\id MAT Zapoteco de Albarradas \h San Matew \toc1 Xtiidxzaꞌc Jesucrist ni bacaa San Matew \toc2 San Matew \toc3 Mt \mt1 Xtiidxzaꞌc Jesucrist ni bacaa San Matew \c 1 \s1 Xdiaagulal Jesucrist \r (Lc. 3:23‑38) \p \v 1 Guie zëëd laj ree bén na̱j xdiaagulal Jesucrist, bén zëëd ree loj xdiaa rey Davi në loj xdiaa Abraham. \p \v 2 Abraham brii laj xdad Isaac, abiꞌ Isaac gojc xdad Jacob, guiáad Jacob gojc xdad Judá con ree bijchaman. \v 3 Dxel Judá cwaꞌman Tamar, abiꞌ guyu xiꞌn reeman brii laj reeman Fares con Zara. Fares gojc xdad Esrom, Esrom gojc xdad Aram. \v 4 Aram gojc xdad Aminadab, Aminadab gojc xdad Naasón, Naasón gojc xdad Salmón. \v 5 Salmón gojc xdad Booz, guiáad xniaa Booz brii laj Rahab. Booz cwaꞌman Rut, abiꞌ xiꞌn reeman brii laj Obed. Obed gojc xdad Isaí, \v 6 Isaí gojc xdad rey Davi. Dxel rey Davi con bén goc lacheel Urías guyu xiꞌn reeman brii lajman Salomón. \p \v 7 Dxel Salomón gojc xdad Roboam, Roboam gojc xdad Abías, Abías gojc xdad Asa. \v 8 Asa gojc xdad Josafat, Josafat gojc xdad Joram, Joram gojc xdad Uzías. \v 9 Uzías gojc xdad Jotam, Jotam gojc xdad Acaz, Acaz gojc xdad Ezequías. \v 10 Ezequías gojc xdad Mainán, Mainán gojc xdad Amón, Amón gojc xdad Josías. \v 11 Dxel Josías gojc xdad Jeconías con ree bijchaman, tiamp ni guzu ree bén Israel Babilonia ziꞌc bén yuꞌ ladxguiib. \p \v 12 Chi ma barii reeman Babilonia lod guzu reeman ziꞌc bén yuꞌ ladxguiib, gojl Salatiel, xdadaman gojc Jeconías. Dxel Salatiel gojc xdad Zorobabel. \v 13 Zorobabel gojc xdad Abiud, Abiud gojc xdad Eliaquim. Eliaquim gojc xdad Azor, \v 14 Azor gojc xdad Sadoc, Sadoc gojc xdad Aquim. Aquim gojc xdad Eliud, \v 15 Eliud gojc xdad Eleazar. Eleazar gojc xdad Matán, Matán gojc xdad Jacob. \v 16 Jacob gojc xdad Xiëb lacheel Li. Dxel Li gojc xniaa Jesús, bén la gajc Cristo. \p \v 17 Zian gojc, diizd xtiamp Abraham xt xtiamp rey Davi, guyu chidaj generacion, dxel chidaj generacion guyu diizd xtiamp rey Davi xt tiamp ni guzu ree bén Israel Babilonia ziꞌc bén yuꞌ ladxguiib, abiꞌ zachidaj generacion guyu diizd tiamp ni barii ree bén Israel Babilonia xt chi bidxin dxej gojl Jesucrist loj guidxliuj. \s1 Gojl Jesucrist \r (Lc. 2:1‑7) \p \v 18 Ze gojc gojl Jesucrist: Li, xniaaman, ma na̱j tiaꞌ Xiëb laaman. Per chi gad reeman tiaꞌ lasaꞌ, guyu xiꞌn Li por xSprijt Dios. \v 19 Abiꞌ Xiëb guial najman benzaꞌc, ad guyëntaman nusaꞌnxtuman Li. Beenman xgab niroꞌnladxaman laaman ralanzi. \v 20 Per laꞌtgaj cayüjnman xgab zian, balüüloj tijb xianjl Dios lojman loj bacaal, rëb anjl guin lojman: \p ―Xiëb, xdiaa Davi, ad bal rdxebil tiaꞌl Li, din xindo nüüm por xSprijt Dios zëëdix. \v 21 Tijb xindoniguiaaw gac xiꞌn Li, yaguꞌl lajx “Jesús”, din por laax gra ree xbejnx gac perdon xtol. \p \v 22 Gra ree ni guie gojc persi guzojb xtiidx Dios ziꞌc gunee bén badëë xtiidxaman loj ree bejn, chi rëbaman: \q1 \v 23 Tijb biinxdüb chuꞌ xiꞌn, \q1 abiꞌ chi galix grii lajx Emanuel, \m rën guiëban: Dios zaꞌnë dunuj ree. \m \v 24 Chi baban Xiëb, dxel beenman ziꞌc gunabee xianjl Dios laaman, cwaꞌman Li, \v 25 per ad bagaalt Xiëb laaman xt chi bidxin dxej gojl xiꞌnman. Dxel baguꞌ Xiëb laj xindobëz guin JESÚS. \c 2 \s1 Bignaj ree bén rajc Jesús \p \v 1 Jesús gojlaman Belén tijb guiedx naaz Judea, tiamp gunabee rey Herodes. Dxel bidxin ree bén rajc, Jerusalén, laa reeman na̱j magos, za reeman niz oriente. \v 2 Abiꞌ gunabdiidx reeman, rëb reeman: \p ―¿Con xrey ree bén Israel, bén ma gojl? Din dunujn diizd duladxan baguiaan xbajlaman xanyabaa, zeel zioꞌpan din yazuxiban lojman. \p \v 3 Chi biguien rey Herodes zian, dád guyunawëëgaman, nëgajc gra ree bén Jerusalén guyunawëëg. \v 4 Zeel gurejdx Herodes gra ree bixhioz rniabee ree bixhioz, në ree mextr rajc ley, persi gunabdiidxaman loj reeman banguin na̱j gal Cristo. \v 5 Dxel rëb reeman: \p ―Belén na̱j galaman, tijb guiedx naaz Judea, din ze bacaa bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn: \q1 \v 6 Lüj Belén, tijb guiedx naaz Judea, \q1 majsi guiedx dobëz najl loj gra ree guiedxroꞌ naaz Judea. \q1 Per lasajquil din luguiedx Belén guin grii tijb bén nabee \q1 guiniaj tëëman da bén Israel reen. \p \v 7 Dxel ralanzi gurejdx rey Herodes bén rajc guin ree, persi gunabdiidxaman goc balüüloj bajl xanyabaa guin loj reeman. \v 8 Abiꞌ guxhaalaman laa reeman Belén, rëbaman loj reeman: \p ―Gol wej, gol bignabdiidxchaaw graczi xcwent xindobëz guin. Abiꞌ chi yadxejlidi laax, laa gol bagojn gajc naj, din në naj chigzuxib lojx. \p \v 9 Chi gulox rëb Herodes loj reeman zian, dxel zë reeman. Abiꞌ bajl xanyabaa baguiaa reeman diizd ladx reeman, nedan loj reeman, xt lod yuꞌ xindobëz guin guzudxen. \v 10 Chi baguiaa reeman bajl guin, dád babaa reeman. \v 11 Abiꞌ chi guyu reeman lënü guin, baguiaa reeman xindo guin con xniaax Li. Abiꞌ bazuxib reeman gojp reeman laax respejt. Dxel guxhal roꞌ xcaj reeman, abiꞌ bazaladx reeman or, në yaal, nëtëë mirra par xindo guin. \v 12 Chi ma guidxin dxej yaza reeman, dxel bagojn Dios laa reeman loj bacaal chitëë yayejc reeman niz lod zaꞌ Herodes, zianan zeel bayejc reeman niz lood ren. \s1 Zë reeman Egipto \p \v 13 Chi ma zia ree bén rajc guin ladx reeman, dxel balüüloj tijb xianjl Dios loj Xiëb loj bacaal, rëbaman: \p ―Bixche, cwaꞌ xindo guin con xniaax, gol chej niz Egipto. Ni gol guzuj xt chi ganin lëjt, din zaguiil Herodes laax din gugüjtaman laax. \p \v 14 Dxel bixche Xiëb, cwaꞌman xindobëz guin con xniaax, abiꞌ guxhin guin brii reeman zë reeman niz Egipto. \v 15 Ni guzu reeman xt güjt rey Herodes. Zian guzojb xtiidx Dios ni gunee bén badëë xtiidxaman loj ree bejn, chi rëbaman: “Babedx da xiꞌnan Egipto.” \s1 Gunabee Herodes guiët ree xindobëz \p \v 16 Chi gogbee Herodes guial basquiee ree bén rajc guin laaman, dád bidxeꞌchaman. Dxel gunabeeman guiët gra ree xindoniguiaaw diizd ree xindo qui gojlri ree xt ree xindo ma yuꞌ ree guiaꞌ tioꞌp ijz, xindo yuꞌ ree Belén në gra ree guiedx rigaꞌ niz ni, guial yuꞌguijcaman ni rëb ree bén rajc guin guial ma gojc tioꞌp ijz ni baguiaa reeman bajl guin. \v 17 Zian gojc cumplid ni bacaa Jeremías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: \q1 \v 18 Biguien chaꞌ tijb bejn guiedx Ramá, \q1 yuꞌ guialroon në guialrbixdiaj, \q1 Raquelan cayoon por ree xiꞌnman, \q1 abiꞌ ad rileꞌt chu gusquiejn laaman guial güjt ree xiꞌnman. \p \v 19 Per chi güt Herodes, dxel balüüloj tijb xianjl Dios loj Xiëb loj bacaal lod zojb reeman, Egipto, abiꞌ rëbaman lojman: \p \v 20 ―Bixche, cwaꞌ xindobëz guin con xniaax. Gol baguiaj niz Israel, din ma güjt ree bén guyën nugüjt laax. \p \v 21 Dxel bixche Xiëb cwaꞌman xindobëz guin con xniaax, bayejc reeman niz Israel. \v 22 Per chi gogbee Xiëb guial Arquelao, xiꞌn Herodes, na̱j bén canabee niz Judea, bidxebaman naguiaj reeman niz ni. Dxel bagojn Dios laaman loj bacaal din che reeman niz Galilea, dxel zë reeman. \v 23 Chi bidxin reeman ni, gurej reeman guiedx Nazaret. Zian gojc persi guzojb diidx ni gunee ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, guial grii laj Jesús bén Nazaret. \c 3 \s1 Diidx gunee Waj bén baroobnijs bejn ree \r (Mr. 1:1‑8; Lc. 3:1‑9, 15‑17; Jn.1 :19‑28) \p \v 1 Lën ree dxej ni bidxin Waj, bén baroobnijs bejn ree, loj yujbidx niz Judea catieꞌchaman xtiidx Dios. \v 2 Rëbaman: \p ―Gol bayüjn xgab por xtolidi din ma zidyob xguialrniabee Dios. \p \v 3 Xcwent Waj guinan bacaa Isaías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: \q1 Rguien chaꞌ tijb bén rbidxaꞌ niz loj yujbidx, rëbaman: \q1 “Gol beenchaaw xnejz dux Dad ree Dios, \q1 gol guxhal tijb nejz nali.” \p \v 4 Con guidxlad camell gojcnë xab Waj, abiꞌ lënman bixii tijb guid. Gudaw tëëman biꞌtsu con dxijn yuꞌ dajn. \v 5 Dxel bén Jerusalén ree në los demazri ree bén Judea nëtëë gra ree bén zojb gadëd roꞌ guiiw Jordán, brii reeman bicaagdiajg reeman ni rniee Waj. \v 6 Dxel guxhoobdol reeman, abiꞌ baroobnijs Waj laa reeman loj guiiw Jordán guin. \p \v 7 Per chi baguiaa Waj zien ree bénfarisew në ree bénsaducew bidxin din tiobnijs reeman, rëbaman loj reeman: \p ―¡Xiꞌn xindxab! ¿Chu bagojn lëjt din laadi loj castiroꞌ ni zëëd? \v 8 Gol gubajn zagdxe din guiguien guial waliquidi ma bayüjndi xgab por xtolidi, \v 9 abiꞌ ad bal rlies xvalorgajquidi, rëbidi: “Dunujn zioꞌp loj xdiaa Abraham”, din naj rni lëjt xt guiaj guie ree zileꞌ yayüjn Dios xdiaa Abraham. \v 10 Abiꞌ ree bén ad zinalt xnejz Dios ziꞌc rayal, ma zidyob dxej ni güünnë Dios laa reeman ziꞌc rüjnnë bejn tijb yag chi ad rtiatan, rutüügaman laan din cheꞌcan. \v 11 Naj rni lojdi, curobnijsan lëjt con nijs ziꞌc tijb sen guial ma bayüjndi xgab por xtolidi. Per bén zidnal naj, laaman guroobnijs lëjt con xSprijt Dios con në bajl, din laaman mazri rajp guialrniabee guial lon, abiꞌ niꞌqui xgurëchaman ad rayalt gaxhiecan. \v 12 Abiꞌ ziꞌc raya trigo zian güünnëman bejn. Din bén zinal ree xnejz Dios chinëman laa reeman lod rniabeeman, guiáad ree bén ad zinalt xnejz Dios guixhiaalaman laa reeman loj bajl ni ad yuꞌt dxej yayüꞌ. \s1 Gurobnijs Jesús \r (Mr. 1:9‑11; Lc. 3:21‑22) \p \v 13 Lën ree dxej zii guza Jesús niz Galilea wejman roꞌ guiiw Jordán lod zaꞌ Waj, din guroobnijs Waj guin laaman. \v 14 Per ad nuyëntaman nuroobnijsaman Jesús, rëbaman lojman: \p ―Lüj rayal guroobnijs naj, ad najt rayal gurobnijs lüj. \p \v 15 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Yo guna gac zian, din mazri zagdxe yaguieen gra ziꞌc rniabee Dios. \p Dxel cwëjb Waj baroobnijsaman laaman. \v 16 Chi gulox gurobnijsaman, naabzi bariiman loj nijs guin, dxejczi bixal xanyabaa, abiꞌ baguiaaman zidguiajt xSprijt Dios ziꞌc tijb palom xt guijcaman. \v 17 Dxel biguien chaꞌ tijb bejn xanyabaa, rëbaman: \p ―Bén guie na̱j da Xiꞌnan, bén rën daꞌtan bén rabaanëꞌ tëën. \c 4 \s1 Gojc Jesús prueb \r (Mr. 1:12‑13; Lc. 4:1‑13) \p \v 1 Dxel binë xSprijt Dios Jesús niz loj yujbidx, din güün xindxab laaman prueb. \p \v 2 Ni guzuman tiuu dxej tiuu guiaal sin guialraw, dxel gulaanman. \v 3 Abiꞌ bidxin xindxab beenx laaman prueb, rëbix: \p ―Bal wali najl xiꞌn Dios, gunabee yayajc guiaj guie ree guiadxtil. \p \v 4 Per badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Loj xtiidx Dios rëb: “Ad ganaxtizi guiadxtil guiban bejn, nëgajc gra diidx rniee Dios.” \p \v 5 Dxel binë xindxab guin laaman Jerusalén, abiꞌ gulëꞌpix laaman guijc yadooroꞌ zojb luguiedxzii, \v 6 abiꞌ rëbix lojman: \p ―Bal wali najl xiꞌn Dios, gudidyaꞌ diizd guie, din loj xtiidx Dios rëb: \q1 Dios guixhiaal ree xianjlaman din guinia reeman lüj. \q1 Guiniaaz reeman lüj con yaa reeman \q1 chitëë ladx niꞌczi tijb guiaj guiaꞌl. \p \v 7 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Rëb gajc loj xtiidx Dios: “Ad güünl prueb xDadil Dios.” \p \v 8 Dxel binë xindxab guin laaman tijb guijc guiaꞌ ya daꞌt, lod balüüx laaman gra ree guiedx rigaꞌ loj guidxliuj në ree guialnazaꞌc yuꞌ loj reen. \v 9 Abiꞌ rebix lojman: \p ―Naj gune gra ree ni guie lojl, bal guzuxibil lon guiniajchiꞌ tëël naj. \p \v 10 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Biquied, xindxab, din loj gajc xtiidx Dios rëb: “Gunajchiꞌ xDadil Dios, tijbzi lojman been sirv.” \p \v 11 Dxel biquied xindxab guin lojman, abiꞌ biꞌt tioꞌp choon ree xianjl Dios persi been reeman laaman sirv. \s1 Rzuloj Jesús rtieꞌchaman xtiidx Dios niz Galilea \r (Mr. 1:14‑15; Lc. 4:14‑15) \p \v 12 Chi gogbee Jesús guial yuꞌ Waj ladxguiib, bayejcaman Galilea. \v 13 Per ad gurejtraman guiedx Nazaret, wejman bisobaman guiedx Capernaum, tijb guiedx rigaꞌ gajxh roꞌ nijs Galilea niz lod goc ree xdajn Zabulón në Neftalí. \v 14 Zian gojc persi gojc cumplid ni bacaa Isaías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: \q1 \v 15 Bén Zabulón con ree bén Neftalí, \q1 në ree bén zojb gajxh roꞌ nijsdoo, nëtëë ree bén zojb xijch guiiw Jordán \q1 con gra ree bén zojb niz Galilea, \q1 lod zojb ree bén ad najt bén Israel, \q1 \v 16 gra reeman gubajn loj xcay. \q1 Yan ma brii tijb biani par laa reeman, \q1 abiꞌ biani guin guxhal xquiarguiejn ree bén ad nabant xnejz loj Dios. \p \v 17 Diizd dxejzii guzuloj gutieꞌch Jesús xtiidx Dios, rëbaman: \p ―Gol bayüjn xgab por xtolidi din ma zëëd gajxh xguialrniabee Dios. \s1 Rbejdx Jesús tajp ree bén gac xbejnman \r (Mr. 1:16‑20; Lc. 5:1‑11) \p \v 18 Laꞌtgaj caza Jesús gajxh roꞌ nijsdoo Galilea, baguiaaman Simón bén la gajc Bëd con bijchaman Andrejs. Cuzaal reeman guijxh loj nijs din guiniaaz reeman bëjl. Guial laan na̱j xchiin reeman. \v 19 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol tanal naj, din gulün lëjt xhienaag güündi din gutoꞌpidi bejn par Dios luar guiniaazidi bëjl. \p \v 20 Loj hor guin gajc basaꞌn xguijxh reeman abiꞌ zinal reeman laaman. \p \v 21 Guzaman zatibdaꞌn dxel baguiaaman zatioꞌp ree bejn, Jacob con bijchaman Waj, xiꞌngaan ree Zebedeo. Yuꞌ reeman loj tijb barcw con xdad reeman cayüjnchaaw xguijxh reeman. Dxel gurejdx Jesús laa reeman, \v 22 abiꞌ basaꞌn reeman barcw guin con xdad reeman, dxel laa zinal gajc reeman laaman. \s1 Rulüü Jesús zien ree bejn \r (Lc. 6:17‑19) \p \v 23 Wej Jesús guidibczi niz Galilea, abiꞌ tijbgaj ree guiedx wejman lën ree yadoo persi balüüman bejn ree. Balüüman laa reeman xtiidx Dios, rëbaman loj reeman xhienaag na̱j xguialrniabee Dios, abiꞌ bayüjnman bén rdoob ree në gra ree bén rajc xhietëëz guialguijdxan. \v 24 Guidibczi niz Siria bireꞌch xtiidx Jesús, abiꞌ bidnë reeman bén cusagdiaj ree gadxagayaa ni mal në graloj ree guialguijdx, bén yuꞌ ree xindxab luxdoo, në ree bén rëjtyaꞌ, nëtëë ree bén ad rileꞌt suli, abiꞌ bayüjn Jesús laa reeman. \v 25 Dád zien ree bejn binal laaman, bén Galilea ree, bén zëëd ree Decápolis, bén Jerusalén ree, bén zëëd ree niz Judea në ree bén zëëd stiblad roꞌ guiiw Jordán. \c 5 \s1 Ni balüü Jesús tijb guijc guiaꞌ \p \v 1 Chi baguiaa Jesús bén guixiuj ree, wëꞌpaman tijb guijc guiaꞌ abiꞌ gurejman, dxel gubig ree xbejnman lojman. \v 2 Abiꞌ guzuloj culüüman laa reeman, rëbaman: \s1 Xiquilbaa ree bejn \r (Lc. 6:20‑23) \p \v 3 ―Xiquilbaa ree bén ragbee guial ryaadx gagnë Dios laa reeman, din por zian yayal reeman lod rniabeeman. \p \v 4 ’Xiquilbaa ree bén yuꞌnaya, din Dios yaguꞌ luxdoo reeman zagdxe. \p \v 5 ’Xiquilbaa ree bén na̱j bén chaawladx, din laa reeman tiaꞌ guidxliuj ni rëb Dios gudëëdaman loj reeman. \p \v 6 ’Xiquilbaa ree bén rzajc ziꞌc chi rliaan bejn o chi reꞌcaman nijs zian rën daꞌt reeman güün reeman ziꞌc rniabee Dios, din Dios gagnë laa reeman din güün reeman ziꞌc ruladxaman. \p \v 7 ’Xiquilbaa ree bén raya lasaꞌ, din zian yaya Dios laa reeman. \p \v 8 ’Xiquilbaa ree bén naya loj Dios, din laa reeman guguiaa laaman. \p \v 9 ’Xiquilbaa ree bén rüjn naguiejn cwedxenë lasaꞌ, din laa reeman grii laj xiꞌn Dios. \p \v 10 ’Xiquilbaa ree bén cadëd loj guialzi por graloj ni rujnnë bejn laa reeman guial cayüjn reeman ziꞌc rniabee Dios, din laa reeman yayal lod rniabeeman. \p \v 11 ’Xiquilbaadi, chi rüjnnë reeman lëjt xhiernarajc në chi rnieeguijdx reeman lëjt nëtëë chi rudxiib reeman guijquidi graczi, guial najdi da bejnan. \v 12 Gol badxeꞌ luxdoodi nix, gol babaa tëë din naroob na̱j ni gunee Dios lojdi xanyabaa. Abiꞌ lëjt ragbee guial ziangajc basagzi reeman bén badëë ree xtiidx Dios loj ree bejn gocli chi gadidi guiꞌt loj guidxliuj. \s1 Lëjt na̱j ziꞌc zëd në ziꞌc bajl \r (Mr. 9:50; Lc. 14:34‑35) \p \v 13 ’Lëjt na̱j ziꞌc zëd loj guidxliuj guie. Per bal id naxijran, ¿xhieza naag yayajcan naxij zatijb? Achetri dxiin güünan, gaz guireꞌchan abiꞌ chëꞌp ree bejn guijcan. \p \v 14 ’Lëjt na̱j ziꞌc tijb biani loj guidxliuj guie, naj tëëdi ziꞌc tijb guiedx ni rigaꞌ tijb guijc guiaꞌ abiꞌ ad zajct guiguieꞌchan. \v 15 Ad ritiaguij tëët tijb guij par guidaꞌcwan lën tijb yagalm, rtiaguijn persi rzojban ya din gusnin loj gra ree bén yuꞌ lënü. \v 16 Ziangajc lëjt, gol gojc ziꞌc biani loj ree bejn, din chi guguiaa reeman ni zagdxe cayüjndi guzaꞌt reeman xDadidi Dios zagdxe bén yuꞌ xanyabaa. \s1 Rulüü Jesús xcwent ley \p \v 17 ’Ad naladxidi zialan par günan ley tiblad, ley ni badëë Dios loj Moisejs o ni balüü ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, zialan par günanan cumplid. \v 18 Din naj rni lojdi, laꞌtgaj yuꞌ xanyabaa në guidxliuj, ad ziquiedt tijb punt o tijb lejtr loj ley xt chi gac gra ni na̱j gac. \v 19 Zianan zeel bén ad ruzoobt tijb mandamient ni zëëd loj ley guin majsi nidobëz na̱j mandamient guin, bal rulüü tëëman bejn ree güün reeman zian, laaman lasajc taꞌnzi lod rniabee Dios. Per bén ruzoob gra ree mandamient ni zëëd loj ley guin, rulüü tëëman bejn ree guzoob reeman laan, laaman na̱j mazri bén lasajc lod rniabee Dios. \v 20 Zeel naj rni lojdi, bal id zabajndi mazri zagdxe guial loj ree mextr rajc ley në ree bénfarisew, ad zayaltidi lod rniabee Dios. \s1 Rulüü Jesús xcwent guialrdxeꞌch lasaꞌ \r (Lc. 12:57‑59) \p \v 21 ’Lëjt ragbee guial rëb Dios loj ree xbéngulalidi: “Ad gugüjtil bejn, din bén gugüjt bejn yayalaman casti.” \v 22 Per naj rni lojdi, chutëëz bén rdxeꞌchnë lasaꞌ, yayalaman casti, në bén rniee diidxguijdx lasaꞌ xt loj guxtis zajc cheman, guiáad bén rëb loj lasaꞌ achet sirv lüj, laaman yayal loj bajl yuꞌ gabijl. \p \v 23 ’Zeel bal zinël gon lën yadoo abiꞌ yagaj rusaaladxil guial yuꞌ bén rdxeꞌchil, \v 24 basaꞌnsii xgonl yagaj, yalojxgaj babenë bén rdxeꞌchil zagdxe, dxel ma zileꞌ yayejquil din gusaꞌn xgonl. \p \v 25 ’Bal chu bén rudëed lüj loj guxtis, bayaꞌnnëman diidx zagdxe laꞌtgaj yuꞌ tiamp, chitëë yayüman lüj loj guxtis, abiꞌ guxtis guin nabee chuꞌl ladxguiib. \v 26 Naj rni lüj, ad zariitil ladxguiib guin xtczi quixil gra ni na guxtis guin. \s1 Rulüü Jesús xcwent guialrzunë lacheel ben ren \p \v 27 ’Lëjt ragbee guial loj ley rëb: “Ad sunël lacheel ben ren.” \v 28 Per naj rni lëjt, chutëëz bén rüjn xgabmal chi ruguiaaman tijb béngunaa, con laan ma beenman dol lën luxdooman por béngunaa guin. \p \v 29 ’Bal laagajc guiaaloj ladbeel rüjn din güünl dol, mazri zagdxe na̱j gulëën bazaalan zijt. Din mazri zagdxe na̱j nit tiblad guiaalojl luar che guidibil gabijl. \v 30 Abiꞌ bal laagajc yaa ladbeel rüjn din güünl dol, gutüꞌn bazaalan zijt. Din mazri zagdxe na̱j nit tiblad yaal luar che guidibil gabijl. \s1 Rulüü Jesús xcwent guial ralaꞌ lasaꞌ bejn \r (Mt. 19:9; Mr. 10:11‑12; Lc. 16:18) \p \v 31 ’Ma bacaagdiajg tëëdi: “Chutëëz bén ralaꞌ lacheel, rayal gudëëdaman guiꞌch lojman guial ma balaꞌ lasaꞌ reeman.” \v 32 Per naj rni lëjt: Xinguiaaw ralaꞌ xbéngunaa, abiꞌ ad zaꞌnët béngunaa guin xin ren, laagajc laax cayüjn din sunë xbéngunaax xin ren. Abiꞌ xin tiaꞌ béngunaa guin dolan cayüjnx. \s1 Ad rayalt guzaꞌt xliaꞌ bejn Dios \p \v 33 ’Rëb tëë Dios loj ree xbéngulalidi: “Ad guzaꞌt xliaꞌdi Dios, rayal güündi cumplid ni rëbidi gudëëdidi lojman.” \v 34 Per naj rni lojdi: Ad rayaltczi guzaꞌtidi Dios, niꞌqui xanyabaa par chililadx reeman lëjt din ni zojb Dios, \v 35 niꞌqui guidxliuj din loj guidxliuj na̱j lod ruzuj guiaꞌman, niꞌqui Jerusalén din laan na̱j ladx rey mazri rniabee. \v 36 Ad guzaꞌt tëë guijquidi par chililadx reeman lëjt, din niꞌqui tijb guidxguijquidi ad zajct güündi ni yaꞌs o ni naquich ya. \v 37 Zagdxeli con gol güjdx “an” o “aꞌn”, din los demazri ree ni guinieedi loj xindxab zan. \s1 Ad yadxiꞌdi ni mal por ni mal \r (Lc. 6:29‑30) \p \v 38 ’Lëjt ragbee guial loj ley rëb: “Bén cwëë guiaalojl, gulëë gajc guiaalojman. Guiáad bén cwëë layil, gulëë gajc layaman.” \v 39 Per naj rni lëjt: Ad yadxiꞌdi ni mal por ni mal, bal chu chëëz xhajg ladbeedi, gol badëë stibladan chëëzaman. \v 40 Bal chu bén tilë lüj din cwëëxuuman xmanguil, badëë në xchamarril tiaꞌman. \v 41 Abiꞌ bal rüjn reeman lüj naguiejn güül tijb yuu din sanëlan tib kilometro, guzanën tioꞌp kilometro. \v 42 Chutëëz bén rniab