na̱j reeman ziꞌc tijb cwaan ni ad yuꞌt zroꞌ liuj, chi rzagdiaj reeman o chi rzunal ree bejn laa reeman din güün reeman laa reeman ni mal por xtiidx Dios, laa rusaꞌn gajc reeman ni rliladx reeman. \v 18 Yuꞌ tëë ree bén na̱j ziꞌc bin ni biajb loj yaquiëjch. Riguiejn reeman xtiidx Dios, \v 19 per ru reeman xgab por ree ni rigaꞌ loj guidxliuj guie. Rusquiee guialnazaꞌc laa reeman rën reeman gap reeman graloj. Abiꞌ guial yuꞌ xgab guin guijc reeman, zianz rucwëëz rucaagdiajg reeman xtiidx Dios, abiꞌ achet sirv rüjn ni rucaagdiajg reeman. \v 20 Per yuꞌ ree bén na̱j ziꞌc bin biajb loj yuj zagdxe, ridxgaꞌ reeman laan con guidib luxdoo reeman. Rüjn reeman ziꞌc rën Dios, laa reeman na̱j ziꞌc ni cwa gajlbichii o ni cwa gayojn o ni cwa tibgayuu. \s1 Achet ni naguieꞌch yuꞌ \r (Lc. 8:16‑18) \p \v 21 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―Achut bén ruzeꞌc tijb guij par gutaꞌcwaman laan con tijb caj, o gudxeꞌman laan xan loon, ruzujman laan ya din gusnin guidib. \v 22 Din achet ni naguieꞌch yuꞌ ni ad zaguient ad yuꞌ tëët ni ralan ni ad zagbeet bejn. \v 23 Bén rën gucaagdiajg, gol bacaagdiajg. \p \v 24 Rëb tëë Jesús: \p ―Gol been xgab por ree diidx ni caguiejndi. Bal ridxgaꞌdi xtiidx Dios, mazri gustëdguienman lëjt. \v 25 Din bén ma rigniaꞌ xtiidx Dios, chigniaꞌman mazri. Per bén ad rigniaꞌt, xt taꞌn ni rigniaꞌman ad zigniaꞌtraman. \s1 Xcwent guial rniꞌs bin \p \v 26 Rëb tëë Jesús loj reeman: \p ―Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc rzajc bén rxübin loj xguiniaaman. \v 27 Din majsi nagaꞌyëjsaman o nagaꞌnaaman, majsi radxe o guiaal ya, rliejn bin guin abiꞌ rniꞌsan, niꞌquid ragbeetaman xhienaag rajcan. \v 28 Din yuj guin gajc rusniꞌs laan, yaloj rliejnan najn tijb guiꞌxhdoo, dxel ririin dojn, zianz rtia ladan. \v 29 Chi ma gojc reen dxel raruꞌ reen guial ma bidxin tiamp yadoꞌp reen. \s1 Xcwent xhaj moxtajs \r (Mt. 13:31‑32; Lc. 13:18‑19) \p \v 30 Rëb tëë Jesús: \p ―¿Xhienaag ganin na̱j xguialrniabee Dios, o xhienaag gün diidx lojdi din chigniaꞌdi xhienaag na̱j xguialrniabeeman? \v 31 Rnin lojdi guial xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc na̱j xhaj moxtajs. Chi rxübin reeman laan. Laan na̱j ni mazri ni dobëz loj gra ree bin yuꞌ loj guidxliuj. \v 32 Per chi ma guxübin reeman laan, rniꞌsan rajcan mazri naroob loj gra ree cwaan, xt rajc rüjn xguixbitiaꞌs ree biguijn xidxan. \s1 Balüü Jesús con ganax cwent \r (Mt. 13:34‑35) \p \v 33 Balüü Jesús laa reeman xtiidx Dios con ganaxczi cwent ziꞌc na̱j ree ni ma beman, xt lodzi bigniaꞌ reeman. \v 34 Ad rulüütaman laa reeman zezi, bal id zulüüman con cwent. Per chi ma zaꞌman con ree xbejnman dxel rusigniaꞌman laa reeman zagdxe xhie rën guiëb ree ni rëbaman. \s1 Racwëëz Jesús bidoxh \r (Mt. 8:23‑27; Lc. 8:22‑25) \p \v 35 Dxej zii, chi gure guiaal, rëb Jesús loj ree xbejnman: \p ―Yoꞌ ree zatiblad roꞌ nijs guin. \p \v 36 Dxel basaꞌn reeman bén rigaꞌ ree yagaj, wëꞌp reeman loj barcw ni yuꞌ Jesús zinë reeman laaman con ree barcw ren. \v 37 Dxel brii bidoxh loj nijs guin, xt guzuloj cadxa nijs loj barcw guin. \v 38 Per Jesús nagaꞌyëjsaman loj barcw guin tijb luar na̱j xijchan, nucuugaman tijb almoad. Dxel bacwëën reeman laaman rëb reeman: \p ―¡Mextr! ¿Nid yuꞌl xgab ya? ¡Ma cayzëëb ree xan nijs! \p \v 39 Abiꞌ bixche Jesús, bacwëëzaman bidoxh guin rëb tëëman loj nijs guin: \p ―¡Bacwëëz, bayajcdxe! \p Dxel bayajcdxe bi guin con nijs guin. \v 40 Zianz rëb Jesús loj reeman: \p ―¿Chexc zeel rdxebidi? ¿Gadzidi chililadx naj ya? \p \v 41 Per laa reeman dád bidxeb reeman abiꞌ rniabdiidx loj lasaꞌ reeman: \p ―¿Chu bén guin zeel xt bi con nijs ruzoob xtiidxaman? \c 5 \s1 Rayüjn Jesús tijb xin yuꞌ xindxab luxdoo \r (Mt. 8:28‑34; Lc. 8:26‑39) \p \v 1 Chi badxin Jesús con ree xbejnman zatiblad roꞌ nijsdoo guin, xdajn ree bén Gadara, \v 2 baguiajtzi Jesús loj barcw guin, tijb xin yuꞌ xindxab luxdoo bigchaaglojx Jesús. Bariix roꞌ ree baa, \v 3 guial nabanx ni. Achutczi rajc rixhii laax niꞌqui con caden. \v 4 Zien volt ma guxhii reeman yaax në guiaꞌx con caden, per rüjngajquix gan rurooxix laan. Achut rüjn laax gan. \v 5 Dxejz guiaal rizax niz dajn con la̱d ree baa, rbixdiajx rguiilguijdx laagajquix con guiaj. \v 6 Zijtri baguiaax Jesús, baxüünx bigchaaglojx laaman abiꞌ bazuxibix lojman. \v 7 Zianz guneex rejs rëbix: \p ―¿Xhie rënl con naj Jesús, Xiꞌn Dios yuꞌ xanyabaa? Rniaaban lojl ad gusagzil naj. \p \v 8 Rëbix zian, guial cayëb Jesús lojx: \p ―¡Xindxab, barii luxdoo xin guin! \p \v 9 Dxel gunabdiidx Jesús lojx rëbaman: \p ―¿Chu lal? \p Badxiꞌxan rëbix: \p ―Legión lan din zien nayajcan. \p \v 10 Abiꞌ rëbix lojman chitëë guixhiaalaman xindxab guin ree lood ren. \p \v 11 Abiꞌ gajxh yagaj rigaꞌ zien ree cüch cayaw reeb. \v 12 Zianz rëb ree xindxab guin loj Jesús: \p ―Guxhaal dunujn lod zaꞌ ree cüch guin din yadxuꞌn lën reeb. \p \v 13 Dxel cwëjb Jesús barii ree xindxab guin luxdoo xin guin persi bayu reex lën ree cüch guin. Cost tioꞌp mil na̱j reeb. Dxel guzuloj cuxüün reeb, zianz bitidyaꞌ reeb roꞌ balaꞌ xt lojnijs, lod guꞌ reeb nijs zianz güjt reeb. \v 14 Guiáad ree bén cayajp laa reeb, baxüün reeman bicojn reeman luguiedx në ree dajn abiꞌ zien ree bejn wej biquiaa ni goc. \v 15 Chi bidxin reeman lod zaꞌ Jesús, baguiaa reeman xin barii xindxab guin ree luxdoo, zojbix najcw xabix, ma badëdguienx. Abiꞌ bidxeb reeman. \v 16 Guiáad ree bén baguiaa gra ni goc con xin guin, në con ree cüch guin, be reeman diidx loj ree bén bidxin. \v 17 Dxel guzuloj rëb reeman loj Jesús din yazaman niz ladx reeman. \p \v 18 Chi bayu Jesús loj barcw guin, naguiejn rüjn xin barii xindxab guin ree luxdoo din chinalix laaman. \v 19 Per ad cwëjbt Jesús, rëbaman: \p ―Baguiaj lidxil, bignaj xfamilil, biguie diidx loj reeman gra ni ma been Dios por lüj, xhie tëë naag bayaman lüj. \p \v 20 Dxel ziax, guzuloj rëbix loj ree bén zojb niz Decápolis gra ni been Dios por laax, abiꞌ graczi reeman badxaloj. \s1 Rayajc xiꞌn Jairo në béngunaa bagaal xab Jesús \r (Mt. 9:18‑26; Lc. 8:40‑56) \p \v 21 Chi badxin Jesús loj barcw stiblad roꞌ nijs guin, dád zien ree bejn bidoꞌp, persi roꞌzi nijs guin bayaꞌnman. \v 22 Dxel bidxin tijb bén rniabee lën tijb xyadoo ree bén Israel, laman Jairo. Chi baguiaaman Jesús, bazuxibaman lojman, \v 23 abiꞌ guzajcaman laaman liaadx, rëbaman: \p ―Ma cayëjt da xiꞌnan. Yoꞌsii din gudxiib yaal guijquim din yayajquim din guibanm. \p \v 24 Zinët Jesús bén guin, dád zien bejn zinal laaman xt rixaꞌt reeman laaman. \v 25 Loj graczi reeman noꞌch tijb béngunaa, ma gojc chiptioꞌp ijz ragxuuman ryajbaman rejn. \v 26 Dád ma guzagdiajman, ma banijt graczi ni rajpaman guial wejman loj ree doctor, per ad bayajctaman, aal mazri zroꞌ rajcaman. \v 27 Chi biguiejnman gra ni rüjn Jesús, gudëdaman la̱d ree bén guin, gubigaman niz xijchaman dxel bagaalaman xabaman. \v 28 Guial gunaladxaman: “Gugalzan xabaman, ma bayajc gajcan.” \v 29 Loj hor zii gajc gulëjz biajbaman rejn, abiꞌ gogbeeman ma bayajcaman. \v 30 Laa gogbee gajc Jesús guial yuꞌ chu ma bayajc por xguialrniabeeman, abiꞌ badxiꞌ lojman loj ree bén guin dxel gunabdiidxaman, rëbaman: \p ―¿Chu baquiꞌ da xaban? \p \v 31 Abiꞌ rëb ree xbejnman lojman: \p ―Awa ruguiaal xt rixaꞌt reeman lüj guiáad lüj rniabdiidxil chu baquiꞌ xabil. \v 32 Per Jesús ruguiaaman gra lad din guguiaaman chu baquiꞌ laaman. \p \v 33 Abiꞌ guidib rnij béngunaa guin guial rdxebaman, guial gogbeeman ma bayajcaman, bigzuxibaman loj Jesús, beman diidxli ni beenman. \v 34 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Xiꞌn, guial bililadxil naj zeel ma bayajquil. Baguiaj zagdxe. Ma bayajquil guialguijdx ni goquil. \p \v 35 Sta canee Jesús zian, chi bidxin ree bén guza lidx Jairo, rëb reeman loj Jairo: \p ―Ma güjt xiꞌnl. Ad ruslenril mextr guin mazri. \p \v 36 Per chi biguiejn Jesús ni rëb reeman, rëbaman loj Jairo: \p ―Ad rdxebil, bililadxzi naj. \p \v 37 Ad cwëjbt Jesús ninal gra ree bén rigaꞌ laaman, Bëdzi, con Jacob, con Waj bijch Jacob. \v 38 Chi bidxin reeman lidxaman, baguiaa Jesús cayajc naquieꞌ guial roon rbixdiaj reeman. \v 39 Dxel guyuman lënü abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―¿Chexc zeel roon rbixdiajdi? Ad güjttim, nagaꞌyëjsim. \p \v 40 Per bazeꞌ reeman laaman. Dxel gunabeeman barii gra reeman, zianz binëman xdadim con xniaam con ree bén zinëman, lod nagaꞌ bindo guin. \v 41 Dxel gunaazaman yaam rëbaman: \p ―Talita, cumi ―Rën guiëban: Lüj rnin, bindoo, bixche. \p \v 42 Loj hor ziigajc bixchem guzuloj cazam. Yuꞌm chiptioꞌp ijz. Abiꞌ dád badxa loj ree bén rigaꞌ. \v 43 Per gunabee Jesús laa reeman chitëë chu loj guiëb reeman ni goc, gunabee tëëman gudëëd reeman ni gawim. \c 6 \s1 Radxin Jesús Nazaret \r (Mt. 13:53‑58; Lc. 4:16‑30) \p \v 1 Baza Jesús yagaj, badxin ladxaman con ree xbejnman. \v 2 Chi bidxin dxej raziiladx ree bejn, guzuloj culüüman bejn ree lën yadoo. Abiꞌ gra ree bén cucaagdiajg dád badxa loj reeman ni rnieeman, abiꞌ rëb reeman: \p ―¿Ban basiid bén guin gra ni rnieeman? ¿Ban gulëëman guialrigniaꞌ guin abiꞌ chu badëë guialrniabee zeel rüjnman milagr guin ree? \p \v 3 ¿Nid laaman na̱j bén carpinter ya, xiꞌn Li abiꞌ ree bijchaman na̱j Jacob, Xiëb, Judas, në Simón? Guiáad ree bizanman zojb luguiedx guie. \p Abiꞌ ad bidxgaꞌt reeman Jesús. \v 4 Per rëbaman loj reeman: \p ―Guidibczi rajp reeman respejt tijb bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn. Per ladxaman achut rajp laaman respejt, niꞌqui lidxaman, niꞌqui ree xfamilaman ad rajpt laaman respejt. \p \v 5 Ad bileꞌt nüjn Jesús zien ree milagr yagaj. Bëlzi ree bénragxuu bayüjnman, badxiib yaaman guijc reeman. \v 6 Dád badxalojman guial ad bililadxt reeman laaman. Dxel zëman guiedx na̱j ree gajxh, ziglüüman bejn ree. \s1 Rxhiaal Jesús guidxiptioꞌp ree xbejnman chiglüü reeman xtiidx Dios \r (Mt. 10:5‑15; Lc. 9:1‑6) \p \v 7 Dxel gurejdx Jesús guidxiptioꞌp ree xbejnman, abiꞌ guxhaalaman tioꞌp gaj reeman. Badëëman guialrniabee loj reeman din yabëë reeman xindxab ree luxdoo ree bejn. \v 8 Dxel gunabeeman din achetczi chinë