\id LUK - Zanaki Luke \ide UTF-8 \h Ruuka \toc3 Ruuka \toc2 Ruuka \toc1 Amangʼana Amazomu ga Yeesu Krisito kyeego gakaamirwe na Ruuka \mt2 Amangʼana Amazomu ga Yeesu Krisito \mt3 kyeego gakaamirwe na \mt1 Ruuka \imt Obhutaangiro \ip Ekitabhu kino kikaamirwe na Ruuka. Ruuka akeenda muutu murebhe, wuno yaari akubhirikirwa Teofiro, amenye obhuheene iguru yo obhwiikari, emirimo ne ebhitiika bhya Yeesu. Kiyo nikyo kikagirya akaame ekitabhu kino. \ip Tutana amangʼana maaru iguru wa Ruuka. Ewe yaari mugabhu, ne eriibhaga riindi yaarageenda no omweega Pauro, mumirimo gyo okurwaazira Amangʼana Amazomu iguru wa Yeesu Krisito (rora \xt Abhakorosai 4:14; 2 Timoteo 4:11 na Firemoni 1:24\xt*). \ip Ekitabhu kino kina amangʼana maaru gano gatarimu mubhitabhu ebhiindi bhye Eriiragano Eriihya, kyeego okwiibhurwa no okurwaaza kwa Yohana Omubatiizi, okwiibhurwa kwa Yeesu na amangʼana go obhwaana bhwaaye. Kweeki Ruuka areerekya obhuseegi bhwa Taatabhugya kyeego bhuri kubhaatu bha tuubho nzaru. Yeesu areerekya obhuseegi bhuyo kwe enzira yo okuganira abhaatu ebhireengyo, kye ekireengyo kyo Omusamaria omuzomu (ekiseku ki 10) ne ekireengyo kyo omwaana wuno yabhuriri (ekiseku ki 15). \c 1 \p \v 1 Omuguungibhwa Teofiro, garya gaakorirwe gati weetu, abhaatu bhaaru bhakoriri omukya gwo okukaama iguru yaku. \v 2 Gakaamirwe bhwaheene amangʼana gano twabhuuriirwe na bhano bhaagaruuzi amangʼana gayo, kwa ameeso gaabhu, bhano bhakunyaragania engʼana ya Taatabhugya kurwa obhweemero. \v 3 Noosi nigiisuunziri no okugamenyeekererya bhwaheene, kyeego goosi gakorirwe kisi kweemera kubhutaangiro, nikarora ni kisi nikukaamire gayo ngʼorangʼora, \v 4 okubha obhe no obhuheene kugarya wegiibhwe. \s Obhurooti bhwo okwiibhurwa kwa Yohana Omubatiizi \p \v 5 Eriibhaga Herode\f + \fr 1:5a \fr*\fk Herode\fk*\ft . Rora \ft*\it Herode Omukuru\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* yaari omutemi wa Yudea, ahaabha ariho omuseengeri\f + \fr 1:5b \fr*\fk Omuseengeri\fk*\ft . Rora \ft*\it abhaseengeri\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* wumwe wa Taatabhugya, eriina ryaaye Zakaria, yaari musaango yo obhuseengeri bhwa Abiya. Na mukaaye Erizabeti, ewe yaari wa mukisyooko kyo omuseengeri Haruuni. \v 6 Abhabhiri bhayo, bhaari abhaheene embere wa Taatabhugya, ebho bhaari bhariigwa emigiro gyo Omukuru gyoosi, okutama kubha ni isoro. \v 7 Bhatahaabha no omwaana, kwo okubha Erizabeti yaari muguumba, neebho bhaari bhakuunguhiri bhukongʼu. \p \v 8 Orusiku rumwe, esaango ya Zakaria yaari erakora ruunga rwaaye rwo obhuseengeri embere wa Taatabhugya. \v 9 Kunyaangi yo obhuseengeri bhwaabhu, Zakaria akasorwa kwo okwiitoorwa obhwiitoori kubha, niwe araasikire ahahoreeru he eriiseengerero\f + \fr 1:9 \fr*\fk Eriiseengerero\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* ryo Omukuru, Taatabhugya, okubha amuguundirirye omuruumbaaso. \v 10 Kwiibhaga ryo okwookya omuruumbaaso, habhoori bhakiikumania abhaatu bhaaru kumusabha Taatabhugya. \p \v 11 Niho, Zakaria akahwaarukirwa na maraika\f + \fr 1:11 \fr*\fk Maraika\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* wo Omukuru. Maraika wuyo, akiimeerera orubhaara rwo obhuryo rwa ahagiro he ezahaabu ho okuguundirirya omuruumbaaso. \v 12 Hano Zakaria yamuruuzi, akiitakya no okwoobhoha bhukongʼu! \p \v 13 Nawe, maraika akamubhuurira, “Awe Zakaria, otoobhoha! Taatabhugya yiigwiiri amasabhi gaazo. Mukaazo Erizabeti, arakwiibhurira omwaana we ekisubhe, oramutoga eriina Yohana. \v 14 Omwaana wuyo, niwe araakore muzomererwe no okuriiryaata, na abhaatu bhaaru bharazomererwa kwo okwiibhurwa kwaaye. \v 15 Arabha omukuru embere wa Omukuru. Ataanywe amaanzi go omuzabibu\f + \fr 1:15a \fr*\fk Amaanzi go omuzabibu\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* ne ebhiindi bhyoosi bhino bhikugwaata. Arabha yiizuriibhwe Ekoro Muhoreeru\f + \fr 1:15b \fr*\fk Ekoro Muhoreeru\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* kurwa muunda ya nina. \v 16 Arakyoorya Abhiiziraeri bhaaru kwo Omukuru, Taatabhugya waabhu. \v 17 Aramukaangatira Omukuru okubha amubhanurire abhaatu okumusuungʼaana obhuuzi bhwaaye no okukaangatibhwa ne ekoro no obhunagya kya bhwa Eriya.\f + \fr 1:17 \fr*\ft Abhayahudi bhariiseegera kubha araaza kweeki omurooti Eriya, okubhanura okuuza kwa Krisito. \ft*\xt Rora Maraaki 4:5-6.\xt*\f* Arabhagwaatania bhataata na abhaana bhaabhu, no okubhakora bhano bhatakumwiigwa Omukuru bhabhe na amangʼeeni ge eheene.” \p \v 18 Zakaria akamubhuurya maraika, “Ndora enye na mukaane tukuunguhiri! Niki kiraanierekye obhuheene bhwo okubhona omwaana?” \p \v 19 Maraika wuyo akabhuga, “Enye neenye Gaburieri, nikwiimeerera embere wa Taatabhugya. Ewe niwe anitumiri kubha, niize kukubhuurira amangʼana gano amazomu. \v 20 Kwo okubha otiikiriirye gano nakubhuuriiri, kweema bhoono orabha imuumu, na otakunagya kugaamba tee, kuhikira gayo garaakorwe kwiibhaga ryaaye.” \p \v 21 Abhaatu bhaari bharaganya Zakaria ahuruke igutu, bhakaruguura kurora kyeego yakezeerimu. \v 22 Hano yaahurukirimu, ataanagirye kweeki kukeerenia nabho, akageenderera kubha imuumu. Yaari areerekya kwa amabhoko, bhakamenya kubha aruuzi obhurori. \p \v 23 Hano yamariri eziisiku zaaye zo okukora emirimo mwiiseengerero, akagya yiika. \v 24 Kyaamwe, mukaaye Erizabeti akagega enda, akamara emyeeri etaano yaari akiibhisa, \v 25 akabhuga, “Omukuru, niwe anikoreeri ego! Anduusiirye eziisoni embere wa abhaatu.” \s Obhurooti bhwo okwiibhurwa kwa Yeesu \p \v 26 Hano enda ya Erizabeti yahikirye emyeeri esaasabha, Taatabhugya akatuma maraika Gaburieri mumugye gwa Nazareeti, mukyaaro kya Gariraaya. \v 27 Akatumwa kumuukya wumwe, eriina ryaaye Mariamu, yaari ayuungiibhwe no omusubhe wumwe, eriina ryaaye Yusufu, we ekisyooko kyo omutemi Daudi.\f + \fr 1:27 \fr*\fk Daudi\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \p \v 28 Hano maraika yagiiri ku Mariamu, akamubhuurira, “Ndakukeerya, awe omutweerwa we ebhite, Omukuru ari hamwe naawe.” \p \v 29 Hano akiigwa amangʼana gayo, akanyaaka mukoro, akiibhuurya, “Nkeeryaki yino?” \p \v 30 Maraika akamubhuurira, “Weyaa Mariamu, otoobhoha! Omutweerwa we ebhite wa Taatabhugya. \v 31 Rora! Oragega enda, na oriibhura omwaana we ekisubhe, oramutoga eriina ryaaye Yeesu. \v 32 Arabha omukuru, arabhirikirwa Omwaana wa Taatabhugya Wuno Ari Iguru we Ebhigiro Bhyoosi. Omukuru, Taatabhugya arabhwiimeererya kweeki obhukaangati bhwo obhutemi bhwa Daudi isikuru waaye, no okumuha omwaana wuyo. \v 33 Arabha omutemi wa abhaatu bhoosi bha Iziraeri kirakeego, no obhutemi bhwaaye, bhutakubha no obhuteero.” \p \v 34 Mariamu akabhuurya, “Garabhabhwi, neenye nitakaruuzi omusubhe?” \p \v 35 Akamukyoora, “Ekoro Muhoreeru arakwiikira, na amanaga ga Taatabhugya Wuno Ari Iguru we Ebhigiro Bhyoosi, garakukuundikiirya. Kweego, omwaana wuno akwiibhurwa, arabha omusorwa no okutogwa Omwaana wa Taatabhugya.\f + \fr 1:35 \fr*\fk Omwaana wa Taatabhugya\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \v 36 Naabhe omuhiiri waazo Erizabeti, wuno abhaatu bhaari bhamumenyiri kubha ni muguumba, agegiri enda yo omwaana we ekisubhe mubhukikuru bhwaaye. Bhoono ariinda ya emyeeri esaasabha. \v 37 Gayo gaatuukiri kwo okubha ku Taatabhugya, bhyoosi bhiraturikana.” \p \v 38 Mariamu akabhuga, “Neenye omugya wo Omukuru, ebhe kweenye kyeego ogaambiri.” Kyaamwe akagya. \s Mariamu aragya kukeerya Erizabeti \p \v 39 Mariamu akakora bhwaangu orugeendo, rwo okugya ku Erizabeti eziisiku ziyoziyo, mumugye gumwe gwe ebhiguru bhya Yudea. \v 40 Hano yasikiiri wa Zakaria, akamukeerya Erizabeti. \v 41 Hano Erizabeti akiigwa akeeriibhwe na Mariamu, omwaana yaari muunda yaaye akatumatuma. Hayohayo Erizabeti akiizuribhwa ne Ekoro Muhoreeru, \v 42 kyaamwe akagaamba kwiiraka ikuru, “Mubhakari bhoosi, awe naawe omutweerwa we ebhite! No oriibhura omwaana omutweerwa ebhite. \v 43 Enye ni weewi, naabhe nina wo Omukuru waane yiize kunikeerya? \v 44 Hano niigwiiri oranikeerya, omwaana akatumatuma muunda yaane kwo obhuzomererwa. \v 45 Awe naawe omutweerwa ebhite, kwo okubha wiikiriirye gano Omukuru yakubhuuriiri gakorwe.” \s Omweembo gwa Mariamu \p \v 46 Mariamu akabhuga, \q “Ekoro yaane, eramukumya Omukuru, \q \v 47 erazomererwa niwe Taatabhugya Omutuurya waane, \q \v 48 kwo okubha anihiitiri omugya waaye, \q yiingabha enye ni munyookobhu. \q Kurwa bhoono, abhaatu bhe eziinyiibhuro zyoosi // na zino zikuuza, \q bharabha bharanibhirikira kubha neenye // omutweerwa we ebhite, \q \v 49 kwo okubha Taatabhugya wa amanaga, \q anikoreeri amangʼana ge ekiruguuro, \q ne eriina ryaaye ni ihoreeru, rirakira amariina goosi. \q \v 50 Taatabhugya arageenderera kubharorera ebhigoongi \q no okubhasakirya abhaatu bhe eziinyiibhuro zyoosi, \q bhano bhakumwiigwa. \q \v 51 Akoriri amangʼana amakuru kwa amanaga go // okubhoko kwaaye, \q anyarageenie abharegenu bhoosi. \q \v 52 Yiituumirye abhakaangati kurwa kubhituumbi bhyaabhu bhyo obhutemi, \q kimwe abhatiirirye abhanyookobhu. \q \v 53 Bhe enzara, abhiigutirye bhwaheene, \q nawe abhaniibhi abhaheebhiri amabhoko bhusa. \q \v 54 Abhahiitiri no okubhasakirya Abhiiziraeri, // abhabhagati bhaaye, \q akabharorera ebhigoongi. \q \v 55 Akakora kyeego yaragiri Aburahamu na bhazaazi bheetu, \q na abhaatu bhe ehamati yaaye kirakeego.” \b \p \v 56 Mariamu akamara emyeeri etatu ari we Erizabeti, niho yagarukiri yiika waaye. \s Okwiibhurwa kwa Yohana Omubatiizi \p \v 57 Eziisiku zo okwiibhura kwe Erizabeti zikahika, akiibhura omwaana we ekisubhe. \v 58 Hano abhanyaroobho na abhahiiri bhaaye bhakiigwa kyeego Omukuru yamuroreeri ebhigoongi bhyaaru, bhakazomererwa hamwe neewe. \p \v 59 Omwaana wuyo, hano yahikirye orusiku rwa kanaane, bhakaaza kumusaara.\f + \fr 1:59 \fr*\fk Kumusaara\fk*\ft . Rora \ft*\it okusaarwa\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* Bhakeenda kumutoga eriina rya wiise Zakaria. \v 60 Kyaamwe, nina akaanga, akabhuga, “Zeyi, atogwe Yohana.” \p \v 61 Bhakamukyoora, “Ndora eriina riyo ritari mubhahiiri bheenyu!” \p \v 62 Niho, bhakabhuurya wiise, kwo okumweerekya na amabhoko, abhazweenie kyeego akweenda atoge omwaana waaye. \v 63 Akasabha ekigiro kyo okukaamira, akakaama, “Eriina ryaaye niwe Yohana.” Bhoosi ego bhakaruguura! \v 64 Kyaamwe, omunwa gwaaye gukiigurwa, kweeki akabha aragaamba, akumukumya Taatabhugya. \p \v 65 Abhanyaroobho bhoosi, bhakahaha, engʼana yiyo ekanyaragana bhukongʼu mbaara zoosi ze ebhiguru bhya Yudea. \v 66 Kwo okubha bhoosi bhakiigwa obhunagya bhwo Omukuru bhwaari hamwe neewe, bhakabha bhakiibhuurya, “Omwaana wuyo arabha muutuki?” \s Omweembo gwa Zakaria \p \v 67 Zakaria, wiise wo omwaana wuyo, akiizuribhwa ne Ekoro Muhoreeru, akagaamba obhurooti, \q \v 68 “Akumibhwe Omukuru, Taatabhugya wa Abhiiziraeri, \q kwo okubha yiiziri kututuurya etwe abhaatu bhaaye. \q \v 69 Taatabhugya atureeteeri Omutuurya weetu wa amanaga, \q omwiibhurwa we ekisyooko kya Daudi, omuhokya waaye, \q \v 70 kyeego yaragiri ekare hayo kubharooti bhaaye abhahoreeru. \q \v 71 Akaraga kututuurya kubhabhisa bheetu, \q na mumabhoko ga bhoosi bhano bhakutubhiihirirya. \q \v 72 Akabhuga kubha, arabharorera ebhigoongi bhazaazi bheetu \q no okuhiita eriiragano\f + \fr 1:72 \fr*\fk Eriiragano\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* rirya eriihoreeru. \q \v 73 Eriiragano riyo niryo akakora na zaazi weetu Aburahamu. \q \v 74 Tutuuriibhwe kurwa mumabhoko ga abhabhisa bheetu, \q okubha tumuseengere, kutama kubha ne ehaha, \q \v 75 tubhe bhahoreeru na abhaheene embere waaye, \q kuziisiku zeetu zoosi. \b \q \v 76 Awe omwaana waane, \q orabhirikirwa omurooti wa Taatabhugya Wuno Ari Iguru we Ebhigiro Bhyoosi. \q Orakaangata embere wo Omukuru, \q abhone omweererye abhaatu kuziinzira zino araahitire. \q \v 77 Obhabhuurire abhaatu bhaaye kubha, \q bharatuuribhwa kwo okwaabhirwa kwe ebhibhi bhyaabhu, \q \v 78 kwe ebhigoongi bhyaaru no obhunyoohu bhwa Taatabhugya weetu. \q No obhutuuribhwa bhuyo bhuratuhwaarukira kyo obhweero kurwa iguru. \q \v 79 Na bhukabhabharira bhoosi bha mukiirima \q na bhano bhakwoobhoha enyaako yo oruku runo // rwaari kuuza. \q Bhuratukaangata tee, \q tubhe turahita munzira yo omureembe.” \p \v 80 Yohana akakiina, akabha na amanaga mukoro yaaye, akagya kwiikara mwiitirigo tee, hano eriibhaga ryahikiri akarweera mu Bhiiziraeri. \c 2 \s Okwiibhurwa kwa Yeesu \r (Mataayo 1:18-25) \p \v 1 Kuziisiku ziyo, Kaisari\f + \fr 2:1 \fr*\fk Kaisari \fk*\ft gwaari ni mweeya gwo omutemi omukuru gwa Abharooma. Yaari arakaangata ebhyaaro bhyaaru kwe enzira yo obhukorooni, naabhe ekyaaro kya Iziraeri. Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Agusito, omutemi omukuru wa Rooma, akabhaswaagya abhaatu bhoosi bha mubhyaaro bhyo obhukaangati bhwaaye, bhagye bhakaamwe. \v 2 Okukaamwa kuyo kwaari kwo okutaanga, kwiibhaga rino Kurenio yaari omwaanaangwa wa Siria. \v 3 Kweego, abhaatu bhoosi bhakagya okukaamwa, mumugye gwe ekisyooko kyaaye. \v 4 Yusufu woosi, akarwa mumugye gwa Nazareeti, mukyaaro kya Gariraaya, akatiira kugya Beterehemu, mukyaaro kya Yudea, kwo okubha Beterehemu nigwe gwaari omugye gwo omutemi Daudi, na yaari wa mukisyooko kya Daudi. \v 5 Yusufu akagya kukaamwa hamwe na Mariamu, omuyuungibhwa waaye. Kwiibhaga riyo Mariamu yaari ariinda. \v 6 Hano bhaari bhakyaari eyo, eriibhaga ryo okwiibhura kwa Mariamu rikahika, \v 7 akiibhura omwaana waaye omutaangi we ekisubhe munyuumba ye emitugo. Akamwiibhisya emyeenda gye ekibhataare, akamuhiindirya muryaato. Akamwiibhurira muyo kwo okubha bhataabhweeni ekyuumba muziinyuumba zya abhagini. \s Abhariisya bharahwaarukirwa na maraika \p \v 8 Mubhutiku bhuyo, abhariisya bhahaariibha emitugo gyaabhu mwiitirigo. \v 9 Kyaamwe, bhakahwaarukirwa na maraika wumwe wo Omukuru! No obhweero bhwo obhuguungo bhwo Omukuru bhukabhabharira mbaara zoosi, bhakagwaatwa ne ehaho nzaru. \v 10 Kyaamwe, maraika wuyo akabhabhuurira, “Mutoobhoha! Ndabharwaazira amangʼana amazomu, gano garaabhazomere abhaatu bhoosi. \v 11 Reero yino, mumugye gwa Daudi, omutuurya yiibhwiirwe kwiiguru weenyu. No omutuurya wuyo niwe Omukuru, niwe Masiya\f + \fr 2:11 \fr*\fk Masiya \fk*\ft ni ngʼana ye Ekieburania, obhugazuro bhwaku ni \ft*\fqa wuno ahakirwe amaguta. \fqa*\ft Mu Kiyunaani bharabhuga \ft*\fqa Krisito. \fqa*\ft Rora \ft*\it Krisito\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* weetu. \v 12 Ne ekyeerekenio kyo okubheerekya gayo, nikyo kiyo, murabhona omwaana omurere ahiindiriibhwe muryaato, akuundikiirwe ne emyeenda gye ekibhataare.” \p \v 13 Kyaamwe, maraika wuyo, akabhahwaarukira ne ebhikwe kwe ebhikwe bhya bhamaraika abharikyaaye okurwa mwiisaaro, bhakabha bharamukumya Taatabhugya, \q \v 14 “Taatabhugya wa mwiisaaro aguungibhwe! \q Na mukyaaro, omureembe gubhe kubhaatu bhano abhaseegiri.” \p \v 15 Bhamaraika bhayo, hano bhaamariri, bhakakyoora mwiisaaro. Abhariisya bhakabhuga, “Tugeende Beterehemu, turore gayo kyeego Omukuru atubhuuriiri.” \p \v 16 Bhakagya bhwaangu, bhakabhona Mariamu na Yusufu, na bhakamurora omwaana omurere ahiindiriibhwe muryaato. \v 17 Hano abhariisya bhayo bhaamuruuzi omwaana wuyo, bhakazweenia abhaatu amangʼana goosi gayo, maraika yabhabhuuriiri iguru waaye. \v 18 Na bhoosi bhano bhakiigwa gayo, bhakaruguura bhukongʼu iguru ya amangʼana gano bhaabhuuriirwe na abhariisya. \v 19 Nawe, Mariamu akabhiika gayo goosi mukoro yaaye akabha aragiiseega. \v 20 Abhariisya bhayo bhakakyoora, bharamukumya Taatabhugya no okumuguungya kugoosi gano bhakiigwa no okurora. Kyeego bhaabhuuriirwe na maraika, na niigo gaakorirwe. \s Omwaana arahirwa embere wa Taatabhugya \p \v 21 Omwaana wuyo, hano yahikiri orusiku rwa kanaane, bhakamusaara, bhakamutoga Yeesu. Rino niryo eriina yaheerwe na maraika, eriibhaga rino nina waabhu yaari akyaari kugega enda. \p \v 22 Kyeego geendirwe kumigiro gya Musa, Yusufu na Mariamu bhakamara eziisiku zyaabhu zo okumweeswa. Bhakamuhira Yeesu Yerusaremu, abhe omusorwa embere wo Omukuru. \v 23 Bhakakora ego, kwo okubha ekaamirwe mumigiro gyo Omukuru, “Omwaana we embere we ekisubhe, abhe omusorwa embere wo Omukuru.”\f + \fr 2:23 \fr*\xt Rora Okurwa 13:2, 12.\xt*\f* \v 24 Kweeki bhakeenda kuruusya ekimweeso, kirya kigaambirwe ne emigiro gyo Omukuru, “Muruusye ekimweeso kye ebhiguuti bhibhiri, hamwe amaana abhiri ge ebhiguuti.”\f + \fr 2:24 \fr*\xt Rora Abharaawi 12:6-8.\xt*\f* \p \v 25 Yerusaremu eyo, ahaabhaho omuutu wumwe, eriina ryaaye ni Simioni. Simioni wuyo, yaari omuheene embere wa Taatabhugya, na yaari aramwiigwa no okuganya kurora okutuuribhwa kwa Abhiiziraeri. Ne Ekoro Muhoreeru yaari hamwe neewe. \v 26 Ne Ekoro Muhoreeru yaari amariri kumukuundukurira kubha, atakukwa tee amurore Masiya wo Omukuru. \v 27 Simioni woosi, Ekoro Muhoreeru akamukaangatya asikire mwiiseengerero rya Taatabhugya. Hano abhiibhuri bha Yeesu bhaamureetiri muyo, bhamukorere kyeego emigiro gyaragiriirye. \v 28 Kyaamwe, Simioni akamusuungʼaana Yeesu, no okumukumya Taatabhugya. \v 29 Akabhuga, \q “Weyaa Omukuru, Taatabhugya, okoriri kyeego waandagiri, \q bhoono waanganihaatiiri omugya waazo, \q nikwe kwo omureembe, \q \v 30 kwo okubha nduuzi kwa meeso gaane \q obhutuurya bhuno otureeteeri. \q \v 31 Nibhwe otubhanuriiri no okurorekana \q embere ya abhaatu bhoosi. \q \v 32 Obhutuurya bhuyo, bhurabha obhweero bhwo okweerekya enzira, \q kubhaatu bhano bhatari Abhayahudi, \q no obhuguungibhwa kubhaatu bhaazo Abhiiziraeri.” \p \v 33 Amangʼana gano Simioni yagaambiri iguru yo omwaana wuyo, gakaruguurya wiise na nina. \v 34 Simioni akabhatweera ebhite, akabhuurira Mariamu, “Rora! Omwaana wuno yiitoorirwe kubha, arabhasikya Abhiiziraeri bhaaru no okubhatuurya Abhiiziraeri abhaandi bhaaru. Na arabha ekyeerekenio kyo obhuhoru kino kiraangwe na abhaatu. \v 35 Kweego, amiiseego gano gabhisirwe muziikoro zya abhaatu, garakuundukurwa mwaasi. Naawe Mariamu, oriigwa obhururu bhukongʼu mukoro yaazo kyeego wuno osomirwe na nyaambato.” \p \v 36 Ahaabhaho omurooti wumwe, mukiikuru bhukongʼu, eriina ryaaye Ana, muukya wa Fanueri, we ekisyooko kya Asheeri. Ana wuyo, akiikara emyaaka muhuungati egyeene no omusubhe waaye, kyaamwe omusubhe waaye akakwa. \v 37 Na akasaaga mutuumba tee akahikya emyaaka emiroongo enaane ne ene (84). Akabha arahooyera mwiiseengerero muyo muyo, akabha aramusabha obhutiku no omwiisi, na hano yaakusabha kwiibhaga eriindi ahiisiitya ebhyaakurya. \v 38 Kwiibhaga riyoriyo hano bhaari bhamureetiri Yeesu mwiiseengerero, Ana woosi akahita embere, akataanga kumukumya Taatabhugya. Akagaamba engʼana iguru yo omwaana wuyo, kubhaatu bhoosi bhano bhaari bhariiseegera kubha, Taatabhugya aratuurya Yerusaremu. \p \v 39 Hano Yusufu na Mariamu bhaamariri kukora goosi ge emigiro gyo Omukuru, kyeego gyeendirwe, bhakakyoora mumugye gwaabhu gwa Nazareeti, mukyaaro kya Gariraaya. \v 40 Omwaana akatweerwa ebhite na Taatabhugya, akakiina, akabha na amanaga mukoro yaaye no okwiizuribhwa amangʼeeni. \s Yeesu mwiiseengerero rya Taatabhugya \p \v 41 Kumyaaka gyoosi, abhiibhuri bha Yeesu bhahaatiira kugya Yerusaremu, ku Nyaangi yo Okuhiita.\f + \fr 2:41 \fr*\fk Enyaangi yo Okuhiita\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \v 42 Hano Yeesu yahikirye emyaaka ikumi ne ebhiri, akahirana hamwe na abhiibhuri bhaaye kunyaangi kyeego yaari enyaangi yaabhu. \v 43 Hano enyaangi yahwiiri, abhiibhuri bha Yeesu bhakataanga orugeendo rwo okukyoora yiika, nawe Yeesu akasaaga Yerusaremu. Abhiibhuri bhaaye bhataari bhamenyiri abhe asaagiri eyo, \v 44 bhaari bhakiiseega kubha ari hamwe na abharikyaabhu murugeendo. Eryoobha rimwe hano bhahoyeeri kunzira, bhakataanga kumukomya mubhahiiri na abhasaani bhaabhu. \v 45 Hano yabhabhuririku, bhakakyoora kumumoohya Yerusaremu. \p \v 46 Orusiku rwa katatu, bhakamubhona mwiiseengerero rya Taatabhugya, yiikeeri gatigati wa abheegya bhe emigiro, yaari arabhiitegeerera no okubhuurya amabhuuryo. \v 47 Abhaatu bhoosi bhano bhakiigwa kyeego yaari kugaamba, bhakaruguura bhukongʼu iguru ya amangʼeeni gaaye, na iguru ya amakyooro gaaye. \p \v 48 Abhiibhuri bhaaye bhayo, hano bhaamuruuzi, bhakaruguura bhukongʼu. Nina waabhu akamubhuurira, “Omwaana waane, kwaki otukoreeri ego? Enye na wuuso weenyu twaari twoobhohiri, turakumoohya bhukongʼu!” \p \v 49 Akabhakyoora, “Kwaki mwaari muranimoohya? Mutaamenyiri kubha ndeenderwa nibhe munyuumba ya Taata waane?” \v 50 Nawe abhiibhuri bhaaye bhataamenyiri eriikyooro rya Yeesu riyo. \p \v 51 Kyaamwe, akahiriingita kugya hamwe nabho mumugye gwaabhu gwa Nazareeti, akabha arabhiigwa. Nina akagatuura amangʼana gayo goosi mukoro yaaye. \v 52 Yeesu akabha arakiina no okwoongera amangʼeeni, aramuzomera Taatabhugya na abhaatu. \c 3 \s Ameegyo ga Yohana Omubatiizi \r (Mataayo 3:1-12; Mariko 1:1-8; Yohana 1:19-28) \p \v 1 Gwaari omwaaka gwi ikumi ne etaano gwa mubhukaangati bhwo omutemi omukuru Tiberio, no omwaanaangwa we ekyaaro kya Yudea yaari Pontio Pirato. No omukaangati we ekyaaro kya Gariraaya yaari Herode,\f + \fr 3:1 \fr*\fk Herode\fk*\ft . Rora \ft*\it Herode Antipasi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* no omukaangati we ebhyaaro bhya Iturea na Tarakoniti yaari Firipo, wamwaabhu Herode. No omukaangati we ekyaaro kya Abirene yaari Risania. \v 2 Na abhaseengeri abhakuru\f + \fr 3:2 \fr*\fk Abhaseengeri abhakuru\fk*\ft . Rora \ft*\it abhaseengeri\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* nibho bhaari Anasi hamwe na Kayafa. \p Kwe eriibhaga riyo, Yohana omwaana wa Zakaria wuyo, yaari mwiitirigo, na hano yaari eyo akahaabhwa engʼana na Taatabhugya. \v 3 Yohana yaari aragya kuhitira ekyaaro kyoosi kino kyareeni ne Ekitaaro kya Yorodaani, eno ararwaazira engʼana yiyo. Yaari arabhabhuurira abhaatu, “Mute ebhibhi bhyeenyu mumukyoorere Taatabhugya no okubatiizwa, okubha abhaabhire ebhibhi bhyeenyu!” \v 4 Niigo amangʼana gayo ga Yohana gabheeri kyeego gakaamirwe mukitabhu no omurooti Isaya: \q “Omuutu wuno akubhirikira kwe eriiraka ikuru okurwa mwiitirigo: \q ‘Mumukorere Omukuru enzira, \q mugororokye eziinzira zino araahite. \q \v 5 Muribhe amaruuma goosi, \q na muroosye ebhiguru ne ebhiswa. \q Mugororokye eziinzira zino ziikiikiri, \q na muroosye ebhiruumwa bhisuuhu. \q \v 6 Niho abhaatu bhoosi bharaarore obhutuurya bhuno bhukurwa ku Taatabhugya.’ ”\f + \fr 3:6 \fr*\xt Rora Isaya 40:3-5.\xt*\f* \p \v 7 Abhaatu bhaaru bhaari bharamuuzaku Yohana, kubha abhabatiize. Kyaamwe, akabha arabhabhuurira, “Emwe orwiibhuro rwe enzoka! Weewi abhabhuuriiri kubha muranagya kuryaara obhutemwa bhwa Taatabhugya bhuno bhukuuza kwo okubatiizwa ego? \v 8 Ambe, mukore amahokya gano, gakweerekya kubha mumariri kuta ebhibhi bhyeenyu na mumwiikyooreeri Taatabhugya. Mutataanga kugaamba kubha Taatabhugya arabhiikirirya kyeego mukwiizuungya, ‘Zaazi weetu ni Aburahamu!’\f + \fr 3:8 \fr*\fk Aburahamu\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Ndabhabhuurira kubha, Taatabhugya aranagya kukyoosya amagina gano kubha abhaana bha Aburahamu! \v 9 Na bhoono obhutini bhwe ekiina kya Taatabhugya bhuri iguru weenyu kyeego ehaazi eri iguru ya amatina ge emiti. Na bhano bhatakukora amahokya amazomu bharatinirwa ekiina, kyeego emiti gyoosi gino gitakwiibhura emisumo emizomu gikutinwa no okurekerwa mumuriro.” \p \v 10 Niho amahizo ga abhaatu bhano bhaari bharimu, bhakamubhuurya Yohana, “Bhoono, tukoreki?” \v 11 Akabhakyoora, “Wowoosi wuno ane emyeenda ebhiri, aruusye ogumwe kuwuno ataanagwe. Na wowoosi wuno ane ebhyaakurya, ewe woosi asoondere wuno ataanabhyo.” \p \v 12 Kwiihizo riyo bhaari bhariho na abhatobhya bhe eriigooti,\f + \fr 3:12 \fr*\fk Abhatobhya bhe eriigooti \fk*\ft ni bhaatu bhano bhaari kukumania eziimbirya muserikaare ya Rooma. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* neebho bhakamuuzaku Yohana, okubha abhabatiize. Bhakamubhuurya, “Ee Omweegya, na neetwe tukoreki?” \p \v 13 Akabhakyoora, “Muraatobhe eriigooti, mutatobha ikuru kukira ekireengero kino kiteerweho.” \p \v 14 Neebho bhaari bhariho abhasirikare, bhakamubhuurya, “Neetwe tukoreki?” \p Akabhakyoora, “Mutaaza kuruusya omuutu ebhigiro bhyaaye, na mutaaza kumubheehera. Na kweeki mwiiswe na amariho gano mukuhaabhwa.” \p \v 15 Abhaatu bhoosi, bhaari bhariibhuurya no okwiiseega muziikoro zyaabhu kubha, hamwe Yohana niwe Masiya. \v 16 Yohana akabhabhuurira bhoosiigo, “Enye, ndabhabatiiza kwa amaanzi. Nawe araaza omuutu owuundi inyuma waane wuno akunikira amanaga, enye nitakungʼarira kubha omuhokya waaye naabhe okutazura eziikobha zye ebhikweera bhyaaye! Ewe niwe arabhabatiiza kwe Ekoro Muhoreeru. \v 17 Ewe ni kyo omurimi wuno akugwaata oruhuungo mumabhoko gaaye okubha aseese omukuunyu kurwa mungano. Engano yiyo, arayikumanirya mukitara kyaaye, nawe omukuunyu, aragwookya mumuriro guno gutakurima.” \p \v 18 Kwa amangʼana gayo goosi na agaandi, Yohana yaari arabhariihya no okukumiirirya abhaatu bhayo, kwo okubharwaazira Amangʼana Amazomu ga Taatabhugya. \p \v 19 Nawe Yohana akamwiiyogya Herode, kwo okubha Herode akamusikirya Herodia no okumukora mukaaye, nawe Herodia wuyo yaari akweerirwe no wamwaabhu omusuuhu. Yohana akamurekya kungʼana yiyo, na kwe ebhibhi ebhiindi bhyoosi bhino yaari arakora. \v 20 Niho, Herode akaaruhya ebhibhi bhyaaye kweeki, kwo okumubhoha Yohana munyuumba ya abhabhohwa. \s Yohana aramubatiiza Yeesu \r (Mataayo 3:13-17; Mariko 1:9-11) \p \v 21 Hano Yohana ya akyaari kubhohwa, abhaatu bhaaru bhaari bharabatiizwa, Yeesu woosi akaaza kubatiizwa. Eriibhaga yaari kusabha, eriisaaro rikiiguka, \v 22 Ekoro Muhoreeru akamwiikira iguru yaaye kye ekiguuti. Niho, eriiraka rikarwa mwiisaaro rikabhuga, “Awe naawe Omwaana\f + \fr 3:22 \fr*\fk Omwaana\fk*\ft . Rora \ft*\it Omwaana wa Taatabhugya\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* waane omuseegwa, nizomereerwe naawe.” \s Ehamati ya Yeesu Krisito \r (Mataayo 1:1-17) \p \v 23 Eriibhaga rya Yeesu okutaanga emirimo gyaaye, ahaabha ne emyaaka miroongo etatu (30). Abhaatu bhahiiseega kubha, ahaabha omwaana wa Yusufu. \q \v 24 Na Yusufu wuyo, yaari omwaana wa Heri, \q na Heri, yaari omwaana wa Matati, \q na Matati, yaari omwaana wa Raawi, \q na Raawi, yaari omwaana wa Meriki, \q na Meriki, yaari omwaana wa Yanai, \q na Yanai, yaari omwaana wa Yusufu. \q \v 25 Na Yusufu, yaari omwaana wa Matatia, \q na Matatia, yaari omwaana wa Amosi, \q na Amosi, yaari omwaana wa Nahumu, \q na Nahumu, yaari omwaana wa Esiri, \q na Esiri, yaari omwaana wa Nagai. \q \v 26 Na Nagai, yaari omwaana wa Mati, \q na Mati, yaari omwaana wa Matatia, \q na Matatia, yaari omwaana wa Semei, \q na Semei, yaari omwaana wa Yoseki, \q na Yoseki, yaari omwaana wa Yoda. \q \v 27 Na