xhienin lojl, badëëdan, bal chu tëë rguiꞌn xhienin lojl ad bal cwexuul gudëëdilan. \s1 Guyën bén rdxeꞌch lüj \r (Lc. 6:27‑28, 32‑36) \p \v 43 ’Ragbee tëëdi rëb ree bejn: “Guyën bén rën lüj, bidxeꞌch tëë bén rdxeꞌch lüj.” \v 44 Per naj rni lojdi: Gol guyën bén rdxeꞌch lëjt, gol gurejdx tëë Dios por ree bén rzunal lëjt, din güün reeman lëjt ni mal. \v 45 Din zian gaquidi xiꞌn xDadidi Dios bén yuꞌ xanyabaa, din laaman ruslejn xgubijdxaman par ree benzaꞌc në par ree benmal, ruscal tëëman guia par ree bén naban ziꞌc rayal në par ree bén ad nabant ziꞌc rayal. \v 46 Din bal rëndi ganaxzi bén rën lëjt, ¿xhieza tiaꞌdi loj Dios zian? Din xt béndol ree rüjn zian. \v 47 Abiꞌ bal ganaxzi bén rëndi rugajpdiozidi, ¿xhieza ni zagdxe cayüjndi? Din xt bén ad nünbeet ree Dios rüjn zian. \v 48 Zeel gol gojc benzaꞌc, ziꞌc na̱j xDadidi Dios bén yuꞌ xanyabaa. \c 6 \s1 Xhienaag gagnë lasaꞌ bejn \p \v 1 ’Ad güündi ni zagdxe niz loj ree bejn naabzi par yadxaloj reeman lëjt. Din bal güündi zian, xDadidi Dios bén yuꞌ xanyabaa achet guneeman lojdi. \v 2 Zeel chi güünl yudar bén ryaadx xhienin, ad guitieꞌchil diidx par gagbee bejn xhie cayüjnl ziꞌc rüjn ree bén rusquiee, lën ree yadoo në ree lunejz, din guilies bejn xvalor reeman na̱j reeman benzaꞌc. Per diidxliczi rnin lojdi, laazan na̱j ni rayal reeman. \v 3 Zeel chi güünl yudar bén ryaadx xhienin, niꞌczi loj xmiwdaꞌtil ad gül diidx ni cayüjnl. \v 4 Mazri zagdxe lüjzi gagbee ni cayüjnl, abiꞌ xDadil Dios laaman cuguiaa ni cayüjn lüjzi, laaman gunee ni rayalil. \s1 Xcwent xhienaag cwedx guiniab bejn Dios \r (Lc. 11:2‑4) \p \v 5 ’Chi cwedx guiniabidi Dios, ad güündi ziꞌc rüjn ree bén rusquiee, bén ruladx ree rzuli par cwedx guiniab reeman Dios lën ree yadoo në ree xquin nejz, din yadxaloj bejn laa reeman. Din naj rni lojdi, laazan na̱j ni rayal reeman. \v 6 Per lüj chi cwedx guiniabil Dios, bayu lënü lidxil, basiaaw roꞌ port, dxel gurejdx gunab Dios bén zaꞌnë lüj. Abiꞌ laaman cuguiaa ni cayüjn lüjzi, laaman gunee ni rayalil. \p \v 7 ’Chi rbejdx rniabidi Dios, ad radxiꞌdi diidx guin guiëꞌtzi guiëꞌt naabzi par gacxhiej xtiidxidi, ziꞌc rüjn ree bén ad nünbeet Dios. Din laa reeman naladx guial zien ni rniee reeman mazri guidxgaꞌ Dios laa reeman. \v 8 Ad güündi ziꞌc rüjn reeman, din xDadidi Dios ma ragbeeman xhie ryaadxidi chi gadidi guiniab laan. \v 9 Zeel chi cwedx guiniabidi Dios, gol güjdx: \q1 Dad, lüj yuꞌ xanyabaa, \q1 rayal yayaꞌp daꞌtan lajl respejt. \q1 \v 10 Gac ziꞌc rniabeel. \q1 Gac ziꞌc rënl loj guidxliuj ziꞌc rajc xanyabaa. \q1 \v 11 Banee ni yadaawan guixie guixie. \q1 \v 12 Been dunujn perdon gra ree ni mal ma baguieenan \q1 ziꞌc raguieenan perdon bén rüjn ree dunujn ni mal. \q1 \v 13 Ad guslaal dunujn yaguieenan dol, \q1 babëë dunujn loj gra ni mal. \p \v 14 ’Din bal güündi perdon bén rüjn lëjt ni mal, ziangajc xDadidi Dios bén yuꞌ xanyabaa züjn gajcaman perdon xtolidi. \v 15 Per bal id züjndi perdon bén rüjn ree lëjt ni mal, ziangajc xDadidi Dios ad züjntaman lëjt perdon. \s1 Xcwent guialrbaꞌn \p \v 16 ’Chi rbaꞌndi ad güün lojdi naya, ziꞌc rüjn ree bén rusquiee din guguiaa bejn guial nabaꞌn reeman. Naj rni lojdi, guial laazan na̱j ni rayal reeman. \v 17 Per lüj, chi rbaꞌnl, gudiib lojl gudüjn tëë guijquil \v 18 chitëë gagbee ree bejn guial nabaꞌnl. Tijbzi xDadil Dios bén zaꞌnë lüj na̱j bén gagbee laan, abiꞌ laaman gunee lüj ni rayal tiaꞌl. \s1 Guialnazaꞌc yuꞌ xanyabaa \r (Lc. 12:33‑34) \p \v 19 ’Ad gutoꞌpidi guialnazaꞌc loj guidxliuj guie lod zajc tiabe reen o xhin reen o chuꞌ xingubaan cwan laa reen. \v 20 Zagdxeli gol been naguiejn gol been gan guialnazaꞌc yuꞌ xanyabaa lod ad zacabet reen, lod ad zaxint reen, lod ad zu tëët xingubaan cwan laa reen. \v 21 Lod gapil guialnazaꞌc guin yagaj su luxdool. \s1 Guiaaloj bejn na̱j ziꞌc biani \r (Lc. 11:34‑36) \p \v 22 ’Guiaaloj bejn na̱j ziꞌc tijb biani par xcuerpaman. Zeel bal cayüjnl ni zagdxe, guidib xcuerpil rajp biani. \v 23 Per bal cayüjnl ni mal, guidib xcuerpil na̱j ziꞌc lod nacay, ziꞌc na̱j lod nacaybuu. \s1 Dios ya o milia \r (Lc. 16:13) \p \v 24 ’Ad zileꞌt chu güün sirv loj tioꞌp patron, din zadxeꞌchaman tijbaman abiꞌ guiënman stijbaman, o gacaman benzaꞌc con tijbaman abiꞌ ad zëntaman stijbaman. Zeel ad zileꞌt güündi sirv loj Dios në loj milia. \s1 Achetczi rayal chuꞌ bejn xgab \r (Lc. 12:22‑31) \p \v 25 ’Naj rni lëjt: Ad chuꞌdi xgab por ni gawidi në por ni guiëꞌdi din guibandi, niꞌqui por lajd ni gacwidi. Guialnaban mazri lasajc guial loj guialraw, abiꞌ xcuerp bejn mazri lasajc guial loj xabaman. \v 26 Gol baguiaa ree be rzuj xanyabaa, ad rxübint reeb, ad ratoꞌp tëët reeb guialnazaꞌc, ad na̱j tëët lod cuꞌchaaw reeb guialnazaꞌc guin. Per xDadidi Dios bén yuꞌ xanyabaa rudëëd ni raw reeb. Abiꞌ mazri lasajquidi guial loj reeb. \v 27 Abiꞌ tëë, ¿wen guial ru daꞌtidi xgab ma güün lëjt mazri ziool ya? \p \v 28 ’¿Chexquiza zeel dád rudi xgab por xabidi? Gol baguiaa xhienaag rniꞌs ree guiaa dajn. Achet dxiin rüjn reen ad rguib tëët reen, \v 29 per niꞌqui rey Salomón ad guzujchaawt ziꞌc zaꞌchaaw ree guiaa majsi mast guzujchaawaman. \v 30 Abiꞌ bal guiꞌxh dajn ruzujchaaw Dios yan, majsi guixiezi cheꞌcan. Diidxgui lëjt bén ad rliladxzaꞌct ree laaman, nid zuneeman ni gacwidi ya. \v 31 Zeel ad rudi xgab xhie gawidi, o xhie guiëꞌdi, o xhie gacwidi. \v 32 Din bén ad nünbeet ree Dios rüjn zian, laa reeman ru xgab por gra ree ni guin. Per lëjt yuꞌ xDadidi xanyabaa, abiꞌ laaman ragbeechaaw xhienin ryaadxidi. \v 33 Per yalojxgaj gol baguiil güündi ziꞌc rniabee Dios, gol been tëë ziꞌc rënman, dxel laaman gunee gra ree ni ryaadxidi. \v 34 Ad chuꞌdi xgab por ni gac guixie, gol basaꞌnan par guixie, zagdxeli gol guyu xgab tib dxejgaj. \c 7 \s1 Xcwent guialrulaꞌch \r (Lc. 6:37‑38, 41‑42) \p \v 1 ’Ad gulaꞌchidi bejn chitëë saquidi zian. \v 2 Din bal rulaꞌchidi bejn ziangajc saquidi, ziꞌc rüjnnëdi bejn ziangajc güünnë reeman lëjt. \v 3 Ad gulaꞌchidi bén ren por falt dobëz ni rajpaman, zagdxeli gol guyu xgab por falt naroob ni rajpidi. \v 4 Abiꞌ bal mazri falt naroob rajpidi, ¿xoza guiëbidi loj stijb bejn: “Ad laat na̱j ni rüjnl”? \v 5 ¡Bén rusquiee! Yalojxgaj gol been ziꞌc rayal, chi ma rüjndi zian dxel ma zileꞌ guiëbidi loj stijb bejn: “Ad laat na̱j ni rüjnl.” \p \v 6 ’Ad güündi naguiejn güüncwent ree bén ad rënt güüncwent xtiidx Dios, chitëë xhie güünnë reeman lëjt. Din bal güündi zian, laan na̱j ziꞌc chi ruzaal bejn tijb ni nagleꞌ loj bëꞌcw, o chi ruzaal bejn tijb ni lasajc loj cüch abiꞌ chëꞌpzib guijcan. \s1 Ni guiniabidi zacaꞌdan \r (Lc. 11:9‑13; 6:31) \p \v 7 ’Naj rni lëjt: Gol gunab loj Dios, abiꞌ laaman gunee ni rniabidi. Gol baguiilaman, zadxejlidi laaman. Gol gurejdx gunabaman, züjncwentaman lëjt. \v 8 Din bén rniab, zacaꞌman. Abiꞌ bén rguiil, zadxejlaman, guiáad bén rbejdx rniab laaman, züjncwentaman laaman. \p \v 9 ’Lëjt najdi dad, ¿wen zudëëdi tijb guiaj loj xiꞌndi ya chi guiniabix guiadxtil?, \v 10 ¿o zudëëdi tijb bëël ya chi guiniabix bëjl? \v 11 Nacli lëjt najdi béndol rajc rudëëdi ni rën xiꞌndi. ¡Diidxgui xDadidi bén yuꞌ xanyabaa, nid zudëëdaman ni zagdxe loj ree bén rniab laan ya! \p \v 12 ’Gol beennë ree bejn ziꞌc rëndi güünnë reeman lëjt. Din zian rniabee xley Dios në ni bacaa ree bén badëë xtiidxaman loj ree bejn. \s1 Port nadëë \r (Lc. 13:24) \p \v 13 ’Gol been naguiejn din chuꞌdi niz roꞌ port nadëë. Din port gulajg në nejz gulajg, laa reen na̱j ni zinë bejn loj nejz mal, abiꞌ zien bejn zë loj nejz guin. \v 14 Per port nadëë guin në nejz nadëë guin laa reen na̱j ni rnë bejn lod yuꞌ guialnaban tiblayaa, abiꞌ taꞌnzi ree bejn zë loj nejz guin. \s1 Por ni rüjndi zayünbee ree bejn lëjt \r (Lc. 6:43‑44) \p \v 15 ’Gol gojp cudad con ree bén rusquiee rëb rudëëd reeman xtiidx Dios. Din rulüü dád bén chaawladx reen, per rüjnzi reeman par gusquiee reeman bejn. \v 16 Per zayünbeedi laa reeman por ni rüjn reeman, din ad rtiat uv loj yaquiëjch ad rtia tëët higo loj guiꞌxh guiëjch. \v 17 Zeel gra yag zagdxe rtia ni zagdxe lojn. Guiáad gra yag guijdx rtia ni guijdx lojn. \v 18 Ad rtiat ni guijdx loj yag zagdxe, ad rtia tëët ni zagdxe loj yag guijdx. \v 19 Gra yag ad rtiat ni zagdxe, rirugan dxel reꞌcan. \v 20 Ziangajc lëjt zayünbeedi laa reeman por ni rüjn reeman. \s1 Ad grat bejn chuꞌ lod rniabee Dios \r (Lc. 13:25‑27) \p \v 21 ’Ad grat ree bén na lon: “Dad, Dad,” chuꞌ lod rniabee Dios, ganaxzi ree bén rüjn ziꞌc rën da Dadan, bén yuꞌ xanyabaa. \v 22 Dxejzii, zien ree bén na lon: “Dad, Dad, por lüj batieꞌchan xtiidxil, abiꞌ guial bazaꞌtan lajl balëën xindxab ree luxdoo ree bejn, baguieen tëën zien ree milagr guial bazaꞌtan lajl.” \v 23 Dxel guiën loj reeman: “Ad benbeetczan lëjt, gol gubiꞌca lon béndol.” \s1 Tioꞌp loj cimiant \r (Lc. 6:47‑49; Mr. 1:22) \p \v 24 ’Chutëëz bén rucaagdiajg da diidxan abiꞌ rüjnman ni rën, laaman na̱j ziꞌc tijb bén nasin gules xcimiant lidx loj guiaj. \v 25 Abiꞌ gol guia, dxel biguiajt nijs roꞌ gubiꞌ tëë bidoxh, gulaj reen lad yu guin, per ad gulenxantan guial na̱j xcimiantan loj guiaj. \v 26 Per bén riguiejn da diidxan abiꞌ ad rüjntaman ni rën, laaman na̱j ziꞌc tijb bén ad nasint bazoob lidx loj üx. \v 27 Abiꞌ chi gol guia biguiajt nijs naroob, gubiꞌ tëë bidoxh. Abiꞌ gulaj reen lad yu guin zianz gulenxanan, niꞌqui tibdaꞌnan ad bayaꞌnt. \p \v 28 Chi gulox guneenë Jesús bén guin ree, graczi reeman badxa daꞌt loj ziꞌc balüüman laa reeman, \v 29 guial rulüüman laa reeman ziꞌc bén rajp guialrniabee, ad ziꞌc rulüüt ree mextr rajc ley. \c 8 \s1 Rayüjn Jesús tijb bén rajc guialguijdx la lepra \r (Mr. 1:40‑45; Lc. 5:12‑16) \p \v 1 Chi baza Jesús ruguiaꞌ guin, dád zien bejn nal laaman. \v 2 Dxel gubig tijb bejn lojman rajcaman guialguijdx la lepra, abiꞌ bazuxibaman lojman, rëbaman: \p ―Dad, bal tiëbil, zileꞌ yayüjnl naj. \p \v 3 Dxel basli yaa Jesús baquiꞌman laaman, rëbaman: \p ―Rënan. Bayajc. \p Chi rëb Jesús zian, loj hor ziigajc biquied guialguijdx guin abiꞌ bayaman. \v 4 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Bacaagdiajg ni ganin lüj. Achu loj guiëbil guial ma bayajquil. Lojzi bixhioz wej din guguiaaman lüj, binë gon ni rayal chinël ziꞌc gunabee Moisejs, din gagbee gra ree bejn guial ma bayajquil. \s1 Bayajc xmojs tijb bén suldad rniabee ree suldad \r (Lc. 7:1‑10) \p \v 5 Chi guyu Jesús luguiedx Capernaum, tijb suldad Rom rniabee ree suldad bibig lojman, guzajcaman laaman liaadx, \v 6 rëbaman: \p ―Dad, laa da mojsan nagaꞌ lidxan ragxuux. Ad rileꞌt chixchex, dád cusagzi guialguijdx guin laax. \p \v 7 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Gan din yayünan laax. \p \v 8 Badxiꞌ bén rniabee ree suldad guinan, rëbaman: \p ―Dad, ad rayaltan chuꞌl lidxan, per gunee diizd guie din yayajc da mojsan. \v 9 Din ziꞌc naj yuꞌ ree bén rniabee naj, ziangajc naj yuꞌ ree da suldadan xin rniabeen. Chi rën loj tijb reex: “Wej”, rejx, chi rën loj stijbix: “Guda,” riꞌtix. Abiꞌ chi rë loj da mojsan: “Been ni guin”, rüjnxan. \p \v 10 Chi biguiejn Jesús zian, dád badxalojman abiꞌ rëbaman loj ree bén zinal laaman: \p ―Naj rni lojdi, niꞌqui Israel ad wadxaaglojtan tijb bén rliladx Dios ziꞌc rliladx bén guin Dios. \v 11 Naj rni lëjt, dád zien ree bén gralad yayal gawnë Abraham, në Isaac, në Jacob lod rniabee Dios. \v 12 Guiáad ree bén rayal niu lod rniabee Dios, laa reeman yayal lod nacay daꞌt lod goon reeman lod gaw tëë lay reeman. \p \v 13 Dxel rëb Jesús loj suldad rniabee guin: \p ―Baguiaj lidxil, gac tëë ziꞌc ma bililadxil. \p Abiꞌ loj hor guin gajc bayajc xmojs bén guin. \s1 Rayüjn Jesús xnasuegr Bëd \r (Mr. 1:29‑31; Lc. 4:38‑39) \p \v 14 Chi we Jesús lidx Bëd, baguiaaman xnasuegr Bëd nagaꞌman yuꞌman xliaa. \v 15 Dxel gunaazaman yaaman, abiꞌ bariiman xliaa guin, dxel bixcheman guzuloj cuyaanman laa reeman. \s1 Rayüjn Jesús zien ree bénragxuu \r (Mr. 1:32‑34; Lc. 4:40‑41) \p \v 16 Chi ma caxhin, binë ree bejn zien ree bén yuꞌ xindxab luxdoo loj Jesús. Abiꞌ con tijb diidx ni guneeman babëëman xindxab guin luxdoo reeman, bayüjn tëëman gra ree bénragxuu. \v 17 Zian gojc persi gojc cumplid ni rëb Isaías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: “Laaman zignë dux guialguijdx ree, laa tëëman zignë dux guialzi ree.” \s1 Bén rën chinal Jesús \r (Lc. 9:57‑62) \p \v 18 Chi baguiaa Jesús bénguixiuj nayaw laaman, gunabeeman tëdaman stiblad roꞌ nijs na̱j yagaj. \v 19 Dxel gubig tijb mextr rajc ley loj Jesús, rëbaman: \p ―Mextr, rënan guidnaalan lüj bantëëz guin chel. \p \v 20 Abiꞌ rëb Jesús lojman: \p ―Bëz ree yuꞌ xbiliaa reeb, abiꞌ ree biguijn yuꞌ xguixbitiaꞌs reeb. Per Bén guxhaal Dios niꞌqui lod quixh guijcaman ad yuꞌt. \p \v 21 Dxel rëb stijb ree bén zinal laaman: \p ―Dad, baslaa naj gabenëꞌ da dadan xt chi guiëtaman. \p \v 22 Per rëb Jesús lojman: \p ―Tanal naj, basaꞌnman con ree bén ad rënt guidnal naj, laa reeman guquieꞌch laaman chi guiëtaman. \s1 Racwëëz Jesús bidoxh \r (Mr. 4:35‑41; Lc. 8:22‑25) \p \v 23 Guyu Jesús loj barcw con ree xbejnman, \v 24 abiꞌ laꞌtgaj zë reeman loj nijs guin dxejlczi gubiꞌ tijb bidoxh, ma cazëëbczi barcw guin xan nijs. Per Jesús nagaꞌyëjsaman. \v 25 Dxel bicwëën ree xbejnman laaman, rëb reeman: \p ―¡Dad, gunaj dunujn! ¡Ma cayzëëban xan nijs! \p \v 26 Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―¿Chexc zeel dád rdxebidi? ¿Chexc zeel ad rliladxzaꞌctidi naj? \p Dxel bixcheman abiꞌ gunabeeman bacwëëz bi guin në nijs guin. Loj hor ziigajc babedxe reen. \v 27 Abiꞌ ree xbejnman badxa daꞌt loj reeman, zianz gunabdiidx loj lasaꞌ reeman, rëb reeman: \p ―¿Chu bén guin, zeel xt bi në nijs ruzoob xtiidxaman? \s1 Tioꞌp ree bén yuꞌ xindxab luxdoo \r (Mr. 5:1‑20; Lc. 8:26‑39) \p \v 28 Chi bidxin Jesús stiblad roꞌ nijs guin, loj xguidxliuj ree bén Gadara, dxel tioꞌp ree xinguiaaw yuꞌ xindxab luxdoo brii reex la̱d ree baa abiꞌ wej reex loj Jesús. Dád nadoxh reex, zeel ad rileꞌt chu tëd lunejz guin. \v 29 Chi baguiaa reex Jesús, gurixdiaj reex rëb reex: \p ―¿Xhie rënl con dunujn, Jesús, Xiꞌn Dios? ¿Zëëdil guie ya din gusagzil dunujn chi gadli dxej guidxin? \p \v 30 Per gajxh yagaj zaꞌ zien ree cüch, cayaw reeb, \v 31 abiꞌ guzajc ree xindxab guin liaadx loj Jesús, rëb reex: \p ―Bal yabëël dunujn, banee mod yadxuꞌn lën ree cüch guin. \p \v 32 Dxel rëb Jesús: \p ―Gol wej. \p Dxel barii ree xindxab guin luxdoo ree bén guin bayu reex lën ree cüch guin. Abiꞌ gra reeb guzuloj cuxüün zianz bitidiaꞌ reeb roꞌ tijb balaꞌ xt loj nijs, lod guꞌ reeb nijs abiꞌ güjt reeb. \p \v 33 Abiꞌ ree bén cayajp cüch guin ree, baxüün reeman. Dxel chi badxin reeman luguiedx guin, be reeman diidx gra ni goc në gra ni guzac ree bén yuꞌ ree xindxab guin luxdoo. \v 34 Dxel gra ree bén guiedx guin brii wej lod zaꞌ Jesús, abiꞌ chi baguiaa reeman laaman, guzajc reeman laaman liaadx, din yazaman ladx reeman. \c 9 \s1 Bayüjn Jesús bén nëjt xcuerp \r (Mr. 2:1‑12; Lc. 5:17‑26) \p \v 1 Dxel bayu Jesús loj tijb barcw, badëdaman stiblad roꞌ nijs guin abiꞌ badxin ladxaman. \v 2 Yagaj binë ree bejn tijb xin nëjt xcuerp, nagaꞌx loj da. Chi baguiaa Jesús guial rliladx reeman laaman, rëbaman loj xin ragxuu guin: \p ―Baguꞌ luxdool zagdxe, xiꞌn. Ma benan perdon xtolil. \p \v 3 Dxel tioꞌp choon ree mextr rajc ley been reeman xgab: “Diosan rüjnx tiblad guial rnieex zian.” \v 4 Per guial gogbee gajc Jesús xhie xgaban cayüjn reeman, dxel rëbaman loj reeman: \p ―¿Chexc zeel rüjndi xgabmal? \v 5 ¿Conin mazri nawëëg gac? ¿Guial guiën ya: “Ma benan perdon xtolil” o guiën: “Bixche, guza”? \v 6 Per yan, gulün lëjt guial naj, Bén guxhaal Dios raꞌpan guialrniabee loj guidxliuj guie par günan perdon dol ree. \p Dxel rëb Jesús loj xin ragxuu guin: \p ―Bixche. Bacaꞌ ni goꞌtil loj. Baguiaj lidxil. \p \v 7 Laa bixchegajquix zia lidxix. \v 8 Chi baguiaa ree bén guin zian, bidxeb reeman, abiꞌ bazaꞌt reeman Dios zagdxe por guialrniabee ni badëëman loj ree bejn. \s1 Rbejdx Jesús Matew \r (Mr. 2:13‑17; Lc. 5:27‑32) \p \v 9 Chi baza Jesús yagaj ziaman, baguiaaman tijb xin la Matew. Zojbix lod ruquijxix impuest, abiꞌ rëbaman lojx: \p ―Tanal naj. \p Dxel bisu Matew zinalix laaman. \p \v 10 Tijb dxej chi cayaw Jesús lidx Matew con zien ree bén ruquijx impuest në ree bén zëëb xtiidx ad nabant xnejz, gra reeman zojbnë Jesús xan mex con ree xbejnman. \v 11 Chi baguiaa ree bénfarisew zian, gunabdiidx reeman loj ree xbejn Jesús rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel cayawnë xmextridi bén ruquijx ree impuest në ree béndol? \p \v 12 Chi biguiejn Jesús ni rëb reeman, dxel rëbaman: \p ―Bénnadaan ree ad ryaadxt reeman doctor, bénragxuu ree laa reeman ryaadx doctor. \v 13 Gol chej, gol basiid xhie rën guiëb loj xtiidx Dios lod rëb: “Ni mazri rënan na̱j guial yaya lasaꞌdi luar guidnëdi gon lon.” Yan, naj ad zialtan par ree benzaꞌc, zialan par ree béndol, din yayüjn reeman xgab por xtol reeman. \s1 Rniabdiidx reeman loj Jesús xcwent guialrbaꞌn \r (Mr. 2:18‑22; Lc. 5:33‑39) \p \v 14 Dxel ree xbejn Waj, bén baroobnijs bejn ree, bibig reeman loj Jesús, zianz gunabdiidx reeman lojman, rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel dunujn con ree bénfarisew dád zienvolt rabaꞌnan, guiáad ree xbejnl ad rbaꞌnt reeman? \p \v 15 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Lod yuꞌ guialruxhliaa, ¿wen runaya ree biooz ya chi zaꞌnë xin cuxhliaa guin laa reeman? Per guidxin dxej chiquiedix, dxel guibaꞌn reeman. \p \v 16 ’Achut rataꞌ lajd cüb loj lajd yojx din zaxüꞌn lajd cüb guin, abiꞌ mazri quixyaꞌn lajd yojx guin. \v 17 Ad rguꞌ tëët reeman vin cüb lën anfr yojx din zaxyaꞌ anfr yojx guin, abiꞌ ziꞌc anfr guin ziꞌc vin guin zaxin reen. Zeel na̱j guial chuꞌ vin cüb lën anfr cüb, din niꞌqui tijb reen ad zaxint. \s1 Bayajc xiꞌn Jairo në béngunaa bagaal xab Jesús \r (Mr. 5:21‑43; Lc. 8:40‑56) \p \v 18 Laꞌtgaj canee Jesús zian, bidxin tijb bén rniabee lën xyadoo ree bén Israel, abiꞌ bazuxibaman loj Jesús, rëbaman: \p ―Yangajczi güjt da xiꞌndxaꞌpan, per bal guiꞌtil guixhioob yaal guijquim zabanm. \p \v 19 Dxel zinë Jesús laaman con ree xbejn Jesús. \v 20 Abiꞌ tijb béngunaa ragxuu ma gojc chiptioꞌp ijz ad rbëzt ryajbaman rejn, gubigaman niz xijch Jesús abiꞌ bagaalaman guiaꞌ xabaman, \v 21 guial gunaladxaman: “Bal gugaalaman majsi xabzaman, zayajcaman.” \v 22 Per badxiꞌ loj Jesús, abiꞌ baguiaadxijchaman béngunaa guin, dxel rëbaman lojman: \p ―Zagdxe baguꞌ luxdool, xiꞌn. Ma bayajquil guial bililadxil naj. \p Abiꞌ loj hor ziigajc bayajc bén guin. \p \v 23 Chi bidxin Jesús lidx bén rniabee guin, baguiaaman ma rigaꞌ ree xinrucwejdx din chiquieꞌch reex xiꞌnman, abiꞌ ree bejn roon rbixdiaj reeman guijquim. \v 24 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol barii guie, din ad güjtt bindo guin, nagaꞌyëjszim. \p Abiꞌ baxijdxnë reeman laaman. \v 25 Chi ma barii reeman, zianz guyuman. Gunaazaman yaa bindo guin dxel bixchem. \v 26 Abiꞌ guidib niz yagaj bireꞌch diidx ni goc. \s1 Rayüjn Jesús tioꞌp bénlutiaꞌp \p \v 27 Chi baza Jesús yagaj, binal tioꞌp bénlutiaꞌp laaman, rbixdiaj reeman, rëb reeman: \p ―¡Jesús, xdiaa Davi, baya dunujn! \p \v 28 Chi badxin Jesús lod zojbaman, dxel bibig ree bén guin lojman, abiꞌ gunabdiidxaman loj reeman, rëbaman: \p ―¿Rliladxidi ya guial zileꞌ yayünan lëjt? \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Raliduladxan, Dad. \p \v 29 Dxel bagaal Jesús guiaaloj reeman, rëbaman: \p ―Gac ziꞌc rliladxidi. \p \v 30 Abiꞌ bayajc guiaaloj reeman, dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Ad bal chu loj guiëbidi guial bayajc guiaalojdi. \p \v 31 Per naabzi baza reeman yagaj, guzuloj catieꞌch reeman diidx guidib niz yagaj ni been Jesús. \s1 Rayüjn Jesús tijb bengop \p \v 32 Chi baza ree bén bayüjn Jesús guiaaloj, dxel bidxinnë ree bejn tijb bengop, yuꞌ xindxab luxdooman. \v 33 Abiꞌ guloxzi babëë Jesús xindxab guin luxdoo bengop guin, laa guzuloj gajc caneeman. Abiꞌ dád badxaloj ree bejn, rëb reeman: \p ―Ad goct waguiaa ree lasaꞌ milagr guie niz Israel. \p \v 34 Per ree bénfarisew rëb reeman: \p ―Bén guin rabëë xindxab luxdoo ree bejn por xguialrniabee gajc xindxab rniabee ree xindxab. \s1 Raya Jesús bejn ree \p \v 35 Wej Jesús gra ree ciuda në ree guiedx ni rigaꞌ niz yagaj, abiꞌ beegaj lod rejman ruman lën ree yadoo persi rulüüman bejn ree xtiidx Dios, rëbaman loj reeman xhienaag rniabee Dios, rayüjn tëëman graloj guialrdoob në graloj guialguijdx ni rajc ree bejn. \v 36 Chi baguiaa Jesús benzien guin ree, bayaman laa reeman, guial dád naya rigaꞌ reeman, rigaꞌ reeman ziꞌc xiil ad ryaꞌpt. \v 37 Dxel rëbaman loj ree xbejnman: \p ―Walican zien bejn rën gucaagdiajg xtiidx Dios, per ad zient bén gulüü laa reeman yuꞌ. \v 38 Zeel gol gunab loj Dios din guixhiaalaman mazri ree bén gulüü laa reeman. \c 10 \s1 Gulej Jesús chiptioꞌp ree apóstoles \r (Mr. 3:13‑19; Lc. 6:12‑16) \p \v 1 Gurejdx Jesús chiptioꞌp ree xbejnman, abiꞌ badëëman guialrniabee loj reeman din yabëë reeman xindxab luxdoo ree bejn din yayüjn tëë reeman bejn ree graloj guialrdoob në graloj guialguijdx. \p \v 2 Bén guie ree na̱j guidxiptioꞌp ree xi apóstoles Jesús: Simón bén gulëëlajman Bëd, con bijchaman Andrejs, në Jacob con Waj, bén na̱j ree xiꞌn Zebedeo. \v 3 Në Felip, Tol, Tumajs con Matew bén baquijx impuest, nëtëë Jacob xiꞌn Alfeo con Lebeo bén la gajc Tadeo \v 4 në Simón bén biꞌch loj ree bén Cananistas con Judas Iscariote bén yayü Jesús. \s1 Rxhiaal Jesús gra ree xbejnman chiglüü reeman xtiidx Dios \r (Mr. 6:7‑13; Lc. 9:1‑6) \p \v 5 Chi guxhaal Jesús guidxiptioꞌp ree xbejnman, rëbaman loj reeman: \p ―Ad chedi niz lod zojb ree bén ad najt bén Israel, niꞌqui ree guiedx rigaꞌ niz Samaria, \v 6 gol chejli niz lod zojb ree bén Israel bén ad zinalt ree xnejz Dios. \v 7 Gol güjdx loj reeman guial ma zëëd gajxh xguialrniabee Dios. \v 8 Gol bayüjn bénragxuu ree, gol basban bén ma güjt ree, gol bayüjn bén rajc ree guialguijdx la lepra, gol babëë tëë xindxab luxdoo ree bejn. Ziꞌcgajc cwaꞌ lagajdi guialrniabee, ziangajc yayüjndi bejn lagajzi. \p \v 9 ’Ad chinëdi or, niꞌqui plajt, niꞌqui cobr, \v 10 niꞌqui guijxh. Ad bal chinë stib nejz xabidi, niꞌqui stib nejz xgurëchidi, niꞌqui yagrliadxidi, din bén rüjn dxiin rayal gudëëd ree bejn ni gawaman. \p \v 11 ’Chi guidxindi tijb guiedx o tijb ciuda, gol guleꞌc ruson chu bén na̱j benzaꞌc yayaꞌndi lidx, yagaj gol bayaꞌn xt chi yazadi luguiedx guin. \v 12 Abiꞌ chi chuꞌdi lënü guin, gol güjdx loj ree bén zojb yagaj: “Yabeꞌcdxe Dios luxdoodi.” \v 13 Bal rayal reeman guialnazaꞌc guin, zayaꞌnan con laa reeman guiáad bal id rayal reeman laan zayejcan con lëjt. \v 14 Guiáad bal yuꞌ guiedx o yu ya lod ad racaꞌt reeman lëjt o bal id rën reeman gucaagdiajg reeman ni guiëbidi, gol baza yagaj, gol gudxijp guxyuj guiaꞌdi ziꞌc tijb sen guial ad bazoobt reeman xtiidxidi. \v 15 Naj rni lëjt guial dxej ni yadëëd ree bejn cwent loj Dios, mazri casti naroob yayal reeman guial loj ree bén Sodoma në Gomorra. \s1 Guialzi ni zëëd \p \v 16 Rëb tëë Jesús loj ree xbejnman: \p ―Gol bacaagdiajg ni rnin, naj rxhial lëjt ziꞌc ree xiil loj ree cuyojt. Zeel gol gojc nasin ziꞌc bëël, gol gojc tëë nadoo ziꞌc palom. \v 17 Gol gojp cudad din zayü ree bejn lëjt loj ree guxtis, zaguijn reeman lëjt lën ree yadoo. \v 18 Abiꞌ xt chinë reeman lëjt loj ree gobernador në loj ree rey guial rliladxidi naj, zian güdi da diidxan loj reeman në loj ree bén ad zinalt xnejz Dios. \v 19 Per chi chinë reeman lëjt loj guxtis, ad chuꞌdi xgab xhie guinieedi xhie tëë naag guinieedan, din chi guidxin hor guinieedi, Dios yazaladx lëjt diidx ni guinieedi. \v 20 Din ad lëjttan guiniee, xSprijt xDadidi Diosan guiniee por lëjt. \p \v 21 ’Zadxin dxej yayü ree bejn laagajc bijch reeman par guiët reeman. Guiáad ree dad yayü laagajc xiꞌn reeman, abiꞌ ree bejn zadxeꞌch xdad reeman në xniaa reeman abiꞌ yayü reeman laa reeman par guiët reeman. \v 22 Gra bénguidxliuj guidxeꞌch lëjt guial najdi da bejnan, per bén sudxiꞌch loj guial rliladxaman naj xt dxej chigra guibanman, laaman yayal xanyabaa. \v 23 Chi sunal reeman lëjt tijb luguiedx par güün reeman lëjt xhienin, gol chej stijb guiedx, din naj rni lojdi, ad warat xguiedx Israel chedi chi guiꞌt Bén guxhaal Dios. \p \v 24 ’Tijb bejn ad mast lasajc loj xmextraman, niꞌqui tijb mojs ad mast lasajquix loj xpatronx. \v 25 Bén cusiid rayal xhienladxaman chi ma rajcaman ziꞌc rajc xmextraman guiáad tijb mojs rayal xhienladxix chi ma najx ziꞌc xpatronx. Nacli naj rniabeen lojdi, gulëëlaj ree bejn naj Beelzebú, diidxgui lëjt najdi da bejnan. \s1 Chu rayal guidxeb bejn \r (Lc. 12:2‑9) \p \v 26 ’Ad guidxebidi bejn ree, din achet ni ralan yuꞌ ni ad zaguient, niꞌqui tijb ni naguieꞌch ad yuꞌt ni ad zagbeet bejn. \v 27 Ni canin lëjt naguieꞌch, gol güjdxan loj ree bejn, guiáad ni canin lëjt ralan, gol güjdxan loj gra ree bejn. \v 28 Ad rdxebidi bén rën ree gugüjt lëjt. Din zileꞌ gugüjt reeman xcuerpidi, per xsprijtidi ad zileꞌt gugüjt reeman laan. Gol bidxebli Dios din laaman zileꞌ gunijt xcuerpidi abiꞌ guixhiaalaman xsprijtidi gabijl. \p \v 29 ’Lëjt ragbee guial biguijndoo ree ad lasajct reeb wayëjx, per niꞌqui tijb reeb ad zëjtt sin xpermis xDadidi Dios. \v 30 Guiáad lëjt xt guidxguijquidi graczan nayab loj Dios. \v 31 Zeel ad rdxebidi din mazri lasajquidi guial loj zien daꞌt ree biguijndoo. \s1 Bén rëb loj ree bejn guial najman xbejn Jesucrist \r (Lc. 12:8‑9) \p \v 32 ’Bén guiëb niz loj ree bejn guial da bejnanan, ziangajc naj guië loj da Dadan Dios bén yuꞌ xanyabaa guial da bejnanan. \v 33 Per bén guiëb niz loj ree bejn guial ad da bejntanan, ziangajc guië loj da Dadan Dios bén yuꞌ xanyabaa guial ad da bejntanan. \s1 Por Jesús rliaꞌ lasaꞌ ree bejn \r (Lc. 12:51‑53; 14:26‑27) \p \v 34 Rëb tëë Jesús: \p ―Ad zialtan par yabecdxen luxdoo bejn, zialan din guial chililadx reeman naj chuꞌ wadijl. \v 35 Din guial chililadx bejn naj, zadxeꞌch xinguiaaw xdadix, guiáad biingunaa zadxeꞌch xniaam, abiꞌ biinwalidx zadxeꞌch xnasuegrim. \v 36 Abiꞌ laagajc bén zojb ree lënülidxidi guidxeꞌch lëjt. \p \v 37 ’Bén rën xdad o xniaa mazczi guial lon, ad zajct gacaman da bejnan. Ziangajc bén rën xiꞌngaan o xiꞌndxaꞌp mazczi guial lon, ad zajct gacaman da bejnan. \v 38 Bén rën guidnal naj, abiꞌ ad rëntaman sagdiajman por naj, ad zileꞌt gacaman da bejnan. \v 39 Bén rniajchiꞌ guialnaban rajpaman loj guidxliuj guie, zadxin dxej gunijtaman laan, per bén guiët por naj, zajpaman guialnaban tiblayaa con Dios. \s1 Ni tiaꞌ ree bejn \r (Mr. 9:41) \p \v 40 ’Bén ridxgaꞌ lëjt, najn ridxgaꞌman, guiáad bén ridxgaꞌ naj, bén guxhaal najn ridxgaꞌman. \v 41 Bén ridxgaꞌ tijb bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn, guial zëëdaman por Dios, zacaꞌman lasaꞌ ni rayal tiaꞌ bén guin loj Dios. Ziangajc bén ridxgaꞌ tijb bén naban ziꞌc rën Dios, zacaꞌman lasaꞌ ni rayal tiaꞌ bén guin loj Dios. \v 42 Abiꞌ chutëëz bén gudëëd majsi tib xijgzi nijs naalyuj loj bejn guial najman da bejnan, naj rni lojdi guial yuꞌ ni gudëëd Dios tiaꞌ reeman. \c 11 \s1 Bigneenë ree xbejn Waj Jesús \r (Lc. 7:18‑35) \p \v 1 Chi gulox rëb Jesús loj guidxiptioꞌp ree xbejnman con ree nin chiguieen reeman, dxel bazaman yagaj ziglüüman bejn ree xtiidx Dios loj ree guiedx rigaꞌ niz yagaj. \p \v 2 Abiꞌ Waj, laꞌtgaj yuꞌman ladxguiib, cwaꞌman ruson gra ree ni cayüjn Jesús. Dxel guxhaal tioꞌp choon ree xbejnman, \v 3 bignabdiidx reeman lojman, rëb reeman: \p ―¿Lüj na̱j Cristo ya bén na̱j guiꞌt, o yalëjzan ben ren ya? \p \v 4 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol chej gol güjdx loj Waj ni cuguiaadi në ni cucaagdiajguidi. \v 5 Gol güjdx lojman guial ma ruguiaa ree bénlutiaꞌp, ma rajc rza ree bencoj, ma bayajc tëë ree bén rajc guialguijdx la lepra, ma riguiejn ree bén nacwaꞌt guiáad ree bengüt ma baban reeman, abiꞌ ree bénprob ma caguiejn reeman xtiidx Dios. \v 6 Xiquilbaa ree bén ad zucwëëzt chililadx naj. \p \v 7 Chi baza ree bén guxhaal Waj, dxel guzuloj Jesús caneeman loj ree bejn xcwent Waj, rëbaman: \p ―¿Chu naladxidi na̱j bén biquiaadi loj yujbidx? ¿Naladxidi ya najman ziꞌc tijb biqui ni runiib bi? \v 8 ¿O xhienaag na̱j bén biquiaadi? ¿Najman tijb bén najcw lajd zagdxe ya? Lëjt ragbee guial bén rajcw ree lajd zagdxe lën palas zojb reeman. \v 9 ¿Chuza biquiaadi? ¿Tijb bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn ya? Per naj rni lojdi guial biquiaadi tijb bén mazri zojbloj guial loj bén rudëëd xtiidx Dios loj ree bejn. \v 10 Wajn din laaman naj ben ruzaꞌt loj xtiidx Dios lod rëb: \q1 Naj rxhial tijb bén ned lojl, \q1 ben güünchaaw xnejzil. \m \v 11 Naj rni lëjt, loj graczi ree bénguidxliuj, ad wayut bén mazri zojbloj guial loj Waj. Per majsi zian, bén ad zojblojt loj xguialrniabee Dios, laaman mazri zojbloj guial loj Waj. \p \v 12 ’Diizd chi biꞌt Waj xt yan, zien bejn rüjn daꞌt naguiejn chuꞌ lod rniabee Dios. Abiꞌ ree bén rüjn daꞌt naguiejn laa reeman chuꞌ lod rniabeeman. \v 13 Diizd ley badëë Dios loj Moisejs con loj ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, xt Waj, laa reeman gunee xcwent xguialrniabee Dios. \v 14 Abiꞌ bal chililadxidi ni ganin lëjt, naj rni guial Wajn na̱j Elías bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. \v 15 Bén rën ree gucaagdiajg, gol bacaagdiajg. \p \v 16 ’¿Xhienaag ganin lëjt na̱j ree bén rigaꞌ loj guidxliuj guie yan? Laa reeman na̱j ziꞌc ree xindoo rguijt niz galay luguiedx, abiꞌ rbixdiaj reex rëb loj lasaꞌ reex: \v 17 “Bacwejdxan bidxa, per ad bayaꞌtidi, badoolan ni naya ree per ad biintidi.” \v 18 Din biꞌt Waj bén baroobnijs bejn ree, ad rawtaman ad rëꞌ tëëtaman vin, abiꞌ rëbidi xindxab yuꞌ luxdooman. \v 19 Yan, biꞌt Bén guxhaal Dios, rawaman rëꞌ tëëman vin abiꞌ rëbidi nalaman ruladx tëëman guiëꞌman, ruchajg tëëman béndol ree con ree bén ruquijx impuest. Per ree bén ma caꞌ xguialrniabee Dios, por laa reeman rguien guial gra ni rüjn Dios na̱j zagdxe. \s1 Bén ad bazoobt ree xtiidx Dios \r (Lc. 10:13‑15) \p \v 20 Dxel guzuloj Jesús cadilëman bén zojb ree guiedx lod beenman mazri zien ree milagr. Din bén guin ree ad bayüjnt reeman xgab por xtol reeman, abiꞌ rëbaman loj reeman: \p \v 21 ―¡Probza lëjt bén Corazín! ¡Probza lëjt bén Betsaida! Din bal luguiedx Tiro në luguiedx Sidón niajc ree milagr ni goc ladxidi, diizd gocli nayüjn reeman xgab por xtol reeman, niajcw reeman lajd yaꞌs nuroob tëë cobdëj guijc reeman ziꞌc tijb sen guial ma bayüjn reeman xgab por xtol reeman. \v 22 Per rnin lëjt guial dxej yadëëd ree bejn cwent loj Dios, mazri casti naroob yayalidi guial loj ree bén Tiro në ree bén Sidón. \v 23 Guiáad lëjt bén Capernaum, ad naladxidi yayalidi xanyabaa, lëjt yayal gabijl. Din bal luguiedx Sodoma niajc ree milagr goc ladxidi, xt yan sta yuꞌ guiedx guin. \v 24 Per rnin lojdi guial dxej yadëëd ree bejn cwent loj Dios, mazri casti naroob yayalidi guial loj ree bén Sodoma. \s1 Gol guda lon din yaziiladxidi \r (Lc. 10:21‑22) \p \v 25 Lën ree dxejzii rëb Jesús: \p ―Dad, ruzatan lüj zagdxe, din ni baquieꞌchil loj ree bén rajc në loj ree bén rigniaꞌ, laan ma balüül loj ree bén ad rajct. \v 26 Zian gojc Dad, din zian guyënl. \p \v 27 ’Da Dadan banee gra lon. Abiꞌ achut nünbee Jesucrist xiꞌn Dios, tijbzi Dios, achu tëët nünbee Dios, tijbzi Jesucrist xiꞌnman, con ree bén rënman güünbee Dios. \v 28 Gradi, bén ma badxag rüjn xhienin din yayaꞌndi zagdxe loj Dios, ma badxag tëëdi nüü xtolidi. Gol guda lon, naj gune guialraziiladx lojdi. \v 29 Gol bazoob da diidxan, gol basiid tëë gaquidi benzaꞌc në bén chaawladx ziꞌc naj, din yabedxe luxdoodi loj Dios. \v 30 Din ad nawëëgt guial guzoobidi da diidxan, ad nawëëg tëët guial güündi ziꞌc rënan. \c 12 \s1 Rguiꞌch ree xbejn Jesús trigo dxej raziiladx ree bén Israel \r (Mr. 2:23‑28; Lc. 6:1‑5) \p \v 1 Tijb dxej raziiladx ree bejn, chi cadëd Jesús con ree xbejnman loj tijb guiniaa lod yuꞌ trigo, dxel calaan ree xbejnman abiꞌ guzuloj caguiꞌch reeman trigo persi cayaw reeman laan. \v 2 Abiꞌ chi baguiaa ree bénfarisew ni cayüjn reeman, rëb reeman loj Jesús: \p ―Baguiaa ree xbejnl nial cayüjn reeman ni ad rayalt güün reeman dxej raziiladx ree bejn. \p \v 3 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―¿Gadidi gool loj xtiidx Dios ya ni been Davi chi gulaanman con ree xcompniaraman? \v 4 Guyu Davi lën xyadoo Dios abiꞌ cwaꞌman guiadxtil ma nagleꞌ ree gudawaman con ree xcompniaraman, ni ad rayalt niajw reeman, bixhiosi ree rayal gaw laa reen. \v 5 ¿O gadidi gool loj xley Moisejs ya guial achet dol rüjn ree bixhioz chi rüjn reeman dxiin lën yadoo majsi ad raziiladxt reeman dxej raziiladx ree bejn? \v 6 Abiꞌ naj rni lëjt guial naj, bén zaꞌnë lëjt mazri lasajcan guial loj yadoo. \v 7 Bal rigniaꞌdi xhie rën guiëb loj xtiidx Dios lod rëb: “Ni rënan na̱j guial yaya lasaꞌdi, ad guial guneetidi gon lon.” Bal rigniaꞌdi diidx guin ree ad zudxiibtidi guijc ree bén ad rajpt dol. \v 8 Abiꞌ Bén guxhaal Dios rajpaman guialrniabee dxej raziiladx ree bejn. \s1 Rayajc tijb bén nëjt tiblad yaa \r (Mr. 3:1‑6; Lc. 6:6‑11) \p \v 9 Chi gudëd gojc zian, dxel baza Jesús abiꞌ guyuman lën tijb yadoo na̱j niz yagaj. \v 10 Lën yadoo guin zaꞌ tijb bén nëjt tiblad yaa. Abiꞌ guial ree bénfarisew raguiil reeman mod xhie gudxiib reeman guijc Jesús, dxel gunabdiidx reeman lojman, rëb reeman: \p ―¿Zileꞌ yayüjn bejn tijb bénragxuu dxej raziiladx bejn ya? \p \v 11 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Bal tijb lëjt rajp tijb xiil, abiꞌ yabib lën balaꞌ dxej raziiladx bejn. ¿Nid zabëëdi laab dxej guin ya? \v 12 ¿Wen id mazri lasajc tijb bejn guial loj tijb xiil ya? Zeel achet güünan zajc güün bejn ni na̱j zagdxe dxej raziiladx bejn. \p \v 13 Dxel rëb Jesús loj bénragxuu yaa guin: \p ―Basli yaal. \p Abiꞌ basli yaa bén guin, loj hor ziigajc bayajc yaaman ziꞌc na̱j stibladan. \v 14 Per chi barii ree bénfarisew guin lën yadoo guin, guzuloj cayü reeman diidx xhienaag güün reeman din gugüjt reeman Jesús. \s1 Bén gule Dios \p \v 15 Chi gogbee Jesús zian, laa zia gajcaman, abiꞌ zien ree bejn binal laaman. Dxel bayüjnman gra ree bénragxuu, \v 16 abiꞌ gunabeeman laa reeman chitëë guitieꞌch reeman diidx chu bayüjn laa reeman. \v 17 Zian guzojb xtiidx Isaías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: \q1 \v 18 Gol baguiaa, bén guie na̱j bén gulen \q1 din güünman naj sirv, \q1 laaman na̱j bén rën daꞌtan, \q1 rabaanëꞌ tëën laaman. \q1 Gudë da Sprijtan lojman \q1 abiꞌ guiëbaman loj ree bénguidxliuj \q1 xhienaag na̱j da guialrniabeen. \q1 \v 19 Achut tilnëman, \q1 ad zabixdiaj tëëtaman \q1 achut tëët guien chaꞌman niz lunejz. \q1 \v 20 Ad zudëëdtaman casti bén ad zaꞌdxiꞌcht \q1 ree loj da nejzan, në ree bén ad ridxgaꞌzaꞌct naj, \q1 xt chi ma beenman gan gac guialguxtis. \q1 \v 21 Abiꞌ xt ree bén ad najt bén Israel \q1 cwëz reeman yabëëman laa reeman loj dol. \s1 Rëb ree bejn caꞌ Jesús xguialrniabee Beelzebú \r (Mr. 3:19‑30; Lc. 11:14‑23; 12:10) \p \v 22 Binë ree bejn tijb xinguiaaw lod zaꞌ Jesús, yuꞌ xindxab luxdoox, natiaꞌp lojx naj tëëx gop. Dxel bayüjn Jesús laax abiꞌ guzuloj rnieex ruguiaa tëëx. \v 23 Graczi ree bejn dád badxaloj reeman, abiꞌ rëb reeman: \p ―¿Id bén guinan zëëd loj xdiaa Davi ya? \p \v 24 Chi biguiejn ree bénfarisew zian, dxel rëb reeman: \p ―Bén guin rabëë xindxab luxdoo ree bejn por xguialrniabee Beelzebú xin rniabee ree xindxab. \p \v 25 Per Jesús gogbee gajcaman xgab cayüjn reeman, abiꞌ rëbaman: \p ―Gra nacion o ciuda bal id nadxag rigaꞌ bejn, rliaꞌ lasaꞌ reeman, ziangajc tijb famil bal id nadxag rigaꞌ reeman, rliaꞌ lasaꞌ reeman. \v 26 Ziangajc bal xindxab su contr laagajquix, nayob nitix. \v 27 Lëjt na guial naj rabë xindxab luxdoo ree bejn por xguialrniabee Beelzebú, per bal zianan, ¿chuza rudëë guialrniabee loj xbejndi din yabëë reeman xindxab? Zeel laagajc reeman rulüü guial ad laat rnieedi. \v 28 Per naj, bal por xSprijt Dios rabën xindxab luxdoo ree bejn, rën guiëban guial ma zaꞌnë xguialrniabee Dios lëjt. \p \v 29 ’Din ¿xhieza naag chuꞌ tijb bejn lidx tijb bén gojl par cwanman ni rajpaman, bal id zaxhiixgajman laaman? Zian güünman din chileꞌ cwanman ni rajpaman. \p \v 30 ’Bén ad zaꞌt con naj, zaꞌman contr naj. Guiáad bén ad rutoꞌpt bejn par naj, rtieꞌchaman laa reeman. \p \v 31 ’Zeel rnin lëjt: Züjn Dios perdon xhietëëz dolan, në ree diidxguijdx ni rnieetzi ree bejn, per ad züjntaman perdon bén rnieeguijdx ree xSprijt Dios. \v 32 Chutëëz bén guinieeguijdx Bén guxhaal Dios, zajcaman perdon, per bén guinieeguijdx xSprijt Dios ad zajctaman perdon yan, niꞌqui chi yaguialan. \s1 Nünbee bejn tijb yag por ni rtia lojn \r (Lc. 6:43‑45) \p \v 33 ’Lëjt ragbee, bal tijb bejn ruzuj tijb yag zagdxe, rtia ni zagdxe lojn, per bal guzujman tijb yag guijdx, rtia ni guijdx lojn. Din tijb gaj yag nünbee bejnan por ni rtia lojn. \v 34 ¡Xiꞌn xindxab! ¿Xoza guinieedi diidx zagdxe ree awa benmal lëjt? Din ni yuꞌ luxdoo bejn laan rnieeman. \v 35 Benzaꞌc rnieeman diidxzaꞌc, din laan yuꞌ luxdooman. Guiáad benmal rnieeman diidxmal din laan yuꞌ luxdooman. \v 36 Per naj rni lëjt guial dxej ni güün xguialguxtis Dios, gra ree bejn yadëëd cwent lojman por gra ree diidxguijdx ni rniee reeman. \v 37 Din por xtiidx gajc bejn guiguien bal rayalaman xcasti Dios o ad rayaltaman laan ya. \s1 Rniab ree bénfarisew tijb milagr \r (Mr. 8:12; Lc. 11:29‑32) \p \v 38 Yuꞌ ree bénfarisew con ree mextr ni rajc ley, rëb loj Jesús: \p ―Mextr, rayënan yaguiaan güünl tijb milagr. \p \v 39 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Lëjt benmal, bén ad rüjnt ni rën Dios abiꞌ rëndi günan tijb milagr. Per achetri guguiaadi, tijbzi ziꞌc guzac Jonás bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. \v 40 Din ziꞌc guyu Jonás lën bëjl naroob choon dxej choon guiaal, ziangajc Bén guxhaal Dios, choon dxej choon guiaal chuꞌman lën baa. \v 41 Abiꞌ chi yadëëd ree bejn cwent loj Dios, bén guban ree Nínive zaban reeman abiꞌ guiëb reeman guial ree bén rigaꞌ yan, yayal reeman xcasti Dios. Din bén Nínive ree bayejc reeman loj Dios chi bacaagdiajg reeman xtiidx Dios ni gunee Jonás. Abiꞌ yan, bén zaꞌnë lëjt mazri lasajcaman guial loj Jonás. \v 42 Ziangajc bén goc reina niz sur, zabanman chi yadëëd ree bejn cwent loj Dios, dxel guiëbaman guial ree bén rigaꞌ yan, yayal reeman xcasti Dios. Din laaman dád zijt guzaman persi bicaagdiajgaman xguialrajc rey Salomón. Abiꞌ yan, bén zaꞌnë lëjt mazri lasajcan guial loj Salomón. \s1 Xindxab ni rayejc \r (Lc. 11:24‑26) \p \v 43 ’Chi rarii tijb xindxab luxdoo tijb bejn, abiꞌ rzax niz loj yujbidx rguiilix lod yaziiladxix. Abiꞌ chi ad rdxejlt lod yaziiladxix, dxel rüjnx xgab naladxix: \v 44 “Zagdxeli yayeꞌcan lod guzaan.” Abiꞌ chi rayejquix ruguiaax luxdoo bén guin najn ziꞌc tijb lënü lod achut zojb, lod bilioob lod najcchaaw tëë. \v 45 Dxel ricaꞌx za gajdx xindxab na̱j ree mazri xinmal guial lojx. Abiꞌ ru gra reex luxdoo bén guin. Dxel mazri benmal gacaman guial loj ni gocaman yaloj. Ziangajc sac ree benmal rigaꞌ loj guidxliuj yan. \s1 Xniaa Jesús con ree bijchaman \r (Mr. 3:31‑35; Lc. 8:19‑21) \p \v 46 Sta canee Jesús loj ree bejn, bidxin xniaaman con ree bijchaman, zaꞌ reeman luleꞌ, rën reeman guinieenë reeman laaman. \v 47 Abiꞌ yuꞌ tijb bén rëb lojman: \p ―Laa xniaal con ree bijchil zaꞌ luleꞌ guin, rën reeman guinieenë reeman lüj. \p \v 48 Per Jesús badxiꞌman xtiidx bén guin rëbaman: \p ―¿Chu na̱j da nan chu tëë ree nin na̱j da bichan? \p \v 49 Dxel con yaaman balüü ree xbejnman rëbaman: \p ―Bén guie ree na̱j da nan