\id MRK - Zanaki Mariko \ide UTF-8 \h Mariko \toc3 Mariko \toc2 Mariko \toc1 Amangʼana Amazomu ga Yeesu Krisito kyeego gakaamirwe na Mariko \mt2 Amangʼana Amazomu ga Yeesu Krisito \mt3 kyeego gakaamirwe na \mt1 Mariko \imt Obhutaangiro \ip Ekitabhu kino kyaakaamirwe na Mariko. Mariko eriina eriindi ahaabhirikirwa Yohana kasi Yohana Mariko, yaari owumwe wa Abhakrisito bho okutaanga (\xt rora Amahokya ga Abheega 12:12\xt*). Ewe yaari arageendania na abharwaazi kya Pauro, Barinaaba (\xt rora Amahokya ga Abheega 15:36-41\xt*) na Petero (\xt rora 1 Petero 5:13\xt*). \ip Mukitabhu kino, Mariko yaari arabhakaamira Abhakrisito bhe ekyaaro kya Rooma. Eriibhaga riyo, omutemi Neero yaari arakaangata, na haari ne enyaako ku Bhakrisito. Mariko akeenda kugumirya Abhakrisito mubhwiikirirya kwo okubhabhuurira Abhakrisito bhareenderwa kunyaakibhwa kyeego Krisito yanyaakiri no okukwa. \ip Mariko areerekya amiiseego go okukaama ekitabhu kino kumukiriri gwo okutaanga, \ipq “Amangʼana Amazomu iguru wa Yeesu Krisito, Omwaana wa Taatabhugya.” \im Areenda bhano bhakusoma bhamenye kubha, Yeesu niwe Masiya, wuno Taatabhugya akamutuma kyeego yabharageenie. Mukitabhu kino, Mariko akakeerenerya maaru gano yaari akukora Yeesu kukira gano yaari akurwaaza. Akakaama ebhireengyo na amagano ge ebhitiika ebhiindi bhino Yeesu yakoriri. Yeesu akahorya abhaatu, akaheebha amasaambwa amabhi no okwaabhira abhaatu ebhibhi. Gayo gareerekya obhuturo bhwa Yeesu, kubha akarwa ku Taatabhugya, okuuza no okwiiruusya obhuhoru bhwaaye okubharuusya abhaatu kurwa muziinguru zye ebhibhi. \c 1 \s Yohana aramubhanurira Yeesu enzira \r (Mataayo 3:1-12; Ruuka 3:1-18; Yohana 1:19-28) \p \v 1 Bhuno nibhwo obhweemero bhwa Amangʼana Amazomu iguru wa Yeesu Krisito,\f + \fr 1:1a \fr*\fk Krisito \fk*\ft ni ngʼana ye Ekiyunaani, obhugazuro bhwaku ni \ft*\fqa wuno ahakirwe amaguta. \fqa*\ft Mu Kieburania bharabhuga \ft*\fqa Masiya. \fqa*\ft Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Omwaana wa Taatabhugya.\f + \fr 1:1b \fr*\fk Omwaana wa Taatabhugya\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \v 2 Kyeego gaari gakaamirwe no omurooti Isaya mukitabhu kyaaye kubha, Taatabhugya akabhuga, \q “Rora, ndamuragania omuhokya waane embere waazo, \q okubha akweeyeerye enzira.\f + \fr 1:2 \fr*\xt Rora Maraaki 3:1.\xt*\f* \p \v 3 “Omutumwa waane wuyo, araaza arabhuga: Omuutu wuno akubhirikira kwe eriiraka ikuru okurwa mwiitirigo: \q ‘Mumukorere Omukuru enzira, \q mugororokye eziinzira zino araahite!’ ”\f + \fr 1:3 \fr*\xt Rora Isaya 40:3.\xt*\f* \p \v 4 Omutumwa wuyo yaari arabhirikirwa Yohana Omubatiizi. Yaari mwiitirigo ararwaazira abhaatu, “Mute ebhibhi bhyeenyu mukyoorere Taatabhugya no okubatiizwa, okubha abhaabhire ebhibhi bhyeenyu!” \v 5 Abhaatu bhaaru bhakabha bharamuuzaku okurwa omugye gwa Yerusaremu, ne ekyaaro kyoosi kya Yudea. Abhaatu bhayo bhakata ebhibhi bhyaabhu, neewe akabha arabhabatiiza mu Kitaaro kya Yorodaani. \p \v 6 Yohana yaari yiibhohiri emyeenda gya amabhuri ge engamia, no omukena gwe eriisaakwa mubhukeeneende. Ebhyaakurya bhyaaye bhyaari eziingigi no obhuuki bhwa mwiitirigo. \p \v 7 Neewe yarwaaziri akubhuga, “Okuhita enye araaza wa amanaga bhukongʼu kukira enye, wuno enye nitakungʼarira naabhe kwiihiinya kutazura eziikobha zye ebhikweera bhyaaye.\f + \fr 1:7 \fr*\ft Kyo omugini asikire munyuumba, omuhokya wi iyaasi bhukongʼu yaari aramuruusya ebhikweera no okumwiisaabhya amaguru gaaye.\ft*\f* \v 8 Enye ndabhabatiiza kwa amaanzi, nawe ewe arabhabatiiza kwe Ekoro Muhoreeru.”\f + \fr 1:8 \fr*\fk Ekoro Muhoreeru\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \s Yeesu arabatiizwa no okusakibhwa mwiitirigo \r (Mataayo 3:13–4:11; Ruuka 3:21-22, 4:1-13) \p \v 9 Eriibhaga riyo, Yeesu akaaza okurwa mumugye gwa Nazareeti, mukyaaro kya Gariraaya. Yohana akamubatiiza Yeesu mu Kitaaro kya Yorodaani. \v 10 Hano Yeesu yaari akurwa mumaanzi, kituukiro eriisaaro rikiiguka, ne Ekoro Muhoreeru akiika kweewe kye ekiguuti. \v 11 Ne eriiraka rikarwa mwiisaaro rikabhuga, “Awe naawe Omwaana\f + \fr 1:11 \fr*\fk Omwaana\fk*\ft . Rora \ft*\it Omwaana wa Taatabhugya\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* waane omuseegwa, nizomereerwe naawe.” \p \v 12 Hayohayo Ekoro Muhoreeru akamukaangata Yeesu kugya mwiitirigo. \v 13 Akiikara eyo eziisiku miroongo ene (40), arasakibhwa na Seetaani.\f + \fr 1:13a \fr*\fk Seetaani\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Yaari hamwe ne ebhityeenyi bhya mwiitirigo, nabho bhamaraika\f + \fr 1:13b \fr*\fk Bhamaraika\fk*\ft . Rora engʼana \ft*\it maraika\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* bha Taatabhugya bhakaaza okumuhokeerya. \s Yeesu arasora abhaanabheega \r (Mataayo 4:12-22; Ruuka 4:14-15, 5:1-11) \p \v 14 Eziisiku zikahita, Yohana akabhohwa mukibhoho.\f + \fr 1:14 \fr*\fk Yohana akabhohwa mukibhoho \fk*\ft kwo okubha akamurekya omutemi Herode kwe ebhibhi bhyaaye.\ft*\f* Hano yaari mukibhoho, Yeesu akagya mukyaaro kya Gariraaya, akabha ararwaaza Amangʼana Amazomu ga Taatabhugya. \v 15 Hano yaari akyarwaaza, akabhuga, “Eriibhaga rino ryarageenwe, rihikiri, no obhutemi bhwa Taatabhugya\f + \fr 1:15 \fr*\fk Obhutemi bhwa Taatabhugya \fk*\ft ni hagiro hayo hoosi hano Taatabhugya niwe omukaangati. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* bhuri haguhi. Ambe, mute ebhibhi bhyeenyu mumwiikyoorere Taatabhugya, no okwiikirirya Amangʼana Amazomu gayo.” \p \v 16 Orusiku rumwe, hano Yeesu yaari akuhita embarika we Enyaanza ya Gariraaya, akabharora Simooni na wamwaabhu Andurea. Bhaari bharataasa eziinzero munyaanza, okubha bhagwaatye eziiswe. \v 17 Yeesu akabhabhuurira, “Muuze, munituniirire! Enye ndabhakora mubhe abhategi bha abhaatu.”\f + \fr 1:17 \fr*\fk Abhategi bha abhaatu\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni kubha abharuusye abhaatu mubhibhi bhyaabhu no okubhakumania hamwe musaango ya abhaatu bha Taatabhugya.\ft*\f* \v 18 Hayohayo, bhakatiga eziinzero zyaabhu, bhakamutuniirira Yeesu. \p \v 19 Hano Yeesu yaari agiiri embere hasuuhu hamwe na abhaanabheega bhaaye bhabhiri, akabharora Yaakobo na wamwaabhu Yohana, abhaana bha Zebedaayo, bhari mubhwaato, bharazomya eziinzero zyaabhu. \v 20 Eriibhaga riyoriyo, akabhabhirikira bhamutuniirire. Bhakamutiga wiise waabhu hamwe na abhakori bhaaye bhe emirimo mubhwaato, bhakamutuniirira Yeesu. \s Yeesu areerekya obhuturo bhwaaye \r (Ruuka 4:31-37) \p \v 21 Niho Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhane bhayo, bhakagya mumugye gwa Kaperinaumu. Hano orusiku rwo okumuunya\f + \fr 1:21a \fr*\fk Orusiku rwo okumuunya\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* rwaahikiri, bhakasikira munyuumba ye esaango\f + \fr 1:21b \fr*\fk Enyuumba ye esaango \fk*\ft yaari nyuumba yo okwiikumania Abhayahudi kwiiguru yo okumuseengera Taatabhugya, eheene kurusiku rwo okumuunya. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* na Yeesu akataanga okweegya. \v 22 Abhaatu bhaari bharuguuriri, kwo okubha ameegyo gaaye gatabheeri kya garya ga abheegya bhaabhu bhe emigiro.\f + \fr 1:22 \fr*\fk Abheegya bhe emigiro\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Nawe akeegya kyo omuutu wuno ano obhuturo. \p \v 23 Na munyuumba ye esaango, yaarimu omuutu wuno yatiirirwe ne eriisaambwa eriibhi. Akatiirya eriiraka, \v 24 akabhuga, “Awe Yeesu wa Nazareeti, otatunyaakya! Mbe, wiiziri kutusikya? Nikumenyiri awe ni weewi, awe ni Muhoreeru wa Taatabhugya.” \p \v 25 Yeesu akarirekya eriisaambwa riyo arabhuga, “Kira! Noorwe kumuutu wuno!” \v 26 Eriisaambwa eriibhi rikamusiingisya bhukongʼu omuutu wuyo, rikarira kwe eriiraka no okumurwaku. \p \v 27 Abhaatu bhoosi bhakaruguura bhukongʼu, bhakiibhuurya, “Niki kino? Gano ni meegyo mahya, gano obhuturo! Kweeki, murore, ana amanaga go okuswaagya amasaambwa, nago garamwiigwa.” \v 28 Ritari ibhaga itaambi, abhaatu okurwa mukyaaro kyoosi kya Gariraaya, bhakabha bhiigwiiri amangʼana iguru wa Yeesu. \s Yeesu arahorya abhaatu \r (Mataayo 8:14-17; Ruuka 4:38-41) \p \v 29 Yeesu na abhaanabheega bhaaye abhamwe, Yaakobo na Yohana bhakatanura munyuumba ye esaango, bhakagya wa Simooni na Andurea. \v 30 Hano bhaahikiri, Yeesu akabhuurirwa kubha, inyibhyaara Simooni arwaariri ehooma haari, ari munyuumba ahiindiiri kubhuriri. \v 31 Niho Yeesu akiisuka hano yaari ahiindiiri, akamugwaata okubhoko, akamwiimukya. Rugeendo rumwe inyibhyaara Simooni akahora ehooma, akataanga okubhahokeerya ebhyaakurya. \p \v 32 Orusiku ruyo engoroobha, hano orusiku rwo okumuunya\f + \fr 1:32 \fr*\fk Orusiku rwo okumuunya\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* rwaahwiiri, abhaatu bha mumugye guyo bhaari bharamureetera Yeesu abharweeri bhaaru, na bhano bhaari bhatiirirwe na amasaambwa. \v 33 Abhaatu bhaaru okurwa mumugye guyo, bhakasikana mukiseku murukuungu rwe enyuumba ya Simooni na Andurea. \v 34 Yeesu akahorya abhaatu bhano bhaari na amarweeri maanga maaru. Kweeki, akaheebha amasaambwa amabhi maaru, nawe ataatigiri amasaambwa gagaambe, kwo okubha akamenya kubha ewe ni Mwaana wa Taatabhugya. \s Yeesu aragya kusabha kibhezo \r (Ruuka 4:42-44) \p \v 35 Etabhoori yaho zuri, Yeesu akabhuuka, akagya kibhezo, akataanga okusabha. \v 36 Hano Simooni na abharikyaaye bhakabhona atarimu munyuumba, bhakagya kumumoohya. \v 37 Hano bhaamubhweeni, bhakamubhuurira, “Abhaatu bhaaru bhukongʼu bharakukomya!” \p \v 38 Yeesu akabhabhuurira, “Tugye mumigye egiindi gya haguhi, okubha nirwaaze eyo, kwo okubha niiziri kukora emirimo giyo.” \v 39 Niho akiiruguura mukyaaro kyoosi kya Gariraaya no okurwaaza muziinyuumba zye eziisaango, no okubharuusya abhaatu amasaambwa amabhi. \s Yeesu arahorya omuutu we ebhigeenge \r (Mataayo 8:1-4; Ruuka 5:12-16) \p \v 40 Orusiku rumwe, omuutu wumwe we ebhigeenge akaaza ku Yeesu. Akahigama no okumwiisasaama, “Nimenyiri oranagya okunihorya okubha nieribhwe. Eraabhe oryeende, ndasabha onihorye!” \p \v 41 Yeesu akamurorera ebhigoongi, akagororokya okubhoko kwaaye, akamugwaataku omurweeri, akamubhuurira, “Ndeenda ohore, weeribhwe!” \v 42 Rugeendo rumwe, ebhigeenge bhikamurwaku, akeeribhwa. \v 43 Niho Yeesu akamuruusyaho bhwaangu, \v 44 akamubhuurira, “Itegeerera, otamubhuurira muutu wowoosi iguru ya rino! Nawe wiiyeerekye kumuseengeri,\f + \fr 1:44a \fr*\fk Kumuseengeri\fk*\ft . Rora \ft*\it abhaseengeri\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* oruusye ekimweeso kyeego emigiro gya Musa gikuswaagya, okubha weerekye abhaatu kubha weeriibhwe.”\f + \fr 1:44b \fr*\ft Kuriingʼaana ne emigiro gya Musa, omuseengeri niwe yaari akumenyeekererya kubha omuutu yeeriibhwe ebhigeenge. \ft*\xt Rora Abharaawi 14:1-32; Obhuhiiti bhwe Emigiro 24:8.\xt*\f* \v 45 Nawe, omuutu wurya akatanura harya, akataanga kurwaaza amangʼana go okuhoribhwa kwaaye. Okutuukana na gayo, Yeesu akatamwa kusikira mumigye gyogyoosi girya kwa mwaasi. Akiikara omweene igutu we emigye kibhezo, nawe abhaatu bhakabha bharamuuzaku okurwa mbaara zyoosi. \c 2 \s Yeesu aramuhorya eriigata \r (Mataayo 9:1-8; Ruuka 5:17-26) \p \v 1 Hano eziisiku suuhu zyahitiri, Yeesu akagya kweeki Kaperinaumu. Eriibhaga isuuhu, abhaatu bhakiigwa kubha ari yiika. \v 2 Abhaatu bhaaru bhakiikumania munyuumba murya, naabhe omweeya gwo okuhita mukiseku gukabhura. Yeesu yaari ararwaazira abhaatu eriingʼana rya Taatabhugya. \v 3 Hano yaari akurwaaza, bhakaaza abhaatu bhane, bhagegiri omuutu kukiigi wuno ebhiimo bhikuuri. \v 4 Bhataanagirye kumusikirya hano Yeesu yaari, kwe ekigirirye kye esaango ekuru. Bhakatiira kukisara kye enyuumba, bhakahobhora ekisara iguru hano Yeesu yaari, bhakamwiituumya wuno yaari akuuri ebhiimo ari kukiigi. \v 5 Hano Yeesu yaruuzi obhwiikirirya bhwaabhu, akamubhuurira wurya yaari akuuri ebhiimo, “Ee omwaana waane, nikwaabhiiri ebhibhi bhyaazo.” \fig Abhaatu bharamwiikya wuno akuuri ebhiimo|alt="Watu wanamshusha aliyepoza" src="WA03824b.tif" size="col" loc="2:5" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989" ref="2:4"\fig* \p \v 6 Na hayo, bhaari bhiikeeri abheegya bharebhe bhe emigiro gya Musa. Bhariiseega muziikoro zyaabhu, \v 7 “Ndora omuutu wuno arabhuga ego? Aramutuka Taatabhugya! Atariho omuutu wuno akunagya okwaabhira ebhibhi, nawe Taatabhugya omweene!” \p \v 8 Rugeendo rumwe, Yeesu akamenya amiiseego gaabhu muziikoro zyaabhu, akabhabhuurira, “Kwaki muriiseega ego muziikoro zyeenyu? \v 9 Mbe, ni riihe eriihuhu bhukongʼu, okumubhuurira wuno akuuri ebhiimo, ‘Nikwaabhiiri ebhibhi bhyaazo,’ kasi okumubhuurira, ‘Imeerera, gega ekiigi kyaazo, ogeende’? \v 10 Nawe, ndeenda mumenye bhuzomu kubha, enye Omwaana wo Omuutu\f + \fr 2:10 \fr*\fk Omwaana wo Omuutu \fk*\ft ni riina ryaaye omweene ego rino akiigaamba ewe Yeesu. Ni ngʼana rino rikweerekya kubha ewe niwe Masiya. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* nino obhuturo bhwo okwaabhira ebhibhi mukyaaro kino.” Niho Yeesu akamubhuurira omuutu wuyo yaari akuuri ebhiimo, \v 11 “Ndakubhuurira, imeerera, gega ekiigi kyaazo, noogye yiika!” \v 12 Hayohayo, omuutu wurya akiimeerera, akiitweeka ekiigi kyaaye, akareka embere wa abhaatu bhayo bhoosi, nabho bhakaruguura no okumuguungya Taatabhugya, bhakabhuga, “Tukyaari kurora ekisigo kya kino kikorirwe reero!” \s Yeesu yiiziri kubhatuurya abhakori bha amabhi \r (Mataayo 9:9-13; Ruuka 5:27-32) \p \v 13 Yeesu akareka harya, akagya kweeki embarika we Enyaanza ya Gariraaya. Abhaatu bhaaru bhakamutuniirira, akabheegya. \p \v 14 Hano yaari akugeenda, akamurora Raawi omwaana wa Arifayo. Yaari ariikara mwiitobhero ryaaye ryo okutinira eriigooti. Yeesu akamubhuurira, “Nituniirira, obhe omwaanamweega waane.” Rugeendo rumwe, Raawi akiimeerera, akamutuniirira. \p \v 15 Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakagya kurya ebhyaakurya munyuumba ya Raawi. Abhatobhya bhe eriigooti\f + \fr 2:15 \fr*\fk Abhatobhya bhe eriigooti \fk*\ft ni bhaatu bhano bhaari kukumania eziimbirya muserikaare ya Rooma. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* na abhaatu bhe ebhibhi bhaaru bhaari bhararya ebhyaakurya hamwe nabho, kwo okubha abhaaru bhe eteemwa yino bhaari bharamutuniirira. \v 16 Ambe, abheegya bhe emigiro bhano bhaari Abhafarisayo,\f + \fr 2:16 \fr*\fk Abhafarisayo\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* hano bhaamuruuzi Yeesu ararya hamwe na abhatobhya bhe eriigooti na bhe ebhibhi abhaandi, bhakabhuurya abhaanabheega bhaaye, “Ndora ararya hamwe na abhatobhya bhe eriigooti na abhaandi bhe ebhibhi?” \p \v 17 Hano Yeesu yiigwiiri ego, akabhabhuurira, “Abhaatu abhahoru bhatakweenda mugabhu, nawe abharweeri nibho bhakumweenda! Ambe, enye nitiiziri kubhirikira abhaatu bhe eheene bhamwiikyoorere Taatabhugya, nawe abhaatu bhe ebhibhi.” \s Ameegyo amahya \r (Mataayo 9:14-17; Ruuka 5:33-39) \p \v 18 Eriibhaga eriirebhe, abhaanabheega bha Yohana Omubatiizi hamwe na Abhafarisayo bhaari bhariisiitya ebhyaakurya.\f + \fr 2:18 \fr*\fk Bhaari bhariisiitya ebhyaakurya \fk*\ft kwe eriibhaga eriirebhe okweerekya kubha ni bhaheene ku Taatabhugya.\ft*\f* Orusiku rumwe, abhaatu abharebhe bhakagya ku Yeesu, bhakamubhuurya, “Ndora abhaanabheega bha Yohana na abhaanabheega bha Abhafarisayo bhariisiitya ebhyaakurya, nawe abhaanabheega bhaazo bhatakwiisiitya ebhyaakurya?” \p \v 19 Yeesu akabhakyoora, “Abhasaani bho omukweeri bhano bharaarikirwe munyaangi yo obhweenga, bharanagyabhwi kubha ne ebhigoongi eriibhaga bhari hamwe no omukweeri? Eriibhaga ryoosi bhari hamwe no omukweeri, bhatakunagya okwiisiitya kurya! \v 20 Nawe, orusiku ruraaza runo omukweeri araaruusibhweho gati wa abhagini bhaaye. Hayo niho abhasaani bhaaye bhakubha ne ebhigoongi no okwiisiitya ebhyaakurya. \p \v 21 “Okusaangya ameegyo gaane amahya ne eziinyaangi zyeenyu kutuubheeni no okutuma ekiraka kyo omweenda omuhya kumweenda omukuungu. Ekiraka kirya kiraraandura omweenda guyo no okwoongerya hano haraandukiri. \v 22 Kweeki, atariho omuutu wuno akwiituruurira amaanzi amahya go omuzabibu\f + \fr 2:22 \fr*\fk Amaanzi go omuzabibu\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu. \ft*\f* mukiribha ekikuungu. Hano gakutuunduura no okubhiimba, ekiribha kiratamwa kyaamwe kiraatika. Amaanzi amahya go omuzabibu gareenderwa kutuurwa mukiribha ekihya.” \s Yeesu niwe Omukuru wo orusiku rwo okumuunya \r (Mataayo 12:1-8; Ruuka 6:1-5) \p \v 23 Orusiku rumwe rwo okumuunya, Yeesu hamwe na abhaanabheega bhaaye bhaari bharahita kunzira yino yaari mumiguundu gye engano. Abhaanabheega bhaaye bhakataanga okubhuna ebhigara bhye engano, bhakarya. \v 24 Niho, Abhafarisayo bhakamubhuurira Yeesu, “Rora, abhaanabheega bhaazo bharakora gano emigiro gitakwiikirirya okukorwa kurusiku rwo okumuunya!”