reeman par runejz, niꞌqui guijxh, niꞌqui guialraw, niꞌqui milia, tijbzi yagrliadx reeman, \v 9 con xgurëch reeman, con tijbzi lajd najcw reeman. \v 10 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―Yu lod guidxindi, tijbzi yagaj yayaꞌndi xt guidxin dxej yazadi luguiedx guin. \v 11 Bal yuꞌ guiedx lod ad rënt reeman lëjt o ad rënt reeman gucaagdiajg reeman ni rnieedi, gol barii yagaj, gol gudxijp guxyuj guiaꞌdi ziꞌc sen guial ad rënt reeman guzoob reeman diidx. Din naj rni lojdi, guial dxej ni yadëëd ree bejn cwent loj Dios mazri casti naroob yayal reeman guial loj ree bén Sodoma në Gomorra. \p \v 12 Zianz brii reeman ziguiedx reeman loj ree bejn guial rayal yayüjn reeman xgab por xtol reeman. \v 13 Abiꞌ rabëë reeman zien ree xindxab luxdoo ree bejn, zien tëë ree bénragxuu gudëëb reeman sejt, abiꞌ bayüjn reeman laa reeman. \s1 Güjt Waj bén baroobnijs bejn ree \r (Mt. 14:1‑12; Lc. 9:7‑9) \p \v 14 Chi biguiejn rey Herodes ni rüjn Jesús guial ruzaꞌt ree bejn laaman guidibczi, rëb reeman: \p ―Waj, bén baroobnijs bejn ree ma baban, zeel rajpaman guialrniabee rüjnman milagr ree. \p \v 15 Per yuꞌ reeman rëb: \p ―Elíasan, bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn. \p Yuꞌza reeman rëb: \p ―Tijb bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejnan lasaꞌ ree bén gocli. \p \v 16 Chi biguiejn Herodes rëb reeman zian, rëbaman: \p ―Wajn, xin gunabeen biruꞌ yëjn, laaxan ma baban yan. \p \v 17 Rëb Herodes guin zian din laagajcaman gunabee gunaaz reeman Waj, abiꞌ badxeꞌman laaman ladxguiib por Herodías. Herodías na̱j xbéngunaa Felip bijch Herodes. Per Herodes cwaꞌman Herodías. \v 18 Abiꞌ guial rëb Waj loj Herodes: \p ―Ad laat tiaꞌ xbéngunaa bijchil. \p \v 19 Zeel bidxeꞌch Herodías Waj, guyënman nugüjtaman laaman. Per ad rileꞌtan, \v 20 din rdxeb Herodes guial ragbeeman rüjn Waj ni rën Dios, rüjn tëëman ziꞌc rayal, zeel ad cwëjbtaman xhie nüjnnë Herodías Waj. Majsi ad ragbeet Herodes xhie güünman por ni rëb Waj lojman, per ruladxaman gucaagdiajgaman ni rnieeman. \p \v 21 Per bidxin dxej been Herodías ni rënman. Chi bazaꞌ Herodes ijz, abiꞌ beenman lanij, badxeꞌman tijb guialraw par bén rniabee ree në par ree bén rniabee ree suldad nëtëë ree bén zojbloj niz Galilea. \v 22 Dxel guyu xiꞌn Herodías lod cayajc lanij guin zianz bayaꞌm. Abiꞌ Herodes con ree xbioozaman dád bayuladx reeman ziꞌc bayaꞌm. Zeel rëb rey guin lojm: \p ―Gunab ni rëntzil, naj gune laan. \p \v 23 Xt badëë xtiidxaman gudëëman ni guiniabtzim, majsi garol ni rajpaman. \v 24 Dxel bariim bignabdiidx loj xniaam, rëbim: \p ―¿Xhie ganaaban? \p Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Gunab guijc Waj bén ruroobnijs bejn ree. \p \v 25 Laa bayugajquim lod zaꞌ rey Herodes, rëbim lojman: \p ―Yan gajc rënan guneel guijc Waj, bén ruroobnijs bejn ree, guneelan loj tijb pliajt. \p \v 26 Dád guyu naya Herodes, per mal badëëd xtiidxaman guidib loj ree bén rigaꞌ, zeel ad bileꞌt nibexuuman nudëëman ni gunabim. \v 27 Dxel gunabee Herodes tijb suldad din chicaꞌx guijc Waj. \v 28 Zianz wej suldad guin lën ladxguiib guin, gutüꞌx guijc Waj badxeꞌxan loj pliajt binëxan lojm. Dxel bayü loj xniaamin. \p \v 29 Chi gogbee ree xbejn Waj guial ma güjtaman, bacaꞌ reeman xcuerpaman persi biquieꞌch reeman laaman. \s1 Ruyaan Jesús gaay mil bejn \r (Mt. 14:13‑21; Lc. 9:10‑17; Jn.6 :1‑14) \p \v 30 Chi bayejc ree xi apóstoles Jesús, be reeman diidx lojman gra ni been reeman në ni balüü reeman. \v 31 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol guda, yoꞌ dunujz ree niz lod achut bejn zojb din yaziiladx ree taꞌn. \p Rëbaman zian guial dád zien ree bén zia zien tëë ree bén zëëd, xt niꞌqui guial gaw reeman ad rileꞌtan. \p \v 32 Dxel Jesús con ree bén na̱j ree apóstoles zë reeman loj barcw tijb luar lod achut zojb. \v 33 Per dád zien ree bejn baguiaa guial zë reeman, abiꞌ bayünbee reeman laa reeman zeel zien ree bejn brii luguiedx guin ree ruxüün reeman, abiꞌ yalojl laa reeman bidxin lod zë Jesús con ree xbejnman. \p \v 34 Chi baguiajt Jesús loj barcw guin, baguiaaman bén guixiuj rigaꞌ yagaj, abiꞌ bayaman laa reeman guial zaꞌ reeman ziꞌc xiil achut rajp. Dxel guzuloj balüüman laa reeman, zien ree ni balüüman laa reeman. \v 35 Chi ma gudxe, gubig ree xbejnman, rëb reeman lojman: \p ―Ma gudxe yan, abiꞌ achut bejn zojb niz guie. \v 36 Güjdx loj ree bén guin din che reeman ranch ree në ree guiedx ni rigaꞌ gajxh chisii xhienin gaw reeman. \p \v 37 Per rëb Jesús loj reeman: \p ―Lëjt gol badëëd ni gaw reeman. \p Dxel rëb reeman lojman: \p ―Per zroꞌ daꞌt milia ryaadx din yoꞌ ni gaw ree bén guin, ziꞌct ni rüjn bejn gan loj tioꞌp gayuu dxej. \p \v 38 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―¿Bël guiadxtil caꞌdi? Gol baguiaa don. \p Chi baguiaa reeman, dxel rëb reeman: \p ―Gaay guiadxtil con zatioꞌp bëjl. \p \v 39 Dxel gunabeeman din cwe tibcwaa gaj reeman loj guixyaꞌ. \v 40 Zianz gurej reeman zian, yuꞌ lod gure tibgayuu reeman, yuꞌ lod gure tüꞌpchii reeman. \v 41 Abiꞌ cwaꞌ Jesús guigaay guiadxtil guin con grop bëjl guin. Dxel gules lojman xanyabaa, badëëman quixtëë loj Dios, gulaꞌman guiadxtil guin badëëman loj ree xbejnman persi gudiꞌs reeman laan loj ree bén rigaꞌ, gudiꞌs tëëman grop bëjl guin loj gra reeman. \v 42 Graczi reeman gudaw xt bigdxinladx reeman, \v 43 abiꞌ staczi bacha reeman chiptioꞌp dxüm guiadxtil laay con bëjl ni bayaꞌn. \v 44 Loj ree bén gudaw noꞌch cost gaay mil xinguiaaw. \s1 Rza Jesús loj nijs \r (Mt. 14:22‑27; Jn.6 :16‑21) \p \v 45 Dxel gunabee Jesús guyu ree xbejnman loj barcw din tëdgaj reeman stiblad roꞌ nijs par guidxin reeman Betsaida, laꞌtgaj cuzaadiidxnëman benzien guin ree. \v 46 Chi gulox bazaadiidxnëman laa reeman, wejman guijc tijb guiaꞌ, persi gurejdx gunabaman Dios. \v 47 Chi ma cabej guiaal, ma yuꞌ barcw guin galay nijs guiáad Jesús bayaꞌn xtijbzaman guijc guiaꞌ guin. \v 48 Dxel baguiaaman dád cazagdiaj ree xbejnman cusa reeman barcw guin guial rliaj bi niz loj barcw guin. Abiꞌ chi ma cayreguiaal zibig Jesús loj reeman cazaman loj nijs guin, beenman ziꞌc bén tëdnejz. \v 49 Chi baguiaa reeman cazaman loj nijs guin gunaladx reeman sprijt malan, abiꞌ gurixdiaj reeman. \v 50 Dád cadxeb reeman por ni cuguiaa reeman. Per guneenë Jesús laa reeman rëbaman: \p ―¡Gol baguꞌ luxdoodi, ad bal rdxebidi, najn! \p \v 51 Dxel guyuman loj barcw guin, zianz gulëjz bi guin. Guiáad laa reeman dád badxa loj reeman, \v 52 din nayaaw xquiarguiejn reeman, abiꞌ ad bigniaꞌt reeman milagr ni beenman con guiadxtil guin ree. \s1 Rayüjn Jesús bénragxuu ree Genesaret \r (Mt. 14:34‑36) \p \v 53 Chi ma gudëd reeman lojnijs guin bidxin reeman xdajn ree bén Genesaret, yagaj guxhii reeman barcw guin roꞌ nijs. \v 54 Naabzi baguiajt reeman loj barcw guin, laa bayünbee gajc ree bejn Jesús. \v 55 Abiꞌ gutieꞌch reeman diidx guidib niz yagaj. Dxel guzuloj zinë ree bejn bénragxuu ree lod riguiejntzi reeman zaꞌ Jesús. \v 56 Bantëëz zëman, majsi guiedx naroob o guiedx dobëz o ranch ree, rguijxh reeman bénragxuu guin ree niz lod tëdaman. Dxel rzajc reeman laaman liaadx din tiëbaman gugaal reeman majsi guiaꞌz xabaman. Abiꞌ graczi ree bén bagaal xabaman bayajc. \c 7 \s1 Ni rüjn persi rüjn bejn dol \r (Mt. 15:1‑20) \p \v 1 Tijb dxej, tioꞌp choon ree bénfarisew con ree mextr rajc ley, bén guza ree Jerusalén, bibig reeman loj Jesús. \v 2 Abiꞌ chi baguiaa reeman guial yuꞌ ree xbejn Jesús cayaw, ad banaat reeman ziꞌc na̱j costumbr. Dxel caneeguijdx reeman laa reeman. \v 3 (Din bénfarisew në gra ree bén Israel zinaldxiꞌch reeman xcostumbr xbéngulal reeman guial ad zajct gaw reeman bal id reeman gunaa ziꞌc na̱j costumbr guin. \v 4 Në chi raza reeman luguiaꞌ, ad rawt reeman bal id zunaa reeman ziꞌc na̱j costumbr guin. Dád zien ni zinal reeman güün reeman ziꞌc xhienaag quiib reeman re, con vajs, con ree trast guiib, në xloon reeman riguiib reeman.) \v 5 Zeel bénfarisew ree con ree mextr guin, gunabdiidx reeman loj Jesús, rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel ad runaat ree xbejnl ziꞌc na̱j xcostumbr dux béngulal ree? ¿Chexc zeel raw reeman zianzi? \p \v 6 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―¡Bén rusquiee!, waliqui ni gunee Isaías por lëjt, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi bacaaman: \q1 Bén guie ree, rëbzi reeman guial rën daꞌt reeman naj, \q1 per ad rënt reeman naj con guidib luxdoo reeman. \q1 \v 7 Xliaꞌczi rën daꞌt reeman naj, \q1 abiꞌ rulüü reeman bejn ree ganaxzi ni rbëëguijc ree bénguidxliuj. \m \v 8 Yan, rusaꞌndi xtiidx Dios tiblad persi zinalidi xcostumbr ree bénguidxliuj. \p \v 9 Rëb tëë Jesús loj reeman: \p ―Par chitëë nit xcostumbridi zeel rusaꞌndi xtiidx Dios tiblad. \v 10 Rëb Moisejs: “Gojp respejt xdadil con xniaal”, abiꞌ “Bén guzaal diidxmal guijc xdad o xniaa, rayal guiëtaman.” \v 11 Per lëjt rëbidi guial zileꞌ guiëb bejn loj xDadaman o xniaaman: “Ad zajct günan lüj yudar, din gra ni raꞌpan na̱j Corbán” (Corbán rën guiëb gran na̱j par Dios). \v 12 Rëbidi, bén guiëb zian, ad zileꞌtri güün xdad xniaaman yudar. \v 13 Abiꞌ rbëëladxidi xtiidx Dios persi zinal xcostumbridi ni rulüü lasaꞌdi, në zien ree ni ren rüjndi lasaꞌ ree ni guin. \p \v 14 Dxel gurejdx Jesús bén zien guin ree, rëbaman: \p ―Gol bacaagdiajg gradi gol bigniaꞌ tëë ni ganin: \v 15 Ad ni rawt bejn rüjn persi rüjnman dol. Ni ririi roꞌman në ni rüjnman, laan rüjn persi rüjnman dol. \v 16 ¡Bén rën gucaagdiajg, gol bacaagdiajg! \p \v 17 Chi baza Jesús lod zaꞌ ree bén guin bayuman lënü, dxel gunabdiidx ree xbejnman xhie rën guiëb ni rëbaman. \v 18 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―¿Në lëjt ad rigniaꞌt ni canin ya? ¿Nid ragbeedi ya guial ad ni rawt bejn rüjn persi rüjnman dol, \v 19 din ni raw bejn ad rejtan luxdooman, rejn lënman, abiꞌ rariin? \p Zian basigniaꞌman guial ad rüjnt bejn dol por ni rawzaman. \v 20 Rëbaman: \p ―Ni ririi roꞌ bejn në ni rüjnman, laan rüjn persi rüjnman dol. \v 21 Din guijc bejn zëëd graloj xgab mal, guial rüjn ni dxuudx, guialgubaan, guialrugüjt