\id MAT - Zanaki Matthew \ide UTF-8 \h Mataayo \toc3 Mataayo \toc2 Mataayo \toc1 Amangʼana Amazomu ga Yeesu Krisito kyeego gakaamirwe na Mataayo \mt2 Amangʼana Amazomu ga Yeesu Krisito \mt3 kyeego gakaamirwe na \mt1 Mataayo \imt Obhutaangiro \ip Ekitabhu kino kyaakaamirwe na Mataayo, wuno yaari omutobhya we eriigooti. Yeesu akamubhirikira Mataayo, abhe omwaanamweega waaye kweemera hano yataangiri okurwaaza kubhweero. Amangʼana maaru gano Mataayo yakaamiri mukitabhu kino, ni gano yaruuzi kwa ameeso gaaye omweene. \ip Ekigirirye kya Mataayo okukaama ekitabhu kino yaari ni kukumiirirya Abhayahudi kubha Yeesu ni Mutuurya wuno Taatabhugya yaragiri okumutuma kweebho. Nikyo ekigirye Mataayo mubhutaangiro bhwe ekitabhu kino yataangiri okukaama ekisyooko kya Yeesu. Mukitabhu kino Mataayo arabhuga kubha, okuhitira ku Yeesu gatuukiri goosi gano bhaagaambiri abharooti bhe Eriiragano rye Ekare. Kweeki Mataayo arakumiirirya kubha obhutemi bhwa mwiisaaro ni bhwa abhaatu bha mubhyaaro bhyoosi bhano bhamwiikyooreeri. \ip Ekitabhu kya Mataayo kizaabhirwe bhuzomu na kiragana ebhisigo bhyaaru mubhwiikari bhwa Yeesu mukyaaro hano, okweemera okwiibhurwa kwaaye tee okukyoora kwaaye mwiisaaro. Gatigati we ekitabhu kiraruusya ameegyo maaru gano Yeesu yaari akweegya abhaatu. Mumeegyo gaaye turamenyeekererya obhutemi bhwa Taatabhugya kyeego bhuri, na turaraarikwa kwiikara obhwiikari bhwo okumuzomera Taatabhugya. \c 1 \s Ehamati ya Yeesu Krisito \r (Ruuka 3:23-38) \p \v 1 Gano nigo amariina ge ekisyooko kya Yeesu Krisito.\f + \fr 1:1 \fr*\fk Krisito \fk*\ft ni ngʼana ye Ekiyunaani, obhugazuro bhwaku ni \ft*\fqa wuno ahakirwe amaguta. \fqa*\ft Mu Kieburania bharabhuga \ft*\fqa Masiya. \fqa*\ft Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Yeesu Krisito akarweera mukisyooko kyo omutemi Daudi na Aburahamu. \q \v 2 Aburahamu akamwiibhura Isaaka, \q Isaaka akamwiibhura Yaakobo, \q Yaakobo akamwiibhura Yuuda na bhawamwaabhu. \q \v 3 Yuuda akamwiibhura Pereesi na Zeera ku Tamaari, \q Pereesi akamwiibhura Hezirooni, \q Hezirooni akamwiibhura Araamu, \q \v 4 Araamu akamwiibhura Aminadabu, \q Aminadabu akamwiibhura Nasoni, \q Nasoni akamwiibhura Sarimooni, \q \v 5 Sarimooni akamwiibhura Boazi ku Rahaabu, \q Boazi akamwiibhura Obeedi ku Ruutu, \q Obeedi akamwiibhura Yeese, \q \v 6 na Yeese akamwiibhura omutemi Daudi. \b \q Daudi akamwiibhura Soromooni kumukari wuno yaari omukari wa Uria,\f + \fr 1:6 \fr*\fk Omukari wa Uria \fk*\ft yaari arabhirikirwa \ft*\fqa Batisheeba. \fqa*\xt Rora 2 Samweeri 12:24-25. \xt*\f* \q \v 7 Soromooni akamwiibhura Rehoboamu, \q Rehoboamu akamwiibhura Abiya, \q Abiya akamwiibhura Asa, \q \v 8 Asa akamwiibhura Yehoshafati, \q Yehoshafati akamwiibhura Yoraamu, \q Yoraamu akamwiibhura Uzia, \q \v 9 Uzia akamwiibhura Yotamu, \q Yotamu akamwiibhura Ahaazi, \q Ahaazi akamwiibhura Hezekia, \q \v 10 Hezekia akamwiibhura Manase, \q Manase akamwiibhura Amoni, \q Amoni akamwiibhura Yosia, \q \v 11 na Yosia akamwiibhura Yekonia na bhawamwaabhu, \q eriibhaga riyo niryo Abhiiziraeri bhaagegirwe bhabhe abhagya mukyaaro kya Babeeri. \b \q \v 12 Hano Abhiiziraeri bhaagegirwe kugya Babeeri, \q Yekonia akamwiibhura Shearitieri, \q Shearitieri akamwiibhura Zerubabeeri, \q \v 13 Zerubabeeri akamwiibhura Abihuudi, \q Abihuudi akamwiibhura Eriakimu, \q Eriakimu akamwiibhura Azori, \q \v 14 Azori akamwiibhura Zadoki, \q Zadoki akamwiibhura Akimu, \q Akimu akamwiibhura Eriudi, \q \v 15 Eriudi akamwiibhura Ereazaari, \q Ereazaari akamwiibhura Matani, \q Matani akamwiibhura Yaakobo, \q \v 16 Yaakobo akamwiibhura Yusufu, musubhe wa Mariamu, \q na Mariamu akamwiibhura Yeesu wuno akubhirikirwa Masiya. \b \p \v 17 Ambe, okurwa ku Aburahamu okuhikira okwiibhurwa kwo omutemi Daudi zyaari eziinyiibhuro ikumi ni inye. Kweeki, okurwa ku Daudi okuhikira kwiibhaga rino Abhiiziraeri bhaari bhamariri kugegwa kugya Babeeri, zyaari nyiibhuro eziindi ikumi ni inye. Kweeki, okurwa kwiibhaga rino bhaagegirwe bhabhe abhagya, okuhikira okwiibhurwa kwa Masiya, zyaari nyiibhuro eziindi ikumi ni inye. \s Okwiibhurwa kwa Yeesu Krisito \r (Ruuka 2:1-7) \p \v 18 Engʼana yo okwiibhurwa kwa Yeesu Krisito niyo yino. Mariamu nina waabhu Yeesu, yaari ayuungiibhwe na Yusufu. Nawe yaari akyaari kuhiindira nawe, Mariamu akarorekana ariinda, enda yino yabhweeni kwo obhunagya bhwe Ekoro Muhoreeru.\f + \fr 1:18 \fr*\fk Ekoro Muhoreeru\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \v 19 Yusufu omusubhe waaye, yaari omuutu we eheene embere wa Taatabhugya. Ateendiri amusuukye Mariamu, kweego akaamura kumutiga bhwiibhisi.\f + \fr 1:19 \fr*\ft Kuriingʼaana ne enyaangi ya Abhayahudi, eraabhe omumura no omuukya bhiiyuungirye, bhahaabhabhara kubha bhiikweeriri. Nawe haari ne eriibhaga ryo omwaaka omugima gwo okwiiganya eriibhaga bhakyaari kukweerana. Eriibhaga ryoosi riyo bhatiikiriibhwe kwiikara hamwe tee hano bhakugya kukweerana. Okumutiga wuno ayuungiibhwe kukatuubhana no okutigana.\ft*\f* \p \v 20 Nawe hano Yusufu yaari yamwiiri gayo, kituukiro maraika\f + \fr 1:20a \fr*\fk Maraika\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* wo Omukuru, Taatabhugya akamutuukira mukirooto, akamubhuurira, “Yusufu, omwaana wo omutemi Daudi,\f + \fr 1:20b \fr*\fk Daudi\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* otoobhoha kumukweera Mariamu, kwo okubha enda yiyo ayibhweeni kwo obhunagya bhwe Ekoro Muhoreeru. \v 21 Ariibhura omwaana we ekisubhe, no omutoge Yeesu,\f + \fr 1:21 \fr*\ft Obhugazuro bhwe eriina rya \ft*\fk Yeesu \fk*\ft ni \ft*\fqa Mukuru, Taatabhugya aratuurya.\fqa*\f* kwo okubha wuyo niwe araatuurye abhaatu okurwa mubhibhi bhyaabhu.” \p \v 22 Gayo goosi gaakorirwe ego, okubha rikuunaane eriingʼana rino Omukuru, Taatabhugya yabhugiri kwe enzira yo omurooti waaye kubha, \q \v 23 “Murore, omukari wuno akyaari kuhiindira no omusubhe aragega enda, \q neewe ariibhura omwaana we ekisubhe. \q Niho bharaamubhirikire eriina ryaaye Imanueri.”\f + \fr 1:23 \fr*\xt Rora Isaya 7:14.\xt*\f* \m Obhugazuro bhwe eriina rino ni kubha, Taatabhugya ari hamwe neetwe. \p \v 24 Hano Yusufu yaabhuukiri, akakora kyeego maraika wo Omukuru, Taatabhugya yamubhuuriiri. Yusufu akamukweera Mariamu, \v 25 nawe ataahiindiiri neewe tee hano Mariamu yiibhwiiri omwaana we ekisubhe. Yusufu akamutoga omwaana wuyo, Yeesu. \c 2 \s Abharori bhe eziinzota bharaaza kumuseengera Yeesu \p \v 1 Okwiibhurwa kwa Yeesu kwatuukiiri mumugye gwa Beterehemu mukyaaro kya Yudea, eriibhaga rino omutemi Herode\f + \fr 2:1 \fr*\fk Herode\fk*\ft . Rora \ft*\it Herode Omukuru\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* yaari arakaangata. Ambe, kwe eriibhaga riyo, abharori bhe eziinzota bhano bhaarweereeri ruguru, bhakahika mumugye gwa Yerusaremu. Bhakabhuurya, \v 2 “Ari hayi wuno yiibhwiirwe abhe omutemi wa Abhayahudi? Tumenyiri kubha yiibhwiirwe, kwo okubha enzota yaaye ya ruguru erorekeeni kweetwe. Kweego, twiiziri kumuseengera.” \fig Abharori bhe eziinzota|alt="Waonaji wa nyota" src="WA03806b.tif" size="col" loc="2:2" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989" ref="2:1"\fig* \p \v 3 Hano omutemi Herode yiigwiiri amangʼana gaabhu, akagwaatwa ne ehaho bhukongʼu. Na abhaatu bhoosi bha Yerusaremu bhakoobhoha, kwo okubha bhakamenya Herode areenda kumwiita. \v 4 Niho Herode akakumania abhakuru bhoosi bha abhaseengeri\f + \fr 2:4a \fr*\fk Abhaseengeri\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* na abheegya bhe emigiro gya Musa,\f + \fr 2:4b \fr*\fk Abheegya bhe emigiro gya Musa\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* akabhabhuurya, “Masiya ariibhurirwa hayi?” \p \v 5 Nabho bhakamukyoora, “Ariibhurwa mumugye gwa Beterehemu mukyaaro kya Yudea. Taatabhugya akabhuga kwo okuhitira amakaamo go omurooti waaye kubha, \q \v 6 ‘Emwe abhaatu bha Beterehemu mukyaaro kya Yuuda, \q omugye gweenyu gutari musuuhu mubhukaangati bhwe ekyaaro kya Yuuda. \q Kurwa owaazo ararwamu omukaangati wuno araakaangate abhaatu bhaane bha Iziraeri, \q kyeego omuriisya akuriisya eziingʼoondu zyaaye.’\f + \fr 2:6 \fr*\xt Rora Miika 5:2.\xt*\f* ” \p \v 7 Niho Herode akabhirikira abharori bhe eziinzota bharya kwa bhwiibhisi okubha bhiize bhamubhuurire bhuzomu eriibhaga rino bhaataangiri kurora enzota yirya. \v 8 Kyaamwe, akabhatumania Beterehemu, akabhabhuurira, “Mugye mumubhuurye bhuzomu, tee mumenye hano omwaana wuyo ari. Ambe, murimubhona, munireetere amangʼana bhwaangu okubha na neenye nigeende kumuseengera.” \p \v 9 Hano abharori bhe eziinzota bhayo bhiigwiiri amangʼana go omutemi, bhakatanura hayo. Ne enzota yino bhaaruuzi ruguru, yaari erabhakaangata embere waabhu, ekagya ekiimeerera iguru wa ahagiro hano omwaana yaari. \v 10 Hano bhaaruuzi hano enzota yirya yeerekirye, bhakazomererwa bhukongʼu. \v 11 Ambe, bhakasikira munyuumba, bhakamurora omwaana ari hamwe na Mariamu nina waabhu, bhakamuhigamira kwo okumuseengera omwaana. Bhakatazura emirigo gyaabhu, bhakamuruusirya omwaana esaambo ye ezahaabu, omuruumbaaso na manemane. \v 12 Ambe, Taatabhugya akabharekya mukirooto kubha bhatakyoora ku Herode. Kweego, bhakagya owaabhu kwo okuhitira enzira eyiindi. \s Yeesu na abhiibhuri bhaaye bharangʼosera mukyaaro kya Misiri \p \v 13 Hano abharori bhe eziinzota bhayo bhaari bhatanwiiri, kituukiro, maraika wo Omukuru, Taatabhugya akamutuukira Yusufu mukirooto. Akamubhuurira, “Bhuuka! Ogege omwaana na nina waabhu, mungʼosere Misiri. Mutame eyo tee, hano ndaaze kubhabhuurira mukyoore, kwo okubha Herode areenda kumumoohya omwaana wuyo okubha amwiite.” \v 14 Ambe, obhutiku bhuyobhuyo, Yusufu akabhuuka, akamugega omwaana na nina waabhu, akaryaara nabho mukyaaro kya Misiri, \v 15 bhakasaaga eyo, tee hano Herode yakuuri. Amangʼana gayo gaakorekiri ego, kubha rikuunaane eriingʼana rino Omukuru, Taatabhugya yabhugiri kwe enzira yo omurooti waaye, “Nikamubhirikira omwaana waane kurwa Misiri.”\f + \fr 2:15 \fr*\xt Rora Hosea 11:1.\xt*\f* \s Abhaana bhe ekisubhe bha Beterehemu bhariitwa \p \v 16 Hano Herode yaamenyeekereerye kubha abharori bhe eziinzota bharya bhamungʼeeniri, akatiinda bhukongʼu. Niho akatumania abhasirikare bhiite abhaana bhoosi bhe ekisubhe, bhano bhahikirye emyaaka ebhiri no okwiika iyaasi, mumugye gwa Beterehemu hamwe ne emigye gyamu gyoosi. Akakora ego kuriingʼaana ne eriibhaga rirya yabhuuriirwe na abharori bhe eziinzota. \v 17 Niho eriingʼana rikakuunaana rino omurooti Yeremia yabhugiri, \q \v 18 “Ekiriro kikarweera mumugye gwa Rama, \q ekiriro no okwaaramira kwaaru. \q Raheeri araririra abhaana bhaaye, \q neewe atakweenda kugosoreribhwa, \q kwo okubha abhaana bhaaye bhatariho kweeki.”\f + \fr 2:18 \fr*\xt Rora Yeremia 31:15.\xt*\f* \s Yeesu na abhiibhuri bhaaye bhararwa mukyaaro kya Misiri \p \v 19 Hano Herode yakuuri, maraika wo Omukuru, Taatabhugya akamutuukira Yusufu mukirooto Misiri eyo, \v 20 akamubhuurira, “Bhuuka! Ogege omwaana na nina waabhu, mukyoore mukyaaro kya Iziraeri, bharya bhaari bhakweenda kumwiita omwaana wuyo, bhakuuri.” \p \v 21 Ambe, Yusufu akabhuuka, akamugega omwaana na nina waabhu, akakyoora nabho Iziraeri. \v 22 Nawe, hano akiigwa kubha Arikerao omwaana wa Herode yaari arakaangata Yudea, akoobhoha kugya eyo. Taatabhugya akamubhuurira mukirooto kubha atagya eyo kweeki. Kweego, bhakagya mukyaaro kya Gariraaya, \v 23 bhakahikira mumugye gwa Nazareeti, bhakiikara eyo, okubha rikuunaane eriingʼana rino ryaagaambirwe iguru wa Yeesu kwe enzira ya abharooti kubha, “Arabhirikirwa Omunazareeti.” \c 3 \s Emirimo gya Yohana Omubatiizi \r (Mariko 1:1-8; Ruuka 3:1-18; Yohana 1:19-28) \p \v 1 Muziisiku zirya yaariho omuutu wumwe wuno yakubhirikirwa Yohana Omubatiizi. Yohana wuyo yaari ararwaaza mwiitirigo rya Yudea kubha, \v 2 “Mute ebhibhi bhyeenyu mumwiikyoorere Taatabhugya, kwo okubha obhutemi bhwa mwiisaaro\f + \fr 3:2 \fr*\fk Obhutemi bhwa mwiisaaro \fk*\ft ni hagiro hayo hoosi hano Taatabhugya niwe omukaangati. Rora \ft*\it obhutemi bhwa Taatabhugya\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* bhubhahikiiri.” \v 3 Yohana niwe wuno yagaambirwe no omurooti Isaya, \q “Omuutu wuno akubhirikira kwe eriiraka ikuru okurwa mwiitirigo: \q ‘Mumukorere Omukuru enzira, \q mugororokye eziinzira zino araahite.’ ”\f + \fr 3:3 \fr*\xt Rora Isaya 40:3.\xt*\f* \p \v 4 Emyeenda gya Yohana gyakorirwe na amabhuri ge engamia na yaari yiibhohiri omukena gwe eriisaakwa mubhukeeneende.\f + \fr 3:4 \fr*\ft Emyeenda gino Yohana Omubatiizi yaari akwiibhoha, gyaari kyeego girya gyo omurooti Eriya. \ft*\xt Rora 2 Abhatemi 1:8. \xt*\f* Ebhyaakurya bhyaaye bhyaari eziingigi no obhuuki bhwa mwiitirigo. \v 5 Abhaatu bhakabha bharamuuzaku okurwa omugye gwa Yerusaremu, ekyaaro kyoosi kya Yudea, na mbaara zyoosi zye Ekitaaro kya Yorodaani. \v 6 Abhaatu bhayo bhakata ebhibhi bhyaabhu, neewe akabha arabhabatiiza mu Kitaaro kya Yorodaani. \p \v 7 Nawe, hano Yohana yaruuzi Abhafarisayo na Abhasadukayo\f + \fr 3:7 \fr*\fk Abhafarisayo na Abhasadukayo \fk*\ft ni mahizo abhiri ga abhakaangati munyaangi ya Abhayahudi. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* bharamuuzaku kwo obhwaaru okubha abhabatiize, akabhabhuurira, “Emwe orwiibhuro rwe enzoka! Weewi abhabhuuriiri kubha muranagya kuryaara obhutemwa bhwa Taatabhugya bhuno bhukuuza kwo okubatiizwa ego? \v 8 Ambe, mukore amahokya gano gakweerekya kubha mumariri kuta ebhibhi bhyeenyu na mumwiikyooreeri Taatabhugya. \v 9 Mutiiseega kubha Taatabhugya arabhiikirirya kyeego mukwiizuungya, ‘Zaazi weetu ni Aburahamu!’\f + \fr 3:9 \fr*\fk Aburahamu\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Ndabhabhuurira kubha, Taatabhugya aranagya kukyoosya amagina gano kubha abhaana bha Aburahamu! \v 10 Bhoono obhutini bhwe ekiina kya Taatabhugya bhuri iguru weenyu kyeego ehaazi eri iguru ya amatina ge emiti. Na bhano bhatakukora amahokya amazomu bharatinirwa ekiina, kyeego emiti gyoosi gino gitakwiibhura emisumo emizomu gikutinwa no okurekerwa mumuriro. \p \v 11 “Ritari ibhaga itaambi, enye ndabhabatiiza kwa amaanzi okweerekya kubha mumariri okuta ebhibhi na mumwiikyooreeri Taatabhugya. Nawe araaza omuutu owuundi inyuma waane wuno akunikira amanaga: Enye nitakungʼarira kubha omuhokya waaye naabhe okutazura eziikobha zye ebhikweera bhyaaye. Ewe niwe arabhabatiiza kwe Ekoro Muhoreeru na kwo omuriro. \v 12 Ewe ni kyo omurimi wuno akugwaata oruhuungo mumabhoko gaaye okubha aseese omukuunyu kurwa mungano. Engano yiyo arayikumanirya mukitara kyaaye, nawe omukuunyu, aragwookya mumuriro guno gutakurima.” \s Yohana aramubatiiza Yeesu \r (Mariko 1:9-11; Ruuka 3:21-22) \p \v 13 Ambe, eriibhaga riyo Yeesu akarwa Gariraaya, akagya ku Yohana mu Kitaaro kya Yorodaani, okubha Yohana amubatiize. \v 14 Nawe Yohana akasakya okumurekya, akumubhuurira, “Otakweenderwa wuuze kweenye nikubatiize, nawe neenye nikweenderwa nibatiizwe na naawe?” \p \v 15 Yeesu akamukyoora, “Awe ikirirya onibatiize bhoono, kwo okubha tureenderwa tukore goosi gano Taatabhugya akweenda.” Niho, Yohana akiikirirya, akamubatiiza. \fig Obhubatiizo bhwa Yeesu|alt="Ubatizo wa Yesu" src="CN01656b.TIF" size="col" loc="3:15" copy="© 1996 David C. Cook" ref="3:15"\fig* \p \v 16 Hano Yeesu yaabatiizirwe no okurwa mumaanzi, kituukiro eriisaaro rikiiguka, akarora Ekoro wa Taatabhugya ariika kye ekiguuti no okwiituura iguru waaye. \v 17 Niho, eriiraka rikarwa mwiisaaro rikabhuga, “Wuno niwe Omwaana waane omuseegwa, nizomereerwe neewe.” \c 4 \s Yeesu arasakibhwa na Seetaani \r (Mariko 1:12-13; Ruuka 4:1-13) \p \v 1 Kyaamwe, Yeesu akakaangatwa ne Ekoro Muhoreeru kugya mwiitirigo, okubha asakibhwe na Seetaani.\f + \fr 4:1 \fr*\fk Seetaani\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \v 2 Akamara eyo eziisiku miroongo ene (40), obhutiku no omwiisi akiisiitya okurya ebhyaakurya. Kubhuteero, akiigwa enzara bhukongʼu. \v 3 Niho Seetaani akaaza kumusakya, akamubhuurira, “Aribha awe naawe Omwaana wa Taatabhugya,\f + \fr 4:3 \fr*\fk Omwaana wa Taatabhugya\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* swaagya amagina gano giikyoore gabhe emikaate.” \p \v 4 Nawe Yeesu akamubhuurira, “Ekaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, \q ‘Omuutu atakunagya kwiikara kwe ebhyaakurya ebhyeene, \q nawe ariikara kumangʼana goosi \q gano gakurwa mumunwa gwa Taatabhugya.’\f + \fr 4:4 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 8:3.\xt*\f*” \p \v 5 Niho Seetaani akamuhira Yeesu mumugye omuhoreeru gwa Yerusaremu, akamwiimeererya kukisoonge kye eriiseengerero rya Taatabhugya,\f + \fr 4:5 \fr*\fk Eriiseengerero rya Taatabhugya \fk*\ft ryaari ni nyuumba esorwa yo okuseengera Taatabhugya mumugye gwa Yerusaremu. Rora \ft*\it eriiseengerero\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* \v 6 akamubhuurira, “Aribha awe naawe Omwaana wa Taatabhugya, irekera haasi. Otakunagya kunyahaarika, ekaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, \q ‘Taatabhugya araswaagya bhamaraika bhaaye kwiiguru waazo, okubha bhakuriihe, \q nabho bharakugega mumabhoko gaabhu, \q amaguru gaazo gataaza kwiitema kwiigina ryoryoosi.’\f + \fr 4:6 \fr*\xt Rora Zaburi 91:11-12.\xt*\f* ” \p \v 7 Nawe Yeesu akamubhuurira, “Kweeki ekaamirwe, ‘Otamusakya Omukuru, Taatabhugya waazo.’\f + \fr 4:7 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 6:16.\xt*\f* ” \p \v 8 Mubhuteero, Seetaani akamuhira Yeesu kukinazo kye ekiguru ekitaambi. Hayo, akamweerekya ebhyaaro bhyoosi bhya mukyaaro hamwe no obhuniibhi bhwamu, \v 9 akamubhuurira, “Aribha oraanihigamire no okuniseengera, ndakuha bhyoosi bhino.” \p \v 10 Nawe Yeesu akamubhuurira, “Noorwe hano, Seetaani! Ekaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, \q ‘Omuseengere Omukuru, Taatabhugya waazo, \q omuhokeerye ewe omweene ego.’\f + \fr 4:10 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 6:13.\xt*\f* ” \p \v 11 Niho Seetaani akamutiga Yeesu hayo. Hayohayo, bhamaraika bha Taatabhugya bhakaaza okumuhokeerya Yeesu. \s Yeesu arataanga obhuhokya bhwaaye kubhweero \r (Mariko 1:14-15; Ruuka 4:14-15) \p \v 12 Ambe, eriibhaga rirya Yohana yaari abhohirwe munyuumba ya abhabhohwa. Hano Yeesu akiigwa amangʼana gano, akatanura harya, akagya mukyaaro kya Gariraaya, akahika mumugye gwa Nazareeti. \v 13 Niho, Yeesu akasaama okurwa Nazareeti, akagya kwiikara mumugye gwa Kaperinaumu. Omugye guyo gwaari embarika ye Enyaanza ya Gariraaya, orubhaara rwe ekisyooko kya Zaburooni na Nafutaari. \v 14 Ekabha ego, okubha rikuunaane eriingʼana rino Taatabhugya yabhugiri kwe enzira yo omurooti Isaya, \q \v 15 “Mwiitegeerere, abhaatu bhe ebhyaaro bhya Zaburooni na Nafutaari, \q ahagiro hano hari munzira yo okweerekera munyaanza, \q no omwaambuko gwe Ekitaaro kya Yorodaani. \q Gariraaya eyo niho bhakwaanga abhaatu bhe ebhyaaro ebhiindi. \q \v 16 Abhaatu bhano bhano mukiikara mukiirima, \q bharuuzi obhweero bhukuru, \q na bhano bhiikeeri mukiirima kyo oruku, \q bhabhariirwe no obhweero bhwe etabhoori.”\f + \fr 4:16 \fr*\xt Rora Isaya 9:1-2. \xt*\f* \p \v 17 Kwe eriibhaga riyo, Yeesu akataanga kurwaazira abhaatu, “Mute ebhibhi bhyeenyu mumwiikyoorere Taatabhugya, kwo okubha obhutemi bhwa mwiisaaro bhubhahikiiri!” \s Yeesu arataanga kusora abhaanabheega bhaaye \r (Mariko 1:16-20; Ruuka 5:1-11) \p \v 18 Hano Yeesu yaari akugeenda embarika we Enyaanza ya Gariraaya, akarora abhategi bhabhiri bhe eziiswe, Simooni wuno yakubhirikirwa Petero na wamwaabhu Andurea. Abhabhiri bhayo bhaari bhararekera eziinzero munyaanza, okubha bhagwaatye eziiswe. \v 19 Yeesu akabhabhuurira, “Muuze, munituniirire! Enye ndabhakora mubhe abhategi bha abhaatu.”\f + \fr 4:19 \fr*\fk Abhategi bha abhaatu\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni kubha bharuusye abhaatu okurwa mubhibhi bhyaabhu no okubhakumania hamwe musaango ya abhaatu bha Taatabhugya.\ft*\f* \v 20 Hayohayo, bhakatiga eziinzero zyaabhu, bhakamutuniirira Yeesu. \fig Abhategi bhararekera eziinzero zyaabhu|alt="Wavuvi wanatupa nyavu zao" src="hk00207c.tif" size="col" loc="4:18" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society" ref="4:18-20"\fig* \p \v 21 Hano Yeesu yageendiri embere hasuuhu, akarora abhaatu abhaandi bhabhiri, Yaakobo na wamwaabhu Yohana, abhaana bha Zebedaayo. Abhabhiri bhayo bhaari mubhwaato hamwe na wiise waabhu, bhaari bharazomya eziinzero zyaabhu. Yeesu akabhabhirikira bhamutuniirire. \v 22 Eriibhaga riyoriyo, bhakatiga obhwaato na wiise waabhu, bhakamutuniirira Yeesu. \s Yeesu areegya abhaatu no okuhorya abharweeri bhaaru \r (Ruuka 6:17-19) \p \v 23 Yeesu yaari ariiruguura mukyaaro kyoosi kya Gariraaya. Yaari arasikira muziinyuumba zye eziisaango\f + \fr 4:23 \fr*\fk Eziinyuumba zye eziisaango \fk*\ft zyaari nyuumba zyo okwiikumanirya Abhayahudi kwiiguru yo okuseengera Taatabhugya, eheene kurusiku rwo okumuunya. Rora \ft*\it enyuumba ye esaango\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* no okweegya abhaatu muyo. Yaari arabharwaazira Amangʼana Amazomu iguru yo obhutemi bhwa mwiisaaro no okuhorya amarweeri gaabhu goosi. \v 24 Amangʼana iguru wa Yeesu gaari garanyaragana bhukongʼu tee mukyaaro kyoosi kya Siria. Abhaatu bhakamuhirira abharweeri bhaabhu bhoosi bhano bhana amarweeri ge etuubho maanga maaru. Gati waabhu, bhaari bharimu bhano bhakunyaakibhwa bhukongʼu, bhano bhaatiirirwe na amasaambwa amabhi, bhano bhaari ne eriirimu na bhano ebhiimo bhikuuri. Yeesu akabhahorya bhoosi. \v 25 Ambe, abhaatu bhaaru bhukongʼu bhakabha bharamutuniirira okurwa Gariraaya, Dekapoori, Yerusaremu, Yudea na mumwaambuko gwe Ekitaaro kya Yorodaani. \c 5 \ms Ameegyo ga Yeesu mukiguru \mr (5:1–7:29) \s Ameegyo iguru yo orubhaango ne enyaako \r (Ruuka 6:20-23) \p \v 1 Ambe, hano Yeesu yaruuzi esaango ya abhaatu, akatiira kukiguru. Niho akiikara, abhaanabheega bhaaye bhakagya kweewe. \v 2 Neewe akataanga okubheegya, \q \v 3 “Hakiriku bhano bhakwiimenya kubha ni bhataka bhe eziikoro, \q kwo okubha obhutemi bhwa mwiisaaro ni bhwaabhu. \q \v 4 Hakiriku bhano bhane ebhigoongi bhoono, \q kwo okubha Taatabhugya arabhagosorerya. \q \v 5 Hakiriku bhano bhano obhunyoohu, \q kwo okubha Taatabhugya arabhaha ekyaaro kyoosi.\f + \fr 5:5 \fr*\xt Rora Zaburi 37:11.\xt*\f* \q \v 6 Hakiriku bhano bhane enzara ne enyoota yo okukora kyeego Taatabhugya akweenda, \q kwo okubha Taatabhugya arabhiigutya. \q \v 7 Hakiriku bhano bhakurorera ebhigoongi abhaandi, \q kwo okubha Taatabhugya woosi arabharorera ebhigoongi. \q \v 8 Hakiriku bhano bhane ekoro nzomu, \q kwo okubha bharamurora Taatabhugya. \q \v 9 Hakiriku bhano bhakubhiigwaania abhaatu, \q kwo okubha bharabhirikirwa abhaana bha Taatabhugya. \q \v 10 Hakiriku bhano bhakunyaakibhwa kwo okukora kyeego Taatabhugya akweenda, \q kwo okubha obhutemi bhwa mwiisaaro ni bhwaabhu. \p \v 11 “Hakiriku emwe hano abhaatu bhakubhatuka, bhakubhanyaakya no okubhagaambira amabhi kwo orurimi rwa tuubho zyoosi kwo okubha emwe muranituniirira. \v 12 Muhiite kubha ego niigo abhaatu bhaari kubhanyaakya abharooti bhano bhaari bhariho ekare. Kweego, mubhe murazomeererwa no okuriiryaata bhukongʼu, Taatabhugya abhatuuriiri esaambo ekuru mwiisaaro. \s Abhaanabheega bha Yeesu ni kyeego omuunyu no obhweero \r (Mariko 9:50; Ruuka 14:34-35) \p \v 13 “Emwe ni kyo omuunyu kubhaatu bhoosi. Omuunyu guno gurazoma, nawe eraabhe gusarikiri, guranagyabhwi kuzoma kweeki? Gutakunagya kuhokeeribhwa kweeki kwa kyokyoosi, kweego guriitirwa igutu no okutazwa na abhaatu. \p \v 14 “Emwe ni kyo obhweero kukyaaro. Omugye guno gwoombokirwe iguru ye ekiguru, gutakunagya okwiibhisa. \v 15 Kweeki, abhaatu bhatakwaakya etara okumara bhayikuundikirye. Nawe bhahaayituura mukikuumbo okubha yaakire bhoosi bhano bhari munyuumba. \v 16 Egoego na neemwe, obhweero bhweenyu bhureenderwa bhubhare kubhaatu, kubha bhamuguungye Taata weetu wa mwiisaaro hano bhakurora amahokya geenyu amazomu. \s Ameegyo iguru ye emigiro gya Musa \p \v 17 “Mutiisiga kubha niiziri okubha niruusyeho emigiro gya Musa, kasi gano gaagaambirwe na abharooti. Nitiiziri kugiruusyaho, nawe okubha nierekye obhukuunaanio bhwe eheene bhwagyo. \v 18 Ndabhabhuurira obhuheene, tee eriibhaga rino eriisaaro ne ekyaaro bhirarwaho, katariho akangʼana kasi kanukuta ke emigiro kano karaarweho. Emigiro giyo gitakuruusibhwaho tee goosi gakuunaane. \v 19 Omuutu wowoosi wuno akwaanga naabhe omugiro gumwe omusuuhu no okweegya abhaandi bhoosi bhakore ego, wuyo atakubha no obhweera bhwobhwoosi mubhutemi bhwa mwiisaaro. Nawe wowoosi wuno akugigwaata no okweegya abhaandi okubha nabho bhakore ego, wuyo arabha mukuru mubhutemi bhwa mwiisaaro. \v 20 Ambe, ndabhabhuurira kubha, eraabhe mutakukora eheene kukira Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro, mutakusikira kimwe mubhutemi bhwa mwiisaaro. \s Ameegyo iguru yo obhuhaari \r (Ruuka 12:57-59) \p \v 21 “Mwiigwiiri obhuswaagyo bhuno abhaatu bhe ekare bhaabhuuriirwe, ‘Otiita!\f + \fr 5:21 \fr*\xt Rora Okurwa 20:13.\xt*\f* Omuutu wowoosi wuno akwiita owuundi areenderwa atinirwe ekiina.’ \v 22 Nawe enye ndabhabhuurira, omuutu wowoosi wuno akumubhiihirira omurikyaaye, areenderwa atinirwe ekiina ekikuru. Kweeki, wowoosi wuno akumutuka omurikyaaye, areenderwa atinirwe ekiina, mukiina ekikuru. Kweeki, wowoosi wuno akumutuka omurikyaaye, ‘Awe mugeege,’ areenderwa okurekerwa mumuriro gwa nyaari! \p \v 23 “Ambe, eraabhe oraruusya ekimweeso ahagiro ho okuruusirya ekimweeso, okumara orahiita kubha otiindireeni no omurikyaazo, \v 24 tiga ekimweeso kyaazo embere wa ahagiro ho okuruusirya ekimweeso, noogye hiinga wiigwaane nawe. Niho okyoore oruusye ekimweeso kyaazo. \p \v 25 “Eraabhe omuutu arakuhira kumutini we ekiina, ereenderwa wiigwaane nawe bhwaangu hano mukubha munzira. Oraatame okukora ego, arakuhikya kumutini we ekiina, omutini we ekiina neewe arakugwaatya kumusirikare okubha obhohwe munyuumba ya abhabhohwa. \v 26 Ndakubhuurira obhuheene, otakurwamu tee hano oraamare okuriha esiiri yoosi! \s Ameegyo iguru yo obhuseebheeti \p \v 27 “Mwiigwiiri obhuswaagyo bhuno bhukubhuga, ‘Otaseebheeta!’