në ree da bichan. \v 50 Din chutëëz bén rüjn ziꞌc rën da Dadan bén yuꞌ xanyabaa, laaman na̱j da bichan, da zanan, në da nan. \c 13 \s1 Xcwent bén rtieꞌch bin \r (Mr. 4:1‑9; Lc. 8:4‑8) \p \v 1 Dxejzii brii Jesús yu lod zojbaman, bisobaman roꞌ nijs Galilea. \v 2 Abiꞌ guial dád zien ree bejn bidoꞌp yagaj, beenan naguiejn wëꞌp Jesús loj tijb barcw dxel gurejman lojn, guiáad ree bén guin zaꞌ reeman roꞌ nijs guin. \v 3 Zien ree ni guzuloj culüüman laa reeman, per con ganax ziꞌc cwent ree, rëbaman loj reeman: \p ―Tijb bejn, briiman bigtieꞌchaman bin loj xguiniaaman. \v 4 Chi catieꞌchaman bin guin, taꞌnan biajb loj nejz, abiꞌ biꞌt ree biguijn gudaw reeb laan. \v 5 Staꞌnan biajb loj ree guiaj lod ad rigaꞌt zien yuj, cari gulejnan guial ad zient yuj rigaꞌ. \v 6 Per chi brii gubijdx, bazeꞌcan laan, abiꞌ guial ad yuꞌt liujn gubidxan. \v 7 Dxel staꞌnan biajb loj ree yaquiëjch, chi guniꞌs ree yaquiëjch guin banidloj reen laan. \v 8 Per staꞌnan biajb loj yuj zaꞌc, abiꞌ dád gojcan. Yuꞌn cwa tibgayuu bin loj, yuꞌn cwa gayojn yuꞌ tëën cwa gajlbichii. \v 9 Bén rën gucaagdiajg, gol bacaagdiajg. \s1 Chexc zeel rulüü Jesús con ni na̱j ree ziꞌc cwent \r (Mr. 4:10‑12; Lc. 8:9‑10) \p \v 10 Dxel gubig ree xbejn Jesús lojman rëb reeman: \p ―¿Chexquiza zeel rulüül bejn ree con ganax ziꞌc cwent ree? \p \v 11 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Lëjt, Dios ma basaꞌn lëjt din chigniaꞌdi xhienaag na̱j xguialrniabeeman, per bén guin ree ad basaꞌnt Dios laa reeman chigniaꞌ reeman laan. \v 12 Din Bén ma rigniaꞌ, gusnuu chigniaꞌman mazri, abiꞌ zigniaꞌ daꞌtaman. Per bén ad rigniaꞌzaꞌct ad rüjn tëëtaman naguiejn chigniaꞌman mazri, xt taꞌn ni rigniaꞌman zayanladxaman. \v 13 Zeel rnienëꞌn laa reeman con ganaxzi ziꞌc cwent ree. Din majsi rani loj reeman per rüjn reeman ziꞌc bén ad ruguiaat, abiꞌ majsi riguiejn reeman per rüjn reeman ziꞌc bén ad riguiejnt, bén ad rigniaꞌ tëët. \v 14 Zian rzojb xtiidx Isaías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: \q1 Majsi riguiejn reeman, per achetczi chigniaꞌ reeman. \q1 Abiꞌ majsi rani loj reeman, per ad ruguiaat reeman. \q1 \v 15 Din ma been luxdoo reeman gojl, \q1 nayaaw guidiajg reeman, \q1 nayaaw tëë guiaaloj reeman. \q1 Chitëë guguiaa reeman, \q1 guiguiejn reeman, \q1 chigniaꞌ tëë reeman. \q1 Din ad rënt reeman guiꞌt reeman lon din günan laa reeman perdon. \p \v 16 ’Per xiquilbaadi cuguiaadi caguiejn tëëdi. \v 17 Din naj rni lojdi guial dád zien ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, në ree bén guban ziꞌc rayal, guyën reeman nuguiaa reeman ni cuguiaadi per ad baguiaat reeman laan. Guyën reeman niguiejn reeman ni caguiejndi per ad biguiejnt reeman laan. \s1 Rusigniaꞌ Jesús xcwent bén rtieꞌch bin \r (Mr. 4:13‑20; Lc. 8:11‑15) \p \v 18 ’Yan gol bacaagdiajg xhie rën guiëb ni rnin lojdi xcwent bén bigtieꞌch bin. \v 19 Bén riguiejn xtiidx Dios abiꞌ ad rigniaꞌtaman laan, laaman na̱j ziꞌc bin biajb loj nejz, guial laa riꞌt gajc xindxab rquiedix ni bacaagdiajgaman. \v 20 Guiáad bin biajb loj ree guiaj na̱j ziꞌc bén riguiejn xtiidx Dios, abiꞌ dád nix ru luxdooman riguiejnman laan, \v 21 per guial najman ziꞌc cwaan ni ad yuꞌt xliuj, ad rzudxiꞌchtaman. Chi rzagdiajman o rdxeꞌch ree bejn laaman por xtiidx Dios, laa rusaꞌn gajcaman ni rliladxaman. \v 22 Abiꞌ bin biajb loj ree yaquiëjch na̱j ziꞌc bén riguiejn xtiidx Dios, per guial mazri ruman xgab por ni yuꞌ loj guidxliuj guie, rusquiee guialnazaꞌc rigaꞌ loj guidxliuj guie laaman, abiꞌ zianzi rucwëëz rucaagdiajgaman xtiidx Dios achet sirv been ni bacaagdiajgaman. \v 23 Per bin biajb loj yuj zaꞌc na̱j ziꞌc bén riguiejn xtiidx Dios abiꞌ rigniaꞌman laan rüjn tëëman ziꞌc rën Dios, ziꞌc ni cwa tibgayuu bin loj o ziꞌc ni cwa gayojn o ni cwa gajlbichii. \s1 Trigo con guiꞌxhguijdx \p \v 24 Be Jesús stijb ni na̱j ziꞌc cwent loj reeman, rëbaman: \p ―Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc tijb bén badxeꞌ ganax bin zagdxe loj xguiniaa. \v 25 Per laꞌtgaj nagaꞌyëjs gra reeman, bidxin bén rdxeꞌch laaman guxübinman guiꞌxhguijdx ree loj trigo guin dxel ziaman. \v 26 Abiꞌ chi gulen trigo guin brii tëë dojn lojn në ree guiꞌxh guin ma yuꞌ lojn. \v 27 Dxel bicojn ree xmojs bén naj xguiniaa laan laaman, rëb reeman: “Dad ¿nid ganax bin zagdxe badxeꞌ loj xguiniaal ya? yan, ¿banza guza guiꞌxh yuꞌ lojn?” \v 28 Badxiꞌman laan rëbaman: “Wed tijb bén rdxeꞌch naj bidgadxeꞌ laan.” Dxel gunabdiix ree mojs guin lojman rëb reeman: “¿Xhie nal zudojxhan guiꞌxh guin ree ya?” \v 29 Dxel rëbaman loj reeman: “Yajqui, chitëë guial gaxhidi guiꞌxh guin gaxhidi në trigo guin. \v 30 Zagdxeli gol basaꞌnan din niꞌsnën trigo guin xt chi ma gojcan. Abiꞌ chi guidxin dxej yadoꞌp trigo guin guiën loj ree bén gutoꞌp laan din yalojxgaj guiꞌxh guin yatoꞌp reeman din guixhii reeman lënan zianz cheꞌcan. Dxelri yatoꞌp reeman trigo guin din cuꞌchaaw reeman laa reen lod ruchaaw reen.” \s1 Xcwent xhaj moxtajs \r (Mr. 4:30‑32; Lc. 13:18‑19) \p \v 31 Be Jesús stijb ni na̱j ziꞌc cwent loj reeman, rëbaman: \p ―Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc xhaj moxtajs, ni rudxeꞌ tijb bejn loj xguiniaaman. \v 32 Abiꞌ bin guin na̱j mazri ni wit loj gra ree bin, per chi rniꞌsan laan rajc mazri ni naroob loj gra ree cwaan. Abiꞌ guial naroob daꞌt rajcan, xt rüjn xguixbitiaꞌs ree biguijn xidxan. \s1 Xcwent levadur \r (Lc. 13:20‑21) \p \v 33 Be tëë Jesús stijb ni na̱j ziꞌc cwent loj reeman, rëbaman: \p ―Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc levadur ni rugoꞌch tijb béngunaa choon midid harin, abiꞌ laan rusaaguij gra cob guin. \s1 Chexc zeel rulüü Jesús con ni na̱j ree ziꞌc cwent \r (Mr. 4:33‑34) \p \v 34 Gra ree ni balüü Jesús bejn ree, balüüman laa reeman con ganax ree ni na̱j ziꞌc cwent, achet balüüman laa reeman con ni ad najt ree ziꞌc cwent. \v 35 Zian gojc persi guzojb xtiidx bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: \q1 Con ganaxzi ni na̱j ree ziꞌc cwent gulün bejn ree, \q1 guiën loj reeman ni gad reeman gagbee diizd chi gocchaaw guidxliuj. \s1 Rusigniaꞌ Jesús xcwent guiꞌxhguijdx \p \v 36 Chi ma bazaadiidxnë Jesús benzien guin ree, dxel bayuman lënü con ree xbejnman, abiꞌ gunabdiidx reeman lojman, rëb reeman: \p ―Basigniaꞌ dunujn xcwent guiꞌxhguijdx ni gulen loj guiniaa guin. \p \v 37 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Bén rudxeꞌ bin zagdxe guin na̱j Bén guxhaal Dios, \v 38 abiꞌ guiniaa guin na̱j guidxliuj. Guiáad bin zagdxe guin na̱j ree bén na̱j par loj xguialrniabee Dios. Abiꞌ ree guiꞌxh guin na̱j bén na̱j ree par xindxab. \v 39 Guiáad bén rdxeꞌch, bén guxübin trigo guin na̱j xindxab. Abiꞌ guial radoꞌp guialnazaꞌc guin rën guiëb chi nit guidxliuj, guiáad ree bén yatoꞌp guialnazaꞌc guin na̱j ree xianjl Dios. \v 40 Zian ziꞌc radoꞌp ree guiꞌxhguijdx guin par cheꞌc reen, zian gac chi nit guidxliuj. \v 41 Bén guxhaal Dios guixhiaal ree xianjlaman din yabëë reeman bén rayal ree yarii loj xguialrniabeeman, bén ruzaalguiiw bejn ree din güün reeman dol në gra ree bén cayüjn dol. \v 42 Abiꞌ guzaal reeman laa reeman loj bajl lod goon reeman xt gaw lay reeman. \v 43 Dxel bén naban ree ziꞌc rën Dios, guidiin reeman bachaꞌ loj xguialrniabee xDad reeman Dios, ziꞌc rdiin gubijdx bachaꞌ. Bén rën gucaagdiajg, gol bacaagdiajg. \s1 Xcwent ni lasajc \p \v 44 ’Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc tijb ni lasajc daꞌt, ni naguieꞌch loj tijb guidxliuj. Abiꞌ rdxejl tijb bejn laan zianz ruquieꞌchaman laan stijb, lod gulëëman laan. Abiꞌ dád rabaaman rutoꞌ gra ni rajpaman persi rsiiman guidxliuj guin. \s1 Xcwent perl \p \v 45 ’Rni tëën lëjt: Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc tijb bén rguiil perl zagdxe din siiman laan. \v 46 Chi rdxejlaman tijb perl lasajc, rutoꞌ gra ni rajpaman abiꞌ rsiiman laan. \s1 Xcwent guijxh rniaaz bëjl \p \v 47 ’Abiꞌ tëë xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc tijb guijxh ni ruzaal reeman loj nijs abiꞌ rniaazan graloj bëjl. \v 48 Dxel chi ma gudxa guijxh guin rabëë reeman laan roꞌ nijs guin, abiꞌ rbej reeman rabe reeman loj bëjl guin, dxel raguꞌ reeman be zagdxe lën dxüm guiáad be ad najt zagdxe rusëëb reeman. \v 49 Zian gac dxej nit guidxliuj, guiꞌt ree xianjl Dios yabe reeman benmal loj ree benzaꞌc. \v 50 Abiꞌ guzaal reeman benmal guin ree loj bajl lod goon reeman abiꞌ xt gaw lay reeman. \s1 Bén rbe nicüb në ni yojx \p \v 51 Dxel gunabdiidx Jesús loj ree xbejnman, rëbaman: \p ―¿Rigniaꞌdi gra ni canin lëjt ya? \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Rayigniaꞌnan, Dad. \p \v 52 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Gra ree mextr ni rajc ley, abiꞌ cusiid reeman xhienaag na̱j xguialrniabee Dios, laa reeman na̱j ziꞌc tijb bén rbe nicüb në ni yojx loj gra ni rajpaman. \s1 Badxin Jesús Nazaret \r (Mr. 6:1‑6; Lc. 4:16‑30) \p \v 53 Chi gulox gunee Jesús loj reeman zian, zianz bazaman. \v 54 Dxel badxin ladxaman, ni guzuloj culüüman bejn ree lën xyadoo reeman. Abiꞌ dád badxaloj ree bén guin, rëb reeman: \p ―¿Ban guin basiidaman gra ree ni rajcaman? ¿Chexquiza zeel rajc rüjnman milagr ree? \v 55 ¿Nid laaman na̱j xiꞌn carpinter ya, abiꞌ xniaaman na̱j Li, guiáad ree bijchaman na̱j Jacob, Xiëb, Simón, në Judas? \v 56 ¿Nid luguiedx guie zojb ree bizanman ya? ¿Banza guin basiidaman gra ree ni rajcaman? \p \v 57 Abiꞌ ad bidxgaꞌt reeman Jesús. Per rëbaman loj reeman: \p ―Bantëëz guin rajp ree bejn respejt tijb bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn, per ladxaman achut rajp laaman respejt niꞌqui lidxaman. \p \v 58 Abiꞌ ad zient milagr beenman yagaj guial ad bililadxt reeman laaman. \c 14 \s1 Güjt Waj Bén baroobnijs bejn ree \r (Mr. 6:14‑29; Lc. 9:7‑9) \p \v 1 Tiampzii Herodes bén canabee niz Galilea, biguiejnman ni cayüjn Jesús. \v 2 Abiꞌ rëbaman loj ree xbejnman: \p ―Waj bén baroobnijs bejn ree, laaman baban zatijb, zeel rajpaman guialrniabee rüjnman milagr ree. \p \v 3 Rëb Herodes zian guial laaman gunabee biniaaz Waj, abiꞌ bixiiman con caden dxel badxeꞌ reeman laaman ladxguiib. Been Herodes guin zian por Herodías lacheel bijchaman bén la Felip, \v 4 guial rëb Waj guin loj Herodes: \p ―Ad laat guial zojbnël laagajc lacheel bijchil. \p \v 5 Guyën Herodes nugüjtaman Waj, per bidxebaman xhie nüjn ree bejn laaman guial graczi reeman rëb Waj na̱j tijb bén rudëëd xtiidx Dios loj ree bejn. \v 6 Per chi bazaꞌ Herodes ijz, brii xiꞌn Herodías bayaꞌm loj ree xbioozaman. Abiꞌ dád bayuladx Herodes ziꞌc bayaꞌm, \v 7 dxel rëb Herodes gudëëdaman xhietëëz ni guiniabim. \v 8 Abiꞌ xniaam rëb lojm xhie guiniabim, dxel rëbim loj Herodes: \p ―Banee guijc Waj bén ruroobnijs bejn ree, baneen loj tijb pliajt. \p \v 9 Dád guyunaya rey Herodes, per guial mal bayaꞌn reeman diidx niz loj gra ree xbioozaman, gunabeeman xsuldadaman gudëëd reeman ni gunabim. \v 10 Dxel gunabeeman guitüꞌ reeman guijc Waj lën ladxguiib guin, \v 11 abiꞌ bidxinnë reeman laan loj tijb pliajt badëëd reeman laan lojm, dxel bayümin loj xniaam. \p \v 12 Zianz bidxin ree xbejn Waj bacaꞌ reeman xcuerpaman persi biquieꞌch reeman laaman. Dxel bicojn reeman Jesús. \s1 Ruyaan Jesús gaay mil bejn \r (Mr. 6:30‑44; Lc. 9:10‑17; Jn.6 :1‑14) \p \v 13 Chi gogbee Jesús zian, guyuman loj tijb barcw zëman niz lod achutczi zojb din su laazaman. Chi gogbee ree bejn, dxel brii ladx reeman zë guiaꞌzi reeman lod guidxinman. \v 14 Chi barii Jesús loj barcw guin baguiaaman bén guixiuj ree rigaꞌ yagaj, bayaman laa reeman abiꞌ bayüjnman bénragxuu zinë reeman. \v 15 Chi ma gudxe, gubig ree xbejnman lojman rëb reeman: \p ―Ma gudxe yan, abiꞌ achut bejn zojb niz guie. Güjdx loj ree bén guin ma gojl yaguiaj reeman, din che reeman guiedx lod sii ni gaw reeman. \p \v 16 Per badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Ad rüjnt naguiejn yaguiaj reeman, lëjt gol badëë ni gaw reeman. \p \v 17 Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Per gaayzi guiadxtil nacaꞌn con zatioꞌp bëjl. \p \v 18 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol tanë reen guie. \p \v 19 Dxel gunabeeman gurej gra ree bén guin loj guixyaꞌ. Abiꞌ cwaꞌman guigaay guiadxtil guin con grop bëjl guin. Dxel gules lojman xanyabaa badëëman quixtëë loj Dios, abiꞌ gulaꞌman guiadxtil guin badëëman laan loj ree xbejnman persi gudiꞌs reeman laan loj gra ree bén guin. \v 20 Gra reeman gudaw xt bigdxinladx reeman, abiꞌ staczi bacha reeman za chiptioꞌp dxüm ni bayaꞌn. \v 21 Bén gudaw guin ree na̱j reeman cost gaay mil xinguiaaw garenqui ree béngunaa con ree xindoo. \s1 Riza Jesús loj nijs \r (Mr. 6:45‑52; Jn.6 :16‑21) \p \v 22 Dxel gunabee Jesús xbejnman guyu reeman loj barcw din ned reeman tëd gaj reeman stiblad roꞌ nijs guin, laꞌtgaj cuzaadiidx nëman benzien guin ree. \v 23 Chi ma gulox bazaadiidx nëman laa reeman, dxel zë xtijbaman guijc tijb guiaꞌ din cwedx guiniabaman Dios. Chi gure guiaal xtijbzaman zaꞌ guijc guiaꞌ guin. \v 24 Guiáad barcw guin zijt ma zën loj nijs, dád rliaroꞌ xtüjp nijs guin laan guial rliaj bi niz loj barcw guin. \v 25 Chi ma cayreguiaal, zibig Jesús loj ree xbejnman rzaman loj nijs guin. \v 26 Dxel baguiaa ree xbejnman laaman rzaman loj nijs guin, dád bidxeb reeman abiꞌ gurixdiaj reeman rëb reeman: \p ―¡Tijb anman! \p \v 27 Per guneenë Jesús laa reeman rëbaman: \p ―¡Gol baguꞌ luxdoodi! ¡Najn, ad rdxebidi! \p \v 28 Badxiꞌ Bëdan rëbaman: \p ―Dad, bal lüjn, gunabee gazan loj nijs guin guialan lojl. \p \v 29 Abiꞌ rëb Jesús lojman: \p ―Guda. \p Dxel baguiajt Bëd loj barcw guin, rzaman loj nijs guin zëman loj Jesús. \v 30 Per chi baguiaaman bidoxhan cabiꞌ dxel bidxebaman, abiꞌ guial guzuloj cazëëbaman xan nijs guin guridxaꞌman rëbaman: \p ―¡Gognë naj, Dad! \p \v 31 Loj hor ziigajc basli yaa Jesús gunaazaman yaa Bëd, rëbaman lojman: \p ―¿Chexc zeel ad rliladxzaꞌctil, chexc zeel yuꞌ nawëëguil? \p \v 32 Abiꞌ chi bayëꞌp reeman loj barcw guin, laa bacwëëz gajc bi guin. \v 33 Guiáad ree bén yuꞌ loj barcw guin bazuxib reeman loj Jesús, rëb reeman: \p ―Diidxliczi lüjn na̱j xiꞌn Dios. \s1 Rayüjn Jesús bénragxuu ree Genesaret \r (Mr. 6:53‑56) \p \v 34 Chi gudëd reeman loj nijs guin dxel bidxin reeman xyuj ree bén Genesaret. \v 35 Abiꞌ ree bén niz ni bayünbee reeman Jesús, abiꞌ guidibczi niz yagaj gutieꞌch reeman diidx guial zaꞌman ni. Dxel binë ree bejn bénragxuu ree lojman, \v 36 guzajc reeman liaadx lojman din tiëbaman gugaal reeman majsi guiaꞌzi xabaman. Abiꞌ gra ree bén bagaal xabaman bayajc. \c 15 \s1 Ni rüjn persi rajc bejn béndol \r (Mr. 7:1‑23) \p \v 1 Bénfarisew ree con ree mextr rajc ley, bén za ree Jerusalén, gubig reeman loj Jesús abiꞌ gunabdiidx reeman lojman, rëb reeman \p \v 2 ―¿Chexc zeel ad zinalt ree xbejnl costumbr ni basaꞌn dux béngulal ree? ¿Chexc zeel ad zinalt reeman costumbr ziꞌc rayal gunaa reeman chi gad reeman gaw? \p \v 3 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Laadx lëjt, ¿chexc zeel rüjndi xtiidx Dios tiblad persi zinal xcostumbridi? \v 4 Din Dios rëb: “Gojp respejt xDadil con xniaal”, abiꞌ “Bén rniee diidxguijdx loj xdadaman o xniaaman ya, rayal guiëtaman.” \v 5 Per lëjt rëb zileꞌ guiëb bejn loj xdadaman o xniaaman: “Ad zileꞌt günan lüj yudar, din gra ni raꞌpan na̱j par Dios.” \v 6 Rëbidi guial bén guiniee zian, ad zileꞌt güün yudar xdadaman con xniaaman, abiꞌ zian rbëëladxidi xtiidx Dios persi zinal xcostumbridi. \v 7 ¡Bén rusquiee! ¡Rüjnzidi guial nabandi xnejz! Waliqui ni gunee Isaías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: \q1 \v 8 Bén guie ree rëbzi reeman rniajchiꞌ reeman naj, \q1 per ad rënt reeman naj con guidib luxdoo reeman. \q1 \v 9 Xliaꞌczi rniajchiꞌ reeman naj, \q1 abiꞌ rulüü reeman bejn ree ganaxzi ni rbëëguijc ree bénguidxliuj. \p \v 10 Dxel gurejdx Jesús ben zien rigaꞌ ree yagaj, abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Gol bacaagdiajg, gol bigniaꞌ tëë ni ganin lojdi. \v 11 Ad ni rawt bejn rüjn laaman béndol, ni ririi roꞌman laan rüjn laaman béndol. \p \v 12 Dxel gubig ree xbejn Jesús lojman, rëb reeman: \p ―¿Gogbeel ya bidxeꞌch ree bénfarisew chi biguiejn reeman ni guneel? \p \v 13 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Gra ni ad zëëdt por da Dadan Dios bén yuꞌ xanyabaa, yuꞌ dxej nitan. \v 14 Zeel gol basaꞌn reeman din laa reeman na̱j ziꞌc tijb bénlutiaꞌp rulüü stijb bénlutiaꞌp ban niz cheman. Abiꞌ bal tijb bénlutiaꞌp gulüü stijb bénlutiaꞌp guin, zayajb grop reeman roꞌ balaꞌ. \p \v 15 Dxel rëb Bëd loj Jesús: \p ―¿Basigniaꞌ dunujn xhie rën guiëb ni guneel? \p \v 16 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―¿Wen, niꞌqui lëjt ad rigniaꞌtan ya? \v 17 ¿Id rigniaꞌdi ya guial gra ni raw bejn rej lënman abiꞌ rariin? \v 18 Per diidx ririi roꞌ bejn, luxdooman zan, abiꞌ laan rüjn laaman béndol. \v 19 Din luxdoo bejn za graloj ree xgabmal, guialrugüjt bejn, guial rüjn nidxuudx, guialrzunë lacheel ben ren, guialrban, guialrusquiee në guialrniee diidxguijdx loj lasaꞌ. \v 20 Gra ree ni guie na̱j ni rüjn bejn béndol. Per guial ad zunaat bejn ziꞌc na̱j costumbr ni rayal güün bejn chi gadaman gaw, ad laatan na̱j ni rüjn laaman béndol. \s1 Tijb béngunaa Canaán bililadx Jesús \r (Mr. 7:24‑30) \p \v 21 Chi baza Jesús yagaj zëman niz Tiro në niz Sidón. \v 22 Abiꞌ yagaj zojb tijb béngunaa za niz Canaán, briiman, rbixdiajman rëbaman loj Jesús: \p ―¡Dad, xdiaa Davi, baya naj! Da xiꞌndxaꞌpan yuꞌ bendxab luxdoom, dád rusagziman laam. \p \v 23 Abiꞌ Jesús ad badxiꞌtaman xtiidx béngunaa guin. Dxel gubig ree xbejnman lojman, rëb reeman: \p ―Bidxgaꞌ béngunaa guin, din yaguiajman, din rbixdiajman nalaman dunuj ree. \p \v 24 Dxel rëb Jesús: \p ―Dios guxhaal naj din günan yudar ganaxzi ree bén Israel zë loj nejz mal. \p \v 25 Per béngunaa guin bigzuxibaman loj Jesús, rëbaman: \p ―¡Dad, gognë naj! \p \v 26 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Ad zagdxet na̱j chiquied bejn guiadxtil loj xiꞌnman din gudëëdaman laan loj ree bëꞌcw. \p \v 27 Badxiꞌ béngunaa guinan, rëbaman: \p ―Waliquil, Dad, per në ree bëꞌcw rutoꞌp guiadxtil laay ni ryajb xan xmex bén na̱j xbëꞌcw laa reeb. \p \v 28 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―¡Na, waliquil rliladxil con guidib luxdool! Gac ziꞌc rënl. \p Loj hor guin gajc bayajc xiꞌn bén guin. \s1 Rayüjn Jesüs zien ree bénragxuu \p \v 29 Baza Jesús yagaj, bidxinman roꞌ nijs Galilea, dxel wëꞌpaman guijc tijb guiaꞌ abiꞌ gurejman yagaj. \v 30 Dád zien bejn bidoꞌp lod zaꞌman. Binë reeman bencoj ree, në ree bénlutiaꞌp, në ree bén ad rüjnt xuꞌc dxiin, con ree bengop në zien ree bénragxuu ren ree, badxig reeman laa reeman loj Jesús, abiꞌ bayüjnman laa reeman. \v 31 Dád badxa loj ree bejn chi baguiaa reeman ma rniee ree bengop, ma bayajc xuꞌc ree bén ad rüjnt dxiin xuꞌc, guiáad ree bencoj ma rza reeman abiꞌ ree bénlutiaꞌp ruguiaa reeman. Zianz guzuloj cuzaꞌt reeman zagdxe xDios ree bén Israel. \s1 Ruyaan Jesús tajp mil bejn \r (Mr. 8:1‑10) \p \v 32 Abiꞌ gurejdx Jesús bén na̱j ree xbejnman, rëbaman loj reeman: \p ―Rayan bén guin ree, din ma gojc choon dxej zaꞌ reeman con naj, abiꞌ achet ni gaw reeman. Ad rëntan yaguꞌnejzan laa reeman sin guialraw ad nial yadaj reeman niz lunejz. \p \v 33 Dxel rëb ree xbejnman lojman: \p ―Per ¿ban guin yucaꞌn ni gaw ree benzien guin, ziꞌc na̱j guie lod achutczi bejn zojb? \p \v 34 Gunabdiidx Jesús loj reeman, rëbaman: \p ―¿Bël guiadxtil caꞌdi? \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Gajdx guiadxtil con zatioꞌp choon bëjl. \p \v 35 Dxel gunabee Jesús gurej gra ree bén guin luyuj. \v 36 Abiꞌ cwaꞌman guigajdx ree guiadxtil guin con ree bëjl guin, badëëman quixtëë loj Dios. Dxel gulaꞌman laa reen, badëëman laa reen loj ree xbejnman persi gudiꞌs reeman