\id JHN \ide UTF-8 \h San Juan \toc1 DIDZAʼ DXIʼA BUZÚAJËʼ JUAN \toc2 San Juan \toc3 Jn. \mt1 DIDZAʼ DXIʼA BUZÚAJËʼ JUAN \c 1 \s1 Bönniʼ naʼ nazíʼi lëʼ Didzaʼ gúlajëʼ bönachi \p \v 1 Cateʼ gusí lo, zíʼatëlö cateʼ siʼ gataʼ yödzölió, niʼ zoa cazëʼ Bönniʼ lëʼ Didzaʼ, ateʼ Bönniʼ naʼ náquiëʼ Didzaʼ zóalenëʼ Dios, ateʼ Didzaʼ naʼ naca caz Dios. \v 2 Bönniʼ naʼ náquiëʼ Didzaʼ zóalenëʼ Dios cateʼ niʼ gusí lo siʼ rataʼ yödzölió. \v 3 Lu nëʼë Bönniʼ ni, Dios benëʼ yúguʼtë le dë, en bitiʼ bi dë le nunëʼ Dios le cabí benëʼ lu nëʼë Bönniʼ naʼ. \v 4 Dë caz queëʼ yöl-laʼ naʼbán, ateʼ yöl-laʼ naʼbán naʼ naca ca tu beníʼ le ruzeníʼ lu icja ládxiʼdoʼgaca bönachi. \v 5 Ruzeníʼ beníʼ naʼ ga naca chul-la que dul-laʼ, pero bitiʼ caʼ sequiʼ le chul-la naʼ usulu beníʼ naʼ. \p \v 6 Dios gusö́l-lëʼë ni tu bönniʼ lëʼ Juan. \v 7 Bidëʼ bönniʼ ni para gáquiëʼ nu gun ba nalí. Bidëʼ para gunëʼ ba nalí queëʼ Bönniʼ naʼ náquiëʼ beníʼ, para tséjlëʼgaca yúguʼtë bönachi Dios niʼa que lë naʼ runëʼ ba nalí. \v 8 Bitiʼ náquiëʼ Juan beníʼ naʼ, pero bidëʼ para gunëʼ ba nalí queëʼ Bönniʼ naʼ náquiëʼ beníʼ. \v 9 Bönniʼ naʼ náquiëʼ beníʼ le naca idú niʼ raziëʼ yödzölió ni, ateʼ ruzeniʼë lu icja ládxiʼdoʼgaca yúguʼtë bönachi. \p \v 10 Bönniʼ naʼ náquiëʼ beníʼ bidxinëʼ yödzölió ni, ateʼ lu nëʼë Lëʼ Dios benëʼ yödzölió ni, pero bönachi yödzölió bitiʼ buluʼúnbëʼë Lëʼ. \v 11 Bidxinëʼ ga nequi queëʼ, pero bitiʼ caʼ gulaʼzíʼ lu náʼagaquiëʼ Lëʼ bönniʼ nabábalenëʼ. \v 12 Yúguʼtë bönniʼ gulaʼzíʼ lu náʼagaquiëʼ Lëʼ, bönniʼ niʼ gulaʼyéajlëʼë Jesús, Lëʼ benëʼ ga dë lu náʼagaquiëʼ ilácagaquiëʼ zxíʼinëʼ Dios. \v 13 Bönniʼ ni nácagaquiëʼ zxíʼinëʼ Dios, calëga tuʼ nácagaquiëʼ zxíʼinëʼ nu bönniʼ, en calëga tuʼ nálajgaquiëʼ niʼa que le rizë́ ládxëʼë nu bönniʼ, o niʼa que tu le rë́ʼënëʼ nu bönniʼ, pero nácagaquiëʼ caní tuʼ naca le rë́ʼëni quézinëʼ Dios. \p \v 14 Bönniʼ naʼ náquiëʼ Didzaʼ guljëʼ bönachi, en tu chíʼisö guzóalenëʼ rëʼu, idú dzágagaca Lëʼ le ruzáʼ ládxëʼë Dios queë́ruʼ, en le naca idútë li. Biléʼetuʼ yöl-laʼ zxön queëʼ, ateʼ yöl-laʼ zxön queëʼ naʼ naca le ruíʼi queë́biʼ biʼi laʼs dui que, Nu naʼ naca Xúzibiʼ. \v 15 Juan naʼ benëʼ ba nalí queëʼ Bönniʼ naʼ, en bëʼë zidzaj didzaʼ, rnnëʼ: \p —Bönniʼ ni náquiëʼ Nu naʼ gudíxjöʼa que, gunníaʼ: Bönniʼ siʼ záʼtëlëʼ ca nedaʼ nayë́pisëtërëʼ ca nedaʼ, tuʼ zoa cazëʼ Lëʼ zíʼalö ca nedaʼ. \p \v 16 Le naca idú queëʼ buzíʼiruʼ xibé yúguʼtëruʼ, lë naʼ buzáʼ ládxëʼë queë́ruʼ Dios, en ziánrö caʼ le ruzáʼ ládxëʼë queë́ruʼ. \v 17 Bidxín queë́ruʼ xibá queëʼ Dios lu nëʼë Moisés, pero le ruzáʼ ládxëʼë queë́ruʼ Dios, en le naca idútë li bilaʼdxín queë́ruʼ lu nëʼë Jesucristo. \v 18 Catu caz nu biléʼe Dios, pero Lëʼ, laʼs dui Zxíʼinëʼ Dios, Bönniʼ naʼ nadxíʼideʼenëʼ Dios Xuz, Bönniʼ ni naʼ benëʼ ga núnbëʼëruʼ-nëʼ Dios. \s1 Le benëʼ ba nalí Juan, bönniʼ buquilëʼ bönachi nisa, ca náquiëʼ Jesús \r (Mt. 3:1-12; Mr. 1:7-8; Lc. 3:1-17) \p \v 19 Lë ni naca le benëʼ ba nalí Juan, cateʼ niʼ bönniʼ judío unná bëʼ nacuʼë Jerusalén gulaʼsö́l-lëʼë yuguʼ bixúz, en bönniʼ nabábagaquiëʼ Leví, nupa ni nácagaca niʼa náʼagaquiëʼ bixúz, para ilaʼnábinëʼ Juan naʼ, ilaʼnnë́ʼ: \p —¿Nuzxi bönniʼ liʼ? \p \v 20 Yálajdoʼ bëʼë didzaʼ Juan, en bitiʼ gudáʼbaguiëʼ, pero gudíxjöʼë catëz naca, rnnëʼ: \p —Bitiʼ nacaʼ Cristo, Bönniʼ naʼ guzxíʼ lu nëʼë Dios isö́l-lëʼë queë́ruʼ. \p \v 21 Níʼirö gulaʼnábinëʼ lëʼ leyúbölö, tëʼ lëʼ: \p —¿Nuzxi caz liʼ? ¿Naruʼ nacuʼ liʼ Elías, bönniʼ bëʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios dza niʼtë? \p Gunnë́ʼ Juan: \p —Bitiʼ nacaʼ. \p Níʼirö tëʼ lëʼ: \p —¿Naruʼ nacuʼ liʼ bönniʼ naʼ ral-laʼ guídëʼ guʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios? \p Bubiʼë didzaʼ Juan, rnnëʼ: \p —Calëga nedaʼ. \p \v 22 Níʼirö tëʼ lëʼ: \p —¿Nuzxi caz nacuʼ? Gudíxjöiʼi netuʼ para gaca usiyöntuʼ nupa gulaʼsö́l-laʼ netuʼ. ¿Bizxi rnnoʼ liʼ nuzxi nacuʼ? \p \v 23 Bubiʼë didzaʼ Juan, rëʼ légaquiëʼ: \p —Nedaʼ nacaʼ bönniʼ naʼ, nazúaj lu guichi láʼayi ca naca queëʼ, rnna: Riyö́n chiʼi nu rulidza lu lataj cáʼasö, rnna: Buliʼbéaj li nöza para idxín Xanruʼ queë́liʼ. Caní gunnë́ʼ Isaías, bönniʼ naʼ bëʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios. \p \v 24 Yuguʼ bönniʼ ni nácagaquiëʼ bönniʼ yudoʼ fariseo nasö́l-laʼgaquiëʼ bönniʼ judío unná bëʼ. \v 25 Gulaʼnábinëʼ Juan, tëʼ lëʼ: \p —¿Bizx que ruquiluʼ bönachi nisa channö cabí nacuʼ liʼ Cristo, en bitiʼ nacuʼ Elías, en calëga bönniʼ naʼ ral-laʼ guídëʼ guʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios? \p \v 26 Bubiʼë didzaʼ Juan naʼ, rëʼ légaquiëʼ: \p —Nedaʼ ruquilaʼ bönachi nisa lu nisa, pero gatsaj láhuiʼlö ga zóaliʼ zoëʼ tu bönniʼ bitiʼ núnbëʼëliʼ-nëʼ. \v 27 Bönniʼ ni náquiëʼ Bönniʼ naʼ siʼ záʼtëlëʼ ca nedaʼ, en nayë́pisëtërëʼ ca nedaʼ, ateʼ bitiʼ nacaʼ nedaʼ lesacaʼ ulecjaʼ xiráchuëʼ nudë́ʼë. \p \v 28 Yúguʼtë lë ni guca lu xiyú yödzö Betábara, ga naca iaʼtsöláʼa yegu Jordán, zacaʼ ga rilén gubidza, ga niʼ buquilëʼ Juan bönachi nisa. \s1 Jesús náquiëʼ ca böʼcuʼ zxílaʼdoʼ tutiëʼ-baʼ lahuëʼ Dios tuʼ nözi dul-laʼ \p \v 29 Dza buropi niʼ Juan biléʼenëʼ Jesús, zëʼë ga zoëʼ, ateʼ rnnëʼ: \p —Buliʼyútsöcaʼ. Bönniʼ ni náquiëʼ böʼcuʼ zxílaʼdoʼ queëʼ Dios, gátiëʼ para ugǘëʼ dul-laʼ nabágaʼgaca bönachi yödzölió. \v 30 Lëʼ náquiëʼ bönniʼ naʼ gunníaʼ queëʼ: “Siʼ záʼtëlëʼ ca nedaʼ tu bönniʼ, nayë́pisëtërëʼ ca nedaʼ, tuʼ zoa cazëʼ zíʼalö ca nedaʼ.” \v 31 Nedaʼ bitiʼ bénbëʼa-nëʼ zíʼalö, pero bidaʼ, ruquilaʼ bönachi nisa para ilúnbëʼe bönachi Israel Lëʼ. \p \v 32 Benëʼ ba nalí Juan ca naca queëʼ Jesús, rnnëʼ: \p —Biléʼedaʼ-nëʼ Dios Böʼ Láʼayi, bötjëʼ birúajëʼ yehuaʼ yubá, gunë́ʼë ca rináʼabaʼ guʼdödoʼ, ateʼ bidxinëʼ ga zoëʼ Jesús, en bugáʼanalenëʼ Lëʼ. \v 33 Bitiʼ bénbeʼedaʼ Lëʼ zíʼalö. Gudxi nedaʼ Nu naʼ gusö́l-laʼ nedaʼ para uquilaʼ bönachi nisa, gunnë́ʼ: “Cateʼ iléʼenuʼ-nëʼ huötjëʼ Dios Böʼ Láʼayi, tsöjsóalenëʼ Bönniʼ naʼ, en ugáʼanalenëʼ Lëʼ, Bönniʼ ni gunëʼ le ruluíʼisö yöl-laʼ ridila nisa ni, uchíziëʼ bönachi Dios Böʼ Láʼayi.” \v 34 Naʼa, chibiléʼedaʼ lë naʼ, en runaʼ ba nalí queëʼ Bönniʼ ni, náquiëʼ Zxíʼinëʼ Dios. \s1 Yuguʼ bönniʼ usëda zíʼalö queëʼ Jesús \p \v 35 Iaʼtú dza caʼ, leyúbölö zoëʼ Juan niʼ, ateʼ nacuáʼlenëʼ lëʼ chopëʼ bönniʼ dáʼgaquiëʼ lëʼ. \v 36 Cateʼ Juan naʼ biléʼenëʼ Jesús, ridödëʼ niʼ, níʼirö gudxëʼ bönniʼ naʼ dáʼgaquiëʼ lëʼ, rnnëʼ: \p —Buliʼyutsöcaʼ. Niʼ zoëʼ bönniʼ naʼ náquiëʼ böʼcuʼ zxílaʼdoʼ queëʼ Dios, gatiëʼ uláz quegaca bönachi dul-laʼ. \p \v 37 Chopëʼ bönniʼ naʼ dáʼgaquiëʼ Juan bilaʼyönnëʼ didzaʼ ni bëʼë lëʼ, ateʼ yöjnógaquiëʼ Jesús. \v 38 Níʼirö buécjëʼ Jesús, en buyúëʼ chopëʼ ni söjnógaquiëʼ Lëʼ, ateʼ rëʼ légaquiëʼ: \p —¿Bizxi riguíljaliʼ? \p Tëʼ Lëʼ: \p —Bönniʼ Usedi, ¿gazxi zuʼ? \p \v 39 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼdá, uyuliʼ. \p Níʼirö yöjácalenëʼ Lëʼ, en bilaʼléʼenëʼ ga naʼ zoëʼ, ateʼ buluʼgáʼanalenëʼ Lëʼ dza naʼ, tuʼ chizáʼ ral-la. \p \v 40 Andrés, bö́chëʼë Simón Pedro, náquiëʼ tuëʼ bönniʼ chopëʼ niʼ bilaʼyönnëʼ didzaʼ bëʼë Juan, en yöjnógaquiëʼ Jesús. \v 41 Andrés naʼ, zíʼalö yöjdiljëʼ bönniʼ bö́chëʼë, lëʼ Simón, ateʼ rëʼ lëʼ: \p —Chibidzö́lituʼ-nëʼ Mesías. \p Mesías naca tu didzaʼ hebreo le rnna lu didzaʼ griego: Cristo, ateʼ lu didzaʼ xidzaʼ: Bönniʼ nasö́l-lëʼë Dios. \p \v 42 Níʼirö Andrés naʼ laʼ guchëʼtëʼ Simón ga naʼ zoëʼ Jesús. Cateʼ Jesús biléʼenëʼ lëʼ, rëʼ lëʼ: \p —Liʼ nacuʼ Simón, zxíʼinëʼ Jonás. Naʼa, siʼ loʼ Cefas. \p Cefas naca caʼ tu didzaʼ hebreo le rnna: Pedro, lu didzaʼ xtila, ateʼ lu didzaʼ xidzaʼ: Guiö́j. \s1 Jesús rulidzëʼ Felipe, en Natanael \p \v 43 Cateʼ zaʼ reníʼ iaʼtú dza, gúʼunnëʼ Jesús tsejëʼ luyú Galilea, ateʼ yöjxáquiëʼ Felipe, en rëʼ lëʼ: \p —Gudáʼ nedaʼ. \p \v 44 Náquiëʼ Felipe bönniʼ yödzö Betsaida, le naca ládzagaquiëʼ Andrés, en Pedro. \v 45 Felipe budzö́linëʼ Natanael, en rëʼ lëʼ: \p —Chibidzö́lituʼ-nëʼ bönniʼ naʼ buzúajëʼ Moisés ca naca queëʼ lu guichi lu xibá queëʼ Dios, ateʼ buluʼzúajëʼ caʼ ca naca queëʼ bönniʼ guluʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios. Bönniʼ ni Jesús, zxíʼinëʼ José, bönniʼ yödzö Nazaret. \p \v 46 Natanael rëʼ lëʼ: \p —¿Naruʼ hualaʼtsö Nazaret tu le naca dxiʼa? \p Felipe rëʼ lëʼ: \p —Gudá uyúʼ. \p \v 47 Cateʼ biléʼenëʼ Jesús zëʼë Natanael naʼ ga zoëʼ, rnnëʼ: \p —Buliʼyú ni tu bönniʼ náquiëʼ idú bönniʼ Israel, en bitiʼ rnnasëʼ caʼ bönniʼ ni. \p \v 48 Níʼirö Natanael gunábinëʼ Jesús, rëʼ Lëʼ: \p —¿Naruʼ núnbëʼtsoʼ nedaʼ? \p Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Cateʼ siʼ ulídzatërëʼ Felipe liʼ, cateʼ niʼ zuʼ zxan yaga higo, biléʼedaʼ liʼ. \p \v 49 Níʼirö bubiʼë didzaʼ Natanael, rëʼ Lëʼ: \p —Bönniʼ Usedi, Liʼ nacuʼ Zxíʼinëʼ Dios. Liʼ nacuʼ Nu inná beʼe bönachi Israel. \p \v 50 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —¿Réajlëʼtsoʼ tuʼ gudxaʼ liʼ: Biléʼedaʼ liʼ zxan yaga higo? Yuguʼ le zxö́ntërö ca lë ni hualéʼenuʼ. \p \v 51 Lëscaʼ caní rëʼ Jesús légaquiëʼ, rnnëʼ: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ, iléʼeliʼ nayalaj lúzxiba, en taʼbenëʼ, en tuʼhuötjëʼ gubáz láʼayi queëʼ Dios ga zoaʼ nedaʼ, Bönniʼ Guljëʼ Bönachi. \c 2 \s1 Laní que yöl-laʼ rutsaga naʼ le guca lu yödzö Caná \p \v 1 Cateʼ chiguca tsonna dza, guca laní que yöl-laʼ rutsaga naʼ lu yödzö Caná luyú Galilea, ateʼ zóanu xinë́ʼë Jesús niʼ. \v 2 Lëscaʼ zoa nu bulidza Jesús, en yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ dijáquiëʼ laní naʼ. \v 3 Cateʼ biyadzaj xisi uva ilë́ʼajëʼ, níʼirö xinë́ʼë Jesús gúdxinu Lëʼ, rnnanu: \p —Bitiʼrö dë xisi uva ilë́ʼajëʼ. \p \v 4 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼë-nu: \p —Nigúladoʼ. ¿Bizx que rulidzuʼ nedaʼ? Bitiʼ caʼ ridxini dza uluʼa lahui yöl-laʼ huáca quiaʼ. \p \v 5 Níʼirö xinë́ʼë Jesús gúdxinu bönniʼ huen dxin taʼguʼë le tahuëʼ, rnnanu: \p —Guliʼgún yúguʼtë le guíëʼ libíʼiliʼ. \p \v 6 Nacuáʼ niʼ xopa yusuʼ guiö́j tuʼgunëʼ dxin bönniʼ judío cateʼ tuʼpáʼa cuíngaquiëʼ ca nalë́biguequinëʼ tunëʼ, en rúdzugaca chopa tsonna röʼö nisa tu tu yusuʼ naʼ. \v 7 Jesús gudxëʼ yuguʼ bönniʼ huen dxin naʼ, rnnëʼ: \p —Buliʼlí yuguʼ yusuʼ ni nisa. \p Buluʼlíëʼ yuguʼ yusuʼ naʼ nisa. \v 8 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼgachiʼ naʼa, en guliʼtsöjuáʼ lahuëʼ bönniʼ zoëʼ raʼ yusuʼ. \p Yöjuáʼgaquiëʼ naʼ. \v 9 Buyúëʼ bönniʼ naʼ zoëʼ raʼ yusuʼ channö nazxíʼi nisa naʼ nuhuöáca xisi uva, pero bitiʼ réquibeʼenëʼ gazxi zaʼ. Nö́ziguequinëʼ bönniʼ huen dxin naʼ guláchëʼë nisa naʼ. Níʼirö bönniʼ naʼ zoëʼ raʼ yusuʼ bulidzëʼ bönniʼ rutsaga nëʼë, \v 10 en rëʼ lëʼ: \p —Zíʼalö tuʼnödzjëʼ yúguʼtë bönniʼ xisi uva nácarö sizxíʼi, en cateʼ chigulë́ʼajëʼ yenniʼ, níʼirö tuʼnödzjëʼ le cabí nazxíʼi. Liʼ, ga bidxintë naʼa ben chiʼu xisi uva nácarö sizxíʼi. \p \v 11 Yöl-laʼ huáca naca bëʼ ni benëʼ Jesús lu yödzö Caná luyú Galilea naca le risí lo yuguʼ yöl-laʼ huáca gunëʼ. Caní guca, buluʼe lahui yöl-laʼ zxön queëʼ, ateʼ gulaʼyéajlëʼë Lëʼ bönniʼ usëda queëʼ. \p \v 12 Gudödi naʼ guyijëʼ Jesús yödzö Capernaum, ateʼ dzágagaquiëʼ xinë́ʼë, en yuguʼ bönniʼ bö́chëʼë, en yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ Lëʼ, ateʼ zián dza gulaʼcuʼë Capernaum naʼ. \s1 Rulatjëʼ Jesús löʼa yudoʼ, rubéajëʼ nupa tun le cabí ral-laʼ ilún niʼ \r (Mt. 21:12-13; Mr. 11:15-18; Lc. 19:45-46) \p \v 13 Cateʼ chizóa idxín Laní Pascua cateʼ tuʼsubanëʼ bönniʼ judío ca benëʼ Dios, ca naʼ bubéajëʼ xuz xtóʼogaquiëʼ luyú Egipto, guyijëʼ Jesús yödzö Jerusalén. \v 14 Lu yödzö naʼ yöjxáquiëʼ Jesús nacuʼë bönniʼ löʼa yudoʼ ga naʼ tútiʼë-baʼ yuguʼ bëdxi, en yuguʼ böʼcuʼ zxilaʼ, en yuguʼ guʼdödoʼ, böaʼ bëdxi naʼ tútigaquiëʼ-baʼ lahuëʼ Dios. Rö́ʼögaquiëʼ caʼ niʼ bönniʼ tuʼtsë́ʼë dumí zaʼ idútë yödzölió. \v 15 Cateʼ biléʼenëʼ Jesús lë ni, buzalëʼ yuguʼ du lasi le quindëʼ bönachi naʼ, ateʼ buláguiʼë yúguʼtëʼ níʼilö löʼa yudoʼ, en buláguiʼë-baʼ caʼ níʼilö yuguʼ böʼcuʼ zxilaʼ, en yuguʼ bëdxi. Bësiëʼ dumí quégaquiëʼ bönniʼ naʼ tuʼtsë́ʼë dumí lu yu, en burixëʼ yuguʼ blaga quégaquiëʼ. \v 16 Níʼirö Jesús gudxëʼ bönniʼ naʼ tútiʼë-baʼ yuguʼ guʼdödoʼ, rnnëʼ: \p —Guliʼcúa yuguʼ lë ni. Bitiʼ úniliʼ lidxëʼ Xuzaʼ tu yë́ʼëyi. \p \v 17 Níʼirö yöjnéguequinëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús le nazúaj lu guichi láʼayi, rnna: Tuʼ ruíʼidaʼ ládxaʼa lidxuʼ, régui rilá ládxiʼdaʼahuaʼ. \p \v 18 Níʼirö buluʼbiʼë didzaʼ bönniʼ judío unná bëʼ nacuʼë niʼ, tëʼ Jesús: \p —¿Bizxi yöl-laʼ huáca uluíʼinuʼ netuʼ le gaca bëʼ dë lu noʼo runuʼ yuguʼ lë ni? \p \v 19 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼquínnaj yudoʼ ni, ateʼ tsonna dzasö uchisaʼ le. \p \v 20 Níʼirö tëʼ Lëʼ bönniʼ judío, taʼnnë́ʼ: \p —Idú xopa-un iz guyáʼ yudoʼ ni, ateʼ Liʼ, ¿tsonna dzasö uchísatsoʼ le? \p \v 21 Yudoʼ naʼ bëʼë didzaʼ que Jesús naca laʼ cuin cazëʼ. \v 22 Que lë ni naʼ, cateʼ bubanëʼ Jesús lu yöl-laʼ guti, yöjnéguequinëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús ca naʼ gunnë́ʼ, ateʼ gulaʼyéajlëʼë le nazúaj lu guichi láʼayi, encaʼ yuguʼ didzaʼ bëʼë Jesús. \s1 Jesús núnbëʼë yúguʼtë bönachi \p \v 23 Cateʼ niʼ zoëʼ Jesús Jerusalén, cateʼ raca Laní Pascua naʼ, gulaʼyéajlëʼ bönachi zián Lëʼ, tuʼ bilaʼléʼenëʼ yuguʼ yöl-laʼ huáca runëʼ. \v 24 Bitiʼ buzxöni ládxëʼë Jesús légaquiëʼ, tuʼ nunbëʼ cazëʼ yúguʼtë bönachi. \v 25 Bitiʼ naquínnëʼ Jesús nu quíxjöiʼi Lëʼ ca nácagaca bönachi, tuʼ nöz quézinëʼ Lëʼ le yuʼu icja ládxiʼdoʼgaca bönachi. \c 3 \s1 Jesús, en Nicodemo \p \v 1 Nicodemo, tu bönniʼ yudoʼ fariseo, nabábalenëʼ yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ. \v 2 Bidëʼ bönniʼ ni ga zoëʼ Jesús chiʼi dzö́ʼölö, en rëʼ Lëʼ: \p —Bönniʼ Usedi. Réquibeʼetuʼ nasö́l-lëʼë Dios Liʼ para usédinuʼ netuʼ. Bitiʼ séquiʼnëʼ tu bönniʼ gunëʼ yuguʼ yöl-laʼ huáca nácagaca bëʼ ca nácagaca le caní runuʼ Liʼ channö cabí zóalenëʼ Dios lëʼ. \p \v 3 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Le nácatë reaʼ liʼ, nu cabí galaj leyúbölö, bitiʼ caʼ iléʼe lataj ga niʼ rinná bëʼë Dios. \p \v 4 Nicodemo gunábinëʼ Lëʼ, rnnëʼ: \p —¿Nacxi caz séquiʼnëʼ tu bönniʼ galjëʼ leyúbölö cateʼ chináquiëʼ bönniʼ gula? ¿Naruʼ huácatsö tsuʼë leyúbölö lë́ʼënu xinë́ʼë, ateʼ galjëʼ iaʼtú? \p \v 5 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Le nácatë reaʼ liʼ. Nu bönniʼ cabí galjëʼ niʼa que nisa, en niʼa queëʼ Dios Böʼ Láʼayi, bitiʼ gaca tsáziëʼ ga rinná bëʼë Dios. \v 6 Nu naʼ nalaj lu niʼa lu naʼ bönachi, bönáchisö naca, pero nu nalaj niʼa queëʼ Dios Böʼ Láʼayi, Böʼ Láʼayi nabani nu naʼ. \v 7 Bitiʼ ubáninuʼ tuʼ reaʼ liʼ, run bayudxi galjuʼ leyúbölö. \v 8 Gátiʼtës recja böʼ, ateʼ riyönnuʼ rnnë böʼ naʼ, pero bitiʼ nö́zinuʼ gazxi zaʼ, o gazxi zeaj. Lëscaʼ caní raca quégaca nupa náljagaca niʼa queëʼ Dios Böʼ Láʼayi. \p \v 9 Níʼirö Nicodemo gunábinëʼ Jesús, rnnëʼ: \p —¿Nacxi caz gaca lë ni? \p \v 10 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —¿Ruséditsenuʼ liʼ bönachi Israel, en bitiʼ nö́zinuʼ yuguʼ lë ni? \v 11 Le nácatë reaʼ liʼ, le nöztuʼ ruíʼituʼ didzaʼ que, en le biléʼetuʼ runtuʼ ba nalí que, pero bitiʼ rizíʼ lu náʼaliʼ lë naʼ runtuʼ ba nalí. \v 12 Channö cabí réajlëʼëliʼ nedaʼ cateʼ ruíʼilenaʼ libíʼiliʼ didzaʼ ca naca le raca yödzölió ni, ¿nacxi caz gaca tséajlëʼëliʼ channö guíaʼ libíʼiliʼ le raca yehuaʼ yubá? \p \v 13 ’Catu caz gurenëʼ nu bönniʼ yehuaʼ yubá, pero tuzaʼ nedaʼ, Bönniʼ Guljëʼ Bönachi, bötjaʼ birúajaʼ yehuaʼ yubá, ateʼ zoa cazaʼ niʼ yehuaʼ yubá. \v 14 Ca naʼ benëʼ Moisés lu lataj cáʼasö, buchisëʼ-baʼ bëla néquinibaʼ guíë, budë́ʼë-baʼ lëʼe yaga, lëscaʼ caní run bayudxi gaca quiaʼ nedaʼ, Bönniʼ Guljëʼ Bönachi, uluʼchisëʼ nedaʼ xitsáʼ. \v 15 Caní gaca quiaʼ, para cabí ilaʼniti yúguʼtë nupa ilaʼyéajlëʼ nedaʼ, pero gataʼ quéguequi yöl-laʼ naʼbán idú. \s1 Dios nadxíʼideʼenëʼ bönachi yödzölió \p \v 16 Tuʼ bidxíʼideʼenëʼ Dios bönachi yödzölió, buzáʼ ládxëʼë quéguequi Zxíʼinëʼ laʼ buduínëʼ, para cabí ilaʼniti yúguʼtë nupa ilaʼyéajlëʼ Lëʼ, pero gataʼ yöl-laʼ naʼbán idú quéguequi. \v 17 Dios gusö́l-lëʼë Zxíʼinëʼ yödzölió ni, calëga para ichúguiëʼ quégaca bönachi yödzölió ni gátigaca, pero para uluʼlágaca bönachi yödzölió ni niʼa queëʼ Lëʼ. \p \v 18 Nu bönniʼ réajlëʼë Zxíʼinëʼ Dios, bitiʼ caʼ narugu queëʼ inítiëʼ, pero bönniʼ naʼ bitiʼ réajlëʼë Lëʼ, chinarugu queëʼ gátiëʼ, tuʼ cabí réajlëʼë Zxíʼinëʼ Dios laʼ buduínëʼ. \v 19 Que lë ni naʼ chinarugu quégaca bönachi gátigaca, tuʼ bidxinëʼ Bönniʼ naʼ náquiëʼ beníʼ yödzölió ni, pero gulunrö zxön bönachi ni le naca chul-la que dul-laʼ ca gulunëʼ zxön Bönniʼ naʼ náquiëʼ beníʼ, tuʼ nácagaca xihuiʼ le tunëʼ. \v 20 Yúguʼtë bönniʼ tuʼë döʼ bitiʼ raza ládxiʼgaquiëʼ beníʼ, en bitiʼ rídigaquiëʼ lu beníʼ, para cabí iláʼ lahui le tunëʼ. \v 21 Nu run le naca idútë li ridxín lu beníʼ para gaca bëʼ núngaca niʼa queëʼ Dios le run nu naʼ. \s1 Juan, bönniʼ ruquilëʼ bönachi nisa, ruʼë didzaʼ ca naca queëʼ Jesús \p \v 22 Gudödi naʼ, Jesús guyéajlenëʼ bönniʼ dáʼgaquiëʼ Lëʼ, ateʼ bilaʼdxinëʼ luyú Judea, en guzóalenëʼ légaquiëʼ niʼ, ga naʼ tuʼquilëʼ bönachi nisa. \v 23 Lëscaʼ ruquilëʼ Juan bönachi nisa ga nazíʼi le Enón, galaʼ ga dë yödzö Salim, tuʼ dë nisa zila lataj naʼ, ateʼ taʼdxín bönachi niʼ, en taʼdila nisa. \v 24 Raca caní zíʼatëlö cateʼ bitiʼ idzunëʼ Juan naʼ lidxi guíë. \p \v 25 Níʼirö gulaʼsí lógaquiëʼ bal-lëʼ bönniʼ dáʼgaquiëʼ Juan taʼdíl-lalenëʼ yuguʼ bönniʼ judío didzaʼ ca naca que yöl-laʼ ruchiʼa cuini que yudoʼ. \v 26 Bilaʼdxinëʼ ga zoëʼ Juan, en tëʼ lëʼ: \p —Bönniʼ usedi. Buyútsöcaʼ. Bönniʼ naʼ guzóalenëʼ liʼ iaʼtsöláʼa yegu Jordán, bönniʼ naʼ benuʼ ba nalí queëʼ, ruquilëʼ bönachi nisa, ateʼ taʼdxín yúguʼtë bönachi ga zoëʼ. \p \v 27 Níʼirö bubiʼë didzaʼ Juan, rëʼ légaquiëʼ: \p —Bitiʼ bi dë lu nëʼë nu bönniʼ, channö cabí nudödëʼ Dios le lu nëʼë. \v 28 Biyö́n quéziliʼ lë naʼ benaʼ ba nalí, gunníaʼ: “Bitiʼ nacaʼ nedaʼ Cristo”, pero Dios nasö́l-lëʼë nedaʼ para guíaʼ bönachi siʼ zëʼë Lëʼ. \v 29 Bönniʼ naʼ riziʼë-biʼ biʼi nigula rutsaga náʼabiʼ náquiëʼ bönniʼ rutsaga nëʼë, pero böchiʼ luzë́ʼë bönniʼ rutsaga nëʼë, en dzáguiëʼ lëʼ, ruzë́ náguiëʼ didzaʼ ruʼë, en rudzéjanëʼ tuʼ riyönnëʼ didzaʼ ruʼë bönniʼ rutsaga nëʼë. Lëscaʼ caní, rudzéjadeʼedaʼ nedaʼ tuʼ raca lë ni caní. \v 30 Run bayudxi gácarëʼ zxön Cristo, pero nedaʼ, run bayudxi gácaraʼ cuídiʼsö. \s1 Nu zaʼ zacaʼ yehuaʼ yubálö \p \v 31 Gunnë́ʼ caʼ Juan: \p —Bönniʼ naʼ zëʼë zacaʼ xitsáʼalö nayë́pisëtërëʼ ca yúguʼtë bönachi. Nu bönniʼ náquiëʼ bönachi yödzölió ni, que yödzölió ni náquiëʼ, en ruʼë didzaʼ que le raca yödzölió ni, pero Bönniʼ naʼ zëʼë zacaʼ yehuaʼ yubálö nácatërëʼ lo ca yúguʼtë bönachi. \v 32 Bönniʼ naʼ runëʼ ba nalí que le biléʼenëʼ, en le biyönnëʼ, pero cuntu nu rizíʼ lu nëʼe le runëʼ ba nalí. \v 33 Nútiʼtës bönniʼ rizíʼ lu nëʼë lë naʼ runëʼ ba nalí, bönniʼ ni ruluʼë lahui réajlëʼë naca idútë li didzaʼ ruʼë Dios. \v 34 Bönniʼ naʼ nasö́l-lëʼë Dios, didzaʼ queëʼ Dios ruʼë, tuʼ nuzóadërëʼ Dios Böʼ Láʼayi queëʼ lu Bönniʼ naʼ. \v 35 Dios Xuz nadxíʼinëʼ Zxíʼinëʼ, ateʼ yúguʼtë le dë chinudödëʼ lu nëʼë Zxíʼinëʼ naʼ. \v 36 Nu bönniʼ réajlëʼë Dios Zxíʼini, dë yöl-laʼ naʼbán idú queëʼ, pero bönniʼ naʼ bitiʼ réajlëʼë Dios Zxíʼini, bitiʼ idéliʼnëʼ yöl-laʼ naʼbán naʼ, pero nabáguëʼë xíguiaʼ lahuëʼ Dios. \c 4 \s1 Jesús ruíʼilenëʼ-nu didzaʼ tu nigula Samaria \p \v 1 Bilaʼyönnëʼ bönniʼ yudoʼ fariseo ca naʼ dáʼgaca Jesús ziánrö bönachi ca dáʼgaca Juan, ateʼ ruquilëʼ caʼ nisa ziánrö bönachi ca ruquilëʼ nisa Juan. \v 2 Calëga Jesús caz ruquilëʼ bönachi nisa, pero bönniʼ usëda queëʼ tuʼquilëʼ bönachi nisa. \v 3 Cateʼ gúquibeʼenëʼ Jesús lë ni, buzë́ʼë luyú Judea, ateʼ saʼyéajëʼ leyúbölö luyú Galilea. \p \v 4 Ga niʼ saʼyéajëʼ, run bayudxi tödëʼ luyú Samaria. \v 5 Caní guca, bidxinëʼ Jesús tu yö́dzödoʼ luyú Samaria, nazíʼi le Sicar, galaʼ ga dë yu naʼ bunödzjëʼ Jacob queë́biʼ José, zxíʼinëʼ Jacob naʼ, dza niʼte. \v 6 Lataj naʼ zoa tu yeru nisa nachö́ʼönëʼ Jacobo naʼ ga rëʼ. Cateʼ bidxinëʼ Jesús niʼ, guröʼë raʼ yeru nisa naʼ tuʼ yöjxéquiʼnëʼ yuʼë nöza. Guca idú huagubidza. \v 7 Níʼirö bidxinnu tu nigula Samaria niʼ para síʼinu nisa. Jesús rëʼë-nu: \p —Benna le guíʼjaʼ. \p \v 8 Tuzëʼ zoëʼ Jesús tuʼ chisöjáquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ lu yödzö söjxíʼgaquiëʼ le ilahuëʼ. \v 9 Níʼirö nigula Samaria naʼ rënu Jesús, rnnanu: \p —¿Rinábitsenuʼ nedaʼ le guíʼjuʼ, en nacuʼ bönniʼ judío? Nedaʼ ni nacaʼ nigula Samaria. \p Caní gunnánu tuʼ cabí taʼdzaga dxiʼa bönachi Samaria len bönachi judío. \p \v 10 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼë-nu: \p —Laʼtuʼ núnbëʼu le runödzjëʼ Dios, en Nuzxi naʼ rë liʼ: “Benna le guiʼjaʼ”, liʼ inabuʼ, ateʼ Lëʼ gunnëʼ quiuʼ nisa runna yöl-laʼ naʼbán. \p \v 11 Níʼirö nigula naʼ rënu Lëʼ, rnnanu: \p —Bönniʼ, bitiʼ nuʼu le cuéajuʼ nisa, ateʼ yeru nisa ni, dxíʼtërö röʼ. ¿Gazxi dë nisa naʼ runna yöl-laʼ naʼbán? \v 12 ¿Naruʼ nácatërötsoʼ Liʼ zxön ca xúziruʼ gudödi Jacob, bönniʼ niʼ bennëʼ queë́tuʼ yeru nisa ni, ga ni guzxiʼë nisa guʼë, en gulë́ʼajbiʼ caʼ zxíʼinëʼ, en gulë́ʼajbaʼ caʼ böaʼ bëdxi queëʼ? \p \v 13 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼë-nu: \p —Nútiʼtës nu guíʼaj nisa ni, leyúbölö ubidxi nisa, \v 14 pero nu guíʼaj nisa naʼ unödzjaʼ nedaʼ, bítiʼrö ubidxi icja ládxiʼdaʼahuëʼ, tuʼ unödzjaʼ queëʼ nisa naʼ gaca lu icja ládxiʼdaʼahuëʼ ca tu ga ralaj nisa, le güíʼi yöl-laʼ naʼbán idú queëʼ. \p \v 15 Níʼirö nigula naʼ rënu Lëʼ, rnnanu: \p —Bönniʼ, benna quiaʼ nisa naʼ, para cabirö ubidxaʼ, en cabirö uduzxiʼa nisa ni. \p \v 16 Jesús rëʼë-nu: \p —Guyéaj, yöjlidzëʼ bönniʼ quiuʼ, ateʼ huöduʼ ni. \p \v 17 Bubíʼinu didzaʼ nigula naʼ, rënu Lëʼ: \p —Cuntu nu zoa bönniʼ quiaʼ. \p Níʼirö Jesús rëʼë-nu: \p —Ca nácatë rnnoʼ: “Cuntu nu zoa bönniʼ quiaʼ”, \v 18 tuʼ chiguzóalenuʼ gayuʼ bönniʼ, ateʼ bönniʼ naʼ zóalenuʼ-nëʼ naʼa, bitiʼ náquiëʼ bönniʼ quiuʼ. Didzaʼ ni ruʼu, ca nácatë rnnoʼ. \p \v 19 Níʼirö nigula naʼ rënu Lëʼ, rnnanu: \p —Bönniʼ, runi nedaʼ nacuʼ bönniʼ ruʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios. \v 20 Xuz xtóʼoruʼ guléquinëʼ Dios le bach lu guíʼa ni, pero rnnaliʼ libíʼiliʼ Jerusalén naca ga ral-laʼ ilequi bönachi Dios le bach. \p \v 21 Jesús rëʼë-nu: \p —Nigula, guyéajlëʼ nedaʼ. Zaʼ dza cateʼ tseaj ládxiʼliʼ-nëʼ Dios Xuz sal-laʼ bitiʼ idisóaliʼ guíʼadoʼ ni, en bitiʼ tsöjsóaliʼ Jerusalén. \v 22 Libíʼiliʼ reaj ládxiʼliʼ Nu bitiʼ núnbëʼëliʼ, pero netuʼ núnbëʼëtuʼ Nu naʼ reaj ládxiʼtuʼ, tuʼ benëʼ queëʼ Dios iláʼ lahui yöl-laʼ rusölá niʼa quégaquiëʼ bönniʼ judío. \v 23 Naʼa, zaʼ dza, en chiridxín dza naʼ, cateʼ nupa le nácatë taʼyéaj ládxiʼgaca Dios, ilaʼyéaj ládxiʼgaca Lëʼ, zóalenëʼ Dios Böʼ Láʼayi léguequi, en le naca idútë li, tuʼ rë́ʼënëʼ Dios Xuz ilácagaquiëʼ queëʼ bönniʼ ilaʼyéaj ládxiʼgaquiëʼ Lëʼ caní. \v 24 Dios náquiëʼ Böʼ, ateʼ nupa taʼyéaj ládxiʼgaca Lëʼ, run bayudxi ilaʼyéaj ládxiʼgaca Lëʼ, zóalenëʼ Dios Böʼ Láʼayi léguequi, en le naca idútë li. \p \v 25 Níʼirö nigula naʼ rënu Lëʼ, rnnanu: \p —Nözdaʼ ral-laʼ guídëʼ Mesías, Bönniʼ naʼ lëʼ Cristo. Cateʼ guídirëʼ Lëʼ quíxjöiʼinëʼ rëʼu yúguʼtë. \p \v 26 Jesús rëʼë-nu: \p —Lë cazëʼ ruíʼilenëʼ liʼ didzaʼ. \p \v 27 Laʼ náʼasö buluʼdxinëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús, ateʼ buluʼbáninëʼ tuʼ ruíʼilenëʼ-nu nigula didzaʼ, pero bitiʼ burúguinëʼ nitúëʼ inábinëʼ Lëʼ, cabí innë́ʼ: “¿Bizxi rinábinuʼ lënu?” o: “¿Bizxi didzaʼ ruíʼilenuʼ-nu?” \v 28 Níʼirö nigula naʼ bucáʼananu xichöʼönu niʼ, ateʼ bö́ajnu laʼ yödzö, söjö́dxinu nupa nacuáʼ niʼ, rnnanu: \p \v 29 —¡Guliʼdá, iléʼeliʼ-nëʼ tu bönniʼ gudxëʼ nedaʼ yúguʼtë le chinunaʼ! ¿Naruʼ cabí nácatsëʼ Lëʼ Cristo? \p \v 30 Níʼirö bilaʼrúaj bönachi yödzö naʼ, en bilaʼdxín ga zoëʼ Jesús. \p \v 31 Tsanni niʼ söhuö́ajnu nigula naʼ, bönniʼ usëda queëʼ Jesús gulunëʼ bayudxi, tëʼ Lëʼ: \p —Bönniʼ Usedi, gudagu. \p \v 32 Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Dë tu le rahuaʼ, le cabí réquibeʼeliʼ. \p \v 33 Níʼirö gulaʼnabi luzáʼagaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ tuëʼ iaʼtúëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Zoa nu chidiguáʼtsö le gudahuëʼ? \p \v 34 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Le nabánidaʼ naca gunaʼ ca rë́ʼënëʼ Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ, en údxi gunaʼ xichinëʼ. \v 35 Caní rnnaliʼ libíʼiliʼ: “Iaʼtapa beoʼ huadxín dza uláparuʼ.” Nedaʼ reaʼ libíʼiliʼ: Guliʼchisa loliʼ uyuliʼ bönachi nácagaca ca gapa nadúzgaca, le chinabídxigaca para tsöjláparuʼ. \v 36 Bönniʼ naʼ rulapëʼ riziʼë lazxjëʼ, ateʼ lë naʼ rulapëʼ bönniʼ naʼ, naca para gataʼ yöl-laʼ naʼbán idú quégaca bönachi, para gaca uluʼdzeja tsözxö́n nu raza, en nu rulapa. \v 37 Naca idútë li lë naʼ rnna caní: Tu nu raza, ateʼ iaʼtú nu rulapa. \v 38 Nedaʼ gusö́l-laʼa libíʼiliʼ tsöjlápaliʼ ga bitiʼ gúzaliʼ. Gulún bönachi yúbölö dxin guláz, ateʼ libíʼiliʼ ruzíʼiliʼ xibé dxin naʼ núngaquiëʼ. \p \v 39 Zián bönachi Samaria nacuáʼ yödzö Sicar naʼ gulaʼyéajlëʼë Jesús niʼa que xtídzaʼnu nigula naʼ bennu ba nalí queëʼ, gunnánu: “Gudxëʼ nedaʼ yúguʼtë le chinunaʼ.” \v 40 Cateʼ bilaʼdxinëʼ bönniʼ Samaria ga niʼ zoëʼ Jesús, gulátaʼyuëʼ lahuëʼ ugáʼanalenëʼ légaquiëʼ. Jesús bugáʼanëʼ niʼ iaʼchopa dza. \v 41 Caní guca, ziántërëʼ caʼ bönniʼ niʼ gulaʼyéajlëʼë Jesús niʼa que didzaʼ bëʼë. \v 42 Níʼirö bönniʼ niʼ gulë́ʼ-nu nigula naʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Naʼa réajlëʼëtuʼ Lëʼ, calë́gasö niʼa que didzaʼ bëʼu liʼ, pero lëscaʼ tuʼ biyö́nituʼ netuʼ Lëʼ, en nöztuʼ le nácatë bönniʼ ni náquiëʼ Cristo, Nu rusölá bönachi yödzölió. \s1 Ruúnëʼ Jesús zxíʼinëʼ tuëʼ bönniʼ dë lu nëʼë \p \v 43 Iaʼchopa dza caʼ, buzë́ʼë Jesús luyú Samaria, en saʼyéajëʼ luyú Galilea. \v 44 Caní benëʼ, tuʼ gudíxjöʼë Lë cazëʼ Jesús, gunnë́ʼ: “Bönachi uládz queëʼ nu bönniʼ ruʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios bitiʼ tun lëʼ bal.” \v 45 Cateʼ bidxinëʼ Jesús luyú Galilea, gulunëʼ bönniʼ Galilea naʼ Lëʼ bal tuʼ yöjáquiëʼ caʼ Jerusalén cateʼ guca Laní Pascua, en bilaʼléʼenëʼ le benëʼ Jesús niʼ. \p \v 46 Níʼirö bö́ajëʼ Jesús yödzö Caná luyú Galilea, ga niʼ benëʼ ga böáca nisa xisi uva. Lu yödzö Capernaum naʼ zoëʼ tu bönniʼ dë lu nëʼë uláz queëʼ bönniʼ rinná bëʼë, ateʼ réʼebiʼ biʼi bönniʼ queëʼ bönniʼ naʼ dë lu nëʼë. \v 47 Cateʼ biyönnëʼ bönniʼ ni chibuzë́ʼë Jesús luyú Judea, en budxinëʼ luyú Galilea naʼ, níʼirö guyijëʼ ga naʼ zoëʼ Jesús, en gútaʼyuëʼ lahuëʼ guídëʼ lidxëʼ, para uduhuénëʼ-biʼ biʼi bönniʼ queëʼ naʼ, tuʼ chirequi gátibiʼ. \v 48 Níʼirö Jesús rëʼ lëʼ: \p —Bitiʼ caʼ tséajlëʼëliʼ channö cabí iléʼeliʼ le nácagaca bëʼ, en yuguʼ yöl-laʼ huáca gunaʼ. \p \v 49 Níʼirö bönniʼ naʼ dë lu nëʼë uláz queëʼ bönniʼ rinná bëʼë gudxëʼ Jesús, rnnëʼ: \p —Bönniʼ, gudíaʼtë para cabí gátibiʼ biʼi quiaʼ. \p \v 50 Níʼirö Jesús rëʼ lëʼ: \p —Böaj lidxuʼ. Nabanbiʼ biʼi quiuʼ. \p Bönniʼ ni guyéajlëʼë didzaʼ bëʼë Jesús, ateʼ söhuö́jëʼ. \v 51 Tsanni niʼ yuʼë nöza söhuö́jëʼ, duzxíʼgalaʼgaquiëʼ lëʼ bönniʼ huen dxin queëʼ ateʼ gulaʼguíxjöiʼinëʼ lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Nabanbiʼ biʼi quiuʼ. \p \v 52 Gunábinëʼ légaquiëʼ bátaxi gusí lo ruhuöáca ládxiʼbiʼ. Tëʼ lëʼ: \p —Baʼayi, idú huagubidza, burúaj xilá yúʼubiʼ. \p \v 53 Níʼirö gúquibeʼenëʼ xúzibiʼ biʼi naʼ, böácabiʼ cateʼ niʼ bë́ʼlenëʼ Jesús lëʼ didzaʼ, en gudxëʼ lëʼ: “Nabanbiʼ biʼi quiuʼ.” Que lë ni naʼ guyéajlëʼë Jesús, ateʼ gulaʼyéajlëʼ caʼ Lëʼ bönachi nacuáʼ lidxëʼ. \p \v 54 Yöl-laʼ huáca ni naca le buropi benëʼ Jesús cateʼ niʼ zoëʼ luyú Galilea, gudödi buzë́ʼë luyú Judea. \c 5 \s1 Ruúnëʼ Jesús tu bönniʼ nacúʼuniëʼ bin ga nazíʼi le Betesda \p \v 1 Gudödi guca lë ni, guca laní quégaquiëʼ bönniʼ judío, ateʼ guyijëʼ Jesús Jerusalén. \v 2 Lu yödzö naʼ, galaʼ ga tuʼúʼubaʼ böʼcuʼ zxilaʼ, dë tu le zxön yudzu nisa, nazíʼi le Betesda lu didzaʼ hebreo, en nacuáʼ gayuʼ chila don que. \v 3 Yuguʼ lu chila naʼ dë́gaquiëʼ zián bönniʼ téʼenëʼ, bönniʼ nachul-la lógaquiëʼ, en bönniʼ bitiʼ gaca sáʼgaquiëʼ, en bönniʼ nacúʼunigaquiëʼ bin. Taʼbözëʼ bata utá cuini nisa naʼ. \v 4 Caní raca, tuʼ ruhuötjëʼ tu gubáz láʼayi queëʼ Dios tu chiʼi huéaj, en röjtsuʼë lu nisa naʼ, en rutë́ʼ nisa naʼ. Huöácatëʼ nu bönniʼ tsöjtsúʼutiëʼ lu nisa naʼ cateʼ rutá cuini ca naca bítiʼtës yödzöhuë́ʼ raca queëʼ. \v 5 Zoëʼ tu bönniʼ niʼ, chiguca chizxunuʼ uruáʼ iz réʼenëʼ. \v 6 Cateʼ biléʼenëʼ Jesús dëʼ bönniʼ huëʼ naʼ niʼ, réquibeʼenëʼ chiguca zián iz réʼenëʼ, ateʼ gunábinëʼ lëʼ, rnnëʼ: \p —¿Ba rë́ʼënuʼ huöácuʼ? \p \v 7 Bubiʼë didzaʼ bönniʼ huëʼ naʼ, rëʼ Jesús: \p —Bönniʼ, cuntu nu zoa cuʼu nedaʼ lu nisa naʼ cateʼ rutá cuini. Tsanni saʼyéajaʼ nedaʼ, röjtsuʼë bönniʼ yúbölö zíʼalö ca nedaʼ. \p \v 8 Jesús rëʼ lëʼ: \p —Guyaschi. Buáʼ le denuʼ, en guzëʼe. \p \v 9 Laʼ böácatëʼ bönniʼ naʼ, ateʼ buʼë le gútiʼnëʼ, en guzë́ʼë. Dza naʼ raca caní naca dza láʼayi quégaquiëʼ bönniʼ judío. \v 10 Níʼirö bönniʼ judío unná bëʼ gulë́ʼ bönniʼ naʼ nuhuöáquiëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Dza láʼayi naca naʼa. Bitiʼ ral-laʼ uʼu le rátiʼnuʼ. \p \v 11 Bubiʼë didzaʼ bönniʼ naʼ, rëʼ légaquiëʼ: \p —Bönniʼ naʼ bunëʼ nedaʼ gudxi cazëʼ nedaʼ, gunnë́ʼ: “Buáʼ le denuʼ, en guzëʼe.” Bönniʼ naʼ bunëʼ nedaʼ. \p \v 12 Níʼirö gulaʼnábinëʼ lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Nuzxi naʼ gudxi caní liʼ: “Buáʼ le denuʼ, en guzëʼe”? \p \v 13 Bitiʼ nö́zinëʼ bönniʼ naʼ nuhuöáquiëʼ nuzxi naʼ, tuʼ chibuzë́ʼë Jesús lataj niʼ tuʼ nacuáʼ bönachi zián niʼ. \v 14 Gudödi guca lë ni, Jesús yöjxáquiëʼ bönniʼ naʼ ga naca chila yudoʼ, ateʼ rëʼ lëʼ: \p —Buyútsöcaʼ. Chiböácuʼ. Bítiʼrö gunuʼ dul-laʼ, para cabí gaca quiuʼ tu le nácarö ziʼ ca lë naʼ guca quiuʼ. \p \v 15 Guyijëʼ bönniʼ naʼ, yöjtíxjöiʼinëʼ yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ Jesús naʼ bunëʼ lëʼ. \v 16 Que lë ni naʼ bönniʼ judío unná bëʼ gulaʼbía ládxiʼgaquiëʼ Jesús, en gulë́ʼënnëʼ ilútiëʼ Lëʼ, tuʼ runëʼ yuguʼ lë ni cateʼ naca dza láʼayi quégaquiëʼ. \v 17 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Xuzaʼ náʼatë runëʼ dxin, ateʼ nedaʼ caʼ runaʼ dxin. \p \v 18 Que lë ni naʼ gulë́ʼënirönëʼ bönniʼ judío unná bëʼ ilútiëʼ Jesús, calë́gasö tuʼ guditsjëʼ xibá que dza láʼayi quégaquiëʼ, pero lëscaʼ tuʼ gunnë́ʼ Dios caz náquiëʼ Xuzëʼ, ateʼ caní naca nun cuinëʼ ca náquiëʼ Dios. \s1 Yöl-laʼ unná bëʼ dë lu nëʼë Zxíʼinëʼ Dios \p \v 19 Níʼirö bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ. Bitiʼ bi gaca gunaʼ nedaʼ, Zxíʼinëʼ Dios, rácasö quiaʼ, pero tuz lë naʼ riléʼedaʼ runëʼ Dios Xuz. Yúguʼtë le runëʼ Dios Xuz, lëscaʼ caní runaʼ nedaʼ, Zxíʼinëʼ. \v 20 Dios Xuz nadxíʼinëʼ nedaʼ, Zxíʼinëʼ, en ruluíʼinëʼ nedaʼ yúguʼtë le runëʼ, ateʼ yuguʼ le zxö́ntërö ca lë ni uluíʼinëʼ nedaʼ, le ilún ga ubániliʼ libíʼiliʼ. \v 21 Ca naʼ runëʼ Dios Xuz, rusubanëʼ nupa nátigaca, en rugúʼë légaquiëʼ yöl-laʼ naʼbán, lëscaʼ caní runaʼ nedaʼ, Zxíʼinëʼ, runödzjaʼ quégaca bönachi yöl-laʼ naʼbán ca rë́ʼëni quézidaʼ. \v 22 Cuntu nu ruchiʼa rusörö́ëʼ Dios Xuz, pero chinudödëʼ lu naʼa nedaʼ, Zxíʼinëʼ, yúguʼtë yöl-laʼ unná bëʼ para uchiʼa usörö́aʼ bönachi. \v 23 Caní naca para ilún bal yúguʼtë bönachi nedaʼ, Zxíʼinëʼ, ca naʼ tun bal Dios Xuz. Nu bitiʼ run bal nedaʼ, Zxíʼinëʼ, bitiʼ run bal Dios Xuz, nasö́l-lëʼë nedaʼ, Zxíʼinëʼ naʼ. \p \v 24 ’Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ. Bönniʼ naʼ riyönnëʼ didzaʼ ruáʼa, en réajlëʼë Dios Xuz naʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ dë yöl-laʼ naʼbán idú queëʼ, ateʼ bitiʼ irugu queëʼ. Náquiëʼ ca nu chinubán lu yöl-laʼ guti tuʼ chidë́ yöl-laʼ naʼbán idú queëʼ. \v 25 Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ, zaʼ dza, en chiridxín dza naʼ, cateʼ ilaʼyöni nupa chinátigaca chiʼa nedaʼ, Zxíʼinëʼ Dios, ateʼ nupa ilaʼyöni xtídzaʼa, en ilún ca rnna, huöátaʼ yöl-laʼ naʼbán quéguequi. \v 26 Ca naʼ dë lu nëʼë Dios Xuz unödzjëʼ yöl-laʼ naʼbán quégaca bönachi, lëscaʼ caní benëʼ ga dë lu naʼa nedaʼ, Zxíʼinëʼ, unödzjaʼ yöl-laʼ naʼbán quégaca bönachi. \v 27 Lëscaʼ caní budödëʼ lu naʼa yöl-laʼ unná bëʼ uchiʼa usörö́aʼ bönachi, tuʼ nacaʼ Bönniʼ Guljëʼ Bönachi. \v 28 Bitiʼ ubániliʼ ca naca lë ni, tuʼ huadxín dza cateʼ yúguʼtë nupa chinátigaca ilaʼyöni chiʼa, \v 29 en uluʼrúaj yeru ba. Uluʼbán nupa naʼ gulún le naca tsahuiʼ, en huöátaʼ yöl-laʼ naʼbán quéguequi, pero nupa naʼ gulún le bitiʼ naca tsahuiʼ, uluʼbán, ateʼ irugu quéguequi ilátigaca tsaz. \s1 Le naca bëʼ le náquiëʼ Jesús \p \v 30 Gunnë́ʼ caʼ Jesús: \p —Bitiʼ bi gaca gunaʼ laʼ nédaʼsö. Ca naca le riyöndaʼ rëʼ Xuzaʼ nedaʼ, caní ruchiʼa rusörö́aʼ, ateʼ ca naʼ ruchiʼa rusörö́aʼ naca tsahuiʼ, tuʼ cabí runaʼ ca rë́ʼënisidaʼ nedaʼ, pero ca rë́ʼëni quézinëʼ Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ, runaʼ. \v 31 Channö nedaʼ runaʼ ba nalí que laʼ cuin cazaʼ, bitiʼ naca lesacaʼ lë naʼ runaʼ ba nalí. \v 32 Zoa Nu yúbölö Nu run ba nalí quiaʼ nedaʼ, Lëʼ Xuzaʼ, ateʼ nözdaʼ naca lesacaʼ le runëʼ ba nalí quiaʼ. \v 33 Libíʼiliʼ gusö́l-laʼliʼ bönniʼ yöjnábiguequinëʼ Juan, ateʼ lë naʼ benëʼ ba nalí quiaʼ naca idútë li. \v 34 Nedaʼ bitiʼ naquindaʼ nu bönniʼ gunëʼ ba nalí quiaʼ, pero ruáʼa didzaʼ caní para uláliʼ. \v 35 Didzaʼ bëʼë Juan naʼ gulaca ca tu guíʼ yöri, le guyegui, en buzeníʼ, ateʼ libíʼiliʼ, tu chíʼisö guyaza ládxiʼliʼ uzíʼiliʼ xibé beníʼ queëʼ. \v 36 Naʼa, zoa le run ba nalí quiaʼ nedaʼ le nácarö idú li ladxeʼ ca lë naʼ benëʼ ba nalí quiaʼ Juan. Yuguʼ le budödëʼ Dios Xuz lu naʼa gunaʼ, laʼ leze naʼ runaʼ, ateʼ yuguʼ lë naʼ runaʼ, tun ba nalí quiaʼ, en nácagaca bëʼ gusö́l-lëʼë Dios Xuz nedaʼ. \v 37 Lëscaʼ Dios Xuz nasö́l-lëʼë nedaʼ runëʼ ba nalí quiaʼ. Catu caz biyö́niliʼ chiʼë, en catu caz biléʼeliʼ lahuëʼ, \v 38 en cabí nazíʼ lu náʼaliʼ xtídzëʼë, tuʼ cabí réajlëʼëliʼ nedaʼ, Nu naʼ gusö́l-lëʼë. \v 39 Rusë́daliʼ le nazúaj lu guichi láʼayi, tuʼ réquiliʼ huátaʼ yöl-laʼ naʼbán idú queë́liʼ niʼa que lë naʼ nazúaj lu guichi láʼayi, ateʼ lë naʼ nazúaj lu guichi run ba nalí quiaʼ nedaʼ. \v 40 Bitiʼ rë́ʼëniliʼ guídaliʼ quiaʼ nedaʼ para gataʼ yöl-laʼ naʼbán queë́liʼ. \p \v 41 ’Bitiʼ riguiljaʼ yöl-laʼ ba le ilaʼgúʼu bönachi nedaʼ. \v 42 Nedaʼ núnbëʼa libíʼiliʼ, en nözdaʼ bitiʼ nadxíʼiliʼ-nëʼ Dios. \v 43 Bidxinaʼ ni uláz queëʼ Dios Xuz, ateʼ libíʼiliʼ bitiʼ rizíʼ lu náʼaliʼ nedaʼ, pero channö huadxín nu yúbölö nu guídi rácasö que, siʼ lu náʼaliʼ nu naʼ. \v 44 ¿Nacxi caz gaca tséajlëʼëliʼ Dios channö rizíʼiliʼ yöl-laʼ run zxön que luzáʼaliʼ tuliʼ iaʼtuliʼ, en bitiʼ riguíljaliʼ yöl-laʼ run zxön naʼ zaʼ lu nëʼë laʼs dui Dios? \v 45 Bitiʼ uzóa ícjaliʼ uzéguiaʼ libíʼiliʼ didzaʼ lahuëʼ Xuzaʼ. Nu naʼ uzegui libíʼiliʼ didzaʼ naca lë cazëʼ Moisés, bönniʼ naʼ ruzxöni ládxiʼliʼ-nëʼ, sal-laʼ gútiëʼ dza niʼte. \v 46 Laʼtuʼ réajlëʼëliʼ-nëʼ Moisés, tséajlëʼëliʼ caʼ nedaʼ, tuʼ buzúajëʼ Moisés lu guichi ca naca quiaʼ nedaʼ. \v 47 Naʼa, ¿nacxi caz gaca tséajlëʼëliʼ didzaʼ ruáʼa nedaʼ channö cabí réajlëʼëliʼ yuguʼ le buzúajëʼ Moisés lu guichi? \c 6 \s1 Rugahuëʼ Jesús ziánrö ca chi-un gayuáʼ bönachi \r (Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17) \p \v 1 Gudödi guca lë ni, guyijëʼ Jesús iaʼtsöláʼa Nísadoʼ Que Galilea, nazíʼi le caʼ Nísadoʼ Queëʼ Tiberias. \v 2 Bönachi zián yöjnógaca Jesús tuʼ bilaʼléʼe yuguʼ yöl-laʼ huáca benëʼ, cateʼ bunëʼ bönniʼ téʼenëʼ. \v 3 Níʼirö gurenëʼ Jesús, guyijëʼ ga naca tu lu guíʼadoʼ, ga niʼ gurö́ʼölenëʼ yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ. \v 4 Chizóa idxín Laní Pascua cateʼ tuʼsubanëʼ bönniʼ judío ca benëʼ Dios, bubéajëʼ xuz xtóʼogaquiëʼ luyú Egipto. \v 5 Cateʼ guchisa lahuëʼ Jesús, en biléʼenëʼ bönachi zián záʼgaca ga zoëʼ, níʼirö rëʼ Felipe: \p —¿Gazxi tsöjö́ʼuruʼ yöta xtila le ilágugaca bönachi zián ni? \p \v 6 Caní gunnë́ʼ Jesús para siʼ bëʼë Felipe naʼ, tuʼ chinö́zinëʼ Lëʼ naca gunëʼ. \v 7 Bubiʼë didzaʼ Felipe, rnnëʼ: \p —Laʼtuʼ síʼiruʼ yöta xtila len lázxjaruʼ que idú xunuʼ beoʼ, bitiʼ guequi látiʼdoʼ huéaj le ilágugaca bönachi zián ni. \p \v 8 Níʼirö tu bönniʼ usëda queëʼ Jesús, lëʼ Andrés, bö́chëʼë Simón Pedro, rëʼ Lëʼ, rnnëʼ: \p \v 9 —Ni zóabiʼ tubiʼ biʼi bönniʼ, nuáʼabiʼ gayuʼ yöta xtila néquiguequini zxoaʼ cebada, en chópabaʼ böla cuídiʼdoʼ. ¿Naruʼ huéquiʼtse ugagu le doʼ ni cateʼ xö bönachi? \p \v 10 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼgún ga ilaʼbö́ʼ bönachi zián ni lu yu. \p Lataj naʼ, rö́ʼödaʼ dacaʼ, ateʼ gulaʼböʼë idú ca chi-un gáyuʼë bönniʼ niʼ. \v 11 Níʼirö gudélëʼë Jesús yuguʼ yöta xtila naʼ. Cateʼ chigudxëʼ Dios: “Xclenuʼ”, gudísiëʼ le quégaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ, ateʼ légaquiëʼ gulaʼguísiëʼ le quégaca yúguʼtë nupa naʼ rö́ʼgaca lu dacaʼ niʼ. Lëscaʼ caní gulunëʼ quégacabaʼ böla cuídiʼdoʼ naʼ, ateʼ gulahuëʼ tsca gulë́ʼënnëʼ ilahuëʼ. \v 12 Cateʼ chibuluʼhuö́ljanëʼ, Jesús gudxëʼ yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ, gunnë́ʼ: \p —Buliʼtúbi le bizxaj nagáʼanagaca, para cabí ilaca ditaj. \p \v 13 Buluʼtubëʼ caʼ, ateʼ buluʼlíëʼ chinnu gaʼbö́radoʼ yuguʼ le bizxaj quégaca gayuʼ yöta xtila néquiguequini zxoaʼ cebada naʼ, le buluʼgáʼana quégaquiëʼ bönniʼ naʼ gulahuëʼ. \v 14 Cateʼ bilaʼléʼenëʼ bönniʼ niʼ yöl-laʼ huáca naʼ benëʼ Jesús, taʼnnë́ʼ: \p —Le nácatë bönniʼ ni náquiëʼ bönniʼ naʼ ruʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios, bönniʼ naʼ ral-laʼ guídëʼ yödzölió ni. \p \v 15 Tuʼ réquibeʼenëʼ Jesús të́ʼënnëʼ ilaʼchë́ʼë Lëʼ bayudxi para ilunëʼ ga inná béʼenëʼ légaquiëʼ, que lë ni naʼ buzë́ʼë niʼ, saʼyéajëʼ tuzëʼ tu lu guíʼa. \s1 Rizëʼe niʼë Jesús lu nísadoʼ \r (Mt. 14:22-27; Mr. 6:45-52) \p \v 16 Cateʼ chizáʼ ral-la, yöjáquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús, ateʼ bilaʼdxinëʼ raʼ nísadoʼ. \v 17 Gulaʼbenëʼ tu lëʼe bárcodoʼ niʼ, en söjáquiëʼ taʼdödëʼ lu nísadoʼ naʼ, para uluʼdxinëʼ Capernaum. Chinaca chul-la ateʼ Jesús bitiʼ ridxíninëʼ ga naʼ nacuʼë. \v 18 Gusí lo recja böʼ budunuʼ lu nísadoʼ naʼ, ateʼ riyasa ridxía nisa naʼ. \v 19 Cateʼ chibuluʼsë́ʼë bárcodoʼ naʼ, le guzáʼ le naca tsca rizáʼaruʼ tu hórasö, níʼirö bilaʼléʼenëʼ Jesús rizëʼe niʼë lu nísadoʼ naʼ, en zëʼë ribíguëʼë ga naʼ zeaj barco naʼ, ateʼ guladxi gulaʼdzö́binëʼ. \v 20 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Nedaʼ caz ni. Bitiʼ gádxiliʼ. \p \v 21 Níʼirö len yöl-laʼ rudzeja quégaquiëʼ buluʼguélëʼë Lëʼ lëʼe bárcodoʼ naʼ, ateʼ laʼ bidxintë bárcodoʼ naʼ lu yu bidxi ga niʼ söjáquiëʼ. \s1 Bönachi zián tuʼguilaj Jesús \p \v 22 Dza buropi niʼ, guléquibeʼe bönachi zián naʼ nagáʼanagaca iaʼtsöláʼa nísadoʼ bidxín tuz bárcodoʼ niʼ, ateʼ Jesús bitiʼ gurénlenëʼ yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ lëʼe bárcodoʼ naʼ, pero légacasëʼ naʼ yöjáquiëʼ. \v 23 Níʼirö bilaʼrúaj iaʼbal-la bárcodoʼ lu yödzö Tiberias, ateʼ bilaʼdxín tu lataj le dë gálaʼsö ga niʼ gulahuëʼ yöta xtila cateʼ niʼ Xanruʼ Jesús gudxëʼ Dios: “Xclenuʼ” que. \v 24 Tuʼ bilaʼléʼenëʼ bítiʼrö zoëʼ Jesús niʼ, en bitiʼ nacuʼë bönniʼ usëda queëʼ niʼ, que lë ni naʼ gulaʼbenëʼ lë́ʼegaca bárcodoʼ naʼ, ateʼ yöjáquiëʼ Capernaum, tuʼguiljëʼ Jesús. \s1 Náquiëʼ Jesús yöta xtila nabánigaca tsaz bönachi \p \v 25 Cateʼ bilaʼdxín bönachi zián naʼ iaʼtsöláʼa nísadoʼ naʼ, yöjxácaʼgaquiëʼ Jesús, en tëʼ Lëʼ: \p —Bönniʼ Usedi, ¿bátaxi bidxinuʼ ni? \p \v 26 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Ruguílajliʼ nedaʼ, calëga tuʼ biléʼeliʼ yuguʼ yöl-laʼ huáca benaʼ, pero tuʼ gudáguliʼ yöta xtila niʼ, en bö́ljaliʼ. \v 27 Guliʼgún dxin, calëga para síʼiliʼ laʼ huagu ridödi que, pero para síʼiliʼ laʼ huagu naʼ ugáʼanaticaʼsö, en runna yöl-laʼ naʼbán idú. Lë ni naca laʼ huagu nedaʼ, Bönniʼ Guljëʼ Bönachi, gunnaʼ queë́liʼ, tuʼ buluʼë lahui Xuzaʼ Dios nacaʼ Zxíʼinëʼ. \p \v 28 Níʼirö gulaʼnábinëʼ Lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Bizxi run bayudxi guntuʼ para guntuʼ le raza ládxëʼë Dios? \p \v 29 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Lë ni le raza ládxëʼë Dios, tséajlëʼëliʼ nedaʼ, nacaʼ nu gusö́l-lëʼë Lëʼ. \p \v 30 Níʼirö gulaʼnábinëʼ Lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Bizxi le naca bëʼ runuʼ, le iléʼetuʼ para tséajlëʼëtuʼ Liʼ? ¿Bizxi yöl-laʼ huáca runuʼ? \v 31 Gulahuëʼ xuz gudödi queëruʼ yöta xtila nazíʼi le maná lu lataj cáʼasö, ca nazúaj lu guichi láʼayi, rnna: “Yöta xtila que yehuaʼ yubá Moisés bëʼë quégaquiëʼ, gulahuëʼ.” \p \v 32 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Calëga Moisés naʼ bennëʼ queë́liʼ yöta xtila que yehuaʼ yubá, pero Xuzaʼ Dios runnëʼ queë́liʼ yöta xtila le naca idú que yehuaʼ yubá. \v 33 Yöta xtila naʼ runnëʼ Dios quégaca bönachi nacaʼ nedaʼ, lë naʼ birúaj yehuaʼ yubá, en runödzaj yöl-laʼ naʼbán quégaca bönachi yödzölió ni. \p \v 34 Níʼirö tëʼ Lëʼ: \p —Xan, bénnaticaʼsö queë́tuʼ yöta xtila naʼ. \p \v 35 Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Nedaʼ caz nacaʼ yöta xtila nabánigaca tsaz bönachi. Nu zaʼlen nedaʼ, huölaj udzéʼe tsaz nu naʼ le naca queëʼ Dios, ateʼ nu tséajlëʼ nedaʼ, chinëʼaj tsaz le naca queëʼ Dios. \v 36 Naca ca naʼ chigudxi cazaʼ libíʼiliʼ: “Sal-laʼ riléʼeliʼ nedaʼ, bitiʼ caʼ réajlëʼëliʼ nedaʼ.” \v 37 Yúguʼtë nupa naʼ runnëʼ Xuzaʼ quiaʼ, ídigaca quiaʼ, ateʼ nupa naʼ zaca quiaʼ, bitiʼ usáʼgacaʼ-nëʼ. \v 38 Caní naca, tuʼ bötjaʼ birúajaʼ yehuaʼ yubá, calëga para gunaʼ ca rë́ʼëndaʼ nedaʼ caz, pero para gunaʼ ca rë́ʼënëʼ Dios Xuz, nasö́l-lëʼë nedaʼ. \v 39 Lë ni le rë́ʼënëʼ Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ, rë́ʼënëʼ cabí unítiaʼ nitú nupa naʼ bennëʼ quiaʼ, pero usubanaʼ léguequi dza údxi. \v 40 Lë ni le rë́ʼënëʼ Dios Xuz nasö́l-lëʼë nedaʼ, rë́ʼënëʼ gataʼ yöl-laʼ naʼbán quéguequi, yúguʼtë nupa naʼ ilaʼléʼe nedaʼ, Zxíʼinëʼ, en ilaʼyéajlëʼ nedaʼ, ateʼ nedaʼ usubanaʼ léguequi dza údxi naʼ. \p \v 41 Níʼirö gulaʼnnë́ʼ queëʼ Jesús bönniʼ judío unná bëʼ tuʼ gunnë́ʼ: “Nedaʼ caz nacaʼ yöta xtila naʼ bötaj, birúaj yehuaʼ yubá.” \v 42 Que lë ni naʼ taʼnnë́ʼ: \p —¿Naruʼ cabí bönniʼ ni Jesús, zxíʼinëʼ José? Nunbëʼ cázaruʼ xuz xinë́ʼë. ¿Nacxi caz naca naʼ, rnnëʼ bönniʼ ni: “Bötjaʼ birúajaʼ yehuaʼ yubá”? \p \v 43 Níʼirö bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Bitiʼ innëliʼ quiaʼ laʼ libíʼisiliʼ. \v 44 Bitiʼ séquiʼnëʼ nitúëʼ bönniʼ guídëʼ quiaʼ channö cabí idiguʼë quiaʼ Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ nu naʼ, ateʼ nedaʼ usubanaʼ nu naʼ dza údxi. \v 45 Nazúaj lu guichi láʼayi ca gulaʼnnë́ʼ bönniʼ guluʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios, le rnna caní: Dios usédinëʼ yúguʼtë bönachi. Que lë ni naʼ, yúguʼtë bönniʼ taʼyönnëʼ chiʼë Xuzaʼ, en nazë́dagaquiëʼ lu nëʼë Lëʼ záʼgaquiëʼ quiaʼ. \p \v 46 ’Cuntu nu bönniʼ biléʼenëʼ Dios Xuz, pero tuzëʼ Bönniʼ naʼ birúajëʼ ga zoëʼ Dios. Bönniʼ ni riléʼe quézinëʼ Dios Xuz. \v 47 Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Nútiʼtës bönniʼ réajlëʼë nedaʼ dë yöl-laʼ naʼbán idú queëʼ. \v 48 Nedaʼ caz nacaʼ yöta xtila nabánigaca tsaz bönachi. \v 49 Gulahuëʼ xuz xtóʼoliʼ yöta xtila naʼ nazíʼi le maná lu lataj cáʼasö, en cateʼ bizáʼa dza quégaquiëʼ gulátiëʼ. \v 50 Nedaʼ nacaʼ yöta xtila ruhuötaj rirúaj yehuaʼ yubá, ateʼ nútiʼtës bönniʼ gahuëʼ le, bitiʼ caʼ gátiëʼ bönniʼ naʼ. \v 51 Nedaʼ caz nacaʼ yöta xtila naʼ nabánigaca bönachi, le bötaj birúaj yehuaʼ yubá, ateʼ channö nútiʼtës bönniʼ gahuëʼ yöta xtila naʼ, gaca bánticaʼsëʼ bönniʼ naʼ. Yöta xtila naʼ runödzjaʼ nedaʼ naca xipë́laʼa, le runödzjaʼ para gataʼ yöl-laʼ naʼbán quégaca bönachi yödzölió. \p \v 52 Níʼirö bönniʼ judío unná bëʼ gulaʼchixi luzáʼagaquiëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Naruʼ huácatsö bönniʼ ni gunnëʼ queë́ruʼ xipë́lëʼë le gáguruʼ? \p \v 53 Que lë ni naʼ Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Channö cabí gáguliʼ xipë́laʼa nedaʼ, Bönniʼ Guljëʼ Bönachi, en channö cabí guíʼjaliʼ xichönaʼ, bitiʼ caʼ zóalen libíʼiliʼ yöl-laʼ naʼbán naʼ. \v 54 Nútiʼtës nu gagu xipë́laʼa, en guíʼaj xichönaʼ, dë que yöl-laʼ naʼbán idú, ateʼ nedaʼ usubanaʼ nu naʼ dza údxi. \v 55 Caní gaca, tuʼ naca xipë́laʼa laʼ huagu idú, ateʼ xichönaʼ naca tu le naca idú para nu guíʼaj le. \v 56 Nútiʼtës bönniʼ gahuëʼ xipë́laʼa, en guíʼjëʼ xichönaʼ, sóalenticaʼsëʼ bönniʼ naʼ nedaʼ, ateʼ nedaʼ sóalenticaʼsaʼ lëʼ. \v 57 Ca naʼ zoëʼ nabanëʼ Dios Xuz nasö́l-lëʼë nedaʼ, ateʼ nedaʼ nabánidaʼ Lëʼ, lëscaʼ caní ibáninëʼ nedaʼ nútiʼtës bönniʼ gahuëʼ nedaʼ. \v 58 Lë ni yöta xtila bötaj birúaj yehuaʼ yubá, en bitiʼ naca ca yöta xtila naʼ nazíʼi le maná, lë naʼ gulahuëʼ xuz xtóʼoliʼ, en cateʼ bizáʼa dza quégaquiëʼ, gulátiëʼ. Nútiʼtës bönniʼ gahuëʼ yöta xtila ni sóaticaʼsëʼ ibanëʼ. \p \v 59 Yuguʼ didzaʼ ni bëʼë Jesús ga naca tu lu yuʼu ga tuʼdubëʼ bönniʼ judío, en tuʼsëdëʼ queëʼ Dios, ateʼ guca lë ni tsanni niʼ rusédinëʼ bönachi Capernaum. \s1 Didzaʼ rúnnagaca queë́ruʼ yöl-laʼ naʼbán idú \p \v 60 Cateʼ bilaʼyönnëʼ didzaʼ ni, zián bönniʼ usëda queëʼ Jesús gulaʼnnë́ʼ que, taʼnnë́ʼ: \p —Banígatë didzaʼ ni. ¿Nuzxi caz gaca siʼ lu nëʼe le? \p \v 61 Réquibeʼenëʼ Jesús taʼnnë́ʼ bönniʼ usëda queëʼ que xtídzëʼë, ateʼ gunábinëʼ légaquiëʼ, rnnëʼ: \p —¿Naruʼ run didzaʼ ni libíʼiliʼ ziʼ? \v 62 ¿Nacxi caz gaca channö hualéʼeliʼ nedaʼ, Bönniʼ Guljëʼ Bönachi, huëpaʼ huöjaʼ ga niʼ zoaʼ zíʼalö? \v 63 Le naca queëʼ Dios Böʼ Láʼayi naca le runna yöl-laʼ naʼbán queë́liʼ. Le naca bë́laʼsö cuntu nu uzíʼ xibé. Didzaʼ naʼ bë́ʼlenaʼ libíʼiliʼ nácagaca queëʼ Dios Böʼ Láʼayi, en rúnnagaca yöl-laʼ naʼbán quégaca bönachi. \v 64 Naʼa, bál-laliʼ bitiʼ réajlëʼëliʼ. \p Gunnë́ʼ caní Jesús tuʼ nö́zinëʼ dza niʼte nupa naʼ bitiʼ taʼyéajlëʼ, encaʼ nu naʼ udödi Lëʼ lu náʼagaquiëʼ bönniʼ ilútiëʼ Lëʼ. \v 65 Que lë ni naʼ gunnë́ʼ: \p —Que lë ni naʼ chigudxi cazaʼ libíʼiliʼ: Bitiʼ séquiʼnëʼ nitúëʼ bönniʼ tëʼë nedaʼ channö Dios Xuz cabí guʼë lëʼ lataj. \p \v 66 Dza naʼ gulaca chopa ládxiʼgaquiëʼ zián bönniʼ usëda queëʼ, en bítiʼrö gulaʼdálenëʼ Lëʼ. \v 67 Níʼirö Jesús gunábinëʼ idxínnutëʼ bönniʼ usëda queëʼ naʼ, rëʼ légaquiëʼ: \p —¿Naruʼ ubígaʼtsaliʼ caʼ libíʼiliʼ? \p \v 68 Bubiʼë didzaʼ Pedro, rëʼ Lëʼ: \p —Xan, ¿nuzxi que tséajtuʼ? Liʼ napuʼ didzaʼ rúnnagaca queë́tuʼ yöl-laʼ naʼbán idú. \v 69 Netuʼ réajlëʼëtuʼ Liʼ, en núnbëʼëtuʼ Liʼ, nacuʼ Cristo naʼ nasö́l-lëʼë Dios, en nacuʼ caʼ Zxíʼinëʼ Dios ban. \p \v 70 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Gurö́ cazaʼ libíʼiliʼ chínnuliʼ ni, pero tuëʼ bönniʼ ládajliʼ libíʼiliʼ dzaga tuʼ xihuiʼ lëʼ. \p \v 71 Didzaʼ ni bëʼë Jesús ca naca queëʼ Judas Iscariote, zxíʼinëʼ tu bönniʼ lëʼ Simón, tuʼ náquiëʼ Judas bönniʼ naʼ udödëʼ Jesús lu náʼagaquiëʼ bönniʼ ilútiëʼ Lëʼ, en nabábalenëʼ iaʼchinéajëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús. \c 7 \s1 Bönniʼ böchiʼ cazëʼ Jesús bitiʼ taʼyéajlëʼë Lëʼ \p \v 1 Gudödi guca lë ni ridë́ʼ Jesús luyú Galilea. Bitiʼ gúʼunnëʼ tsejëʼ luyú Judea tuʼ të́ʼënnëʼ bönniʼ judío unná bëʼ nacuʼë niʼ ilútiëʼ Lëʼ. \v 2 Dza niʼ chizóa idxín laní quégaquiëʼ bönniʼ judío cateʼ tuʼsubanëʼ ca gulaʼcuʼë xuz xtóʼogaquiëʼ zxan libín lágaʼdoʼ. \v 3 Que lë ni naʼ yuguʼ bönniʼ bö́chëʼë Jesús gulë́ʼ Lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Birúaj ni, en guyéaj luyú Judea para ilaʼléʼenëʼ caʼ bönniʼ usëda quiuʼ nacuʼë niʼ yuguʼ yöl-laʼ huáca runuʼ. \v 4 Channö rë́ʼënëʼ nu bönniʼ ilúnbëʼe bönachi lëʼ, bitiʼ runëʼ bagáchiʼsö le runëʼ. Tuʼ runuʼ yuguʼ yöl-laʼ huáca caní, buluíʼi cuinuʼ lógaca yúguʼtë bönachi. \p \v 5 Caní gulaʼnnë́ʼ, tuʼ cabí taʼyéajlëʼë bönniʼ bö́chëʼë Jesús Lëʼ. \v 6 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Bitiʼ ridxini dza quiaʼ para uluíʼi lahuaʼ lógaca bönachi, pero dza queë́liʼ tséajliʼ niʼ chizóa caz. \v 7 Bönachi yödzölió ni bitiʼ tuʼzóa libíʼiliʼ tsöláʼalö, pero tuʼzóa nedaʼ tsöláʼalö tuʼ runaʼ ba nalí quégaquiëʼ, rnníaʼ naca xihuiʼ le tunëʼ. \v 8 Guliʼtséaj libíʼiliʼ laní naʼ. Bitiʼ tsejaʼ laní naʼ naʼa tuʼ bitiʼ ridxini dza quiaʼ. \p \v 9 Cateʼ chigudxëʼ légaquiëʼ lë ni, bugáʼanëʼ luyú Galilea. \s1 Saʼyéajëʼ Jesús laní quégaca bönachi judío \p \v 10 Gudödi söjáquiëʼ bönniʼ bö́chëʼë Jesús laní naʼ, níʼirö saʼyéajëʼ caʼ Lëʼ, calëga yálajdoʼ, pero bagáchiʼsö saʼyéajëʼ. \v 11 Ga naʼ raca laní naʼ, buluʼguiljëʼ bönniʼ judío unná bëʼ Jesús, taʼnnë́ʼ: \p —¿Gazxi zoëʼ bönniʼ naʼ? \p \v 12 Bönachi zián niʼ guluíʼidaʼ didzaʼ ca naca queëʼ Jesús. Bal-lëʼ taʼnnë́ʼ: \p —Náquiëʼ dxiʼa. \p Iaʼbal-lëʼ taʼnnë́ʼ: \p —Bitiʼ náquiëʼ dxiʼa tuʼ rizíʼ yéʼenëʼ bönachi. \p \v 13 Bitiʼ bëʼë nitúëʼ bönniʼ didzaʼ yálajdoʼ ca naca queëʼ Jesús, tuʼ tadxi bönachi zián naʼ le ilunëʼ yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ. \p \v 14 Cateʼ chibidxín gatsaj laní naʼ, blëʼë Jesús raʼ yudoʼ, en busédinëʼ bönachi nacuáʼ niʼ. \v 15 Buluʼbáninëʼ bönniʼ judío, taʼnnë́ʼ: \p —¿Nacxi caz naca, rácadëʼë bönniʼ ni, en bitiʼ caʼ nazëdëʼ que yudoʼ? \p \v 16 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Le rusédidaʼ nedaʼ, calëga quiaʼ naca, pero queëʼ Dios Xuz naʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ. \v 17 Channö rë́ʼënëʼ nu bönniʼ gunëʼ ca rë́ʼënëʼ Dios, huéquibeʼenëʼ bönniʼ naʼ channö nequi queëʼ Dios le rusédidaʼ bönachi o channö rácasö quiaʼ ruáʼa didzaʼ. \v 18 Nu bönniʼ ruʼë didzaʼ rácasö queëʼ, runëʼ caní para ilún bal bönachi lëʼ, pero Bönniʼ naʼ rë́ʼënëʼ ilún bönachi bal Nu nasöl-laʼ lëʼ, Bönniʼ ni ruʼë didzaʼ idútë li, en bitiʼ caʼ rizíʼ yëʼë. \p \v 19 ’Moisés bennëʼ queë́liʼ xibá queëʼ Dios, pero bitiʼ runliʼ ca rinná bëʼ xibá naʼ. ¿Bizx que rizóa ribö́ʼöliʼ gútiliʼ nedaʼ? \p \v 20 Buluʼbíʼi didzaʼ bönachi zián naʼ, të Lëʼ: \p —Tuʼ xihuiʼ dzaga liʼ. ¿Nuzxi caz rizóa ribö́ʼö guti liʼ? \p \v 21 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Tu yöl-laʼ huáca benaʼ, ateʼ rubániliʼ yúguʼtëliʼ. \v 22 Le nácatë Moisés bennëʼ queë́liʼ lë naʼ narugu lu xipë́laʼliʼ le naca bëʼ, pero calëga Moisés caz bennëʼ queë́liʼ lë naʼ, pero guzxiʼë le lu náʼagaquiëʼ xuz xtáʼahuëʼ. Naʼa, sal-laʼ naca dza láʼayi, richúguliʼ lu xipë́laʼgacabiʼ biʼi bö́nniʼdoʼ lë naʼ naca bëʼ néquiguequibiʼ queëʼ Dios. \v 23 Channö taʼzíʼibiʼ lu xipë́laʼgacabiʼ lë naʼ naca bëʼ cateʼ naca dza láʼayi, para cabí quítsjaliʼ xibá queëʼ Moisés, ¿naruʼ rilétseliʼ nedaʼ tuʼ bunaʼ-nëʼ tu bönniʼ, ateʼ böáquiëʼ dxíʼadoʼ cateʼ naca dza láʼayi? \v 24 Bitiʼ ral-laʼ uchiʼa usörö́ líziliʼ caʼ, pero buliʼchiʼa buliʼsörö́ ca naca le naca idútë li. \s1 Riguíxjöʼë Jesús ga narúajëʼ \p \v 25 Níʼirö guluʼë didzaʼ bal-lëʼ bönniʼ nacuʼë Jerusalén, taʼnnë́ʼ: \p —¿Naruʼ calëga bönniʼ ni Nu naʼ tuʼguiljëʼ bönniʼ judío unná bëʼ para ilútiëʼ Lëʼ? \v 26 Buliʼyútsöcaʼ, yálajdoʼ ruʼë didzaʼ, en bitiʼ bi tëʼ Lëʼ. ¿Naruʼ téquibeʼenëʼ bönniʼ taʼnná béʼenëʼ rëʼu, le nácatë bönniʼ ni náquiëʼ Cristo, Nu naʼ ral-laʼ inná beʼe rëʼu? \v 27 Bönniʼ ni, nöz quéziruʼ gazxi bönniʼ Lëʼ. Cateʼ guídëʼ Cristo, cuntu nu inözi gazxi bönniʼ Lëʼ. \p \v 28 Niʼ zoëʼ Jesús rusédinëʼ bönachi chila yudoʼ, en cateʼ biyönnëʼ didzaʼ ni, níʼirö bëʼë zidzaj didzaʼ, rnnëʼ: \p —¿Naruʼ núnbeʼetseliʼ nedaʼ, en nö́zitseliʼ gazxi bönniʼ nedaʼ? Bidaʼ ni, calëga rácasö quiaʼ, pero Dios caz nasö́l-lëʼë nedaʼ, ateʼ Lëʼ, bitiʼ núnbëʼëliʼ-nëʼ libíʼiliʼ. \v 29 Nedaʼ núnbeʼedaʼ-nëʼ, tuʼ zaʼa queëʼ Lëʼ, ateʼ Lë cazëʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ. \p \v 30 Níʼirö gulunëʼ bayudxi ilaʼzönëʼ Lëʼ, pero cuntu nu guzxö́n Lëʼ, tuʼ cabí ridxini dza queëʼ tsuʼë lu náʼagaquiëʼ. \v 31 Gulaʼyéajlëʼ zián bönachi niʼ Lëʼ, taʼnná: \p —Cateʼ guídëʼ Cristo, ¿naruʼ gunëʼ ziánrö yöl-laʼ huáca ca le runëʼ bönniʼ ni? \s1 Bönniʼ yudoʼ taʼsö́l-lëʼë nupa ilaʼzö́n Jesús \p \v 32 Bilaʼyönnëʼ bönniʼ yudoʼ fariseo yuguʼ didzaʼ ni tuíʼi bönachi ca naca queëʼ Jesús, ateʼ yuguʼ bixúz unná bëʼ, en yuguʼ bönniʼ yudoʼ fariseo naʼ gulaʼsö́l-lëʼë niʼa náʼagaquiëʼ para tsöjxö́ngaquiëʼ Lëʼ. \v 33 Níʼirö Jesús gunnë́ʼ: \p —Iaʼtú chíʼisö sóalenaʼ libíʼiliʼ, ateʼ níʼirö huöjaʼ ga zoëʼ Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ. \v 34 Uguíljaliʼ nedaʼ, pero bitiʼ udzö́liliʼ nedaʼ. Ga niʼ tsöjsóaʼ nedaʼ bitiʼ gaca guídaliʼ libíʼiliʼ. \p \v 35 Níʼirö tëʼ luzáʼagaquiëʼ bönniʼ judío, taʼnnë́ʼ: \p —¿Gazxi tséajtsëʼ bönniʼ ni, ga niʼ bitiʼ udzö́liruʼ-nëʼ? ¿Naruʼ huayéajtsëʼ ga nacuʼë bönniʼ judío násilasigaquiëʼ idútë yödzölió, en usédinëʼ yuguʼ bönniʼ ziʼtuʼ niʼ? \v 36 ¿Bizxi rë́ʼëni inná didzaʼ naʼ bëʼë: “Uguíljaliʼ nedaʼ, pero bitiʼ udzö́liliʼ nedaʼ”, encaʼ: “Ga niʼ tsöjsóaʼ nedaʼ bitiʼ gaca guídaliʼ libíʼiliʼ”? \s1 Nisa yegu le runna yöl-laʼ naʼbán queë́ruʼ \p \v 37 Cateʼ niʼ naca dza údxi que laní naʼ, dza naʼ naca lo, guzuínëʼ Jesús, en bëʼë zidzaj didzaʼ, rnnëʼ: \p —Channö zoëʼ nu bönniʼ ribidxi icja ládxiʼdaʼahuëʼ, ral-laʼ guídëʼ bönniʼ naʼ ga zoaʼ, en guíʼjëʼ. \v 38 Nu bönniʼ réajlëʼë nedaʼ, gaca queëʼ ca naʼ nazúaj lu guichi láʼayi, rnna: Lu icja ládxiʼdaʼahuëʼ bönniʼ naʼ ilén le naca ca nisa yegu, lë naʼ uluʼzíʼ xibé bönachi, gataʼ yöl-laʼ naʼbán quéguequi. \p \v 39 Didzaʼ ni bëʼë Jesús ca naca queëʼ Dios Böʼ Láʼayi, Nu ral-laʼ idisóalen bönniʼ naʼ ilaʼyéajlëʼë Jesús. Caní gunnë́ʼ Jesús tuʼ cabí ridxíninëʼ Dios Böʼ Láʼayi, tuʼ cabí ruhuë́pinëʼ Jesús ga tsë́pisëtërëʼ. \s1 Taʼrúaj choplö bönachi \p \v 40 Cateʼ bilaʼyöni didzaʼ ni, gulaʼnná bal-la bönachi zián naʼ, taʼnná: \p —Le nácatë Bönniʼ ni náquiëʼ Bönniʼ naʼ ruʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios, Bönniʼ naʼ guzxíʼ lu nëʼë Dios isö́l-lëʼë queë́ruʼ. \p \v 41 Taʼnnë́ʼ iaʼbal-lëʼ: \p —Bönniʼ ni náquiëʼ Cristo. \p Taʼnná bal-la bönachi: \p —¿Naruʼ irúajtsëʼ Cristo luyú Galilea? \v 42 Nazúaj lu guichi láʼayi le rnna: “Cristo galjëʼ ladaj diʼa dza queëʼ David, en gáquiëʼ caʼ bönniʼ Belén le guca ladzëʼ David naʼ.” \p \v 43 Caní guca, bilaʼrúaj bönachi naʼ choplö tuʼ nö́zinëʼ Jesús. \v 44 Të́ʼënnëʼ bal-lëʼ ilaʼzönëʼ Jesús, pero cuntu nu bi ben queëʼ. \s1 Bitiʼ taʼyéajlëʼë Jesús bönniʼ unná bëʼ \p \v 45 Níʼirö buluʼdxinëʼ niʼa náʼagaquiëʼ yuguʼ bixúz unná bëʼ, en yuguʼ bönniʼ yudoʼ fariseo ga naʼ nacuʼë bönniʼ yudoʼ naʼ, ateʼ légaquiëʼ gulë́ʼ niʼa náʼagaquiëʼ naʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Bizx que bitiʼ dichë́ʼëliʼ-nëʼ? \p \v 46 Buluʼbiʼë didzaʼ niʼa náʼagaquiëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Cuntu nu bönniʼ ruʼë didzaʼ ca ruʼë didzaʼ Bönniʼ ni. \p \v 47 Níʼirö buluʼbiʼë didzaʼ bönniʼ yudoʼ fariseo naʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Naruʼ bë́ʼtsaliʼ lataj guzxíʼ yéʼenëʼ caʼ libíʼiliʼ? \v 48 ¿Naruʼ guyéajlëʼtsëʼ Lëʼ nu bönniʼ unná bëʼ o nu bönniʼ yudoʼ fariseo? \v 49 Libíʼiliʼ dxíaliʼ döʼ tuʼ cabí rácaliʼ xibá queëʼ Dios. \p \v 50 Zoëʼ caʼ Nicodemo niʼ, bönniʼ naʼ bidxinëʼ ga zoëʼ Jesús chiʼi dzö́ʼölö, tuʼ náquiëʼ caʼ bönniʼ yudoʼ fariseo, ateʼ rëʼ légaquiëʼ: \p \v 51 —¿Naruʼ richúguruʼ queëʼ tu bönniʼ gátiëʼ lu xibá queë́ruʼ channö cabí yö́niruʼ lëʼ zíʼalö para inö́ziruʼ bi benëʼ? \p \v 52 Níʼirö buluʼbiʼë didzaʼ iaʼzícaʼrëʼ naʼ, tëʼ lëʼ: \p —¿Nácatsoʼ caʼ liʼ bönniʼ Galilea? Bulaba le nazúaj lu guichi láʼayi, ateʼ uyúʼ catu caz birúaj nitúëʼ bönniʼ ruʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios luyú Galilea. \p \v 53 Níʼirö yöjhuö́jgaquiëʼ lidxi que queë́gaquiëʼ. \c 8 \p \v 1 Guyijëʼ Jesús ga naca lu Guíʼa Yaga Olivo. \s1 Nigula naguítsjanu xibá que yöl-laʼ nutsaga naʼ \p \v 2 Cateʼ zaʼ reníʼ budxinëʼ Jesús raʼ yudoʼ, ateʼ bilaʼdxín yúguʼtë bönachi ga zoëʼ. Guröʼë Jesús, rusédinëʼ légaquiëʼ. \v 3 Níʼirö yuguʼ bönniʼ yudoʼ usedi, en yuguʼ bönniʼ yudoʼ fariseo duchë́ʼëgaquiëʼ-nu tu nigula ga zoëʼ Jesús, tuʼ gulaʼdzö́linëʼ-nu niʼ riguítsjanu xibá que yöl-laʼ nutsaga naʼ. Buluʼsudxinëʼ-nu lógaca bönachi naʼ tuʼzë́ nágagaca Jesús, \v 4 ateʼ tëʼ Lëʼ: \p —Bönniʼ Usedi, nigula ni guzxöntuʼ-nu niʼ runnu dul-laʼ riguítsjanu xibá que yöl-laʼ nutsaga naʼ. \v 5 Lu xibá queëʼ Moisés, gunná béʼenëʼ netuʼ uládxiʼtuʼ-nu guiö́j nu nigula runnu caní, para gátinu. ¿Názxiga Liʼ, nacxi rnnoʼ? \p \v 6 Caní gulaʼnnë́ʼ para ilaʼzíʼ bëʼë Jesús para ilaʼzéquiʼnëʼ uluʼzéguiëʼ Lëʼ didzaʼ. Níʼirö biyéchuëʼ Jesús, ruyúëʼ lu yu, en ruzúajëʼ lu yu naʼ len xibö́n nëʼë. \v 7 Cateʼ gulaʼnábideʼenëʼ Lëʼ, níʼirö buzuínëʼ Jesús, en rëʼ légaquiëʼ: \p —Núliʼ cabí nunliʼ dul-laʼ isí loliʼ uládxiʼliʼ-nu guiö́j. \p \v 8 Leyúbölö biyéchuëʼ Jesús, ruyúëʼ lu yu, en buguélëʼë ruzúajëʼ leyúbölö lu yu naʼ. \v 9 Cateʼ bilaʼyönnëʼ didzaʼ ni, buluʼxösa ládxiʼdoʼgaquiëʼ légaquiëʼ, ateʼ bilaʼrúajëʼ tu tuëʼ. Gulaʼsí lógaquiëʼ bönniʼ gúlarö ga bidxintë bönniʼ cuidiʼ. Nagáʼanëʼ Jesús niʼ, dzáganu nigula naʼ Lëʼ gatsaj láhuiʼlö nupa naʼ tuʼzë́ nágagaca Lëʼ. \v 10 Níʼirö buzuínëʼ Jesús leyúbölö, en cuntu nu biléʼenëʼ nu ruzegui lënu didzaʼ, pero túzinu nigula naʼ, ateʼ rëʼë-nu: \p —Nigúla, ¿gazxi nacuáʼ nupa naʼ buluʼzegui liʼ didzaʼ? ¿Naruʼ cabí zoa nu bönniʼ richúguiëʼ quiuʼ? \p \v 11 Lënu rnnanu: \p —Cuntu nu caz, Xan. \p Níʼirö Jesús rëʼë-nu: \p —Lëzcaʼ nedaʼ, bitiʼ richugaʼ quiuʼ. Böaj lidxuʼ, en bítiʼrö gunuʼ dul-laʼ. \s1 Náquiëʼ Jesús beníʼ quégaca bönachi yödzölió \p \v 12 Leyúbölö Jesús bë́ʼlenëʼ bönachi didzaʼ, rnnëʼ: \p —Nedaʼ nacaʼ beníʼ quégaca bönachi yödzölió. Nu bönniʼ záʼlenëʼ nedaʼ, bitiʼ tëʼ ga naca chul-la que dul-laʼ, pero tu beníʼ sóalen bönniʼ naʼ le uluíʼi lëʼ naca gataʼ yöl-laʼ naʼbán idú queëʼ. \p \v 13 Níʼirö tëʼ Lëʼ bönniʼ yudoʼ fariseo, taʼnnë́ʼ: \p —Liʼ runuʼ ba nalí que laʼ cuinsuʼ. Bitiʼ naca lesacaʼ le runuʼ ba nalí. Nítisö naca. \p \v 14 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Sal-laʼ runaʼ ba nalí que laʼ cuinsaʼ, idútë li naca le runaʼ ba nalí, tuʼ nözdaʼ ga birúajaʼ, en ga tsejaʼ, pero libíʼiliʼ bitiʼ nö́ziliʼ gazxi zaʼa, en calëga gazxi tsejaʼ. \v 15 Libíʼiliʼ ruchiʼa rusöröliʼ ca nácagaca le taca yödzölió ni, pero nedaʼ, rácasö quiaʼ cuntu nu bönniʼ ruchiʼa rusörö́aʼ queëʼ. \v 16 Laʼtuʼ uchiʼa usörö́aʼ, ca nácatë uchiʼa usörö́aʼ, tuʼ calëga nédaʼsö uchiʼa usörö́aʼ, pero Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ gunëʼ nedaʼ tsözxö́n. \v 17 Lëscaʼ caní lu xibá queëʼ Moisés nazúaj lu guichi le rnna: Le tunëʼ ba nalí chopëʼ bönniʼ, idútë li naca. \v 18 Nedaʼ runaʼ ba nalí que laʼ cuinsaʼ, ateʼ Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ, runëʼ caʼ ba nalí quiaʼ. \p \v 19 Níʼirö bönniʼ yudoʼ fariseo naʼ gulaʼnábinëʼ Lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Gazxi zóatsëʼ Xuzuʼ? \p Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Bitiʼ núnbëʼëliʼ nedaʼ, en bitiʼ núnbëʼëliʼ-nëʼ Xuzaʼ. Laʼtuʼ núnbëʼëliʼ nedaʼ, lëscaʼ Xuzaʼ gúnbëʼëliʼ-nëʼ. \p \v 20 Yuguʼ didzaʼ ni bëʼë Jesús cateʼ niʼ zoëʼ rusédinëʼ bönachi lu chila yudoʼ, ga naʼ nacuáʼ guíʼina gapa taʼguʼë gun que yudoʼ, pero cuntu nu guzxö́n Lëʼ, tuʼ cabí ridxini dza queëʼ tsuʼë lu náʼagaquiëʼ. \s1 Rnnëʼ Jesús: “Ga tsejaʼ nedaʼ, bitiʼ gaca guídaliʼ” \p \v 21 Leyúbölö Jesús rëʼ légaquiëʼ, rnnëʼ: \p —Uzáʼa yödzölió ni, ateʼ uguíljaliʼ nu usölá libíʼiliʼ, pero ugáʼana dul-laʼ nabágaʼliʼ, en gátiliʼ. Ga tsejaʼ nedaʼ, bitiʼ gaca guídaliʼ. \p \v 22 Níʼirö guluʼë didzaʼ bönniʼ judío unná bëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Naruʼ guti cuinëʼ? Rnnëʼ: “Ga tsejaʼ nedaʼ, libíʼiliʼ bitiʼ gaca guídaliʼ.” \p \v 23 Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Libíʼiliʼ nácaliʼ que luyú dë cadxíʼilö ni, pero nedaʼ zaʼa yehuaʼ yubá xitsáʼ. Libíʼiliʼ nácaliʼ bönachi yödzölió ni, pero nedaʼ bitiʼ nacaʼ bönniʼ yödzölió ni. \v 24 Que lë ni naʼ gudxaʼ libíʼiliʼ: Ugáʼana dul-laʼ nabágaʼliʼ, en gátiliʼ. Channö cabí tséajlëʼëliʼ naca cazaʼ Nu usölá, ugáʼana dul-laʼ nabágaʼliʼ, en gátiliʼ. \p \v 25 Níʼirö gulaʼnábinëʼ Lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Nuzxi caz nacuʼ? \p Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Nacaʼ laʼ leze ca naʼ chigudxaʼ libíʼiliʼ dza niʼte. \v 26 Zián le ral-laʼ guíaʼ libíʼiliʼ, en uchiʼa usörö́aʼ le naca queë́liʼ. Didzaʼ idútë li ruʼë Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ, ateʼ didzaʼ riyöndaʼ ruʼë Lëʼ, ruíʼilenaʼ bönachi yödzölió ni. \p \v 27 Bitiʼ gulaʼyéajniʼinëʼ ruíʼilenëʼ légaquiëʼ didzaʼ ca naca queëʼ Dios Xuz. \v 28 Que lë ni naʼ Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Cateʼ idxín dza uchísaliʼ nedaʼ, Bönniʼ Guljëʼ Bönachi, gútiliʼ nedaʼ, níʼirö guéquibeʼeliʼ naca cazaʼ Nu rusölá, en bitiʼ bi runaʼ rácasö quiaʼ, pero ca naʼ ruluíʼinëʼ Xuzaʼ nedaʼ, caʼ ruáʼa didzaʼ. \v 29 Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ zóalenëʼ nedaʼ. Bitiʼ nucáʼanëʼ Xuzaʼ nedaʼ tuzaʼ, tuʼ rúnticaʼsaʼ le raza ládxëʼë Lëʼ. \p \v 30 Cateʼ bëʼë Jesús didzaʼ ni, bönniʼ zián gulaʼyéajlëʼë Lëʼ. \s1 Nupa nácagaca zxíʼinëʼ Dios, en nupa nadzúngaca lu naʼ dul-laʼ \p \v 31 Níʼirö Jesús gudxëʼ yuguʼ bönniʼ judío naʼ taʼyéajlëʼë Lëʼ, rnnëʼ: \p —Channö gúnticaʼsiliʼ ca rnna xtídzaʼa, gácaliʼ idú bönniʼ usëda quiaʼ. \v 32 Gúnbëʼëliʼ le naca idútë li, ateʼ le naca idútë li naʼ usölá libíʼiliʼ. \p \v 33 Buluʼbiʼë didzaʼ, tëʼ Lëʼ: \p —Abraham naquiëʼ xuz gudödi queëtuʼ, en cuntu nu ben netuʼ bönniʼ nadóʼogaca. ¿Rnnatsoʼ: “Usölá libíʼiliʼ”? \p \v 34 Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Yúguʼtë nupa tun dul-laʼ, nadzúngaca lu naʼ dul-laʼ. \v 35 Nu naca bönniʼ nadóʼo bitiʼ ugáʼanaticaʼsö lidxëʼ xan yuʼu, pero nu naca zxíʼinëʼ xan yuʼu naʼ rugáʼanaticaʼsö lidxi nu naʼ naca xan yuʼu. \v 36 Caní naca, channö Nu naʼ naca Zxíʼinëʼ Dios usölá libíʼiliʼ, le nácatë uláliʼ. \v 37 Nözdaʼ naquiëʼ Abraham xuz gudödi queëliʼ, pero rizóa ribö́ʼöliʼ gútiliʼ nedaʼ, tuʼ cabí nazíʼ lu náʼaliʼ xtídzaʼa. \v 38 Nedaʼ ruáʼa didzaʼ ca naca le biléʼedaʼ ga naʼ zoëʼ Xuzaʼ, pero libíʼiliʼ runliʼ le biyö́niliʼ ga zoa xuz quéziliʼ. \p \v 39 Buluʼbiʼë didzaʼ, tëʼ Lëʼ: \p —Abraham náquiëʼ xuztuʼ. \p Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Laʼtuʼ nácaliʼ idú zxíʼini xiʼsóëʼ Abraham, gunliʼ ca naʼ benëʼ Abraham. \v 40 Naʼa, rizóa ribö́ʼöliʼ gútiliʼ nedaʼ, sal-laʼ ruíʼilenaʼ libíʼiliʼ didzaʼ idútë li, didzaʼ naʼ biyöndaʼ bëʼë Dios. Bitiʼ benëʼ Abraham caní. \v 41 Libíʼiliʼ runliʼ ca run xuz quéziliʼ. \p Níʼirö tëʼ Lëʼ: \p —Netuʼ bitiʼ caʼ nácatuʼ biʼi landoʼ. Tuzëʼ Dios náquiëʼ Xuztuʼ. \p \v 42 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Laʼtuʼ náquiëʼ Dios idú Xúziliʼ, huadxíʼiliʼ nedaʼ, tuʼ birúajaʼ nedaʼ ga zoëʼ Dios, en bidaʼ luyú ni, ateʼ calëga rácasö quiaʼ bidaʼ, pero Dios caz gusö́l-lëʼë nedaʼ. \v 43 ¿Bizx que bitiʼ gaca tséajniʼiliʼ didzaʼ ruáʼa? Naca tuʼ cabí rë́ʼëniliʼ uzë́ nágaliʼ xtídzaʼa. \v 44 Xuz quéziliʼ naca tuʼ xihuiʼ. Néquiliʼ que tuʼ xihuiʼ, en rë́ʼëniliʼ gunliʼ le rizë́ ladxiʼ xúziliʼ naʼ. Dza niʼte naca tuʼ xihuiʼ nu guti bönachi, en cabí nazíʼ lu nëʼe le naca idútë li, tuʼ cabí ruíʼi didzaʼ idútë li. Cateʼ rizíʼ yëʼ tuʼ xihuiʼ, ca naca caz ruíʼi didzaʼ, tuʼ naca nu rizíʼ yëʼ, en naca ca xúzgaca caz nupa taʼzíʼ yëʼ. \v 45 Tuʼ ruáʼa nedaʼ didzaʼ idútë li bitiʼ réajlëʼëliʼ nedaʼ. \v 46 ¿Núzxilöliʼ gaca usubágaʼliʼ nedaʼ dul-laʼ? Channö ruáʼa didzaʼ idútë li, ¿bizx que bitiʼ réajlëʼëliʼ nedaʼ? \v 47 Nu naca queëʼ Dios, ruzë́ nagui xtídzëʼë Dios, pero libíʼiliʼ, tuʼ cabí nácaliʼ queëʼ Dios, bitiʼ ruzë́ nágaliʼ xtídzëʼë. \s1 Cristo zoa cazëʼ zíʼatëlö ca Abraham \p \v 48 Níʼirö buluʼbiʼë didzaʼ yuguʼ bönniʼ judío, tëʼ Jesús: \p —Catëz gunnatuʼ cateʼ gunnatuʼ nacuʼ bönniʼ Samaria, ateʼ dzaga tuʼ xihuiʼ Liʼ. \p \v 49 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Bitiʼ dzaga tuʼ xihuiʼ nedaʼ. Nedaʼ runaʼ Xuzaʼ bal, ateʼ libíʼiliʼ ruzóaliʼ nedaʼ tsöláʼalö. \v 50 Bitiʼ runaʼ zxön cuinaʼ. Zoa Nu run zxön nedaʼ, ateʼ Lëʼ ruchiʼa rusörö́ëʼ rëʼu. \v 51 Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Nu bönniʼ siʼ lu nëʼë xtídzaʼa, bitiʼ caʼ gátiëʼ bönniʼ naʼ. \p \v 52 Níʼirö yuguʼ bönniʼ judío naʼ tëʼ Lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Naʼa réquibeʼetuʼ dzaga tuʼ xihuiʼ Liʼ. Abraham gútiëʼ, ateʼ gulátiëʼ caʼ bönniʼ guluʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios, pero Liʼ rnnoʼ: “Nu bönniʼ siʼ lu nëʼë xtídzaʼa, bitiʼ caʼ gátiëʼ bönniʼ naʼ.” \v 53 ¿Naruʼ nácatërötsoʼ Liʼ zxön ca xúziruʼ Abraham? Gútiëʼ lëʼ, ateʼ gulátiëʼ caʼ bönniʼ guluʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios. ¿Nuzxi caz run cuinuʼ? \p \v 54 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Channö nedaʼ gunaʼ zxön cuinaʼ, yöl-laʼ zxön naʼ bitiʼ bi gaca. Xuzaʼ runëʼ nedaʼ zxön, ateʼ libíʼiliʼ rnnaliʼ náquiëʼ Dios queë́liʼ. \v 55 Libíʼiliʼ bitiʼ núnbëʼëliʼ-nëʼ Dios Xuz, pero nedaʼ núnbëʼa-nëʼ. Laʼtuʼ inníaʼ: Bitiʼ núnbëʼa-nëʼ, gacaʼ nu rizíʼ yëʼ ca naʼ nácaliʼ libíʼiliʼ, rizíʼ yë́ʼëliʼ. Naʼa, le nácatë núnbëʼa-nëʼ, en nazíʼ lu naʼa xtídzëʼë. \v 56 Xúziliʼ Abraham budzéjanëʼ tuʼ ral-laʼ iléʼenëʼ dza soaʼ yödzölió ni, en sal-laʼ gútiëʼ dza niʼte, biléʼenëʼ le, en budzéjadeʼenëʼ. \p \v 57 Níʼirö yuguʼ bönniʼ judío naʼ tëʼ Jesús, taʼnnë́ʼ: \p —Bitiʼ yuíʼinuʼ chi-un iz. ¿Naruʼ biléʼetsenuʼ Abraham? \p \v 58 Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Zíʼatëlö ca soëʼ Abraham, nedaʼ zoa cazaʼ. \p \v 59 Níʼirö gulaʼguélëʼë guiö́j para uluʼladxëʼ Jesús, pero Lëʼ bunítitë cuinëʼ, en burúajëʼ löʼa yudoʼ naʼ. Gudödëʼ gatsaj láhuiʼlö ga naʼ nacuʼë, ateʼ söhuö́jëʼ. \c 9 \s1 Ruúnëʼ Jesús tu bönniʼ guljëʼ nachúl-latë lahuëʼ \p \v 1 Cateʼ gudödëʼ Jesús tu lataj, biléʼenëʼ tu bönniʼ niʼ guljëʼ nachúl-latë lahuëʼ. \v 2 Gulaʼnábinëʼ Jesús bönniʼ usëda queëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Bönniʼ Usedi, ¿nuzxi ben dul-laʼ? ¿Naruʼ bönniʼ ni o xuz xinë́ʼë tuʼ guljëʼ nachúl-latë lahuëʼ? \p \v 3 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Bitiʼ naca tuʼ benëʼ dul-laʼ bönniʼ ni, en calëga tuʼ gulunëʼ dul-laʼ xuz xinë́ʼë, pero naca para iláʼ lahui yöl-laʼ huáca queëʼ Dios niʼa queëʼ bönniʼ ni. \v 4 Run bayudxi gunruʼ xichinëʼ Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ, tsanni ni naca ca lahuiʼ dza. Huadxín dza gaca chul-la que yöl-laʼ guti, cateʼ cuntu nu gaca gun dxin. \v 5 Tsanni ni zoaʼ yödzölió ni, nacaʼ beníʼ quégaca bönachi yödzölió. \p \v 6 Cateʼ Jesús budxi bëʼë didzaʼ ni, gurúʼunëʼ zxönaʼ lu yu, en benëʼ gúnaʼdoʼ len zxönaʼ naʼ, ateʼ buguʼë gunaʼ naʼ guiö́j lahuëʼ bönniʼ naʼ nachul-la lahuëʼ. \v 7 Níʼirö rëʼ lëʼ: \p —Guyéaj yöjtibi loʼ lu beaj nisa nazíʼi le Siloé. \p Siloé naca tu didzaʼ hebreo le rnna: Nasöl-laʼ. \p Níʼirö bönniʼ naʼ nachul-la lahuëʼ guyijëʼ niʼ, yöjtibi lahuëʼ. Cateʼ buzë́ʼë niʼ chiriléʼenëʼ. \v 8 Níʼirö buluʼbani bönachi dzaga yuʼu queëʼ, en nupa niʼ bilaʼléʼe lëʼ zíʼatëlö cateʼ niʼ nachul-la lahuëʼ, taʼnná: \p —¿Naruʼ calëga bönniʼ ni bönniʼ naʼ riböʼë rinabëʼ nu bi unödzaj queëʼ? \p \v 9 Bal-lëʼ taʼnnë́ʼ: \p —Lëʼ naʼ. \p Iaʼbal-lëʼ taʼnnë́ʼ: \p —Calëga lëʼ, pero ca rnaʼ lahuëʼ bönniʼ naʼ, rnaʼ lahuëʼ caʼ bönniʼ ni. \p Lëʼ rnnëʼ: \p —Nedaʼ naʼ. \p \v 10 Níʼirö gulaʼnábinëʼ lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Nacxi caz guca, guyalaj guiö́j loʼ? \p \v 11 Bubiʼë didzaʼ, rëʼ légaquiëʼ: \p —Bönniʼ naʼ lëʼ Jesús benëʼ gúnaʼdoʼ, ateʼ gudëbëʼ gúnaʼdoʼ naʼ guiö́j lahuaʼ, en gudxëʼ nedaʼ: “Guyéaj raʼ beaj nisa nazíʼi le Siloé, yöjtibi loʼ.” Guyijaʼ niʼ, yöjtibi lahuaʼ, ateʼ guyálajtë guiö́j lahuaʼ. \p \v 12 Níʼirö gulaʼnábinëʼ lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Gazxi zoëʼ bönniʼ naʼ? \p Lëʼ rëʼ légaquiëʼ: \p —Bitiʼ nözdaʼ. \s1 Yuguʼ bönniʼ yudoʼ taʼnáb yúdxinëʼ bönniʼ naʼ guyalaj guiö́j lahuëʼ \p \v 13 Níʼirö gulaʼchë́ʼë bönniʼ naʼ zíʼalö nachul-la lahuëʼ, en buluʼsudxinëʼ lëʼ lógaquiëʼ bönniʼ yudoʼ fariseo. \v 14 Tuʼ naca dza láʼayi quégaquiëʼ cateʼ benëʼ Jesús gúnaʼdoʼ naʼ, en gusaljëʼ guiö́j lahuëʼ bönniʼ naʼ zíʼalö nachul-la lahuëʼ, \v 15 que lë ni naʼ yuguʼ bönniʼ yudoʼ fariseo naʼ gulaʼnábinëʼ lëʼ leyúbölö nacxi guca guyalaj guiö́j lahuëʼ. Lëʼ gudxëʼ légaquiëʼ: \p —Budxíëʼ gúnaʼdoʼ guiö́j lahuaʼ, ateʼ yöjtibaʼ le, en riléʼedaʼ. \p \v 16 Níʼirö guluʼë didzaʼ bal-lëʼ bönniʼ yudoʼ fariseo naʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Bitiʼ nasöl-lëʼ Dios bönniʼ naʼ, tuʼ cabí rapa chiʼë dza láʼayi. \p Iaʼbal-lëʼ taʼnnë́ʼ: \p —¿Naruʼ huácatsö tu bönniʼ dul-laʼ gunëʼ yuguʼ yöl-laʼ huáca runëʼ bönniʼ naʼ? \p Caní guca, bilaʼrúajëʼ choplö. \v 17 Leyúbölö gulaʼnábinëʼ bönniʼ naʼ zíʼalö nachul-la lahuëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Bizxi rnnoʼ liʼ queëʼ bönniʼ naʼ, gusaljëʼ guiö́j loʼ? \p Lëʼ rnnëʼ: \p —Náquiëʼ bönniʼ ruʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios. \p \v 18 Bitiʼ gulaʼyéajlëʼë bönniʼ judío unná bëʼ naʼ guljëʼ nachúl-latë lahuëʼ bönniʼ naʼ, en guyalaj guiö́j lahuëʼ, cateʼ buluʼlídzarëʼ xuz xinë́ʼë bönniʼ naʼ guyalaj guiö́j lahuëʼ, \v 19 ateʼ gulaʼnábinëʼ légaquiëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Naruʼ náquiëʼ bönniʼ ni zxíʼiniliʼ, rnnaliʼ guljëʼ nachúl-latë lahuëʼ? ¿Nacxi caz naca riléʼenëʼ naʼa? \p \v 20 Buluʼbiʼë didzaʼ xuz xinë́ʼë naʼ, tëʼ légaquiëʼ: \p —Nö́zituʼ bönniʼ ni náquiëʼ zxíʼinituʼ, en guljëʼ nachúl-latë lahuëʼ, \v 21 pero nacxi guca, riléʼenëʼ naʼa, bitiʼ nöztuʼ, en nuzxi naʼ gusalaj guiö́j lahuëʼ, bitiʼ nöztuʼ. Guliʼnabi-nëʼ lëʼ, tuʼ chináquiëʼ bönniʼ chinaca. Lë cazëʼ quíxjöʼë. \p \v 22 Caní gulaʼnnë́ʼ xuz xinë́ʼë bönniʼ naʼ zíʼalö nachul-la lahuëʼ, tuʼ tádxinëʼ yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ, tuʼ chigulún xtídzaʼgaquiëʼ bönniʼ judío naʼ channö nu bönniʼ siʼ lu nëʼë Jesús náquiëʼ Cristo, tsaz uluʼbéajëʼ bönniʼ naʼ lu yuʼu ga tuʼdubëʼ bönniʼ judío, en tuʼsëdëʼ queëʼ Dios. \v 23 Que lë ni naʼ gulaʼnnë́ʼ xuz xinë́ʼë: “Guliʼnabi-nëʼ lëʼ, tuʼ chináquiëʼ bönniʼ chinaca.” \p \v 24 Níʼirö yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ buluʼlidzëʼ leyúbölö bönniʼ naʼ zíʼalö nachul-la lahuëʼ, ateʼ tëʼ lëʼ: \p —Niʼa queëʼ Xanruʼ Dios gudixjöʼ le nácatë. Netuʼ réquibeʼetuʼ bönniʼ naʼ náquiëʼ bönniʼ dul-laʼ. \p \v 25 Níʼirö bubiʼë didzaʼ, rnnëʼ: \p —Channö náquiëʼ bönniʼ dul-laʼ bitiʼ nözdaʼ. Tu le nözdaʼ. Zíʼalö nachul-la lahuaʼ, ateʼ naʼa riléʼedaʼ. \p \v 26 Gulaʼnábinëʼ lëʼ leyúbölö, taʼnnë́ʼ: \p —¿Bizxi benëʼ quiuʼ? ¿Nacxi benëʼ gusaljëʼ guiö́j loʼ? \p \v 27 Bubiʼë didzaʼ, rëʼ légaquiëʼ: \p —Chigúdxi cazaʼ libíʼiliʼ, pero bitiʼ gúʼuniliʼ siʼ lu náʼaliʼ xtídzaʼa. ¿Bizx que naʼ rë́ʼëniliʼ yö́niliʼ leyúbölö? ¿Naruʼ rë́ʼëniliʼ táʼaliʼ caʼ Lëʼ? \p \v 28 Níʼirö buluʼlidza ziʼë lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Liʼ doʼo Lëʼ, pero netuʼ dáʼatuʼ Moisés. \v 29 Netuʼ nöztuʼ Dios bë́ʼlenëʼ Moisés didzaʼ, pero ca naca queëʼ bönniʼ ni, bitiʼ nöztuʼ nuzxi caz gusöl-laʼ Lëʼ. \p \v 30 Níʼirö bubiʼë didzaʼ bönniʼ naʼ, rëʼ légaquiëʼ: \p —Lë ni run ga rubánidaʼ. Libíʼiliʼ bitiʼ nö́ziliʼ nuzxi gusöl-laʼ bönniʼ ni, ateʼ Lëʼ gusaljëʼ guiö́j lahuaʼ. \v 31 Nö́ziruʼ bitiʼ riyönnëʼ Dios yuguʼ bönniʼ dul-laʼ, pero channö reaj ládxëʼë tu bönniʼ Dios, en runëʼ ca rë́ʼënëʼ Lëʼ, Dios riyönnëʼ bönniʼ ni. \v 32 Dza niʼte bitiʼ riyö́n nu gunná channö nu bönniʼ gusaljëʼ guiö́j lahuëʼ tu bönniʼ guljëʼ nachúl-latë lahuëʼ. \v 33 Laʼtuʼ cabí náquiëʼ bönniʼ ni queëʼ Dios, bitiʼ bi gaca gunëʼ. \p \v 34 Níʼirö buluʼbiʼë didzaʼ, tëʼ lëʼ: \p —Ca guljuʼ naca bëʼ nabáguʼu dul-laʼ. ¿Naruʼ liʼ ruséditsenuʼ netuʼ? \p Níʼirö buluʼbéajëʼ lëʼ níʼilö. \s1 Nupa nácagaca chul-la niti \p \v 35 Biyönnëʼ Jesús ca gulunëʼ bönniʼ judío unná bëʼ, buluʼbéajëʼ bönniʼ naʼ zíʼalö nachul-la lahuëʼ. Cateʼ budzáguëʼ lëʼ, gudxëʼ lëʼ: \p —¿Ba réajlëʼu Zxíʼinëʼ Dios? \p \v 36 Bubiʼë didzaʼ lëʼ, rëʼ Jesús: \p —¿Nuzxi naʼ, Xan, para tséajlëʼa Lëʼ? \p \v 37 Jesús rëʼ lëʼ: \p —Chibiléʼenuʼ Lëʼ, ateʼ nedaʼ ni ruíʼilenaʼ liʼ didzaʼ, nacaʼ Zxíʼinëʼ Dios. \p \v 38 Níʼirö bönniʼ naʼ, guyalaj guiö́j lahuëʼ, guyéaj ládxëʼë Jesús, en rëʼ Lëʼ: \p —Xan, réajlëʼa Liʼ. \p \v 39 Jesús rnnëʼ: \p —Para uchiʼa usörö́aʼ bönachi bidaʼ yödzölió ni, para uluʼléʼe nupa nachul-la nanítigaca, en ilaca ca nu nachul-la lahui nupa téquiguequi taʼléʼe. \p \v 40 Cateʼ yuguʼ bönniʼ yudoʼ fariseo naʼ nacuáʼlenëʼ Jesús bilaʼyönnëʼ didzaʼ ni, níʼirö tëʼ Lëʼ: \p —¿Naruʼ nachul-la nanítitsatuʼ? \p \v 41 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Laʼnáruʼ nachúl-lasö guiö́j loliʼ, bitiʼ ibágaʼliʼ dul-laʼ. Naʼa rnnaliʼ: “Riléʼetuʼ.” Que lë ni naʼ nabágaʼliʼ dul-laʼ. \c 10 \s1 Rucúdzuʼë didzaʼ Jesús que lëʼa quégacabaʼ böʼcuʼ zxilaʼ \p \v 1 Gunnë́ʼ caʼ Jesús: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Nu bönniʼ bitiʼ raziëʼ sacaʼ ga nu riyaza lëʼa quégacabaʼ böʼcuʼ zxilaʼ, pero tsáziëʼ sacaʼ ga yúbölö, bönniʼ ni náquiëʼ gubán, en ribán cazëʼ. \v 2 Nu bönniʼ raziëʼ sacaʼ ga nu riyaza náquiëʼ bönniʼ run chiʼi cazëʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ. \v 3 Para tsáziëʼ bönniʼ ni, risalaj nu zoa run chiʼi ga nu riyaza, ateʼ taʼyö́nibaʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ chiʼë, en tuʼúnbëʼëbaʼ-nëʼ. Lëʼ rulidzëʼ-baʼ que queë́baʼ ca lë́gacabaʼ, en rubéajëʼ yuguʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ. \v 4 Cateʼ chinubéajëʼ-baʼ yúguʼtëbaʼ böʼcuʼ zxilaʼ néquigacabaʼ queëʼ, röjnö́ruëʼ lógacabaʼ, ateʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ röjnógacabaʼ lëʼ, tuʼ tuʼúnbëʼëbaʼ chiʼë. \v 5 Bönniʼ yúbölö bitiʼ tsöjnógacabaʼ lëʼ, pero uluʼzxúnnajbaʼ queëʼ, tuʼ cabí núnbëʼgacabaʼ chíʼigaquiëʼ bönniʼ yúbölö. \p \v 6 Le rucudzuʼ didzaʼ ni gudxëʼ Jesús légaquiëʼ, pero bitiʼ gulaʼyéajniʼinëʼ lë naʼ rëʼ légaquiëʼ. \s1 Náquiëʼ Jesús ca bönniʼ rapa chiʼë-baʼ böʼcuʼ zxilaʼ \p \v 7 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ leyúbölö, rnnëʼ: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Nedaʼ nacaʼ ca tu ga taʼyázabaʼ böʼcuʼ zxilaʼ. \v 8 Chigulaʼlë́ʼë zián bönniʼ gulaʼnnë́ʼ nácagaquiëʼ Cristo, pero yúguʼtë bönniʼ naʼ bilaʼdxinëʼ zíʼalö ca nedaʼ, nácagaquiëʼ gubán, en taʼbán cazëʼ, ateʼ bitiʼ buluʼzë́ nágabaʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ légaquiëʼ. \v 9 Nedaʼ nacaʼ ca tu ga nu riyaza. Nútiʼtës bönniʼ tsázalenëʼ nedaʼ, ulë́ʼ bönniʼ naʼ, en gáquiëʼ ca tubaʼ böʼcuʼ zxilaʼ rázabaʼ, en rurúajbaʼ, en ridzö́libaʼ le rágubaʼ. \p \v 10 ’Zaʼzëʼ bönniʼ gubán para cuanëʼ-baʼ, en gútiëʼ-baʼ, en usunítiëʼ-baʼ. Nedaʼ bidaʼ para gataʼ yöl-laʼ naʼbán idú quégaca bönachi nácagaca ca böʼcuʼ zxilaʼ quiaʼ. Le nácatë gataʼ quégaquiëʼ yöl-laʼ naʼbán idú naʼ. \v 11 Nedaʼ run chíʼigacaʼ bönachi quiaʼ ca runëʼ bönniʼ naʼ, lu yöl-laʼ dxiʼi ladxiʼ queëʼ rapa chiʼë yuguʼ böʼcuʼ zxilaʼ. Bönniʼ naʼ rapa chiʼë-baʼ böʼcuʼ zxilaʼ caní zoa cazëʼ udödëʼ yöl-laʼ naʼbán queëʼ niʼa quégacabaʼ böʼcuʼ zxilaʼ queëʼ. \v 12 Tu bönniʼ nazxjëʼ rapa chiʼë-baʼ böʼcuʼ zxilaʼ, cateʼ riléʼenëʼ záʼabaʼ böʼcuʼ guíʼa síniaʼ, rucáʼanëʼ-baʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ, en ruzxúnnajëʼ, ateʼ böʼcuʼ guíʼa síniaʼ naʼ ráguyaʼabaʼ yuguʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ, en rusilásibaʼ légacabaʼ. Caní runëʼ bönniʼ naʼ rapa chiʼë-baʼ böʼcuʼ zxilaʼ tuʼ cabí náquiëʼ idú nu run chiʼi-baʼ böʼcuʼ zxilaʼ, ateʼ bitiʼ néquigacabaʼ que cazëʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ. \v 13 Ruzxúnnajëʼ bönniʼ nazxjëʼ naʼ tuʼ rapa chiʼë-baʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ para síʼisëʼ dumí, en bitiʼ ruíʼi ládxëʼë-baʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ. \p \v 14-15 ’Nedaʼ nacaʼ bönniʼ, lu yöl-laʼ dxiʼi ladxiʼ quiaʼ run chíʼigacaʼ-baʼ böʼcuʼ zxilaʼ. Ca naʼ núnbëʼë Xuzaʼ nedaʼ, ateʼ nedaʼ núnbëʼa-nëʼ Xuzaʼ, lëscaʼ caní núnbeʼegacadaʼ bönachi quiaʼ nácagaca ca böʼcuʼ zxilaʼ quiaʼ, en rudödaʼ yöl-laʼ naʼbán quiaʼ niʼa quégacabaʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ, ateʼ böʼcuʼ zxilaʼ naʼ néquiguequibaʼ quiaʼ núnbëʼgacabaʼ nedaʼ. \v 16 Lëscaʼ nacuáʼabaʼ iaʼzícaʼröbaʼ böʼcuʼ zxilaʼ quiaʼ bitiʼ nabábagacabaʼ ni. Lëscaʼ légacabaʼ ral-laʼ tsöjxíʼgacaʼ-baʼ. Légacabaʼ uluʼzë́ nágabaʼ chiʼa, en ilácabaʼ tuz len iaʼzícaʼröbaʼ böʼcuʼ zxilaʼ quiaʼ, ateʼ nedaʼ caz gun chíʼigacaʼ-baʼ. \p \v 17 ’Que lë ni naʼ nadxíʼinëʼ Xuzaʼ nedaʼ, tuʼ rudödaʼ yöl-laʼ naʼbán quiaʼ, guʼa lataj nu guti nedaʼ, ateʼ uziʼa le leyúbölö, ubanaʼ lu yöl-laʼ guti. \v 18 Cuntu nu bönniʼ séquiʼnëʼ gútiëʼ nedaʼ, pero nedaʼ rudödi cazaʼ yöl-laʼ naʼbán quiaʼ, gátiaʼ. Dë lu naʼa udödaʼ le, en dë lu naʼa uziʼa le leyúbölö. Caní naca le gunná béʼenëʼ Xuzaʼ nedaʼ. \p \v 19 Cateʼ yuguʼ bönniʼ judío bilaʼyönnëʼ didzaʼ ni, leyúbölö bilaʼrúajëʼ choplö ca téquinëʼ queëʼ. \v 20 Ziánëʼ taʼnnë́ʼ: \p —Yuʼu böʼ xihuiʼ Lëʼ, en nachixi icjëʼ. ¿Bizx que ruzë́ nágaliʼ Lëʼ? \p \v 21 Iaʼbal-lëʼ taʼnnë́ʼ: \p —Bitiʼ caʼ ruʼë caní didzaʼ bönniʼ yuʼu böʼ xihuiʼ lëʼ. ¿Naruʼ huácatsö böʼ xihuiʼ usalaj guiö́j lógaquiëʼ bönniʼ nachul-la lógaquiëʼ? \s1 Yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ tuʼzóëʼ Jesús tsöláʼalö \p \v 22 Raca beoʼ ziaga, en naca dza naʼ tunëʼ laní yödzö Jerusalén, tuʼsubanëʼ ca gulaʼguʼë yudoʼ quégaquiëʼ lu nëʼë Dios. \v 23 Ridë́ʼ Jesús raʼ yudoʼ ga naca chila que, nazíʼi le Chila Queëʼ Salomón. \v 24 Yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ gulaʼguʼë Jesús lë́ʼalö, en tëʼ Lëʼ: \p —¿Bátaxi caz usanuʼ runuʼ ga rö́ʼötuʼ böniga? Channö nacuʼ liʼ Cristo, ca nácatë gudíxjöiʼi netuʼ. \p \v 25 Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Chigudxi cazaʼ libíʼiliʼ, pero bitiʼ réajlëʼëliʼ nedaʼ. Yuguʼ dxin runaʼ tuʼ dë lu naʼa uláz queëʼ Xuzaʼ nácagaca bëʼ Nu nacaʼ. \v 26 Libíʼiliʼ bitiʼ réajlëʼëliʼ nedaʼ, tuʼ cabí nabábalenliʼ nupa nácagaca böʼcuʼ zxilaʼ quiaʼ, ca naʼ chigudxi cazaʼ libíʼiliʼ. \v 27 Taʼyö́nibaʼ böʼcuʼ zxilaʼ quiaʼ chiʼa, en tuʼúnbeʼebaʼ nedaʼ, ateʼ nedaʼ núnbeʼegacadaʼ-baʼ, ateʼ ridijácalenbaʼ nedaʼ. \v 28 Nedaʼ runödzjaʼ yöl-laʼ naʼbán idú quégacabaʼ, ateʼ bitiʼ caʼ ilaʼnítibaʼ, ateʼ cuntu nu sequiʼ ubéaj légacabaʼ lu naʼa nedaʼ. \v 29 Xuzaʼ Dios bennëʼ quiaʼ légacabaʼ, ateʼ Lëʼ nápatërëʼ yöl-laʼ huáca ca yúguʼtë bönachi, ateʼ cuntu nu sequiʼ ubéaj légacabaʼ lu nëʼë Xuzaʼ. \v 30 Nedaʼ, en Dios Xuz, tuz nácatuʼ. \p \v 31 Leyúbölö yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ naʼ buluʼguélëʼë guiö́j uluʼladxëʼ Jesús. \v 32 Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Zian le naca dxiʼa benaʼ loliʼ tuʼ dë lu naʼa uláz queëʼ Xuzaʼ. ¿Niʼa que bízxilö dxin dxiʼa ni uládxiʼliʼ nedaʼ guiö́j? \p \v 33 Buluʼbiʼë didzaʼ bönniʼ judío unná bëʼ naʼ, tëʼ Lëʼ: \p —Niʼa que dxin dxiʼa bitiʼ uládxiʼtuʼ liʼ guiö́j, pero tuʼ cabí rnníoʼ dxiʼa queëʼ Dios, tuʼ nacuʼ liʼ bönáchisö, en run cuinuʼ Dios. \p \v 34 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —¿Naruʼ cabí nazúaj lu guichi lu xibá queë́liʼ ca gunnë́ʼ Dios, rnna: “Nedaʼ rnníaʼ: Nácaliʼ yuguʼ dios”? \v 35 Nöz quéziruʼ le nazúaj lu guichi láʼayi nazúaj tsaz. Lu guichi láʼayi naʼ ruíʼi lágaquiëʼ dios, bönniʼ niʼ Dios bë́ʼlenëʼ légaquiëʼ didzaʼ. \v 36 Dios bubéajëʼ nedaʼ quez queëʼ, en gusö́l-lëʼë nedaʼ yödzölió ni. ¿Naruʼ rnnátsaliʼ quiaʼ: “Liʼ bitiʼ rnníoʼ dxiʼa queëʼ Dios”, tuʼ gunníaʼ: Zxíʼinëʼ Dios nacaʼ? \v 37 Channö cabí runaʼ dxin budödëʼ Xuzaʼ Dios lu naʼa, bitiʼ ral-laʼ tséajlëʼëliʼ nedaʼ. \v 38 Channö runaʼ dxin budödëʼ Dios lu naʼa, sal-laʼ bitiʼ réajlëʼëliʼ nedaʼ caz, guliʼtséajlëʼ le nácagaca bëʼ dxin naʼ runaʼ, para guéquibeʼeliʼ náquiëʼ Dios Xuz tuz len nedaʼ, ateʼ nedaʼ caʼ nacaʼ tuz len Xuzaʼ. \p \v 39 Leyúbölö gulaʼzóa gulaʼböʼë ilaʼzönëʼ Jesús, pero Lëʼ bulë́ʼ lu náʼagaquiëʼ. \p \v 40 Níʼirö guyijëʼ Jesús leyúbölö iaʼtsöláʼa yegu Jordán, ga niʼ buquilëʼ Juan bönachi nisa zíʼatëlö, ateʼ bugáʼanëʼ Jesús niʼ. \v 41 Bilaʼdxín bönachi zián ga zoëʼ Jesús, taʼnná: \p —Le nácatë bitiʼ benëʼ Juan nitú yöl-laʼ huáca zxön, pero yúguʼtë le gunnë́ʼ Juan naʼ ca ral-laʼ gaca queëʼ bönniʼ ni, idútë li zeaj naca. \p \v 42 Que lë ni naʼ gulaʼyéajlëʼë bönniʼ zián Jesús ga naʼ zoëʼ. \c 11 \s1 Le guca cateʼ gútiëʼ Lázaro \p \v 1 Dza niʼ réʼenëʼ Lázaro, bönniʼ Betania, le naca ládzagacanu María, en Marta. Nácanu Marta naʼ zxílanu María naʼ. \v 2 Nácanu María naʼ nigula zanëʼ Lázaro, bönniʼ naʼ réʼenëʼ, en nácanu caʼ nigula naʼ gulúʼunu le riláʼ zxixi niʼë Xanruʼ, en buzxinu niʼë len guitsaʼ ícjanu. \v 3 Gulaʼsö́l-laʼnu nigula zanëʼ Lázaro naʼ nu yöjö́dx Jesús, gunná: \p —Xan, buyútsöcaʼ, réʼenëʼ Lázaro, bönniʼ naʼ nadxíʼinuʼ-nëʼ. \p \v 4 Cateʼ biyönnëʼ Jesús didzaʼ ni, gudxëʼ nupa nacuáʼ niʼ, rnnëʼ: \p —Yödzöhuë́ʼ ni bitiʼ naca le guti lëʼ tsaz, pero naca para iláʼ lahui yöl-laʼ zxön queëʼ Dios, ateʼ niʼa que yödzöhuë́ʼ ni iláʼ lahui caʼ yöl-laʼ zxön quiaʼ nedaʼ, Zxíʼinëʼ Dios. \p \v 5 Jesús nadxíʼinëʼ Marta, en nigula zxílanu Marta naʼ, en Lázaro naʼ. \v 6 Sal-laʼ nadxíʼinëʼ Jesús légaquiëʼ, cateʼ biyönnëʼ réʼenëʼ Lázaro, bugáʼanëʼ ga naʼ zoëʼ iaʼchopa dza caʼ. \v 7 Cateʼ bizáʼa chopa dza naʼ, Jesús gudxëʼ yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ, rnnëʼ: \p —Uyéajruʼ leyúbölö luyú Judea. \p \v 8 Níʼirö yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ tëʼ Lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Bönniʼ Usedi, siʼ gulaʼzóa gulaʼböʼë bönniʼ judío unná bëʼ niʼ uluʼladxëʼ Liʼ guiö́j. ¿Naruʼ uyéajtsoʼ leyúbölö niʼ? \p \v 9 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Nacuáʼ caz chinnu hora lahuiʼ dza. Nu bönniʼ ridë́ʼ lahuiʼ dza, bitiʼ tsöjchéguʼë, tuʼ riléʼenëʼ, tuʼ zóalen lëʼ beníʼ zoa yödzölió ni. \v 10 Channö ridë́ʼ bönniʼ naʼ chiʼi dzö́ʼölö, röjchéguʼë, tuʼ cabí zóalen beníʼ lëʼ. \p \v 11 Cateʼ budxi bëʼë Jesús didzaʼ ni, níʼirö gudxëʼ légaquiëʼ: \p —Rásiëʼ Lázaro, böchiʼ luzáʼaruʼ, ateʼ tsejaʼ nedaʼ, en usubanaʼ-nëʼ. \p \v 12 Níʼirö yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ tëʼ Lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Xan, channö rásiëʼ, huöáquiëʼ. \p \v 13 Gunnë́ʼ caní Jesús tuʼ chigútiëʼ Lázaro, pero légaquiëʼ téquinëʼ gunnë́ʼ: Rásisëʼ Lázaro. \v 14 Níʼirö Jesús gudxëʼ légaquiëʼ yálajdoʼ, gunnë́ʼ: \p —Chigútiëʼ Lázaro. \v 15 Rudzéjadaʼ tuʼ cabí zoaʼ niʼ, tuʼ gaca naʼa tu le uzíʼiliʼ xibé, le gun ga tséajlëʼëliʼ nedaʼ. Uyéajruʼ naʼa ga naʼ dëʼ Lázaro. \p \v 16 Níʼirö Tomás, bönniʼ naʼ tuʼë lëʼ, Bönniʼ Bilidiʼ gudxëʼ iaʼzícaʼrëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús, rnnëʼ: \p —Uyéajruʼ caʼ rëʼu, en gátilenruʼ-nëʼ. \s1 Náquiëʼ Jesús Nu rusubán nupa chinátigaca, encaʼ Nu nabániruʼ \p \v 17-19 Dë yödzö Betania gálaʼsö ga dë Jerusalén naʼ, le naca ca rizáʼaruʼ tu hóratëz. Que lë ni naʼ chibilaʼdxinëʼ zián bönniʼ judío ga naʼ nacuáʼanu Marta, en María, en tuʼhuë́ tsáhuëʼë légacanu tuʼ gútiëʼ bönniʼ zángacanu. Cateʼ Jesús bidxinëʼ niʼ, biyönnëʼ chiguca tapa dza yuʼë Lázaro naʼ yeru ba. \v 20 Cateʼ biyö́ninu Marta didzaʼ zëʼë Jesús, níʼirö birúajnu yuʼu, yöjtságanu Lëʼ, pero María bugáʼananu yuʼu naʼ. \v 21 Marta naʼ rënu Jesús: \p —Xan, laʼtuʼ zuʼ ni, bitiʼ gátiëʼ bönniʼ zanaʼ. \v 22 Lëscaʼ naʼa, nözdaʼ yúguʼtë le inábinuʼ Dios, Lëʼ gunnëʼ quiuʼ. \p \v 23 Jesús rëʼë-nu: \p —Ubanëʼ bönniʼ zanuʼ. \p \v 24 Marta rënu Lëʼ: \p —Nözdaʼ ubanëʼ cateʼ idxín dza údxi cateʼ uluʼbán nupa chinátigaca. \p \v 25 Níʼirö Jesús rëʼë-nu: \p —Naca cazaʼ nedaʼ Nu rusubán nupa chinátigaca, encaʼ Nu nabánigaca bönachi. Nu tséajlëʼ nedaʼ, sal-laʼ gati nu naʼ, ubán caz, \v 26 ateʼ yúguʼtë bönniʼ nabángaquiëʼ, en taʼyéajlëʼë nedaʼ, bitiʼ caʼ ilátiëʼ tsaz. ¿Réajlëʼu lë ni? \p \v 27 Marta rënu Lëʼ: \p —Ön, Xan. Réajlëʼa nacuʼ Liʼ Cristo, Zxíʼinëʼ Dios, Bönniʼ naʼ guzxíʼ lu nëʼë Dios isö́l-lëʼë yödzölió ni. \s1 Ribödxëʼ Jesús tuʼ ruíʼi ládxëʼë nigula zanëʼ Lázaro \p \v 28 Cateʼ budxi bë́ʼënu Marta naʼ didzaʼ ni, bö́ajnu yuʼu, yöjlídzanu María, zxílanu, ateʼ bagáchiʼsö rënu lënu: \p —Bönniʼ Usedi zoëʼ ni, rulidzëʼ liʼ. \p \v 29 Cateʼ biyö́ninu María didzaʼ ni, laʼ guyástënu, zéajnu ga naʼ zoëʼ Jesús. \v 30 Bitiʼ rázinëʼ Jesús laʼ yö́dzödoʼ naʼ, pero zóasëʼ ga naʼ yöjtságanu Marta Lëʼ. \v 31 Cateʼ yuguʼ bönniʼ judío naʼ nacuáʼlenëʼ María naʼ, en tuʼhuë́ tsáhuëʼë-nu bilaʼléʼenëʼ-nu guyásanu, en birúajnu carelö ga naca lu yuʼu, níʼirö yöjnógaquiëʼ-nu, taʼnnë́ʼ: \p —Uyéajnu raʼ yeru ba tsöjchö́dxinu niʼ. \p \v 32 Níʼirö bidxinnu María ga naʼ zoëʼ Jesús. Cateʼ biléʼenu Lëʼ, biyéchunu xiniʼë, en rënu Lëʼ: \p —Xan, laʼtuʼ zuʼ ni, bitiʼ gátiëʼ bönniʼ zanaʼ. \p \v 33 Cateʼ biléʼenëʼ Jesús ribö́dxinu, en taʼbödxëʼ caʼ bönniʼ judío naʼ dzágagaquiëʼ-nu, níʼirö buíʼinnëʼ, en gunnëdaʼ ládxëʼë. \v 34 Rnnëʼ: \p —¿Gazxi bucáchiʼliʼ-nëʼ? \p Tëʼ Lëʼ: \p —Gudá uyúʼ. \p \v 35 Gurödxëʼ Jesús. \v 36 Níʼirö gulaʼnnë́ʼ bönniʼ judío naʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Buliʼyútsöcaʼ ca nadxíʼideʼenëʼ lëʼ. \p \v 37 Bal-lëʼ taʼnnë́ʼ: \p —Bönniʼ ni benëʼ ga riléʼenëʼ bönniʼ naʼ zíʼalö nachul-la lahuëʼ. ¿Naruʼ cabí gúcatsö gunëʼ ga bitiʼ gátiëʼ Lázaro? \s1 Rubanëʼ Lázaro lu yöl-laʼ guti \p \v 38 Leyúbölö gunnëdaʼ ládxëʼë Jesús, ateʼ bidxinëʼ raʼ yeru ba naʼ. Ba naʼ naca tu yeru nadaj lëʼe guíʼa guiö́j, ateʼ daʼ tu guiö́jtaʼa le nusayaj ga nu riyaza le. \v 39 Jesús gudxëʼ nupa nacuáʼ niʼ, rnnëʼ: \p —Guliʼcúa guiö́j ni. \p Níʼirö Marta, nigula zanëʼ bönniʼ nati naʼ, rënu Lëʼ: \p —Xan, chirilë́ʼë siguti tuʼ chiguca tapa dza nátiëʼ. \p \v 40 Jesús rëʼë-nu: \p —¿Naruʼ cabí chigudxi cazaʼ liʼ channö réajlëʼu, hualéʼenuʼ yöl-laʼ zxön queëʼ Dios? \p \v 41 Níʼirö gulaʼgǘëʼ guiö́jtaʼa naʼ nusayaj ga nu riyaza yeru ba ga naʼ yuʼë bönniʼ nati naʼ. Buyúëʼ Jesús zacaʼ lúzxibalö, rnnëʼ: \p —Xuzaʼ, reaʼ Liʼ, xclenuʼ tuʼ riyönnuʼ nedaʼ. \v 42 Nedaʼ nözdaʼ riyö́ntiquiʼsinuʼ nedaʼ, pero ruáʼa didzaʼ ni para uluʼzíʼ xibé bönachi zián ni, en ilaʼyéajlëʼ Liʼ naʼ nasö́l-luʼu nedaʼ. \p \v 43 Cateʼ budxi bëʼë Jesús didzaʼ ni, zidzaj bulidzëʼ, rnnëʼ: \p —Lázaro, burúaj nilö. \p \v 44 Burúajëʼ bönniʼ naʼ gúquiëʼ bönniʼ nati lu yeru ba, narö́ligacarö niʼa nëʼë yuguʼ láriʼdoʼ, en nagachiʼ caʼ lahuëʼ iaʼtú láriʼdoʼ. Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Buliʼlí lariʼ naʼ naröli niʼa nëʼë, en guliʼguʼë lataj sëʼë. \s1 Tun xtídzëʼë yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ ilútiëʼ Jesús \r (Mt. 26:1-5; Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2) \p \v 45 Níʼirö zián bönniʼ judío naʼ gulaʼyéajlëʼë Jesús, bönniʼ naʼ yöjácalenëʼ tsözxö́n María, en bilaʼléʼenëʼ lë naʼ benëʼ Lëʼ. \v 46 Bal-lëʼ yöjáquiëʼ ga nacuʼë bönniʼ yudoʼ fariseo, en buluʼsiyönnëʼ légaquiëʼ ca naʼ benëʼ Jesús. \v 47 Níʼirö bönniʼ yudoʼ fariseo naʼ buluʼdúbilenëʼ tsözxö́n bönniʼ yudoʼ tuʼchiʼa tuʼsörö́ëʼ, en yuguʼ bixúz unná bëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Nacxi caz gunruʼ? Runëʼ bönniʼ ni zián yöl-laʼ huáca zxön. \v 48 Channö güíʼisiruʼ-nëʼ lataj gunëʼ ca ni run cazëʼ, ilaʼyéajlëʼ yúguʼtë bönachi Lëʼ, ateʼ idijáquiëʼ bönniʼ Roma ni, duquínnajgaquiëʼ yudoʼ láʼayi queë́ruʼ, en yödzö queë́ruʼ. \p \v 49 Níʼirö bëʼë didzaʼ Caifás, bixúz lo iz naʼ, en dzáguiëʼ légaquiëʼ, rëʼ légaquiëʼ: \p —Libíʼiliʼ bitiʼ bi nö́ziliʼ, \v 50 en bitiʼ réquibeʼeliʼ run bayudxi gátiëʼ tuëʼ bönniʼ niʼa quégaca bönachi, para cabí initi idú yödzö. \p \v 51 Calëga rácasö queëʼ bëʼë didzaʼ ni, pero tuʼ náquiëʼ bixúz lo iz naʼ, que lë ni naʼ bëʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios ca ral-laʼ gátiëʼ Jesús niʼa quégaca bönachi yödzö naʼ. \v 52 Gátiëʼ Jesús, calë́gasö niʼa que yödzö naʼ, pero gátiëʼ caʼ para utubëʼ yuguʼ zxíʼinëʼ Dios násilasigaquiëʼ, para ilácagaquiëʼ tuz. \v 53 Caní guca, laʼ dza náʼasö gulún xtídzaʼgaquiëʼ ilútiëʼ Jesús. \v 54 Que lë ni naʼ bítiʼrö gudë́ʼ Jesús yálajdoʼ gapa nacuáʼ bönachi judío, pero buzë́ʼë niʼ, saʼyéajëʼ tu lataj galaʼ ga naca lataj cáʼasö, ateʼ bidxinëʼ yödzö Efraín, ga niʼ bugáʼanëʼ, ateʼ dzágagaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ Lëʼ. \p \v 55 Dza naʼ chizáʼ galaʼ Laní Pascua quégaquiëʼ bönniʼ judío cateʼ tuʼsubanëʼ ca benëʼ Dios, bubéajëʼ bönachi queëʼ luyú Egipto. Bilaʼrúaj bönachi zián yuguʼ yödzö niʼ, ateʼ gulaʼbenëʼ, söjáquiëʼ Jerusalén cateʼ siʼ idxín laní naʼ para tsöjpáʼa cuíngaquiëʼ ca naca que yudoʼ. \v 56 Yuguʼ bönniʼ naʼ nacuʼë Jerusalén tuʼguiljëʼ Jesús, en cateʼ niʼ nacuʼë chila yudoʼ, gulaʼnabi luzáʼagaquiëʼ tuëʼ iaʼtúëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Bizxi rusácaʼliʼ? ¿Huídatsëʼ laní, o bitiʼ guídëʼ? \p \v 57 Chigulaʼnná bëʼë yuguʼ bixúz unná bëʼ, en yuguʼ bönniʼ yudoʼ fariseo channö nu nözi ga zoëʼ Jesús, ral-laʼ ududíxjöiʼi légaquiëʼ para gaca tsöjxö́ngaquiëʼ Lëʼ. \c 12 \s1 María rigúʼunu le riláʼ zxixi niʼë Jesús \r (Mt. 26:6-13; Mr. 14:3-9) \p \v 1 Cateʼ niʼ nagáʼanagaca iaʼxopa dza cateʼ idxín Laní Pascua cateʼ tuʼsubanëʼ bönniʼ judío ca benëʼ Dios, bubéajëʼ bönachi queëʼ luyú Egipto, níʼirö bidxinëʼ Jesús lu yödzö Betania, ga naʼ zoëʼ Lázaro, bönniʼ naʼ gútiëʼ, en bubanëʼ lu yöl-laʼ guti. \v 2 Gulaʼguʼë tu güíʼi huagu niʼ le gahuëʼ Jesús. Gulúʼunu María le ilahuëʼ, ateʼ nútsëʼë Lázaro ladaj bönniʼ rö́ʼölengaquiëʼ Jesús ga naʼ tahuëʼ. \v 3 Níʼirö gudélaʼnu María ca tu guíë le riláʼ zxixi que yöj susén lasi idú, le nazácaʼdaʼ, en gulúʼunu le niʼë Jesús. Buzxinu niʼë len guitsaʼ ícjanu. Idútë lu yuʼu naʼ guzé böʼ zxixi. \v 4 Níʼirö bëʼë didzaʼ tu bönniʼ usëda queëʼ Jesús, lëʼ Judas Iscariote, zxíʼinëʼ tu bönniʼ lëʼ Simón, en náquiëʼ bönniʼ naʼ udödëʼ Jesús lu náʼagaquiëʼ yuguʼ bönniʼ yudoʼ, rnnëʼ: \p \v 5 —¿Bizx que bitiʼ gudóʼo le riláʼ zxixi naʼ, le nazacaʼ lázxjaruʼ que tu iz, ateʼ huáca nu quisi dumí naʼ quégaca bönachi yechiʼ? \p \v 6 Gunnë́ʼ caní, calëga tuʼ ruíʼi ládxëʼë bönachi yechiʼ, pero tuʼ náquiëʼ gubán, en lë cazëʼ nuʼë buzudi dumí quégaquiëʼ, en rubéajlanëʼ dumí naʼ tuʼchejëʼ lu buzudi naʼ. \v 7 Níʼirö Jesús rëʼ lëʼ: \p —Bëʼë-nu lataj, tuʼ naca lë ni bennu tu le nabáʼa para dza igáchaʼa. \v 8 Yuguʼ bönachi yechiʼ ilaʼcuáʼlenticaʼsö libíʼiliʼ, pero nedaʼ bitiʼ ugáʼanaticaʼsaʼ ga zóaliʼ. \s1 Tun xtídzaʼgaquiëʼ bönniʼ judío unná bëʼ ilútiëʼ Lázaro \p \v 9 Cateʼ bilaʼyönnëʼ bönniʼ judío zoëʼ Jesús yödz Betania, bilaʼdxinëʼ ziánëʼ niʼ, calë́gasö tuʼ zoëʼ Jesús niʼ, pero lëscaʼ tuʼ të́ʼënnëʼ ilaʼléʼenëʼ Lázaro, bönniʼ naʼ busubanëʼ Jesús lu yöl-laʼ guti. \v 10 Níʼirö gulún xtídzaʼgaquiëʼ yuguʼ bixúz unná bëʼ, ilútiëʼ caʼ Lázaro, \v 11 tuʼ taʼyéajlëʼë zián bönniʼ judío Jesús niʼa queëʼ Lázaro naʼ, en chinuláʼalengaquiëʼ yuguʼ bixúz unná bëʼ naʼ. \s1 Len yöl-laʼ ba zxön raziëʼ Jesús Jerusalén \r (Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40) \p \v 12 Bönachi zián bilaʼdxín Jerusalén dza Laní Pascua, ateʼ dza buropi naʼ taʼyöni zëʼë Jesús niʼ. \v 13 Níʼirö gulaʼguítsjëʼ zin, en bilaʼrúajëʼ söjxíʼgalaʼgaquiëʼ Jesús, ateʼ guluʼë zidzaj didzaʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¡Yöl-laʼ ba Dios! ¡Yöl-laʼ ba Bönniʼ ni zëʼë uláz queëʼ Xanruʼ, para inná béʼenëʼ bönachi Israel! \p \v 14 Budzö́linëʼ Jesús tubaʼ búrrodoʼ, ateʼ gudxíëʼ-baʼ ca naʼ nazúaj lu guichi láʼayi, rnna: \q1 \v 15 ¡Bitiʼ gádxiliʼ, libíʼiliʼ, zóaliʼ yödzö Sión! \q1 ¡Buliʼyútsöcaʼ, zëʼë Bönniʼ inná béʼenëʼ libíʼiliʼ! \q1 ¡Dxíëʼ-baʼ tubaʼ búrrodoʼ! \p \v 16 Cateʼ niʼ siʼ guca lë ni, bitiʼ gulaʼyéajniʼinëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús, pero gudödi niʼ, cateʼ bubanëʼ Jesús lu yöl-laʼ guti, en buëpëʼ yehuaʼ yubá queëʼ, níʼirö yöjnéguequinëʼ lë ni nazúaj lu guichi láʼayi ca ral-laʼ gaca queëʼ, ateʼ guca queëʼ caní. \p \v 17 Lëscaʼ yuguʼ bönniʼ naʼ gulaʼcuáʼlenëʼ Jesús cateʼ niʼ bulidzëʼ Lázaro, bönniʼ naʼ yuʼë yeru ba, en busubanëʼ lëʼ lu yöl-laʼ guti, gulunëʼ ba nalí queëʼ. \v 18 Que lë ni naʼ caʼ bilaʼrúajëʼ bönniʼ yöjxíʼgalaʼgaquiëʼ Jesús, tuʼ bilaʼyönnëʼ ca naca yöl-laʼ huáca ni benëʼ Lëʼ. \v 19 Níʼirö gulaʼnnë́ʼ laʼ légacasëʼ bönniʼ yudoʼ fariseo, taʼnnë́ʼ: \p —Chinaca bëʼ bitiʼ bi séquiʼruʼ gunruʼ. Buliʼyú ca dáʼgaca yúguʼtë bönachi Lëʼ. \s1 Yuguʼ bönniʼ ziʼtuʼ tuʼguiljëʼ Jesús \p \v 20 Bal-lëʼ bönniʼ ziʼtuʼ dzágagaquiëʼ nupa naʼ bilaʼdxín Jerusalén dza Laní Pascua naʼ para ilaʼyéaj ládxiʼgaquiëʼ Dios. \v 21 Yuguʼ bönniʼ ziʼtuʼ naʼ bilaʼdxinëʼ ga zoëʼ Felipe, bönniʼ Betsaida que luyú Galilea, ateʼ gulátaʼyuëʼ lahuëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Bönniʼ, rë́ʼënituʼ iléʼetuʼ-nëʼ Jesús. \p \v 22 Guyijëʼ Felipe naʼ, en yöjödxëʼ caʼ Andrés. Níʼirö Andrés, en Felipe naʼ gulë́ʼ caʼ Jesús. \v 23 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Chizóa idxín dza gátiaʼ nedaʼ, Bönniʼ Guljëʼ Bönachi, huöjaʼ xilatjaʼ yehuaʼ yubá. \v 24 Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Ugáʼana cáʼasö tu xisedoʼ channö cabí igachiʼ luyú, en údxi que. Channö údxi que xisedoʼ naʼ, ateʼ ilén, yénniʼtërö unödzaj. \v 25 Nu bönniʼ ruíʼi ládxiʼdëʼë yöl-laʼ naʼbán queëʼ, unítiëʼ le, tuʼ gátiëʼ tsaz bönniʼ naʼ. Nu bönniʼ bitiʼ ruíʼi ládxëʼë yöl-laʼ naʼbán dë queëʼ yödzölió ni gun chiʼë le ga idxinrö dza gataʼ yöl-laʼ naʼbán idú queëʼ. \v 26 Channö rë́ʼënëʼ nu bönniʼ gunëʼ xichinaʼ, ral-laʼ tëʼë nedaʼ bönniʼ naʼ, ateʼ ga niʼ tsöjsóaʼ nedaʼ, niʼ tsöjsóëʼ caʼ bönniʼ naʼ runëʼ xichinaʼ. Channö runëʼ xichinaʼ nu bönniʼ, Xuzaʼ Dios gunëʼ bal bönniʼ naʼ. \s1 Riguíxjöʼë Jesús ca siʼ ilútiëʼ Lëʼ \p \v 27 Gunnë́ʼ caʼ Jesús: \p —Naʼa röʼa böniga nedaʼ. ¿Nacxi innatsaʼ? ¿Naruʼ inníaʼ: Xuzaʼ, busölá nedaʼ lu le gaca quiaʼ naʼa? Que lë ni naʼ bidaʼ, para guáʼ ilenaʼ le ral-laʼ gaca quiaʼ naʼa. \v 28 Xuzaʼ, ben ga iláʼ lahui yöl-laʼ zxön quiuʼ. \p Níʼirö biyö́n chiʼi Nu ruíʼi didzaʼ yehuaʼ yubá, rnna: \p —Chibénaʼ ga naláʼ lahui yöl-laʼ zxön quiaʼ, ateʼ leyúbölö gunaʼ ga iláʼ lahui yöl-laʼ zxön quiaʼ naʼ. \p \v 29 Bilaʼyöni bönachi zián nacuáʼ niʼ chiʼi ni, ateʼ taʼnná: \p —Guziúʼ naʼ gunnë́. \p Iaʼbal-la bönachi naʼ taʼnná: \p —Tu gubáz láʼayi queëʼ Dios bë́ʼlenëʼ Lëʼ didzaʼ. \p \v 30 Níʼirö bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —Biyö́n chiʼi ni, calëga para uziʼa xibé nedaʼ, pero para uzíʼiliʼ xibé libíʼiliʼ. \v 31 Chibidxín dza uchiʼa usörö́ëʼ Dios bönachi yödzölió ni. Naʼa chúʼunëʼ Dios tuʼ xihuiʼ níʼilö, nu naʼ rinná beʼe bönachi yödzölió ni. \v 32 Naʼa, channö ilútiëʼ bönniʼ nedaʼ, en uluʼchisëʼ nedaʼ xitsáʼ, gunaʼ ga uluʼdubi yúguʼtë bönachi ga zoaʼ. \p \v 33 Didzaʼ ni bëʼë Jesús naca bëʼ ca gátiëʼ. \v 34 Bönachi zián naʼ të Jesús, taʼnná: \p —Netuʼ biyö́nituʼ nupa buluʼlaba le rnna xibá