\f + \fr 5:27 \fr*\xt Rora Okurwa 20:14.\xt*\f* \v 28 Nawe enye ndabhabhuurira, omusubhe wowoosi wuno akumurora omukari kwo okwiigoomba, amariri kuseebheeta nawe mukoro yaaye. \v 29 Ambe, eraabhe eriiso ryaazo ryo obhuryo rigirirye okore ebhibhi, oriihe no okurirekera kure. Ni kisi okubhurya ekiimo kimwe bhoono, kukira omubhiri gwaazo gwoosi gurekerwe mumuriro gwa nyaari. \v 30 Eraabhe okubhoko kwaazo kwo obhuryo kuragirya okore ebhibhi, okutine no okukurekera kure. Ni kisi kubhurya ekiimo kimwe bhoono, kukira omubhiri gwaazo gwoosi kusikibhwa mumuriro gwa nyaari. \s Ameegyo iguru yo okutaana omusubhe no omukari \r (Mataayo 19:9; Mariko 10:11-12; Ruuka 16:18) \p \v 31 “Kweeki, mwiigwiiri obhuswaagyo bhuno bhukubhuga, ‘Omuutu wowoosi wuno akutaana na mukaaye, amuhe enyaarubha yo okutaana.’\f + \fr 5:31 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 24:1.\xt*\f* \v 32 Nawe enye ndabhabhuurira kubha, omuutu wowoosi wuno akutaana na mukaaye, etari kwe ekigirirye kyo obhutuungiri, aramukora omukaaye kubha museebheeti hano araakweerwe kweeki. Na wowoosi wuno araakweere omukari wuyo, aseebheetiri. \s Ameegyo iguru yo okwiirahira \p \v 33 “Mwiigwiiri obhuswaagyo bhuno abhaatu bhe ekare bhaabhuuriirwe, ‘Mutasarya obhwiirahiri bhuno mwiirahiiri embere wo Omukuru, Taatabhugya, nawe mukore goosi gano mwiirahiiri.’\f + \fr 5:33 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 23:21, 23; Abharaawi 19:12.\xt*\f* \v 34 Nawe enye ndabhabhuurira, mutiirahira ku kyokyoosi! Mutiirahira eriisaaro, kwo okubha niryo ekituumbi kyo obhutemi bhwa Taatabhugya. \v 35 Naabhe mutiirahira kwe ekyaaro kino, kwo okubha niho Taatabhugya akutuura amaguru gaaye. Naabhe mutiirahira Yerusaremu, kwo okubha nigwo omugye gwo Omutemi omukuru, Taatabhugya. \v 36 Naabhe mutiirahira kwe emitwe gyeenyu, kwo okubha mutakunagya kukirania naabhe oruzweeri rumwe rubhe rurabhu kasi rumwaamu. \v 37 Eraabhe muriikirirya engʼana, mubhuge ‘Hee’ ne eraabhe muraanga, mubhuge ‘Zeyi.’ Amangʼana goosi gano gakukira gayo, gararwa ku Seetaani, omubhi wurya. \s Ameegyo iguru ye ekisiiyoomba \r (Ruuka 6:29-30) \p \v 38 “Mwiigwiiri obhuswaagyo bhuno bhukubhuga, ‘Eriiso kwe eriiso, ne eriino kwe eriino.’\f + \fr 5:38 \fr*\xt Rora Okurwa 21:24; Abharaawi 24:20; Obhuhiiti bhwe Emigiro 19:21.\xt*\f* \v 39 Nawe enye ndabhabhuurira, mutarihya obhubhi omuutu wuno abhakoreeri obhubhi. Nawe eraabhe omuutu akutemiri etama yo obhuryo, mukyooserye na yo obhumosi yoosi. \v 40 Kweeki, eraabhe omuutu akusemiri areenda ahaanwe eriigooti ryaazo, mutigire agege ne ekabhuuti yoosi.\f + \fr 5:40 \fr*\xt Rora Okurwa 22:26-27; Obhuhiiti bhwe Emigiro 24:12-13.\xt*\f* \v 41 Kweeki, eraabhe omuutu arakuhatika kugega omurigo gwaaye tee kugeenda amataambuka kikwe kimwe (1,000), awe noogye nawe amataambuka bhikwe bhibhiri (2,000). \v 42 Eraabhe omuutu arakusabha ekigiro, muhe. Ne eraabhe omuutu arasabha obhura muunda, otamwiima. \s Ameegyo iguru yo okuseega abhabhisa \r (Ruuka 6:27-28, 32-36) \p \v 43 “Mwiigwiiri kyeego obhuswaagyo bhukubhuga, ‘Omuseege omurikyaazo,’\f + \fr 5:43 \fr*\xt Rora Abharaawi 19:18.\xt*\f* na abhaatu bharabhuga, ‘Omubhiihirirye omubhisa.’ \v 44 Nawe enye ndabhabhuurira, mubhe muraseega abhabhisa bheenyu, na mubhe murabhasabhira bhano bhakubhanyaakya. \v 45 Ambe, murikora ego, hayo niho mukutuubhana na Wuuso weenyu wa mwiisaaro. Ewe niwe akubhabharira omubhaso abhaatu abhazomu na abhabhi. Kweeki, arabhatweekerya embura abhaatu bhe eheene hamwe na abhaatu bhe ebhibhi. \v 46 Eraabhe muraseega bhano bhakubhaseega emwe, murabhona saamboki? Naabhe abhatobhya bhe eriigooti\f + \fr 5:46 \fr*\fk Abhatobhya bhe eriigooti \fk*\ft ni bhaatu bhano bhaari kukumania eziimbirya muserikaare ya Rooma. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* nabho bharaseega bhano bhakubhaseega. \v 47 Kweeki, eraabhe murabhakeerya abharikyeenyu abheene, murabha mukoririki kukira abhaandi? Naabhe abhaatu bhano bhatamumenyiri Taatabhugya, neebho bharabhakeerya abharikyaabhu. \v 48 Ambe, mubhe abhaheene, kyeego Wuuso weenyu wa mwiisaaro ari muheene.” \c 6 \s Ameegyo iguru yo okusakirya abhataka \p \v 1 “Murore! Mutakora amahokya amazomu embere ya abhaatu bhabharore. Eraabhe murakora ego, mutakusuungʼaana esaambo yoyoosi okurwa ku Wuuso weenyu wa mwiisaaro. \p \v 2 “Ambe, hano okusakirya abhataka, otaraarika kino okukora. Abhabheehi bharakora ego muziinyuumba zye eziisaango na kunzira okubha abhaatu bhabhakumye. \v 3 Ndabhabhuurira obhuheene, bhamariri okusuungʼaana esaambo yaabhu yoosi. Nawe hano okusakirya abhataka, okubhoko kwaazo kwo obhumosi kutamenya gano okubhoko kwo obhuryo kukuruusya, \v 4 okubha obhusakirya bhwaazo bhubhe bhwa bhwiibhisi. Orikora ego, Wuuso weenyu wuno akurora goosi, arakuha esaambo. \s Ameegyo iguru yo okumusabha Taatabhugya \r (Ruuka 11:2-4) \p \v 5 “Kweeki, hano mukumusabha Taatabhugya, mutabha kya abhabheehi. Bhayo bharaseega okusabha bhiimeereeri muziinyuumba zye eziisaango na mumaahukano ge enzira okubha abhaatu bhabharore. Ndabhabhuurira obhuheene, bhamariri okusuungʼaana esaambo yaabhu yoosi. \v 6 Nawe awe hano okusabha, osikire mukyuumba na wiigare ekiseku. Niho osabhe ku Wuuso, wuno ari hamwe naawe mumbiso. Na Wuuso wuno akurora mumbiso arakuha esaambo. \p \v 7 “Hano mukusabha, mutabha muramwaayamwaaya kya abhaatu bhano bhatamumenyiri Taatabhugya. Ebho bhariiseega kubha bhariigweerwa kwa amangʼana gaabhu maaru. \v 8 Mutabha murasabha kye ebho, kwo okubha Wuuso weenyu amenyiri gano mukweenda, naabhe hano mukyaari kumusabha. \v 9 Kweego, emwe musabhe Taatabhugya kyeego ego, \q ‘Taata weetu wa mwiisaaro, \q eriina ryaazo riguungibhwe. \q Obhutemi bhwaazo bhuuze. \q \v 10 Obhuseegi bhwaazo bhukorwe mukyaaro hano, \q na kyeego bhukukorwa mwiisaaro. \q \v 11 Otuhe eziisiku zyoosi ebhyaakurya bhyeetu. \q \v 12 Otwaabhire ebhibhi bhyeetu, \q kyeego etwe twoosi tukubhaabhira bhano bhakutusariirya. \q \v 13 Oturiihe mubhitiika, \q nawe otutuurye no omubhi wurya, \q [kwo okubha obhutemi ni bhwaazo, na amanaga, no obhuguungo, kirakeego! \q Gabhe ego!]’ ” \p \v 14 Yeesu akageenderera kubhuga, “Eraabhe murabhaabhira abhaandi ebhibhi bhyaabhu, Wuuso weenyu wa mwiisaaro arabhaabhira emwe kweeki ebhibhi bhyeenyu. \v 15 Nawe eraabhe mutakwaabhira abhaandi, Wuuso weenyu wuno ari mwiisaaro neewe atakubhaabhira emwe ebhibhi bhyeenyu. \s Ameegyo iguru yo okwiisiitya ebhyaakurya \p \v 16 “Hano mukwiisiitya ebhyaakurya, obhusyo bhweenyu bhuteerekya ebhigoongi kya abhabheehi. Bhayo bharakikinyara okubha abhaatu bharore kubha bhiisiitirye ebhyaakurya. Ndabhabhuurira obhuheene, bhamariri okusuungʼaana esaambo yaabhu yoosi. \v 17 Nawe awe hano wiisiitirye ebhyaakurya, wiisaabhe obhusyo bhwaazo no ohake amaguta mumutwe gwaazo, \v 18 okubha abhaatu bhatamenya kubha wiisiitirye ebhyaakurya, nawe amenye Wuuso weenyu wuno ari hamwe naawe mumbiso. Niho ewe wuno akurora goosi, arakuha esaambo. \s Ameegyo iguru yo obhuniibhi \r (Ruuka 12:33-34, 11:34-36, 16:13) \p \v 19 “Mutiibhiikira ekibhuumbiko mukyaaro kino, hano eziisere no omweenyi bhirasarya, na abhiibhi bharabhuna enyuumba okubha bhiibhe. \v 20 Nawe mubhiike eziihata mwiisaaro, hano eziisere no omweenyi bhitakusarya na hano abhiibhi bhatakubhuna okubha bhiibhe. \v 21 Ahagiro hano mukubhiika eziihata zyeenyu, hayo niho ne eziikoro zyeenyu zikubha. \p \v 22 “Ameeso nigo etara yo omubhiri. Eraabhe ameeso gaazo gararora bhuzomu, omubhiri gwaazo gwoosi gurabha no obhweero.\f + \fr 6:22 \fr*\ft Yeesu arabhuga kyeego okwiigoomba no okwiiseega kino kikweerekya kiri mukoro yaazo, obhuzomu kasi obhubhi.\ft*\f* \v 23 Nawe eraabhe ameeso gaazo ni masariku, omubhiri gwaazo gwoosi gurabha ne ekiirima. Ambe, eraabhe obhweero muusi waazo bhutari bhweero, ambe ekiirima nikyo ekikuru bhukongʼu! \p \v 24 “Atariho omuutu wuno akunagya kuhokeerya abhakuru bhabhiri kwe eriibhaga rimwe. Yaangakoriri ego, aranagya okumubhiihirirya omukuru owumwe no okuseega owuundi, kasi kugwaatana no owumwe no okuzeera owuundi. Kweego na neemwe, mutakunagya okumuhokeerya Taatabhugya ne eziimbirya kwe eriibhaga rimwe! \s Ameegyo iguru yo okubha no obhwiitiimaati \r (Ruuka 12:22-31) \p \v 25 “Ambe, ndabhabhuurira kubha, mutabha no obhwiitiimaati iguru yo obhwiikari bhweenyu, etari iguru yo okuryaki kasi munyweki kasi mwiibhoheki. Mbe, mweebhiri kubha obhwiikari bhurakira ebhyaakurya, no omubhiri gurakira emyeenda? \v 26 Murore ebhinyonyi. Bhitakweemya, bhitakugesa naabhe okubhiika ebhyaakurya mukitara. Nawe, Wuuso weenyu wa mwiisaaro, arabhariisya. Ambe emwe, ni bho obhweera bhukongʼu kukira ebhinyonyi bhiyo! \v 27 Ni weewi gatigati weenyu wuno akunagya kwiiyoongerya naabhe esa yimwe mubhwiikari bhwaaye kwo obhwiitiimaati?\f + \fr 6:27 \fr*\fk Kwiiyoongerya naabhe esa yimwe mubhwiikari bhwaaye kwo obhwiitiimaati\fk*\ft , obhugazuro obhuundi bhuratura kubha, \ft*\fqa kwiiyoongerya obhutaambi bhwaaye naabhe okubhoko kumwe.\fqa*\f* \p \v 28 “Kwaki muriitiimaata iguru ye emyeenda? Murore kyeego ebhibharyo mumuguundu bhikunyenyeeta. Bhitakukora emirimo naabhe bhitakwoogosa. \v 29 Nawe ndabhabhuurira kubha, naabhe omutemi Soromooni mubhwaame bhwaaye bhwoosi, atiibhohiri bhuzomu kye ebhibharyo bhiyo! \v 30 Ambe, eraabhe Taatabhugya arabhiibhohya kisi kye ebhibharyo bhya mwiitirigo, bhino bhiriho reero nawe tabhoori bhirarekerwa mumuriro, mbe, Taatabhugya atakukira okubhiibhohya emwe, emwe bho obhwiikirirya bhusuuhu? \p \v 31 “Kweego, mutabha no obhwiitiimaati mukwiibhuurya kubha, ‘Turaryaki?’ kasi ‘Turanywaki?’ kasi ‘Turiibhohaki?’ \v 32 Amangʼana gayo goosi, abhaatu bhano bhatamumenyiri Taatabhugya bhariinyaakya nago. Wuuso weenyu wa mwiisaaro amenyiri kisi kubha mureenda gayo goosi. \v 33 Bhoono emwe, mukore amangʼana go obhutemi bhwa Taatabhugya gabhe go okutaanga mubhwiikari bhweenyu, na mukore kyeego akweenda ewe. Hayo niho agaandi goosi arabhoongereererya. \p \v 34 “Ambe, mutabha no obhwiitiimaati iguru ya tabhoori, kwo okubha tabhoori eriinyaakira eyeene. Enyaako ya reero eriisa kwa reero.” \c 7 \s Ameegyo iguru yo okutinira ekiina abhaandi \r (Mariko 4:24; Ruuka 6:37-38, 41-42) \p \v 1 “Mutabha muratinira ekiina abhaandi, okubha Taatabhugya ataaza abhatinire ekiina emwe. \v 2 Kyeego mukutinira ekiina abhaandi, niigo kyeego Taatabhugya araabhatinire emwe. Ne ekireengo kino mukureengera abhaandi, nikyo kino Taatabhugya araabhareengere emwe. \p \v 3 “Ndora orarora ekibhorooryo kino kiri muriiso ryo omurikyaazo, nawe otakurora ekiti kino kiri muriiso ryaazo? \v 4 Nibhwi oranagya kumubhuurira omurikyaazo, ‘Tiga nikuruusye ekibhorooryo muriiso ryaazo,’ eriibhaga awe omweene one ekiti muriiso ryaazo? \v 5 Awe ni mubheehi! Ruusya ekiti kino kiri muriiso ryaazo. Niho okunagya kurora bhuzomu no okuruusya ekibhorooryo kino kiri muriiso ryo omurikyaazo. \p \v 6 “Mutaziha eziimbwa ebhigiro ebhihoreeru, kwo okubha ziriikyoora zibhangʼaarure. Kweeki, mutazitaasira eziimbiizi ebhigiro bhyo obhuguri bhukuru, kwo okubha zirabhitazataza.\f + \fr 7:6 \fr*\ft Embiizi ne embwa bhiratuubhanibhwa na abhaatu abhabhi, kwo okubha bharaanga amangʼana ga Taatabhugya, na amangʼana gano garatuubhanibhwa ne ebhihoreeru na bhyo obhuguri bhukuru.\ft*\f* \s Ameegyo iguru yo okumusabha Taatabhugya \r (Ruuka 11:9-13) \p \v 7 “Mumusabhe Taatabhugya, neewe arabhaha kino mukusabha. Mukomye okurwa ku Taatabhugya, neewe arabhaha kino mukukomya. Mubhuge hanoo, niho Taatabhugya arabhiigurira ekiseku. \v 8 Omuutu wowoosi wuno akusabha, arahaabhwa wuno akukomya, arabhona, na wuno akubhuga hanoo, ariigurirwa. \p \v 9 “Mbe, ariho omuutu gati weenyu, eraabhe omwaana waaye araamusabhe omukaate, aramuha eriigina? \v 10 Kasi araamusabhe eswe, aramuha enzoka? \v 11 Bhoono, yiingabha emwe mbabhi, nawe mumenyiri okubhaha abhaana bheenyu ebhigiro ebhizomu. Ambe, Wuuso weenyu wa mwiisaaro atakutura okubhaha amazomu bhano bhakumusabha? \p \v 12 “Ambe, emwe mubhe murabhakorera abhaatu abhaandi kyeego mukweenda bhabhakorere emwe. Bhuyo nibhwo obhugazuro bhwe emigiro gya Musa na ameegyo ga abharooti. \s Okusikira obhutemi bhwa Taatabhugya \r (Ruuka 13:24) \p \v 13 “Musikire kwo okuhitira ekiseku ekiguti, kwo okubha ekiseku kigari kireerekera mubhusikya, ne enzira yo okweerekera eyo ni ngari, na abhaatu bhano bhakuyigyaku ni bhaaru. \v 14 Nawe ekiseku kyo okugya mubhuhoru ni kiseku ekinyerere, ne enzira yo okweerekera eyo ni kongʼu. Abhaatu bhano bhakuyigyaku ni bhasuuhu. \s Okumenya abharooti bho orurimi \r (Ruuka 6:43-44) \p \v 15 “Mwiiriihe na abharooti bho orurimi. Hano bharaabhiizeku, bhariikora bhanyoohu kye engʼoondu, nawe obhuheene ni kubha, mbahaari kye esuuzi. \v 16 Murabhamenya kwe emisumo gyaabhu. Abhaatu bhatakugesa eziizabibu kumiti gya amahwa, naabhe bhatakugesa etiini kumiti gye emichongoma. \v 17 Omuti omuzomu guhiibhura emisumo emizomu, nawe omuti omubhiihu guhiibhura emisumo emibhi. \v 18 Omuti omuzomu gutakunagya kwiibhura emisumo emibhi, no omuti omubhi gutakunagya okwiibhura emisumo emizomu. \v 19 Emiti gyoosi gino gitakwiibhura emisumo emizomu, giratinwa no okurekerwa mumuriro. \v 20 Kweego, abharooti bho orurimi, murabhamenya kwe emisumo gyaabhu. \s Abhaanabheega bhe eheene na bho orurimi \r (Ruuka 13:25-27) \p \v 21 “Atariho omuutu wuyo woosi wuno akunibhirikira, ‘Ee Omukuru, ee Omukuru,’ araaza kusikira mubhutemi bhwa mwiisaaro. Nawe omuutu wuno akukora obhuseegi bhwa Taata waane wa mwiisaaro, wuyo niwe araasikire muyo. \v 22 Kurusiku rwo okutina ekiina runo rukuuza, abhaaru bharanibhuurira, ‘Ee Omukuru, ee Omukuru! Orahiita kubha, tukaruusya obhurooti kwe eriina ryaazo? Na tukaheebha amasaambwa amabhi kwe eriina ryaazo na tukakora ebhitiika bhyaaru kwe eriina ryaazo?’ \v 23 Niho, ndaabhabhuurire kubhweero kubha, ‘Nitabhamenyiri emwe naabhe hasuuhu! Murwe hano, emwe abhatemya bho obhubhi!’ \s Ekireengyo kya abhoomboki bhabhiri \r (Ruuka 6:47-49) \p \v 24 “Ambe, omuutu wowoosi wuno akwiigwa amangʼana gaane no okugakora, ni kyo omuutu wa amangʼeeni wuno akoomboka enyuumba yaaye kwiitare. \v 25 Orusiku rumwe, embura ekatweeka, ebhitaaro bhikiizura amaanzi zabhi, no omukama omuhaari gukahuumbuuta no okuhuna enyuumba yaaye. Nawe enyuumba yiyo etaagwiiri haasi, kwo okubha obhurusa bhwaaye bhwaari bhwoombokirwe kwiitare. \v 26 Nawe omuutu wowoosi wuno akwiigwa amangʼana gaane na atakukora, wuyo ni kyo omuutu omugeege wuno akoomboka enyuumba yaaye kumarobha. \v 27 Hano embura yatweekiri, ebhitaaro bhikiizura amaanzi zabhi, no omukama muhaari gukahuumbuuta no okuhuna enyuumba yaaye, hayohayo enyuumba yiyo ekagwa haasi ekasarika bhukongʼu.” \p \v 28 Hano Yeesu yamariri okugaamba amangʼana gayo goosi, esaango ya abhaatu ekabha eraruguura bhukongʼu iguru ya ameegyo gaaye. \v 29 Abhaatu bhaari bharuguuriri, kwo okubha ameegyo gaaye gatabheeri kya garya ga abheegya bhaabhu bhe emigiro, nawe akeegya kyo omuutu wuno ano obhuturo. \c 8 \s Yeesu arahorya omuutu we ebhigeenge \r (Mariko 1:40-45; Ruuka 5:12-16) \p \v 1 Hano Yeesu yiikiiri mukiguru hayo, esaango ya abhaatu ekamutuniirira. \v 2 Rora! Omuutu wumwe we ebhigeenge akaaza, akahigama embere wa Yeesu, akamubhuurira, “Ee Omukuru, nimenyiri oranagya okunihorya okubha nieribhwe. Eraabhe oryeende, ndasabha onihorye!” \p \v 3 Yeesu akagororokya okubhoko kwaaye, akamubhataku, akamubhuurira, “Ndeenda ohore, weeribhwe!” Hayohayo, akahora obhurweeri bhwaaye. \v 4 Kyaamwe, Yeesu akamubhuurira, “Itegeerera, otamubhuurira muutu wowoosi iguru ya rino! Nawe wiiyeerekye kumuseengeri, oruusye ekimweeso kyeego emigiro gya Musa\f + \fr 8:4 \fr*\xt Rora Abharaawi 14:1-32.\xt*\f* gikuswaagya, okubha weerekye abhaatu kubha weeriibhwe.” \s Obhwiikirirya bhwo omukuru wa abhasirikare \r (Ruuka 7:1-10) \p \v 5 Hano Yeesu yasikiiri mumugye gwa Kaperinaumu, omukuru owumwe wa abhasirikare bhe Ekirooma akaaza kweewe kusabha obhusakirya. \v 6 Akamubhuurira, “Ee Omukuru, nino omuhokya munyuumba aremeeri, ariigwa obhururu bhukongʼu.” \p \v 7 Yeesu akamubhuurira, “Ndaaza kumuhorya.” \p \v 8 Kyaamwe omukuru wa abhasirikare wuyo akamubhuurira, “Ee Omukuru, nitakungʼarira osikire owaane. Nawe gaamba engʼana yimwe ego, omuhokya waane arahora. \v 9 Nimenyiri arahora, kwo okubha enye noosi niri iyaasi wa abhakuru bhaane, na ninabho abhasirikare iyaasi waane. Ndaamubhuurire owumwe, ‘Noogye,’ aragya. Ndaamubhuurire owuundi, ‘Nawuuze,’ woosi araaza. No omugya waane, ndaamubhuurire, ‘Kora ego,’ niigo araakore.” \p \v 10 Hano Yeesu yiigwiiri amangʼana gayo, akaruguura bhukongʼu. Akabhabhuurira bhano bhaari bharamutuniirira, “Ndabhabhuurira obhuheene, naabhe gati wa Abhiiziraeri bhoosi, nikyaari kurora omuutu wowoosi wo obhwiikirirya bhukuru kya bhuno! \v 11 Ndabhabhuurira kubha, abhaatu bhaaru bhararwa mumbaara zyoosi zye ekyaaro kusikira mubhutemi bhwa mwiisaaro. Bharaaza kurya munyaangi yirya hamwe na bhazaazi bheetu Aburahamu, Isaaka na Yaakobo. \v 12 Nawe Abhayahudi abhaandi bhano bheendirwe kubha mubhutemi bhuyo, bhararekerwa igutu mukiirima, eyo bharabha bhararira no okusaanania ameeno.” \p \v 13 Ambe, Yeesu akamubhuurira omukuru wuyo, “Noogye yiika. Erabha kyeego wiikiriirye.” Omubhagati waaye akahora kwiibhaga riyoriyo. \s Yeesu arahorya abharweeri bhaaru \r (Mariko 1:29-34; Ruuka 4:38-41) \p \v 14 Kyaamwe, Yeesu akahika munyuumba ya Petero. Hano yasikiiri muyo, akamubhona inyibhyaara Petero ahiindiiri kubhuriri, yaari arwaariri ehooma haari. \v 15 Yeesu akamubhataku mukubhoko, rugeendo rumwe akahora ehooma yirya. Niho akabhuuka, akataanga okumuhokeerya Yeesu. \p \v 16 Hano yahikiri engoroobha, Yeesu akareeterwa abhaatu bhaaru bhano bhaari bhaatiirirwe amasaambwa amabhi. Neewe akaheebha amasaambwa gayo kwe engʼana yaaye. Kweeki, akahorya abhaatu bhoosi bhano bhaari bharwaariri. \v 17 Yeesu akakora gayo goosi, okubha rikuunaane eriingʼana rino ryaagaambirwe iguru waaye no omurooti Isaya, \q “Ewe omweene akagega obhunyookobhu bhweetu, \q akaruusyaho amarweeri geetu.”\f + \fr 8:17 \fr*\xt Rora Isaya 53:4.\xt*\f* \s Obhuguri bhwo okumutuniirira Yeesu \r (Ruuka 9:57-62) \p \v 18 Hano Yeesu yaruuzi kubha abhaatu bhaaru bhamwiiruguuriri, akaswaagya abhaanabheega bhaaye kubha, bhaambuke enyaanza. \v 19 Ambe, omweegya owumwe we emigiro akamwiisukira Yeesu, akamubhuurira, “Ee Omweegya, hohoosi hano oraagye, enye ndakutuniirira.” \p \v 20 Yeesu akamukyoora, “Bhanyamubhwe bhana amabhigi ne ebhinyonyi bhine ebhinyuumba, nawe enye Omwaana wo Omuutu,\f + \fr 8:20 \fr*\fk Omwaana wo Omuutu \fk*\ft ni riina ryaaye omweene ego rino akiigaamba ewe Yeesu. Ni ngʼana rino rikweerekya kubha ewe niwe Masiya. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* nitana naabhe ho okuhiindirya omutwe gwaane.” \p \v 21 Ambe, omwaanamweega owuundi wa Yeesu akamubhuurira, “Ee Omukuru, oniikirirye nigye hiinga okumubhiika taata waane.” \p \v 22 Yeesu akamukyoora, “Awe onituniirire. Tiga bhano bhakuuri mumitima gyaabhu bhabhabhiike abhaku bhaabhu.” \s Yeesu arahoreerya omukama omuhaari munyaanza \r (Mariko 4:35-41; Ruuka 8:22-25) \p \v 23 Ambe, Yeesu akasikira mubhwaato, na abhaanabheega bhaaye bhakamutuniirira muyo. \v 24 Hano bhaahikiri gatigati ye enyaanza, kituukiro hakabha no omukama muhaari bhukongʼu na amabhooka gakataanga okusikira mubhwaato. Nawe Yeesu yaari ahiindiiri eziitiro. \v 25 Abhaanabheega bhaaye bhakamugyaku, bhakamubhuukya bhakubhuga, “Ee Omukuru, otutuurye! Turasika!” \p \v 26 Yeesu akabhabhuurira, “Emwe bho obhwiikirirya bhusuuhu, kwaki muroobhoha?” Niho akiimeerera, akarekya omukama na amabhooka. Rugeendo rumwe, enyaanza ekahoreera bhukongʼu. \fig Yeesu arahoreerya omukama na amabhooka|alt="Yesu anatuliza upepo na mawimbi" src="CN01708B.TIF" size="col" loc="8:26" copy="© 1996 David C. Cook" ref="8:26"\fig* \p \v 27 Abhaanabheega bhaaye bhakaruguura, bhakabhuga, “Omuutu wuno ni wa tuubhoki? Naabhe omukama na amabhooka bhiramwiigwa!” \s Yeesu araheebha amasaambwa ku Bhagadara bhabhiri \r (Mariko 5:1-20; Ruuka 8:26-39) \p \v 28 Hano Yeesu yaambukiri enyaanza, akahika mukyaaro kya Abhagadara. Akasikana na abhaatu bhabhiri bha amasaambwa amabhi. Abhaatu bhayo bhakarweera mumabhigi ge eziimbiihira muno bhahiikara muyo. Bhoosi bhaari bhahaari bhukongʼu na ataariho omuutu wuno yasakirye kuhita enzira yiyo.\f + \fr 8:28 \fr*\ft Abhayahudi bhaari bharabhiika abhaku muziimbiihira zino zibhaaziirwe mwiitare mubhiguru.\ft*\f* \fig Abhaatu bhabhiri bha amasaambwa amabhi|alt="Two people with evil spirits" src="lb00304c.tif" size="col" loc="8:28" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society" ref="8:28"\fig* \p \v 29 Ambe, hano abhaatu bhabhiri bhayo bhaasikeeni neewe, amasaambwa gakatema ekituri garabhuga, “Ee Omwaana wa Taatabhugya, otatunyaakya twoosi! Otwiiziiri otumare? Mbe, wiiziri kutusikya naabhe eriibhaga rino Taatabhugya yatuuriri hayo rikyaari kuhika?” \p \v 30 Haguhi hayo, bhaari bhariho abhariisya bhe eziimbiizi bhaari bharariisya eriihizo ikuru rye eziimbiizi. \v 31 Niho amasaambwa gayo gakamwiisasaama Yeesu, “Eraabhe oratuheebha, otwiikirirye tusikire mwiihizo rirya rye eziimbiizi.” \p \v 32 Neewe akagabhuurira, “Mugeende!” Ambe, amasaambwa gakarwa kubhaatu bhayo, gakagya kusikira kwa nguru muziimbiizi zirya. Hayohayo, eriihizo ryoosi rikahiriingita kwa bhwaangu kumuhiriingito muhaari, rikatubhira ryoosi mumaanzi, rikasika. \p \v 33 Hano abhariisya bhe eziimbiizi bhaaruuzi gayo, bhakaryaarira mwiiboma. Mwiiboma muyo, bhakaraarikira abhaatu goosi gano gaatuukiri na kino kyatuukiiri bha amasaambwa. \v 34 Abhaatu bhoosi bha mwiiboma muyo, bhakaryaara kugya kumurora Yeesu. Hano bhaamuruuzi, bhakamwiisasaama bhukongʼu kubha ageende mukyaaro kyaabhu. \c 9 \s Yeesu aramuhorya eriigata \r (Mariko 2:1-12; Ruuka 5:17-26) \p \v 1 Ambe, Yeesu akatiira mubhwaato, akaambuka Enyaanza ya Gariraaya, akakyoora Kaperinaumu, omugye guno akiikara muyo. \v 2 Hano yahikiri eyo, abhaatu abhaandi bhamugegiri omuutu wuno yaari akuuri ebhiimo, ahiindiiri kukiigi. Hano Yeesu yaruuzi obhwiikirirya bhwaabhu, akamubhuurira omurweeri wuyo, “Ee omwaana waane, tema ekubhi! Nikwaabhiiri ebhibhi bhyaazo.” \p \v 3 Niho abheegya abhaandi bhe emigiro bhano bhaari bhariho hayo bhakiigaambira muziikoro zyaabhu, “Omuutu wuno akumutuka Taatabhugya!” \p \v 4 Nawe Yeesu akamenya goosi gano bhaari bhakwiiseega, akabhabhuurya, “Ndora, muriiseega amabhiihu muziikoro zyeenyu? \v 5 Ni riihe eriihuhu bhukongʼu, okumubhuurira, ‘Nikwaabhiiri ebhibhi bhyaazo,’ kasi okumubhuurira, ‘Imeerera, ogeende’? \v 6 Nawe, ndeenda mumenye bhuzomu kubha, enye Omwaana wo Omuutu, nino obhuturo bhwo okwaabhira ebhibhi mukyaaro kino.” Niho Yeesu akamubhuurira omuutu wuyo yaari akuuri ebhiimo, “Imeerera! Gega obhuriri bhwaazo, noogye yiika.” \v 7 Hayohayo, akiimeerera, akagya yiika. \v 8 Hano abhaatu bhaaruuzi gayo, bhakaruguura no okwoobhoha bhukongʼu. Bhakamukumya Taatabhugya wuno yabhaheeri abhaatu obhuturo kya bhuyo. \s Yeesu aramubhirikira Mataayo amutuniirire \r (Mariko 2:13-17; Ruuka 5:27-32) \p \v 9 Hano Yeesu yatanwiiri hayo, akasikana no omutobhya we eriigooti wuno yakubhirikirwa Mataayo, yiikeeri mwiitobhero ryaaye ryo okutinira eriigooti haguhi ne enzira. Yeesu akamubhuurira, “Nituniirira.” Rugeendo rumwe, Mataayo akiimeerera, akamutuniirira Yeesu. \p \v 10 Ambe, Yeesu akagya kurya ebhyaakurya wa Mataayo hamwe na abhaanabheega bhaaye. Hano bhaari muyo, bhakasikira abhatobhya bhe eriigooti na abhaatu bhe ebhibhi bhaaru, bhaari bhararya hamwe na Yeesu na abhaanabheega bhaaye. \v 11 Hano Abhafarisayo bhaaruuzi gayo, bhakabhuurya abhaanabheega bha Yeesu, “Ndora, omweegya weenyu ararya hamwe na abhatobhya bhe eriigooti na abhaandi bhe ebhibhi?” \p \v 12 Hano Yeesu yiigwiiri amangʼana gaabhu, akabhabhuurira, “Abhaatu abhahoru bhatakweenda mugabhu, nawe abharweeri nibho bhakumweenda! \v 13 Ambe, mweege obhugazuro bhwa amangʼana ga Taatabhugya mu Makaamo Amahoreeru akubhuga, ‘Ndeenda mweerekye ebhigoongi kukira okuruusya ekimweeso kyeenyu.’\f + \fr 9:13 \fr*\xt Rora Hosea 6:6.