\f + \fr 2:24 \fr*\xt Rora Okurwa 20:8-11.\xt*\f* \p \v 25 Yeesu akabhakyoora, “Mbe, mukyaari okusoma mu Makaamo Amahoreeru kyeego Daudi\f + \fr 2:25 \fr*\fk Daudi\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* yaakoriri eriibhaga rino ewe na abharikyaaye bhaari ne enzara? \v 26 Akasikira mwiibhuru ryo okumuseengera Taatabhugya, eriibhaga Abhiataari yaari omuseengeri omukuru wa Taatabhugya, akarya emikaate gino gyaatuurirwe embere wa Taatabhugya,\f + \fr 2:26 \fr*\xt Rora 1 Samweeri 21:1-6.\xt*\f* gino emigiro gya Musa gitiikiriirye bharye, nawe abhaseengeri abheene ego. Nawe Daudi akarya giyogiyo, kweeki akabhaha na abharikyaaye, neebho bhakarya.” \v 27 Niho Yeesu akabhabhuurira, “Orusiku rwo okumuunya rwatuurirwe iguru wa abhaatu, etari abhaatu iguru wo orusiku rwo okumuunya. \v 28 Kweego, mumenye kubha, enye Omwaana wo Omuutu, niwe Omukuru wo orusiku rwo okumuunya.” \c 3 \s Yeesu arahorya omuutu orusiku rwo okumuunya \r (Mataayo 12:9-14; Ruuka 6:6-11) \p \v 1 Orusiku oruundi rwo okumuunya, Yeesu akasikira munyuumba ye esaango ya Kaperinaumu, yaari ariho omuutu wuno okubhoko kwaari kukuuri. \v 2 Abhafarisayo bhaari bharamwiiteengera Yeesu, bharore eraabhe aramuhorya omuutu wuyo orusiku rwo okumuunya, okubha bhamuseme. \v 3 Yeesu akamubhuurira omuutu wuno okubhoko kukuuri, “Nawuuze, wiimeerere gatigati hano.” \v 4 Niho Yeesu akabhabhuurya, “Bhoono, emigiro gya Musa giriikirirya, ni riihe eriizomu kurusiku rwo okumuunya, okukora amazomu kasi okukora amabhiihu, okuhorya kasi okwiita?” Ebho bhakakira kiri. \p \v 5 Yeesu akabharoreerera bhoosi eno akubha atiindiri, akiigwa ebhigoongi mukoro yaaye iguru yo obhukongʼu bhwe eziikoro zyaabhu. Niho Yeesu akamubhuurira omuutu wurya, “Gororokya okubhoko kwaazo.” Omuutu wurya akagororokya okubhoko kwaaye, rugeendo rumwe kukahora! \v 6 Hayohayo Abhafarisayo bharya bhakahuruka igutu, bhakasikana no okwiibhuurya na bhano bhaagwaateeni na abhasakirya bho omutemi Herode.\f + \fr 3:6 \fr*\fk Abhasakirya bho omutemi Herode \fk*\ft ku Kiyunaani ni \ft*\fqa Bhaherode. \fqa*\ft Abhaatu bhayo bhakiikirirya obhukaangati bhwa Abharooma mukyaaro kyaabhu. Rora \ft*\it Herode Antipasi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* Bhakiibhuurya kyeego bharaamwiite Yeesu. \s Abhaatu bhaaru bharagya ku Yeesu \p \v 7-8 Yeesu akatanura hayo, akagya ku Nyaanza ya Gariraaya hamwe na abhaanabheega bhaaye. Esaango ekuru ya abhaatu ekamutuniirira, kwo okubha bhaari bhiigwiiri iguru ye ebhitiika bhino yaari akoriri. Abhaatu bhayo bhaari bharwiiri mumugye gwa Yerusaremu, mubhyaaro bhya Gariraaya, Yudea na Idumaaya, kumwaambuko gwe Ekitaaro kya Yorodaani na haguhi ne emigye gya Tiro na Sidooni. \v 9 Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye kubha, bhabhanure obhwaato, kwo okubha esaango yirya yaari kuru bhukongʼu, hano bharaamwiiruumbirire asikire mubhwaato. \v 10 Abharweeri bhaari bharahigana okubha bhamugwaateku, kwo okubha yaari ahorirye bhaaru. \v 11 Abhaatu bhano bhaari na amasaambwa amabhi hano bhamuruuzi, bhaari bharagwa mumaguru gaaye no okurira bhukongʼu kwe eriiraka ikuru bhakubhuga, “Awe ni Mwaana wa Taatabhugya!” \v 12 Niho akagarekya amasaambwa kwo obhuhaari, gatamuraarika kubhaatu kubha ewe ni weewi. \s Yeesu arasora abheega ikumi na bhabhiri \r (Mataayo 10:1-4; Ruuka 6:12-16) \p \v 13 Yeesu akatiira mukiguru. Akabhirikira abhaatu bhano yaari kweenda, bhakamugyaku. \v 14 Akasora abhaatu ikumi na bhabhiri, neewe akabhatoga abheega, okubha bhabhe hamwe neewe, okubha abhe arabhatumania okurwaaza, \v 15 na akabhaha obhuturo bhwo okuruusya amasaambwa amabhi kubhaatu. \v 16 Gano nigo amariina ga abheega ikumi na bhabhiri bhano yasoriri: \pi Simooni, wuno Yeesu akamutoga eriina eriindi, Petero,\f + \fr 3:16 \fr*\fk Petero\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni \ft*\fqa riitare.\fqa*\f* \v 17 Yaakobo na Yohana nibho bhaari abhaana bha Zebedaayo, bhano Yeesu akabhatoga eriina rya Boanerige, obhugazuro bhwaku abhaana bho omurumo, \v 18 Andurea, Firipo, Baritoromaayo, Mataayo, Tomaso, Yaakobo omwaana wa Arifayo, Tadayo, Simooni Omuzeroote,\f + \fr 3:18 \fr*\fk Simooni Omuzeroote \fk*\ft yaari na amariina abhiri. Erimwe ni \ft*\fqa Simooni Omuzeroote, \fqa*\ft eriindi ni \ft*\fqa Simooni Omukananaayo. \fqa*\ft Amariina gano bhakamubhirikira omuutu wuno yaari yiiteeni eriihi ryo obhuheene okurwa mubhukaangati bhwe Ekirooma. \ft*\xt Rora Mataayo 10:4; Ruuka 6:15.\xt*\f* \v 19 na Yuuda Isikariyoti, wuno yamuriiri omukoonyo Yeesu. \s Yeesu ano obhuturo kukira Seetaani \r (Mataayo 12:22-32; Ruuka 11:14-23; Ruuka 12:10) \p Kyaamwe, Yeesu akakyoora yiika, akasikira munyuumba. \v 20 Esaango ya abhaatu ekamwiikumanirya harya kweeki, tee Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakabhurwa naabhe omweeya gwo okurya ebhyaakurya. \v 21 Hano nina waabhu Yeesu na bhawamwaabhu bhakiigwa amangʼana gayo, bhakagya okumugega, bhaari bharabhuga ayaangahiri. \p \v 22 Abheegya bhe emigiro gya Musa bhano bhaarweereeri mumugye gwa Yerusaremu, bhakabhuga, “Atiirirwe na Beerizeburi!”\f + \fr 3:22 \fr*\fk Beerizeburi \fk*\ft ni riina eriindi rya \ft*\fqa Seetaani\fqa*\ft , omukuru wa amasaambwa amabhi goosi.\ft*\f* Kweeki bhaari bharabhuga, “Omuutu wuno araheebha amasaambwa amabhi kwo obhuturo bhwa Beerizeburi, omukaangati wa amasaambwa!” \p \v 23 Kyaamwe Yeesu akabhabhirikira, akataanga kubhabhuurira kwe ebhireengyo, “Seetaani aranagyabhwi okwiiheebha omweene? \v 24 Eraabhe abhaatu bho obhutemi bhumwe bhariitana abheene kwa abheene, obhutemi bhuyo bhurasika. \v 25 Kweeki, abhaatu bho omugye gumwe kasi enyuumba yimwe bhariitana, abhaatu bhayo bharatwaanikana na bhatakubha na amanaga naabhe hasuuhu. \v 26 Kweego eraabhe Seetaani ariitana na amasaambwa amarikyaaye, no obhutemi bhwaaye bhutwaanikeeni, bhutakunagya kwiimeerera naabhe hasuuhu, bhuriisuka obhuteero bhwaaye. \v 27 Nawe, obhuheene ni bhuno, omuutu atakunagya kusikira munyuumba yo omuutu wa amanaga, no okumuteesya ebhigiro bhyaaye, eno akyaari okumubhoha. Hano akumara kumubhoha bhuzomu, hayo niho aranagya okumuteesya ebhigiro bhino bhiri munyuumba yaaye. \p \v 28 “Ndabhabhuurira obhuheene, abhaatu bharaabhirwa ebhibhi bhyaabhu bhyoosi, naabhe amangʼana amabhi go okwiituka. \v 29 Nawe, eraabhe omuutu aramutuka Ekoro Muhoreeru, atakwaabhirwa naabhe hasuuhu. Wuyo arabha ne eriisoro rye ebhibhi bhya kirakeego.” \v 30 Yeesu akabhabhuurira ego, kwo okubha ebho bhaari bharabhuga, “Ane eriisaambwa eriibhi.” \s Bhawamwaabhu Yeesu bhe eheene \r (Mataayo 12:46-50; Ruuka 8:19-21) \p \v 31 Niho nina waabhu Yeesu na bhawamwaabhu bhakahika, bhakiimeerera igutu we enyuumba yino yaari arimu. Bhakamuragania omuutu wumwe amubhirikire Yeesu yiize, bhagaambe neewe. \v 32 Esaango ekuru ya abhaatu yaari yiikeeri, emwiiruguuriri. Niho bhakamubhuurira Yeesu, “Nina weenyu na bhawamweenyu bhari igutu, bharakweenda.” \p \v 33 Yeesu akabhakyoora, “Maayi na bhawamweetu ni bhaweewi?” \v 34 Akabharora abhaatu bhano bhiikeeri bhamwiiruguuriri, akabhuga, “Murore, bhano nibho maayi na bhawamweetu! \v 35 Omuutu wowoosi wuno akukora obhuseegi bhwa Taatabhugya, wuyo niwe maayi, mura weetu na musubhaati.” \c 4 \s Ekireengyo kyo omubhusuri \r (Mataayo 13:1-9; Ruuka 8:4-8) \p \v 1 Yeesu akataanga okweegya kweeki abhaatu, embarika we enyaanza. Esaango ekuru ya abhaatu ekamwiikumanira. Kweego, akatiira mubhwaato, akiikaramu okubha bhatamwiiruumbirira. Abhaatu bhakasaaga embarika we enyaanza. \v 2 Yaari arabheegya ameegyo maaru kwe ebhireengyo. Mumeegyo gaaye yaari arabhuga, \v 3 “Yaariho omubhusuri wumwe wuno yagiiri mumuguundu gwaaye, okubhusura eziimbibho zyaaye. \v 4 Hano yaari akubhusura, eziimbibho eziindi zikagwa kunzira, ebhinyonyi bhikaaza, bhikazirya. \v 5 Eziimbibho eziindi zikagwa kurukerege hano hataari na amarobha maaru. Eziimbibho ziyo zikamera bhwaangu, kwo okubha amarobha gaari masuuhwiigo. \v 6 Hano omubhaso gwabhariri, gukoomya amarobha garya, eziimbibho zikanyaara no okwooma, kwo okubha emiri gitaari mitaambi. \v 7 Eziimbibho eziindi zikagwa mumahwa. Hano amahwa gayo gaakiiniri, gakazihiga, zikatamwa kukongʼa. \v 8 Nawe, eziimbibho eziindi zikagwa mumarobha amazomu, zikamera, zikakiina no okwiibhura. Eziindi zikiibhura miroongo etatu (30), eziindi zikiibhura miroongo esaasabha (60), ne eziindi zikiibhura igana rimwe (100)!” \v 9 Kyaamwe Yeesu akabhabhuurira, “Wa amatwi, yiitegeerere kisi!” \s Ekigirirye kya Yeesu okweegya kwe ebhireengyo \r (Mataayo 13:10-17; Ruuka 8:9-10) \p \v 10 Hano abhaatu bhe esaango bhaatanwiiri, Yeesu akasaaga na abheega bhaaye ikumi na bhabhiri, na abhaanabheega abhaandi. Niho bhakamubhuurya iguru yo obhugazuro bhwe ebhireengyo bhyaaye. \p \v 11 Akabhakyoora, “Emwe niimwe nikubhakuundukurira eziimbiso zyo obhutemi bhwa Taatabhugya. Nawe abhaatu bhano bhatakunituniirira, ndabhabhuurira goosi kwe ebhireengyo, \v 12 kyeego omurooti Isaya yakaamiri, \q ‘Okurora bharore, bhatamenya ryoryoosi. \q Okwiigwa bhiigwe amangʼana gaane, bhatamenyeekererya ryoryoosi. \q Eraabhe itiingabheeri ego, bhaangiikyooriri bhate ebhibhi bhyaabhu, nibhaabhire.’\f + \fr 4:12 \fr*\xt Rora Isaya 6:9-10.\xt*\f* ” \s Yeesu aragarura ekireengyo kyo omubhusuri \r (Mataayo 13:18-23; Ruuka 8:11-15) \p \v 13 Niho Yeesu akabhuga, “Bhoono, mutamirwe okumenyeekererya ekireengyo kino, erabhabhwi kubhiindi? \v 14 Omubhusuri ni muutu wuno akubharaarikira abhaandi engʼana ya Taatabhugya. \v 15 Abhaatu abhaandi bharatuubhana na amarobha ga kunzira. Hano bhakwiigwa ego engʼana ya Taatabhugya, Seetaani araaza, no okuruusyaho engʼana yirya muziikoro zyaabhu. \v 16 Abhaandi bharatuubhana na amarobha ga kurukerege hano hatana amarobha maaru. Hano bhakwiigwa engʼana ya Taatabhugya, hayohayo bharayiikirirya bhwaangu kwo obhuzomererwa. \v 17 Nawe, bharagwaata amangʼana gayo kwiibhaga iguhi ego, gataari muusi waabhu bhukongʼu kyeego ebhituutu bhino bhitana emiri. Hano eziinyaako kasi amakongʼu garaabhabhone kwiiguru wa amangʼana, rugeendo rumwe bharatiga obhwiikirirya. \v 18 Abhaandi bharatuubhana na amarobha ga mumahwa. Bhariigwa engʼana ya Taatabhugya, \v 19 nawe bharangʼeenwa na amiiseego iguru yo obhwiikari bhuno ne enaamba yo obhuniibhi no okwiigoomba kukomya ebhigiro ebhizomu ebhiindi. Kweego, engʼana yiyo erahigwa no okutama kwiibhura emisumo. \v 20 Na abhaandi bharatuubhana na amarobha amazomu. Bhano bhakwiigwa engʼana ya Taatabhugya no okuyiisuungʼaana no okwiibhura emisumo, owumwe miroongo etatu (30), owuundi miroongo esaasabha (60) no owuundi igana rimwe (100).” \s Ekireengyo kye eziitara \r (Ruuka 8:16-18) \p \v 21 Yeesu akabhabhuurira, “Mbe, ariho omuutu wuno akwaakya etara no okuyikuundikirya mwiiruungu, kasi arayikuundikirya museengo? Atakuyituura iguru mukikuumbo ebhe eramurika hoosi? \v 22 Ego niigo ryoryoosi rino ribhisirwe, rirarorekana no okubha kubhweero. Kweeki, ryoryoosi rino rikuundikiirwe, rirakuundukurwa. \v 23 Wa amatwi, yiitegeerere kisi!” \p \v 24 Niho Yeesu akageenderera kubhabhuurira, “Mwiitegeerere bhuzomu! Ekireengo kino mukureengera abhaandi, nikyo kino Taatabhugya araabhareengere emwe no okwoongeribhwa. \v 25 Wowoosi wuno akwiikirirya amangʼana ga Taatabhugya no okugamenya, Taatabhugya aramusakirya no okumwoongerya okugamenya. Nawe wowoosi wuno atakwiikirirya gayo, Taatabhugya aramuteesya naabhe ekisuuhu kino anakyo.” \s Ekireengyo kye eziimbibho zino zikumera \p \v 26 Kweeki Yeesu akoongera kubhuga, “Nibhabhuurire ekireengyo ekiindi, okubha nibheegye obhutemi bhwa Taatabhugya kyeego bhuri. Omuutu owumwe akeemya eziimbibho mumuguundu. \v 27 Obhutiku arahiindira no omwiisi arabhuuka, eriibhaga riyo, eziimbibho zirya zirabha ziramera no okukura, neewe omurimi atamenyiri kyeego zikukiina. \v 28 Amarobha garakiinia eziimbibho zirya no okwiibhura. Hiinga ziramera eriitu, zirataanga kusibhuka, mubhuteero ziraruusya ebhigara bhino bhine eziimbibho. \v 29 Emisumo giyo hano gikukongʼa, hayo niho omurimi akugesa.” \s Ekireengyo kye eziimbibho suuhu \r (Mataayo 13:31-32, 34; Ruuka 13:18-19) \p \v 30 Yeesu akoongerya kubhabhuurira, “Angu, tubhutuubhanie obhutemi bhwa Taatabhugya naki? Tubhutuubhanie ne ekireengyo kiihe? \v 31 Bhutuubheeni kya akatetere ke eharadaari, niyo etetere esuuhu kukira eziitetere zyoosi zino zikweemibhwa mumuguundu. \v 32 Hano ekumera, erabha omuti mukuru kukira ebhituutu bhyoosi bhye eziinyenyi mumuguundu. Gurabha na amasagya amakuru ne ebhinyonyi bhikuuza no okwiikara iyaasi we ekizuruuru kya mumasagya gaaku.” \p \v 33 Yeesu akarwaaza amangʼana ga Taatabhugya kwe ebhireengyo bhyaaru, akabhabhuurira kyeego bhakanagya okurimenyeekererya. \v 34 Yaari aragaamba nabho kwe ebhireengyo ego. Nawe, hano yaari omweene na abhaanabheega bhaaye, akabheerekeererya goosi. \s Yeesu arahoreerya omukama omuhaari munyaanza \r (Mataayo 8:23-27; Ruuka 8:22-25) \p \v 35 Orusiku ruyo engoroobha, Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye akabhaswaagya, “Twaambuke enyaanza.” \v 36 Bhakatiga esaango ya abhaatu, bhakasikira mubhwaato muno Yeesu yaari, bhakatanura hamwe. Haari na amaato agaandi gano bhakakaangatania nago. \v 37 Niho obhukama bhuhaari bhukongʼu bhukataanga okuhuumbuuta munyaanza. Amabhooka gaari garatema obhwaato, amaanzi gakataanga kusikira mubhwaato bhukeenda kwiizura. \p \v 38 Eriibhaga riyo, Yeesu yaari ahiindiiri eziitiro inyuma mubhwaato, yiisagwiiri omusago. Abhaanabheega bhaaye bhakamubhuukya, bhakamubhuurira, “Omweegya, otakumura kubha turasika?” \p \v 39 Niho, Yeesu akiimeerera no okurekya obhukama na amabhooka, akabhuurira enyaanza, “Okire kiri! Horeera!” Obhukama bhurya bhukatiga okuhuumbuuta, hakahoreera. \v 40 Kyaamwe, Yeesu akabhabhuurya abhaanabheega bhaaye, “Kwaki muroobhoha? Naabhe bhoono mukyaari kubha no obhwiikirirya?” \v 41 Ebho bhakoobhoha bhukongʼu, bhakataanga okwiibhuurya, “Ni weewi wuno, naabhe obhukama na amabhooka bhiramwiigwa?” \c 5 \s Yeesu arahorya omuutu wa amasaambwa \r (Mataayo 8:28-34; Ruuka 8:26-39) \p \v 1 Yeesu na abhaanabheega bhaaye, bhakahika kumwaambuko gwe Enyaanza ya Gariraaya, mukyaaro kya Abhagerasi. \v 2 Hano Yeesu yiikiri mubhwaato, omuutu wuno yaari atiirirwe amasaambwa amabhi yarwiiri mumabhigi ge eziimbiihira,\f + \fr 5:2 \fr*\ft Yaari ni nyaangi ya Abhayahudi okubhiika mumabhigi gano gaari mubhiguru, agaandi bhaari bharatuka abheene.