laa reen loj gra ree bén guin. \v 37 Gra reeman gudaw xt bigdxinladx reeman. Abiꞌ staczi bacha reeman gajdx dxüm ni bayaꞌn. \v 38 Bén gudaw ree na̱j reeman tajp mil xinguiaaw, garenqui ree béngunaa con ree xindoo. \v 39 Dxel bazaadiidxnë Jesús laa reeman, abiꞌ guyuman loj barcw ziaman niz Magadán. \c 16 \s1 Rniab reeman güün Jesús tijb milagr \r (Mr. 8:11‑13; Lc. 12:54‑56) \p \v 1 Bénfarisew ree con ree bénsaducew bidxin reeman lod zaꞌ Jesús, abiꞌ par güün reeman laaman prueb gunab reeman lojman din güünman tijb milagr din guiguien guial Dios guxhaal laaman. \v 2 Per badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Wadxe ree chi ruguiaadi naxnia xanyabaa, rëbidi: “Zagdxe gac guixie din naxnia xanyabaa.” \v 3 Guiáad rsil chi naxnia xanyabaa yuꞌ tëë za̱j, rëbidi: “Ad laat gac yandxej.” ¡Bén rusquiee!, bal ragbeedi xhie rën guiëb sen yuꞌ xanyabaa, ¿chexc ad rigniaꞌtidi xhie rën guiëb gra ni cuguiaadi yan? \v 4 Bén mal, ad rliladxtidi abiꞌ rniabidi günan tijb milagr, per achet guguiaadi, tijbzi ziꞌc guzac Jonás. \p Dxel basaꞌn Jesús laa reeman, ziataman. \s1 Xlevadur ree bénfarisew \r (Mr. 8:14‑21) \p \v 5 Dxel gudëdnë ree xbejnman stiblad roꞌ nijs guin, per bayanladx ree xbejnman ninë reeman guiadxtil. \v 6 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol gojp cudad con xlevadur ree bénfarisew në ree bénsaducew. \p \v 7 Dxel guzuloj rëb loj lasaꞌ reeman: \p ―Naman duloj ree zian guial ad nacaꞌt ree guiadxtil. \p \v 8 Gogbee Jesús ni canee reeman abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―¿Chexc zeel rëbidi guial ad caꞌtidi guiadxtil? Taꞌnnijt rliladxidi naj. \v 9 ¿Staczi ad rigniaꞌtidi ya? ¿Nid rusaaladxidi ya chi gudiꞌsan gaay guiadxtil loj gaay mil bejn, abiꞌ zabël dxüm ni bayaꞌn batoꞌpidi? \v 10 ¿Nid zaladx tëëdi ya chi gudiꞌsan gajdx guiadxtil loj tajp mil bejn, abiꞌ zabël dxüman batoꞌpidi? \v 11 ¿Chexc zeel ad rigniaꞌtidi guial ad guiadxtiltan cuzatan lojdi, chi rnin lojdi gapidi cudad con xlevadur ree bénfarisew në ree bénsadusew? \p \v 12 Dxel bigniaꞌ ree xbejnman guial ad xlevadurt guiadxtilan cuzaꞌtaman loj reeman, rëbaman zian din gap reeman cudad con ni rulüü ree bénfarisew në ree bénsaducew. \s1 Rëb Bëd guial Jesús na̱j Cristo \r (Mr. 8:27‑30; Lc. 9:18‑21) \p \v 13 Chi bidxin Jesús niz Cesarea de Filipo, gunabdiidxaman loj ree xbejnman, rëbaman: \p ―¿Chu rëb ree bejn, na̱j Bén guxhaal Dios? \p \v 14 Badxiꞌ reeman laan, rëb reeman: \p ―Yuꞌ reeman rëb guial Wajn, bén baroobnijs bejn ree. Yuꞌza reeman rëb guial Elíasan, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, yuꞌ tëë reeman rëb guial Jeremíasan, bén badëëd xtiidx Dios loj ree bejn o stijb ben ren ya, bén badëëd xtiidx Dios loj ree bejn. \p \v 15 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―Laadx lëjt, ¿xhie nadi, chu naj? \p \v 16 Badxiꞌ Simón Bëdan, rëbaman: \p ―Lüjn na̱j Cristo. Lüjn na̱j Xiꞌn Dios naban. \p \v 17 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Xiquilbaal, Simón, xiꞌn Jonás, din ad bénguidxliujt guna lojl ni guinieel, da Dadan bén yuꞌ xanyabaa laaman na̱j bén guna lojl. \v 18 Abiꞌ naj rni lojl, Bëd, (rën guiëban “guiaj”) lüj na̱j ziꞌc tijb guiaj ni gacnë lidxan, din por lüj grii ree bén gac da bejnan abiꞌ niꞌqui guialgüjt ad zunijtt laa reeman. \v 19 Naj gune lüj guialrniabee ni za xanyabaa, abiꞌ gra ni tiëbil gac loj guidxliuj guie ma na̱j gacan xanyabaa, guiáad ni ad zatiëjbtil gac loj guidxliuj guie ad najt gacan xanyabaa. \p \v 20 Dxel gunabee Jesús loj gra ree xbejnman guial achu loj guiëb reeman guial laaman na̱j Cristo. \s1 Rugojn Jesús guiëtaman \r (Mr. 8:31–9:1; Lc. 9:22‑27) \p \v 21 Diizd nadxel guzuloj Jesús bagojn ree xbejnman guial na̱j cheman Jerusalén, abiꞌ ree guxtis Israel con ree bixhioz rniabee ree bixhioz në ree mextr rajc ley, laa reeman na̱j bén gusagzi laaman, gugüjt reeman laaman, per ni yayon dxej yabanman. \v 22 Dxel gulëëcaan Bëd laaman, rëbaman lojman: \p ―¡Dios ad zabëëladxt lüj, Dad! ¡Laaman ad zatiëjbt saquil zian! \p \v 23 Per badxiꞌ loj Jesús, rëbaman: \p ―¡Basaꞌn naj, xindxab!, ad rüjn nawëëguil lon. Din ad por Diost zëëd ree xgab ni rüjnl, xixgab bénguidxliujn rüjnl. \p \v 24 Dxel rëb Jesús loj ree xbejnman: \p ―Bal yuꞌ bén rën gac da bejnan ad zajct güünman ziꞌc na̱j xixgabaman, siibnejzaman guialzi ni tëdzaman abiꞌ guidnalaman naj. \v 25 Din bén mazri rën xguialnaban ni rajpaman loj guidxliuj guie zadxin dxej gunijtaman laan. Per bén guiët por naj, zajpaman guialnaban tiblayaa con Dios. \v 26 Xhieczi gan gap bejn gra ni yuꞌ loj guidxliuj, abiꞌ nitaman loj Dios. Din ad zileꞌt sii bejn xguialnabanman xanyabaa. \v 27 Abiꞌ Bén guxhaal Dios, guiꞌtaman con xguialrniabee xDadaman Dios në ree xianjl Dios din gudëëman ni rayal tijbgaj bejn, bal gonin been bejn. \v 28 Diidxliczi rnin lojdi guial yuꞌ ree bén rigaꞌ guie ad zëjtt reeman chi gad reeman guguiaa Bén guxhaal Dios, guiꞌtaman con xguialrniabeeman din nabeeman. \c 17 \s1 Bidxaa Jesús loj choon ree xbejnman \r (Mr. 9:2‑13; Lc. 9:28‑36) \p \v 1 Chi gudëd xhoꞌp dxej, binë Jesús Bëd, në Jacob con Waj bijch Jacob, binëman laa reeman guijc tijb guiaꞌ ya. \v 2 Ni bidxaa Jesús niz loj reeman. Dád balaa bachaꞌ lojman ziꞌc rulaa gubijdx bachaꞌ, guiáad xabaman bayajcan naquich, balaa tëën bachaꞌ ziꞌc guij. \v 3 Abiꞌ loj hor guin baguiaa reeman Moisejs con Elías cayünë reeman Jesús diidx. \v 4 Dxel rëb Bëd loj Jesús: \p ―Dad, ¡zagdxe na̱j nadxuꞌ ree guie! Bal rënl, günan choon ranch, tijban par lüj, tijban par Moisejs, stijban par Elías. \p \v 5 Laꞌtgaj canee Bëd zian, biguiajt tijb za̱j xt guijc reeman ridiinan bachaꞌ, loj za̱j guin brii chaꞌ bejn rëbaman: \p ―Bén guie na̱j da Xiꞌnan, bén rën daꞌtan, bén rabaanëꞌ tëën, gol bacaagdiajg xtiidxaman. \p \v 6 Chi biguiejn ree xbejn Jesús diidx guin ree, bazuxib reeman basajb loj reeman xt luyuj, dád bidxeb reeman. \v 7 Dxel gubig Jesús lod zaꞌ reeman, baquiꞌman laa reeman, rëbaman: \p ―Gol guzuli, ad ridxebidi. \p \v 8 Abiꞌ chi gules loj reeman achutri baguiaa reeman, tijbzi Jesús zaꞌ yagaj. \p \v 9 Laꞌtgaj cayguiajt reeman ruguiaꞌ guin, rëb Jesús loj reeman: \p ―Achuczi loj guiëbidi ni baguiaadi, xt chi yaban Bén guxhaal Dios. \p \v 10 Dxel gunabdiidx ree xbejnman lojman, rëb reeman: \p ―¿Chexquiza zeel rëb ree mextr rajc ley guial yaloj Elías guiꞌt? \p \v 11 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Walican guial yaloj Elías guiꞌt, laaman guzuxnejz gra. \v 12 Per naj rni lëjt guial mal biꞌt Elías, abiꞌ ad bayagbeet ree bejn laaman, beennë reeman laaman ni guyëntzi reeman. Abiꞌ ziangajc gusagzi reeman Bén guxhaal Dios. \p \v 13 Dxel gogbee ree xbejnman guial Wajn bén baroobnijs bejn ree cuzaꞌtaman. \s1 Rayüjn Jesús tijb xin rëjtyaꞌ \r (Mr. 9:14‑29; Lc. 9:37‑43) \p \v 14 Chi badxin Jesús con guiyon ree xbejnman, lod cabëz ree ben zien laaman bibig tijb xinguiaaw lojman, bazuxibix lojman rëbix: \p \v 15 ―Dad, baya da xiꞌnan, din dád rzagdiajx rëjtyaꞌx. Bëlczi volt riyajbix lojguij o lojnijs ya. \v 16 Bidnëꞌn laax loj ree xbejnl, per ad rajct rayüjn reeman laax. \p \v 17 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―¡Benguijdx, bén ad rliladxt! ¿Xt goc gazunëꞌn lëjt? ¿Xt goc gadaanan lëjt? Gol tanë xinzii guie. \p \v 18 Dxel gudilë Jesús xindxab guin, babëëman laax luxdoo xin guin. Loj hor guin gajc bayajquix. \p \v 19 Abiꞌ gunabdiidx ree xbejn Jesús lojman lood ren, rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel ad gojct nalëën xindxab guin luxdoo xin guin? \p \v 20 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Guial taꞌnzi rliladxidi. Naj rni lojdi bal na̱j xguialrliladxidi majsi ziꞌctzi na̱j xhaj moxhtajs, zileꞌ guiëbidi loj guiaꞌ guin: “Bisüd guie, bisob lood ren”, zucaagdiajgan xtiidxidi. Achetczi gac nawëëg par lëjt. \v 21 Per par yarii lasaꞌ ree xindxab guie ryaadx chu cwedx guiniab Dios guibaꞌn tëë. \s1 Rugojn Jesús zatijb guial guiëtaman \r (Mr. 9:30‑32; Lc. 9:43‑45) \p \v 22 Laꞌtgaj zaꞌ Jesús niz Galilea con ree xbejnman, rëbaman loj reeman guial yayü reeman Bén guxhaal Dios loj ree bejn, \v 23 abiꞌ gugüjt reeman laaman, per ni yayon dxej yabanman. Chi biguiejn ree xbejnman zian, dád guyu naya reeman. \s1 Ni rajx par yadoo \p \v 24 Chi badxin Jesús con ree xbejnman guiedx Capernaum, bén ruquijx ree impuest par yadoo wej reeman loj Bëd bignabdiidx reeman, rëb reeman: \p ―¿Rguijx xmextril impuest par yadoo ya? \p \v 25 Badxiꞌ Bëdan, rëbaman: \p ―Riguijxcaman laan. \p Dxel chi bayu Bëd lënü lod zaꞌ Jesús, yalojli Jesús gunabdiidx lojman, rëbaman: \p ―¿Xhie naladxil, Simón? ¿Chu rguijx impuest loj ree rey yuꞌ loj guidxliuj guie? ¿Xiꞌn reeman ya o benzit ree? \p \v 26 Badxiꞌ Bëd laan rëbaman: \p ―Benzit ree. \p Dxel rëb Jesús: \p ―Abiꞌ ree bén ladx reeman ad rguijxt reeman laan. \v 27 Per chitëë guidxeꞌch reeman, wej roꞌ nijs, bazaal xiansuelil, dxel bëjl yaloj ni guiniaazil babëëb. Roꞌ bëjl guin guidxelil tijb cintabl, con laan bitijx dux impuest. \c 18 \s1 ¿Chu mazri zojbloj? \r (Mr. 9:33‑37; Lc. 9:46‑48) \p \v 1 Lën ree dxejzii bidxin ree xbejn Jesús lod zaꞌman, abiꞌ gunabdiidx reeman lojman, rëb reeman: \p ―¿Chu mazri zojbloj lod rniabee Dios? \p \v 2 Dxel gurejdx Jesús tijb xindoo, bazujman laax galay reeman, \v 3 abiꞌ rëbaman: \p ―Diidxliczi rnin lojdi bal id zayüjndi xgab por xtolidi, bal id zajc tëëdi ziꞌc tijb xindoo, ad zutidi lod rniabee Dios. \v 4 Bén güün naya loj Dios, gac tëëman ziꞌc xindo guie, laaman gac bén mazri zojbloj lod rniabee Dios. \v 5 Abiꞌ bén yacaꞌ tijb xindoo, por naj, najn racaꞌman. \s1 Bén rüjn persi ryajb ree bejn loj dol \r (Mr. 9:42‑48; Lc. 17:1‑2) \p \v 6 ’Bal chu gusajb tijb bén qui rliladxri naj loj dol, zagdxeli guixhii reeman tijb guiajroꞌ yëjnman guzaal reeman laaman xt xan nijs. \v 7 ¡Probza bénguidxliuj guial yuꞌ daꞌt ni rusajb laaman loj dol! Zianczi yuꞌ ni mal guin loj guidxliuj, per ¡probza bén gusajb bejn ree loj dol! \p \v 8 ’Zeel, bal laagajc yaal o guiaꞌl rusajb lüj loj dol, zagdxeli gutüꞌn bazaalan zijt, din zagdxeli chuꞌl xanyabaa con tibladzi yaal o con tibladzi guiaꞌl, luar chuꞌl con groplad yaal o groplad guiaꞌl loj bajl ni ad yuꞌt dxej yayüꞌ. \v 9 Abiꞌ bal laagajc guiaalojl rusajb lüj loj dol, gulëën bazaalan zijt, zagdxeli chuꞌl con tibladzi guiaalojl xanyabaa, luar chuꞌl con gropladan loj bajl yuꞌ gabijl. \s1 Xcwent xiil gunit \r (Lc. 15:3‑7) \p \v 10 ’Ad guiniajgaadi loj ree bén qui rliladxri naj. Din diidxliczi rnin lëjt guial xanyabaa yuꞌ ree anjl rniaj laa reeman zianczi zaꞌ reeman loj da Dadan Dios bén yuꞌ xanyabaa. \v 11 Guiáad Bén guxhaal Dios zëëdaman par ree bén ad zinalt xnejz Dios din laa reeman loj dol. \p \v 12 ’¿Xhie naladxidi? Bal tijb bejn rajp tibgayuu xiil, abiꞌ rizëëb tijbib, ¿nid zusaꞌnman zatajpgajlchiinbitapib dajn ya din chigdiilaman be bizëëb guin? \v 13 Abiꞌ bal yadxejlaman laab, diidxliczi rnin mazri yabaanëman laab guial loj tajpgajlchiinbitap be ad bizëëb guint. \v 14 Ziangajc dux Dad ree Dios bén yuꞌ xanyabaa ad rëntaman nit niꞌczi tijb ree bén qui rliladxri laaman. \s1 Xhienaag yaguieen perdon du lasaꞌ ree \r (Lc. 17:3) \p \v 15 ’Bal xhie tijb ni mal güün lasaꞌl lüj, guneenëman lüjzi din gagbeeman xhie falt badxeꞌman. Bal guidxgaꞌman xtiidxil, ma beenl gan yaneenël laaman zagdxe. \v 16 Bal id ridxgaꞌman lüj, binë zatijb o zatioꞌp bejn, din chigneenëdi laaman din con xtiidx tioꞌp o choon bejn guiguien guial ma bigneenël laaman. \v 17 Dxel bal niꞌqui xtiidx reeman ad ridxgaꞌtaman, bagojn ree bén zinal xnejz Dios, abiꞌ bal niꞌqui xtiidx reeman ad ridxgaꞌtaman, dxel ma guguiaadi laaman ziꞌc tijb bén ad rliladxt Dios o ziꞌc tijb bén ruquijx impuest par Rom. \p \v 18 ’Diidxliczi rnin, gra ni ad zatiëjbtidi gac loj guidxliuj guie ad rajctan xanyabaa, guiáad ni tiëbidi gac loj guidxliuj guie mal rajcan xanyabaa. \p \v 19 ’Rni tëën lëjt: Bal yayaꞌn tioꞌpidi diidx loj guidxliuj guie, par guiniabidi xhienin loj da Dadan bén yuꞌ xanyabaa, laaman gunee laan. \v 20 Din lod radoꞌp tioꞌp o choon bejn por naj, laa naj zaꞌ galay reeman. \p \v 21 Dxel gubig Bëd gunabdiidxaman loj Jesús, rëbaman: \p ―Dad, ¿bël volt rayal günan perdon lasaꞌn, bal güünman naj xhienin? ¿Xt gajdx volt ya? \p \v 22 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Ad gajdx voltizi rayal güün lasaꞌl perdon, rayal güünl perdon gajdx volt gayojnchii. \s1 Xcwent bén ad rüjnt perdon lasaꞌ \p \v 23 ’Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc tijb rey ni been xgab guial ma gojl yaguijx ree xmojsaman lojman. \v 24 Chi guzulojman caybëëman cwent guin, bidxin tijb xmojsaman lojman bén ral zroꞌ daꞌt. \v 25 Abiꞌ guial achet rajp bén guin din yaguijxaman ni ralaman, gunabee rey guin toꞌman loj ree bejn në lacheelaman con ree xiꞌnman nëtëë gra ni rajpaman din chileꞌ yaguijxaman diꞌn guin. \v 26 Dxel bazuxibaman loj rey guin, beenman naya rëbaman: “Dad, gojp naj pacens zaguixcan graczi ni ralan lojl.” \v 27 Zianz baya rey guin laaman, beenman laaman perdon gra ni ralaman, abiꞌ baslaaman laaman ziaman. \v 28 Per chi barii mojs guin yagaj, badxajgaman tijb bén rüjnnëman dxiin, ralaman taꞌnzi milia lojman. Dxel gunaazaman laaman guzuloj caguiajman yëjnman, rëbaman: “¡Baguijx ni ralil lon!” \v 29 Dxel bazuxib bén guin lojman beenman naya rëbaman: “Gojp naj pacens zaguixcan graczi ni ralan lojl.” \v 30 Per ad guyënt bén guin, badxeꞌman laaman ladxguiib xt lodzi yaguijxaman diꞌn guin. \v 31 Chi baguiaa ree los demazri ree xmojs rey guin, dád gognaa luxdoo reeman, abiꞌ wej reeman biguiedx reeman lojman gra ni goc. \v 32 Dxel gurejdx rey guin mojs guin, zianz rëbaman lojman: “¡Mojs guijdx! Benan perdon gra ni ralil lon guial beenl naya. \v 33 ¿Nid nëgajc lüj rayal naya xcompniaril ya, ziꞌcgajc bayan lüj?” \v 34 Abiꞌ guial tant balen rey guin, gunabeeman badxeꞌ reeman laaman ladxguiib xt lodzi baguijx gra ni ralaman. \p \v 35 Basnuu Jesús rëbaman: \p ―Ziangajc güünnë da Dadan lëjt, bén yuꞌ xanyabaa, bal id züjn perdon lasaꞌdi con guidib luxdoodi ni rüjnnë reeman lëjt. \c 19 \s1 Rulüü Jesús xcwent guial ralaꞌ lasaꞌ \r (Mr. 10:1‑12; Lc. 16:18) \p \v 1 Chi gulox gunee Jesús zian, bazaman niz Galilea, zëman niz Judea, niz stiblad roꞌ guiiw Jordán. \v 2 Zien ree bejn binal laaman, yagaj bayüjnman bénragxuu ree. \p \v 3 Abiꞌ tioꞌp choon ree bénfarisew bibig loj Jesús, dxel par güün reeman laaman prueb, gunabdiidx reeman lojman rëb reeman: \p ―¿Zileꞌ yalaꞌ bejn lacheelaman por xhiedxitzinin ya? \p \v 4 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―¿Nid wayoolidi loj xtiidx Dios ya, guial diizd guiaꞌxchej Dios “been xinguiaaw në béngunaa”? \v 5 Rëb tëëman: “Zeel xinguiaaw gusaꞌn xdad xniaax din guibannë lacheelix, dxel grop reex ma gac ziꞌc tijbzi bejn.” \v 6 Zianan zeel ad najtri reex tioꞌp, ma na̱j reex tijbzi. Zeel bénguidxliuj ad rayalt yalaꞌman lasaꞌ ni ma bachajg Dios. \p \v 7 Dxel rëb ree bénfarisew guin loj Jesús: \p ―¿Chexquiza zeel rëb Moisejs guial zileꞌ yalaꞌ lacheel bejn, con gudëëdaman guiꞌch guial ma balaꞌ lasaꞌ reeman? \p \v 8 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Cwëjb Moisejs gojc zian guial ad rëntidi guzoobidi diidx, per ad ziant gojc diizd guiaꞌxchej. \v 9 Naj rni lojdi. Xin yalaꞌ lacheel, bal id zaꞌnë lacheelix xin ren, abiꞌ tiaꞌx ben ren dolan cayüjnx. Ziangajc xin tiaꞌ bén qui balaꞌri lasaꞌ guin dolan cayüjnx. \p \v 10 Dxel rëb ree xbejn Jesús lojman: \p ―Bal zian na̱j xcwent guial ru lacheel, zagdxeli ad zut lacheel bejn \p \v 11 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Ad grat bejn zileꞌ chigniaꞌ ni canin, bén caꞌzi ree quiarguiejn par chigniaꞌ reeman laan. \v 12 Yuꞌ bejn diizd rajlaman ad zëëdtaman loj guidxliuj par guxhliaaman, yuꞌza reeman, bejn rüjn laa reeman zian. Abiꞌ yuꞌ reeman rüjn xgab guial zagdxeli guitieꞌch reeman xtiidx Dios luar guxhliaa reeman. Bén rën chigniaꞌ, gol bigniaꞌ. \s1 Rüjnleꞌ Jesús xindoo ree \r (Mr. 10:13‑16; Lc. 18:15‑17) \p \v 13 Binë ree bejn xindoo ree lod zaꞌ Jesús, din guixhioob yaaman guijc reex cwedx guiniab tëëman Dios por laa reex, per ree xbejnman guzuloj cadilë reeman bén zinë ree laa reex. \v 14 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol baslaa guiꞌt reex lon, ad bal rudxoondi, din lod rniabee Dios na̱j par ree bén naj ziꞌc laa reex. \p \v 15 Abiꞌ guxhoob yaa Jesús guijc ree xindo guin, dxel ziaman. \s1 Tijb xinrijcw \r (Mr. 10:17‑31; Lc. 18:18‑30) \p \v 16 Bidxin tijb xin guin loj Jesús, abiꞌ gunabdiidxix lojman, rëbix: \p ―Mextr, ¿xhie ni zagdxe günan din gaꞌpan guialnaban tiblayaa con Dios? \p \v 17 Dxel rëb Jesús lojx: \p ―¿Chexc zeel rniabdiidxil lon conin na̱j ni zagdxe? Achut na̱j benzaꞌc, tijbzi Dios. Per bal rënl gapil guialnaban tiblayaa con Dios, been ziꞌc rëb ree mandamient. \p \v 18 Dxel gunabdiidxix loj Jesús rëbix: \p ―¿Con ree mandamientan? \p Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Ad gugüjtil bejn, ad sunël lacheel ben ren, ad cwanl, ad cwëël xtiidx bejn, \v 19 gojp respejt xdad xniaal, guyën tëë ree lasaꞌl ziꞌc rën lüj gajc. \p \v 20 Dxel rëbix: \p ―Gra ree ni guin cayünan diizd najn xindoo, ¿xhieri ryaadx günan yan? \p \v 21 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Bal rënl gaquil benzaꞌc loj Dios, bigtoꞌ gra ni rajpil dxel gudëël milia guin loj ree bénprob. Zian gapil guialnazaꞌc xanyabaa. Zianz guidnalil naj. \p \v 22 Chi biguiejn xin guin zian, dád guyu nayax ziax, guial dád xinrijcwan. \p \v 23 Dxel rëb Jesús loj ree xbejnman: \p ―Diidxliczi rnin lojdi: Dád nawëëg chuꞌ benrijcw lod rniabee Dios. \v 24 Naj rni lëjt. Adli nawëëgt tëd tijb camell xan gagux, guial chuꞌ tijb benrijcw lod rniabee Dios. \p \v 25 Chi biguiejn ree xbejn Jesús zian, dád badxaloj reeman, abiꞌ rëb reeman: \p ―¿Chuza zajc gac perdon loj Dios? \p \v 26 Dxel baguiaa Jesús loj reeman, rëbaman: \p ―Nawëëg gac zian par bénguidxliuj, per par Dios achet ni nawëëg yuꞌ. \p \v 27 Abiꞌ rëb Bëd lojman: \p ―Ma basaꞌnan graczi ni rayaꞌpan, persi zudnaalan lüj. Abiꞌ ¿xhieza yayalan? \p \v 28 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Diidxliczi rnin lojdi chi guidxin dxej yacüb gra, guidxin tëë dxej cwe Bén guxhaal Dios luar lod nabeeman, në lëjt, guial zidnalidi naj, cwedi loj chiptioꞌp ree luar lod nabeedi, din güün xguialguxtisidi loj guidxiptioꞌp ree xdiaa Israel. \v 29 Abiꞌ gra ree bén basaꞌn lidx, bijch, bizan, xdad, xniaa, xiꞌn, o guidxliuj ree por naj, zacaꞌ reeman tibgayuu volt mazri guial loj ni basaꞌn reeman, zajp tëë reeman guialnaban tiblayaa con Dios. \v 30 Per zien ree bén na̱j bén yaloj, gac reeman bén bigra, abiꞌ zienza ree bén na̱j bén bigra, gac reeman bén yaloj. \c 20 \s1 Xcwent ree bén rüjn dxiin \p \v 1 Rëb tëë Jesús: \p ―Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc tijb bén rajp tijb guiniaaroꞌ, rsildoo briiman zitiilaman mojs güün dxiin loj xguiniaaman. \v 2 Bayaꞌnnëman laa reeman diidx plac quixaman tijb gaj reeman tibdxej, dxel guxhaalaman laa reeman loj xguiniaaman. \v 3 Dxel briiman stijb cost raca gaa rsil, abiꞌ baguiaaman ben ren ree zaꞌ reeman galay luguiedx, achet xchiin reeman. \v 4 Zianz rëbaman loj reeman: “Gol biguieen dxiin loj da guiniaan, naj gaguix lëjt ziꞌc rayal.” Dxel zë reeman. \v 5 Cost garol dxej briiman stijb, abiꞌ brii gajman cost raca choon wadxe ziangajc rëbaman loj ree bén rigaꞌ yagaj, bén achet xchiin. \v 6 Cost raca gaay wadxe wejman galay luguiedx guin stijb, abiꞌ bidxaaglojman ben ren ree, bén achet ree xchiin, gunabdiidxaman loj reeman, rëbaman: “¿Chexc zeel zaꞌdi guin gudëdchej ad cayüjntidi dxiin?” \v 7 Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: “Achut wanee dxiin yaguieenan.” Dxel