\xt*\f* Ambe, enye nitiiziri kubhirikira abhaatu bhe eheene bhamwiikyoorere Taatabhugya, nawe abhaatu bhe ebhibhi.” \s Ameegyo amahya \r (Mariko 2:18-22; Ruuka 5:33-39) \p \v 14 Niho abhaanabheega bha Yohana Omubatiizi bhakaaza ku Yeesu, bhakamubhuurya, “Etwe na Abhafarisayo obhona turiisiitya ebhyaakurya. Mbe, ni kwaki abhaanabheega bhaazo bhatakwiisiitya ebhyaakurya?” \p \v 15 Yeesu akabhakyoora, “Abhasaani bho omukweeri bhano bharaarikirwe munyaangi yo obhweenga, bharanagyabhwi kubha ne ebhigoongi eriibhaga bhari hamwe no omukweeri? Nawe orusiku ruraaza runo omukweeri araaruusibhweho gati wa abhasaani bhaaye. Hayo niho abhasaani bhaaye bhakubha ne ebhigoongi no okwiisiitya ebhyaakurya. \p \v 16 “Okusaangya ameegyo gaane amahya ne eziinyaangi zyeenyu kutuubheeni no okutuma ekiraka kyo omweenda omuhya kumweenda omukuungu. Ekiraka ekihya kiraraandura omweenda guyo no okwoongerya hano haraandukiri. \v 17 Kweeki, atariho omuutu wuno akwiituruurira amaanzi amahya go omuzabibu mukiribha ekikuungu. Eraabhe arakora ego, ekiribha kiraatika, amaanzi go omuzabibu\f + \fr 9:17 \fr*\fk Amaanzi go omuzabibu\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* gariitika goosi. Nawe, abhaatu obhona bharatuura amaanzi amahya go omuzabibu mukiribha ekihya. Kweego, ekiribha ekihya na amaanzi amahya go omuzabibu bhyoosi bhibhiri bhirabha bhwaheene.” \fig Ekiribha|alt="Kiriba" src="lb00145c.tif" size="col" loc="9:17" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society" ref="9:17"\fig* \s Yeesu arahorya omukari no okuryoora omuukya \r (Mariko 5:21-43; Ruuka 8:40-56) \p \v 18 Hano Yeesu akyaakeerenia gayo, rugeendo rumwe akaaza omukaangati owumwe wa munyuumba ye esaango, akahigama embere waaye, akamubhuurira, “Omuukya waane akuuri bhoono ego! Nawe, tugye otuure okubhoko kwaazo iguru waaye, neewe arabha muhoru kweeki.” \v 19 Niho, Yeesu akatanura hamwe na abhaanabheega bhaaye, bhakamutuniirira omukaangati wurya. \p \v 20 Ambe, eriibhaga riyoriyo omukari owumwe wuno yaari anyaakiibhwe no obhurweeri bhwo obhureegu kwe emyaaka ikumi ne ebhiri, akaaza inyuma wa Yeesu, akakuniaku omuriingo gwo omweenda gwaaye. \v 21 Kwo okubha yaari ariigaambira mukoro yaaye, “Eraabhe ndakuniaku omweenda gwaaye ego, ndahora.” \p \v 22 Hano akakuniaku, hayohayo Yeesu akiikibhuka. Hano yamuruuzi omukari wuyo, akamubhuurira, “Muukya waane, tema ekubhi! Obhwiikirirya bhwaazo bhukuhonirye!” Hayohayo, omukari wuyo akahora. \p \v 23 Hano Yeesu yahikiri munyuumba yo omukaangati we esaango wuyo, akabhona abhaatu bhaaru bhiikumeenie muruku hayo, eno bhararira bhukongʼu na abhaandi bharatema ekireere. \v 24 Yeesu akabhabhuurira, “Murwe hano! Omuukya wuno akyaari kukwa, nawe ahiindiiri.” Hano abhaatu bhayo bhiigwiiri ego, bhakamuseka Yeesu kwe enzeero. \v 25 Kyaamwe, Yeesu akabharuusya bhoosi igutu, akasikira mukyuumba, akamugwaata okubhoko omuukya wuyo, neewe akiimeerera! \v 26 Amangʼana gayo gakanyaragana mukyaaro kirya kyoosi. \s Yeesu arahorya abhahoku bhabhiri \p \v 27 Hano Yeesu yamariri kubhuuka hayo, abhahoku bhabhiri bhakamutuniirira, bhakamubhirikira kwiiraka ikuru, “Ee Omwaana wo omutemi Daudi,\f + \fr 9:27 \fr*\ft Abhayahudi bhaari bhariisiga kubha Masiya akarwa mukisyooko kyo omutemi Daudi, wuno akuhorya amarweeri gaabhu. \ft*\xt Rora Zaburi 89:3-37; Yeremia 23:5-6; Ezekieri 34:23-24. \xt*\ft Rora \ft*\it Omwaana wa Daudi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* ndakusabha oturorere ebhigoongi!” \p \v 28 Ambe, Yeesu akasikira munyuumba, abhahoku bharya bhakamugyaku. Akabhabhuurya, “Mbe, muriikirirya kubha ndanagya okubhahorya?” \p Bhakamukyoora, “Niigo, Omukuru!” \p \v 29 Niho Yeesu akabhabhata ameeso gaabhu, akabhabhuurira, “Ekoreke kweemwe kyeego obhwiikirirya bhweenyu bhuri.” \v 30 Hayohayo, ameeso gaabhu gakaramukya, bhakanagya okurora. Yeesu akabhakumiirirya kwa nguru, “Mutamubhuurira muutu wowoosi amangʼana gano!” \v 31 Nawe bhakagya, bhakaraarika amangʼana iguru waaye mukyaaro kirya kyoosi. \s Yeesu arahorya eriimuumu \p \v 32 Hano abhahoku bhayo bhaatanwiiri hayo, niho abhaatu abhaandi bhakamureetera Yeesu omuutu wuno yaari atiirirwe ne eriisaambwa eriibhi rino rimugirirye abhe imuumu. \v 33 Yeesu akaheebha eriisaambwa riyo, na hayohayo omuutu wuyo akataanga okugaamba kweeki. Abhaatu bhaaru bhe esaango bhano bhaari bhariho bhakaruguura bhukongʼu, bhakabhuga, “Gataakatuukiri na rumwe amangʼana kya gano mukyaaro kyoosi kya Iziraeri!” \p \v 34 Nawe Abhafarisayo bhakabhuga, “Araheebha amasaambwa amabhi kwo obhuturo bhwa Beerizeburi, omukaangati wa amasaambwa!” \s Yeesu ararorera ebhigoongi abhaatu \p \v 35 Ambe, Yeesu akabha ariiruguura mumigye gyoosi gya haguhi. Hohoosi hano yaari akuhita, akasikira muziinyuumba zye eziisaango okweegya abhaatu. Yaari ararwaaza Amangʼana Amazomu iguru yo obhutemi bhwa mwiisaaro na yaari arahorya amarweeri goosi. \v 36 Hano Yeesu yaruuzi eziisaango zya abhaatu, akabharorera ebhigoongi, kwo okubha bhaari bharanyaaka na bhataari no omuutu wo okubhasakirya. Bhaari kye eziingʼoondu zino zitana omuriisya. \v 37 Niho akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Amagesa ni maaru, nawe abhagesi ni bhasuuhu. \v 38 Kweego, musabhe Omukuru, Taatabhugya, ewe niwe mweene muguundu, okubha araganie abhagesi abhaandi bhagese mumuguundu gwaaye.” \c 10 \s Yeesu arabharagania abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri \r (Mariko 3:13-19, 6:7-13; Ruuka 6:12-16, 9:1-6) \p \v 1 Yeesu akabhabhirikira abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri, akabhaha obhunagya bhwo okuheebha amasaambwa amabhi okurwa kubhaatu no okuhorya amarweeri. \v 2 Amariina ga abheega ikumi na bhabhiri bhayo nigo gano: \pi Wo okutaanga ni Simooni wuno Yeesu akamutoga Petero, na Andurea wamwaabhu, Yaakobo omwaana wa Zebedaayo na Yohana wamwaabhu, \v 3 Firipo, Baritoromaayo, Tomaso, Mataayo wuno yaari omutobhya we eriigooti, Yaakobo omwaana wa Arifayo, Tadayo, \v 4 Simooni Omuzeroote\f + \fr 10:4 \fr*\fk Simooni Omuzeroote \fk*\ft yaari na amariina abhiri. Erimwe ni \ft*\fqa Simooni Omuzeroote, \fqa*\ft eriindi ni \ft*\fqa Simooni Omukananaayo. \fqa*\ft Amariina gano bhakamubhirikira omuutu wuno yaari yiiteeni eriihi ryo obhuheene okurwa mubhukaangati bhwe Ekirooma. \ft*\xt Rora Mariko 3:18; Ruuka 6:15.\xt*\f* na Yuuda Isikariyoti, wuno yamuriiri omukoonyo Yeesu. \p \v 5 Ambe, Yeesu akaragania abhaanabheega ikumi na bhabhiri bhayo, akabhuga, “Mutagya kubhaatu bhano bhatari Abhiiziraeri, na mutasikira mumugye gwogwoosi gwa Samaria. \v 6 Nawe mugeende ku Bhiiziraeri, bhayo ni kye eziingʼoondu zino zibhuriri. \v 7 Hano mukugya owaabhu, mubhe murarwaaza kubha, ‘Obhutemi bhwa mwiisaaro bhuri haguhi!’ \v 8 Muhorye abharweeri, muryoore abhaku, muhorye bhe ebhigeenge na muheebhe amasaambwa amabhi. Mubhweeni obhunagya bhuyo bhusa, na neemwe bhoono muruusye obhusakirya bhweenyu bhusa. \v 9 Mutagega mubhiguzi bhyeenyu eziizahaabu, naabhe eziimbirya, naabhe eziishaba. \v 10 Naabhe mutagega esakwa, naabhe emyeenda ebhiri, kasi ebhikweera, kasi ehiimbo. Omuhokya wuyo woosi areenderwa ahaabhwe amariho gaaye. \p \v 11 “Omugye gwogwoosi guno muraasikire, mukomye omuutu wuno araabhaginihye mumugye gwaaye. Mwiikare owaaye tee eriibhaga rino muraatanure hayo. \v 12 Hano muraasikire munyuumba muyo, mubhakeerye abhaatu bhaaye, ‘Omureembe gubhe neemwe.’ \v 13 Ambe, eraabhe bhariho abhaatu bhano bhano omureembe, okukeerya kweenyu kurabhaha omureembe, nawe eraabhe bhatana omureembe guyo, omureembe gubhakyoorere emwe. \v 14 Hano muraahike munyuumba yoyoosi kasi omugye gwogwoosi, na abhaatu bhaamu bhatakubhaginihya kasi bhatakubhiitegeerera, mutanure hagiro hayo mwiikungʼuute oruteeri kumaguru geenyu.\f + \fr 10:14 \fr*\fk Mwiikungʼuute oruteeri kumaguru geenyu\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni kubha, Taatabhugya yaangiiri abhaatu bho omugye guyo, kwo okubha bhaangiri abheega bhaaye.\ft*\f* \v 15 Ndabhabhuurira obhuheene, kurusiku rwo okutina ekiina, Taatabhugya arabhatema emwe bhukongʼu kukira abhaatu abhabhi bha Sodoma na Gomora.\f + \fr 10:15 \fr*\xt Rora Obhweemero 19:24-29.\xt*\f* \s Eziinyaako zino zikuuza \r (Mariko 13:9-13; Ruuka 21:12-17) \p \v 16 “Mwiitegeerere, ndabhatumania kye eziingʼoondu gatigati ye eziisuuzi. Kweego, mubhe na amangʼeeni kye enzoka, kweeki mubhe bhanyoohu kye ebhiguuti. \v 17 Mwiiriihe na abhaatu, kwo okubha bharabhahira mwiibaraza bhabhaseme, kweeki bharabhatema emijariti muziinyuumba zyaabhu zye eziisaango. \v 18 Bharabhahira embere wa abhaanaangwa na abhatemi kwe ekigirirye muniikiriirye. Mureenderwa kubha abhamenyeekererya bhaane bha Amangʼana Amazomu, embere yaabhu ne embere ya abhaatu bhano bhatari Abhayahudi. \v 19 Hano bharaabhagwaate, mutabha no obhwiitiimaati kubha muragaambaki kasi muragaambabhwi, kwo okubha kwe eriibhaga riyo, Taatabhugya arabhaha amangʼana go okugaamba. \v 20 Etari kubha emwe muragaamba, nawe ni Koro wa Taatabhugya Wuuso weenyu wuno akugaamba kuhitira kweemwe. \p \v 21 “Kwe eriibhaga riyo, omuhiiri aramutuura omuhiiri waaye mumabhoko ga abhabhisa okubha yiitwe. Kweeki, taata aramutuura omwaana mumabhoko ga abhabhisa okubha yiitwe. Abhaana nabho bharabharwaania abhiibhuri bhaabhu no okugirya bhiitwe. \v 22 Abhaatu bhoosi bharabhabhiihirirya kwe ekigirye kyo okubha emwe ni bhaanabheega bhaane. Nawe, wowoosi wuno araagumire tee obhuteero, niwe araatuuribhwe. \v 23 Eraabhe murakorerwa obhubhi mumugye omurebhe, muryaarire mumugye oguundi. Ndabhabhuurira obhuheene, mutakumara emirimo gyeenyu mumigye gyoosi gya Iziraeri, enye Omwaana wo Omuutu nikyaari kuuza. \p \v 24 “Omwaanamweega atakunagya kumukira omweegya waaye, no omugya atakumukira omukuru waaye. \v 25 Omwaanamweega areenderwa abhe kyo omweegya waaye, no omugya neewe abhe kyo omukuru waaye. Enye ni mukuru weenyu na bharanibhirikira Beerizeburi.\f + \fr 10:25 \fr*\fk Beerizeburi \fk*\ft ni riina eriindi rya Seetaani, omukuru wa amasaambwa amabhi goosi.\ft*\f* Eraabhe bhanibhirikiiri ego, mbe, emwe bhatakubhabhirikira amariina mabhiihu kukiraho? \s Taatabhugya niwe wo okwoobhohwa \r (Ruuka 12:2-9) \p \v 26 “Ambe, mutoobhoha abhaatu bhayo. Kyokyoosi kino kikuundikiirwe, kirakuundukurwa neemwe, kweeki kyokyoosi kino kibhisirwe, kirarorekana. \v 27 Goosi gano nikubhabhuurira mukiirima, mugagaambe mubhweero. Kweeki, goosi gano mukwiigwa kwe embiso, mugarwaaze kubhweero. \v 28 Mutoobhoha bhano bhakwiita omubhiri, nawe bhatakunagya okwiita eziikoro. Emwe mumwoobhohe Taatabhugya omweene ego, ewe niwe akunagya kusikya omubhiri hamwe ne ekoro mumuriro gwa nyaari. \p \v 29 “Angu, ebhitorookobhwe bhibhiri bhitakuguribhwa kwo obhuguri bhusuuhu? Naabhe, kitariho ekinyonyi kimwe kino kikukwa eraabhe Wuuso weenyu wa mwiisaaro atiikiriirye. \v 30 Na neemwe, Taatabhugya amenyiri obhubhari bhwe eziinzweeri zyoosi zye emitwe gyeenyu. \v 31 Kweego, mutoobhoha, kwo okubha emwe muno obhuguri bhukuru kukira ebhitorookobhwe bhyaaru. \p \v 32 “Omuutu wowoosi wuno akugaamba embere ya abhaatu kubha aniikiriirye enye, enye Omwaana wo Omuutu woosi ndamwiikirirya embere wa Taata waane wa mwiisaaro. \v 33 Nawe, wowoosi wuno akunianga embere ya abhaatu, na neenye ndamwaanga embere ya Taata waane wa mwiisaaro. \s Yeesu ni kigirye kya abhaatu okutwaanikana \r (Ruuka 12:51-53, 14:26-27) \p \v 34 “Mutiiseega kubha niiziri mukyaaro kino kwiiguru yo okureeta omureembe. Nitiiziri kwiiguru yo omureembe, nawe kwiiguru yo okureeta obhutwaanikani. \v 35 Niiziri okureeta obhutwaanikani gati yo omumura na wiise waabhu, omuukya na nina, na gati yo omukamwaana ni inyibhyaara. \v 36 Abhabhisa bho omuutu bharabha abhaatu bha munyuumba yaaye.\f + \fr 10:36 \fr*\xt Rora Miika 7:6.\xt*\f* \v 37 Omuutu wowoosi wuno akuseega wiise waabhu kasi nina waabhu kukira enye, wuyo atakuningʼarira kubha omwaanamweega waane. Kweeki, wowoosi wuno akuseega omumura waaye kasi omuukya waaye kukira enye, wuyo woosi atakuningʼarira kubha omwaanamweega waane. \v 38 Omuutu wuno atakweenda okugega omusaraba gwaaye\f + \fr 10:38 \fr*\fk Okugega omusaraba gwaaye\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni kubha, okwiikirirya enyaako yoyoosi yirya kasi naabhe okukwa kutuukana no okumutuniirira Yeesu.\ft*\f* no okunituniirira, wuyo atakuningʼarira kubha omwaanamweega waane. \v 39 Omuutu wowoosi wuno akweenda kuriibha obhwiikari bhwaaye omweene, arabhubhurya. Nawe omuutu wowoosi wuno araabhurye obhwiikari bhwaaye kwiiguru waane, wuyo niwe araabhubhone. \s Esaambo ya abhaatu bhano bharaasuungʼaane // abheega bha Yeesu \r (Mariko 9:41) \p \v 40 “Omuutu wowoosi wuno akubhaginihya emwe, aniginihirye enye. Kweeki, wowoosi wuno aniginihirye enye, amuginihirye na Taatabhugya wuno anitumiri enye. \v 41 Wowoosi wuno akumuginihya omurooti kwo okubha ni murooti, Taatabhugya aramuha esaambo kya yo omurooti. Kweeki, wowoosi wuno akumuginihya omuutu waane we eheene kwo okubha ni muheene, Taatabhugya aramuha neewe esaambo kya we eheene. \v 42 Wowoosi wuno akumuha naabhe ekikoombe kya amaanzi amameezu owumwe wa abhaatu bhano kwo okubha ni mwaanamweega waane, eheene Taatabhugya atakweebha okumuha esaambo yaaye.” \c 11 \p \v 1 Hano Yeesu yamariri kubhaswaagya abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri, akatanura hayo, akagya mumigye egiindi gya Gariraaya okweegya no okurwaazira abhaatu. \s Yeesu arakyoora kubha niwe Masiya \r (Ruuka 7:18-35) \p \v 2 Eriibhaga riyo, Yohana Omubatiizi yaari abhohirwe munyuumba ya abhabhohwa. Hano yaari muyo, akiigwa gano Masiya\f + \fr 11:2 \fr*\fk Masiya \fk*\ft ni ngʼana ye Ekieburania, obhugazuro bhwaku ni \ft*\fqa wuno ahakirwe amaguta. \fqa*\ft Mu Kiyunaani bharabhuga \ft*\fqa Krisito. \fqa*\ft Rora \ft*\it Krisito\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* yaari akukora. Kyaamwe akaragania abhamwe bha abhaanabheega bhaaye ku Yeesu, bhamubhuurye, \v 3 “Mbe, awe naawe Masiya wuno araaze, kasi tumuganye owuundi?” \p \v 4 Yeesu akabhakyoora, “Mugye mumubhuurire Yohana gano mukurora no okwiigwa. \v 5 Abhahoku bhararora, amagata bharageenda, abhageenge bharahora, abharibhi bha amatwi bhariigwa, abhaku bhararyoorwa na abhataka bhararwaazirwa Amangʼana Amazomu ga Taatabhugya.\f + \fr 11:5 \fr*\ft Omurooti Isaya akaroota kubha, Krisito arakora emirimo giyo gyoosi. \ft*\xt Rora Isaya 35:5-6, 61:1.\xt*\f* \v 6 Hakiriku omuutu wuno akugeenderera kuniikirirya kutama kubha no obhwiitiimaati iguru waane.” \p \v 7 Hano abhaanabheega bhayo bha Yohana hano bhaari bharagya zyaabhu, Yeesu akataanga okubhuurira esaango ya abhaatu iguru wa Yohana. Akabhabhuurya, “Hano mwaagiiri mwiitirigo kurora Yohana, mbe, mukagya kuroraki? Mbe, mukagya kurora omuutu wuno akwiikirirya amangʼana goosi kyeego maara yino ekusiingiswa kwo obhukama? Zeyi. \v 8 Ambe, mukagya kuroraki? Mbe, mukagya kumurora omuutu wuno ahiibhoha emyeenda emizomu? Zeyi. Abhaatu bhano bhahiibhoha eziingibho eziinzomu, bhahiikara muziinyuumba zye ekitemi. \v 9 Nawe, mukagya kuroraki? Mbe, mukagya kumurora omurooti omurebhe? Eheene ni murooti, kweeki ndabhabhuurira, Yohana ni mukuru kukira omurooti. \v 10 Wuyo niwe wuno Amakaamo Amahoreeru gakubhuga iguru waaye, \q ‘Rora, ndamuragania omuhokya waane embere waazo, \q okubha akweeyeerye enzira.’\f + \fr 11:10 \fr*\xt Rora Maraaki 3:1.\xt*\f* \p \v 11 “Ndabhabhuurira obhuheene, mubhaatu bhoosi bhano bhiibhwiirwe mukyaaro, akyaari kutuuka omukuru kukira Yohana Omubatiizi. Nawe, omuutu omusuuhu kukira bhoosi mubhutemi bhwa mwiisaaro, niwe omukuru kukira Yohana Omubatiizi. \v 12 Okweema eriibhaga rya Yohana Omubatiizi yaari ararwaaza tee reero, abhaatu bharabhwiisaangirira obhutemi bhwa mwiisaaro bhukongʼu,\f + \fr 11:12 \fr*\fk Abhaatu bharabhwiisaangirira obhutemi bhwa mwiisaaro bhukongʼu\fk*\ft , obhugazuro obhuundi bhuratura kubha, \ft*\fqa abhaatu bharakora omukya kusikira obhutemi bhwa mwiisaaro.\fqa*\f* bha amanaga bharasakya kubhusikya. \v 13 Abharooti bhoosi na Musa mumigiro gyaaye bhakaruusya obhurooti iguru yo obhutemi bhuyo, tee eriibhaga rino Yohana yarorekeeni. \v 14 Ambe, eraabhe muriikirirya obhurooti bhwaabhu, Yohana niwe Eriya wuno yagaambirwe kubha araaza.\f + \fr 11:14 \fr*\xt Rora Maraaki 4:5.\xt*\f* \v 15 Wa amatwi, yiitegeerere kisi! \p \v 16 “Mbe, abhaatu bho orwiibhuro runo nibhatuubhanie naki? Bhatuubheeni na abhaana bhano bhakwiikara kumuteera bharabhirikira abharikyaabhu, \q \v 17 ‘Tukabhatemera ekireere, nawe mutaabhiniri! \q Tukabheembera ameembo go okwaaramira, nawe mutaaririri!’ \p \v 18 “Niigo ego, hano Yohana yiiziri, yaari atakurya ebhyaakurya bhye eziisiku zyoosi, atakunywa amaanzi go omuzabibu, bhakabhuga, ‘Wuno agwaatirwe ne eriisaambwa eriibhi!’ \v 19 Enye Omwaana wo Omuutu hano niiziri, nihaabha ndarya ebhyaakurya bhye eziisiku zyoosi na nihaanywa amaanzi go omuzabibu, bhakabhuga, ‘Murore! Wuno ni musoohu no omunywi, kweeki ni musaani wa abhatobhya bhe eriigooti na abhaatu bhe ebhibhi!’ Nawe, amangʼeeni ga Taatabhugya gararorekana kubha ge eheene kwe enzira ya amahokya ga abhaatu bhaaye.” \s Yeesu araanga abhaatu bhano bhatakutiga ebhibhi \r (Ruuka 10:13-15) \p \v 20 Mumigye gino Yeesu yaari akoriri ebhitiika bhyaaru, abhaatu bhataatigiri ebhibhi bhyaabhu. Kweego Yeesu akabharekya, \v 21 “Muraaza kurora, emwe abhaatu bha Korazini! Muraaza kurora, emwe abhaatu bha Betisaida! Eraabhe ebhitiika bhino niakoriri mumigye gyeenyu hano, niingakoriri mumigye emibhi girya gya Tiro na Sidooni, eheene abhaatu bhe emigye giyo bhiingamariri okuta ebhibhi bhyaabhu. Bhaangeerekirye obhwiisasaami kwo okwiibhoha emyeenda gya amagonera no okwiihaka ekibhu. \v 22 Ndabhabhuurira obhuheene, kurusiku rwo okutina ekiina, Taatabhugya arabhatema emwe bhukongʼu kukira abhaatu abhabhi bha Tiro na Sidooni.\f + \fr 11:22 \fr*\xt Rora Amosi 1:9-10; Yoeri 3:4.\xt*\f* \v 23 Na neemwe, abhaatu bha Kaperinaumu, muriiseega kubha Taatabhugya arabhatiirya tee mwiisaaro? Zeyi! Taatabhugya arabhiituumya tee mumuriro gwa nyaari.\f + \fr 11:23a \fr*\fk Nyaari\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Eraabhe ebhitiika bhino nikakora kweemwe bhiingarikorekiri mumugye gwa Sodoma,\f + \fr 11:23b \fr*\fk Sodoma \fk*\ft gwaari mugye guno Taatabhugya akagusikya kye ebhibhi bhya abhaatu bhaaye. \ft*\xt Rora Obhweemero 19:24-29.\xt*\f* ambe omugye guyo guungabheeriho tee reero. \v 24 Nawe, ndabhabhuurira kubha, kurusiku rwo okutina ekiina, Taatabhugya arabhatema emwe bhukongʼu kukira abhaatu bho omugye gwa Sodoma.” \s Yeesu ni hagiro ho okumuunya \r (Ruuka 10:21-22) \p \v 25 Eriibhaga rirya, Yeesu akabhuga, “Ee Taata waane, Omukuru wa mwiisaaro ne ekyaaro, ozomirye kwo okubha amangʼana gano obhabhisiri abhaatu bha amangʼeeni na abhasomi, okagakuundukurira abhaatu bhano bhakwiikiriirye kya abhaana. \v 26 Niigo okaseega Taata waane, ego niigo okaseega.” \p \v 27 Kyaamwe Yeesu akabhabhuurira abhaatu, “Taata waane aniheeri obhunagya bhwoosi. Atariho omuutu wuno animenyiri Omwaana wa Taatabhugya kyeego niri, nawe Taata omweene. Kweeki, atariho omuutu wuno amumenyiri Taata kyeego ari, nawe enye Omwaana waaye omweene ego, no omuutu wowoosi wuno nikweenda kumukuundukurira. \p \v 28 “Muuze kweenye bhoosi bhano mukunyaaka no okutamiirirwa ne emirigo emirito, na neenye ndabhamuunya. \v 29 Enye ni munyoohu, kweeki omwiitegeereru. Kweego, mwiibhohe ejooki yaane, mweege okurwa kweenye, niho ndaabhahe omureembe muziikoro zyeenyu. \v 30 Ejooki yaane ni nyoohu kugega no omurigo gwaane ni muhuhu.” \c 12 \s Yeesu niwe Omukuru wo orusiku rwo okumuunya \r (Mariko 2:23-28; Ruuka 6:1-5) \p \v 1 Orusiku rumwe rwo okumuunya,\f + \fr 12:1 \fr*\fk Orusiku rumwe rwo okumuunya\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Yeesu yaari arahita mumiguundu gye engano, hamwe na abhaanabheega bhaaye. Hano abhaanabheega bhaaye bhiigwiiri enzara, bhakataanga okubhuna ebhigara bhye engano, bhakarya. \v 2 Hano Abhafarisayo bhaaruuzi gayo, bhakamubhuurira Yeesu, “Rora, abhaanabheega bhaazo bharakora gano emigiro gitakwiikirirya okukorwa kurusiku rwo okumuunya!”\f + \fr 12:2 \fr*\xt Rora Okurwa 20:8-11.\xt*\f* \p \v 3 Yeesu akabhakyoora, “Mbe, mukyaari okusoma mu Makaamo Amahoreeru kyeego Daudi yaakoriri eriibhaga rino ewe na abharikyaaye bhaari ne enzara?\f + \fr 12:3 \fr*\xt Rora 1 Samweeri 21:1-6.\xt*\f* \v 4 Daudi akasikira mwiibhuru ryo okumuseengera Taatabhugya, kyaamwe ewe na abharikyaaye bhakarya emikaate gino gyaatuurirwe embere wa Taatabhugya. Bhakarya emikaate gino emigiro gya Musa gitabhiikiriirye bharye, nawe abhaseengeri abheene ego. \v 5 Kweeki, mukyaari kusoma mumigiro gya Musa gino gikubhuga, iguru ya abhaseengeri bhano bhakuhokya mwiiseengerero rya Taatabhugya kurusiku rwo okumuunya?\f + \fr 12:5 \fr*\xt Rora Obhubhari 28:9-10.\xt*\f* Bhatakugwaata emigiro gyo orusiku rwo okumuunya, nawe Taatabhugya atakubhabharira kubha bharasarya. \v 6 Ndabhabhuurira kubhweero kubha, ariho omukuru hano wuno akukira eriiseengerero rya Taatabhugya. \v 7 Taatabhugya arabhuga mu Makaamo Amahoreeru, ‘Ndeenda mweerekye ebhigoongi kukira okuruusya ekimweeso.’\f + \fr 12:7 \fr*\xt Rora Hosea 6:6.\xt*\f* Kyeego muungamenyiri obhugazuro bhwa amangʼana gayo, mutaari kutinira ekiina abhaatu bhano bhatana eriibhi ryoryoosi. \v 8 Enye Omwaana wo Omuutu, niwe Omukuru wo orusiku rwo okumuunya.” \s Yeesu arahorya omuutu orusiku rwo okumuunya \r (Mariko 3:1-6; Ruuka 6:6-11) \p \v 9 Yeesu akatanura hayo, akagya munyuumba ye esaango yaabhu. \v 10 Munyuumba ye esaango muyo, yaari arimu omuutu wumwe wuno yaari no okubhoko kuno kukuuri. Bhaari bharimu na Abhafarisayo bhano bhaari bhareenda kumusakya Yeesu okubha bhamuseme. Ambe bhakamubhuurya, “Mbe, emigiro gya Musa giriikirirya okuhorya omuutu orusiku rwo okumuunya?” \p \v 11 Yeesu akabhakyoora, “Ni weewi gati weenyu wuno eraabhe engʼoondu yaaye egweereeri mwiiruuma orusiku rwo okumuunya, atakunagya kuyiigwaata no okuyiruusya muyo? \v 12 Rora, omuutu ano obhuguri bhukuru kukira engʼoondu! Kweego, emigiro giriikirirya okukora amazomu orusiku rwo okumuunya.” \p \v 13 Kyaamwe, Yeesu akamubhuurira omuutu wo okubhoko kuno kukuuri, “Gororokya okubhoko kwaazo.” Neewe akakugororokya, na hayohayo kukahora, kukabha kuhoru bhukongʼu kyeego okuundi kurya. \v 14 Ambe, Abhafarisayo bhakahuruka igutu, bhakiibhuurya kyeego bharaamwiite Yeesu. \s Yeesu niwe omuhokya wuno asorirwe na Taatabhugya \p \v 15 Yeesu akamenya amiiseego ga Abhafarisayo bhayo, kweego akatanura hayo. Abhaatu bhaaru bhakamutuniirira, neewe akahorya bhoosi bhano bhaari bharweeri. \v 16 Nawe akabharekya bhatabha bhararaarika kubhaatu abhaandi kubha ewe ni weewi. \v 17 Yeesu akabhuga ego, okubha gakuunaane amangʼana gano Taatabhugya yabhugiri kwe enzira yo omurooti Isaya, \q \v 18 “Murore, wuno niwe omuhokya waane wuno nimusoriri, \q omuseegwa waane wuno akunizomeerya ekoro yaane. \q Ndamuhaana Ekoro yaane, \q okubha araarike obhutuurya kubhaatu bhe ebhyaaro bhyoosi. \q \v 19 Atakuhakana naabhe kukora ekituri nabho, \q kweeki atakumwaaya eriiraka ryaaye embere ya abhaatu. \q \v 20 Atakubhuna wowoosi wuno anyookobhiri kyeego maara yino yiikiikiri, \q naabhe atakusikya wowoosi wuno ari kyo orutaambi runo ruri haguhi kurima na ruraruusya omwooki, \q tee eriibhaga rino akureeta obhutuurya okuhiza ebhibhi bhyoosi. \q \v 21 Kweeki, abhaatu bhe ebhyaaro bhyoosi bhariisiga eriina ryaaye.”\f + \fr 12:21 \fr*\xt Rora Isaya 42:1-4.\xt*\f* \s Yeesu ano obhuturo kukira Seetaani \r (Mariko 3:20-30; Ruuka 11:14-23) \p \v 22 Ambe, abhaatu bhakamureetera Yeesu omuutu owumwe wuno yaari atiirirwe ne eriisaambwa eriibhi no okumuhukurya no okumukora abhe imuumu. Yeesu akamuhorya, neewe akataanga kugaamba no okurora kweeki. \v 23 Esaango ya abhaatu bhoosi bhakaruguura bhukongʼu, bhakabhuga, “Mbe, wuno aranagya akabha Omwaana wo omutemi Daudi?”\f + \fr 12:23 \fr*\ft Abhayahudi bhaari bhariisiga kubha Masiya akarwa mukisyooko kyo omutemi Daudi. Rora \ft*\it Omwaana wa Daudi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* \p \v 24 Nawe hano Abhafarisayo bhiigwiiri gayo, bhakabhuga, “Omuutu wuno araheebha amasaambwa amabhi kwo obhuturo bhwa Beerizeburi,\f + \fr 12:24 \fr*\fk Beerizeburi \fk*\ft ni riina eriindi rya \ft*\fqa Seetaani.\fqa*\f* omukaangati wa amasaambwa!” \p \v 25 Yeesu akamenya gano bhaari kwiiseega, kweego akabhabhuurira, “Eraabhe abhaatu bho obhutemi bhumwe bhariitana, kweego obhutemi bhuyo bhuragwa. Kweeki, eraabhe abhaatu bho omugye gumwe kasi enyuumba yimwe bhariitana, abhaatu bhayo bharatwaanikana na bhatakubha na amanaga naabhe hasuuhu. \v 26 Kweego eraabhe Seetaani araheebha Seetaani, obhutemi bhwaaye bhurabha bhuratwaanikana. Mbe, obhutemi bhuyo bhuranagya kwiimeererabhwi? \v 27 Eraabhe enye ndaheebha amasaambwa amabhi kwo obhunagya bhwa Beerizeburi, ambe abhaanabheega bheenyu bharaheebha amasaambwa kwo obhunagya bhwa weewi? Kwe ekigirirye kiyo, abhaanabheega bheenyu bhareerekya kubha mutari bhwaheene. \v 28 Nawe eraabhe enye ndaheebha amasaambwa amabhi kwo obhuturo bhwe Ekoro wa Taatabhugya, ambe, obhutemi bhwa Taatabhugya bhuhikiri kweemwe. \v 29 Awe! Atariho omuutu wuno akunagya kusikira munyuumba yo omuutu wa amanaga okubha ateesye ebhigiro, eno akyaari okumubhoha. Hano akumara kumubhoha bhuzomu, hayo niho aranagya okuteesya ebhigiro bhino bhiri munyuumba yaaye. \p \v 30 “Omuutu wowoosi wuno atari hamwe neenye, ewe niwe omubhisa waane. Kweeki, wowoosi wuno atakukumania abhaatu hamwe neenye, kwe eheene arabhanyaragania. \v 31 Kweego ndabhabhuurira kubha, Taatabhugya aranagya okwaabhira abhaatu ebhibhi bhyaabhu bhyoosi, naabhe amangʼana amabhi go okwiituka. Nawe Taatabhugya atakunagya okwaabhira abhaatu bhano bhakumutuka Ekoro Muhoreeru. \v 32 Kweeki Taatabhugya aranagya okwaabhira abhaatu bhano bhakugaamba bhubhi iguru waane enye Omwaana wo Omuutu. Nawe atakunagya okwaabhira abhaatu bhano bharabhuga bhubhi iguru ye Ekoro Muhoreeru, kukyaaro kino, kasi kino kikuuza. \s Abhaatu bharamenyekana kuziteemwa zyaabhu \r (Ruuka 6:43-45) \p \v 33 “Omuti guramenyekana kyeego guri okuriingʼaana ne emisumo gyaku. Omuti omuzomu guriibhura emisumo emizomu, no omuti omubhiihu guriibhura emisumo emibhiihu. \v 34 Emwe orwiibhuro rwe enzoka! Muranagyabhwi okugaamba amangʼana mazomu eno emwe ni bhabhi? Omuutu arakeerenia gano giizwiiri mukoro yaaye. \v 35 Omuutu omuzomu aragaamba amazomu kutuukana na amazomu gano giizwiiri mukoro yaaye, nawe omuutu omubhi aragaamba amabhi kutuukana na amabhi gano giizwiiri mukoro yaaye. \v 36 Ambe, ndabhabhuurira kubha, kurusiku rwo okutina ekiina, abhaatu bhareenderwa okugaamba amangʼana goosi amabhi gano bhaagaambiri. \v 37 Taatabhugya arabhabhara kubha abhaatu bhe eheene kasi abhaatu bhe ebhibhi, kutuukana na amangʼana gano mugaambiri.” \s Abhafarisayo bhareenda ekitiika okurwa ku Yeesu \r (Mariko 8:11-12; Ruuka 11:29-32) \p \v 38 Niho, abhamwe bha Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro bhakamubhuurira Yeesu, “Ee Omweegya, tureenda okore ekyeerekenio okweerekya kubha orwiiri ku Taatabhugya.” \p \v 39 Yeesu akabhakyoora, “Emwe ni rwiibhuro rwa abhaatu abhabhi na mutari abhaheene embere wa Taatabhugya, nikyo kikugirya mureenda ekyeerekenio. Nitakubheerekya ekyeerekenio kyokyoosi. Nawe ekyeerekenio kimwe kino muraarore ni kya kirya Taatabhugya yakoriri kumurooti Yoona. \v 40 Kyeego Yoona akiikara muunda ye eswe ekuru eziisiku isatu obhutiku no omwiisi,\f + \fr 12:40 \fr*\xt Rora Yoona 1:17.