Yoda, yaari omwaana wa Yoanani, \q na Yoanani, yaari omwaana wa Resa, \q na Resa, yaari omwaana wa Zerubabeeri, \q na Zerubabeeri, yaari omwaana Shearitieri, \q na Shearitieri, yaari omwaana wa Neri. \q \v 28 Na Neri, yaari omwaana wa Meriki, \q na Meriki, yaari omwaana wa Adi, \q na Adi, yaari omwaana Kosaamu, \q na Kosaamu, yaari omwaana wa Erimadamu, \q na Erimadamu, yaari omwaana wa Eri. \q \v 29 Na Eri, yaari omwaana wa Yoshua, \q na Yoshua, yaari omwaana wa Eriezeri, \q na Eriezeri, yaari omwaana wa Yorimu, \q na Yorimu, yaari omwaana wa Matati, \q na Matati, yaari omwaana wa Raawi. \q \v 30 Na Raawi, yaari omwaana wa Simioni, \q na Simioni, yaari omwaana wa Yuuda, \q na Yuuda, yaari omwaana wa Yusufu, \q na Yusufu, yaari omwaana wa Yonamu, \q na Yonamu, yaari omwaana wa Eriakimu. \q \v 31 Na Eriakimu, yaari omwaana wa Merea, \q na Merea, yaari omwaana wa Mena, \q na Mena, yaari omwaana wa Matata, \q na Matata, yaari omwaana wa Natani, \q na Natani, yaari omwaana wa Daudi. \q \v 32 Na Daudi, yaari omwaana wa Yeese, \q na Yeese, yaari omwaana wa Obeedi, \q na Obeedi, yaari omwaana wa Boazi, \q na Boazi, yaari omwaana wa Sarimooni, \q na Sarimooni, yaari omwaana wa Nasoni. \q \v 33 Na Nasoni, yaari omwaana wa Aminadabu, \q na Aminadabu, yaari omwaana wa Adimini, \q na Adimini, yaari omwaana wa Arini, \q na Arini, yaari omwaana wa Hezirooni, \q na Hezirooni, yaari omwaana wa Pereesi, \q na Pereesi, yaari omwaana wa Yuuda. \q \v 34 Na Yuuda, yaari omwaana wa Yaakobo, \q na Yaakobo, yaari omwaana wa Isaaka, \q na Isaaka, yaari omwaana wa Aburahamu, \q na Aburahamu, yaari omwaana wa Teera, \q na Teera, yaari omwaana wa Nahoori. \q \v 35 Na Nahoori, yaari omwaana wa Serugi, \q na Serugi, yaari omwaana wa Reu, \q na Reu, yaari omwaana wa Peregi, \q na Peregi, yaari omwaana wa Ebeeri, \q na Ebeeri, yaari omwaana wa Sheera. \q \v 36 Na Sheera, yaari omwaana wa Kenaani, \q na Kenaani, yaari omwaana wa Arufakisadi, \q na Arufakisadi, yaari omwaana wa Shemu, \q na Shemu, yaari omwaana wa Nuhu, \q na Nuhu, yaari omwaana wa Rameki. \q \v 37 Na Rameki, yaari omwaana wa Metuseera, \q na Metuseera, yaari omwaana wa Enoki, \q na Enoki, yaari omwaana wa Yareedi, \q na Yareedi, yaari omwaana wa Maharareri, \q na Maharareri, yaari omwaana wa Kenaani. \q \v 38 Na Kenaani, yaari omwaana wa Enoshi, \q na Enoshi, yaari omwaana wa Seeti, \q na Seeti, yaari omwaana wa Adaamu, \q na Adaamu, yaari omwaana wa Taatabhugya. \c 4 \s Yeesu arasakibhwa na Seetaani \r (Mataayo 4:1-11; Mariko 1:12-13) \p \v 1 Yeesu akarwa orubhaara rwe Ekitaaro kya Yorodaani, akabha yiizuriibhwe ne Ekoro Muhoreeru, ne Ekoro akabha aramukaangata mwiitirigo. Akamara eyo eziisiku miroongo ene (40), \v 2 na kwe eriibhaga riyo, akiisiitya okurya ebhyaakurya, na Seetaani\f + \fr 4:2 \fr*\fk Seetaani\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* ahaaza kumusakya. Na kubhuteero, akiigwa enzara bhukongʼu. \p \v 3 Niho Seetaani akamubhuurira, “Aribha awe naawe Omwaana wa Taatabhugya, swaagya eriigina rino, riikyoore ribhe omukaate.” \p \v 4 Yeesu akamukyoora, “Zeyi! Ekaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, ‘Omuutu atakunagya kwiikara kwe ebhyaakurya ebhyeene.’\f + \fr 4:4 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 8:3.\xt*\f* ” \p \v 5 Kyaamwe, Seetaani akamuhira Yeesu ahagiro hano haari iguru bhukongʼu, rugeendo rumwe, akamweerekya obhutemi bhwe ebhyaaro bhyoosi. \v 6 Akamubhuurira, “Ndakuha obhukaangati bhwoosi bhuno, hamwe no obhuniibhi bhwamu, kwo okubha goosi gano, neenye nikahaabhwa, ndatura kuha omuutu wowoosi wuno nikweenda. \v 7 Kweego, oraanihigamire no okuniseengera, ndakuha bhyoosi bhiyo bhibhe ebhyaazo.” \p \v 8 Yeesu akamukyoora, “Zeyi! Ekaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, ‘Omuseengere Omukuru, Taatabhugya waazo, omuhokeerye ewe omweene ego.’\f + \fr 4:8 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 6:13.\xt*\f* ” \p \v 9 Niho, Seetaani akamuhira Yeesu Yerusaremu, akamwiimeererya kukisoonge kye eriiseengerero rya Taatabhugya, akamubhuurira, “Aribha awe naawe Omwaana wa Taatabhugya, irekera haasi okurwa hano. \v 10 Otakunagya kunyahaarika, ekaamirwe mu Makaamo Amahoreeru, \q ‘Taatabhugya araswaagya bhamaraika bhaaye kwiiguru waazo, bhakuriibhe. \q \v 11 Nabho bharakugega mumabhoko gaabhu, \q amaguru gaazo gataaza kwiitema kwiigina ryoryoosi.’\f + \fr 4:11 \fr*\xt Rora Zaburi 91:11-12.\xt*\f* ” \p \v 12 Nawe Yeesu akamukyoora, “Ekaamirwe, ‘Otamusakya Omukuru, Taatabhugya waazo.’\f + \fr 4:12 \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 6:16.\xt*\f* ” \p \v 13 Hano Seetaani yaari amariri kumusakya Yeesu, akamutiga, tee abhone omweeya oguundi gwo okumusakya. \s Yeesu arataanga emirimo gyaaye Gariraaya \r (Mataayo 4:12-17; Mariko 1:14-15) \p \v 14 Kyaamwe Yeesu akagya mukyaaro kya Gariraaya, akabha yiizuriibhwe no obhunagya bhwe Ekoro Muhoreeru. Engʼana iguru waaye, ekanyaragana bhukongʼu mukyaaro kiyo kyoosi. \v 15 Akagya areegya abhaatu muziinyuumba zyaabhu zye eziisaango. Neebho bhoosi, bhakabha bharamukumya. \s Yeesu araangwa Nazareeti \r (Mataayo 13:53-58; Mariko 6:1-6) \p \v 16 Orusiku rumwe, akakyoora Nazareeti, omugye guno yarereerwe. No orusiku rwo okumuunya,\f + \fr 4:16a \fr*\fk Orusiku rwo okumuunya\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* akasikira munyuumba ye esaango,\f + \fr 4:16b \fr*\fk Enyuumba ye esaango \fk*\ft yaari nyuumba yino Abhayahudi bhaari kwiikumania kurusiku rwo okumuunya. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* kyeego yaanariri, akiimeerera okusoma Engʼana ya Taatabhugya. \v 17 Akahaabhwa ekitabhu kino kikaamirwe no omurooti Isaya, akakikuundukura kumoohya ahagiro hano hakaamirwe, niigo yahabhweeni, akasoma, \q \v 18 “Ekoro yo Omukuru, Taatabhugya, eri hamwe neenye. \q Anisoriri kubharwaazira abhataka Amangʼana Amazomu. \q Anitumiri nibhazweenie abhabhohwa, kubha bhariigurirwa, \q na abhahoku, kubha bhariigurirwa ameeso, \q na bhano bhakunyaakibhwa, kubha ndabhatuurya. \q \v 19 Kweeki anitumiri nibharaarike abhaatu, \q kubha bhoono Omukuru, Taatabhugya areerekya omureembe gwaaye.”\f + \fr 4:19 \fr*\xt Rora Isaya 61:1-2.\xt*\f* \p \v 20 Niigo Yeesu yamariri okusoma amangʼana gayo, akakuundikirya ekitabhu, akamuha omuhokya, akiikara ataange okweegya. Na abhaatu bhoosi bhano bhaari munyuumba ye esaango, bhakamutaangaarira mumeeso. \v 21 Akataanga okubhabhuurira, “Amakaamo Amahoreeru gano mwiigwiiri kwa amatwi geenyu, gakuunaaniri embere weenyu reero.” \fig Ekitabhu kwiibhaga rya Yeesu|alt="Maandiko matakatifu" src="hk00150c.tif" size="col" loc="4:20" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society" ref="4:20"\fig* \p \v 22 Abhaatu bhoosi bhaari bharamugaamba kisi. Nawe bhaari bhararuguura amangʼana gaaye iguru yo omureembe gwa Taatabhugya, na bhakataanga okwiibhuurya, “Awe, wuno nawe! Atari omwaana wa Yusufu?” \p \v 23 Yeesu akabhabhuurira, “Nawe nitakubha ne ehaha, muraanikyoore ekireengyo kino, ‘Awe omugabhu, wiihorye omweene.’ Neemwe muragaamba, ‘Gano goosi twiigwiiri okoriri mumugye gwa Kaperinaumu, ogakore na mumugye gwaazo hano!’ ” \v 24 Akeenderera okugaamba, “Ndabhabhuurira obhuheene, omurooti atakwiikiriribhwa muroobho yaaye. \p \v 25 “Nawe, kwe eheene ndabhabhuurira, kwiibhaga rya Eriya, embura etaatweekiri emyaaka etatu ne emyeeri esaasabha, enzara ekasikira ekyaaro kyoosi kya Iziraeri, na kwiibhaga riyo ekyaaro kyaari na abhatuumba bhaaru. \v 26 Naabhe, Eriya ataatumirwe kuwumwe waabhu, nawe akatumwa kumutuumba wumwe wa Sarepta, mukyaaro kya Sidooni.\f + \fr 4:26 \fr*\xt Rora 1 Abhatemi 17:9-24.\xt*\f* \p \v 27 “Na mukyaaro kya Iziraeri kwiibhaga ryo omurooti Erisha, bhaabharimu bhe ebhigeenge bhaaru. Naabhe, ataari arimu wowoosi wuno yahorirye, nawe wumwe omweene ego yahorirye neewe ni Naamani wo okurwa mukyaaro kya Siria.”\f + \fr 4:27 \fr*\xt Rora 2 Abhatemi 5:1-14.\xt*\f* \p \v 28 Abhaatu bhoosi bhano bhaabhiikumeenie munyuumba ye esaango, hano bhakiigwa amangʼana gayo, bhakatiinda bhukongʼu. \v 29 Niho bhakiimeerera bhwaangu, bhakagya kumuhuna, tee omuhiriingito omuhaari gwe ekiguru, kino omugye gwaari gwoombokirwe iguru waku, kubha bhamurekere haasi. \v 30 Nawe, akahita gatigati we eriihizo rya abhaatu, akagya zaaye. \s Yeesu areerekya obhuturo bhwaaye \r (Mariko 1:21-28) \p \v 31 Orusiku rumwe, Yeesu akagya mumugye gwa Kaperinaumu, mukyaaro kya Gariraaya. Orusiku rwo okumuunya,\f + \fr 4:31 \fr*\fk Orusiku rwo okumuunya \fk*\ft ni rusiku rwa Jumamosi runo Taatabhugya yamuunyiri hano yamariri okuteema ebhigiro bhyoosi. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* akasikira munyuumba ye esaango, na akataanga kweegya. \v 32 Abhaatu bhaari bharuguuriri, kwo okubha ameegyo gaaye gaari no obhuturo. \p \v 33 Na munyuumba ye esaango, yaarimu omuutu wuno yatiirirwe ne eriisaambwa eriibhi. Eriisaambwa riyo, rikarira no okumwaaya, rirabhuga, \v 34 “Awe Yeesu wa Nazareeti, otatunyaakya! Mbe, wiiziri kutusikya? Nikumenyiri awe ni weewi, awe ni Muhoreeru wa Taatabhugya.” \p \v 35 Yeesu akarirekya eriisaambwa riyo akabhuga, “Kira! Noorwe kumuutu wuno!” Niho eriisaambwa eriibhi riyo, rikamugwiisya haasi omuutu wuyo, embere wa abhaatu bhoosi. Kyaamwe, rikarwamu, ritaamunyahaariri. \p \v 36 Abhaatu bhoosi bhakaruguura bhukongʼu, bhakiibhuurya, “Mangʼanaki gayo? Ndora omuutu wuno, niigo akuswaagya amasaambwa amabhi kwo obhuturo bhwaaye, kubha, garwe mubhaatu, rugeendo rumwe, gararwamu!” \v 37 Kweego, amangʼana ge emirimo gya Yeesu, gakabha garanyaragana mukyaaro kyoosi. \s Yeesu arahorya abharweeri bhaaru \r (Mataayo 8:14-17; Mariko 1:29-34) \p \v 38 Hano Yeesu yarwiiri munyuumba yiyo ye esaango, akasikira munyuumba ya Simooni. Na munyuumba muyo yaarimu inyibhyaara Simooni ni murweeri we ehooma haari. Neebho, bhakamusabha Yeesu amuhorye. \v 39 Niho akiimeerera haguhi neewe, akaswaagya ehooma yiyo, rugeendo rumwe akahora. Omukari wurya akabhuuka, akataanga okubhahokeerya ebhyaakurya. \p \v 40 Na hano eryoobha ryaari riratuubhira, orusiku rwo okumuunya rwaari rurasira, abhanyaroobho bhaaru bhakamureetera Yeesu abharweeri bhaabhu bha amarweeri hagarihagari. Yeesu akabhatuurira bhoosi amabhoko gaaye, akabhahorya. \v 41 Hamwe na gayo, Yeesu akaheebha amasaambwa amabhi mubhaatu bhaaru, neego gaari gararira, “Awe ni Mwaana wa Taatabhugya!” Na kwo okubha amasaambwa amabhi gayo, gaari gamenyiri kubha Yeesu niwe Masiya, akagarekya no okugaribhira, gatagaamba kweeki. \s Yeesu areegya abhaatu \r (Mariko 1:35-39) \p \v 42 Hano kwakiiri, Yeesu akarwa hayo, akagya kibhezo. Abhaatu bhaari bharamumoohya ahagiro hoosi, na hano bhaamuruuzi, bhakeenda kumurekya kubha, atabhatiga. \v 43 Nawe, Yeesu akabhabhuurira, “Nireenderwa nigye mumigye egiindi gyoosi, okubha nibharwaazire Amangʼana Amazomu go obhutemi bhwa Taatabhugya.\f + \fr 4:43 \fr*\fk Obhutemi bhwa Taatabhugya \fk*\ft ni hagiro hayo hoosi hano Taatabhugya niwe omukaangati. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Kwiiguru ya gayo nikyo kikagirya nikatumwa.” \v 44 Niho, Yeesu akahita ekyaaro kya Yudea,\f + \fr 4:44 \fr*\fk Yudea\fk*\ft , amakaamo agaandi ge Ekiyunaani gakaamirwe \ft*\fqa Gariraaya.\fqa*\f* ararwaazira abhaatu muziinyuumba zyaabhu zye eziisaango. \c 5 \s Yeesu arataanga kusora abhaanabheega bhaaye \r (Mataayo 4:18-22; Mariko 1:16-20) \p \v 1 Orusiku rumwe, Yeesu ahaabha yiimeereeri embarika ye Enyaanza ya Genesareeti,\f + \fr 5:1 \fr*\fk Enyaanza ya Genesareeti\fk*\ft , eriina ryaaye eriindi ni \ft*\fqa Enyaanza ya Gariraaya.\fqa*\f* yaari areegya abhaatu bhaaru engʼana ya Taatabhugya. Neebho, bhakabha bharamwiiruumbiririra kwo okumuhiga, okubha bhamwiitegeerere. \v 2 Ne embarika ye enyaanza hayo, Yeesu akarora amaato abhiri gaari embarika hayo, hano abhategi bhahoogya eziinzero zyaabhu. \v 3 Akatiira mubhwaato obhumwe, bhuno bhwaari bhwa Simooni, akamusabha Simooni kubha, yiisukye obhwaato hasuuhu munyaanza. Niho, Yeesu akiikara muusi yeegye abhaatu. \p \v 4 Na hano akamara kubheegya, akabhuurira Simooni na abharikyaaye, “Mugeendye obhwaato tee mubhuzibhe, mwiikye eziinzero zyeenyu, mutege eziiswe.” \p \v 5 Simooni akamukyoora, “Ee Omukuru weetu, obhutiku kukya twaari turakora emirimo gyo okutega kwo omukya, ndora tutaabhweeni ekigiro! Nawe, kwo okubha naawe waambuuriiri ego, ndaziikya eziinzero bhoono.” \p \v 6 Niho Simooni na abharikyaaye, bhakiikya eziinzero zyaabhu mumaanzi. Hano bhaakoriri ego, bhakagwaata eziiswe nzaru bhukongʼu, tee eziinzero zyaabhu zikataanga kuraanduka. \v 7 Bhakabhirikira abharikyaabhu, bhano bhaari mubhwaato obhuundi, kwo okubhasimya kwa mabhoko bhiize okubhasakirya. Neebho, hano bhakaaza bhakiizurya amaato abhiri eziiswe, tee zikagirya amaato gakabha haguhi okutubhira. \p \v 8 Simooni Petero, hano yaruuzi kyeego bhabhweeni eziiswe, akahigama embere ya Yeesu, akamubhuurira, “Ee Omukuru Yeesu, onitige enye, kwo okubha enye ni we ebhibhi!” \v 9 Simooni akabhuga amangʼana gayo, kwo okubha ewe hamwe na abharikyaaye bhoosi, bhakaruguura bhukongʼu obhwaaru bhwe eziiswe zino bhaategiri. \v 10 Bhaari bhariho abhamura bhabhiri bha Zebedaayo, Yaakobo na Yohana, bhahaatega hamwe na Simooni, neebho bhoosi, gayo gakabharuguurya. \p Niho Yeesu akabhuga, “Awe Simooni, otoobhoha! Kweemera reero yino, orabha omutegi wa abhaatu.”