rëbaman loj reeman: “Në lëjt gol biguieen dxiin loj da guiniaan naj gaguix lëjt ziꞌc rayal.” \v 8 Chi ma gurej guiaal, rëb bén naj xguiniaan loj bén naaz dxiin guin: “Gurejdx ree mojs guin din quixil laa reeman, per yalojxgaj gudijx ree bén bigra guyu, zianz quixil bén guyu ree yaloj.” \v 9 Chi bidxin ree bén guyu loj dxiin guin raca gaay wadxe, gojx tijbgaj reeman xieen tibdxej. \v 10 Dxel chi bidxin ree bén guyu loj dxiin diizd rsil, gunaladx reeman niajx reeman mazri, per nëgajc reeman gojx xieen tibdxej. \v 11 Abiꞌ chi cayajx reeman, guzuloj cadxeꞌch reeman bén na̱j xguiniaa laan, \v 12 rëb reeman lojman: “Bén bigra guyu ree, been reeman dxiin tib horzi abiꞌ ziꞌcgajc caguijxil dunujn gudijxil laa reeman, abiꞌ dunujn badaanan baguieenan dxiin dëchej loj guialnalaa.” \v 13 Per rëb bén guin loj tijb reeman: “Achet ni mal cayünan lüj. ¿Nid bayaꞌn diidx ya plac gunen tiaꞌl tibdxej? \v 14 Cwaꞌ ni bayalil baguiaj. Din naj rënan gaguixan bén bigratë guyu ziꞌc gudixan lüj, \v 15 zajc günnëꞌ da milian ni rëntzan. ¿O nadëdlojl ya guial najn benzaꞌc?” \v 16 Zianan zeel bén na̱j ree bén bigra gac reeman bén yaloj, guiáad ree bén yaloj gac reeman bén bigra. \s1 Bayon volt bagojn Jesús guial guiëtaman \r (Mr. 10:32‑34; Lc. 18:31‑34) \p \v 17 Chi zë Jesús Jerusalén, gurejdx guidxiptioꞌp ree xbejnman tiblad, rëbaman loj reeman: \p \v 18 ―Ganin lëjt, ziyoꞌ ree Jerusalén, lod yayü reeman Bén guxhaal Dios, loj ree bixhioz rniabee ree bixhioz në loj ree mextr rajc ley, abiꞌ laa reeman nabee guiëtaman, \v 19 yayü reeman laaman loj ree benzit, din guzeꞌ reeman laaman quin tëë reeman laaman, abiꞌ gucaa reeman laaman loj crüjz, per yayon dxej yabanman. \s1 Ni gunab xniaa Jacob con Waj \r (Mr. 10:35‑45) \p \v 20 Gubig lacheel Zebedeo loj Jesús con grop ree xiꞌnman, bazuxibaman lojman din guiniabaman ni rënman. \v 21 Gunabdiidx Jesús lojman, rëbaman: \p ―¿Xhie rënl? \p Badxiꞌ bén guinan, rëbaman: \p ―Rënan nabeel cwe tijb da xiꞌnan xladbeel, stijbim xladruvejsil, chi ma canabeel. \p \v 22 Dxel rëb Jesús: \p ―Ad ragbeetidi ni rniabidi. ¿Wen zajc tëdidi guialzi ziꞌc na̱j ni gadëëdan ya? \p Badxiꞌ reeman laan, rëb reeman: \p ―Zayajcan. \p \v 23 Abiꞌ rëbaman: \p ―Diidxliczi rnin zajc tëdidi guialzi ziꞌc na̱j ni gadëëdan, per guial cwedi da ladbeen o da ladruvejsan ya ad najt rayal ganabee, din ma najn par ree bén bacaabee da Dadan. \p \v 24 Chi biguiejn zachii ree xbejn Jesús zian dád balen reeman grop bijch reeman. \v 25 Per gurejdx Jesús laa reeman, rëbaman: \p ―Lëjt ragbee, bén rniabee ree loj guidxliuj, rniabee reeman bejn ree ziꞌctzi rën reeman, guiáad ree bén zojbloj rüjnnë reeman bejn ree ziꞌctzi rën reeman por guialrniabee ni rajp reeman. \v 26 Per con lëjt ad rayalt gac zian. Bal chu rën gac bén rniabee lojdi, rayal güünman sirv lojdi. \v 27 Ziangajc bén rën gac bén zojbloj lojdi, rayal güünman sirv lojdi ziꞌc bén nadoꞌ. \v 28 Ziꞌc Bén guxhaal Dios ad biꞌttaman par güün reeman sirv lojman, biꞌtaman par güünman sirv gudëë tëë xguialnabanman din laa zien bejn loj dol. \s1 Rayüjn Jesús tioꞌp ree bénlutiaꞌp \r (Mr. 10:46‑52; Lc. 18:35‑43) \p \v 29 Chi bazaman luguiedx Jericó con ree xbejnman, dád zien ree bejn binal laaman. \v 30 Dxel tioꞌp ree bénlutiaꞌp zojb cwëꞌ nejz chi biguiejn reeman cadëd Jesús niz yagaj, gurixdiaj reeman rëb reeman: \p ―¡Dad, xdiaa Davi, baya dunujn! \p \v 31 Abiꞌ rdilë ree ben guin laa reeman din yacwëëz roꞌ reeman, per mazri ribixdiaj reeman rëb reeman: \p ―¡Dad, xdiaa Davi, baya dunujn! \p \v 32 Dxel guzudxe Jesús, gurejdxaman laa reeman, gunabdiidxaman loj reeman, rëbaman: \p ―¿Xhie rëndi günan por lëjt? \p \v 33 Badxiꞌ reeman laan, rëb reeman: \p ―Dad, rayënan yaxal du lojn. \p \v 34 Dxel baya Jesús laa reeman, abiꞌ baquiꞌman loj reeman. Loj hor zii baxal loj reeman, dxel binal reeman Jesús. \c 21 \s1 Ru Jesús Jerusalén \r (Mr 11:1‑11; Lc. 19:28‑40; Jn.12 :12‑19) \p \v 1 Chi ma cadxin Jesús con ree xbejnman Jerusalén, niz guiedx la Betfagé, gajxh ruguiaꞌ Olivos, guxhaal Jesús tioꞌp ree xbejnman, \v 2 rëbaman loj reeman: \p ―Golchej guiedx rigaꞌ lad ni, ni guidxaaglojdi tijb bur, caduunë xiꞌnb. Gol guxhiec reeb gol tanë reeb guie. \v 3 Abiꞌ bal chu xhie na lojdi, gol güjdx guial Dad Jesús cayaadx laa reeb, gandoo yaxhaalaman laa reeb. \p \v 4 Zian gojc persi gojc cumplid ni gunee bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: \q1 \v 5 Gol güjdx loj ree bén Sión: \q1 “Gol baguiaa laa xreydi zëëd lojdi, \q1 ad zëëdtaman nabë, dxiibaman tijb bur, \q1 tijb burdoo xiꞌn tijb be rüü.” \p \v 6 Dxel wej ree xbejn Jesús abiꞌ been reeman ziꞌc rëbaman loj reeman, \v 7 binë reeman bur guin con xiꞌnb, abiꞌ badxiib xab reeman xijch reeb zianz gudxib Jesús burdo guin. \v 8 Abiꞌ guial zien ree bejn, yuꞌ reeman rguijxh xab lunejz, zien tëë reeman ritüꞌ xidx ree yag persi rguijxh reeman laa reen lod cadëdaman. \v 9 Abiꞌ ziꞌc ree bén ned ziꞌc ree bén zidnal laaman, rbixdiaj reeman, rëb reeman: \p ―¡Benzaꞌc bendxoon na̱j xdiaa rey Davi! ¡Nüjnleꞌ Dios bén guxhaalaman! ¡Benzaꞌc bendxoon na̱j Dios bén yuꞌ xanyabaa! \p \v 10 Chi guyu Jesús luguiedx Jerusalén, gra ree bén luguiedx guin badxaloj, abiꞌ riniabdiidx loj lasaꞌ reeman, rëb reeman: \p ―¿Chu bén guin? \p \v 11 Dxel rëb ree benzien guin: \p ―Laaman na̱j Jesús, bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn, bén Nazaret guiedx rigaꞌ niz Galilea. \s1 Rabëë Jesús bén rutoꞌ ree lën yadoo Jerusalén \r (Mr. 11:15‑19; Lc. 19:45‑48; Jn.2 :13‑22) \p \v 12 Chi bidxin Jesús roꞌ yadooroꞌ Jerusalén, guzuloj caybëëman bén cutoꞌ ree në ree bén cazii. Barexguiataman xmex ree bén cuchaa milia në xmex ree bén cutoꞌ palom. \v 13 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Loj xtiidx Dios rëb: “Lidxan grii laj yu lod rbejdx rniab bejn Dios.” Per lëjt nüjndan ziꞌc lidx ree xingubaan. \p \v 14 Dxel bénlutiaꞌp ree con ree bencoj bibig reeman loj Jesús lën yadoo guin abiꞌ bayüjnman laa reeman. \v 15 Per chi baguiaa ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree mextr rajc ley milagr cayüjn Jesús, biguiejn tëë reeman rëb ree xindoo lën yadoo guin: “Benzaꞌc bendxoon na̱j xdiaa rey Davi”, dxel dád bidxeꞌch reeman. \v 16 Abiꞌ rëb reeman loj Jesús: \p ―¿Rguiejnl ni canee ree xindo guin ya? \p Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Rguiejncan. Per ¿gadidi gool loj xtiidx Dios ya? Lod rëb: \q1 Lüj badëëd ni gool ree xindoo në ree xindobëz sta rëꞌ dud, \q1 din guilies reex xvaloril. \p \v 17 Dxel basaꞌn Jesús laa reeman, zëman Betania ni bayaꞌnman guxhin guin. \s1 Tijb yag higo ni gubidx \r (Mr. 11:12‑14, 20‑26) \p \v 18 Chi bareguiaal rsil laꞌtgaj zë Jesús Jerusalén stijb, guzuloj gulaanman. \v 19 Abiꞌ baguiaaman zojb tijb yag higo cwëꞌ nejz, dxel gubigaman cwëꞌn, per ganaxzi balag ca lojn. Zianz rëbaman loj yag higo guin: \p ―¡Ad yuꞌtri dxej tial higo! \p Loj hor guin gajc gubidx yag guin. \v 20 Chi baguiaa ree xbejnman zian, dád badxaloj reeman abiꞌ gunabdiidx reeman loj Jesús, rëb reeman: \p ―¿Xhienaag gojc zeel laa gubidx gajc yag higo guin? \p \v 21 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Naj rni lojdi, bal rliladxidi Dios abiꞌ ad zunawëëgtidi, ad ni bentzan con yag higo guin zajc güündi, zajc guiëbidi loj guiaꞌ guie: “Biquied guie, bisob loj nijsdoo”, abiꞌ zajc gajc zian. \v 22 Gra ni guiniabidi loj Dios, bal rliladxidi laaman, zuneeman laan. \s1 Xguialrniabee Jesús \r (Mr. 11:27‑33; Lc. 20:1‑8) \p \v 23 Chi guyu Jesús lën yadooroꞌ Jerusalén, laꞌtgaj culüüman bejn ree. Bixhioz rniabee ree bixhioz con ree guxtis Israel, gubig reeman loj Jesús, abiꞌ gunabdiidx reeman, rëb reeman: \p ―¿Chu na güünl ni guin ree? ¿Chu banee guialrniabee lojl? \p \v 24 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Ziangajc naj yuꞌ tijb ni ganabdiidxan lojdi, bal yadxiꞌdan dxel ganin lëjt chu banee guialrniabee günan ni guin ree. \v 25 ¿Chu guxhaal Waj chigroobnijsaman bejn ree, Dios ya o bénguidxliuj? \p Dxel guzuloj cayü reeman diidx, rëb reeman: \p ―Bal yaguieꞌch ree, “Dios guxhaal laaman”, zanaman: “¿Chexza zeel ad bililadxtidi laaman?” \v 26 Abiꞌza bal yaguieꞌch ree: “bénguidxliuj guxhaal laaman”, radxeb ree yalen ree bejn din gra reeman rliladx guial Waj na̱j bén badëëd xtiidx Dios loj ree bejn. \p \v 27 Dxel rëb reeman loj Jesús: \p ―Ad rayagbeetan. \p Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Niꞌqui naj ad zanitan lojdi chu banee guialrniabee günan ni guin ree. \s1 Tijb bén guyu tioꞌp xiꞌn \p \v 28 Basnuu Jesús rëbaman loj ree bixhioz rniabee ree bixhioz në loj ree guxtis Israel. \p ―¿Xhie nadi ni ganin lëjt? Tijb bejn guyu tioꞌp xiꞌnman, dxel rëbaman loj tijbix: “Xiꞌn, wej yandxej biguieen dxiin loj guiniaa yuꞌ uv.” \v 29 Badxiꞌxan, rëbix: “Ad zatan.” Per dxelri bayüjnx xgab zianz wejx. \v 30 Abiꞌ rëbaman loj stijb xiꞌnman din chex, badxiꞌxan, rëbix: “Yo dad, gazacan.” Per ad wejtix. \v 31 Yan, ¿chu loj grop reex been ni rën xdad reex? \p Badxiꞌ reeman laan, rëb reeman: \p ―Xin rëbaman loj yaloj guin. \p Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Diidxliczi rnin, bén ruquijx ree impuest con ree béngunaa naban nadxuudx, yalojl laa reeman chuꞌ lod rniabee Dios guial lojdi. \v 32 Din biꞌt Waj, bén baroobnijs bejn ree par gulüüman lëjt xhienaag guibandi, per ad bililadxtidi xtiidxaman. Guiáad ree bén ruquijx impuest con ree béngunaa naban nadxuudx, bililadx reeman xtiidxaman. Per lëjt majsi baguiaadi gra ree ni guin, ad bayüjntidi xgab por xtolidi din nililadxidi laaman. \s1 Xcwent ree mojs guijdx \r (Mr. 12:1‑12; Lc. 20:9‑19) \p \v 33 Rëb tëë Jesús loj reeman: \p ―Yan, gol bacaagdiajg ganin lëjt stijb ni na̱j ziꞌc cwent. Guyu tijb bejn guxübinman uv ree loj xguiniaaman, dxel beenman gurajl gadëd roꞌn, beenchaaw tëëman tijb luar lod grii xnijs uv guin, abiꞌ bazoobaman tijb yu ya daꞌt din guiyaꞌp guidib guiniaa guin. \p ’Zianz badëëdaman laan garol loj ree bén güün dxiin lojn, zëtaman zijt. \v 34 Chi bidxin dxej yaruꞌ ree uv guin, guxhaalaman tioꞌp choon ree xmojsaman chigxii reeman ni rayalaman. \v 35 Per ree bén rüjn dxiin loj guiniaa guin gunaaz reeman mojs guin ree. Tijbaman gudijn reeman, stijbaman bagüjt reeman, stijbaman bacaaguiaj reeman. \v 36 Dxel bén na̱j xguiniaan guxhaalaman mazri ree mojs guial loj ree bén we yaloj, per ziangajc beennë ree bén guin laa reeman. \p \v 37 ’Ni bigra, guxhaal xiꞌnman guial gunaladxaman: “Zajpqui reeman da xiꞌnan respejt.” \v 38 Per chi baguiaa ree bén guin xiꞌnman, rëb loj lasaꞌ reeman: “Xin guinan na̱j xin tiaꞌ guidxliuj guin, yagüjt reex din gacan du xieen ree.” \v 39 Abiꞌ gunaaz reeman laax, babëë reeman laax loj guiniaa guin dxel bagüjt reeman laax. \p \v 40 Dxel gunabdiidx Jesús loj ree bén caneenëman, rëbaman: \p ―Chi yadxin bén na̱j xguidxliuj laan, ¿xhie naladxidi güünnëman bén guin ree? \p \v 41 Abiꞌ rëb reeman loj Jesús: \p ―Ad zayataman gugüjtaman bén guin ree, dxel gudëëman guidxliuj guin garol loj ree ben ren, bén yayü ni rayalaman chi guidxin dxej yaruꞌ ree uv guin. \p \v 42 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―¿Id wayolczidi loj xtiidx Dios ya? Lod rëb: \q1 Guiaj ni gulëëgoꞌn ree bén rüjn yu. \q1 Laan goc ni mazri been sirv gojcnë yu guin. \q1 Laan na̱j ni been Dios, \q1 abiꞌ dád radxa du loj ree. \p \v 43 Zeel rnin lojdi, zariicadi loj xguialrniabee Dios abiꞌ ben ren ree yayu xluaridi, bén wali ree güün ziꞌc rënman. \v 44 Abiꞌ chutëëz bén yab guijc guiaj guin, zarooxaman, guiáad bal yab guiaj guin guijcaman zanidlojman. \p \v 45 Chi biguiejn ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree bénfarisew guin ni cayü Jesús ziꞌc cwent, dxel gogbee reeman guial laa reeman cuzaꞌtaman. \v 46 Abiꞌ guyën reeman niniaaz reeman laaman, per bidxeb reeman bejn ree guial rliladx reeman laaman na̱j bén rudëëd xtiidx Dios loj ree bejn. \c 22 \s1 Xcwent guialruxhliaa \p \v 1 Basnuu Jesús beman ziꞌc cwent loj reeman rëbaman: \p \v 2 ―Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc tijb rey bén been lanijroꞌ chi baxhliaa xiꞌnman. \v 3 Abiꞌ guxhaalaman mojs ree bignee reeman biooz ree, per biooz guin ree ad guyënt reeman niej reeman. \v 4 Dxel guxhaalaman mojs ren ree, rëbaman loj reeman: “Gol güjdx loj ree biooz guin ma na̱j guialraw, ma gunabeen güjt ree da goꞌnan në ree beren, beroꞌ ree. Ma najcchaaw graczi, gol güjdx loj reeman din guiꞌt reeman loj guialruxhliaa guin.” \v 5 Per biooz guin ree ad bidxgaꞌt reeman xtiidx rey guin, yuꞌ reeman zë loj xguiniaa, yuꞌ reeman zë xmandad, \v 6 yuꞌ tëë reeman gunaaz mojs guin ree gudijn reeman laa reeman abiꞌ bagüjt reeman laa reeman. \v 7 Chi gogbee rey guin zian, dád bidxeꞌchaman. Guxhaalaman bén na̱j ree xsuldadaman persi bagüjt reeman bén guin ree bazeꞌc tëë reeman lidx reeman. \v 8 Dxel rëbaman loj ree xmojsaman: “Graczi ma najcchaaw par loj guialruxhliaa guin, per ree bén gunen ad najt guial niꞌt reeman. \v 9 Yan, gol wej lod radxaag lasaꞌ ree nejz, gol güjdx loj ree bén guidxaalojtzidi din guiꞌt reeman loj guialruxhliaa guin.” \v 10 Abiꞌ brii ree mojs guin wej reeman lunejz guin ree, batoꞌp reeman gra ree bén bidxaalojtzi reeman, ziꞌc ree benmal ziꞌc ree benzaꞌc, zian gudxa ree biooz lidx rey guin. \p \v 11 ’Per chi guyu rey guin din guguiaaman biooz guin ree, baguiaaman tijb bén ad najcwt xab ni rayal gacwaman loj guialruxhliaa guin. \v 12 Abiꞌ rëb rey guin lojman: “Laadx lüj, ¿xhienaag beenl guyul guie abiꞌ ad najcwt xabil ni rayal gacwil loj guialruxhliaa?” Dxel achet badxejl niëjb bén guin. \v 13 Zianz rëb rey guin loj ree bén caguiꞌs guialraw: “Gol guxhii guiaꞌx në yaax, gol bazaal tëëx xchu lod nacay daꞌt lod goonx gaw tëë layix.” \v 14 Din zien ree bejn rdxejl, per ad grataman chuꞌ. \s1 ¿Rayal gax impuest ya? \r (Mr. 12:13‑17; Lc. 20:19‑26) \p \v 15 Dxel baza ree bénfarisew yagaj, abiꞌ bayaꞌn reeman diidx xhie guiniabdiidx reeman loj Jesús din guidoon xhie guiëbaman, zian chileꞌ gutediaꞌ reeman laaman. \v 16 Abiꞌ guxhaal ree xbejn reeman con ree xbejn Herodes, rëb reeman lojman: \p ―Mextr, dunujn rayagbee guial lüj rniee diidxli, abiꞌ walil rulüül guial xhienaag rën Dios guiban bejn, ad ridxgaꞌ tëëtil chu na̱j bejn. Din lojl tiblojzi na̱j bejn. \v 17 Guna du lojn: ¿Zagdxen ya yadijxan impuest loj César o ad zagdxetan ya? \p \v 18 Per gogbee gajc Jesús xgabmal ni cayüjn reeman, abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Bén rusquiee, ¿chexc zeel raguiilidi mod xhienaag gutidiaꞌdi naj? \v 19 Gol balüü tijb cintabl lon ni rguijxnëdi impuest. \p Dxel badëëd reeman tijban lojman, \v 20 abiꞌ gunabdiidx Jesús loj reeman, rëbaman: \p ―¿Chu loj ca lojn chu tëë laj ca lojn? \p \v 21 Badxiꞌ reeman laan, rëb reeman: \p ―Laj César në lojman. \p Dxel rëbaman: \p ―Gol badëëd loj César ni na̱j xieen César, guiáad loj Dios gol badëëd ni na̱j xieen Dios. \p \v 22 Chi biguiejn reeman zian, dád badxaloj reeman, dxel basaꞌn reeman laaman, zianz zia reeman. \s1 Gunabdiidx reeman xcwent guial yaban ree bengüt \r (Mr. 12:18‑27; Lc. 20:27‑40) \p \v 23 Dxejzii gajc tioꞌp choon ree bénsadusew wej reeman bignaj reeman Jesús, bénsadusew guin ree ad rliladxt reeman guial yaban ree bengüt, zeel rëb reeman loj Jesús: \p \v 24 ―Mextr, Moisejs rëb guial bal guiët tijb xinguiaaw abiꞌ achut xiꞌn reex guyu con lacheelix, bijch xingüt guin guxhliaanë béngunaa bizëjb guin din chuꞌ xiꞌn reex luar bijchix. \v 25 Du lojn guyu tijb famil lod gojc reex gajdx bijch. Baxhliaa xin yaloj guin, per güjtix abiꞌ guial ad guyut xiꞌnx, dxel bijch barojpix baxhliaanë béngunaa guin. \v 26 Per ziangajc guzajc xin barojp guin abiꞌ ziangajc guzajc xin bayon guin, xt bagajdx reex guzajc zian. \v 27 Chi bara reex güjt dxel güjt béngunaa guin. \v 28 Yan, chi yaban ree bengüt, loj guigajdx reex, ¿chu gac xbéngunaa laaman guial gra reex baxhliaanë laaman? \p \v 29 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―¡Ragdxadi guial ad nünbeetidi xtiidx Dios ad nünbee tëëtidi xhienaag na̱j xguialrniabeeman! \v 30 Din chi yaban ree bengüt, ad zuxhliaatri reeman ad zudëëd tëëtri xiꞌn reeman guxhliaa, ma gac reeman ziꞌc ree anjl yuꞌ xanyabaa. \v 31 Abiꞌ xcwent ni yaban ree bengüt, ¿gadidi gool ya lod ca guial Dios gajc rëb: \v 32 “Naj na̱j xDios Abraham, xDios Isaac në xDios Jacob”? Abiꞌ Dios ad najtaman xDios ree bengüt, najman xDios ree bén naban. \p \v 33 Chi biguiejn ree bejn zian, dád badxaloj reeman ziꞌc rulüüman laa reeman. \s1 Mandamient mazri zojbloj \r (Mr. 12:28‑34) \p \v 34 Chi gogbee ree bénfarisew guial achet badxejl niëjb ree bénsadusew loj Jesús, dxel bayaꞌn reeman diidx badxaag lasaꞌ reeman. \v 35 Abiꞌ tijb ree bénfarisew guin, bén na̱j mextr rajc ley, gunabdiidxaman loj Jesús din guidoon xhie guiëbaman, rëbaman: \p \v 36 ―Mextr, ¿con mandamientan mazri zojbloj loj gra ree mandamient ni zëëd loj ley? \p \v 37 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―“Guyën xDadil Dios guidiblagaa guidib guijc guidib ladxil.” \v 38 Laan na̱j mandamient mazri zojbloj. \v 39 Ziangajc na̱j mandamient rarojp ni rëb: “Guyën ree bejn ziꞌc rën lüj gajc.” \v 40 Con grop ree mandamient guie, ma cayüjn bejn cumplid gra ley bacaa Moisejs në ree ni bacaa ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. \s1 Chu loj xdiaa za Cristo \r (Mr. 12:35‑37; Lc. 20:41‑44) \p \v 41 Laꞌtgaj nadxag lasaꞌ ree bénfarisew guin, gunabdiidx Jesús loj reeman, rëbaman: \p \v 42 ―¿Xhie xgab rüjndi por Cristo? ¿Chu loj xdiaa zaman? \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Loj xdiaa Davi. \p \v 43 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Per, ¿chexquiza zeel por xSprijt Dios rëb Davi lojman, Dad? Din Davi rëb: \q1 \v 44 Dios rëb loj bén rniabee naj: \q1 “Gurej da ladbeen, xt gabecan \q1 xin rdxeꞌch ree lüj guiaꞌl.” \p \v 45 Yan, bal xiꞌn Davi na̱j Cristo, ¿chexquiza zeel rëb Davi lojman Dad? \p \v 46 Achutczi gojc nadxiꞌ xtiidx Jesús, niꞌczi tijb diidx. Abiꞌ diizd dxejzii achutczi bayax niniabdiidx xhienin lojman. \c 23 \s1 Ni rüjn ree mextr rajc ley në ree bénfarisew \r (Mr. 12:38‑40; Lc. 11:37‑54; 20:45‑47) \p \v 1 Rëb Jesús loj ree bejn në loj ree xbejnman: \p \v 2 ―Mextr rajc ree ley con ree bénfarisew rulüü reeman xhie rën guiëb ni ca loj xley Moisejs. \v 3 Zeel gol bazoob xtiidx reeman, gol been tëë gra ni na reeman lojdi, per ad güündi ziꞌc rüjn reeman, din laa reeman ni ren na reeman abiꞌ ni ren rüjn reeman. \v 4 Rniabee reeman güün bejn ni nawëëg daꞌt, per rniabeezi reeman güün bejn zian, guiáad laa reeman niꞌqui taꞌn ad rüjnt reeman bejn yudar din güün reeman ziꞌc rën reeman. \v 5 Gra ni rüjn reeman, rüjn reeman laan din yadxaloj bejn laa reeman. Ruladx reeman guixhii lucwaj reeman në xuꞌc reeman tijb cint ni ca xtiidx Dios loj, ruladx tëë reeman gacw reeman lajd zagdxe. \v 6 Ruladx reeman cwe reeman lod rayal rbej ree bén zojbloj, loj tijb guialraw, abiꞌ ziangajc rüjn reeman lën ree yadoo. \v 7 Ruladx tëë reeman gugajpdioz bejn laa reeman zagdxe niz lunejz guiëb tëë reeman loj reeman mextr. \p \v 8 ’Per lëjt ad sëëbladxidi guiniee bejn lëjt mextr, din tijbzi na̱j gradi, tijbzi mextr rajpidi abiꞌ laaman na̱j Cristo. \v 9 Niꞌqui tijb loj bénguidxliuj, bén ad najt xdadidi, ad guiëbidi dad, din tijbzi xdadidi yuꞌ, laaman yuꞌ xanyabaa. \v 10 Ad güün tëëdi naguiejn yayagbee ree bejn lëjt ziꞌc bén rniabee, din tijbzi bén rniabee yuꞌ, laaman na̱j Cristo. \v 11 Bén mazri zojbloj lojdi, laaman rayal güün sirv lojdi. \v 12 Din bén rlies xvalor gajc achet lasajcaman. Guiáad bén rüjn naya, zajs xvaloraman. \p \v 13 ’¡Probza lëjt mextr rajc ley në lëjt bénfarisew, bén rusquiee!, ad rtiëjbtidi gagbee ree bejn xhienaag din gac