\ft*\f* akagya ku Yeesu. \v 3 Omuutu wuyo ahiikara muziimbiihira. Yaari ne eziinguru, ataari ariho wowoosi wuno akanagya kumubhoha naabhe kwe eminyororo. \v 4 Bhaari bhamubhohiri kaaru ne eminyororo kumaguru ne ebhiraangʼani kumabhoko, nawe akatina bhyoosi. Ataari ariho omuutu wuno akunagya kumuhiza. \v 5 Eriibhaga ryoosi obhutiku no omwiisi yaari kuziimbiihira na mubhiguru, aratema ekituri no okwiikebhakebha kwa amagina. \p \v 6 Hano omuutu wuyo yamuruuzi Yeesu kwa kure, akamuryaarira, akamuhigamira. \v 7 Akatema ekituri kwiiraka ikuru akabhuga, “Awe Yeesu Omwaana wa Taatabhugya Wuno Ari Iguru we Ebhigiro Bhyoosi, ona ngʼanaki neenye? Ndakwiisasaama kwe eriina rya Taatabhugya kubha otaninyaakya!” \v 8 Yeesu akamurora omuutu wurya, akaribhuurira, “Awe eriisaambwa eriibhi, noorwe kumuutu wuno!” \p \v 9 Yeesu akaribhuurya, “Eriina ryaazo ni weewi?” Rikamukyoora, “Eriina ryaane ni Ihizo, kwo okubha etwe ni bhaaru kumuutu wuno.” \v 10 Eriisaambwa rirya rikamwiisasaama kaaru kubha, atagaheebha ahagiro hayo. \p \v 11 Kwaari ne eriihizo ikuru rye eziimbiizi, rino ryaari rikuriisya embarika we ekiguru. \v 12 Niho amasaambwa gayo gakamwiisasaama Yeesu, “Otwiikirirye, tusikire muziimbiizi zirya.” \v 13 Yeesu akagiikirirya. Ambe, amasaambwa gayo gakamurwaku omuutu wurya, gakazisikira eziimbiizi. Hayohayo, eriihizo ryoosi rikahiriingita kwa bhwaangu kumuhiriingito muhaari, rikasikira munyaanza no okukwa. Eziimbiizi ziyo zyaari zirahika bhikwe bhibhiri (2,000). \p \v 14 Abhariisya bhe eziimbiizi zirya bhakaryaara, bhakaraarika amangʼana gayo mwiiboma na mumigye gya haguhi. Abhaatu bhakaaza, okubha bhiirorere abheene gano gaatuukiri. \v 15 Hano bhaahikiri ku Yeesu, bhakamurora omuutu wuno yaari atiirirwe ne eriihizo rya amasaambwa amabhi yiikeeri, yiibhohiri emyeenda, na ana amangʼeeni goosi, wuno akabhirikirwa Ihizo, kyaamwe bhakoobhoha bhukongʼu. \v 16 Bhano bhaaruuzi gano gaamubhweeni wuno yaari atiirirwe na amasaambwa amabhi wurya ne eziimbiizi, bhakabha bharabhabhuurira abhaatu abhaandi amangʼana gayo. \v 17 Niho abhaatu bhayo bhakataanga okumwiisasaama Yeesu arwe mukyaaro kyaabhu. \p \v 18 Hano Yeesu yasikiiri mubhwaato, omuutu wuno yaari atiirirwe na amasaambwa akamwiisasaama Yeesu kubha, amwiikirirye agye hamwe neewe. \v 19 Nawe, Yeesu ataamwiikiriirye, akamubhuurira, “Noogye yiika weenyu, obhabhuurire amangʼana amakuru gano Omukuru akukoreeri na kyeego akuroreeri ebhigoongi.” \v 20 Kyaamwe, omuutu wurya akatanura, akataanga okunyaragania mu Dekapoori,\f + \fr 5:20 \fr*\fk Dekapoori \fk*\ft ku Kiyunaani obhugazuro bhwaku ni \ft*\fqa migye ikumi. \fqa*\ft Mukyaaro kiyo, Abhayunaani bhahiikara abheene ego, bhatari Abhayahudi.\ft*\f* amangʼana amakuru gano Yeesu amukoreeri. Abhaatu bhoosi bhakaruguura. \s Yeesu arahorya omukari no okuryoora omuukya \r (Mataayo 9:18-26; Ruuka 8:40-56) \p \v 21 Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakaambuka enyaanza no obhwaato okukyoora kumwaambuko. Hano bhaahikiri, esaango ekuru ya abhaatu ekamwiikumanira embarika we enyaanza. \v 22 Hayo akaaza omukaangati wumwe we enyuumba ye esaango, eriina ryaaye Yairo. Hano yamuruuzi Yeesu, akamugyaku, akamuhigamira embere waaye. \v 23 Akamukumiirirya akubhuga, “Omuukya waane ni murweeri, ari haguhi kukwa. Ndasabha tugye, omutuurire amabhoko gaazo kumubhiri gwaaye, okubha ahore.” \v 24 Yeesu akagya nawe. Esaango yirya ekuru yaari ekumutuniirira, emwiiruguuriri bhukongʼu. \p \v 25 Musaango yirya, yaarimu omukari wuno yaari no obhurweeri bhwo obhureegu kwe emyaaka ikumi ne ebhiri. \v 26 Omukari wuyo, yaari anyaakiri bhukongʼu kugya kubhagabhu bhaaru. Akamara ebhigiro bhyaaye bhyoosi akabha arahira kubhagabhu, nawe obhurweeri bhwaaye bhutaasuuhiri, nawe bhukaaruha. \v 27-28 Hano omukari wuyo yiigwiiri gano Yeesu akoriri, akiigaambira, “Ndaakunieku omweenda gwaaye ego, ndahora.” Niho akahita musaango ya abhaatu kwiinyuma, akakuniaku omweenda gwa Yeesu. \v 29 Hayohayo amanyiinga gakatinika, akiiyiigwa mumubhiri kubha ahoriri. \p \v 30 Rugeendo rumwe, Yeesu akamenya kubha amanaga gaaye gakoriri emirimo. Akiikibhuka, akabhabhuurya abhaatu bhe esaango, “Ni weewi wuno akunirye omweenda gwaane?” \p \v 31 Abhaanabheega bhaaye bhakamubhuurira, “Orarora abhaatu bhaaru bhakwiisaanga owaazo! Ndora orabhuurya, ‘Ni weewi wuno anikuniryeku?’ ” \p \v 32 Nawe akarora eno ne eno, okubha amurore wuno akamukuniaku. \v 33 Niho omukari wurya akoobhoha,\f + \fr 5:33 \fr*\fk Omukari wurya akoobhoha \fk*\ft kwo okubha Abhayahudi bhakabhaahura abhakari bhano bhakurwa amanyiinga kubha makire. Bhatiikiririibhwe ne emigiro gya Musa okwiikumanirya hamwe na abhaandi. Omuutu yaangabhakuniryeku, neewe yaarabha makire kweeki. \ft*\xt Rora Abharaawi 15:25-33.\xt*\f* akaaza no okamuhigamira embere waaye, eno ararigita, kwo okubha akamenya gano gakorirwe kweewe. Akamubhuurira obhuheene bhwoosi. \v 34 Yeesu akamubhuurira, “Muukya waane, obhwiikirirya bhwaazo bhukuhonirye! Ogye no omureembe, bhoono ohoniibhwe.” \p \v 35 Hano Yeesu yaari akyaakeerenia no omukari wuyo, abhaatu bhakaaza okurwa mumugye gwa Yairo, omukaangati we enyuumba ye esaango, bhakabhuga, “Yairo, omuukya waazo amariri kukwa. Kwaki orageenderera kumunyaakya omweegya?” \p \v 36 Nawe hano Yeesu yiigwiiri amangʼana gaabhu, akamubhuurira Yairo, “Otoobhoha, obhe no obhwiikirirya.” \v 37 Yeesu akabharekya abhaatu abhaandi bhoosi kubha bhatakaangatania neewe. Akagya na Petero, Yaakobo na Yohana wamwaabhu Yaakobo. \p \v 38 Hano bhaahikiri munyuumba ya Yairo, Yeesu akabhona abhaatu bhararira no okwaaramira. \v 39 Akasikira munyuumba, akabhuga, “Ndora murarira no okutema ekituri? Omuukya wuno akyaari kukwa, nawe ahiindiiri.” \v 40 Abhaatu bhakamuseka kwo okurega, niho Yeesu akabhahurukya bhoosi igutu. Nawe akamugega wiise no omuukya hamwe na nina waabhu na abhaanabheega bhaaye bhatatu bhano akaaza nabho, bhakasikira mukyuumba kino bhaari bhamuhiindiirye omuukya wuyo. \v 41 Akamugwaata omuukya wuyo kwo okubhoko, akamubhuurira, “Tarita, koomu!” obhugazuro bhwaku, “Muukya, bhuuka!” \v 42 Hayohayo, omuukya wuyo akiimeerera, akataanga kugeenda. Ewe yaari ne emyaaka ikumi ne ebhiri. Bhano bhaari hamwe na Yeesu bhakaruguura bhukongʼu. \v 43 Yeesu akabharekya bhatabhuurira muutu wuyo woosi gano gaatuukiri. Kyaamwe, akabhabhuurira abhiibhuri bho omuukya wuyo bhamuhe ebhyaakurya. \c 6 \s Yeesu araangwa Nazareeti \r (Mataayo 13:53-58; Ruuka 4:16-30) \p \v 1 Niho Yeesu akatanura eyo, akakyoora owaabhu mumugye gwa Nazareeti hamwe na abhaanabheega bhaaye. \v 2 Hano orusiku rwo okumuunya rwaahikiri, akataanga okweegya munyuumba ye esaango. Abhaatu bhaaru bhano bhamwiigwiiri, bhakaruguura. Bhaari bhariibhuurya, “Omuutu wuno abhweeni hayi gano goosi? Abhweeni hayi amangʼeeni gano? Kweeki arakora ebhitiika bhino kwa amabhoko gaaye! \v 3 Wuno atari wurya omubhaazi, omwaana wa Mariamu, bhawamwaabhu Yaakobo, Yose, Yuuda na Simooni? Mbe, abhasubhaati bhaaye tunabho oweetu hano?” Bhakamuzeera no okwaanga okumwiikirirya. \p \v 4 Yeesu akabhabhuurira, “Abhaatu bharasuuka omurooti hohoosi harya, nawe bhatakumusuuka muroobho yaaye, kubhahiiri bhaaye na munyuumba yaaye.” \v 5 Kweego, Yeesu ataanagirye kukora ebhitiika bhyaaru eyo, nawe akabhatuurira amabhoko abharweeri bhasuuhu no okubhahorya. \v 6 Akaruguura bhukongʼu kwo okubha abhaatu bhayo bhataamwiikiriirye. \s Yeesu arabharagania abhaanabheega bhaaye // ikumi na bhabhiri \r (Mataayo 10:5-15; Ruuka 9:1-6) \p Kyaamwe Yeesu akiiruguura mumigye gya haguhi okubheegya abhaatu. \p \v 7 Akabhabhirikira hamwe abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri. Akabhaha obhunagya bhwo okuheebha amasaambwa amabhi okurwa kubhaatu, akabharagania bhabhiri bhabhiri. \v 8 Akabhaswaagya, “Mutagega kigiro kyokyoosi kwiiguru yo orugeendo rweenyu nawe eziihiimbo mumabhoko. Mutagega esakwa, naabhe omukaate, naabhe eziimbirya, \v 9 naabhe emyeenda ebhiri. Mwiibhohe ebhikweera ebhyeene.” \v 10 Kweeki, akabhabhuurira, “Munyuumba yoyoosi yino bhakubhasuungʼaana, mwiikare muyomuyo, tee hano muraatanure mumugye guyo. \v 11 Kweeki, hohoosi hano bhatakubhasuungʼaana kasi okubhiitegeerera, hano muraatanure, mwiikungʼuute oruteeri kumaguru geenyu,\f + \fr 6:11 \fr*\fk Mwiikungʼuute oruteeri kumaguru geenyu\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni kubha, Taatabhugya yaangiiri abhaatu bho omugye guyo, kwo okubha bhaangiri abheega bhaaye.\ft*\f* okukora ego ebhe obhweerekeereryo bhwo obhubhi bhwaabhu.” \p \v 12 Abhaanabheega bharya bhakatanura, bhakataanga okubharwaazira abhaatu kubha bhate ebhibhi bhyaabhu. \v 13 Bhaari bhararuusya amasaambwa amabhi maaru no okuhorya abharweeri bhaaru kwo okubhahaka amaguta.\f + \fr 6:13 \fr*\fk Okubhahaka amaguta \fk*\ft kukeerekya kubha Taatabhugya niwe akabhahorya.\ft*\f* \s Yohana Omubatiizi aratinwa omutwe \r (Mataayo 14:1-12; Ruuka 9:7-9) \p \v 14 Omutemi Herode\f + \fr 6:14 \fr*\fk Herode\fk*\ft . Rora \ft*\it Herode Antipasi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* we ekyaaro kiyo, akiigwa amangʼana ga Yeesu, kwo okubha yaari amenyekeeni hoosi. Abhaandi bhaari bharabhuga, “Ni Yohana Omubatiizi aryookiri mubhaku, nikyo ekigirye ano obhunagya bhwo okukora ebhitiika.” \v 15 Abhaandi bhaari bharabhuga, “Yeesu ni Eriya.”\f + \fr 6:15 \fr*\xt Rora Maraaki 4:5.\xt*\f* Abhaandi bhaari bharabhuga, “Ewe ni murooti wa Taatabhugya kyeego abharooti abhaandi bhe ekare.” \v 16 Eriibhaga Herode akiigwa amangʼana gano, akabhuga, “Wuno ni Yohana, wuno niamutiniri omutwe. Aryookiri mubhaku!” \p \v 17-20 Herode yaari amusikiirye Herodia omukari wa Firipo. Na Firipo ewe yaari wamwaabhu omusuuhu Herode. Niho Yohana akamubhuurira, “Ni mugiro okukweera omukari wo omusuuhu waazo akyaari kukwa.” Amangʼana gayo gakagirya Herodia akamutiindira Yohana, no okumoohya enzira yo okumwiita, nawe akatamwa. Ambe kwo okumuzomeerya Herodia, Herode akaswaagya abhasirikare bhamugwaate Yohana no okumubhoha munyuumba ya abhabhohwa. Nawe yaari aramuriiha, okubha Herodia ataaza okumwiita, kwe ekigirirye akamwoobhoha Yohana no okumenya kubha, Yohana ni we eheene no omuhoreeru. Herode araseega okumwiitegeerera Yohana bhukongʼu, naabhe hano akamwiitegeerera, akiitiimaata bhukongʼu. \p \v 21 Orusiku rumwe, Herodia akabhona enzira yo okumwiita Yohana. Orusiku rwe enyaangi yo okwiibhurwa kwaaye, Herode akabhaginihya abhakaangati abhakuru, abhakuru bha abhasirikare, na abhakaangati bho omugye gwa Gariraaya. \v 22 Hano abhagini bhiikeeri, omuukya wa Herodia akasikira, akabhina. Herode na abhagini bhaaye bhakazomererwa. Omutemi akamubhuurira omuukya wuyo, “Nisabhe kyokyoosi kino okweenda, nikuhe.” \v 23 Akiirahira, “Ndakuha kyokyoosi kino okweenda, naabhe hagiro ho obhutemi bhwaane.” \p \v 24 Niho omuukya wurya akahuruka igutu, akabhuurya nina waabhu, “Maayi, nisabheki?” \p Nina waabhu akamukyoora, “Musabhe akuhe omutwe gwa Yohana Omubatiizi.” \p \v 25 Ambe omuukya wurya akakyoora bhwaangu kumutemi, akamubhuurira, “Ndeenda onihe hano omutwe gwa Yohana Omubatiizi kuruhuungo.” \p \v 26 Omutemi akiitiimaata bhukongʼu, nawe kwe ekigirirye yaari yiirahiiri embere ya abhagini bhaaye, ateendiri okumwaangira. \v 27 Akamutuma omusirikare agye kumutina Yohana omutwe. Omusirikare akagya munyuumba ya abhabhohwa, akamutina Yohana omutwe. \v 28 Kyaamwe akakyoora no omutwe gwa Yohana kuruhuungo, akamuha omuukya wuyo, neewe akamuhirira nina waabhu. \v 29 Hano abhaanabheega bha Yohana bhiigwiiri gayo, bhakagya, bhakagega ekituundu kyaaye, bhakakibhiika mumbiihira. \s Yeesu arariisya kukira abhaatu bhikwe bhitaano \r (Mataayo 14:13-21; Ruuka 9:10-17; Yohana 6:1-14) \p \v 30 Hano abheega bha Yeesu bhaakyooriri, bhakiikumania, bhakamubhuurira goosi gano bhaakoriri no okweegya abhaatu. \v 31 Kwo okubha abhaatu bhaari bhaaru bhukongʼu, abhaandi bharaaza, na abhaandi bharatanura, Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhataanagirye kurya. Akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Muuze, tugye kibhezo, tumuunye hasuuhu.” \v 32 Bhakatanura abheene kwo obhwaato, bhakagya kibhezo. \p \v 33 Nawe hano bhaatanwiiri abhaatu bhaaru bhakabharora, bhakamenyeekererya. Abhaatu bharya, hamwe na abhaandi okurwa emigye myaaru, bhakabharyaarira kwa amaguru, bhakabhakaangatira kuhika eno bhaari bhakugya. \v 34 Hano Yeesu yiikiri mubhwaato, akarora esaango ekuru ya abhaatu. Akabharorera ebhigoongi, kwo okubha bhaari kye eziingʼoondu zino zitana omuriisya. Akataanga okubheegya amangʼana maaru. \p \v 35 Hano kwabheeri engoroobha, abhaanabheega bhaaye bhakamugyaku, bhakamubhuurira, “Hano turi mwiitirigo no obhutiku bhuhikiri. \v 36 Ambe obharage abhaatu bhano, bhatanure, bhagye mumigye gino giri haguhi, okubha bhiigurire ebhyaakurya.” \p \v 37 Nawe, Yeesu akabhakyoora, “Emwe mubhahe ebhyaakurya.” \p Bhakamubhuurya, “Tuungeendirwe okugura emikaate kwa abhaatu bhayo naabhe tuungabheeri ne eziidinaari\f + \fr 6:37 \fr*\fk Eziidinaari \fk*\ft ni mbirya zye ekare. Edinaari yimwe yaari ya amariho go orusiku rumwe rwe emirimo.\ft*\f* amagana abhiri (200)! Mbe, etwe tugeende kukora ego?” \p \v 38 Yeesu akabhabhuurya, “Mbe, mune emikaate eriinge? Mugeende murore.” \p Bhakagya kurora, bhakakyoora, bhakamubhuurira, “Tune emikaate etaano ne eziiswe ibhiri.” \p \v 39 Yeesu akabhabhuurira, bhabhiikarye abhaatu bhoosi amagari kumagari mubhunyaaki. \v 40 Bhakiikara amagari, abhaandi igana igana (100), abhaandi miroongo etaano (50). \v 41 Yeesu akagega emikaate etaano ne eziiswe ibhiri, akaroreerera mwiisaaro, akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya.” Akagibhega emikaate girya, akabhaha abhaanabheega bhaaye, bhabhatwaanire abhaatu. Akabhatwaania bhoosi eziiswe ibhiri zirya. \v 42 Bhoosi bhakarya, bhakiiguta. \v 43 Abhaanabheega bhaaye bhakakumania amasaagyo ge emikaate ne eziiswe, bhakiizurya ebhikapu ikumi na bhibhiri. \v 44 Bhano bhaariiri ebhyaakurya bhirya bhaari bhaaru, abhasubhe abheene bhaari bhikwe bhitaano (5,000). \s Yeesu arageenda iguru wa amaanzi \r (Mataayo 14:22-33; Yohana 6:16-21) \p \v 45 Niho Yeesu akaswaagya abhaanabheega bhaaye bhasikire mubhwaato, bhakaangate bhagye omwaambuko gwe enyaanza, kugya mumugye gwa Betisaida, eriibhaga ewe yaari akyabharaga esaango ya abhaatu. \v 46 Hano yatigeeni nabho, akatiira mukiguru kugya kusabha. \p \v 47 Hano ekiirima kyasikiiri, abhaanabheega bhaari mubhwaato gatigati we enyaanza, na Yeesu yaari omweene ego hagiro ahoomu. \v 48 Akabharora kyeego bhakunyaaka bhukongʼu okutema engahi, kwo okubha obhukama bhwaari bhurabhuhuna eno bhaari kweerekera. Ambe hano kwahikiri amakya, akagya arageenda iguru wa amaanzi, akeenda kubhahita. \v 49-50 Nawe, hano bhamuruuzi arageenda iguru wa amaanzi, bhakiiseega ni musaambwa, bhakoobhoha bhukongʼu, bhakakora ekituri. Yeesu akagaamba nabho, “Muteme ekubhi, mutoobhoha! Neenye.” \v 51 Yeesu akatiira mubhwaato bhwaabhu, obhukama bhukahoreera. Bhakaruguura bhukongʼu, \v 52 kwo okubha bhataamenyiri naabhe ekitiika kye emikaate. Eziikoro zyaabhu zyaari kongʼu. \s Yeesu arahorya abhaatu bhaaru Genesareeti \r (Mataayo 14:34-36) \p \v 53 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaambukiri enyaanza, bhakahika ekyaaro kya Genesareeti. Bhakiimeererya obhwaato kumwaambuko. \v 54 Hano bhiikiri mubhwaato, abhaatu bha harya bhakamumenya Yeesu bhwaangu, \v 55 bhakanyaragana mukyaaro kirya kyoosi, na bhakabha bharagega abharweeri kubhirago kugya hohoosi hano bhakwiigwa Yeesu ariho. \v 56 Hohoosi hano yagiiri, ebhe mumigye, mwiiboma kasi mukyaaro kyokyoosi, bhaari bharamureetera abharweeri kurukuungu. Bhakamusabha kubha bhamugwaateku naabhe omuriingo gwo omweenda gwaaye. Bhoosi bhano bhaakuniryeku naabhe omuriingo gwo omweenda gwaaye, bhakahora amarweeri gaabhu. \c 7 \s Yeesu araanga ameegyo ga Abhafarisayo \r (Mataayo 15:1-9) \p \v 1 Orusiku rumwe, Abhafarisayo bharebhe na abheegya bhe emigiro gya Musa bhakarweera Yerusaremu, bhakaaza bhakiikumania ku Yeesu. \v 2 Bhakabharora abhaanabheega abhamwe bha Yeesu bhaari bhararya ebhyaakurya bhakyaari kwiisaabha amabhoko kyeego yaari ekweenderwa muziinyaangi zyaabhu. \v 3 Abhafarisayo na Abhayahudi bhoosi bhataari bhararya bhakyaari kwiisaabha tee kuzikokora, okuhiita eziisiira zya bhazaazi bhaabhu kyeego zyaari. \v 4 Hano bhaarweereeri mumuteera, bhariisaabha hiinga amabhoko kyeego ekweenderwa, niho bhakurya. Kweeki, bharahiita eziisiira zyaabhu eziindi nzaru, kyeego bhahoogya ebhikoombe, ebhihurira ne ebhigiro. \p \v 5 Niho Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro gya Musa bhakamubhuurya Yeesu, “Kwaki abhaanabheega bhaazo bhatakutuniirira eziisiira zya bhazaazi bheetu, nawe bhararya bhanyakahiri bhakyaari okwiisaabha amabhoko kyeego ekweenderwa?” \p \v 6 Yeesu akabhakyoora, “Emwe abhabheehi! Taatabhugya akagaamba obhuheene iguru weenyu okuhitira omurooti waaye Isaya, \q ‘Abhaatu bhano bharanisuuka kwa amangʼana ego, \q nawe eziikoro zyaabhu ziri kure neenye. \q \v 7 Bharaniseengera bhusa, \q kwo okubha bhareegya obhuswaagyo bhwa abhaatu \q kyamuna ni bhwa Taatabhugya.’ \f + \fr 7:7 \fr*\xt Rora Isaya 29:13.\xt*\f* ” \m \v 8 Yeesu akageenderera kubhabhuurira, “Emwe muratiga obhuswaagyo bhwa Taatabhugya, muratuniirira eziinyaangi zya abhaatu. \p \v 9 “Mune eziinzira nzomu zyo okwaanga obhuswaagyo bhwa Taatabhugya, okubha mubhone okutuna eziisiira zyeenyu! \v 10 Kwe ekireengyo, Taatabhugya akaswaagya kuhitira ku Musa\f + \fr 7:10a \fr*\fk Musa\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* kubha, ‘Obhasuuke wuuso na nyoko weenyu.’