\f + \fr 5:10 \fr*\fk Orabha omutegi wa abhaatu\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni kubha bharuusye abhaatu okurwa mubhibhi bhyaaru no okubhakumania hamwe musaango ya abhaatu bha Taatabhugya.\ft*\f* \v 11 Kweego Simooni na abharikyaaye, bhakakyoorya amaato kumwaambuko, bhakatiga ebhigiro bhyaabhu bhyoosi, bhakamutuniirira Yeesu. \s Yeesu aramuhorya omuutu we ebhigeenge \r (Mataayo 8:1-4; Mariko 1:40-45) \p \v 12 Yeesu yaari mumugye gumwe, niho akaaza omuutu wumwe we ebhigeenge.\f + \fr 5:12 \fr*\ft Ku Bhayahudi \ft*\fk omuutu wumwe we ebhigeenge \fk*\ft yaari atakweenderwa okusaanga hamwe na abhaatu bhano bhataari ne ebhigeenge. Kweeki wuno atana ebhigeenge niigo araamukunieku woosi arabha ne ebhigeenge.\ft*\f* Hano we ebhigeenge wuyo yamuruuzi Yeesu, akahigama haasi bhubhuumari embere waaye, akiihiinya tee akahikya obhusyo haasi, akamusabha, “Ee Omukuru, nimenyiri oranagya okunihorya okubha nieribhwe. Eraabhe oryeende, ndasabha onihorye!” \p \v 13 Yeesu akagororokya okubhoko kwaaye, akamubhataku, akamubhuurira, “Ndeenda ohore, weeribhwe!” Hayohayo, akahora obhurweeri bhwaaye. \v 14 Kyaamwe, Yeesu akamubhuurira, “Itegeerera, otamubhuurira muutu wowoosi iguru ya rino! Nawe wiiyeerekye kumuseengeri, oruusye ekimweeso kyeego emigiro gya Musa gikuswaagya, okubha weerekye abhaatu kubha weeriibhwe.”\f + \fr 5:14 \fr*\xt Rora Abharaawi 14:1-32.\xt*\f* \p \v 15 Nawe, amangʼana ga Yeesu, gakoongera okumenywa bhukongʼu kubhaatu. Abhaatu bhaari bhahaamuuzaku amahizo kwa amahizo, korereki bhanagye kwiitegeerera ameegyo gaaye no okuhoribhwa amarweeri gaabhu. \v 16 Nawe, Yeesu yaari arabhatiga, aragya kusabha ahagiro hano hataari na abhaatu. \s Yeesu aramuhorya eriigata \r (Mataayo 9:1-8; Mariko 2:1-12) \p \v 17 Orusiku rumwe, Yeesu yaari areegya abhaatu. Na gati yaabhu, bhaari bhiikeeri Abhafarisayo,\f + \fr 5:17a \fr*\fk Abhafarisayo\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* hamwe na abheegya bhe emigiro.\f + \fr 5:17b \fr*\fk Abheegya bhe emigiro\fk*\ft . Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Bhayo, bhakarweera emigye gyoosi gya Gariraaya na Yudea, na abhaandi bhakarweera Yerusaremu. Yeesu yaari na amanaga go okuhorya kurwa ku Mukuru, Taatabhugya, na yaari arahorya abhaatu. \p \v 18 Niho, abhaatu bhakaaza, bhano bhaari bhagegiri omuutu wuno ebhiimo bhikuuri, eno ahiindiiri kukiigi kyaaye. Bhakeenda kumusikirya munyuumba, na bhamuhiindirye embere wa Yeesu. \v 19 Nawe etaaturikeeni, kwe ekigirirye kye esaango ekuru ya abhaatu. Niho bhakatiira kukisara kye enyuumba, eno bhagegiri omuutu wuyo. Hano bhaari kukisara, bhakahobhora omwoobho kwo okumamura eziindigi kuruusara,\f + \fr 5:19 \fr*\ft Abhayahudi abhaandi bhaari bharatuura no okusereetera eziindigi eziinyuumba zyaabhu kwo okuhiindirya eziimbaawa iguru yaku. \ft*\xt Rora Mariko 2:4.\xt*\f* bhakamwiikya embere ya Yeesu, gati wa abhaatu bhoosi bhayo. \v 20 Hano Yeesu yaruuzi obhwiikirirya bhwaabhu, akamubhuurira, “Omusaani waane, nikwaabhiiri ebhibhi bhyaazo.” \p \v 21 Abheegya bhe emigiro na Abhafarisayo bhayo, niigo bhakiigwa ego bhakataanga kuririirira muziikoro, bharabhuga, “Wuno ni weewi? Ndora aragaamba amangʼana go okumutuka Taatabhugya? Atariho wuno akunagya kwaabhira ebhibhi, ni Taatabhugya omweene ego!” \p \v 22 Yeesu akagamenya goosi gano bhaari bhakwiiseega, akabhabhuurya, “Kwaki muranianga muziikoro zyeenyu? \v 23 Ni riihe eriihuhu bhukongʼu, okumubhuurira, ‘Nikwaabhiiri ebhibhi bhyaazo,’ kasi okumubhuurira, ‘Imeerera, ogeende?’ \v 24 Nawe, ndeenda mumenye bhuzomu kubha, enye Omwaana wo Omuutu\f + \fr 5:24 \fr*\fk Omwaana wo Omuutu \fk*\ft ni riina ryaaye omweene ego rino akiigaamba ewe Yeesu. Ni ngʼana rino rikweerekya kubha ewe niwe Masiya. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* nino obhuturo bhwo okwaabhira ebhibhi mukyaaro kino.” \p Niho Yeesu akamubhuurira omuutu wuyo yaari akuuri ebhiimo, “Ndakubhuurira, imeerera! Gega obhuriri bhwaazo, noogye yiika.” \p \v 25 Hayohayo, omuutu wuyo akiimeerera embere ya abhaatu bhayo, akagega ekiigi kyaaye kino yaari ahiindiriiri, akagya yiika, eno aramukumya Taatabhugya. \v 26 Abhaatu bhoosi, bhakaruguura bhukongʼu no okugwaatwa no obhwoobha. Bhakabha bharamukumya Taatabhugya, niho bhakabhuga, “Bhamure! Reero, turuuzi amangʼana ge ekiruguuro!” \s Yeesu aramubhirikira Raawi \r (Mataayo 9:9-13; Mariko 2:13-17) \p \v 27 Hano gayo gaahwiiri, Yeesu akarwa munyuumba, akarora omutobhya we eriigooti wumwe, eriina ryaaye niwe Raawi. Na Raawi wuyo ahaabha yiikeeri mwiitobhero ryaaye ryo okutinira eriigooti. \fig Omutobhya we eriigooti|alt="Mtoza ushuru" src="lb00309c.tif" size="col" loc="5:27" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society" ref="5:27"\fig* \p Yeesu akamubhuurira, “Nituniirira!” \v 28 Rugeendo rumwe, Raawi akiimeerera, akatiga bhyoosi, akamutuniirira Yeesu. \p \v 29 Niho, Raawi akamukorera Yeesu enyaangi ekuru yiika waaye. Munyuumba muyo, bhakiikumania abhatobhya bhe eriigooti bhaaru na abhaatu abhaandi, na bhahaabha bhararya hamwe mwiigari. \v 30 Ekagirya Abhafarisayo abhaandi, na abheegya bhaabhu bhe emigiro, bhakagya kwiiririirirya kubhaanabheega bha Yeesu, bharabhuga, “Ndora murarya no okunywa hamwe na abhatobhya bhe eriigooti, na abhaandi bhe ebhibhi?” \p \v 31 Yeesu akabhakyoora, “Abhaatu abhahoru bhatakweenda mugabhu, nawe abharweeri nibho bhakumweenda! \v 32 Kweego, enye neenye nitiiziri kubhabhirikira bhano bhakwiirora ni bhe eheene embere wa Taatabhugya bhanituniirire, nawe, niiziri kubhabhirikira bhe ebhibhi, okubha bhate ebhibhi bhyaabhu.” \s Ameegyo amahya \r (Mataayo 9:14-17; Mariko 2:18-22) \p \v 33 Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro bhayo bhakamubhuurira Yeesu, “Eriibhaga ryaaru abhaanabheega bha Yohana Omubatiizi bhariisiitya ebhyaakurya, hano bhakumusabha Taatabhugya. Neebho abhaanabheega bha Abhafarisayo, nabho bhoosi bharakora egoego. Nawe ndora bho owaazo, bhatakwiiyiima ebhyaakurya, bhareenderera kurya no okunywa!” \p \v 34 Yeesu akabhakyoora, “Hano omukweeri, akubha akyaari hamwe na abhasaani bhaaye enyaangi yo obhweenga, muranagyabhwi kubhakora abhagini bhayo, bhiisiitye ebhyaakurya no okunywa? \v 35 Nawe, eziisiku zino zikuuza, zino omukweeri araruusibhwaho gati wa abhasaani bhaaye. Muziisiku ziyo niho abhasaani bhaaye bhakubha ne ebhigoongi no okwiisiitya ebhyaakurya.” \p \v 36 Yeesu akabhabhuurira ekireengyo ekiindi, akabhuga, “Okusaangya ameegyo gaane amahya ne eziinyaangi zyeenyu, kutuubheeni no omuutu wuno akutina ekiraka kurwa kumweenda omuhya no okukitumira kumweenda omukuungu. Araakore ego, arabha araandwiiri omweenda gwaaye omuhya. Hamwe na gayo, ekiraka kiyo kyo omweenda omuhya, kitakwiisirirana no omweenda omukuungu. \p \v 37 “Na atariho omuutu wuno akutuura amaanzi amahya go omuzabibu mukiribha ekikuungu. Kwo okubha, araakore ego, amaanzi amahya go omuzabibu garaatya ekiribha kiyo, na amaanzi go omuzabibu gariitika. Ekiribha kiyo na amaanzi go omuzabibu gaamu, bhirasarika. \v 38 Nawe, amaanzi amahya go omuzabibu, gareenderwa gatuurwe mukiribha ekihya! \p \v 39 “No omuutu wuno anariri amaanzi go omuzabibu ge ekare, niwe atana enaamba na amaanzi go omuzabibu amahya. Arabhuga, ‘Ge ekare nigo amazomu.’ ” \c 6 \s Yeesu niwe Omukuru wo orusiku rwo okumuunya \r (Mataayo 12:1-14; Mariko 2:23-28) \p \v 1 Orusiku rumwe rwo okumuunya,\f + \fr 6:1 \fr*\fk Orusiku rwo okumuunya \fk*\ft ni rusiku rwo okuseengera rwa Abhayahudi, erwe ni Sabaato. Rora amangʼana gano mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* Yeesu ahaabha arahita mumiguundu gye engano na abhaanabheega bhaaye, abhaanabheega bhakiigwa enzara, bhakataanga okubhuna ebhigara bhye engano, bhakarya. \p \v 2 Niho Abhafarisayo abhaandi bhakamubhuurira, “Ndora murakora gano emigiro gitakwiikirirya okukorwa kurusiku rwo okumuunya!”\f + \fr 6:2 \fr*\xt Rora Okurwa 20:8-11.\xt*\f* \p \v 3 Yeesu akabhakyoora, “Mbe, mukyaari okusoma mu Makaamo Amahoreeru kyeego Daudi yaakoriri eriibhaga rino ewe na abharikyaaye bhaari ne enzara? \v 4 Akasikira mwiibhuru ryo okumuseengera Taatabhugya, akagega emikaate gino gyaatuurirwe embere wa Taatabhugya, akagirya! Na akabhaha na abharikyaaye. Nawe, emigiro gya Musa giriikirirya kubha, ni bhaseengeri abheene bhakiikiriribhwa okurya emikaate gye etuubho yino.”\f + \fr 6:4 \fr*\xt Rora 1 Samweeri 21:1-6.\xt*\f* \v 5 Yeesu akoongereerera kugaamba, “Ndeenda mumenye bhwaheene kubha enye Omwaana wo Omuutu, niwe Omukuru wo orusiku rwo okumuunya.” \s Yeesu aramuhorya omuutu orusiku rwo okumuunya \r (Mataayo 12:9-14; Mariko 3:1-6) \p \v 6 Kurusiku oruundi rwo okumuunya, Yeesu akasikira munyuumba ye esaango, akataanga kweegya abhaatu. Muusi muyo, yaarimu omuutu wumwe, wuno okubhoko kwaaye kwo obhuryo kwaari kukuuri. \v 7 Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro, bhaari bharamwiiteengera Yeesu, bharore kyeego araahorye omuutu wuyo kurusiku rwo okumuunya, kwo okubha bhaari bharamoohya eriingʼana ryo okumuzoongera. \p \v 8 Nawe, Yeesu akamenya amiiseego gaabhu. Kweego, akamubhuurira omuutu wuno okubhoko kukuuri, “Nawuuze, wiimeerere gatigati hano.” Niho, omuutu wuyo akaaza, akiimeerera gatigati waabhu. \p \v 9 Niho, Yeesu akabhabhuurira Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro, “Nawe, nibhabhuurye amabhuuryo, orusiku rwo okumuunya, emigiro giraturagirira kukoraki? Amazomu kasi amabhi? Orusiku ruyo, tuhorye kasi twiite?” \v 10 Yeesu akabharoreerera abhaatu bhayo bhoosi. Niho akamubhuurira omuutu wuyo, “Gororokya okubhoko kwaazo.” Woosi, hano yakugorweeri ego, kukahora. \p \v 11 Abhafarisayo bhayo, bhakabha no obhururu bhuhaari bhukongʼu. Bhakataanga okwiibhuurya enzira yo okumukorera Yeesu amabhi. \s Yeesu arasora abheega ikumi na bhabhiri \r (Mataayo 10:1-4; Mariko 3:13-19) \p \v 12 Kuziisiku ziyo, Yeesu akagya kukiguru okumusabha Taatabhugya, akasabha obhutiku kukya. \v 13 Hano kwakiiri, akabhabhirikira abhaanabheega bhaaye. Gati waabhu akaahura ikumi na bhabhiri, akabhatoga eriina rya abheega.\f + \fr 6:13 \fr*\fk Abheega \fk*\ft ni bhaatu bhano bhasorirwe na Yeesu no okutumwa kumirimo gyaaye.\ft*\f* Na abheega bhayo, nibho bhano: \pi \v 14 Simooni, wuno Yeesu akamutoga eriina rya Petero, Andurea mura waabhu Simooni, Yaakobo, Yohana, Firipo, Baritoromaayo, \v 15 Mataayo, Tomaso, Yaakobo omwaana wa Arifayo, Simooni wuno akubhirikirwa Omuzeroote,\f + \fr 6:15 \fr*\fk Omuzeroote \fk*\ft yaari na amariina abhiri, erimwe ni \ft*\fqa Simooni Omuzeroote, \fqa*\ft eriindi ni \ft*\fqa Simooni Omukananaayo. \fqa*\ft Amariina gano bhakamubhirikira omuutu wuno yaari yiiteeni eriihi ryo obhuheene okurwa mubhukaangati bhwe Ekirooma.\ft*\f* \v 16 Yuuda omwaana wa Yaakobo, na Yuuda Isikariyoti, wuno yamuriiri omukoonyo Yeesu. \s Yeesu areegya abhaatu no okuhorya abharweeri bhaaru \r (Mataayo 4:23-25) \p \v 17 Yeesu akiituuma kurwa kukiguru, hamwe na abheega bhaaye. Na hano akahika ahagiro ha mutaandaari, akiimeerera. Hayo, bhakiikumania abhaanabheega bhaaye bhaaru, ne esaango ekuru bhukongʼu ya abhaatu bhano bhaarwiiri mukyaaro kyoosi kya Yudea, kurwa mumugye gwa Yerusaremu, no okurwa ahagiro ho omwaambuko gwa Tiro na Sidooni. Abhaatu bhayo, bhakaaza kumwiitegeerera Yeesu no okuhoribhwa amarweeri gaabhu, \v 18 na bhano bhaari kunyaakibhwa na amasaambwa amabhi, bharahoribhwa. \v 19 Abhaatu bhoosi, bhaari bharasakya okumugwaataku Yeesu, kwo okubha yaari ne eziinguru zo okuhorya, na akabhahorya bhoosi. \s Ameegyo iguru yo orubhaango ne enyaako \r (Mataayo 5:1-12) \p \v 20 Yeesu akabhiisuunza abhaanabheega bhaaye bhayo, akabhabhuurira, \q “Hakiriku bhano bhakwiimenya kubha ni bhataka bhe eziikoro, \q kwo okubha obhutemi bhwa Taatabhugya ni bhweenyu. \q \v 21 Hakiriku bhano bhane enzara bhoono, \q kwo okubha muriigutibhwa. \q Hakiriku emwe bhano mukurira bhoono, \q kwo okubha muraaza kuseka. \p \v 22 “Hakiriku emwe, hano abhaatu bharabhabhiihirirye, kwo okubhaahura, okubhatuka no okubhagaambira amabhi, kwiiguru yo Omwaana wo Omuutu. \p \v 23 “Kuziisiku ziyo, muzomererwe no okubhinabhina. Mumenye kimwe kubha murabha murabhiikirwa esaambo ekuru mwiisaaro, kwo okubha bhazaazi bhaabhu, niigo bhaari bharanyaakya abharooti. \q \v 24 Nawe, muraaza kurora, emwe abhaniibhi, \q kwo okubha obhuniibhi bhweenyu, mumariri kubhubhona! \q \v 25 Nawe, muraaza kurora bhano mukwiiguta bhoono, \q kwo okubha eriibhaga rirahita muraaza kusiingira. \q Muraaza kurora, bhano mukuseka bhoono, \q kwo okubha muraaza kurira no okuririirira! \q \v 26 Muraaza kurora, hano abhaatu bhakubhakumya, \q kwo okubha bhazaazi bhaabhu niigo ego bhaari kukorera abharooti bho orurimi. \s Ameegyo iguru yo okuseega abhabhisa \r (Mataayo 5:38-48, 7:12) \p \v 27 “Ndabhabhuurira emwe bhano mukuniitegeerera, mubhe muraseega abhabhisa bheenyu. Abhaatu bhano bhakubhabhiihirirya, emwe mubhasakirye. \v 28 Na abhaatu bhano bhakubhiihiima, emwe mubhatweere ebhite. Na abhaatu bhano bhakubhanyaakya bhukongʼu, emwe mubhasabhire ku Taatabhugya. \p \v 29 “Omuutu araakuteme etama yimwe, omukyooserye ne eyiindi. No omuutu araakuruusye ekabhuuti yaazo, omutigire agege ne eriigooti. \v 30 Wowoosi wuno araakusabhe ekigiro, omuhe. Na omuutu wuno araagege ebhigiro bhyaazo, otamusabha