lasaꞌ, \v 22 guial rzunë béngunaa ren o xinguiaaw ren, guialrzëëbladx xieen ben ren, guial rüjn ni mal, guialrusquiee, guialrajp vijs, guialnadëdloj, guialrbëë xtiidx bejn, guialrüjn benroꞌ, në guial rüjn ni ad rayalt. \v 23 Graczi ree ni guin zëëd guijc bejn, abiꞌ laan rüjn persi rüjnman dol. \s1 Rayajc xiꞌn tijb bén Sirofenicia \r (Mt. 15:21‑28) \p \v 24 Chi baza Jesús niz yagaj, zëman niz Tiro në Sidón. Dxel guyuman tijb lënü guial ad guyëntaman niagbee ree bejn, per ad gojct nuquieꞌch lojman. \v 25 Din gogbee gajc xniaa tijb bindoo yuꞌ xindxab luxdoo. Abiꞌ wej xniaam lod zaꞌ Jesús zianz bazuxibaman lojman. \v 26 Ad najtaman bén Israel, najman bén Sirofenicia. Dxel guzajcaman liaadx loj Jesús din yabëëman xindxab guin luxdoo bindoo guin. \v 27 Per rëb Jesús lojman: \p ―Badëëdxgaj mod gaw yaloj ree xindoo, din ad rayalt chiquied bejn guiadxtil loj xiꞌnman din gudëëman laan gaw ree bëꞌcw. \p \v 28 Badxiꞌ bén guinan rëbaman: \p ―Waliquil, Dad, per në ree bëꞌcw raw xguiadxtil laay reem ni ryajb xan mex. \p \v 29 Dxel rëb Jesús: \p ―Laaqui guneel. Ma zajc yaguiajl, ma barii xindxab guin luxdoo xiꞌnl. \p \v 30 Chi badxin lidx bén guin, baguiaaman laa bindo guin nagaꞌ loj loon, ma barii xindxab guin luxdoom. \s1 Bayajc tijb bén nacwaꞌt ad rniee tëëtaman zagdxe \p \v 31 Baza Jesús niz Tiro, gudëdaman niz Sidón, në loj ree guiedx rigaꞌ Decápolis abiꞌ bidxinman roꞌnijsdoo Galilea. \v 32 Ni bidxinnë reeman tijb xinguiaaw nacwaꞌtix ad rajc tëët rnieex zagdxe. Abiꞌ rëb reeman loj Jesús din gudxiib yaaman guijquix. \v 33 Zianz binë Jesús laax tiblad, badxeꞌ xbacwënman lën guidiajguix, abiꞌ con xhiejnman bagaalaman lüdxix. \v 34 Dxel gules lojman xanyabaa, banajladxaman, rëbaman: \p ―¡Efata! ―rën guiëban: ¡Baxal! \p \v 35 Loj hor zii gajc baxal ree guidiajg xin guin, baban lüdxix dxel guzuloj caneex zagdxe. \v 36 Dxel gunabee Jesús laa reeman chitëë chu loj guiëb reeman ni goc. Per guial rëbaman zian, mazri rü reeman laan loj ree bejn. \v 37 Dád badxa loj reeman rëb reeman: \p ―Xi zagdxe na̱j gra ree ni rüjnman, xt rüjnman persi riguiejn ree bén nacwaꞌt, abiꞌ ree bengop rniee reeman. \c 8 \s1 Ruyaan Jesús tajp mil bejn \r (Mt. 15:32‑39) \p \v 1 Tijb dxej bidoꞌp zien ree bejn abiꞌ achet ni gaw reeman. Dxel gurejdx ree xbejn Jesús rëbaman loj reeman: \p \v 2 ―Rayan bén guin ree din ma gojc choon dxej nadxuꞌnëꞌ reeman guie, abiꞌ ad caꞌt ni gaw reeman. \v 3 Abiꞌ bal yaxhalan laa reeman lidx reeman sin guialraw, dool yadaj reeman lunejz, din yuꞌ reeman zëëd zijt. \p \v 4 Dxel rëb ree xbejnman: \p ―Per, ¿ban guin yucaꞌn ni gaw ree bén guin, achutczi bejn zojb niz guie? \p \v 5 Dxel gunabdiidxaman loj reeman rëbaman: \p ―¿Bël guiadxtil caꞌdi? \p Abiꞌ rëb reeman: \p ―Gajdxan. \p \v 6 Dxel gunabeeman gurej ree bén guin luyuj. Zianz cwaꞌman guigajdx guiadxtil guin, badëëman quixtëë loj Dios, abiꞌ gulaꞌman laa reen badëëd loj ree xbejnman persi gudiꞌs reeman laa reen loj gra ree bén guin. \v 7 Nëgajc tioꞌp choon ree bëjldoo caꞌ reeman, abiꞌ badëëman quixtëë loj Dios dxel gunabeeman gudiꞌs reeman në laa reeb loj ree bén guin. \v 8 Graczi reeman gudaw xt bigdxinladx reeman, abiꞌ staczi bacha reeman gajdx dxüm guiadxtil laay në bëjl ni bayaꞌn. \v 9 Bén gudaw ree na̱j reeman cost tajp mil. Chi gulox gudaw reeman, dxel bazaadiidxnë Jesús laa reeman. \v 10 Zianz guyuman loj barcw con ree xbejnman zë reeman niz Dalmanuta. \s1 Rniab ree bénfarisew tijb milagr loj Jesús \r (Mt. 16:1‑4; Lc. 12:54‑56) \p \v 11 Dxel bidxin ree bénfarisew, guzuloj cadildiidxnë reeman Jesús, abiꞌ par güün reeman laaman prueb, gunab reeman güünman tijb milagr ziꞌc tijb sen guial por Dios zëëdaman. \v 12 Dxel banajladx Jesús, rëbaman: \p ―¿Chexc zeel rëndi günan tijb milagr? Diidxli ganin, achetczi milagr günan guguiaadi. \p \v 13 Dxel basaꞌnman laa reeman, bayuman loj barcw zatijb, zignë ree xbejnman stiblad roꞌ nijs guin. \s1 Xlevadur ree bénfarisew \r (Mt. 16: 5‑12) \p \v 14 Bayanladx ree xbejn Jesús ninë reeman guialraw, tijbzi guiadxtil caꞌ reeman loj barcw guin. \v 15 Abiꞌ chi rëbaman loj reeman: \p ―Gol gojp cudad con xlevadur ree bénfarisew në xlevadur Herodes. \p \v 16 Dxel guzuloj rëb loj lasaꞌ reeman: \p ―Naman duloj ree zian guial ad nacaꞌt ree guiadxtil. \p \v 17 Abiꞌ gogbee Jesús ni canee reeman, zianz rëbaman: \p ―¿Chexc zeel rëbidi guial ad caꞌtidi guiadxtil? ¿Staczi ad rigniaꞌtidi ya? ¿Sta nayaaw xquiarguiejndi ya? \v 18 Yuꞌ guiaalojdi per rulüü ad ruguiaatidi, yuꞌ guidiajguidi per rulüü ad riguiejntidi. ¿Nid rusaaladxidi ya? \v 19 Chi gudiꞌsan gaay guiadxtil loj gaay mil bejn, ¿bël dxüm ni laay batoꞌpidi? \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Chiptioꞌpan. \p \v 20 Dxel rëbaman: \p ―Laadx chi gudiꞌsan gajdx guiadxtil loj tajp mil bejn, ¿bël dxüm guidxa bacaꞌdi? \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Gajdxan. \p \v 21 Dxel rëbaman: \p ―¿Staczi ad waygniaꞌtidi ya? \s1 Rayüjn Jesús tijb bén ad ranit loj \p \v 22 Chi bidxin Jesús guiedx Betsaida con ree xbejnman. Binë ree bejn tijb bén ad ranit loj, rëb reeman loj Jesús din gugaalaman guiaalojman. \v 23 Dxel gunaaz Jesús yaaman gulëëman laaman luguiedx guin, abiꞌ gudëëb xhiejnman guiaalojman, baquiꞌman guiaalojman. Zianz gunabdiidxaman rëbaman: \p ―¿Rajc ruguiaal taꞌn ya? \p \v 24 Dxel guzuloj cuguiaaman, abiꞌ rëbaman: \p ―Ruguian bejn ree, per rulüü na̱j reeman ziꞌc yag ni caza. \p \v 25 Dxel bagaal Jesús guiaalojman stijb, abiꞌ rëbaman lojman din guguiaadxijchaman, dxel guzuloj cuguiaaman zagdxe, naynidxuj ma ruguiaaman gra. \v 26 Abiꞌ baxhaal Jesús laaman lidxaman, rëbaman: \p ―Ad yayul luguiedx guin achu tëë loj guiëbil xhienaag bayajc lojl. \s1 Rëb Bëd guial Jesús na̱j Cristo \r (Mt. 16:13‑20; Lc. 9:18‑21) \p \v 27 Bazanë ree xbejn Jesús niz Galilea, wej reeman guiedx rigaꞌ ree Cesarea de Filipo. Chi zë reeman lunejz gunabdiidx Jesús loj ree xbejnman, rëbaman: \p ―¿Chu rëb ree bejn najn? \p \v 28 Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Yuꞌ reeman rëb lüj na̱j Waj bén baroobnijs bejn ree, yuꞌza reeman rëb lüj na̱j Elías, yuꞌ tëë reeman rëb lüj na̱j tijb ree bén badëëd xtiidx Dios loj ree bejn gocli. \p \v 29 Dxel gunabdiidxaman rëbaman: \p ―Laadx lëjt, ¿xhie nadi chu najn? \p Badxiꞌ Bëdan rëbaman: \p ―Lüj na̱j Cristo. \p \v 30 Per rëb Jesús loj reeman achu loj guiëb reeman zian. \s1 Rugojn Jesús guiëtaman \r (Mt. 16:21‑28; Lc. 9:22‑27) \p \v 31 Guzuloj Jesús rëb loj ree xbejnman: \p ―Rayal sagdiaj daꞌt Bén guxhaal Dios. Ad zënt ree guxtis Israel laaman, niꞌqui ree bixhioz rniabee ree bixhioz, niꞌqui ree mextr rajc ley. Gugüjt reeman laaman, per ni yayon dxej yabanman. \p \v 32 Zagdxe basigniaꞌman laa reeman. Dxel gulëëcaan Bëd laaman, rëbaman lojman chitëë rëbraman zian. \v 33 Per badxiꞌ lojman baguiaa ree xbejnman, dxel gudilëman Bëd rëbaman: \p ―¡Bisüd lon, Satanás!, din ad por Diost zëëd ree xgab ni rüjnl, rüjnl ziꞌc na̱j xixgab bénguidxliuj. \p \v 34 Dxel gurejdx ree xbejn Jesús con ree bén rigaꞌ yagaj, abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Bal chu rën gac da bejnan, ad rayalt güünman ziꞌc na̱j xixgabaman. Siibnejzaman guialzi ni tëdzaman abiꞌ guidnalaman naj. \v 35 Din bén mazri rën guialnaban ni rajpaman loj guidxliuj guie, zadxin dxej gusëëbaman laan, per bén guiët por naj në por da diidxan, zajpaman guialnaban tiblayaa con Dios. \v 36 ¿Xhie gan güün bejn gapaman gra ni yuꞌ loj guidxliuj bal canijtaman loj Dios? \v 37 Din ad zileꞌt sii bejn xguialnabanman xanyabaa. \v 38 Din bén yatunë naj në da diidxan niz loj ree béndol bén ad zinalt ree xnejz Dios, bén rigaꞌ ree yan, ziangajc naj, najn Bén guxhaal Dios, yatunëꞌn laaman chi guialan con xguialrniabee da Dadan con ree xianjlaman. \c 9 \p \v 1 Rëb tëë Jesús loj reeman: \p ―Diidxliczi ganin, yuꞌ ree bén zaꞌ guie, ad zëjtt xt guguiaa reeman guiꞌt xguialrniabee Dios. \s1 Bidxaa Jesús loj choon ree xbejnman \r (Mt. 17:1‑13; Lc. 9:28‑36) \p \v 2 Chi goc xhoꞌp dxej, wej Jesús tijb ruguiaꞌya, binëman Bëd, Jacob con Waj. Yagaj bidxaa Jesús niz loj reeman. \v 3 Balaa xabaman bachaꞌ, gojcan naquichbëj, achutczi rguiib lajd zian loj guidxliuj guie. \v 4 Dxel baguiaa reeman Elías në Moisejs cayünë reeman Jesús diidx. \v 5 Abiꞌ rëb Bëd lojman: \p ―Mextr, ¡zagdxen nadxuꞌn guie! Yaguieenan choon ranch, tijban par lüj, tijban par Moisejs, zatijban par Elías. \p \v 6 Per ad ragbeet Bëd xhienin caneeman guial dád bidxeb reeman. \v 7 Loj hor guin biguiajt tijb za̱j beenan bala guijc reeman, abiꞌ loj za̱j guin biguien chaꞌ bejn rëbaman: \p ―Bén guie na̱j da Xiꞌnan, bén rën daꞌtan, gol bazoob xtiidxaman. \p \v 8 Abiꞌ chi baguiaa reeman gadëd lod zaꞌ reeman achutri zaꞌnë Jesús, tijbzi laaman zaꞌ yagaj. \v 9 Laꞌtgaj cayguiajt reeman ruguiaꞌ guin, rëb Jesús loj reeman chitëë chu loj guiëb reeman ni baguiaa reeman, xt yaban Bén guxhaal Dios. \v 10 Abiꞌ laaz reeman ragbee ni baguiaa reeman, rniabdiidx tëë loj lasaꞌ reeman xhie rën guiëb guial yabanman loj ree bengüt. \v 11 Dxel gunabdiidx reeman loj Jesús, rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel rëb ree mextr rajc ley guial yaloj Elías guiꞌt? \p \v 12 Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Walican yaloj Elías guiꞌt, laaman guzuxnejz gra. Per, ¿chexc zeel ca loj xtiidx Dios guial Bén guxhaal Dios sagdiaj daꞌtaman ad zën tëët reeman laaman? \v 13 Naj rni lojdi guial mal biꞌt Elías, abiꞌ beennë reeman laaman ni guyëntzi reeman ziꞌc ca loj xtiidx Dios ni rayal sacaman. \s1 Rayüjn Jesús tijb xin yuꞌ xindxab luxdoo \r (Mt. 17:14‑21; Lc. 9:37‑43) \p \v 14 Chi badxin Jesús lod zaꞌ staꞌn ree xbejnman, baguiaaman dád zien bejn rigaꞌ, në ree mextr rajc ley zaꞌ yagaj cadildiidx reeman con ree xbejnman. \v 15 Chi baguiaa reeman zëëd Jesús, dád badxa loj reeman abiꞌ baxüün reeman bicajpdioz reeman laaman. \v 16 Dxel gunabdiidxaman loj reeman rëbaman: \p ―¿Chexc zeel cadildiidxidi? \p \v 17 Abiꞌ rëb tijb bén zaꞌ yagaj: \p ―Mextr, zidnëꞌ da xiꞌnan lojl guial yuꞌ xindxab luxdoox abiꞌ nusaꞌnx laax gop. \v 18 Bantëëz guin zaꞌx, chi ru xindxab guin luxdoox rureeyujx laax, abiꞌ rbëëx bichijn roꞌx, raw tëë ree layix, dxel ratiaguix. Ma gunaaban loj ree xbejnl din nabëë reeman xindxab guin, per ad gojct reeman. \p \v 19 Zeel rëb Jesús: \p ―¡Bén ad rliladxt! ¿Xt goc gazunëꞌn lëjt gadaan tëën lëjt? Gol tanë xinzii guie. \p \v 20 Dxel binë reeman laax lojman. Per chi baguiaa xindxab guin laaman, laa bagüjtyaꞌgajquix xin guin, bareeyujx laax abiꞌ rbixtüjpix ririi tëë bichijn roꞌx. \v 21 Dxel gunabdiidx Jesús loj xdadix rëbaman: \p ―¿Goc guzuloj rajquix zian? \p Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Diizd xindobëzix. \v 22 Dád zien volt ruzaalix laax loj guij në loj nijs din guiëtix. Zeel bal zajc güünl xhienin por dunujn, gognë dunujn, baya dunujn. \p \v 23 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―¿Chexc zeel nal, “bal zajcan”? Graczan zajc bal chu rliladx naj. \p \v 24 Dxel gurixdiaj xdadix rëbaman: \p ―¡Rliladxan lüj, gognë naj din chililadxan mazri! \p \v 25 Chi baguiaa Jesús cadoꞌp zien bejn dxel gudilëman xindxab yuꞌ luxdoo xin guin, rëbaman: \p ―Xindxab gop nacwaꞌt tëë, rniabeen lüj din yariil luxdoo xin guin. Ad bal yayejcril luxdoox zatijb. \p \v 26 Dxel gurixdiaj xindxab guin, abiꞌ bagüjtyaꞌx laax zatijb abiꞌ bariix luxdoox, basaꞌnx laax ziꞌc xingüt zeel rëb ree bejn guial ma güjtix. \v 27 Per gunaaz Jesús yaax gulesaman laax, dxel guzulix. \p \v 28 Dxel bayu Jesús lënü con ree xbejnman, abiꞌ gunabdiidx reeman lojman, rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel ad gojct nalëën xindxab guin luxdoo xin guin? \p \v 29 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Par yarii lasaꞌ ree xindxab guin, rayal cwedx guiniabidi Dios guibaꞌn tëëdi. \s1 Rugojn Jesús zatijb guial guiëtaman \r (Mt. 17:22‑23; Lc. 9:43‑45) \p \v 30 Chi baza reeman yagaj, gudëd reeman niz Galilea, per ad guyënt Jesús chu niagbee guial cadëdaman niz yagaj, \v 31 guial culüü ree xbejnman, rëbaman: \p ―Yayü reeman Bén guxhaal Dios loj ree bén gugüjt laaman, per ni gac choon dxej yabanman. \p \v 32 Per laa reeman ad bigniaꞌt reeman ni rëbaman, abiꞌ bidxeb reeman niniabdiidx reeman lojman. \s1 ¿Chu mazri zojbloj? \r (Mt. 18:1‑5; Lc. 9:46‑48) \p \v 33 Dxel badxin Jesús Capernaum con ree xbejnman, abiꞌ badxin reeman yu lod zojb reeman. Dxel gunabdiidxaman loj reeman rëbaman: \p ―¿Xhie diidxan rüdi lunejz chi zioꞌp ree? \p \v 34 Per achet rëb reeman guial cadildiidx reeman lunejz chu reeman mazri zojbloj. \v 35 Dxel gurej Jesús, gurejdxaman guidxiptioꞌp reeman, rëbaman: \p ―Bal chu bén rën gac mazri bén zojbloj lojdi, rayal güün laagajcaman ziꞌc tijb bén ad zojblojt güün tëëman sirv loj gradi. \p \v 36 Dxel cwaꞌman tijb xindoo, bazujman laax galay reeman, zianz gudiidxaman laax, rëbaman: \p \v 37 ―Bén ridxgaꞌ tijb xindoo por naj, najn ridxgaꞌman, guiáad bén ridxgaꞌ naj, bén guxhaal najn ridxgaꞌman. \s1 Bén ad zaꞌt contr dunuj ree zaꞌman con dunuj ree \r (Lc. 9:49‑50; Mt.10 :42) \p \v 38 Rëb Waj loj Jesús: \p ―Mextr, baguiaan tijb bejn rabëëman xindxab luxdoo ree bejn por xguialrniabeel. Per badxoonan guial ad najtaman dux bejn ree. \p \v 39 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Ad rudxoondi, din bén rüjn milagr por da guialrniabeen, ad zileꞌt guinieeguijdxaman naj. \v 40 Bén ad zaꞌt contr dunuj ree, zaꞌman con dunuj ree. \v 41 Chutëëz bén gunee majsi tibxijgzi nijs lojdi guial najdi xbejn Cristo, diidxli rnin guial ziangajc yuꞌ ni gudëëd Dios lojman. \s1 Bén ruzaalguiiw bejn din güünman dol \r (Mt. 18:6‑9; Lc. 17:1‑2) \p \v 42 ’Chutëëz bén guzaalguiiw tijb bén qui rliladxri naj din güünman dol, par laaman zagdxeli na̱j guixhii reeman tijb guiaj mulin yëjnman guzaal reeman laaman loj nijsdoo. \v 43 Bal laagajc yaal rusajb lüj loj dol, zagdxeli gutüꞌn. Mazri zagdxe chuꞌ con tibladzi yaal xanyabaa, guial che con grop yaal gabijl loj bajl ni ad yuꞌt dxej yayüꞌ, \v 44 lod ad rëjtt ree bizog lod ad rayüꞌ tëët bajl. \v 45 Abiꞌ bal laagajc guiaꞌl rusajb lüj loj dol, zagdxeli gutüꞌn. Mazri zagdxe chuꞌ con tibladzi guiaꞌl xanyabaa guial che con groplad guiaꞌl gabijl lod yuꞌ bajl ni ad yuꞌt dxej yayüꞌ, \v 46 lod ad rëjtt ree bizog lod ad rayüꞌ tëët bajl. \v 47 Bal laagajc guiaalojl rusajb lüj loj dol, zagdxeli gulëën. Mazri zagdxe chuꞌ con tibladzi guiaalojl xanyabaa guial che con groplad guiaalojl gabijl lod yuꞌ bajl ni ad yuꞌt dxej yayüꞌ, \v 48 lod ad rëjtt ree bizog lod ad rayüꞌ tëët bajl. \p \v 49 ’Ziꞌc ru zëd guijc guialraw, ziangajc ree bén rliladx naj sagdiaj reeman din gac reeman naya. \p \v 50 ’Ni zagdxe na̱j zëd, per bal id zajcran naxij, ¿xhieza naag yayajcan naxij zatijb? Gol been ziꞌc rayal chitëë saquidi ziꞌc zëd ni ad rüjnt sirv, gol gubajnnë tëë lasaꞌdi zagdxe. \c 10 \s1 Rulüü Jesús xcwent guial ralaꞌ lasaꞌ \r (Mt. 19:1‑12; Lc. 16:18) \p \v 1 Chi baza Jesús Capernaum, dxel wejman niz Judea në stiblad roꞌ guiiw Jordán. Abiꞌ lod zaꞌman bidoꞌp ree bejn zatijb, dxel guzuloj culüüman laa reeman ziꞌc goc xcostumbraman. \v 2 Yuꞌ ree bénfarisew gubig lod zaꞌman. Abiꞌ par güün reeman laaman prueb, gunabdiidx reeman lojman rëb reeman: \p ―¿Zajc yalaꞌ xinguiaaw lacheelix ya? \p \v 3 Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―¿Xhie gunabee Moisejs güündi? \p \v 4 Abiꞌ rëb reeman: \p ―Cwëjb Moisejs yalaꞌ xinguiaaw lacheelix, per gudëëdix guiꞌch tiaꞌman guial ma balaꞌ reex. \p \v 5 Dxel rëb Jesús: \p ―Rëb Moisejs gac zian guial nadidi. \v 6 Per guiaꞌxchej chi guleꞌcchaaw Dios guidxliuj, “beenman xinguiaaw con béngunaa”. \v 7 “Zeel xinguiaaw gusaꞌn xdad xniaax din guibannë lacheelix, \v 8 dxel grop reex ma gac ziꞌc tijbzi bejn.” Zianan zeel ad najtri reex tioꞌp, ma na̱j reex tijbzi. \v 9 Zeel, bénguidxliuj ad rayalt yalaꞌman lasaꞌ ni ma bachajg Dios. \p \v 10 Chi bayu reeman lënü, gunabdiidx ree xbejnman lojman zatijb, xcwent ni guneeman. \v 11 Abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Xin ralaꞌ lacheel, abiꞌ rtiaꞌx ben ren dolan cayüjnx, \v 12 ziangajc bal tijb béngunaa yalaꞌ lacheelaman abiꞌ tiaꞌ xin ren laaman, dolan cayüjnman. \s1 Rüjnleꞌ Jesús xindoo ree \r (Mt. 19:13‑15; Lc. 18:15‑17) \p \v 13 Binë ree bejn xindoo ree lod zaꞌ Jesús din gudxiib yaaman guijc reex. Per ree xbejnman guzuloj cadilë reeman bén binë ree laa reex. \v 14 Chi baguiaa Jesús zian, balenman zeel rëbaman: \p ―Gol badëëd mod guiꞌt reex lon, ad bal rudxoondi. Din lod rniabee Dios na̱j par ree bén na̱j ziꞌc laa reex. \v 15 Diidxliczi rnin, bén ad rliladxt xguialrniabee Dios ziꞌc tijb xindoo, ad zileꞌt chuꞌman lod rniabee Dios. \p \v 16 Dxel gudiidx Jesús laa reex, badxiib yaaman guijc reex, beenleꞌman laa reex. \s1 Xcwent tijb xinrijcw \r (Mt. 19:16‑30; Lc. 18:18‑30) \p \v 17 Chi ma gusnuu xnejz Jesús, ruxüün tijb xinguiaaw bidxinx abiꞌ bazuxibix lojman, dxel gunabdiidxix rëbix: \p ―Mextr zaꞌc, ¿xhie rayal günan din gaꞌpan guialnaban tiblayaa con Dios? \p \v 18 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―¿Chexc zeel nal lon benzaꞌc? Achut na̱j benzaꞌc, tijbzi Dios. \v 19 Lüj rajc ree mandamient, “Ad gugüjtil bejn, ad sunël béngunaa ren, ad cwanl, ad cwëël xtiidx bejn ad gusquiee tëël, gojp respejt xdad xniaal.” \p \v 20 Dxel rëbix loj Jesús: \p ―Mextr, gra ree ni guin cayünan diizd xindoon. \p \v 21 Baguiaa Jesús lojx, bayaman laax, rëbaman: \p ―Per yuꞌ zatijb ni riaadx güünl: bigtoꞌ gra ni rajpil, badëëd milia guin loj ree bénprob, zian gapil guialnazaꞌc xanyabaa dxel guidnalil naj majsi xhietëëz saquil. \p \v 22 Chi biguiejn xin guin zian, ad nixt guyu luxdoox abiꞌ dád yuꞌnayax ziax guial dád xinrijcwan. \p \v 23 Dxel baguiaa Jesús loj gra reeman, abiꞌ rëbaman loj ree xbejnman: \p ―¡Dád nawëëg na̱j chuꞌ benrijcw loj xguialrniabee Dios! \p \v 24 Dád badxa loj ree xbejnman ni rëbaman. Per rëbaman loj reeman zatijb: \p ―Xiꞌn, ¡bén yuꞌguijc mazri ni rajpaman, dád nawëëg na̱j chuꞌman loj xguialrniabee Dios! \v 25 Adli nawëëgt tëd tijb camell xan gagux guial chuꞌ tijb benrijcw loj xguialrniabee Dios. \p \v 26 Chi biguien reeman diidx guin ree, mazri badxa loj reeman, dxel rniabddiidx loj lasaꞌ reeman, rëb reeman: \p ―¿Chu zajc laa loj xcasti Dios? \p \v 27 Baguiaa Jesús loj reeman, abiꞌ rëbaman: \p ―Par bejn nawëëgan, per par Dios ad nawëëgtan din par Dios graczan zileꞌ gac. \p \v 28 Dxel guzuloj rëb Bëd loj Jesús: \p ―Dunujn basaꞌnan graczi ni rayaꞌpan persi zudnaalan lüj. \p \v 29 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Diidxliczi ganin lëjt, chutëëz bén rusaꞌn lidx, o bijch, o bizan, o xdad xniaa, o lacheel o xiꞌn, o guidxliuj ree por naj në por xtiidxzaꞌc Dios, \v 30 loj guidxliuj guie tiaꞌman tibgayuu volt mazri guial loj ni basaꞌnman, bal najn lidxaman, bijchaman, bizanman, xniaaman, xiꞌnman, në xguidxliujman, majsi guidib wazagdiaj, abiꞌ guidxin dxej gapaman guialnaban tiblayaa con Dios. \v 31 Per dád zien ree bén na̱j bén yaloj yan, gac reeman bén bigra, guiáad ree bén na̱j bén bigra yan, gac reeman bén yaloj. \s1 Rugojn Jesús zatijb guial guiëtaman \r (Mt. 20:17‑19; Lc. 18:31‑34) \p \v 32 Chi zë reeman Jerusalén, ned Jesús loj ree xbejnman, abiꞌ dád radxaloj reeman guial zëman Jerusalén, guiáad ree bén nal laaman rdxeb reeman. Dxel gurejdx guidxiptioꞌp ree xbejnman lood ren, zianz guzuloj rëbaman ni sacaman: \p \v 33 ―Rëbaman loj reeman: Lëjt ragbee guial ziyoꞌ ree Jerusalén, abiꞌ naj najn Bén guxhaal Dios, yayü reeman naj loj ree bixhioz rniabee ree bixhioz, në loj ree mextr rajc ley. Abiꞌ nabee reeman guiëtan, yayü tëë reeman naj loj ree bén ad najt bén Israel. \v 34 Guzeꞌ reeman naj, gucojp xhiejn reeman lon, quin reeman gugüjt tëë reeman naj, per yayon dxej yabanan. \s1 Ni gunab ree Jacob con Waj \r (Mt. 20:20‑28) \p \v 35 Dxel Jacob con Waj xiꞌn Zebedeo, gubig reeman loj Jesús rëb reeman: \p ―Mextr, rayënan güünl tijb favor ni yanaaban lojl. \p \v 36 Abiꞌ gunabdiidxaman rëbaman: \p ―¿Xhie rëndi günan? \p \v 37 Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Rayënan guial chi ma canabeel, yadxuꞌn cwëꞌl, tijb dunujn yadxuꞌ xladbeel, zatijb dunujn yadxuꞌ xladruvejsil. \p \v 38 Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Niꞌquid ragbeetidi xhie ni guin rniabidi. ¿Wen zajc sagdiajdi ziꞌc gazaagdiajn ya? ¿Zajc guiëtidi ziꞌc guiëtan ya? \p \v 39 Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Zayajcan. \p Dxel rëb Jesús: \p ―Waliquidi sagdiajdi ziꞌc naj guiët tëëdi ziꞌc naj, \v 40 per guial cwedi da ladbeen o da ladruvejsan, ad najt rayal gune laan, din ma najn par ree bén rayal laan. \p \v 41 Chi biguien zachii xbejn Jesús ni rëb reeman, dád balen reeman Jacob con Waj, \v 42 per gurejdx Jesús laa reeman rëbaman: \p ―Lëjt ragbee guial ree bén rniabee loj guidxliuj guie, rniabee reeman bejn ree ziꞌctzi rën reeman, guiáad ree bén zojbloj rüjnnë reeman bejn ree ziꞌctzi rën reeman por guialrniabee ni rajp reeman. \v 43 Per con lëjt ad rayalt gac zian. Din bal chu rën gac bén rniabee lojdi, rayal güünman sirv lojdi, \v 44 guiáad bén rën gac bén zojbloj, rayal güünman sirv loj gradi ziꞌc bén nadoꞌ. \v 45 Din niꞌqui naj najn Bén guxhaal Dios, ad zialtan loj guidxliuj par güün ree bejn sirv lon, zialan din günan laa reeman sirv, abiꞌ con da guialnabanan gaguixan por xtol zien ree bénguidxliuj. \s1 Rayajc guiaaloj tijb xin ad ranit loj la Bartimeo \r (Mt. 20:29‑34; Lc. 18:35‑43) \p \v 46 Bidxin reeman guiedx Jericó, abiꞌ chi ma cayrii Jesús luguiedx guin, con ree xbejnman në ree benzien. Tijb xin ad ranit loj lax Bartimeo, xiꞌn bén la Timeo, zojbix cwëꞌ nejz rniabix carda. \v 47 Chi biguiejnx cadëd Jesús bén Nazaret niz yagaj, guzuloj cabidxaꞌx rëbix: \p ―¡Jesús, xdiaa Davi, baya naj! \p \v 48 Dád zien ree bejn ridilë laax din yacwëëz roꞌx. Per mazri rejs rbidxaꞌx rëbix: \p ―¡Xdiaa Davi, baya naj! \p \v 49 Dxel guzudxe Jesús rëbaman: \p ―Gol gurejdxix. \p Dxel gurejdx reeman laax, rëb reeman: \p ―Baguꞌ luxdool, bisu, lüj caneeman. \p \v 50 Dxel laa badxeꞌbi gajc xin guin lajd najcwix luya, xt gutiajsix guzulix bibiguix loj Jesús. \v 51 Gunabdiidx Jesús lojx rëbaman: \p ―¿Xhie rënl günan por lüj? \p Badxiꞌxan rëbix: \p ―Mextr, rënan yani lon. \p \v 52 Dxel rëb Jesús: \p ―Ma zajc yaguiajl, ma bayajquil guial bililadxil naj. \p Loj hor zii gajc bani lojx dxel zinalix Jesús niz yagaj. \c 11 \s1 Ru Jesús Jerusalén \r (Mt. 21:1‑11; Lc. 19:28‑40; Jn.12 :12‑19) \p \v 1 Chi ma zë reeman gajxh Jerusalén, niz lod rigaꞌ guiedx Betfagé con Betania, gajxh guiaꞌ la Olivos, dxel guxhaal Jesús tioꞌp ree xbejnman, \v 2 rëbaman: \p ―Gol chej guiedxdo rigaꞌ delant guin. Chi guidxindi guidxaaglojdi tijb burquieꞌn, caduub achut wabib laab. Gol guxhiequib gol tanëb. \v 3 Abiꞌ bal chu guiniabdiidx lojdi: “Chexc zeel caxhiequidi laab”, gol güjdx: “Dad Jesús cayaadx laab, doo yaxhaal gajcaman laab.” \p \v 4 Dxel wej reeman, bidxaagloj gajc reeman burdo guin, caduub runejz roꞌ tijb port, abiꞌ guxhiec reeman laab. \p \v 5 Bén baguiaa ree zian gunabdiidx reeman loj reeman, rëb reeman: \p ―¿Xhie rüjndi? ¿Chexc zeel caxhiequidi burdo guin? \p \v 6 Badxiꞌ reeman laan ziꞌc rëb Jesús, abiꞌ cwëjb ree bén guin zinë reeman laab. \v 7 Bidxinnë reeman laab lojman, badxiib xab reeman xijchib, persi gudxibaman laab. \v 8 Zien ree bejn riguijxh xab niz lod rdëdaman, yuꞌ tëë reeman rutüüg zijn persi rguijxh reeman laan niz lod rdëdaman. \p \v 9 Abiꞌ ziꞌc ree bén ned, në ree bén nal rbixdiaj reeman, rëb reeman: \p ―¡Gagnëman dunuj ree yan! ¡Nagleꞌ bén zëëd por Dios! \v 10 ¡Nagleꞌ bén zëëd nabee ziꞌc dux béngulal ree rey Davi! ¡Quixtëë dux Dad ree Dios Bén yuꞌ xanyabaa! \p \v 11 Zian guyu Jesús Jerusalén abiꞌ guyuman lën yadooroꞌ Jerusalén. Chi gulox baguiaaman graczi, dxel zinë guidxiptioꞌp ree xbejnman Betania guial ma gudxe. \s1 Bazaal Jesús diidx guijc yag higo \r (Mt. 21:18‑19) \p \v 12 Chi bareguiaal, barii reeman Betania. Dxel guzuloj calaan Jesús. \v 13 Zijtri baguiaaman tijb yag higo ca ree balag lojn. Abiꞌ wejman biquiaaman bal ca higo lojn. Per achet bidxaaglojman, balagzi ree ca lojn din ad xtiamptanan. \v 14 Dxel rëbaman loj yag higo guin: \p ―¡Ad yuꞌtri dxej gaw bejn ninejxh tia lojl! \p Abiꞌ biguiejn ree xbejnman ni rëbaman. \s1 Rabëë Jesús bén rutoꞌ ree roꞌ yadooroꞌ Jerusalén \r (Mt. 21:12‑17; Lc. 19:45‑48; Jn. 2:13‑22) \p \v 15 Chi bidxin reeman Jerusalén. Dxel guyu Jesús roꞌ yadooroꞌ Jerusalén guin, abiꞌ guzuloj caybëëman bén cutoꞌ ree në ree bén cazii. Barexguiataman xmex ree bén ruchaa milia con xyagxhil ree bén rutoꞌ ree palom, \v 16 ad rtiëjbtaman xhie chuꞌnë ree bejn roꞌ yadoo guin. \v 17 Abiꞌ guzuloj culüüman laa reeman, rëbaman: \p ―Loj xtiidx Dios rëb: “Lidxan grii laj yu lod rbejdx rniab bejn Dios.” Per lëjt nüjndan ziꞌc lidx ree xingubaan. \p \v 18 Bixhioz rniabee ree bixhioz con ree mextr rajc ley, chi biguiejn reeman ni rëb Jesús, guzuloj raguiil reeman mod xhienaag gugüjt reeman Jesús, guial rdxeb reeman laaman din gra bejn radxaloj ni rulüüman. \v 19 Chi ma caxhin, bazanë ree xbejn Jesús Jerusalén. \s1 Tijb yag higo ni gubidx \r (Mt. 21:20‑22) \p \v 20 Chi bareguiaal rsildoo, badëd reeman niz lod zojb yag higo guin, abiꞌ baguiaa reeman ma gubidx diizd liujn. \v 21 Dxel basaaladx Bëd ni rëb Jesús, abiꞌ rëbaman lojman: \p ―Mextr, ¡baguiaa yag higo ni bazaalil diidx guijc ma gubidxan! \p \v 22 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Gol bililadx Dios. \v 23 Din diidxliczi ganin, bal chu guiëb loj guiaꞌ guin: “Bisüd guie biajb loj nijsdoo”, bal id yuꞌ nawëëg luxdooman, bal rliladxaman, gac ni guneeman. Zian gacan. \v 24 Zeel rnin lojdi, gra ni rniabidi loj Dios, gol bililadx guial ma cwaꞌdi laan, abiꞌ zacaꞌdan. \v 25 Guiáad chi ribejdx rniabidi Dios, bal yuꞌ bén rdxeꞌchidi, gol beenman perdon din ziangajc xDadidi bén yuꞌ xanyabaa güünman perdon xtolidi. \v 26 Din bal id züjndi perdon, ziangajc xDadidi Bén yuꞌ xanyabaa ad züjntaman perdon xtolidi. \s1 Xguialrniabee Jesús \r (Mt. 21:23‑27; Lc. 20:1‑8) \p \v 27 Chi badxin reeman Jerusalén. Chi caza Jesús niz lën yadooroꞌ Jerusalén guin, dxel gubig bixhioz rniabee ree bixhioz con ree mextr rajc ley con ree xguxtis ree bén Israel, \v 28 gunabdiidx reeman loj Jesús, rëb reeman: \p ―¿Xhie guialrniabee rajpil zeel rüjnl ni guin ree? ¿Chu banee guialrniabee lojl güünl zian? \p \v 29 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Ziangajc naj yuꞌ ni ganabdiidxan lojdi, bal yadxiꞌdan dxel ganin chu banee guialrniabee günan ni guin ree. \v 30 ¿Chu guxhaal Waj bidgaroobnijsaman bejn ree? ¿Dios ya o bénguidxliuj? Gol badxiꞌn. \p \v 31 Dxel guzuloj rëb loj lasaꞌ reeman: \p ―Bal yaguieꞌch ree, Dios guxhaal laaman, zanaman: “¿Chexquiza zeel ad bililadxtidi laaman?” \v 32 Ad zajc tëët yaguieꞌch ree, bénguidxliuj guxhaal laaman. \p Rëb reeman zian guial rdxeb reeman bejn ree, din graczi reeman rliladx guial gojc Waj tijb bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, bén wali gunee xtiidx Dios. \v 33 Abiꞌ badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Ad rayagbeetan. \p Zeel rëb Jesús loj reeman: \p ―Niꞌqui naj ad zanitan lojdi chu banee guialrniabee günan ni guin ree. \c 12 \s1 Xcwent ree mojs guijdx \r (Mt. 21:33‑46; Lc. 20:9‑19) \p \v 1 Dxel guzuloj caneenë Jesús laa reeman con ganax ree cwent, rëbaman: \p ―Tijb bejn guxübinman uv loj xguiniaaman, dxel beenman gurajl gadëd roꞌn, beenchaaw tëëman tijb luar lod grii xnijs uv guin, abiꞌ beenman tijb yu ya daꞌt lod guiyaꞌp guiniaa guin. \p ’Zianz badëëman laan garol loj ree bén güün laan dxiin, briitaman zëman zijt. \v 2 Chi bidxin dxej yalaꞌ reeman uv guin, guxhaal tijb xmojsaman din chigxiiman ni rayalaman. \v 3 Per ree bén rüjn dxiin loj guiniaa guin gunaaz reeman laaman, gudijn reeman laaman abiꞌ badxiꞌ reeman laaman zezi. \v 4 Dxel guxhaal bén na̱j xguidxliuj laan zatijb xmojsaman, per ziangajc, bacaaguiaj reeman laaman, gulaꞌ reeman guijcaman abiꞌ guneeguijdx reeman laaman. \v 5 Guxhaalaman ben ren, per bagüjt reeman laaman. Zien ree ben guxhaalaman, yuꞌ reeman gudijn reeman yuꞌ tëë reeman bagüjt reeman. \p \v 6 ’Dxel bén na̱j xguidxliuj laan stijbzi xiꞌngaanman ryaadx guixhiaalaman, xin rën daꞌtaman. Dxel guxhaalaman laax guial gunaladxaman: “Zajp reeman da xiꞌnan respejt.” \v 7 Per ree bén guin, rëb loj lasaꞌ reeman: “Xin guin na̱j xin yayaꞌnnë guidxliuj guin, yagüjt reex din gacan du xieen ree.” \v 8 Dxel gunaaz reeman laax, bagüjt reeman laax abiꞌ babëë reeman laax loj guidxliuj guin. \p \v 9 Dxel gunabdiidx Jesús loj ree bén caneenëman, rëbaman: \p ―Yan, ¿xhie naladxidi güün bén na̱j xguidxliuj laan? Ziꞌtaman din gugüjtaman bén guin ree, dxel gudëëman guidxliuj guin loj ree ben ren. \p \v 10 ’¿Nid wayoolidi loj xtiidx Dios ya?, lod rëb: \q1 Guiaj ni gulëëgoꞌn ree bén rüjn yu, \q1 laan goc ni mazri been sirv gojcnë yu guin. \q1 \v 11 Zian been dux Dad ree Dios, zeel radxaduloj ree. \p \v 12 Chi biguiejn ree bén rniabee guin ni gunee Jesús, guyën reeman niniaaz reeman laaman guial gogbee reeman laa reeman cuzaꞌtaman, per guial rdxeb reeman bejn ree, basaꞌn reeman laaman, ziat reeman. \s1 Xcwent Impuest \r (Mt. 22:15‑22; Lc. 20:20‑26) \p \v 13 Guxhaal reeman tioꞌp choon ree bénfarisew në tioꞌp choon ree xbejn Herodes lod zaꞌ Jesús, din yaguiil reeman mod guiniee Jesús diidx ni gudxiib reeman guijc din gac cweꞌc reeman xguialquiaman. \v 14 Abiꞌ rëb reeman: \p ―Mextr, dunujn rayagbee guial lüj rniee diidxli ad ridxgaꞌ tëëtil chu na̱j bejn. Din par lüj tiblojzi na̱j bejn, abiꞌ walil rulüül guial xhienaag rën Dios guiban bejn. Zeel ranabdiidxan lojl: ¿Zagdxen ya radijxan impuest loj César o ad zagdxetan? ¿Zadijxanan ya o ad zadijxtanan? \p \v 15 Per gogbee gajc Jesús guial wed rüjnz reeman, zeel rëbaman: \p ―¿Chexc zeel rüjndi naj prueb? Gol tanë cintabl din guguianan. \p \v 16 Dxel badëëd reeman cintabl guin lojman, abiꞌ rëbaman: \p ―¿Chu loj ca lojn, chu tëë laj ca lojn? \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Loj César ca lojn në lajman. \p \v 17 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol badëëcliza loj César