\f + \fr 7:10b \fr*\xt Rora Okurwa 20:12; Obhuhiiti bhwe Emigiro 5:16.\xt*\f* Kweeki, akabhuga, ‘Omuutu wowoosi wuno akumutuka wiise kasi nyoko waabhu, areenderwa yiitwe.’\f + \fr 7:10c \fr*\xt Rora Okurwa 21:17; Abharaawi 20:9.\xt*\f* \v 11 Nawe emwe mureegya, eraabhe omuutu arabhuurira abhiibhuri bhaaye, ‘Ebhigiro bhino niinganagirye okukusakirya, bhibheeri Koribani,’ obhugazuro bhwaku ni saambo yo okumuruusirya Taatabhugya. \v 12 Okweegya kweenyu kuyo, kuragirya atasakirya abhiibhuri bhaaye kigiro. \v 13 Kweego, muraazeere engʼana ya Taatabhugya, okubha munagye okuhiita eziisiira zyeenyu abheene. Na murakora maaru gano garatuubhana na gano.” \s Amabhiihu goosi gararwa mukoro \r (Mataayo 15:10-20) \p \v 14 Yeesu akabhirikira esaango ya abhaatu, akabhabhuurira, “Emwe mwoosi muniitegeerere, na mumenye amangʼana gano nikubhabhuurira! \v 15 Kitariho kigiro kino kikumusikira omuutu no okugirya kimukwaarihye. Nawe, gano gakurwa mukoro yo omuutu nigo gakukora omuutu akwaarihwe. [ \v 16 Wa amatwi, yiitegeerere kisi.]” \p \v 17 Hano yatigiri esaango ya abhaatu no okusikira munyuumba, abhaanabheega bhaaye bhakamubhuurya iguru ye ekireengyo kiyo. \v 18 Akabhabhuurira, “Naabhe emwe mutana amangʼeeni go okumenya ekireengyo kirya? Mutamenyiri kubha ekigiro kino kikumusikira omuutu kitakunagya okugirya kimukwaarihye? \v 19 Ebhyaakurya bhitakusikira mukoro, nawe bhirasikira muunda no okurwa mumubhiri.” Kwo okugaamba ego, Yeesu akeerekya kubha, ebhyaakurya bhyoosi bhiikiririibhwe okurya. \v 20 Akageenderera okugaamba, “Gano gakurwa mukoro yo omuutu, nigo gakugirya omuutu kubha makire. \v 21 Mukoro yo omuutu, nimwe gakurwa amiiseego mabhiihu, obhutuungiri, \v 22 obhwiibhi, obhwiiti, obhuseebheeti, enaamba ye ebhigiro, obhubhi, obhungʼeenererya, amangʼana ge eziisoni, omugono, amatuki, ekisiraani no obhugeege. \v 23 Amabhi goosi gano gakurwa mukoro yo omuutu nigo gakugirya abhe makire.” \s Obhwiikirirya bhukuru bhwo omukari wumwe // wuno atari Omuyahudi \r (Mataayo 15:21-28) \p \v 24 Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakatanura Gariraaya, bhakagya emigye gya Tiro na Sidooni. Akiikara munyuumba ngʼania, ateendiri omuutu wowoosi amenye ari hayo. Nawe abhaatu bhakamenyeekererya ari hayo. \v 25-26 Eyo, yaari ariyo omukari wumwe wuno ataari Omuyahudi, nawe yaari Omufoinike. Yaarweereeri Foinike mukyaaro kya Siria. Omuukya waaye yaari ne eriisaambwa eriibhi. Hano omukari wuyo yiigwiiri kubha Yeesu ari haguhi, akaaza ku Yeesu, akahigama embere waaye. Akamusabha amuruusye omwaana waaye eriisaambwa. \p \v 27 Yeesu akamubhuurira, “Etari bhuzomu kugega ebhyaakurya bhya abhaana no okuzirekerera eziimbwa.”\f + \fr 7:27 \fr*\fk Kugega ebhyaakurya bhya abhaana no okuzirekerera eziimbwa\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni kubha Abhayahudi bhabhone obhusakiribhwa hiinga bhakyaari okubhona abhaatu bhano bhatari Abhayahudi.\ft*\f* \p \v 28 Nawe omukari wurya akamukyoora, “Omukuru, amangʼana gaazo ni ge eheene. Nawe, abhaana hano bhakurya, naabhe eziimbwa nazyo zirarya amasaagyo gano gakutoondobhoka haasi okurwa kwiigari.” \p \v 29 Yeesu akamukyoora, “Hayo ogaambiri bhuzomu. Ambe, noogye, eriisaambwa rimurwiiriku omuukya waazo.” \v 30 Omukari wurya akakyoora yiika waaye, akabhona omwaana ahoriri, amuunyiri kubhuriri, ne eriisaambwa rimurwiiriku. \s Yeesu arahorya omuribhi wa amatwi \p \v 31 Niho Yeesu akatanura na abhaanabheega bhaaye Tiro, akahita Sidooni, akakyoora ku Nyaanza ya Gariraaya, mukyaaro kya Dekapoori. \v 32 Eyo yaari ariyo omuutu wumwe, wuno yaari omuribhi wa amatwi ne eriimuumu. Abhaatu bharebhe bhakamureeta ku Yeesu, bhakamusabha Yeesu amutuurire amabhoko, amuhorye. \v 33 Yeesu akamuruusya musaango ya abhaatu, akagya nawe omweene kibhezo. Akatuura ebhyaara bhyaaye mumatwi go omuutu wurya. Akakitweera ekyaara kyaaye amate, akamuhaka kururimi. \v 34 Akarora kwiisaaro, akiikya omwiika, akamubhuurira, “Efata,” obhugazuro bhwaku, “Iguka.” \v 35 Hayohayo, omuutu wurya akaribhuka amatwi no orurimi, akataanga okwiigwa no okugaamba bhuzomu. \p \v 36 Yeesu akakumiirirya esaango ya abhaatu, bhatamubhuurira muutu wowoosi gano akoriri. Nawe kyeego akageenderera kubharekya, niigo bhakaraarika amangʼana gayo bhukongʼu. \v 37 Bhakaruguura bhukongʼu, bhakabhuga, “Goosi gano akoriri ni mazomu. Arahorya abharibhi bha amatwi, bhiigwe, na amamuumu, gagaambe!” \c 8 \s Yeesu arariisya abhaatu ebhikwe bhine \r (Mataayo 15:32-39) \p \v 1 Kwe eriibhaga riyo, esaango eyiindi ekuru ya abhaatu ekiikumania, kweeki etaari ne ebhyaakurya. Niho Yeesu akabhabhirikira abhaanabheega bhaaye, akabhabhuurira, \v 2 “Ndabharorera ebhigoongi abhaatu bhano, twiikeeri nabho eziisiku isatu na bhoono bhatana ebhyaakurya bhyobhyoosi. \v 3 Eraabhe niribhuga nibhatige bhagye owaabhu ne enzara, bharatura kuseezeka munzira, na abhaandi bharekiri kure.” \p \v 4 Abhaanabheega bhaaye bhakamukyoora, “Mwiitirigo hano, atariho omuutu wuno akunagya kubhona ebhyaakurya bhyo okwiisa abhaatu bhoosi bhano.” \p \v 5 Yeesu akabhabhuurya, “Mune emikaate eriinge?” \p Bhakamukyoora, “Tunagyo muhuungati.” \p \v 6 Ambe, Yeesu akaswaagya abhaatu bhoosi bhiikare haasi. Akagega emikaate muhuungati girya, akamubhuurira Taatabhugya, “Ozomirye.” Kyaamwe akabhega. Akabhaha abhaanabheega bhaaye, bhabhatwaanire abhaatu. \v 7 Kweeki, bhaari ne ebhiswe bhisuuhu. Yeesu akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya,” kweeki, akaswaagya abhaanabheega bhaaye bhabhahe abhaatu. \p \v 8 Abhaatu bhakarya, bhakiiguta. Abhaanabheega bhakakumania amasaagyo ge ebhyaakurya, bhakiizurya ebhisehi muhuungati. \v 9 Abhaatu bhano bhaariiri ebhyaakurya bhaari bhariisukira ebhikwe bhine (4,000). Yeesu akabharaga abhaatu bharya, bhagye owaabhu. \v 10 Rugeendo rumwe, akatiira mubhwaato na abhaanabheega bhaaye, bhakagya mukyaaro kya Darimanuta. \s Abhafarisayo bhareenda ekyeerekenio \r (Mataayo 12:38-42; Mataayo 16:1-4) \p \v 11 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaahikiri Darimanuta, Abhafarisayo bhakaaza ku Yeesu. Bhakataanga kuhakana neewe okubha bhamutiimbye. Kwo okumusakya, bhaari bharamusingʼirirya abheerekye ekyeerekenio okurwa mwiisaaro kino kikweerekya kubha arwiiri ku Taatabhugya. \p \v 12 Yeesu akabha ne ebhigoongi mukoro yaaye, akabhuga, “Kwaki emwe abhaatu bho orwiibhuro runo mureenda ekyeerekenio? Ndabhabhuurira obhuheene, enye nitakubheerekya ekyeerekenio kyokyoosi.” \v 13 Akabhatiga, akatiira kweeki mubhwaato hamwe na abhaanabheega bhaaye. Bhakataanga orugeendo okwaambuka enyaanza. \s Ekibhwiisya kya Abhafarisayo na kya Herode \r (Mataayo 16:5-12) \p \v 14 Abhaanabheega bha Yeesu bhaari bheebhiri kugega emikaate. Bhaari no omukaate gumwe ogweene mubhwaato. \v 15 Yeesu akabharekya, “Mwiiriihe bhukongʼu ne ekibhwiisya\f + \fr 8:15 \fr*\ft Yeesu arariingʼaania \ft*\fk ekibhwiisya \fk*\ft no obhubheehi bhwa Abhafarisayo na Herode.\ft*\f* kya Abhafarisayo na kyo omutemi Herode.” \p \v 16 Abhaanabheega bhaaye bhakataanga okukeerenia abheene kwa abheene, bhakubhuga, “Arabhuga ego, kwo okubha tutaagegiri emikaate.” \p \v 17 Yeesu akamenya goosi gano bhaari bhakukeerenia, akabhabhuurya, “Kwaki emwe muriihakania kubha, mutana emikaate? Mukyaari naabhe okumenya kigiro? Ndora eziikoro zyeenyu zibheeri kongʼu? \v 18 Muna ameeso, nawe mutakurora? Muna amatwi, nawe mutakwiigwa? Bhoono, ndora mutakuhiita? \v 19 Eriibhaga rirya, hano niabhariisirye abhaatu bhikwe bhitaano (5,000) kwe emikaate etaano, mukakumania ebhisehi bhiriinge bhya amasaagyo?” \p Bhakamukyoora, “Tukakumania ebhisehi ikumi na bhibhiri.” \p \v 20 “Na hano niabhegiri emikaate muhuungati no okubhaha abhaatu bhikwe bhine (4,000), mukakumania ebhisehi bhiriinge bhya amasaagyo?” \p Bhakamukyoora, “Ebhisehi muhuungati.” \p \v 21 Kyaamwe akabhabhuurya, “Naabhe bhoono mutamenyiri?” \s Yeesu arahorya omuhoku \p \v 22 Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakahika mumugye gwa Betisaida. Abhaatu bharebhe bhakamureeta omuhoku wumwe. Bhakamusabha Yeesu amukunie no okumuhorya. \v 23 Yeesu akamugwaata okubhoko omuhoku wurya, akagya nawe embarika wo omugye gurya. Akamutweera amate mumeeso, akamutuurira amabhoko kumeeso, akamubhuurya, “Bhoono, orarora kyokyoosi?” \p \v 24 Omuutu wurya akarora, akabhuga, “Ndarora abhaatu, nawe bhararorekana kye emiti gino gikugeenda.” \fig Yeesu arahorya omuhoku|alt="Yesu anaponya kipofu" src="Cn01739B.tif" size="col" loc="8:24" copy="© 1996 David C. Cook" ref="8:23-25"\fig* \p \v 25 Yeesu akatuura amabhoko kweeki kumeeso, omuutu wurya akageenderera kurora. Akanagya okurora ebhigiro bhyoosi bhuzomu. \v 26 Yeesu akamubhuurira, “Noogye yiika, otagya osikire mumugye.” \s Petero aramwiikikirya Yeesu kubha ni Krisito \r (Mataayo 16:13-20; Ruuka 9:18-21) \p \v 27 Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakatanura Betisaida, bhakagya mumugye gwa haguhi na Kaisaria-Firipi, akabhabhuurya, “Abhaatu bharabhuga, enye ni weewi?” \p \v 28 Bhakamukyoora, “Abhaandi bharabhuga awe ni Yohana Omubatiizi, abhaandi bharabhuga awe ni murooti Eriya, abhaandi bharabhuga ni wumwe gati wa abharooti bha Taatabhugya.” \p \v 29 Akabhabhuurya, “Bhoono emwe, murabhuga enye ni weewi?” \p Petero akamukyoora, “Awe naawe Masiya.”\f + \fr 8:29 \fr*\fk Masiya \fk*\ft ni ngʼana ye Ekieburania, obhugazuro bhwaku \ft*\fqa ahakirwe amaguta. \fqa*\ft Mu Kiyunaani bharabhuga \ft*\fqa Krisito. \fqa*\ft Rora \ft*\it Krisito\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* \v 30 Yeesu akabharekya bhatasakya kumubhuurira muutu wowoosi ewe ni weewi. \s Yeesu arakeerenerya iguru yo okukwa no okuryooka kwaaye \r (Mataayo 16:21-28; Ruuka 9:22-27) \p \v 31 Kyaamwe Yeesu akataanga okubheegya abhaanabheega bhaaye kubha, kwo obhuseegi bhwa Taatabhugya areenderwa, ewe Omwaana wo Omuutu, abhone enyaako nzaru, yaangwe na abhakaruka bha Abhayahudi, na abhakuru bha abhaseengeri, na abheegya bhe emigiro gya Musa, na yiitwe. Nawe orusiku rwa katatu kweema okukwa kwaaye, araryoorwa. \v 32 Yeesu yaari arabhabhuurira abhaanabheega bhaaye eriingʼana kwa mwaasi. Nawe, Petero akamugega Yeesu kibhezo, akataanga okumurekya. \p \v 33 Yeesu akiikibhuka, akabharoreerera abhaanabheega bhaaye. Akamurekya Petero, “Seetaani, noogye inyuma waane! Otakugania ga Taatabhugya, nawe oragania ga abhaatu.” \p \v 34 Akabhirikira esaango ya abhaatu hamwe na abhaanabheega bhaaye, akabhabhuurira, “Omuutu wowoosi wuno akweenda kunituniirira, areenderwa yiiyaange omweene, agege omusaraba gwaaye, anituniirire. \v 35 No omuutu wuno akweenda kutuurya obhwiikari bhwaaye omweene, arabhubhurya. Nawe omuutu wowoosi wuno araabhubhurye obhwiikari bhwaaye kwiiguru waane na kwiiguru wa Amangʼana Amazomu, niwe araabhutuurye. \v 36 Omuutu arabhona bhweeraki araabhone obhuniibhi bhwoosi mukyaaro kino, nawe abhurye obhuhoru bhwaaye bhwa kirakeego? \v 37 Kitariho ekigiro kino kikunagya okumukyoorerya obhuhoru bhuyo. \v 38 Hano enye Omwaana wo Omuutu nikwiika na bhamaraika abhahoreeru mubhuguungo bhwa Taata waane, ndamurorera eziisoni omuutu wowoosi wuno akunirorera enye eziisoni na ameegyo gaane mwiibhaga rino rya abhaatu okukora ebhibhi no okutama okumura Taatabhugya.” \c 9 \p \v 1 Yeesu akageenderera kubhabhuurira, “Ndabhabhuurira obhuheene, bhariho abhamwe gati weenyu bhano bhatakukwa bhakyaari okurora obhutemi bhwa Taatabhugya bhuraaza kwa amanaga.” \s Yeesu ariikyoora obhusyo \r (Mataayo 17:1-13; Ruuka 9:28-36) \p \v 2 Hano zyahitiri eziisiku isaasabha, Yeesu akagega Petero, Yaakobo na Yohana, akatiira nabho mukiguru ekitaambi, kibhezo. Hano bhaari hayo, Yeesu akakyoorwa embere waabhu. \v 3 Eziingibho zyaaye zikataanga kumesyamesya bhukongʼu. Zikabha ndabhu pee, kukira omuhuri wowoosi mukyaaro kino yaanganagirye kuzihura. \v 4 Hayohayo bhakatuukira Eriya na Musa,\f + \fr 9:4 \fr*\fk Eriya \fk*\ft na \ft*\fk Musa \fk*\ft bhaari abharooti abhakuru. Musa akabhakaangata Abhiiziraeri kurwa Misiri kugya mukyaaro kya Iziraeri. Eriya yaari ariisigwa kubha arakyoora mukyaaro akyaari kuuza Masiya. \ft*\xt Rora Maraaki 4:5.\xt*\f* bhakabha bharakeerenia na Yeesu. \p \v 5 Petero akamubhuurira Yeesu, “Omweegya, ni kisi etwe kubha hano. Twoomboke hano ebhihuuna bhitatu, ekimwe kibhe ekyaazo, ekiindi kibhe kya Musa ne ekiindi kibhe kya Eriya.” \v 6 Ataamenyiri rino okugaamba, kwo okubha ewe na abharikyaaye bhakoobhoha bhukongʼu. \p \v 7 Niho eriisaaro rikiituuma, rikabhakuundikirya. Eriiraka rya Taatabhugya rikiigweerwa okurwa mwiisaaro, rikabhuga, “Wuno niwe Omwaana waane omuseegwa. Mubhe muramwiitegeerera!” \v 8 Rugeendo rumwe abhaanabheega bharya bhakaroreerera eno ne eno, bhataamuruuzi omuutu owuundi, nawe Yeesu omweene. \p \v 9 Hano bhaari kwiituuma mukiguru hayo, Yeesu akabhaswaagya bhatamubhuurira muutu wuyo woosi gano bharuuzi, tee hano Omwaana wo Omuutu akubha aryookiri okurwa mubhaku. \v 10 Abhaanabheega bharya bhakarigwaata eriingʼana riyo, nawe bhakabha bhariibhuurya ebho kwe ebho, “Okuryoorwa kwaaye okurwa mubhaku, obhugazuro bhwaku niki?” \p \v 11 Bhakamubhuurya Yeesu, “Bhoono kwaki abheegya bhe emigiro gya Musa bharabhuga kubha, ereenderwa Eriya yiize hiinga niho Masiya yiize?” \p \v 12 Neewe akabhakyoora, “Niigo eri, Eriya areenderwa yiize hiinga okubha atuure kisi amangʼana goosi. Naabhe ego, kwaki ekaamirwe mu Makaamo Amahoreeru kubha, Omwaana wo Omuutu aranyaakibhwa bhukongʼu no okuzeerwa? \v 13 Nawe ndabhabhuurira, Eriya\f + \fr 9:13a \fr*\fk Eriya\fk*\ft . Yeesu yaari aramuriingʼaania Eriya na Yohana Omubatiizi. Yohana akamukorera Yeesu enzira, emirimo gino Abhayahudi bhaari bhariisigira kubha Eriya arakora. \ft*\xt Rora Mataayo 11:13-14; Mariko 1:2-4.\xt*\f* yiiziri, nabho bhakamukorera amabhiihu goosi gano bhaari bhakweenda,\f + \fr 9:13b \fr*\xt Rora Mariko 6:14-29.\xt*\f* kyeego ekaamirwe.” \s Yeesu arahorya omwaana wuno ane eriisaambwa eriibhi \r (Mataayo 17:14-21; Ruuka 9:37-43a) \p \v 14 Hano Yeesu, Petero, Yohana na Yaakobo bhaahikiri kubhaanabheega abhaandi, bhakarora esaango ekuru ya abhaatu ebhiiruguuriri. Abheegya bhe emigiro gya Musa bhaari bharahakana na abhaanabheega bhayo. \v 15 Hano esaango yirya yamuruuzi Yeesu, bhoosi bhakaruguura bhukongʼu. Rugeendo rumwe bhakamuryaarira, bhakamukeerya. \p \v 16 Yeesu akabhabhuurya, “Murahakana nabho iguru waki?” \p \v 17 Omuutu wumwe musaango yirya akamukyoora, “Ee Omweegya, nimureetiri omwaana waane kwaawe. Ane eriisaambwa rino riramukora abhe imuumu. \v 18 Maanga maaru riramutiira no okumugwiisya haasi, araruusya eriihuro mumunwa, no okusaanania ameeno no okuhaangarara omubhiri gwoosi. Nikabhasabha abhaanabheega bhaazo kubha, bhamuruusye eriisaambwa, nawe bhakatamwa.” \p \v 19 Yeesu akabhuga, “Emwe abhaatu bho orwiibhuro runo, mutana obhwiikirirya, ndiikara neemwe tee ryoori? Ndabhiigumiirirya tee ryoori? Mumureete omwaana kweenye.” \p \v 20 Bhakareeta omumura wurya ku Yeesu. Nawe hano eriisaambwa ryaamuruuzi Yeesu, hayohayo rikamuha omwaana wurya eriirimu. Akagwa haasi, akasaambagana no okuruusya eriihuro mumunwa. \p \v 21 Yeesu akabhuurya wiise omwaana, “Eziinyaako zino zyataangiri kweemera ryoori?” \p Wiise omwaana akamukyoora, “Kweemera obhwaana bhwaaye. \v 22 Maanga maaru eriisaambwa riyo rimugwiisirye mumuriro ahaandi mumaanzi okubha rimwiite. Bhoono eraabhe oranagya kukora ryoryoosi, oturorere ebhigoongi, otusakirye.” \p \v 23 Yeesu akamukyoora, “Kwaki ogaambiri, ‘Eraabhe oranagya’? Goosi garaturikana kumuutu wuno akumwiikirirya Taatabhugya.” \p \v 24 Rugeendo rumwe, wiise omwaana wurya akarira kwe eriiraka akabhuga, “Ndiikirirya! Nawe obhwiikirirya bhwaane ni bhusuuhu, nisakirya nibhe no obhwiikirirya bhukuru.” \p \v 25 Hano Yeesu yaruuzi esaango ya abhaatu eraaruha okumwiiruguura, akariheebha eriisaambwa rirya, akabhuga, “Awe eriisaambwa! Oramukora omwaana wuno kubha imuumu no omuribhi wa amatwi. Bhoono ndakuswaagya, noorwe kumwaana wuno, no otasakya okumusikira kweeki.” \p \v 26 Niho eriisaambwa rirya rikatema ekituri, rikamugwiisya omwaana wurya ne eriirimu rikamutiira, okumara rikamurwaku. Omwaana wurya akabha kyeego akuuri, abhaatu bhaaru bhakabhuga, “Akuuri!” \v 27 Nawe, Yeesu akamugwaata okubhoko omwaana wurya, akamubhuukya, neewe akiimeerera. \p \v 28 Ambe, hano Yeesu yaari munyuumba, abhaanabheega bhaaye bhakamubhuurya kibhezo, “Kwaki tukatamwa okuriheebha eriisaambwa rirya?” \p \v 29 Yeesu akabhabhuurira, “Eriisaambwa kya rino ritakuheebhwa kwa amangʼana ageene nawe kwa amasabhi.”\f + \fr 9:29 \fr*\fk Amasabhi\fk*\ft , amakaamo agaandi ge Ekiyunaani garabhuga, \ft*\fqa amasabhi no okwiisiitya kurya.\fqa*\f* \s Yeesu arakeerenerya kweeki iguru yo okukwa no okuryooka kwaaye \r (Mataayo 17:22-23; Ruuka 9:43b-45) \p \v 30 Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakarwa eyo, bhakahita gatigati we ekyaaro kya Gariraaya. Yeesu ateendiri abhaatu bhamenye kubha ari iyo, \v 31 kwo okubha yaari arabheegya abhaanabheega bhaaye. Akabhabhuurira, “Enye Omwaana wo Omuutu, ndatuurwa mumabhoko ga abhaatu nabho bharaaniita, nawe orusiku rwa katatu kweema okukwa kwaane, ndaryooka.” \v 32 Abhaanabheega bhaaye bhataamenyiri rino yaari akugaamba, nawe bhaari ne ehaho kumubhuurya. \s Obhukuru bhwe eheene \r (Mataayo 18:1-5; Ruuka 9:46-48) \p \v 33 Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakahika mumugye gwa Kaperinaumu. Hano bhaasikiiri munyuumba, Yeesu akabhabhuurya, “Mwaari murahakaniraki munzira?” \v 34 Niho abhaanabheega bhaaye bhakakira, kwo okubha bhaari bhahakeeni abheene kwa abheene munzira kubha, weewi gati waabhu yaari arabha omukuru kukira abharikyaaye bhoosi. \v 35 Yeesu akiikara haasi, akabhabhirikira abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri. Akabhabhuurira, “Omuutu wuno akweenda kubha omukuru kubhoosi areenderwa okwiiyiikya iyaasi, no okubha omuhokya wa bhoosi.” \p \v 36 Akagega omwaana omusuuhu, akamwiimeererya gatigati waabhu. Akamuhuumbata, akabhabhuurira, \v 37 “Omuutu wowoosi wuno akumuginihya omwaana kya wuno kwe eriina ryaane, araniginihya enye. Kweeki, omuutu wuno araaniginihye enye, ataaniginihirye enye omweene. Eheene aramuginihya Taatabhugya wuno antumiri enye.” \s Omuutu wuno atakumwaanga Yeesu ari hamwe neewe \r (Ruuka 9:49-50) \p \v 38 Yohana akamubhuurira Yeesu, “Omweegya, tukamurora omuutu araruusya amasaambwa amabhi kwe eriina ryaazo. Etwe tukasakya kumurekya, kwe ekigirirye atari wo oweetu.” \p \v 39 Nawe Yeesu akabhuga, “Mutamurekya omuutu kya wuyo. Atariho omuutu wuno akukora ekitiika kwe eriina ryaane, okumara kweeki anigaambe bhubhi. \v 40 Omuutu wuno atakutwaanga, ari hamwe neetwe. \v 41 Omuutu wowoosi wuno araabhahe naabhe amaanzi masuuhu go okunywa kwe ekigirirye emwe ni bhaatu bha Masiya, ndabhabhuurira obhuheene, Taatabhugya atakweebha okumuha esaambo yaaye.” \s Obhurekya iguru yo okubhagirya abhaatu kukora mabhiihu \r (Mataayo 18:6-9; Ruuka 17:1-2) \p \v 42 Yeesu akageenderera kugaamba, “Nawe eraabhe ariho omuutu wuno araamubhurye owumwe wa abhasuuhu bhano, bhano bhakuniikirirya enye, akagirya akore ebhibhi. Yiingabheeri kisi abhoherwe orubhwe mwiigoti no okurekerwa munyaanza. \v 43 Kweeki, okubhoko kwaazo kuraagirye okore ebhibhi, okutine. Ni hakiriku osikire mubhuhoru bhwa kirakeego no obhurema bhwo okubhoko kumwe, okutama kubha na amabhoko abhiri no okugya nyaari mumuriro guno gutakurima. [ \v 44 Eyo niyo eziinyeende zitakukwa, no omuriro gwaaye gutakurima.] \v 45 Okuguru kwaazo kuraagirye okore ebhibhi, okutine. Ni hakiriku osikire mubhuhoru bhwa kirakeego ni igata kwo okuguru kumwe, okutama kubha na amaguru abhiri no okurekerwa mumuriro gwa nyaari. [ \v 46 Eyo niyo eziinyeende zitakukwa, no omuriro gwaaye gutakurima.] \v 47 Eriiso ryaazo riraagirye okore ebhibhi, oriihe. Ni hakiriku osikire mubhutemi bhwa Taatabhugya ne ekitongʼo, okutama kubha na ameeso abhiri no okurekerwa mumuriro gwa nyaari. \v 48 Eyo niyo eziinyeende zitakukwa, no omuriro gwaaye gutakurima. \p \v 49 “Taatabhugya arabhahitya abhaatu bhoosi munyaako yino etuubheeni no okuturiirwa omuunyu no okuhitibhwa mumuriro.\f + \fr 9:49 \fr*\ft Ekiyunaani kirabhuga, \ft*\fqa abhaatu bhoosi bharatuurirwa omuunyu kumuriro.\fqa*\f* \v 50 Omuunyu ni muzomu, nawe guraabhurye obhuzomu bhwago, muranagya okutaamu kigiroki okubha guzome kweeki? Na neemwe mubhe kyo omuunyu omuzomu, mubhe no obhwiigwaani abheene kwa abheene.” \c 10 \s Okukweerana no okutaana \r (Mataayo 19:1-12; Ruuka 16:18) \p \v 1 Niho Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakatanura Kaperinaumu, bhakagya ekyaaro kya Yudea. Bhakahita no okwaambuka Ekitaaro kya Yorodaani. Amahizo ga abhaatu bhaaru gakabha garamwiiruguura kweeki, na yaari arabheegya kyeego akanara okukora. \p \v 2 Ambe, Abhafarisayo bhakaaza okumusakya. Bhakamubhuurya, “Angu, emigiro gya Musa giriikirirya omusubhe okutaana na mukaaye?” \p \v 3 Yeesu akabhakyoora, “Musa\f + \fr 10:3 \fr*\fk Musa\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* akaswaagya migiroki?” \p \v 4 Bhakamukyoora bhakabhuga, “Musa akiikirirya, omusubhe okutaana na mukaaye amuhe enyaarubha yo okutaana.”\f + \fr 10:4 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 24:1.\xt*\f* \p \v 5 Yeesu akabhabhuurira, “Musa akabhakaamira eriiswaagyo riyo kwe ekigirirye kyo obhukongʼu bhwe eziikoro zyeenyu. \v 6 Nawe, kweema obhweemero bhwo okuteemwa ekyaaro, ‘Taatabhugya akabhabhuumba omusubhe no omukari.’\f + \fr 10:6 \fr*\xt Rora Obhweemero 1:27.\xt*\f* \v 7 ‘Kwe ekigirirye kiyo, omusubhe aratiga wiise na nina waabhu, aragwaatana na mukaaye. \v 8 Abhabhiri bhano bharabha omubhiri gumwe.’\f + \fr 10:8 \fr*\xt Rora Obhweemero 2:24.\xt*\f* Na abhabhiri bhano, bhatakubha bhabhiri kweeki, nawe ni wumwe. \v 9 Kweego abhaatu bhano Taatabhugya abhagwaateenie, omuutu ataaza kubhatwaanikania.” \p \v 10 Hano bhaasikiiri kweeki munyuumba, abhaanabheega bhaaye bhakamubhuurya iguru wa amangʼana gayo. \v 11 Yeesu akabhabhuurira, “Omuutu wuno akutaana na mukaaye no okumukweera owuundi, aramukorera obhuseebheeti. \v 12 No omukari wuno akutaana no omusubhe waaye no okukweerwa no omusubhe owuundi, aramukorera obhuseebheeti.” \s Yeesu arabhatweera ebhite abhaana abhasuuhu \r (Mataayo 19:13-15; Ruuka 18:15-17) \p \v 13 Abhaatu bhaari bharamureetera Yeesu abhaana bhaabhu abhasuuhu abhakunieku kwo okubhatweera ebhite. Nawe abhaanabheega bhaaye bhakabharekya abhiibhuri bhayo. \v 14 Hano Yeesu yabharuuzi abhaanabheega bhaaye bharakora ego, akatiinda. Akabhabhuurira, “Mubhatige abhaana abhasuuhu bhiize kweenye! Mutabharekya, kwo okubha obhutemi bhwa Taatabhugya ni bhwa abhaatu kya abhaana abhasuuhu bhano. \v 15 Ndabhabhuurira obhuheene, wowoosi wuno atakwiikirirya obhutemi bhwa Taatabhugya kyo omwaana omusuuhu, atakunagya kubhusikira naabhe hasuuhu.” \v 16 Niho akabhahuumbata abhaana bhayo, akabhatuurira amabhoko gaaye, akabhatweera ebhite. \s Ni kukongʼu kumuniibhi kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya \r (Mataayo 19:16-26; Ruuka 18:18-30) \p \v 17 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaataangiri kubhuuka, omuutu wumwe akamuryaarira, akahigama embere waaye. Akamubhuurya Yeesu, “Omweegya omuzomu, nikoreki, okubha kurusiku rwo obhuteero nigabhe obhuhoru bhwa kirakeego?” \p \v 18 Yeesu akamukyoora, “Kwaki orabhuga enye ni muzomu? Atariho omuutu muzomu, nawe Taatabhugya omweene ego. \v 19 Bhoono, oragimenya bhuzomu emigiro gya Taatabhugya gino gikubhuga, ‘Otiita, otaseebheeta, otiibha, otamenyeekererya orurimi, otangʼeena, obhasuuke wuuso na nyoko weenyu.’ ”\f + \fr 10:19 \fr*\xt Rora Okurwa 20:12-16; Obhuhiiti bhwe Emigiro 5:16-20.\xt*\f* \p \v 20 Omuutu wurya akabhuga, “Omweegya, nigigwaatiri emigiro gyoosi kweema obhwaana bhwaane.” \p \v 21 Yeesu akamuroreerera, akamuseega, akamubhuurira, “Osuuhiirwe kigiro kimwe. Noogye ogurye ebhigiro bhyoosi bhino onabhyo, ne eziimbirya zino oraabhone, obhatwaanire abhataka. Oribha okoriri ego, orabha wiituuriiri ehata mwiisaaro. Okumara, wuuze onituniirire.” \v 22 Nawe, omuutu wurya hano yiigwiiri gayo, akabha ne ebhigoongi mukoro. Akatanura ahoobhiri bhukongʼu, kwe ekigirye yaari ne ebhigiro bhyaaru bhukongʼu. \p \v 23 Yeesu akabharoreerera ameeso abhaatu eno ne eno, akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Erabha kukongʼu kumuniibhi kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya.” \v 24 Abhaanabheega bhaaye bhakaruguura kwa amangʼana gaaye. Yeesu akabhabhuurira kweeki, “Abhaana bhaane, murore kyeego ni kukongʼu kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya.\f + \fr 10:24 \fr*\fk Ni kukongʼu kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya\fk*\ft , amakaamo agaandi ge Ekiyunaani garabhuga, \ft*\fqa ni kukongʼu kubhaatu bhano bhakwiisiga obhuniibhi bhwaabhu kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya.\fqa*\f* \v 25 Ni kunyoohu kwe engamia okuhita mukibhaanga kyo orugera, kukira omuniibhi kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya.” \fig Eziingamia|alt="Ngamia" src="hk00038c.tif" size="col" loc="10:25" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society" ref="10:25"\fig* \p \v 26 Abhaanabheega bhaaye bhakaruguura bhukongʼu kwe engʼana yiyo. Bhaari bhariibhuurya abheene kwa abheene, “Bhoono, eraabhe niigo gari, weewi wuno akunagya kutuuribhwa?” \p \v 27 Yeesu akabharoreerera, akabhabhuurira, “Kubhaatu gatakuturikana, nawe ku Taatabhugya goosi garaturikana.” \p \v 28 Petero akamubhuurira, “Rora, etwe tukatiga ebhigiro bhyoosi, tukakutuniirira.” \p \v 29 Niho Yeesu akabhuga, “Ndabhabhuurira obhuheene, omuutu wuno atigiri enyuumba yaaye, abhamura na abhasubhaati bhaaye, wiise na nina waabhu, abhaana bhaaye, kasi emiguundu, kwiiguru waane na kwiiguru wa Amangʼana Amazomu, \v 30 Taatabhugya aramuha bhyaaru bhukongʼu kukira bhirya. Bhoono kwiibhaga riyo, arasuungʼaana eziinyuumba zyaaye, abhamura bhaabhu, abhasubhaati bhaaye, bhanina waabhu, abhaana bhaaye ne emiguundu. Hamwe na garya goosi, arabha ne enyaako. Ne eriibhaga rino rikuuza, arasuungʼaana obhuhoru bhwa kirakeego. \v 31 Nawe abhaaru bhano bhakurorekana ni bhakuru bhoono, bhatakubha no obhweera bhwobhwoosi mukyaaro kino kikuuza. Kweeki abhaaru bhano bhakurorekana bhatari bhakuru bhoono, bharabha bhakuru mukyaaro kino kikuuza.” \s Yeesu arageenderera kukeerenerya iguru yo okukwa no okuryooka kwaaye \r (Mataayo 20:17-19; Ruuka 18:31-34) \p \v 32 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaari munzira kugya mumugye gwa Yerusaremu, Yeesu yaari arabhakaangatira embere waabhu. Abhaanabheega bha Yeesu bhakaruguura, na abhaatu abhaandi bhano bhaari bhakumutuniirira, bhaari ne ehaho.\f + \fr 10:32 \fr*\fk Bhaari ne ehaho \fk*\ft kwo okubha bhakamenya kubha Yeesu aranyaakibhwa no okukwa Yerusaremu.\ft*\f* Yeesu akabhabhirikira kweeki kibhezo abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri, akataanga kubhabhuurira gano garaamubhone. \v 33 Akabhuga, “Murore, bhoono tureerekera Yerusaremu. Niho, enye Omwaana wo Omuutu, ndatuurwa mumabhoko ga abhakuru bha abhaseengeri na mumabhoko ga abheegya bhe emigiro. Nabho bharanitinira ekiina kubha niitwe. Mubhuteero, bharanituura mumabhoko ga abhaatu bhano bhatari Abhayahudi. \v 34 Abhaatu bhayo bharanizabhura no okunitweera amate. Bharanitema emijariti no okuniita. Nawe, orusiku rwa katatu, ndaryoorwa.” \s Omukuru abhahokeerye bhano akubhakaangata \r (Mataayo 20:20-28) \p \v 35 Yaakobo na Yohana, abhaana bha Zebedaayo, bhakamwiisukira Yeesu, bhakamubhuurira, “Omweegya, turasabha otukorere ryoryoosi rino tukusabha.” \p \v 36 Yeesu akabhabhuurya, “Mureenda nibhakorereki?” \p \v 37 Bhakamubhuurira, “Turakusabha otwiikirirye hano okukaangata mubhuguungo bhwaazo, twiikare hamwe naawe, owumwe orubhaara rwo obhuryo, owuundi orubhaara rwo obhumosi.” \p \v 38 Yeesu akabhabhuurira, “Mutamenyiri gano mukusabha. Mbe, muranagya okunyweera ekikoombe kye enyaako kino ndaanywe, kasi muranagya okubatiizwa obhubatiizo bhwo okukwa bhuno ndaabatiizwe?” \p \v 39 Bhakamukyoora, “Turanagya.” \p Yeesu akabhabhuurira, “Eheene, murakinyweera ekikoombe kye enyaako kino enye ndaanyweere, kasi muranagya okubatiizwa obhubatiizo bhwo okukwa bhuno ndaabatiizwe. \v 40 Nawe, okwiikara orubhaara rwaane rwo obhuryo kasi rwo obhumosi gutari murimo gwaane okubhiikirirya. Nawe Taatabhugya arabhaha bharya amariri kubhabhanurira.” \p \v 41 Hano abhaanabheega abharikyaabhu ikumi bhiigwiiri gayo, bhakataanga okutiindira Yaakobo na Yohana. \v 42 Niho Yeesu akabhabhirikira abhaanabheega bhoosi, bhiisuke kweewe. Akabhabhuurira, “Mumenyiri kubha abhakaangati bhe ebhyaaro bharabhaaha abhaatu bhaabhu kwa amanaga, na bharabhakorya emirimo. \v 43 Nawe etakubha ego kweemwe, wuno akubha omukuru gati weenyu, abhe kyo omusuuhu. Na wuno akubha omukaangati, abhe kyo omubhagati wa abhaandi. \v 44 Kweeki, omuutu wuno akweenda kubha wo okutaanga gati weenyu, areenderwa abhe omugya weenyu. \v 45 Naabhe enye Omwaana wo Omuutu, nitiiziri kuhokeeribhwa, nawe nikaaza kubhahokeerya abhaatu no okuruusya obhuhoru bhwaane, bhubhe endihi ya abhaatu bhaaru.” \s Yeesu aramuhorya omuhoku \r (Mataayo 20:29-34; Ruuka 18:35-43) \p \v 46 Ambe, bhakahika mumugye gwa Yeriko. Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye ne esaango ekuru ya abhaatu bhaatanwiiri Yeriko, bhakamubhona omuutu wumwe eriina ryaaye ni Baritoromaayo, omwaana wa Timayo. Omuutu wuyo yaari muhoku. Yaari yiikeeri embarika kunzira yaari arasabha eziimbirya. \v 47 Hano yiigwiiri kubha Yeesu wa Nazareeti yaari arahita harya, akataanga kurira kwe eriiraka ikuru, “Ee Yeesu, Omwaana wo omutemi Daudi,\f + \fr 10:47 \fr*\ft Abhayahudi bhaari bhariisiga kubha Masiya akarwa mukisyooko kyo omutemi Daudi, wuno akuhorya amarweeri gaabhu. \ft*\xt Rora Zaburi 89:3-37; Yeremia 23:5-6; Ezekieri 34:23-24. \xt*\ft Rora \ft*\it Omwaana wa Daudi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* ndakusabha onirorere ebhigoongi!” \v 48 Abhaatu bhaaru bhaari bharamurekya kubha akire. Nawe ewe akageenderera kurira kwe eriiraka ikuru bhukongʼu, “Omwaana wa omutemi Daudi, nirorere ebhigoongi!” \p \v 49 Niho Yeesu akiimeerera, akabhuga, “Mubhirikire yiize hano.” \p Bhakamubhirikira omuhoku wurya, bhakamubhuurira, “Tema ekubhi, imeerera! Arakubhirikira.” \v 50 Neewe akarekera ekabhuuti yaaye haasi, akiimeerera bhwaangu, akagya ku Yeesu. \p \v 51 Yeesu akamubhuurya, “Oreenda nikukorereki?” \p Omuhoku wurya akamukyoora, “Omweegya, ndeenda okurora.” \p \v 52 Yeesu akabhuga, “Noogye, obhwiikirirya bhwaazo bhukuhonirye.” Hayohayo, omuutu wuyo akataanga kurora, akamutuniirira Yeesu munzira. \c 11 \s Yeesu arasuungʼaanwa Yerusaremu kya Masiya \r (Mataayo 21:1-11; Ruuka 19:28-40; Yohana 12:12-19) \p \v 1 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhiisukiiri Yerusaremu, haguhi mumigye gya Betifage na Betania, mu Kiguru kye Emizeituni. Niho Yeesu akabharagania bhabhiri gati wa abhaanabheega bhaaye. \v 2 Akabhabhuurira, “Mugeende mumugye guno guri embere weenyu. Hano muraasikire muyo, murabhona etikiri, yino ekyaari kugega muutu, ebhohirwe. Muyisibhure muyireete hano. \v 3 No omuutu wowoosi akubhabhuurya, ‘Kwaki murakora ego?’ mumubhuurire, ‘Omukuru arayeenda, arayikyoorya kwiibhaga iguhi.’ ”\f + \fr 11:3 \fr*\xt Rora Zakaria 9:9.\xt*\f* \p \v 4 Ambe bhakagya, bhakayibhona etikiri ebhohirwe igutu we ekiseku kunzira ekuru, bhakayisibhura. \v 5 Abhaatu abharebhe gati wa bhano bhakiimeerera harya, bhakabhabhuurya, “Emwe! Kwaki murasibhura etikiri yiyo?” \v 6 Abhaanabheega bharya bhakabhakyoora kyeego Yeesu yaari abhabhuuriiri bhagaambe. Ambe abhaatu bhayo bhakabhiikirirya. \v 7 Bhakahira etikiri ku Yeesu, no okwaarya emyeenda gyaabhu iguru we etikiri yiyo. Yeesu akatiira, akiikara. \v 8 Abhaatu bhaaru bhakaarya emyeenda gyaabhu kunzira, abhaandi bhakatina amatu mumiguundu no okwaarya kunzira kwo okumusuuka Yeesu. \v 9 Abhaatu abharebhe bhakamukaangatira Yeesu, na abhaandi bhakamutuniirira inyuma. Bhoosi bhaari bharatiirya eriiraka bharabhuga, \q “Taatabhugya akumibhwe!\f + \fr 11:9 \fr*\fk Taatabhugya akumibhwe \fk*\ft kwe ekigaambo kye Ekieburania ni \ft*\fqa Hosana. \fqa*\xt Rora Zaburi 118:25-26.\xt*\f* \q Atweerwe ebhite wuno akuuza kuriina ryo Omukuru! \q \v 10 Bhutweereerwe ebhite obhutemi bhwa zaazi weetu Daudi bhuno bhukuuza! \q Akumibhwe Taatabhugya wuno ari mwiisaaro!” \fig Eriiseengerero rya Taatabhugya|alt="Hekalu la Mungu" src="lb00250c.tif" size="col" loc="10:10" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society" ref="11:11"\fig* \p \v 11 Yeesu akasikira Yerusaremu, akagya kimwekimwe, akasikira mwiiseengerero rya Taatabhugya.\f + \fr 11:11 \fr*\fk Mwiiseengerero rya Taatabhugya\fk*\ft . Rora \ft*\it eriiseengerero\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* Akabhiroreerera bhuzomu ebhigiro bhyoosi bhino bhyaari bhireho harya. Nawe kwo okubha yaari engoroobha, akatanura, akagya hamwe na abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri mumugye gwa Betania. \s Ekireengyo kya Yeesu okwiihiima omuti gwo omutiini \r (Mataayo 21:18-19) \p \v 12 Etabhoori yaho, hano Yeesu yaari na abhaanabheega bhaaye bhaari bharweereeri Betania kukyoora Yerusaremu, akiigwa enzara. \v 13 Akarora omuti gwo omutiini\f + \fr 11:13 \fr*\fk Omutiini \fk*\ft ni muti guno gutuubheeni no omuku.\ft*\f* kwa kure, guno gwaari na amatu maaru. Akagwiisukira arore eraabhe gwaari ne emisumo gye ezitiini. Hano yahikiri harya, akabhona gutana emisumo, gwiizwiiri amatu ageene, kwo okubha eriibhaga ryo okwiibhura emisumo ryaari rikyaari kuhika. \v 14 Ambe akagubhuurira omuti gurya, “Kweemera reero yino tee kirakeego, otiibhura emisumo!” Abhaanabheega bhaaye bhakiigwa amangʼana gayo. \s Yeesu areerya eriiseengerero \r (Mataayo 21:12-17; Ruuka 19:45-48; Yohana 2:13-22) \p \v 15 Hano bhaahikiri Yerusaremu, niho Yeesu yasikiiri mwiigoobhe rye eriiseengerero rya Taatabhugya, akabhabhona abhaaru bhano bhaari kugura no okugurya ebhigiro muyo, akataanga kubhaheebha igutu. Akazigwiisya eziimeeza zya bhano bhaari bhakukirania eziimbirya, no okuhuungura ebhituumbi bhya bhano bhaari bhakugurya ebhiguuti. \v 16 Kweeki, ataamwiikiriirye omuutu wuyo woosi okugega ekigiro kyokyoosi kyo okugurya kwo okuhitira mwiiseengerero. \p \v 17 Kyaamwe Yeesu akabheegya, “Mbe, etakaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, Taatabhugya akabhuga, ‘Enyuumba yaane erabha enyuumba ya amasabhi kubhaatu bhe ebhyaaro bhyoosi?’\f + \fr 11:17a \fr*\xt Rora Isaya 56:7.\xt*\f* Nawe emwe, muyikyoosirye kubha kye eriibhigi rya abhateesya!”\f + \fr 11:17b \fr*\xt Rora Yeremia 7:11.\xt*\f* \p \v 18 Hano abhakuru bha abhaseengeri na abheegya bhe emigiro gya Musa bhiigwiiri gayo goosi, bhakataanga kukomya enzira yo okumwiita. Nawe bhakoobhoha, kwo okubha abhaatu bhoosi bhaari bhararuguura kwa ameegyo gaaye. \v 19 Hano engoroobha yahikiri, Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakatanura mumugye guyo. \s Okumusabha Taatabhugya kwo obhwiikirirya \r (Mataayo 21:20-22) \p \v 20 Etabhoori yaho, hano bhaari bhakukyoora mumugye gwa Yerusaremu, bhakabhona omuti gurya gwo omutiini gwoomiri gwoosi okweema kumiri gyaaye. \v 21 Petero akahiita amangʼana gano Yeesu yabhugiri, akamubhuurira, “Omweegya, rora! Omuti gurya gwo omutiini guno okagwiihiima, gwoomiri!” \p \v 22 Yeesu akabhabhuurira, “Mumwiikirirye Taatabhugya. \v 23 Ndabhabhuurira obhuheene, eraabhe omuutu ariikirirya na atana obhwiitiimaati mukoro yaaye, rino akubhuga rirakoreka. Aranagya okubhuurira ekiguru kino, ‘Ihika no okwiirekera munyaanza,’ na gayo garakoreka. \v 24 Kweego ndabhabhuurira, hano mukwiisasaama musabhe kyokyoosi, mubhe no obhwiikirirya kubha mukisuungʼaaniri, na neemwe murakisuungʼaana. \v 25 Nawe hano mukusabha, mumwaabhire omuutu wowoosi wuno abhasariirye. Niho Wuuso weenyu wa mwiisaaro arabhaabhira ebhibhi bhyeenyu. [ \v 26 Nawe eraabhe emwe mutakwaabhira abhaandi, neewe Wuuso weenyu wa mwiisaaro atakubhaabhira ebhibhi bhyeenyu.]” \s Yeesu arabhuuribhwa iguru yo obhuturo bhwaaye \r (Mataayo 21:23-27; Ruuka 20:1-8) \p \v 27 Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhakahika kweeki Yerusaremu. Hano bhaari bharageenda mwiiseengerero rya Taatabhugya, abhakuru bha abhaseengeri, abheegya bhe emigiro gya Musa na abhakaruka bha Abhayahudi bhakamugyaku. \v 28 Bhakamubhuurya, “Gano okukora, oragakora kwo obhuturoki? Ni weewi wuno akuheeri obhuturo bhuyo okukora gayo?” \p \v 29 Yeesu akabhuga, “Na neenye ndabhabhuurya eriingʼana rimwe. Muraanikyoore, ndabhabhuurira ni kwo obhuturoki ndakora gano. \v 30 Mbe, obhuturo bhwa Yohana bhwo okubatiiza abhaatu, bhukarwa hayi? Bhukarwa ku Taatabhugya wuno ari mwiisaaro kasi kubhaatu?” \p \v 31 Niho bhakataanga okwiibhuurya, “Turaabhuge, ‘Bhukarwa mwiisaaro,’ aratubhuurya, ‘Ambe, ndora mutaamwiikiriirye?’ \v 32 Nawe, turibhuga, ‘bhukarwa kubhaatu,’ abhaatu bharatutiindira.” Bhaari bharoobhoha abhaatu, kwo okubha abhaatu bhoosi bhakamwiikirirya Yohana yaari omurooti. \v 33 Niho bhakamukyoora Yeesu, “Etwe tutamenyiri.” \p Neewe akabhabhuurira, “Na neenye nitakubhabhuurira ni kwo obhuturoki ndakora gano.” \c 12 \s Yeesu aratuubhania abhakaangati na abharimi abhabhi \r (Mataayo 21:33-46; Ruuka 20:9-19) \p \v 1 Yeesu akataanga okugaamba na abhakaangati bha Abhayahudi bharya kwe ebhireengyo. Akabhuga, “Kwaari no omuutu wumwe wuno yarimiri omuguundu gwe emizabibu. Akagwiiruguurirya orubhago, akatuka eriitobheeryo ryo okutobheerya eziizabibu zirya. Akoomboka obhutiingo bhutaambi bhwo okuriibhira mumuguundu. Mubhuteero, akabhasagarya omuguundu abharimi abharebhe, akagya orugeendo. \v 2 Eriibhaga ryo okugesa eziizabibu hano ryahikiri, akamutuma owumwe wa abhagya kubharimi bhaaye bharya, okubha bhamuhe esoondo yaaye ye eziizabibu okurwa mumuguundu gwaaye.\f + \fr 12:2 \fr*\ft Ku Bhayahudi kyo omuutu asageerye omuguundu, abharimi ebho bhaari bharatwaana na mweene muguundu amagesa gano gabhonekiri.\ft*\f* \v 3 Nawe, abharimi bharya bhakamugwaata omugya wurya, bhakamutema no okumukyoorya mabhoko bhusa. \v 4 Mweene muguundu akamutuma omugya waaye owuundi kubharimi bharya. Woosi bhakamutema no okumunyahaara kumutwe, no okumukorera obhubhi bhukongʼu. \v 5 Akamutuma omugya waaye owuundi, abharimi bharya bhakamwiita. Akabhatuma abhagya bhaaye abhaandi bhaaru. Abharimi bharya bhakabhatema, abhaandi bhakabhiita. \v 6 Mweene muguundu akasaaga no owumwe, omwaana waaye omuseegwa. Kubhuteero akamutuma kubharimi bharya, akiiseega, ‘Bharasuuka omwaana waane.’ \fig Omuguundu gwe emizabibu|alt="Shamba la mizabibu" src="lb00103c.tif" size="col" loc="12:6" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society" ref="12:1"\fig* \p \v 7 “Nawe, eriibhaga yahikiri, abharimi bharya bhakiibhuurira, ‘Wuno niwe omugabhi we ebhigiro bhya wiise waabhu. Bhoono, tumwiite. Engabho yaaye yino ebhe eyeetu.’ \v 8 Niho bhakamugwaata, bhakamwiita, bhakamurekera igutu yo omuguundu gurya gwe emizabibu. \p \v 9 “Bhoono, mweene muguundu gwe emizabibu wuyo arakorabhwi? Araaza no okubhiita abharimi bharya, no omuguundu guyo, arabhasagarya abhaatu abhaandi. \v 10 Mbe, mukyaari kusoma Amakaamo Amahoreeru gano? \q ‘Eriigina rino abhoomboki bhaaryaangiri, \q niryo ribheeri eriigina eriikuru ryo obhurusa.\f + \fr 12:10 \fr*\fk Eriigina eriikuru ryo obhurusa \fk*\ft rikeenderwa kubhwoomboki bhwa Abhayahudi. Rikasikania eziinyiki ibhiri, no okukongʼya enyuumba engima.\ft*\f* \q \v 11 Omukuru niwe arikoriri riyo, \q naryo ni ingʼana ryo okuruguurya kweetwe.’\f + \fr 12:11 \fr*\xt Rora Zaburi 118:22-23.\xt*\f* ” \p \v 12 Abhakuru bha abhaseengeri, abheegya bhe emigiro gya Musa na abhakaruka bhakamenyeekererya kubha ekireengyo kirya kirabhagaambira ebho. Niho bhakeenda kumugwaata, nawe kwo okubha bhakoobhoha esaango ya abhaatu, bhakamutiga, bhakatanura. \s Omukoonyo iguru yo okumutiimbya Yeesu \r (Mataayo 22:15-22; Ruuka 20:20-26) \p \v 13 Niho abhakuru bha Abhayahudi bhakabhatuma Abhafarisayo abharebhe bhano bhaagwaateeni na abhasakirya bho omutemi Herode, bhamutiimbye Yeesu kuriingʼaana na amangʼana gaaye omweene. \v 14 Bhakamugyaku Yeesu, bhakamubhuurira, “Ee Omweegya, tumenyiri kubha awe ni muutu we eheene. Awe otakumura obhukuru bhwo omuutu. Oreegya enzira ya Taatabhugya kwo obhuheene. Bhoono, emigiro gya Musa giratwiikirirya kuriha eriigooti ku Kaisari?\f + \fr 12:14 \fr*\fk Kaisari \fk*\ft gwaari ni mweeya gwo omutemi omukuru gwa Abharooma. Yaari arakaangata ebhyaaro bhyaaru kwe enzira yo obhukorooni, naabhe ekyaaro kya Iziraeri. Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Turihe kasi zeyi?” \fig Edinaari|alt="denarius" src="hk00166c.tif" size="col" loc="12:14" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society" ref="12:15"\fig* \p \v 15 Nawe Yeesu akamenyeekererya orurimi rwaabhu, akabhabhuurira, “Ndora muranisakya kunitiimbya? Munireetere orubhirya rwe edinaari nirore.” \v 16 Niho bhakamuhirira, akabhabhuurya, “Epicha yino ne eriina rino ni bhya weewi?” Bhakamukyoora bhakabhuga, “Ni bhya Kaisari.” \v 17 Yeesu akabhabhuurira, “Ebhigiro bhya Kaisari muhaane Kaisari, na bhya Taatabhugya muhaane Taatabhugya.” Bhoosi bhakaruguura bhukongʼu. \s Yeesu arabheerekeererya abhaatu kyeego bhakuryooka mubhaku \r (Mataayo 22:23-33; Ruuka 20:27-40) \p \v 18 Kwaari ne ekigwaatani kimwe kya Abhayahudi kino kikubhirikirwa Abhasadukayo.\f + \fr 12:18 \fr*\fk Abhasadukayo\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Ebho bhahaabhuga, kutariho okuryooka kwa abhaku. Orusiku rumwe, abhamwe bhaabhu bhakagya ku Yeesu, bhakamubhuurya, \v 19 “Omweegya, Musa akaturagania, ‘Eraabhe omuutu akuuri, na atigiri mukaaye akyaari kwiibhura, wamwaabhu amugabhe omutuumba wuyo, okubha amwiibhurire wamwaabhu omwaana.’\f + \fr 12:19 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 25:5-6.\xt*\f* \v 20 Bhoono, tubhuge bhaari bhariho abhahiiri muhuungati. Wo okutaanga akakweera omukari, nawe akakwa akabha akyaari kwiibhura mwaana. \v 21 Omusuuhu waaye wuyo wa kabhiri akamugabha omukari wuyo, nawe neewe akakwa, ataatigiri mwaana. Ekabha egoego ku wa katatu. \v 22 Bhoosi bhasaasabha bhano bhakamugabha na wuno yamukweeriri omukari wuyo, bhakakwa, bhataatigiri mwaana. Mubhuteero, omutuumba wuyo woosi akakwa. \v 23 Ambe otubhuurire, eraabhe obhuryoori bhurabhaho, omutuumba wuyo arabha omukari wawi? Bhoosi muhuungati bharya bhakamukweera no okumugabha.” \p \v 24 Yeesu akabhabhuurira, “Emwe muhabhiri bhukongʼu, kwo okubha mutamenyiri gano gakaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, kweeki mutamenyiri obhunagya bhwa Taatabhugya kyeego bhuri. \v 25 Hano abhaku bharaaryooke, bhatakukweera naabhe okukweerwa. Nawe bharabha kya bhamaraika bha mwiisaaro. \v 26 Nawe, iguru yo okuryooka kwa abhaku, mukyaari kusoma mukitabhu kya Musa, kyeego Taatabhugya akagaamba harya mukisaka kino kikwaaka omuriro? Harya, Taatabhugya akamubhuurira Musa, ‘Enye ni Taatabhugya wa Aburahamu, Isaaka na Yaakobo.’\f + \fr 12:26 \fr*\xt Rora Okurwa 3:6.\xt*\f* ” \v 27 Ambe, Yeesu akageenderera kubhuga, “Taatabhugya atari Taatabhugya wa abhaku, nawe ni Taatabhugya wa abhahoru.\f + \fr 12:27 \fr*\ft Obhugazuro bhwa amangʼana ga Yeesu ni kubha, abhaatu bhayo bhatatu bhaari bhamariri kukwa, hano Taatabhugya yagaambiri, “Enye ni Taatabhugya wa Aburahamu, Isaaka na Yaakobo.” Kweego, amangʼana ga Taatabhugya gareerekya kubha bhakyaari bhahoru.\ft*\f* Emwe muhabhiri bhukongʼu.” \s Obhuswaagyo obhukuru kukira bhwoosi \r (Mataayo 22:34-40; Ruuka 10:25-28) \p \v 28 Hano Yeesu yaakuhakana na Abhasadukayo, omweegya wumwe we emigiro gya Musa akahika, akiigwa kino bhakuhakana. Hano yiigwiiri kubha Yeesu abhakyooriri bhuzomu, akamubhuurya, “Mubhuswaagyo bhwoosi, ni bhuuhe obhuswaagyo bhwo okutaanga?” \p \v 29 Yeesu akamukyoora, “Bhwo okutaanga nibhwo bhuno, ‘Mwiitegeerere emwe Abhiiziraeri! Omukuru, Taatabhugya weetu, niwe Omukuru omweene. \v 30 Museege Omukuru, Taatabhugya waazo, kwo omutima gwaazo gwoosi, kwe ekoro yaazo yoosi, kwa amangʼeeni gaazo goosi na kwa amanaga gaazo goosi.’\f + \fr 12:30 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 6:4-5.\xt*\f* \v 31 No obhuswaagyo bhwa kabhiri nibhwo bhuno, ‘Omuseege omurikyaazo, kyeego wiiseegiri omweene.’\f + \fr 12:31 \fr*\xt Rora Abharaawi 19:18.\xt*\f* Bhutariho obhuswaagyo obhuundi obhukuru kukira obhubhiri bhuno.” \p \v 32 Omweegya we emigiro wuyo akamubhuurira Yeesu, “Omweegya, ogaambiri eheene kubha Taatabhugya ni wumwe ego, atariho wuundi, nawe ewe omweene. \v 33 Kweeki nimenyiri kubha ereenderwa okumuseega Taatabhugya kwo omutima gwoosi, kwa amangʼeeni goosi na kwa amanaga goosi, no okumuseega omurikyaazo kyeego wiiseegiri omweene. Bhuyo nibhwo obhuswaagyo obhukuru bhukongʼu. Amangʼana gano ni makuru kukora kukira okuruusya ekimweeso kyoosi kyo okusikya ne ebhimweeso ebhiindi bhyoosi.” \p \v 34 Hano Yeesu yaruuzi omuutu wuyo akyooriri kwa amangʼeeni, akamubhuurira, “Awe otari kure okusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya.” Kweema eriibhaga riyo, ataari ariho omuutu naabhe wumwe wuno akasakya okumubhuurya Yeesu amabhuuryo. \s Masiya niwe we ekisyooko kya Daudi no Omukuru wa bhoosi \r (Mataayo 22:41-46; Ruuka 20:41-44) \p \v 35 Hano Yeesu yaari akubheegya abhaatu mwiiseengerero, akabhabhuurira, “Kwaki abheegya bhe emigiro gya Musa bharabhuga Masiya ni mwaana wo omutemi Daudi?\f + \fr 12:35 \fr*\fk Mwaana wo omutemi Daudi\fk*\ft . Abhayahudi bhaari bhariisiga kubha Masiya akarwa mukisyooko kyo omutemi Daudi. \ft*\ft Rora \ft*\it Omwaana wa Daudi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* \v 36 Daudi omweene hano yakaangatiibhwe ne Ekoro Muhoreeru, akabhuga, \q ‘Omukuru, Taatabhugya akamubhuurira Omukuru waane,\f + \fr 12:36a \fr*\fk Omukuru waane \fk*\ft hano ereerekya Yeesu Krisito.\ft*\f* \q “Wiikare orubhaara rwaane rwo obhuryo, \q tee hano nikutuura abhabhisa bhaazo \q iyaasi wa amaguru gaazo.” ’\f + \fr 12:36b \fr*\xt Rora Zaburi 110:1.\xt*\f* \p \v 37 “Daudi omweene aramubhirikira Masiya, ‘Omukuru,’ bhoono erabhabhwi Masiya abhe omwaana waaye kweeki?” Esaango ekuru ya abhaatu bhaari bharamwiitegeerera Yeesu kwo obhuzomererwa. \s Yeesu ararekya okwiiriiha na abheegya bhe emigiro gya Musa \r (Mataayo 23:1-36; Ruuka 20:45-47) \p \v 38 Mumeegyo gaaye, Yeesu akabhuga, “Mwiiriihe na abheegya bhe emigiro gya Musa. Bhano bhakuseega kugeenda kunzira bhiibhohiri emyeenda gyaabhu emitaambi, no okukeeribhwa kwo obhusuuku mumiteera. \v 39 Kweeki, muziinyuumba zye eziisaango, bharaseega kwiikara kubhituumbi bhye embere. Ne eraabhe bhabharaarikiri muziinyaangi, bharaseega kwiikara hano abhagini bho obhusuuku bhakwiikara. \v 40 Bharabhateesya abhatuumba eziinyuumba zyaabhu. Na bhariiyeerekya kubhaatu kwo okusabha amasabhi mataambi bhukongʼu embere wa abhaatu. Murusiku rwo okutina ekiina, abhaatu bhayo bharabhona obhutemwa bhukuru okurwa ku Taatabhugya.” \s Ekimweeso kyo omukari omutuumba \r (Ruuka 21:1-4) \p \v 41 Yeesu akiikara haguhi ne ehuunguro ye ekimweeso mwiiseengerero rya Taatabhugya. Yaari ararora abhaatu bharatuura ekimweeso muhuunguro ye ekimweeso. Abhaniibhi bhaaru bhaari bharatuura eziimbirya nzaru. \v 42 Akaaza omutuumba wumwe omutaka, neewe yaruusirye amazeenzere abhiri ego. \v 43 Hano Yeesu yaruuzi gayo, akabhabhirikira abhaanabheega bhaaye, akabhabhuurira, “Ndabhabhuurira obhuheene, omutuumba omutaka wuyo, atuuriri eziimbirya nzaru muhuunguro kukira bhoosi bhano bhatuuriri. \v 44 Bhoosi bhano bhatuuriri ebhimweeso bhisuuhu ego kubhyaaru bhye ebhigiro bhyaabhu. Nawe omutuumba wuno ni mutaka bhukongʼu neewe atuuriri bhyoosi bhino yaari kwiisigira mubhwiikari bhwaaye.” \c 13 \s Yeesu arakeerenia iguru yo okugwiisibhwa kwe eriiseengerero \r (Mataayo 24:1-2; Ruuka 21:5-6) \p \v 1 Hano Yeesu yarwiiri mwiiseengerero rya Taatabhugya hamwe na abhaanabheega bhaaye, omwaanamweega waaye owumwe akabhuga, “Omweegya, ogaroreerere amagina amakuru gano na amakiindaasi amakuru gano kyeego gakuruguurya!” \v 2 Yeesu akamukyoora, “Oragarora amakiindaasi gano amakuru? Ritariho eriigina rino riraatame iguru we eriindi, goosi garagwiisibhwa!” \s Enyaako kuru yino ekuuza \r (Mataayo 24:3-14; Ruuka 21:7-19) \p \v 3 Hano Yeesu yaari yiikeeri mu Kiguru kye Emizeituni, obhweema bhwe eriiseengerero rya Taatabhugya, Petero, Yaakobo, Yohana na Andurea bhakaaza kweewe. Bhakamubhuurya hano bhaari abheene ego, \v 4 “Turasabha otubhuurire, gano okubhuga garatuuka ryoori? Ni kyeerekenioki kino kireerekye kubha, gayo gari haguhi kutuukira?” \p \v 5 Niho Yeesu akataanga kubhabhuurira, “Mwiiriihe, omuutu wowoosi ataaza kubhangʼeena! \v 6 Abhaatu bhaaru bharaaza bhakuhokeerya eriina ryaane, bharabhuga, ‘Enye neenye Masiya!’ Abhaatu bhayo bharangʼeena abhaatu bhaaru. \v 7 Hano emwe mukwiigwa amangʼana ge eriihi no obhuzuuzumi bhwe eriihi, mutoobhoha. Gayo gareenderwa kutuukira, nawe obhuteero bhwe ekyaaro bhurabha bhukyaari.\f + \fr 13:7 \fr*\ft Amangʼana gano, \ft*\fk obhuteero bhwe ekyaaro bhurabha bhukyaari\fk*\ft , garatura kubha, \ft*\fqa obhuteero bhwe ekyaaro kasi obhuteero bhwe eriiseengerero.\fqa*\f* \v 8 Ekyaaro kimwe kirarwaana ne ekyaaro ekiindi, obhutemi obhumwe bhurarwaana no obhutemi obhuundi. Kurabha ne ebhirigito bhye esi bhya hano na harya, na ahagiro ahaandi harabha ne enzara. Gayo garabha kyo obhweemero bhwo obhusuungu bhwo omukari wuno akweenda okwiituurania. \p \v 9 “Nawe emwe, mwiiriihe bhukongʼu. Abhaatu bharabhahira mwiibaraza no okubhatema bhubhi muziinyuumba zye eziisaango. Bharabhahira kubhaanaangwa bhe ekyaaro na kubhatemi, kwe ekigirirye muniikiriirye enye. Eriibhaga riyo, rirabha ryo obhumenyeekererya bhwa Amangʼana Amazomu kweebho. \v 10 Amangʼana Amazomu gareenderwa garwaazirwe hiinga kubhaatu bhe ebhyaaro bhyoosi. \v 11 Hano abhaatu bhayo bharaabhagwaate no okubhahira mwiibaraza no okubhatinira ekiina, mutanyaaka okwiiseega kyeego muraagaambe. Mugaambe gano Taatabhugya akubhaha eriibhaga riyoriyo. Etari emwe abheene bhano mukugaamba, eheene ni Koro Muhoreeru wuno ari muusi weenyu wuno akugaamba kuhitira kweemwe. \p \v 12 “Kwe eriibhaga riyo, omuhiiri aramutuura omuhiiri waaye mumabhoko ga abhabhisa okubha yiitwe. Kweeki, taata aramutuura omwaana mumabhoko ga abhabhisa okubha yiitwe. Abhaana nabho bharabharwaania abhiibhuri bhaabhu no okugirya bhiitwe. \v 13 Abhaatu bhoosi bharabhabhiihirirya kwe ekigirye kyo okubha emwe ni bhaanabheega bhaane. Nawe, wowoosi wuno araagumire tee obhuteero, niwe araatuuribhwe.” \s Enyaako ekuru eyiindi yino ekuuza \r (Mataayo 24:15-35; Ruuka 21:20-33) \p \v 14 Omuutu wuno akusoma amakaamo gano, amenye obhugazuro bhwa amarekyo ga Yeesu gano, “Eriibhaga eriirebhe murarora eriibhiihiriryo rirya rino rikureeta amakire, riimeereeri muusi we enyuumba ehoreeru, hano ritakweenderwa kubhaho. Niho abhaatu bhano bhakwiikara mukyaaro kya Yudea, bhangʼosere mubhiguru! \v 15 Omuutu wuno ari iguru kukisara, atasakya kwiika iyaasi no okusikira munyuumba kugega ekigiro kyokyoosi, yiike angʼose! \v 16 Omuutu wuno akubha mumuguundu, ewe angʼose, atakyoora yiika okugega ekabhuuti yaaye! \v 17 Turabharorera ebhigoongi, abhakari bhano bharitohiri na bhano bhakukookya muziisiku ziyo. \v 18 Musabhe kubha, eziisiku ziyo zitabha mwiibhaga rya nyamabheho. \v 19 Eziisiku ziyo zirabha zye eziinyaako kya ziyo, zikyaari kutuuka kweema hano Taatabhugya yateemiri ekyaaro tee reero yino. Na zitakutuuka eziinyaako kya ziyo kweeki. \v 20 Ne eraabhe, Omukuru, Taatabhugya atiingasuuhirye eziisiku ziyo zibhe suuhu, atiingabheeriho omuutu wowoosi wuno yiingatuuriibhwe. Nawe Taatabhugya asuuhirye eziisiku ziyo, kwo okubha aramura abhaatu bhano abhasoriri. \p \v 21 “Eriibhaga riyo, omuutu wowoosi akubhabhuurira, ‘Rora, Masiya ari hano!’ kasi owuundi arabhuga, ‘Rora, ari harya!’ mutamwiikirirya. \v 22 Bharabhaho abharooti bho orurimi na abhaatu bhano bhakwiibhirikira kubha ni Masiya. Bhareerekya ebhyeerekenio ne ebhiruguuro, okubha bhasakye okubhangʼeena abhaatu, eraabhe eraturikana naabhe bhano bhasorirwe na Taatabhugya. \v 23 Ambe emwe, mwiiriihe! Enye nikaangatiri okutaanga okubharekya goosi gayo gakyaari kutuukira. \s Okuuza kwa Yeesu \r (Mataayo 24:29-31; Ruuka 21:25-28) \p \v 24 “Nawe, muziisiku zirya, hano enyaako yiyo ekuhita, eryoobha riratuurirwa ekiirima no omweeri nagwo gutakuruusya obhweero bhwaku, \v 25 ne eziinzota ziragwa haasi okurwa kwiisaaro. Taatabhugya arabhisiingisya ebhigiro bhyoosi bhya mwiisaaro.\f + \fr 13:25 \fr*\xt Rora Isaya 34:4.\xt*\f* \p \v 26 “Niho, abhaatu bhoosi bharaandore enye Omwaana wo Omuutu, nikuuza mumasaaro kwo obhuturo bhwaaru no obhuguungo.\f + \fr 13:26 \fr*\xt Rora Danieri 7:13; Obhukuundukuro 1:7.\xt*\f* \v 27 Ndabharagania bhamaraika bhaane bhakumanie abhasorwa bhaane okurwa mbaara zyoosi zye ekyaaro, okurwa obhweemero bhwe ekyaaro, tee obhuteero bhwa mwiisaaro.” \p \v 28 Yeesu akageenderera kugaamba, “Mweege amangʼana ge ekireengyo okurwa kumuti gwo omutiini. Hano mukurora amatu garasibhuka na amasagya garabharya amatu, nikyo ekigirirye kyo okumenya kubha eriibhaga rya amaahu rihikiri. \v 29 Egoego na neemwe, hano muraarore gayo gataangiri kukorwa, mumenye kubha niri haguhi kuuza. \v 30 Ndabhabhuurira obhuheene, orwiibhuro runo rutakuhita, tee gano goosi garaamarwe kukorwa. \v 31 Eriisaaro ne ekyaaro bhirahweerera, nawe amangʼana gaane gatakuhweerera na rumwe. \s Taatabhugya Taata omweene amenyiri // orusiku rwo okukyoora kwa Yeesu \r (Mataayo 24:36-44) \p \v 32 “Nawe, iguru wa amangʼana go orusiku ne eriibhaga runo Omwaana wo Omuutu araaze, atariho omuutu wuno amenyiri. Naabhe bhamaraika bha mwiisaaro, naabhe Omwaana, bhoosi bhatamenyiri, nawe Taata niwe amenyiri. \v 33 Kweego, mwiiriihe! Mwiibhanure, [mubhe murasabha] kwo okubha mutamenyiri eriibhaga riyo rirahika ryoori. \p \v 34 “Okuuza kwo Omwaana wo Omuutu, kuratuubhana no omuutu wuno akugya orugeendo okurwa owaaye. Akabhatigira abhagya bhaaye bhariibhe enyuumba. Akabhatwaanira bhoosi emirimo gyaabhu gyo okukora, akumuswaagya omuriibhi wa kukiseku kubha, ateengeeze.” \p \v 35 Yeesu akageenderera okugaamba, “Emwe, muteengeeze, kwo okubha mutamenyiri mweene nyuumba arakyoora ryoori. Mutamenyiri eraabhe arakyoora engoroobha, kasi obhutiku gati, kasi etabhoori zuri, kasi izo. \v 36 Muteengeeze, okubha hano akuuza kituukiro, atabhabhona muhiindiiri tiro. \v 37 Rino nikubhabhuurira emwe, ndabhabhuurira abhaatu bhoosi, bhateengeeze.” \c 14 \s Abhakaangati bha Abhayahudi bharakora omukoonyo okumwiita Yeesu \r (Mataayo 26:1-5; Ruuka 22:1-2; Yohana 11:45-53) \p \v 1 Zikasaaga eziisiku ibhiri ego, ebhe Enyaangi yo Okuhiita ne Enyaangi ye Emikaate Gino Gitana Ekibhwiisya.\f + \fr 14:1 \fr*\fk Enyaangi yo Okuhiita ne Enyaangi ye Emikaate Gino Gitana Ekibhwiisya\fk*\ft . Rora \ft*\it Enyaangi yo Okuhiita\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* Abhakuru bha abhaseengeri na abheegya bhe emigiro gya Musa bhaari bharamoohya enzira yo okumugwaata Yeesu kwa mbiso, bhamutinire ekiina no okumwiita. \v 2 Nawe bhakabhuga, “Tutige hiinga enyaangi ehite, niho tumugwaate, abhaatu bhataaza kukora orwaambi.” \s Omukari aramuhaka Yeesu amaguta \r (Mataayo 26:6-13; Yohana 12:1-8) \p \v 3 Eriibhaga riyo Yeesu yaari mumugye gwa Betania, munyuumba ya Simooni wuno ekare yaari ne ebhigeenge. Hano yaari kwiigari kurya, akaaza omukari owumwe yaari ne enzubha yino yakorirwe kwe eriigina rya arabasita ryo obhuguri bhukuru. Muusi we enzubha yiyo kwaari na amaguta go omuruumbaaso gano gano obhuguri bhukuru bhukongʼu. Omukari wuyo akamwiituruurira Yeesu kumutwe kwo okumusuuka. \v 4 Abhamwe bhano bhaari munyuumba yirya, bhakatiinda. Bhakataanga okugaamba ebho kwe ebho, “Bhamure! Kwaki omukari wuno arasarya amaguta go obhuguri bhukuru ego? \v 5 Amaguta gano gaanganagirye okuguribhwa kwe eziidinaari amagana atatu (300)\f + \fr 14:5 \fr*\fk Eziidinaari amagana atatu \fk*\ft gaari amariho go omwaaka gumwe.\ft*\f* na ziingasakiirye abhataka!” Bhaari bharamurekya bhukongʼu omukari wurya. \p \v 6 Nawe, Yeesu akabhuga, “Mumutige. Ndora muramunyaakya? Rino omukari wuno anikoreeri enye ni izomu bhukongʼu. \v 7 Abhataka bhari hamwe neemwe eziisiku zyoosi. Muranagya okubhakorera amazomu eriibhaga ryoryoosi rino mukuseega. Nawe enye nitakubha hamwe neemwe eziisiku zyoosi. \v 8 Omukari wuno akoriri rino akunagya. Akaangatiri okunihaka omubhiri gwaane amaguta gano, kwo obhubhanuri bhwo okubhiikwa kwaane.\f + \fr 14:8 \fr*\ft Yaari enyaangi ku Bhayahudi okuhaka amaguta ekituundu. \ft*\xt Rora Mariko 16:1.\xt*\f* \v 9 Ndabhabhuurira obhuheene, mukyaaro kyoosi, hohoosi hano abhaatu bhakubha bhararwaaza Amangʼana Amazomu, bharabha bharabhuga eriingʼana rino omukari wuno yakoriri, okumuhiita.” \s Yuuda Isikariyoti ariikirirya okumurya omukoonyo Yeesu \r (Mataayo 26:14-16; Ruuka 22:3-6) \p \v 10 Niho Yuuda Isikariyoti, owumwe wa abhaanabheega bharya ikumi na bhabhiri bha Yeesu, akagya okumurya omukoonyo kubhakuru bha abhaseengeri, abheerekye enzira yo okumugwaata Yeesu. \v 11 Hano bhiigwiiri amangʼana gayo, bhakazomererwa bhukongʼu. Bhakiikirirania neewe kubha bharamuha eziimbirya. Niho Yuuda akataanga okumoohya eriibhaga izomu ryo okumurya omukoonyo. \s Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhararya // Enyaangi yo Okuhiita \r (Mataayo 26:17-25; Ruuka 22:7-14, 21-23; Yohana 13:21-30) \p \v 12 Rwaari orusiku rwo okutaanga rwe Enyaangi ye Emikaate Gino Gitana Ekibhwiisya, orusiku runo abhaatu bhaari bharagwaaga engʼoondu ye Enyaangi yo Okuhiita. Abhaanabheega bha Yeesu bhakamubhuurya, “Bhoono oreenda tugye tukubhanurire hayi ahagiro ho okuriira ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita?” \p \v 13 Niho Yeesu akabharagania abhaanabheega bhabhiri, akabhabhuurira, “Mugeende mumugye. Muraasikane no omusubhe wumwe wuno agegiri eseengo ya amaanzi, mumutuniirire eno akugya. \v 14 Munyuumba yino araasikire, mugye mumubhuurire mweene nyuumba, ‘Omweegya arasabha otweerekye hano araariire ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita hamwe na abhaanabheega bhaaye.’ \v 15 Niho mweene nyuumba araabheerekye ekyuumba ekikuru mukinazo, kimariri kubhanurwa. Mutubhanurire muyo, turiire ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita.” \v 16 Abhaanabheega bharya bhakatanura, bhakagya mumugye gwa Yerusaremu. Bhakabhona goosi kyeego Yeesu yabhabhuuriiri, bhakabhanura ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita.\f + \fr 14:16 \fr*\xt Rora Okurwa 12:3-11.\xt*\f* \p \v 17 Hano yahikiri engoroobha, Yeesu akahika munyuumba yirya hamwe na abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri. \v 18 Hano bhaari kurya, Yeesu akabhuga, “Ndabhabhuurira obhuheene, owumwe weenyu wuno akurya hamwe neenye hano, aranirya omukoonyo.” \v 19 Abhaanabheega bhaaye bhakabha ne ebhigoongi. Bhakamubhuurya Yeesu, owumwe kwo owumwe, “Neenye Omukuru?” \p \v 20 Yeesu akabhabhuurira, “Ni wumwe weenyu gati yi ikumi na bhabhiri, wuno akukorya hamwe neenye mukitubha. \v 21 Enye Omwaana wo Omuutu, ndiitwa kyeego yakaamirwe mu Makaamo Amahoreeru. Nawe, araaza kurora omuutu wuno araanirye omukoonyo enye Omwaana wo Omuutu. Yiingabheeri hakiriku kweewe omuutu wuyo atiingibhwiirwe!” \s Ebhyaakurya bhyo Omukuru \r (Mataayo 26:26-30; Ruuka 22:14-23; 1 Abhakoriinto 11:23-25) \p \v 22 Hano bhaari bhakurya, Yeesu akagega omukaate, akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya.” Akagubhega, akabhaha abhaanabheega bhaaye, akabhuga, “Mugege, murye, guno nigwo omubhiri gwaane.” \v 23 Kyaamwe akagega ekikoombe kya amaanzi go omuzabibu, akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya,” akabhaha abhaanabheega bhaaye, bhoosi bhakanywa mukikoombe kiyo. \v 24 Akabhabhuurira, “Gano ni manyiinga gaane ge eriiragano,\f + \fr 14:24 \fr*\fk Eriiragano\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* gano gakwiitika kwiiguru wa abhaatu bhaaru. \v 25 Ndabhabhuurira obhuheene, okurwa reero, nitakunywa amaanzi go omuzabibu tee orusiku runo ndaanywe kwe enzira ehya mubhutemi bhwa Taatabhugya.” \v 26 Kyaamwe bhakeemba omweembo gwo okukumya Taatabhugya. Hano bhaamariri okweemba, bhakatanura, bhakagya mu Kiguru kye Emizeituni. \s Yeesu araroota kubha Petero aramwaanga \r (Mataayo 26:31-35; Ruuka 22:31-34; Yohana 13:36-38) \p \v 27 Hano bhaari munzira, Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Emwe mwoosi muraaningʼosa munitige kugano garaatuuke. Garabha kyeego Taatabhugya akabhuga mu Makaamo Amahoreeru, \q ‘Ndamwiita omuriisya we eziingʼoondu, \q ne eziingʼoondu zyaaye ziranyaragana.’\f + \fr 14:27 \fr*\xt Rora Zakaria 13:7.\xt*\f* \m \v 28 Nawe hano ndaaryookibhwe, ndabhakaangatira kugya Gariraaya.” \p \v 29 Niho Petero akamubhuurira, “Naabhe abharikyaane bhoosi bharaakutige, enye nitakukutiga!” \p \v 30 Yeesu akamubhuurira, “Ndakubhuurira obhuheene, obhutiku bhuno bhwa reero, ekorokoome ekyaari kugaamba kabhiri koosi, orabha omariri kunianga katatu koosi.” \p \v 31 Nawe Petero akageenderera kukumiirirya akabhuga, “Yiingabha okukwa, nikwe hamwe naawe, enye nitakukwaanga eheene!” Abhaanabheega abhaandi bhoosi nabho, bhakabhuga egoego. \s Yeesu arasabha Taatabhugya mumuguundu gwa Getisemane \r (Mataayo 26:36-46; Ruuka 22:39-46) \p \v 32 Kyaamwe bhakahika mumuguundu guno gukubhirikirwa Getisemane. Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Mwiikare hano, hano nikubha ndamusabha Taatabhugya.” \v 33 Akabhagega Petero, Yaakobo na Yohana, akagya nabho kure hasuuhu, akataanga kubha ne ebhigoongi bhukongʼu no okuyaangayaanga mukoro. \v 34 Akabhabhuurira, “Ekoro yaane ene ebhigoongi bhyaaru haguhi no okukwa. Mwiikare hano, muteengeeze.” \p \v 35 Yeesu akageenderera embere hasuuhu, akagwa bhubhuumari. Akasabha, “Eraaturikane, oniruusiryeho nitahitira eziinyaako zino.” \v 36 Akabhuga, “Ee Taata, kwaawe goosi garaturikana. Ndakusabha onduusiryeho eziinyaako zino.\f + \fr 14:36 \fr*\fk Eziinyaako zino \fk*\ft ku Kiyunaani ni \ft*\fqa kikoombe kino.\fqa*\f* Etari kyeego enye nikweenda, nawe okore kyeego awe okweenda.” \p \v 37 Ambe, Yeesu akakyoora hano yaari atigiri abhaanabheega bhaaye, akabhona bhahiindiiri eziitiro. Akamubhuurya Petero, eriina ryaaye eriindi Simooni, “Simooni, ohiindiiri eziitiro? Otamirwe kuteengeeza naabhe kwe esa yimwe eyeene?” \v 38 Niho akabhabhuurira, “Muteengeeze no okumusabha Taatabhugya, okubha mutaaza kusakibhwa. Ekoro ereenda nawe omubhiri ni munyookobhu.” \p \v 39 Yeesu akatanura, akagya kusabha kibhezo, akiinuurya kusabha amangʼana garyagarya. \v 40 Ambe, hano yakyooriri kubhaanabheega bhaaye, akabhabhona bhahiindiiri eziitiro kweeki, kwo okubha bhataanagirye kuramukya ameeso gaabhu. Hano yabhabhuukirye, bhataari na ngʼana yo okugaamba. \p \v 41 Yeesu akagya kusabha kweeki. Hano yakyooriri kweebho rugeendo rwa katatu, akabhabhuurira, “Ndora mukyaari muhiindiiri no okumuunya? Ambe yiisiri. Eriibhaga rye enyaako ryaane rihikiri. Bhoono, enye Omwaana wo Omuutu ndagwaatwa no okuhirwa kubhakori bhe ebhibhi. \v 42 Mwiimuke, tugye. Murore! Omuri waane wo omukoonyo ari haguhi!” \s Yeesu aragwaatwa \r (Mataayo 26:47-56; Ruuka 22:47-53; Yohana 18:3-12) \p \v 43 Hano Yeesu yaari akyagaamba gayo, hayohayo Yuuda, owumwe wa abhaanabheega ikumi na bhabhiri, akahika ne esaango ya abhaatu bhe eziinyaambato ne eziinduguzo. Abhaatu bhayo bhakarweera kubhakuru bha abhaseengeri, abheegya bhe emigiro gya Musa na abhakaruka bha Abhayahudi. \v 44 Yuuda omuri wo omukoonyo, yaari abhaheeri ekyeerekenio, akabhuga, “Omuutu wuno ndaamukeerye kwo okumuhuumbata, niwe wuyo. Mumugwaate no okugya neewe, mumutuure abhe mubhuriibhi.” \p \v 45 Hano Yuuda yahikiri harya, akagya bhweema ku Yeesu, akabhuga, “Omweegya!” Kyaamwe akamuhuumbata. \v 46 Abhaatu bharya bhakamugwaata Yeesu no okumubhoha. \v 47 Niho, omuutu wumwe gati wa bharya bhaari bhiimeereeri hamwe na Yeesu, akasohora nyaambato, akamutema no okumutina okutwi omugya wo omuseengeri omukuru. \p \v 48 Yeesu akabhabhuurira abhaatu bharya, “Mbe, mwiiziri ne eziinyaambato ne eziinduguzo okunigwaata kyo omuteesya? \v 49 Eziisiku zyoosi niari hamwe neemwe, ndeegya mwiiseengerero rya Taatabhugya, na mutaangwaatiri. Nawe gano goosi gaatuukiri okubha gano gaakaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, gakorwe.”\f + \fr 14:49 \fr*\xt Rora Zakaria 13:7; Mariko 14:27.