reeman xbejn Dios, niꞌquiza lëjt ad rüjntidi naguiejn gaquidi xbejn Dios, abiꞌ rudxoondi gac xbejn Dios bén rën ree gac xbejnman. \p \v 14 ’¡Probza lëjt mextr rajc ley në lëjt bénfarisew, bén rusquiee!, din racaꞌdi lidx ree béngunaa bizëjb, abiꞌ din guiëb bejn guial benzaꞌc lëjt dád xchej rbejdx rniabidi Dios. Zeel mazri castiroꞌ yayalidi. \p \v 15 ’¡Probza lëjt mextr rajc ley në lëjt bénfarisew, bén rusquiee!, zizadi guidibdoo rguiilidi bén gac ree xbejndi, abiꞌ chi ma beendi gan tijbaman al mazri xiꞌn xindxab rüjndi laaman guial lojdi. \p \v 16 ’¡Probza lëjt, bénlutiaꞌp!, rëbidi: “Achet güünan bal id züjn bejn ni guneeman, majsi ma bazaꞌtaman yadooroꞌ Jerusalén, per bal guzaꞌtaman ni or yuꞌ ree lën yadoo guin, dxel ma rüjn naguiejn güünman ni guneeman.” \v 17 ¡Natontidi, wed natiaꞌp lojdi! ¿Conin mazri lasajc: Or guin ya o yadoo beenleꞌ or guin? \v 18 Rëb tëëdi: “Achet güünan bal id züjn bejn ni guneeman majsi ma bazaꞌtaman xialtar yadoo guin, per bal guzaꞌtaman gon dxiib loj altar guin, rüjn naguiejn güünman ni guneeman.” \v 19 ¡Bénlutiaꞌp! ¿Conin mazri lasajc par lëjt: Gon guin ya o altar beenleꞌ gon guin? \v 20 Bén ruzaꞌt altar guin ad altar guintzan ruzaꞌtaman, nëgajc gra ni dxiib lojn ruzaꞌtaman. \v 21 Guiáad bén ruzaꞌt yadoo guin, ad yadoo guintzan ruzaꞌtaman, Diosan ruzaꞌtaman din lidxaman na̱j yadoo guin. \v 22 Abiꞌ bén ruzaꞌt xanyabaa, Diosan ruzaꞌtaman në lod zojbaman. \p \v 23 ’¡Probza lëjt mextr rajc ley në lëjt bénfarisew, bén rusquiee!, rbëëcadi bidxtil, anís nëtëë comin ni rayal gudëëdi loj Dios, abiꞌ ad ruzoobtidi xley Moisejs ni mazri zojbloj, ad rüjntidi ziꞌc rayal, ad rayat lasaꞌdi, ad zaꞌdxiꞌch tëëtidi loj xnejz Dios. Laa reen rayal güündi, per ad cwëëladxidi gudëëdi ni rayal loj Dios. \v 24 ¡Bénlutiaꞌp, rajpidi cudad chitëë guiëbidi tijb bizëdlajs, abiꞌ rguiëjbidi tijb camell! \p \v 25 ’¡Probza lëjt mextr rajc ley në lëjt bénfarisew, bén rusquiee!, rusiadi xijch ree vajs në xijch ree pliajt na̱j nadxuudx, guiáad luxdoodi guidxa ni dxuudx, në guialgubaan nëtëë guialrdxeꞌch lasaꞌ. \v 26 ¡Bénfarisew lutiaꞌp: Yalojxgaj gol basia, zian guiguien waliquidi nayadi loj Dios! \p \v 27 ’¡Probza lëjt mextr rajc ley në lëjt bénfarisew, bén rusquiee!, najdi ziꞌc baa nayëꞌ culor naquich, guijcan rguien nix daꞌt, per lënan guidxa ree xdxijt bengüt në graloj ree ni dxuudx. \v 28 Zian najdi, niz loj ree bejn, rulüüdi benzaꞌc, per luxdoodi guidxa guialrusquiee në guialnaladx. \p \v 29 ’¡Probza lëjt mextr rajc ley në lëjt bénfarisew, bén rusquiee!, rüjndi xbaa ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, abiꞌ rüjnchaawidi xbaa ree bén goc benzaꞌc, \v 30 dxel rëbidi: “Bal nabajnan xtiamp ree dux béngulalan, ad nët dunujn nagüjt bén badëë ree xtiidx Dios loj ree bejn.” \v 31 Abiꞌ con ni guin ree, rayünbeegajquidi guial loj xdiaa bén bagüjt ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn zëëdidi. \v 32 ¡Gol balooxza ni guzuloj been xbéngulalidi! \p \v 33 ’¡Béndol, xiꞌn xindxab! ¿Xhienaag laadi loj castiroꞌ ni yuꞌ gabijl? \v 34 Zeel gaxhalan lojdi bén gudëë ree xtiidx Dios, bén rajc ree në ree mextr. Per yuꞌ reeman gugüjtidi, yuꞌ reeman gucaadi loj crüjz, yuꞌ tëë reeman quindi lën ree xyadoodi abiꞌ sunalidi laa reeman guiedx por guiedx din güündi laa reeman xhienin. \v 35 Zianan zeel guijquidi yab xtol gra ree bén bagüjt bén goc ree benzaꞌc diizd Abel bén guban xnejz loj Dios xt Zacarías xiꞌn Berequías, bén bagüjt reeman luleꞌ yadooroꞌ Jerusalén. \v 36 Diidxliczi rnin lëjt, xcasti gra ree ni guin yab guijc ree bén rigaꞌ loj guidxliuj yan. \s1 Roon Jesús por Jerusalén \r (Lc. 13:34‑35) \p \v 37 Rëb tëë Jesús: \p ―¡Bén Jerusalén, bén Jerusalén, rugüjtidi bén rudëë ree xtiidx Dios loj ree bejn abiꞌ rucaaguiajdi bén rxhiaal Dios lojdi! ¡Bëlczi volt guyënan nuchagan lasaꞌdi, ziꞌc rüjn tijb gui̱d ruchajg lasaꞌ ree xiꞌnb lën xhiilib, per ad gutiëjbtidi! \v 38 Zianan zeel yayaꞌn ladxidi ziꞌc tijb guiedx lod achut zojb. \v 39 Abiꞌ rnin lëjt diizd yan ad zuguiaatridi naj, xt chi guidxin dxej guiëbidi: “¡Nüjnleꞌ Dios bén guxhaalaman!” \c 24 \s1 Rëb Jesús guial yazeꞌn yadooroꞌ \r (Mr. 13:1‑2; Lc. 21:5‑6) \p \v 1 Chi barii Jesús lën yadooroꞌ Jerusalén, ziaman, bibig ree xbejnman lojman balüü reeman gra ree xyu yadoo guin lojman. \v 2 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―Diidxliczi rnin, gra ni cuguiaadi yuꞌ dxej niꞌqui tijb guiaj guin ad zayaꞌnt guijc stijban, gran yazeꞌn. \s1 Ni gac chi gad guidxliuj nit \r (Mr. 13:3‑23; Lc. 21:7‑24; 17:22‑24) \p \v 3 Laꞌtgaj zojb Jesús guijc guiaꞌ la Olivos, gubig ree xbejnman lojman, rëb reeman: \p ―Rayënan nal goc gac zian. ¿Xhie ree sen gac chi ma zidyob guiꞌtil stijb, në chi ma zidyob nit guidxliuj? \p \v 4 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol gojp cudad achu gusquiee lëjt. \v 5 Din zien ree bejn guiꞌt guiëb reeman guial por naj zëëd reeman, guiëb tëë reeman: “Naj na̱j Cristo”, abiꞌ zien bejn gusquiee reeman. \v 6 Per lëjt chi guiguiejndi cayajc wadijl o zëëb diidx guial gac wadijl, ad guidxebidi din zian na̱j gac. Per ad wadxint dxej nit guidxliuj. \v 7 Din til nacion con stijb nacion, në bén rajp guialrniabee con stijb bén rajp guialrniabee. Abiꞌ guiꞌt xudoxh në gubijn niz ni niz guie. \v 8 Gra ree nine ree gac chi ma suloj guialzi guin. \p \v 9 ’Dxel yayü ree bejn lëjt loj ree bén gusagzi lëjt, gugüjt reeman lëjt, abiꞌ gra ree bénguidxliuj guidxeꞌch lëjt guial najdi da bejnan. \v 10 Chi gac zian zien ree bejn gusaꞌn guialrliladx reeman naj, guidxeꞌch lasaꞌ reeman abiꞌ yayü lasaꞌ reeman loj ree bén ralen laa reeman. \v 11 Guiꞌt tëë zien ree bén gusquiee, guiëb reeman guial rudëëd reeman xtiidx Dios, abiꞌ zien bejn gusquiee reeman. \v 12 Abiꞌ guial dád zien ni mal gac, zien daꞌt bén ad zëntri ree lasaꞌ. \v 13 Per bén sudxiꞌch loj guialrliladxaman naj, xt dxej chigra guibanman, laaman yayal xanyabaa. \v 14 Abiꞌ xtiidx Dios ni canin lëjt yan guireꞌchan guidibczi guidxliuj din gagbee gra bejnan, dxelri nit guidxliuj. \p \v 15 ’Zianan zeel chi guguiaadi zojb tijb ni dxuudx, ni ad rüjnt sirv lën yadooroꞌ Jerusalén, ziꞌc gunee Daniel bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn (bén gool guiꞌch guie ree, gol bigniaꞌ), \v 16 guial bén zojb ree Judea rayal guxüün reeman che reeman dajn. \v 17 Guiáad ree bén yëꞌp guijc yulidx dxejzii, ad yayu lënülidx reeman par tiaꞌ xhie xieen reeman. \v 18 Abiꞌ ree bén zaꞌ dajn, ad yayejc reeman chigxii xab reeman. \v 19 ¡Probza ree béngunaa nüü xiꞌn o bén caꞌ ree xindobëz lën ree dxejzii! \v 20 Gol gurejdx gunab Dios chitëë gac zian tiamp nayaag o dxej raziiladx ree bejn ya. \v 21 Din nadxel dád guialziroꞌ chuꞌ, ziꞌc ad wayajctczi diizd guiaꞌxchej chi gad guidxliuj gacchaaw ad yuꞌ tëët dxej gac zian. \v 22 Abiꞌ bal id Dios gucwëëz guialzi chuꞌ lën ree dxej guin, niꞌqui tijb bejn ad zalaat, per gucwëëzaman laa reen por ree bén guleman. \p \v 23 ’Lën ree dxejzii bal chu na lojdi: “Gol baguiaa, laa Cristo zaꞌ guie”, o “Gol baguiaa laaman zaꞌ ni”, ad bal chililadxidi. \v 24 Din ziꞌt zien ree bén gusquiee na guial laa reeman na̱j bén guxhaal Dios o na reeman guial laa reeman na̱j bén rudëëd xtiidx Dios. Abiꞌ züjn reeman milagr ree në graloj ni yadxaloj bejn din gusquiee reeman laa reeman, abiꞌ bal zileꞌn xt në ree bén gulej Dios gusquiee reeman. \v 25 Ma rni xgajn lojdi ni gac. \v 26 Zeel bal chu na lojdi: “Gol baguiaa laa Cristo zaꞌ niz loj yujbidx”, ad bal chedi o na reeman lojdi: “Laa Cristo yuꞌ lënü ni”, ad bal chililadxidi. \v 27 Din ziꞌc chi rëꞌp nijs, abiꞌ rulaan bachaꞌ niz lod rliejn gubijdx xt lod rëëzan, ziangajc gac dxej guiꞌt Bén guxhaal Dios stijb. \v 28 Bén rliladx ree naj guiꞌt reeman lon, ziꞌc chi radoꞌp ree golbich lod nagaꞌ tijb begüt. \s1 Guiꞌt Bén guxhaal Dios stijb \r (Mr. 13:24‑37; Lc. 21:25‑33; 17:26‑30, 34‑36) \p \v 29 ’Chi ma gudëd ree dxej ni gac ree guialzi guin, guicajy loj gubijdx, ad zusnit bëëw, guiyajb ree bajl xanyabaa abiꞌ gra ree ni yuꞌ xanyabaa guiniib. \v 30 Dxel guiguien tijb sen xanyabaa guial ma guiꞌt Bén guxhaal Dios. Abiꞌ gra ree bénguidxliuj goon daꞌt chi guguiaa reeman Bén guxhaal Dios, rdiinman bachaꞌ zëëdaman loj za̱j con xguialrniabeeman. \v 31 Dxel guixhiaal ree xianjlaman, abiꞌ rejs daꞌt gucwejdx reeman trompejt, din yadxajg lasaꞌ ree bén guleman, bén zaꞌ ree gralad guidiblagaa guidxliuj. \p \v 32 ’Yan, gol baguiaa xhienaag rajc con tijb yag higo. Chi ma naquieꞌn xidxan, chi ma caydxib ree xbalagan, lëjt ragbee guial ma zëëd tiamp nalaa. \v 33 Ziangajc chi guguiaadi ma cayajc ree ni guin, gagbeedi guial ma zidyob gac ziꞌc rnin lëjt. \v 34 Diidxliczi rnin lëjt guial gra ree ni guin gac chi gad ree bén naban yan guiët. \v 35 Guidxliuj në xanyabaa zanijt reen, per da diidxan ad zanijttan. \p \v 36 ’Per achut ragbee xhie dxejn në xhie horan gac zian, niꞌqui ree anjl yuꞌ xanyabaa, niꞌqui Xiꞌn Dios ad ragbeet. Tijbzi da Dadan Dios ragbee. \p \v 37 ’Ziꞌc goc gulal chi guban Noé, zian gac chi yaguiaad Bén guxhaal Dios. \v 38 Din chi gad Dios guixhiaal guiadoxh loj guidxliuj, bejn ree, raw reeman, rëꞌ reeman, ruxhliaa reeman, rudëë tëë xiꞌn reeman ruxhliaa, xt chi bidxin dxej guyu Noé lën barcwroꞌ ni beenman. \v 39 Abiꞌ ad bidxgatczi reeman, dxejlczi gol guiadoxh abiꞌ zinë nijs laa reeman, ziangajc gac chi yaguiaad Bén guxhaal Dios. \v 40 Dxej guin, lod zaꞌ tioꞌp ree xinguiaaw dajn, tijbix yaza, stijbix yayaꞌn. \v 41 Guiáad lod cayojt tioꞌp ree béngunaa, tijbaman yaza, stijbaman yayaꞌn. \p \v 42 ’Zeel gol guzujsin din ad ragbeetidi xhie dxej yaguiaad xDadidi. \v 43 Gol been xgab, bal tijb bejn ragbee xhie guxhin xhie tëë horan chuꞌ xingubaan lidxaman cwanx, zabejnaaman abiꞌ ad zatiëjbtaman chuꞌ xingubaan guin lidxaman. \v 44 Zianan zeel gol guzujsin, din ad ragbeetidi dxejlczi yaguiaad Bén guxhaal Dios. \s1 Mojs zaꞌc në mojs guijdx \r (Lc. 12:41‑48) \p \v 45 ’¿Chu lëjt na̱j ziꞌc tijb mojs rusaꞌn xpatronx lidxaman din gulenx gra ree mojs, gudëë tëëx ni gaw reeman chi gal hor? \v 46 Xiquilbaa mojs cayüjn dxiin ziꞌc rayal chi yadxin xpatronx. \v 47 Din diidxliczi rnin lëjt, patron guin zusaꞌn gra xieenman loj mojs guin. \v 48 Per bal na̱j mojs guin mojs dxuudx, naladxix: “Zaglaari da patronan.” \v 49 Zianz suloj gusagzix los demazri ree mojs guin, suloj gawix, guiëꞌnë tëëx xinguꞌ ree. \v 50 Abiꞌ yadxin xpatronx tijb dxej ni ad ragbeetix ad rbëz tëëtix laaman. \v 51 Dxel dád castiroꞌ gudëëd patron guin laax, guixhiaal tëëman laax lod rayal ree bén rusquiee, lod goonx gaw tëë layix. \c 25 \s1 Xcwent chii biinxdüb \p \v 1 Basnuu Jesús rëbaman: \p ―Loj xguialrniabee Dios gac ziꞌc guzac ree chii biinxdüb we loj tijb guialruxhliaa cwaꞌ tijbgaj xguij reem bilëz reem xin cuxhliaa guin. \v 2 Gaay reem been xgab xhie güün reem, per za gaay reem ad beent xgab. \v 3 Biin ad beent ree xgab guin binë xguij reem per ad binët reem mazri sejt ni cheꞌcnë ree guij guin. \v 4 Guiáad ree biin been xgab guin xhie güün reem, binë reem za tib lumejtgaj sejt con xguij reem. \v 5 Abiꞌ guial goglaa badxin xinruxhliaa guin, biꞌt bacaal loj gra reem, abiꞌ goodyëjs reem. \v 6 Cost garol guiaal, biguien chaꞌ tijb bejn rëbaman: “¡Laa xinruxhliaa guin ma ziaad, gol tagchaaglojx!” \v 7 Dxel bixche gra ree biinxdüb guin, abiꞌ beenchaaw xguij reem. \v 8 Abiꞌ gaay ree biin ad beent xgab guin xhie güün reem, rëb reem loj za gaay biin been xgab guin: “Gol baneesii tibdaꞌn xsejtidi, din dux guijn ma cayüꞌ reen.” \v 9 Per badxiꞌ reemin rëb reem: “Yajqui, din dool ad zadaantan par lëjt niꞌqui par dunujn. Zagdxeli gol wëj lod rdoꞌn din siidan par lëjt gajc.” \v 10 Abiꞌ laꞌtgaj zë reem zisii reem sejt, bidxin xinruxhliaa guin, abiꞌ za gaay ree biin been xgab guin guyunë reem laax loj guialruxhliaa guin dxel bidaꞌcw roꞌ port. \v 11 Dxel chi badxin za gaay biin bisii ree sejt guin, rëb reem: “¡Dad, dad, guxhal din yadxuꞌn!” \v 12 Per badxiꞌxan rëbix: “Diidxliczi rnin, ad nünbeetan lëjt.” \p \v 13 Dxel basnuu Jesús rëbaman: \p ―Zeel gol guzusin din ad ragbeetidi goc yaguiaad Bén guxhaal Dios. \s1 Xcwent bén badëëd milia \p \v 14 Dxel rëb tëë Jesús: \p ―Xguialrniabee Dios na̱j ziꞌc tijb bén ma grii cheman zijt, abiꞌ gurejdx ree xmojsaman, basaꞌn xmiliaman loj reeman. \v 15 ’Loj tijbaman badëëman gaay mil cintabl, loj zatijbaman badëëman zatioꞌp milan, guiáad loj zatijbaman badëëman za timilan. Loj tijbgaj reeman badëëdaman ni naladxaman zajc güünnë reeman dxiin, dxel briitaman zëman zijt. \v 16 Abiꞌ mojs cwaꞌ gaay mil cintabl guin beennëman laan dxiin abiꞌ beenman gan za ziant gajcan. \v 17 Ziangajc been mojs cwaꞌ tioꞌp milan, beenman gan za tioꞌp mil gajcan. \v 18 Per mojs cwaꞌ timil cintabl guin bitëënman luyuj persi baquieꞌchaman cintabl guin ni badëëd xpatronman. \p \v 19 ’Gojc xchej daꞌt dxel badxin patron guin abiꞌ babëëman cwent con la reeman. \v 20 Yaloj bidxin mojs cwaꞌ gaay mil cintabl guin abiꞌ bayüman zagaay milan, rëbaman: “Dad, lüj banee gaay milan lon, yan, laa za gaay milan guie ni benan gan.” \v 21 Dxel rëb patron guin lojman: “Zagdxen, mojszaꞌc, zagdxe beenl, guial zagdxe beenl con tibdaꞌn ni banen, yan, gunen mazri guial loj ni banen. Guyu, babaa con naj.” \v 22 Zianz bidxin mojs cwaꞌ zatioꞌp mil cintabl guin rëbaman: “Dad, lüj banee tioꞌp milan lon, yan, laa zatioꞌp milan guie ni benan gan.” \v 23 Dxel rëb patron guin lojman: “Zagdxen, mojszaꞌc, zagdxe beenl, guial zagdxe beenl con tibdaꞌn ni banen, yan, gunen mazri guial loj ni banen. Guyu, babaa con naj.” \p \v 24 ’Per chi bidxin mojs cwaꞌ timil cintabl guin, rëb loj xpatronman: “Dad, naj ragbee guial ad rayatil bejn, rabëël guialnazaꞌc lod ad rguꞌtil bin, ratoꞌp tëël guialnazaꞌc lod ad rtieꞌchtil bin. \v 25 Zeel bidxeban abiꞌ biquiechan xmilial lën liuj, yan, laa xmilial guie.” \v 26 Badxiꞌ patron guinan, rëbaman: “Mojs mal, mojs ploj, bal ragbeel rabën guialnazaꞌc lod ad rguꞌtan bin, ratop tëën guialnazaꞌc lod ad rtiechtan bin. \v 27 Adil niluꞌ da milian lën bancw, din chi naguialan nacaꞌnan con xiꞌnan ni beenan gan.” \v 28 Dxel rëb patron guin loj ree bén zaꞌ yagaj: “Gol biquied timil cintabl guin lojx, gol badëëdan loj xin rajp chii milan. \v 29 Din bén rajp zacaꞌman mazri, abiꞌ gapaman zroꞌ daꞌt, per bén rajp taꞌnzi, xt ni rajpaman chiquied lojman. \v 30 Abiꞌ mojs ad rünjt sirv guin gol bazaalix xchuni lod nacay, lod goonx, lod gaw tëë layix.” \s1 Xguialguxtis Jesús \p \v 31 ’Chi guiꞌt Bén guxhaal Dios, guiꞌtaman con xguialrniabeeman, në con gra ree xianjlaman din cweman lod nabeeman. \v 32 Dxel gra ree bénguidxliuj yadoꞌp lojman, abiꞌ cweman laa reeman ziꞌc rüjn tijb bén rajp xiil chi rabëëcaman xiil ree loj ree dxib. \v 33 Abiꞌ guzujman bén na̱j ree xbejnman xladbeeman, guiáad ree bén ad najt xbejnman guzujman xladruvejsaman. \v 34 Dxel guiëb rey guin loj ree bén zaꞌ xladbeeman: “Gol guda bén ma nüjnleꞌ da Dadan. Gol guyu loj guialrniabee najcchaaw par lëjt, diizd chi goꞌtchaaw guidxliuj. \v 35 Din chi gulaanan, baneedi ni gudawan, chi weꞌcan nijs, baneedi ni guꞌn, chi bizaan ziꞌc tijb benzit, baneedi lod bayaꞌnan. \v 36 Chi byaadx da xaban, lëjt banee ni goꞌtan, chi gogxuun, bidgatixlojdi naj, abiꞌ chi guyuꞌn ladxguiib, bidganajdi naj.” \v 37 Dxel guiëb ree bén zaꞌ ladbee guin: “Dad, ¿goc baguiaan lüj rliaanl, abiꞌ baneen ni gudawil?, ¿o goc baguiaan lüj weꞌquil nijs, abiꞌ baneen nijs guꞌl? \v 38 ¿Goc baguiaan lüj zizal ziꞌc tijb benzit, abiꞌ baneen lod bayaꞌnl, o goc biyaadx xabil, abiꞌ baneen ni gotil? \v 39 ¿Abiꞌ goc baguiaan lüj ragxuul, o guyul ladxguiib, abiꞌ budganajn lüj?” \v 40 Dxel guiëb rey guin loj reeman: “Diidxliczi rnin lojdi, gra yudar beendi da bejn reen majsi ad najt reeman bén lasajc, najn beendi yudar.” \p \v 41 ’Dxel guiëbaman loj ree bén zaꞌ xladruvejsaman: “Gol biquied lon, benmal gol chej loj bajl ni ad yuꞌt dxej yayüꞌ ni ma na̱j par xindxab në ree xbejnx. \v 42 Din chi gulaanan, ad baneetidi ni niawan, chi weꞌcan nijs, ad baneetidi ni niëꞌn. \v 43 Chi bizaan ziꞌc benzit, ad baneetidi lod nayaꞌnan, chi biyaadx da xaban, ad baneetidi ni niaꞌcwan. Abiꞌ chi gogxuun në chi guyuꞌn ladxguiib, ad bidganajtidi naj.” \v 44 Dxel guiëb reeman lojman: “Dad, ¿goc baguiaan lüj rliaanl o reꞌquil nijs, o zizal ziꞌc tijb benzit, o goc baguiaan lüj ryaadx xabil, o ragxuul, o yuꞌl ladxguiib, abiꞌ ad bayidxgaꞌtan lüj?” \v 45 Abiꞌ yadxiꞌman laan guiëbaman: “Diidxliczi rnin lëjt, gra ni ad beentidi din nüjndi yudar da bejn reen majsi ad najt reeman bén lasajc, najn ad beentidi yudar.” \v 46 Laa reeman yayal loj casti tiblayaa, guiáad ree bén been ziꞌc rayal, laa reeman rayal guialnaban tiblayaa con Dios. \c 26 \s1 Bayaꞌn reeman diidx xhienaag guiniaaz reeman Jesús \r (Mr. 14:1‑2; Lc. 22:1‑2; Jn.11 :45‑53) \p \v 1 Chi gulox gunee Jesús diidx guin ree, dxel rëb loj ree xbejnman: \p \v 2 ―Lëjt ragbee guial ryaadx zatioꞌp dxejzi guial guidxin lanij pascw, abiꞌ Bén guxhaal Dios yayü ree bejn laaman din tiaman loj crüjz. \p \v 3 Lën ree dxejzii badxaag lasaꞌ ree bixhioz rniabee ree bixhioz, con xguxtis ree bén Israel, lidx Caifás quijb bixhioz zojbloj. \v 4 Ni bayaꞌn reeman diidx xhienaag gusquiee reeman Jesús din guiniaaz reeman laaman, abiꞌ gugüjt reeman laaman. \v 5 Per rëb reeman: \p ―Ad zaguieent ree zian loj lanij guin chitëë gac naquieꞌ luguiedx guin. \s1 Ruroob tijb béngunaa perfum guijc Jesús \r (Mr. 14:3‑9; Jn.12 :1‑8) \p \v 6 Chi zaꞌ Jesús luguiedx Betania lidx Simón, bén rniee reeman Leproso, \v 7 bidxin tijb béngunaa caꞌman tijb lumejt guidxan perfum ni lasajc wayëjx. Abiꞌ laꞌtgaj zojb Jesús xan mex, baroobaman perfum guin guijc Jesús. \v 8 Chi baguiaa ree xbejn Jesús ni been béngunaa guin, dád bidxeꞌch reeman, abiꞌ rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel bixieꞌ perfum guin? \v 9 Zileꞌ nidoꞌn zroꞌ daꞌt din nüjnan yudar bénprob ree. \p \v 10 Chi biguiejn Jesús ni canee reeman, rëbaman loj reeman: \p ―¿Chexc zeel rdxeꞌchidi béngunaa guin? Zagdxe na̱j ni beenman naj. \v 11 Din bénprob guin ree zianczi zaꞌnë reeman lëjt, saꞌn naj ad ziantczi gazunëꞌn lëjt. \v 12 Abiꞌ ni baroobaman perfum guin guican, rën guiëban guial ma beenchaaw xgajman naj par chi guiguieꞌchan. \v 13 Diidxliczi rnin, bantëëz guin guireꞌch xtiidxzaꞌc Dios loj guidxliuj, zü ree bejn gra ni been béngunaa guin por naj, din gusaaladx reeman laaman. \s1 Rayü Judas Jesús \r (Mr. 14:10‑11; Lc. 22:3‑6) \p \v 14 Loj guidxiptioꞌp ree xbejn Jesús, bén la Judas Iscariote, bigneenëman bixhioz rniabee ree bixhioz, \v 15 rëbaman loj reeman: \p ―¿Plac guneedi din yanen Jesús lojdi? \p Abiꞌ badëëd reeman gajlbichii milia plajt lojman. \v 16 Diizd dxejzii guzulojman raguiilaman mod xhienaag yayüman Jesús. \s1 Gudawnë ree xbejn Jesús xche \r (Mr. 14:12‑25; Lc. 22:7‑23; Jn.13 :21‑30; 1Co.11 :23‑26) \p \v 17 Dxej ni guzuloj lanij ni raw ree bejn guiadxtil ni ad yuꞌt levadur, gubig ree xbejn Jesús lojman, rëb reeman: \p ―¿Ban guin rënl yaguieenchaawan ni yadaaw ree guxhin lanij pascw? \p \v 18 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Gol chej Jerusalén lidx bén guin, gol biguiedx lojman: “Na Mextr: Ma bidxin xihoraman abiꞌ rënman tëdaman pascw lidxil con ree xbejnman.” \p \v 19 Dxel been ree xbejnman ziꞌc rëbaman, been tëë reeman ni gaw reeman guxhin lanij pascw. \p \v 20 Chi gure guiaal, zojb Jesús xan mex con guidxiptioꞌp ree xbejnman. \v 21 Abiꞌ laꞌtgaj cayaw reeman, rëbaman loj reeman: \p ―Diidxliczi rnin, tijb gajc lëjt yayü naj. \p \v 22 Abiꞌ dád guyunaya reeman, zianz guzuloj rniabdiidx tijbgaj reeman loj Jesús, rëb reeman: \p ―¿Najn ya, Dad? \p \v 23 Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Bén cayaw loj pliajt ni