\id LUK Zapoteco de Albarradas \h San Lujc \toc1 Xtiidxzaꞌc Jesucrist ni bacaa San Lujc \toc2 San Lujc \toc3 Lc \mt1 Xtiidxzaꞌc Jesucrist ni bacaa San Lujc \c 1 \s1 Rxhiaal Lujc guiꞌch loj Teófilo \p \v 1 Zien ree bén ma been naguiejn gucaa ni goc con dunuj ree, \v 2 ziꞌcgajczi balüü ree bejn dunuj ree, bén baguiaa ree diizd guiaꞌxchej ni been Jesús në ni guzacaman, gutieꞌch tëë reeman xtiidxaman. \v 3 Naj baguilxnejzchaaw diizd guiaꞌxchejn, dad Teófilo, zeel naladxan zagdxen gucanan xnejz par lüj, \v 4 din chigniaꞌl zagdxe diidxli balüü reeman lüj. \s1 Rugojn tijb anjl gal Waj \p \v 5 Tiamp gunabee rey Herodes guidib niz Judea, guyu tijb bixhioz brii laj Zacarías, bachajgaman tib cwaa ree bixhioz brii laj xbejn Abías. Xbéngunaa Zacarías brii laj Elisabet, zaman loj xdiaa bixhioz brii laj Aarón. \v 6 Grop reeman gubajn xnejz loj Dios bazoob tëë reeman diidx graczi ni rniabee Dios, abiꞌ achut rileꞌ guiëb guial rajp reeman dol. \v 7 Per achut xiꞌn reeman guyu guial ad gojct niu xiꞌn Elisabet, grop reeman ma na̱j bengol. \p \v 8 Tijb dxej ni bayal ree bixhioz noꞌch Zacarías loj, been reeman sirv loj Dios, \v 9 ziꞌc na̱j xcostumbr ree bixhioz guin, gudxijt reeman suert din guidoon chu yayal gudxeꞌ goxyaal lën yadooroꞌ Jerusalén, abiꞌ bayal Zacarías cuꞌman goxyaal guin. \v 10 Laꞌtgaj caguꞌman goxyaal guin, gra ree bejn rigaꞌ luleꞌ cabejdx canab reeman Dios. \v 11 Dxel balüüloj tijb xianjl Dios loj Zacarías, zaꞌliman xladbee altar lod cayu goxyaal guin. \v 12 Chi baguiaa Zacarías anjl guin, ad badxejlt xhie nüjnman, dád bidxebaman. \v 13 Per rëb anjl guin: \p ―Zacarías, ad rdxebil ma bacaagdiajg Dios ni gunabil. Chuꞌ xiꞌn xbéngunaal Elisabet, gaquix xinguiaaw abiꞌ yaguꞌl lajx Waj. \v 14 Yabaa daꞌtil, në zien ree bejn yabaa chi galix, \v 15 guial gaquix xin lasajc loj Dios. Ad zëꞌtix vin niꞌqui ni gusüdx laax. Abiꞌ diizd chi gadix gal mal zaꞌnë xSprijt Dios laax. \v 16 Por laax zien ree bén Israel yayejc loj xDad reeman Dios. \v 17 Laax ned lojman, chuꞌ xSprijt Dios luxdoox gap tëëx guialrniabee ziꞌc Elías, bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, yabeꞌcdxex bén na̱j ree dad con xiꞌn reeman, gulüü tëëx bén ad ruzoobt ree diidx din guzuxnejzix bejn ree guidxgaꞌ reeman laaman chi guiꞌtaman. \p \v 18 Dxel rëb Zacarías loj anjl guin: \p ―¿Xhienaag gagbeen guial gac cumplid ni nal? Din naj con da béngunaan ma nayajcan bengol. \p \v 19 Badxiꞌ anjl guinan rëbaman: \p ―Naj na̱j Gabriel, rünan sirv loj Dios, laaman guxhaal naj zidnëꞌn diidxzaꞌc guie lojl. \v 20 Per yan guial ad bililadxtil da diidxan, yayaꞌnl gop ad zajct guinieel xt guidxin dxej gal xindo guin. \p \v 21 Guiáad ree ben rigaꞌ luleꞌ guin cabëz reeman Zacarías yuꞌ nawëëg reeman guial cayaglaaman lën yadoo guin. \v 22 Chi bariiman ad rajctri rnieeman, gaz sen rüjnman guial ma bayaꞌnman gop. Dxel gogbee reeman guial yuꞌ xhie baguiaaman lën yadoo guin. \p \v 23 Zianz bazaꞌ ree dxej ni been Zacarías sirv lën yadoo guin, dxel zia lidxaman. \v 24 Chi gudëd ree dxej guin, guyu xiꞌn xbéngunaaman Elisabet. Gaay bëëw tib guyuzaman lënü, rëbaman: \v 25 “Ze na̱j ni beennë Dios naj lën ree dxej guie chitëë guzeꞌri ree bejn naj.” \s1 Rugojn tijb anjl Li gal Jesús \p \v 26 Ni goc xhoꞌp bëëw, guxhaal Dios anjl la Gabriel luguiedx Nazaret ni rigaꞌ niz Galilea, \v 27 din chignajman tijb biinxdüb lam Li. Ma na̱j tiaꞌ tijb xin la Xiëb laam, xin zëëd loj xdiaa rey Davi. \p \v 28 Guyu anjl guin lod yuꞌ Li abiꞌ rëbaman: \p ―¡Xchan Li, Dios ma gulej lüj! Dios zaꞌnë lüj, ma beenleꞌ tëëman lüj loj gra ree béngunaa. \p \v 29 Chi baguiaa Li anjl guin dád badxa lojm guial rëbaman zian, abiꞌ gunabdiidxim xhie rën guiëb ree diidx guin. \v 30 Dxel rëb anjl guin: \p ―Li, ad rdxebil din lüj gule Dios beenleꞌ tëëman lüj. \v 31 Chuꞌ xiꞌnl, abiꞌ chi galaman yaguꞌl lajman JESÚS. \v 32 Laaman gac bén zojbloj, guiniee ree bejn laaman Xiꞌn Dios bén yuꞌ xanyabaa. Güün dux Dad ree Dios laaman rey ziꞌc goc xdiaagulalaman Davi, \v 33 din nabeeman bén Israel ree xt goctëëz, abiꞌ xguialrniabeeman ad yuꞌt dxej loxan. \p \v 34 Dxel rëb Li loj anjl guin: \p ―¿Xhienaag chuꞌ da xiꞌnan awa achut bénguiaaw nabannëꞌn? \p \v 35 Badxiꞌ anjl guinan rëbaman: \p ―Por xSprijt Dios chuꞌ xiꞌnl, abiꞌ xguialrniabee Dios bén yuꞌ xanyabaa gusiaawan guijquil con xbalan. Zeel xiꞌnl bén gal, gacaman naya nali abiꞌ guiniee ree bejn laaman Xiꞌn Dios. \v 36 Ziangajc lasaꞌl Elisabet ma yuꞌ xiꞌnman, majsi ma najman bengol, bén rëb ree bejn ad zajct chuꞌ xiꞌn, per yan ma gojc xhoꞌp bëëw yuꞌ xiꞌnman. \v 37 Din Dios graczi zajc güünman. \p \v 38 Dxel rëb Li loj anjl guin: \p ―Dios na̱j bén rniabee naj, gacza ziꞌc rënman. \p Ziat anjl guin. \s1 Rignaj Li Elisabet \p \v 39 Lën ree dxej guin wej Li cari daꞌt tijb guiedx ni rigaꞌ la̱d ree guiaꞌ niz Judea, \v 40 dxel guyum lënü lidx Zacarías, bagajpdiozim Elisabet. \v 41 Chi biguiejn Elisabet chaꞌm cugajpdiozim laaman, laa baniib gajc xindobëz yuꞌ lënman, dxel guyu xSprijt Dios luxdooman guidiblagaa. \v 42 Abiꞌ gunee Elisabet rejs, rëbaman: \p ―¡Dios ma beenleꞌ lüj loj gra ree béngunaa, beenleꞌ tëëman bejndobëz yuꞌ lënl! \v 43 ¿Chuza najn zeel zidganaj xniaa da Diosan naj, bén rniabee? \v 44 Din biguiejnzan chaꞌl bagajpdiozil naj, laa baniib gajc da bindoon lënan guial babaam. \v 45 Xiquilbaal guial bililadxil, din gac ziꞌc bagojn Dios lüj. \p \v 46 Dxel rëb Li: \q1 Ruzatan Dios zagdxe, \q1 \v 47 rabaanëꞌ tëën laaman, guial ragnëman naj. \q1 \v 48 Guial baguiaaman naj, majsi biin rüjnzi sirv lojman naj. \q1 Abiꞌ diizd yan xt goctëëz guzaꞌt ree bejn naj, guiëb reeman xiquilbaam. \q1 \v 49 Din Dios, bén rniabee, dád zroꞌ na̱j ni ma beennëman naj. \q1 Naya naliman. \q1 \v 50 Ad rbëzt rayaman graczi ree bén ruzoob xtiidxaman. \q1 \v 51 Zroꞌ na̱j ni ma beenman con xguialrniabeeman. \q1 Baseꞌnman xixgab ree bén rüjn benroꞌ, \q1 \v 52 biquiedaman guialrniabee loj ree bén rniabee, \q1 guiáad loj ree bén ad zojblojt badëëman guialrniabee loj reeman. \q1 \v 53 Badëëman guialnazaꞌc loj ree bén biaadx guialraw, \q1 guiáad ree benrijcw basaꞌnman laa reeman zezi. \q1 \v 54 Gognëman bén Israel ree, xbejnman, \q1 abiꞌ ad bayanladxtaman nayaman laa reeman, \q1 \v 55 ziꞌc rëbaman loj dux béngulal ree, \q1 Abraham në loj ree xdiaaman. \p \v 56 Abiꞌ bayaꞌnnë Li Elisabet cost choon bëëw, dxel baguiaj lidxim. \s1 Rajl Waj \p \v 57 Chi bidxin dxej gojl xiꞌn Elisabet najx xinguiaaw. \v 58 Abiꞌ gogbee ree lasaꞌman në ree bén zojb gajxh guial baya Dios laaman, dád babaa reeman bignaj reeman laaman. \v 59 Chi ma gojc xindobëz guin toxman, dxel binë reeman laax guyux sen ni ru ree bén Israel. Abiꞌ guyën reeman naguꞌ reeman lajdoox Zacarías ziꞌc la xdadix, \v 60 per gunee xniaax, rëbaman: \p ―Ad zayutan zian. Rayal gaquim Waj. \p \v 61 Dxel rëb reeman lojman: \p ―¿Chexquiza zeel gaquix Waj? Achut ree lasaꞌl la zian. \p \v 62 Abiꞌ con sen gunabdiidx reeman loj xdad xindobëz guin chu rënman grii lajx. \v 63 Zianz gunabaman tibliaꞌ tabl abiꞌ bacaaman lojn: “Waj grii lajx.” Dád badxaloj gra ree bén guin. \v 64 Loj hor ziigajc gojc banee Zacarías, abiꞌ guzuloj cuzaꞌtaman Dios zagdxe. \v 65 Gra ree bén zojbnëman gajxh dád badxa loj reeman, xt gra ree guiedx rigaꞌ la̱d ree guiaꞌ niz Judea gogbee reeman graczi ni goc. \v 66 Guiáad graczi ree bén gogbee zian, rniabdiidx loj lasaꞌ reeman, rëb reeman: \p ―¿Chu gac xindo guin yaꞌn chi niꞌsix? \p Rëb reeman zian guial laa rguien gajc ma beenleꞌ Dios laax. \s1 Ni gunee Zacarías \p \v 67 Zacarías, bén na̱j xdad xindo guin guyu xSprijt Dios luxdooman guidiblagaa, zianz guzuloj caneeman, rëbaman: \q1 \v 68 Benzaꞌc bendxoon na̱j Dios, dux Dad ree nayajc ree bén Israel, \q1 guial biꞌtaman bidganajman dunuj ree nayajc ree xbejnman, bidgalëë tëëman dunuj ree loj ni cayzaꞌc ree. \q1 \v 69 Guxhaalaman tijb bén rajp guialrniabee din yabëëman dunuj ree loj ni cayzaꞌc ree, \q1 zëëdaman loj xdiaa rey Davi, bén na̱j xbejn Dios. \q1 \v 70 Ziꞌc been Dios promejs diizd gocli, zian gunee ree bén badëë xtiidxaman loj ree bejn, bén guban ree ziꞌc rënman: \q1 \v 71 guial yabëëman dunuj ree loj ree bén ralen dunuj ree, në loj gra ree bén yuꞌxyajn dunuj ree, \q1 \v 72 yaya tëëman dux béngulal ree, \q1 abiꞌ ad zayanladxtaman promejs ni beenman. \q1 \v 73 Ni ne na̱j promejs ni beenman loj dux béngulal ree Abraham: \q1 \v 74 guial yabëëman dunuj ree loj ree bén ralen dunuj ree, \q1 din chileꞌ yaguieen ree sirv lojman sin guialrdxeb, \q1 \v 75 yabajn ree yaguieen tëë ree ziꞌc rënman, guidib tiamp ni yabajn ree. \q1 \v 76 Guiáad lüj xiꞌn, guiniee ree bejn lüj bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn, Dios yuꞌ xanyabaa. \q1 Din nedil chiguieenchaawil xnejz bén na̱j Dad, \q1 \v 77 gulüü tëël xbejnman din gagbee reeman xhienaag gac xtol reeman perdon, \q1 laa tëë reeman loj casti. \q1 \v 78 Guial raya daꞌt dux Dad ree dunuj ree, \q1 zeel guxhaal xiꞌnman, bén na̱j ziꞌc xbachaꞌ gubijdx din gusniman du loj ree, \q1 \v 79 guixhial tëëman xquiarguiejn ree bén zë loj nejzmal, bén ad nabant ree xnejz ziꞌc rën Dios, \q1 gulüü tëëman dunuj ree yadxoo ree loj xnejzaman din yabajn ree zagdxe sin wadijl. \p \v 80 Guiáad xindo guin guniꞌsix guyu tëë xquiarguiejnx mazri por Dios. Guzujx loj yujbidx, xt bidxin dxej guneex xtiidx Dios loj ree bén Israel. \c 2 \s1 Rajl Jesús \r (Mt. 1:18‑25) \p \v 1 Lën ree dxejzii gunabee rey César Augusto guiyab gra ree bejn guidib lod rniabeeman. \v 2 Laan na̱j ni yaloj biyab ree bejn chi goc Cirenio gobernador Siria. \v 3 Graczi ree bejn na̱j yaguiaj ladx ladx din guiyab reeman. \v 4 Zianan zeel brii Xiëb luguiedx Nazaret ni rigaꞌ niz Galilea, wejman Belén, ni rigaꞌ niz Judea, lod gol rey Davi din loj xdiaa rey Davi zëëd Xiëb. \v 5 Wejman binëman Li, lacheelaman din guiyab reeman. Ma yuꞌ xiꞌn Li. \v 6 Abiꞌ laꞌtgaj zaꞌ reeman Belén, bidxin dxej gojl bejndobëz guin. \v 7 Yagaj gol xiꞌn yaloj Li, dxel batüübaman bejndobëz guin lajd, gudijxhaman laaman lod ru ni raw ree be, guial ad bidxejlt lënü nayaꞌn reeman. \s1 Bidxin ree xianjl Dios lod zaꞌ ree bén rajp xiil \p \v 8 Gajxh Belén guin zaꞌ ree bén rajp xiil, abiꞌ dajn guin gajc rdëd reeman guiaal rajp reeman laa reeb. \v 9 Dxejczi balüüloj tijb xianjl Dios loj reeman, naynidxuj basni xbiani Dios lod rigaꞌ reeman abiꞌ dád bidxeb reeman. \v 10 Per rëb anjl guin loj reeman: \p ―Ad rdxebidi din zidnëꞌn diidxzaꞌc lojdi, por laan yabaa gra ree bejn. \v 11 Yan, ladx rey Davi ma gojl bén yabëë lëjt loj ni cazajquidi, laaman na̱j Cristo, laaman na̱j Dad. \v 12 Abiꞌ din yayünbeedi laaman; nadüübaman lajd, nagaꞌman lod ru ni raw ree be. \p \v 13 Dxejczi balüüloj zien daꞌt ree anjl cwëꞌ anjl yaloj guin, ruzaꞌt reeman Dios zagdxe, rëb reeman: \q1 \v 14 ¡Benzaꞌc bendxoon na̱j Dios bén yuꞌ xanyabaa, \q1 abiꞌ loj guidxliuj yabeꞌcdxeman luxdoo bén rüjn ree ziꞌc rënman! \p \v 15 Chi ma zia ree anjl guin xanyabaa, dxel rëb loj lasaꞌ ree bén rajp ree xiil guin: \p ―Yoꞌ ree Belén yuquiaa ree ni goc ni, ziꞌc ma bagojn dux Dad ree Dios dunuj ree. \p \v 16 Dxel cari daꞌt zë reeman, abiꞌ bidxaagloj reeman Li në Xiëb, nëtëë bejndobëz guin nagaꞌman lod ru ni raw ree be. \v 17 Chi baguiaa reeman laaman, be reeman diidx ni rëb anjl guin loj reeman xcwent bejndobëz guin, \v 18 abiꞌ graczi ree bén biguiejn dád badxa loj reeman ni rëb ree bén rajp ree xiil guin. \v 19 Per Li, rguꞌchaaw luxdooman gra ni rucaagdiajgaman, rüjn tëëman laan xgab. \v 20 Dxel zia ree bén rajp ree xiil guin, rabaa reeman rudëë tëë reeman quixtëë loj Dios por gra ni baguiaa reeman biguiejn tëë reeman, guial gojc ziꞌc rëb anjl guin loj reeman. \s1 Binë reeman Jesús lën yadooroꞌ Jerusalén \p \v 21 Chi ma gojc toxman gojl bejndobëz guin, badxeꞌ reeman laaman sen ni ru ree bén Israel, baguꞌ tëë reeman lajman Jesús ziꞌc rëb anjl guin loj Li chi gad Jesús gacxhiej lënman. \p \v 22 Chi bayaaloj ree dxej ni been Li ziꞌc rüjn ree béngunaa rajl xiꞌn, dxel binë reeman bejndobëz guin loj Dios lën yadooroꞌ Jerusalén. \v 23 Been reeman zian din loj ley guin ca: “Gra ree xindoniguiaaw rajl yaloj ma na̱j reex par Dios.” \v 24 Abiꞌ binë reeman gon par Dios ziꞌc rniabee ley: rayal chinë reeman tioꞌp gugdoo o tioꞌp palomdoo. \p \v 25 Tiamp zii zojb bén la Simeón Jerusalén. Najman benzaꞌc rën tëëman Dios, rbëzaman bén gagnë bén Israel ree zaꞌnë tëë xSprijt Dios laaman. \v 26 Abiꞌ por Sprijt guin gogbeeman guial ad zëjttaman xt guguiaaman Cristo, bén guixhiaalaman. \v 27 Dxel por xSprijt Dios wejman lën yadooroꞌ Jerusalén. Laꞌtgaj yuꞌman lën yadoo guin, Xiëb con Li bidxinnë reeman Jesús din güün reeman ziꞌc rniabee ley, \v 28 zianz gudiidx Simeón bejndobëz guin bazaꞌtaman Dios zagdxe, rëbaman: \q1 \v 29 Dad, yanri ma babedxe luxdon. \q1 Ma zajc guslaal naj guiëtan \q1 najn xmojsil, ma gojc ziꞌc nal. \q1 \v 30 Din con quijb guiaalon ma baguian bén gagnë dunujn. \q1 \v 31 Guial ma bazujl laaman loj gra ree bénguidxliuj. \q1 \v 32 Laaman na̱j biani par ree bén ad najt bén Israel, \q1 na̱j tëëman bachaꞌ par ree xbén Israelil. \p \v 33 Guiáad Xiëb con xniaa Jesús dád badxa loj reeman ni biguiejn reeman rëb Simeón xcwent bejndobëz guin. \v 34 Dxel beenleꞌman laa reeman, zianz rëbaman loj Li xniaa Jesús: \p ―Li, Dios bacaabee bejndobëz guie din por laaman zien daꞌt ree bén Israel laa loj dol, per zien reeman yayaꞌn loj xtol. Zidgalüüman bejn ree conin na̱j ni ruladx Dios, per zien reeman ad zënt laaman. \v 35 Abiꞌ zian gagbeeman xhienaag na̱j xixgab tijbgaj bejn, guiáad lüj ziꞌc tijb espad chëëz luxdool chi gac ree ni guin. \p \v 36 Yagaj gajc zaꞌ tijb béngunaa yoꞌxh laman Ana, rudëëman xtiidx Dios loj ree bejn, xdadaman brii laj Fanuel, xdiaagulalaman gojc Aser. Benguiagan chi cwaꞌ xinguiaaw laaman, abiꞌ gajdx ijsi gubajnnë lacheelaman. \v 37 Ma gojc tajpgajlbitap ijz bayaꞌnman bizëjb. Zianczi yuꞌman lën yadooroꞌ, rbaꞌnman rbejdx rniab tëëman Dios. \v 38 Loj hor ziigajc bibigaman lod zaꞌnë Xiëb Li con Jesús, guzuloj cudëëdaman quixtëë loj Dios cuzaꞌt tëëman bejndobëz guin loj gra ree bén cabëz guixhiaal Dios bén gagnë bén Jerusalén ree. \s1 Zia reeman Nazaret \p \v 39 Chi ma been reeman graczi ni rniabee xley Dios, dxel zia ladx reeman Nazaret ni rigaꞌ niz Galilea. \v 40 Caniꞌs bejndobëz guin, cayuman gojl, cayajcaman nasin, cayüjnleꞌ tëë Dios laaman. \s1 Yuꞌ Jesús lën yadooroꞌ Jerusalén \p \v 41 Gazob ijz rej ree xdad Jesús Jerusalén lanij pascw. \v 42 Chi bazaꞌ Jesús chiptioꞌp ijz, binë ree xdadaman laaman lanij zii ziꞌc na̱j xcostumbr reeman. \v 43 Chi ma gudëd lanij guin, baza ree xdad Jesús ma zia ladx reeman. Ad gogbeet reeman bayaꞌn Jesús Jerusalén. \v 44 Gunaladx reeman ma noꞌchaman loj ree bén zia. Zian guza reeman tibdxej. Per chi baguiil reeman laaman loj lasaꞌ reeman në loj ree bén nünbee reeman, \v 45 achut laaman naguiee. Dxel bayejc reeman zia reeman Jerusalén zatijb zigdiil reeman laaman. \p \v 46 Xt ni gocri choon dxej badxejl reeman laaman lën yadooroꞌ Jerusalén, zojbaman galay ree mextr rajc ley, cucaagdiajgaman canabdiidx tëëman laa reeman. \v 47 Gra ree bén caguiejn ni rnieeman caydxaloj reeman guial rajcaman në ree diidx radxiꞌman. \v 48 Chi baguiaa ree xdadaman laaman, dád badxaloj reeman, dxel rëb xniaaman: \p ―Xiꞌn, ¿chexc zeel basajquil dunujn zian? Xdadil con naj dád nadxuꞌn xgab caydiilan lüj. \p \v 49 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―¿Chexc zeel raguiilidi naj? ¿Nid ragbeedi ya rayal günan xchiin da Dadan? \p \v 50 Per ad bigniaꞌt reeman xhie rën guiëb ni rëbaman. \p \v 51 Dxel bayejcnëman laa reeman zia reeman Nazaret, graczi xtiidx ree xdadaman ruzoobaman, guiáad xniaaman graczan rguꞌchaaw luxdooman. \v 52 Ziꞌcri caniꞌs Jesús cayu tëë mazri xquiarguiejnman. Rabaanë Dios laaman rabaanë tëë ree bejn laaman. \c 3 \s1 Rzuloj Waj rulüüman xtiidx Dios \r (Mt. 3:1‑12; Mr. 1:1‑8; Jn.1:19‑28) \p \v 1 Chi goc chiin ijz rniabee rey Tiberio, abiꞌ Poncio Pilato najman gobernador Judea, Herodes najman gobernador Galilea, bijchaman Felip najman gobernador Iturea në Traconite, guiáad Lisanias najman gobernador Abilinia. \v 2 Anás në Caifás na̱j reeman bixhioz rniabee gra ree bixhioz. Lën ree dxej zii gunee Dios Waj, xiꞌn Zacarías lod na̱j yujbidx. \v 3 Dxel gudëd Waj graczi ree guiedx rigaꞌ roꞌ guiiw Jordán, rëbaman loj ree bejn din yayüjn reeman xgab por xtol reeman tiobnijs tëë reeman, din güün Dios xtol reeman perdon. \v 4 Zian gojc cumplid ni bacaa Isaías bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, lod rëbaman: \q1 Rguien chaꞌ tijb bén rbidxaꞌ loj yujbidx, rëbaman: \q1 “Gol beenchaaw xnejz dux Dad ree Dios, \q1 gol guxhal tijb nejz nali. \q1 \v 5 Gra ree laꞌch yadxa reen guiáad ree guiaꞌ con \q1 ree lom yayajc reen tibloj, \q1 në ree nejz volt yayaali \q1 yadxa tëë ree lunejz ni ad najt tibloj. \q1 \v 6 Gra ree bénguidxliuj guguiaa bén \q1 guixhiaal Dios gagnë dunuj ree.” \p \v 7 Chi brii zien ree bejn din guroobnijs Waj laa reeman, rëbaman loj reeman: \p ―¡Xiꞌn xindxab lëjt! ¿Chu bagojn lëjt guial laadi loj castiroꞌ ni zëëd? \v 8 Gol gubajn zagdxe din guiguien guial waliqui ma bayüjndi xgab por xtolidi, ad guiëb tëë loj lasaꞌdi: “Dunujn zioꞌp loj xdiaa Abraham”, din naj rni lëjt xt guiaj guie ree zajc yayüjn Dios xdiaa Abraham. \v 9 Abiꞌ ree bén ad zinalt xnejz Dios ziꞌc rayal, ma zidyob dxej ni güünnë Dios laa reeman ziꞌc rüjnnë bejn tijb yag chi ad rtiatan, rütüügaman laan din cheꞌcan. \p \v 10 Dxel gunabdiidx reeman, rëb reeman: \p ―¿Xhie rayal yaguieenan? \p \v 11 Badxiꞌ Wajn rëbaman: \p ―Bén yuꞌ tioꞌp xab, rayal gudëëman tijban loj bén achet rajp. Guiáad bén yuꞌ ni raw, rayal gudëëman taꞌnan loj bén ryaadxan. \p \v 12 Në tioꞌp choon ree bén ruquijx impuest bidxin din tiobnijs reeman. Abiꞌ gunabdiidx reeman loj Waj, rëb reeman: \p ―Mextr, laadx dunujn, ¿xhie rayal yaguieenan? \p \v 13 Badxiꞌ Wajn, rëbaman: \p ―Ad guquijxidi mazri guial loj ni rayal guquijxidi. \p \v 14 Yuꞌ tëë ree suldad gunabdiidx lojman rëb reex: \p ―Laadxza dunujn, ¿xhie rayal yaguieenan? \p Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Ad cwëëxuudi xhie xieen bejn, guial guchejbidi laa reeman o gudxiibidi guijc reeman ni ad beent reeman, gol guziibnejz tëë ni rajxidi. \p \v 15 Guiáad ree bejn gagbeenejzdoo reeman bal Wajn na̱j Cristo, \v 16 per rëbaman loj gra reeman: \p ―Naj curobnijs lëjt con nijs. Per zëëd tijb bén guroobnijs lëjt con xSprijt Dios në bajl. Laaman rajp mazri guialrniabee guial lon, niꞌqui xgurëchaman ad zajct gaxhiecan. \v 17 Abiꞌ ziꞌc raya trigo zian güünnëman bejn. Din bén zinal ree xnejz Dios yayal reeman lod rniabeeman, guiáad ree bén ad zinalt xnejz Dios guixhiaalaman laa reeman loj bajl ni ad yuꞌt dxej yayüꞌ. \p \v 18 Zian guneenë Waj laa reeman, në ree con diidx ren guneenëman laa reeman rulüüman laa reeman xtiidxzaꞌc Dios. \v 19 Gudilë tëëman rey Herodes guial cwaꞌman Herodías xbéngunaa bijchaman Felip, në por graczi ni mal ni ma beenman. \v 20 Per luar nidxgaꞌ Herodes xtiidx Waj aal beenman zatijb ni mal: badxeꞌman Waj ladxguiib. \s1 Rirobnijs Jesús \r (Mt. 3:13‑17; Mr. 1:9‑11) \p \v 21 Chi curoobnijs Waj bejn ree nëgajc Jesús gurobnijs. Abiꞌ laꞌtgaj cabejdx canabaman Dios, bixal xanyabaa \v 22 zianz biguiajt xSprijt Dios ziꞌc tijb palom xt guijcaman. Dxel biguien chaꞌ tijb bejn xanyabaa, rëbaman: \p ―Lüj na̱j da xiꞌnan, rënan lüj rabaanëꞌ tëën lüj. \s1 Bén goc ree xdiaagulal Jesús \r (Mt. 1:1‑17) \p \v 23 Cost gajlbichii ijz yuꞌ Jesús chi guzuloj beenman xchiin Dios. Naladx ree bejn xiꞌn Xiëb najman, Xiëb guin gojc xiꞌn Elí. \v 24 Elí gojc xiꞌn Matat, Matat gojc xiꞌn Leví, Leví gojc xiꞌn Melqui, Melqui gojc xiꞌn Jana, Jana gojc xiꞌn Xiëb, \v 25 Xiëb gojc xiꞌn Matatías, Matatías gojc xiꞌn Amós, Amós gojc xiꞌn Nahum, Nahum gojc xiꞌn Esli, Esli gojc xiꞌn Nagai, \v 26 Nagai gojc xiꞌn Maat, Maat gojc xiꞌn Matatías, Matatías gojc xiꞌn Semei, Semei gojc xiꞌn Xiëb, Xiëb gojc xiꞌn Judá, \v 27 Judá gojc xiꞌn Joana, Joana gojc xiꞌn Resa, Resa gojc xiꞌn Zorobabel, Zorobabel gojc xiꞌn Salatiel, Salatiel gojc xiꞌn Neri, \v 28 Neri gojc xiꞌn Melqui, Melqui gojc xiꞌn Adi, Adi gojc xiꞌn Cosam, Cosam gojc xiꞌn Elmodam, Elmodam gojc xiꞌn Er, \v 29 Er gojc xiꞌn Josué, Josué gojc xiꞌn Eliezer, Eliezer gojc xiꞌn Jorim, Jorim gojc xiꞌn Matat, \v 30 Matat gojc xiꞌn Leví, Leví gojc xiꞌn Simeón, Simeón gojc xiꞌn Judá, Judá gojc xiꞌn Xiëb, Xiëb gojc xiꞌn Jonán, Jonán gojc xiꞌn Eliaquim, \v 31 Eliaquim gojc xiꞌn Melea, Melea gojc xiꞌn Mainán, Mainán gojc xiꞌn Matata, Matata gojc xiꞌn Natán, \v 32 Natán gojc xiꞌn