akukyoorerye. \v 31 Mubhe murakorera abhaandi kyeego emwe mukweenda bhabhakorere. \p \v 32 “Muraabhaseege bhano bhakubhaseega emwe, ni heene mukoriri engʼana nzomu yo okubhaguungya? Naabhe bhe ebhibhi bhabhaseegiri abhaatu bhano bhakubhaseega! \v 33 Kweeki mukusakirya bharya abheene bhakubhasakirya emwe, ni heene mukoriri engʼana enzomu yo okubhaguungya? Naabhe bhe ebhibhi bhoosi, niigo ego bhakukora! \v 34 Na muraabhahe eziimbirya bharya abheene mukwiisiga kubha bharabhakyoorerya, ni heene mukoriri engʼana enzomu yo okubhaguungya? Zeyi tiigo! Yiingabha na bhe ebhibhi bhoosi bharabhaha abharikyaabhu, kwo okubha bhariisiga kukyooreribhwa bhyoosi! \p \v 35 “Nawe emwe, mubhaseege abhabhisa bheenyu, mubhasakirye. Mubhahe eziimbirya na mutaaza kuganya kubha murakyooreribhwa. Kweego niigo muraabhone eziisaambo eziikuru, no okubha abhaana bha Taatabhugya Wuno Ari Iguru we Ebhigiro Bhyoosi, kwo okubha Taatabhugya arabhasakirya bhano bhatakubhuga, ‘Ozomirye,’ na abhaatu bhe ebhibhi. \v 36 Murorere ebhigoongi abhaandi, kyeego Wuuso weenyu akubharorera ebhigoongi. \s Ameegyo iguru yo okutinira ekiina abhaandi \r (Mataayo 7:1-5) \p \v 37 “Mutabha muratinira ekiina abhaandi, okubha Taatabhugya ataaza abhatinire ekiina emwe. Na mutagaamba kubha abhaandi bhatinirwe, niho ne emwe mutakutinirwa kibhi. Mubhaabhire abhaatu bhano bhabhahabhirye, niho na neemwe muraabhirwe. \v 38 Mubhahe abhaandi ebhigiro, niho na neemwe muraahaabhwe. Ne ebhigiro bhino muraahaabhwe, bhirabha kukireengero ekizomu bhukongʼu. Ekireengero kirasiingisibhwa no okukibhaanda, tee kiizure zabhi no okwiitika. Kwo okubha, ekireengero kino mukureengera abhaandi, nikyo na neemwe muraareengeerwe.” \p \v 39 Yeesu akabhabhuurira ekireengyo kino, “Bhoono heene! Omuhoku aranagya kumukaangatya omuhoku omurikyaaye? Etariho haho, bhoosi bhabhiri bharatubhira mwiiruuma! \p \v 40 “Omwaanamweega atakunagya kumukira omweegya waaye. Nawe, omwaanamweega areenderwa yeegibhwe no okugagwaata goosi, niho araatuubhane no omweegya waaye. \p \v 41 “Ndora orarora ekibhorooryo kino kiri muriiso ryo omurikyaazo, nawe otakurora ekiti kino kiri muriiso ryaazo? \v 42 Na oranagyabhwi kumubhuurira omurikyaazo wuyo, ‘Awe omuhiiri waane, tiga nikuruusye ekibhorooryo muriiso ryaazo,’ eriibhaga awe omweene one ekiti kino kiri muriiso ryaazo? Awe ni mubheehi! Ruusya ekiti kino kiri muriiso ryaazo. Niho okunagya kurora bhuzomu no okuruusya ekibhorooryo kino kiri muriiso ryo omurikyaazo. \s Abhaatu bharamenyekana kuziteemwa zyaabhu \r (Mataayo 7:16-20, 12:33-35) \p \v 43 “Gutariho omuti omuzomu, guno gukuruusya emisumo emibhiihu. Na gutariho omuti omubhiihu, guno gukuruusya emisumo emizomu. \v 44 Abhaatu bhatakugesa emisumo gye etiini naabhe emizabibu kumiti gya amahwa. No omuti guyo gwoosi gumenyekeeni kumisumo gyaaye. \p \v 45 “Niigo gaari, no omuutu omuzomu aragaamba amazomu kutuukana na amazomu gano giizwiiri mukoro yaaye, nawe omuutu omubhi aragaamba amabhi gano giizwiiri mukoro yaaye. Omuutu arakeerenia gano giizwiiri mukoro yaaye. \s Okwoomboka kwiitare no okwoomboka kumarobha \r (Mataayo 7:24-27) \p \v 46 “Kwaki muraambirikira, ‘Ee Omukuru, ee Omukuru,’ nawe amangʼana gano nikubhabhuurira, mutakugakora? \v 47 Wowoosi wuno akuniizaku no okwiitegeerera amangʼana gaane no okugakora, ndabhakeerenerya kyeego araabhe kwe ekireengyo. \p \v 48 “Atuubheeni no omwoomboki we enyuumba wuno yatukiri haasi bhukongʼu, tee akahikira eriitare, akoomboka obhurusa iguru waku. Na kwiibhaga rye embura, ekitaaro kikiizura amaanzi, omusabhuko gukatema enyuumba yiyo. Nawe, etiisiingisirye kwo okubha yaari yoombokirwe bhwaheene. \p \v 49 “Nawe, wuyo woosi wuno akwiitegeerera amangʼana gaane no okutama okugakora, wuyo atuubheeni no omuutu wuno yoombokiri enyuumba yaaye kumarobha ageene, gano gatana obhurusa. Na hano amaanzi ge ekitaaro gakaaza, amaanzi gakiitema enyuumba yiyo, rumwe ego ekagwa haasi, muu! Ekanyamuka yoosi.” \c 7 \s Obhwiikirirya bhwo omukuru wa abhasirikare \r (Mataayo 8:5-13) \p \v 1 Hano Yeesu yamariri okubhabhuurira esaango ya abhaatu amangʼana gayo goosi, akagya akasikira mumugye gwa Kaperinaumu. \v 2 Mumugye guyo yaari arimu omukuru owumwe wa abhasirikare bhe Ekirooma. Omusirikare wuyo, yaari no omuhokya wuno yaamuseegiri bhukongʼu, nawe omuhokya wuyo yaari omurweeri wo okukwa. \p \v 3 Kimwe, omusirikare wuyo, hano akiigwa engʼana iguru ya Yeesu, akatuma abhakaruka abhaandi bha Abhayahudi ku Yeesu, bhamusabhe yiize okumuhorya omuhokya waaye. \v 4 Abhakaruka bhayo, hano bhaahikiri ku Yeesu, bhakamwiisasaama bhukongʼu, bhakamubhuurira, “Omuutu wuno, areenderwa omukorere engʼana yino, \v 5 kwo okubha aseegiri abhaatu bha mukyaaro kyeetu. Na niwe atwoombokeeri enyuumba yeetu ye esaango.” \p \v 6 Niho Yeesu akagya hamwe na abhakaruka bhayo. Na hano bhaari bhagwiisukiiri omugye gwo omukuru wa abhasirikare, omukuru wuyo akatuma abhasaani bhaaye, bhakagya ne engʼana ku Yeesu, bhakamubhuurira, “Ee Omukuru, otiinyaakya bhukongʼu, kwo okubha nitakungʼarira osikire owaane. \v 7 Nikarora kubha nitakweenderwa kuuza owaazo. Nawe gaamba engʼana yimwe ego, omuhokya waane arahora. \v 8 Nimenyiri arahora, kwo okubha enye noosi niri iyaasi wa abhakuru bhaane, na ninabho abhasirikare iyaasi waane. Ndaamubhuurire owumwe, ‘Noogye,’ aragya. Ndaamubhuurire owuundi, ‘Nawuuze,’ woosi araaza. No omugya waane, ndaamubhuurire, ‘Kora ego,’ niigo araakore.” \p \v 9 Hano Yeesu akiigwa gayo, akamuruguura bhukongʼu. Akiikibhukira esaango ya abhaatu bhano bhaari bharamutuniirira, akabhabhuurira, “Ndabhabhuurira, naabhe gati wa Abhiiziraeri bhoosi, nikyaari kurora omuutu wowoosi wo obhwiikirirya bhukuru kya bhuno!” \p \v 10 Na hano abhasaani bho omusirikare bhaakyooriri mumugye gwo omusirikare wuyo, bhakabhona omuhokya ahoriri. \s Yeesu aramuryoora omumura wuno akuuri \p \v 11 Eriibhaga isuuhu, Yeesu akagya kumugye gwa Naini, hamwe na abhaanabheega bhaaye, na abhaatu abhaandi bhaaru bhaari bharamutuniirira. \v 12 Na hano yaari ariisukira ekisyooko kyo omugye, akasikana na abhaatu bhano bhaari bhakigegiri ekituundu kyo omumura bharakihira igutu yo omugye. Omumura wuyo, yaari omwaana omweene kunina, neewe yaari omutuumba. Omukari wuyo, yaari arageendania na abhaatu bhaaru bho omugye guyo. \p \v 13 Hano Omukuru yamuruuzi omutuumba wuyo, akamurorera ebhigoongi, akamubhuurira, “Otarira.” \v 14 Akiisukira ekirago kino omuku yaari iguru waku, akakikuniaku. Na abhaatu bhano bhaari bhakigegiri, bhakiimeerera. Yeesu akabhuga, “Awe omumura, ndakubhuurira, bhuuka!” \v 15 Omumura wurya yaari akuuri, hayohayo akabhuuka, akiikara, akataanga kukeerenia kweeki. Niho, Yeesu akamugwaatya nina waabhu. \p \v 16 Abhaatu bhayo bhoosi, bhakaruguura no okugwaatwa no obhwoobha bhwaaru, bhakataanga kumukumya Taatabhugya, bharabhuga, “Omurooti omukuru arweereri gati yeetu!” Bhakagaamba kweeki, “Taatabhugya yiiziri kusakirya abhaatu bhaaye!” \v 17 Na amangʼana gayo iguru ya Yeesu, gakanyaragana bhukongʼu mu Yudea yoosi, na mubhyaaro ebhiindi bhya haguhi. \s Yeesu arakyoora kubha niwe Masiya \r (Mataayo 11:2-19) \p \v 18 Hano Yeesu ahaabha arakora gayo goosi, Yohana akiigwa amangʼana okurwa kubhaanabheega bhaaye. \v 19 Kweego Yohana neewe akabhabhirikira abhabhiri bhaabhu, akabhatuma bhagye kumubhuurya Yeesu, “Awe naawe Masiya wuno araaze, kasi tumuganye owuundi?” \p \v 20 Hano abhabhiri bhayo bhaamuhikiiri, bhakamubhuurira, “Yohana Omubatiizi atutumiri kwaawe, tukubhuurye, ‘Awe naawe Masiya wuno araaze, kasi tumuganye owuundi?’ ” \p \v 21 Kwiibhaga riyoriyo, Yeesu ahaabha arahorya abhaatu bhaaru amarweeri gaabhu, na bhano bhaari bhayaangahiri na amasaambwa amabhi. Na ahaabha arahorya abhahoku bhaaru, bharore. \p \v 22 Niho, Yeesu akabhakyoora, “Mugye mumubhuurire Yohana gano muruuzi, na gano mwiigwiiri. Abhahoku bhararora, amagata bharageenda, abhageenge bharahora, abharibhi bha amatwi bhariigwa, abhaku bhararyoorwa na abhataka bhararwaazirwa Amangʼana Amazomu ga Taatabhugya.\f + \fr 7:22 \fr*\ft Omurooti Isaya akaroota kubha, Krisito arakora amangʼana gayo. \ft*\xt Rora Isaya 35:5-6, 61:1.\xt*\f* \v 23 Hakiriku omuutu wuno akugeenderera kuniikirirya kutama kubha no obhwiitiimaati iguru waane!” \p \v 24 Kumara abhabhiri bhayo bhakagya, Yeesu akataanga okubhuurira esaango ya abhaatu iguru wa Yohana. Akabhabhuurya, “Hano mwaagiiri mwiitirigo kurora Yohana, mbe, mukagya kuroraki? Mbe, mukagya kurora omuutu wuno akwiikirirya amangʼana goosi kyeego maara yino ekusiingiswa kwo obhukama? Zeyi. \v 25 Ambe, mukagya kuroraki? Mbe, mukagya kumurora omuutu wuno yiibhohiri emyeenda emizomu? Zeyi. Abhaatu bhano bhakwiibhoha emyeenda gyo obhuguri obhukuru no okwiizomya kwo obhwaaru bhwe ebhigiro, bhayo bharabha bhariikara muziinyuumba zye ekitemi. \p \v 26 “Nawe, mukagya kuroraki? Mbe, mukagya kumurora omurooti omurebhe? Eheene ni murooti, kweeki ndabhabhuurira, Yohana ni mukuru kukira omurooti. \v 27 Wuyo niwe wuno Amakaamo Amahoreeru gakubhuga iguru waaye, \q ‘Rora, ndamuragania omuhokya waane embere waazo, \q okubha akweeyeerye enzira.’\f + \fr 7:27 \fr*\xt Rora Maraaki 3:1.\xt*\f*” \p \v 28 Yeesu akabhuga kweeki, “Ndabhabhuurira obhuheene, mubhaatu bhoosi bhano bhiibhwiirwe mukyaaro akyaari kutuuka omukuru kukira Yohana Omubatiizi. Nawe omuutu omusuuhu kukira bhoosi mubhutemi bhwa Taatabhugya, niwe omukuru kukira Yohana Omubatiizi.” \p \v 29 Abhaatu bhayo bhoosi, hamwe na abhatobhya bhe eriigooti, hano bhakiigwa amangʼana ga Yeesu, bhakiikirirya kubha amiiseego ga Taatabhugya gaari mazomu, kwo okubha nibho bharya Yohana yabhabatiiziri. \v 30 Nawe Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro, bhakaanga amiiseegi ga Taatabhugya kweebho, kwo okubha bhataabatiizirwe na Yohana. \p \v 31 Kweeki Yeesu akabhuga, “Abhaatu bho orwiibhuro runo, nibhatuubhanie naki? Ni bha tuubhoki? \v 32 Bhatuubheeni na abhaana bhano bhakwiikara kumuteera, bharabhirikira abharikyaabhu, \q ‘Tukabhatemera ekireere, nawe mutaabhiniri! \q Tukabheembera ameembo go okwaaramira, nawe mutaaririri!’ \p \v 33 “Kweego, hano Yohana Omubatiizi yiiziri, yaari atakurya emikaate, naabhe okunywa amaanzi go omuzabibu.\f + \fr 7:33 \fr*\ft Emikaate na amaanzi go omuzabibu ni bhyaakurya bhyo orusiku rworwoosi ku Bhayahudi.\ft*\f* Emwe muragaamba kubha, agwaatirwe ne eriisaambwa eriibhi! \v 34 Enye Omwaana wo Omuutu hano niiziri, nihaabha ndarya ebhyaakurya bhye eziisiku zyoosi na nihaanywa amaanzi go omuzabibu, bhakabhuga, ‘Murore! Wuno ni musoohu no omunywi, kweeki ni musaani wa abhatobhya bhe eriigooti, na abhaatu bhe ebhibhi!’ \v 35 Nawe, amangʼeeni ga Taatabhugya gararorekana kubha ge eheene kwe enzira ya abhaatu bhoosi bhano bhakumwiigwa.” \s Yeesu aramwaabhira omukari we ebhibhi \p \v 36 Yaari ariho Omufarisayo owumwe, akamuginihya Yeesu yiize kurya owaaye. Niho, Yeesu akasikira mumugye gwaaye, akabha mwiigari. \v 37 Na mumugye muyo, yaari arimu omukari owumwe, wuno amenyekeeni kubha ariikara obhwiikari obhubhi. Omukari wurya, hano akiigwa kubha Yeesu ararya wo Omufarisayo wuyo, akasikira muyo ne enzubha yino ekorirwe ne eriigina eryeero, na yaari etuurirwemu amaguta gano gakureetya. \v 38 Akiimeerera haguhi na amaguru ga Yeesu, akataanga kurira. Eziingusuri zaaye zikatoonyera amaguru ga Yeesu, yaari arazitarikya ne eziinzweeri zyaaye, akahuumbatahuumbata amaguru gaaye, no okumuhaka amaguta go omuruumbaaso. \fig Abhaatu bhano bhakwiikara mwiigari|alt="Watu wanaokaa chakulani" src="lb00320c.tif" size="col" loc="7:38" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society" ref="7:36"\fig* \p \v 39 Omufarisayo wuyo, hano yaruuzi gayo, akiiseega mukoro yaaye, “Omuutu wuno, yaangabheeri omurooti, yaangamenyiri kubha, omukari wuno akumukunia, ni muutu wa tuubhoki. Yaangamenyiri kubha, ewe ariikara obhwiikari obhubhi!” \p \v 40 Yeesu akamubhuurira, “Awe Simooni, nine engʼana yo okukubhuurira.” \p Woosi akamukyoora, “Ee Omweegya, mbuurira.” \p Niho, Yeesu akabhuga, \v 41 “Bhahaabhaho abhaatu bhabhiri, bhano bhoosi bhaari bharatunibhwa eziimbirya no omuhaani. Owumwe waabhu, ahaabha agegiri eziidinaari\f + \fr 7:41 \fr*\fk Eziidinaari \fk*\ft ni mbirya ze ekyaaro kya Abharooma. Edinaari yimwe yaari ya amariho go orusiku rumwe kumuhokya we emirimo.\ft*\f* magana ataano (500). Omurikyaaye woosi, akagega eziidinaari miroongo etaano (50). \v 42 Bhoosi bhabhiri, bhakabhurwa eziimbirya zyo okumuriha endihi yo omuhaani wuyo. Kyaamwe omuhaani akabhaabhira, bhatariha. Bhoono, gati wa abhabhiri bhayo, ni wuuhe araamuseege bhukongʼu?” \p \v 43 Simooni akamukyoora, “Ndiiseega kubha, arabha ni wurya yaabhiirwe endihi ekuru.” \p Yeesu akamubhuurira, “Eriikyooro ryaazo ni zomu.” \p \v 44 Niho, Yeesu akamwiikibhukira omukari wuyo, akamubhuurira Simooni, “Oramurora omukari wuno? Kweema nisikiiri mumugye gwaazo, otaanisuungʼaaniri kwo okuuniha amaanzi go okwiisaabha amaguru gaane,\f + \fr 7:44 \fr*\ft Ku Bhayahudi, yaari nyaangi okumuhaana omugini amaanzi go okwiisaabha amaguru gaaye, kwo okubha eziinzira zyaari zyo oruteeri hamwe amatoto, eriibhaga rye embura.