ni na̱j xieen César, guiáad loj Dios gol badëëd ni na̱j xieen Dios. \p Dád badxa loj reeman ni rëbaman. \s1 Xcwent guial yaban ree bengüt \r (Mt. 22:23‑33; Lc. 20:27‑40) \p \v 18 Tioꞌp choon ree bénsaducew bignaj Jesús, laa reeman ad rliladxt guial yaban ree bengüt. Zeel gunabdiidx reeman loj Jesús rëb reeman: \p \v 19 ―Mextr, loj xley Moisejs rëb guial bal guiët tijb xinguiaaw abiꞌ achut xiꞌnx guyu con lacheelix, bijch xin güt guin guxhliaanë béngunaa bizëjb guin din chuꞌ xiꞌn reex ziꞌc gulüü xiꞌn xingüt guinan. \v 20 Guyu tijb famil lod goc reex gajdx bijch. Baxhliaa xin yaloj guin, per güjtix abiꞌ ad guyut xiꞌn reex con lacheelix. \v 21 Dxel bijch barojpix baxhliaanë béngunaa guin, per güjt gajquix, ad guyu gajct xiꞌn reex. Abiꞌ ziangajc guzajc xin bayon guin, \v 22 abiꞌ zianz baxhliaanëman guigajdx reex, zianz bara reex güjt achut xiꞌn reex guyu con laaman. Ni bigra tëë në béngunaa guin güjt. \v 23 Yan, chi yaban ree bengüt, loj guigajdx reex, ¿chu loj gra reex gac xbéngunaa laaman guial gra reex baxhliaanë laaman? \p \v 24 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Ad laat na̱j xgab rüjndi guial ad nünbeetidi xtiidx Dios ad ragbee tëëtidi xhienaag na̱j xguialrniabeeman. \v 25 Din chi yaban ree bengüt, ad zuxhliaatri reeman, ad zudëë tëëtri xiꞌn reeman guxhliaa, ma gac reeman ziꞌc ree anjl yuꞌ xanyabaa. \v 26 Abiꞌ xcwent ni yaban ree bengüt, ¿nid wayoolidi loj xlibr Moisejs ya, lod rëb guial baguiaaman yag ni cayëꞌc? Yagaj biguien chaꞌ Dios, rëbaman lojman: “Naj na̱j xDios Abraham, xDios Isaac në xDios Jacob.” \v 27 Din Dios ad najtaman xDios ree bengüt, najman xDios ree bén naban. Zeel ad laat na̱j xgab rüjndi. \s1 Mandamient mazri zojbloj \r (Mt. 22:34‑40) \p \v 28 Chi biguiejn tijb mextr rajc ley badxiꞌ Jesús xtiidx reeman zagdxe guial bacaagdiajgaman diidx ni cayü reeman, gubigaman lojman, abiꞌ gunabdiidxaman rëbaman: \p ―¿Con mandamientan mazri zojbloj loj gra ree mandamient? \p \v 29 Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Mandamient mazri zojbloj rëban: “Gol bacaagdiajg, bén Israel, dux Dad ree Dios, tijbzi laaman na̱j Dios. \v 30 Guyën xDadil Dios guidiblagaa guidib guijc guidib ladxil.” Laan na̱j mandamient mazri zojbloj. \v 31 Mandamient rarojp, rëban: “Guyën ree ben ren ziꞌc rën lüj gajc.” Achet mandamient mazri zojbloj guial loj grop ree mandamient guie. \p \v 32 Dxel rëb mextr guin loj Jesús: \p ―Zagdxequi guneel, Mextr. Waliquil tijbzi Dios yuꞌ, achutri ben ren yuꞌ. \v 33 Abiꞌ guidib guijc guidib ladx bejn guiënman laaman guidiblagaa, guiën tëëman ben ren ree ziꞌc rën laagajcaman. Laan na̱j ni mazri zojbloj guial loj gra gon ni rudëëd bejn loj Dios. \p \v 34 Chi biguien Jesús badxiꞌ mextr guinan zagdxe, rëbaman: \p ―Ad zijtt zaꞌl par chuꞌl loj xguialrniabee Dios. \p Dxel achutri bayax xhie niniabdiidx lojman. \s1 Chu loj xdiaa za Cristo \r (Mt. 22:41‑46; Lc. 20:41‑44) \p \v 35 Chi culüü Jesús bejn ree lën yadooroꞌ Jerusalén, gunabdiidxaman loj reeman rëbaman: \p ―¿Chexc zeel rëb ree mextr rajc ley guial za Cristo loj xdiaa rey Davi? \v 36 Awa Davi guin gajc gunee por xSprijt Dios, rëbaman: \q1 Dios rëb loj da Dadan: \q1 “Gurej da ladbeen, \q1 xt gabecan xin rdxeꞌch ree lüj guiaꞌl.” \m \v 37 Yan bal xiꞌn Davi na̱j Cristo, ¿chexquiza zeel rëb Davi guin lojman Dad? \p Graczi ree bén rigaꞌ lën yadoo guin dád nix yuꞌ luxdoo reeman rucaagdiajg reeman xtiidxaman. \s1 Ni rüjn ree mextr rajc ley \r (Mt. 23:1‑36; Lc. 11:37‑54; 20: 45‑47) \p \v 38 Chi culüü Jesús bejn ree, rëbaman loj reeman: \p ―Gol gojp cudad con ree mextr rajc ley, din ruladx reeman sa reeman gacw reeman lajd zagdxe, ruladx tëë reeman gugajpdioz ree bejn laa reeman con respejt niz lunejz. \v 39 Abiꞌ lën ree yadoo ruladx reeman cwe reeman lod rbej ree bén zojbloj, ziangajc rüjn reeman lod ritaw reeman. \v 40 Racaꞌ tëë reeman lidx ree béngunaa bizëjb, abiꞌ din guiëb ree bejn guial benzaꞌc na̱j reeman, dád xchej rbejdx rniab reeman Dios. Per laa reeman mazri casti naroob yayal reeman. \s1 Gon badëëd tijb béngunaa bizëjb \r (Lc. 21:1‑4) \p \v 41 Tijb dxej zojb Jesús lën yadooroꞌ Jerusalén niz lod zaꞌ alcancia ni ru gon, abiꞌ ruguiaaman rguꞌ ree bejn milia lën alcancia guin, në zien ree benrijcw rguꞌ zroꞌ milia. \v 42 Dxel bidxin tijb béngunaa bizëjb prob, badxeꞌman tioꞌp zintabldoo ni lasajc taꞌnzi. \v 43 Abiꞌ gurejdx Jesús bén na̱j ree xbejnman, rëbaman: \p ―Diidxli rnin lojdi guial bén bizëjb prob guin mazri lasajc gon badxeꞌman guial loj gon badxeꞌ gra ree bén guin. \v 44 Din graczi reeman rudxeꞌ ni rüjn laa reeman sobr, per laaman majsi najman bénprob, badxeꞌman graczi ni rajpaman par guibannëman. \b \c 13 \s1 Rëb Jesús guial yazeꞌn yadooroꞌ Jerusalén \r (Mt. 24:1‑2; Lc. 21:5‑6) \p \v 1 Chi barii Jesús lën yadooroꞌ Jerusalén, rëb tijb ree xbejnman lojman: \p ―Mextr, ¡baguiaa xi nix na̱j ree guiaj guin nix tëë na̱j ree yu guin! \p \v 2 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Ziꞌc ruguiaal yu naroob guin ree, zadxin dxej, niꞌczi tijb guiaj guin ad zayaꞌnt guijc stijban, gran yazeꞌn. \s1 Ni gac chi gad guidxliuj nit \r (Mt. 24:3‑28; Lc. 21:7‑24; 17:22‑24) \p \v 3 Chi zojb Jesús ruguiaꞌ la Olivos, ni na̱j niz lod nudxiꞌ loj yadooroꞌ Jerusalén. Dxel gubig Bëd lojman con Jacob, Waj con Andrejs, laaz reeman zaꞌnë laaman yagaj, abiꞌ gunabdiidx reeman lojman, rëb reeman: \p \v 4 ―Guna, ¿goc gac zian? ¿Xhie sen gac chi ma zidyob gac zian? \p \v 5 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Gol gojp cudad chitëë chu gusquiee lëjt. \v 6 Din zien ree bén guiꞌt guiëb reeman guial por naj zëëd reeman, guiëb tëë reeman: “Naj na̱j Cristo”, abiꞌ gusquiee reeman zien bejn. \p \v 7 ’Per lëjt chi guiguiejndi cayajc wadijl o zëëb diidx gac wadijl, ad guidxebidi; din najczi gac zian, per ad por laatan ma bidxin dxej nit guidxliuj. \v 8 Din til nacion con stijb nacion, til tëë bén rajp guialrniabee con stijb bén rajp guialrniabee, guiꞌt tëë ree xudoxh në gubijn niz ni niz guie. Zian gac chi ma suloj ree guialzi ni na̱j gac. \p \v 9 ’Gol gojp cudad, din zadxin dxej yayü ree bejn lëjt loj ree guxtis, abiꞌ quin reeman lëjt lën ree yadoo. Chinë reeman lëjt loj ree gobernador në loj ree rey guial najdi da bejnan, zian gac din chileꞌ güdi da diidxan loj reeman. \v 10 Per yalojxgaj rüjn naguiejn guireꞌch xtiidxzaꞌc Dios loj gra ree nacion, dxelri nit guidxliuj. \v 11 Chi chinë reeman lëjt loj ree guxtis, ad bal chuꞌdi xgab, ad bal güün tëëdi xgab xhie guiëbidi loj reeman. Gol gunee diidx gunee Dios lëjt loj hor guin. Din ad lëjttan guiniee, xSprijt Diosan guiniee. \v 12 Abiꞌ guidxin dxej yayü bejn laagajc bijchaman din guiëtix, ziangajc ree bén na̱j dad yayü laagajc xiꞌn reeman, abiꞌ ree bejn yayü xdad xniaa reeman par guiët reeman. \v 13 Gra bénguidxliuj guidxeꞌch lëjt guial najdi da bejnan, per bén sudxiꞌch loj ni rliladxaman naj xt dxej chigra guibanman, laaman yayal xanyabaa. \p \v 14 ’Chi guguiaadi zojb tijb ni dxuudx lën yadooroꞌ Jerusalén, ziꞌc bacaa Daniel, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn diizd gulal (bén gool ree guiꞌch guie, gol bigniaꞌn), guial bén zojb ree niz Judea chigxüün reeman niz dajn. \v 15 Guiáad bén yëꞌp guijc yu lidx dxejzii, ad yayu lënü lidxaman tiaꞌ xhie xieenman. \v 16 Guiáad bén zaꞌ dajn, ad yayejc lidxaman chigxii xabaman. \v 17 ¡Probza ree béngunaa nüü xiꞌn o bén caꞌ ree xindobëz lën ree dxej zii! \v 18 Gol gurejdx gunab Dios chitëë yayal gac zian tiamp nayaag, \v 19 din dád guialziroꞌ chuꞌ dxejzii ree, ziꞌc ad wayajctczi diizd chi beenchaaw Dios guidxliuj, ad yuꞌ tëëtri dxej gac zian. \v 20 Bal id zasdop Dios dxej zii ree, niꞌczi tijb bejn ad zalaat, per gusdopaman laa reen, por ree bén rënman, bén gulejman par laaman. \p \v 21 ’Bal chu na lojdi: “Gol baguiaa, laa Cristo zaꞌ guie”, o “laaman zaꞌ ni”, ad bal chililadxidi. \v 22 Din guiꞌt zien ree bejn, na reeman guial laa reeman na̱j Cristo o na reeman laa reeman na̱j bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn, abiꞌ güün reeman milagr ree në ree graloj ni yadxaloj ree bejn, din gusquiee reeman laa reeman, abiꞌ bal zileꞌn xt zajc në ree bén gulej Dios gusquiee reeman. \v 23 Zeel gol gojp cudad, ma bagojnxgajn lëjt gra ni gac. \s1 Guiꞌt Bén guxhaal Dios zatijb \r (Mt. 24:29‑35, 42‑44; Lc. 21:25‑36) \p \v 24 ’Per lën ree dxej ni ma gudëd gra ree guialzi guin, zacajy loj gubijdx abiꞌ ad zusnitri bëëw, \v 25 zayajb ree bajl yuꞌ xanyabaa guiáad gra ree ni yuꞌ xanyabaa guiniib reen. \v 26 Dxel guguiaa ree bejn Bén guxhaal Dios rdiinman bachaꞌ zëëdaman loj za̱j con xguialrniabee naroobaman. \v 27 Abiꞌ guixhiaal ree xianjlaman guidiblagaa guidxliuj din guchajg reeman lasaꞌ ree bén ma na̱j par Dios. \p \v 28 ’Gol badxeꞌguijc ni ganin lëjt: Chi ma naquieꞌn xidx yag higo abiꞌ ma caydxib ree xbalagan, lëjt ragbee guial ma zidyob tiamp nalaa. \v 29 Ziangajc chi guguiaadi ma cayajc ree ni guin, gol gogbee guial ma zidyob dxej gac ziꞌc ma rnin. \v 30 Diidxli rnin lëjt guial gra ree ni guin gac chi gad ree bén naban lën ree dxej guie guiët. \v 31 Guidxliuj në xanyabaa zanijt reen, per da diidxan ad zadëdt gacan cumplid. \p \v 32 ’Per achut ragbee xhie dxejn xhie tëë horan gac ree ni guin, niꞌqui ree anjl yuꞌ xanyabaa, niꞌqui Xiꞌn Dios ad ragbeet, tijbzi dux Dad ree Dios ragbee. \p \v 33 ’Zeel gol gojp cudad, gol guzujsin tëë, gol gurejdx gunab Dios din ad ragbeetidi goc gac zian. \v 34 Ni guin ree na̱j ziꞌc chi ririi tijb bejn rejman zijt. Abiꞌ chi gadaman grii rudëëman dxiin loj tijbgaj ree xmojsaman, rniabee tëëman susin bén rajp roꞌ port. \v 35 Yan ziangajc lëjt gol guzujsin, din ad ragbeetidi goc o xhie horan guialan bal chi ma ribej guiaal ya, o garol guiaal, o chi ma rbidxaꞌ gui̱d, o rsildoo. \v 36 Zeel gol guzusin din bal dxejczi guialan ad guidxaaglojn lëjt ad cayüjntidi ziꞌc rayal. \v 37 Abiꞌ ni canin lojdi, loj gradi caninan: Gol guzujsin. \c 14 \s1 Bayaꞌn reeman diidx xhienaag guiniaaz Jesús \r (Mt. 26:1‑5; Lc. 22:1‑2; Jn.11 :45‑53) \p \v 1 Zatioꞌp dxej