Davi, Davi gojc xiꞌn Isaí, Isaí gojc xiꞌn Obed, Obed gojc xiꞌn Booz, Booz gojc xiꞌn Salmón, Salmón gojc xiꞌn Naasón, \v 33 Naasón gojc xiꞌn Aminadab, Aminadab gojc xiꞌn Aram, Aram gojc xiꞌn Esrom, Esrom gojc xiꞌn Fares, Fares gojc xiꞌn Judá, \v 34 Judá gojc xiꞌn Jacob, Jacob gojc xiꞌn Isaac, Isaac gojc xiꞌn Abraham, Abraham gojc xiꞌn Taré, Taré gojc xiꞌn Nacor, \v 35 Nacor gojc xiꞌn Serug, Serug gojc xiꞌn Ragau, Ragau gojc xiꞌn Peleg, Peleg gojc xiꞌn Heber, Heber gojc xiꞌn Sala, \v 36 Sala gojc xiꞌn Cainán, Cainán gojc xiꞌn Arfaxad, Arfaxad gojc xiꞌn Sem, Sem gojc xiꞌn Noé, Noé gojc xiꞌn Lamec, \v 37 Lamec gojc xiꞌn Matusalén, Matusalén gojc xiꞌn Enoc, Enoc gojc xiꞌn Jared, Jared gojc xiꞌn Mahalaleel, Mahalaleel gojc xiꞌn Cainán, \v 38 Cainán gojc xiꞌn Enós, Enós gojc xiꞌn Set, Set gojc xiꞌn Adán, guiáad Adán gojc xiꞌn Dios. \c 4 \s1 Been xindxab Jesús prueb \r (Mt. 4:1‑11; Mr. 1:12‑13) \p \v 1 Yuꞌ xSprijt Dios luxdoo Jesús guidiblagaa. Chi bazaman guiiwroꞌ Jordán dxel binë xSprijt Dios laaman lod na̱j yujbidx. \v 2 Ni guzuman tiuu dxej tiuu guiaal, abiꞌ been xindxab laaman prueb. Achetczi gudawaman dxej zii ree, zianz gulaanman. \v 3 Dxel rëb xindxab guin lojman: \p ―Bal wali najl Xiꞌn Dios, gunabee yayajc guiaj guie guiadxtil. \p \v 4 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Loj xtiidx Dios rëb: “Ad ganaxtizi guiadxtil guiban bejn, nëgajc gra diidx rniee Dios.” \p \v 5 Dxel binë xindxab guin laaman tijb guijc guiaꞌ ya daꞌt, lod balüüx laaman gra ree nacion rigaꞌ loj guidxliuj. \v 6 Abiꞌ rëb xindxab guin lojman: \p ―Gunen graczi guialrniabee në guialnazaꞌc ni yuꞌ loj ree nacion guie. Din naj caꞌ laa reen, zajc gudëdan laa reen loj chutëëz bén rënan. \v 7 Bal guzuxibil lon abiꞌ guiën daꞌtil naj, graczan gac xieenl. \p \v 8 Badxiꞌ Jesús laan, rëbaman: \p ―Loj xtiidx Dios rëb: “Tijbzi loj xDadil Dios guzuxibil guiën tëël laaman, abiꞌ tijbzi laaman been sirv.” \p \v 9 Dxel binë xindxab guin laaman Jerusalén, abiꞌ gulëꞌpix laaman guijc yadooroꞌ zojb luguiedx guin. Zianz rëbix lojman: \p ―Bal wali najl Xiꞌn Dios, gudidyaꞌ diizd guie xt luyuj, \v 10 din loj xtiidx Dios rëb: \q1 Dios guixhiaal ree xianjlaman din guinia reeman lüj. \q1 \v 11 Yales reeman lüj con yaa reeman, \q1 chitëë quiilguijdx guiaj guiaꞌl. \p \v 12 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Rëb tëë loj xtiidx Dios: “Ad güünl prueb xDadil Dios.” \p \v 13 Chi ad badxejltri xhienaag güün xindxab guin Jesús prueb, dxel biquiedix tibladëd. \s1 Rzuloj Jesús rulüüman bejn ree niz Galilea \r (Mt. 4:12‑17; Mr. 1:14‑15) \p \v 14 Badxin Jesús niz Galilea, yuꞌ xSprijt Dios luxdooman guidiblagaa, abiꞌ guidibczi niz yagaj bireꞌch xtiidxaman. \v 15 Rulüüman bejn ree lën ree yadoo guidib niz yagaj, abiꞌ graczi reeman ruzaꞌt laaman zagdxe. \s1 Radxin Jesús Nazaret \r (Mt. 13:53‑58; Mr. 6:1‑6) \p \v 16 Badxin Jesús Nazaret luguiedx lod guniꞌsaman. Abiꞌ dxej raziiladx ree bejn guyuman lën yadoo ziꞌc na̱j xcostumbraman. Dxel guzuliman persi biilaman xtiidx Dios. \v 17 Badëëd reeman guiꞌch ni bacaa Isaías bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. Chi bachijlaman loj guiꞌch guin, badxejlaman lod rëb: \q1 \v 18 XSprijt dux Dad ree Dios zaꞌnë naj, \q1 din laaman ma beenleꞌ naj din ganen xtiidxzaꞌcaman loj ree bénprob. \q1 Guxhaalaman naj din gugojnan bejn ree xhienaag laa reeman loj ni rzajc reeman, \q1 yaxhal tëën loj ree bénlutiaꞌp. \q1 Gün tëën yudar bén rusagzi reeman, \q1 \v 19 din gugojnan guial ma bidxin dxej zaꞌcdxoon ni güünleꞌ Dios bejn ree. \p \v 20 Dxel batüüb Jesús guiꞌch guin bayüman laan loj bén rüjn yudar lën yadoo guin, zianz gurejman. Graczi ree bén rigaꞌ yagaj ruguiaadxijch laaman. \v 21 Dxel guzuloj caneenëman laa reeman, rëbaman: \p ―Yan dxej gajc ma gojc cumplid ziꞌc ca loj xtiidx Dios ni ma biguiejndi. \p \v 22 Graczi reeman cuzaꞌt laaman zagdxe caydxa tëë loj reeman diidxzaꞌcdxoon ni caneeman. Dxel canabdiidx loj lasaꞌ reeman rëb reeman: \p ―¿Nid laaman na̱j xiꞌn Xiëb ya? \p \v 23 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Ma ragbeen guial nadi tijb diidx ni rëb: “Doctor, bayüjn lüj gajc”, na tëëdi: “Ni ma baguiejnan beenl Capernaum nëgajc guie beenan najn ladxil.” \p \v 24 Rëb tëë Jesús: \p ―Diidxliczi rnin, niꞌczi tijb bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn, ad rënt reeman laaman ladx gajcaman. \v 25 Gol basaaladx dád zien ree béngunaa bizëjb zojb Israel lën ree dxej guban Elías bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, chi ad golt guia choon ijz garol, abiꞌ guyu gubijn guidibczi. \v 26 Per ad guxhaalt Dios Elías guin loj tijb ree bén bizëjb zojb Israel, guxhaalaman laaman loj tijb bén bizëjb zojb guiedx la Sarepta, gajxh Sidón. \v 27 Në lën ree dxej guban Eliseo bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, dád zien ree bejn rajc guialguijdx la lepra, per niꞌczi tijb reeman ad bayüjntaman, tijbzi bén Siria bayüjnman laman Naamán. \p \v 28 Chi biguiejn gra ree bén yuꞌ lën yadoo guin ni rëb Jesús, dád balen reeman. \v 29 Bisu reeman babëë reeman Jesús luguiedx guin, dxel binë reeman laaman roꞌ tijb balaꞌ ya guial na̱j guiedx guin guijc tijb guiaꞌ, din gutediaꞌ reeman laaman. \v 30 Per gudëd Jesús galay reeman, ziataman. \s1 Rabëë Jesús xindxab luxdoo tijb bejn \r (Mr. 1:21‑28) \p \v 31 Wej Jesús guiedx Capernaum ni rigaꞌ niz Galilea, yagaj rulüüman bejn ree dxej ni raziiladx reeman. \v 32 Abiꞌ dád badxaloj reeman ni rulüüman guial rnieenëman laa reeman con guialrniabee. \p \v 33 Lën yadoo guin yuꞌ tijb xin yuꞌ xindxab luxdoo, abiꞌ guridxaꞌ xindxab guin rëbix: \p \v 34 ―Basaꞌn dunujn, ¿xhie rënl con dunujn, Jesús bén Nazaret? ¿Zëëdil ya zidganijtil dunujn? Nünbeen lüj, naya nalil najl xiꞌn Dios. \p \v 35 Dxel gudilë Jesús xindxab guin, rëbaman lojx: \p ―¡Bacwëëz roꞌl, barii luxdoo xin guin! \p Zianz badxeꞌbi xindxab guin xin guin luyuj guidib niz loj reeman, bariitix luxdoox achetczi goquix. \v 36 Graczi reeman badxaloj, rëb loj lasaꞌ reeman: \p ―¿Xhie ree diidx guin rnieeman? ¡Con guialrniabee ni rajpaman, rniabeeman rarii ree xindxab luxdoo ree bejn! \p \v 37 Abiꞌ guidibczi niz yagaj bireꞌch xtiidxaman. \s1 Rayüjn Jesús xnasuegr Bëd \r (Mt. 8:14‑15; Mr. 1:29‑31) \p \v 38 Dxel barii Jesús lën yadoo guin, abiꞌ wejman lidx Simón. Ragxuu xnasuegr Simón guin yuꞌman xliaadoxh zeel guzajc reeman Jesús liaadx din yayüjnman laaman. \v 39 Zianz basajb loj Jesús lod nagaꞌman gunabeeman yarii xliaa guin, abiꞌ bariin. Loj hor ziigajc bixcheman guzuloj cudëëman ni gaw reeman. \s1 Rayüjn Jesús zien ree bénragxuu \r (Mt. 8:16‑17; Mr. 1:32‑34) \p \v 40 Chi ma wëëz gubijdx, graczi ree bén rajp bénragxuu bén rajc ree gadxagayaa guialguijdx binë reeman laa reeman loj Jesús, persi badxiib yaaman guijc tijb gaj reeman, bayüjnman laa reeman. \v 41 Në zien ree bénragxuu guin rarii xindxab luxdoo, rbidxaꞌ reex rëb reex: \p ―¡Lüj na̱j Xiꞌn Dios! \p Per gudilëman xindxab guin ree, ad cwëjbtaman niniee reex, guial ragbee reex laaman na̱j Cristo. \s1 Rulüü Jesús xtiidx Dios niz Galilea \r (Mr. 1:35‑39) \p \v 42 Chi bareguiaal, barii Jesús luguiedx guin zëman lod achut bejn zojb. Per raguiil ree bénguiedx guin laaman, bidxin reeman lod zaꞌman abiꞌ rëb reeman lojman din yayaꞌnnëman laa reeman. \v 43 Per rëbaman loj reeman: \p ―Në ree luguiedx ren rayal chinëꞌn xtiidxzaꞌc Dios guial xhienaag na̱j xguialrniabeeman, din par zian guxhaalaman naj. \p \v 44 Zian basnuu guneeman xtiidx Dios lën ree yadoo niz Galilea. \c 5 \s1 Rniaaz reeman zien bëjl \r (Mt. 4:18‑22; Mr. 1:16‑20) \p \v 1 Tijb dxej chi zaꞌ Jesús roꞌ nijs Genesaret, bidxin ree benzien. Xt rxaꞌt reeman laaman guial rën reeman gucaagdiajg reeman xtiidx Dios. \v 2 Dxel baguiaa Jesús tioꞌp barcw roꞌ nijs guin; ni basaꞌn ree bén rniaaz bëjl laꞌtgaj caguiib xguijxh reeman ni rniaaznë reeman bëjl. \v 3 Zianz wëꞌpaman loj tijb barcw ni na̱j xbarcw Simón, abiꞌ rëbaman lojman din gudxigaman laan niz galay nijs guin. Dxel gurejman, guzuloj culüüman bejn ree. \v 4 Chi gulox guneenëman laa reeman, dxel rëbaman loj Simón: \p ―Binë barcw guin lod mazri naxhit, gol bazaal xguijxhidi din guiniaazidi bëjl. \p \v 5 Badxiꞌ Simón laan rëbaman: \p ―Mextr, gudëd guiaalczi baguieenan dxiin, achutczi bëjl wanaazan. Per bal lüj na, yazaalan guijxh guin ree. \p \v 6 Chi bazaal reeman guijxh guin ree loj nijs guin, bëjl zien daꞌt gunaaz reeman xt guzuloj cayaxyaꞌ ree guijxh guin. \v 7 Abiꞌ been reeman sen loj ree xcompniar reeman bén yuꞌ ree loj stijb barcw guin, din chiguieen reeman laa reeman yudar. Dxel wej reeman, abiꞌ bacha reeman bëjl guin ree loj grop barcw guin xt ma nizëëb reen xan nijs. \v 8 Chi baguiaa Simón Bëd ni goc, bazuxibaman loj Jesús rëbaman: \p ―Biquied lod zaꞌn, Dad, din béndol naj. \p \v 9 Guial Simón con ree bén zaꞌnëman badxa loj reeman guial dád zien bëjl gunaaz reeman. \v 10 Ziangajc badxaloj ree Jacob con Waj, bén na̱j ree xiꞌn Zebedeo, na̱j tëë reeman xcompniar Simón. Per rëb Jesús loj Simón: \p ―Ad rdxebil, din diizd yan gutoꞌpil bejn ree par Dios luar guiniaazil bëjl. \p \v 11 Dxel babëë reeman barcw guin ree loj nijs guin, basaꞌn reeman laa reen, zinalt reeman Jesús. \s1 Rayüjn Jesús tijb bén rajc guialguijdx la lepra \r (Mt. 8:1‑4; Mr. 1:40‑45) \p \v 12 Chi zaꞌ Jesús tijb luguiedx, bidxin tijb bén rajc guialguijdx la lepra, guidibczaman ma yuꞌ guialguijdx guin. Chi baguiaaman Jesús laa bazuxib gajcaman, basajb lojman luyuj, rëbaman: \p ―Dad, bal rënl, zajc yayüjnl naj. \p \v 13 Zianz basli yaa Jesús baquiꞌman laaman, rëbaman: \p ―Rënan. Bayajc. \p Loj hor ziigajc bayajc bén guin. \v 14 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Achuczi loj guiëbil guial ma bayajquil. Lojzi bixhioz wej din guguiaaman lüj. Binë gon ni rayal chinël ziꞌc gunabee Moisejs din gagbee gra bejn guial ma bayajquil. \p \v 15 Per guixie guixie mazri bireꞌch xtiidx Jesús por gra ree ni zagdxe rüjnman. Abiꞌ dád benzien rdoꞌp din gucaagdiajg reeman ni rnieeman yayüjn tëëman laa reeman guialguijdx ni rajc reeman. \v 16 Guiáad laaman rejman niz lod achut bejn zojb, persi rbejdx rniabaman Dios. \s1 Rayüjn Jesús bén nëjt xcuerp \r (Mt. 9:1‑8; Mr. 2:1‑12) \p \v 17 Tijb dxej culüü Jesús bejn ree, abiꞌ zojb tioꞌp choon ree bénfarisew në ree mextr rajc ley, zëëd reeman guiedxdo ni rigaꞌ ree niz Galilea në niz Judea, në Jerusalén. Zaꞌnë xguialrniabee Dios laaman persi rayüjnman bénragxuu ree. \v 18 Dxel bidxin tioꞌp choon ree bejn, bidxinnë reeman tijb xin nëjt xcuerp, nagaꞌx loj da. Abiꞌ guyën reeman niunë reeman laax lënü guin din niguijxh reeman laax lod zaꞌ Jesús. \v 19 Per ad badxejlt ban niz niunë reeman laax guial bén guixiuj rigaꞌ yagaj. Dxel wëꞌp reeman guijc yu guin, abiꞌ biquied reeman tex dxiib guijcan, zianz gulet reeman xinragxuu guin guidib nagaꞌx loj da guin, gudijxh reeman laax galay ree bén guin lod zaꞌ Jesús. \v 20 Chi baguiaa Jesús guial rliladx reeman laaman; rëbaman loj xinragxuu guin: \p ―Xiꞌn, ma benan xtolil perdon. \p \v 21 Per ree mextr rajc ley con ree bénfarisew guzuloj cayüjn reeman xgab: “¿Chu xin guin zeel rüjnx mazri xin zojbloj guial loj Dios? Achutczi rajc rüjn perdon dol, tijbzi Dios.” \p \v 22 Per gogbee gajc Jesús xgab cayüjn reeman, dxel rëbaman: \p ―¿Chexc zeel rüjndi xgab zian? \v 23 ¿Conin ad nawëëgt gac, guial guiën ya: “Ma na̱j xtolil perdon”, o guiën: “Bixche guza tëë”? \v 24 Per yan, gulün lëjt guial Bén guxhaal Dios rajpaman guialrniabee loj guidxliuj guie din güünman perdon dol ree. \p Dxel rëb Jesús loj xinragxuu guin: \p ―¡Bixche, bacaꞌ ni goꞌtil loj! Baguiaj lidxil. \p \v 25 Loj hor guin gajc bixchex guidibloj gra ree bén rigaꞌ yagaj balesix ni goꞌtix loj, zianz zia lidxix ruzaꞌtix Dios zagdxe. \v 26 Graczi reeman badxaloj ruzaꞌt tëë reeman Dios zagdxe abiꞌ dád bidxeb reeman, rëb reeman: \p ―¡Niꞌqui tijb ad waguiaat ree ziꞌct na̱j ni cayguiaa ree yan! \s1 Rbejdx Jesús Leví \r (Mt. 9:9‑13; Mr. 2:13‑17) \p \v 27 Chi gudëd gojc zian, baguiaa Jesús tijb bén ruquijx impuest, laman Leví, zojbaman lod ruquijxaman. Abiꞌ rëbaman lojman: \p ―Tanal naj. \p \v 28 Dxel bisu Leví, guroꞌnladxaman gran zinaltaman Jesús. \p \v 29 Abiꞌ been Leví lanijroꞌ lidxaman par Jesús, në zien ree bén ruquijx impuest zojb nëtëë ree ben ren zojbnë reeman xan mex. \v 30 Per ree bénfarisew ree në ree mextr rajc ley, bén nuchajg gajc ree bénfarisew guin, guzuloj caneeguijdx reeman xbejn ree Jesús, rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel rëꞌ rawnëdi bén ruquijx ree impuest në ree béndol? \p \v 31 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Bénnadaan ree ad riaadxt reeman doctor, bénragxuu ree laa reeman riaadx Doctor. \v 32 Ad zialtan par ree benzaꞌc, zialan par ree béndol din yayüjn reeman xgab por xtol reeman. \s1 Rniabdiidx reeman loj Jesús xcwent guialrbaꞌn \r (Mt. 9:14‑17; Mr. 2:18‑22) \p \v 33 Bénfarisew ree në ree mextr rajc ley, rëb reeman loj Jesús: \p ―Xbejn Waj, në ree xbejn ree bénfarisew dád zien volt rbaꞌn reeman rbejdx rniab tëë reeman Dios, guiáad ree xbejnl ganax rëꞌ raw reeman. \p \v 34 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―¿Wen zajc güündi naguiejn ya guibaꞌn ree biooz zaꞌ loj guialruxhliaa, laꞌtgaj zaꞌnë xin cuxhliaa guin laa reeman? \v 35 Per guidxin dxej chiquiedix, dxel guibaꞌn reeman. \p \v 36 Rëb tëëman loj reeman: \p ―Achut bén rutüüg taꞌn lajd cüb din yataꞌman laan loj lajd yojx. Bal güünman zian, zaguixyaꞌ lajd cüb guin lajdyojx guin, nëtëë yan ad zuguiaatan zagdxe loj lajdyojx guin. \v 37 Ad rguꞌ tëët bejn vin cüb lën anfr yojx, din bal güünman zian, zaguixyaꞌ vin cüb guin anfr guin, abiꞌ ziꞌc anfr guin ziꞌc vin guin zaxin reen. \v 38 Zeel vin cüb rayal chuꞌn lën anfr cüb din niꞌqui tijb reen ad zaxint. \v 39 Abiꞌ tijb bén ma guꞌ vin yuꞌ gocli ad rëꞌtaman vin cüb, din rëbaman: “Vin yuꞌ gocli mazri ni zagdxen.” \c 6 \s1 Rguiꞌch ree xbejn Jesús trigo dxej raziiladx ree bén Israel \r (Mt. 12:1‑8; Mr. 2:23‑28) \p \v 1 Tijb dxej raziiladx ree bén Israel, laꞌtgaj cadëd Jesús con ree xbejnman loj tijb guiniaa lod yuꞌ trigo. Guzuloj caguiꞌch reeman trigo guin, dxel cuxhoꞌp reeman laan cayaw reeman. \v 2 Abiꞌ yuꞌ ree bénfarisew rëb loj reeman: \p ―¿Chexc zeel rüjndi ni ad rayalt güündi dxej raziiladx ree bejn? \p \v 3 Badxiꞌ Jesús laan, rëbaman: \p ―¿Gadidi gool loj xtiidx Dios ya ni been Davi chi gulaanman con ree xcompniaraman? \v 4 Guyuman lën xyadoo Dios, cwaꞌman guiadxtil ma nagleꞌ ree gudawaman con ree xcompniaraman, ni ad rayalt niajw reeman bixhiosi ree rayal gaw laa reen. \p \v 5 Rëb tëë Jesús loj reeman: \p ―Bén guxhaal Dios rajpaman guialrniabee dxej raziiladx ree bejn. \s1 Rayajc tijb xin naxüꞌn tiblad yaa \r (Mt. 12:9‑14; Mr. 3:1‑6) \p \v 6 Zatijb dxej raziiladx reeman, guyu Jesús lën tijb yadoo abiꞌ guzuloj culüüman bejn ree. Yagaj zaꞌ tijb xin naxüꞌn yaa ladbee. \v 7 Abiꞌ ree mextr rajc ley në ree bénfarisew rzunal reeman din guidoon zayüjn Jesús laax dxej raziiladx reeman ya, din gac gutediaꞌ reeman Jesús. \v 8 Per laaman ragbee gajcaman xhie xgab cayüjn reeman, zeel rëbaman loj xin naxüꞌn yaa guin: \p ―Bisu, guzuli galay guin. \p Dxel guzulix, guzujx galay guin. \v 9 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Ganabdiidxan lëjt: ¿Xhie rayal güün bejn dxej raziiladx reeman, ni zagdxe ya o ni mal? ¿Guslaaman xguialnaban bejn ya o gugüjtaman laaman? \p \v 10 Dxel baguiaa Jesús gra ree bén rigaꞌ yagaj, abiꞌ rëbaman loj xin guin: \p ―Basli yaal. \p Dxel beenx ziꞌc rëbaman, abiꞌ bayajc yaax. \v 11 Per laa reeman dád bidxeꞌch reeman, guzuloj rëb loj lasaꞌ reeman xhienaag güünnë reeman Jesús. \s1 Rbe Jesús chiptioꞌp ree apóstoles \r (Mt. 10:1‑4; Mr. 3:13‑19) \p \v 12 Lën ree dxej zii wej Jesús tijb ruguiaꞌ persi gurejdx gunabaman Dios, abiꞌ gudëd guiaalczi gurejdx gunabaman Dios yagaj. \v 13 Chi bareguiaal, gurejdxaman bén nal ree laaman, dxel gulejman chiptioꞌp reeman loj reeman, abiꞌ guneeman laa reeman apóstoles. \v 14 La reeman: Simón, bén gulëëlajman Bëd, Andrejs bijch Simón, Jacob, Waj, Felip, Tol, \v 15 Matew, Tumajs, Jacob xiꞌn Alfeo, Simón, bén biꞌch loj ree bén cananistas, \v 16 Judas xiꞌn Jacob, në Judas Iscariote bén bayü Jesús. \s1 Rulüü Jesús zien ree bejn \r (Mt. 4:23‑25) \p \v 17 Baguiajt Jesús ruguiaꞌ guin con guidxiptioꞌp ree xbejnman, badxin reeman lod na̱j tijb laꞌch. Yagaj badoꞌp zien ree xbejnman në ree ben ren, bén zëëd ree niz Judea në Jerusalén në ree bén zëëd Tiro con Sidón, guiedx rigaꞌ ree gajxh roꞌ nijsdoo. Bidxin reeman din gucaagdiajg reeman xtiidx Jesús din yayüjn tëëman laa reeman guialguijdx ni rajc reeman. \v 18 Në ree bén yuꞌ xindxab luxdoo bayajc. \v 19 Zeel graczi ree bejn rën guquiꞌ laaman, guial rayüjnman laa reeman con xguialrniabeeman. \s1 Xiquilbaa ree bejn \r (Mt. 5:1‑12) \p \v 20 Dxel baguiaa Jesús loj ree xbejnman, abiꞌ rëbaman: \p ―Xiquilbaadi bénprob, din lëjt rayal loj xguialrniabee Dios. \p \v 21 ’Xiquilbaadi bén rliaan ree yan, din Dios gunee ni gawidi xt chigdxinladxidi. \p ’Xiquilbaadi bén roon ree yan, din zadxin dxej guxijdxidi. \p \v 22 ’Xiquilbaadi chi rdxeꞌch bejn lëjt, chi rabëëca reeman lëjt, rnieeguijdx tëë reeman lëjt, naladx reeman najdi bendxuudx guial rliladxidi Bén guxhaal Dios. \v 23 Gol babaa gol badxeꞌ tëë luxdoodi zagdxe chi güünnë reeman lëjt zian, din zroꞌ ni tiaꞌdi yuꞌ xanyabaa, din ziangajc beennë xbéngulal reeman bén badëë ree xtiidx Dios loj ree bejn. \p \v 24 ’Per probza lëjt benrijcw, din ma guyuxgaj luxdoodi nix. \p \v 25 ’Probza lëjt bén raw xt rigdxinladx yan, din zadxin dxej guiliaandi. \p ’Probza lëjt bén ruxijdx yan, din zadxin dxej goondi guial chuꞌnayadi. \p \v 26 ’Probza lëjt, bén ruladx ree guilies bejn xvalor, din zian beennë ree xbéngulal reeman bén goc ree bén rusquiee, rëb reeman rudëë reeman xtiidx Dios loj ree bejn. \s1 Guyën bén rdxeꞌch lüj \r (Mt. 5:38‑48; 7:12) \p \v 27 ’Per ganin lëjt bén rucaagdiajg ree da diidxan: Gol guyën bén ralen lëjt, gol gojc benzaꞌc con ree bén yuꞌxyajn lëjt, \v 28 gol bazaal diidxzaꞌc guijc ree bén ruzaal diidxmal guijquidi, gol gurejdx gunab Dios por ree bén rnieeguijdx lëjt. \v 29 Bal chu chëëz tiblad xhajguil, badëëd zatibladan, bal chu cwëëxuu xchamarril, ad cwexuul chinëman në xmanguil. \v 30 Chutëëz bén rniab xhienin lojl, badëëdan. Bal chu rquied xhie xieenl, ad bal yanabilan. \v 31 Gol beennë ree bejn ziꞌc rëndi güünnë reeman lëjt. \p \v 32 ’Bal rëndi ganaxzi bén rën lëjt, ¿xhieza ni zagdxen cayüjndi? Din xt béndol ree rüjn zian, rën reeman bén rën laa reeman. \v 33 Abiꞌ bal rüjndi wen ganaxzi bén rüjn lëjt wen, ¿xhieza ni zagdxen cayüjndi? Din xt béndol ree rüjn zian. \v 34 Ziangajc bal rudëëdidi ni rguiꞌn ganaxzi bén naladxidi zajc yaguijx lojdi, ¿xhieza ni zagdxen cayüjndi? Din xt në ree béndol rudëëd rguiꞌn ree bén naladx reeman zajc yaguijx loj reeman. \v 35 Per lëjt gol guyën bén ralen lëjt, gol been reeman wen. Gol badëëd quiꞌn reeman, ad cwëzidi xhie tiaꞌdi guijcan. Zian tiaꞌdi zroꞌ guialnazaꞌc ni gunee Dios bén yuꞌ xanyabaa, gac tëëdi xiꞌnman, din laaman na̱j benzaꞌc con ree bén ad rudëët quixtëë lojman në con ree benmal. \v 36 Gol baya bejn ziꞌc raya dux Dad ree Dios bejn. \s1 Xcwent guialrulaꞌch \r (Mt. 7:1‑5) \p \v 37 ’Ad gulaꞌchidi, ad gudxiib tëëdi ni mal guijc ree bejn chitëë saquidi zian, gol been perdon din gaquidi perdon. \v 38 Gol badëëd ni riaadx ree bejn, Dios mazri zroꞌ na̱j ni guneeman ziꞌc tijb bols guidxadi. Din ziꞌc rudëëdidi loj ree bejn, ziant gajc na̱j ni gunee Dios lojdi. \p \v 39 Rëb Jesús loj reeman zatijb diidx: \p ―¿Wen zajc chinë bénlutiaꞌp zatijb bénlutiaꞌp ya? ¿Nid zayajb grop reeman roꞌ balaꞌ ya? \v 40 Tijb bén cusiid, ad mazt rajcaman guial loj xmextraman. Guiáad chi ma gulox basiidaman rajcaman ziꞌctgajc rajc xmextraman. \p \v 41 ’Ad gulaꞌchil ben ren por faltdobëz ni rajpaman, zagdxeli guyu xgab por falt naroob ni rajpil. \v 42 Abiꞌ bal mazri falt naroob rajpil, ¿xoza guiëbil loj zatijb bejn: “Ad laat na̱j ni rüjnl”? ¡Bén rusquiee! yalojxgaj been ziꞌc rayal, chi ma beenl zian dxel ma zileꞌ guiëbil loj zatijb bejn: “Ad laat na̱j ni rüjnl”. \s1 Por ni rtia loj yag rayünbee bejn xhie yagan \r (Mt. 7:17‑20; 12:33‑35) \p \v 43 ’Ad yuꞌt yag zagdxe rtia ni guijdx loj, ad yuꞌ tëët yag guijdx rtia ni zagdxe loj. \v 44 Din tijbgaj yag rayünbee bejn xhie yagan por ni rtia lojn. Ad raruꞌt higo loj yaquiëjch, ad raruꞌ tëët uv loj guiꞌxh. \v 45 Benzaꞌc rnieeman diidxzaꞌc din laan yuꞌ luxdooman, guiáad benmal rnieeman diidxmal din laan yuꞌ luxdooman. Din ni yuꞌ luxdoo bejn laan rnieeman. \s1 Tioꞌploj cimiant \r (Mt. 7:24‑27) \p \v 46 ’¿Chexc zeel rnieedi naj, “Dad, Dad”, abiꞌ adza rüjntidi ni rnin? \v 47 Ganin lojdi chu na̱j ziꞌc bén riꞌt lon, riguiejnman ni rën, abiꞌ rüjnman laan: \v 48 laaman na̱j ziꞌc tijb bén been yu, yaloj xgaj gudëënman naxhit xt chi bila loj guiaj, dxel gulesaman xcimiantan guijc guiaj guin. Abiꞌ chi biꞌt nijsroꞌ majsi gulajn lad yu guin, per niꞌquid baniibtan laan guial na̱j cimiant guin guijc guiaj. \v 49 Per bén riguiejn da diidxan abiꞌ ad rüjntaman laan, najman ziꞌc tijb bén been yu ni ad yuꞌt xcimiant. Abiꞌ chi biꞌt nijsroꞌ gulajn lad yu guin, balenxanan laan, tiblayaazi baseꞌnan laan. \c 7 \s1 Rayajc xmojs tijb suldad rom xin rniabee ree suldad \r (Mt. 8:5‑13) \p \v 1 Chi gulox guneenë Jesús bejn ree, dxel zëman Capernaum. \v 2 Yagaj zojb tijb suldad Rom xin rniabee ree suldad. Yuꞌ tijb xmojsix xin rën daꞌtix, ragxuu mojs guin ma rulüüczi guiëtix. \v 3 Chi biguiejn suldad rniabee guin ruzaꞌt ree bejn Jesús, guxhaalix tioꞌp choon ree bén rniabee Israel lojman din chisajc reeman liaadx yayüjnman xmojsix. \v 4 Abiꞌ bidxin reeman loj Jesús guzajc reeman liaadx, rëb reeman: \p ―Gagnësiil suldad rniabee guin, \v 5 din rënx bén duladx ree, në yan por laax gojc dux yadoo ree. \p \v 6 Dxel binë Jesús laa reeman. Per chi ma cadxin reeman gajxh lidxix, guxhaal tioꞌp choon ree xmiwix loj Jesús biguiedx reex lojman: \p ―Dad, ad chuꞌl xgab, din ad rayaltan chuꞌl lënü lidxan, \v 7 zeel ad bayaxtan nial quijb naj nidgadilan lüj. Per con gunee diizd lod zaꞌl din yayajc da mojsan. \v 8 Din ziꞌc naj yuꞌ ree bén rniabee naj, ziangajc naj yuꞌ ree da suldadan xin rniabeen. Chi rën loj tijb reex: “Wej”, rejx. Chi rën loj zatijbix: “Guda”, riꞌtix. Abiꞌ chi rën loj da mojsan: Been ni guin, rüjngajquixan. \p \v 9 Chi biguiejn Jesús zian, dád badxa lojman ni rëb suldad guin, abiꞌ badxiꞌ lojman loj gra ree bén zinal laaman, rëbaman: \p ―Diidxliczi rnin, niꞌqui Israel ad wadxaaglojtan tijb bén rliladx daꞌt Dios ziꞌc rliladx xin guin Dios. \p \v 10 Chi badxin ree xin guxhaal suldad rniabee guin lidxix, baguiaa reex ma bayajc mojs guin. \s1 Rasban Jesús xiꞌn tijb béngunaa bizëjb \p \v 11 Chi gudëd gojc zian, wej Jesús tijb luguiedx la Naín binë ree xbejnman, në zien ree ben ren. \v 12 Chi bidxinman gajxh roꞌ guiedx guin, baguiaaman ziquieꞌch reeman tijb xingüt, tijbzi laax na̱j xiꞌn xniaax, najman bén bizëjb. Zien daꞌt ree bénluguiedx guin zinal laaman. \v 13 Chi baguiaa Dad Jesús laaman, bayaman laaman, dxel rëbaman lojman: \p ―Ad roonl. \p \v 14 Abiꞌ bibig Jesús baquiꞌman xcaj xingüt guin, dxel guzudxe ree bén zinë laax. Zianz rëbaman lojx: \p ―Xiꞌn, naj rni lojl: ¡Bixche! \p \v 15 Dxel gureli xin guin, guzuloj caneex, zianz bayü Jesús laax loj xniaax. \v 16 Chi baguiaa reeman zian, graczi reeman bidxeb guzuloj cuzaꞌt reeman Dios zagdxe, rëb reeman: \p ―Du loj ree ma gules Dios tijb bén zojbloj, bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn. \p Rëb tëë reeman: \p ―Ma biꞌt Dios din gagnë ree xbejnman. \p \v 17 Abiꞌ guidib niz Judea në ree guiedx rigaꞌ niz yagaj gogbee ree bejn ni been Jesús. \s1 Bigneenë ree xbejn Waj Jesús \r (Mt. 11:2‑19) \p \v 18 Gogbee Waj gra ree ni cayüjn Jesús, guial bagojn ree xbejnman laaman. Abiꞌ guneeman tioꞌp reeman, \v 19 dxel guxhaalaman laa reeman loj Jesús din chignabdiidx reeman bal laacaman na̱j Cristo bén na̱j diidx guiꞌt, bén cabëz reeman, o cwëz reeman ben ren ya. \v 20 Abiꞌ bibig reeman, guneenë reeman laaman, rëb reeman lojman: \p ―Waj bén ruroobnijs bejn ree guxhaal dunujn lojl zudganabdiidxan bal lüjcan na̱j Cristo bén na̱j diidx guiꞌt, bén caylëjzan o yalëjzan ben ren ya. \p \v 21 Hor ziigajc bayüjn Jesús zien daꞌt ree bénragxuu, në ree bén rdoob, nëtëë ree bén yuꞌ xindxab luxdoo, baxhal tëëman loj ree bénlutiaꞌp. \v 22 Dxel badxiꞌ Jesús xtiidx ree bén guxhaal Waj, rëbaman: \p ―Gol chej, gol chiguiedx loj Waj ni cuguiaadi në ni caguiejndi. Gol güjdx lojman guial ma ruguiaa ree bénlutiaꞌp, ma rajc rza ree bencoj, ma rayajc tëë ree bén goc guialguijdx la lepra, ma riguiejn ree bén nacwaꞌt, guiáad ree bengüt ma baban reeman, abiꞌ ree bénprob ma caguiejn reeman xtiidxzaꞌc Dios. \v 23 ¡Xiquilbaa ree bén ad zucwëëzt chililadx naj! \p \v 24 Chi baza ree bén guxhaal Waj, guzuloj Jesús caneeman xcwent Waj loj ree bejn, rëbaman: \p ―¿Chu naladxidi na̱j bén biquiaadi loj yujbidx? ¿Naladxidi ya najman ziꞌc tijb biqui runiib bi? \v 25 ¿O chu biquiaadi? ¿Tijb bén najcw lajd zagdxe ya? Lëjt ragbee guial bén rajcw ree lajd zagdxe, në ree bén naban zagdxe, lën palas zojb reeman. \v 26 ¿Chu biquiaadi? ¿Tijb bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn ya? Per diidxliczi rnin lojdi, biquiaadi tijb bén mazri zojbloj guial loj tijb bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn. \v 27 Wajn na̱j bén ruzaꞌt xtiidx Dios, lod rëb: \q1 Naj rxhial tijb bén ned lojl, \q1 bén güünchaaw xnejzil. \m \v 28 Rnin lëjt, loj graczi ree bénguidxliuj ad wayut bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn, bén mazri zojbloj guial loj Waj. Per majsi zian, bén ad zojblojt loj xguialrniabee Dios, laaman mazri zojbloj guial loj Waj. \p \v 29 Gra ree bejn, në ree bén ruquijx impuest bén baroobnijs Waj, chi biguiejn reeman ni rëb Jesús bigniaꞌ reeman guial rüjn Dios ziꞌc rayal. \v 30 Per ree bénfarisew con ree mextr rajc ley ad cwëjbt reeman nuroobnijs Waj laa reeman, zian ad guyënt reeman ni rën Dios par laa reeman. \p \v 31 Rëb tëë Jesús: \p ―¿Xhienaag ganin lëjt na̱j ree bén rigaꞌ loj guidxliuj guie yan? ¿Chu na̱j ziꞌc laa reeman? \v 32 Laa reeman na̱j ziꞌc ree xindoo rguijt niz galay luguiedx, abiꞌ rbixdiaj reex rëb loj lasaꞌ reex: “Bacwejdxan par nuyaꞌdi, per ad bayaꞌtidi, badoolan ni naya ree, per ad biintidi.” \v 33 Din biꞌt Waj bén baroobnijs bejn ree, ad rawtaman ad rëꞌ tëëtaman vin, abiꞌ rëbidi xindxab yuꞌ luxdooman. \v 34 Yan biꞌt Bén guxhaal Dios, rawaman rëꞌ tëëman vin, abiꞌ rëbidi guial dád nalaman ruladxaman guiëꞌman, ruchajg tëëman béndol ree con ree bén ruquijx impuest. \v 35 Per xguialrigniaꞌ Dios, rguienan por ree xbejnman. \s1 Rej Jesús lidx tijb bénfarisew la Simón \p \v 36 Tijb bénfarisew rëb loj Jesús din chitaw Jesús guin lidxaman. Abiꞌ bidxinman lidxaman gurejman xan mex. \v 37 Dxel tijb béngunaa dxuudx zojb gajc luguiedx guin. Chi gogbeeman cayaw Jesús lidx bénfarisew guin, bidxinnëman tijb lumejt yuꞌ perfum. \v 38 Dxel roonman gurejman lod nuzuj guiaꞌ Jesús, guzuloj caxhieꞌ nijs carii lojman guiaꞌ Jesús. Abiꞌ cucwiidxnë guidxguijcaman laan, cayawaman xid guiaꞌman curoob tëëman laan perfum guin. \v 39 Chi baguiaa bénfarisew guin zian, beenman xgab: “Balgui zian wali bén guin najman bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn, zagbeeman chunin cuquiꞌ laaman xhie tëë naag naban béngunaa guin, najman bendxuudx.” \v 40 Dxel rëb Jesús loj bénfarisew guin: \p ―Simón, yuꞌ tijb ni ganin lüj. \p Badxiꞌ bénfarisew guinan rëbaman: \p ―Gunan, mextr. \p \v 41 Abiꞌ rëb Jesús lojman: \p ―Tijb bén rudëëd milia rguiꞌn ree bejn, ral tioꞌp ree bejn lojman. Tijbaman nuzëëb gaaygayuu denario, zatijbaman nuzëëb tüꞌpchiin. \v 42 Grop reeman ad beent gan naguijx lojman, per bén badëëd milia guin rëbaman loj reeman guial ad zaguijxt reeman ni nuzëëb reeman. Yan guna, ¿chu loj grop reeman mazt guiën laaman? \p \v 43 Badxiꞌ Simón laan, rëbaman: \p ―Par naj, bén bazëëb mazri zroꞌ guin. \p Dxel rëb Jesús: \p ―Waliquil. \p \v 44 Zianz baguiaa Jesús loj béngunaa guin, abiꞌ rëbaman loj Simón: \p ―¿Ruguiaal béngunaa guie ya? Chi guyuꞌn lidxil ad baneetil nijs niëd guiaꞌn. Guiáad laaman gudiibaman guiaꞌn con nijs brii lojman, abiꞌ bacwiidxaman laan con guidxguijcaman. \v 45 Ad gudawtil naj xid, guiáad laaman diizd chi guyuꞌn ad rbëzt rawaman xid guiaꞌn. \v 46 Achet sejt badxeꞌl guican, per laaman ma badxeꞌman perfum guiaꞌn. \v 47 Zeel rnin lüj, gra ree xtolaman ma gojc perdon guial rën daꞌtaman naj. Per bén yuꞌ taꞌnz xtol abiꞌ rajcaman perdon, taꞌnz rënman naj. \p \v 48 Dxel rëb Jesús loj béngunaa guin: \p ―Ma na̱j gra xtolil perdon. \p \v 49 Guiáad ree bén zojbnëman yagaj guzuloj canabdiidx loj lasaꞌ reeman, rëb reeman: \p ―¿Chu bén guin zeel xt në ree dol rüjnman perdon? \p \v 50 Per rëb Jesús loj béngunaa guin: \p ―Ma najl perdon guial rliladxil naj, baguiaj zagdxe ad ruril xgab. \c 8 \s1 Béngunaa been ree Jesús yudar \p \v 1 Chi gudëd gojc zian, wej Jesús gra ree guiedx naroob në ree guiedx dobëz bicojnman biglüü tëëman xhienaag na̱j xguialrniabee Dios. Në guidxiptioꞌp ree apóstoles binëman, \v 2 nëtëë tioꞌp choon ree béngunaa, bén babëëman xindxab luxdoo, në ree bén bayüjnman guialguijdx ni rajc reeman. Loj reeman noꞌch María Magdalena, bén babëë Jesús gajdx xindxab luxdoo. \v 3 Në Xuan, lacheel Cuza, Cuza guin goc bén nulen xchiin Herodes. Në Susan nëtëë zien ree béngunaa ren, been reeman yudar Jesús con ni rajp reeman. \s1 Xcwent bén rtieꞌch bin \r (Mt. 13:1‑9; Mr. 4:1‑9) \p \v 4 Zien ree bejn brii loj ree guiedx ziquiaa reeman Jesús. Chi bidoꞌp ree benzien, beman tijb cwent loj reeman rëbaman: \p \v 5 ―Tijb bejn zëman zigtieꞌchaman bin. Chi catieꞌchaman laan, taꞌnan biajb lunejz abiꞌ balëë ree bejn guijcan gudaw tëë ree biguijn laan. \v 6 Zataꞌnan biajb loj ree guiaj, chi gulejn reen gubidx reen guial ad yuꞌ xcojpt loj ree guiaj guin. \v 7 Zataꞌnan biajb loj ree yaquiëjch. Abiꞌ chi guniꞌs reen tijbzi, banidloj yaquiëjch guin laa reen. \v 8 Zataꞌnan biajb loj yujzaꞌc abiꞌ dád gojcan, cwa xt tibgayuu bin loj tijbgajn. \p Chi gulox gunee Jesús zian, dxel guneeman rejs rëbaman: \p ―Bén rën gucaagdiajg, gol bacaagdiajg. \s1 Chexc zeel rulüü Jesús con cwent ree \r (Mt. 13:10‑17; Mr. 4:10‑12) \p \v 9 Dxel gunabdiidx ree xbejn Jesús lojman, rëb reeman: \p ―¿Xhie rën guiëb cwent guin? \p \v 10 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Lëjt, Dios ma basaꞌn lëjt din chigniaꞌdi xhienaag na̱j xguialrniabeeman. Per loj gra reeman rünan ziꞌc cwent din majsi rani loj reeman, per ad zuguiaat reeman, majsi riguiejn reeman, per ad zigniaꞌt reeman. \s1 Rusigniaꞌ Jesús xcwent bén rtieꞌch bin \r (Mt. 13:18‑23; Mr. 4:13‑20) \p \v 11 ’Ni ne rën guiëb xcwent bén rtieꞌch bin: Bin guin na̱j ziꞌc xtiidx Dios, \v 12 guiáad bin biajb runejz na̱j ziꞌc ree bén riguiejn xtiidx Dios; per rdxin gajc xindxab rquiedix laan luxdoo reeman chitëë chililadx reeman laan abiꞌ gac reeman perdon. \v 13 Guiáad bin biajb loj ree guiaj, na̱j ziꞌc ree bén riguiejn xtiidx Dios, abiꞌ dád nix ru luxdoo reeman riguiejn reeman laan, per guial na̱j reeman ziꞌc cwaan ni ad yuꞌt liuj, rliladx reeman laan tibladëd abiꞌ chi rzagdiaj reeman laa rusaꞌn gajc reeman ni rliladx reeman. \v 14 Guiáadza bin biajb loj ree yaquiëjch, na̱j ziꞌc ree bén riguiejn xtiidx Dios; per ru reeman xgab por gra ree guialnazaꞌc rigaꞌ loj guidxliuj guie rüjn tëë reeman ni rëntzi reeman, abiꞌ zianz rucwëëz rucaagdiajg reeman xtiidx Dios ad rüjn tëët reeman ni rënman. \v 15 Guiáad bin biajb loj yujzaꞌc, laan na̱j ziꞌc ree bén rucaagdiajg xtiidx Dios, rucaagdiajg reeman laan con guidib luxdoo reeman zaꞌdxiꞌch tëë reeman loj xnejzaman, zianczi rüjn reeman ni rënman. \s1 Achet ni naguieꞌch yuꞌ \r (Mr. 4:21‑25) \p \v 16 ’Achut bén ruzeꞌc tijb guij dxel rutaꞌcwaman laan, ad rudxeꞌ tëëtaman laan xan lon, ruzujman laan ya din gusnin loj ree bén chuꞌ lënü. \v 17 Achet ni naguieꞌch yuꞌ ni ad zaguient ad yuꞌ tëët ni ralan ni ad zagbeet bejn, zadxin dxej gagbee bejn laan. \p \v 18 ’Zeel gol bacaagdiajg zagdxe, bén ma rigniaꞌ gusnuu chigniaꞌman mazri, per bén ad rigniaꞌt, xt taꞌn ni naladxaman rigniaꞌman ad zigniaꞌtraman. \s1 Xniaa Jesús con ree bijchaman \r (Mt. 12:46‑50; Mr. 3:31‑35) \p \v 19 Xniaa Jesús con ree bijchaman bidxin reeman lod zaꞌman, per ad gojct nibig reeman lojman guial dád zien bejn rigaꞌ. \v 20 Abiꞌ yuꞌ bén bagojn Jesús rëbaman: \p ―Laa xniaal con ree bijchil zaꞌ luleꞌ guin rën reeman guinieenë reeman lüj. \p \v 21 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Bén rucaagdiajg ree xtiidx Dios rüjn tëë reeman ziꞌc rënman, laa reeman na̱j da nan laa tëë reeman na̱j da bichan. \s1 Racwëëz Jesús bidoxh \r (Mt. 8:23‑27; Mr. 4:35‑41) \p \v 22 Tijb dxej guyu Jesús loj barcw con ree xbejnman, abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Yoꞌ ree zatiblad roꞌ nijs guin. \p Zianz zë reeman. \v 23 Laꞌtgaj cadëd reeman loj nijs guin, goodyëjs Jesús. Dxel guzuloj cabiꞌ bidoxh loj nijs guin, abiꞌ cadxa nijs loj barcw guin, ma cazëëbczi barcw guin xan nijs. \v 24 Dxel bacwëën reeman Jesús, rëb reeman: \p ―¡Mextr! ¡Mextr! ¡Ma cayzëëb ree xan nijs! \p Abiꞌ bixche Jesús gunabeeman bacwëëz bidoxh guin në xtüjp nijs guin, zianz gulëjz reen dxel bayajcdxe. \v 25 Abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―¿Conza xguialrliladxidi? \p Per laa reeman dád bidxeb reeman badxa tëë loj reeman, abiꞌ canabdiidx loj lasaꞌ reeman rëb reeman: \p ―¿Chu bén guin zeel rniabeeman bi në nijs, abiꞌ ruzoob reen xtiidxaman? \s1 Rayüjn Jesús tijb xin yuꞌ xindxab luxdoo \r (Mt. 8:28‑34; Mr. 5:1‑20) \p \v 26 Dxel badxin Jesús con ree xbejnman xdajn ree bén Gadara, ni rigaꞌ zatiblad roꞌ nijs Galilea. \v 27 Chi barii Jesús loj barcw guin, bibig tijb xin luguiedx guin lojman. Ma gojc xchej daꞌt yuꞌ xindxab luxdoox. Ad rajcwt xabix, ad nabantix lënü, ganaxzi roꞌ ree baa nabanx. \v 28 Chi baguiaax Jesús bazuxibix lojman, guneex rejs rëbix: \p ―¿Xhie rënl con naj, Jesús, Xiꞌn Dios yuꞌ xanyabaa? Rniaaban lojl ad gusagzil naj. \p \v 29 Rëbix zian guial ma canabee Jesús din yarii xindxab guin luxdoox. Ma gojc xchej naaz xindxab guin laax. Abiꞌ ma guxhii ree bejn yaax në guiaꞌx con caden chitëë ban chex, per rutüguiaꞌgajquix caden guin abiꞌ rulaagdxa xindxab guin laax niz lod achut bejn zojb. \p \v 30 Gunabdiidx Jesús lojx rëbaman: \p ―¿Chu lal? \p Badxiꞌxan rëbix: \p ―Legión lan. \p Rëbix zian guial zien daꞌt ree xindxab yuꞌ luxdoox. \v 31 Rëb ree xindxab guin loj Jesús chitëë guixhiaalaman laa reex gabijl. \v 32 Dajn guin rigaꞌ zien ree cüch cayaw reeb. Zeel rëb ree xindxab guin lojman din gudëëman mod chuꞌ reex lën ree cüch guin, dxel cwëjbaman. \v 33 Zianz barii reex luxdoox bayu reex lën ree cüch guin, abiꞌ guzuloj cuxüün reeb zianz bitidiaꞌ reeb roꞌ balaꞌ xt loj nijs, lod guꞌ reeb nijs abiꞌ güjt reeb. \p \v 34 Chi baguiaa ree bén cayajp ree cüch guin ni goc, baxüün reeman bicojn reeman bejn ree luguiedx në ree dajn. \v 35 Dxel wej reeman biquiaa reeman ni goc. Chi bidxin reeman lod zaꞌ Jesús, baguiaa reeman xin barii xindxab guin ree luxdoo, zojbix guiaꞌman ma najcw xabix, ma badëdguienx abiꞌ bidxeb reeman. \v 36 Guiáad ree bén baguiaa ni goc, be reeman diidx loj reeman xhienaag bayajquix. \v 37 Graczi ree bén zojb Gadara gunab loj Jesús din yazaman yagaj guial dád rdxeb reeman. Dxel bayëꞌpaman loj tijb barcw, ziataman. \v 38 Guiáad xin barii xindxab guin ree luxdoo rëbix lojman din chinalix laaman, per ad cwëjbtaman, rëbaman lojx: \p \v 39 ―Baguiaj lidxil, biguiedx graczi ni been Dios por lüj. \p Dxel ziax luguiedx guin abiꞌ bex diidx loj gra ree bejn ni been Jesús por laax. \s1 Rayajc xiꞌn Jairo në béngunaa bagaal xab Jesús \r (Mt. 9:18‑26; Mr. 5:21‑43) \p \v 40 Chi badxin Jesús zatiblad roꞌ nijs guin, dád rabaa gra ree bén zaꞌ yagaj guial badxinman din mal cabëz reeman laaman. \v 41 Dxel bidxin bén la Jairo, laaman rniabee lën tijb xyadoo ree bén Israel. Bazuxibaman loj Jesús, rëbaman lojman din cheman lidxaman, \v 42 guial yuꞌ tijb xiꞌnman biin chiptioꞌp ijz, ma guiëtczim. Chi zë Jesús dád zien ree bejn zinal laaman xt rixaꞌt reeman laaman. \p \v 43 Abiꞌ tijb béngunaa noꞌch loj reeman, ma gojc chiptioꞌp ijz ragxuuman ryajbaman rejn. Ma banijtaman graczi ni rajpaman guial wejman loj ree doctor, per niꞌqui tijbaman ad gojct nayüjn laaman. \v 44 Bibigaman niz xijch Jesús abiꞌ bagaalaman guiaꞌ xabaman. Loj hor ziigajc bayajcaman. \p \v 45 Dxel gunabdiidx Jesús rëbaman: \p ―¿Chu baquiꞌ naj? \p Abiꞌ graczi reeman rëb guial ad laat reeman baquiꞌ laaman. Zianz rëb Bëd loj Jesús: \p ―Mextr, graczi ree bejn xt rixaꞌt reeman lüj cucadxaa tëë reeman lüj, abiꞌ rniabdiidxil chu baquiꞌ lüj. \p \v 46 Per rëb Jesús zatijb: \p ―Yuꞌ chu baquiꞌ naj din gogbeen yuꞌ tijb bén ma bayajc con da guialrniabeen. \p \v 47 Chi gogbee béngunaa guin guial ma gogbee gajc Jesús ni beenman, guidib rnijman bigzuxibaman loj Jesús. Dxel rëbaman lojman guidibloj ree bén guin chexc zeel baquiꞌman xabaman abiꞌ loj hor guin gajc bayajcaman. \v 48 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Xiꞌn, ma bayajquil guial bililadxil naj, baguiaj zagdxe. \p \v 49 Sta caneenë Jesús béngunaa guin, chi bidxin tijb bén guza lidx Jairo, bén rniabee lën xyadoo ree bén Israel, rëbaman loj Jairo: \p ―Mal güjt xiꞌnl, ad ruslenril Mextr guin. \p \v 50 Per chi biguiejn Jesús zian, rëbaman loj Jairo: \p ―Ad rdxebil, bililadxzi, zayajcqui xiꞌnl. \p \v 51 Chi bidxin reeman lidxaman, ad cwëjbt Jesús niu ree ben ren, Bëdzi con Waj, con Jacob, con ree xdad xniaa bindo guin. \v 52 Graczi ree bén rigaꞌ yagaj cayoon, yuꞌnaya tëë reeman por laam. Per rëb Jesús loj reeman: \p ―Ad roondi, ad güjttim, nagaꞌyëjszim. \p \v 53 Graczi reeman bazeꞌ laaman guial ma ragbee reeman güjtim. \v 54 Dxel gunaaz Jesús yaam, guneeman rejs, rëbaman: \p ―Bindoo, bixche. \p \v 55 Loj hor ziigajc babanm, bixchem. Dxel gunabee Jesús badëëd reeman ni gudawim. \v 56 Dád badxa loj ree xdadim, per rëb Jesús loj reeman achu loj guiëb reeman ni goc. \c 9 \s1 Rxhiaal Jesús guidxiptioꞌp ree xbejnman chiglüü reeman xtiidx Dios \r (Mt. 10:5‑15; Mr. 6:7‑13) \p \v 1 Gurejdx Jesús guidxiptioꞌp ree xbejnman, abiꞌ badëëman guialrniabee loj reeman din yabëë reeman graloj xindxab luxdoo ree bejn yayüjn tëë reeman bénragxuu ree. \v 2 Guxhaalaman laa reeman chiglüü reeman xhienaag na̱j xguialrniabee Dios, yayüjn tëë reeman bénragxuu ree. \v 3 Rëbaman: \p ―Ad chinëdi xhienin par runejz: niꞌqui yagrliadxidi, niꞌqui guijxh, niꞌqui guialraw, niꞌqui milia, niꞌqui stibnejz xabidi. \v 4 Chutëëz lidx guidxindi, tib gol bayaꞌnzi xt chi yazadi luguiedx guin. \v 5 Bal yuꞌ guiedx lod ad rënt reeman lëjt, gol baza yagaj, gol gudxijp guxyuj guiaꞌdi ziꞌc tijb sen guial ad rënt reeman guzoob reeman xtiidx Dios. \p \v 6 Dxel brii reeman zë reeman tijbgaj guiedx zigtieꞌch reeman xtiidxzaꞌc Dios, rayüjn tëë reeman bénragxuu ree. \s1 Riguiejn Herodes ni cayüjn Jesús \r (Mt. 14:1‑12; Mr. 6:14‑29) \p \v 7 Chi gogbee rey Herodes graczi ni cayüjn Jesús. Guyunawëëgaman guial yuꞌ ree bejn rëb, Waj bén baroobnijs bejn ree ma baban, \v 8 yuꞌ tëë reeman rëb Elíasan bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn ma balüüloj, yuꞌza reeman rëb, tijb ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn gocli ma baban. \v 9 Per rëb Herodes: \p ―Naj gajc gunabee biruꞌ yëjn Waj. ¿Chuza bénan riguiejnan ruzaꞌt ree bejn xcwent ni cayüjnman? \p Zianan zeel rüjn Herodes naguiejn guguiaaman Jesús. \s1 Ruyaan Jesús gaay mil bejn \r (Mt. 14:13‑21; Mr. 6:30‑44; Jn.6 :1‑14) \p \v 10 Chi badxin ree xi apóstoles Jesús, be reeman graczi ni biguieen reeman. Dxel binëman laa reeman lod achutczi bejn zojb, gajxh guiedx Betsaida. \v 11 Per chi gogbee ree bejn, dxel zinal reeman laaman lod zëman. Abiꞌ balüüman laa reeman xcwent xguialrniabee Dios bayüjn tëëman bénragxuu ree. \p \v 12 Chi ma cadxe, bibig guidxiptioꞌp ree apóstoles lojman rëb reeman: \p ―Güjdx loj gra ree bén guin din yaguiaj reeman chitiil lod yayaꞌn reeman luguiedx doo ree në ree ranch, chitiil tëë ni gaw reeman din lod nadxuꞌ ree achetczi yuꞌ. \p \v 13 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―Lëjt gajc gol badëëd ni gaw reeman. \p Abiꞌ rëb reeman: \p ―Per gaayzi guiadxtil nacaꞌn con zatioꞌp bëjl, bajtëë bal yoꞌn yusiin ni gaw gra reeman. \p \v 14 Abiꞌ cost gaay mil ree xinguiaaw rigaꞌ yagaj. Per rëb Jesús loj ree xbejnman: \p ―Gol güjdx loj reeman din cwe tüꞌpchii gaj reeman. \p \v 15 Abiꞌ bagojn reeman laa reeman persi gurej gra reeman zian. \v 16 Dxel cwaꞌman guigaay guiadxtil guin con zatioꞌp bëjl guin. Gules lojman xanyabaa, badëëman quixtëë loj Dios, zianz gulaꞌman laa reen badëëman loj ree xbejnman din quiꞌs reeman laan loj ree bén guin. \v 17 Graczi reeman gudaw xt bigdxinladx reeman. Abiꞌ batoꞌp reeman chiptioꞌp dxüm nilaay bayaꞌn. \s1 Rëb Bëd guial Jesús na̱j Cristo \r (Mt. 16:13‑19; Mr. 8:27‑29) \p \v 18 Tijb dxej cabejdx canab Jesús Dios, zaꞌnë ganaxzi ree xbejnman. Gunabdiidxaman loj reeman, rëbaman: \p ―¿Chu rëb ree bejn najn? \p \v 19 Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Yuꞌ reeman rëb lüj na̱j Waj bén baroobnijs bejn ree, yuꞌza reeman rëb lüj na̱j Elías bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, yuꞌ tëë reeman rëb lüj na̱j tijb ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn gocli, bén ma baban. \p \v 20 Dxel gunabdiidx Jesús zatijb, rëbaman: \p ―Laadx lëjt, ¿xhie nadi chu najn? \p Badxiꞌ Bëdan rëbaman: \p ―Lüj na̱j Cristo. Lüj na̱j Xiꞌn Dios. \s1 Rugojn Jesús guiëtaman \r (Mt. 16:20‑28; Mr. 8:30–9:1) \p \v 21 Rëb Jesús loj reeman achuczi loj guiëb reeman zian, \v 22 rëb tëëman: \p ―Rayal sagdiaj Bén guxhaal Dios: ad zënt ree guxtis Israel laaman, niꞌqui ree bixhioz rniabee ree bixhioz, niꞌqui ree mextr rajc ley. Gugüjt reeman laaman, per ni yayon dxej yabanman. \p \v 23 Dxel rëbaman loj gra reeman: \p ―Bal chu rën gac da bejnan ad rayalt güünman ziꞌc na̱j xixgabaman, siibnejzaman guialzi ni tëdzaman guixie guixie abiꞌ guidnalaman naj. \v 24 Din bén mazri rën guialnaban ni rajpaman loj guidxliuj guie, zadxin dxej gusëëbaman laan, per bén guiët por naj, zajpaman guialnaban tiblayaa con Dios. \v 25 ¿Xhie gan güün bejn gapaman gra ni yuꞌ loj guidxliuj abiꞌ nitaman loj Dios? \v 26 Bal chu ratu guzaꞌt naj në da diidxan, ziangajc naj najn Bén guxhaal Dios, yatunëꞌn laaman chi guialan con da guialrniabeen loj xbiani da Dadan nëtëë loj xbiani ree xianjlaman. \v 27 Per diidxliczi rnin lojdi, yuꞌ ree bén zaꞌ guie ad zëjtt xt guguiaa reeman xguialrniabee Dios. \s1 Bidxaa Jesús loj choon ree xbejnman \r (Mt. 17:1‑8; Mr. 9:2‑8) \p \v 28 Chi gudëd cost xhujn dxej ni gunee Jesús diidx guin ree, wejman persi gurejdx gunabaman Dios tijb guijc guiaꞌ, binëman Bëd con Waj con Jacob. \v 29 Laꞌtgaj cabejdx canabaman Dios, bidxaa lojman guiáad xabaman gojcan naquichbëj bidiin tëën bachaꞌ. \v 30 Dxejczi gulentie tioꞌp ree bejn, caneenë reeman laaman. Tijbaman na̱j Moisejs zatijbaman na̱j Elías. \v 31 Yuꞌ reeman galay biani cayü reeman diidx guial guiët Jesús Jerusalén. \v 32 Majsi yuꞌ bacaal loj Bëd në loj ree xcompniaraman, batieꞌch xbacaal reeman persi baguiaa reeman xbiani Jesús con zatioꞌp ree bén zaꞌnëman. \v 33 Chi ma baza ree bén caneenë Jesús, rëb Bëd lojman: \p ―Mextr, ¡zagdxen nadxuꞌ ree guie! Zajc yaguieenan choon ranch, tijban par lüj, tijban par Moisejs zatijban par Elías. \p Per ad ragbeet Bëd xhienin caneeman. \v 34 Laꞌtgaj caneeman zian, biguiajt tijb za̱j xt guijc reeman, chi ma yuꞌ reeman lën za̱j guin dád bidxeb reeman. \v 35 Dxel loj za̱j guin biguien chaꞌ bejn, rëbaman: \p ―Bén guie na̱j da Xiꞌnan bén rën daꞌtan. Gol bacaagdiajg xtiidxaman. \p \v 36 Chi gulox biguien chaꞌman loj za̱j guin, baguiaa reeman xtijbzi Jesús zaꞌman. Abiꞌ ad gutieꞌcht reeman diidx. Lën ree dxej zii achutczi loj rëb reeman ni baguiaa reeman. \s1 Rayüjn Jesús tijb xin yuꞌ xindxab luxdoo \r (Mt. 17:14‑21; Mr. 9:14‑29) \p \v 37 Bareguiaal, chi baguiajt reeman guijc guiaꞌ guin, dád benzien brii bigchaagloj Jesús. \v 38 Abiꞌ tijb bén noꞌch loj reeman guridxaꞌ, rëbaman lojman: \p ―¡Mextr!, been wen baguiaa da xiꞌnan din tijbzi laax raꞌpan. \v 39 Tijb xindxab ru luxdoox abiꞌ rucwixdiajx laax, rugüjtyaꞌx laax rbëë tëëx bichijn roꞌx. Dád rusagdiajx laax ad rëntix guslaax laax. \v 40 Ma gunaaban loj ree xbejnl din nabëë reeman xindxab guin, per ad gojct reeman. \p \v 41 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―¡Benguijdx, bén ad rliladxt! ¿Xt goc gazunëꞌn lëjt gadaan tëën lëjt? Tanë xiꞌnl guie. \p \v 42 Chi cabig xin guin basajb xindxab guin laax luyuj, bagüjtyaꞌx laax zatijb. Per gunabee Jesús barii xindxab guin, bayüjnman laax dxel bayüman laax loj xdadix. \v 43 Graczi reeman badxaloj guialrniabee ni rajp Dios. \s1 Rugojn Jesús zatijb guial guiëtaman \r (Mt. 17:22‑23; Mr. 9:30‑32) \p Laꞌtgaj caydxa loj reeman ni cayüjn Jesús, rëbaman loj ree xbejnman: \p \v 44 ―Gol bacaagdiajgchaaw ni ganin lëjt: yayü reeman Bén guxhaal Dios loj ree bejn. \p \v 45 Per laa reeman ad bigniaꞌt reeman ni rnieeman guial ad badëëtaman mod nigniaꞌ reeman, abiꞌ bidxeb reeman niniabdiidx reeman lojman xhie rën guiëb ni rëbaman. \s1 ¿Chu mazri zojbloj? \r (Mt. 18:1‑5; Mr. 9:33‑37) \p \v 46 Dxel guzuloj ree xbejnman rëb loj lasaꞌ reeman chu loj gra reeman mazri zojbloj. \v 47 Per gogbee Jesús xgab ni cayüjn reeman abiꞌ cwaꞌman tijb xindoo, bazujman laax cwëꞌman, \v 48 dxel rëbaman loj reeman: \p ―Bén ridxgaꞌ tijb xindoo por naj, najn ridxgaꞌman, guiáad bén ridxgaꞌ naj, bén guxhaal najn ridxgaꞌman. Din bén rüjn sirv lojdi, laaman mazri zojbloj lojdi. \s1 Bén ad zaꞌt contr dunuj ree zaꞌman con dunuj ree \r (Mr. 9:38‑40) \p \v 49 Rëb Waj loj Jesús: \p ―Mextr, baguiaan tijb bejn rabëëman xindxab luxdoo ree bejn por xguialrniabeel. Per badxoonan guial ad najtaman dux bejn ree. \p \v 50 Per rëb Jesús lojman: \p ―Ad rudxoondi, din bén ad zaꞌt contr dunuj ree, zaꞌman con dunuj ree. \s1 Gudilë Jesús Jacob con Waj \p \v 51 Chi ma cadxin dxej yayëꞌp Jesús xanyabaa, dxel beenman xgab guial rüjn naguiejn cheman Jerusalén. \v 52 Guxhaalaman bén guned ree, wej reeman tijb guiedxdo nulen Samaria bitiil reeman lod yayaꞌn reeman. \v 53 Per ad cwëjbt ree bén Samaria guin nudëëd reeman lod nayaꞌnman guial gogbee reeman cheman Jerusalén. \v 54 Chi baguiaa Waj con Jacob zian, rëb reeman lojman: \p ―Dad, ¿rënl ya yanabeen guiat bajl xanyabaa din gunijtan bén guin ree ziꞌc been Elías bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn? \p \v 55 Dxel badxiꞌ loj Jesús loj reeman, abiꞌ gudilëman laa reeman rëbaman: \p ―¿Nid ragbeedi ya guial loj xindxab zëëd ni rnieedi? \v 56 Naj, Bén guxhaal Dios, ad zialtan din gunijtan xguialnaban bejn loj Dios, zialan din yabën laa reeman loj dol. \p Dxel zë reeman zatijb guiedx. \s1 Bén rën chinal Jesús \r (Mt. 8:19‑22) \p \v 57 Chi zë reeman lunejz, tijb bejn rëb loj Jesús: \p ―Dad, rënan guidnaalan lüj bantëëz guin chel. \p \v 58 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Cuyojt ree yuꞌ xguiajbiliaa reeb guiáad ree biguijn yuꞌ xguixbitiaꞌs reeb. Per Bén guxhaal Dios niꞌqui lod quixh guijcaman ad yuꞌt. \p \v 59 Rëb Jesús loj ben ren: \p ―Tanal naj. \p Per badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Dad, banee mod gabenëꞌ da Dadan xt chi guiëtaman. \p \v 60 Abiꞌ rëb Jesús lojman: \p ―Basaꞌn xdadil con ree bén ad rënt guidnal naj, laa reeman guquieꞌch laaman. Saꞌn lüj bigtieꞌch diidx xhienaag na̱j xguialrniabee Dios. \p \v 61 Dxel rëb zatijb bén guin: \p ―Dad, rënan guidnaalan lüj, per yalojxgaj banee mod chigzadiidxnëꞌ ree da familan. \p \v 62 Per rëb Jesús: \p ―Bén guiniaaz guiaꞌ garad abiꞌ gudxiꞌ lojman niz xijchaman, ad zileꞌt guiliaꞌman yuj zagdxe. Ziangajc bén rën guidnal naj, bal id zusaꞌnman graczi tiblad ad zileꞌt chuꞌman loj xguialrniabee Dios. \c 10 \s1 Rxhiaal Jesús gayojnchii bejn \p \v 1 Chi gudëd gojc ree ni guin, gulej Dad Jesús gayojnchii bejn, abiꞌ guxhaalaman tioꞌp gaj reeman luguiedx ree në ree ranch din ned reeman che gaj reeman lod na̱j cheman. \v 2 Rëbaman loj reeman: \p ―Diidxliczi, zien bejn rën gucaagdiajg xtiidx Dios, per ad zient bén gulüü laa reeman yuꞌ. Zeel gol gurejdx gunab Dios din guixhiaalaman mazri zien bén gulüü laa reeman. \v 3 Gol chej, naj rxhial lëjt ziꞌc rej ree xiil galay ree cuyojt. \v 4 Ad chinëdi guijxh, niꞌqui milia, niꞌqui zatib nejz xgurëchidi, ad sudxedi guinieenëdi bejn ree runejz. \v 5 Bantëëz lënü chuꞌdi, yalojxgaj gol güjdx: “Dios yabeꞌcdxe luxdoodi.” \v 6 Abiꞌ bal lënüzii yuꞌ ree bén rayal guialnazaꞌc guin, zayaꞌnan yagaj. Guiáad bal id rayal reeman laan zayejcan con lëjt. \v 7 Yagaj gol bayaꞌn, gol gudaw, gol guꞌ ni gunee reeman. Din bén rüjn dxiin rayal gaxaman. Yagajzi gol bayaꞌn ad bal yayaꞌndi lood ren. \v 8 Chi guidxindi tijb guiedx lod yacaꞌ reeman lëjt, gol gudaw ni gunee reeman. \v 9 Gol bayüjn ree bénragxuu yuꞌ ree luguiedx guin, gol güjdx tëë loj reeman: “Ma zëëd xguialrniabee Dios gajxh par lëjt.” \v 10 Per bal guidxindi tijb guiedx lod ad rënt reeman yacaꞌ reeman lëjt, gol brii lunejz, gol güjdx loj reeman: \v 11 “Xt xgoxyuj ladxidi ni cwa du guiaꞌn, radxijpan ziꞌc tijb sen guial ad bidxgaꞌtidi dux tiidxan. Per gol gogbee, guial ma zëëd xguialrniabee Dios gajxh par lëjt.” \v 12 Naj rni lëjt guial dxej yadëëd ree bejn cwent loj Dios, mazri casti naroob yayal reeman guial loj ree bén gure guiedx Sodoma. \s1 Bén ad bazoobt ree xtiidx Dios \r (Mt. 11:20‑24) \p \v 13 Rëb tëë Jesús: \p ―¡Probza lëjt bén Corazín! ¡Probza lëjt bén Betsaida! Din bal guiedx Tiro në guiedx Sidón niajc gra ree milagr ni goc ladxidi, diizd gocli nayüjn reeman xgab por xtol reeman, niajcw reeman lajd yaꞌs nuroob tëë cobdëj guijc reeman ziꞌc tijb sen guial ma bayüjn reeman xgab por xtol reeman. \v 14 Per rnin lojdi guial dxej yadëëd ree bejn cwent loj Dios, mazri casti naroob yayalidi guial loj ree bén Tiro në ree bén Sidón. \v 15 Guiáad lëjt, bén Capernaum, ad naladxidi yayalidi xanyabaa, lëjt yayal gabijl. \p \v 16 Dxel rëb Jesús loj ree xbejnman: \p ―Bén ridxgaꞌ lëjt, najn ridxgaꞌman, per bén ad ridxgaꞌt lëjt, najn ad ridxgaꞌtaman. Guiáad bén ad ridxgaꞌt naj, bén guxhaal najn ad ridxgaꞌtaman. \s1 Badxin ree bén gayojnchii guxhaal Jesús \p \v 17 Chi badxin ree bén gayojnchii guxhaal Jesús, dád rabaa reeman rëb reeman lojman: \p ―Dad, xt ree xindxab ruzoob dux tiidxan chi razaꞌtan lajl. \p \v 18 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―Waliquidi, naj baguia, ziꞌczi rëꞌp nijs basëëb xguialrniabee xindxab. \v 19 Naj banee lëjt guialrniabee din gulëëdi guijc ree bëël në guijc ree nixüb, në par güündi gan loj xguialrniabee xindxab sin guial güünx lëjt xhienin. \v 20 Per ad rabaadi guial ruzoob ree xindxab guin xtiidxidi, gol babaa guial ca lajdi loj libr yuꞌ xanyabaa. \s1 Rabaa Jesús \r (Mt. 11:25‑27; 13:16‑17) \p \v 21 Loj hor ziigajc babaa daꞌt Jesús por xSprijt Dios, abiꞌ rëbaman: \p ―Ruzatan lüj zagdxe, Dad, lüj rniabee xanyabaa në loj guidxliuj, din ni baquieꞌchil loj ree bén rajc në loj ree bén rigniaꞌ, laan ma balüül loj ree bén ad rajczaꞌct. Zian gojcan Dad, din zian guyënl. \p \v 22 ’Da Dadan banee gra lon. Abiꞌ achut nünbee Jesucrist Xiꞌn Dios, tijbzi Dios, achu tëët nünbee Dios, tijbzi Jesucrist xiꞌnman con ree bén rënman güünbee Dios. \p \v 23 Dxel baguiaaman loj ree xbejnman, abiꞌ rëbaman lojzi reeman: \p ―Xiquilbaa ree bén guguiaa ni cuguiaadi. \v 24 Din naj rni lojdi, zien ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn në ree rey guyën nuguiaa ni cuguiaadi, per ad baguiaat reeman laan. Guyën reeman nucaagdiajg reeman ni cucaagdiajguidi, per ad bacaagdiajgt reeman laan. \s1 Xcwent tijb bén Samaria \p \v 25 Tijb mextr rajc ley guzuliman guneenëman Jesús. Abiꞌ din güünman laaman prueb, gunabdiidxaman lojman rëbaman: \p ―Mextr, ¿xhie rayal günan din gaꞌpan guialnaban tiblayaa con Dios? \p \v 26 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―¿Xhie ca loj ley badëë Dios loj Moisejs? ¿Xhienaag rigniaꞌlan? \p \v 27 Abiꞌ rëb mextr guin: \p ―“Guyën xDadil Dios guidib guijc guidib ladxil guyën tëë ben ren ziꞌc rën lüj gajc.” \p \v 28 Badxiꞌ Jesús laan, rëbaman: \p ―Zagdxequi badxiꞌlan. Bal güünl zian zajpil guialnaban tiblayaa con Dios. \p \v 29 Per guyën mextr guin nayaꞌnman zagdxe, gunabdiidxaman loj Jesús, rëbaman: \p ―¿Chu bénan guiënan ziꞌc rën naj gajc? \p \v 30 Dxel be Jesús tijb cwent lojman, rëbaman: \p ―Tijb bén Israel briiman Jerusalén zëman guiedx Jericó. Abiꞌ gunaaz ree xingubaan laaman, gudijn reex laaman gulan tëë reex gra ni caꞌman xt në xabaman, basaꞌn reex laaman ma güjtczaman. \v 31 Dxel gudëd tijb bixhioz niz yagaj, per chi baguiaaman bén guin, zijt bicaaman volt, zëtaman. \v 32 Në tijb bén Levita bén rüjn yudar bixhioz ree, gudëd niz yagaj, chi baguiaaman bén guin, zijt bicaaman volt, zëtaman. \v 33 Per tijb bén Samaria gudëd niz yagaj, chi baguiaaman bén guin, bayaman laaman, \v 34 dxel gubigaman lod nagaꞌman, badxeꞌman sejt con vin lod nadxeelguijdxaman dxel guxhiiman laan con lajd. Zianz badxiibaman laaman xburaman binëman laaman lënü lod rayaꞌn ree bejn. Yagaj gunajman laaman. \v 35 Chi bareguiaal, chi ma yaguiaj bén Samaria guin, gulëëman milia xieen tioꞌp dxej dxiin badëëman laan loj bén na̱j lidxan, rëbaman lojman: “Gunaj bén guie, bal gunijtil mazri, naj yaguix laan chi yayeꞌcan.” \p \v 36 Dxel rëb Jesús loj mextr guin: \p ―Yan, loj guiyon ree bén guin, ¿chu bénan guyën bén gudin ree xingubaan guin? \p \v 37 Badxiꞌ mextr guinan rëbaman: \p ―Bén baya laaman. \p Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Baguiaj, been ziangajc con ben ren. \s1 Rignaj Jesús Mart në Li \p \v 38 Basnuu Jesús zëman abiꞌ bidxinman tijb guiedxdoo, yagaj wejman lidx tijb biin la Mart. \v 39 Yuꞌ tijb xbëlim lam Li. Gurej Li guin guiaꞌ Jesús cucaagdiajguim ni caneeman. \v 40 Per Mart guin mazri ruquiejnnë gra xmandadim, abiꞌ bibiguim loj Jesús rëbim: \p ―Dad, ¿nid rul xgab ya guial rusaꞌn da bëlan naj con gra mandad guin? Güjdx lojm din güünm naj yudar. \p \v 41 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Mart, Mart, dád rul xgab guial yuꞌ daꞌt xmandadil. \v 42 Per tijbzi ni mazri zojbloj yuꞌ. Li gulejm ni mazri zojbloj, abiꞌ achut zajc chiquiedan lojm. \c 11 \s1 Rulüü Jesús xhienaag cwedx guiniab bejn Dios \r (Mt. 6:9‑15; 7:7‑11) \p \v 1 Tijb dxej cabejdx canab Jesús Dios. Abiꞌ chi gulox gurejdx gunabaman Dios, rëb tijb xbejnman lojman: \p ―Dad, balüü dunujn yarejdx yanaaban Dios, ziꞌc balüü ree xbejn Waj bén baroobnijs bejn ree. \p \v 2 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \q1 ―Chi cwedx guiniabidi Dios, gol güjdx: \q1 Dad, lüj yuꞌ xanyabaa, \q1 rayal yayaꞌp daꞌtan lajl respejt. \q1 Gac ziꞌc rniabeel. \q1 Gac ziꞌc rënl loj guidxliuj, ziꞌc rajc xanyabaa. \q1 \v 3 Bazaladx ni yadaawan guixie guixie. \q1 \v 4 Been dunujn perdon gra ree ni mal ma baguieenan, ziꞌc raguieenan perdon bén rüjn ree dunujn ni mal. \q1 Ad tiëbil güün xindxab dunujn gan yaguieenan dol, babëë dunujn loj gra ni mal. \p \v 5 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―Yaguieꞌch ree, tijb lëjt yuꞌ xmiw abiꞌ garol guiaal chedi lidxix, guiëbidi: “Miw, baneesii choon guiadxtil gaguiꞌnan, \v 6 din biꞌt tijb da miwan abiꞌ achet raꞌpan gudëdan lojx.” \v 7 Dxel nax diizd lënü guin: “Ad ruslenl naj. Ma nayaaw roꞌ da portan. Ma nagaꞌyëꞌsnëꞌ ree da xiꞌnan. Ad zileꞌt chixchejn gunen laa reen.” \v 8 Per rnin lëjt, majsi bal id zixchex din guneex ni ryaadxidi guial rajc xmiwidi laax. Per züjnx naguiejn chixchex din guneex ni ryaadxidi chitëë guslenridi laax. \v 9 Zeel rnin lëjt: Gol gunab loj Dios, laaman gunee ni rniabidi. Gol baguiilaman, zadxejlidi laaman. Gol gurejdx gunabaman, zidxgaꞌman lëjt. \v 10 Din bén rniab, zacaꞌman. Abiꞌ bén rguiil, zadxejlaman guiáad bén rbejdx rniab laaman zidxgaꞌman laaman. \p \v 11 ’¿Lëjt najdi dad, wen zudëëdi tijb guiaj loj xiꞌndi ya chi guiniabix guiadxtil?, ¿o zudëëdi tijb bëël ya chi guiniabix bëjl? \v 12 ¿O zudëëdi nixüb ya chi guiniabix dxijt? \v 13 Nacli lëjt najdi béndol rajc rudëëdi ni zagdxe loj xiꞌndi. ¡Diidxgui xDadidi bén yuꞌ xanyabaa, nid zudëë xSprijtaman loj ree bén rniab laaman ya! \s1 Rëb ree bejn caꞌ Jesús xguialrniabee Beelzebú \r (Mt. 12:22‑30; Mr. 3:19‑27) \p \v 14 Caybëë Jesús tijb xindxab basaꞌn tijb bejn gop. Abiꞌ chi barii xindxab guin guzuloj canee bén guin. Dxel dád badxaloj ree bejn. \v 15 Per yuꞌ reeman rëb: \p ―Bén guin rabëë xindxab luxdoo ree bejn por xguialrniabee Beelzebú, xin rniabee ree xindxab. \p \v 16 Yuꞌza reeman par güün reeman laaman prueb, rëb reeman lojman din güünman milagr zëëd xanyabaa. \v 17 Per Jesús ragbee gajcaman xgab cayüjn reeman, abiꞌ rëbaman: \p ―Gra nacion bal id nadxag rigaꞌ bejn por wadijl, rliaꞌ lasaꞌ reeman, ziangajc tijb famil bal id nadxag rigaꞌ reeman por wadijl, rliaꞌ lasaꞌ reeman. \v 18 Ziangajc bal Satanás xin rniabee ree xindxab su contr lasaꞌ xindxab gajquix, nayob nit xguialrniabeex. Canin zian guial rëbidi por xguialrniabee Beelzebú rabën xindxab luxdoo ree bejn. \v 19 Per bal rabën xindxab luxdoo ree bejn por xguialrniabee Beelzebú, ¿chuza rudëëd guialrniabee loj ree xbejndi din yabëë reeman xindxab? Zeel laagajc reeman rulüü guial ad laat rnieedi. \v 20 Per por xguialrniabee Dios rabën xindxab luxdoo ree bejn, laan rën guiëb guial ma zaꞌnë xguialrniabee Dios lëjt. \p \v 21 ’Bal tijb béngojl daꞌt caꞌ xguiibaman, rajp lidxaman. Ad zajct cwan bejn ni rajpaman. \v 22 Per bal guidxin bén mazri gojl guial lojman güünman laaman gan abiꞌ chisüdaman guiib ni caꞌman tiaꞌ tëëman gra ni rajpaman. \p \v 23 ’Bén ad zaꞌt con naj, zaꞌman contr naj, guiáad bén ad rutoꞌpt bejn par naj rtieꞌchaman laa reeman. \s1 Xindxab rayejc \r (Mt. 12:43‑45) \p \v 24 ’Chi rarii tijb xindxab luxdoo tijb bejn, abiꞌ rza xindxab guin niz loj yujbidx rguiilix lod yaziiladxix. Chi ad rdxejlt lod yaziiladxix, dxel rüjnx xgab naladxix: “Zagdxeli yayeꞌcan lod bariin.” \v 25 Abiꞌ chi rayejquix ruguiaax luxdoo bén guin, najn ziꞌc tijb lënü lod bilioob lod najcchaaw tëë. \v 26 Dxel ricaꞌx zagajdx ree xindxab na̱j mazri xinmal guial lojx. Abiꞌ ru gra reex luxdoo bén guin. Dxel piorli rayaꞌnman guial ziꞌc gocaman yaloj. \s1 Xiquilbaa ree bén ruzoob xtiidx Dios \p \v 27 Laꞌtgaj canee Jesús diidx guin ree, gurixdiaj tijb béngunaa noꞌch loj ree benzien guin, rëbaman: \p ―¡Xiquilbaa béngunaa bazuj lüj loj guidxliuj, bén baslaa tëë lüj! \p \v 28 Per badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―¡Mazri xiquilbaa ree bén rucaagdiajg xtiidx Dios ruzoob tëë reeman xtiidxaman! \s1 Rniab ree bejn güün Jesús tijb milagr \r (Mt. 12:38‑42; Mr. 8:12) \p \v 29 Ziꞌcri cadoꞌp ree bejn lod zaꞌ Jesús, abiꞌ guzuloj rëbaman loj reeman: \p ―Bén rigaꞌ ree loj guidxliuj yan, na̱j reeman benmal. Abiꞌ rniab reeman tijb milagr, per achet guguiaa reeman, tijbzi ziꞌc guzac Jonás bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. \v 30 Ziꞌc goc Jonás tijb sen par ree bén gure guiedx Nínive, ziangajc Bén guxhaal Dios najman tijb sen par ree bén naban yan. \v 31 Abiꞌ bén goc reina guiedx Sabá, zabanman chi yadëëd ree bejn cwent loj Dios dxel guiëbaman guial ree bén rigaꞌ yan, yayal reeman xcasti Dios. Din laaman dád zijt guzaman bicaagdiajgaman xguialrajc rey Salomón. Abiꞌ yan, naj zaꞌnëꞌn lëjt, mazri lasajcan guial loj rey Salomón. \v 32 Ziangajc ree bén guban guiedx Nínive, zaban reeman chi yadëëd ree bejn cwent loj Dios abiꞌ guiëb reeman guial ree bén rigaꞌ yan, yayal reeman xcasti Dios. Din bén Nínive ree bayejc reeman loj Dios chi bacaagdiajg reeman xtiidxaman ni gunee Jonás. Abiꞌ yan, naj zaꞌnëꞌn lëjt mazri lasajcan guial loj Jonás. \s1 Guiaaloj bejn na̱j ziꞌc biani \r (Mt. 5:15; 6:22‑23) \p \v 33 ’Achut rucaaguij tijb guij par sun lod naguieꞌch, achu tëët rutaꞌcw laan lën tijb yagalm. Rayal sun lod guiguienan din gusnin loj bén chuꞌ lënü. \v 34 Guiaaloj bejn na̱j ziꞌc tijb biani par xcuerpaman. Bal por ni ruguiaal rüjnl ni zagdxe, guidib xcuerpil na̱j biani. Per bal por ni ruguiaal rüjnl ni mal, guidib xcuerpil na̱j ziꞌc lod nacay. \v 35 Gojp cudad chitëë chinë guiaalojl lüj loj nejz mal luar loj nejz zagdxe. \v 36 Abiꞌ bal niꞌqui tibdaꞌn xcuerpil ad rüjnt ni mal, guidibczan gac nayni ziꞌc chi rusni guij con xbachaꞌn. \s1 Ni rüjn ree mextr rajc ley në ree bénfarisew \r (Mt. 23:1‑36; Mr. 12:38‑40; Lc. 20:45‑47) \p \v 37 Chi gulox guneenë Jesús laa reeman, tijb bénfarisew rëb loj Jesús din chitaw Jesús lidxaman. Chi guyuman, zianz gurejman xan mex. \v 38 Abiꞌ bénfarisew guin badxalojman chi baguiaaman ad banaat Jesús chi ma gawaman ziꞌc na̱j xcostumbr reeman. \v 39 Per rëbaman loj reeman: \p ―Najdi ziꞌc tijb vajs con pliajt ni naya xijch, rguiendi benzaꞌc, per luxdoodi yuꞌ daꞌt guialgubaan në ni mal. \v 40 ¡Bennad! ¿Nid bén been gajc xcuerpidi been luxdoodi ya? \v 41 Zeel gol been yudar bén achet rajp din guiguien guial najquidi benzaꞌc. \p \v 42 ’¡Probza lëjt bénfarisew! Rbëëcadi ni na̱j par Dios, rüjndi chii lalaꞌ ni rajpidi ziꞌc bidxtil në rud në graloj ni rxübindi abiꞌ rudëëdi tijban loj Dios. Per ad rüjntidi ziꞌc rayal ad rën tëëtidi Dios. Gol bidxgaꞌ Dios ad gucwëëz tëë gudëëdi ni rudëëdi lojman. \p \v 43 ’¡Probza lëjt, bénfarisew! guial ruladxidi cwedi lod rbej ree bén zojbloj lën ree yadoo, ruladx tëëdi gugajpdioz ree bejn lëjt zagdxe niz lunejz. \p \v 44 ’¡Probza lëjt, mextr rajc ley në lëjt bénfarisew, bén rusquiee!, din najdi ziꞌc baa ni ad rguient, abiꞌ ad ragbeet ree bejn rëꞌp reeman guijcan. \p \v 