\ft*\f* nawe ewe, aniisaabhirye amaguru gaane ne eziingusuri zaaye, no okugatarikya ne eziinzweeri zaaye. \v 45 Na hano wanikeerirye, otaanihuumbatiri, nawe ewe, okurwa eriibhaga nisikiiri muno, akyaari kurosa kuhuumbata amaguru gaane. \v 46 Otaanisuukiri kwo okunihaka amaguta omutwe gwaane, nawe ewe, ahakiri amaguru gaane, amaguta go okureetya! \v 47 Kweego ndakubhuurira, kwo okubha ebhibhi bhyaaye bhyaaru bhyaabhiirwe, akeerekya obhuseegi bhwaaru. Kyaamwe, wuyo woosi wuno yaabhiirwe ebhibhi bhisuuhu, areerekya obhuseegi bhusuuhu.” \p \v 48 Niho, Yeesu akamubhuurira omukari wuyo, “Nikwaabhiiri ebhibhi bhyaazo.” \p \v 49 Abhagini abhaandi bhano bhaari mwiigari, bhakataanga kwiibhuurya, “Ni weewi wuno, aratura okwaabhira ebhibhi?” \p \v 50 Niho, Yeesu akamubhuurira omukari wuyo, “Obhwiikirirya bhwaazo bhukuhonirye. Ogye no omureembe.” \c 8 \s Abhakari bhano bhaari bhakumusakirya Yeesu \p \v 1 Kyaamwe, Yeesu yaari aragya kuhita mumigye na muziiroobho. Yaari arabharwaazira abhaatu amangʼana amazomu go obhutemi bhwa Taatabhugya. Akagya hamwe na abheega bhaaye ikumi na bhabhiri, \v 2 na abhakari abhaandi bhano yaari abhahorirye amarweeri gaabhu, no okubharuusya amasaambwa amabhi. Musaango ya abhakari bhayo, yaariho Mariamu wa mumugye gwa Magidara, wuno Yeesu yaari amuruusirye amasaambwa amabhi muhuungati. \v 3 Na yaariho Yoana, omukari wa Kuza. Kuza wuyo, niwe yaari yiimeerereeri ebhigiro bhyo omutemi Herode. Bhaari bhariho Suzana na abhakari abhaandi bhaaru. Abhakari bhayo, bhaari bhararuusya ebhigiro bhyaabhu, kwo okubhasakirya Yeesu na abheega bhaaye. \s Ekireengyo kyo omubhusuri \r (Mataayo 13:1-9; Mariko 4:1-9) \p \v 4 Orusiku rumwe, abhaatu bha mumigye myaaru, bhaari bharamuuzaku Yeesu, bhakiikumania esaango ekuru. Niho, akabhabhuurira ekireengyo kino, akabhuga, \v 5 “Yaariho omubhusuri wumwe wuno yagiiri mumuguundu gwaaye okubhusura eziimbibho zyaaye. Hano yaari akubhusura, eziimbibho eziindi zikagwa kunzira, zikatazwa, ne ebhinyonyi bhikaaza bhikazirya. \v 6 Eziimbibho eziindi zikagwa kurukerege, na hano zyameriri, zikabhurwa amaanzi, zikooma. \v 7 Eziindi zikagwa gati wa amahwa, na hano zyameriri, zikahigwa, zikakwa. \v 8 Ne eziindi zikagwa mumarobha amazomu, na hano zyakongʼiri, zaari zirageswa eziimbibho zyoosi igana igana (100)!” \p Eriibhaga Yeesu akamara kugaamba gayo, akatiirya eriiraka arabhuga, “Wa amatwi, yiitegeerere kisi!” \s Yeesu aragarura ekireengyo kyo omubhusuri \r (Mataayo 13:18-23; Mariko 4:10-20) \p \v 9 Abhaanabheega bha Yeesu bhakamubhuurya, “Ekireengyo kino, kireegyaki?” \p \v 10 Akabhakyoora, “Taatabhugya abhakuundukuriiri emwe okumenya eziimbiso zyo obhutemi bhwaaye. Nawe, abhaandi ndabhabhuurira kwe ebhireengyo okubha ebhe kyeego omurooti Isaya akabhuga, \q ‘Yiingabha bhariisuunza, bhatakurora. \q Na yiingabha bhariigwa, bhatamenyeekererya.’\f + \fr 8:10 \fr*\xt Rora Isaya 6:9.\xt*\f* \p \v 11 “Obhugazuro bhwe ekireengyo kino, nibhwo bhuno: Embibho ni ngʼana ya Taatabhugya. \v 12 Ne eziimbibho zino zyagwiiri kunzira, zireerekya abhaatu bhano bhariigwa engʼana ya Taatabhugya, nawe, hayohayo, Seetaani araaza arayiruusya muziikoro zyaabhu, bhataaza kuyiikirirya no okutuuribhwa. \p \v 13 “Ne eziimbibho zino zyagwiiri kurukerege, zireerekya abhaatu bhano bhariigwa engʼana ya Taatabhugya, bharayigega kwo obhuzomererwa, bharayiikirirya kwiibhaga. Nawe hano bhakusakibhwa, bharayitiga, kwo okubha bhatuubheeni ne ebhituutu bhino bhitana emiri. \p \v 14 “Ne eziimbibho zino zyagwiiri gati wa amahwa, zireerekya abhaatu bhano bhakwiigwa engʼana ya Taatabhugya, nawe hasuuhwiigo, bharabha ne ehaha, enaamba yo obhuniibhi, no okuzomererwa ebhigiro bhye ekyaaro. Amangʼana gayo gakubha mubhwiikari bhwaabhu, garabhakora abhaatu bhayo bhatuubhane ne ebhituutu bhino bhitakuruusya emisumo emizomu. \p \v 15 “Ne eziimbibho zino zyagwiiri mumarobha amazomu, zireerekya abhaatu bhano bhakwiigwa engʼana ya Taatabhugya. Bharayigwaatirira kwe eziikoro nzomu, bharayiigwa no okuyibhiika kwo obhwiikongʼeererya, tee hano bharaatuubhane ne ebhituutu bhino bhikwiibhura emisumo. \s Goosi gararorekana mubhweero \r (Mariko 4:21-25) \p \v 16 “Atariho omuutu wuno akwaakya etara, okumara ayikuundikirye, kasi ayituure mwiiruungu. Nawe arayituura iguru mukikuumbo, okubha abhaatu hano bhakusikira, bharore obhweero. \v 17 Niigo ego, goosi gano gabhisirwe bhoono, garaaza kukuundukurwa. Na bhyoosi bhino bhikuundikiirwe, bhirakuundukurwa. \p \v 18 “Kweego, mugiitegeerere bhwaheene kyeego mukwiigwa! Wowoosi wuno akwiikirirya amangʼana ga Taatabhugya no okugamenya, Taatabhugya aramusakirya no okumwoongerya okugamenya. Nawe wowoosi wuno atakwiikirirya gayo, Taatabhugya aramuteesya naabhe ekisuuhu kino akwiiseega kubha anakyo.” \s Bhawamwaabhu Yeesu bhareenda kumurora \r (Mataayo 12:46-50; Mariko 3:31-35) \p \v 19 Niho, nina na bhawamwaabhu Yeesu, bhakaaza kumurora. Nawe bhataanagirye kumwiisukira, kwo okubha abhaatu bhaaru bhaari bharahigana. \p \v 20 Abhaatu abhaandi bhakamubhuurira Yeesu, “Nina weenyu na bhawamweenyu, bhiimeereeri igutu, bhareenda bhakurore.” \p \v 21 Yeesu akabhakyoora, “Maayi na bhawamweetu, ni bhoosi bhano bhakwiigwa engʼana ya Taatabhugya, no okuyigwaata.” \s Yeesu arahoreerya omukama omuhaari munyaanza \r (Mataayo 8:23-27; Mariko 4:35-41) \p \v 22 Orusiku rumwe, Yeesu akatiira mubhwaato, hamwe na abhaanabheega bhaaye, akabhaswaagya, “Twaambuke enyaanza.” Kyaamwe, bhakagya. \v 23 Hano bhaari bhakugya, mubhwaato muyo Yeesu akasuundagira. Niho munyaanza muyo, bhukatuuka obhukama obhuhaari bhukongʼu. Obhwaato bhuyo, bhukataanga kwiizura amaanzi, na bhoosi bhakabha munyaako. \p \v 24 Abhaanabheega bhayo, bhakamugyaku Yeesu, bhakamubhuukya, bhakamubhuurira, “Omukuru weetu, Omukuru weetu, turasika!” \p Yeesu akabhuuka. Niho, akarekya obhukama obhuhaari na amabhooka, bhikahoreera. Bhikakira, hakabha kiri. \v 25 Niho, Yeesu akabhabhuurya abhaanabheega bhaaye, “Obhwiikirirya bhweenyu bhuri hayi?” \p Abhaanabheega bhayo bhakoobhoha no okuruguura bhukongʼu, eno bhakiibhuurya, “Ni weewi wuno, arahama obhukama obhuhaari na amabhooka, na bhyoosi bhiramwiigwa?” \s Yeesu amuruusirye omuutu amasaambwa amabhi \r (Mataayo 8:28-34; Mariko 5:1-20) \p \v 26 Yeesu na abhaanabheega bhaaye, hano bhaambukiri Enyaanza ya Gariraaya, bhakahikira ekyaaro kya Abhagerasi, kurubhaara rwa kabhiri rwe ekyaaro kya Gariraaya. \v 27 Na hano Yeesu akiituuma kumwaambuko, akasikana no omuutu owumwe wa mumugye gurya, wuno yaari na amasaambwa amabhi. Kwiibhaga itaambi atahiikara yiika, ahiikara muziimbiihira zya mumabhigi,\f + \fr 8:27 \fr*\fk Eziimbiihira zya mumabhigi \fk*\ft nizyo Abhayahudi bhahaabhaaza kumatare no okubhiikamu abhaku.\ft*\f* ne eriibhaga riyo ryoosi ahaageenda kingʼaabhi. \p \v 28-29 Eriisaambwa eriibhi riyo, ryaari riramunyaakya kaaru. Abhaatu bhahaabha bharamuriibha kwo okumubhoha ne eminyororo ne ebhiraangʼani. Nawe, ahaabha arabhibhunabhuna, ne eriisaambwa eriibhi rihaamuhira ahagiro hano hataari na abhaatu. \p Hano omuutu wuyo yasikeeni na Yeesu, Yeesu akaswaagya eriisaambwa riyo eriibhi rimuhurukemu. Omuutu wuyo akiirirya kwiiraka ikuru, akiirekera bhubhuumari embere wa Yeesu, akamubhuurira, “Awe Yeesu Omwaana wa Taatabhugya Wuno Ari Iguru we Ebhigiro Bhyoosi, ona ngʼanaki neenye? Ndakwiisasaama kubha otaninyaakya!” \p \v 30 Yeesu akamubhuurya, “Eriina ryaazo ni weewi?” \p Akamukyoora, “Eriina ryaane ni Ihizo.” Akagaamba ego, kwo okubha amasaambwa maaru gaari gamusikiriiri. \v 31 Amasaambwa gayo, gakataanga kumwiisasaama Yeesu, akagaswaagya gagye mumwoobho gwa nyaari.\f + \fr 8:31 \fr*\fk Nyaari\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \p \v 32 Kwaari ne eriihizo ikuru rye eziimbiizi, rino ryaari rikuriisya embarika we ekiguru. Ekiguru kiyo kyaari ne ekihiriingito ekihaari. Ne eyo ryaari ririho eriihizo ikuru rye eziimbiizi, zino zaari kuriisya. Kyaamwe, amasaambwa gayo gakamwiisasaama Yeesu kubha, agahe orugusa gagye gasikire muziimbiizi. Akagabhuurira gagye, \v 33 gakahuruka kumuutu wuyo, gakagya gakiisikirya kuziimbiizi ziyo. Hayohayo, eriihizo ryoosi rikahiriingita kwa bhwaangu kumuhiriingito muhaari, rikasikira munyaanza no okukwa. \p \v 34 Bhaariho abhariisya bhe eziimbiizi ziyo. Hano bhaaruuzi gayo goosi gaatuukiri, bhakaryaara, bhakaraarika amangʼana gayo mwiiboma na mumigye gya haguhi. \v 35 Kweego, abhaatu bhakaaza kurora amangʼana gayo kyeego gaari gatuukiri, bhakamuhikira Yeesu. Hano bhakamuhikira, bhakamurora omuutu wuno, amasaambwa amabhi gaari gahurukirimu. Yaari yiikeeri haguhi na amaguru ga Yeesu, yiibhohiri emyeenda, na ana amangʼeeni goosi. Abhaatu bhayo, bhakagwaatwa no obhwoobha. \v 36 Abhaatu bharya bhano bhaaruuzi ebhitiika bhyoosi, bhakabhuurira abharikyaabhu kyeego wurya ahoriibhwe. \v 37 Niho abhaatu bhoosi bhano bhaari bhiikumeenie kurwa mukyaaro kya Abhagerasi, bhakagwaatwa no obhwoobha bhukongʼu. Bhakamusabha Yeesu kubha arwe owaabhu. Kweego, akatiira mubhwaato, okubha atanure. \p \v 38 Omuutu wuno amasaambwa amabhi garwirimu, akamwiisasaama Yeesu kubha bhagye hamwe. Nawe Yeesu akamukyoorya, akamubhuurira, \v 39 “Okyoore yiika weenyu, obhabhuurire abhaatu gano Taatabhugya akukoreeri.” Niho, omuutu wuyo akabhuuka hayo, akagya arabharwaazira abhaatu bhoosi bha mumugye guyo, goosi gano Yeesu yamukoreeri. \s Yeesu arahorya omukari no okuryoora omuukya \r (Mataayo 9:18-26; Mariko 5:21-43) \p \v 40 Hano Yeesu yakyooriri Gariraaya, akasuungʼaanwa ne esaango ya abhaatu, kwo okubha bhahaamuganya. \v 41 Niho, akaaza omuutu owumwe, eriina ryaaye niwe Yairo, omukaangati we enyuumba ye esaango, akahigama embere wa Yeesu. Akamwiisasaama kubha yiize mumugye gwaaye, \v 42 kwo okubha omuukya waaye omweene ego we emyaaka ikumi ne ebhiri, yaari haguhi kukwa. \p Eriibhaga Yeesu yaari aragya harya, esaango yiyo ya abhaatu yaari eramutuniirira no okumuhiga bhukongʼu. \v 43 Na gati wa abhaatu bhayo, yaariho omukari, wuno ahaabha no obhurweeri bhwo obhureegu kwe emyaaka ikumi ne ebhiri. [Yiingabha yaari amariri obhuniibhi bhwaaye bhwoosi, okuriha abhagabhu,] ataari ariho wuno akanagya kumuhorya. \v 44 Kyaamwe, omukari wuyo akaaza inyuma wa Yeesu, akakuniaku omuriingo gwo omweenda gwaaye. Rugeendo rumwe, obhurweeri bhwaaye bhukahora. \p \v 45 Yeesu akabhuurya, “Wuno anikuniryeku ni weewi?” \p Bhoosi bhakabhuga, “Atariho wuno akukuniryeku.” \p Petero woosi akamubhuurira Yeesu, “Ee Omukuru, abhaatu mbaaru bhakukwiiruguura no okukuhiga!” \p \v 46 Kyaamwe, Yeesu akabhuga, “Nimenyiri ariho omuutu wuno anigwaatiriku, kwo okubha ndiigwa, obhunagya bhwo okuhorya bhunirwiiriku.” \p \v 47 Omukari wuyo, hano yaruuzi atana enzira yo okwiibhisa kweeki, akaaza ku Yeesu, ararigita.\f + \fr 8:47 \fr*\ft Yaari ararigita kwe ehaha kwo okubha omuutu wo obhurweeri bhwo okurwa amanyiinga yaari ikunene, ataari kweenderwa okumugwaataku hamwe okwiisaanginia na abhaatu abhaandi. \ft*\xt Rora Abharaawi 15:25-33.\xt*\f* Akatema ebhiru, akamubhuurira embere ya abhaatu bhayo bhoosi, ekigirye kyo okumugwaataku, ne enzira yino ahoriibhwe rugeendo rumwe ego. \v 48 Yeesu akamubhuurira, “Muukya waane, obhwiikirirya bhwaazo bhukuhonirye! Ogye no omureembe.” \p \v 49 Hano Yeesu yaari akyaakeerenia no omukari wuyo, abhaatu bhakaaza okurwa mumugye gwa Yairo, omukaangati we enyuumba ye esaango, bhakabhuga, “Yairo, omuukya waazo amariri kukwa. Kwaki orageenderera kumunyaakya Omweegya?” \v 50 Hano Yeesu akiigwa amangʼana gayo, akabhuurira Yairo, “Otoobhoha! Obhe no obhwiikirirya, no omuukya waazo arahoribhwa.” \p \v 51 Hano Yeesu yahikiri mumugye gwa Yairo, akarekya abhaatu abhaandi okusikira munyuumba murya. Nawe akabhiikirirya Petero, Yohana, Yaakobo, na abhiibhuri bho omuukya wuyo bhasikire neewe. \v 52 Abhaatu bhoosi mumugye guyo, bhaari bhararira no okwaaramira oruku rwo omuukya wuyo. Niho Yeesu akabhabhuurira, “Mutige kurira! Omuukya wuno akyaari kukwa, nawe ahiindiiri!” \v 53 Abhaatu bhayo bhakamuseka, kwo okubha bhaari bhamenyiri akuuri. \p \v 54 Yeesu, akagwaata okubhoko kwo omuukya wuyo, akamubhuurira, “Awe omwaana waane, bhuuka!” \v 55 Rugeendo rumwe, omuukya wuyo, ekoro yaaye ekamukyoorera, akiimeerera. Yeesu akabhabhuurira kubha, bhamuhe ebhyaakurya. \v 56 Hano abhiibhuri bhaaye bhaaruuzi gayo, bhakaruguura bhukongʼu. Kyaamwe Yeesu akabharekya kubha, bhatamubhuurira omuutu wowoosi gano gatuukiri. \c 9 \s Yeesu araragania abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri \r (Mataayo 10:5-15; Mariko 6:7-13) \p \v 1 Orusiku rumwe, Yeesu akabhabhirikira abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri, akabhaha obhunagya bhwo okuheebha amasaambwa amabhi okurwa kubhaatu, no okuhorya amarweeri. \v 2 Akabharagania, bhagye kurwaazira abhaatu amangʼana go obhutemi bhwa Taatabhugya, na bhahorye abharweeri. \p \v 3 Akabhabhuurira, “Kurugeendo rweenyu mutagega kigiro kyokyoosi, ebhe hiimbo, ibhe sakwa, bhibhe bhyaakurya, zibhe mbirya naabhe emyeenda ebhiri. \p \v 4 “Munyuumba yoyoosi yino bhakubhasuungʼaana, mwiikare muyomuyo, tee hano muraatanure mumugye guyo. \v 5 Ne eraabhe abhaatu bho omugye gwogwoosi bhatakubhaginihya, murwemu, na mwiikungʼuute oruteeri kumaguru geenyu.\f + \fr 9:5 \fr*\fk Mwiikungʼuute oruteeri kumaguru geenyu\fk*\ft , obhugazuro bhwaku ni kubha, Taatabhugya yaangiri abhaatu bho omugye guyo, kwo okubha bhaangiri abheega bhaaye.