riaadx gal lanij pascw, lanij raw ree bejn guiadxtil ni ad yuꞌt levadur. Abiꞌ ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree mext rajc ley, raguiil reeman mod xhienaag gusquiee reeman Jesús, din guiniaaz reeman laaman gugüjt reeman laaman. \v 2 Per rëb reeman: \p ―Ad zaguieent ree zian loj ree dxej lanij guin, chitëë gac naquieꞌ. \s1 Baroob tijb béngunaa perfum guijc Jesús \r (Mt. 26:6‑13; Jn.12 :1‑8) \p \v 3 Dxel chi zaꞌ Jesús luguiedx Betania lidx Simón, bén gunee reeman leproso, abiꞌ chi zojbaman xan mex cayawaman, bidxin tijb béngunaa caꞌman lumejt yuꞌn perfum ni lasajc wayëjx guial gojcchaawnën ganax nardo, zianz guxhalaman roꞌ lumejt guin persi baroobaman perfum guin guijc Jesús. \v 4 Abiꞌ yuꞌ ree bén zaꞌ yagaj bidxeꞌch, rëb loj lasaꞌ reeman: \p ―¿Chexc zeel guxhieꞌman perfum guin? \v 5 Awa zajc nidoꞌn choon gayuu denario din nüjnan yudar bénprob ree. \p Abiꞌ caneeguijdx reeman béngunaa guin. \p \v 6 Per rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol basaꞌnman. ¿Chexc zeel ruslendi laaman? Zagdxe na̱j ni beenman con naj. \v 7 Zianczi sunëdi bénprob ree, abiꞌ zajc güündi laa reeman yudar chi guiëndi, saꞌn naj ad ziantczi sunëdi naj. \v 8 Béngunaa guie beenman ni golguzujman, ma beenchaawxgajman da cuerpan par chi guidxin dxej guiguieꞌchan. \v 9 Diidxliczi rnin lëjt, guial guidib loj guidxliuj bantëëz guin guiniee reeman xtiidxzaꞌc Dios, zü ree bejn diidx ni been béngunaa guin con naj din gusaaladx reeman laaman. \s1 Baguiil Judas mod xhienaag yayüman Jesús \r (Mt. 26:14‑16; Lc. 22:3‑6) \p \v 10 Judas Iscariote, tijb ree xbejn Jesús, wejman bigneenëman bixhioz rniabee ree bixhioz din yayüman Jesús loj reeman. \v 11 Chi biguiejn ree bixhioz guin zian, dád babaa reeman. Abiꞌ rëb reeman gudëëd reeman milia lojman. Dxel guzuloj raguiilaman mod xhienaag yayüman Jesús. \s1 Gudawnë ree xbejn Jesús xche \r (Mt. 26:17‑29; Lc. 22:7‑23; Jn.13 :21‑30; 1Co.11 :23‑26) \p \v 12 Dxej ni guzuloj lanij raw ree bén Israel guiadxtil ni ad yuꞌt levadur, chi rugüjt reeman tijb xiildoo par lanij pascw, gunabdiidx ree xbejn Jesús lojman, rëb reeman: \p ―¿Ban guin rënl yuguieenan ni yadaaw ree guxhin pascw? \p \v 13 Dxel guxhaal Jesús tioꞌp ree xbejnman, rëbaman: \p ―Gol chej Jerusalén. Ni guguiaadi tijb xinguiaaw caꞌ re yuꞌ nijs. Gol chinalix. \v 14 Abiꞌ lod yayux, gol güjdx loj bén na̱j lidxan: “Na mextr: ¿Ban lënü gawnë ree xbejnman yan guxhin pascw?” \v 15 Dxel gulüüman lëjt tijb lënü naroob ni rarojp cwaa, ma najcchaaw lënü guin. Yagaj gol been ni yadaaw ree xche. \p \v 16 Dxel brii ree xbejnman wej reeman luguiedx guin, abiꞌ bidxaagloj gajc reeman ziꞌcgajczi rëbaman, zianz been reeman ni gaw reeman guxhin pascw. \p \v 17 Chi gure guiaal, bidxin Jesús con guidxiptioꞌp ree xbejnman. \v 18 Dxel chi zojb reeman xan mex cayaw reeman, rëb Jesús loj reeman: \p ―Diidxliczi rnin lojdi guial tijb lëjt, bén cayawnë naj, laaman yayü naj. \p \v 19 Dád guyunaya reeman, abiꞌ guzuloj canabdiidx tijb gaj reeman, rëb reeman lojman: \p ―¿Najn ya? \p Abiꞌ rëb stijbaman: \p ―¿Wa najn ya? \p \v 20 Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Loj guidxiptioꞌpidi, tijb lëjtan, bén cugajdx xguiadxtil loj gajc pliajt lod cugajdx da guiadxtilan, laaman. \v 21 Walican guial Bén guxhaal Dios na̱j sacaman ziꞌc ca loj xtiidx Dios. Per, ¡prob bén yayü laaman! Zagdxeli na̱j par laaman ad niutaman loj guidxliuj \p \v 22 Laꞌtgaj cayaw reeman, cwaꞌ Jesús guiadxtil abiꞌ badëëman quixtëë loj Dios, dxel gulaꞌman laan badëëman loj reeman, rëbaman: \p ―Gol gudaw guiadxtil guie, laan na̱j da cuerpan. \p \v 23 Dxel cwaꞌman tijb cojp yuꞌ vin, chi gulox badëëman quixtëë loj Dios, badëëman cojp guin loj reeman, abiꞌ gra reeman guꞌ vin yuꞌ lojn. \v 24 Zianz rëbaman loj reeman: \p ―Vin guie na̱j da rejnan ni gaxhieꞌn chi guiëtan por zien ree bénguidxliuj, din guixal tijb nejz cüb xhienaag gap ree bejn perdon loj Dios. \v 25 Naj rni lëjt, ad yuꞌtri dxej guiëꞌn vin rajcchaawnë uv, xt dxej ni guiëꞌn vin cüb lod rniabee Dios. \s1 Rëb Jesús guial guiëb Bëd ad nünbeetaman laaman \r (Mt. 26:30‑35; Lc. 22:31‑34; Jn.13 :36‑38) \p \v 26 Chi gulox biil reeman tijb cant par Dios. Dxel zë reeman ruguiaꞌ Olivos. \v 27 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Graczidi tioꞌnladx naj yan guxhin, ziꞌc ca loj xtiidx Dios lod rëb: “Gugüjtan bén rajp ree xiil, abiꞌ guireꞌch reeb.” \v 28 Per chi yabanan, yaloj naj ganeed lojdi gan Galilea. \p \v 29 Dxel rëb Bëd lojman: \p ―Majsi gra reeman tioꞌnladx lüj, per naj ad zaroꞌnladxtan lüj. \p \v 30 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Naj rni lüj Bëd, yan guxhin gajc chi gad gui̱d cwidxaꞌ tioꞌp volt, choon volt mal rëbil guial ad nünbeetil naj. \p \v 31 Per naguiejn rüjn Bëd rëbaman: \p ―Majsi guiëtnëꞌn lüj, per ad zëtan guial ad nünbeetan lüj. \p Abiꞌ graczi reeman rëb zian. \s1 Rbejdx rniab Jesús Dios lod la Getsemaní \r (Mt. 26:36‑46; Lc. 22:39‑46) \p \v 32 Chi bidxin reeman tijb luar la Getsemaní, dxel rëb Jesús loj ree xbejnman: \p ―Gol gurejsii guie, laꞌtgaj gabedx ganaaban Dios. \p \v 33 Abiꞌ binëman Bëd, Jacob con Waj, dxel guzuloj guyunayaman abiꞌ ad nixtri yuꞌ luxdooman. \v 34 Zianz rëbaman loj reeman: \p ―Yuꞌ naya daꞌt luxdon, rulüü ma gugüjtan naj. Gol bayaꞌn guie ad gaayëjsidi. \p \v 35 Abiꞌ guzaman zataꞌn, zianz gurerulojman, gunabaman loj Dios, bal zileꞌ tëd ni na̱j sagdiajman. \v 36 Chi cabejdx canabaman Dios, rëbaman: \p ―Dad, graczi zajc güünl. Babëë naj loj ni gazaagdiajn. Per ad gac ziꞌc rënan, rayal gac ziꞌc rënl. \p \v 37 Dxel ziaman lod bayaꞌn ree xbejnman, chi badxinman cwëꞌ reeman laa reeman nagaꞌyëjs, zianz rëbaman loj Bëd: \p ―Simón, ¿nagaꞌyëjsil ya? ¿Niꞌqui tib hor ad gojct nibejnaal ya? \v 38 Gol gurenaa, gol gurejdx gunab Dios chitëë güün xindxab lëjt gan. Din rëndi güündi ziꞌc rayal, per xcuerpidi ad rtiëjbtan. \p \v 39 Dxel zëman zatijb persi gurejdx gunabaman Dios con diidx guin gajc ree. \v 40 Chi badxinman lod rigaꞌ reeman, laagajc reeman nagaꞌyëjs zatijb, guial yuꞌ daꞌt bacaal loj reeman, abiꞌ niꞌquid radxejlt xhie guiëb reeman lojman. \v 41 Ni bayon volt badxinman, rëbaman: \p ―¿Sta nagaꞌyëjsidi ya? ¿Sta cayziiladxidi ya? Gol batieꞌch xbacaalidi din naj, najn Bén guxhaal Dios ma bidxin hor yayü reeman naj loj ree béndol. \v 42 Gol bixche, yoꞌ ree, laa bén yayü naj ma zëëd gajxh. \s1 Gunaaz reeman Jesús \r (Mt. 26:47‑56; Lc. 22:47‑53; Jn.18 :2‑11) \p \v 43 Sta caneenë Jesús laa reeman chi bidxin Judas, bén goc tijb ree xbejnman. Bidxinnëman zien ree bejn caꞌ reeman espad con yag, guxhaal ree bixhioz rniabee ree bixhioz laa reeman con ree mextr rajc ley con ree guxtis Israel. \v 44 Abiꞌ Judas bén bayü laaman ma bagojnxgajman bén guin ree rëbaman: \p ―Bén gawan xid, laaman na̱j bén raguiilidi, gol gunaazaman gol chinëman, gol gojpaman ad guslaadi laaman. \p \v 45 Chi bidxin Judas dxel gubigaman loj Jesús, rëbaman: \p ―Mextr, Mextr. \p Dxel gudawaman laaman xid. \v 46 Zianz gunaaz ree bén guin laaman din chinë reeman laaman. \v 47 Per tijb bén zaꞌ yagaj gulëë xiespadaman, gutüꞌman guidiajg xmojs bixhioz rniabee gra ree bixhioz. \v 48 Dxel rëb Jesús loj ree bén guin: \p ―¿Chexc zeel zëëdidi con espad con yag din chinëdi naj ziꞌc tijb xingubaan? \v 49 Zianczi guzunëꞌn lëjt lën yadooroꞌ Jerusalén rulün lëjt xtiidx Dios, abiꞌ ad gunaaztidi naj. Per gra ree ni guie cayajc din gac cumplid ni ca loj xtiidx Dios. \p \v 50 Dxel graczi ree xbejn Jesús baxüün, guroꞌnladx reeman laaman. \s1 Tijb xin binal Jesús \p \v 51 Per guyu tijb xinguiag binalix Jesús, nadüübix tijbzi lajd. Abiꞌ chi gunaaz ree bén guin laax, \v 52 baslaagajquix lajd guin, zigxüünt ziladix. \s1 Zaꞌ Jesús loj ree guxtis \r (Mt. 26:57‑68; Lc. 22:54‑55, 63‑71; Jn.18 :12‑14, 19‑24) \p \v 53 Dxel binë reeman Jesús loj bixhioz rniabee gra ree bixhioz, abiꞌ badxaag lasaꞌ ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree guxtis Israel con ree mextr rajc ley. \v 54 Abiꞌ zijt zijt binal Bëd Jesús xt ruleꞌ lidx bixhioz guin, dxel gurejman rudëj con ree bén rajp rulidx bixhioz guin, \p \v 55 Abiꞌ ree bixhioz rniabee ree bixhioz con gra ree guxtis, baguiil reeman mod xhienaag gutediaꞌ reeman Jesús din chileꞌ gugüjt reeman laaman, per ad badxejlt xhienaag nutediaꞌ reeman laaman, \v 56 majsi zien reeman rudxiib diidx rusquiee guijcaman, per garent garen rëb tijb gaj reeman. \v 57 Dxel guzuli tioꞌp choon reeman gunee reeman diidx rusquiee ree contr laaman, rëb reeman: \p \v 58 ―Dunujn baguiejn rëbix: “Naj guseꞌn yadooroꞌ Jerusalén ni been ree bejn, abiꞌ choon dxejzi yayünanan sin xyudar ree bejn.” \p \v 59 Per niꞌqui zian ad guneet reeman tibloj, garent garen gunee reeman. \p \v 60 Dxel bixhioz rniabee gra ree bixhioz guzuliman galay ree bén rigaꞌ yagaj, abiꞌ gunabdiidxaman loj Jesús, rëbaman: \p ―¿Nid xhie diidx yadxiꞌl ya? ¿Wali ni canee reeman contr lüj ya? \p \v 61 Per achetczi rëb Jesús, ad badxiꞌtaman diidx, dxel gunabdiidx bixhioz rniabee guin lojman zatijb, rëbaman: \p ―¿Lüj na̱j Cristo ya, Xiꞌn Dios Bén nagleꞌ? \p \v 62 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Walican, najcan. Abiꞌ lëjt zuguiaadi naj najn Bén guxhaal Dios zooban xladbee Dios Bén caꞌ gra guialrniabee guguiaa tëëdi naj guialan loj za̱j xanyabaa. \p \v 63 Chi biguiejn bixhioz guin zian, gudixyaꞌ xabaman, dxel rëbaman: \p ―Ad rüjntri naguiejn yadiil ree testiw. \v 64 Lëjt ma biguiejn caneeguijdxix Dios. Yan, ¿xhie nadi? \p Abiꞌ graczi reeman rëb, guiëtaman. \p \v 65 Yuꞌ reeman rucojp xhiejn lojman, rutaꞌcw tëë reeman lojman, dxel riguin reeman laaman, rëb reeman: \p ―¡Guneeyaꞌ chu gudin lüj! \p Guiáad ree bén rajp yagaj wëëz reeman lojman. \s1 Rëb Bëd ad nünbeetaman Jesús \r (Mt. 26:69‑75; Lc. 22:56‑62; Jn.18 :15‑18, 25‑29) \p \v 66 Chi zaꞌ Bëd ruleꞌ guin, dxel bidxin tijb béngunaa rüjn dxiin lidx bixhioz rniabee guin. \v 67 Chi baguiaaman zojb Bëd rudëj guin cuchaꞌman, baguiaaman lojman, dxel rëbaman: \p ―Në lüj zaꞌnë Jesús bén Nazaret. \p \v 68 Per gurexuu Bëd rëbaman: \p ―Ad nünbeetan laaman, ad ragbeetan xhienin rnieel. \p Chi bariiman roꞌ port guin, dxel guridxaꞌ gui̱d. \v 69 Dxel baguiaa béngunaa guin Bëd zatijb, zianz guzuloj rëbaman loj ree bén rigaꞌ yagaj: \p ―Në bén guin na̱j xbejn Jesús. \p \v 70 Per gurexuu Bëd zatijb. Gojc xchejdoo rëb ree bén rigaꞌ yagaj loj Bëd: \p ―Walican në lüj na̱j xbejnx din xin Galilea lüj, abiꞌ ziꞌcgajc rniee reeman rnieel. \p \v 71 Per guzudxiꞌch Bëd con ni rëbaman, zianz rëbaman: \p ―Gudëëd Dios naj casti bal rusquieen, ad nünbeetan bén nadi. \p \v 72 Loj hor zii gajc barojp volt guridxaꞌ gui̱d. Dxel basaaladx Bëd guial rëb Jesús lojman: “Chi gad gui̱d cwidxaꞌ tioꞌp volt, mal gojc choon volt rëbil ad nünbeetil naj.” Chi basaaladxaman zian, dxel guzuloj cayoonman. \c 15 \s1 Binë reeman Jesús loj Pilato \r (Mt. 27:1‑2, 11‑14; Lc. 23:1‑5; Jn.18 :28‑38) \p \v 1 Chi bareguiaal rsildoo, badxajg lasaꞌ ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree guxtis Israel në ree mextr rajc ley con gra ree guxtis, abiꞌ bayaꞌn reeman diidx xhienaag güün reeman. Dxel guxhii reeman Jesús binë reeman laaman loj Pilato. \v 2 Abiꞌ gunabdiidx Pilato loj Jesús rëbaman: \p ―¿Lüjn na̱j xrey ree bén Israel ya? \p Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Najcan. \p \v 3 Abiꞌ ree bixhioz rniabee ree bixhioz zien ni rudxiib reeman guijcaman, \v 4 zeel gunabdiidx Pilato lojman zatijb, rëbaman: \p ―¿Nid xhie diidx yadxiꞌl ya? Baguiaa dád zien ni rudxiib reeman guijquil. \p \v 5 Per achetczi badxiꞌ Jesús, zeel dád badxa loj Pilato \s1 Gunabee reeman guiët Jesús \r (Mt. 27:15‑31; Lc. 23:13‑25; Jn.18 :38–19:16) \p \v 6 Loj ree dxej lanij pascw, ruslaa Pilato tijb bén yuꞌ ladxguiib, bén rëb ree bén guiedx guin guslaaman. \v 7 Lën ree dxej zii yuꞌ bén la Barrabás ladxguiib con ree ben ren, bén bagüjt ree bejn loj tijb wadijl ni been reeman contr gobiarn. \v 8 Dxel chi bidoꞌp ree bejn, rëb reeman loj Pilato din güünman ziꞌc na̱j costumbr, \v 9 Abiꞌ rëb Pilato loj reeman: \p ―¿Rëndi ya guslaan xreydi? \p \v 10 Rëbaman zian guial ragbeeman bayü ree bixhioz guin laaman por guial rdëdlojzi reeman laaman. \v 11 Per ree bixhioz rniabee guin badxeꞌ reeman bejn ree diidx din guiëb reeman loj Pilato guslaaman Barrabás. \v 12 Abiꞌ gunabdiidx Pilato loj reeman rëbaman: \p ―¿Xhie rëndi günnëꞌn bén nadi na̱j xreydi? \p \v 13 Dxel gurixdiaj reeman rëb reeman: \p ―¡Bacaax loj crüjz! \p \v 14 Zianz rëb Pilato loj reeman: \p ―Per ¿xhieza ni mal beenx? \p Guiáad laa reeman mazri rbixdiaj reeman, rëb reeman: \p ―¡Bacaax loj crüjz! \p \v 15 Abiꞌ guial rën Pilato yayaꞌnman zagdxe loj reeman, zeel baslaaman Barrabás, gunabeeman a Jesús, dxel bayüman laaman loj reeman din tiaman loj crüjz. \p \v 16 Abiꞌ binë ree xin suldad guin Jesús xluleꞌ palas, yagaj badxaag lasaꞌ gra reex. \v 17 Abiꞌ bascajcw reex laaman tijb lajd murad, dxel been reex tijb coron guiëjch badxeꞌ reex guijcaman. \v 18 Dxel guzuloj rbixdiaj reex rëb reex: \p ―¡Guibanri xrey ree bén Israel! \p \v 19 Zianz rugaz reex var guijcaman, rulaa xhiejn reex lojman, abiꞌ ruzuxib reex lojman. \v 20 Chi gulox bazeꞌ reex laaman, babëë reex lajd murad guin ladaman, bascajcw reex xabczaman, dxel zinë reex laaman din gucaa reex laaman loj crüjz. \s1 Bacaa reeman Jesús loj crüjz \r (Mt. 27:32‑44; Lc. 23:26‑43; Jn.19 :17‑27) \p \v 21 Chi zinë reex Jesús, badxaagloj reeman tijb bén Cirene, laman Simón, xdad Lejandr con Rufo, ziaadaman bazaman dajn. Abiꞌ been ree suldad guin naguiejn biaaman xcrüjz Jesús. \p \v 22 Abiꞌ binë reex Jesús luar la Gólgota, rën guiëban Calaver. \v 23 Yagaj badëëd reex vin noꞌch ni la mirra lojman din guiëꞌman laan, per ad guꞌtaman laan. \v 24 Chi ma bacaa reex laaman loj crüjz, dxel gudxijt reex suert guijc xabaman din guidoon xhie yayal tijbgaj reex \p \v 25 Raca gaa rsil bacaa reex laaman loj crüjz. \v 26 Guijc crüjz guin bacaa reex lejtr ni rëb chexc zeel bacaa reex laaman loj crüjz, rëban: “Xrey ree bén Israel.” \v 27 Chi bacaa reex laaman loj crüjz, në zatioꞌp ree xin gubaan bacaa reex loj crüjz, tijbix cwa xladbeeman, zatijbix cwa xladruvejsaman. \v 28 Zian gojc cumplid ni ca loj xtiidx Dios, lod rëb: “Nayabaman loj ree benmal.” \p \v 29 Abiꞌ ree bén ridëd yagaj ruzeꞌ reeman laaman runij guijc reeman, rëb reeman: \p ―Conza ni rnieel guial rëbil, yaseꞌnl yadooroꞌ Jerusalén abiꞌ loj choon dxejzi ma bayüjnlan zatijb, \v 30 yan baslaa lüj gajc baguiajt tëë loj crüjz zii. \p \v 31 Ziangajc ruzeꞌ ree bixhioz rniabee laaman con ree mextr rajc ley, rëb reeman: \p ―Gognëx ben ren ree, guiáad laax ad rajct ruslaa laagajquix. \v 32 Yaguiajtix loj crüjz guin, bal laax na̱j Cristo, xrey ree bén Israel, din yaguiaa ree, dxel yaliduladx ree. \p Xt në ree xingubaan canëman loj crüjz guneeguijdx laaman. \s1 Güjt Jesús \r (Mt. 27:45‑56; Lc. 23:44‑49; Jn.19 :28‑30) \p \v 33 Chi gol garol dxej, bicajy guidib guidxliuj xt raca choon wadxe. \v 34 Dxel raca choon guin gurixdiaj Jesús rejs, rëbaman: \p ―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? ―rën guiëban: Diosan, Diosan, ¿chexc zeel gulëëladxil naj? \v 35 Yuꞌ ree bén zaꞌ yagaj biguiejn, abiꞌ rëb reeman: \p ―Gol bacaagdiajg niad. Laax cabejdx Elías bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. \p \v 36 Dxel ruxüün tijbaman, bicajdxaman tijb xiil loj vinagr, bacaaman laan loj tijb yag, abiꞌ bacaaman laan roꞌ Jesús din guiëꞌman laan, rëbaman: \p ―Gol basaꞌnx, yaguiaa ree don ziꞌt Elías yalet laax loj crüjz guin ya. \p \v 37 Per Jesús dád rejs gurixdiajman, dxel güjtaman. \v 38 Loj hor zii goxyaꞌ lajd nal lën yadooroꞌ Jerusalén, gojcan tioꞌp lalaꞌ, diizd guijc guin xt guiaꞌ guin goxyaꞌ. \v 39 Dxel suldad rniabee ree suldad guial zaꞌx niz loj Jesús. Chi baguiaax xhienaag güjtaman, rëbix: \p ―Walican, Xiꞌn Dios bén guin. \p \v 40 Në tioꞌp choon ree béngunaa zaꞌ zijt ruguiaa ni cayajc. Loj ree béngunaa guin noꞌch María Magdalena, në Salomé në Li xniaa Xiëb con Jacob bén na̱j benguiag loj Xiëb. \v 41 Béngunaa guin ree binal Jesús, been tëë reeman laaman yudar chi guzuman Galilea, në zien ree béngunaa ren binal laaman diizd Galilea xt Jerusalén. \s1 Biguieꞌch Jesús \r (Mt. 27:57‑61; Lc. 23:50‑56; Jn.19 :38‑42) \p \v 42 Chi bidxin dxej rüjn ree bén Israel gra, chi guixiezi na̱j dxej raziiladx reeman, ma cabej guiaal, \v 43 bidxin Xiëb bén za guiedx Arimatea. Gojcaman tijb xguxtis ree bén Israel, abiꞌ gojp ree bejn laaman respejt, në laaman rbëz xguialrniabee Dios, abiꞌ guyuman valor wejman loj Pilato, persi banabaman xcuerp Jesús. \v 44 Dád badxa loj Pilato guial ma güjt Jesús, dxel gurejdxaman xin suldad rniabee ree suldad persi gunabdiidxaman bal walin. \v 45 Abiꞌ rëb suldad guin guial walican ma güjtaman, dxel cwëjb Pilato bacaꞌ Xiëb cuerp guin. \v 46 Guzii Xiëb tijb lajd, abiꞌ chi baletaman xcuerp Jesús loj crüjz guin dxel batüübaman laaman lajd guin, biquieꞌchaman laaman lën tijb baa ni bidëën lën tijb guiaj, dxel basiaawaman roꞌ baa guin con tijb guiajroꞌ. \v 47 María Magdalena con Li xniaa Xiëb, baguiaa reeman lod baquieꞌch reeman Jesús. \c 16 \s1 Raban Jesús \r (Mt. 28:1‑10; Lc. 24:1‑12; Jn.20 :1‑10) \p \v 1 Chi gudëd dxej raziiladx ree bejn, María Magdalena, në Salomé, në Li xniaa Jacob, bisii reeman perfum din chitëëb reeman laan xcuerp Jesús. \v 2 Bareguiaal chidumingw, rsildoo brii reeman wej reeman roꞌ xbaa Jesús, naabzi rliejn gubijdx. \v 3 Chi zë reeman lunejz, rëb loj lasaꞌ reeman: \p ―¿Chuza chisüd guiaj nayaaw roꞌ baa guin? \p \v 4 Per chi bidxin reeman baguiaa reeman ma biniib guiaj zaꞌ roꞌ baa guin ad zaꞌtri loj xluaran. \v 5 Chi guyu reeman lën baa guin, baguiaa reeman tijb xinguiag zojbix ladbee, najcwix lajd naquich yool, abiꞌ bidxeb reeman. \v 6 Per rëbix loj reeman: \p ―Ad rdxebidi, raguiilidi Jesús bén Nazaret bén cwa loj crüjz. Per ma babanman, achutri laaman guie, gol baguiaa lod gudixh reeman laaman. \v 7 Yan, gol chej gol chiguiedx loj Bëd në loj los demazri ree xbejnman guial yaloj Jesús ned cheman Galilea dxel chedi, ni guguiaadi laaman ziꞌc ma naman lojdi. \p \v 8 Dxel cari daꞌt barii ree béngunaa guin lën baa guin, dád canij reeman cadxeb reeman, abiꞌ achut loj rëb reeman guial rdxeb reeman. \s1 Balüüloj Jesús loj María Magdalena \r (Jn. 20:11‑18) \p \v 9 Chi ma baban Jesús, chidumingw rsildoo, yaloj loj María Magdalena balüülojman, bén babëëman gajdx xindxab luxdoo. \v 10 María Magdalena guin bicojn ree xbejn Jesús, bén yuꞌnaya ree roon tëë reeman por laaman. \v 11 Chi biguiejn reeman guial naban Jesús baguiaa tëë María Magdalena laaman, ad bililadxt reeman. \s1 Balüüloj Jesús loj tioꞌp ree xbejnman \r (Lc. 24:13‑35) \p \v 12 Chi gudëd gojc zian, garen balüüloj Jesús loj tioꞌp ree xbejnman lunejz chi zë reeman niz dajn. \v 13 Dxel bén guin ree bicojn lasaꞌ reeman, per niꞌqui laa reeman ad bililadxt reeman. \s1 Rucaabee Jesús bén na̱j ree apóstoles \r (Mt. 28:16‑20; Lc. 24:36‑49; Jn.20 :19‑23) \p \v 14 Ni bigratë balüüloj Jesús loj za chiptib ree xbejnman, chi zojb reeman xan mex cayaw reeman, gudilëman laa reeman guial nad reeman, ad rliladxt reeman bén baguiaa ree laaman guial ma babanman. \v 15 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―Gol chej guidib guidxliuj, gol chigtieꞌch xtiidxzaꞌc Dios loj gra ree bejn. \v 16 Bén chililadx tiobnijs tëë zajcaman perdon loj Dios. Per bén ad zaliladxt xtiidxzaꞌc Dios, laaman yayal casti. \v 17 Sen guie ree gap ree bén chililadx naj: Por da guialrniabeen zabëë reeman xindxab luxdoo ree bejn, zanee tëë reeman diidx ren ree, \v 18 zanaaz reeman bëël ree, abiꞌ majsi guiëꞌ reeman ni yuꞌ venen guijc achet gac reeman, chi gudxiib yaa reeman guijc ree bénragxuu, zayajc reeman. \s1 Bayëꞌp Jesús xanyabaa \r (Lc. 24:50‑53) \p \v 19 Chi gulox guneenë Dad Jesús laa reeman, dxel bayëꞌpaman xanyabaa, gurejman xladbee Dios. \v 20 Guiáad laa reeman brii reeman zigtieꞌch reeman xtiidxzaꞌc Dios guidibczi. Abiꞌ Dad Jesús gognë laa reeman, been reeman milagr ree, persi gogbee ree bejn guial xtiidxqui Dios na̱j ni rniee reeman. Amén.