\xt*\f* egoego na neenye Omwaana wo Omuutu, ndiikara mumbiihira eziisiku isatu obhutiku no omwiisi. \p \v 41 “Kurusiku rwo okutina ekiina, abhaatu bha mumugye gwa Ninaawi bhariimeerera embere wa Taatabhugya hamwe no orwiibhuro runo no okubhatinira ekiina kubha emwe ni bhaatu bhe ebhibhi. Abhaatu bhayo bha Ninaawi bhakata ebhibhi bhyaabhu, hano bhakiigwa Yoona ararwaaza amangʼana okurwa ku Taatabhugya. Bhoono ariho owumwe hano, wuno niwe omukuru kukira Yoona, nawe mutakumwiitegeerera. \v 42 Kweeki, kurusiku rwo okutina ekiina rurya, nyakisaho we ekyaaro kya Sheeba ariimeerera embere wa Taatabhugya no okubhatinira ekiina abhaatu bho orwiibhuro runo, kwo okubha muratemya ebhibhi. Ewe akarwa mukyaaro kya kure okubha yiize yiitegeerere amangʼana ga amangʼeeni go omutemi Soromooni.\f + \fr 12:42 \fr*\xt Rora 1 Abhatemi 10:1-13; 2 Amangʼana ge Eriibhaga 9:1-12.\xt*\f* Bhoono ariho owumwe hano wuno niwe omukuru kukira Soromooni, nawe mutakumwiitegeerera.” \s Ekireengyo kyo okurekya abhaatu \r (Ruuka 11:24-26) \p \v 43 Yeesu akageenderera okugaamba, “Hano eriisaambwa eriibhi rikurwa kumuutu, rirageendageenda mwiitirigo okukomya ahagiro ho okumuunya, na rirabhurwa. Nawe hano ribhurirwe okuhabhona, \v 44 eriisaambwa riyo rirabhuga, ‘Ndakyoora kumuutu waane wuno nimurwiiriku.’ Hano ryamukyooririku, rikabhona ari geeki kye enyuumba yino eri mwaasi, etarikiibhwe ne ebhanwiirwe bhuzomu. \v 45 Kyaamwe riragya kuraarika amasaambwa agaandi muhuungati amabhiihu kukira eryo eryeene. Goosi garasikira kumuutu wuyo, no okumwiikaramu. Niho obhwiikari bhwo omuutu wuyo bhukubhiiha kukira kubhweemero harya. Ego niigo kyeego eraabhe kweemwe, emwe abhaatu bho orwiibhuro rubhiihu runo!” \s Bhawamwaabhu Yeesu na nina waabhu \r (Mariko 3:31-35; Ruuka 8:19-21) \p \v 46 Yeesu hano yaakyaari arakeerenia ne esaango ya abhaatu bhayo, nina waabhu na bhawamwaabhu bhakaaza no okwiimeerera igutu, bhakeenda okugaamba neewe. \v 47 Ambe, omuutu owumwe akamubhuurira Yeesu, “Nina weenyu na bhawamweenyu bhiimeereeri igutu, bhareenda okukeerenia na naawe.” \p \v 48 Yeesu akamukyoora, “Maayi ni weewi? Na bhawamweetu ni bhaweewi?” \v 49 Kyaamwe akabhasomoserya ekyaara abhaanabheega bhaaye, akabhuga, “Murore, bhano nibho maayi na bhawamweetu! \v 50 Omuutu wowoosi wuno akukora obhuseegi bhwa Taata waane wa mwiisaaro, wuyo niwe maayi, mura weetu na musubhaati.” \c 13 \s Ekireengyo kyo omubhusuri \r (Mariko 4:1-9; Ruuka 8:4-8) \p \v 1 Orusiku ruyoruyo, Yeesu akahuruka munyuumba yiyo, akagya kwiikara embarika we enyaanza. \v 2 Esaango ekuru ya abhaatu ekaaza, ekiikumania hano Yeesu yaari. Kweego, akatiira mubhwaato, akiikaramu, bhakabha bhiimeereeri embarika we enyaanza. \v 3 Ambe, Yeesu akabhabhuurira amangʼana maaru kwe ebhireengyo. Akabhuga, “Yaariho omubhusuri wumwe wuno yagiiri mumuguundu gwaaye okubhusura eziimbibho zyaaye. \v 4 Hano yaari akubhusura, eziimbibho eziindi zikagwa kunzira, ebhinyonyi bhikaaza, bhikazirya. \v 5 Eziimbibho eziindi zikagwa kurukerege hano hataari na amarobha maaru. Eziimbibho ziyo zikamera bhwaangu, kwo okubha amarobha gaari masuuhwiigo. \v 6 Nawe hano omubhaso gwabhariri, eziimbibho ziyo zikanyaara no okwooma, kwo okubha emiri gitaari mitaambi. \v 7 Eziimbibho eziindi zikagwa mumahwa. Hano amahwa gayo gaakiiniri, zikahigwa no okukwa. \v 8 Eziimbibho eziindi zikagwa mumarobha amazomu. Hano zyakiiniri no okukongʼa, eziindi zikiibhura eziimbibho igana rimwe (100), eziindi zikiibhura miroongo esaasabha (60) ne eziindi zikiibhura miroongo etatu (30). \v 9 Wa amatwi, yiitegeerere kisi!” \s Ekigirirye kya Yeesu okweegya kwe ebhireengyo \r (Mariko 4:10-12; Ruuka 8:9-10) \p \v 10 Abhaanabheega bha Yeesu bhakaaza kweewe no okumubhuurya, “Ni kwaki oragaamba nabho kwe ebhireengyo?” \p \v 11 Akabhakyoora, “Taatabhugya abhakuundukuriiri emwe okumenya eziimbiso zyo obhutemi bhwa mwiisaaro, nawe ebho bhakyaari kukuundukurirwa okugamenya. \v 12 Wowoosi wuno akwiikirirya amangʼana gayo, Taatabhugya aramuha naabhe kukiraho. Nawe wowoosi wuno atakwiikirirya gayo, Taatabhugya aramuteesya naabhe ekisuuhu kino anakyo. \v 13 Ndagaamba nabho kwe ebhireengyo, kwo okubha bhararora gano nikukora, nawe bhatakumenyeekererya obhugazuro bhwaku. Kweeki, bhariigwa gano nikugaamba, nawe bhatakumenyeekererya obhugazuro bhwaku. \v 14 Gayo garakoreka okubha gakuunaane gano omurooti Isaya akakaama iguru waabhu, \q ‘Okwiigwa muriigwa, nawe mutakumenyeekererya. \q Okurora murarora, nawe mutakumenyeekererya. \q \v 15 Erabha ego, kwo okubha eziikoro zya abhaatu bhano ni kongʼu, \q amatwi gaabhu marito okwiigwa, \q ameeso gaabhu bhahiindiriirye. \q Bhataaza kurora kwa ameeso gaabhu, \q naabhe bhatiigwa kwa amatwi gaabhu, \q naabhe eziikoro zyaabhu zitamenya, \q bhataaza bhakaanikyoorera na neenye nibhatuurye.’\f + \fr 13:15 \fr*\xt Rora Isaya 6:9-10.\xt*\f* ” \p \v 16 Niho Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Nawe Taatabhugya abhatweereeri ebhite emwe, kwo okubha ameeso geenyu gararora na amatwi geenyu gariigwa. \v 17 Ndabhabhuurira obhuheene, ekare abharooti na bhe eheene bhaaru bhakiigoomba okurora gano mukurora emwe, nawe bhataagaruuzi. Bhaari bhariigoomba okwiigwa gano mukwiigwa emwe, nawe bhataagiigwiiri. \s Yeesu aragarura ekireengyo kyo omubhusuri \r (Mariko 4:13-20; Ruuka 8:11-15) \p \v 18 “Ambe emwe, mwiitegeerere obhugazuro bhwe ekireengyo kiyo kyo omubhusuri we eziimbibho. \v 19 Abhaatu bhobhoosi bhano bhakwiigwa amangʼana go obhutemi bhwa mwiisaaro nawe bhatakugamenyeekererya, Seetaani, omubhi wurya, araaza no okusaakura amangʼana gano geemiibhwe muziikoro zyaabhu. Abhaatu bhayo, bhatuubheeni na kyeego eziimbibho zino zyagwiiri munzira no okuriibhwa ne ebhinyonyi. \v 20 Eziimbibho zino zyagwiiri kurukerege hano hatana amarobha maaru, ziratuubhanibhwa na abhaatu bhano bhakiigwa amangʼana go obhutemi bhwa mwiisaaro, na hayohayo bharariikirirya kwo obhuzomererwa. \v 21 Nawe bharagwaata amangʼana gayo kwiibhaga iguhi ego, gataari muusi waabhu bhukongʼu kyeego ebhituutu bhino bhitana emiri. Hano eziinyaako kasi amakongʼu garaabhabhone kwiiguru wa amangʼana gayo, rugeendo rumwe bharatiga obhwiikirirya. \v 22 Eziimbibho zino zyagwiiri mumahwa, ziratuubhanibhwa na abhaatu bhano bhakwiigwa amangʼana go obhutemi bhwa mwiisaaro, nawe bharangʼeenwa na amiiseego iguru yo obhwiikari bhuno ne enaamba yo obhuniibhi. Kweego, amangʼana gayo garahigwa no okutama kwiibhura emisumo. \v 23 Nawe, eziimbibho zino zyagwiiri mumarobha amazomu, ziratuubhanibhwa na abhaatu bhano bhakwiigwa amangʼana go obhutemi bhwa mwiisaaro no okumenyeekererya. Abhaatu bhayo, nibho bhakubha ne emisumo mubhwiikari bhwaabhu, owuundi igana rimwe (100), owuundi miroongo esaasabha (60) no owuundi miroongo etatu (30), kweego, embibho yoyoosi, eriibhura bhukongʼu kukira yino ekeemibhwa.” \s Ekireengyo kye ekitoki \p \v 24 Yeesu akabhabhuurira ekireengyo ekiindi, akabhuga, “Obhutemi bhwa mwiisaaro bhutuubheeni no omuutu wuno yabhuswiiri eziimbibho nzomu mumuguundu gwaaye. \v 25 Nawe eriibhaga rino abhaatu bhaari bhahiindiiri, omubhisa waaye akaaza, akeemya ekitoki mungano, kyaamwe akatanura. \v 26 Hano engano yiyo yameriri no okutaanga okwiibhura emisumo, ekitoki nakyo kikamera. \v 27 Abhagya bha mweene muguundu bhakaaza, bhakamubhuurya, ‘Ee omukuru, tumenyiri kubha okabhusura eziimbibho nzomu mumuguundu gwaazo. Bhoono, ekitoki kino kituukiri hayi?’ \p \v 28 “Akabhakyoora, ‘Omubhisa niwe akoriri ego.’ \p “Abhagya bhaaye bhakamubhuurya, ‘Mbe oreenda tugye twiihe ekitoki kiyo?’ \p \v 29 “Neewe akabhuga kubha, ‘Zeyi, mutakiiha, eraabhe murakiiha ekitoki, muranagya mukiiha hamwe ne engano. \v 30 Mutige bhyoosi bhikure hamwe, tee okugesa. Eriibhaga riyo, ndabhabhuurira abhagesi kubha bhakumanie hiinga ekitoki no okukibhoha mubhibha okumara bhabhyookye. Niho bhanagye okugesa engano no okuyibhiika mukitara kyaane.’ ” \s Ekireengyo kye etetere ye eharadaari \r (Mariko 4:30-34; Ruuka 13:18-19) \p \v 31 Yeesu akabhabhuurira ekireengyo ekiindi, akabhuga, “Obhutemi bhwa mwiisaaro bhutuubheeni kye etetere ye eharadaari\f + \fr 13:31 \fr*\fk Etetere ye eharadaari \fk*\ft ni katetere kasuuhu bhukongʼu.\ft*\f* yino omuutu yagegiri no okuyeemya mumuguundu gwaaye. \v 32 Akatetere kayo ni kasuuhu bhukongʼu kukira eziitetere eziindi zyoosi, nawe hano kakumera karakura karabha kakuru kukira ebhituutu bhyoosi bhino bhiri mumuguundu. Akatetere kayo karabha omuti omukuru guno ebhinyonyi bhikaaza no okwiikara mumasagya gaaku.” \s Ekireengyo kye ekibhwiisya \r (Ruuka 13:20-21) \p \v 33 Yeesu akabhabhuurira ekireengyo ekiindi, akabhuga, “Obhutemi bhwa mwiisaaro bhutuubheeni ne ekibhwiisya kino omukari yagegiri no okusaangya mubhisehi bhitatu bhyo obhutu bhwe engano, tee obhutu bhwoosi bhukasita.” \s Ekigirirye kya Yeesu okweegya kwe ebhireengyo \r (Mariko 4:33-34) \p \v 34 Yeesu yaari arabhuurira esaango ya abhaatu ameegyo gayo kwe ebhireengyo. Ataabheegirye kyokyoosi kutama okubhabhuurira kwe ebhireengyo. \v 35 Gayo gakakorerwa ego, okubha rikuunaane eriingʼana rino Taatabhugya yabhugiri kwe enzira yo omurooti waaye, \q “Ndakeerenia na abhaatu bhayo kwe enzira ye ebhireengyo. \q Ndabhabhuurira amangʼana gano gabhisirwe kweema okuteemwa kwe ekyaaro.”\f + \fr 13:35 \fr*\xt Rora Zaburi 78:2.\xt*\f* \s Ekireengyo kye ekitoki \p \v 36 Kyaamwe, Yeesu akaraga esaango ya abhaatu, akasikira munyuumba. Abhaanabheega bhaaye bhakamugyaku, bhakamubhuurira, “Tubhuurire obhugazuro bhwe ekireengyo kirya kye ekitoki kya mumuguundu.” \p \v 37 Yeesu akabhakyoora, “Omuutu wuno yabhuswiiri eziimbibho eziinzomu, ne enye Omwaana wo Omuutu. \v 38 Omuguundu ni kyaaro, eziimbibho eziinzomu ni bhaatu bho obhutemi bhwa Taatabhugya, ne ekitoki ni bhaatu bha Seetaani, omubhi wurya. \v 39 Omubhisa wuno yiiziri okweemya ekitoki ni Seetaani. Eriigesa ni bhuteero bhwe ekyaaro kino, na abhagesi ni bhamaraika bha Taatabhugya. \p \v 40 “Kya bhurya abhabhagati bha mumuguundu bhariiha no okwookya ekitoki mumuriro, niigo garaabhe kurusiku rwo obhuteero bhwe ekyaaro kino. \v 41 Enye Omwaana wo Omuutu, ndaragania bhamaraika bhaane, okubha bhakumanie kurwa mubhutemi bhwaane abhatemya bho obhubhi bhoosi hamwe na bhoosi bhano bhagirirye abharikyaabhu bhakore obhubhi. \v 42 Bhamaraika bhayo bhararekera bho obhubhi bhayo bhoosi mwiibheri ryo omuriro. Muyo nimwe bharabha bhararira no okusaanania ameeno. \v 43 Niho bhe eheene embere wa Taatabhugya, bharabha bharamesya kyeego omubhaso mubhutemi bhwa Wiise waabhu. Wa amatwi, yiitegeerere kisi!” \s Ebhireengyo bhitatu bhyo obhutemi bhwa mwiisaaro \p \v 44 Kyaamwe Yeesu akabhabhuurira ebhireengyo ebhiindi, akabhuga, “Obhutemi bhwa mwiisaaro bhutuubheeni ne ehata yino yaari ebhisirwe mumuguundu. Orusiku rumwe, omuutu akayibhona, akayibhisa kweeki. Ambe, kwo obhuzomererwa bhwaaye, akagya akagurya ebhigiro bhyoosi bhino yaari nabhyo, akagura omuguundu guyo. \p \v 45 “Kweeki, obhutemi bhwa mwiisaaro bhutuubheeni no omusuruzya owumwe wuno yagiiri kumoohya eziiruuru eziinzomu bhukongʼu. \v 46 Hano yabhweeni eruuru yimwe yo obhuguri bhukuru, akagya akagurya ebhigiro bhyoosi bhino yaari nabhyo, akagura eruuru yiyo. \p \v 47 “Kweeki, obhutemi bhwa mwiisaaro bhutuubheeni no orweero runo abhategi bhaategiri munyaanza. Orweero ruyo rukatiimbya eziiswe zya tuubho nzaru. \v 48 Hano orweero ruyo ruzwiiri, abhategi bhakarutira embarika we enyaanza. Kyaamwe, bhakiikara haasi, bhakakumania eziiswe eziinzomu, bhakatuura mubhisehi. Nawe eziiswe zino zitakweenderwa, bhakazirekera. \v 49 Ego niigo ekubha kurusiku rwo obhuteero bhwe ekyaaro kino. Bhamaraika bharaaza no okutwaanikania abhatemya bho obhubhi na bhano bhaari bheene heene embere wa Taatabhugya. \v 50 Kyaamwe bharabharekera abhatemya bho obhubhi mwiibheri ryo omuriro. Muyo nimwe bharabha bhararira no okusaanania ameeno.” \s Ameegyo amahya na ge ekare \p \v 51 Yeesu akabhuurya abhaanabheega bhaaye, “Mbe, mugamenyiri goosi gano nibhabhuuriiri?” \p Nabho bhakamukyoora, “Niigo, tumenyiri.” \p \v 52 Neewe akabhabhuurira, “Omweegya wowoosi we emigiro gya Musa wuno yeegiibhwe bhuzomu mumangʼana go obhutemi bhwa mwiisaaro, atuubheeni na mweene nyuumba wuno akuruusya muhata ebhigiro bhyaaye ebhihya ne ebhikuungu.” \s Yeesu araangwa Nazareeti \r (Mariko 6:1-6; Ruuka 4:16-30) \p \v 53 Hano Yeesu yamariri okuruusya ebhireengyo bhiyo, akatanura hayo, \v 54 akagya mukyaaro kyo owaabhu. Hano yaari mumugye gwa Nazareeti eyo, akataanga kweegya munyuumba ye esaango yo owaabhu. Abhaatu bhakaruguura bhukongʼu, bhakiibhuurya, “Omuutu wuno abhweeni hayi amangʼeeni gano? Na hayi abhweeni obhuturo bhwo okukora ebhitiika bhino? \v 55 Wuno tiwe omwaana wo omubhaazi wurya? Nina waabhu ti wuno akubhirikirwa Mariamu? Na bhawamwaabhu ti nibho Yaakobo, Yusufu, Simooni na Yuuda? \v 56 Na abhasubhaati bhaaye bhatari nibho bhano twiikeeri nabho eno? Ambe, abhweeni hayi amangʼana goosi gano?” \p \v 57 Abhaatu bhayo bhakabhiihirirwa, bhakaanga kumwiikirirya. Niho Yeesu akabhabhuurira, “Abhaatu bharasuuka omurooti hohoosi harya, nawe muroobho yaaye kasi enyuumba yaaye, bhatakumusuuka.” \v 58 Ambe, Yeesu ataakoriri ebhitiika bhyaaru eyo, kwo okubha abhaatu bhayo bhataamwiikiriirye. \c 14 \s Oruku rwa Yohana Omubatiizi \r (Mariko 6:14-29; Ruuka 9:7-9) \p \v 1 Eriibhaga riyo, omutemi Herode Antipasi\f + \fr 14:1 \fr*\fk Herode Antipasi\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* yaari omukaangati we ekyaaro kya Gariraaya. Hano yiigwiiri iguru ya amahokya gano Yeesu yaari akoriri, \v 2 akabhabhuurira abhabhagati bhaaye, “Omuutu wuyo ni Yohana Omubatiizi! Hamwe aryookiri okurwa kubhaku! Nikyo ekigirye ano obhunagya bhwo okukora ebhitiika.” \p \v 3 Herode akagaamba ego, kwo okubha ewe omweene yaari amugwaatiri Yohana, akamubhoha no okumutuura munyuumba ya abhabhohwa. Herode yaari amubhohiri, kwa amangʼana ga Yohana iguru yo obhukweererani bhwa Herode na Herodia. Herodia wuyo, kubhutaangiro yaari omukari wa Firipo, wamwaabhu omusuuhu Herode. \v 4 Kwe ekigirirye kiyo, Yohana yaari aramubhuurira Herode, “Emigiro gya Taatabhugya gitakwiikirirya okumukweera omukari wa wamweenyu.”\f + \fr 14:4 \fr*\xt Rora Abharaawi 18:16, 20:21.\xt*\f* \v 5 Ambe, Herode yaari aramoohya enzira yo okumwiita Yohana, nawe yaari aroobhoha abhaatu kwo okubha bhakamwiikirirya Yohana kubha omurooti wa Taatabhugya. \p \v 6 Eriibhaga rye enyaangi yo okwiibhurwa kwa Herode, omuukya wa Herodia akaaza akabhina embere wa abhagini. Herode akazomererwa bhukongʼu. \v 7 Niho akamuragira kwo obhwiirahiri okumuha kyokyoosi kino araamusabhe. \v 8 Omuukya wuyo akasiigiriribhwa na nina, akamubhuurira Herode, “Niha hano omutwe gwa Yohana Omubatiizi kuruhuungo.” \v 9 Omutemi Herode akabha ne ebhigoongi bhukongʼu, nawe kwe ekigirirye yaari yiirahiiri embere ya abhagini bhaaye, akaswaagya kubha omuukya ahaabhwe. \v 10 Ambe, Herode akaragania omuutu agye munyuumba ya abhabhohwa, amutine Yohana omutwe. \v 11 Kyaamwe akakyoora no omutwe gwa Yohana kuruhuungo, akamuha omuukya wuyo, neewe akamuhirira nina waabhu. \v 12 Hano abhaanabheega bha Yohana bhiigwiiri amangʼana gayo, bhakaaza kugega ekituundu, bhakagya kukibhiika. Kyaamwe, bhakagya kumubhuurira Yeesu goosi gano gaatuukiri. \s Yeesu arariisya kukira abhaatu bhikwe bhitaano \r (Mariko 6:30-44; Ruuka 9:10-17; Yohana 6:1-14) \p \v 13 Hano Yeesu yiigwiiri gayo goosi, akatanura hayo no obhwaato, akagya kibhezo. Nawe eriibhaga abhaatu bhakiigwa hagiro hano agiiri, bhakahuruka mumigye gyaabhu, bhakagya kwa amaguru okumutuniirira Yeesu. \v 14 Ambe, hano yiikiri mubhwaato, akarora esaango ekuru ya abhaatu. Akabharorera ebhigoongi no okuhorya abharweeri bhaabhu. \p \v 15 Hano kwabheeri engoroobha, abhaanabheega bhaaye bhakaaza kumubhuurira Yeesu, “Hano turi mwiitirigo no obhutiku bhuhikiri. Obharage abhaatu bhano, bhagye mumigye bhiigurire ebhyaakurya.” \p \v 16 Yeesu akabhakyoora, “Bhatakweenderwa kugya. Emwe, mubhahe ebhyaakurya.” \p \v 17 Neebho bhakamukyoora, “Tutana kigiro! Tunagyo emikaate etaano ne eziiswe ibhiri ego.” \p \v 18 Yeesu akabhabhuurira, “Munireetere hano.” \v 19 Ambe, akabhaswaagya abhaatu bharya kubha bhiikare haasi mubhunyaaki. Akagega emikaate etaano girya ne eziiswe ibhiri zirya, akaroreerera mwiisaaro, akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya.” Kyaamwe akagibhega emikaate, akabhaha abhaanabheega bhaaye hamwe ne eziiswe, neebho bhakatwaanira abhaatu. \v 20 Abhaatu bhoosi bhakarya, bhakiiguta. Kyaamwe, abhaanabheega bhaaye bhakakumania amasaagyo, bhakiizurya ebhikapu ikumi na bhibhiri. \v 21 Abhaatu bhano bhaariiri ebhyaakurya bhirya, bhaari abhasubhe kye ebhikwe bhitaano (5,000), kutama okubhara abhakari na abhaana. \s Yeesu arageenda iguru wa amaanzi \r (Mariko 6:45-52; Yohana 6:16-21) \p \v 22 Hayohayo, Yeesu akaswaagya abhaanabheega bhaaye kubha, bhasikire mubhwaato, bhakaangate bhagye omwaambuko gwe enyaanza, eriibhaga ewe yaari akyabharaga esaango ya abhaatu. \v 23 Hano Yeesu yamariri okubharaga esaango yirya ya abhaatu, akatiira mukiguru omweene ego kugya kusabha. Kweego, hano obhutiku bhwasikiiri, yaari akyaari eyo mukiguru omweene. \v 24 Eriibhaga riyo, obhwaato bhurya bhwaari bhuhikiri kure gatigati ye enyaanza, nawe amabhooka gaari garabhutema, kwo okubha obhukama bhwaari bhurabhuhuna. \p \v 25 Etabhoori zuri, ekorokoome eri haguhi kugaamba, Yeesu akahika hano abhaanabheega bhaaye bhaari, eno arageenda iguru wa amaanzi. \v 26 Hano abhaanabheega bhaaye bhaamuruuzi Yeesu arageenda iguru wa amaanzi, bhakahaha bhukongʼu, no okutema ekituri bharabhuga, “Guno ni musaambwa!” \p \v 27 Hayohayo, Yeesu akabhabhuurira, “Muteme ekubhi, mutoobhoha! Neenye.” \p \v 28 Petero akamukyoora, “Ee Omukuru, eraabhe ni naawe eheene, onibhuurire kubha niize owaazo, eno ndageenda iguru wa amaanzi.” \p \v 29 Yeesu akamukyoora, “Nawuuze!” \p Ambe, Petero akiituuma mubhwaato, akataanga kugeenda iguru wa amaanzi kugya ku Yeesu. \v 30 Nawe eriibhaga obhukama bhuhaari bhwamuhuniri, Petero akoobhoha bhukongʼu, akeema okutubhira mumaanzi. Akarira kwe eriiraka, “Ee Omukuru, onituurye!” \p \v 31 Hayohayo, Yeesu akagororokya okubhoko, akamugwaata, akamubhuurira, “Awe wo obhwiikirirya bhusuuhu, kwaki okahaha?” \p \v 32 Hano Yeesu na Petero bhaatiiriri mubhwaato, obhukama bhukahoreera. \v 33 Ambe, abhaanabheega bhano bhaari mubhwaato, bhakamuseengera Yeesu. Bhakabhuga, “Eheene, awe ni Mwaana wa Taatabhugya!”\f + \fr 14:33 \fr*\fk Omwaana wa Taatabhugya\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \s Yeesu arahorya abharweeri bha Genesareeti \r (Mariko 6:53-56) \p \v 34 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaambukiri enyaanza, bhakahika ekyaaro kya Genesareeti. \v 35 Hano abhaatu bha ahagiro hayo bhaamumenyiri kubha ni Yeesu, bhakaraarika amangʼana gaaye ahagiro hoosi. Ambe, abhaatu bhakaaza na bhakamureetera Yeesu abharweeri bhaabhu bhoosi. \v 36 Neebho bhakamusabha Yeesu abhiikirirye abharweeri bhakunieku naabhe omuriingo gwo omweenda gwaaye. Niho abharweeri bhoosi bhano bhaakuniryeku, bhakahora. \c 15 \s Yeesu araanga ameegyo ga Abhafarisayo \r (Mariko 7:1-13) \p \v 1 Ambe, Abhafarisayo abharebhe na abheegya bhe emigiro gya Musa bhakarweera Yerusaremu bhakaaza ku Yeesu, bhakamubhuurya, \v 2 “Kwaki abhaanabheega bhaazo bharasarya eziisiira zino bhazaazi bheetu bhakatutigira? Bhayo bhararya ebhyaakurya, nawe bhatakwiisaabha amabhoko gaabhu kyeego ekweenderwa!”\f + \fr 15:2 \fr*\fk Bhatakwiisaabha amabhoko gaabhu kyeego ekweenderwa\fk*\ft , eramenyeekererya obhwiisaabhi bhuno bhwaari esiira ye Ekiyahudi kwiiguru yo okwiiyeerya amabhoko.\ft*\f* \p \v 3 Yeesu akabhakyoora, “Kwaki na neemwe murasarya obhuswaagyo bhwa Taatabhugya kwo okutuniirira eziisiira zyeenyu? \v 4 Taatabhugya abhugiri, ‘Obhasuuke wuuso na nyoko weenyu.’\f + \fr 15:4a \fr*\xt Rora Okurwa 20:12; Obhuhiiti bhwe Emigiro 5:16.\xt*\f* Kweeki abhugiri, ‘Wowoosi wuno akumutuka wiise kasi nyoko waabhu, areenderwa yiitwe.’\f + \fr 15:4b \fr*\xt Rora Okurwa 21:17; Abharaawi 20:9.\xt*\f* \v 5 Nawe emwe murabhuga kubha, omuutu ariikiriribhwa kumubhuurira wiise kasi nina waabhu, ‘Ebhigiro bhino niari ndanagya okukusakirya, nimariri okubhiruusya ku Taatabhugya.’ \v 6 Kweego mureegya kubha, omuutu atakweenderwa kumusuuka wiise kasi nina waabhu. Nawe kuyo nikwe okuzeera engʼana ya Taatabhugya kwo okutuniirira eziisiira zyeenyu. \v 7 Emwe abhabheehi! Taatabhugya akagaamba obhuheene iguru weenyu okuhitira omurooti waaye Isaya, \q \v 8 ‘Abhaatu bhano bharanisuuka kwa amangʼana ego, \q nawe eziikoro zyaabhu ziri kure neenye. \q \v 9 Bharaniseengera bhusa, \q kwo okubha bhareegya obhuswaagyo bhwa abhaatu \q kyamuna ni bhwa Taatabhugya.’\f + \fr 15:9 \fr*\xt Rora Isaya 29:13.\xt*\f* ” \s Amangʼana gano gakumukira omuutu \r (Mariko 7:14-23) \p \v 10 Ambe, Yeesu akabhirikira esaango ya abhaatu, akabhabhuurira, \v 11 “Muniitegeerere bhuzomu, na mumenye amangʼana gano nikubhabhuurira! Bhitari bhigiro bhino bhikusikira mumunwa nibhyo bhikumukira omuutu. Nawe, amangʼana gano gakurwa mumunwa, nigo gakumukira omuutu.” \p \v 12 Niho abhaanabheega bha Yeesu bhakagya kweewe, bhakamubhuurya, “Omenyiri kubha Abhafarisayo hano bhakiigwa amangʼana gaazo, bhakabhiihirirwa bhukongʼu?” \p \v 13 Yeesu akabhakyoora, “Ebhituutu bhyobhyoosi bhino Taata waane wa mwiisaaro ataabhyeemirye, arabhiiha. \v 14 Mubhatige bhayo! Ebho ni kya abhakaangati abhahoku bhano bhakukaangata abhahoku. Eraabhe omuhoku arakaangata omuhoku omurikyaaye, bhoosi bhabhiri bharatubhira mwiiruuma.” \p \v 15 Ambe, Petero akamubhuurira Yeesu, “Tugarurire ekireengyo kiyo.” \p \v 16 Yeesu akamukyoora, “Naabhe emwe mutana amangʼeeni go okumenya ekireengyo kirya? \v 17 Mutamenyiri kubha kyokyoosi kino kikusikira mumunwa, kihaasikira muunda yo omuutu, kyaamwe kihaareka mumubhiri gwaaye? \v 18 Nawe kyokyoosi kino kikureka mumunwa gwo omuutu, kirarwa mukoro yaaye. Kiyo nikyo kikugirya omuutu kubha makire. \v 19 Mukoro yo omuutu, nimwe muyo gakurwa amiiseego mabhiihu, obhwiiti, obhuseebheeti, obhutuungiri, obhwiibhi, obhumenyeekererya bhwo orurimi na amatuki. \v 20 Goosi gayo, nigo gano gakumukora omuutu kubha makire. Nawe omuutu atakunagya kubha makire kwe ekigirirye kyo okurya ebhyaakurya akyaari okwiisaabha amabhoko kyeego ekweenderwa.” \s Obhwiikirirya bhukuru bhwo omukari wumwe wuno atari Omuyahudi \r (Mariko 7:24-30) \p \v 21 Ambe, Yeesu akatanura hayo, akagya haguhi ne emigye gya Tiro na Sidooni. \v 22 Niho akasikana no omukari wumwe, yaari ni Mukanaani we eyo. Akaaza ku Yeesu, akabhirikira kwe eriiraka, “Ee Omukuru, Omwaana wo omutemi Daudi,\f + \fr 15:22 \fr*\ft Abhayahudi bhaari bhariisiga kubha Masiya akarwa mukisyooko kyo omutemi Daudi, wuno akuhorya amarweeri gaabhu. \ft*\xt Rora Zaburi 89:3-37; Yeremia 23:5-6; Ezekieri 34:23-24. \xt*\ft Rora \ft*\it Omwaana wa Daudi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* onirorere ebhigoongi! Muukya waane atiirirwe bhukongʼu ne eriisaambwa eriibhi.” \p \v 23 Nawe Yeesu ataamukyooriri engʼana yoyoosi. Kyaamwe, abhaanabheega bhaaye bhakaaza no okumusabha, “Omubhuurire omukari wuno agye, kwo okubha aratema ekituri eno aratutuniirira inyuma.” \p \v 24 Akabhakyoora, “Taatabhugya yaanitumiri kwiiguru ya Abhiiziraeri ego, bhari kye eziingʼoondu zino zibhuriri.” \p \v 25 Omukari wuyo akamwiisukira Yeesu, akiihigama embere waaye, akamusabha, “Ee Omukuru, onisakirye!” \p \v 26 Akamukyoora, “Etari bhuzomu kugega ebhyaakurya bhya abhaana no okuzirekerera eziimbwa.”\f + \fr 15:26 \fr*\fk Kugega ebhyaakurya bhya abhaana no okuzirekerera eziimbwa\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni kubha Abhayahudi bhabhone obhusakiribhwa hiinga bhakyaari okubhona abhaatu bhano bhatari Abhayahudi.\ft*\f* \p \v 27 Omukari wuyo akabhuga, “Niigo eri Omukuru, nawe naabhe eziimbwa nazyo zirarya amasaagyo gano gakutoondobhoka haasi okurwa kwiigari rya abhakuru bhaabhu.” \p \v 28 Yeesu akamukyoora, “Ee omukari, obhwiikirirya bhwaazo ni bhukuru! Taatabhugya akukorere kyeego okweenda.” Hayohayo, omuukya waaye akahora. \s Yeesu arahorya abharweeri bhaaru \p \v 29 Yeesu akatanura hayo, akagya kuhitira embarika ye Enyaanza ya Gariraaya. Akatiira mukiguru no okwiikara eyo. \v 30 Abhaatu bhaaru bhukongʼu bhakagya ku Yeesu, bhakamureetera amagata, abhahoku, abharema, amamuumu na abharweeri abhaandi bhaaru. Abhaatu bhayo bhakatuura abharweeri bhayo haguhi na amaguru ga Yeesu, neewe akabhahorya. \v 31 Abhaatu bhakaruguura bhukongʼu hano bhaaruuzi amamuumu garakeerenia, abharema bhahoriri, amagata garageenda na abhahoku bhararora. Bhakataanga okumukumya Taatabhugya wa Abhiiziraeri. \s Yeesu arariisya abhaatu kukira ebhikwe bhine \r (Mariko 8:1-10) \p \v 32 Niho Yeesu akabhabhirikira abhaanabheega bhaaye, akabhabhuurira, “Ndabharorera ebhigoongi abhaatu bhano, twiikeeri nabho eziisiku isatu na bhoono bhatana ebhyaakurya bhyobhyoosi. Nitakweenda nibharage bhagye bhane enzara, kwo okubha abhaandi bharatura kuseezeka munzira.” \p \v 33 Abhaanabheega bhaaye bhakamubhuurya, “Mbe, turi mwiitirigo hano, na abhaatu ni bhaaru. Turatura kubhona hayi ebhyaakurya bhyo okwiisa okubhiigutya abhaatu bhano bhoosi?” \p \v 34 Yeesu akabhabhuurya, “Mune emikaate eriinge?” \p Bhakamukyoora, “Tune emikaate muhuungati ne eziiswe suuhwiigo.” \p \v 35 Ambe, Yeesu akaswaagya abhaatu bhoosi bhiikare haasi. \v 36 Akagega emikaate muhuungati girya ne eziiswe zirya, akamubhuurira Taatabhugya, “Ozomirye.” Kyaamwe, akabhega, akabhaha abhaanabheega bhaaye, nabho abhaanabheega bhakabhatwaanira abhaatu. \v 37 Abhaatu bhoosi bhakarya, bhakiiguta. Kyaamwe, abhaanabheega bhakakumania amasaagyo, bhakiizurya ebhisehi muhuungati. \v 38 Abhaatu bhano bhaariiri ebhyaakurya bhirya bhaari bhasubhe bhikwe bhine (4,000), abhakari na abhaana bhataabharirwe. \v 39 Ambe, Yeesu akabharaga abhaatu bharya, akatiira mubhwaato, akagya orubhaara rwa Magadaani. \c 16 \s Abhafarisayo na Abhasadukayo bhareenda ekyeerekenio kurwa ku Yeesu \r (Mariko 8:11-13; Ruuka 12:54-56) \p \v 1 Abhafarisayo na Abhasadukayo bhakagya kumusakya Yeesu. Bhakamusabha akore ekyeerekenio okurwa mwiisaaro kino kikweerekya kubha arwiiri ku Taatabhugya. \v 2 Yeesu akabhakyoora, [“Eriibhaga rye engoroobha, emwe muranagya okugaamba, ‘Izo eriibhaga ryo obhukama rirabha izomu, kwo okubha eriisaaro ni kaangaaru.’ \v 3 Nawe orusiku oruundi rwe etabhoori muranagya okugaamba kubha, ‘Reero embura yo obhukama eratweeka, kwo okubha eriisaaro ni mwaamu na amasaaro giizwiiri eyo.’ Kweego eheene, emwe muranagya okumenya ebhyeerekenio bhye eriisaaro, nawe mutakunagya okumenya ebhyeerekenio bhye eriibhaga rino!] \v 4 Emwe ni rwiibhuro rwa abhaatu abhabhi na mutari abhaheene embere wa Taatabhugya, nikyo kikugirya mureenda ekyeerekenio! Nitakubheerekya ekyeerekenio kyokyoosi. Nawe ekyeerekenio kimwe kino muraarore ni kya kirya Taatabhugya yakoriri kumurooti Yoona.” Niho Yeesu akabhatiga, akatanura okurwa hayo. \s Ameegyo mabhiihu ga Abhafarisayo na Abhasadukayo \r (Mariko 8:14-21) \p \v 5 Ambe, abhaanabheega bha Yeesu bhakaambuka enyaanza, nawe bhaari bheebhiri kugega emikaate. \v 6 Yeesu akabhabhuurira, “Mwiiriihe ne ekibhwiisya kya Abhafarisayo na Abhasadukayo.” \p \v 7 Abhaanabheega bhaaye bhakataanga okukeerenia abheene kwa abheene, bhakubhuga, “Arabhuga ego, kwo okubha tutaagegiri emikaate.” \p \v 8 Yeesu akamenya gano bhaari bhakukeerenia, akabhuga, “Emwe bho obhwiikirirya bhusuuhu! Kwaki murakeerenia abheene kwa abheene kubha mutana emikaate? \v 9 Tee bhoono, mutamenyiri? Mutakuhiita kyeego abhaatu bhikwe bhitaano (5,000) bhakiiguta kwe emikaate etaano girya? Mukiizurya ebhisehi bhiriinge bhya amasaagyo? \v 10 Kasi mutakuhiita emikaate muhuungati girya kwa abhaatu bhikwe bhine (4,000)? Mukiizurya ebhisehi bhiriinge bhya amasaagyo? \v 11 Ndora mutamenyiri kubha gano nibhugiri gatari iguru we emikaate? Ambe, kino nikugaamba ni kubha, mwiiriihe ne ekibhwiisya kya Abhafarisayo na Abhasadukayo.” \v 12 Niho, abhaanabheega bhaaye bhakamenyeekererya kubha ataari arakeerenia iguru ye ekibhwiisya kye emikaate, nawe bhiiriihe na ameegyo go orurimi ga Abhafarisayo na Abhasadukayo. \s Petero ariikirirya kubha Yeesu niwe Masiya \r (Mariko 8:27-30; Ruuka 9:18-21) \p \v 13 Hano Yeesu yahikiri ahagiro hano haari hakubhirikirwa Kaisaria-Firipi, akabhabhuurya abhaanabheega bhaaye, “Abhaatu bharabhuga kubha, enye Omwaana wo Omuutu, ni weewi?” \p \v 14 Bhakamukyoora, “Abhaandi bharabhuga awe naawe Yohana Omubatiizi, na abhaandi bharabhuga awe naawe Eriya kasi Yeremia, kasi owumwe gati wa abharooti bha Taatabhugya.” \p \v 15 Yeesu akabhabhuurya, “Na neemwe murabhuga enye ni weewi?” \p \v 16 Simooni Petero akamukyoora, “Awe naawe Masiya, Omwaana wa Taatabhugya wuno ari muhoru.” \p \v 17 Yeesu akamubhuurira Petero, “Ee Simooni omwaana wa Yoona, otweereerwe ebhite, kwo okubha atariho omuutu wuno akukuundukuriiri obhuheene bhuyo, nawe ni Taata waane wa mwiisaaro. \v 18 Enye ndakubhuurira Petero\f + \fr 16:18 \fr*\fk Petero\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni \ft*\fqa riitare.\fqa*\f* kubha, awe naawe eriitare, ni iguru we eriitare rino, niho nikwoomboka ekanisa yaane, na amanaga go oruku gatakurihiza na rumwe. \v 19 Enye ndakuha emisiimo gyo obhutemi bhwa mwiisaaro. Kweego, amangʼana gogoosi gano okugarekya mukyaaro kino, Taatabhugya wuno ari mwiisaaro arabha agarekirye. Kweeki, gogoosi gano okugiikirirya mukyaaro kino, Taatabhugya wuno ari mwiisaaro arabha agiikiriirye.”\f + \fr 16:19 \fr*\xt Rora Mataayo 18:18.\xt*\f* \v 20 Niho Yeesu akarekya abhaanabheega bhaaye kubha, bhataaza bhakamubhuurira muutu wowoosi kubha ewe niwe Masiya. \s Yeesu arakeerenerya iguru yo okukwa no okuryooka kwaaye \r (Mariko 8:31–9:1; Ruuka 9:22-27) \p \v 21 Kweemera eriibhaga riyo, Yeesu akataanga okubhabhuurira abhaanabheega bhaaye kubhweero kubha, kwo obhuseegi bhwa Taatabhugya areenderwa agye Yerusaremu, no okubhona enyaako nzaru. Kweeki areenderwa anyaakibhwe na abhakaruka bha Abhayahudi na abhakuru bha abhaseengeri na abheegya bhe emigiro, tee yiitwe. Nawe orusiku rwa katatu, araryookibhwa. \v 22 Niho, Petero akamugega Yeesu kibhezo, akataanga okumurekya, “Ee Omukuru, Taatabhugya agateere kure gayo! Gataaza gakubhone gayo!” \p \v 23 Nawe Yeesu akamwiikibhukira Petero, akamubhuurira, “Seetaani, noogye inyuma waane! Orasakya kunirekya kukora obhuseegi bhwa Taatabhugya! Awe otakugania ga Taatabhugya, nawe oragania ga abhaatu.” \p \v 24 Ambe, Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Omuutu wowoosi wuno akweenda kunituniirira, areenderwa yiiyaange omweene, agege omusaraba gwaaye, anituniirire. \v 25 Omuutu wowoosi wuno akweenda kutuurya obhwiikari bhwaaye omweene, arabhubhurya. Nawe omuutu wowoosi wuno araabhurye obhwiikari bhwaaye kwiiguru waane, wuyo niwe araabhubhone. \v 26 Angu, omuutu arabhona bhweeraki eraabhe abhweeni ebhigiro bhyoosi bhye ekyaaro kino, nawe abhurirye obhuhoru bhwaaye bhwa kirakeego? Kitariho ekigiro kino kikunagya okumukyoorerya obhuhoru bhuyo. \v 27 Enye Omwaana wo Omuutu, ndaaza hamwe na maraika bhaane mubhuguungo bhwa Taata waane. Niho ndaabharihe abhaatu bhoosi kuriingʼaana na amahokya gaabhu. \v 28 Ndabhabhuurira obhuheene, bhariho abhamwe gati weenyu bhano bhatakukwa bhakyaari kunirora enye Omwaana wo Omuutu, nikuuza kubhutemi bhwaane.” \c 17 \s Obhukuru bhwa Yeesu bhurarorekana iguru we ekiguru \r (Mariko 9:2-13; Ruuka 9:28-36) \p \v 1 Hano zyahitiri eziisiku isaasabha, Yeesu akagega Petero, Yaakobo na Yohana, akatiira nabho mukiguru ekitaambi, kibhezo. \v 2 Hano bhaari hayo, Yeesu akakyoorwa embere waabhu. Obhusyo bhwaaye bhukabhara kyeego eryoobha ne eziingibho zyaaye zikabha ndabhu bhukongʼu kyo obhweero. \v 3 Hayohayo, bhakatuukira Musa na Eriya\f + \fr 17:3 \fr*\fk Musa na Eriya \fk*\ft bhaari abharooti abhakuru. Musa akabhakaangata Abhiiziraeri okurwa Misiri kugya Iziraeri. Na Eriya yaari bharamwiiseegera kubha arakyoora mukyaaro eriibhaga akyaari kuuza Masiya. \ft*\xt Rora Maraaki 4:5.\xt*\f* bhakabha bharakeerenia neewe. \p \v 4 Niho Petero akamubhuurira Yeesu, “Ee Omukuru, ni kisi etwe kubha hano. Eraabhe oriikirirya, ndoomboka hano ebhihuuna bhitatu. Ekimwe kibhe ekyaazo, ekiindi kibhe kya Musa, ne ekiindi kibhe kya Eriya.” \p \v 5 Hano Petero yaakyagaamba, kituukiro, eriisaaro rikiituuma riramesya no okubhakuundikirya. Kyaamwe bhakiigwa eriiraka okurwa mwiisaaro riyo rirabhuga, “Wuno niwe Omwaana waane omuseegwa, nizomereerwe neewe. Mubhe muramwiitegeerera!” \p \v 6 Hano abhaanabheega bhaaye bhiigwiiri gayo, bhakoobhoha bhukongʼu, bhakahigama haasi bhubhuumari. \v 7 Yeesu akiisuka haguhi nabho, akabhakuniaku, akabhabhuurira, “Mwiimeerere, mutoobhoha!” \v 8 Hano bhaaramukirye ameeso gaabhu, bhakamurora Yeesu asaagiri omweene ego. \p \v 9 Hano bhaari kwiituuma mukiguru hayo, Yeesu akabhaswaagya, “Mutaaza kubhuurira muutu wowoosi gano muruuzi, tee eriibhaga rino enye Omwaana wo Omuutu, ndaaryookibhwe okurwa mubhaku.” \p \v 10 Abhaanabheega bhayo bhakamubhuurya, “Kwaki abheegya bhe emigiro gya Musa bharabhuga kubha, ereenderwa Eriya yiize hiinga niho Masiya yiize?” \p \v 11 Yeesu akabhakyoora, “Niigo eri, Eriya areenderwa yiize hiinga okubha atuure kisi amangʼana goosi. \v 12 Nawe ndabhabhuurira Eriya\f + \fr 17:12 \fr*\ft Yeesu yaari aramuriingʼaania \ft*\fk Eriya \fk*\ft na Yohana Omubatiizi. Yohana akamukorera Yeesu enzira, emirimo Abhayahudi bhaari bhariisigira kubha Eriya woosi akore kyeego Yohana yakoriri.\ft*\f* amariri kuuza, nawe abhaatu bhataamumenyiri, bhakamukorera amabhi goosi gano bhakeenda. Egoego ne enye Omwaana wo Omuutu, ndanyaakibhwa mumabhoko gaabhu.” \v 13 Niho abhaanabheega bhaaye bhakamenyeekererya kubha Yeesu yaari arakeerenia iguru ya Yohana Omubatiizi. \s Yeesu arahorya omwaana wuno ane eriisaambwa eriibhi \r (Mariko 9:14-29; Ruuka 9:37-43) \p \v 14 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaakyooriri hano haari ne esaango ya abhaatu, omuutu wumwe akaaza ku Yeesu, akahigama embere waaye. \v 15 Akamubhuurira Yeesu, “Ee Omukuru, ndasabha omurorere ebhigoongi omwaana waane! Ano obhurweeri bhwe eriirimu, no obhurweeri bhuyo bhuramunyaakya bhukongʼu. Maanga maaru aragwa mumuriro kasi mumaanzi. \v 16 Nikamuhira kubhaanabheega bhaazo okubha bhamuhorye, nawe bhakatamwa.” \p \v 17 Yeesu akabhuga, “Emwe abhaatu bho orwiibhuro runo, mutana obhwiikirirya, ndiikara neemwe tee ryoori? Ndabhiigumiirirya tee ryoori? Mumureete hano omwaana wuyo.” \v 18 Hano bhaamureetiri, Yeesu akaheebha eriisaambwa eriibhi rino ryaari muusi waaye, neeryo rikarwamu. Hayohayo, omwaana akahora. \p \v 19 Kyaamwe abhaanabheega bha Yeesu bhakamugyaku kibhezo, bhakamubhuurya, “Kwaki tukatamwa okuriheebha eriisaambwa rirya?” \p \v 20 Neewe akabhakyoora, “Ni kwe ekigirirye kyo obhwiikirirya bhweenyu bhutakwiisa. Ndabhabhuurira obhuheene, eraabhe muungabheeri no obhwiikirirya bhusuuhu bhukongʼu kye etetere esuuhu bhukongʼu,\f + \fr 17:20 \fr*\fk Etetere esuuhu bhukongʼu \fk*\ft ku Kiyunaani ni \ft*\fqa tetere ye eharadaari.\fqa*\f* muungabhuuriiri ekiguru kino, ‘Noorwe hano, ogye harya,’ nakyo kiingagiiri. Kweego kitariho kigiro kino kitaari kuturikana kweemwe. [ \v 21 Hamwe na gayo, eriisaambwa kya riyo mutakunagya kuriheebha, nawe kwe enzira yo okusabha Taatabhugya no okwiisiitya ebhyaakurya.]” \s Yeesu arakeerenerya kweeki iguru yo okukwa no okuryooka kwaaye \r (Mariko 9:30-32; Ruuka 9:43b-45) \p \v 22 Hano Yeesu yaari hamwe na abhaanabheega bhaaye mukyaaro kya Gariraaya, akabhabhuurira, “Enye Omwaana wo Omuutu, ndatuurwa mumabhoko ga abhaatu na bharaniita. Nawe kurusiku rwa katatu, Taatabhugya araniryoora.” \v 23 Hano abhaanabheega bhaaye bhiigwiiri gayo, bhakabha ne ebhigoongi bhukongʼu. \s Yeesu arariha eriigooti rye eriiseengerero \p \v 24 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaahikiri mumugye gwa Kaperinaumu, abhaatu abharebhe bhano bhaari bharatobhya eriigooti kwiiguru we eriiseengerero rya Taatabhugya,\f + \fr 17:24 \fr*\ft Eriibhaga riyo, Omuyahudi wowoosi omusubhe we emyaaka miroongo ebhiri (20) kasi kukiraho, yeendirwe kuriha eriigooti emyaaka gyoosi kwiiguru yo okukora \ft*\fk eriiseengerero rya Taatabhugya\fk*\ft . Eziimbirya ziyo zyaari kyeego amariho ge eziisiku ibhiri. \ft*\xt Rora Okurwa 30:13-16; 2 Amangʼana ge Eriibhaga 24:9-14; Nehemia 10:32.\xt*\f* bhakaaza ku Petero. Bhakamubhuurya, “Awe, omweegya weenyu neewe araruusya eriigooti rye eriiseengerero rya Taatabhugya?” \p \v 25 Petero akabhakyoora, “Niigo eri, araruusya.” \p Niho akasikira munyuumba. Nawe Petero yaakyaari kugaamba engʼana yoyoosi, Yeesu akeema okumubhuurya, “Ee Simooni, awe orarorabhwi? Abhatemi bha mukyaaro kino bharatobhya eriigooti kubhaatu bhaabhu kasi kubhaatu bhaandi?” \p \v 26 Petero akamukyoora, “Bharatobhya kubhaandi.” \p Yeesu akamubhuurira, “Eraabhe niigo eri, ambe abhaana bhaabhu bhaabhiirwe kuriha eriigooti. \v 27 Nawe tutaaza tukabhabhiihirirya abhaatu bhano, awe noogye munyaanza, orekere endobho mumaanzi. Niho eswe yo okutaanga yino oraagwaate, oyitaanurye omunwa, orabhonamu orubhirya. Ogege orubhirya ruyo, ogye orihe eriigooti ryaane ne eryaazo.” \c 18 \s Ni weewi wuno akubha omukuru? \r (Mariko 9:33-37; Ruuka 9:46-48) \p \v 1 Eriibhaga riyo, abhaanabheega bha Yeesu bhakamuuzaku, bhakamubhuurya, \v 2 “Ni weewi omukuru kukira abhaandi bhoosi mubhutemi bhwa mwiisaaro?” \p Yeesu akamubhirikira omwaana omusuuhu, akamwiimeererya gatigati waabhu. \v 3 Akabhabhuurira, “Ndabhabhuurira obhuheene, eraabhe mutakwiikyoora no okubha kya abhaana abhasuuhu, mutakusikira kimwe mubhutemi bhwa mwiisaaro. \v 4 Kweego, omuutu wowoosi wuno akwiiyiikya no okubha kyeego omwaana omusuuhu wuno, wuyo niwe araabhe omukuru mubhutemi bhwa mwiisaaro. \v 5 Kweeki, omuutu wowoosi wuno akumuginihya omwaana omusuuhu kya wuno kwe eriina ryaane, aniginihirye enye. \s Obhurekya iguru yo okubhagirya abhaatu kukora amabhiihu \r (Mariko 9:42-48; Ruuka 17:1-2) \p \v 6 “Nawe eraabhe ariho omuutu wuno araamubhurye owumwe wa abhasuuhu bhano, bhano bhakuniikirirya enye, akagirya akore ebhibhi, yiingabheeri kisi abhoherwe orubhwe mwiigoti no okurekerwa mukiryoonge kye enyaanza. \v 7 Muraaza kurora emwe abhaatu bhe ekyaaro kino, kwo okukora amangʼana gano gakugirya abhaatu bhakore ebhibhi! Obhusakya bhutakuturikana okutama kubhaho, nawe araaza kurora omuutu wuno akureeta obhusakya bhuyo! \v 8 Eraabhe ni kubhoko kwaazo kasi ni kuguru kwaazo nikwo kukugirya okore ebhibhi, okutine no okukurekera kure. Yiingabheeri kisi kusikira mubhuhoru bhwa kirakeego oribha murema, kukira kubha na amabhoko goosi abhiri kasi amaguru goosi abhiri, nawe okarekerwa mumuriro gwa kirakeego. \v 9 Kweeki, eraabhe ni riiso ryaazo niryo rikukugirya okore ebhibhi, oriihe no okurirekera kure! Yiingabheeri kisi kusikira mubhuhoru bhwa kirakeego one kitongʼo, kukira kubha na ameeso goosi abhiri, nawe okarekerwa mumuriro gwa nyaari.” \s Ekireengyo kye engʼoondu yino ebhuriri \r (Ruuka 15:3-7) \p \v 10 Yeesu akageenderera kubhabhuurira, “Mwiiriihe, mutarega owumwe wa abhasuuhu bhano! Ndabhabhuurira ego, kwo okubha bhamaraika bhaabhu bha mwiisaaro, eriibhaga ryoosi bharabhurora obhusyo bhwa Taata waane wa mwiisaaro. [ \v 11 Enye Omwaana wo Omuutu, niiziri mukyaaro okubha nibhatuurye abhaatu bhano bhabhuriri.] \p \v 12 “Muriiseegabhwi? Eraabhe omuutu ane eziingʼoondu igana rimwe (100), ne eyimwe gati waabhu ebhuriri, arakorabhwi? Arazitiga mubhiguru eziingʼoondu miroongo keenda na keenda (99), na aragya kuyikomya yirya ebhuriri? Eheene arakora! \v 13 Ndabhabhuurira obhuheene, eraabhe ayibhweeni, arazomererwa bhukongʼu kwe engʼoondu yino eyimwe, kukira eziingʼoondu zirya miroongo keenda na keenda (99) zino zitaabhuriri. \p \v 14 “Kweego ego, Wuuso weenyu wa mwiisaaro, atakweenda kubha naabhe owumwe wa abhasuuhu bhano abhure. \s Enzira yo okumurekya omwiikirirya wuno abhuriri \p \v 15 “Eraabhe omwiikirirya omurikyaazo akusariirye, noogye omurekye mukubha bhabhiri ego. Araakwiigwe, ambe orabha omubhweeni kweeki omwiikirirya omurikyaazo. \v 16 Nawe kyeego akyaari kukwiigwa, noogye omugege omuutu owuundi kasi abhaatu bhabhiri okubha ‘bhabheho abhamenyeekererya bhabhiri kasi bhatatu bho okumenyeekererya,’\f + \fr 18:16 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 19:15.\xt*\f* kyeego Amakaamo Amahoreeru gakubhuga. \v 17 Ne eraabhe atakubhiigwa bhayo, obhuurire abhaatu bhe ekanisa. Eraabhe atakwiigwa ekanisa, omwaahure kyo omuutu wuno atamumenyiri Taatabhugya kasi omutobhya we eriigooti. \p \v 18 “Ndabhabhuurira obhuheene, gogoosi gano mukugarekya mukyaaro kino, Taatabhugya wuno ari mwiisaaro arabha agarekirye. Kweeki, gogoosi gano mukugiikirirya mukyaaro kino, Taatabhugya wuno ari mwiisaaro arabha agiikiriirye.\f + \fr 18:18 \fr*\xt Rora Mataayo 16:19.\xt*\f* \v 19 Kweeki, ndabhabhuurira obhuheene, eraabhe abhabhiri gati weenyu bhariikirirania mukyaaro kino okusabha eriingʼana ryoryoosi, Taata waane wa mwiisaaro arabhakorera eriingʼana riyo. \v 20 Kwo okubha, hohoosi hano bhakubhaho naabhe abhaatu bhabhiri kasi bhatatu bhano bhiikumaniirye kwe eriina ryaane, na neenye ndabhaho hayo hamwe nabho.” \s Ekireengyo kyo omuutu wuno atakwaabhira \p \v 21 Niho Petero akaaza ku Yeesu, akamubhuurya, “Ee Omukuru, eraabhe omwiikirirya omurikyaane anisariirye, nireenderwa nimwaabhire kariinge? Nimwaabhire muhuungati koosi?” \p \v 22 Yeesu akamukyoora, “Nikubhuurire, etari muhuungati ego, nawe omwaabhire omurikyaazo muhuungati maanga miroongo muhuungati (70).\f + \fr 18:22 \fr*\fk Muhuungati maanga miroongo muhuungati\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni \ft*\fqa mwaabhire eriibhaga ryoosi.\fqa*\f* \p \v 23 “Ndabhabhuurira ego, kwo okubha obhutemi bhwa mwiisaaro bhutuubheeni ne ekireengyo kino. Yaari ariho omutemi wumwe wuno yeendiri okumenya obhubhari bhwe eziimbirya na abhagya bhaaye. \v 24 Hano omutemi yataangiri okubhara, akareeterwa omugya wumwe wuno yaari akutunibhwa eziimbirya nzaru bhukongʼu, eziitaraanta\f + \fr 18:24 \fr*\fk Eziitaraanta \fk*\ft ni mbirya zye ekare. Etaraanta yimwe yaari ya amariho ge emyaaka miroongo ebhiri (20).\ft*\f* ebhikwe ikumi (10,000). \v 25 Omugya wuyo, ataanagirye kuriha esiiri yiyo. Niho omutemi akaswaagya kubha omuutu wuno aguribhwe hamwe na mukaaye, abhaana bhaaye ne ebhigiro bhyoosi bhino yaari nabhyo, okubha arihe esiiri yaaye. \p \v 26 “Ambe, omugya wuyo akamuhigamira omutemi, akamukumiirirya, ‘Ndasabha oniigumiirire, ndakuriha esiiri yaazo yoosi!’ \v 27 Niho, omutemi akamurorera ebhigoongi omugya waaye, akamwaabhira esiiri yaaye yoosi, akamuhaatira agye owaaye. \p \v 28 “Hano omugya wuyo yarwiiri igutu, akamubhona omugya omurikyaaye wuno yaari aramutunia eziimbirya suuhu bhukongʼu, ekireengo kye eziidinaari\f + \fr 18:28 \fr*\fk Eziidinaari \fk*\ft ni mbirya zye ekare. Edinaari yimwe yaari ya amariho go orusiku rumwe rwe emirimo.\ft*\f* igana rimwe ego (100). Hayohayo, akamumamira mwiimiro, akamubhuurira, ‘Nirihe esiiri yaane!’ \p \v 29 “Omugya omurikyaaye akamuhigamira, akamukumiirirya, ‘Ndasabha oniigumiirire, ndakuriha esiiri yaazo!’ \v 30 Nawe akaanga, akagya okumubhoha omurikyaaye munyuumba ya abhabhohwa, tee eriibhaga rino araarihe esiiri yaaye. \p \v 31 “Hano abhagya abharikyaaye bhaaruuzi engʼana yiyo, bhakarumirirwa bhukongʼu muziikoro zyaabhu. Niho bhakagya kumutemi waabhu no kumubhuurira goosi gano gaakorekiri. \v 32 Niho omutemi akamubhirikira omugya wuno yamwaabhiiri esiiri yaaye, akamubhuurira, ‘Awe ni mugya omubhiihu bhukongʼu! Rora, hano wanisabhiri kubha nikwaabhire esiiri yaazo, nakwaabhiiri yoosi! \v 33 Mbe, na woosi otakweenderwa kumurorera ebhigoongi omugya omurikyaazo, kyeego enye nakuroreeri awe ebhigoongi?’ \v 34 Ambe, omutemi akabhiihirirwa bhukongʼu, akaragania abhasirikare bhaaye, bhamugwaate no okumutuura munyuumba ya abhabhohwa bhabhe bharamunyaakya, tee hano araarihe esiiri yoosi.” \p \v 35 Kyaamwe, Yeesu akamariirya kwo okugaamba, “Mumenye kubha naabhe Taata waane wa mwiisaaro, arabhakorera na neemwe egoego, eraabhe muraanga kumwaabhira omwiikirirya omurikyeenyu kwe eziikoro zyeenyu zyoosi.” \c 19 \s Yeesu areegya iguru yo okukweera no okutaana \r (Mariko 10:1-12) \p \v 1 Hano Yeesu yamariri okugaamba amangʼana gayo, akatanura Gariraaya eyo, akahita kumwaambuko gwe Ekitaaro kya Yorodaani kugya mukyaaro kya Yudea. \v 2 Abhaatu bhaaru bhakabha bharamutuniirira eyo, neewe akahorya abharweeri bhano bhaari gati waabhu. \p \v 3 Niho Abhafarisayo abharebhe bhakaaza ku Yeesu okubha bhamusakye. Bhakabhuga, “Mbe, emigiro gya Musa giriikirirya omusubhe okutaana na mukaaye kwe ekigirirye kyokyoosi kirya?” \p \v 4 Yeesu akabhakyoora, “Emwe mukyaari kusoma mu Makaamo Amahoreeru kubha, kweema obhweemero bhwo okuteemwa ekyaaro, ‘Taatabhugya akabhabhuumba omusubhe no omukari’?\f + \fr 19:4 \fr*\xt Rora Obhweemero 1:27.\xt*\f* \v 5 Niho Taatabhugya akabhuga, ‘Kwe ekigirirye kiyo, omusubhe aratiga wiise na nina waabhu, aragwaatana na mukaaye, na abhabhiri bhano bharabha mubhiri gumwe.’\f + \fr 19:5 \fr*\xt Rora Obhweemero 2:24.\xt*\f* \v 6 Ambe ndabhabhuurira, bhatakubha bhabhiri kweeki, nawe ni wumwe. Kweego abhaatu bhano Taatabhugya abhagwaateenie, omuutu ataaza kubhatwaanikania.” \p \v 7 Kweeki, Abhafarisayo bhayo bhakamubhuurya, “Eraabhe gano ni ge eheene, ambe ni kwaki Musa akaragania kubha omusubhe amuhe mukaaye enyaarubha yo okutaana no okumuheebha?” \p \v 8 Yeesu akabhakyoora, “Musa yabhiikiriirye kubha mutaane na abhakari bheenyu kwo okubha eziikoro zyeenyu ni kongʼu, nawe okweemera obhweemero, rino ritaari eriiseego rya Taatabhugya. \v 9 Enye ndabhabhuurira kubha, omuutu wowoosi wuno akutaana na mukaaye, nawe kwo obhutuungiri, no okukweera omukari owuundi, wuyo aseebheetiri, na wuno akumukweera wurya yatigirwe, aseebheetiri.” \p \v 10 Niho abhaanabheega bhaaye bhakamubhuurira, “Eraabhe niigo gari kumusubhe no omukari, ambe ni bhuzomu omuutu atakweera!” \p \v 11 Yeesu akabhakyoora, “Bhatari abhaatu bhoosi bharanagya okurisuungʼaana rino mukugaamba, nawe bharya bhano Taatabhugya abhaheeri obhuturo. \v 12 Ndagaamba ego, kwo okubha bhariho abhasubhe abhaandi bhano bhatakukweera bhakiibhurwa ni bhazigaru. Abhaandi bhatakukweera kwo okubha abhaatu bhabhakoriri abhazigaru. Kweeki bhariho na abhaandi bhano bhatakukweera kwo obhutemi bhwa mwiisaaro. Omuutu wowoosi wuno akunagya okurisuungʼaana eriingʼana riyo, na arisuungʼaane.” \s Yeesu arabhatweera ebhite abhaana abhasuuhu \r (Mariko 10:13-16; Ruuka 18:15-17) \p \v 13 Ambe, abhaatu abharebhe bhakabhareeta abhaana bhaabhu abhasuuhu ku Yeesu okubha abhatweere ebhite kwo okutuurira amabhoko no okubhasabhira. Kyaamwe abhaanabheega bhaaye bhakabharekya abhaatu bhayo. \p \v 14 Nawe Yeesu akabhuga, “Mubhatige abhaana abhasuuhu bhiize kweenye! Mutabharekya, kwo okubha obhutemi bhwa mwiisaaro ni bhwa abhaatu kya abhaana bhano.” \v 15 Yeesu akabhatweera ebhite abhaana bhayo, kyaamwe akatanura ahagiro hayo. \s Ni kukongʼu kumuniibhi kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya \r (Mariko 10:17-31; Ruuka 18:18-30) \p \v 16 Orusiku rumwe omumura owumwe akaaza ku Yeesu, akamubhuurya, “Ee Omweegya, nikore ngʼanaki enzomu okubha nibhone obhuhoru bhwa kirakeego?” \p \v 17 Yeesu akamukyoora, “Otakweenderwa kumbuurya enye kwiiguru ye engʼana enzomu. Bhuurya Taatabhugya, ewe omweene ego niwe omuzomu! Nawe kyeego okweenda kusikira mubhuhoru bhwa kirakeego, ogwaate obhuswaagyo bhwa Taatabhugya.” \p \v 18 Omumura wuyo akamubhuurya, “Bhuswaagyoki?” \p Yeesu akamukyoora, “Otiita, otaseebheeta, otiibha, otamenyeekererya orurimi, \v 19 obhasuuke wuuso na nyoko weenyu, no omuseege omurikyaazo kyeego wiiseegiri omweene.”\f + \fr 19:19 \fr*\xt Rora Okurwa 20:12-16; Abharaawi 19:18; Obhuhiiti bhwe Emigiro 5:16-20.\xt*\f* \p \v 20 Omumura wuyo akabhuga, “Obhuswaagyo bhwoosi bhuyo nibhugwaatiri. Nisuuhiirweki kweeki?” \p \v 21 Yeesu akamubhuurira, “Eraabhe oreenda kubha otana eriisoro, noogye ogurye ebhigiro bhyoosi bhino onabhyo, ne eziimbirya zino oraabhone, obhatwaanire abhataka. Oribha okoriri ego, orabha wiituuriiri ehata mwiisaaro. Okumara, wuuze onituniirire.” \v 22 Hano omumura wuyo yiigwiiri gayo, akatanura kwe ebhigoongi, kwo okubha yaari ne ebhigiro bhyaaru bhukongʼu. \p \v 23 Niho Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Ndabhabhuurira obhuheene, erabha kukongʼu kumuniibhi kusikira mubhutemi bhwa mwiisaaro. \v 24 Ndabhabhuurira kweeki, ni kunyoohu engamia okuhita mukibhaanga kyo orugera, kukira omuniibhi kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya.” \p \v 25 Hano abhaanabheega bhaaye bhiigwiiri ego, bhakaruguura bhukongʼu, bhakamubhuurya, “Ambe, eraabhe niigo gari, weewi wuno akunagya kutuuribhwa?” \p \v 26 Yeesu akabhamogorera, akabhabhuurira, “Kubhaatu riyo ritakuturikana, nawe ku Taatabhugya goosi garaturikana.” \p \v 27 Petero akamubhuurira, “Rora, etwe tukatiga ebhigiro bhyoosi, tukakutuniirira, neetwe turabhonaki?” \p \v 28 Yeesu akabhakyoora, “Ndabhabhuurira obhuheene, eriibhaga enye Omwaana wo Omuutu, ndabha niikeeri kukituumbi kyaane kyo obhuguungo mukyaaro kino kikuuza.\f + \fr 19:28 \fr*\xt Rora Danieri 7:9.\xt*\f* Ambe, eriibhaga riyo na neemwe bhano munituniiriiri, muriikara kubhituumbi bhyo obhutemi ikumi na bhibhiri, eno murabhaaha ebhisyooko ikumi na bhibhiri bhya Iziraeri. \v 29 Ambe, omuutu wowoosi wuno atigiri enyuumba, kasi abhamura bhaabhu, kasi abhasubhaati bhaaye, kasi wiise na nina waabhu, kasi abhaana bhaaye kasi emiguundu gyaaye kwiiguru waane, arasuungʼaana gayo goosi kwo obhwaaru kukiraho. Hamwe na gayo, arabhona obhuhoru bhwa kirakeego. \v 30 Nawe abhaaru bhano bhakurorekana ni bhakuru bhoono, bhatakubha no obhweera bhwobhwoosi mukyaaro kino kikuuza. Kweeki abhaaru bhano bhakurorekana bhatari bhakuru bhoono, bharabha bhakuru mukyaaro kino kikuuza.”\f + \fr 19:30 \fr*\ft Ekiyunaani kirabhuga, \ft*\fqa Abhaaru bho okutaanga bharabha bho obhuteero, na bhano bho obhuteero bharabha bho okutaanga.\fqa*\f* \c 20 \s Ekireengyo kyo okuriha abhahokya \p \v 1 Yeesu akageenderera okugaamba, “Obhutemi bhwa mwiisaaro bhutuubheeni na mweene muguundu wuno yarwiiri igutu etabhoori zuri okumoohya abhaatu bhamuhokeerye emirimo mumuguundu gwaaye gwe emizabibu. \v 2 Hano yabhabhweeni, akiikirirania nabho kubha omuutu wuyo woosi arihe edinaari yimwe, yino yaari omuheero gwo orusiku rumwe. Kyaamwe, akabharagania mumuguundu gwaaye. \p \v 3 “Hano ryahikiri eriibhaga rya katatu etabhoori, akagya kumuteera, akarora abhaatu abhaandi bhano bhatana mirimo. \v 4 Akabhabhuurira, ‘Na neemwe mugye mukore emirimo mumuguundu gwaane gwe emizabibu. Ndabhariha kyeego ekweenderwa.’ \v 5 Nabho bhakagya. \p “Ambe, hano ryahikiri eriibhaga rya kasaasabha, akagya kweeki okubhaha emirimo abhaatu abhaandi mumuguundu gwaaye. Na hano eziisa isatu zyahitiri, akakora ego kweeki. \v 6 Hano ryahikiri eriibhaga ryi ikumi na yimwe engoroobha, akahuruka igutu kweeki okugya kumuteera, akabhona abhaatu abhaandi bhatana mirimo. Akabhabhuurya, ‘Kwaki mwiimeereeri hano orusiku orugima mutana mirimo gyogyoosi?’ \p \v 7 “Nabho bhakamukyoora, ‘Atariho omuutu wuno akutuha emirimo.’ \p “Ewe akabhabhuurira, ‘Na neemwe mugye mukore emirimo mumuguundu gwaane gwe emizabibu.’ \p \v 8 “Hano ekiirima kyaataangiri kusikira, mweene muguundu akamubhuurira omwiimeerereri we emirimo gyaaye, akabhuga, ‘Obhabhirikire abhahokya bhoosi, obhahe omuheero gwaabhu. Hano okubhariha, otaange na abhahokya bhano bhiiziri mubhuteero no omariirye na bhano bhiiziri kubhutaangiro.’ \p \v 9 “Niho abhahokya bhano bhaataangiri emirimo engoroobha, bhakaaza bhakahaanwa edinaari yimwe yino yaari omuheero gwo orusiku rumwe. \v 10 Kweego abhabhagati bhano bhaataangiri emirimo etabhoori hano bhiiziri kugega emiheero gyaabhu, bhakiisiga okusuungʼaana kukira abharikyaabhu bhano bhaataangiri mubhuteero. Nawe bhoosi bhakarihwa orubhirya ruryarurya rwo omuheero gwo orusiku rumwe. \v 11 Kweego, eriibhaga bhaasuungʼaaniri omuheero gwaabhu, bhakataanga kuririirira kumweene muguundu, \v 12 bharabhuga, ‘Abhaatu bharya bhakoriri emirimo kwe eriibhaga rimwe ego! Bhoono ebheeribhwi otuheeri kuriingʼaana nabho, eriibhaga etwe tukoriri emirimo mikongʼu orusiku orugima no omubhaso gutuhweereeriku?’ \p \v 13 “Mweene muguundu akamukyoora owumwe wa abhahokya bhayo, ‘Ee musaani, nikyaari kukungʼeena kyokyoosi. Mbe, tutiikirireenie kubha orakora emirimo kwo omuheero gwo orusiku rumwe? \v 14 Gega eziimbirya zyaazo, ogye owaazo. Enye niseegiri okumuriha omuutu wo obhuteero omuheero guno gukuriingʼaana no ogwaazo. \v 15 Mbe, nitakwiikiriribhwa kuhokeerya eziimbirya zyaane kyeego nikweenda? Kasi orarora omugono kwo okubha enye ni muhaani bhukongʼu kubhaatu abhaandi?’ ” \p \v 16 Yeesu akamariirya kwo okugaamba, “Kweego, abhaatu bhano ni bho obhuteero, bharabha bho okutaanga, na bhano bho okutaanga, bharabha bho obhuteero.” \s Yeesu arakeerenerya katatu koosi iguru yo okukwa no okuryooka kwaaye \r (Mariko 10:32-34; Ruuka 18:31-34) \p \v 17 Hano Yeesu yaari munzira kugya Yerusaremu, akagya kibhezo na abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri, akabhabhuurira, \v 18 “Murore, bhoono tureerekera Yerusaremu. Niho, enye Omwaana wo Omuutu, ndatuurwa mumabhoko ga abhakuru bha abhaseengeri na mumabhoko ga abheegya bhe emigiro. Nabho bharanitinira ekiina kubha niitwe. \v 19 Mubhuteero, bharanituura mumabhoko ga abhaatu bhano bhatari Abhayahudi okubha bhanizabhure, bhaniteme emijariti no okunibhaamba kumusaraba. Nawe orusiku rwa katatu, Taatabhugya araniryoora.” \s Omukuru abhahokeerye bhano akubhakaangata \r (Mariko 10:35-45) \p \v 20 Niho, nina waabhu Yaakobo na Yohana, omukari wa Zebedaayo akaaza ku Yeesu hamwe na abhaana bhaaye bhabhiri, akahigama embere waaye, akamusabha amukorere kigiro kimwe. \v 21 Yeesu akamubhuurya, “Oreenda nikukorereki?” \p Neewe akamukyoora, “Ndasabha obhiikirirye abhaana bhaane bhano bhabhiri kubha, bhiikare kubhituumbi hamwe naawe mubhutemi bhwaazo, owumwe orubhaara rwo obhuryo no owuundi orubhaara rwo obhumosi.” \p \v 22 Yeesu akamukyoora, “Mutamenyiri gano mukusabha. Mbe, muranagya okukinyweera ekikoombe kye enyaako kino nikugya kukinyweera?” \p Bhakamukyoora, “Turanagya.” \p \v 23 Yeesu akabhabhuurira, “Eheene muranywa ekikoombe kye enyaako yaane, nawe okwiikara orubhaara rwaane rwo obhuryo kasi rwo obhumosi gutari murimo gwaane okubhiikirirya. Nawe Taatabhugya arabhaha bhano amariri kubhabhanura.” \p \v 24 Hano abhaanabheega abhaandi ikumi bhiigwiiri iguru ya riyo, bhakabhatiindira abharikyaabhu bhabhiri bhayo. \v 25 Niho Yeesu akabhabhirikira bhoosi hamwe, akabhabhuurira, “Mumenyiri kubha abhakaangati bhe ebhyaaro bharabhaaha abhaatu bhaabhu kwa amanaga, na bharabhakorya emirimo. \v 26 Nawe etaaza ekabha kweemwe ego. Omuutu wowoosi wuno akweenda kubha omukuru gati weenyu, areenderwa kubha omubhagati weenyu. \v 27 Kweeki, omuutu wuno akweenda kubha wo okutaanga gati weenyu, areenderwa abhe omugya weenyu.\f + \fr 20:27 \fr*\xt Rora Yohana 13:12-17.\xt*\f* \v 28 Ni kye enye Omwaana wo Omuutu, nitiiziri kuhokeeribhwa, nawe nikaaza kubhahokeerya abhaatu no okuruusya obhuhoru bhwaane, bhubhe endihi ya abhaatu bhaaru.” \s Yeesu arahorya abhahoku bhabhiri \r (Mariko 10:46-52; Ruuka 18:35-43) \p \v 29 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaari bharareka mumugye gwa Yeriko, esaango ekuru ya abhaatu ekamutuniirira. \v 30 Embarika we enzira yino Yeesu yaari akuhita, bhaari bhariho abhahoku bhabhiri. Ambe, hano bhakiigwa kubha Yeesu yaari arahita hayo, bhakabhirikira kwiiraka ikuru, “Ee Omukuru, Omwaana wo omutemi Daudi,\f + \fr 20:30 \fr*\xt Rora Mataayo 9:27.\xt*\f* turakusabha oturorere ebhigoongi!” \v 31 Esaango ya abhaatu ekabharekya kubha bhakire, nawe ebho bhakageenderera okubhirikira kwe eriiraka ikuru, “Ee Omukuru, Omwaana wo omutemi Daudi, turasabha oturorere ebhigoongi!” \p \v 32 Ambe, Yeesu akiimeerera, akabhabhirikira, akabhabhuurya, “Mureenda nibhakorereki?” \p \v 33 Abhahoku bhayo bhakamukyoora, “Ee Omukuru, tureenda ameeso geetu gahore!” \v 34 Niho Yeesu akabharorera ebhigoongi, akabhabhata ameeso gaabhu. Hayohayo, ameeso gaabhu gakahora, nabho bhakamutuniirira Yeesu. \c 21 \s Yeesu arasuungʼaanwa Yerusaremu kya Masiya \r (Mariko 11:1-11; Ruuka 19:28-40; Yohana 12:12-19) \p \v 1 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhiisukiiri Yerusaremu, haguhi mumugye gwa Betifage, mu Kiguru kye Emizeituni. Niho Yeesu akabharagania bhabhiri gati wa abhaanabheega bhaaye, akabhabhuurira, \v 2 “Mugeende mumugye guno guri embere weenyu. Hano muraasikire muyo, murarora etikiri ebhohirwe, hamwe ne ekimoori kyaku. Niho muzisibhure, munireetere hano. \v 3 Eraabhe omuutu wowoosi arabhabhuurya eriibhuuryo ryoryoosi, mumukyoore, ‘Omukuru arazyeenda,’ neewe arabhiikirirya muuze nazyo.” \p \v 4 Gayo gaakorekiri ego, okubha rikuunaane eriingʼana rino Taatabhugya yabhugiri kwe enzira yo omurooti waaye, \q \v 5 “Obhabhuurire abhaatu bha Sayuni,\f + \fr 21:5a \fr*\fk Sayuni \fk*\ft ni riina eriindi rya Yerusaremu.\ft*\f* \q ‘Murore, omutemi weenyu araaza kweemwe, ni munyoohu, \q araaza yiikeeri kutikiri, \q yino ene ekimoori.’ ”\f + \fr 21:5b \fr*\xt Rora Zakaria 9:9.\xt*\f* \p \v 6 Ambe, abhaanabheega bhaaye bhakagya, bhakakora kyeego Yeesu akabharagania. \v 7 Hano bhaakyooriri ku Yeesu ne etikiri yirya ne ekimoori kyaku, bhakabha bhaarirye emyeenda iguru we eziitikiri ziyo, na Yeesu akatiira, akiikara. \v 8 Haari ne esaango ekuru ya abhaatu, na abhaaru gati waabhu bhakaarya emyeenda gyaabhu kunzira. Abhaandi bhakatina amasagya ge emiti no okwaarya kunzira kwo okumusuuka Yeesu. \v 9 Abhaatu bhakamukaangatira Yeesu, na abhaandi bhakamutuniirira inyuma, bhakabhirikira kwa kwiinuurya kwiiraka ikuru, \q “Akumibhwe Omwaana wo omutemi Daudi! \q Atweerwe ebhite wuno akuuza kuriina ryo Omukuru!\f + \fr 21:9 \fr*\xt Rora Zaburi 118:26.\xt*\f* \q Akumibhwe Taatabhugya wuno ari mwiisaaro!” \p \v 10 Hano Yeesu yasikiiri mumugye gwa Yerusaremu, abhaatu bho omugye gwoosi bhakaruguura bhukongʼu, bhariibhuuryabhuurya, “Ni weewi wuyo?” \p \v 11 Abhaatu bhe esaango yiyo bhakabhakyoora, “Wuno ni Yeesu! Ni murooti wurya wa Nazareeti mumugye gwa Gariraaya!” \s Yeesu araheebha abhasuruzya okurwa // mwiiseengerero rya Taatabhugya \r (Mariko 11:15-19; Ruuka 19:45-48; Yohana 2:13-22) \p \v 12 Niho Yeesu akasikira mwiigoobhe rye eriiseengerero rya Taatabhugya. Hano yasikiiri muyo, akabhabhona abhaaru bhano bhaari kugura no okugurya ebhigiro muyo, akabhaheebha bhoosi. Akazigwiisya eziimeeza zya bhano bhaari bhakukirania eziimbirya, no okubhihuungura ebhituumbi bhya bhano bhaari bhakugurya ebhiguuti. \v 13 Yeesu akabhabhuurira, “Taatabhugya abhugiri mu Makaamo Amahoreeru, ‘Enyuumba yaane erabha enyuumba ya amasabhi.’\f + \fr 21:13a \fr*\xt Rora Isaya 56:7.\xt*\f* Nawe emwe murayikora kubha eriibhigi rya abhateesya!”\f + \fr 21:13b \fr*\xt Rora Yeremia 7:11.\xt*\f* \p \v 14 Ambe, eriibhaga Yeesu yaari akyaari mwiigoobhe rye eriiseengerero, abhahoku na amagata bhakaaza kweewe, neewe akabhahorya. \v 15 Nawe abhakuru bha abhaseengeri na abheegya bhe emigiro hano bhaaruuzi ebhitiika bhya Yeesu no okwiigwa abhaana bharagaamba kwiiraka ikuru mwiiseengerero, “Akumibhwe Omwaana wo omutemi Daudi,” bhakatiinda bhukongʼu. \v 16 Bhakamubhuurya Yeesu, “Mbe, oriigwa gano abhaana bhano bhakagaamba?” \p Yeesu akabhakyoora, “Ndiigwa. Awee mukyaari kusoma amangʼana gano gakaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, \q ‘Obhanwiiri obhukumyo kwaawe, \q okuhitira eminwa gya abhaana abhasuuhu na abharere’\f + \fr 21:16 \fr*\xt Rora Zaburi 8:2.\xt*\f*?” \p \v 17 Yeesu akabhatiga hayo, akarwa mumugye gwa Yerusaremu, akagya okuhiindira omugye gwa Betania. \s Yeesu ariihiima omuti gwo omutiini \r (Mariko 11:12-14, 20-24) \p \v 18 Etabhoori yaho, Yeesu hano yaari kukyoora Yerusaremu, akiigwa enzara. \v 19 Niho akarora embarika we enzira omuti gumwe guno gukubhirikirwa omutiini.\f + \fr 21:19 \fr*\fk Omutiini \fk*\ft ni muti guno gutuubheeni no omuku.\ft*\f* Akiisuka haguhi, akabhona gutana misumo gyogyoosi, nawe guna amatu ageene ego. Kweego akagubhuurira omuti gurya, “Otakwiibhura emisumo kweeki!” Hayohayo, omuti gukooma. \p \v 20 Hano abhaanabheega bha Yeesu bhaagaruuzi gayo, bhakaruguura bhukongʼu. Bhakamubhuurya, “Igabhwi omuti guno gwoomiri kituukiro ego?” \p \v 21 Yeesu akabhakyoora, “Ndabhabhuurira obhuheene, eraabhe muno obhwiikirirya bhuno bhutana bhwiitiimaati, na neemwe muranagya kugatemya kya gano gakorirwe kumutiini guno. Kweeki mutakukora gayo ego, nawe eraabhe muraabhuurire ekiguru kino, ‘Ihika no okwiirekera munyaanza,’ nakyo kirarwaho. \v 22 Na ryoryoosi rino mukusabha ku Taatabhugya, ne eraabhe muraariikirirye, murasuungʼaana.” \s Yeesu arabhuuribhwa iguru yo obhuturo bhwaaye \r (Mariko 11:27-33; Ruuka 20:1-8) \p \v 23 Yeesu akasikira kweeki mwiiseengerero rya Taatabhugya. Hano yaari kweegya, niho abhakuru bha abhaseengeri na abhakaruka bha Abhayahudi bhakaaza okumubhuurya, “Okakora garya kwo obhuturoki? Ni weewi wuno akuheeri obhuturo bhuyo?” \p \v 24 Yeesu akabhakyoora, “Na neenye ndabhabhuurya eriingʼana rimwe. Eraabhe muranikyoora riyo, na neenye ndabhabhuurira ni kwo obhuturoki nikukora gano. \v 25 Mbe, obhuturo bhwa Yohana bhwo okubatiiza abhaatu, bhukarwa hayi? Bhukarwa ku Taatabhugya wuno ari mwiisaaro kasi kubhaatu?” \p Niho bhakataanga okwiibhuurya, “Turaabhuge, ‘Bhukarwa mwiisaaro,’ aratubhuurya, ‘Ambe, ndora mutaamwiikiriirye?’ \v 26 Kweeki, eraabhe turamukyoora kubha bhukarwa kubhaatu, turoobhoha esaango ya abhaatu bhano, kwo okubha bhoosi bhariikirirya kubha Yohana yaari omurooti.” \v 27 Kweego bhakamukyoora, “Tutamenyiri.” \p Ambe, Yeesu neewe akabhakyoora, “Na neenye nitakubhabhuurira ni kwo obhuturoki ndakora gano.” \s Ekireengyo kyo omwaana omwiigwa no omwaana wuno atakwiigwa \p \v 28 Yeesu akageenderera okubhabhuurira abhakaangati na abhaseengeri, “Bhoono, murarorabhwi iguru ye ekireengyo kino? Yaariho omuutu owumwe wuno ahaabha na abhaana bhabhiri. Akagya kumwaana wo okutaanga, akamubhuurira, ‘Omwaana waane, reero noogye okore emirimo mumuguundu gwe emizabibu.’ \p \v 29 “Omwaana waaye wuyo, akamukyoora, ‘Nitakugya!’ Nawe ibhaga riindi, akiikyoora amiiseego gaaye, akagya kukora. \p \v 30 “Niho wiise akagya kumwaana waaye wa kabhiri no okumubhuurira kyeego yabhuuriiri owuundi wurya. Neewe akamukyoora, ‘Ndagya taata!’ Nawe ataagiiri. \p \v 31 “Mbe, mubhabhiri bhayo, ni weewi wuno yakoriri obhweendi bhwa wiise?” \p Bhakamukyoora, “Ni wurya wo okutaanga.” \p Niho Yeesu akabhabhuurira, “Ndabhabhuurira obhuheene, abhatobhya bhe eriigooti na abhasiimbe bharabhakaangata kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya. \v 32 Yohana akaaza kweemwe okubha abheerekye enzira ye eheene, neemwe mutamwiikiriirye. Nawe abhatobhya bhe eriigooti na abhasiimbe nibho bhakamwiikirirya. Naabhe emwe hano mwaaruuzi goosi gayo, mukaanga okwiikyoora amiiseego geenyu no okumwiikirirya. \s Yeesu aratuubhania abhakaangati na abharimi abhabhi \r (Mariko 12:1-12; Ruuka 20:9-19) \p \v 33 “Mwiitegeerere ekireengyo ekiindi. Ahaabha ariho muutu wumwe wuno yaari no omuguundu. Mumuguundu gwaaye muyo, akeemya emizabibu, akagiiruguurirya orubhago, akatuka eriitobheeryo ryo okuzitobheerya eziizabibu, kweeki akoomboka obhutiingo bhutaambi bhwo okuriibhira mumuguundu. Mubhuteero, akabhasagarya omuguundu abharimi abharebhe, akagya orugeendo. \p \v 34 “Hano eriibhaga ryo okugesa ryahikiri, mweene muguundu wuyo akabharagania abhagya bhaaye kubharimi bhayo, okubha bhabhahe amagesa gaaye. \v 35 Nawe hano abhagya bhaaye bhaahikiri, abharimi bhayo bhakabhagwaata, owumwe bhakamutema, owuundi bhakiita no owuundi bhakamutema na amagina tee akakwa. \v 36 Kyaamwe, mweene muguundu akaragania kweeki abhagya abhaandi, abhaaru kukira bhano yarageenie kubhutaangiro. Abharimi bhayo bhakabhakorera obhubhi abhagya bhayo kyeego bhabhakoreeri bho okutaanga. \v 37 Mubhuteero, akamutuma omwaana waaye. Akiigaambira, ‘Wuno ni mwaana waane, ewe bharamusuuka.’ \p \v 38 “Nawe hano abharimi bharya bhaamuruuzi omwaana waaye, bhakiibhuurira, ‘Wuno niwe omugabhi we ebhigiro bhya wiise. Muuze, tumwiite okubha tuyigege engabho yaaye.’ \v 39 Ambe, bhakamugwaata, bhakamuhira igutu wo omuguundu, bhakamwiita.” \p \v 40 Yeesu akabhabhuurya, “Mbe, hano mweene muguundu araakyoore okurwa orugeendo rwaaye, arakorabhwi abharimi bharya?” \p \v 41 Bhakamukyoora, “Arabhiita bhubhi abhabhi bharya, no omuguundu gwaaye arabhasagarya abharimi abhaandi bhano bharaamuhe amagesa kwe eriibhaga ryaaye.” \p \v 42 Niho Yeesu akabhabhuurira, “Mbe, mukyaari okusoma gano gakaamirwe mu Makaamo Amahoreeru? Gakaamirwe, \q ‘Eriigina rino abhoomboki bhaaryaangiri, \q niryo ribheeri eriigina eriikuru ryo obhurusa.\f + \fr 21:42a \fr*\fk Eriigina eriikuru ryo obhurusa \fk*\ft rikeenderwa kubhwoomboki bhwa Abhayahudi. Rikasikana eziinyiki ibhiri no okukongʼya enyuumba engima.\ft*\f* \q Omukuru niwe arikoriri riyo, \q naryo ni ingʼana ryo okuruguurya kweetwe.’\f + \fr 21:42b \fr*\xt Rora Zaburi 118:22-23.\xt*\f* ” \p \v 43 Yeesu akoongerya, “Ndabhabhuurira kubha, kwe ekigirirye kiyo Taatabhugya araruusya obhutemi bhwaaye kweemwe no okubhaha abhaatu bhe ebhyaaro ebhiindi bhano bhakunagya kwiibhura emisumo kwiiguru waaye. \v 44 Ambe, omuutu wowoosi wuno akubha agweereeri eriigina riyo, arabhunika. Kweeki, omuutu wowoosi wuno eriigina riyo riraamugweere, riramubhoondora bhukongʼu.” \p \v 45 Hano abhakuru bha abhaseengeri na Abhafarisayo bhiigwiiri ebhireengyo bhya Yeesu, bhakamenya kubha nibho akubhakeerenerya. \v 46 Kweego, bhakabha bharamoohya enzira yo okumugwaata. Nawe bhakoobhoha esaango ya abhaatu, kwo okubha ebho bhaamumenyiri Yeesu kubha ni murooti. \c 22 \s Ekireengyo kyo obhweenga \r (Ruuka 14:15-24) \p \v 1 Yeesu akageenderera okweegya Abhafarisayo na abhakuru bha abhaseengeri kwe ekireengyo ekiindi akubhuga, \v 2 “Obhutemi bhwa mwiisaaro bhutuubheeni ne ekireengyo kino. Yaari ariho omutemi wumwe wuno yabhanwiiri enyaangi yo obhweenga bhwo omwaana waaye. \v 3 Omutemi wuyo, akaragania abhagya bhaaye bhagye kubhirikira bhano bharaarikirwe bhiize kubhweenga, nawe bhoosi bhakaanga kuuza. \p \v 4 “Niho akaragania abhagya abhaandi, akabhabhuurira bhagye bhabhabhuurire bhano yamariri kubharaarika, ‘Nibhanwiiri ebhigiro bhyoosi bhyo obhweenga. Nigwaagiri eziingʼoombe zyaane eziinuru hamwe ne emitugo egiindi eminuru. Kweego, muuze kubhweenga!’ \v 5 Nawe abhaatu bhano bhaaraarikirwe, bhataamurirye, bhakagya zyaabhu. Abhamwe bhaabhu bhakagya mumiguundu gyaabhu, na bhaandi bhakagya okusuruzya. \v 6 Abhaandi bhakabhagwaata abhagya bho omutemi, bhakabhasuukya kwo okubhatema no okubhiita. \v 7 Ambe, hano omutemi yiigwiiri gano gakorirwe kubhagya bhaaye, akatiinda bhukongʼu. Akaragania abhasirikare bhaaye bhagye okwiita abhiiti bharya no okwookya omugye gwaabhu. \p \v 8 “Niho omutemi wuyo akabhabhuurira abhagya bhaaye kubha, ‘Ebhigiro bhyoosi bhye enyaangi yo obhweenga bhimariri okubhanurwa, nawe bhano bhaaraarikirwe, bhaari bhatakuningʼarira okuuza. \v 9 Ambe bhoono, mugye kuziinzira zya amaahukano, mubhabhuurire bhoosi bhano muraasikane nabho kubha, bhiize kubhweenga.’ \v 10 Abhagya bhayo bhakagya muziinzira zya amaahukano, bhakakumania bhoosi bhano bhaari kusikana nabho, bhabhe bhe ebhibhi kasi abhazomu. Niho abhagini bhakasikira mwiibhuru ryo obhweenga tee rikiizura. \p \v 11 “Nawe, hano omutemi omweene yasikiiri mwiibhuru arore abhagini, akamurora muyo omuutu wumwe wuno atiibhohiri emyeenda gyo obhweenga. \v 12 Akamubhuurya, ‘Awe musaani, okasikirabhwi muno eno otiibhohiri eziingibho zyo obhweenga?’ Nawe omuutu wuyo akabhurwa ryo okugaamba. \v 13 Ambe, omutemi akabhabhuurira abhabhagati bhaaye, ‘Mumubhohe omuutu wuno amaguru na amabhoko na mumurekere igutu mukiirima. Eyo niyo bhakubha bhararira no okusaanania ameeno.’ ” \p \v 14 Yeesu akamariirya kwo okubhuga, “Abhaatu bhano bharabhirikirwa okusikira mubhutemi bhwa mwiisaaro ni bhaaru, nawe bhano bharaasorwe kusikira ni bhasuuhwiigo.” \s Omukoonyo iguru yo okumutiimbya Yeesu \r (Mariko 12:13-17; Ruuka 20:20-26) \p \v 15 Ambe, Abhafarisayo bhakiikumania okwaamura kyeego bharaamutiimbye Yeesu kumangʼana gaaye. \v 16 Kyaamwe bhakaragania abhaanabheega bhaabhu ku Yeesu hamwe na bhano bhaagwaateeni na abhasakirya bho omutemi Herode.\f + \fr 22:16 \fr*\fk Bhano bhaagwaateeni na abhasakirya bho omutemi Herode\fk*\ft , ku Kiyunaani ni \ft*\fqa Bhaherode. \fqa*\ft Abhaatu bhayo bhakiikirirya obhukaangati bhwa Abharooma mukyaaro kyaabhu. Rora \ft*\it Herode Antipasi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* Bhayo bhakamubhuurya Yeesu, “Ee Omweegya, tumenyiri kubha awe ni muutu we eheene no oreegya obhuheene iguru wa amangʼana ga Taatabhugya. Tumenyiri kubha awe otakwoobhoha muutu wuyo woosi, naabhe araabhe mukaangati mukuru. \v 17 Ambe, otubhuurire amiiseego gaazo. Emigiro gya Musa giratwiikirirya kuriha eriigooti ku Kaisari,\f + \fr 22:17 \fr*\fk Kaisari \fk*\ft gwaari ni mweeya gwo omutemi omukuru wa Abharooma. Yaari arakaangata ebhyaaro bhyaaru kwe enzira yo obhukorooni, naabhe ekyaaro kya Iziraeri. Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* kasi zeyi?” \p \v 18 Nawe Yeesu akamenya amiiseego gaabhu amabhiihu, akabhakyoora, “Emwe abhabheehi, kwaki mureenda kunitiimbya? \v 19 Munierekye orubhirya runo mukurihira eriigooti.” Nabho bhakamuhaana edinaari yimwe. \v 20 Niho Yeesu akabhabhuurya, “Epicha yino ne eriina rino, ni bhya weewi?” \p \v 21 Ebho bhakamukyoora, “Ni bhya Kaisari.” \p Yeesu akabhabhuurira, “Ambe, bhya Kaisari muhaane Kaisari, na bhya Taatabhugya muhaane Taatabhugya.” \p \v 22 Hano bhiigwiiri eriikyooro rya Yeesu, bhakaruguura bhukongʼu. Ambe, bhakamutiga, bhakatanura hayo. \s Amakaamo Amahoreeru gareerekya bhuriho obhuryoori bhwa abhaatu \r (Mariko 12:18-27; Ruuka 20:27-40) \p \v 23 Orusiku rurya, Abhasadukayo abharebhe bhakaaza ku Yeesu. Abhasadukayo\f + \fr 22:23 \fr*\fk Abhasadukayo\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* bhaheegya kubha Taatabhugya atakubharyoora abhaatu okurwa muruku. Niho bhakamubhuurya Yeesu, \v 24 “Omweegya, Musa akaturagania, ‘Eraabhe omuutu akuuri, na atigiri mukaaye akyaari kwiibhura, wamwaabhu amugabhe omutuumba wuyo, okubha amwiibhurire wamwaabhu omwaana.’\f + \fr 22:24 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 25:5-6.\xt*\f* \v 25 Ambe, bhaari bhariho abhahiiri muhuungati gati weetu. Wo okutaanga akakweera omukari, akakwa akyaari kwiibhura omwaana. Ambe wamwaabhu wa kabhiri akamugabha omutuumba wuyo. \v 26 Omusuuhu waaye wuyo wa kabhiri, neewe akakwa akyaari kwiibhura omwaana no omutuumba wuyo. Ekabha egoego ku wa katatu woosi na kubhaandi bhayo bhoosi, bhakakwa bhakyaari kwiibhura omwaana. \v 27 Mubhuteero, omutuumba wuyo woosi akakwa. \v 28 Ambe otubhuurire, eraabhe obhuryoori bhurabhaho, omutuumba wuyo arabha omukari wawi? Bhoosi muhuungati bharya bhakamukweera no okumugabha!” \p \v 29 Yeesu akabhakyoora, “Emwe muhabhiri bhukongʼu, kwo okubha mutamenyiri gano gakaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, kweeki mutamenyiri obhunagya bhwa Taatabhugya kyeego bhuri. \v 30 Kurusiku rwo okuryooka, abhaatu bhatakukweera naabhe kukweerwa. Kweego bharabha kya bhamaraika mwiisaaro. \v 31 Nawe eheene abhaku bhararyooka. Mukyaari kusoma mu Makaamo Amahoreeru kyeego Taatabhugya akabhabhuurira emwe? Akabhuga, \v 32 ‘Enye ni Taatabhugya wa Aburahamu, Isaaka na Yaakobo.’\f + \fr 22:32a \fr*\xt Rora Okurwa 3:6.\xt*\f* ” Ambe, Yeesu akageenderera kubhuga, “Taatabhugya atari Taatabhugya wa abhaku, nawe ni Taatabhugya wa abhahoru.”\f + \fr 22:32b \fr*\fk Taatabhugya atari Taatabhugya wa abhaku, nawe ni Taatabhugya wa abhahoru. \fk*\ft Obhugazuro bhwa amangʼana ga Yeesu ni kubha, abhaatu bhayo bhatatu bhaari bhamariri kukwa, hano Taatabhugya yagaambiri, “Enye ni Taatabhugya wa Aburahamu, Isaaka na Yaakobo.” Kweego, amangʼana ga Taatabhugya gareerekya kubha bhakyaari bhahoru.\ft*\f* \v 33 Hano esaango ya abhaatu bhiigwiiri gayo, bhakaruguura bhukongʼu kwa ameegyo gaaye. \s Obhuswaagyo obhukuru kukira bhwoosi \r (Mariko 12:28-34; Ruuka 10:25-28) \p \v 34 Hano Abhafarisayo bhiigwiiri kubha Yeesu yaari ahiziri Abhasadukayo kwo obhugaambi bhwaaye, bhakiikumania hamwe. \v 35 Kyaamwe, bhakagya ku Yeesu, no owumwe waabhu wuno yaari omweegya we emigiro, akasakya okumutega. Akamubhuurya, \v 36 “Ee Omweegya, ni bhuswaagyoki obhukuru bhuno bhukukira emigiro egiindi gyoosi gya Taatabhugya?” \p \v 37 Yeesu akamukyoora, “‘Omuseege Omukuru, Taatabhugya waazo, kwo omutima gwaazo gwoosi, kwe ekoro yaazo yoosi na kwa amangʼeeni gaazo goosi.’\f + \fr 22:37 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 6:5.\xt*\f* \v 38 Obhuswaagyo bhuno nibhwo obhukuru kukira obhuswaagyo obhuundi bhwoosi, kweeki nibhwo bhukweenderwa kukira bhwoosi. \v 39 Obhuswaagyo obhuundi bhuno bhukweenderwa bhutuubheeni bhuzomu na bhuyo, nabhwo bhurabhuga, ‘Omuseege omurikyaazo kyeego wiiseegiri omweene.’\f + \fr 22:39 \fr*\xt Rora Abharaawi 19:18.\xt*\f* \v 40 Emigiro gyoosi gya Musa na ameegyo ga abharooti nibhyo bhikwiisigira obhuswaagyo obhubhiri bhuno.” \s Masiya niwe we ekisyooko kya Daudi no Omukuru wa bhoosi \r (Mariko 12:35-37; Ruuka 20:41-44) \p \v 41 Hano Abhafarisayo bhayo bhakyaari bhiikumaniirye hamwe hayo, Yeesu akabhabhuurya, \v 42 “Muriiseegabhwi iguru wa Masiya, ni mwaana wawi?” \p Bhakamukyoora, “Ni mwaana wo omutemi Daudi.” \p \v 43 Yeesu akabhabhuurya, “Eraabhe gayo ni ge eheene, ni kwaki Daudi, hano akukaangatwa ne Ekoro wa Taatabhugya, aramubhirikira Masiya, ‘Omukuru’? Akabhuga, \q \v 44 ‘Omukuru, Taatabhugya akamubhuurira Omukuru waane, \q “Wiikare orubhaara rwaane rwo obhuryo, \q tee hano nikutuura abhabhisa bhaazo \q iyaasi wa amaguru gaazo.” ’\f + \fr 22:44 \fr*\xt Rora Zaburi 110:1.\xt*\f* \m \v 45 Eraabhe Daudi aramubhirikira Masiya, ‘Omukuru,’ bhoono erabhabhwi Masiya abhe kweeki omwaana waaye?” \p \v 46 Ataariho omuutu wuyo woosi wuno yanagirye kumukyoora riyo ryoosi. Kweeki okweemera hayo, ataariho omuutu wuno yasakirye kumubhuurya Yeesu amabhuuryo agaandi. \c 23 \s Yeesu ararekya Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro \r (Mariko 12:38-40; Ruuka 11:37-52, 20:45-47) \p \v 1 Ambe, Yeesu akabhuurira esaango ya abhaatu na abhaanabheega bhaaye, \v 2 “Abheegya bhe emigiro gya Musa na Abhafarisayo, bhano obhuturo bhwo okweegya abhaatu emigiro. \v 3 Kweego, mugwaate na mugakore kisi goosi gano bhakweegya. Nawe mutabha muratuniirira amahokya gaabhu, kwe ekigirirye ebho bhatakukora goosi gano bhakweegya. \v 4 Ebho obhona bharabhoha emigiro gyoosi kye emirigo emirito no okubhagegya abhaatu kumabhega, nawe abheene bhatakweenda okugororokya naabhe ekyaara kimwe okubha kisakirye okugega. \v 5 Goosi gano bhakukora, bharakora okubha bhiiyeerekye kubhaatu. Obhona bhariibhoha mubhisyo bhyaabhu na mumabhoko gaabhu ebhitinika ebhikuru bhya amasaakwa bhino bhina amangʼana ge emigiro,\f + \fr 23:5 \fr*\fk Ebhitinika ebhikuru bhya amasaakwa bhino bhina amangʼana ge emigiro \fk*\ft bhikakaamwa amangʼana ga ahagiro hatatu hano haari Mwiiragano rye Ekare, \ft*\xt Okurwa 13:1-16; Obhuhiiti bhwe Emigiro 6:4-9, 11:13-21.\xt*\f* no okwoongerya emiriingo gye emyeenda gyaabhu gyo obhwiisasaami gibhe mitaambi kukira gya abhaandi. \fig Abhafarisayo bhahiibhoha emigiro kumasaakwa|alt="Pharisees wore fringes upon which the law was written" src="lb00276c.tif" size="col" loc="23:5" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society" ref="23:5"\fig* \v 6 Muziisiku zye eziinyaangi, obhona bharaseega kwiikara kubhituumbi bhya abhagini bho obhusuuku. Naabhe munyuumba ye esaango yaabhu, obhona bharaseega kwiikara kubhituumbi bhye embere bhyo obhusuuku. \v 7 Kweeki, bharaseega kukeeribhwa kwo obhusuuku mumiteera, na bhabhe bharabhirikirwa ‘Omweegya.’\f + \fr 23:7 \fr*\fk Omweegya \fk*\ft ku Kiyunaani ni \ft*\fqa Raabi.\fqa*\f* \p \v 8 “Nawe emwe, mutabha muriikirirya okubhirikirwa ‘omweegya,’ kwo okubha muno Omweegya wumwe ego, neemwe mwoosi ni bhamwe. \v 9 Kweeki, mutabha muramubhirikira muutu wuyo woosi ‘taata’ mukyaaro kino, kwo okubha munawe Taata owumwe ego wuno ari mwiisaaro. \v 10 Kweeki, mutabha muriikirirya okubhirikirwa ‘omukaangati,’ kwo okubha munawe Omukaangati wumwe ego, niwe Masiya. \v 11 Omukuru wowoosi gati weenyu, areenderwa kubha omuhokya weenyu. \v 12 Omuutu wuyo woosi wuno akwiigega omweene kubha omukuru, Taatabhugya aramwiikya iyaasi. Nawe omuutu wuyo woosi wuno akwiiyiikya, Taatabhugya aramutiirya kubha omukuru. \p \v 13 “Muraaza kurora, emwe abheegya bhe emigiro na neemwe Abhafarisayo! Emwe ni bhabheehi, murabharekya abhaatu kusikira mubhutemi bhwa mwiisaaro kwa okunianga enye. Emwe abheene mutakusikira muyo, kweeki mutakubhiikirirya abhaatu abhaandi bhano bhareenda okusikira. \p [ \v 14 “Muraaza kurora, emwe abheegya bhe emigiro na neemwe Abhafarisayo! Emwe ni bhabheehi, murasabha Taatabhugya kwa amasabhi mataambi bhukongʼu okubha mwiiyeerekye kubhaatu, nawe murateesya abhatuumba ebhigiro bhyaabhu. Ambe, mumenye kubha kurusiku rwo okutina ekiina, eheene murabhona obhutemwa bhukuru okurwa ku Taatabhugya.] \p \v 15 “Muraaza kurora, emwe abheegya bhe emigiro na neemwe Abhafarisayo! Emwe ni bhabheehi, muriinogoora mukyaaro kyoosi no okwaambuka enyaanza, okubha mumukorokoombe omuutu wuno atari Omuyahudi kubha omwaanamweega we enyaangi yeenyu. Na akwiikirirya kubha omwaanamweega, muramukora kubha omuutu wuno akweenderwa omuriro gwa nyaari maanga abhiri kubhakira emwe! \p \v 16 “Muraaza kurora, emwe abhakaangati abhahoku! Mureegya abhaatu, ‘Eraabhe omuutu ariirahira eriiseengerero, obhwiirahiri bhwaaye bhutari kigiro. Nawe eraabhe ariirahira ezahaabu yino eri mwiiseengerero, omuutu wuyo areenderwa okukora kyeego akiirahira.’ \v 17 Bhoono, emwe ni bhageege, kweeki abhahoku! Kiihe kino obhuguri bhukuru kukira ekiindi, ni zahaabu yino eri mwiiseengerero, kasi ni iseengerero eryeene? Ni iseengerero, kwo okubha niryo rikuyikora ezahaabu kubha horeeru. \v 18 Kweeki mureegya abhaatu, ‘Kyo omuutu ariirahire ahagiro ho okuruusirya ekimweeso mwiiseengerero, obhwiirahiri bhwaaye bhutari kigiro. Nawe eraabhe ariirahira ekimweeso kino kiri iguru ya ahagiro ho okuruusirya ekimweeso, omuutu wuyo areenderwa akore kyeego akiirahira.’ \v 19 Bhoono, emwe ni bhahoku! Kiihe kino obhuguri bhukuru kukira ekiindi, ni kimweeso kasi ni hagiro ho okuruusirya ekimweeso hano hakukora ekimweeso kubha ekihoreeru? \v 20 Ambe, eraabhe omuutu ariirahira iguru ya ahagiro ho okuruusirya ekimweeso, ariirahira ne ebhimweeso bhino bhiri iguru waku. \v 21 Kweeki, eraabhe omuutu ariirahira eriiseengerero, ariirahira eriiseengerero hamwe na Taatabhugya wuno akwiikara muyo. \v 22 Kweeki, eraabhe omuutu ariirahira eriisaaro, ariirahira kukituumbi kyo omuriinga kya Taatabhugya na Taatabhugya omweene wuno akwiikara iguru waku. \p \v 23 “Muraaza kurora, emwe abheegya bhe emigiro na neemwe Abhafarisayo! Emwe ni bhabheehi, muragwaata emigiro gyo okuruusya eyimwe yi ikumi ye ebhigiro bhyo obhuguri bhusuuhu bhukongʼu, kyeego eziimbibho zye emiingu, ebinzaari na jira. Nawe, muraanga amangʼana amazomu mumigiro gya Musa. Muraanga kukora eheene, ebhigoongi no obhwiikirirya kubhaatu abhaandi. Nawe mureenderwa okugakora goosi, amakuru na amasuuhu hamwe. \v 24 Emwe ni bhakaangati abhahoku, murasuuza nyamuunyu mumaanzi, nawe muramira engamia engima! \p \v 25 “Muraaza kurora, emwe abheegya bhe emigiro na Abhafarisayo! Emwe ni bhabheehi, kwo okubha muriikora kubhaatu kubha abhahoreeru embere wa Taatabhugya, kwo okwoogya ekikoombe ne ekitubha kwiigutu kaniire, nawe muratiga okwoogya kino kiri muusi weenyu. Muyo bhwiizwiiri obhuteesya no okutama kubha na kusuuhu. \v 26 Emwe Abhafarisayo abhahoku! Mute ebhibhi bhino bhiri muusi weenyu, kyeego mukwoogya obhunyaka bhuno bhuri mukikoombe. Kweego, amahokya geenyu nago garabha amazomu, okubha ekikoombe kyeere igutu na muusi wakyo. \p \v 27 “Muraaza kurora, emwe abheegya bhe emigiro na neemwe Abhafarisayo! Emwe ni bhabheehi, mutuubheeni kye eziimbiihira zino zihakirwe echokaa. Kwiigutu zirazomera, nawe muusi wamu ziizwiiri amaguha ga abhaku na amakire ga tuubho nzaru. \v 28 Kweego neemwe, kwiigutu murarorekana kubhaatu kubha bhe eheene embere wa Taatabhugya, nawe obhuheene ni kubha muziikoro zyeenyu mwiizwiiri orurimi no obhwaangi ego. \p \v 29 “Muraaza kurora, emwe abheegya bhe emigiro na neemwe Abhafarisayo! Emwe ni bhabheehi, muroomboka eziimbiihira zya abharooti no okuzinatya bhuzomu eziimbiihira zya abhaatu bhe eheene embere wa Taatabhugya. \v 30 Niho mukugaamba, ‘Kye etwe tuungabheeriho kwe eriibhaga rino bhazaazi bheetu bhaari bhahoru, tutiinganagirye okugwaatana nabho okwiita abharooti.’ \v 31 Bhoono, kwo okugaamba ego, mureerekya kubha neemwe ni bhaana bha bhazaazi bheenyu bhano bhiitiri abharooti bha Taatabhugya! \v 32 Ambe, mugeende okukuunaania obhubhi bhurya bhuno bhazaazi bheenyu bhaataangiri! \v 33 Emwe ni nzoka, orwiibhuro rwe enzoka! Mutakunagya okwiibheza obhutemwa bhwo okutinirwa ekiina kya Taatabhugya no okurekerwa mumuriro gwa nyaari! \s Taatabhugya aratinira ekiina abhaatu bha Iziraeri \p \v 34 “Kwe ekigirirye kiyo, murore emwe Abhayahudi, ndatumania kweemwe abharooti bha Taatabhugya, abhaatu bha amangʼeeni bha Amakaamo Amahoreeru, na abheegya abhaandi. Abhamwe bhaabhu, murabhiita no okubhatemerera kumusaraba. Abhaandi murabhatema emijariti muziinyuumba zye eziisaango zyeenyu, na abhaandi murabhatuniirira omugye kwo omugye no okubhanyaakya. \v 35 Kweego, Taatabhugya arabhatinira ekiina emwe kwo okwiitwa bhe eheene bhoosi. Gayo gaakorirwe ego, kweemera eriibhaga rino Kaini yamwiitiri Abeeri wuno ataari no obhubhi bhwobhwoosi, tee okwiitwa kwa Zakaria, omwaana wa Barakia. Ewe yiitiirwe mwiiseengerero gatigati wa Ahahoreeru na ahagiro ho okuruusirya ekimweeso.\f + \fr 23:35 \fr*\xt Rora Obhweemero 4:8; 2 Amangʼana ge Eriibhaga 24:20-22.\xt*\f* \v 36 Ndabhabhuurira obhuheene, Taatabhugya araabhatinire abhaatu bho orwiibhuro runo kumabhi gayo goosi.” \s Yeesu ararorera ebhigoongi Yerusaremu \r (Ruuka 13:34-35) \p \v 37 Niho Yeesu akabhuga, “Emwe abhaatu bha Yerusaremu! Abhaatu bha Yerusaremu! Muriita abharooti no okubhatema amagina abhaatu bhano Taatabhugya abharageenie kweemwe. Maanga maaru niendiri okubhakumania emwe kyeego ekoko ekukumania ebhizuuzuru bhyaaye mumabhabha gaaye, nawe muteendiri! \v 38 Rora, Taatabhugya aragutiga omugye gweenyu, gurabha eriitoongo.\f + \fr 23:38 \fr*\ft Gutari mwaasi kyeego Yeesu yaari arakeerenerya hano eriiseengerero rya Taatabhugya rya Yerusaremu, kasi omugye gwa Yerusaremu, kasi hamwe ekyaaro kigima kya Abhayahudi, kasi bhyoosi.\ft*\f* \v 39 Enye ndabhabhuurira, mutakuundora kweeki tee eriibhaga rino muraabhuge, ‘Atweerwe ebhite wuno akuuza kuriina ryo Omukuru!’\f + \fr 23:39 \fr*\xt Rora Zaburi 118:26.\xt*\f* ” \c 24 \s Yeesu arakeerenia iguru yo okugwiisibhwa kwe eriiseengerero \r (Mariko 13:1-2; Ruuka 21:5-6) \p \v 1 Yeesu akatanura mwiiseengerero rya Taatabhugya. Hano yaakurwa muyo, abhaanabheega bhaaye bhakamutuniirira okubha bhamweerekye kyeego amakiindaasi ge eriiseengerero rya Taatabhugya gari. \v 2 Nawe Yeesu akabhabhuurira, “Muruuzi bhuzomu amakiindaasi goosi gano? Ndabhabhuurira obhuheene, ritariho eriigina rino riraatame iguru we eriindi, goosi garagwiisibhwa!” \s Yeesu arakeerenia iguru ye enyaako ehaari yino ekuuza \r (Mariko 13:3-13; Ruuka 21:7-19) \p \v 3 Ambe, Yeesu akagya mu Kiguru kye Emizeituni, akiikara hayo. Abhaanabheega bhaaye bhakamutuniirira hayo abheene ego, bhakamubhuurya, “Otubhuurire, amangʼana gayo garatuuka ryoori? Kweeki, niki kino kiraatweerekye okukyoora kwaazo no okuhika kwo obhuteero bhwe ekyaaro?” \p \v 4 Yeesu akabhakyoora, “Mwiiriihe, omuutu wowoosi ataaza kubhangʼeena! \v 5 Abhaatu bhaaru bharaaza bhakuhokeerya eriina ryaane, bharabhuga, ‘Enye neenye Masiya!’ Abhaatu bhayo bharangʼeena abhaatu bhaaru. \p \v 6 “Kwiibhaga riyo, murabha muriigwa amangʼana ge eriihi no obhuzuuzumi bhwe eriihi. Mutaaza kuhahibhwa, gayo gareenderwa gatuuke, nawe obhuteero bhwe ekyaaro bhurabha bhukyaari kuhika. \v 7 Ekyaaro kimwe kirarwaana ne ekyaaro ekiindi, no obhutemi obhumwe bhurarwaana no obhutemi obhuundi. Enzara ne ebhirigito bhye esi bhirabha bhiratuuka ahagiro hoosi. \v 8 Gayo goosi garabha kyo obhweemero bhwo obhusuungu bhwo omukari wuno akweenda okwiituurania. \v 9 Kwiibhaga riyo, abhaatu bharabha bharabhakorera emikoonyo, muranyaakibhwa no okwiitwa, na abhaatu bhe ebhyaaro bhyoosi bharabhabhiihirirwa kwe ekigirye kyo okubha emwe ni bhaanabheega bhaane. \v 10 Niho abhaatu bhaaru bharaaza kutiga okunituniirira. Bharabha bharakorerana emikoonyo no okubhiihirania abheene kwa abheene. \p \v 11 “Kwiibhaga riyo, bharabha bharatuuka abharooti bhaaru bho orurimi, bharangʼeena abhaatu bhaaru. \v 12 Kweeki, obhuseegi bhwa abhaatu bhaaru bhurasuuha, kwo okubha ebhibhi bhirabha bhyaaruhiri. \v 13 Nawe omuutu wowoosi wuno araagumire tee obhuteero, niwe araatuuribhwe. \v 14 Amangʼana Amazomu iguru yo obhutemi bhwa mwiisaaro garabha gararwaazwa mukyaaro kyoosi. Kwiibhaga rino abhaatu bhe ebhyaaro bhyoosi bharabha bhabhweeni omweeya gwo okwiigwa obhwiimeerereri bhuyo, niho obhuteero bhwe ekyaaro bhuraahike. \s Orusiku rwe enyaako ekuru mukyaaro kya Yudea \r (Mariko 13:14-23; Ruuka 21:20-24) \p \v 15 “Kurabha ne eriibhaga hano muraarore kino omurooti Danieri yagaambiri, eriibhiihiriryo rirya rino rikureeta amakire, riimeereeri ahagiro ahahoreeru he eriiseengerero rya Taatabhugya.\f + \fr 24:15 \fr*\xt Rora Danieri 9:27, 11:31, 12:11.\xt*\f* Omuutu wowoosi wuno akusoma amangʼana gano, amenye bhuzomu obhugazuro bhwago. \v 16 Hayo, abhaatu bhoosi bhano bhakwiikara mukyaaro kya Yudea, bhangʼosere mubhiguru! \v 17 Omuutu wuno ari iguru kukisara, yiike angʼose, atasikira munyuumba okubha agege ebhigiro bhyaaye. \v 18 Egoego, omuutu wuyo woosi wuno akubha mumuguundu, angʼose, atakyoora owaaye okugega ekabhuuti yaaye. \v 19 Turabharorera ebhigoongi, abhakari bhano bharitohiri na bhano bhakukookya abhaana muziisiku ziyo! \v 20 Kweego, mumusabhe Taatabhugya kubha okuryaara kweenyu kutaaza kubha mwiibhaga rya nyamabheho naabhe kurusiku rwo okumuunya. \v 21 Eheene, muziisiku ziyo, abhaatu bharabhona eziinyaako kuru bhukongʼu. Eziinyaako kya ziyo, zikyaari kutuuka kweema obhweemero bhwe ekyaaro tee reero yino, na zitakuuza kutuuka kweeki. \v 22 Eraabhe Taatabhugya atiingazisuuhirye eziisiku ziyo munyaako yiyo, atariho omuutu wuno yiingatuuriibhwe. Nawe Taatabhugya ararisuuhya eriibhaga riyo, kwiiguru ya abhasorwa bhaaye. \p \v 23 “Kwe eriibhaga riyo, kyo omuutu arabhabhuurira, ‘Rora, Masiya ari hano!’ kasi ‘Ari harya!’ mutaaza kwiikirirya. \v 24 Bharabhaho abharooti bho orurimi na abhaatu bhano bhakwiibhirikira kubha ni Masiya. Bhareerekya ebhyeerekenio ne ebhiruguuro, okubha bhasakye okubhangʼeena abhaatu, eraabhe eraturikana naabhe bhano bhasorirwe na Taatabhugya. \v 25 Mwiiriihe! Nibhabhuuriiri gakyaari kutuuka. \v 26 Eraabhe abhaatu bharabhabhuurira, ‘Rora, Krisito ari mwiitirigo erya!’ mutaaza kugya eyo. Kasi bharaabhuge, ‘Rora, yiibhisiri munyuumba muyo!’ mutaaza kwiikirirya. \v 27 Mumenye kubha okuuza kweenye Omwaana wo Omuutu, kurabha kyeego orumesyo rukumesya ruguru tee nyaanza. \v 28 Amangʼana gararorekana kubhweero, eraabhe hano mukurora amatoonyi giikumaniirye, niho ekituundu kiri. \s Yeesu aragaambira okukyoora kwaaye \r (Mariko 13:24-37; Ruuka 21:25-33, 17:26-30, 34-36) \p \v 29 “Ambe, hano eziisiku ziyo zye enyaako zihitiri, eryoobha riratuurirwa ekiirima, omweeri gutakuruusya obhweero bhwaku, ne eziinzota ziragwa haasi okurwa kwiisaaro. Taatabhugya arabhisiingisya ebhigiro bhyoosi bhya mwiisaaro.\f + \fr 24:29 \fr*\xt Rora Isaya 13:10, 34:4; Yoeri 2:10.\xt*\f* \p \v 30 “Niho, ekyeerekenio kyeenye Omwaana wo Omuutu kiraaza kurarorekana mwiisaaro, na abhaatu bhe eziingaanda zyoosi mukyaaro bharataanga kurira kwe ehaho. Hano ndaaze, abhaatu bhoosi bharanirora, nikuuza mumasaaro kwo obhuturo bhwaaru no obhuguungo. \v 31 Niho ndaragania bhamaraika bhaane, bhateme ekoombyo bhukongʼu, okubha bhakumanie abhasorwa bhaane okurwa mbaara zyoosi zye ekyaaro.” \p \v 32 Yeesu akageenderera kugaamba, “Mweege amangʼana ge ekireengyo okurwa kumuti gwo omutiini. Hano mukurora amatu garasibhuka na amasagya garabharya amatu, nikyo ekigirirye kyo okumenya kubha eriibhaga rya amaahu rihikiri. \v 33 Egoego na neemwe, hano muraarore gayo goosi gataangiri kukorwa, mumenye kubha niri haguhi kuuza. \v 34 Ndabhabhuurira obhuheene, orwiibhuro runo rutakuhita, tee gano goosi garaamarwe kukorwa. \v 35 Eriisaaro ne ekyaaro bhirahweerera, nawe amangʼana gaane gatakuhweerera na rumwe. \p \v 36 “Nawe iguru wa amangʼana go orusiku ne eriibhaga runo Omwaana wo Omuutu araaze, atariho omuutu wuno amenyiri. Naabhe bhamaraika bha mwiisaaro, naabhe Omwaana, bhoosi bhatamenyiri, nawe Taata waane omweene niwe amenyiri. \v 37 Kweego, okuuza kwaane enye Omwaana wo Omuutu, kurabha kyeego yaari kuziisiku zya Nuhu. \v 38 Muziisiku ziyo hano embura yo omusabhuko yaari ekyaari kuuza, abhaatu bhaari bhararya no okunywa, bhaari bharakweera no okukweerwa, tee kurusiku runo Nuhu yasikiiri musafina. \v 39 Abhaatu bhayo, bhataamenyiri niki kiraatuuke, tee hano omusabhuko gwiiziri no okubhiita bhoosi. Ego niigo eraabhe eriibhaga enye Omwaana wo Omuutu ndaaze. \v 40 Kwe eriibhaga riyo, abhaatu bhabhiri bharabha mumuguundu, owumwe aragegwa no owuundi aratama. \v 41 Kweeki abhakari bhabhiri bharabha bharasya hamwe kurubhwe, owumwe aragegwa no owuundi aratama. \v 42 Ambe muteengeeze, kwo okubha mutamenyiri ni rusikuki runo enye Omukuru weenyu nikuuza. \p \v 43 “Nawe mumenye kisi kubha, kyeego mweene nyuumba yiingamenyiri eriibhaga rino omwiibhi akuuza, ambe ataari kuhiindira okubha omwiibhi ataaza akasarya enyuumba yaaye. \v 44 Kweego ambe, na neemwe mwiibhanure eriibhaga ryoosi, kwo okubha enye Omwaana wo Omuutu ndaaza kwiibhaga rino mutakwiisiga.” \s Ekireengyo kyo omugya omwiikirirya na wuno atari omuheene \r (Ruuka 12:41-48) \p \v 45 Yeesu akabhabhuurya abhaanabheega bhaaye, “Ambe, ni weewi omugya omwiikirirya na wa amangʼeeni? Ni mugya wuno omukuru waaye amutuuriri abhe omwiimeerereri wa abhagya abhaandi munyuumba yaaye, okubha abhe arabhaha ebhyaakurya kwe eriibhaga rino rikweenderwa. \v 46 Omukuru waabhu araakyoore kurwa orugeendo, no okumubhona omugya wuyo arakora ego, niho araabhone orubhaango. \v 47 Ndabhabhuurira obhuheene, omukuru waaye aramukora abhe omwiimeerereri we ebhigiro bhyaaye bhyoosi. \p \v 48 “Nawe eraabhe omugya wurya ni mubhiihu, akwiiseega mukoro yaaye, ‘Omukuru waane akezeeri bhukongʼu kukyoora.’ \v 49 Niho akutaanga kutema abhagya abharikyaaye, arazomererwa okurya no okunywa amaanzi go omuzabibu hamwe na abhanywi abharaara. \v 50 Ambe, omukuru waaye araakyoore kurwa orugeendo, araaza orusiku runo omugya atakumwiiseegera eriibhaga rino atamenyiri. \v 51 Niho omukuru waaye aramutema bhukongʼu no okumurekera hano abhabheehi bhari. Eyo niyo bhakubha bhararira no okusaanania ameeno.” \c 25 \s Ekireengyo kya abhaakya ikumi \p \v 1 Niho Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye ekireengyo ekiindi, akabhuga, “Kwe eriibhaga riyo, obhutemi bhwa mwiisaaro bhuratuubhana ne ekireengyo kino. Haari na abhaakya ikumi bhano bhaagegiri eziitara zyaabhu no okugya kumusuungʼaana omukweeri. \v 2 Abhataano bhayo bhaari abhageege, nawe abhaandi bhataano bhaari bha amangʼeeni. \v 3 Abhataano bhageege bhayo, bhakagega eziitara zyaabhu, nawe bhataagegiri amaguta agaandi go okwoongerya. \v 4 Nawe, abhataano bha amangʼeeni bhakagega eziitara zyaabhu, hamwe na amaguta go okwoongerya mubhigiro bhyaabhu. \p \v 5 “Hano omukweeri yakeezeeri okuuza, abhaakya bhayo bhoosi bhakasuundagira, kyaamwe bhakahiindira eziitiro ndito. \v 6 Nawe obhutiku bhwa gati, abhaatu bhakabhirikira, ‘Rora, omukweeri araaza! Muuze, tugeende kumusuungʼaana!’ \p \v 7 “Rugeendo rumwe, abhaakya bharya bhoosi bhakabhuuka, bhakabhanura eziitara zyaabhu. \v 8 Abhaakya abhataano abhageege bharya, bhakabhuurira bha amangʼeeni, ‘Turasabha mutusakirye amaguta masuuhu, eziitara zyeetu zirarima.’ \p \v 9 “Nawe bhakabhakyoora, ‘Tutakunagya okubhasakirya, amaguta gano tunago, gatakutwiisa etwe hamwe na neemwe. Yiingabheeri kisi mugye eno bhakugurya amaguta, mwiigurire.’ \p \v 10 “Ambe, abhaakya abhageege bhayo bhakagya kugura amaguta. Hano bhaagiiri, omukweeri akahika. Abhaakya bha amangʼeeni bhano bhaari bhiibhanwiiri, bhakasikira hamwe neewe munyuumba muno enyaangi yaari ekukorerwa. Kyaamwe, ekiseku kikiigarwa. \v 11 Okuhita ibhaga iguhi, abhaakya abhageege bharya nabho bhakaaza, bhakabhona ekiseku kigeeri. Niho bhakabhirikira, ‘Ee omukuru, ee omukuru! Otwiigurire ekiseku!’ \p \v 12 “Nawe omukweeri akabhakyoora, ‘Ndabhabhuurira obhuheene, nitabhamenyiri emwe!’ ” \p \v 13 Hayo Yeesu akamara okugaamba, “Ambe, mwiiriihe, kwo okubha mutamenyiri orusiku naabhe eriibhaga rino enye ndaakyoore.” \s Abhagya abhaheene na bhano bhatari abhaheene \r (Ruuka 19:11-27) \p \v 14 Yeesu akageenderera kubhabhuurira ekireengyo ekiindi kweeki, akabhuga, “Obhutemi bhwa mwiisaaro bhuratuubhana kyeego ekireengyo kino. Kwaari no omuutu wumwe wuno akeenda kugya orugeendo. Hano yaari akyaari kutaanga orugeendo rwaaye, akabhabhirikira abhagya bhaaye, akabhaha ebhigiro bhyaaye bhyoosi okubha bhabhikorere emirimo. \v 15 Akabhaha kuriingʼaana no obhunagya bhwaabhu. Akamuha wo okutaanga eziitaraanta\f + \fr 25:15 \fr*\fk Eziitaraanta \fk*\ft ni mbirya zye ekare. Etaraanta yimwe yaari ya amariho ge emyaaka miroongo ebhiri (20).\ft*\f* isaano, wa kabhiri eziitaraanta ibhiri na wa katatu etaraanta yimwe. Kyaamwe akatanura orugeendo. \p \v 16 “Hayohayo, omugya wuno yaheerwe eziitaraanta isaano, akagya kusuruzya no okubhona eziitaraanta eziindi isaano. \v 17 Egoego, omugya wuno yaheerwe eziitaraanta ibhiri, akagya kusuruzya no okubhona eziitaraanta eziindi ibhiri. \v 18 Nawe omugya wuno yaheerwe etaraanta yimwe, ewe akagya okutuka omwoobho no okuyibhiika etaraanta yo omukuru waaye. \p \v 19 “Hano eriibhaga itaambi ryahitiri, omukuru waabhu akakyoora. Kyaamwe akabhabhirikira abhagya bhaaye, okubha bhamubhuurire kyeego bhakahokeerya eziitaraanta zyaaye. \v 20 Omugya wuno yaheerwe eziitaraanta isaano, akaaza ne eziitaraanta eziindi isaano, akamubhuurira omukuru waaye, ‘Ee omukuru, okaaniha eziitaraanta isaano okubha nizikorere emirimo. Rora, nibhweeni obhweera bhwe eziitaraanta isaano eziindi.’ \p \v 21 “Omukuru waaye akamubhuurira, ‘Okoriri kisi. Awe ni mugya muzomu no omuheene! Waari omuheene kubhisuuhu bhino niakuheeri, kweego ambe, ndakutuura kubha omwiimeerereri we ebhigiro bhyaaru. Nawuuze tuzomererwe hamwe.’ \p \v 22 “Omugya wuno yaheerwe eziitaraanta ibhiri, neewe akaaza ne eziitaraanta ibhiri eziindi, akamubhuurira omukuru waaye, ‘Ee omukuru, okaaniha eziitaraanta ibhiri okubha nizikorere emirimo. Rora, nibhweeni obhweera bhwe eziitaraanta ibhiri eziindi.’ \p \v 23 “Omukuru waaye akamubhuurira, ‘Okoriri kisi. Awe ni mugya muzomu no omuheene! Waari omuheene kubhisuuhu bhino niakuheeri, kweego ambe, ndakutuura kubha omwiimeerereri we ebhigiro bhyaaru. Nawuuze tuzomererwe hamwe.’ \p \v 24 “Nawe omugya wuno yaheerwe etaraanta yimwe, akaaza no okumubhuurira omukuru waaye, ‘Ee omukuru, nikamenya kubha awe ni muutu mukongʼu bhukongʼu. Awe oragesa amagesa gano oteemirye, no okukumania gano otanyarageenie. \v 25 Nikoobhoha okubhurya etaraanta yaazo, kweego nikagya okuyitukira haasi. Bhoono, ndasabha ogege etaraanta yaazo.’ \p \v 26 “Omukuru waaye akamukyoora, ‘Awe ni mugya mubhiihu no omutobhu! Eraabhe okamenya kubha enye ndagesa amagesa gano niteemirye, no okukumania gano nitanyarageenie, \v 27 ambe, kwaki otaanituuriiri etaraanta yaane kubhasuruzya? Hano niingakyooriri, niari ndagega etaraanta yaane hamwe no obhweera bhwaku.’ \v 28 Niho omukuru waaye akaswaagya abhaandi, ‘Kweego mugege etaraanta yiyo, mumuhe omugya wuno ane eziitaraanta ikumi. \v 29 Omuutu wowoosi wuno akukorera emirimo ebhigiro bhino nimuheeri, ndamwoongerya no okutuumaho. Nawe omuutu wowoosi wuno atakukorera bhuzomu ebhigiro bhino nimuheeri, naabhe ebhisuuhu bhino anabhyo, ndamuteesya. \v 30 Omugya wuno atana bhweera bhwobhwoosi, mumurekere igutu mukiirima, eyo niyo akubha ararira no okusaanania ameeno.’ ” \s Obhutini bhwe ekiina kurusiku rwo obhuteero \p \v 31 Yeesu akageenderera okugaamba na abhaanabheega bhaaye, akabhabhuurira, “Hano enye Omwaana wo Omuutu nikuuza mubhuguungo bhwaane, hamwe na bhamaraika bhoosi, niho ndiikare kukituumbi kyaane kyo obhuguungo. \v 32 Abhaatu bhe ebhyaaro bhyoosi bhariikumania embere waane.\f + \fr 25:32 \fr*\xt Rora Isaya 66:18.\xt*\f* Neenye ndabhatwaanikania kyo omuriisya akutwaanikania eziingʼoondu okurwa muziimburi. \v 33 Kyeego omuriisya akuzituura eziingʼoondu orubhaara rwaaye rwo obhuryo ne eziimburi orubhaara rwaaye rwo obhumosi, egoego, neenye ndabhatuura abhaatu abhaandi orubhaara rwaane rwo obhuryo na abhaandi orubhaara rwaane rwo obhumosi. \p \v 34 “Niho enye Omutemi, ndabhabhuurira abhaatu bhano bhari orubhaara rwaane rwo obhuryo, ‘Muuze, emwe bhano Taata waane abhatweereeri ebhite. Musikire mubhutemi bhuno Taatabhugya yabhabhanuriiri kweema hano yateemiri ekyaaro. \v 35 Musikire, kwo okubha hano niari ne enzara, mukaaniha ebhyaakurya. Hano niari ne enyoota, mukaaniha amaanzi go okunywa. Hano niari mugini, mukaambuurira haguhi muziinyuumba zyeenyu. \v 36 Hano niendiri emyeenda, mukaaniibhohya. Hano niari murweeri, mukaaza okunirwaarya. Na hano niari munyuumba ya abhabhohwa, mukaaza okunirora.’ \p \v 37 “Kweego, abhaatu bhayo bhe eheene embere wa Taatabhugya bharanikyoora, ‘Ee Omukuru, ni ibhagaki rino twaakuruuzi waari ne enzara tukakuha ebhyaakurya? Kasi waari ne enyoota tukakuha amaanzi go okunywa? \v 38 Kweeki, ni ryoori twaakuruuzi mugini tukakuginihya munyuumba yeetu? Kasi ryoori okeenda emyeenda tukakwiibhohya eziingibho? \v 39 Kweeki, ni ryoori waari murweeri tukakurwaarya? Kasi waari munyuumba ya abhabhohwa tukaaza kukurora?’ \p \v 40 “Niho enye Omutemi, ndabhakyoora, ‘Ndabhabhuurira obhuheene, riyo ryoosi rino mwaamukoreeri wowoosi gati wa abhaanabheega bhano bhatana bhweera, ambe mwaanikoreeri enye.’ \p \v 41 “Kyaamwe, ndabhabhuurira bhano bhari orubhaara rwaane rwo obhumosi, ‘Murwe hano, emwe bhano mwiihiimirwe na Taatabhugya! Mugeende mumuriro gwa kirakeego guno Taatabhugya abhanwiiri kwiiguru ya Seetaani na bhamaraika bhaaye. \v 42 Mutanure, kwo okubha hano niari ne enzara, mutaaniheeri ebhyaakurya. Hano niari ne enyoota, mutaaniheeri amaanzi go okunywa. \v 43 Hano niari mugini, mutaaniginihirye muziinyuumba zyeenyu. Hano niendiri emyeenda, mutaanibhohirye emyeenda. Hano niari murweeri, mutiiziri okunirwaarya. Na hano niari munyuumba ya abhabhohwa, mutiiziri okunirora.’ \p \v 44 “Niho, abhaatu bhano bhari mukubhoko kwaane kwo obhumosi bharanikyoora, ‘Ee Omukuru, ni ibhagaki rino twaakuruuzi waari ne enzara, kasi waari ne enyoota, kasi waari mugini, kasi wageendiri kingʼaabhi, kasi waari murweeri, kasi waari munyuumba ya abhabhohwa, etwe tutakusakiirye?’ \p \v 45 “Niho enye ndabhakyoora, ‘Ndabhabhuurira obhuheene, riyo ryoosi rino mutakumukorera wowoosi gati wa abhasuuhu bhano bhatana bhweera, ambe mutaanikoreeri enye.’ \p \v 46 “Kweego, abhaatu bhe ebhibhi bhayo, bharagya okubhona obhutemwa bhwa kirakeego. Nawe bhe eheene embere wa Taatabhugya bhayo, bharasikira mubhuhoru bhwa kirakeego.” \c 26 \s Abhakaangati bha Abhayahudi bharakora omukoonyo okumwiita Yeesu \r (Mariko 14:1-2; Ruuka 22:1-2; Yohana 11:45-53) \p \v 1 Hano Yeesu yamariri okugaamba amangʼana gayo goosi, akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, \v 2 “Kyeego mumenyiri, hano zikuhita eziisiku ibhiri, turabha ne Enyaangi yo Okuhiita.\f + \fr 26:2 \fr*\fk Enyaangi yo Okuhiita\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Kurusiku ruyo, enye Omwaana wo Omuutu, ndatuurwa mumabhoko ga abhabhisa, okubha niitwe kumusaraba.” \p \v 3 Ambe, eriibhaga riyo, abhakuru bha abhaseengeri\f + \fr 26:3 \fr*\fk Abhakuru bha abhaseengeri\fk*\ft . Rora \ft*\it abhaseengeri\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* na abhakaruka bha Abhayahudi bhakiikumania mwiibhaanza rye enyuumba yo omuseengeri omukuru, wuno akubhirikirwa Kayafa. \v 4 Muyo, bhakiibhuurya kyeego bharaamugwaate Yeesu kwe embiso, okubha bhamwiite. \v 5 Bhakiikirirania, “Nawe tutaaza tukore gano mu Nyaangi yo Okuhiita, abhaatu bhataaza kukora orwaambi.” \s Omukari aramwiituruurira Yeesu amaguta \r (Mariko 14:3-9; Yohana 12:1-8) \p \v 6 Niho Yeesu akagya mumugye gwa Betania, akiikara munyuumba ya Simooni wuno ekare yaari ne ebhigeenge. \v 7 Hano Yeesu yaari kwiigari kurya, akaaza omukari wumwe yaari ne enzubha yino yakorirwe kwe eriigina rya arabasita ryo obhuguri bhukuru. Muusi we enzubha yiyo, kwaari na amaguta go omuruumbaaso gano gano obhuguri bhukuru bhukongʼu. Omukari wuyo akamwiituruurira Yeesu kumutwe kwo okumusuuka. \p \v 8 Hano abhaanabheega bhaaye bhaaruuzi gayo, bhakatiinda. Bhakabhuga, “Bhamure! Kwaki omukari wuno arasarya amaguta go obhuguri bhukuru ego? \v 9 Yiingabheeri bhuzomu amaguta gano gaguribhwe kwe eziimbirya nzaru, na ziingasakiirye abhataka!” \p \v 10 Hano Yeesu akamenyeekererya amangʼana gayo, akabhabhuurira, “Kwaki muramunyaakya omukari wuno? Ewe anikoreeri eriingʼana izomu bhukongʼu. \v 11 Abhataka bhari hamwe neemwe eziisiku zyoosi, nawe enye nitakubha hamwe neemwe eziisiku zyoosi. \v 12 Hano omukari wuno anituruuriiri amaguta, akakora ego okubha abhanure omubhiri gwaane kwo okubhiikwa kwaane. \v 13 Ndabhabhuurira obhuheene, hayo hoosi hano gararwaazwa Amangʼana Amazomu iguru waane mukyaaro kyoosi, riragaambwa izomu rino omukari wuno anikoreeri, na abhaatu bharamuhiita.” \s Yuuda Isikariyoti ariikirirya okumurya omukoonyo Yeesu \r (Mariko 14:10-11; Ruuka 22:3-6) \p \v 14 Ambe, owumwe wa abhaanabheega bha Yeesu ikumi na bhabhiri, wuno akubhirikirwa Yuuda Isikariyoti, akagya kubhakuru bha abhaseengeri, \v 15 akabhabhuurya, “Muranihaki hano ndaabhagwaatye Yeesu mumabhoko geenyu?” Kyaamwe bhakamuha eziimbirya miroongo etatu (30).\f + \fr 26:15 \fr*\xt Rora Zakaria 11:12.\xt*\f* \v 16 Kweemera eriibhaga riyo, Yuuda akataanga okumoohya eriibhaga izomu ryo okumurya omukoonyo. \s Yeesu ararya na abhaanabheega bhaaye bhararya // Enyaangi yo Okuhiita \r (Mariko 14:12-26; Ruuka 22:7-23; Yohana 13:21-30; 1 Abhakoriinto 11:23-25) \p \v 17 Kurusiku rwo okutaanga rwe Enyaangi ye Emikaate Gino Gitana Ekibhwiisya,\f + \fr 26:17 \fr*\fk Enyaangi ye Emikaate Gino Gitana Ekibhwiisya\fk*\ft . Rora \ft*\it Enyaangi yo Okuhiita\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* abhaanabheega bha Yeesu bhakaaza kweewe, bhakamubhuurya, “Oreenda tugye hayi tukubhanurire ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita?” \p \v 18 Yeesu akabhaha eriina ryo omuutu omurebhe akabhabhuurira, “Mugye mumugye gwa Yerusaremu kumuutu wuyo, mumubhuurire, ‘Omweegya atutumeenie, arabhuga: Eriibhaga ryaane riisukiri. Enye na abhaanabheega bhaane turarya ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita munyuumba yaazo.’” \v 19 Abhaanabheega bhaaye bhakagya bhakakora goosi kyeego Yeesu yabharageenie, bhakabhanura ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita. \p \v 20 Hano yahikiri engoroobha, Yeesu na abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri bhaari kwiigari bhararya. \v 21 Hano bhaari kurya, Yeesu akabhuga, “Ndabhabhuurira obhuheene, owumwe weenyu aranirya omukoonyo.” \p \v 22 Abhaanabheega bhaaye bhakabha ne ebhigoongi bhukongʼu, bhakataanga okumubhuurya owumwe kwo owumwe, “Ee Omukuru, enye neenye ndaakurye omukoonyo?” \p \v 23 Yeesu akabhakyoora, “Ni wuno akukorya mukitubha kimwe na neenye, niwe araanirye omukoonyo. \v 24 Enye Omwaana wo Omuutu, ndiitwa kyeego yakaamirwe mu Makaamo Amahoreeru. Nawe, araaza kurora omuutu wuno araanirye omukoonyo enye Omwaana wo Omuutu. Yiingabheeri hakiriku kweewe omuutu wuyo atiingibhwiirwe!” \p \v 25 Ambe, Yuuda omuri wo omukoonyo, neewe akamubhuurya Yeesu, “Ee Omweegya, enye neenye ndaakurye omukoonyo?” \p Yeesu akamukyoora, “Naawe ogaambiri.” \p \v 26 Ambe, hano bhaari kurya, Yeesu akagega omukaate, akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya,” akagubhega, akabhaha abhaanabheega bhaaye, akabhabhuurira, “Mugege murye, omukaate guno nigwo omubhiri gwaane.” \v 27 Akagega ekikoombe kya amaanzi amahya go omuzabibu, akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya,” akabhaha, akabhabhuurira, “Mugege amaanzi go omuzabibu gano, munywe emwe mwoosi. \v 28 Amaanzi go omuzabibu gayo, nigo amanyiinga gaane ge eriiragano.