45 Dxel gunee tijb mextr rajc ley, rëbaman loj Jesús: \p ―Mextr, në dunujn caneeguijdxil guial rëbil zian. \p \v 46 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―¡Ziangajc lëjt mextr rajc ley, probza lëjt!, guial rniabeedi bejn ree güün reeman ni nawëëgdaꞌt abiꞌ rniabeezidi güün bejn zian guiáad lëjt niꞌqui taꞌn ad rüjntidi laa reeman yudar din güün reeman ziꞌc rëndi. \p \v 47 ’¡Probza lëjt!, guial rüjnchaawidi xbaa ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, bén bagüjt gajc ree xbéngulalidi. \v 48 Zian ragbee ree bejn guial ruladxidi ni been ree xbéngulalidi. Laa reeman bagüjt ree bén badëë ree xtiidx Dios loj ree bejn, guiáad lëjt rayüjnchaawidi xbaa reeman. \p \v 49 ’Zeel Dios guial ragbeeman gra ni gac, rëbaman: “Gaxhalan bén rudëë ree xtiidx Dios loj ree bejn, në ree apóstoles, yuꞌ reeman gugüjtidi yuꞌ tëë reeman sunalidi din güündi laa reeman xhienin.” \v 50 Abiꞌ bén naban ree yan, laa reeman yadëëd cwent loj Dios por rejn ni guxhieꞌ ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, bén güt ree diizd chi goꞌtchaaw guidxliuj, \v 51 diizd xrejn Abel xt xrejn Zacarías bén bagüjt reeman roꞌ yadooroꞌ Jerusalén. Zeel rnin lëjt guial ree bén naban yan, laa reeman quix por gra reeman. \p \v 52 ’¡Probza lëjt, mextr rajc ley!, guial ad rtiëjbtidi chuꞌ ree bejn loj xnejz Dios, niꞌquiza lëjt ad rüjnt naguiejn chuꞌdi loj xnejz Dios abiꞌ rudxoondi chuꞌ ree bejn loj xnejzaman. \p \v 53 Chi gunee Jesús zian, dád bidxeꞌch ree bénfarisew guin në ree mextr rajc ley. Abiꞌ guzuloj zien ree ni rniabdiidx reeman lojman, \v 54 din guidoon xhie guiëbaman din chileꞌ gutediaꞌ reeman laaman. \c 12 \s1 Xlevadur ree bénfarisew \p \v 1 Laꞌtgaj canee Jesús zian, guzuloj cadoꞌp por mil bejn, abiꞌ guial zien daꞌt reeman xt rxaꞌt lasaꞌ reeman. Dxel guzuloj Jesús rëbaman yaloj loj ree xbejnman: \p ―Gol gojp cudad con xlevadur ree bénfarisew, rën guiëban gapidi cudad con ni rusquiee reeman. \v 2 Din achet ni naguieꞌch yuꞌ ni ad zaguient, ad yuꞌ tëët ni ralan ni ad zagbeet bejn. \v 3 Zeel gra diidx ni ma guneedi lod nacay, zaguiejn ree bejn laan lod nayni. Guiáad ree diidx ni ma guneedi ralan lënü, yuꞌ chi cwidxaꞌ reeman guiniee reeman diidx guin ree diizd guijc ree yu. \s1 Chu rayal guidxeb bejn \r (Mt. 10:28‑31) \p \v 4 ’Rnin lëjt, ad ridxebidi bén rën ree gugüjt lëjt din zileꞌ gugüjt reeman xcuerpidi, saꞌn xsprijtidi ad zileꞌt gugaal reeman laan. \v 5 Ganin lëjt chu rayal guidxebidi: gol bidxeb Dios bén rajp guialrniabee guial chi ma biquiedaman xguialnabandi zajc guzaalaman lëjt gabijl. Zeel gol bidxebaman. \p \v 6 ’Lëjt ragbee guial biguijndoo ree ad lasajct reeb wayëjx, per Dios ad rayanladxtaman niꞌqui tijb reeb. \v 7 Guiáad lëjt xt guidxguijquidi, graczan nayab loj Dios. Zeel ad rdxebidi din mazri lasajquidi guial loj zien daꞌt ree biguijndoo. \s1 Bén rëb loj ree bejn guial najman xbejn Jesucrist \r (Mt. 10:32‑33; 12:32; 10:19‑20) \p \v 8 ’Rnin lëjt, chutëëz bén guiëb loj ree bejn guial najman da bejnan, ziangajc naj najn Bén guxhaal Dios guiën loj ree xianjl Dios guial da bejnan najman. \v 9 Per bén guiëb loj ree bejn guial ad najtaman da bejnan, ziangajc guiën loj ree xianjl Dios guial ad najtaman da bejnan. \p \v 10 ’Chutëëz bén guinieeguijdx Bén guxhaal Dios zajcaman perdon, saꞌn bén guinieeguijdx xSprijt Dios, ad zajctaman perdon. \p \v 11 ’Chi chinë reeman lëjt lën ree yadoo o loj ree juejs në loj ree guxtis, ad aal chuꞌdi xgab xhienaag yadxiꞌdi xtiidx reeman. \v 12 Din chi guidxin hor ni guinieedi, xSprijt Dios gunee diidx guinieedi. \s1 Xcwent tijb xinrijcw \p \v 13 Tijb bén noꞌch loj ree benzien guin rëb loj Jesús: \p ―Mextr, güjdx loj da bichan din guneex ni rayalan. \p \v 14 Per rëb Jesús lojx: \p ―¿Chu bazuj naj günan guialguxtis o gaguiꞌsan ni tiaꞌdi? \p \v 15 Rëb tëëman loj reeman: \p ―Gol gojp cudad; ad sëëbladxidi gapidi ni rajp ree ben ren, din ad ni rajpt bejn runee guialnaban. \p \v 16 Dxel beman tijb cwent loj reeman, rëbaman: \p ―Guyu tijb xinrijcw, dád gojc xguiniaax. \v 17 Dxel beenx xgab naladxix: “¿Xhienaag günan? Ad raꞌptan lod gaguꞌchaawan guialnazaꞌc guin ree.” \v 18 Abiꞌ gunaladxix: “Ma ragbeen xhienaag günan. Guseꞌnan yu lod rguꞌchaawan da guialnazaꞌcan din günan mazri yu naroob ree lod gaguꞌchaawan laa reen, në graczi ni raꞌpan. \v 19 Dxel guiën, dád zien guialnazaꞌc raꞌpan par zien ijz, yaziiladxan, gawan, guiëꞌn yabaa tëën.” \v 20 Per rëb Dios lojx: “Xin tont, yanguxhin gajc guiëtil, laadx ni naguꞌchaawil, ¿chu yayaꞌnnë laan?” \p \v 21 Zian rzajc bén rguꞌchaaw ni zaꞌc par laagajcaman, per loj Dios achet rajpaman. \s1 Achetczi rayal chuꞌ bejn xgab \r (Mt. 6:25‑34) \p \v 22 Dxel rëb Jesús loj ree xbejnman: \p ―Naj rni lëjt: Ad chuꞌdi xgab por ni gawidi par guibandi niꞌqui por lajd ni gacwidi. \v 23 Guialnaban mazri lasajcan guial loj guialraw, guiáad xcuerp bejn mazri lasajcan guial loj xabaman. \v 24 ¡Gol baguiaa balo ree! Ad rxübint reeb ad ratoꞌp tëët reeb guialnazaꞌc, ad rajp tëët reeb lod yaguꞌchaaw reeb guialnazaꞌc guin, per Dios rudëëd ni raw reeb. ¡Abiꞌ mazri lasajquidi guial loj reeb! \v 25 ¿Wen guial ru daꞌtidi xgab ma güün lëjt gajc mazri ziool ya? \v 26 Abiꞌ bal niꞌqui zian ad zileꞌt güündi, ¿xhieczi gan rudi xgab por ni ren ree? \p \v 27 ’¡Gol baguiaa xhienaag riniꞌs ree guiaa dajn! Ad rüjnt reen dxiin ad rguib tëët reen. Per niꞌqui rey Salomón ad guzujchaawt ziꞌc zaꞌchaaw ree guiaa guin, majsi mast guzujchaawaman. \v 28 Abiꞌ bal guiꞌxh dajn ruzujchaaw Dios yan, majsi guixiezi cheꞌcan. ¡Diidxgui lëjt, bén ad rliladxzaꞌct ree laaman nid zuneeman ni gacwidi ya! \v 29 Zeel ad rudi xgab xhie gawidi o xhie guiëꞌdi, ad bal tib yuꞌzidi laan xgab. \v 30 Din bén ad nünbeet ree Dios rüjn zian. Laa reeman ru xgab por gra ree ni guin. Per lëjt yuꞌ xDadidi, laaman ragbeechaaw xhienin riaadxidi. \v 31 Per yalojxgaj gol baguiil güündi ziꞌc rniabee Dios, laaman gunee gra ni ryaadxidi. \s1 Guialnazaꞌc yuꞌ xanyabaa \r (Mt. 6:19‑21) \p \v 32 ’Lëjt najdi da bejnan, ad rdxebidi. Taꞌnzi najdi, per xDadidi Dios ma beenman xgab nabeenëdi laaman. \v 33 Gol batoꞌ ni rajpidi din gudëëdan loj ree bénprob. Gol been naguiejn güündi gan guialnazaꞌc ni ad rarat ni yuꞌ xanyabaa, lod ad zut xingubaan cwan laa reen lod ad zacabe tëët reen. \v 34 Din lod rajpidi guialnazaꞌc guin, yagaj zaꞌ xquiarguiejndi. \s1 Gol guzujsin \p \v 35 ’Gol guzujsin ziꞌc bén ma najcw xab caꞌ tëë xguijman par griiman. \v 36 Gol been ziꞌc ree mojs cabëz yadxin xpatron reex, bén zë loj guialruxhliaa, din diob guixhial reex roꞌ port yayuman chi gucaaman. \v 37 ¡Xiquilbaa ree mojs nagaꞌnaa cabëz xpatron reex! Naj rni lëjt, laagajc patron guin cweꞌc laa reex xan mex, dxel chicchaa xabaman din gudëëman ni gaw reex. \v 38 Xiquilbaa reex bal guidxaagloj xpatron reex laa reex nagaꞌnaa reex, majsi yadxinman garol guiaal o chi ma cayreguiaal ya. \v 39 Gol been xgab, bal tijb bejn ragbeeman xhie hor chuꞌ xingubaan lidxaman cwanx, ad zatiëjbtaman chuꞌx lidxaman. \v 40 Zianan zeel gol guzujsin din ad ragbeetidi dxejczi guiꞌt Bén guxhaal Dios. \s1 Mojs zaꞌc në mojs guijdx \r (Mt. 24:45‑51) \p \v 41 Dxel gunabdiidx Bëd loj Jesús, rëbaman: \p ―Dad, ¿par dunujzan bel cwent guin ya o par gra ree bejn? \p \v 42 Badxiꞌ Jesús laan, rëbaman: \p ―¿Chu lëjt na̱j ziꞌc tijb mojs zaꞌc, nazobdiidx, rusaꞌn xpatronx laax lidxaman persi rulenx gra ree mojs rudëë tëëx ni raw reex chi rajl hor? \v 43 Xiquilbaa mojs cayüjn dxiin zagdxe chi yadxin xpatronx. \v 44 Din diidxliczi rnin lëjt, zusaꞌn gra xieen patron guin loj mojs guin. \v 45 Per bal naladx mojs guin: “Zaglaari yaguiaad da patronan”, zianz sulojx gusagzix gra ree bén rüjn dxiin yagaj, ziꞌc béngunaa ziꞌc xinguiaaw, dxel suloj gawix, guiëꞌx südx tëëx, \v 46 abiꞌ yadxin xpatronx tijb dxej ni ad rbëztix në tijb hor ni ad ragbeetix. Dxel dád casti naroob gudëëd patron guin laax, guixhiaalaman laax lod rayal ree bén ad ruzoobt diidx. \p \v 47 ’Din tijb mojs ragbee ni rën xpatronx güünx, abiꞌ ad zaꞌtix porvinid ad ruzoob tëëtix diidx, dád casti naroob tëdix. \v 48 Per mojs ad ragbeet ni rën xpatronx güünx abiꞌ güünx ni rayal casti, taꞌnz tëdix casti. Din bén badëëd Dios quiarguiejn, mazri zien ni rayal güünman por quiarguiejn ni badëëd Dios lojman. Ziangajc bén badëëd Dios guialrniabee, mazri zien ni rayal güünman por guialrniabee ni badëëd Dios lojman. \s1 Por Jesús rliaꞌ lasaꞌ ree bejn \r (Mt. 10:34‑36) \p \v 49 ’Zialan loj guidxliuj ziꞌc tijb bén zidgacaaguij xhienin, abiꞌ ¡ma rën nejzdoon tiaguijn! \v 50 Gazaagdiajn guiët tëën, abiꞌ ¡dád yuꞌnayan diizd yan xt chi gacan cumplid! \v 51 Ad naladxidi zialan loj guidxliuj par yabecdxen luxdoo bejn, zialan din guial guililadx reeman naj chuꞌ wadijl. \v 52 Din diizd yan, lod na̱j reeman gaay loj tijb famil, til choonman contr tioꞌpaman, tioꞌpaman contr choonaman. \v 53 Dad su contr xiꞌnman guiáad xiꞌnman su contr laaman; na su contr xiꞌndxaꞌpaman guiáad laam su contr laaman; abiꞌ nasuegr su contr xwalidxaman guiáad laam su contr laaman. \s1 Sen rguien xanyabaa \r (Mt. 16:1‑4; Mr. 8:11‑13) \p \v 54 Rëb tëë Jesús loj ree benzien guin: \p ―Chi ruguiaadi ririi za̱j niz lod rëëz gubijdx, rëbidi: zal guia, abiꞌ rajc gajc zian. \v 55 Abiꞌ chi ririi bi niz sur, rëbidi: gac nalaa, abiꞌ rajc gajc zian. \v 56 ¡Bén rusquiee! Ragbeedi xhie rën guiëb sen rguien xanyabaa në loj guidxliuj, ¿chexquiza zeel ad ragbeetidi xhie rën guiëb ni cayajc loj guidxliuj yan? \s1 Babej zagdxe con bén rdxeꞌch lüj \r (Mt. 5:25‑26) \p \v 57 ’¿Chexc ad rüjnt lëjt gajc xgab conin na̱j ni zagdxe? \v 58 Bal chu bén rudëëd lüj loj guxtis, been naguiejn bayaꞌnnëman diidx zagdxe laꞌtgaj yuꞌ tiamp, chitëë yayüman lüj loj guxtis, abiꞌ guxtis guin yayü lüj loj ree bén cuꞌ lüj ladxguiib. \v 59 Naj rni lüj, ad zariitil ladxguiib guin xtczi quixil gra ni na guxtis guin. \c 13 \s1 Gol bayüjn xgab por xtolidi \p \v 1 Lën gajc ree dxejzii wej tioꞌp choon ree bejn biguie reeman diidx loj Jesús guial bagüjt Pilato tioꞌp choon ree bén Galilea, abiꞌ bagoꞌchaman xrejn reeman con xrejn ree be bagüjt reeman par gudëëd reeman loj Dios ziꞌc gon. \v 2 Dxel rëb Jesús: \p ―Ad bal naladxidi guzajc ree bén Galilea guin zian guial na̱j reeman mazri béndol guial loj gra ree bén Galilea. \v 3 Din naj rni lëjt guial ad ziantan. Abiꞌ bal id zayüjndi xgab por xtolidi ziangajc saquidi. \v 4 Ad bal naladxidi bén chiinbichoon güt ree chi guxaꞌt torre ni la Siloé laa reeman, na̱j reeman mazri béndol guial loj gra ree bén zojb Jerusalén. \v 5 Naj rni lëjt guial ad ziantan. Abiꞌ bal id zayüjndi xgab por xtolidi ziangajc saquidi. \s1 Xcwent yag higo ni ad rtiat \p \v 6 Dxel be Jesús tijb cwent loj reeman, rëbaman: \p ―Tijb bejn gojpaman yag higo lod naguꞌman uv, abiꞌ biquiaaman bal ca higo lojn, per achetczi bidxaaglojman. \v 7 Dxel rëbaman loj bén rajp guidxliuj guin: “Baguiaa, ma gojc choon ijz rialan rguilan higo loj yag guin, abiꞌ achetczi rdxaaglojn. Batüügan din nawëëgzi rüjnan loj guidxliuj guie.” \v 8 Per rëb bén rajp guidxliuj guin: “Dad, basaꞌnsiin zatib ijz, yabeclaan yuj xanan gaguꞌ tëënan abon. \v 9 Rupent zian tian, per bal id zacan dxel tügan.” \s1 Bayüjn Jesús tijb béngunaa ca bëw xijch \p \v 10 Tijb dxej raziiladx ree bejn, culüü Jesús bejn ree lën tijb yadoo, \v 11 yagaj zaꞌ tijb béngunaa ma gojc chiinbichoon ijz ragxuuman, tijb xindxab basaꞌn laaman con tijb bëw xijchaman, ad rileꞌtczi yaliman. \v 12 Chi baguiaa Jesús laaman, gurejdxaman laaman, rëbaman: \p ―Na, ma bayajquil guialguijdx ni goquil. \p \v 13 Dxel badxiib yaaman guijcaman; abiꞌ loj hor guin gajc baliman, zianz guzuloj cuzaꞌtaman Dios zagdxe. \v 14 Per bén rniabee lën yadoo guin dád bidxeꞌchaman guial bayüjn Jesús bén guin dxej raziiladx ree bejn, dxel rëbaman loj ree bejn: \p ―Xhoꞌp dxej yuꞌ guial güün bejn dxiin, loj ree dxej guin gol guida din yayajquidi, per ad dxej raziiladxt bejn. \p \v 15 Badxiꞌ Dad Jesús laan rëbaman: \p ―Bén rusquiee, ¿nid rxhiec xgoꞌndi o xburidi dxej raziiladx ree bejn ya par chiquiëꞌdi laa reeb nijs? \v 16 Béngunaa guie zëëdaman loj xdiaa Abraham, ma gojc chiinbichoon ijz naxhii xindxab laaman con guialguijdx guie. ¿Wen id zajc yayajcaman dxej raziiladx ree bejn ya? \p \v 17 Chi rëb Jesús zian, gra ree bén rdxeꞌch laaman bayaꞌn xtu; per graczi ree bejn rabaa guial ruguiaa reeman gra ree ni zagdxe ni rüjnman. \s1 Xcwent xhaj moxtajs \r (Mt. 13:31‑32; Mr. 4:30‑32) \p \v 18 Rëb tëë Jesús: \p ―¿Xhienaag ganin na̱j xguialrniabee Dios o xhie gulün lojdi din chigniaꞌdi xhienaag na̱j xguialrniabeeman? \v 19 Laan na̱j ziꞌc xhaj moxtajs ni rxübin bejn loj xguiniaaman, rniꞌsan xt rajcan yag naroob. Abiꞌ guial naroob daꞌt rajcan xt rüjn xguixbitiaꞌs ree biguijn xidxan. \s1 Xcwent levadur \r (Mt. 13:33) \p \v 20 Rëb Jesús zatijb: \p ―¿Xhienaag ganin na̱j xguialrniabee Dios? \v 21 Laan na̱j ziꞌc levadur ni rugoꞌch tijb béngunaa choon midid harin persi rusaaguijn gra cob guin. \s1 Port nadëë \r (Mt. 7:13‑14, 21‑23) \p \v 22 Chi zë Jesús Jerusalén, rulüüman bejn ree luguiedx naroob ree në ree luguiedx dobëz niz lod rdëdaman. \v 23 Abiꞌ tijb bejn gunabdiidx lojman rëbaman: \p ―Dad, ¿taꞌnz ree bén gac perdon ya? \p Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p \v 24 ―Gol been naguiejn din chuꞌdi niz roꞌ port nadëë, din naj rni lëjt, zien ree bén rën chuꞌ, per ad zileꞌt chuꞌ reeman. \v 25 Din chi chisu bén na̱j lidxan gusiaawaman roꞌ port guin, lëjt guial yayaꞌndi xchu, gucaadi roꞌ port guin guiëbidi: “Dad, guxhal.” Per yadxiꞌman xtiidxidi naman: “Ad ragbeetan ban zadi.” \v 26 Dxel suloj guiëbidi: “Tijbzi badaaw ree, tijbzi badüꞌ ree, niz la̱d dux nejzan balüül dunujn.” \v 27 Per naman lojdi: “Ma rnin, ad ragbeetan ban guzadi. Gol biquied lon béndol.” \v 28 Ni goondi gaw tëë layidi chi guguiaadi Abraham, Isaac, Jacob, në gra ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, zaꞌ reeman lod rniabee Dios, guiáad lëjt yariicadi. \v 29 Din guiꞌt ree bén sa gra lad guidiblagaa guidxliuj din cwe reeman gaw reeman lod rniabee Dios. \v 30 Abiꞌ zien ree bén bigra yan, laa reeman gac bén yaloj nadxel. Guiáad ree bén na̱j bén yaloj yan, laa reeman gac bén bigra. \s1 Roon Jesús por Jerusalén \r (Mt. 23:37‑39) \p \v 31 Hor guin gajc bidxin tioꞌp choon ree bénfarisew, abiꞌ rëb reeman loj Jesús: \p ―Baguiaj, baza niz guie, din rën rey Herodes gugüjtaman lüj. \p \v 32 Badxiꞌ Jesús laan rëbaman: \p ―Gol chej gol chiguiedx loj bén rusquiee zii: “Yan, në guixie yabën xindxab yayün tëën bénragxuu ree, abiꞌ widx gulooxan.” \v 33 Per naj rayal gusnuu da nejzan yan në guixie në widx, din ad najt guial guiët tijb bén rudëë xtiidx Dios loj ree bejn luguiedx ren bal id najn Jerusalén. \p \v 34 ’¡Bén Jerusalén, bén Jerusalén, rugüjtidi bén rudëë ree xtiidx Dios loj ree bejn rucaaguiaj tëëdi gra ree bén rxhiaal Dios lojdi! ¡Bëlczi volt guyënan nuchagan lasaꞌdi ziꞌc rüjn tijb guid ruchajg lasaꞌ ree xiꞌnb lën xhiilib, per ad cwëjbtidi! \v 35 Zianan zeel yayaꞌn ladxidi ziꞌc tijb guiedx lod achut zojb. Abiꞌ rnin lëjt, diizd yan ad zuguiaatridi naj xt chi guidxin dxej guiëbidi: “¡Nüjnleꞌ Dios bén zëëd por laaman!” \c 14 \s1 Rayüjn Jesús tijb bén rzaaguij \p \v 1 Tijb dxej raziiladx ree bejn wej Jesús bitawaman lidx tijb bénfarisew rniabee. Yuꞌ ree bénfarisew guin culaꞌch laaman xhie güünman, \v 2 guial zaꞌ tijb xinragxuu lojman rzaaguijx. \v 3 Dxel gunabdiidx Jesús loj ree mextr rajc ley në loj ree bénfarisew guin, rëbaman: \p ―¿Zajc yayüjn bejn bénragxuu dxej raziiladx ree bejn ya o ad zajctan? \p \v 4 Per laa reeman achetczi rëb reeman. Dxel gunaaz Jesús xinragxuu guin bayüjnman laax, abiꞌ rëbaman lojx din yaguiajx. \v 5 Dxel rëbaman loj ree bénfarisew guin: \p ―¿Bal tijb xburidi o tijb xgoꞌndi yab lën tijb bizë, nid zabëëdi laab ya, majsi na̱j dxej raziiladx bejn? \p \v 6 Abiꞌ achet gojc nadxiꞌ reeman. \s1 Bén rej ree loj guialruxhliaa \p \v 7 Chi baguiaa Jesús rbe ree biooz luar lod rbej ree bén mazri zojbloj, rëbaman loj reeman: \p \v 8 ―Bal chu guiniee lüj chel loj tijb guialruxhliaa, ad cwel luar rbej ree bén mazri zojbloj. Din zajc guidxin zatijb biooz mazri zojbloj guial lojl, \v 9 abiꞌ guiꞌt bén gunee gropidi naman lojl: “Badëëd lod zojbil cwe bén guie.” Dxel rayal chel guidib ratul chisobil loj yagxhil bigra. \v 10 Zeel chi guiniee reeman lüj, zagdxeli bisob loj yagxhil bigra, din chi guiꞌt bén gunee lüj naman lojl: “Miw, badëd loj tijb luar mazri zojbloj.” Zian, gra ree bén zojbnël xan mex guzaꞌt lüj zagdxe. \v 11 Din bén rlies xvalor gajc, yayaꞌnxtuman. Guiáad bén rüjn naya zajs xvaloraman. \p \v 12 Dxel rëb Jesús loj bén gunee laaman: \p ―Bal goc cuꞌl guialraw, ad guiniee xmiwil, niꞌqui lasaꞌl, niꞌqui bijchil, niꞌqui benrijcw zojbnël gajxh. Din laa reeman yuꞌ dxej guiniee reeman lüj, abiꞌ zian yanee reeman ni gudaw reeman lidxil. \v 13 Zagdxeli na̱j, chi güünl tijb lanij, gunee bénprob ree, në ree bén ad nadaant yaa, në ree bencoj con ree bénlutiaꞌp. \v 14 Xiquilbaal bal güünl zian, din laa reeman ad zajct yanee ni badëëdil. Per chi guidxin dxej yaban ree bén bazoob xtiidx Dios, Dios yaguijx laan lojl. \s1 Xcwent bén been tijb lanij \p \v 15 Chi biguiejn tijb bén zojbnë Jesús xan mex ni rëbaman, rëbaman loj Jesús: \p ―¡Xiquilbaa ree bén yayal gaw lod rniabee Dios! \p \v 16 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Tijb bejn badxeꞌ guialraw par xche, abiꞌ guneeman zien daꞌt ree bejn. \v 17 Chi ma gojl hor gaw reeman xche, guxhaal xmojsaman din chex chiguiedxix loj ree biooz guin: “Gol guda din graczi ma najcchaaw.” \v 18 Per graczi reeman guzuloj caynab perdon. Bén yaloj guin, rëbaman: “Yan gajczi guzin tijb guidxliuj, rayal chiquianan; been wen güjdx lojman din güünman naj perdon.” \v 19 Zatijbaman rëb: “Guzin gaay nejz goꞌn, yan chiguienan laa reeb prueb guidoondon rajc rüjn reeb dxiin ya; been wen güjdx lojman din güünman naj perdon.” \v 20 Zatijbaman rëb: “Yan gajczi baxhlian zeel ad zileꞌt guialan.” \v 21 Chi badxin mojs guin bagojn xpatronx gra ni rëb ree bén guin, dád balenman, dxel rëbaman lojx: “Baquiejn wej niz galay ni, në niz la̱d ree nejz, tanë gra ree bénprob në ree bén ad nadaant yaa, në ree bencoj con ree bénlutiaꞌp.” \v 22 Chi ma been mojs guin zian, dxel rëbix lojman: “Dad, ma benan ni nal, per sta yuꞌ gajc luar lidxil.” \v 23 Dxel rëbaman lojx: “Wej niz loj carreter në niz loj ree nejz laꞌs, been naguiejn ben ren ree din guiꞌt reeman din cha lënü lidxan. \v 24 Din naj rni lojdi, niꞌczi tijb ree bén gunen yaloj ad zajwt guialraw benchaawan par xche.” \s1 Ni rayal güün ree bén rën gac xbejn Jesús \p \v 25 Dád zien ree bejn zinal Jesús; abiꞌ badxiꞌ lojman loj reeman rëbaman: \p \v 26 ―Bal chudi rën guidnal naj, rayal guiëndi naj mazri guial loj xdadidi, guial loj xniaadi, guial loj lacheelidi, në guial loj xiꞌndi, o bijchidi o bizandi, rayal tëë guiëndi naj mazri guial loj xguialnabandi, din bal id züjndi zian ad zajct gaquidi da bejnan. \v 27 Bén ad rënt sagdiaj guidnal tëëman naj, ad zajct gacaman da bejnan. \p \v 28 ’Bal chu rën güün tijb yu naroob, ¿nid yalojxgaj cweman ya din cwëëman cwent zadaan xmiliaman ya din gulooxaman laan? \v 29 Din bal sulojman xcimiantan abiꞌ ad zulooxtaman laan, graczi ree bén guguiaa laan guzeꞌ laaman, \v 30 guiëb reeman: “Guzuloj cayüjn bén guin yu abiꞌ ad gojct nulooxaman laan.” \p \v 31 ’O bal tijb rey güün wadijl contr zatijb rey, ¿nid yalojxgaj cweman ya güünman xgab züjn chii mil xsuldadaman gan loj stijb rey zidnë gajl mil suldad ya? \v 32 Per bal naladxaman ad züjntaman gan loj rey guin, laꞌtgaj sta zaꞌ rey guin zijt, guixhiaalaman bén chinë ree xrusonman din yayaꞌn reeman diidx ad zut wadijl. \v 33 Yan, ziangajc rnin lojdi, chutëëz lëjt bal id zusaꞌn gra ni rajpidi din guidnalidi naj, ad zajct gaquidi da bejnan. \s1 Bal id zajcri zëd naxij \r (Mt. 5:13; Mr. 9:50) \p \v 34 Dxel rëb Jesús: \p ―Ni zagdxe na̱j zëd. Per bal id zajcran naxij, ¿xhieza naag yayajcan naxij zatijb? \v 35 Ad rüjntan sirv par luyuj niꞌqui par loj abon, rzëëbzan. ¡Bén rën ree gucaagdiajg, gol bacaagdiajg! \c 15 \s1 Xcwent xiil gunit \r (Mt. 18:10‑14) \p \v 1 Gra ree bén ruquijx impuest në gra ree béndol, bibig reeman lod zaꞌ Jesús din gucaagdiajg reeman ni rnieeman. \v 2 Guiáad ree bénfarisew con ree mextr rajc ley rnieeguijdx reeman laaman, rëb reeman: \p ―Ruchajg bén guin béndol ree rawnë tëëman laa reeman. \p \v 3 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p \v 4 ―Bal tijb bejn rajp tibgayuu xiil abiꞌ rnijt tijbib, ¿nid rusaꞌnman zatajpgajlchiinbitapib