\ft*\f* Okukora ego, ebhe obhweerekeereryo bhwo obhubhi bhwaabhu.” \p \v 6 Niho abheega bhayo, bhakagya bhakahita mumigye. Bhaari bhararwaazira abhaatu Amangʼana Amazomu no okuhorya abharweeri bha ahagiro hoosi. \s Yeesu aramutitiikania Herode \r (Mataayo 14:1-12; Mariko 6:14-29) \p \v 7 Omutemi Herode, yaari ariigwa goosi gano Yeesu yaari kukora, nigo gakamutitiikania, kwo okubha abhaatu abhaandi bhaari bharabhuga kubha, Yeesu niwe Yohana aryookiri mubhaku. \v 8 Na abhaandi, bhaari bharagaamba kubha, omurooti Eriya yiiziri kweeki. Nawe abhaandi bhaari bharabhuga kubha, owumwe wa abharooti bhe ekare aryookiri. \p \v 9 Kyaamwe, Herode akabhuga, “Yohana, niamutiniri omutwe! Ni weewi wuyo, wa amangʼana ge eteemwa yiyo nikwiigwa?” Kweego, yaari aramoohya enzira arorane na Yeesu. \s Yeesu ariigutya kukira abhaatu bhikwe bhitaano \r (Mataayo 14:13-21; Mariko 6:30-44; Yohana 6:1-14) \p \v 10 Abheega bhayo bha Yeesu, bhakakyoora ku Yeesu, bhakamubhuurira goosi gano bhakoriri. Niho, akabhakaangata bhakagya abheene mumugye gwa Betisaida. \v 11 Nawe abhaatu bhakabhona amangʼana kubha agiiri harya, bhakamutuniirira. Akabhasuungʼaana bhuzomu, akataanga kubheegya amangʼana go obhutemi bhwa Taatabhugya, na yaari arahorya abharweeri gati yaabhu. \p \v 12 Na hano yahikiri engoroobha, abheega bhayo ikumi na bhabhiri, bhakagya bhakamubhuurira, “Hano turi, ni mwiitirigo. Obharage abhaatu bhano, bhagye mumigye ne eziinyuumba zya haguhi, kubha bhiibhonere obhuraari ne ebhyaakurya.” \p \v 13 Yeesu akabhakyoora, “Emwe, mubhahe ebhyaakurya.” \p Bhakamukyoora, “Twoosi tutana ebhyaakurya, tunagyo emikaate etaano ne eziiswe ibhiri ego. Oreenda heene, tugeende tubhagurire ebhyaakurya abhaatu bhoosi bhano?” \v 14 Na abhasubhe bhaari kye ebhikwe bhitaano (5,000). \p Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Bhabhuurire abhaatu bhayo bhiikare amagari kumagari, eriigari riyo ryoosi ribhe na abhaatu miroongo etaano (50).” \v 15 Niho, bhakakora kyeego abhaswaagirye, tee abhaatu bhoosi bhaari bhiikeeri. \p \v 16 Yeesu akagega emikaate giyo etaano ne eziiswe ibhiri. Akaroreerera mwiisaaro, akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya.” Niho akagibhega, akabhaha abhaanabheega bhaaye, kubha bhabhahaane abhaatu bhayo. \v 17 Bhoosi bhakarya, bhakiiguta. Bhakakumania amasaagyo ge ebhyaakurya, gakiizurya ebhikapu ikumi na bhibhiri. \s Petero ariikirirya kubha Yeesu niwe Masiya \r (Mataayo 16:13-28; Mariko 8:27-30) \p \v 18 Orusiku rumwe, Yeesu na abhaanabheega bhaaye, bhaari hamwe kibhezo. Yeesu yaari aramusabha Taatabhugya. Hano yamariri, akabhabhuurya, “Abhaatu bharabhuga kubha enye ni weewi?” \p \v 19 Bhakamukyoora, “Abhaandi bharabhuga kubha, awe ni Yohana Omubatiizi. Na abhaandi bharabhuga, awe ni murooti Eriya. Yiingabha abhaandi bharabhuga kubha, awe ni murooti we ekare aryookiri.” \p \v 20 Yeesu akabhabhuurya kweeki, “Na neemwe murabhuga enye ni weewi?” \p Petero akamukyoora, “Awe niwe Masiya okurwa ku Taatabhugya!” \p \v 21 Yeesu akabharekya bhatabhuurira muutu engʼana yiyo. \v 22 Akabhabhuurira, “Enye Omwaana wo Omuutu, nireenderwa nibhone enyaako nzaru, niangwe na abhakaruka bha Abhayahudi, na abhakuru bha abhaseengeri, na abheegya bhe emigiro, na niitwe. Nawe, orusiku rwa katatu, eheene ndaryoorwa.” \s Obhuhokya bhwe eheene \p \v 23 Yeesu akabhabhuurira bhoosi, “Omuutu wowoosi wuno akweenda kunituniirira, areenderwa yiiyaange omweene, agege omusaraba gwaaye eziisiku zyoosi, anituniirire. \v 24 Omuutu wowoosi wuno akweenda kutuurya obhwiikari bhwaaye omweene, arabhubhurya. Nawe omuutu wowoosi wuno araabhurye obhwiikari bhwaaye kwiiguru waane, niwe araabhutuurye. \v 25 Kuna bhweeraki bhwo omuutu, okubhona obhuniibhi bhwoosi bhwe ekyaaro kyoosi, nawe yiibhurye omweene? \p \v 26 “Hano enye Omwaana wo Omuutu nikwiika na bhamaraika abhahoreeru mubhuguungo bhwa Taata waane, ndamurorera eziisoni omuutu wowoosi wuno akunirorera enye eziisoni na ameegyo gaane. \v 27 Ndabhabhuurira obhuheene, bhariho abhamwe gati weenyu bhano bhatakukwa bhakyaari okurora obhutemi bhwa Taatabhugya!” \s Obhutemi bhwa Taatabhugya bhurarorekana ku Yeesu \r (Mataayo 17:1-8; Mariko 9:2-8) \p \v 28 Hano eziisiku inyaanye zyahitiri, Yeesu akagega Petero, Yohana na Yaakobo, akatiira nabho mukiguru, agye kusabha ku Taatabhugya. \p \v 29 Hano yahikiri mukiguru, akataanga kumusabha Taatabhugya. Niho, obhusyo bhwaaye bhukiikyoora, eziingibho zaaye, zikabha mirabhu pee, zikamesya bhukongʼu. \p \v 30-31 Hayohayo, bhakarorekana kwo obhuguungo Musa na Eriya\f + \fr 9:30-31 \fr*\fk Musa na Eriya \fk*\ft bhaari abharooti abhakuru. Musa akabhakaangata Abhiiziraeri okurwa Misiri okugya mukyaaro kya Iziraeri. Eriya yaari akwiisigirwa kubha arakyoora mukyaaro akyaari okuuza Masiya. \ft*\xt Rora Maraaki 4:5.\xt*\f* bharakeerenia na Yeesu, kyeego Taatabhugya yeendiri amare oruku rwaaye Yerusaremu. \v 32 Kwiibhaga riyo, Petero na abhaandi bhaari bhahiindiiri eziitiro ndito. Na hano bhaabhuukiri, bhakamurora Yeesu aramesya mubhuguungo bhwaaye, na abhasubhe bhabhiri, bhiimeereeri haguhi neewe. \p \v 33 Eriibhaga bhabhiri bhayo bhaari bhamutigiri Yeesu, Petero akamubhuurira, “Awe Omukuru weetu, ni kisi etwe kubha hano. Twoomboke hano ebhihuuna bhitatu, ekimwe ekyaazo, ekiindi kya Musa, ne ekiindi kya Eriya.” Gano Petero yagaambiri, ataagamenyiri. \p \v 34 Hano Petero yakugaamba gayo, iguru yaabhu rikatuuka eriisaaro, rikabhakuundikirya. Abhaanabheega bhayo, bhakoobhoha bhukongʼu. \v 35 Rikarweera mwiisaaro eriiraka ikuru, rirabhuga, “Wuno niwe Omwaana waane nimusoriri. Mubhe muramwiitegeerera!” \p \v 36 Na hano eriiraka riyo ryaahwiiri, abhaanabheega bhayo bhakamurora Yeesu yaari omweene. Neebho bhakakira na bhataabhuuriiri muutu wowoosi kuziisiku ziyo goosi gano bharuuzi. \s Yeesu arahorya omwaana wuno ane eriisaambwa eriibhi \r (Mataayo 17:14-18; Mariko 9:14-27) \p \v 37 Hano bhwakiiri, Yeesu na abhaanabheega bhayo bhatatu, bhakiituuma kurwa mukiguru, bhakasikana ne esaango ekuru ya abhaatu. \p \v 38 Na gati wa abhaatu bhayo, yaariho omuutu wumwe akatiirya eriiraka, “Ee Omweegya, ndakusabha, ondorere omumura waane wuno, kwo okubha ewe ni mwaana waane omweene. \v 39 Obhona ahaatiirwa eriisaambwa eriibhi, riramukora ateme ekituri. Kweeki riramukora agwe eriirimu, tee eriihuro riramurwa mumunwa. Rirageenderera kumunyaakya bhukongʼu, na ritakumutiga bhwaangu. \v 40 Nibhiisasaamiri abhaanabheega bhaazo kubha bhamuruusye eriisaambwa, nawe bhakatamwa.” \p \v 41 Yeesu akabhuga, “Emwe abhaatu bho orwiibhuro runo, bhano mutana obhwiikirirya, ndiikara neemwe no okubhagumirya, tee ryoori? Nireetera omwaana waazo.” \v 42 Hano omwaana wuyo yakuuza, eriisaambwa riyo eriibhi rikamugwiisya haasi, rikamutuurira eriirimu. Kyaamwe, Yeesu akariheebha, akamuhorya omwaana wuyo, akamukyoorerya wiise. \v 43 Abhaatu bhoosi, hano bhaaruuzi obhunagya obhukuru bhwa Taatabhugya, bhakataangaara no okuruguura bhukongʼu. \s Yeesu arakeerenerya iguru yo okukwa no okuryooka kwaaye \r (Mataayo 17:22-23; Mariko 9:30-32) \p Hano abhaatu bhayo bhaari bhakyaruguura ebhitiika bhya Yeesu, ewe akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, \v 44 “Mwiitegeerere kisi, amangʼana gano nikubhabhuurira bhoono. Enye Omwaana wo Omuutu, ndatuurwa mumabhoko ga abhaatu.” \p \v 45 Nawe, gano Yeesu akabhabhuurira, abhaanabheega bhaaye, bhataamenyiri, kwo okubha gaari gabhisirwe kweebho, bhataamenyeekereerye obhugazuro bhwaaye. Na bhaari bharoobhoha okumubhuurya iguru ya amangʼana gaaye. \s Obhukuru bhwe eheene \r (Mataayo 18:1-5; Mariko 9:33-37) \p \v 46 Abhaanabheega bha Yeesu, bhakataanga kwiibhuurya kubha, ni weewi omukuru kukira abhaandi gati yaabhu. \v 47 Kwo okubha Yeesu akagamenya amiiseegi gaabhu, niho akagega omwaana omusuuhu, akamwiimeererya haguhi neewe. \v 48 Akabhabhuurira, “Omuutu wowoosi wuno akumuginihya omwaana kya wuno kwe eriina ryaane, aniginihirye enye. No omuutu wuno ansuungʼaaniri, niwe wuno antumiri. Bhoono, omusuuhu gati weenyu, wuyo niwe omukuru kukira bhoosi.” \s Omuutu wuno atakuhakana neemwe, ari rubhaara rweenyu \r (Mariko 9:38-40) \p \v 49 Yohana akamubhuurira, “Awe Omukuru weetu, tukamurora omuutu araruusya amasaambwa amabhi kwe eriina ryaazo. Etwe tukasakya kumurekya, kwe ekigirirye atari wo oweetu.” \p \v 50 Yeesu akabhuga, “Mutamurekya kweeki, kwo okubha omuutu wuno atakubhaanga emwe, ari hamwe neemwe.” \s Abhasamaria abhaandi bharamwaanga Yeesu \p \v 51 Eriibhaga rya Yeesu okukyoora mwiisaaro ryaari haguhi, niho akiigoomba kubha agye Yerusaremu, akataanga orugeendo. \v 52 Niho akabhatuma abhaatu bhamukaangatire, neebho bhakagya bhakasikira mumugye gumwe gwa Abhasamaria, okubha bhamubhanurire ahagiro ho okuhiindira ne ebhigiro bhyoosi. \v 53 Nawe, abhaatu bha mumugye guyo bhakaanga kumusuungʼaana, kwo okubha yaaragya Yerusaremu. \p \v 54 Abhaanabheega bhaaye, Yaakobo na Yohana hano bhaaruuzi gayo, bhakamubhuurya, “Awe Omukuru weetu Yeesu, oreenda tusabhe omuriro gwiike kurwa mwiisaaro gubhasikye, [kyeego omurooti Eriya woosi akakora]?”\f + \fr 9:54 \fr*\xt Rora 2 Abhatemi 1:10-14.\xt*\f* \p \v 55 Hano bhaagaambiri gayo, Yeesu akabhiikyoorera, akabharekya, [akabhuga, “Mutamenyiri ni koroki yino munayo.] \v 56 Enye Omwaana wo Omuutu, nitiiziri okuzisikya eziikoro zya abhaatu, nawe okuzituurya.” Bhakagya mumugye oguundi. \s Obhuguri bhwo okumutuniirira Yeesu \r (Mataayo 8:19-22) \p \v 57 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaari bharageenda munzira, omuutu owumwe akamubhuurira, “Hohoosi hano oraagye, enye ndakutuniirira.” \p \v 58 Yeesu woosi akamukyoora, “Bhanyamubhwe bhana amabhigi ne ebhinyonyi bhine ebhinyuumba, nawe enye Omwaana wo Omuutu, nitana naabhe ho okuhiindirya omutwe gwaane.” \p \v 59 Yeesu akamubhuurira omuutu owuundi, “Onituniirire.” \p Omuutu wuyo akamukyoora, “Ee Omukuru, oniikirirye nigye hiinga okumubhiika taata waane.” \p \v 60 Kyaamwe Yeesu akamukyoora, “Tiga bhano bhakuuri mumitima gyaabhu bhabhabhiike abhaku bhaabhu. Nawe awe, noogye obhabhuurire abhaatu engʼana yo obhutemi bhwa Taatabhugya.” \p \v 61 Yiingabha, omuutu owuundi akamubhuurira Yeesu, “Awe Omukuru Yeesu, ndakutuniirira, nawe, oniikirirye nigeende nibharage abhaatu bha yiika.” \p \v 62 Yeesu akamubhuurira, “Omuutu wowoosi wuno ataangiri okurima kwe eziingʼoombe, araabhe ariikyoora na arasoomya inyuma, wuyo, atakweenderwa kubhubhagati bhwo obhutemi bhwa Taatabhugya.” \c 10 \s Yeesu arabhatuma abhaanabheega abhaandi miroongo muhuungati na bhabhiri \p \v 1 Niho okumara, Omukuru Yeesu akiitoora abhaanabheega abhaandi miroongo muhuungati na bhabhiri (72).\f + \fr 10:1 \fr*\fk Miroongo muhuungati na bhabhiri (72)\fk*\ft , amakaamo agaandi ge Ekiyunaani garabhuga, \ft*\fqa miroongo muhuungati (70). \fqa*\ft Niigo gakaamirwe kumukiriri gwi 10:17.\ft*\f* Akabhatuma bhabhiri bhabhiri, bhamukaangatire muziiroobho na mumigye gyoosi, hano yaakweenda ahike omweene. \v 2 Akabhabhuurira, “Amagesa ni maaru, nawe abhagesi ni bhasuuhu. Kweego, musabhe Omukuru, Taatabhugya, ewe niwe mweene muguundu, okubha araganie abhagesi abhaandi bhagese mumuguundu gwaaye. \p \v 3 “Ambe, mugeende! Ndabhatumania kye eziingʼoondu gatigati ye eziisuuzi! \v 4 Mutagega ekiguzi kye eziimbirya, naabhe esakwa, kasi ebhikweera. Na hano muraabhe munzira, mutabhurya eriibhaga kwo okukeerenia na abhaatu. \p \v 5 “Na hano muraasikire munyuumba yoyoosi, mubhakeerye abhaatu bha muyo, mubhuge, ‘Mubhe no omureembe.’ \v 6 Na araabhe omuutu wo omureembe ari munyuumba muyo, omureembe guyo mumuheeri guratama munyuumba muyo. Nawe, eraabhe bhatana omuutu wo omureembe, omureembe gweenyu gubhakyoorere. \v 7 Mutabha murasaamasaama kwo okuhiindira muziinyuumba eziindi. Kweego, mwiikare munyuumba yiyoyiyo yino musikiirimu, murye no okunywa bhino bhakubhaha, kwo okubha, omuhokya wuyo woosi areenderwa ahaabhwe amariho gaaye. \p \v 8 “Hano muraasikire omugye omurebhe, na abhiikari bhaamu bharaabhasuungʼaane, murye ebhyaakurya bhino bharaabhahe. \v 9 Na mubhahorye abharweeri bhano bhari mumugye guyo. Mubhabhuurire kubha, obhutemi bhwa Taatabhugya bhubhahikiiri. \p \v 10 “Na hano muraasikire mumugye omurebhe, na abhiikari bhataabhasuungʼaaniri, emwe muhite kuziinzira zya mumugye muyo, murabhuga, \v 11 ‘Naabhe oruteeri rwo omugye gweenyu, runo ruri kumaguru geetu, turarukungʼuuta, ebhe obhweerekeereryo kubhaatu bhoosi kubha Taatabhugya abhaangiri. Nawe, mumenye kubha, obhutemi bhwa Taatabhugya bhubhahikiiri!’ \v 12 Ndabhabhuurira, orusiku rurya Taatabhugya araabhatinire ekiina abhaatu bhe ekyaaro, arabhatema abhaatu bho omugye guno, kukira abhaatu abhabhi bha mumugye gwa Sodoma!\f + \fr 10:12 \fr*\xt Rora Obhweemero 19:1-29.