\f + \fr 26:28 \fr*\fk Eriiragano\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Amanyiinga gaane gariitika kwiiguru ya abhaatu bhaaru, okubha Taatabhugya abhaabhire ebhibhi bhyaabhu. \v 29 Ndabhabhuurira, nitakunywa kweeki amaanzi go omuzabibu tee orusiku runo ndaanywe kwe enzira ehya hamwe neemwe mubhutemi bhwa Taata waane.” \p \v 30 Niho bhakeemba omweembo gwo okumukumya Taatabhugya. Bhakatanura hayo, bhakagya mu Kiguru kye Emizeituni. \s Yeesu araroota kubha Petero aramwaanga \r (Mariko 14:27-31; Ruuka 22:31-34; Yohana 13:36-38) \p \v 31 Ambe, Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Obhutiku bhwa reero, emwe mwoosi muraaningʼosa no okunitiga. Erabha ego, kwo okubha Amakaamo Amahoreeru gakubhuga, \q ‘Ndamwiita omuriisya we eziingʼoondu, \q ne eziingʼoondu zyaaye ziranyaragana.’\f + \fr 26:31 \fr*\xt Rora Zakaria 13:7.\xt*\f* \p \v 32 “Nawe enye hano ndaaryookibhwe, ndabhakaangatira kugya Gariraaya.” \p \v 33 Kyaamwe, Petero akamubhuurira Yeesu, “Naabhe bhoosi bharaakutige, enye nitakukutiga kimwe!” \p \v 34 Yeesu akamukyoora, “Ndakubhuurira obhuheene, obhutiku bhuno hano ekorokoome ekyaari kugaamba, orabha omariri kunianga katatu koosi.” \p \v 35 Petero akamukyoora, “Eraabhe ereenderwa nikwe hamwe naawe, enye nitakukwaanga eheene!” Abhaanabheega abhaandi bhoosi nabho, bhakabhuga egoego. \s Yeesu arasabha Taatabhugya mumuguundu gwa Getisemane \r (Mariko 14:32-42; Ruuka 22:39-46) \p \v 36 Ambe, Yeesu akagya na abhaanabheega bhaaye kumusabha Taatabhugya mumuguundu guno gukubhirikirwa Getisemane. Hano bhaahikiri, akabhabhuurira, “Mwiikare hano, enye ndagya erya okumusabha Taatabhugya.” \v 37 Akamugega Petero hamwe na abhamura bhabhiri bha Zebedaayo. Yeesu akataanga kubha ne ebhigoongi no okuyaangayaanga mukoro yaaye. \p \v 38 Hano bhaahikiri akabhabhuurira, “Ekoro yaane ene ebhigoongi bhyaaru. Mwiikare hano, muteengeeze hamwe neenye.” \v 39 Akiisuka embere hasuuhu, akahigama haasi bhubhuumari, akasabha Taatabhugya, “Ee Taata waane, eraaturikane, ndakusabha onduusiryeho eziinyaako zino.\f + \fr 26:39 \fr*\fk Eziinyaako zino \fk*\ft ku Kiyunaani ni \ft*\fqa kikoombe kino.\fqa*\f* Otaaza kukora kyeego enye nikweenda, nawe okore kyeego awe okweenda.” \p \v 40 Ambe, Yeesu akakyoora hano yaari atigiri abhaanabheega bhaaye, akabhona bhahiindiiri eziitiro. Akamubhuurya Petero, “Mbe, mutamirwe kuteengeeza hamwe neenye naabhe kwe esa yimwe? \v 41 Muteengeeze no okumusabha Taatabhugya, okubha mutaaza kusakibhwa. Ekoro ereenda nawe omubhiri ni munyookobhu.” \p \v 42 Yeesu akabhatiga hayo kweeki, akagya eyo orugeendo rwa kabhiri, akamusabha Taatabhugya, “Ee Taata waane, eraabhe eziinyaako zino zitakunagya okurwa kweenye, ambe gakorwe kyeego okweenda.” \p \v 43 Ambe, hano yakyooriri kubhaanabheega bhaaye, akabhabhona bhahiindiiri eziitiro kweeki, kwo okubha bhataanagirye kuramukya ameeso gaabhu. \v 44 Yeesu akabhatiga kweeki, akagya kumusabha Taatabhugya orugeendo rwa katatu, akakyoorera okugaamba amangʼana garyagarya. \p \v 45 Ambe, hano yakyooriri kweeki kubhaanabheega bhaaye, akabhabhuurira, “Mukyaari muhiindiiri no okumuunya? Murore! Eriibhaga ryo okunyaakibhwa kwaane riisukiri, enye Omwaana wo Omuutu ndagwaatwa no okuhirwa kubhakori bhe ebhibhi. \v 46 Mwiimuke, tugye. Murore! Omuri waane wo omukoonyo ari haguhi!” \s Yeesu aragwaatwa \r (Mariko 14:43-50; Ruuka 22:47-53; Yohana 18:3-12) \p \v 47 Hano Yeesu yaari akyaakeerenia amangʼana gayo, Yuuda, owumwe wa abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri, akaaza hamwe ne esaango ekuru ya abhaatu bhe eziinyaambato ne eziinduguzo. Esaango yiyo ekatumanibhwa na abhakuru bha abhaseengeri na abhakaruka bha Abhayahudi. \v 48 Omuri wo omukoonyo wuyo, yaari akaangatiri okubhabhuurira abhaatu bhayo ekyeerekenio. Akabhabhuurira, “Omuutu wuno ndaamukeerye kwo okumuhuumbata, niwe wuyo, mumugwaate!” \p \v 49 Hano bhaahikiri, Yuuda akagya ku Yeesu, akamukeerya, “Omweegya, wareeri!” Kyaamwe akamuhuumbata. \p \v 50 Yeesu akamukyoora, “Musaani waane, okore kino wiiziri kukora.” \p Ambe abhaatu bhayo bhakiisuka, bhakamugwaata Yeesu no okumubhoha. \v 51 Niho owumwe wa abhaanabheega bha Yeesu, akasohora nyaambato, akamutema no okumutina okutwi omugya wo omuseengeri omukuru. \v 52 Nawe Yeesu akamubhuurira, “Kyoorya nyaambato mukyoobho, kwo okubha abhaatu bhoosi bhano bhakugwaata nyaambato okubha bhiite, nabho bhariitwa kwa nyaambato! \v 53 Mbe, otamenyiri kubha ndanagya okusabha Taata waane obhusakirya, neewe aratura okunitumanirya bhamaraika kukira amahizo amakuru ikumi na abhiri?\f + \fr 26:53 \fr*\fk Amahizo amakuru ikumi na abhiri \fk*\ft ni bhamaraika 72,000. Abharooma bhahaabhara abhasirikare bhaabhu kwiihizo, ne eriihizo rya abhasirikare ryaari bhikwe bhisaasabha (6,000).\ft*\f* \v 54 Nawe, eraabhe ndikora ego, igabhwi garanagya kukuunaana gano gakaamirwe mu Makaamo Amahoreeru kubha, niigo gakweenderwa kubha?” \p \v 55 Niho Yeesu akabhabhuurira abhaatu bhe esaango yiyo, “Mbe, mwiiziri ne eziinyaambato ne eziinduguzo okunigwaata kyo omuteesya? Ndora eziisiku zyoosi niari ndeegya mwiiseengerero, nawe mutaanigwaatiri! \v 56 Nawe gano goosi gaatuukiri, okubha gakorwe gano abharooti bhaakaamiri mu Makaamo Amahoreeru.” Ambe, abhaanabheega bha Yeesu bhoosi bhakangʼosa, bhakamutiga. \s Yeesu embere wa abhakuru bha Abhayahudi \r (Mariko 14:53-65; Ruuka 22:54-55, 63-71; Yohana 18:13-14, 19-24) \p \v 57 Ambe, abhaatu bhano bhaamugwaatiri Yeesu, bhakagya nawe, bhakamuhira munyuumba ya Kayafa omuseengeri omukuru, muno bhaari bhiikumeenie abheegya bhe emigiro gya Musa na abhakaruka bha Abhayahudi. \v 58 Eriibhaga riyo, Petero yaari aramutuniirira Yeesu kwa kure, tee mwiibhaanza rye enyuumba yo omuseengeri omukuru. Kyaamwe akasikira muusi, akiikara hamwe na abhariibhi okubha arore kyeego amasemo ga Yeesu garaabhe. \p \v 59 Abhakuru bha abhaseengeri ne ekiina ekikuru\f + \fr 26:59 \fr*\fk Ekiina ekikuru\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* kyoosi kya Abhayahudi, bhaari bhareenda abhamenyeekererya bho orurimi okubha bhayibhone enzira yo okumwiita Yeesu. \v 60 Bhakaaza abhamenyeekererya bho orurimi bhaaru, nawe bhataabhweeni obhumenyeekererya bhwobhwoosi bhuno bhwaabhangʼariiri. \v 61 Mubhuteero, abhamenyeekererya bhabhiri bhakaaza, bhakabhuga, “Omuutu wuno yabhugiri, ‘Ndanagya okusarya eriiseengerero rya Taatabhugya no okwoomboka kweeki kwe eziisiku isatu.’ ” \p \v 62 Kyaamwe omuseengeri omukuru akiimeerera, akamubhuurya Yeesu, “Ndora, otakukyoora ryoryoosi? Amangʼana gano abhaatu bhano bhakukuzoongera, orabhugabhwi?” \v 63 Nawe Yeesu ataakyooriri kiyo kyoosi. \p Ambe, omuseengeri omukuru wuyo akamubhuurira, “Ndakwiirahirya kwe eriina rya Taatabhugya wuno ari muhoru, otubhuurire eraabhe awe naawe Masiya, Omwaana wa Taatabhugya.” \p \v 64 Yeesu akamukyoora, “Naawe ogaambiri. Nawe ndabhabhuurira bhoosi, kweemera bhoono muraandora enye Omwaana wo Omuutu, ndabha niikeeri orubhaara rwo obhuryo rwa Taatabhugya wo obhunagya bhwoosi. Kweeki muranirora eriibhaga nikuuza kureka mwiisaaro.”\f + \fr 26:64 \fr*\xt Rora Danieri 7:13.\xt*\f* \p \v 65 Ambe, hano omuseengeri omukuru yiigwiiri amangʼana gayo, akangʼaarura eziingibho zyaaye, akabhuga, “Aa! Yiiriingʼeenie na Taatabhugya! Ambe, ni bhamenyeekereryaki kweeki bhano tukweenda? Mwiigwiiri emwe abheene kyeego akumutuka Taatabhugya! \v 66 Kweego emwe murabhuga igabhwi?” \p Bhakamukyoora, “Areenderwa yiitwe!” \v 67 Kyaamwe, bhakataanga okumutweera Yeesu amate mubhusyo, bhakamutema ebhikuundi. Abhaandi bhakamutema oruhi, \v 68 no okumubhuurira, “Ee Masiya, turootere, ni weewi wuno akutemiri?” \s Petero aramwaanga Yeesu \r (Mariko 14:66-72; Ruuka 22:56-62; Yohana 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Ambe, kwe eriibhaga riyoriyo, Petero yaari yiikeeri mwiibhaanza igutu hayo. Niho omuhokya owumwe omuukya akamwiisukira Petero, akamubhuurira, “Awe woosi waari hamwe na Yeesu Omugariraaya.” \p \v 70 Nawe Petero akaanga embere ya abhaatu bhoosi, akubhuga, “Nitamenyiri gano okubhuga!” \p \v 71 Niho akatanura hano yaari, akagya mukiseku. Omuukya owuundi omugya akamurora, akabhabhuurira abhaatu bhano bhaari hayo, “Omuutu wuno yaari hamwe na Yeesu Omunazareeti.” \p \v 72 Petero akaanga kweeki, akiirahira, akabhuga, “Nitamumenyiri omuutu wuyo!” \p \v 73 Eriibhaga iguhi rikahita, abhaatu bhano bhaari abhamenyeekererya hayo, bhakamwiisukira Petero, bhakamubhuurira, “Eheene, awe ni wumwe mubhaatu bhano bhari hamwe na Yeesu. Naabhe obhugaambi bhwaazo bhureerekya mwaasi orarwa Gariraaya!” \p \v 74 Petero akataanga okwiihiimirirya bhukongʼu, akiirahira, akabhuga, “Nitamumenyiri omuutu wuyo!” Hayohayo, ekorokoome ekagaamba. \v 75 Niho Petero akahiita amangʼana gano Yeesu yaari amubhuuriiri, “Hano ekorokoome ekyaari kugaamba, orabha omariri kunianga katatu koosi.” Kyaamwe, akahuruka igutu, akabha ararira kwo obhururu bhukongʼu. \c 27 \s Yeesu arahirwa ku Pirato \r (Mariko 15:1; Ruuka 23:1-2; Yohana 18:28-32) \p \v 1 Hano kwakiiri, abhakuru bhoosi bha abhaseengeri hamwe na abhakaruka bha Abhayahudi, bhakiitoongera kyaabhurya bharaakore bhamwiite Yeesu. \v 2 Kyaamwe bhakamubhoha, bhakagya nawe kumwaanaangwa we Ekirooma wuno yaari kubhirikirwa Pirato, bhakamugwaatya kweewe. \s Yuuda ariingʼeeta \r (Amahokya ga Abheega 1:18-19) \p \v 3 Kyaamwe, Yuuda wurya omuri wo omukoonyo, hano yaruuzi kubha Yeesu atiniirwe ekiina kubha yiitwe, akiiyiigwa bhubhi bhukongʼu. Akagega eziimbirya zirya miroongo etatu (30) no okuzikyoorya kubhakuru bha abhaseengeri na abhakaruka bha Abhayahudi. \v 4 Akabhabhuurira, “Nikoriri ebhibhi okumugwaatya mumabhoko geenyu omuutu wuno atasarirye kiyo kyoosi.” \p Nawe ebho bhakabhuga, “Gayo gatakututunia etwe kweeki, ni nyaako yaazo omweene.” \p \v 5 Niho Yuuda akarekera eziimbirya ziyo mwiiseengerero, akatanura, akagya, akiingʼeeta. \p \v 6 Abhakuru bha abhaseengeri bhakatoora eziimbirya ziyo, bhakabhuga, “Emigiro gyeetu gitakwiikirirya okusaangya eziimbirya zino ne eziimbirya zye eriiseengerero, kwo okubha zirihirwe okubha omuutu yiitwe.” \v 7 Ambe, bhakakeerenia no okwaamura kugega eziimbirya ziyo no okugura mumuguundu gwe ekiribho kwiiguru yo okubhiikiramu abhagini. \v 8 Kweego, omuguundu guyo gurabhirikirwa Omuguundu gwa Amanyiinga tee reero. \p \v 9 Niho eriingʼana rikakuunaana rino omurooti Yeremia yakaamiri, “Bhakagega eziimbirya miroongo etatu (30), obhuguri bhuno abhamwe bha Abhiiziraeri bhiikirireenie iguru waaye. \v 10 Bhakagura omuguundu gwe ekiribho, kyeego Omukuru yaari aniswaagirye.”\f + \fr 27:10 \fr*\xt Rora Yeremia 19:1-13, 32:6-9; Zakaria 11:12-13.\xt*\f* \s Yeesu arazoongerwa embere wa Pirato \r (Mariko 15:2-15; Ruuka 23:1-3, 18-25; Yohana 18:29–19:16) \p \v 11 Niho Yeesu akiimeerera embere wo omwaanaangwa we Ekirooma. Omwaanaangwa wuyo akamubhuurya, “Awe naawe omutemi wa Abhayahudi?” \p Yeesu akamukyoora, “Naawe ogaambiri.” \p \v 12 Ambe, abhakuru bha abhaseengeri na abhakaruka bha Abhayahudi bhakataanga kumuzoongera Yeesu, nawe ataabhakyooriri ryoryoosi. \v 13 Niho Pirato akamubhuurya, “Mbe, otakwiigwa gayo goosi gano bhakukuzoongera?” \v 14 Nawe Yeesu ataakyooriri, naabhe kwe eriisemo rimwe. Niho omwaanaangwa wuyo akaruguura bhukongʼu. \p \v 15 Eriibhaga rye Enyaangi yo Okuhiita, omwaanaangwa we Ekirooma yaari aramwiigurira omubhohwa wumwe wuno abhaatu bhaamweendiri. \v 16 Ambe, kwe eriibhaga riyo, yaariho omubhohwa wumwe wuno yaari akubhirikirwa Baraaba. Omubhohwa wuyo, akamenyekana bhukongʼu iguru ya amabhi gano yaari akukora. \v 17 Kweego, hano abhaatu bhakiikumanirya hayo, Pirato akabhabhuurya, “Ni weewi wuno mukweenda nibhiigurire gati wa abhabhohwa bhano abhabhiri? Mureenda nibhiigurire Baraaba, kasi Yeesu wuno akubhirikirwa Masiya?” \v 18 Pirato akabhabhuurya ego, kwo okubha yamenyiri abhakuru bha Abhayahudi bhaamugwaatirye Yeesu kweewe, kwiiguru yo omugono. \p \v 19 Ambe, Pirato hano yaari yiikeeri kukituumbi kyaaye kyo okutinira ekiina, omukari waaye akamutumira amangʼana gano gaabhugiri, “Otaaza okamukorera eriibhiihu ryoryoosi omuutu wuyo wuno atana bhubhi, kwo okubha nanyaakiri bhukongʼu obhutiku mukirooto iguru waaye.” \p \v 20 Eriibhaga riyo abhakuru bha abhaseengeri na abhakaruka abhaandi bha Abhayahudi bhaari bharabhakorokoomba abhaatu kubha, bhamusabhe Pirato abhiigurire Baraaba no okumutinira ekiina Yeesu okubha yiitwe. \p \v 21 Pirato akabhabhuurya kweeki, “Ni weewi wuno mukweenda nibhiigurire gati wa abhabhohwa bhano bhabhiri?” \p Bhakamukyoora, “Baraaba!” \p \v 22 Pirato akabhabhuurya kweeki, “Ambe, nimukorebhwi Yeesu wuno akubhirikirwa Masiya?” \p Abhaatu bhoosi bhakakora ekituri bharabhuga, “Mumubhaambe kumusaraba!” \p \v 23 Pirato akabhabhuurya, “Akoriri isaryaki rino rigirirye abhaambwe kumusaraba?” \p Nawe, ebho bhakageenderera okutema ekituri bhakubhuga, “Mumubhaambe kumusaraba!” \p \v 24 Hano Pirato yamenyeekereerye kubha atakunagya kukyoosya amiiseego ga abhaatu bharya, no orwaambi rutaangiri, akagega amaanzi, akiisaabha amabhoko gaaye embere waabhu. Niho akabhuga, “Enye nitana isarya ryoryoosi kumanyiinga go omuutu wuno. Eriingʼana rino ni iguru weenyu abheene!” \p \v 25 Abhaatu bhoosi bhakamukyoora, “Amanyiinga ga Yeesu gabhe iguru weetu na abhaana bheetu!” \p \v 26 Kyaamwe, Pirato akabhiigurira Baraaba. Akaswaagya bhamuteme Yeesu emijariti. Kimwe akaragania agegwe, atemererwe kumusaraba. \s Abhasirikare bharamuzibhura Yeesu \r (Mariko 15:16-20; Yohana 19:2-3) \p \v 27 Niho abhasirikare bho omwaanaangwa we Ekirooma bhakamugega Yeesu, bhakagya nawe mukiina ekikuru munyuumba yo omwaanaangwa. Bhakiikumania muyo abhasirikare abhaandi bhoosi, bhakamwiiruguura Yeesu. \v 28 Bhakamuruusya Yeesu eziingibho zyaaye, bhakamwiibhohya engibho ekaangaaru. \v 29 Bhakoogosa orusuurya rwa amahwa, bhakamwiibhohya kumutwe no okutuura maara mukubhoko kwaaye kwo obhuryo, okubha atuubhane kyo omutemi. Bhakamuhigamira embere waaye bhariikora bharamusuuka, kyaamwe bhakataanga okumuzibhura bharabhuga, “Kasiinga rugabho, omutemi wa Abhayahudi!” \v 30 Niho bhakamutweera amate, bhakagega maara mukubhoko kwaaye no okumutema kwo okwiinuurya naryo kumutwe. \v 31 Hano abhasirikare bhayo bhaamariri okumuzibhura ego, bhakamuruusya engibho yirya ye ekitemi no okumwiibhohya eziingibho zyaaye kweeki. Kyaamwe, bhakagya neewe okumubhaamba kumusaraba. \s Yeesu arabhaambwa kumusaraba \r (Mariko 15:21-32; Ruuka 23:26-43; Yohana 19:17-27) \p \v 32 Hano abhasirikare hamwe na Yeesu bhaari bhakurwa mumugye gwa Yerusaremu, bhakamubhona munzira omuutu owumwe wuno yaari akubhirikirwa Simooni. Simooni wuyo akarwa mumugye gwa Kirene. Abhasirikare bhayo bhakamusingʼirirya okugega omusaraba gwa Yeesu. \v 33 Mubhuteero, bhakahika hagiro hano haabhirikiirwe Gorigota. Eriina rino obhugazuro bhwaku ni Kihaanga kyo Omutwe. \v 34 Kyaamwe, bhakamuha Yeesu amaanzi go omuzabibu gano bhaari bhasaangiinie ne endurwe.\f + \fr 27:34 \fr*\xt Rora Zaburi 69:21.\xt*\f* Nawe hano yaasamiri, akaanga okunywa. \v 35 Hano bhaamubhaambiri Yeesu kumusaraba, bhakatwaana eziingibho zyaaye, bhakazitemera obhwiitoori, [okubha ekuunaane engʼana yino egaambirwe no omurooti iguru wa Yeesu, “Bhakatwaana eziingibho zyaane gati waabhu, no okukora obhwiitoori.”\f + \fr 27:35 \fr*\xt Rora Zaburi 22:18.\xt*\f*] \v 36 Kyaamwe bhakiikara hayo okubha bhamuriibhe. \v 37 Iguru yo omutwe gwaaye, bhakatuura orubaawa runo runa amangʼana go okumuzoongera. Gakaamirwe, \sc “Wuno ni Yeesu, Omutemi wa Abhayahudi.”\sc* \p \v 38 Niho, abhasirikare bhakabhaamba abhateesya bhabhiri kumisaraba, owumwe orubhaara rwo obhuryo no owuundi orubhaara rwo obhumosi. \v 39 Abhaatu bhano bhaari bhakuhita hayo, bhakamuzeera Yeesu kwo okusiingisya emitwe gyaabhu, no okubhuga, \v 40 “Awe, okabhuga oragwiisya eriiseengerero no okwoomboka kwa siku isatu, bhoono wiituurye! Eraabhe heene awe niwe Omwaana wa Taatabhugya, wiike kumusaraba!” \fig Abhakaangati bha Abhayahudi bharamuzibhura Yeesu kumusaraba|alt="Viongozi wa Wayahudi wanamdhihaki Yesu msalabani" src="DN00493b.tif" size="col" loc="27:41" copy="Darwin Dunham, © United Bible Societies, 1989" ref="27:40"\fig* \p \v 41 Kweego ego, abhakuru bha abhaseengeri na abheegya bhe emigiro gya Musa hamwe na abhakaruka bha Abhayahudi bhakamuzibhura Yeesu, “Yaari aratuurya abhaandi, nawe atakunagya kwiituurya omweene! \v 42 Eraabhe heene ni mutemi wa Abhiiziraeri, bhoono yiike kumusaraba, niho neetwe turaamwiikirirye. \v 43 Ewe aramwiisiga Taatabhugya, na abhugiri, ‘Enye ni Mwaana wa Taatabhugya.’ Ambe, Taatabhugya amutuurye bhoono eraabhe amuseegiri heene.” \v 44 Abhateesya bhano bhaabhaambirwe haguhi no omusaraba gwa Yeesu, nabho bhakamutuka kya abhaandi bhano bhaari kumutuka. \s Okukwa kwa Yeesu kumusaraba \r (Mariko 15:33-41; Ruuka 23:44-49; Yohana 19:28-30) \p \v 45 Ambe, kweemera eriibhaga rya kasaasabha mumwiisi, ekiirima kikasikira mukyaaro kyoosi tee eriibhaga rya keenda. \v 46 Kwe eriibhaga rya keenda, Yeesu akarira kwe eriiraka ikuru, “Eri, Eri! Rama sabakitani?” Obhugazuro bhwaku ni, “Ee Taatabhugya waane, ee Taatabhugya waane, ndora onitigiri?”\f + \fr 27:46 \fr*\xt Rora Zaburi 22:1.\xt*\f* \p \v 47 Hano abhaatu bhano bhakiimeerera hayo bhakiigwa amangʼana gayo, abhaandi bhakabhuga, “Wuno aramubhirikira omurooti Eriya.”\f + \fr 27:47 \fr*\ft Eriya aragaambwa hano kwo okubha Abhayahudi bhaaru bhaari bhariikirirya kubha Eriya ataakuuri na rumwe, nawe Taatabhugya akamugega mukyaaro eriibhaga ni muhoru no okugya neewe mwiisaaro. Kweeki bhaari bhariisiga kubha Eriya araaza kweeki mukyaaro. \ft*\xt Rora 2 Abhatemi 2:11; Maraaki 4:5\xt*\f* \p \v 48 Hayohayo, owumwe waabhu akaryaara bhwaangu, akaaza ne epaamba, akayiitobhya mumaanzi amaruru go omuzabibu gari musuka, akayituura epaamba kumaara, okubha amuhe Yeesu anywe. \v 49 Nawe eriibhaga riyoriyo abhaandi bhakabhuga, “Tiga otamuha! Turore eraabhe Eriya araaza kumutuurya!” \v 50 Hayo, Yeesu akarira kweeki kwe eriiraka ikuru, kyaamwe akatina ekoro. \p \v 51 Hayohayo, omweenda\f + \fr 27:51a \fr*\fk Omweenda \fk*\ft gwaari guraribhira abhaatu bhatasikira Ahahoreeru ha Ahahoreeru mwiiseengerero rya Taatabhugya, hano obhuguungo bhwa Taatabhugya bhukiikara. \ft*\xt Rora Abheeburania 9:3, 10:19-22. \xt*\ft Rora \ft*\it eriiseengerero\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* guno gwaari mu Hahoreeru he eriiseengerero\f + \fr 27:51b \fr*\fk Eriiseengerero\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* gukaraanduka mbaara ibhiri okurwa iguru tee haasi. Kwaari ne eriirigito eriikuru rye esi rino ryaagirirye amatare okwaatika. \v 52 Eziimbiihira zya mumabhigi zikiiguka ne emibhiri gya abhahoreeru bhaaru gikaryooka. \v 53 Hano Yeesu yaryookiri, bhakahuruka muziimbiihira zyaabhu, bhakagya Yerusaremu, bhakabhahwaarukira abhaatu bhaaru. \p \v 54 Hano omukuru wa abhasirikare hamwe na bhano bhaamuriibhiri Yeesu bhaaruuzi eriirigito rye esi na agaandi goosi gano gaatuukiri, bhakoobhoha bhukongʼu, bhakabhuga, “Eheene, omuutu wuno yaari Omwaana wa Taatabhugya!” \p \v 55 Hayo bhaari bhariho abhakari bhaaru bhano bhaari bhamutuniiriiri Yeesu kweema Gariraaya no okumuhokeerya. Abhakari bhayo bhakiimeerera kwa kure bhakarora goosi gano gaari gakukorwa. \v 56 Mubhakari bhayo, bhaari bharimu Mariamu wa mumugye gwa Magidara, Mariamu nina wa Yaakobo na Yusufu, no omukari wa Zebedaayo wuno yaari nina wa Yaakobo na Yohana. \s Yusufu wa Arimataya aramubhiika Yeesu \r (Mariko 15:42-47; Ruuka 23:50-56; Yohana 19:38-42) \p \v 57 Hano yahikiri engoroobha, akaaza omwaanamweega wumwe wa Yeesu wuno yaari kubhirikirwa Yusufu. Neewe yaari muniibhi akarwa mumugye gwa Arimataya. \v 58 Yusufu wuyo, akagya ku Pirato, akamusabha ekituundu kya Yeesu. Ambe, Pirato akaswaagya abhasirikare bhaaye kubha bhamuhe ekituundu kirya. \v 59 Yusufu akagya, akagega ekituundu kya Yeesu, akakiriizirira mumweenda gwo obhuguri bhukuru. \v 60 Akakituura mumbiihira yino bhatakamubhiikiri muutu wowoosi, yaari ebhaazirwe kwiitare kwiiguru waaye. Kyaamwe akarihiriingitya eriigina eriikuru akaribha ekiseku kye embiihira, akatanura. \v 61 Kwe eriibhaga riyo ryoosi, Mariamu wa mumugye gwa Magidara na Mariamu wurya owuundi, bhaari bhiikeeri hayo bhararoreerera embiihira. \s Abhasirikare bharariibha embiihira \p \v 62 Orusiku rwa kabhiri, runo rwaari orusiku rwo okumuunya, abhakuru bha abhaseengeri na Abhafarisayo bhakiikumania ku Pirato. \v 63 Bhakamubhuurira Pirato, “Ee omukuru, turahiita kubha hano omubheehi wurya yaari akyaari muhoru, akabhuga, ‘Murusiku rwa katatu, ndaryooka okurwa mubhaku.’ \v 64 Kweego, turasabha obharaganie abhasirikare bhaazo bhariibhe embiihira tee orusiku rwa katatu. Eraabhe otakunagya obhuriibhi, abhaanabheega bhaaye bharanagya kuuza okwiibha ekituundu kyaaye no okungʼeenererya abhaatu kubha aryookiri okurwa mubhaku. Hano bharaakore ego, orurimi ruyo rurabha rubhiihu bhukongʼu kukira rurya rwataangiri.” \p \v 65 Pirato akabhakyoora, “Mugege abhasirikare, mugye muriibhe embiihira kwa amanaga geenyu goosi.” \v 66 Niho bhakagya kumbiihira, bhakatuura orubhaaso kwiigina rirya, okubha bhamenyeekererye kubha eraabhe omuutu ariihiriingitirye. Mubhuteero, bhakatiga hayo abhasirikare okubha bhariibhe embiihira. \c 28 \s Yeesu araryookibhwa \r (Mariko 16:1-10; Ruuka 24:1-12; Yohana 20:1-10) \p \v 1 Hano orusiku rwo okumuunya rwahitiri, etabhoori zuri orusiku rwo okutaanga rwo obhutuuro, Mariamu wa mumugye gwa Magidara hamwe na Mariamu owuundi wurya, bhakagya okurora embiihira. \p \v 2 Kituukiro, rikatuuka eriirigito ikuru rye esi, kwo okubha maraika wo Omukuru, Taatabhugya akiika okurwa mwiisaaro. Maraika wuyo akiisuka kumbiihira, akarihuungura eriigina rirya embarika, akiikara iguru waku. \v 3 Yaari aramesya kyo obhweero bhwo orukubha, ne emyeenda gyaaye gyaari mirabhu pee kyo omusoke. \v 4 Hano abhasirikare bharya bhaaruuzi gayo, bhakoobhoha bhukongʼu, bhakarigita no okugaandaara. \p \v 5 Hayo, maraika wuyo akabhabhuurira abhakari bharya, “Mutoobhoha! Nimenyiri kubha mwiiziri kumumoohya Yeesu, wuno bhaamubhaambiri kumusaraba. \v 6 Atariho hano! Aryoorirwe, kyeego yabhugiri. Muuze murore hano bhaari bhamuhiindiirye. \v 7 Ambe, mugye bhwaangu, mubhabhuurire abhaanabheega bhaaye, ‘Aryookiibhwe, na arabhakaangatira kugya mukyaaro kya Gariraaya. Eyo niyo muraamubhone!’ Ambe, gano nibhabhuuriiri mugahiite!” \p \v 8 Niho abhakari bhayo bhakatanura bhwaangu okurwa mumbiihira hayo, bhaari ne ehaho no obhuzomererwa bhukuru. Bhakaryaara kugya kubhabhuurira abhaanabheega bhaaye kyeego maraika yaari abhabhuuriiri. \v 9 Ambe, hano bhaari kugya kubhuurira abhaanabheega bhaaye amangʼana, hayohayo Yeesu akasikana nabho, akabhakeerya, “Mwaareeri!” Bhakamwiisukira Yeesu, bhakagwaata amaguru gaaye no okumuseengera. \v 10 Niho Yeesu akabhabhuurira, “Mutoobhoha. Mugye mubhabhuurire abhahiiri bhaane\f + \fr 28:10 \fr*\fk Abhahiiri bhaane\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni \ft*\fqa abhaanabheega bhaane.\fqa*\f* bhagye Gariraaya, eyo niyo bharaanibhone.” \s Abhariibhi bhe embiihira ya Yeesu bharagaamba orurimi \p \v 11 Ambe, hano abhakari bhayo bhaari kugya munzira, abhamwe bha abhasirikare bhano bhaari kuriibha embiihira ya Yeesu bhakatanura hayo no okugya mumugye gwa Yerusaremu. Hano bhaahikiri, bhakabhuurira abhakuru bha abhaseengeri goosi gano gaatuukiri. \p \v 12 Kyaamwe abhakuru bha abhaseengeri bhayo bhakasikana hamwe na abhakaruka bha Abhayahudi, bhakiitoongera no okwaamura kyeego bharaakore. Niho bhakabhaha abhasirikare bharya ehoongo ye eziimbirya nzaru. \v 13 Bhakabhabhuurira, “Eraabhe omuutu wowoosi arabhabhuurya iguru ya gano gaatuukiri, mubhuge, ‘Obhutiku hano etwe twaari tuhiindiiri eziitiro, abhaanabheega bha Yeesu bhakaaza bhakiibha ekituundu kyaaye.’ \v 14 Eraabhe omwaanaangwa ariigwe gayo, etwe turagaamba neewe okubha mutaaza kusikira munyaako.” \v 15 Niho abhasirikare bhakagega eziimbirya, bhakakora kyeego bhaabhuuriirwe. Amangʼana gaabhu go orurimi gakanyaragana bhukongʼu gati wa Abhayahudi, na gakyaari garanyaraganibhwa tee reero. \s Obhuswaagyo bhwo obhuteero bhwa Yeesu kubhaanabheega bhaaye \r (Mariko 16:14-18; Ruuka 24:36-49; Amahokya ga Abheega 1:6-9) \p \v 16 Abhaanabheega bha Yeesu ikumi na wumwe bhakagya Gariraaya mukiguru kino Yeesu yabhaswaagirye. \v 17 Hano bhaamuruuzi, bhakamuseengera, nawe abhamwe bhaabhu bhakiitiimaata kubha ni Yeesu. \v 18 Ambe Yeesu akabhiisukira, akabhabhuurira, “Niheerwe obhuturo bhwoosi bhwa mwiisaaro na mukyaaro. \v 19 Kweego, mugeende kubhaatu bhe ebhyaaro bhyoosi no okubhakora bhabhe abhaanabheega bhaane. Mubhe murabhabatiiza kwe eriina rya Taata, na ryo Omwaana na rye Ekoro Muhoreeru. \v 20 Na mubheegye okugwaata goosi gano nibhaswaagirye emwe. Muhiite, enye ndabha hamwe neemwe eziisiku zyoosi, tee obhuteero bhwe ekyaaro.”