dajn ya abiꞌ rigdiilaman xiil gunit guin xt lodzi radxejlaman laab? \v 5 Abiꞌ chi radxejlaman laab rabaaman, rudxiibaman laab dxidyëjnman. \v 6 Dxel chi radxin lidxaman, rutoꞌp ree xmiwaman në ree bén zojbnëman gajxh abiꞌ rëbaman loj reeman: “Gol babaa ziꞌc rabaan, din ma badxejlan da xiilan be gunit.” \v 7 Yan, rnin lëjt, ziangajc rabaanë Dios tijb bén rayüjn xgab por xtol guial loj tajpgajlchiinbitap benzaꞌc ad ryaadxt yayüjn xgab por xtol. \s1 Xcwent milia ni bizëëb \p \v 8 ’O bal tijb béngunaa rajpaman chii milia plajt abiꞌ rusëëbaman tijban, ¿nid ruzeꞌcaman guij ya ruloob tëëman lënü abiꞌ raguiilaman laan zagdxe daꞌt xt lodzi radxejlan? \v 9 Abiꞌ chi radxejlaman laan, rutoꞌp ree xmiwaman në ree bén zojbnëman gajxh, abiꞌ rëbaman loj reeman: “Gol babaa ziꞌc rabaan din ma badxejlan milia basëban.” \v 10 Yan, naj rni lojdi, ziangajc rabaa ree xianjl Dios por tijb béndol rayüjn xgab por xtol. \s1 Xcwent bén rüjn perdon xiꞌn \p \v 11 Rëb tëë Jesús loj reeman: \p ―Tijb bejn yuꞌ tioꞌp xiꞌnman. \v 12 Abiꞌ xin na̱j mazri xinguiag, rëb loj xdadix: “Dad, banee ni rayal gacaꞌn.” Dxel badëëman ni rayal tijbgaj reex. \v 13 Ad gojct xchej ni cwaꞌ reex ni rayal reex, xin na̱j xinguiag guin batoꞌgajquix graczi ni badëëd xdadix lojx, abiꞌ con milia guin wejx zijt bignijt xliaꞌx graczi xmiliax guial beenx ni rëntzix. \v 14 Per chi ma banijtix gran, dxel guyu gubijn niz lod zaꞌx abiꞌ guzuloj biaadx ni gawix. \v 15 Dxel wejx bignabix dxiin loj tijb bén zojb yagaj, abiꞌ guxhaalaman laax chigajpix cüch ree dajn. \v 16 Guial tant rliaanx xt guyënx niajwix ni raw ree cüch guin, per achut rudëë laan. \v 17 Dxel beenx xgab naladxix: “¡Zien ree xin rüjn dxiin lidx da Dadan xt sobr rüjn ni raw reex, guiáad naj guie ma guiëtan bëjz! \v 18 Yan, yazaan yayaꞌ lidx da dadan din guiën lojman: Dad, ma benan dol loj Dios në lojl. \v 19 Ad rayaltri guinieel naj xiꞌn; been naj cwent ziꞌc tijb ree xmojsil.” \v 20 Dxel bayunejzix zia lidx xdadix. \p ’Per zijtri ziaadix chi baguiaa xdadix laax dxel bayaman laax, zianz ruxüünman bigchaaglojman laax, abiꞌ gudiidxaman laax gudaw tëëman laax xid. \v 21 Dxel rëbix lojman: “Dad, ma benan dol loj Dios në lojl, ad rayaltri guinieel naj xiꞌn.” \v 22 Per rëb xdadix loj ree xmojsaman: “Gol baquiejn gol tanë lajd zagdxe, gol bascajcwixan, gol badxeꞌ tijb guiibnil yaax gol baslëë tëëx gurëch, \v 23 gol chicaꞌ goꞌn mazri nadaan, gol bagüjtib din yadaaw ree yaguieen ree lanij. \v 24 Din par naj ma güjt da xiꞌnan abiꞌ yan ma babanx, gunijtix abiꞌ ma badxejlix.” Dxel guzuloj cayüjn reeman lanij. \p \v 25 ’Laꞌtgaj xiꞌnman xingol guin cayüjnx dxiin dajn. Chi badxinx gajxh lidx xdadix, biguiejnx cucwejdx reeman cuyaꞌ tëë reeman. \v 26 Dxel gurejdxix tijb xmojs xdadix, gunabdiidxix xhienin cayajc lidxix. \v 27 Badxiꞌ mojs guinan rëbix: “Guial baguiaad bijchil zeel gunabee xdadil güjt tijb goꞌn mazri nadaan guial nadaanx baguiaadix.” \v 28 Per dád bidxeꞌch xingol guin, abiꞌ ad guyëntix nayux. Zeel wej xdadix biguiedxaman lojx din yayux. \v 29 Dxel rëb loj xdadix: “Lüj ragbee ma gojc xchej cayünan xchiinl, zianczi ruzoban xtiidxil; per niꞌczi tijb ad waneetil tijb dxibdobëz din günnëꞌ ree da miwan lanij. \v 30 Guiáad yan baguiaad xiꞌnl, xin ma bignijt xliaꞌ xmilial con ree béngunaa dxuudx, abiꞌ gunabeel güjt goꞌn mazri nadaan par laax.” \p \v 31 ’Dxel badxiꞌ xdadix laan rëbaman: “Xiꞌn, zianczi zaꞌl con naj, graczi ni raꞌpan na̱j xieenl. \v 32 Per yan rayal yaguieen ree lanij yabaa tëë ree, din bijchil xin ma güjt par naj, ma babanx, gunijtix abiꞌ ma badxejlix.” \c 16 \s1 Xcwent tijb mojs rniabee ree mojs \p \v 1 Rëb tëë Jesús loj ree xbejnman: \p ―Guyu tijb benrijcw, nuzujman tijb mojs guinia graczi ni rajpaman. Abiꞌ biguiedx ree ben ren lojman guial cunijt xliaꞌ mojs guin ni na̱j xieenman. \v 2 Dxel gurejdxaman laax rëbaman lojx: “¿Xhie rën guiëb ni riguiejnan cayüjnl? Banee cwent lon xcwent xchiinl, din achetri dxiin gunen lojl.” \v 3 Dxel guzuloj beenx xgab gunaladxix: “¿Xhienaag günan yan ma gusaꞌn da patronan naj sin dxiin? Ad yuꞌtan gojl günan dxiin dajn, ratu tëën ganaaban carda. \v 4 Ma ragbeen xhienaag günan din guiën ree bejn naj chi ad züntran dxiin.” \v 5 Dxel gurejdxix tijb gaj ree bén ral loj xpatronx, rëbix loj bén bidxin yaloj: “¿Plac ralil loj da patronan?” \v 6 Abiꞌ rëbaman: “Ralan tibgayuu barril sejt lojman.” Dxel rëbix: “Cwaꞌ guiꞌch guie lod ca ni ralil lojman, been zatijban bacaa lojn ralil tüꞌpchiizan.” \v 7 Dxel gunabdiidxix loj zatijbaman rëbix: “Laadx lüj, ¿plac ralil?” Abiꞌ rëbaman: “Tib gayuu ingujch trigo.” Zianz rëbix: “Cwaꞌ guiꞌch guie lod ca ni ralil lojman, been zatijban bacaa lojn ralil tajpgajlzan.” \v 8 Dád badxaloj patron guin guial nasin mojs mal guin por ni beenx. Din mazri nasin ree bén ad zinalt xnejz Dios con lasaꞌ reeman guial loj ree bén zinal xnejz Dios. \p \v 9 ’Rnin lojdi, gol beennë dxiin ni rajpidi loj guidxliuj guie par gagnëdi bejn din chuꞌ xmiwidi, din chi yaran ma yuꞌ bén yacaꞌ lëjt lod gapidi guialnaban tiblayaa. \p \v 10 ’Bal chu rüjn ziꞌc rayal con taꞌn ni rudëëd bejn lojman, züjnman ziꞌc rayal con zroꞌn. Ziangajc bén ad rüjnt ziꞌc rayal con taꞌn ni rudëëd bejn lojman, ad züjn gajctaman ziꞌc rayal con zroꞌn. \v 11 Yan, ziangajc bal id züjndi ziꞌc rayal con ni zaꞌc yuꞌ loj guidxliuj guie, ¿chu gap lëjt confianz con guialnazaꞌc yuꞌ xanyabaa? \v 12 Bal id züjndi ziꞌc rayal con ni ad najt xieendi, ¿chu gunee lëjt ni rayalidi? \p \v 13 ’Niꞌqui tijb mojs ad zajct güünx sirv loj tioꞌp patron; din zadxeꞌchix tijbaman abiꞌ zënx zatijbaman; o zajquix xinzaꞌc con tijbaman abiꞌ züjnx tiblad zatijbaman. Zeel ad zajct güündi sirv loj Dios, në loj milia. \p \v 14 Abiꞌ ree bénfarisew guial mazri rën reeman milia, chi biguiejn reeman ni rëb Jesús guzuloj cuzeꞌ reeman laaman. \v 15 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Rüjndi benzaꞌc niz loj ree bejn, per Dios nünbee luxdoodi; abiꞌ majsi loj bejn lasajc daꞌtidi, per loj Dios achet lasajquidi. \s1 Xley Moisejs con xguialrniabee Dios \p \v 16 ’Xley Moisejs në ni bacaa ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, nagaꞌloj been reen dxiin xt chi biꞌt Waj bén baroobnijs bejn ree. Abiꞌ diizd nadxel guzuloj rireꞌch xtiidxzaꞌc Dios xhienaag na̱j xguialrniabeeman, abiꞌ zien ree bejn rüjn naguiejn chuꞌ loj xguialrniabeeman. \p \v 17 ’Adli nawëëgt nit xanyabaa në guidxliuj, guial yayaꞌn tijb diidx zëëd loj ley guin guial ad zajctan cumplid. \s1 Rulüü Jesús xcwent guial ralaꞌ lasaꞌ \r (Mt. 19:1‑12; Mr. 10:1‑12) \p \v 18 ’Bal tijb xinguiaaw ralaꞌ lacheelix abiꞌ rtiaꞌx ben ren, dolan cayüjnx. Ziangajc xin rtiaꞌ tijb béngunaa balaꞌ lacheel, dolan cayüjnx. \s1 Xinrijcw con Lazr \p \v 19 Basnuu Jesús, rëbaman: \p ―Guyu tijb xinrijcw, guzujchaawix con ganaxczi lajd zagdxe, abiꞌ guixie guixieczi rüjnx lanijroꞌ. \v 20 Guyu tëë tijb xinprob brii lajx Lazr, rbejx roꞌ xport xinrijcw guin abiꞌ guidiblagaax ca guiadx. \v 21 Rën nejzdoo Lazr guin gawix ni riajb xan xmex xinrijcw guin. Abiꞌ xt ree bëꞌcw rbig rlieꞌ reeb loj ree guiadx ni cax. \p \v 22 ’Chi bidxin dxej güjt Lazr dxel bignë ree xianjl Dios laax lod na̱j nix daꞌt, lod zaꞌ Abraham. Në xin rijcw guin güjt, abiꞌ biguieꞌchix. \v 23 Chi ma cazagdiaj xin rijcw guin gabijl, gules lojx abiꞌ zijtri baguiaax zaꞌ Lazr cwëꞌ Abraham. \v 24 Dxel gurixdiajx rëbix: “Dad Abraham, baya naj, guxhaal Lazr din gugajdx lupunt xbacwënx din guiꞌtix yasiaalyujx lüdxan, din dád cazaagdiajn loj bajl guie.” \v 25 Per badxiꞌ Abraham xtiidxix rëbaman: “Xiꞌn, basaaladx guial dád nix guyu luxdool chi gubanl loj guidxliuj, guiáad Lazr dád naya gubajnx. Yan, rayalix lod yabaax guiáad lüj rayalil lod sagdiajl. \v 26 Nëtëë yan bén zaꞌ ree guie ad zajct tëd reeman yagaj, niꞌqui ree bén zaꞌ yagaj ad zajct tëd reeman guie, din zaꞌ balaꞌroꞌ du galay ree.” \p \v 27 ’Dxel rëb xinrijcw guin lojman: “Rniaaban lojl dad, been wen guxhaal Lazr lidx da dadan, \v 28 lod zojb gaay ree da bichan din chicojnx laa reex chitëë në laa reex guiꞌt luar guie, lod yuꞌ zroꞌ casti.” \v 29 Per rëb Abraham lojx: “Ma rajp reex guiꞌch ni bacaa Moisejs con ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, laan rayal guidxgaꞌ reex.” \v 30 Abiꞌ rëb xinrijcw guin: “Walil, dad Abraham, per ad zaliladxt reex, saꞌn bal yaban tijb bén ma güjt chigneenëman laa reex, zayüjn reex xgab por xtol reex.” \v 31 Per rëb Abraham lojx: “Bal id ridxgaꞌ reex xtiidx Moisejs në xtiidx ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, ad zaliladxt reex majsi yaban tijb bén ma güjt.” \c 17 \s1 Bén ruzaalguiiw bejn din güünman dol \r (Mt. 18:6‑7, 21‑22; Mr. 9:42) \p \v 1 Rëb Jesús loj ree xbejnman: \p ―Zianczi yuꞌ ree ni ruzaalguiiw bejn din güünman dol, per ¡probza na̱j bén ruzaalguiiw zatijb bejn guial güünman dol! \v 2 Par laaman zagdxeli na̱j guixhii reeman tijb guiaj mulin yëjnman din guzaal reeman laaman loj nijsdoo, luar guzaalguiiwaman tijb bén qui rliladxri naj din güünman dol. \v 3 ¡Gol gojp cudad! \p ’Bal xhie tijb ni mal güün tijb lasaꞌl, guneenëman. Abiꞌ bal bayüjnman xgab por ni beenman, beenman perdon. \v 4 Majsi gajdx volt loj tibdxej güünman xhienin contr lüj, abiꞌ bal guiꞌtaman lojl gajdx volt naman: “Been naj perdon ad züntran zian”, rayal güünl laaman perdon. \s1 Guialrniabee në guialrliladx \p \v 5 Dxel rëb ree xi apóstoles Jesús lojman: \p ―Banee dunujn mazri guialrliladx. \p \v 6 Abiꞌ rëb Jesús loj reeman: \p ―Bal na̱j xguialrliladxidi majsi ziꞌczi na̱j xhaj moxtajs, zileꞌ guiëbidi loj yagroꞌ guin: “Biaꞌxh guie, bisob loj nijsdoo”, zuzooban xtiidxidi. \s1 Ni rayal güün tijb mojs \p \v 7 ’Bal tijb lëjt rajp tijb mojs, abiꞌ chi yaguiaad mojs guin biglaꞌx yuj o bigajpix beguiꞌxh ree ya, ¿wen zëjbidi lojx ya: “Guyu, gurej din gawil”? \v 8 Ad zëjbtidi zian, guiëblidi: “Bachaa xabil, been ni gawan, gudaꞌn. Chi lox gawan guiëꞌ tëën dxel ma zajc gawil guiëꞌ tëël.” \v 9 Abiꞌ wed niꞌqui quixtëë ad zudëëtidi lojx din cayüjnzix ni rayal güünx. \v 10 Ziangajc lëjt chi loox güündi gra ni gunabee Dios dxel guiëbidi: “Nayajcan mojs ni ad rüjnt sirv, din baguieenzan ni rayal yaguieenan.” \s1 Rayüjn Jesús chii ree bén rajc guialguijdx la lepra \p \v 11 Chi ma cadxin Jesús Jerusalén, gudëdaman guiedx rigaꞌ ree niz Samaria në niz Galilea. \v 12 Abiꞌ chi cayuman tijb luguiedx dobëz, bigchaagloj chii ree bén rajc guialguijdx la lepra laaman. Per zijt guzuj reeman, \v 13 rbixdiaj reeman, rëb reeman: \p ―¡Jesús, Mextr, baya dunujn! \p \v 14 Chi baguiaa Jesús laa reeman, rëbaman loj reeman: \p ―Gol chej loj ree bixhioz din guguiaa reeman lëjt. \p Abiꞌ laꞌtgaj zë reeman, baya xcuerp reeman guialguijdx ni rajc reeman. \v 15 Dxel tijbaman chi gogbeeman ma bayajcaman, bayejcaman, rbixdiajman rudëëman quixtëë loj Dios. \v 16 Abiꞌ bazuxibaman loj Jesús, basajb lojman xt luyuj persi badëëman quixtëë lojman. Abiꞌ najman bén Samaria. \v 17 Dxel rëb Jesús: \p ―¿Nid chii na̱j ree bén bayajc ya? ¿Con zagaa reeman? \v 18 ¿Tijbzi benzit guie bayejc ya rudëëman quixtëë loj Dios? \p \v 19 Dxel rëbaman loj bén guin: \p ―Bisu. Baguiaj, ma bayajquil guial bililadxil naj. \s1 Xhienaag guiꞌt xguialrniabee Dios \r (Mt. 24:23‑28, 36‑41) \p \v 20 Gunabdiidx ree bénfarisew loj Jesús goc guiꞌt xguialrniabee Dios, abiꞌ rëbaman: \p ―Xguialrniabee Dios ad najtan ni guguiaa bejn. \v 21 Abiꞌ achut guiëb: “Laan zaꞌ guie”, o “Laan zaꞌ ni” ya, din xguialrniabee Dios mal zaꞌn galaydi. \p \v 22 Dxel rëbaman loj ree xbejnman: \p ―Zadxin dxej guiëndi guguiaadi Bén guxhaal Dios majsi tibdxejzi, per ad zuguiaatidi laaman. \v 23 Abiꞌ yuꞌ reeman na lëjt: “Laaman zaꞌ guie”, o “Laaman zaꞌ ni” ya, ad bal chinalidi laa reeman. \v 24 Din ziꞌc chi rëꞌp nijs rulaan bachaꞌ guidib xanyabaa, zian gac chi guiꞌt Bén guxhaal Dios loj guidxliuj. \v 25 Per yalojxgaj sagdiajman abiꞌ ad zënt ree bén rigaꞌ yan laaman. \v 26 Ziꞌc goc gulal chi guban Noé, zian gac chi guiꞌt Bén guxhaal Dios. \v 27 Din nadxel gudaw ree bejn, guꞌ reeman, baxhliaa reeman badëë tëë xiꞌn reeman baxhliaa xt chi bidxin dxej guyu Noé lën barcwroꞌ ni beenman, abiꞌ guzuloj guiadoxh ni bagüjt gra reeman. \v 28 Ziangajc gojc chi guban bén brii laj Lot, gudaw ree bejn, guꞌ reeman, batoꞌ reeman, guzii reeman, guxübin reeman been tëë reeman yu ree. \v 29 Per chi brii Lot luguiedx Sodoma, guzuloj biyajb guij xanyabaa në azufre, abiꞌ güjt gra reeman. \v 30 Ziangajc gac dxej ni guiꞌt Bén guxhaal Dios. \p \v 31 ’Dxej ni gac zian, bén yëꞌp guijc yu ad zaguiajttaman chiglëë ni naguꞌman lënü. Abiꞌ bén zaꞌ dajn, ad zayejct lidxaman. \v 32 Gol basaaladx ni guzac lacheel bén brii laj Lot. \v 33 Bén mazri rën guialnaban rajpaman loj guidxliuj guie, zadxin dxej gunijtaman laan, per bén guiët por naj, zajpaman guialnaban tiblayaa con Dios. \p \v 34 ’Naj rni lëjt, guxhinzii lod nagaꞌ tioꞌp bejn tijbzi loj loon, tijbaman sa zatijbaman yayaꞌn. \v 35 Guiáad lod cayojt tioꞌp ree béngunaa, tijbaman sa zatijbaman yayaꞌn. \v 36 Abiꞌ lod zaꞌ tioꞌp ree xinguiaaw dajn, tijbix sa zatijbix yayaꞌn. \p \v 37 Chi biguiejn ree xbejnman zian, rëb reeman: \p ―¿Ban guin, Dad? \p Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Laa guiguien gajc ban guinan, ziꞌc chi radoꞌp ree golbich laa rguien gajc nagaꞌ tijb begüt. \c 18 \s1 Xcwent tijb béngunaa bizëjb në tijb juejs \p \v 1 Be Jesús tijb cwent loj ree xbejnman, persi balüüman laa reeman guial zianczi rayal cwedx guiniab reeman Dios ad zadxagtczi reeman. \v 2 Abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Guyu tijb guiedx lod guyu tijb juejs, ad rdxebtaman Dios ad ridxgaꞌ tëëtaman bejn ree. \v 3 Luguiedx ziigajc zojb tijb béngunaa bizëjb, rniabaman loj juejs guin din güünman guialguxtis gagnëman laaman loj bén rdxeꞌch laaman. \v 4 Xchej ad bidxgaꞌt juejs guin béngunaa bizëjb guin, per zianz laagajcaman been xgab naladxaman: “Majsi ad rdxebtan Dios ad ridxgaꞌ tëëtan bejn ree, \v 5 per béngunaa guie ad rucwëëzt ruslenman naj. Zagdxeli na̱j günan laaman yudar chitëë riꞌtraman naga gad da pacensan chigra.” \p \v 6 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Zian gunee juejs mal guin. \v 7 Diidxgui Dios, ¿nid zagnëman bén guleman ya bén rbejdx rniab ree laaman dxej guiaal? ¿Wen zaglaa gagnëman laa reeman ya? \v 8 Naj rni lëjt guial ad zaglaat gagnëman laa reeman. Per chi guiꞌt Bén guxhaal Dios, ¿chuj ni zadxaaglojraman bén rliladx Dios loj guidxliuj ya? \s1 Xcwent bénfarisew con bén ruquijx impuest \p \v 9 Be Jesús zatijb cwent par ree bén naladx tijbzi laa reeman na̱j benzaꞌc guial loj ree ben ren, rëbaman: \p \v 10 ―Tioꞌp ree xinguiaaw wej lën yadooroꞌ Jerusalén persi gurejdx gunab reex Dios, tijbix na̱j xinfarisew, zatijbix na̱j xin ruquijx impuest. \v 11 Xin farisew guin, zaꞌlix cabejdx canabix Dios, rëbix: “Quixtëë runen lojl, Dad, guial ad najtan ziꞌc ree ben ren, na̱j reeman béngubaan, benmal, bén zaꞌnë béngunaa ren, niꞌqui ziꞌc na̱j bén ruquijx impuest guin. \v 12 Rbaꞌnan tioꞌp volt lën xuman, abiꞌ gra ni rünan gan rünanan chii lalaꞌ persi runen tijban lojl.” \v 13 Per xin ruquijx impuest guin, zijt zaꞌx abiꞌ niꞌquid rayaxtix guilies lojx, rgaꞌp luxdoox rëbgajx: “¡Dios, baya naj najn tijb xindol!” \v 14 Naj rni lëjt guial xin ruquijx impuest guin ma been Dios laax perdon chi bayejc lidxix, per xin farisew guin ad beentaman laax perdon. Din bén rlies xvalor gajc achet lasajcaman loj Dios, guiáad bén rüjn naya laaman mazri lasajc loj Dios. \s1 Rüjnleꞌ Jesús xindoo ree \r (Mt. 19:13‑15; Mr. 10:13‑16) \p \v 15 Binë ree bejn xindoo ree lod zaꞌ Jesús din gudxiib yaaman guijc reex, per chi baguiaa ree xbejnman guzuloj cadilë reeman bén zinë ree laa reex. \v 16 Per gurejdx Jesús laa reeman, rëbaman loj reeman: \p ―Gol badëë mod guiꞌt reex lon, ad bal rudxoondi, din lod rniabee Dios na̱j par ree bén na̱j ziꞌc laa reex. \v 17 Din naj rni lëjt, bén ad rliladxt xguialrniabee Dios ziꞌc tijb xindoo, ad zileꞌt chuꞌman loj xguialrniabee Dios. \s1 Xcwent tijb xin rijcw \r (Mt. 19:16‑30; Mr. 10:17‑31) \p \v 18 Tijb xin rniabee, gunabdiidx loj Jesús rëbix: \p ―Mextrzaꞌc, ¿xhie rayal günan din gaꞌpan guialnaban tiblayaa con Dios? \p \v 19 Badxiꞌ Jesús laan, rëbaman: \p ―¿Chexc zeel nal lon benzaꞌc? Achut na̱j benzaꞌc, tijbzi Dios. \v 20 Lüj rajc ree mandamient: “Ad sunël béngunaa ren, ad gugüjtil bejn, ad cwanl, ad cwëël xtiidx bejn, gojp respejt xdad xniaal.” \p \v 21 Dxel rëbix loj Jesús: \p ―Gra ree ni guin cayünan diizd xindoon. \p \v 22 Chi biguiejn Jesús zian, rëbaman: \p ―Yuꞌ zatijb ni ryaadx güünl: bigtoꞌ gra ni rajpil dxel gudëël milia guin loj ree bénprob. Zian gapil guialnazaꞌc xanyabaa, dxel guiꞌtil guidnalil naj. \p \v 23 Chi biguiejn xin guin zian, dád guyunayax guial dád xinrijcwan. \v 24 Chi baguiaa Jesús guial dád yuꞌnayax, rëbaman: \p ―¡Dád nawëëg na̱j chuꞌ benrijcw loj xguialrniabee Dios! \v 25 Adli nawëëgt tëd tijb camell xan gagux, guial chuꞌ tijb bén rijcw loj xguialrniabee Dios. \p \v 26 Abiꞌ ree bén biguiejn ni rëb Jesús, rëb reeman: \p ―¿Chu za zajc laa loj xcasti Dios? \p \v 27 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―Yuꞌ ni ad zajct güün bénguidxliuj, per Dios graczan zajc güünman. \p \v 28 Dxel rëb Bëd lojman: \p ―Dad, ma basaꞌnan graczi ni rayaꞌpan persi zudnaalan lüj. \p \v 29 Zianz rëb Jesús: \p ―Diidxliczi rnin lojdi, chutëëz bén rusaꞌn lidx, lacheel, bijch, o xdad, o xniaa, o xiꞌn guial rüjnman ziꞌc rniabee Dios, \v 30 mazri zien ni tiaꞌman loj guidxliuj guie. Abiꞌ zajpaman guialnaban tiblayaa con Dios. \s1 Rugojn Jesús zatijb guial guiëtaman \r (Mt. 20:17‑19; Mr. 10:32‑34) \p \v 31 Gurejdx Jesús guidxiptioꞌp ree xbejnman tiblad, abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Yan, ziyoꞌ ree Jerusalén lod gac ziꞌc bacaa ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn xcwent Bén guxhaal Dios. \v 32 Yayü reeman laaman loj ree benzit, guzeꞌ reeman laaman, guiniee reeman laaman ni rëntzi reeman, abiꞌ gucojp xhiejn reeman lojman. \v 33 Quin reeman laaman dxel gugüjt reeman laaman, per ni yayon dxej yabanman. \p \v 34 Per laa reeman ad bigniaꞌtczi reeman ni rëbaman, ad ragbee tëët reeman chexc zeel rëbaman zian din ad bileꞌt nigniaꞌ reeman xhie rën guiëb ni guneeman. \s1 Rayajc guiaaloj tijb bénlutiaꞌp \r (Mt. 20:29‑34; Mr. 10:46‑52) \p \v 35 Chi ma cadxin Jesús gajxh guiedx Jericó, tijb bénlutiaꞌp, zojbaman cwëꞌ nejz rniabaman carda. \v 36 Chi gogbeeman cadëd zien ree bejn, gunabdiidxaman xhie cayajc. \v 37 Abiꞌ rëb reeman lojman guial Jesús bén Nazaret cadëd niz yagaj. \v 38 Dxel gurixdiajman rëbaman: \p ―¡Jesús, xdiaa Davi, baya naj! \p \v 39 Bén ned ree rdilë reeman laaman din gucwëëz roꞌman, per mazri rbixdiajman, rëbaman: \p ―¡Xdiaa Davi, baya naj! \p \v 40 Dxel guzudxe Jesús abiꞌ gunabeeman bicaꞌ reeman laaman. Chi bidxinman gajxh lojman, gunabdiidxaman lojman, rëbaman: \p \v 41 ―¿Xhie rënl günan por lüj? \p Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Dad, rënan yani lon. \p \v 42 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―¡Ma zileꞌ guguiaal! Ma bayajquil guial bililadxil naj. \p \v 43 Hor guin gajc bani loj bén guin, abiꞌ binalaman Jesús rudëëman quixtëë loj Dios. Në gra ree bén baguiaa ni goc rudëë quixtëë loj Dios. \c 19 \s1 Wej Jesús lidx Zaqueo \p \v 1 Guyu Jesús luguiedx Jericó abiꞌ guzuloj cadëdaman luguiedx guin. \v 2 Yagaj zojb tijb benrijcw laman Zaqueo. Laaman rniabee ree bén ruquijx impuest. \v 3 Rën Zaqueo guin güünbeeman Jesús, per ad rileꞌt guguiaaman laaman guial dád zien ree bejn abiꞌ laaman najman bendop. \v 4 Zeel ruxüünman gunedaman, abiꞌ din chileꞌ guguiaaman Jesús, wëꞌpaman loj tijb yagroꞌ zojb gajxh lod tëd Jesús. \v 5 Chi gudëd Jesús yagaj, gules lojman abiꞌ rëbaman lojman: \p ―Zaqueo, cari baguiajt, din yandxej na̱j yayaꞌnan lidxil. \p \v 6 Dxel cari daꞌt baguiajt Zaqueo, abiꞌ dád rabaaman zignëman Jesús. \v 7 Chi baguiaa ree bejn zian, gra reeman guzuloj caneeguijdx Jesús rëb reeman zigyaꞌnman lidx tijb béndol. \v 8 Dxel guzuli Zaqueo, abiꞌ rëbaman loj Jesús: \p ―Dad, gaguiꞌs garol ni raꞌpan loj ree bénprob. Abiꞌ bal yuꞌ bén baquijxan mazri guial loj ni na̱j quixaman, yayünan tajp volt mazri guial loj ni gulaanan. \p \v 9 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Yandxej ma been Dios perdon gra ree bén zojb lidx Zaqueo guial rliladxaman Dios ziꞌcgajc Abraham. \v 10 Din Bén guxhaal Dios zëëdaman zidgadiilaman bén ad zët ree loj xnejz Dios din laa reeman loj xcasti Dios. \s1 Xcwent milia \p \v 11 Bén cucaagdiajg ree ni canee Jesús, beman tijb cwent loj