queëʼ Dios, lë naʼ rnna: Sóaticaʼsëʼ Cristo. ¿Nacxi caz naca, rnnoʼ Liʼ: “Run bayudxi Bönniʼ Guljëʼ Bönachi, uluʼchisëʼ Lëʼ xitsáʼ”? ¿Nuzxi naʼ Bönniʼ Guljëʼ Bönachi? \p \v 35 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Iaʼtú chíʼidoʼosö sóalenaʼ nedaʼ libíʼiliʼ, en nacaʼ beníʼ queë́liʼ. Guliʼtá tsanni ni zóalenaʼ libíʼiliʼ, en zóalen beníʼ libíʼiliʼ, para cabí ichul-la inítiliʼ. Nu bönniʼ ridë́ʼ ga chul-la niti bitiʼ nö́zinëʼ gazxi saʼyéajëʼ. \v 36 Tsanni ni zóalenaʼ libíʼiliʼ, nacaʼ beníʼ queë́liʼ. Guliʼtséajlëʼ nedaʼ nacaʼ beníʼ queë́liʼ para iléʼeliʼ beníʼ naʼ naca idú. \p Cateʼ Jesús budxi bëʼë didzaʼ ni, yöjhuöjëʼ yöjcachiʼ lahuëʼ lógaquiëʼ. \s1 Le run nigui bönachi judío, para cabí ilaʼyéajlëʼ Jesús \p \v 37 Sal-laʼ benëʼ Jesús zián yöl-laʼ huáca lógaquiëʼ, bitiʼ gulaʼyéajlëʼë Lëʼ. \v 38 Caní guca lë naʼ buzúajëʼ Isaías lu guichi, bönniʼ naʼ bëʼë didzaʼ uláz queëʼ Dios, gunnë́ʼ: \q1 Xan, ¿nuzxi caz guyéajlëʼ didzaʼ bë́ʼëtuʼ? \q1 ¿Nuzxi caz buluíʼinëʼ Xanruʼ yöl-laʼ huáca queëʼ? \p \v 39 Caní guca, bitiʼ guca ilaʼyéajlëʼë Jesús. Guca ca naʼ gunnë́ʼ caʼ Isaías: \q1 \v 40 Dios benëʼ ga gulaʼchul-la gulaʼnítiëʼ, \q1 ateʼ guca zidi ládxiʼdoʼgaquiëʼ \q1 para cabí ilaʼléʼenëʼ len guiö́j lógaquiëʼ, \q1 en cabí ilaʼyéajniʼinëʼ lu icja ládxiʼdoʼgaquiëʼ. \q1 Bitiʼ uluʼhuöáquiëʼ quiaʼ para úngacaʼ-nëʼ. \p \v 41 Bëʼë Isaías didzaʼ ni tuʼ biléʼenëʼ yöl-laʼ zxön queëʼ Cristo, en bëʼë didzaʼ ca naca queëʼ Lëʼ. \v 42 Sal-laʼ raca caní, gulaʼyéajlëʼ bönachi zián Jesús, ga bidxintë gulaʼyéajlëʼë bal-lëʼ bönniʼ unná bëʼ Lëʼ, pero tuʼ tádxinëʼ yuguʼ bönniʼ yudoʼ fariseo, bitiʼ gulunëʼ ba nalí queëʼ yálajdoʼ, para cabí uluʼbéajëʼ légaquiëʼ tsaz ga naʼ tuʼdubëʼ tuʼsëdëʼ queëʼ Dios. \v 43 Caní gulunëʼ tuʼ tunrëʼ zxön le tun bönachi légaquiëʼ bal ca le runëʼ Dios légaquiëʼ bal. \s1 Ilún didzaʼ bëʼë Jesús ga irugu quégaca bönachi ilátigaca \p \v 44 Bëʼë zidzaj didzaʼ Jesús, rnnëʼ: \p —Nu bönniʼ réajlëʼë nedaʼ, calëga nédaʼsö réajlëʼë, pero réajlëʼë caʼ Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ. \v 45 Lëscaʼ caní, nu bönniʼ riléʼenëʼ nedaʼ, riléʼenëʼ caʼ Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ. \v 46 Nedaʼ nacaʼ beníʼ, en bidaʼ yödzölió ni, para cabí uluʼgáʼanëʼ ga chul-la yúguʼtë bönniʼ ilaʼyéajlëʼë nedaʼ. \v 47 Channö riyönnëʼ nu bönniʼ xtídzaʼa, en bitiʼ runëʼ le bal, calëga nedaʼ ichugaʼ queëʼ bönniʼ naʼ gátiëʼ, tuʼ bidaʼ ni, calëga para ichugaʼ quégaca bönachi yödzölió ni, pero para usöláʼ bönachi yödzölió ni. \v 48 Nu bönniʼ ruzóëʼ nedaʼ tsöláʼalö, en bitiʼ rizíʼ lu nëʼë xtídzaʼa, chizóa le ichugu queëʼ bönniʼ naʼ. Didzaʼ naʼ chibë́ʼlenaʼ libíʼiliʼ naca tu le ichugu queëʼ bönniʼ naʼ dza údxi. \v 49 Caní naca, ruáʼa didzaʼ, calëga rácasö quiaʼ, pero Xuzaʼ nasö́l-lëʼë nedaʼ gudxëʼ nedaʼ le ral-laʼ inníaʼ, encaʼ ca ral-laʼ guʼa didzaʼ. \v 50 Nözdaʼ gunná bëʼë Dios caní para gataʼ yöl-laʼ naʼbán idú quégaca bönachi. Caní naca, didzaʼ naʼ ruáʼa, ruáʼa didzaʼ ca naʼ Xuzaʼ chigudxi cazëʼ nedaʼ. \c 13 \s1 Jesús riguibëʼ níʼagaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ \p \v 1 Niʼ naca dza siʼ idxín Laní Pascua cateʼ tuʼsubanëʼ bönniʼ judío ca benëʼ Dios, bubéajëʼ bönachi queëʼ luyú Egipto. Nö́zinëʼ Jesús chibidxín dza queëʼ gátiëʼ, cateʼ ral-laʼ uzë́ʼë yödzölió ni, en huöjëʼ ga zoëʼ Xuzëʼ. Ca naʼ nadxíʼinëʼ bönachi queëʼ nacuáʼ yödzölió ni, naʼa nadxíʼinëʼ légaquiëʼ ga idxintë gátiëʼ uláz quégaquiëʼ. \p \v 2 Satanás tuʼ xihuiʼ chinagúʼu yöl-laʼ Judas Iscariote, zxíʼinëʼ tu bönniʼ lëʼ Simón, para udödëʼ Jesús lu náʼagaca nupa iluti Lëʼ. \v 3 Nö́zinëʼ Jesús ca naca, birúajëʼ ga zoëʼ Dios, en huöjëʼ caʼ ga naʼ zoëʼ Dios, ateʼ Dios Xuzëʼ chinudödëʼ lu nëʼë Lëʼ idútë yöl-laʼ unná bëʼ queëʼ. \v 4 Que lë ni naʼ, cateʼ niʼ tahuëʼ, guzuínëʼ Jesús, en gudúëʼ lariʼ rixóa yenëʼ. Gudélëʼë tu lariʼ ruzxini náʼaruʼ le budë́ʼë lëʼë. \v 5 Níʼirö gudë́ʼë nisa tu lu zxigaʼ guíë, ateʼ gusí lahuëʼ riguibëʼ níʼagaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ, en ruzxinëʼ níʼagaquiëʼ len lariʼ naʼ daʼ lëʼë. \p \v 6 Cateʼ bidxinëʼ ga röʼë Simón Pedro, Pedro naʼ rëʼ Lëʼ: \p —Xan, ¿naruʼ Liʼ quíbitsoʼ niʼa? \p \v 7 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Lë ni runaʼ, bitiʼ réajniʼininuʼ naʼa, pero huadzé tséajniʼinuʼ. \p \v 8 Níʼirö Pedro rëʼ Lëʼ: \p —Bitiʼ caʼ quíbi cazuʼ Liʼ niʼa. \p Jesús rëʼ lëʼ: \p —Channö nedaʼ bitiʼ quibaʼ liʼ, bitiʼ caʼ séquiʼnuʼ gunuʼ nedaʼ tsözxö́n. \p \v 9 Níʼirö Simón Pedro rëʼ Lëʼ: \p —Xan, calë́gasö niʼa quibuʼ, pero quibuʼ caʼ naʼa, en icjaʼ. \p \v 10 Jesús rëʼ lëʼ: \p —Nu nayari, níʼasö run bayudxi tsari, tuʼ naca cazëʼ dxiʼa idutëʼ, ateʼ libíʼiliʼ nácaliʼ dxiʼa, pero calëga yúguʼtëliʼ. \p \v 11 Gunnë́ʼ caní Jesús: “Calëga yúguʼtëliʼ nácaliʼ dxiʼa”, tuʼ nö́zinëʼ núlögaquiëʼ naʼ udödi Lëʼ. \p \v 12 Gudödi gudibëʼ Jesús níʼagaquiëʼ, buguélëʼë lariʼ naʼ buxóa yenëʼ. Buböʼë ga tahuëʼ, ateʼ rëʼ légaquiëʼ: \p —¿Réajniʼiliʼ lë naʼ siʼ benaʼ queë́liʼ? \v 13 Libíʼiliʼ ruíʼiliʼ Laʼ: Bönniʼ Usedi encaʼ: Xan. Dxiʼa naca ca rnnaliʼ, tuʼ caní nacaʼ. \v 14 Naʼa, channö nedaʼ nacaʼ Xanliʼ, en Bönniʼ Usedi queë́liʼ, ateʼ gudibaʼ níʼaliʼ, lëscaʼ caní ral-laʼ gunliʼ libíʼiliʼ, quíbiliʼ niʼa luzáʼaliʼ tuliʼ iaʼtuliʼ. \v 15 Tu le buluíʼidaʼ libíʼiliʼ para gunliʼ libíʼiliʼ ca naʼ benaʼ nedaʼ. \v 16 Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Bitiʼ nayë́pisëtërëʼ tu bönniʼ huen dxin ca xanëʼ, ateʼ bönniʼ gubáz bitiʼ nayë́pisëtërëʼ ca nu nasöl-laʼ lëʼ. \v 17 Channö réajniʼiliʼ yúguʼtë lë ni, bicaʼ ba libíʼiliʼ channö gunliʼ caní. \v 18 Didzaʼ ni ruáʼa bitiʼ reaʼ yúguʼtëliʼ. Nöz quézidaʼ nupa gurö́ cazaʼ nedaʼ, pero run bayudxi gaca lë naʼ nazúaj lu guichi láʼayi, le rnna: “Nu rágulen nedaʼ tsözxö́n, nu ni táʼbagaʼ nedaʼ.” \v 19 Naʼa riguíxjöiʼidaʼ libíʼiliʼ zíʼalö ca gaca, para cateʼ gaca caní, tséajlëʼëliʼ zoa cazaʼ nedaʼ. \v 20 Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Nu bönniʼ gunëʼ bal gubáz isö́l-laʼa nedaʼ, nedaʼ caʼ gunëʼ bal, ateʼ nu bönniʼ gunëʼ nedaʼ bal, gunëʼ caʼ bal Xuzaʼ, nasö́l-lëʼë nedaʼ. \s1 Riguíxjöʼë Jesús ca gunëʼ Judas, udödëʼ Lëʼ \r (Mt. 26:20-25; Mr. 14:17-21; Lc. 22:21-23) \p \v 21 Cateʼ Jesús budxi bëʼë didzaʼ ni, buíʼinnëʼ, ateʼ yálajdoʼ gunnë́ʼ: \p —Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Tu bönniʼ nútsëʼë ládjaliʼ udödëʼ nedaʼ. \p \v 22 Níʼirö buluʼyú lo luzáʼagaquiëʼ tuëʼ iaʼtúëʼ bönniʼ usëda queëʼ, en gulaʼcuʼë böniga, ateʼ taʼnaba ládxiʼgaquiëʼ nuzxi que naʼ gunnë́ʼ Jesús caní. \v 23 Tuëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús, bönniʼ naʼ Jesús nadxíʼinëʼ lëʼ, zoëʼ cuita lëʼë. \v 24 Simón Pedro buláʼa buluíʼisëʼ bönniʼ ni para inábinëʼ Jesús nuzxi que naʼ gunnë́ʼ caní. \v 25 Níʼirö bönniʼ naʼ zoëʼ cuita lëʼë Jesús rëʼ Lëʼ: \p —Xan, ¿nuzxi naʼ ruʼu didzaʼ que? \p \v 26 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Náquiëʼ bönniʼ naʼ guʼa-nëʼ yöta xtila nabisa. \p Níʼirö busubísiëʼ yöta xtila naʼ, en bëʼë queëʼ Judas Iscariote, zxíʼinëʼ tu bönniʼ lëʼ Simón. \v 27 Gudödi gudahuëʼ Judas yöta xtila naʼ, guyaza Satanás tuʼ xihuiʼ icja ládxiʼdaʼahuëʼ. Níʼirö Jesús rëʼ lëʼ: \p —Lë naʼ gunuʼ, yöjentë naʼa. \p \v 28 Bitiʼ taʼyéajniʼinëʼ iaʼzícaʼrëʼ bönniʼ usëda queëʼ rö́ʼögaquiëʼ tahuëʼ bizx que naʼ Jesús gudxëʼ lëʼ caní. \v 29 Tuʼ nuʼë Judas buzudi dumí quégaquiëʼ, téquinëʼ bal-lëʼ Jesús gudxëʼ lëʼ: Yöxíʼ le gáguruʼ laní, o gunnë́ʼ: Bëʼ latiʼ quégaca bönachi yechiʼ. \v 30 Cateʼ budxi gudahuëʼ Judas yöta xtila naʼ, en niʼ naca chiʼi dzö́ʼölö, laʼ birúajtëʼ. \s1 Tu xibá cubi \p \v 31 Cateʼ chibirúajëʼ Judas naʼ, níʼirö gunnë́ʼ Jesús: \p —Naʼa chizóa iláʼ lahui yöl-laʼ zxön quiaʼ nedaʼ, Bönniʼ Guljëʼ Bönachi, en iláʼ lahui caʼ yöl-laʼ zxön queëʼ Dios. \v 32 Channö iláʼ lahui yöl-laʼ zxön queëʼ Dios niʼa quiaʼ nedaʼ, Zxíʼinëʼ, lëscaʼ Lë cazëʼ Dios gunëʼ ga iláʼ lahui yöl-laʼ zxön quiaʼ nedaʼ, Zxíʼinëʼ, en laʼ guntëʼ caní. \v 33 Libíʼiliʼ, zxíʼinaʼdoʼ, iaʼtú chíʼisö zóalenaʼ libíʼiliʼ. Uguíljaliʼ nedaʼ, ateʼ ca naʼ chigúdxigacaʼ-nëʼ bönniʼ judío, lëscaʼ reaʼ libíʼiliʼ naʼa: Ga naʼ tsejaʼ nedaʼ, bitiʼ gaca guídaliʼ rácasö queë́liʼ. \v 34 Reaʼ libíʼiliʼ tu xibá cubi le rnna caní: Guliʼdxíʼi luzáʼaliʼ tuliʼ iaʼtuliʼ. Ca naʼ nedaʼ nadxíʼidaʼ libíʼiliʼ, lëscaʼ caní ral-laʼ idxíʼiliʼ luzáʼaliʼ tuliʼ iaʼtuliʼ. \v 35 Channö huadxíʼi luzáʼaliʼ tuliʼ iaʼtuliʼ, iléquibeʼe yúguʼtë bönachi dáʼaliʼ nedaʼ. \s1 Rnnëʼ Jesús innë́ʼ Pedro bitiʼ núnbëʼë Lëʼ \r (Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Lc. 22:31-34) \p \v 36 Níʼirö Simón Pedro gunábinëʼ Jesús, rnnëʼ: \p —Xan, ¿gazxi caz tsejuʼ? \p Bubiʼë didzaʼ Jesús, rnnëʼ: \p —Ga naʼ tsejaʼ nedaʼ, bitiʼ gaca sáʼlenuʼ nedaʼ naʼa, pero huadzé guíduʼ ga tsejaʼ nedaʼ. \p \v 37 Pedro rëʼ Lëʼ: \p —Xan, ¿bizx que bitiʼ gaca sáʼlenaʼ Liʼ naʼa? Chizóaʼ udödaʼ yöl-laʼ naʼbán quiaʼ, gátiaʼ tuʼ nadxíʼidaʼ Liʼ. \p \v 38 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —¿Naruʼ udöduʼ yöl-laʼ naʼbán quiuʼ tuʼ nadxíʼinuʼ nedaʼ? Le nácatë reaʼ liʼ, zíʼalö ca cö́dxibaʼ böra, liʼ táʼbáguʼu tsonna luzuí, innóʼ bitiʼ núnbëʼu nedaʼ. \c 14 \s1 Náquiëʼ Jesús nöza tséajlenruʼ para idxinruʼ ga zoëʼ Dios Xuz \p \v 1 Rnnëʼ Jesús: \p —Bitiʼ cöʼliʼ baniga lu icja ládxiʼdoʼoliʼ. Guliʼtséajlëʼ Dios, en guliʼtséajlëʼ caʼ nedaʼ. \v 2 Lu yuʼu lidxëʼ Xuzaʼ lataj zián nacuáʼ. Laʼtuʼ cabí naca caní, nedaʼ chigudxi cazaʼ libíʼiliʼ. Tsejaʼ naʼa, tsöjpáʼa lataj queë́liʼ ga tsöjsóaliʼ. \v 3 Channö huayéajaʼ, en tsöjpáʼa lataj queë́liʼ ga tsöjsóaliʼ, huödaʼ leyúbölö, ateʼ uchëʼa libíʼiliʼ lataj quiaʼ, para ga naʼ tsöjsóaʼ nedaʼ, tsöjsóaliʼ caʼ libíʼiliʼ. \v 4 Nöz quéziliʼ ga niʼ tsejaʼ, en núnbëʼëliʼ caʼ nöza. \p \v 5 Tomás rëʼ Lëʼ: \p —Xan, bitiʼ nöztuʼ gazxi naʼ tsejuʼ. ¿Nacxi caz gaca gúnbëʼëtuʼ nöza? \p \v 6 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Nedaʼ naca cazaʼ nöza, en nacaʼ caʼ le naca idútë li, en nacaʼ caʼ Nu nabánigaca bönachi. Niʼa quiaʼ nédaʼsö gaca nu idxín ga zoëʼ Dios Xuz. \v 7 Laʼtuʼ núnbëʼëliʼ nedaʼ, Xuzaʼ caʼ núnbëʼëliʼ-nëʼ. Naʼa, núnbëʼëliʼ-nëʼ, en chibiléʼeliʼ-nëʼ. \p \v 8 Níʼirö Felipe rëʼ Lëʼ: \p —Xan, buluíʼi netuʼ Xuzuʼ, ateʼ nácatë queë́tuʼ. \p \v 9 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Felipe, xidzé chiguca zóalenaʼ libíʼiliʼ. ¿Naruʼ cabí núnbëʼëtsoʼ nedaʼ? Nu bönniʼ riléʼenëʼ nedaʼ, riléʼenëʼ caʼ Xuzaʼ. ¿Rnnatsoʼ: “Buluíʼi netuʼ Xuzuʼ”? \v 10 ¿Naruʼ cabí réajlëʼu zóalen cazaʼ-nëʼ Xuzaʼ, ateʼ Xuzaʼ zóalen cazëʼ nedaʼ? Yuguʼ didzaʼ ni ruíʼilenaʼ libíʼiliʼ, calëga rácasö quiaʼ ruáʼa didzaʼ ni, pero Xuzaʼ zóalen cazëʼ nedaʼ, Lë cazëʼ runëʼ dxin ni. \v 11 Guliʼtséajlëʼ nedaʼ, zóalen cazaʼ-nëʼ Xuzaʼ, ateʼ Xuzaʼ zóalen cazëʼ nedaʼ. Channö cabí gaca gunliʼ caní, guliʼtséajlëʼ nedaʼ niʼa quégaca dxin ni runaʼ. \v 12 Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Yuguʼ dxin ni runaʼ nedaʼ, lëscaʼ gunëʼ bönniʼ naʼ réajlëʼë nedaʼ, ateʼ le zxö́ntërö caʼ gunëʼ bönniʼ naʼ tuʼ huöjaʼ ga zoëʼ Dios Xuz. \v 13 Yúguʼtë le inábiliʼ Dios Xuz, en ugunliʼ dxin Laʼ nedaʼ, nedaʼ gunaʼ lë naʼ inábaliʼ, para uluʼa lahui nedaʼ, Zxíʼinëʼ, yöl-laʼ zxön queëʼ Dios Xuz. \v 14 Bítiʼtës bi inábaliʼ, en ugunliʼ dxin Laʼ nedaʼ, nedaʼ gunaʼ le. \s1 Jesús isö́l-lëʼë Dios Böʼ Láʼayi, para idisóalenëʼ bönachi queëʼ \p \v 15 Rnnëʼ caʼ Jesús: \p —Channö nadxíʼiliʼ nedaʼ, guliʼgún le reaʼ libíʼiliʼ, \v 16 ateʼ nedaʼ gátaʼyuaʼ lahuëʼ Dios Xuz, ateʼ Lëʼ isö́l-lëʼë queë́liʼ Nu yúbölö Nu gácalen libíʼiliʼ, Nu utipa ládxiʼliʼ, en sóalenticaʼsö libíʼiliʼ. Nu ni naca Dios Böʼ Láʼayi, Nu ruíʼi didzaʼ idútë li. \v 17 Bitiʼ gaca uluʼzíʼ bönachi yödzölió ni xibë́ʼ Lëʼ, tuʼ cabí gaca ilaʼléʼe Lëʼ, en bitiʼ gaca ilúnbeʼe Lëʼ. Zóalen cazëʼ libíʼiliʼ, ateʼ soëʼ lu icja ládxiʼdoʼoliʼ. \v 18 Bitiʼ ucáʼanaʼ libíʼiliʼ ca yuguʼ biʼi uzë́bidoʼ. Huödaʼ udusóalenaʼ libíʼiliʼ. \v 19 Iaʼtú chíʼidoʼosö bítiʼrö ilaʼléʼe bönachi yödzölió ni nedaʼ, pero libíʼiliʼ uléʼeliʼ nedaʼ. Tuʼ zoa cazaʼ nabanaʼ nedaʼ, libíʼiliʼ caʼ, tsaz sóaliʼ ibanliʼ. \v 20 Dza níʼirö cateʼ Dios Böʼ Láʼayi naʼ idisóalenëʼ libíʼiliʼ, inö́z quéziliʼ zóalen cazaʼ-nëʼ Xuzaʼ Dios, ateʼ libíʼiliʼ zóalenliʼ nedaʼ, ateʼ nedaʼ caʼ zóalen cazaʼ libíʼiliʼ. \v 21 Nu bönniʼ rizíʼ lu nëʼë xtídzaʼa, en runëʼ ca rnna, naca bëʼ nadxíʼinëʼ nedaʼ. Xuzaʼ Dios idxíʼinëʼ bönniʼ naʼ nadxíʼinëʼ nedaʼ, ateʼ nedaʼ idxíʼidaʼ-nëʼ bönniʼ naʼ, en uluíʼi lahuaʼ lahuëʼ. \p \v 22 Judas rëʼ lëʼ, pero calëga Judas Iscariote, rnnëʼ: \p —Xan, ¿nacxi caz gaca uluíʼi loʼ lotuʼ netuʼ, en bitiʼ uluíʼi loʼ lógaca bönachi yödzölió? \p \v 23 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Nu bönniʼ nadxíʼinëʼ nedaʼ gunëʼ ca rnna xtídzaʼa, ateʼ Xuzaʼ Dios idxíʼinëʼ bönniʼ naʼ, ateʼ guídatuʼ idisóalentuʼ-nëʼ bönniʼ naʼ lu icja ládxiʼdaʼahuëʼ. \v 24 Bönniʼ naʼ bitiʼ nadxíʼinëʼ nedaʼ bitiʼ runëʼ ca rnna xtídzaʼa. Didzaʼ naʼ biyö́niliʼ bëʼa nedaʼ, calë́gasö quiaʼ naʼ, pero naca queëʼ Dios Xuz nasö́l-lëʼë nedaʼ. \p \v 25 ’Rë cazaʼ libíʼiliʼ yuguʼ lë ni tsanni ni zóalenaʼ libíʼiliʼ, \v 26 pero Dios Böʼ Láʼayi gácalenëʼ libíʼiliʼ, en utipëʼ ládxiʼliʼ. Xuzaʼ Dios isö́l-lëʼë Lëʼ queë́liʼ tuʼ ugunliʼ dxin Laʼ nedaʼ. Usédinëʼ libíʼiliʼ yúguʼtë, en usë́ʼë ládxiʼliʼ ca naca yúguʼtë didzaʼ naʼ chigudxaʼ libíʼiliʼ. \p \v 27 ’Rucáʼanaʼ queë́liʼ le cuéqui dxi ládxiʼliʼ. Runnaʼ queë́liʼ yöl-laʼ röʼö dxi ladxiʼ quiaʼ. Yöl-laʼ röʼö dxi ladxiʼ naʼ runnaʼ queë́liʼ bitiʼ naca ca le tunna queë́liʼ bönachi yödzölió ni. Bitiʼ ichixi icja ládxiʼdoʼoliʼ, en bitiʼ gadxi idzö́biliʼ. \v 28 Chibiyö́niliʼ ca naʼ chigudxaʼ libíʼiliʼ: Huöjaʼ, ateʼ huödaʼ udusóalenaʼ libíʼiliʼ. Laʼtuʼ nadxíʼiliʼ nedaʼ, udzéjaliʼ cateʼ niʼ gudxaʼ libíʼiliʼ huöjaʼ ga zoëʼ Dios Xuz, tuʼ nayë́pisëtërëʼ Dios Xuz ca nedaʼ. \v 29 Naʼa, chigudxaʼ libíʼiliʼ zíʼalö ca siʼ gaca, para cateʼ gaca caní, tséajlëʼëliʼ nedaʼ. \p \v 30-31 ’Bítiʼrö güíʼilenaʼ libíʼiliʼ didzaʼ zián, tuʼ zaʼ tuʼ xihuiʼ, nu rinná beʼe bönachi yödzölió ni. Sal-laʼ bitiʼ bi dë lu nëʼe bi gun quiaʼ nedaʼ, ral-laʼ gaca caní para iléquibeʼe bönachi yödzölió ni nadxíʼidaʼ-nëʼ Dios Xuz, en runaʼ ca naʼ chigudxëʼ nedaʼ gunaʼ. Guliʼchasa, uzáʼaruʼ ni. \c 15 \s1 Ca naca que lubá uva, en niʼa nëʼe lubá naʼ \p \v 1 Lëscaʼ caní Jesús gudxëʼ légaquiëʼ: \p —Nacaʼ nedaʼ ca tu lubá uva le naca idú dxiʼa, ateʼ Xuzaʼ náquiëʼ ca bönniʼ guz gúʼuna rapa chiʼë lubá naʼ. \v 2 Ugǘëʼ yúguʼtë niʼa nëʼe lubá naʼ nacaʼ nedaʼ, le cabí bi taʼbía, ateʼ uchiʼë yúguʼtë niʼa nëʼe naʼ taʼbía, para ilaʼbía iaʼlatiʼ. \v 3 Libíʼiliʼ chinácaliʼ dxiʼa niʼa que didzaʼ naʼ chibë́ʼlenaʼ libíʼiliʼ. \v 4 Guliʼdáʼticaʼsö nedaʼ, ca naʼ nedaʼ dáʼticaʼsaʼ caʼ libíʼiliʼ. Ca naca que niʼa nëʼe lubá naʼ, bitiʼ gaca bi cuía rácasö que, channö cabí dáʼticaʼsö lubá naʼ, lëscaʼ caní naca queë́liʼ, bitiʼ bi gaca gunliʼ channö cabí táʼticaʼsiliʼ nedaʼ. \p \v 5 ’Nacaʼ nedaʼ ca lubá naʼ, ateʼ libíʼiliʼ nácaliʼ ca niʼa nëʼe. Nu bönniʼ dáʼticaʼsëʼ nedaʼ, ca naʼ nedaʼ dáʼticaʼsaʼ lëʼ, bönniʼ ni náquiëʼ ca niʼa nëʼe lubá naʼ ribía yenniʼ, tuʼ channö nuláʼalenliʼ nedaʼ, bitiʼ bi gaca gunliʼ. \v 6 Nu bönniʼ bitiʼ dáʼticaʼsëʼ nedaʼ, gaca queëʼ ca raca quégaca niʼa nëʼe lubá naʼ bitiʼ nácagaca dxiʼa, taʼrúʼunëʼ niʼa nëʼe naʼ, ateʼ ilaʼbidxi. Cateʼ chinabídxigaca niʼa nëʼe naʼ, uluʼtubëʼ léguequi, en ilaʼguʼë léguequi lu guíʼ, ateʼ tséguigaca. \p \v 7 ’Channö táʼticaʼsiliʼ nedaʼ, en gunliʼ ca rnna xtídzaʼa, huáca inábaliʼ bi guë́ʼëniliʼ, ateʼ nedaʼ gunaʼ lë naʼ inábaliʼ. \v 8 Gunliʼ bal Xuzaʼ Dios cateʼ gunliʼ xichinëʼ, ateʼ gácaliʼ ca niʼa nëʼe lubá naʼ taʼbía, en caní gaca bëʼ nácaliʼ idú bönniʼ taʼdë́ʼë nedaʼ. \v 9 Ca naʼ nadxíʼinëʼ Dios Xuz nedaʼ, lëscaʼ caní nadxíʼidaʼ libíʼiliʼ. Guliʼgúnticaʼsö ca ral-laʼ gunëʼ bönniʼ nadxíʼidaʼ-nëʼ. \v 10 Channö gunliʼ ca reaʼ libíʼiliʼ, gunliʼ ca ral-laʼ gunëʼ bönniʼ nadxíʼidaʼ-nëʼ, ca naʼ nedaʼ caʼ runaʼ ca chigudxëʼ Xuzaʼ Dios nedaʼ gunaʼ, en rúnticaʼsaʼ le raza ládxëʼë Lëʼ, Bönniʼ naʼ nadxíʼinëʼ nedaʼ. \p \v 11 ’Yuguʼ didzaʼ ni reaʼ libíʼiliʼ para udzéjalenliʼ tsözxö́n nedaʼ, en gaca idú ca naʼ udzéjaliʼ. \v 12 Lë ni naca le reaʼ libíʼiliʼ gunliʼ: Guliʼdxíʼi luzáʼaliʼ tuliʼ iaʼtuliʼ, ca naʼ nedaʼ caʼ nadxíʼidaʼ libíʼiliʼ. \v 13 Bitiʼ gaca idxíʼirönëʼ nu bönniʼ luzë́ʼë ca nu bönniʼ udödëʼ yöl-laʼ naʼbán queëʼ, gátiëʼ para gácalenëʼ yuguʼ böchiʼ luzë́ʼë tuʼ nadxíʼinëʼ légaquiëʼ. \v 14 Libíʼiliʼ nácaliʼ böchiʼ luzáʼa channö gunliʼ ca naʼ chigudxaʼ libíʼiliʼ gunliʼ. \v 15 Bítiʼrö inníaʼ queë́liʼ nácaliʼ huen dxin quiaʼ, tuʼ cabí nö́zinëʼ bönniʼ huen dxin naca gunëʼ xanëʼ. Nedaʼ chigunníaʼ queë́liʼ nácaliʼ böchiʼ luzáʼa, tuʼ chibenaʼ ga nö́ziliʼ yúguʼtë le chigudxëʼ Xuzaʼ nedaʼ gunaʼ. \v 16 Calëga libíʼiliʼ guröliʼ nedaʼ, pero nedaʼ gurö́ cazaʼ libíʼiliʼ, en buzóaʼ libíʼiliʼ para tséajliʼ bi tsöjenliʼ, ca naʼ tun niʼa nëʼe lubá naʼ taʼbía yenniʼ, ateʼ ugáʼanaticaʼsö lë naʼ gunliʼ. Caní gaca, Xuzaʼ Dios gunnëʼ queë́liʼ yúguʼtë le inábiliʼ Lëʼ, en ugunliʼ dxin Laʼ nedaʼ. \v 17 Lë ni naca le reaʼ libíʼiliʼ gunliʼ: Guliʼdxíʼi luzáʼaliʼ tuliʼ iaʼtuliʼ. \s1 Bönachi yödzölió tuʼzóa tsöláʼalö Jesús, en nupa dáʼgaca Lëʼ \p \v 18 Gunnë́ʼ caʼ Jesús: \p —Channö bönachi yödzölió ni tuʼzóa libíʼiliʼ tsöláʼalö, nö́ziliʼ chibuluʼzóëʼ nedaʼ tsöláʼalö zíʼalö ca tuʼzóëʼ libíʼiliʼ tsöláʼalö naʼa. \v 19 Laʼtuʼ nácaliʼ tuz len bönachi yödzölió ni, hualaʼdxíʼi bönachi yödzölió ni libíʼiliʼ ca naʼ taʼdxíʼi luzë́ʼeguequi, pero tuʼzóa bönachi yödzölió ni libíʼiliʼ tsöláʼalö tuʼ cabí nácaliʼ tuz len léguequi, tuʼ gurö́ cazaʼ nedaʼ libíʼiliʼ, en guléajaʼ libíʼiliʼ ladaj bönachi yödzölió ni. \v 20 Guliʼtsöjné didzaʼ naʼ chigudxaʼ libíʼiliʼ, gunníaʼ: Bitiʼ nayë́pisëtërëʼ nu bönniʼ huen dxin ca xanëʼ. Channö gulaʼbía ládxiʼgaca bönachi nedaʼ, ilaʼbía ládxiʼgaca caʼ libíʼiliʼ. Channö nacuáʼ nupa tun ca rnna xtídzaʼa, ilún caʼ ca rnna xtídzaʼliʼ libíʼiliʼ. \v 21 Yúguʼtë lë ni ilún bönachi queë́liʼ tuʼ dáʼaliʼ nedaʼ, tuʼ cabí núnbëʼgaca Dios Xuz nasö́l-lëʼë nedaʼ. \p \v 22 ’Laʼtuʼ cabí bidaʼ, en laʼtuʼ cabí bë́ʼlenaʼ légaquiëʼ didzaʼ, bitiʼ ilaʼbáguëʼë dul-laʼ, pero naʼa tuʼ bidaʼ ni, bitiʼ bi gaca ilaʼnnë́ʼ que dul-laʼ nabágaʼgaquiëʼ le ubéaj légaquiëʼ dxiʼa. \v 23 Nu bönniʼ ruzóëʼ nedaʼ tsöláʼalö, ruzóëʼ caʼ Xuzaʼ Dios tsöláʼalö. \v 24 Laʼtuʼ cabí benaʼ yuguʼ yöl-laʼ huáca ga nacuʼë, yuguʼ le cuntu nu ben ca gulaca, bitiʼ ilaʼbáguëʼë dul-laʼ. Naʼa, bilaʼléʼenëʼ yuguʼ lë naʼ benaʼ, ateʼ tuʼzóëʼ nedaʼ tsöláʼalö, en tuʼzóëʼ caʼ Xuzaʼ tsöláʼalö. \v 25 Caní raca, para gaca ca rnna xtídzëʼë Dios, le nazíʼ lu náʼagaquiëʼ, le rnna: Tuʼzóëʼ nedaʼ tsöláʼalö, en bitiʼ zoa bizx que. \p \v 26 ’Cateʼ idxinëʼ Dios Böʼ Láʼayi, Bönniʼ ruʼë didzaʼ idútë li, en gácalenëʼ libíʼiliʼ, utipëʼ ládxiʼliʼ. Isö́l-laʼa