\xt*\f* \p \v 50 Niho abhaanabheega bhaaye bhoosi bhakangʼosa, bhakamutiga. \v 51 Kwaari no omumura wumwe wuno yiibhohiri eshuuka eyeene, yaari aramutuna Yeesu. Bhakasakya kumugwaata, \v 52 nawe, akasusubhuka mumabhoko, akatiga engibho yaaye, akaryaara ndyaari ari kingʼaabhi. \s Yeesu embere wa abhakuru bha Abhayahudi \r (Mataayo 26:57-68; Ruuka 22:54-55, 63-71; Yohana 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Niho abhaatu bharya bhakamuhira Yeesu kumuseengeri omukuru. Bhakiikumania harya abhakuru bha abhaseengeri\f + \fr 14:53 \fr*\fk Abhaseengeri\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* bhoosi, abhakaruka bha Abhayahudi na abheegya bhe emigiro gya Musa. \v 54 Petero akabha aramutuniirira Yeesu kwa kure. Akagya, akasikira mwiibhaanza rye enyuumba yo omuseengeri omukuru. Akiikara murya hamwe na abhariibhi bho omuseengeri omukuru, akabha aroota omuriro. \p \v 55 Abhakuru bha abhaseengeri ne ekiina ekikuru\f + \fr 14:55 \fr*\fk Ekiina ekikuru\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* kyoosi bhakakomya abhamenyeekererya bho orurimi bhamuzoongere Yeesu, okubha bhamutinire ekiina no okumwiita. Nawe, bhatabhweeni obhumenyeekererya bhwobhwoosi. \v 56 Abhaatu bhaaru bhaari bhararuusya obhumenyeekererya bhwo orurimi okumuzoongera Yeesu, nawe obhumenyeekererya bhwaabhu bhutaari bhuriigwaana. \v 57 Kyaamwe, abhaatu abhaandi abharebhe bhakiimeerera, bhakaruusya obhumenyeekererya bhwo orurimi. Bhaari bharabhuga, \v 58 “Etwe abheene tukamwiigwa omuutu wuno arabhuga, ‘Enye ndasarya eriiseengerero rya Taatabhugya rino ryoombokirwe na abhaatu. Kweeki, ndoomboka eriindi kwe eziisiku isatu ego. Eriiseengerero riyo ritakwoombokwa na abhaatu.’ ” \v 59 Naabhe ego, obhumenyeekererya bhwaabhu bhutaari bhuriigwaana. \p \v 60 Kyaamwe omuseengeri omukuru akiimeerera embere we ekiina. Akamubhuurya Yeesu, “Ndora, otakukyoora eriingʼana ryoryoosi? Angu, orabhugabhwi kumangʼana gano abhaatu bhakukuzoongera?” \v 61 Nawe Yeesu akakira kiri, ataagaambiri eriingʼana ryoryoosi. Omuseengeri omukuru akageenderera okumubhuurya, “Mbe, awe naawe Masiya, Omwaana wa Taatabhugya wuno akukumibhwa?” \p \v 62 Yeesu akamukyoora, “Enye niwe. Na neemwe muraandora enye Omwaana wo Omuutu, ndabha niikeeri orubhaara rwo obhuryo rwa Taatabhugya wo obhunagya bhwoosi. Kweeki muranirora eriibhaga nikuuza kureka mwiisaaro.”\f + \fr 14:62 \fr*\xt Rora Danieri 7:13.\xt*\f* \p \v 63 Niho omuseengeri omukuru akangʼaarura eziingibho zyaaye, akabhuga, “Ni bhamenyeekererya bhaahe kweeki bhano tukweenda? \v 64 Mwiigwiiri emwe abheene kyeego akumutuka Taatabhugya! Bhoono emwe, murabhugabhwi?” Ekiina kyoosi kikabhuga areenderwa yiitwe. \p \v 65 Niho abhaandi bhakataanga okumutweera amate, okumubhoha mubhusyo no okumutema ebhikuundi, eno bharamubhuurira, “Roota ni weewi wuno akutemiri!” Abhariibhi bhano bhaari harya, bhakamugega no okumutema eriigoohu. \s Petero aramwaanga Yeesu \r (Mataayo 26:69-75; Ruuka 22:56-62; Yohana 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Eriibhaga riyo ryoosi, Petero yaari mwiibhaanza, iyaasi we ekyuumba hano Yeesu yaari akubhuuribhwa. Akaaza omuhokya owumwe omuukya okurwa mubhahokya bho omuseengeri omukuru. \v 67 Akamurora Petero aroota omuriro, akamumogorera. Akamubhuurira, “Awe woosi waari hamwe na Yeesu Omunazareeti.” \v 68 Nawe Petero akaanga, akubhuga, “Nitagamenyiri gano okubhuga, naabhe hasuuhu!” Akagya mukiseku. Eriibhaga riryarirya, ekorokoome ekagaamba. \p \v 69 Omukari omuhokya wurya, akamurora Petero kweeki, akataanga kubhabhuurira abhaatu bhano bhaari bhiimeereeri harya, “Omuutu wuno neewe ari hamwe nabho.” \v 70 Nawe, Petero akaanga kweeki. \p Rikahita eriibhaga isuuhu, abhaatu bhano bhaari bhiimeereeri harya bhakamubhuurira Petero, “Eheene awe waari owumwe waabhu, kwo okubha awe woosi ni Mugariraaya.” \v 71 Nawe, Petero akataanga okwiihiima na okwiirahira, “Omuutu wuno mukubhuga, enye nitamumenyiri!” \v 72 Hayohayo, ekorokoome ekagaamba rugeendo rwa kabhiri. Eriibhaga riyo, Petero akahiita engʼana ya Yeesu yino yamubhuuriiri, “Ekorokoome ekyaari kugaamba rugeendo rwa kabhiri, orabha omariri kunianga katatu koosi.” Petero hano yiiseegiri gayo, akarira, akaruusya eziingusuri nzaru. \c 15 \s Yeesu arasemwa embere wa Pirato \r (Mataayo 27:1-2, 11-14; Ruuka 23:1-3; Yohana 18:28-38) \p \v 1 Hano kwakiiri ego, ekiina kyoosi kya abhakuru bha abhaseengeri, abhakaruka bha Abhayahudi, na abheegya bhe emigiro gya Musa, bhakiikara hamwe, bhakakora obhuzaabhi. Bhakamubhoha Yeesu, bhakamuhira ku Pirato.\f + \fr 15:1 \fr*\fk Pirato \fk*\ft yaari omukaangati wa Abharooma wuno akukaangata ekyaaro kya Yudea.\ft*\f* \p \v 2 Pirato akamubhuurya Yeesu, “Awe naawe omutemi wa Abhayahudi?” \p Yeesu akamukyoora, “Naawe ogaambiri.” \p \v 3 Abhakuru bha abhaseengeri bhaari bharamuzoongera Yeesu kubha, akoriri amabhi maaru. \v 4 Pirato akamubhuurya kweeki, akabhuga, “Otakukyoora ryoryoosi? Rora kyeego bhakukuzoongera kumabhiihu maaru.” \v 5 Nawe Yeesu ataamukyooriri ryoryoosi. Niho Pirato akaruguura. \s Pirato ariikirirya Yeesu yiitwe \r (Mataayo 27:15-26; Ruuka 23:13-25; Yohana 18:39–19:16) \p \v 6 Eriibhaga rye Enyaangi yo Okuhiita, Pirato yaari arabhiigurira omubhohwa wumwe, wuno abhaatu bhaamusabhiri ahaatirwe. \v 7 Eriibhaga riyo munyuumba ya abhabhohwa bhaari bhariho abhaatu bhano bhaakoriri obhwaangi no obhwiiti mubhwaangi bhwaabhu. Owumwe wa abhiiti bhayo yaari arabhirikirwa Baraaba. \v 8 Esaango ekuru ya abhaatu bhakagya ku Pirato, bhakamusabha abhiigurire omubhohwa wumwe, kyeego akanara kukora. \p \v 9 Pirato akabhabhuurya, “Bhoono, mureenda nibhiigurire omutemi wa Abhayahudi?” \v 10 Akabhuga ego kwo okubha akamenya kubha abhakuru bha abhaseengeri bhaamugwaatirye Yeesu kweewe, kwiiguru yo omugono gwaabhu ogweene ego. \v 11 Niho abhakuru bha abhaseengeri bhakasiigirirya esaango ya abhaatu yirya, emusabhe Pirato abhiigurire Baraaba. \v 12 Pirato akabhabhuurya kweeki, “Bhoono ambe, mureenda nikoreki omuutu wuno mukugaamba ni mutemi wa Abhayahudi?” \p \v 13 Abhaatu bhoosi bhakiitabha kwe ekituri kweeki, bhakabhuga, “Mumubhaambe kumusaraba!” \p \v 14 Pirato akabhabhuurya, “Akoriri isaryaki rino rigirirye abhaambwe kumusaraba?” \p Niho ebho bhakahaara bhukongʼu okutema ekituri, bhakabhuga, “Mumubhaambe kumusaraba!” \p \v 15 Pirato yaari areenda okuyizomeerya esaango ya abhaatu, kweego akabhiigurira Baraaba. Kyaamwe, akaswaagya bhamuteme Yeesu emijariti. Kimwe akaragania agegwe, atemererwe kumusaraba. \s Abhasirikare bharamuzibhura Yeesu \r (Mataayo 27:27-31; Yohana 19:2-3) \p \v 16 Abhasirikare bhakamugega Yeesu, bhakagya neewe mukiina ekikuru munyuumba yo omwaanaangwa Pirato. Bhakakumania abhasirikare abhaandi bhoosi. \v 17 Bhakamwiibhohya Yeesu omweenda gwe ezambaraau yo obhutemi. Bhakoogosa orusuurya rwa amahwa, bhakamwiibhohya kumutwe. \v 18 Bhakataanga okumukeerya kwe enzeero, “Kasiinga rugabho, omutemi wa Abhayahudi!” \v 19 Bhaari bharamutema kumutwe na maara no okumutweera amate, bhaari bharamuhigamira kwo okumukumya. \v 20 Hano abhasirikare bhayo bhaamariri okumuzibhura, bhakamuruusya omweenda gwe ezambaraau yirya, no okumwiibhohya kweeki eziingibho zyaaye. Kyaamwe, bhakagya neewe okumubhaamba kumusaraba. \s Yeesu arabhaambwa kumusaraba \r (Mataayo 27:32-44; Ruuka 23:26-43; Yohana 19:17-27) \p \v 21 Munzira, bhakasikana no omuutu wuno yaari arahita mumugye okurwa mumuguundu, eriina ryaaye Simooni, yaari omwiikari wa Kirene. Omuutu wurya yaari wiise waabhu Arekizanda na Rufo. Abhasirikare bhakamusingʼirirya okugega omusaraba gwa Yeesu. \v 22 Bhakamuhira Yeesu hano haabhirikiirwe Gorigota, obhugazuro bhwaku ni Kihaanga kyo Omutwe. \v 23 Bhakamuha Yeesu amaanzi go omuzabibu gano bhasaangiinie na manemane,\f + \fr 15:23 \fr*\fk Manemane \fk*\ft ni muti guno bhakumuha omuutu atiiyiigwa obhururu bhukongʼu.\ft*\f* nawe ewe akaanga okunywa. \v 24 Niho bhakamubhaamba kumusaraba, na bhakatwaana eziingibho zyaaye. Bhakatema obhwiitoori ni weewi araagege ngibhoki. \v 25 Eriibhaga rya katatu etabhoori, niho bhaamubhaambiri kumusaraba. \p \v 26 Kumusaraba bhakatuura amakaamo go obhuzoongeri bhwaaye, gaari garabhuga, “\sc Omutemi wa Abhayahudi\sc*.” \v 27 Bhakamubhaamba hamwe na abhateesya abhabhiri kumisaraba, owumwe orubhaara rwaaye rwo obhuryo no owuundi orubhaara rwo obhumosi. [ \v 28 Niho gakakuunaana Amakaamo Amahoreeru gano gakubhuga, “Akabharwa hamwe na abhatemya bhe ebhibhi.”\f + \fr 15:28 \fr*\xt Rora Isaya 53:12.\xt*\f*] \p \v 29 Abhaatu bhano bhaari bhakuhita kunzira yiyo, bhaari bharamutuka kwo okusiingisya emitwe gyaabhu, bharabhuga, “Aa! Awe, okabhuga oragwiisya eriiseengerero no okwoomboka kwa siku isatu!\f + \fr 15:29 \fr*\xt Rora Yohana 2:19.\xt*\f* \v 30 Bhoono, wiituurye omweene, wiike okurwa kumusaraba hayo!” \p \v 31 Na abhakuru bha abhaseengeri na abheegya bhe emigiro gya Musa bhoosi kwa hamwe, bhakamuzibhura bharabhuga, “Akatuurya abhaandi, nawe atakunagya kwiituurya omweene! \v 32 Angu, ewe abhugiri kubha niwe Masiya, omutemi wa Abhiiziraeri. Bhoono turore yiike kumusaraba, okubha tumurore no okumwiikirirya!” Naabhe abhaatu bhano bhaabhaambirwe hamwe neewe kumisaraba, nabho bhaari bharamutuka. \s Okukwa kwa Yeesu \r (Mataayo 27:45-56; Ruuka 23:44-49; Yohana 19:28-30) \p \v 33 Ambe, kweemera eriibhaga rya kasaasabha mumwiisi, ekiirima kikasikira mukyaaro kyoosi tee eriibhaga rya keenda. \v 34 Niho eriibhaga rya keenda, Yeesu akarira kwe eriiraka ikuru akabhuga, “Eri, Eri! Rama sabakitani?” Obhugazuro bhwaku ni, “Ee Taatabhugya waane, ee Taatabhugya waane, ndora onitigiri?” \p \v 35 Abhaatu abharebhe gati wa bhano bhiimeereeri harya, hano bhakiigwa aragaamba, bhakabhuga, “Mwiigwe bhamure, aramubhirikira omurooti Eriya.”\f + \fr 15:35 \fr*\ft Eriya aragaambwa hano kwo okubha Abhayahudi bhaaru bhaari bhariikirirya kubha Eriya ataakuuri na rumwe, nawe Taatabhugya akamugega mukyaaro eriibhaga ni muhoru no okugya neewe mwiisaaro. Kweeki bhaari bhariisiga kubha Eriya araaza kweeki mukyaaro. \ft*\xt Rora 2 Abhatemi 2:11; Maraaki 4:5.\xt*\f* \v 36 Omuutu owumwe akaryaara bhwaangu, akaaza ne epaamba, akayiitobhya mumaanzi amaruru go omuzabibu gari musuka, akayituura kumaara. Akagororokya iguru, okubha amuhe Yeesu anywe. Omuutu wuyo akabhuga, “Tiga otamuha! Turore eraabhe Eriya araaza okumwiikya kumusaraba hayo!” \p \v 37 Yeesu akarira kwe eriiraka ikuru, kyaamwe akakwa. \v 38 Niho omweenda\f + \fr 15:38 \fr*\fk Omweenda \fk*\ft gwaari guraribhira abhaatu bhatasikira Ahahoreeru ha Ahahoreeru mwiiseengerero rya Taatabhugya, hano obhuguungo bhwa Taatabhugya bhukiikara. \ft*\xt Rora Abheeburania 9:3, 10:19-22. \xt*\ft Rora \ft*\it eriiseengerero\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* guno gwaari gusuungirwe mu Hahoreeru he eriiseengerero gukaraanduka mbaara ibhiri okurwa iguru tee haasi. \v 39 Omukuru wa abhasirikare wuno yaari yiimeereeri embere wa Yeesu, hano yaruuzi kyeego Yeesu akukwa, akabhuga, “Eheene omuutu wuno yaari Omwaana wa Taatabhugya!” \p \v 40 Bhaari bhariho abhakari bhano bhaari bharasuungurirya kwa kure. Gati waabhu bhaari bhariho Mariamu wa mumugye gwa Magidara, Sarome na Mariamu nina wa Yaakobo omusuuhu na Yose. \v 41 Abhakari bhayo bhaari bhamutuniiriiri no okumuhokeerya Yeesu hano yaari mumugye gwa Gariraaya. Bhaari bhariho na abhakari abhaandi bhaaru bhano bhakagya hamwe neewe Yerusaremu. \s Yusufu wa Arimataya aramubhiika Yeesu \r (Mataayo 27:57-61; Ruuka 23:50-56; Yohana 19:38-42) \p \v 42 Hano yahikiri engoroobha, kwo okubha orusiku ruyo rwaari orusiku rwo okwiibhanura\f + \fr 15:42 \fr*\fk Orusiku rwo okwiibhanura \fk*\ft rwaari Ijumaa, kwo okubha orusiku rwo okuseengera rwaari Jumamosi.\ft*\f* kwiiguru yo orusiku rwo okumuunya, \v 43 akaaza omuutu wumwe okurwa omugye gwa Arimataya, arabhirikirwa Yusufu. Na yaari owumwe wa abhakuru mukiina ekikuru kya Abhayahudi. Yaari ariisigira obhutemi bhwa Taatabhugya. Niwe akagya ku Pirato kwo obhukararu no okumusabha amwiikiriirye agege ekituundu kya Yeesu. \p \v 44 Hano Pirato yiigwiiri kubha Yeesu akuuri bhwaangu ego, akaruguura. Akamubhirikira omukuru wa abhasirikare wurya, okubha amenyeekererye eraabhe eheene Yeesu amariri kukwa. \v 45 Hano omukuru wa abhasirikare yamenyeekereerye kubha Yeesu akuuri, Pirato akamwiikirirya Yusufu agege ekituundu. \v 46 Niho Yusufu neewe akagura omweenda gwo obhuguri bhukuru. Akagya kumusaraba harya, akiikya haasi ekituundu kya Yeesu, akakiriizirira mumweenda. Akabhiika ekituundu kirya mumbiihira yino ekatukwa kwiitare, akarihiriingitya eriigina eriikuru no okuriibha kukiseku kye embiihira. \v 47 Mariamu wa mumugye gwa Magidara na Mariamu nina waabhu Yaakobo omusuuhu na Yose bhakarora hano yabhiikirwe. \c 16 \s Yeesu araryookibhwa \r (Mataayo 28:1-8; Ruuka 24:1-12; Yohana 20:1-10) \p \v 1 Hano orusiku rwo okumuunya rwahitiri, Mariamu wa mumugye gwa Magidara, Sarome na Mariamu nina waabhu Yaakobo omusuuhu na Yose, bhakagura amaguta go omuruumbaaso, bhagye bhahake ekituundu kya Yeesu. \v 2 Orusiku rwo okutaanga rwo obhutuuro etabhoori, hano eryoobha rikusomoka, bhakagya kumbiihira ya Yeesu. \v 3 Hano bhaari munzira, bhakataanga kwiibhuurya, “Bhoono, ni weewi wuno araaturuusirye eriigina rirya kukiseku kye embiihira?” \v 4 Nawe hano bhaahikiri, bhakarora eriigina rirya rihuungwiirwe embarika, na ryaari ikuru bhukongʼu. \p \v 5 Hano bhaasikiiri mumbiihira, bhakoobhoha kurora omumura wumwe wuno yiibhohiri omweenda murabhu. Yiikeeri orubhaara rwo obhuryo bhwe embiihira. \v 6 Niho akabhabhuurira, “Mutoobhoha! Nimenyiri kubha mwiiziri kumumoohya Yeesu wa Nazareeti, wuno bhaamumbaambiri kumusaraba. Aryoorirwe, atariho hano! Murore hano niho bhaari bhamuhiindiirye. \v 7 Bhoono, mugeende mubhabhuurire abhaanabheega bhaaye, kiindi Petero kubha, Yeesu abhakaangatiiri kugya Gariraaya. Eyo niyo muraamurore kyeego yabhabhuuriiri.”\f + \fr 16:7 \fr*\xt Rora Mariko 14:28.\xt*\f* \v 8 Hano bhiigwiiri ego, bhakataanga okurigita kwe ehaho no okuruguura. Bhakahuruka igutu we embiihira. Bhataabhuuriiri omuutu wowoosi, kwo okubha bhakoobhoha bhukongʼu. \s Yeesu aramutuukira Mariamu wa mumugye gwa Magidara \r (Mataayo 28:9-10; Yohana 20:11-18) \p [ \v 9 Hano Yeesu yaryoorirwe etabhoori orusiku rwo okutaanga rwo obhutuuro, akamutuukira hiinga Mariamu wa mumugye gwa Magidara, wuno yaari amuruusirye amasaambwa muhuungati. \v 10 Mariamu akagya, akabhabhuurira bhano bhaari bhakugeendania na Yeesu, ne eriibhaga riyo bhaari bhararira no okwaaramira. \v 11 Nawe hano bhakiigwa ku Mariamu kubha amuruuzi Yeesu ari muhoru, bhatiikiriirye. \s Yeesu arabhahwaarukira abhaanabheega bhabhiri \r (Ruuka 24:13-35) \p \v 12 Orusiku ruyoruyo, Yeesu akabhahwaarukira abhaanabheega bhaaye bhabhiri gati wa abhaanabheega bhaaye, yaari ne ekisyo ekiindi. Abhaanabheega bharya bhaari munzira bharareka Yerusaremu bharagya owaabhu. \v 13 Hano bhaamumenyiri, bhakakyoora kubhabhuurira abharikyaabhu, nawe bhatiikiriirye. \s Yeesu arabhahwaarukira abhaanabheega ikumi na wumwe \r (Mataayo 28:16-20; Ruuka 24:36-49; Yohana 20:19-23; Amahokya ga Abheega 1:6-8) \p \v 14 Mubhuteero, Yeesu akabhahwaarukira abhaanabheega bhaaye ikumi na wumwe, hano bhaari hamwe, bhakurya ebhyaakurya. Akabharekya kwo obhukongʼu bhwe eziikoro zyaabhu, kwo okubha bhakaanga kwiikirirya amangʼana ga abharikyaabhu bhano bhakamurora Yeesu hano yaryoorirwe mubhaku. \v 15 Niho akabhabhuurira, “Mugeende mukyaaro kyoosi, mubharwaazire abhaatu bhoosi Amangʼana Amazomu. \v 16 Omuutu wowoosi wuno yiikiriirye no okubatiizwa, aratuuribhwa. Nawe, omuutu wowoosi wuno akwaanga kwiikirirya, aratinirwa ekiina. \v 17 Abhaatu bhano bhiikiriirye, bharakora ekyeerekenio, okuruusya amasaambwa amabhi kubhaatu kwe eriina ryaane no okugaamba kwe ekigaambo ekihya, \v 18 Naabhe bhaangagwaata enzoka kwa amabhoko kasi bhakunywa ekigiro kyokyoosi kino kikwiita, kitakubhanyahaara. Bharabha bharatuura amabhoko gaabhu kubharweeri, nabho bharahora.” \s Yeesu aragegwa kugya mwiisaaro \r (Ruuka 24:50-53; Amahokya ga Abheega 1:9-11) \p \v 19 Hano Omukuru Yeesu yagaambiri nabho, Taatabhugya akamugega mwiisaaro. Yiikeeri orubhaara rwo obhuryo rwa Taatabhugya. \v 20 Abhaanabheega bhaaye bharya bhakatanura harya. Bhakagya okurwaaza Amangʼana Amazomu ahagiro hoosi. Omukuru Yeesu yaari arabhaha amanaga go okukora ekyeerekenio. Ego niigo yaari akweerekya amangʼana gayo kubha ni ge eheene.]