reeman guial ma zë reeman gajxh Jerusalén abiꞌ laa reeman naladx reeman guial hor guin guidxin xguialrniabee Dios. \v 12 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―Guyu tijb bejn, zëëdaman loj tijb famil zojbloj. Zëman zijt lod tiaꞌman guialrniabee din gacaman rey dxel yayejcaman nabee ladxaman. \v 13 Chi gadaman grii gurejdxaman chii xmojsaman abiꞌ loj tijbgaj reex badëëman zroꞌ milia, zianz rëbaman loj reex: “Gol beennë milia guin dxiin xt chi guidxin dxej yaguialan.” \v 14 Per ree bén ladxaman guial rdxeꞌch reeman laaman, guxhaal reeman tibcwaa ree bén zinal laaman persi biguiedx reeman guial ad rënt reeman gac bén guin xrey reeman. \v 15 Per laaman bazuj reeman gacaman rey, abiꞌ bayejc ladxaman. Chi badxinman dxel gunabeeman bignee reeman mojs badëëman milia guin din gagbeeman plac ma been tijbgaj reex gan. \v 16 Mojs bidxin yaloj rëbix: “Dad, milia ni baneel ma beenan gan chii volt mazri.” \v 17 Dxel rëb rey guin lojx: “Zagdxen mojszaꞌc, ma beenl ziꞌc rayal. Abiꞌ guial beenl ziꞌc rayal con taꞌnzi ni banen, yan guzun lüj nabeel chii guiedx.” \v 18 Chi bidxin mojs barojp guin, rëbix: “Dad, milia ni baneel lon ma beenan gan gaay volt mazri.” \v 19 Ziangajc rëb rey guin loj mojs guin: “Lüj nabee gaay guiedx.” \v 20 Dxel bidxin zatijb mojs guin abiꞌ rëbix: “Dad, laa xmilial guie, badxeꞌchaawanan lën tijb baydoo, \v 21 din bidxeban lüj guial ad rayatil bejn. Racaꞌl ni ad najt xieenl abiꞌ ratoꞌpil guialnazaꞌc lod ad guxübintil.” \v 22 Dxel rëb rey guin: “Mojs guijdx por xtiidxgajquil rayalil casti. Bal ragbeel guial ad rayatan bejn, abiꞌ racaꞌn ni ad najt da xieenan ratop tëën guialnazaꞌc lod ad guxübintan. \v 23 ¿Chexc ad badëëtil da milian niguiꞌn bejn din chi naguialan nacaꞌnan con guidib xiꞌnan?” \v 24 Dxel rëb rey guin loj ree bén zaꞌ yagaj: “Gol bacaꞌ milia zii lojx, gol badëëdan loj xin caꞌ mazran.” \v 25 Abiꞌ rëb reeman loj rey guin: “Dad, per ma caꞌx zroꞌn.” \v 26 Badxiꞌman laan rëbaman: “Bén rajp zroꞌ, zacaꞌman mazri, per bén rajp taꞌnzi, xt taꞌn ni rajpaman chiquied lojman. \v 27 Abiꞌ ree bén rdxeꞌch naj bén ad guyënt ree niajcan rey, gol tanë reeman guie, gol bagüjt reeman lon.” \s1 Ru Jesús Jerusalén \r (Mt. 21:1‑11; Mr. 11:1‑11; Jn.12 :12‑19) \p \v 28 Chi gulox rëb Jesús zian, dxel basnuu zëman Jerusalén. \v 29 Chi bidxinman gajxh guiedx Betfagé con Betania, në gajxh guiaꞌ la Olivos, dxel guxhaal tioꞌp ree xbejnman, \v 30 rëbaman loj reeman: \p ―Gol chej guiedxdo rigaꞌ guin, chi guidxindi guidxaaglojdi tijb burquieꞌn, caduub, achut wabib laab. Gol guxhiequib gol tanëb. \v 31 Abiꞌ bal chu guiniabdiidx lojdi chexc zeel rxhiequidi laab, gol güjdx Dad Jesús cayaadx laab. \p \v 32 Wej ree bén guxhaalaman bidxaagloj gajc reeman ziꞌcgajczi rëb Jesús loj reeman. \v 33 Abiꞌ chi caxhiec reeman bur guin, gunabdiidx ree bén na̱j xbur laab, rëb reeman: \p ―¿Chexc zeel caxhiequidi bur guin? \p \v 34 Badxiꞌ reeman laan, rëb reeman: \p ―Din Dad Jesús cayaadx laab. \p \v 35 Dxel binë reeman bur guin lod zaꞌ Jesús, zianz badxiib xab reeman xijchib abiꞌ been reeman laaman yudar persi gudxibaman laab. \v 36 Abiꞌ ree bejn rguijxh xab reeman lunejz lod zë Jesús. \v 37 Chi ma zë reeman gajxh laguiajt ni na̱j guiaꞌ la Olivos, gra ree bén zinal Jesús guzuloj rbixdiaj reeman guial dád rabaa reeman abiꞌ ruzaꞌt reeman Dios zagdxe por gra ree milagr ni ma baguiaa reeman. \v 38 Rëb reeman: \p ―¡Nüjnleꞌ Dios bén zëëd por laaman! ¡Yuꞌ guialrabaa xanyabaa! ¡Benzaꞌc bendxoon na̱j Dios bén yuꞌ xanyabaa! \p \v 39 Dxel ree bénfarisew noꞌch loj ree bén zinal laaman, rëb reeman lojman: \p ―Mextr, gudilë ree bén guin chitëë rniee reeman zian. \p \v 40 Per badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Naj rni lëjt, bal yacwëëz roꞌ reeman, guiaj ree cwixdiaj zian. \p \v 41 Chi bidxinman gajxh Jerusalén, dxel baguiaaman guiedx guin, zianz biinman por laan. \v 42 Rëbaman: \p ―¡Bén Jerusalén, xi nix majsi yandxejzi yayagbeedi chu yabeꞌcdxe luxdoodi! Per yan naguieꞌch najn par lëjt, ad zileꞌt chigniaꞌdi laan. \v 43 Din guidxin dxej ni güün ree bén rdxeꞌch lëjt tijb zeꞌ gadëd ladxidi, abiꞌ gra lad gusiaaw reeman lëjt, \v 44 gugüjt reeman lëjt. Dxel gunijt reeman ladxidi, niꞌqui tijb guiaj ad zayaꞌnt guijc stijb guiaj, din ad bidxgaꞌtidi hor ni bidganaj Dios lëjt. \s1 Rabëë Jesús bén rutoꞌ ree roꞌ yadooroꞌ Jerusalén \r (Mt. 21:12‑17; Mr. 11:15‑19; Jn.2 :13‑22) \p \v 45 Chi bidxin Jesús roꞌ yadooroꞌ Jerusalén, guzuloj caybëëman bén cutoꞌ ree në ree bén cazii, \v 46 rëbaman loj reeman: \p ―Loj xtiidx Dios rëb: “Lidxan na̱j yu lod rbejdx rniab bejn Dios.” Per lëjt nüjndan ziꞌc lidx ree xingubaan. \p \v 47 Guixie guixie rulüü Jesús bejn ree lën yadooroꞌ Jerusalén, per ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree mextr rajc ley, në ree guxtis luguiedx guin raguiil reeman mod din gugüjt reeman laaman. \v 48 Per ad radxejlt xhienaag güün reeman, din graczi ree bejn rucaagdiajg chaaw ni rulüüman laa reeman. \c 20 \s1 Xguialrniabee Jesús \r (Mt. 21:23‑27; Mr. 11:27‑33) \p \v 1 Lën ree dxej ni zaꞌ Jesús lën yadooroꞌ Jerusalén, culüüman bejn ree xtiidx Dios, bidxin ree bixhioz rniabee ree bixhioz, con ree mextr rajc ley, në ree guxtis Israel, \v 2 abiꞌ rëb reeman lojman: \p ―Guna, ¿chu na güünl ni guin ree? ¿Chu banee guialrniabee lojl? \p \v 3 Badxiꞌ Jesús laan, rëbaman: \p ―Ziangajc naj yuꞌ tijb ni ganabdiidxan lojdi. Gol badxiꞌn: \v 4 ¿chu guxhaal Waj bidgaroobnijsaman bejn ree, Dios ya o bénguidxliuj? \p \v 5 Dxel guzuloj rëb loj lasaꞌ reeman: \p ―Bal yaguieꞌch ree Dios guxhaal laaman, zanaman. “¿Chexquiza zeel ad bililadxtidi laaman?” \v 6 Abiꞌza bal yaguieꞌch ree bénguidxliuj guxhaal laaman, zugüjt ree bejn dunuj ree con guiaj din gra reeman rliladx guial Waj gojc bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. \p \v 7 Abiꞌ badxiꞌ reeman laan rëb reeman guial ad ragbeet reeman chu guxhaal Waj bidgaroobnijsaman bejn ree. \v 8 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Niꞌqui naj ad zanitan lojdi chu banee guialrniabee günan ni guin ree. \s1 Xcwent ree mojs guijdx \r (Mt. 21:33‑44; Mr. 12:1‑11) \p \v 9 Dxel guzuloj cayü Jesús tijb cwent loj ree bejn, rëbaman: \p ―Guyu tijb bejn guxübinman uv ree loj xguiniaaman, dxel badëëman laan garol loj ree bén güün dxiin lojn, zëtaman zijt. \v 10 Chi bidxin dxej yalaꞌ reeman uv guin, guxhaalaman tijb xmojsaman chigxiix ni rayalaman, per ree bén rüjn dxiin loj guiniaa guin gudijn reeman mojs guin abiꞌ badxiꞌ reeman laax zezi. \v 11 Dxel guxhaalaman mojs ren, per nëgajc mojs guin gunee reeman ni rëntzi reeman, gudijn reeman laax abiꞌ badxiꞌ reeman laax zezi. \v 12 Zianz guxhaalaman zatijbix, per gudiilguijdx reeman laax abiꞌ babëë reeman laax loj guiniaa guin. \p \v 13 ’Dxel rëb bén na̱j xguidxliuj laan: “¿Xhienaag günan yan? Gaxhal da xiꞌnan xin rën daꞌtan, wed zajp reeman laax respejt.” \v 14 Per chi baguiaa ree bén guin laax, rëb loj lasaꞌ reeman: “Xin guinan na̱j xin yayaꞌnnë guidxliuj guin. Yagüjt reex din gacan du xieen ree.” \v 15 Dxel babëë reeman laax loj guidxliuj guin, bagüjt reeman laax. \p Zianz gunabdiidx Jesús loj ree bén caneenëman, rëbaman: \p ―Yan, ¿xhie naladxidi güünnë bén na̱j xguidxliuj laan bén guin ree? \v 16 Naj rni lojdi guial ziꞌtaman din gugüjtaman bén guin ree dxel gudëëman guidxliuj guin loj ree ben ren. \p Chi biguiejn reeman zian dxel rëb reeman: \p ―¡Gagnë Dios ad zajct zian! \p \v 17 Per Jesús baguiaaman loj reeman, abiꞌ rëbaman: \p ―Bal id zajc zian ¿xhieza rën guiëb ni ca loj xtiidx Dios? Lod rëb: \q1 Guiaj ni gulëëgoꞌn ree bén rüjn yu, \q1 laan na̱j ni mazri been sirv gojcnë yu guin. \m \v 18 Chutëëz bén yab guijc guiaj guin, gacaman ziꞌc tijb ni riroox, guiáad bal yab guiaj guin guijcaman, gacaman ziꞌc tijb ni ryüüdëj. \s1 Xcwent impuest \r (Mt. 21:45‑46; 22:15‑22; Mr. 12:12‑17) \p \v 19 Bixhioz rniabee ree bixhioz con ree mextr rajc ley, hor guin gajc guyën reeman niniaaz reeman Jesús guial gogbee reeman cuzaꞌtaman laa reeman, per bidxeb reeman bejn ree. \v 20 Abiꞌ guxhaal reeman bén ziglaꞌch ree laaman din güünzi reeman guial gulüü na̱j reeman benzaꞌc, din yaguiil reeman mod guiniee Jesús diidx ni gudxiib reeman guijc, din chileꞌ yayü reeman laaman loj gobernador Rom. \v 21 Dxel gunabdiidx reeman lojman, rëb reeman: \p ―Mextr, dunujn rayagbee guial rnieel rulüü tëël ziꞌc rayal, din par lüj tiblojzi na̱j bejn, abiꞌ walil rulüül guial xhienaag rën Dios guiban bejn. \v 22 ¿Zagdxen ya radijxan impuest loj rey César, o ad zagdxetan? \p \v 23 Per gogbee gajc Jesús xgab mal ni cayüjn reeman abiꞌ rëbaman loj reeman: \p \v 24 ―Gol balüü tijb cintabl lon. ¿Chu loj ca lojn chu tëë laj ca lojn? \p Badxiꞌ reeman laan, rëb reeman: \p ―Loj rey César ca lojn në lajman. \p \v 25 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―Gol badëëcliza loj rey César ni na̱j xieen César, guiáad loj Dios gol badëë ni na̱j xieen Dios. \p \v 26 Abiꞌ gra ni guneeman niz loj ree bejn, achetri badxejl nudxiib reeman guijc din niniaaz reeman laaman. Badxali loj reeman ni guneeman abiꞌ achetri rëb reeman. \s1 Xcwent guial yaban ree bengüt \r (Mt. 22:23‑33; Mr. 12:18‑27) \p \v 27 Tioꞌp choon ree bénsaducew bignaj Jesús, bénsadusew guin ree ad rliladxt reeman guial yaban ree bengüt, zeel rëb reeman loj Jesús: \p \v 28 ―Mextr, loj xley Moisejs rëb guial bal guiët tijb xinguiaaw abiꞌ achut xiꞌnx guyu con lacheelix, bijch xingüt guin guxhliaanë béngunaa bizëjb guin din chuꞌ xiꞌn reex ziꞌc gulüü xiꞌn xin güt guinan. \v 29 Guyu tijb famil lod goc reex gajdx bijch. Baxhliaa xin yaloj guin, per güjtix abiꞌ ad guyut xiꞌn reex con lacheelix. \v 30 Dxel bijch barojpix baxhliaanë béngunaa guin, per güjtgajquix ad guyu gajct xiꞌn reex. \v 31 Zianz baxhliaanë xin bayon guin béngunaa bizëjb guin, zianz baxhliaanëman guigajdx reex abiꞌ gra reex güjt achut xiꞌn reex guyu con laaman. \v 32 Ni bigratë në béngunaa guin güjt. \v 33 Yan, chi yaban ree bengüt, ¿chu loj guigajdx reex gac xbéngunaa laaman guial gra reex baxhliaanë laaman? \p \v 34 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―Loj guidxliuj guie ruxhliaa ree bejn abiꞌ rudëëd xiꞌn reeman ruxhliaa. \v 35 Per ree bén yaban zatijb, bén rayal ree gap guialnaban tiblayaa con Dios, ad zuxhliaatri reeman ad zudëë tëëtri xiꞌn reeman guxhliaa, \v 36 din ad zëjttri reeman, gac reeman ziꞌc ree xianjl Dios. Gac tëë reeman xiꞌn Dios guial ma baban reeman. \v 37 Abiꞌ xcwent ni yaban ree bengüt, xt Moisejs rëb zian tiblajt loj xtiidx Dios lod rëbaman guial baguiaaman yag ni cayeꞌc. Yagaj rëb Dios lojman guial Dios na̱j xDios Abraham, xDios Isaac, në xDios Jacob. \v 38 Din Dios ad najtaman xDios ree bengüt, najman xDios ree bén naban, din par laaman gra ree bejn naban. \p \v 39 Dxel yuꞌ ree mextr rajc ley, rëb lojman: \p ―Mextr, zagdxequi guneel. \p \v 40 Abiꞌ achetri bayax reeman niniabdiidx reeman lojman. \s1 Chu loj xdiaa zëëd Cristo \r (Mt. 22:41‑46; Mr. 12:35‑37) \p \v 41 Rëb Jesús loj ree bejn: \p ―¿Chexc zeel rëb ree bejn guial zëëd Cristo loj xdiaa rey Davi? \v 42 Awa Davi guin gajc gunee loj libr Salmos, rëbaman: \q1 Dios rëb loj dux Dad ree: \q1 “Gurej da ladbeen, \q1 \v 43 xt gabecan xin rdxeꞌch ree lüj guiaꞌl.” \p \v 44 Yan, bal xiꞌn Davi na̱j Cristo. ¿Chexquiza zeel rëb Davi guin lojman Dad? \s1 Ni rüjn ree mextr rajc ley \r (Mt. 23:1‑36; Mr. 12:38‑40; Lc. 11:37‑54) \p \v 45 Laꞌtgaj cucaagdiajg gra ree bejn ni rëb Jesús, rëb loj ree xbejnman: \p \v 46 ―Gol gojp cudad con ree mextr rajc ley. Din ruladx reeman sa reeman gacw reeman lajd zagdxe ruladx tëë reeman gugajpdioz ree bejn laa reeman con respejt niz lunejz, abiꞌ lën ree yadoo ruladx reeman cwe reeman lod rbej ree bén zojbloj, ziangajc rüjn reeman lod ritaw reeman. \v 47 Racaꞌ tëë reeman lidx ree béngunaa bizëjb, abiꞌ din guiëb ree bejn guial benzaꞌc na̱j reeman, dád xchej rbejdx rniab reeman Dios. Per laa reeman mazri casti naroob yayal reeman. \c 21 \s1 Gon badëëd tijb béngunaa bizëjb \r (Mr. 12:41‑44) \p \v 1 Chi culüü Jesús bejn ree lën yadooroꞌ Jerusalén, dxel gules lojman baguiaaman caguꞌ ree benrijcw gon lën alcancia. \v 2 Baguiaa tëëman tijb béngunaa bizëjb prob, caguꞌman tioꞌp cintabldoo lën alcancia guin. \v 3 Dxel rëb Jesús loj ree xbejnman: \p ―Diidxli rnin lojdi guial bén bizëjb prob guin mazri lasajc gon badxeꞌman guial loj gon badxeꞌ gra ree bén guin. \v 4 Din graczi reeman rudxeꞌ ni rüjn laa reeman sobr, per laaman majsi najman bénprob, badxeꞌman graczi ni rajpaman par guibannëman. \s1 Rëb Jesús guial yazeꞌn yadooroꞌ Jerusalén \r (Mt. 24:1‑2; Mr. 13:1‑2) \p \v 5 Tioꞌp choon ree xbejn Jesús cayü reeman diidx xcwent ree guiaj zagdxe najcchaawnë yadooroꞌ Jerusalén, në ree ni lasajc ni rudëëd ree bejn par suchaaw yadoo guin. Dxel rëb Jesús loj reeman: \p \v 6 ―Gra ni cuguiaadi yan, zadxin dxej niꞌqui tijb guiaj ad zayaꞌnt guijc stijban, gran yazeꞌn. \s1 Ni gac chi gad guidxliuj nit \r (Mt. 24:3‑28; Mr. 13:3‑23) \p \v 7 Dxel gunabdiidx reeman lojman rëb reeman: \p ―Mextr, ¿goc gac zian? ¿Xhie ree sen gac chi ma zidyob gac zian? \p \v 8 Zianz rëb Jesús loj reeman: \p ―Gol gojp cudad achu gusquiee lëjt. Din zien ree bén guiꞌt guiëb reeman guial por naj zëëd reeman guiëb tëë reeman: “Naj na̱j Cristo”; o “Ma zidyob dxej guiꞌtaman.” Per ad chililadxidi laa reeman. \v 9 Abiꞌ chi guiguiejndi cayajc wadijl o chas ree bejn contr xguxtis reeman, ad guidxebidi din yaloj gac zian. Per ad por laatan ma bidxin dxej nit guidxliuj. \p \v 10 Rëb tëë Jesús loj reeman: \p ―Til nacion con stijb nacion, til tëë bén rajp guialrniabee con stijb bén rajp guialrniabee, \v 11 guiꞌt tëë xudoxh, në gubijn, në guialguijdxdoxh niz ni niz guie abiꞌ xanyabaa guiguien ree ni nadxeb. \p \v 12 ’Per chi gad gra ree ni guin gac, guiniaaz ree bejn lëjt din gusagzi reeman lëjt, chinë reeman lëjt lën ree yadoo din gudëëd reeman lëjt casti, cuꞌ reeman lëjt ladxguiib chinë tëë reeman lëjt loj ree rey në loj ree gobernador guial najdi da bejnan. \v 13 Zian gac din chileꞌ güdi da diidxan loj reeman. \v 14 Ad aal chuꞌdi xgab xhie guiëbidi loj reeman. \v 15 Din naj gune diidx ni guinieedi gune tëën quiarguiejn. Abiꞌ niꞌqui tijb bén rdxeꞌch lëjt ad züjnt gan loj xtiidxidi ad zanee tëët reeman contr lëjt. \v 16 Per lëjt xt xdadidi o xniaadi, o bijchidi o xfamilidi o xmiwidi yayü reeman lëjt, abiꞌ yuꞌdi gugüjt reeman. \v 17 Gra bénguidxliuj guidxeꞌch lëjt guial najdi da bejnan. \v 18 Per niꞌqui tijb guidxguijquidi ad zanijtt por zian. \v 19 Abiꞌ bal sudxiꞌchidi loj xnejz Dios, zajpidi guialnaban tiblayaa con Dios. \p \v 20 ’Chi guguiaadi nayaw ree suldad Jerusalén, ma qui nit guiedx guin. \v 21 Dxejzii ree, bén zaꞌ ree niz Judea, gol bigxüün niz dajn ree, abiꞌ ree bén zaꞌ guiedx Jerusalén gol brii luguiedx guin, guiáad ree bén zaꞌ dajn ad bal yayudi luguiedx guin. \v 22 Din dxej guin ree gudëëd Dios bejn ree casti din gac cumplid ziꞌc ca loj xtiidxaman. \v 23 ¡Probza ree béngunaa nüü xiꞌn o béngunaa caꞌ ree xindobëz lën ree dxejzii! Din dád sagdiaj ree bejn abiꞌ dád casti naroob yayal ree bénluguiedx guin. \v 24 Yuꞌ ree bén guiët loj wadijl yuꞌ tëë reeman guiniaaz reeman chinë naguiejn reeman laa reeman nacion rent nacion ren ree. Abiꞌ ree benzit zanabee reeman Jerusalén xt yayaaloj dxej ni tiëb Dios nabee reeman yagaj. \s1 Guiꞌt Bén guxhaal Dios zatijb \r (Mt. 24:29‑35, 42‑44; Mr. 13:24‑37) \p \v 25 ’Dxel gac sen loj gubijdx, con loj bëëw, con loj ree bajl xanyabaa. Abiꞌ loj guidxliuj gagdxa ree bejn guidxeb tëë reeman guial gac naquieꞌ loj nijsdoo gac tëë naquieꞌ por xtüjp nijs. \v 26 Abiꞌ ree bejn xt yadaj reeman guial guidxeb reeman chi güün reeman xgab ni gac loj guidxliuj, guiáad ree ni rguien xanyabaa guiniib reen. \v 27 Abiꞌ guguiaa reeman Bén guxhaal Dios, rdiinman bachaꞌ zëëdaman loj za̱j con xguialrniabeeman. \v 28 Chi suloj gac ree ni guin, gol baguꞌ luxdoodi zagdxe gol gules tëë lojdi din ma zidyob dxej ni laadi loj casti. \p \v 29 Rëb tëë Jesús loj reeman: \p ―Gol baguiaa yag higo o xhietëëz zatijb yagan. \v 30 Chi ma caydxib ree xbalagan, lëjt ragbee guial ma zëëd tiamp nalaa. \v 31 Ziangajc chi guguiaadi ma cayajc ree ni guin, zagbeedi guial ma zëëd xguialrniabee Dios gajxh. \p \v 32 ’Diidxli rnin lojdi guial gra ree ni guin gac chi gad gra ree bén naban yan guiët. \v 33 Guidxliuj në xanyabaa zanijt reen, per da diidxan ad zadëdt gacan cumplid. \p \v 34 ’Gol gojp cudad ad güün graloj ni rigaꞌ loj guidxliuj guie lëjt gan, ziꞌc guial rzüdx, në guial ru xgab por ni ryaadxidi par guibandi din chi guialan zatijb, ad gac dxej guin par lëjt \v 35 ziꞌc tijb tramp. Din zian gac dxej guin par gra ree bénguidxliuj. \v 36 Gol guzujsin, guixie guixie gol gurejdx gunab Dios din gac laadi loj gra ree ni gac loj guidxliuj din chileꞌ tëë sudi loj Bén guxhaal Dios. \p \v 37 Radxe rulüü Jesús bejn ree lën yadooroꞌ Jerusalén guiáad guxhin rayaꞌnman ruguiaꞌ la Olivos. \v 38 Abiꞌ rsildoo rej gra ree bejn lën yadoo guin ricaagdiajg reeman ni rnieeman. \c 22 \s1 Bayaꞌn reeman diidx xhienaag guiniaaz reeman Jesús \r (Mt. 26:1‑5, 14‑16; Mr. 14:1‑2, 10‑11; Jn.11 :45‑53) \p \v 1 Chi ma zidyob lanij pascw, chi raw reeman guiadxtil ni ad yuꞌt levadur. \v 2 Bixhioz rniabee ree bixhioz con ree mextr rajc ley, raguiil reeman mod xhienaag gugüjt reeman Jesús guial rdxeb reeman bejn ree. \p \v 3 Dxel guyu xindxab luxdoo tijb ree xi apóstoles Jesús, bén la Judas Iscariote. \v 4 Judas guin bigneenë bixhioz rniabee ree bixhioz con ree bén rniabee bén rajp ree yadooroꞌ Jerusalén, abiꞌ benëman laa reeman diidx xhienaag yayüman Jesús loj reeman. \v 5 Dád babaa reeman abiꞌ rëb reeman guial gudëëd reeman milia lojman. \v 6 Zianz cwëjbaman, dxel guzuloj raguiilaman mod xhienaag yayüman Jesús, guial ad zagbeet ree bejn. \s1 Gudawnë ree xbejn Jesús xche \r (Mt. 26:17‑29; Mr. 14:12‑25; Jn.13 :21‑30; 1Co.11 :23‑26) \p \v 7 Chi bidxin lanij pascw, tijbgaj yu raw ree bejn guiadxtil ni ad yuꞌt levadur rugüjt tëë reeman tijb xiil, \v 8 dxel guxhaal Jesús Bëd con Waj, rëbaman loj reeman: \p ―Gol biguieen ni yadaaw ree guxhin pascw. \p \v 9 Abiꞌ gunabdiidx reeman lojman rëb reeman: \p ―¿Ban guin rënl yuguieenan laan? \p \v 10 Zianz rëb Jesús loj reeman: \p ―Chi chuꞌdi luguiedx guin, guguiaadi tijb xinguiaaw caꞌx tijb re yuꞌ nijs. Gol chinalix xt lod yayux, \v 11 gol güjdx loj bén na̱j lidxan: “Na mextr: ¿Con lënü gawnë ree xbejnman guxhin pascw?” \v 12 Dxel gulüüman lëjt tijb lënü ni rarojp pijs, ma najcchaaw lënü guin. Yagaj gol been ni yadaaw ree xche. \p \v 13 Zianz wej reeman abiꞌ bidxaagloj reeman gra ziꞌcgajczi rëb Jesús loj reeman. Dxel been reeman guialraw guin ni gaw reeman guxhin pascw. \p \v 14 Chi bidxin hor, Jesús con ree bén na̱j apóstoles gurej reeman xan mex. \v 15 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―¡Diizd gocli rënan gawnëꞌn lëjt pascw guie, chi gad dxej guidxin gazaagdiajn abiꞌ guiëtan! \v 16 Din naj rni lëjt guial ad yuꞌtri dxej gawnëꞌn lëjt, xt chi ma canabee Dios guidiblagaa. \p \v 17 Dxel cwaꞌman tijb cojp yuꞌ vin, chi gulox badëëman quixtëë loj Dios, rëbaman loj reeman: \p ―Gol cwaꞌ vin guie, gol gudiꞌsan loj gradi. \v 18 Din diidxli rnin lëjt, ad yuꞌtri dxej guiëꞌn vin xt chi ma canabee Dios guidiblagaa. \p \v 19 Dxel cwaꞌman guiadxtil badëëman quixtëë loj Dios, zianz gulaꞌman laan, gudiꞌsaman laan loj reeman, rëbgajman: \p ―Guiadxtil guie na̱j da cuerpan ni ma bayün din guiëtan por lëjt. Chi güündi zian, gol been zian guial rusaaladxidi naj. \p \v 20 Abiꞌ ziangajc beenman con cojp ni yuꞌ vin guin, chi gulox gudawaman xche, rëbaman: \p ―Vin guie na̱j da rejnan ni gaxhieꞌn chi guiëtan din guixal tijb nejz cüb xhienaag gap ree bejn perdon loj Dios. \p \v 21 ’Per yan bén yayü naj, laa yaaman xoob loj mex lod xoob gajc yan. \v 22 Per Bén guxhaal Dios, na̱j sagdiajman abiꞌ guiëtaman. Per ¡probza bén yayü laaman! \p \v 23 Dxel guzuloj rniabdiidx loj lasaꞌ reeman chu reeman yayü laaman. \s1 Chu mazri zojbloj \p \v 24 Dxel guzuloj reeman cadildiidx reeman chu loj gra reeman na̱j mazri bén zojbloj. \v 25 Per rëb Jesús loj reeman: \p ―Bén na̱j ree rey loj guidxliuj guie rniabee reeman bén ladx reeman ziꞌctzi rën reeman, abiꞌ ree bén rniabee, rëb reeman guial rüjn reeman ni zagdxe. \v 26 Per lëjt ad rayalt güündi zian, bén mazri zojbloj lojdi rayal güün laagajcaman ziꞌc tijb bén ad zojblojt. Guiáad bén rniabee lojdi rayal güün laagajcaman ziꞌc tijb mojs. \v 27 ¿Chu na̱j mazri bén zojbloj loj guidxliuj guie? ¿Bén rbej xan mex par gaw ya o bén rbeꞌc