cayaw gajcan, laaman yayü naj. \v 24 Walican, Bén guxhaal Dios na̱j guial sacaman ziꞌc rëb loj xtiidx Dios. Per ¡probza bén yayü laaman!, zagdxeli na̱j par laaman ad niutaman loj guidxliuj. \p \v 25 Dxel Judas bén yayü Jesús, gunabdiidxaman rëbaman: \p ―Mextr, ¿wen najn ya? \p Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Lüjn. \p \v 26 Laꞌtgaj cayaw reeman, cwaꞌ Jesús guiadxtil, badëëdaman quixtëë loj Dios. Dxel gulaꞌman guiadxtil guin gudiꞌsaman laan loj ree xbejnman, rëbgajman: \p ―Gol gudaw guiadxtil guie, laan na̱j da cuerpan. \p \v 27 Dxel cwaꞌman tib cojp vin, chi gulox badëëdaman quixtëë loj Dios, badëëdaman cojp guin loj reeman, rëbgajman: \p ―Gol guꞌ gradi loj cojp guie. \v 28 Din laan na̱j da rejnan ni gaxhieꞌn chi guiëtan por zien ree bénguidxliuj. Din por da guialgüjtan guixal tijb nejz cüb xhienaag gap ree bejn perdon loj Dios por xtol reeman. \v 29 Abiꞌ diidxliczi rnin lëjt ad yuꞌtri dxej guiëꞌn vin rajcchaawnë uv, xt chi guidxin dxej guiëꞌnëꞌn lëjt vin cüb lod rniabee da Dadan. \s1 Rëb Jesús guial guiëb Bëd ad nünbeetaman laaman \r (Mr. 14:26‑31; Lc. 22:31‑34; Jn.13 :36‑38) \p \v 30 Chi gulox biil reeman tijb cant par Dios, dxel zë reeman guijc guiaꞌ Olivos. \v 31 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―Gradi zabëëladx naj yan guxhin, ziꞌc ca loj xtiidx Dios lod rëb: “Gugüjtan bén rajp ree xiil, dxel guireꞌch ree xiil guin.” \v 32 Per chi yabanan, yaloj naj ganeed ga gajn Galilea dxelri guiꞌtidi. \p \v 33 Dxel rëb Bëd lojman: \p ―Majsi gra reeman cwëëladx lüj per naj ad yuꞌt dxej gabëladxan lüj. \p \v 34 Per rëb Jesús lojman: \p ―Diidxliczi rnin lojl, yan guxhin gajc chi gad gui̱d cwidxaꞌ, mal rëbil choon volt guial ad nünbeetil naj. \p \v 35 Abiꞌ rëb Bëd lojman: \p ―Majsi guiëtnëꞌn lüj, per ad yuꞌt dxej guiën guial ad nünbeetan lüj. \p Abiꞌ gra ree xbejn Jesús ziangajc rëb reeman. \s1 Gurejdx gunab Jesús Dios lod la Getsemaní \r (Mr. 14:32‑42; Lc. 22:39‑46) \p \v 36 Chi bidxin Jesús con ree xbejnman tijb luar la Getsemaní, rëbaman loj reeman: \p ―Gol gurejsii guie, laꞌtgaj gan ni din gabedx ganaaban Dios. \p \v 37 Dxel zinëman Bëd con grop ree xiꞌn Zebedeo, zianz guzuloj cayunayaman abiꞌ ad nixtri yuꞌ luxdooman. \v 38 Zianz rëbaman loj reeman: \p ―Dád yuꞌnaya luxdoon, rulüü ma gugüjt guialyuꞌnaya guin naj. Gol bayaꞌn guie ad gaayëjsidi. \p \v 39 Dxel zë Jesús mazri delant abiꞌ gurerulojman gurejdx gunabaman Dios, rëbaman: \p ―Dad, bal zileꞌ yabëël naj loj guialzi ni gadëëdan, per ad gac ziꞌc rënan, gac ziꞌc rënl. \p \v 40 Dxel baguiajman lod zaꞌ ree xbejnman, abiꞌ baguiaaman nagaꞌyëjs reeman, zianz rëbaman loj Bëd: \p ―¿Wen niꞌqui tib hor ad bileꞌt natieꞌch xbacaalidi ya, din sunëdi naj? \v 41 Gol batieꞌch xbacaalidi gol gurejdx gunab tëë Dios, chitëë güün xindxab lëjt gan, din rënquidi güündi ziꞌc rayal, per xcuerpidi ad rtiëjbtan. \p \v 42 Ni barojp volt wejman gurejdx gunabaman Dios, rëbaman: \p ―Dad, bal id zileꞌ tëd guialzi ni na̱j gadëëdan, bal rüjn naguiejn gadëëdanan gacri ziꞌc rënl. \p \v 43 Chi badxinman lod zaꞌ ree xbejnman stijb, laa reeman naayëjs guial dád guidxa bacaal loj reeman. \v 44 Dxel basaꞌnman laa reeman stijb, zëman, bayon volt cabejdx canabaman Dios con diidx guin gajc ree. \v 45 Chi badxinman lod zaꞌ ree xbejnman, rëbaman loj reeman: \p ―¿Sta nagaꞌyëjsidi ya, cayziiladx tëëdi? Guiáad Bén guxhaal Dios ma bidxin hor yayü reeman laaman loj ree béndol. \v 46 Gol bixche, yoꞌ ree, gol baguiaa laa bén yayü naj ma zëëd gajxh. \s1 Gunaaz reeman Jesús \r (Mr. 14:43‑50; Lc. 22:47‑53; Jn.18 :2‑11) \p \v 47 Sta caneenë Jesús bén na̱j ree xbejnman, chi bidxin Judas bén naj gajc tijb xbejn Jesús. Bidxinnëman zien ree bejn, caꞌ reeman espad në yag. Guxhaal ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree xguxtis ree bén Israel laa reeman. \v 48 Abiꞌ Judas bén bayü laaman mal rëbxgajman loj ree bén guin: “Bén gawan xid xhajg, laaman raguiilidi, gol gunaazaman.” \v 49 Chi bidxin Judas bibigaman loj Jesús, dxel rëbaman: \p ―¡Xchan, Mextr! \p Laa gudaw gajcaman xid xhajgaman. \p \v 50 Abiꞌ rëb Jesús lojman: \p ―Judas, been ni zidguieenl. \p Dxel gubig ree bén guin, gunaaz reeman Jesús persi zinë reeman laaman. \p \v 51 Per tijb ree bén zaꞌnë Jesús yagaj, gulëë xiespadaman dxel gutüꞌman guidiajg xmojs quijb bixhioz zojbloj. \v 52 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Baguꞌchaaw xiespadil xluaran. Din bén rdil con espad, con espad rëjtaman. \v 53 ¿Wen, id ragbeel ya guial zajc gabedx ganaab da Dadan, abiꞌ laa guixhiaal gajcaman por mil ree xianjlaman din gagnë reeman naj? \v 54 Per ¿xoza gac cumplid ziꞌc ca loj xtiidx Dios ni rëb guial rüjn naguiejn gac ree ni cayajc? \p \v 55 Loj hor guin gajc rëb Jesús loj ree benzien guin: \p ―¿Chexc zeel zëëdidi con espad në con yag din guiniaazidi naj ziꞌc tijb xingubaan? Guixie guixie guzunëꞌn lëjt lën yadooroꞌ Jerusalén balün lëjt xtiidx Dios, abiꞌ ad gunaaztidi naj. \v 56 Per gra ree ni guie cayajc din gac cumplid ni bacaa ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. \p Loj hor guin gajc baxüün ree xbejn Jesús, guroꞌnladx reeman laaman. \s1 Zaꞌ Jesús loj ree guxtis Israel \r (Mr. 14:53‑65; Lc. 22:54‑55, 63‑71; Jn.18 :12‑14, 19‑24) \p \v 57 Bén gunaaz ree Jesús binë reeman laaman lidx Caifás, quijb bixhioz zojbloj, yagaj badxaag lasaꞌ ree mextr rajc ley con ree xguxtis ree bén Israel. \v 58 Abiꞌ Bëd zijt zijt nalaman Jesús, xt luleꞌ lidx bixhioz guin. Dxel guyuman abiꞌ gurejnëman bén rajp ree lidx bixhioz guin, din guguiaaman xhie güünnë ree bén guin Jesús. \p \v 59 Guiáad ree bixhioz rniabee ree bixhioz con gra ree guxtis guin raguiil reeman xhie gusquiee reeman din gutediaꞌ reeman Jesús din nabee reeman guiëtaman. \v 60 Per ad radxejlt xhienaag gutediaꞌ reeman laaman majsi zien ree bén basquiee. Dxel bibig zatioꞌp reeman, \v 61 rëb reeman: \p ―Bén guie rëb: “Zileꞌ yaseꞌnan xyadoo Dios abiꞌ loj choon dxejzi yayünanan.” \p \v 62 Dxel guzuli quijb bixhioz zojbloj guin, rëbaman loj Jesús: \p ―¿Nid zadxiꞌlan ya? ¿Waliqui ni canee ree bén guin contr lüj ya? \p \v 63 Per achet rëb Jesús. Dxel rëb bixhioz guin lojman: \p ―Por Dios bén naban, rniabeen lüj guna diidxli. Guna bal lüjn na̱j Cristo, Xiꞌn Dios. \p \v 64 Badxiꞌ Jesúsan rëbaman: \p ―Waliquil. Rni tëën lëjt, zuguiaadi Bén guxhaal Dios zojbaman xladbee Dios bén rajp guialrniabee abiꞌ zuguiaa tëëdi guiꞌtaman loj za̱j xanyabaa. \p \v 65 Chi biguiejn bixhioz guin zian, gudixyaꞌ xabaman, rëbaman: \p ―Diosan caneeguijdx bén guin. ¿Xhie mazri rüjn naguiejn yadiil ree testiw? Lëjt gajc ma biguiejn guial rnieeguijdxaman Dios. \v 66 Yan, ¿xhie nadi? \p Badxiꞌ ree bén guinan rëb reeman: \p ―Rayal guiëtix. \p \v 67 Dxel bacojp xhiejn reeman lojman, gudijn reeman laaman, yuꞌ tëë reeman wëëz roꞌman, \v 68 rëb reeman lojman: \p ―Bal lüjn na̱j Cristo, guneeyaꞌ chu gudin lüj. \s1 Rëb Bëd ad nünbeetaman Jesús \r (Mr. 14:66‑72; Lc. 22:56‑62; Jn.18 :15‑18, 25‑27) \p \v 69 Laꞌtgaj zojb Bëd luleꞌ lidx bixhioz guin, gubig tijb biin rüjn dxiin yagaj, rëbim lojman: \p ―Në lüj nal Jesús, bén Galilea. \p \v 70 Per Bëd gurexuuman, rëbaman niz loj gra reeman: \p ―Ad ragbeetan xhienin rnieel. \p \v 71 Chi zëman niz roꞌ port baguiaa stijb biin rüjn dxiin yagaj laaman, abiꞌ rëbim loj ree bén rigaꞌ yagaj: \p ―Në bén guin nal Jesús bén Nazaret. \p \v 72 Per Bëd gurexuuman stijb, xt bazaꞌtaman Dios, rëbaman: \p ―Ad nünbeetan bén guin. \p \v 73 Dxel ad gojct xchej, gubig ree bén rigaꞌ yagaj loj Bëd, rëb reeman lojman: \p ―Laa rguien gajc në lüj na̱j xbejn reeman, din ziꞌcgajc rniee reeman rnieel. \p \v 74 Per Bëd bazaꞌtaman Dios, rëbaman loj reeman: \p ―Dios gudëëd naj casti bal rusquieen, per ad nünbeetan bén guin. \p Hor guin gajc guridxaꞌ tijb gui̱d. \v 75 Abiꞌ basaaladxaman guial rëb Jesús lojman: “Chi gad gui̱d cwidxaꞌ, mal rëbil choon volt ad nünbeetil naj.” Dxel barii Bëd yagaj abiꞌ dád naya biinman. \c 27 \s1 Binë reeman Jesús loj Pilato \r (Mr. 15:1; Lc. 23:1‑2; Jn.18 :28‑32) \p \v 1 Chi bani luyuj, gra ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree guxtis Israel bayaꞌn reeman diidx xhienaag güün reeman din guiët Jesús. \v 2 Dxel guxhii reeman laaman abiꞌ binë reeman laaman loj gobernador Pilato. \s1 Güjt Judas \p \v 3 Dxel Judas, bén bayü Jesús, chi baguiaaman guial ma na̱j guiët Jesús, guyunayaman, abiꞌ bayüman gajlbichii milia plajt guin loj ree bixhioz rniabee con loj ree guxtis Israel, \v 4 rëbaman loj reeman: \p ―Ma benan dol guial banen tijb bén achet dol rajp. \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Xhieczi yaguieenan, ¡lüj gunaj! \p \v 5 Abiꞌ bazaal Judas milia guin lën yadooroꞌ Jerusalén zianz bariiman wejman bigxhii yëjnman. \p \v 6 Dxel batoꞌp ree bixhioz rniabee guin milia guin, abiꞌ rëb reeman: \p ―Ad rayalt yadxeꞌ ree milia guin lën lod ru gon, din con laan bioꞌ bén guiët. \p \v 7 Dxel be reeman diidx, abiꞌ con milia guin guzii reeman xguidxliuj bén rüjn trast bajn ree, din gacan lod guiguieꞌch ree benzit. \v 8 Zeel xt yan la guidxliuj guin Yuj Rejn. \v 9 Zian gojc cumplid ni gunee Jeremías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi rëbaman: “Cwaꞌ reeman gajlbichii milia plajt, prejs ni rëb ree bén Israel lasajcaman, \v 10 abiꞌ con milia guin guzii reeman xguidxliuj bén rüjn trast bajn ree, ziꞌc gunabee Dios naj.” \s1 Rniabdiidx Pilato loj Jesús \r (Mr. 15:2‑5; Lc. 23:3‑5; Jn.18 :33‑38) \p \v 11 Dxel badxig reeman Jesús loj gobernador Pilato, abiꞌ gunabdiidxaman loj Jesús, rëbaman: \p ―¿Lüjn na̱j xrey ree bén Israel ya? \p Badxiꞌ Jesúsan, rëbaman: \p ―Najcan. \p \v 12 Abiꞌ chi cutediaꞌ ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree guxtis Israel laaman, achetczi radxiꞌman. \v 13 Dxel rëb Pilato lojman: \p ―¿Nid riguiejnl gra ni canee reeman contr lüj ya? \p \v 14 Per Jesús niꞌqui tijb diidx ad badxiꞌtaman, zeel dád badxa loj gobernador guin. \s1 Gunabee reeman guiët Jesús \r (Mr. 15:6‑20; Lc. 23:13‑25; Jn.18 :38–19:16) \p \v 15 Lën ree dxej lanij, ruslaa gobernador Pilato tijb bén yuꞌ ladxguiib bén guiëb ree bénguiedx guin laa, ziꞌc na̱j xcostumbr reeman. \v 16 Lën ree dxejzii yuꞌ Barrabás ladxguiib, tijb bén nünbee ree bejn niz ni niz guie. \v 17 Abiꞌ chi badxaag lasaꞌ gra ree bejn, gunabdiidx Pilato loj reeman, rëbaman: \p ―¿Chu rëndi guslaan? ¿Barrabás ya, o Jesús, bén rëb ree bejn na̱j Cristo? \p \v 18 Rëbaman zian guial gogbeeman ganaxzi guialnadëdlojn zeel bayü reeman Jesús. \p \v 19 Laꞌtgaj zojb Pilato lod rüjnman guialguxtis, bidxin xruson lacheelaman, rëbaman lojman: “Adxhie güünnël bén guin achet dol rajpaman, din dád nadxuudx guneꞌxchalan laaman nuche.” \p \v 20 Per bixhioz rniabee ree bixhioz con ree guxtis Israel, badxeꞌ reeman diidx gra ree bejn persi gunab reeman guslaaman Barrabás, guiáad Jesús guiëtaman. \v 21 Gunabdiidx Pilato loj reeman stijb, rëbaman: \p ―¿Chu loj grop reeman rëndi guslaan? \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Barrabás. \p \v 22 Abiꞌ rëb Pilato loj reeman: \p ―¿Xhieza günnëꞌn Jesús, bén rëb ree bejn na̱j Cristo? \p Badxiꞌ gra reeman laan rëb reeman: \p ―¡Bacaaman loj crüjz! \p \v 23 Abiꞌ rëb Pilato loj reeman: \p ―¿Xhieza ni mal beenman? \p Per laa reeman mazri rejs rbixdiaj reeman, rëb reeman: \p ―¡Bacaaman loj crüjz! \p \v 24 Chi baguiaa Pilato guial achet rileꞌ güünman, al mazri naquieꞌ cayüjn ree bén guin, dxel cwaꞌman nijs abiꞌ banaaman delant loj gra reeman, rëbaman: \p ―Achet dol raꞌpan guial guiët bén guie, xcwentidan. \p \v 25 Badxiꞌ gra ree bén guinan rëb reeman: \p ―¡Du guijcan, në guijc du xiꞌnan cwiban guial guiëtaman! \p \v 26 Dxel baslaa Pilato Barrabás, zianz gunabeeman gudijn reeman Jesús abiꞌ bayüman laaman din gucaa reeman laaman loj crüjz. \p \v 27 Zianz xsuldad ree gobernador guin binë reeman Jesús lën palas lod badoꞌp gra ree suldad, gadëd lod zaꞌman. \v 28 Dxel gulëë reeman xabaman bascajcw reeman laaman tijb lajd xnia. \v 29 Abiꞌ beenchaaw reeman tijb coron guiëjch badxeꞌ reeman laan guijcaman, zianz bagaꞌs reeman tijb yag ladxaaman ladbee. Dxel bazuxib reeman lojman, ruzeꞌ reeman laaman, rëb reeman: \p ―¡Guibanri xrey ree bén Israel! \p \v 30 Abiꞌ rucojp xhiejn reeman lojman, laagajc tëë yag ni caꞌman rugaz reeman guijcaman. \v 31 Chi gulox bazeꞌ reeman laaman, dxel babëë reeman lajd xnia guin ladaman, bascajcw reeman xabaman, zianz zinë reeman laaman din gucaa reeman laaman loj crüjz. \s1 Cwa Jesús loj crüjz \r (Mr. 15:21‑32; Lc. 23:26‑43; Jn.19 :17‑27) \p \v 32 Chi zinë reeman Jesús, badxaagloj reeman tijb bén Cirene, laman Simón, abiꞌ been reeman laaman naguiejn byaaman xcrüjz Jesús. \p \v 33 Chi bidxin reeman tijb luar la Gólgota (rën guiëban Xluar Calaver), \v 34 ni badëëd reeman vin, noꞌchan nijs nala daꞌt guiëꞌ Jesús. Per chi beenman laan prueb, ad cwëjbtaman niëꞌman laan. \p \v 35 Chi gulox bacaa reeman laaman loj crüjz, dxel gudxijt reeman suert guijc xabaman din yalaꞌ reeman laan. \v 36 Dxel gurej reeman yagaj din gap reeman laaman. \v 37 Abiꞌ guijc crüjz guin bacaa reeman lejtr ni rëb, chexc zeel cwaman loj crüjz. Rëb lëjtr guin: “BEN GUIE NA̱J JESÚS XREY REE BEN ISRAEL.” \p \v 38 Në tioꞌp xin gubaan bacaa reeman loj crüjz, tijbix xladbee Jesús stijbix xladruvejsaman. \v 39 Abiꞌ ree bén rdëd, rnieeguijdx reeman Jesús, runij guijc reeman, \v 40 rëbgaj reeman: \p ―Lüj rëb, nuseꞌnl yadooroꞌ abiꞌ loj choon dxejzi nayüjnlan, baslaa lüj gajc. Bal walil najl Xiꞌn Dios baguiajt loj crüjz guin. \p \v 41 Ziangajc ree bixhioz rniabee ree bixhioz në ree mextr rajc ley con ree guxtis Israel, ruzeꞌ reeman Jesús, rëb reeman: \p \v 42 ―Baslaax ben ren ree, abiꞌ ad rajct ruslaa laagajquix. Bal wali najx xrey ree bén Israel, yaguiajtix loj crüjz guin, din yaliladx reex. \v 43 Rililadxix Dios. ¡Yan, guslaaza Dios laax, bal wali rënman laax, din rëbix: “Xiꞌn Dios najx”! \p \v 44 Abiꞌ nëgajc ree xingubaan ca cwëꞌman ruzeꞌ laaman. \s1 Güjt Jesús \r (Mr. 15:33‑41; Lc. 23:44‑49; Jn.19 :28‑30) \p \v 45 Dxel diizd garol dxej bicajy loj guidib guidxliuj, xt raca choon wadxe. \v 46 Loj horzii gurixdiajman rejs daꞌt, rëbaman: \p ―Elí, Elí, ¿lama sabactani? ―rën guiëban: Dios, Dios, ¿chexc zeel gulëëladxil naj? \p \v 47 Yuꞌ ree bén zaꞌ yagaj, chi biguiejn reeman, rëb reeman: \p ―Laaman cabejdx Elías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. \p \v 48 Laa baxüün gajc tijbaman bicajdxaman tijb xiil loj vinagr, abiꞌ bacaaman laan loj tijb yag zianz badxigaman laan roꞌ Jesús din guiëꞌman laan. \v 49 Per rëb los demazri reeman: \p ―Basaꞌnx, din yaguiaa ree don zidgaslaa Elías laax ya. \p \v 50 Zianz gurixdiaj Jesús rejs daꞌt stijb, dxel güjtaman. \v 51 Loj hor zii goxyaꞌ lajd nal lën yadooroꞌ Jerusalén gojcan tioꞌp lalaꞌ, diizd guijc guin xt guiaꞌ guin goxyaꞌ. Abiꞌ guxu, gulaꞌ tëë ree guiajroꞌ. \v 52 Guiáad ree baa bixal reen, abiꞌ zien ree bejn bén na̱j xbejn Dios, bén ma güjt ree baban. \v 53 Dxel chi baban Jesús, barii lën xbaa reeman, abiꞌ guyu reeman Jerusalén, lod baguiaa zien ree bejn laa reeman. \p \v 54 Dxel suldad rniabee ree suldad në gra ree suldad zaꞌnëman yagaj canaj reeman Jesús, chi baguiaa reeman caxu në gra ni cayajc, dád bidxeb reeman abiꞌ rëb reeman: \p ―Walican Xiꞌn Dios bén guin. \p \v 55 Zien ree béngunaa guzanal Jesús diizd Galilea, bén been tëë ree laaman yudar, zaꞌ reeman zijt ruguiaa reeman ni cayajc. \v 56 Loj reeman noꞌch María Magdalena, në Li xniaa Santiaaw con Xiëb nëtëë xniaa ree xiꞌngaan Zebedeo. \s1 Biguieꞌch Jesús \r (Mr. 15:42‑47; Lc. 23:50‑56; Jn.19 :38‑42) \p \v 57 Chi gure guiaal, bidxin tijb benrijcw laman Xiëb, bén Arimatea, në laaman binal Jesús. \v 58 Wejman loj Pilato, bignabaman xcuerp Jesús. Dxel gunabee Pilato bayü reeman cuerp guin lojman. \v 59 Abiꞌ cwaꞌman cuerp guin batüübaman tijb lajd naya. \v 60 Dxel biquieꞌchaman laaman lën tijb baa cüb ni gudëënman par laagajcaman lën tijb guiaj. Zianz basiaawaman roꞌ baa guin con tijb guiajroꞌ, ziataman. \v 61 Abiꞌ zojb María Magdalena con stijb bén la gajc Li, roꞌ baa guin. \s1 Rajp ree suldad roꞌ xbaa Jesús \p \v 62 Chi bareguiaal, dxej raziiladx ree bejn, wej ree bixhioz rniabee ree bixhioz në ree bénfarisew, bigneenë reeman Pilato, \v 63 rëb reeman lojman: \p ―Dad, rasaaduladxan, chi ziz naban bén rusquiee ni, rëbaman guial chi gac choon dxej yabanman. \v 64 Zeel gunabee guiyaawdxiꞌch roꞌ baa guin xt chi gac choon dxej, chitëë guiꞌt ree xbejnman guxhin cwan reeman xcuerpaman. Abiꞌ guiëb reeman loj ree bejn guial ma babanman. Abiꞌ mazri gusquiee reeman bejn guial loj ni yaloj. \p \v 65 Dxel rëb Pilato loj reeman: \p ―Laa ree suldad zaꞌ yagaj. Gol chinë reeman, gol basiaawdxiꞌch roꞌ baa guin ziꞌc rëndi. \p \v 66 Abiꞌ zë reeman, dxel basiaawdxiꞌch reeman roꞌ baa guin. Zianz basaꞌn reeman suldad guin ree cayajp reeman laan. \c 28 \s1 Raban Jesús \r (Mr. 16:1‑8; Lc. 24:1‑12; Jn.20 :1‑10) \p \v 1 Chi gudëd dxej raziiladx ree bejn, bareguiaal chidumingw, María Magdalena con stijb bén la gajc Li biquiaa reeman roꞌ baa guin. \v 2 Dxel biꞌt tijb xudoxh, guial biguiajt tijb xianjl Dios diizd xanyabaa, dxel bibig anjl guin roꞌ baa guin biquiedaman guiaj nayaaw roꞌn, zianz gurejman guijcan. \v 3 Dád rliajman bachaꞌ ziꞌc chi rëꞌp nijs, guiáad xabaman naquichbëjn. \v 4 Chi baguiaa ree suldad guin anjl guin, binij reeman guial dád bidxeb reeman xt badaj reeman abiꞌ biyajb reeman luyuj. \v 5 Dxel rëb anjl guin loj ree béngunaa guin: \p ―Ad rdxebidi, ragbeen cayguiilidi Jesús bén cwa loj crüjz. \v 6 Per achutri laaman guie, ma babanman ziꞌc naman. Gol guida nial din guguiaadi lod gudixh reeman laaman. \v 7 Yan, gol baxüün gol bicojn ree xbejnman guial ma babanman, ma nedaman lojdi zëgajman Galilea, ni guguiaadi laaman. Ni nezan na̱j ni rugojnan lëjt. \p \v 8 Dxel cari daꞌt baza reeman roꞌ baa guin rdxeb reeman rabaa tëë reeman, ruxüün reeman zia reeman zicojn reeman xbejn Jesús. \v 9 Laꞌtgaj zia reeman, balüüloj Jesús loj reeman, bagajpdiozaman laa reeman. Abiꞌ bibig reeman lojman, bazuxib reeman, gudiidx reeman guiaꞌman, \v 10 abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Ad rdxebidi. Gol chej, gol biguiedx loj ree da bejnan din che reeman Galilea, ni guguiaa reeman naj. \s1 Ni rëb ree suldad \p \v 11 Laꞌtgaj zia ree béngunaa guin, në tioꞌp choon ree suldad cayajp roꞌ baa guin zë luguiedx guin zicojn reeman bixhioz rniabee ree bixhioz gra ni goc. \v 12 Dxel wej ree bixhioz rniabee guin bigneenë reeman guxtis Israel ree persi bayaꞌn reeman diidx xhie güün reeman. Abiꞌ dad zroꞌ milia badëëd reeman loj ree suldad guin, \v 13 rëb reeman: \p ―Con gol güjdx loj ree bejn: “Guxhin laꞌtgaj nadoodyëjsan, biꞌt ree xbejn Jesús abiꞌ gulan reeman xcuerpaman.” \v 14 Abiꞌ bal gagbee gobernador, dunujn yaneenëꞌ laaman chitëë xhie güünnëman lëjt. \p \v 15 Dxel cwaꞌ ree suldad guin milia guin abiꞌ been reeman ziꞌc rëb reeman. Laan na̱j diidx ni nareꞌch loj ree bén Israel xt yan. \s1 Rxhiaal Jesús bén na̱j ree apóstoles \r (Mr. 16:14‑18; Lc. 24:36‑49; Jn.20 :19‑23) \p \v 16 Guidxiptib ree xi apóstoles Jesús, wej reeman Galilea, guijc tijb guiaꞌ lod rëb Jesús che reeman. \v 17 Abiꞌ chi baguiaa reeman Jesús, bazuxib reeman lojman, majsi yuꞌ reeman ad bililadxzaꞌct. \v 18 Dxel bibig Jesús loj reeman, rëbaman: \p ―Dios ma banee gra guialrniabee din ganabeen xanyabaa në loj guidxliuj. \v 19 Zeel, gol chej guidib guidxliuj, gol biglüü ree bejn din gac reeman da bejnan. Gol baroobnijs reeman por dux Dad ree, por Xiꞌnman në por xSprijtaman, \v 20 gol balüü tëë reeman din guzoob reeman diidx gra ni ma rnin lëjt. Abiꞌ naj gazunëꞌ lëjt gradxejczi xt chi nit guidxliuj. Amén.