Bönniʼ naʼ queë́liʼ uláz queëʼ Dios Xuz, ateʼ gunëʼ ba nalí quiaʼ nedaʼ. \v 27 Libíʼiliʼ caʼ gunliʼ ba nalí quiaʼ, tuʼ zóalen cázaliʼ nedaʼ tsözxö́n dza niʼte. \c 16 \p \v 1 Gunnë́ʼ caʼ Jesús: \p —Yuguʼ didzaʼ ni chigudxaʼ libíʼiliʼ, para cabí gaca chopa ládxiʼliʼ. \v 2 Yuguʼ bönniʼ judío uluʼbéajëʼ libíʼiliʼ tsaz ga tuʼdubëʼ tuʼsëdëʼ queëʼ Dios, ateʼ idxín dza cateʼ nu bönniʼ gútiëʼ libíʼiliʼ guéquinëʼ dxin queëʼ Dios runëʼ. \v 3 Caní ilunëʼ, tuʼ cabí núnbëʼgaquiëʼ Dios Xuz, en cabí núnbëʼgaquiëʼ nedaʼ. \v 4 Reaʼ libíʼiliʼ yuguʼ didzaʼ ni, para cateʼ idxín dza naʼ, tsöjnéliʼ didzaʼ ni chigudxi cazaʼ libíʼiliʼ. \s1 Le gunëʼ Dios Böʼ Láʼayi \p Gunnë́ʼ caʼ Jesús: \p —Yuguʼ didzaʼ ni bitiʼ gudxaʼ libíʼiliʼ dza niʼte, tuʼ niʼ zóalen cazaʼ libíʼiliʼ. \v 5 Naʼa huöjaʼ, tsöjsóalenaʼ-nëʼ Dios Xuz, nasö́l-lëʼë nedaʼ. Bitiʼ inábiliʼ nedaʼ nituliʼ libíʼiliʼ, bitiʼ innaliʼ: ¿Gazxi tsejuʼ? \v 6 Naʼa, tuʼ reaʼ libíʼiliʼ yuguʼ didzaʼ ni, risëbi ládxiʼliʼ. \v 7 Nedaʼ reaʼ libíʼiliʼ le naca idútë li. Gácarö dxiʼa queë́liʼ huöjaʼ, tuʼ channö cabí huöjaʼ, bitiʼ idisóalenëʼ Dios Böʼ Láʼayi libíʼiliʼ, Bönniʼ naʼ gácalenëʼ libíʼiliʼ, en utipëʼ ládxiʼliʼ, pero channö huöjaʼ, isö́l-laʼa-nëʼ, naʼ idisóalenëʼ libíʼiliʼ. \v 8 Cateʼ guídëʼ Lëʼ, gunëʼ ga iléquibeʼe bönachi yödzölió ni nabágaʼgaca dul-laʼ, en bitiʼ núnbëʼgaca le naca tsahuiʼ, ateʼ ichúguiëʼ Dios quéguequi ilátigaca. \v 9 Nabágaʼgaquiëʼ dul-laʼ tuʼ cabí taʼyéajlëʼë nedaʼ. \v 10 Bitiʼ núnbëʼgaquiëʼ le naca tsahuiʼ tuʼ ilútiëʼ nedaʼ, ateʼ huöjaʼ ga zoëʼ Dios Xuz, Bönniʼ naʼ náquiëʼ tsahuiʼ, ateʼ bítiʼrö ilaʼléʼenëʼ nedaʼ. \v 11 Ichúguiëʼ Dios quégaquiëʼ ilátiëʼ tuʼ chiguchúguiëʼ que tuʼ xihuiʼ nu rinná beʼe bönachi yödzölió ni. \p \v 12 ’Iaʼzicaʼ zián didzaʼ rë́ʼëndaʼ güíʼilenaʼ libíʼiliʼ, pero bitiʼ gaca tséajniʼiliʼ naʼa. \v 13 Cateʼ guídëʼ Dios Böʼ Láʼayi, Bönniʼ naʼ ruʼë didzaʼ idútë li, Lëʼ usedinëʼ libíʼiliʼ yúguʼtë le naca idútë li naʼ, tuʼ cabí guʼë didzaʼ rácasö queëʼ, pero guʼë yúguʼtë didzaʼ naʼ yönnëʼ ruʼë Xuzaʼ, en gunëʼ ga inö́ziliʼ yúguʼtë le ral-laʼ gaca. \v 14 Lëʼ gunëʼ nedaʼ bal, tuʼ siʼë le nequi quiaʼ, en gunëʼ ga inö́ziliʼ le. \v 15 Yúguʼtë le nequi queëʼ Dios Xuz nequi quiaʼ. Que lë ni naʼ gunníaʼ siʼë le nequi quiaʼ, en gunëʼ ga inö́ziliʼ le. \s1 Yöl-laʼ risëbi ladxiʼ queë́liʼ huöáca yöl-laʼ rudzeja \p \v 16 Gunnë́ʼ caʼ Jesús: \p —Yetú chíʼidoʼosö, en bítiʼrö iléʼeliʼ nedaʼ, ateʼ iaʼtú chíʼidoʼosö caʼ uléʼeliʼ nedaʼ, tuʼ huöjaʼ ga zoëʼ Dios Xuz. \p \v 17 Níʼirö bönniʼ usëda queëʼ gulë́ luzáʼagaquiëʼ tuëʼ iaʼtúëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Bizxi rnna didzaʼ ni rëʼ rëʼu? Rnnëʼ: “Iaʼtú chíʼidoʼosö, en bítiʼrö iléʼeliʼ nedaʼ, ateʼ iaʼtú chíʼidoʼosö caʼ uléʼeliʼ nedaʼ, en naca tuʼ huöjaʼ ga zoëʼ Dios Xuz.” \p \v 18 Níʼirö gulaʼnnë́ʼ: \p —¿Bizxi caz rë́ʼëni inná didzaʼ ni, gunnë́ʼ: “Iaʼtú chíʼidoʼosö”? Bitiʼ réajniʼituʼ didzaʼ ni ruʼë. \p \v 19 Réquibeʼenëʼ Jesús të́ʼënnëʼ ilaʼnábinëʼ Lëʼ, ateʼ rëʼ légaquiëʼ: \p —¿Naruʼ rinábitsö luzáʼaliʼ ca naca que didzaʼ naʼ bëʼa, gunníaʼ: Iaʼtú chíʼidoʼosö, en bítiʼrö iléʼeliʼ nedaʼ, ateʼ iaʼtú chíʼidoʼosö caʼ uléʼeliʼ nedaʼ? \v 20 Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Cö́dxiliʼ, en isëbi ládxiʼliʼ, pero bönachi yödzölió ni uluʼdzeja cateʼ iluti nedaʼ. Níʼirö sal-laʼ isëbi ládxiʼliʼ, yöl-laʼ risëbi ladxiʼ queë́liʼ huöáca yöl-laʼ rudzeja cateʼ uléʼeliʼ nedaʼ. \v 21 Tu nigula cateʼ chizóa gáljabiʼ bíʼidoʼ queë́nu, riguíʼi rizácaʼnu, tuʼ chibidxín dza queë́nu, pero cateʼ chizóabiʼ tubiʼ biʼi bö́nniʼdoʼ queë́nu, bítiʼrö röjnenu lë naʼ butságanu, tuʼ rudzéjanu tuʼ chigúlajbiʼ tubiʼ biʼi bö́nniʼdoʼ yödzölió ni. \v 22 Lëscaʼ caní raca queë́liʼ, risëbi ládxiʼliʼ naʼa, pero huödaʼ uduyúaʼ libíʼiliʼ, ateʼ níʼirö udzeja ládxiʼliʼ, ateʼ bitiʼ séquiʼnëʼ nu bönniʼ ugǘëʼ yöl-laʼ rudzeja queë́liʼ naʼ. \p \v 23 ’Dza níʼirö bitiʼ bi inábiliʼ nedaʼ. Le nácatë reaʼ libíʼiliʼ: Yúguʼtë le inábiliʼ Dios Xuz, en ugunliʼ dxin Laʼ nedaʼ, Lëʼ gunnëʼ queë́liʼ. \v 24 Ga ridxintë naʼa dza bitiʼ rugunliʼ dxin Laʼ nedaʼ cateʼ bi rinábiliʼ-nëʼ Dios Xuz. Guliʼnaba caní, ateʼ idéliʼliʼ lë naʼ inábaliʼ, para gaca idú yöl-laʼ rudzeja queë́liʼ. \s1 Ridéliʼnëʼ Jesucristo lu le raca yödzölió ni \p \v 25 Gunnë́ʼ caʼ Jesús: \p —Yuguʼ lë naʼ chibë́ʼlenaʼ libíʼiliʼ didzaʼ bucúdzuʼa didzaʼ. Huadxín dza cateʼ bítiʼrö güíʼilenaʼ libíʼiliʼ didzaʼ le rucúdzuʼa didzaʼ, pero yálajdoʼ güíʼilenaʼ libíʼiliʼ didzaʼ ca naca queëʼ Dios Xuz. \v 26-27 Dza naʼ inábiliʼ-nëʼ Dios, en ugunliʼ dxin Laʼ nedaʼ, ateʼ reaʼ libíʼiliʼ, bitiʼ gun bayudxi gátaʼyuaʼ lahuëʼ Dios Xuz uláz queë́liʼ, tuʼ nadxíʼinëʼ Lë cazëʼ Dios Xuz libíʼiliʼ. Nadxíʼinëʼ libíʼiliʼ tuʼ nadxíʼiliʼ nedaʼ, en réajlëʼëliʼ birúajaʼ ga zoëʼ Dios. \v 28 Birúajaʼ ga zoëʼ Dios Xuz, en bidxinaʼ yödzölió ni. Iaʼtú caʼ, ucáʼanaʼ yödzölió ni, ateʼ huöjaʼ ga zoëʼ Dios Xuz. \p \v 29 Níʼirö yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ gulë́ʼ Lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Naʼa ruʼu didzaʼ yálajdoʼ, en bítiʼrö rucúdzuʼu didzaʼ. \v 30 Naʼa réquibeʼetuʼ nöz quézinuʼ Liʼ yúguʼtë, en bitiʼ run bayudxi nu bi inabi yudxi Liʼ, tuʼ riguíxjöiʼinuʼ netuʼ le siʼ inábatuʼ. Que lë ni naʼ réajlëʼëtuʼ birúajuʼ ga zoëʼ Dios. \p \v 31 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ légaquiëʼ: \p —¿Naruʼ réajlëʼtsaliʼ nedaʼ naʼa? \v 32 Buliʼyú, huadxín dza, en chiridxín dza naʼ, cateʼ gásilasiliʼ que queë́liʼ, en ucáʼanaliʼ nedaʼ tuzaʼ, pero bitiʼ soaʼ tuzaʼ, tuʼ zóalen cazëʼ Dios Xuz nedaʼ. \v 33 Yuguʼ didzaʼ ni chigudxaʼ libíʼiliʼ para cuéqui dxi ládxiʼliʼ, tuʼ nácaliʼ quiaʼ nedaʼ. Lu yödzölió ni gaca queë́liʼ le usacaʼ ziʼ libíʼiliʼ, pero buliʼtipa ládxiʼliʼ. Nedaʼ chibidéliʼdaʼ lu le raca yödzölió ni. \c 17 \s1 Jesús rinábinëʼ Dios gácalenëʼ nupa dáʼgaca Lëʼ \p \v 1 Cateʼ budxi bëʼë Jesús yuguʼ didzaʼ ni, guchisa lahuëʼ, ruyúëʼ yehuaʼ yubálö, ateʼ rnnëʼ: \p —Dios Xuz, chibidxín dza. Ben ga iláʼ lahui yöl-laʼ zxön quiaʼ nedaʼ, Zxíʼinuʼ, para gaca gunaʼ ga iláʼ lahui yöl-laʼ zxön quiuʼ Liʼ. \v 2 Ben caní tuʼ chinudöduʼ lu naʼa yöl-laʼ unná bëʼ para inná béʼedaʼ yúguʼtë bönachi, en guʼa yöl-laʼ naʼbán idú quégaca yúguʼtë nupa naʼ chibennuʼ quiaʼ. \v 3 Lë ni naca yöl-laʼ naʼbán idú naʼ, tuʼ núnbëʼgaquiëʼ Liʼ, nacuʼ laʼs dui Dios idú, en tuʼ núnbëʼgaquiëʼ caʼ nedaʼ, Jesucristo, ateʼ Liʼ nasö́l-luʼu nedaʼ. \p \v 4 ’Nedaʼ chibenaʼ ga naláʼ lahui yöl-laʼ zxön quiuʼ yödzölió ni, en chibudxi benaʼ dxin naʼ budöduʼ lu naʼa. \v 5 Naʼa, Xuz, ben ga iláʼ lahui yöl-laʼ zxön napaʼ tsözxö́n len Liʼ, para gaca quiaʼ yöl-laʼ zxön gutaʼ quiaʼ tsözxö́n len Liʼ dza niʼte quez cateʼ siʼ gataʼ yödzölió. \p \v 6 ’Chibuluʼa lahui le nacuʼ Liʼ lógaquiëʼ bönniʼ ni bennuʼ quiaʼ, nupa naʼ gurö́ cazuʼ Liʼ ladaj bönachi yödzölió. Guléquinëʼ bönniʼ ni quiuʼ, ateʼ bénnagacuʼ-nëʼ quiaʼ, ateʼ tunëʼ ca rnna xtídzuʼu. \v 7 Naʼa nö́zguequinëʼ yúguʼtë lë naʼ bennuʼ quiaʼ záʼgaca lu noʼo Liʼ, \v 8 tuʼ chibudödaʼ lu náʼagaquiëʼ didzaʼ naʼ budöduʼ Liʼ lu naʼa nedaʼ, ateʼ légaquiëʼ nazíʼ lu náʼagaquiëʼ le, en téquibeʼenëʼ birúajaʼ ga zuʼ Liʼ, ateʼ taʼyéajlëʼë Liʼ nasö́l-luʼu nedaʼ. \p \v 9 ’Nedaʼ rátaʼyuaʼ Loʼ gácalenuʼ légaquiëʼ. Rátaʼyuaʼ Loʼ, calëga gácalenuʼ yúguʼtë bönachi yödzölió, pero gácalengacuʼ-nëʼ bönniʼ ni chibénnagacuʼ-nëʼ quiaʼ, tuʼ néquiguequinëʼ quiuʼ. \v 10 Yúguʼtë nupa néquiguequi quiaʼ néquiguequi caʼ quiuʼ, ateʼ nupa naʼ néquiguequi quiuʼ néquiguequi caʼ quiaʼ, ateʼ ca nácagaca nupa naʼ ruluíʼi lahui yöl-laʼ zxön quiaʼ. \p \v 11 ’Naʼa, bítiʼrö ugáʼanaʼ yödzölió ni, pero yuguʼ bönniʼ ni uluʼgáʼanëʼ yödzölió, ateʼ nedaʼ udusóalenaʼ Liʼ. Xuz Láʼayi, len yöl-laʼ huáca quiuʼ ben chiʼi nupa ni chibennuʼ quiaʼ, para ilácagaca tuz, ca naʼ nácaruʼ rëʼu tuz. \v 12 Cateʼ niʼ guzóalenaʼ légaquiëʼ yödzölió ni, ben chíʼigacaʼ-nëʼ, bugunaʼ dxin yöl-laʼ huáca naʼ bennuʼ quiaʼ. Nupa naʼ bennuʼ quiaʼ, ben chíʼigacaʼ-nëʼ, ateʼ nitúëʼ bitiʼ bunítiaʼ-nëʼ, pero tuzëʼ bönniʼ naʼ náquiëʼ ca zxíʼini tuʼ xihuiʼ, en narugu queëʼ gátiëʼ tsaz. Caní raca ca nazúaj lu guichi láʼayi. \p \v 13 ’Naʼa udusóalenaʼ Liʼ, ateʼ tsanni ni zoaʼ yödzölió ni, ruáʼa yuguʼ didzaʼ ni para gaca idú yöl-laʼ rudzeja quégaquiëʼ ca naʼ raca quiaʼ nedaʼ yöl-laʼ rudzeja. \v 14 Nedaʼ chibudödaʼ lu náʼagaquiëʼ xtídzuʼu, ateʼ bönachi yödzölió ni tuʼzóa légaquiëʼ tsöláʼalö tuʼ cabí nácagaquiëʼ tuz len léguequi, ca naʼ naca quiaʼ nedaʼ, bitiʼ nacaʼ tuz len bönachi yödzölió ni. \v 15 Rátaʼyuaʼ Loʼ, calëga cúagacuʼ-nëʼ yödzölió ni, pero gun chíʼigacuʼ-nëʼ, para cabí ilaʼdzunëʼ lu naʼ tuʼ xihuiʼ. \v 16 Bitiʼ nácagaquiëʼ tuz len bönachi yödzölió ni ca naʼ naca quiaʼ nedaʼ, bitiʼ nacaʼ tuz len bönachi yödzölió. \v 17 Guléaj quez quiuʼ légaquiëʼ, ugunuʼ dxin le naca idútë li. Le naca idútë li naʼ naca xtídzuʼu. \v 18 Ca naʼ benuʼ Liʼ, gusö́l-luʼu nedaʼ ladaj bönachi yödzölió ni, lëscaʼ caní runaʼ nedaʼ, risö́l-laʼgacaʼ-nëʼ ladaj bönachi yödzölió. \v 19 Tuʼ nadxíʼigacadaʼ-nëʼ rudödi cuinaʼ quiuʼ, para uluʼrúajëʼ caʼ légaquiëʼ quez quiuʼ tuʼ nazíʼ lu náʼagaquiëʼ le naca idútë li. \p \v 20 ’Rátaʼyuaʼ Loʼ, calëga quégacasëʼ bönniʼ ni, pero lëscaʼ quégaquiëʼ bönniʼ niʼ ilaʼyéajlëʼë nedaʼ niʼa que didzaʼ iluʼë bönniʼ ni. \v 21 Rátaʼyuaʼ Loʼ gunuʼ ga ilácagaquiëʼ tuz yúguʼtëʼ, en ilácagaquiëʼ caʼ tuz len rëʼu, ca naʼ nacuʼ Liʼ, Xuzaʼ, nacuʼ tuz len nedaʼ, ateʼ nedaʼ caʼ, nacaʼ tuz len Liʼ. Caní ral-laʼ ilácagaquiëʼ para ilaʼyéajlëʼ iaʼzícaʼrö bönachi yödzölió ni, Liʼ caz gusö́l-luʼu nedaʼ. \v 22 Yöl-laʼ zxön naʼ bennuʼ quiaʼ, nedaʼ bëʼa caʼ quégaquiëʼ, para ilácagaquiëʼ tuz, ca naʼ nácaruʼ tuz rëʼu. \v 23 Liʼ nacuʼ tuz len nedaʼ, ateʼ nedaʼ nacaʼ tuz len légaquiëʼ, para gaca idú ca nácagaquiëʼ tuz, en caní iléquibeʼe iaʼzícaʼrö bönachi yödzölió ni, Liʼ caz gusö́l-luʼu nedaʼ, ateʼ nadxíʼigacanuʼ-nëʼ ca naʼ nadxíʼinuʼ nedaʼ. \p \v 24 ’Xúzaʼdoʼ, rë́ʼëndaʼ ilaʼcuáʼlenëʼ nedaʼ bönniʼ ni bénnagacuʼ-nëʼ quiaʼ ga naʼ tsöjsóaʼ, para ilaʼléʼenëʼ yöl-laʼ zxön naʼ bennuʼ quiaʼ dza niʼte cateʼ siʼ gunuʼ yödzölió tuʼ nadxíʼinuʼ nedaʼ. \v 25 Xuzaʼ tsahuiʼ, bönachi yödzölió ni bitiʼ núnbëʼgaca Liʼ, pero nedaʼ nunbëʼ cazaʼ Liʼ, ateʼ yuguʼ bönniʼ ni chinö́ziguequinëʼ Liʼ caz gusö́l-luʼu nedaʼ. \v 26 Benaʼ ga nö́ziguequinëʼ le nacuʼ Liʼ, en gunraʼ caʼ ga ilaʼnö́zinëʼ lë ni para ca naʼ nadxíʼinuʼ Liʼ nedaʼ, lëscaʼ caní ilaʼdxíʼi luzáʼagaquiëʼ, ateʼ gaca cazaʼ tuz len légaquiëʼ. \c 18 \s1 Taʼzönëʼ Jesús \r (Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53) \p \v 1 Cateʼ budxi bëʼë Jesús yuguʼ didzaʼ ni, birúajëʼ niʼ, ateʼ saʼyéajlenëʼ yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ. Gudödëʼ iaʼtsöláʼa yegu Cedrón, en bidxinëʼ ga niʼ nacuáʼ yaga olivo caʼ, ateʼ lataj ni guyázalenëʼ yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ. \v 2 Lëscaʼ Judas, bönniʼ naʼ udödëʼ Jesús, núnbëʼë laʼ yëla naʼ, tuʼ butubëʼ Jesús yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ niʼ zián luzuí. \v 3 Níʼirö guchë́ʼë Judas tu cöʼ bönniʼ röjáquiëʼ gudil-la, en yuguʼ bönniʼ niʼa náʼagaquiëʼ bixúz unná bëʼ, en niʼa náʼagaquiëʼ yuguʼ bönniʼ yudoʼ fariseo, ateʼ yöjáquiëʼ ga niʼ zoëʼ Jesús, nuáʼagaquiëʼ yuguʼ guíʼ yöri, en yuguʼ le tuʼdíʼinëʼ. \v 4 Níʼirö, tuʼ nö́zinëʼ Jesús yúguʼtë le ral-laʼ gaca queëʼ, birúajëʼ ga niʼ zoëʼ, en rëʼ légaquiëʼ: \p —¿Nuzxi riguíljaliʼ? \p \v 5 Buluʼbiʼë didzaʼ, tëʼ Lëʼ: \p —Jesús, bönniʼ Nazaret, riguíljatuʼ-nëʼ. \p Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Nedaʼ caz. \p Judas, bönniʼ naʼ rudödëʼ Jesús lu náʼagaquiëʼ, zóalenëʼ légaquiëʼ. \v 6 Cateʼ Jesús gudxëʼ légaquiëʼ: “Nedaʼ caz”, níʼirö buluʼbíguëʼë cusi zxanlö, en gulaʼdzöʼë lu yu. \v 7 Jesús gunábinëʼ légaquiëʼ leyúbölö, rnnëʼ: \p —¿Nuzxi riguíljaliʼ? \p Tëʼ Lëʼ: \p —Jesús, bönniʼ Nazaret, riguíljatuʼ-nëʼ. \p \v 8 Níʼirö bubiʼë didzaʼ Jesús, rnnëʼ: \p —Chigúdxaʼ libíʼiliʼ: Nedaʼ caz. Channö riguíljaliʼ nedaʼ, guliʼgüíʼ-gáquiëʼ lataj tsöjhuö́jgaquiëʼ bönniʼ ni. \p \v 9 Caní gunnë́ʼ Jesús para idxín didzaʼ naʼ bëʼë, gunnë́ʼ: “Nupa ni bennuʼ quiaʼ, nitúëʼ bitiʼ bunítiaʼ-nëʼ.” \v 10 Níʼirö, tuʼ nuʼë Simón Pedro tu guíë tuchiʼ, gulecjëʼ le, en bentëʼ huëʼ Malco, tu bönniʼ huen dxin queëʼ bixúz lo, guchúguiëʼ guídi náguiëʼ ibëla bönniʼ naʼ. \v 11 Níʼirö Jesús rëʼ Pedro naʼ: \p —Bugúʼu guíë tuchiʼ quiuʼ lidxi. ¿Naruʼ cabí ral-laʼ quíʼi sacaʼa lë naʼ chinunëʼ Xuzaʼ ca gaca quiaʼ? \s1 Ridxinëʼ Jesús lahuëʼ bixúz lo \r (Mt. 26:57-58; Mr. 14:53-54; Lc. 22:54) \p \v 12 Yuguʼ bönniʼ naʼ röjáquiëʼ gudil-la, en bönniʼ naʼ nacuʼë lu nëʼë, encaʼ yuguʼ bönniʼ niʼa náʼagaquiëʼ bönniʼ judío unná bëʼ gulaʼzönëʼ Jesús, en gulúguiʼë Lëʼ. \v 13 Níʼirö gulaʼchë́ʼë Lëʼ zíʼalö lahuëʼ Anás, tuʼ náquiëʼ xtoʼ zxíʼinëʼ Caifás, bönniʼ náquiëʼ bixúz lo iz naʼ. \v 14 Náquiëʼ Caifás bönniʼ naʼ buzéajniʼinëʼ yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ, buluíʼinëʼ légaquiëʼ dxíʼarö gaca gátiëʼ tuzëʼ bönniʼ, en calëga initi idútë yödzö quégaquiëʼ. \s1 Rnnëʼ Pedro: “Bitiʼ núnbëʼa-nëʼ Jesús” \r (Mt. 26:69-70; Mr. 14:66-68; Lc. 22:55-57) \p \v 15 Simón Pedro, en iaʼtúëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús yöjáquiëʼ cúdzuʼlëʼ Lëʼ, söjnógaquiëʼ Lëʼ. Bönniʼ usëda ni guyázalenëʼ Jesús löʼa que lidxi bixúz lo, tuʼ núnbëʼë bixúz lo naʼ lëʼ. \v 16 Bugáʼanëʼ Pedro níʼilö ga nu riyaza löʼa naʼ. Que lë ni naʼ burúajëʼ bönniʼ usëda naʼ núnbëʼë bixúz lo lëʼ, ateʼ bë́ʼlenëʼ-nu didzaʼ nigula naʼ run chíʼinu ga nu riyaza löʼa naʼ, ateʼ benëʼ ga guyáziëʼ Pedro löʼa. \v 17 Níʼirö nigula naʼ run chíʼinu ga nu riyaza löʼa rënu Pedro, rnnanu: \p —¿Naruʼ cabí doʼo caʼ liʼ bönniʼ ni? \p Bubiʼë didzaʼ Pedro, rnnëʼ: \p —Calëga nedaʼ. \p \v 18 Tuʼ run ziaga, yuguʼ bönniʼ huen dxin, en yuguʼ bönniʼ niʼa náʼagaca bönachi yudoʼ nabéquigaquiëʼ guíʼ, ateʼ zuíguequinëʼ raʼ guíʼ naʼ, en tuʼtsëʼe cuíngaquiëʼ. Lëscaʼ Pedro zuílenëʼ légaquiëʼ, rutsëʼe cuinëʼ. \s1 Bixúz lo rinabi yúdxinëʼ Jesús \r (Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-64; Lc. 22:66-71) \p \v 19 Níʼirö gunabi yúdxinëʼ bixúz lo Jesús para inö́zinëʼ nupxi dáʼgaca Lëʼ, en nacxi naca le rusedinëʼ Jesús bönachi. \v 20 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Lahuiʼ lo bë́ʼlenaʼ yúguʼtë bönachi didzaʼ. Buseditiquiʼsidaʼ légaquiëʼ gapa naca lu yuʼu ga tuʼdubëʼ tuʼsëdëʼ queëʼ Dios, encaʼ chila yudoʼ, ga niʼ tuʼdubëʼ yúguʼtë bönniʼ judío, en bitiʼ bi didzaʼ bëʼa bagáchiʼsö. \v 21 ¿Bizx que rinabi yúdxinuʼ nedaʼ? Gunabi yudxi nupa niʼ bilaʼyöni didzaʼ bë́ʼlenaʼ léguequi. Nö́zguequi quézinëʼ bönniʼ naʼ didzaʼ naʼ bë́ʼlenaʼ légaquiëʼ. \p \v 22 Cateʼ budxi bëʼë Jesús didzaʼ ni, tu bönniʼ niʼa náʼagaca bönachi yudoʼ gudápëʼë ruʼë Jesús, rnnëʼ: \p —¿Naruʼ caní rubíʼitsoʼ didzaʼ lahuëʼ bixúz lo? \p \v 23 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Channö bitiʼ gunníaʼ dxiʼa, gudixjöʼ bízxilö didzaʼ bëʼa bitiʼ naca dxiʼa, en channö guca dxiʼa didzaʼ bëʼa, ¿bizx que naʼ gudápuʼu nedaʼ? \p \v 24 Níʼirö Anás naʼ gusö́l-lëʼë Jesús náguëʼë, ateʼ buluʼsudxinëʼ Lëʼ lahuëʼ Caifás, bönniʼ náquiëʼ idú bixúz lo. \s1 Leyúbölö rnnëʼ Pedro: “Bitiʼ núnbëʼa-nëʼ Jesús” \r (Mt. 26:71-75; Mr. 14:69-72; Lc. 22:58-62) \p \v 25 Cateʼ niʼ zuínëʼ Pedro raʼ guíʼ rutsëʼe cuinëʼ, yuguʼ bönniʼ nacuʼë niʼ gulë́ʼ lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¿Naruʼ cabí doʼo caʼ liʼ Jesús naʼ? \p Gudáʼbaguiëʼ Pedro, rnnëʼ: \p —Calëga nedaʼ. \p \v 26 Zoëʼ niʼ tu bönniʼ huen dxin queëʼ bixúz lo, náquiëʼ diʼa dza queëʼ bönniʼ naʼ Pedro guchúguiëʼ guídi náguiëʼ, ateʼ bönniʼ huen dxin naʼ rëʼ Pedro: \p —¿Naruʼ cabí biléʼe quézidaʼ liʼ laʼ yëla niʼ, dzaguʼ-nëʼ Jesús? \p \v 27 Leyúbölö gudáʼbaguiëʼ Pedro, ateʼ laʼ gurö́dxitëbaʼ böra. \s1 Ridxinëʼ Jesús lahuëʼ Pilato \r (Mt. 27:1-2, 11-14; Mr. 15:1-5; Lc. 23:1-5) \p \v 28 Níʼirö gulaʼchë́ʼë Jesús, en buluʼzë́ʼë lidxëʼ Caifás naʼ, ateʼ bilaʼdxinëʼ yúlahuiʼ queëʼ bönniʼ yuʼu lu nëʼë uláz que yödz Roma, le nazíʼi le Pretorio. Chizáʼ reníʼ dza naʼ, ateʼ bitiʼ gulaʼyáziëʼ yuguʼ bönniʼ judío yúlahuiʼ naʼ, tuʼ téquinëʼ ilaʼbáguëʼë xíguiaʼ channö ilaʼyáziëʼ niʼ, le gun ga bitiʼ gaca ilahuëʼ xtsöʼ Laní Pascua, laní naʼ tuʼsubanëʼ ca benëʼ Dios, bubéajëʼ bönachi Israel luyú Egipto. \v 29 Níʼirö birúajëʼ Pilato, bönniʼ naʼ yuʼu lu nëʼë, en bidxinëʼ ga naʼ nacuʼë, ateʼ rëʼ légaquiëʼ: \p —¿Bizxi ruzéguiʼliʼ-nëʼ bönniʼ ni didzaʼ? \p \v 30 Buluʼbiʼë didzaʼ, tëʼ lëʼ: \p —Laʼtuʼ cabí nuʼë bönniʼ ni döʼ, bitiʼ udö́dituʼ-nëʼ loʼ. \p \v 31 Níʼirö Pilato rëʼ légaquiëʼ, rnnëʼ: \p —Libíʼi cázaliʼ guliʼchë́ʼë, en buliʼchiʼa buliʼsörö́ Lëʼ ca rinná bëʼ xibá queë́liʼ. \p Yuguʼ bönniʼ judío tëʼ lëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Bitiʼ dë lu naʼtuʼ nu gútituʼ. \p \v 32 Caní guca para idxín xtídzëʼë Jesús, le bëʼë naca ral-laʼ gátiëʼ. \v 33 Níʼirö buáziëʼ Pilato yúlahuiʼ naʼ, ateʼ bulidzëʼ Jesús, en rëʼ Lëʼ: \p —¿Nacuʼ Liʼ Bönniʼ Rinná Béʼenëʼ Bönachi Judío? \p \v 34 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —¿Naruʼ rácasö quiuʼ rnnoʼ caní, o gulë́ bönachi liʼ caní ca naca quiaʼ? \p \v 35 Pilato rëʼ Lëʼ: \p —¿Naruʼ réquitsenuʼ nacaʼ judío? Yuguʼ bönniʼ uládz quiuʼ, en yuguʼ bixúz unná bëʼ buluʼdödëʼ Liʼ lu naʼa. ¿Bizxi caz benuʼ? \p \v 36 Níʼirö bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Rinná bëʼa nedaʼ, pero calëga ca taʼnná bëʼ bönachi yödzölió ni. Laʼtuʼ rinná bëʼa ca taʼnná bëʼ bönachi yödzölió, ilaʼdil-lëʼ bönniʼ dáʼgaquiëʼ nedaʼ, para cabí iluʼë lataj nu udödi nedaʼ lu náʼagaquiëʼ bönniʼ judío. Ca rinná bëʼa nedaʼ bitiʼ naca ca taʼnná bëʼ bönachi yödzölió ni. \p \v 37 Níʼirö Pilato rëʼ Lëʼ: \p —¿Nácatsoʼ bönniʼ rinná bëʼë? \p Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Nacaʼ ca naʼ rnnoʼ. Que lë ni naʼ bidaʼ ga guljaʼ yödzölió ni, para gunaʼ ba nalí que le naca idútë li. Yúguʼtë nupa ni tun le naca idútë li tuʼzë́ nágagaca didzaʼ ruáʼa. \p \v 38 Pilato rëʼ Lëʼ: \p —¿Bizxi naʼ le naca idútë li? \s1 Taʼchúguiëʼ queëʼ Jesús gátiëʼ \r (Mt. 27:15-31; Mr. 15:6-20; Lc. 23:13-25) \p Cateʼ budxi gunnë́ʼ Pilato caní, burúajëʼ leyúbölö ga naʼ nacuʼë bönniʼ judío unná bëʼ naʼ, en rëʼ légaquiëʼ: \p —Bitiʼ bi döʼ ridzö́lidaʼ nuʼë bönniʼ ni. \v 39 Libíʼiliʼ dë tu le nulaga loliʼ runliʼ cateʼ raca Laní Pascua ni, rinábiliʼ nedaʼ usanaʼ-nëʼ queë́liʼ tuëʼ bönniʼ nadzunëʼ. ¿Rë́ʼëniliʼ usanaʼ-nëʼ queë́liʼ Bönniʼ Rinná Béʼenëʼ Bönachi Judío? \p \v 40 Níʼirö yúguʼtëʼ guluʼë zidzaj didzaʼ leyúbölö, taʼnnë́ʼ: \p —¡Calëga bönniʼ ni, pero Barrabás usanuʼ-nëʼ queë́tuʼ! \p Barrabás naʼ náquiëʼ gubán. \c 19 \p \v 1 Níʼirö Pilato guchë́ʼë Jesús, en benëʼ ga gulaʼguínëʼ yuguʼ bönniʼ röjáquiëʼ gudil-la Lëʼ. \v 2 Bönniʼ röjáquiëʼ gudil-la naʼ gulunëʼ tu breguiʼ niʼa nëʼe yötsiʼ, ateʼ buluʼdxíëʼ le icjëʼ Jesús, en buluʼgácuëʼ Lëʼ tu lariʼ tunna xiná chul-la ca naca le tácuëʼ bönniʼ taʼnná bëʼë. \v 3 Níʼirö gulaʼbiguëʼë lahuëʼ Jesús, en tëʼ Lëʼ: \p —¡Bicaʼ boʼ Liʼ, Bönniʼ Rinná Béʼenëʼ Bönachi Judío! \p Níʼirö gulaʼgápëʼë lahuëʼ. \p \v 4 Níʼirö burúajëʼ Pilato, en rëʼ yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ, rnnëʼ: \p —Buliʼyú, rubéajaʼ-nëʼ loliʼ ni para inö́ziliʼ bitiʼ bi rudzö́lidaʼ le naca döʼ nuʼë bönniʼ ni. \p \v 5 Níʼirö birúajëʼ Jesús, dxía icjëʼ breguiʼ niʼa nëʼe yötsiʼ naʼ, en nácuëʼ lariʼ tunna xiná chul-la naʼ. Pilato rëʼ légaquiëʼ: \p —Ni zoëʼ bönniʼ ni. \p \v 6 Cateʼ yuguʼ bixúz unná bëʼ, en yuguʼ bönniʼ niʼa náʼagaquiëʼ bilaʼléʼenëʼ Jesús, zidzaj guluʼë didzaʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¡Budë́ʼë lëʼe yaga cruz! ¡Budë́ʼë lëʼe yaga cruz! \p Pilato rëʼ légaquiëʼ: \p —Libíʼi cázaliʼ guliʼchë́ʼë, en guliʼtsöjdë́ʼë lëʼe yaga cruz. Nedaʼ bitiʼ bi döʼ budzö́lidaʼ nuʼë bönniʼ ni. \p \v 7 Níʼirö bönniʼ judío naʼ tëʼ lëʼ: \p —Dë queë́tuʼ tu xibá, ateʼ rinná bëʼ xibá queë́tuʼ naʼ ral-laʼ gátiëʼ bönniʼ ni tuʼ gunnë́ʼ náquiëʼ Zxíʼinëʼ Dios. \p \v 8 Cateʼ biyönnëʼ Pilato didzaʼ ni, gúdxirönëʼ. \v 9 Leyúbölö buáziëʼ yúlahuiʼ naʼ, en rëʼ Jesús: \p —¿Gázxitë bönniʼ Liʼ? \p Bitiʼ bi didzaʼ bubiʼë Jesús. \p \v 10 Níʼirö Pilato rëʼ Lëʼ: \p —¿Naruʼ cabí ubíʼitsoʼ didzaʼ, quíxjöiʼinuʼ nedaʼ? ¿Naruʼ cabí nö́zinuʼ dë lu naʼa udáʼa Liʼ lëʼe yaga cruz, en dë lu naʼa usanaʼ Liʼ? \p \v 11 Bubiʼë didzaʼ Jesús, rëʼ lëʼ: \p —Bitiʼ bi dë lu noʼo gunuʼ quiaʼ laʼtuʼ cabí nudödëʼ Dios yöl-laʼ unná bëʼ naʼ lu noʼo. Que lë ni naʼ, bönniʼ naʼ budödëʼ nedaʼ lu noʼo nabágaʼrëʼ xíguiaʼ ca liʼ. \p \v 12 Laʼ níʼisö rizóa riböʼë Pilato usanëʼ Jesús, pero guluʼë zidzaj didzaʼ bönniʼ judío unná bëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Channö usanuʼ-nëʼ bönniʼ ni, bitiʼ ridzaguʼ-nëʼ dxiʼa César, bönniʼ rinná béʼenëʼ idútë yödzölió. Nu bönniʼ run cuinëʼ bönniʼ rinná bëʼë, ridáʼbáguëʼë César naʼ. \p \v 13 Cateʼ biyönnëʼ Pilato didzaʼ ni, gunná béʼenëʼ nupa diguáʼgaca Jesús, ateʼ guröʼë xilatjëʼ ga ruchiʼa rusörö́ëʼ, lataj naʼ nazíʼi le Löʼa Ga Zxóagaca Guiö́jtaʼa, en ca naca didzaʼ hebreo nazíʼi le Gabata. \v 14 Laʼ dza náʼasö naca dza siʼ idxín Laní Pascua, en naca idú hua gubidza. Níʼirö Pilato gudxëʼ yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ naʼ, rnnëʼ: \p —Ni zoëʼ bönniʼ rinná béʼenëʼ libíʼiliʼ. \p \v 15 Guluʼë zidzaj didzaʼ, taʼnnë́ʼ: \p —¡Bë́tiëʼ! ¡Bë́tiëʼ! ¡Budë́ʼë lëʼe yaga cruz! \p Pilato rëʼ légaquiëʼ: \p —¿Rinábitseliʼ nedaʼ udáʼa-nëʼ lëʼe yaga cruz bönniʼ rinná béʼenëʼ libíʼiliʼ? \p Buluʼbiʼë didzaʼ bixúz unná bëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Cúnturö nu zoa rinná beʼe netuʼ. Tuzëʼ César rinná béʼenëʼ netuʼ. \p \v 16 Que lë ni naʼ Pilato budödëʼ Jesús lu náʼagaquiëʼ, para tsöjdáʼagaquiëʼ Lëʼ lëʼe yaga cruz. Níʼirö gulaʼguélëʼë Jesús, en gulaʼchë́ʼë Lëʼ níʼilö. \s1 Tuʼdë́ʼë Jesús lëʼe yaga cruz \r (Mt. 27:32-44; Mr. 15:21-32; Lc. 23:26-43) \p \v 17 Birúajëʼ Jesús niʼ, nuʼë yaga cruz queëʼ, saʼyéajëʼ lataj naʼ nazíʼi le Lataj Que Bögaʼ Ícjaruʼ, en ca naca didzaʼ hebreo nazíʼi le Gólgota. \v 18 Buluʼdë́ʼë Jesús lëʼe yaga cruz niʼ, ateʼ buluʼdáʼlenëʼ Lëʼ tsözxö́n lë́ʼegaca yaga cruz iaʼchopëʼ bönniʼ. Tsöláʼa huéaj taʼdë́ʼë, ateʼ Jesús dëʼë gatsaj láhuiʼlö chopëʼ bönniʼ naʼ. \v 19 Gusö́l-lëʼë Pilato tu bönniʼ nuʼë le buzúajëʼ lu guichi le buzóëʼ lëʼe yaga cruz icjlëʼ Jesús, le rnna caní: “Jesús, Bönniʼ Nazaret, Bönniʼ Rinná Béʼenëʼ Bönniʼ Judío.” \v 20 Buluʼlabëʼ zián bönniʼ judío didzaʼ ni, tuʼ zoa ga naʼ buluʼdë́ʼë Jesús lëʼe yaga cruz gálaʼsö raʼ yödzö, ateʼ didzaʼ naʼ nuzúajëʼ len didzaʼ hebreo, en len didzaʼ griego, en len didzaʼ latín. \v 21 Yuguʼ bixúz unná bëʼ quégaquiëʼ bönniʼ judío tëʼ Pilato, taʼnnë́ʼ: \p —Bitiʼ uzúajuʼ, “Bönniʼ Rinná Béʼenëʼ Bönniʼ Judío.” Buzúaj caní: “Bönniʼ ni gunnë́ʼ: Inná béʼedaʼ bönniʼ judío.” \p \v 22 Bubiʼë didzaʼ Pilato, rëʼ légaquiëʼ: \p —Le chinuzúajaʼ, tsaz chinuzúajaʼ. \p \v 23 Cateʼ yuguʼ bönniʼ naʼ röjáquiëʼ gudil-la budxi buluʼdë́ʼë Jesús lëʼe yaga cruz, gulaʼguélëʼë lariʼ gúcuëʼ. Gulaʼbéajëʼ tápalö, tu cöʼ huéaj gutaʼ que queë́gaquiëʼ. Gulaʼguélëʼë caʼ lariʼ guxóa yenëʼ Jesús, ateʼ lariʼ naʼ bitiʼ nadía, pero naduba tuz ca naduba. \v 24 Níʼirö yuguʼ bönniʼ naʼ röjáquiëʼ gudil-la gulë́ luzáʼagaquiëʼ tuëʼ iaʼtúëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Bitiʼ ichúguruʼ le, pero dxíʼarö gaca uyuruʼ le gaca bëʼ para inö́ziruʼ nuzxi guequi que. \p Caní guca, budxín ca nazúaj lu guichi láʼayi, le rnna: \q1 Gulaʼguísiëʼ que queë́gaquiëʼ lariʼ nacuáʼ, \q1 en que lariʼ quiaʼ buluʼyúëʼ le naca bëʼ. \p Caní gulunëʼ bönniʼ naʼ röjáquiëʼ gudil-la. \p \v 25 Xinë́ʼë Jesús, en nigula zxílanu xinë́ʼë, en María, nigula queëʼ Cleofas, en María Magdalena gulaʼcuáʼanu galaʼ ga naʼ dëʼë Jesús lëʼe yaga cruz. \v 26 Cateʼ Jesús biléʼenëʼ-nu xinë́ʼë, en biléʼenëʼ caʼ zoëʼ niʼ bönniʼ usëda queëʼ naʼ nadxíʼinëʼ, gudxëʼ-nu xinë́ʼë: \p —Naʼa, naʼ zoëʼ zxíʼinuʼ. \p \v 27 Níʼirö gudxëʼ bönniʼ usëda queëʼ naʼ: \p —Naʼ zóanu xinóʼo. \p Bönniʼ usëda naʼ benëʼ ga yöjsóanu lidxëʼ laʼ dza níʼisö. \s1 Le guca cateʼ gutiëʼ Jesús \r (Mt. 27:45-56; Mr. 15:33-41; Lc. 23:44-49) \p \v 28 Gudödi ni, tuʼ nö́zinëʼ Jesús yúguʼtë chibö́a budzaga lahui, en para udxín le nazúaj lu guichi láʼayi, gunnë́ʼ: \p —Ribidxaʼ nisa. \p \v 29 Dë niʼ tu zxigaʼ yudzu nupi zi. Níʼirö yuguʼ bönniʼ naʼ röjáquiëʼ gudil-la buluʼguiʼjëʼ nupi zi naʼ tu le bululu rizxupi nisa, ateʼ buluʼzóëʼ le tu lahui gui, en buluʼdë́ʼë le ruʼë Jesús para xupëʼ. \v 30 Budxi guʼë Jesús nupi zi naʼ, gunnë́ʼ: \p —Chinácatë. \p Níʼirö buzötaj icjëʼ. Burúajtë böʼ naca cazëʼ, gútiëʼ. \s1 Tu bönniʼ reajëʼ gudil-la runë́ʼë yaga tuchiʼ cuita lëʼë Jesús \p \v 31 Níʼirö, tuʼ naca dza siʼ idxín Laní Pascua naʼ, en tuʼ cabí ral-laʼ uluʼgáʼana nupa nátigaca lë́ʼegaca yaga cruz cateʼ naca dza láʼayi quégaquiëʼ, le naca tu dza láʼayi zxöntë, que lë ni naʼ yuguʼ bönniʼ judío gulátaʼyuëʼ lahuëʼ Pilato guíëʼ bönniʼ röjáquiëʼ gudil-la tsöjtítsjagaquiëʼ xiguíchjagaquiëʼ bönniʼ dáʼgaquiëʼ lë́ʼegaca yaga cruz, en uluʼzötjëʼ légaquiëʼ lë́ʼegaca yaga cruz naʼ. \v 32 Que lë ni naʼ gulaʼbiguëʼë bönniʼ röjáquiëʼ gudil-la, ateʼ gulaʼguítsjëʼ xiguichjëʼ bönniʼ zíʼalö, en lëscaʼ caní gulunëʼ queëʼ iaʼtúëʼ bönniʼ naʼ dáʼlenëʼ Jesús lëʼe yaga cruz. \v 33 Cateʼ bilaʼdxinëʼ ga naʼ dëʼë Jesús, en bilaʼléʼenëʼ chinátiëʼ, bitiʼ gulaʼguítsjëʼ xiguichjëʼ. \p \v 34 Níʼirö tuëʼ bönniʼ naʼ reajëʼ gudil-la bunë́ʼë yaga tuchiʼ cuita lëʼë Jesús, ateʼ laʼ birúajtë rön, en nisa. \v 35 Nedaʼ, Juan, biléʼedaʼ lë ni, en runaʼ ba nalí que, ateʼ le runaʼ ba nalí naca idútë li. Nöz quézidaʼ ruáʼa didzaʼ idútë li, para tséajlëʼëliʼ caʼ libíʼiliʼ ca naca queëʼ Jesús. \v 36 Gulaca yuguʼ lë ni para budxín le nazúaj lu guichi láʼayi, le rnna: “Bitiʼ gatsaj nitú dxita yuʼë.” \v 37 Iaʼtú le nazúaj caʼ lu guichi rnna caní: “Uluʼyúëʼ bönniʼ naʼ buluʼnë́ʼë lëʼ yaga tuchiʼ.” \s1 Tuʼcáchëʼë Jesús \r (Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56) \p \v 38 Gudödi guca yúguʼtë lë ni, guyijëʼ José, bönniʼ yödzö Arimatea, bönniʼ dëʼë Jesús, pero bagáchiʼsö tuʼ rádxinëʼ yuguʼ bönniʼ judío unná bëʼ, ateʼ gunábinëʼ Pilato guʼë lëʼ lataj uʼë Jesús. Pilato bëʼë lëʼ lataj. Níʼirö bidxinëʼ José ga naʼ dëʼë Jesús lëʼe yaga cruz, ateʼ buʼë Lëʼ. \v 39 Lëscaʼ bidxinëʼ Nicodemo niʼ, bönniʼ naʼ guyijëʼ zíʼalö yöjyúëʼ Jesús chiʼi dzö́ʼölö, nuʼë tu le nutsíʼi nöri siláʼ que mirra, en tu le riláʼ zxixi, le naca ca tu gayuáʼ guíë. \v 40 Níʼirö José, en Nicodemo naʼ gulaʼguélëʼë Jesús, en buluʼchö́linëʼ Lëʼ yuguʼ láriʼdoʼ, ateʼ gulaʼguʼë láhuilö lë naʼ nutsíʼi nöri siláʼ que mirra, en le riláʼ zxixi. Gulunëʼ ca nalë́biguequinëʼ tunëʼ bönniʼ judío cateʼ tuʼcáchëʼë tu bönniʼ nati. \v 41 Galaʼ ga naʼ buluʼdë́ʼë Jesús lëʼe yaga cruz dë tu luyú ga zeaj daʼ yaga olivo, ateʼ gatsaj láhuiʼlö lataj naʼ zoa tu yeru ba cubi le nadaj lëʼe guíʼa guiö́j, yeru ba naʼ cuntu nu taʼgüíʼinëʼ. \v 42 Lu yeru ba naʼ gulaʼguʼë Jesús tuʼ dë gálaʼsö yeru ba naʼ, en tuʼ naca dza tuʼpë́ʼë bönniʼ judío que Laní Pascua. \c 20 \s1 Rubanëʼ Jesús lu yöl-laʼ guti \r (Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12) \p \v 1 Cateʼ chinaca zíladoʼ dza domingo, en niʼ naca chul-la, guyéajnu María Magdalena raʼ yeru ba naʼ, ateʼ biléʼenu chinadúa guiö́jtaʼa naʼ busayaj ga nu riyaza yeru ba naʼ. \v 2 Níʼirö bö́ajnu carelö ga zoëʼ Simón Pedro, dzáguiëʼ lëʼ iaʼtúëʼ bönniʼ usëda, bönniʼ naʼ Jesús nadxíʼinëʼ lëʼ, ateʼ rënu légaquiëʼ: \p —Buluʼbéajëʼ Xanruʼ yeru ba niʼ, en bitiʼ nöztuʼ gazxi gulaʼguʼë Lëʼ. \p \v 3 Níʼirö bilaʼrúajëʼ Pedro, en iaʼtúëʼ bönniʼ usëda naʼ, söjáquiëʼ raʼ yeru ba naʼ. \v 4 Tsözxö́n taʼxítiʼë iropëʼ, pero iaʼtúëʼ bönniʼ usëda naʼ guxítiʼrëʼ carelö ca Pedro, ateʼ zíʼalö lëʼ bidxinëʼ raʼ yeru ba naʼ. \v 5 Biyéchuëʼ, en buyúëʼ lu yeru ba naʼ, ateʼ biléʼenëʼ yuguʼ láriʼdoʼ naʼ bilaʼröli-nëʼ Jesús, nacuáʼ niʼ, pero bitiʼ guyáziëʼ yeru ba naʼ. \v 6 Níʼirö bidxinëʼ Simón Pedro cúdzuʼlëʼ iaʼtúëʼ bönniʼ usëda naʼ, ateʼ guyáziëʼ lëʼ yeru ba naʼ, en biléʼenëʼ láriʼdoʼ naʼ nacuáʼ niʼ. \v 7 Lëscaʼ biléʼenëʼ láriʼdoʼ naʼ gulaʼxóëʼ icjëʼ Jesús, bitiʼ dëlen iaʼzícaʼrö láriʼdoʼ naʼ, pero tsöláʼalö nudubi quez. \v 8 Níʼirö guyáziëʼ caʼ iaʼtúëʼ bönniʼ usëda naʼ bidxinëʼ zíʼalö raʼ yeru ba naʼ, en biléʼenëʼ ca naʼ naca, ateʼ guyéajlëʼë didzaʼ bëʼë Jesús. \v 9 Caní guca, tuʼ cabí taʼyéajniʼininëʼ le nazúaj lu guichi láʼayi ca run bayudxi gaca queëʼ Jesús, ateʼ ubanëʼ lu yöl-laʼ guti. \v 10 Níʼirö iropëʼ bönniʼ usëda naʼ yöjhuö́jgaquiëʼ lídxigaquiëʼ. \s1 Ruluíʼi lahuëʼ Jesús lonu María Magdalena \r (Mr. 16:9-11) \p \v 11 Bugáʼananu María níʼilö raʼ yeru ba naʼ, ribö́dxinu. Tsanni niʼ ribö́dxinu, biyéchunu, buyunu lu yeru ba naʼ. \v 12 Biléʼenu chopëʼ gubáz láʼayi queëʼ Dios niʼ, nácugaquiëʼ lariʼ chiguichi. Rö́ʼögaquiëʼ niʼ, tuëʼ ícjalö ba naʼ, en iaʼtúëʼ xiníʼalö ba naʼ ga niʼ gulaʼguʼë Jesús. \v 13 Yuguʼ gubáz láʼayi naʼ tëʼ lënu, taʼnnë́ʼ: \p —Nigúladoʼ, ¿bizx que ribödxuʼ? \p Rënu légaquiëʼ: \p —Tuʼ buluʼúʼë Xanaʼ, en bitiʼ nözdaʼ gazxi gulaʼguʼë Lëʼ. \p \v 14 Cateʼ budxi gunnánu caní, buécjanu, en biléʼenu-nëʼ Jesús, zoëʼ niʼ, pero bitiʼ réquibeʼenu Jesús naʼ. \v 15 Níʼirö Jesús gudxëʼ-nu: \p —Nigúladoʼ, ¿bizx que ribödxuʼ? ¿Nuzxi ruguiljuʼ? \p Tuʼ réquinu náquiëʼ Lëʼ bönniʼ rapa chiʼë latja naʼ, rënu Lëʼ: \p —Bönniʼ, channö liʼ buʼu-nëʼ, gudíxjöiʼi nedaʼ gazxi gulúʼu-nëʼ, ateʼ nedaʼ uʼa-nëʼ. \p \v 16 Níʼirö Jesús gudxëʼ-nu: \p —María. \p Níʼirö buécjanu, en lu didzaʼ hebreo rënu Lëʼ: \p —Raboni. \p Didzaʼ ni rnna: Bönniʼ Usedi quiaʼ. \p \v 17 Jesús rëʼë-nu: \p —Bitiʼ canuʼ nedaʼ, tuʼ cabí ruhuë́pinidaʼ ga zoëʼ Xuzaʼ. Naʼa, guyéaj ga nacuʼë böchiʼ luzáʼa, ateʼ yöjödxi-gáquiëʼ: “Caní rnnëʼ Jesús: Huëpaʼ ga zoëʼ Xuzaʼ, náquiëʼ caʼ Xúziliʼ. Náquiëʼ Dios quiaʼ, en Dios queë́liʼ.” \p \v 18 Níʼirö guyéajnu María Magdalena naʼ, yöjtíxjöiʼinu yuguʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús chibiléʼenu-nëʼ Xanruʼ, en ca naca didzaʼ naʼ gudxëʼ-nu. \s1 Ruluíʼi lahuëʼ Jesús lógaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ \r (Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49) \p \v 19 Cateʼ chigul-la laʼ dza náʼasö, le naca dza risí lo gadxi dza, nudúbigaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús, ateʼ nayayaj yuʼu ga naʼ nacuʼë tuʼ tádxinëʼ bönniʼ judío unná bëʼ. Níʼirö buluíʼi lahuëʼ Jesús gatsaj láhuiʼlö ga naʼ nacuʼë, en rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼzóa dxi ládxiʼliʼ. \p \v 20 Cateʼ budxi gudxëʼ légaquiëʼ didzaʼ ni, buluíʼinëʼ légaquiëʼ nëʼë, en cuita lëʼë. Níʼirö tuʼdzéjanëʼ yuguʼ bönniʼ usëda naʼ tuʼ tuʼléʼenëʼ Xanruʼ. \v 21 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ leyúbölö, rnnëʼ: \p —Guliʼzóa dxi ládxiʼliʼ. Ca benëʼ Xuzaʼ, gusö́l-lëʼë nedaʼ, lëscaʼ caní risö́l-laʼa libíʼiliʼ tsöjenliʼ xichinaʼ. \p \v 22 Cateʼ budxi gunnë́ʼ caní, bulubëʼ lógaquiëʼ, en rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼsíʼ Dios Böʼ Láʼayi. \v 23 Nútiʼtës nu uniti loliʼ, nu naʼ ben dul-laʼ, chiyúʼu yöl-laʼ runiti lo que, ateʼ nútiʼtës nu bitiʼ uniti loliʼ le, ugáʼana dul-laʼ que nu naʼ nun dul-laʼ. \s1 Bitiʼ réajlëʼë Tomás \p \v 24 Tomás bitiʼ zóalenëʼ légaquiëʼ cateʼ Jesús buduyúëʼ légaquiëʼ. Náquiëʼ Tomás tuëʼ bönniʼ chínnuëʼ niʼ, en tuʼë caʼ lëʼ Bönniʼ Bilidiʼ. \v 25 Gudödi niʼ iaʼzícaʼrëʼ bönniʼ usëda naʼ gulë́ʼ Tomás, taʼnnë́ʼ: \p —Chibiléʼetuʼ-nëʼ Xanruʼ. \p Tomás rëʼ légaquiëʼ: \p —Channö cabí iléʼedaʼ nëʼë ga gunnë́ʼ bididaj, en unëʼa xibö́n naʼa ga naʼ gunë́ʼgaca bididaj naʼ, en unëʼa naʼa cuita lëʼë ga naʼ gunnë́ʼ yaga tuchiʼ, bitiʼ caʼ tséajlëʼa. \p \v 26 Cateʼ chigudödi iaʼxunuʼ dza, nudúbigaquiëʼ bönniʼ usëda naʼ leyúbölö lu yuʼu, ateʼ Tomás naʼ zóalenëʼ légaquiëʼ. Sal-laʼ nayayaj yuʼu ga naʼ nacuʼë, buluíʼi lahuëʼ Jesús gatsaj láhuiʼlö ga naʼ nacuʼë, en rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼzóa dxi ládxiʼliʼ. \p \v 27 Níʼirö Jesús rëʼ Tomás naʼ: \p —Bunë́ʼ xibö́n noʼo ni, en buyú naʼa ni. Bunë́ʼ noʼo cuita lëʼa ni, en bítiʼrö gaca chopa ládxuʼu, pero guyéajlëʼ nedaʼ. \p \v 28 Níʼirö bubiʼë didzaʼ Tomás, rëʼ Lëʼ: \p —Xánaʼdoʼ, en Dios quiaʼ. \p \v 29 Jesús rëʼ lëʼ: \p —Tomás, tuʼ buléʼenuʼ nedaʼ, réajlëʼu. Bicaʼ ba nupa niʼ ilaʼyéajlëʼ nedaʼ sal-laʼ bitiʼ ilaʼléʼeni nedaʼ. \s1 Le rë́ʼëni gun didzaʼ nazúaj lu guichi ni \p \v 30 Benëʼ Jesús ziánrö caʼ yöl-laʼ huáca lógaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ, le cabí nazúajgaca lu guichi ni. \v 31 Yuguʼ lë ni nuzúajaʼ lu guichi para tséajlëʼëliʼ náquiëʼ Jesús Bönniʼ naʼ ruʼë Dios lëʼ Cristo, Zxíʼinëʼ Dios, en cateʼ tséajlëʼëliʼ, gataʼ queë́liʼ yöl-laʼ naʼbán idú tuʼ réajlëʼëliʼ-nëʼ. \c 21 \s1 Ruluíʼi lahuëʼ Jesús lógaquiëʼ gadxëʼ bönniʼ usëda queëʼ \p \v 1 Gudödi guca lë ni, leyúbölö buluíʼi lahuëʼ Jesús lógaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ ga naca raʼ nísadoʼ que Tiberias, ateʼ caní guca ca naʼ buluíʼi lahuëʼ lógaquiëʼ. \v 2 Nudúbigaquiëʼ Simón Pedro, en Tomás, bönniʼ naʼ tuʼë caʼ lëʼ Bönniʼ Bilidiʼ, en Natanael, bönniʼ yödzö Caná que luyú Galilea, en chopëʼ bönniʼ zxíʼinëʼ Zebedeo, en iaʼchopëʼ caʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús. \v 3 Simón Pedro rëʼ légaquiëʼ: \p —Tseajaʼ tsöjxönaʼ-baʼ böla. \p Tëʼ lëʼ iaʼzícaʼrëʼ, taʼnnë́ʼ: \p —Guntuʼ liʼ tsözxö́n. \p Níʼirö yöjáquiëʼ, en gulaʼbenëʼ tu lëʼe bárcodoʼ, ateʼ rëla niʼ nitubaʼ böla bitiʼ gulaʼzönëʼ-baʼ. \v 4 Cateʼ chizáʼ reníʼ, yöjsóëʼ Jesús luyú raʼ nisa naʼ, pero bitiʼ téquibeʼenëʼ bönniʼ usëda queëʼ Jesús Lëʼ naʼ. \v 5 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Zxíʼinaʼdoʼ, ¿naruʼ cabí debaʼ latiʼ böla queë́liʼ? \p Buluʼbiʼë didzaʼ, tëʼ Lëʼ: \p —Nitubaʼ. \p \v 6 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼchílaj yöxaj böla queë́liʼ tsöláʼa ibëla barco, ateʼ sö́ngacaliʼ-baʼ. \p Níʼirö gulaʼchiljëʼ le, ateʼ bítiʼrö guca uluʼbéajëʼ le, tuʼ naguírabaʼ böla lëʼe yöxaj böla naʼ. \v 7 Níʼirö bönniʼ usëda naʼ nadxíʼinëʼ Jesús lëʼ rëʼ Pedro, rnnëʼ: \p —¡Xanruʼ naʼ! \p Cateʼ biyönnëʼ Simón Pedro, “Xanruʼ naʼ”, böácuëʼ lariʼ gúcuëʼ, tuʼ nagǘëʼ le zíʼalö, ateʼ guyáziëʼ lu nisa. \v 8 Bilaʼdxinëʼ iaʼzícaʼrëʼ bönniʼ usëda naʼ, tuʼsë́ʼë barco naʼ, sunáʼayöjgaquiëʼ yöxaj ga naʼ dzö́ʼöbaʼ böla, tuʼ cabí naca ziʼtuʼ ga dë luyú bidxi. Nácatë ca tu gayuáʼ lögaʼ níʼaruʼ. \v 9 Cateʼ bilaʼdxinëʼ luyú bidxi naʼ, bilaʼléʼenëʼ röʼö tu guíʼ boʼ yalaj niʼ, en zxóabaʼ tubaʼ böla láhuilö, en dë caʼ yöta niʼ. \v 10 Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼdiguáʼa-baʼ ni böla naʼ siʼ guzxö́ngacaliʼ-baʼ. \p \v 11 Gurenëʼ Pedro lëʼe barco naʼ, ateʼ gúʼuyöjëʼ yöxaj naʼ zacaʼ luyú bidxi, nalírö-baʼ böla zxön, idú tu gayuáʼ yuʼ chíʼinu-unbaʼ. Sal-laʼ nácagacabaʼ böla zián, bitiʼ birözaʼ yöxaj naʼ. \v 12 Níʼirö Jesús rëʼ légaquiëʼ: \p —Guliʼdá gáguliʼ. \p Bitiʼ burúguinëʼ nitúëʼ bönniʼ usëda queëʼ naʼ inábinëʼ Lëʼ, innë́ʼ: “¿Nuzxi Liʼ?” Nö́zguequi quézinëʼ náquiëʼ Xanruʼ. \v 13 Níʼirö gubíguiʼë Jesús, en gudélëʼë yöta naʼ, encaʼ böla naʼ, ateʼ bëʼë quégaquiëʼ. \p \v 14 Lë ni naca le bunni luzuí buluíʼi lahuëʼ Jesús lógaquiëʼ bönniʼ usëda queëʼ gudödi bubanëʼ lu yöl-laʼ guti. \s1 Jesús ruíʼilenëʼ Simón Pedro didzaʼ \p \v 15 Cateʼ budxi gulahuëʼ, Jesús rëʼ Simón Pedro: \p —Simón, zxíʼinëʼ Jonás, ¿naruʼ nadxíʼirönuʼ nedaʼ ca nadxíʼiguequinëʼ bönniʼ ni nedaʼ? \p Bubiʼë didzaʼ Pedro, rëʼ Lëʼ: \p —Ön, Xan. Liʼ nöz quézinuʼ raza ládxaʼa Liʼ. \p Jesús rëʼ lëʼ: \p —Bugagu yuguʼ böʼcuʼ zxílaʼdoʼ quiaʼ. \p \v 16 Jesús rëʼ lëʼ le buropi luzuí, rnnëʼ: \p —Simón, zxíʼinëʼ Jonás, ¿naruʼ nadxíʼinuʼ nedaʼ? \p Bubiʼë didzaʼ Pedro, rëʼ Lëʼ: \p —Ön, Xan. Liʼ nöz quézinuʼ raza ládxaʼa Liʼ. \p Jesús rëʼ lëʼ: \p —Bugagu yuguʼ böʼcuʼ zxilaʼ quiaʼ. \p \v 17 Jesús rëʼ lëʼ le bunni luzuí: \p —Simón, zxíʼinëʼ Jonás, ¿raza ládxuʼu nedaʼ? \p Buíʼinnëʼ Pedro tuʼ le chibunni luzuí rinabi yúdxinëʼ lëʼ, gunnë́ʼ: “¿Raza ládxuʼu nedaʼ?” Bubiʼë didzaʼ Pedro, rëʼ Lëʼ: \p —Xan, yúguʼtë nöz quézinuʼ Liʼ. Nö́zinuʼ raza ládxaʼa Liʼ. \p Jesús rëʼ lëʼ: \p —Bugagu yuguʼ böʼcuʼ zxilaʼ quiaʼ. \v 18 Le nácatë reaʼ liʼ, cateʼ niʼ nacuʼ raʼbandoʼ, rácasö quiuʼ bugacu cuinuʼ, en ca gunnásö quiuʼ gudóʼ. Cateʼ iguluʼ, ulí noʼo, ateʼ nu yúbölö ugacu liʼ lariʼ, en ichë́ʼ liʼ ga niʼ bitiʼ guë́ʼënnuʼ tseajuʼ. \p \v 19 Yuguʼ didzaʼ ni bëʼë Jesús naca bëʼ naca gátiëʼ Pedro, tsöjtë́ʼë lëʼe yaga cruz, para gaca yöl-laʼ ba queëʼ Dios. Cateʼ budxi gunnë́ʼ caní Jesús, gunnë́ʼ caʼ iaʼtú: \p —Gudáʼ nedaʼ. \s1 Ruʼë didzaʼ Jesús ca gaca queëʼ bönniʼ usëda naʼ nadxíʼinëʼ \p \v 20 Buécjëʼ Pedro, en biléʼenëʼ söjnáhuëʼ légaquiëʼ bönniʼ usëda naʼ Jesús nadxíʼinëʼ lëʼ. Náquiëʼ bönniʼ usëda naʼ guröʼë cuita lëʼë Jesús cateʼ niʼ gulahuëʼ, en gudxëʼ Jesús: “Xan, ¿nuzxi naʼ udödi Liʼ?” \v 21 Cateʼ Pedro biléʼenëʼ lëʼ, rëʼ Jesús: \p —Xan, ¿bizxi gunëʼ bönniʼ ni? \p \v 22 Jesús rëʼ lëʼ: \p —Channö rë́ʼëndaʼ ugáʼanëʼ bönniʼ ni ga idxinrö dza huödaʼ, bitiʼ ral-laʼ cöʼu böniga. Gudáʼa nedaʼ liʼ. \p \v 23 Guzë́ didzaʼ ni ga nacuʼë bö́chiʼruʼ taʼyéajlëʼë Cristo. Téquinëʼ bitiʼ gátiëʼ bönniʼ usëda naʼ. Jesús bitiʼ gudxëʼ lëʼ bitiʼ gátiëʼ, pero caní gunnë́ʼ: “Channö rë́ʼëndaʼ ugáʼanëʼ bönniʼ ni ga idxinrö dza huödaʼ, bitiʼ ral-laʼ cöʼu böniga.” \p \v 24 Bönniʼ usëda ni nacaʼ nedaʼ, Juan. Runaʼ ba nalí quéguequi lë ni, en nuzúajaʼ yuguʼ lë ni lu guichi, ateʼ nö́ziliʼ naca idútë li le runaʼ ba nalí. \p \v 25 Ziánrö caʼ le benëʼ Jesús. Channö nu uzúaj léguequi lu guichi tu tu, rusacaʼ quiaʼ bitiʼ guequi yödzölió ni ilaʼcuáʼ guichi naʼ ral-laʼ nu uzúaj. Caʼ caz.