guialraw? ¿Nid bén rbej xan mex guin na̱j mazri bén zojbloj ya? Guiáad naj zaꞌn lojdi ziꞌc tijb bén rbeꞌc guialraw. \p \v 28 ’Lëjtczi zaꞌnë naj loj ree dxej cazaagdiajn. \v 29 Zeel gunen guialrniabee lojdi ziꞌc banee da Dadanan lon, \v 30 abiꞌ gawidi loj da mexan lod ganabeen cwe tëëdi loj ree yagxhil lod güündi guialguxtis loj gra ree bén za loj guidxiptioꞌp xdiaa Israel. \s1 Rëb Jesús guial guiëb Bëd ad nünbeetaman laaman \r (Mt. 26:31‑35; Mr. 14:27‑31; Jn.13 :36‑38) \p \v 31 Rëb tëë Jesús: \p ―Simón, Simón, ma gunab xindxab lëjt din güünx lëjt prueb ziꞌc rbijb bejn trigo. \v 32 Per naj ma guredx gunaaban Dios por lüj chitëë cwëz chililadxil naj. Guiáad lüj chi yazudxiꞌchil loj ni rliladxil naj zatijb, gognë ree lasaꞌl din sudxiꞌch reeman loj ni rliladx reeman naj. \v 33 Dxel rëb Bëd lojman: \p ―Dad, ad zaroꞌnladxtan lüj majsi gayuꞌnëꞌn lüj ladxguiib o xt guiëtnëꞌn lüj. \p \v 34 Abiꞌ rëb Jesús: \p ―Naj rni lüj Bëd, yan guxhin gajc chi gad gui̱d cwidxaꞌ, choon volt mal rëbil ad nünbeetil naj. \s1 Zidyob dxej sagdiaj Jesús \p \v 35 Dxel gunabdiidx Jesús loj ree xbejnman rëbaman: \p ―Chi guxhalan lëjt sin bols, sin milia, në sin gurëch, ¿yuꞌ ni biaadxidi ya? \p Badxiꞌ reeman laan rëb reeman: \p ―Achet. \p \v 36 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―Saꞌn yan bén rajp milia në bols, gol cwaꞌn. Guiáad bén ad rajpt espad, gol batoꞌ xabidi din siidi tijban. \v 37 Din naj rni guial rüjn naguiejn gac ziꞌc rëb loj xtiidx Dios por naj, lod rëb: “Abiꞌ nayabaman loj ree benmal.” Gra ni ca loj xtiidx Dios por naj, na̱j gacan cumplid. \p \v 38 Dxel rëb reeman lojman: \p ―Dad, guie nacaꞌn tioꞌp espad. \p Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Zajquican. \s1 Rbejdx rniab Jesús Dios lod la Getsemaní \r (Mt. 26:36‑46; Mr. 14:32‑42) \p \v 39 Dxel brii Jesús ziꞌc na̱j xcostumbraman zëman ruguiaꞌ Olivos, abiꞌ binal ree xbejnman laaman. \v 40 Chi bidxin reeman yagaj, rëbaman loj reeman: \p ―Gol gurejdx gunab Dios, chitëë güün xindxab lëjt gan. \p \v 41 Abiꞌ wejman zijt ziꞌct lod rucaa bejn tijb guiaj, zianz bazuxibaman gurejdx gunabaman Dios, \v 42 rëbaman: \p ―Dad, bal tiëbil, babëë naj loj ni gazaagdiajn per ad gac ziꞌc rënan, rayal gac ziꞌc rënl. \p \v 43 Dxel balüüloj tijb anjl guza xanyabaa lojman persi badëëman laaman gojl. \v 44 Abiꞌ chi cazagdiaj daꞌtaman, mazri con gan cabejdx canabaman Dios ryajb tëë ree xnijs ragneeyaman luyuj ziꞌc rejn. \p \v 45 Chi bisuman lod cabejdx canabaman Dios, bignaj ree xbejnman abiꞌ chi badxinman cwëꞌ reeman laa reeman nagaꞌyëjs, guial yuꞌnaya reeman. \v 46 Zianz rëbaman loj reeman: \p ―¿Chexc zeel nagaꞌyëjsidi? Gol bixche, gol gurejdx gunab Dios chitëë güün xindxab lëjt gan. \s1 Gunaaz reeman Jesús \r (Mt. 26:47‑56; Mr. 14:43‑50; Jn.18 :2‑11) \p \v 47 Sta caneenë Jesús bén na̱j ree xbejnman chi bidxin ree benzien. Në bén brii laj Judas, bén goc tijb ree xbejn Jesús, nedaman loj ree bén guin abiꞌ bibigaman loj Jesús gudawaman laaman xid. \v 48 Dxel rëb Jesús lojman: \p ―Judas, ¿wen con tijb xid rayül Bén guxhaal Dios ya? \p \v 49 Chi baguiaa ree bén zaꞌnë Jesús ni cayajc, rëb reeman lojman: \p ―Dad, ¿zalëë dux espadan ya? \p \v 50 Abiꞌ tijb xbejnman gudiilguijdxaman xmojs bixhioz rniabee gra ree bixhioz, gutüꞌman guidiajg ladbeeman. \v 51 Per rëb Jesús loj reeman: \p ―Guzujr ree bénan. Ma gojczi. \p Dxel baquiꞌ Jesús guidiajg mojs guin abiꞌ bayüjnman laan. \v 52 Zianz rëb Jesús loj ree bixhioz rniabee ree bixhioz, con ree bén rniabee ree bén rajp yadooroꞌ Jerusalén con xguxtis ree bén Israel, bén bidxin ree par chinë laaman: \p ―¿Chexc zeel zëëdidi con espad con yag din chinëdi naj ziꞌc tijb xingubaan? \v 53 Guixie guixie guzunëꞌn lëjt lën yadooroꞌ Jerusalén abiꞌ ad gunaaztidi naj. Per yan ma bidxin xihoridi, hor ni nabee xindxab. \s1 Rëb Bëd ad nünbeetaman Jesús \r (Mt. 26:57‑58, 69‑75; Mr. 14:53‑54, 66‑72; Jn.18 :12‑18, 25‑27) \p \v 54 Dxel gunaaz reeman Jesús zinë reeman laaman lidx bixhioz rniabee gra ree bixhioz, binal Bëd laaman zijt zijt. \v 55 Yagaj guleꞌc ree bén guin guij galay luleꞌ, abiꞌ gurej reeman rudëj guin. Në Bëd gurejnë laa reeman. \v 56 Per tijb béngunaa rüjn dxiin yagaj, chi baguiaaman Bëd zojbaman rudëj guin, baguiaaman lojman, abiꞌ rëbaman: \p ―Në bén guin zaꞌnë Jesús. \p \v 57 Per gurexuu Bëd, abiꞌ rëbaman loj bén guin: \p ―Ad nünbeetan laax. \p \v 58 Ad gojct xchej chi baguiaa zatijb bejn laaman, rëbaman lojman: \p ―Në lüj na̱j xbejn Jesús. \p Badxiꞌ Bëdan rëbaman: \p ―Yajqui dad, ad xbejntix naj. \p \v 59 Gudëd cost tib hor, dxel rëb zatijb bejn: \p ―Nëczi bén guie zaꞌnë laaman din nëman na̱j bén Galilea. \p \v 60 Zianz rëb Bëd: \p ―Ad ragbeetan xhienin rnieel. \p Hor ni canee gajc Bëd zian guridxaꞌ tijb gui̱d. \v 61 Dxel badxiꞌ loj Jesús baguiaaman loj Bëd, abiꞌ basaaladx Bëd guial rëb Jesús lojman: “Yan guxhin gajc chi gad gui̱d cwidxaꞌ, choon volt mal rëbil ad nünbeetil naj.” \v 62 Dxel barii Bëd yagaj, abiꞌ dád naya biinman. \s1 Bazeꞌ reeman Jesús gudijn tëë reeman laaman \r (Mt. 26:67‑68; Mr. 14:65) \p \v 63 Bén cayajp ree Jesús, bazeꞌ reeman laaman gudijn tëë reeman laaman. \v 64 Guxhii reeman lojman abiꞌ gudijn reeman laaman, dxel rëb reeman lojman: \p ―¡Guneeyaꞌ chu gudin lüj! \p \v 65 Abiꞌ zien ree diidxguijdx rëb reeman lojman. \s1 Zaꞌ Jesús loj ree guxtis Israel \r (Mt. 26:59‑66; Mr. 14:55‑64; Jn.18 :19‑24) \p \v 66 Chi bareguiaal, badxajg lasaꞌ ree guxtis Israel, në ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree mextr rajc ley, abiꞌ binë reeman Jesús lod radxaag lasaꞌ gra ree xguxtis reeman, dxel rëb reeman lojman: \p \v 67 ―Guna du lojn, ¿lüj na̱j Cristo ya? \p Badxiꞌman laan rëbaman: \p ―Bal ganinan ad zaliladxtidi. \v 68 Abiꞌ bal xhie ganabdiidxan lojdi, ad zadxiꞌtidan. \v 69 Per diizd yan, Bén guxhaal Dios cweman xladbee Dios, bén caꞌ gra guialrniabee. \p \v 70 Dxel rëb gra reeman lojman: \p ―¿Lüjn na̱j Xiꞌn Dios ya? \p Badxiꞌman laan, rëbaman: \p ―Waliquidi najcan. \p \v 71 Zianz rëb reeman: \p ―¿Xhie mazri rüjn naguiejn yadiil ree testiw? Dunuj gajc ree ma baguiejn ni nax con quijb xtiidxix. \c 23 \s1 Binë reeman Jesús loj Pilato \r (Mt. 27:1‑2, 11‑14; Mr. 15:1‑5; Jn.18 :28‑38) \p \v 1 Dxel wajs gra reeman binë reeman Jesús loj Pilato. \v 2 Yagaj guzuloj cutediaꞌ reeman Jesús lojman, rëb reeman: \p ―Badxaaglojn xin guie cusquieex bén du ladx ree, rëbix guial ad rayalt yadijx ree impuest loj rey César, rëb tëëx guial laax na̱j Cristo, na̱j tëëx rey. \p \v 3 Dxel gunabdiidx Pilato lojman rëbaman: \p ―¿Lüjn na̱j xrey ree bén Israel ya? \p Badxiꞌ Jesús laan, rëbaman: \p ―Waliquil, najcan. \p \v 4 Dxel rëb Pilato loj ree bixhioz rniabee ree bixhioz në loj gra ree bén rigaꞌ yagaj: \p ―Achet xfalt xin guie radxejlan. \p \v 5 Per laa reeman naguiejnczi rüjn reeman, rëb reeman: \p ―Cusquieex bejn ree guidib niz Judea con ree ni rulüüx laa reeman. Guzulojx niz Galilea abiꞌ yan cayüjnx zian niz guie. \s1 Binë reeman Jesús loj Herodes \p \v 6 Chi biguiejn Pilato bazaꞌt reeman Galilea, gunabdiidxaman loj reeman bal niz Galilea na̱j ladx Jesús. \v 7 Abiꞌ chi rëb reeman guial najman bén Galilea, guxhaalaman laaman loj Herodes bén rniabee Galilea, guial lën ree dxej guin në Herodes zaꞌ Jerusalén. \v 8 Chi baguiaa Herodes Jesús dád babaaman guial diizd gocli rënman guguiaaman laaman guial bacaagdiajgaman ruzaꞌt ree bejn laaman, abiꞌ rbëzaman guguiaaman güünman tijb milagr. \v 9 Zien ree ni gunabdiidxaman lojman, per Jesús achetczi badxiꞌman. \v 10 Në ree bixhioz rniabee ree bixhioz zaꞌ yagaj con ree mextr rajc ley, ad rucwëëzt rutediaꞌ reeman laaman. \v 11 Dxel Herodes con ree xsuldadaman xhiernarajc beennë reeman laaman, bazeꞌ reeman laaman, bascajcw reeman laaman lajd zagdxe lasaꞌ ni rajcw ree rey. Zianz baxhaal Herodes guin laaman loj Pilato zatijb. \v 12 Abiꞌ dxejzii bazuloj baneenë Herodes Pilato zagdxe, din gocli rdxeꞌch lasaꞌ reeman. \s1 Gunabee reeman guiët Jesús \r (Mt. 27:15‑26; Mr. 15:6‑15; Jn.18 :39–19 :16) \p \v 13 Dxel bachajg Pilato lasaꞌ ree bixhioz rniabee ree bixhioz con ree guxtis, con ree bén luguiedx guin, \v 14 abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Bidnëdi xin guie nadi cusquieex bejn ree. Per niz lojdi ma gunabdiidxan lojx abiꞌ achet xfaltix radxejlan ziꞌc nadi. \v 15 Niꞌqui Herodes ad badxejlt xfaltix, zeel baxhaalaman laax lon zatijb. Ma baguiaalojdi achet ni mal beenx din guiëtix. \v 16 Yan, gudëdan laax casti dxel guslaan laax. \p \v 17 Lën ree dxej lanij guin ruslaa Pilato tijb bén yuꞌ ladxguiib ziꞌc goc xcostumbr reeman. \v 18 Per graczi reeman guzuloj rbixdiaj, rëb reeman: \p ―¡Bagüjt xin guin! ¡Baslaa Barrabás! \p \v 19 Badxeꞌ reeman Barrabás guin ladxguiib guial beenman tijb wadijl Jerusalén, guial guzujman contr ree suldad rom, në guial bagüjtaman bejn. \v 20 Guneenë Pilato laa reeman zatijb guial guyënman nuslaaman Jesús, \v 21 per laa reeman gurixdiaj reeman mazri rejs, rëb reeman: \p ―¡Bacaax loj crüjz! ¡Bacaax loj crüjz! \p \v 22 Ni bayon volt rëb Pilato loj reeman: \p ―¿Xhieza ni mal been xin guin? Achet xfaltix radxejlan din guiëtix. Gudëdan laax casti dxel guslaan laax. \p \v 23 Per laa reeman mazri rbixdiaj reeman, rëb reeman loj Pilato din gucaaman laaman loj crüjz. Abiꞌ guial tant rbixdiaj reeman con ree bixhioz rniabee ree bixhioz, been reeman gan gojc ziꞌc rën reeman. \v 24 Dxel cwëjb Pilato beenman ziꞌc rën reeman. \v 25 Abiꞌ baslaaman Barrabás bén guyu ladxguiib por wadijl në guial bagüjtaman bejn, guiáad Jesús bayüman laaman loj reeman persi beennë reeman laaman ziꞌctzi rën reeman. \s1 Bacaa reeman Jesús loj crüjz \r (Mt. 27:32‑44; Mr. 15:21‑32; Jn.19 :17‑27) \p \v 26 Chi zinë reeman Jesús din gucaa reeman laaman loj crüjz, gunaaz reeman tijb bén za Cirene laaman Simón. Ziaadaman bazaman dajn, gunabee reeman laaman güüman xcrüjz Jesús din chinalaman laaman. \p \v 27 Zien daꞌt bejn zinal laaman, abiꞌ zien ree béngunaa roon rbixdiaj guial raya reeman laaman. \v 28 Per baguiaa Jesús loj reeman abiꞌ rëbaman: \p ―Béngunaa Jerusalén ad roondi por naj, gol biin por lëjt gajc në por xiꞌndi. \v 29 Din zadxin dxej guiëbidi: “Xiquilbaa ree béngunaa ad rajct ru xiꞌn, në ree béngunaa ad gojlt xiꞌn con ree béngunaa ad caꞌt bindobëz.” \v 30 Dxel suloj guiëb ree bejn loj ree guiaꞌ: “Gol guxaꞌt du guijcan”, guiáad loj ree lom guiëb reeman: “Gol baquieꞌch dunujn.” \v 31 Yan, nacli naj rüjnnë reeman zian, diidxgui lëjt, wed xhieczinin güünnë reeman lëjt. \p \v 32 Abiꞌ në tioꞌp ree xingubaan zinë reeman din tia reex loj crüjz con Jesús. \v 33 Chi bidxin reeman lod la Calaver, bacaa reeman Jesús loj crüjz, con grop ree xingubaan guin: tijbix cwa ladbee zatijbix cwa ladruvejs. \v 34 Abiꞌ chi cucaa reeman Jesús loj crüjz, rëbaman: \p ―Dad, been reeman perdon, din ad ragbeet reeman xhienin rüjn reeman. \p Dxel gudxijt ree suldad suert guijc xabaman din yalaꞌ reex laan. \v 35 Zien ree bejn rigaꞌ yagaj cuguiaa reeman, abiꞌ xt ree guxtis ruzeꞌ laaman, rëb reeman: \p ―Baslaax ben ren ree, yan guslaa laagajquix bal walix laax na̱j Cristo. \p \v 36 Në ree xin suldad ruzeꞌ laaman, rbig reex rudëëd reex vinagr guiëꞌman, \v 37 rëb reex lojman: \p ―Bal lüj na̱j xrey ree bén Israel, baslaa lüj gajc. \p \v 38 Abiꞌ guijc crüjz guin bacaa reex lëjtr con diidx grieg, diidx latin, në diidx hebreo, rëban: “Bén guie na̱j xrey ree bén Israel.” \p \v 39 Tijb xingubaan ni ca loj crüjz guin guneex diidxguijdx loj Jesús, rëbix: \p ―Bal lüj na̱j Cristo, baslaa lüj gajc, baslaa tëë dunujn. \p \v 40 Per zatijbix gudilë xcompniarix, rëbix lojx: \p ―¿Staczi ad rdxebtil Dios ya majsi lasaꞌgajc casti guin cadëdil? \v 41 Dunuj rayalczi cayzaagdiaj din zian caydijx ni baguieen. Per bén guie achetczi ni mal wayüjnman. \p \v 42 Dxel rëbix loj Jesús: \p ―Basaaladx naj chi ma canabeel. \p \v 43 Abiꞌ rëb Jesús lojx: \p ―Diidxli rnin lojl guial yandxej gajc sunël naj lod na̱j nix, lod gan. \s1 Güjt Jesús \r (Mt. 27:45‑56; Mr. 15:33‑41; Jn.19 :28‑30) \p \v 44 Chi gol garol dxej, bicajy guidibczi guidxliuj xt raca choon wadxe. \v 45 Bicajy logbijdx guiáad lajd nal lën yadooroꞌ Jerusalén goxyaꞌn, gojcan tioꞌp lalaꞌ. \v 46 Dxel gurixdiaj Jesús, rëbaman: \p ―Dad, lojl rusaꞌn da sprijtan. \p Chi gulox guneeman zian, dxel güjtaman. \p \v 47 Chi baguiaa suldad rniabee ree suldad ni goc, bazaꞌtix Dios zagdxe, rëbix: \p ―Walican achet xtol bén guin yuꞌ. \p \v 48 Chi baguiaa gra ree bén zaꞌ yagaj ni goc, dád guyunaya reeman zia reeman rigaꞌpgaj luxdoo reeman. \v 49 Per gra ree bén nünbee Jesús, con ree béngunaa nal laaman diizd Galilea, zijt guzuj reeman baguiaa reeman gra ree ni goc. \s1 Biguieꞌch Jesús \r (Mt. 27:57‑61; Mr. 15:42‑47; Jn.19 :38‑42) \p \v 50 Guyu tijb bejn, brii lajman Xiëb, gojcaman benzaꞌc, beenman ziꞌc rayal. Gojc ladxaman guiedx Arimatea tijb guiedx naaz Judea. Gojc tëëman tijb xguxtis ree bén Israel. \v 51 Nëman rbëz nabee Dios, abiꞌ ad nëtaman bachajg xixgab ree bén bagüjt Jesús. \v 52 Wejman loj Pilato bignabaman xcuerp Jesús. \v 53 Chi gulox baletaman xcuerp Jesús loj crüjz guin, cwaꞌman laaman batüübaman tijb lajd, dxel biquieꞌchaman laaman lën tijb baa ni bidëën lën guiaj lod achutczi waguieꞌch. \v 54 Dxej guin rüjn reeman porvinid gra par dxej raziiladx ree bejn. Zamer suloj dxej guin chi biquieꞌch reeman Jesús. \p \v 55 Abiꞌ ree béngunaa zidnë Jesús diizd Galilea, në reeman binal abiꞌ baguiaa reeman xbaa Jesús baguiaa tëë reeman xhienaag gudijxh reeman xcuerpaman. \v 56 Chi bayejc reeman, zianz beenchaaw reeman perfum në zaj ni rliaa nejxh ni guidëëbaman. Dxel baziiladx reeman dxej raziiladx ree bejn ziꞌc rniabee ley. \c 24 \s1 Raban Jesús \r (Mt. 28:1‑10; Mr. 16:1‑8; Jn.20 :1‑10) \p \v 1 Chi dumingw rsildoo, wej ree béngunaa guin roꞌ xbaa Jesús binë reeman perfum ni beenchaaw reeman. \v 2 Chi bidxin reeman yagaj, baguiaa reeman guiaj ni bidaꞌcw roꞌ baa guin ad nagaꞌtri xluaran. \v 3 Abiꞌ guyu reeman, per ad bidxaaglojtri reeman xcuerp Dad Jesús. \v 4 Laꞌtzi cadxeb reeman niꞌquid radxejlt xhie güün reeman, dxejczi baguiaa reeman tioꞌp ree bejn zaꞌli reeman gajxh lod zaꞌ reeman, najcw reeman lajd bachaꞌ. \v 5 Abiꞌ guial tant bidxeb reeman, basajb loj reeman xt luyuj, dxel rëb ree bén guin loj reeman; \p ―¿Chexc zeel raguiilidi tijb bén naban loj ree bengüt? \v 6 Achutri laaman guie din ma babanman. Gol basaaladx ni naman lojdi chi guzuman niz Galilea. \v 7 Naman lojdi guial yayü reeman Bén guxhaal Dios loj ree béndol din gucaa reeman laaman loj crüjz, abiꞌ ni yayon dxej yabanman. \p \v 8 Dxel basaaladx reeman diidx ni rëb Jesús loj reeman, \v 9 abiꞌ chi baza reeman roꞌ baa guin, bicojn reeman guidxiptib ree xi apóstoles Jesús në los demazri ree xcompniar reeman gra ni baguiaa reeman. \v 10 María Magdalena, con Xuan, con Li xniaa Jacob con ree béngunaa ren, laa reeman bignë ruson guin loj ree xi apóstoles Jesús. \v 11 Per laa reeman ad bililadxt reeman ni rëb ree béngunaa guin, gunaladx reeman wed rëbzi reeman. \p \v 12 Per Bëd baxüünman biquiaaman lën baa guin, abiꞌ chi baguiaaman lën baa guin, lajd ni bidüübzi Jesús baguiaaman, zianz ziaman dád radxalojman por ni goc. \s1 Balüüloj Jesús loj tioꞌp ree xbejnman \r (Mr. 16:12‑13) \p \v 13 Dxej guin gajc, tioꞌp ree xbejn Jesús zë tijb guiedx la Emaús, rayaꞌnan ziꞌct chiptib kilometro par Jerusalén. \v 14 Chi zë reeman lunejz cayü reeman diidx xcwent gra ree ni goc. \v 15 Laꞌtgaj cayü reeman diidx, gubig Jesús cwëꞌ reeman abiꞌ guzuloj cazanëman laa reeman. \v 16 Per majsi cuguiaa reeman laaman, yuꞌ ni badxoon nayünbee reeman laaman. \v 17 Dxel gunabdiidx Jesús loj reeman, rëbaman: \p ―¿Xhie diidxan rüdi laꞌtgaj cazadi? ¿Chexc zeel yuꞌnayadi? \p \v 18 Badxiꞌ tijb bén la Cleofas laan, rëbaman: \p ―Gra ree bejn ragbee ni goc Jerusalén lën ree dxej guie. ¿Wen tijbzi lüj na̱j bén guzu Jerusalén ad gogbeetil ni goc ya? \p \v 19 Dxel rëbaman loj reeman: \p ―¿Xhie goc? \p Abiꞌ rëb reeman: \p ―Ni beennë reeman Jesús bén Nazaret, laaman goc tijb bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, bén gop guialrniabee ziꞌc ni beenman në ree diidx ni guneeman niz loj Dios në niz loj ree bejn. \v 20 Në guial bayü ree bixhioz rniabee ree bixhioz laaman në ree dux guxtis ree din guiëtaman, abiꞌ bacaa reeman laaman loj crüjz. \v 21 Par dunujn laaman na̱j bén yabëë ree bén Israel loj ree bén rom, per yan gojc choon dxej ni goc ree ni guin. \v 22 Majsi tioꞌp choon ree béngunaa noꞌch du lojn bachejb reeman dunujn, guial rsildoo wej reeman roꞌ baa guin, \v 23 abiꞌ guial ad baguiaat reeman xcuerpaman, bayejc reeman rü reeman diidx guial balüüloj ree anjl loj reeman, rëb ree anjl guin loj reeman guial naban Jesús. \v 24 Laa biquiaa gajc ree tioꞌp choon ree dux compniaran roꞌ baa guin abiꞌ baguiaa reeman ziꞌcgajczi rëb ree béngunaa guin, per ad baguiaat reeman Jesús. \p \v 25 Dxel rëb Jesús loj reeman: \p ―¡Xi nawëëg na̱j chigniaꞌdi abiꞌ xi raglaa par chililadxidi gra ni gunee ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn! \v 26 ¿Wen id na̱j ya guial sagdiaj Cristo, dxelri yayëꞌpaman xanyabaa? \p \v 27 Dxel guzuloj cusigniaꞌman laa reeman ni rën guiëb ni ca loj xtiidx Dios xcwentaman. Guzulojman con ree xlibr Moisejs abiꞌ basnuuman con gra ree libr ni bacaa ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn. \p \v 28 Chi bidxin reeman guiedx lod zë reeman, been Jesús ziꞌc bén che mazri zijt. \v 29 Per laa reeman been reeman naguiejn din yayaꞌnnëman laa reeman, rëb reeman lojman: \p ―Bayaꞌn con dunujn, din ma gudxe yan abiꞌ ma cabej guiaal. \p Dxel guyu Jesús persi bayaꞌnnëman laa reeman. \v 30 Abiꞌ chi zojbnëman laa reeman xan mex, cwaꞌman guiadxtil abiꞌ chi gulox badëëman quixtëë loj Dios, gulaꞌman laan persi badëëman laan loj reeman. \v 31 Hor guin gajc guzajc reeman ziꞌc bén baxal guiaaloj, abiꞌ bayünbee reeman laaman. Per laa gunidloj gajcaman, \v 32 zianz rëb loj lasaꞌ reeman: \p ―¡Zeꞌcliza dád nix yuꞌ du luxdoo chi zudnëꞌman lunejz, chi cusigniaꞌman dunuj ni rëb loj xtiidx Dios! \p \v 33 Abiꞌ niꞌquid gulëjzt reeman, laa bayunejz gajc reeman zia reeman Jerusalén lod rigaꞌ guidxiptib ree xi apóstoles Jesús con ree xcompniar reeman. \v 34 Rëb reeman loj grop ree bén guin: \p ―Walican ma baban Dad Jesús, ma balüülojman loj Simón. \p \v 35 Zianz be reeman diidx ni guzac reeman chi zë reeman lunejz xhie tëë naag bayünbee reeman Jesús chi gulaꞌman guiadxtil. \s1 Balüüloj Jesús loj ree xbejnman \r (Mt. 28:16‑20; Mr. 16:14‑18; Jn.20 :19‑23) \p \v 36 Sta cayü reeman diidx xcwent ree ni guin, chi balüüloj Jesús galay reeman, rëbaman: \p ―Yabeꞌcdxe Dios luxdoodi. \p \v 37 Dád badxaloj reeman abiꞌ bidxeb reeman guial gunaladx reeman anman cuguiaa reeman. \v 38 Per rëb Jesús loj reeman: \p ―¿Chexc zeel rdxebidi? ¿Chexc zeel yuꞌnawëëg luxdoodi? \v 39 Gol baguiaa yan në guiaꞌn. Naj gajcan, gol baquiꞌ naj gol baguiaa tëë naj, din tijb anm ad yuꞌtaman dxijt ad ca tëëtaman bëël ziꞌc ruguiaadi naj. \p \v 40 Chi rëbaman zian, balüü yaaman në guiaꞌman. \v 41 Per laa reeman staczi ad rliladxt reeman guial tant rabaa reeman radxa tëë loj reeman, abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―¿Rajpidi taꞌn guialraw ya? \p \v 42 Dxel badëë reeman tibliaꞌ bëjl biguieꞌ, \v 43 abiꞌ cwaꞌman laab gudawaman niz loj reeman. \v 44 Zianz rëbaman loj reeman: \p ―Ni ma guzaꞌcan na̱j ni rnin lojdi chi sta zaꞌn con lëjt: Guial na̱j gac gra ree ni ca loj xlibr Moisejs ni gazaꞌcan, në xlibr ree bén badëë xtiidx Dios loj ree bejn, në loj libr salmos. \p \v 45 Dxel guxhalaman xquiarguiejn reeman persi bigniaꞌ reeman ni ca loj xtiidx Dios, \v 46 abiꞌ rëbaman loj reeman: \p ―Loj xtiidx Dios rëb guial Cristo, na̱j guial guiëtaman, abiꞌ ni yayon dxej yabanman. \v 47 Abiꞌ diizd Jerusalén suloj guireꞌch xtiidxaman xt guidib loj guidxliuj guial yuꞌ perdon par gra ree bén yayüjn xgab por xtol guililadx tëë reeman naj. \v 48 Lëjt na̱j testiw xcwent gra ree ni guin. \v 49 Naj gaxhal par lëjt ni ma na da Dadan. Per gol guzujsii luguiedx Jerusalén xt tiaꞌdi guialrniabee ni guiꞌt diizd xanyabaa. \s1 Bayëꞌp Jesús xanyabaa \r (Mr. 16:19‑20) \p \v 50 Dxel briinë Jesús laa reeman luguiedx Jerusalén binëman laa reeman gajxh Betania, zianz gules yaaman beenleꞌman laa reeman. \v 51 Abiꞌ laꞌtgaj cayüjnleꞌman laa reeman, wajsaman ziaman xanyabaa. \v 52 Chi gulox bazuxib reeman badëë reeman quixtëë lojman, dxel zia reeman Jerusalén, dád rabaa reeman. \v 53 Abiꞌ guixie guixie yuꞌ reeman lën yadooroꞌ Jerusalén ruzaꞌt reeman Dios zagdxe rudëëd tëë reeman quixtëë lojman.