\xt*\f* \s Yeesu arabharekya abhaatu bha mumigye gino bhaamwaangiri \r (Mataayo 11:20-24) \p \v 13 “Muraaza kurora, emwe abhaatu bha Korazini! Muraaza kurora, emwe abhaatu bha Betisaida! Eraabhe ebhitiika bhino niakoriri mumigye gyeenyu hano, niingakoriri mumigye emibhi girya gya Tiro na Sidooni, eheene abhaatu bhe emigye giyo bhiingamariri okuta ebhibhi bhyaabhu. Bhaangeerekirye obhwiisasaami kwo okwiibhoha emyeenda gya amagonera, no okwiihaka ekibhu. \v 14 Ndabhabhuurira obhuheene, kurusiku rwo okutina ekiina, Taatabhugya arabhatema emwe bhukongʼu kukira abhaatu bha Tiro na Sidooni. \p \v 15 “Na neemwe, abhaatu bha Kaperinaumu, muriiseega kubha Taatabhugya arabhatiirya tee mwiisaaro? Zeyi! Taatabhugya arabhiituumya tee mumuriro gwa nyaari.” \p \v 16 Kweego, Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Omuutu wuno arabhiitegeerere emwe, aniitegeereeri enye. No omuutu wuno arabhaange emwe, aniangiri enye. Na wuno akunianga, yaangiri wuno anitumiri.” \s Abhaanabheega bha Yeesu bharakyoora \p \v 17 Niho, abhaanabheega bhayo miroongo muhuungati na bhabhiri (72) bhakakyoora, bharazomererwa. Bhakamubhuurira, “Omukuru, naabhe amasaambwa amabhi hano twaari tukugaheebha kuriina ryaazo, gakatwiigwa!” \p \v 18 Yeesu akabhabhuurira, “Nikamurora Seetaani ariituuma kyo orukubha kurwa mwiisaaro. \v 19 Emwe mumenye kubha, nibhaheeri obhunagya bhwo okukira eziinguru zyoosi zyo omubhisa weenyu. Muranagya okugeenda gati we enzoka ne ekitoromooni no okuzitaza, na kitariho ekigiro kyokyoosi kino kiraabhanyahaare. \p \v 20 “Kweego mutazomererwa, amasaambwa amabhi garabhiigwa. Nawe, muzomererwe kubha, amariina geenyu gakaamirwe mwiisaaro.” \s Obhuzomererwa bhwa Yeesu \r (Mataayo 11:25-27, 13:16-17) \p \v 21 Eriibhaga riyo, Ekoro Muhoreeru akakora Yeesu akazomererwa bhukongʼu. Niho Yeesu akabhuga, “Ee Taata waane, Omukuru wa mwiisaaro ne ekyaaro, ozomirye kwo okubha amangʼana gano obhabhisiri abhaatu bha amangʼeeni na abhasomi, okagakuundukurira abhaatu bhano bhakwiikiriirye kya abhaana. Niigo okaseega Taata waane, ego niigo okaseega.” \p \v 22 Niho akabhuga, “Taata waane aniheeri obhunagya bhwoosi. Atariho omuutu wuno animenyiri Omwaana wa Taatabhugya kyeego niri, nawe Taata omweene ego. Kweeki, atariho wuno amumenyiri Taata kyeego ari, nawe enye Omwaana waaye omweene ego, no omuutu wowoosi wuno nikweenda kumukuundukurira.” \p \v 23 Niho Yeesu akabhiikibhukira abhaanabheega bhaaye, akabhabhuurira, “Taatabhugya abhatweereeri ebhite emwe, kwo okubha murarora amangʼana gayo kwa ameeso geenyu! \v 24 Ndabhabhuurira, bhaari bhariho abharooti na abhatemi bhaaru, bhano bhakiigoomba okurora gano mukurora emwe, nawe bhataagaruuzi. Bhaari bhariigoomba okwiigwa gano mukwiigwa emwe, nawe bhataagiigwiiri.” \s Omusamaria omuzomu wuno yamusakiirye omubhisa waaye Omuyahudi \p \v 25 Orusiku rumwe, omweegya we emigiro akiimeerera, akamubhuurya Yeesu eriibhuuryo ryo okumusakya, “Awe Omweegya, nikorebhwi, niize nibhone obhuhoru bhwa kirakeego?” \p \v 26 Yeesu akamubhuurya, “Awe kumigiro ekaamiirwebhwi? No ogimenyiribhwi?” \p \v 27 Akamukyoora, “Ekaamirwe, ‘Omuseege Omukuru, Taatabhugya waazo, kwo omutima gwaazo gwoosi, kwe ekoro yaazo yoosi, kwa amanaga gaazo goosi, na kwa amangʼeeni gaazo goosi.’\f + \fr 10:27a \fr*\xt Rora Obhuhiiti bhwe Emigiro 6:5.\xt*\f* Na ‘Omuseege omurikyaazo, kyeego wiiseegiri omweene.’\f + \fr 10:27b \fr*\xt Rora Abharaawi 19:18.\xt*\f*” \p \v 28 Yeesu akamubhuurira, “Eriikyooro ryaazo ni zomu! Kora ego, naawe orabhona obhuhoru.” \p \v 29 Nawe, omweegya we emigiro wuyo, akeenda okweerekya kubha ni we eheene embere wa Taatabhugya, nikyo kikagirya akamubhuurya Yeesu, “No omunyaroobho waane ni weewi?” \p \v 30 Yeesu akamukyoora, “Yaari ariho omuutu wumwe, wuno yaari akurwa Yerusaremu, arahiriingita kugya mumugye gwa Yeriko, na munzira hayo akarwaanibhwa na abhateesya. Bhakamuruusya emyeenda gino yaari yiibhohiri, bhakamutema bhukongʼu, bhakamutiga ari haguhi yo okukwa. \p \v 31 “Kwe eriiruguto, munzira hayo, akaaza omuseengeri owumwe. Nawe omuseengeri wuyo, hano yamuruuzi omuutu wuyo, akahita embarika orubhaara oruundi rwe enzira. \fig Omuseengeri arahita embarika yo omurwaanibhwa|alt="Kuhani anapita pembeni ya aliyevamiwa" src="CN01747B.TIF" size="col" loc="10:31" copy="© 1996 David C. Cook" ref="10:31"\fig* \p \v 32 “Niho kweeki Omuraawi\f + \fr 10:32 \fr*\fk Omuraawi \fk*\ft yaari omuhokya wa Taatabhugya. Abharaawi bhaari bharamuhokeerya mwiiseengerero. \ft*\xt Rora Obhubhari 3:1-13.\xt*\f* woosi akahika, niigo yamuruuzi omuutu wuyo, akahita embarika orubhaara oruundi rwe enzira. \p \v 33 “Kubhuteero, akahita Omusamaria\f + \fr 10:33 \fr*\fk Omusamaria \fk*\ft yaari arazeerwa na Abhayahudi. Abhayahudi bhakarora kubha Abhasamaria bhakamuseengera Taatabhugya kwe enzira yino etari ye eheene kweebho.\ft*\f* wumwe, wuno ahaabha murugeendo rwaaye. Hano yamuruuzi omuutu wuyo, akamurorera ebhigoongi, \v 34 akamwiisukaku, akamuragura ebhigaati bhyaaye kwo okubhituuraku amaguta na amaanzi go omuzabibu, akabhibhoha bhwaheene. Hano yamariri akamutiirya kutikiri yaaye, akamuhira munyuumba ya abhagini, akabha aramusakirya muyo. \p \v 35 “Etabhoori yaho, akaruusya mukiguzi eziidinaari\f + \fr 10:35 \fr*\fk Eziidinaari \fk*\ft ni mbirya zye ekyaaro kya Abharooma. Edinaari yimwe yaari ya amariho go orusiku rumwe kumuhokya we emirimo.\ft*\f* ibhiri, akamuha mweene enyuumba, akamubhuurira, ‘Omutuge omuutu wuno, na hano oraahokeerye eziimbirya eziindebhe kwo okumutuga, hano ndaahite, ndakuriha.’ ” \p \v 36 Niho, Yeesu akamubhuurya omweegya we emigiro wuyo, “Kubhwiiseegi bhwaazo, hano omuutu wuyo yarwaaniibhwe na abhateesya, ni wuuhe gati wa abhaatu bhatatu bhayo, wuno yaari omurikyaazo kwo okumukorera amazomu?” \p \v 37 Akamukyoora, “Ni wurya akamurorera ebhigoongi.” \p Yeesu akamubhuurira, “Noogye, obhe orakora egoego.” \s Yeesu arabhataarira Marita na Mariamu \p \v 38 Hano Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhaari munzira, bhakasikira mumugye gumwe. Na mumugye muyo, yaarimu omukari owumwe, eriina ryaaye ni Marita, akabhaginihya mumugye gwaaye. \v 39 Marita wuyo, yaari na musubhaati waaye, wuno yakubhirikirwa Mariamu. Eriibhaga riyo, Mariamu akiikara haguhi na amaguru go Omukuru Yeesu, aramwiitegeerera. \p \v 40 Nawe Marita, akabha aranyaaka okubhahokeerya ebhyaakurya, niho akagya ku Yeesu, akamubhuurira, “Omukuru weetu, otakurora kubha musubhaati waane antigiiri emirimo gyoosi? Ambe, omubhuurire yiize anisakirye!” \p \v 41 Kyaamwe Omukuru Yeesu akamukyoora, “Marita, Marita. Ono obhwiitiimaati iguru ya amangʼana maaru. \v 42 Nawe, eriho engʼana yimwe yo obhweera, kweeki ni nzomu kukira goosi. Mariamu niwe yiitooriri, na atariho wuno araamuruusye.” \c 11 \s Ameegyo iguru yo okumusabha Taatabhugya \r (Mataayo 6:9-13, 7:7-11) \p \v 1 Orusiku rumwe, Yeesu ahaabha ahagiro aharebhe aramusabha Taatabhugya. Na hano yamariri, owumwe wa abhaanabheega bhaaye akamubhuurira, “Ee Omukuru, otweegye okumusabha Taatabhugya, kyeego Yohana Omubatiizi akeegya abhaanabheega bhaaye.” \p \v 2 Yeesu akabhabhuurira, “Hano mukubha muramusabha Taatabhugya, mugaambe ego, \q ‘Taata [weetu wa mwiisaaro], \q eriina ryaazo riguungibhwe. \q Obhutemi bhwaazo bhuuze, \q [obhuseegi bhwaazo bhukorwe mukyaaro hano, \q na kyeego bhukukorwa mwiisaaro]. \q \v 3 Otuhe eziisiku zyoosi ebhyaakurya bhyeetu. \q \v 4 No otwaabhire ebhibhi bhyeetu, \q kwo okubha etwe twoosi turabhaabhira bhano bhakutusariirya. \q Oturiihe mubhitiika, \q [nawe otutuurye no omubhi wurya].’ ” \p \v 5 Niho Yeesu akabhabhuurira, “Tubhuge owumwe weenyu yaangagiiri kumusaani waaye, mubhutiku gati, akamubhuurira, ‘Musaani waane! Ndasabha emikaate etatu, \v 6 kwo okubha nitaariirwe no omusaani waane wuno yaari murugeendo, na neenye nitana ebhyaakurya bhyo okumuha.’ \v 7 No omusaani waaye akamukyoora, ‘Otaninyaakya! Ndora nimariri kwiigara ekiseku, enye na abhaana bhaane tuhiindiiri, na nitakunagya kubhuuka no okukuha ekigiro kyokyoosi.’ \p \v 8 “Ndabhabhuurira, naabhe omuutu wuyo atakweenda okumuha omurikyaaye emikaate kwo okubha ewe ni omusaani waaye, arabhuuka no okumuha ekigiro kino akweenda, kwo okubha omurikyaaye akeenderera kumusabha kwo okwiiririirirya. \p \v 9 “Kweego, enye ndabhabhuurira, mumusabhe Taatabhugya, neewe arabhaha kino mukusabha. Mukomye okurwa ku Taatabhugya, neewe arabhaha kino mukukomya. Mubhuge hanoo, niho Taatabhugya arabhiigurira ekiseku. \v 10 Omuutu wowoosi wuno akusabha, arahaabhwa wuno akukomya, arabhona, na wuno akubhuga hanoo, ariigurirwa. \p \v 11 “Awe! Ariho omwiibhuri wowoosi gati weenyu, wuno eraabhe omwaana waaye araamusabhe omukaate, aramuha eriigina,\f + \fr 11:11 \fr*\fk Omwaana waaye araamusabhe omukaate, aramuha eriigina\fk*\ft , amangʼana gano gatariho mumakaamo agaandi ge Ekiyunaani.\ft*\f* kasi omwaana waaye araamusabhe eswe, aramuha enzoka? \v 12 Kasi omwaana araamusabhe eriige, aramuha ekitoromooni? \v 13 Bhoono, yiingabha emwe mbabhi, nawe mumenyiri okubhaha abhaana bheenyu ebhigiro ebhizomu. Ambe! Wuuso weenyu wa mwiisaaro atakutura okubhaha Ekoro Muhoreeru bhano bhakumusabha? Niigo eraabhe, kumuutu wuno araasabhe Ekoro Muhoreeru, arahaabhwa!” \s Yeesu ano obhuturo kukira Seetaani \r (Mataayo 12:22-30; Mariko 3:20-27) \p \v 14 Orusiku rumwe, Yeesu yaari araheebha eriisaambwa eriibhi, kumuutu wumwe rino ryamukoriri omuutu wuyo kubha imuumu. Hano eriisaambwa ryaamurwiiriku, akataanga okugaamba kweeki. Yaari eriho esaango ya abhaatu, neebho hano bharuuzi gayo, bhakaruguura bhukongʼu. \p \v 15 Nawe, abhaandi bhakabhuga, “Araheebha amasaambwa amabhi kwo obhuturo bhwa Beerizeburi,\f + \fr 11:15 \fr*\fk Beerizeburi \fk*\ft ni riina eriindi rya Seetaani, omukuru wa amasaambwa amabhi goosi.\ft*\f* omukaangati wa amasaambwa!” \p \v 16 Abhaandi bhakeenda bhamusakye Yeesu, kwo okumusingʼirirya akore ekyeerekenio okurwa mwiisaaro kino kikweerekya kubha arwiiri ku Taatabhugya. \p \v 17 Nawe, kwo okubha Yeesu akamenya amiiseegi gaabhu, akabhabhuurira, “Eraabhe abhaatu bho obhutemi bhumwe bhariitana, obhutemi bhuyo bhuragwa. Kweeki abhaatu bhe enyuumba yimwe bhariitane, bhatakubha no obhumwe. \v 18 Kweego eraabhe Seetaani ariihakanie omweene, obhutemi bhwaaye bhuriimeererabhwi? Nibhabhuurirye eriibhuuryo riyo, kwo okubha murabhuga ndaheebha amasaambwa kwo obhunagya bhwa Beerizeburi. \v 19 Eraabhe enye ndaheebha amasaambwa amabhi kwo obhunagya bhwa Beerizeburi, ambe abhaanabheega bheenyu\f + \fr 11:19 \fr*\fk Abhaanabheega bheenyu\fk*\ft , obhugazuro obhuundi bhuratura kubha, \ft*\fqa Abhayahudi abharikyeenyu.\fqa*\f* bharaheebha amasaambwa kwo obhunagya bhwa weewi? Kwe ekigirirye kiyo abhaanabheega bheenyu bhareerekya kubha mutari bhwaheene. \v 20 Nawe eraabhe enye ndaheebha amasaambwa amabhi kwo obhunagya bhwa Taatabhugya, ambe, obhutemi bhwa Taatabhugya bhuhikiri kweemwe. \p \v 21 “Omuutu wa amanaga kya ga Seetaani, araabhe ne ebhigwaato, hano akuriibha ebhigiro bhya mumugye gwaaye, ebhigiro bhiyo bhitakukunwaku. \v 22 Nawe, omuutu owuundi wa amanaga amaaru, araaza kumurwaania, na aramuhiza, aramuruusya ebhigwaato bhyaaye bhino yakwiisigira, na bhyoosi bhino bhiri mumugye, no okubhitwaania kubhaandi. \p \v 23 “Omuutu wowoosi wuno atari hamwe neenye, ewe niwe omubhisa waane. Kweeki wowoosi wuno atakukumania abhaatu hamwe neenye, kwe eheene arabhanyaragania. \s Okukyoora kwe eriisaambwa eriibhi \r (Mataayo 12:43-45) \p \v 24 “Emwe, mwiitegeerere ekireengyo kino. Hano eriisaambwa eriibhi rikurwa kumuutu, rirageendageenda mwiitirigo okukomya ahagiro ho okumuunya, na rirabhurwa. Nawe hano ribhurirwe okuhabhona, eriisaambwa riyo rirabhuga, ‘Ndakyoora kumuutu waane wuno nimurwiiriku.’ \v 25 Hano ryamukyooririku rikabhona ari geeki kye enyuumba yino etarikiibhwe ne ebhanwiirwe bhuzomu. \v 26 Kyaamwe riragya kuraarika, amasaambwa agaandi muhuungati amabhiihu kukira eryo eryeene. Goosi garasikira kumuutu wuyo, no okumwiikaramu. Niho obhwiikari bhwo omuutu wuyo bhukubhiiha kukira kubhweemero harya.” \s Hakiriku bhano bhano obhwiitegeereri \p \v 27 Hano Yeesu yaari akugaamba gayo, musaango ya abhaatu murya yaari arimu omukari wumwe, akamwaaya kwiiraka ikuru arabhuga, “Hakiriku omukari wuno akwiibhwiiri no okukukookya!” \p \v 28 Nawe Yeesu akabhuga, “Tiigo! Ni hakiriku bharya bhakwiigwa engʼana ya Taatabhugya no okwiitegeerera.” \s Abhaatu bharamusabha Yeesu ekyeerekenio \r (Mataayo 12:38-40; Mariko 8:12) \p \v 29 Hano abhaatu bhaaruhiri no okumwiikumanira, Yeesu akabha areenderera kweegya, arabhuga, “Ebho ni rwiibhuro rwa abhaatu abhabhi bhatari abhaheene embere wa Taatabhugya, na bhoono bhareenda ekyeerekenio? Nitakubheerekya ekyeerekenio kyokyoosi. Nawe ekyeerekenio kimwe kino bharaarore ni kya kirya Taatabhugya yakoriri kumurooti Yoona. \v 30 Kwo okubha, kyeego Yoona yaari ekyeerekenio kubhaatu bho omugye gwa Ninaawi, ego niigo enye Omwaana wo Omuutu, ndabha ekyeerekenio kubhaatu bho orwiibhuro runo. \s Yeesu ni mukuru kukira Soromooni na Yoona \r (Mataayo 12:41-42) \p \v 31 “Kweeki kurusiku rwo okutina ekiina rurya, nyakisaho we ekyaaro kya Sheeba ariimeerera embere wa Taatabhugya no okubhatinira ekiina abhaatu bho orwiibhuro runo, kwo okubha muratemya ebhibhi. Ewe akarwa mukyaaro kya kure okubha yiize yiitegeerere amangʼana ga amangʼeeni go omutemi Soromooni. Bhoono ariho owumwe hano wuno niwe omukuru kukira Soromooni, nawe mutakumwiitegeerera. \p \v 32 “Kurusiku rwo okutina ekiina, abhaatu bha mumugye gwa Ninaawi bhariimeerera embere wa Taatabhugya hamwe no orwiibhuro runo no okubhatinira ekiina, kubha emwe ni bhaatu bhe ebhibhi. Abhaatu bhayo bha Ninaawi bhakata ebhibhi bhyaabhu, hano bhakiigwa Yoona ararwaaza amangʼana okurwa ku Taatabhugya. Bhoono ariho owumwe hano, wuno niwe omukuru kukira Yoona, nawe mutakumwiitegeerera. \s Etara yo omubhiri ni meeso \r (Mataayo 5:15, 6:22-23) \p \v 33 “Atariho omuutu wuno araakye etara, okumara ayikuundikirye. Nawe arayituura iguru mukikuumbo, okubha abhaatu bharaasikire munyuumba, bharore obhweero. \p \v 34 “Ameeso nigo etara yo omubhiri. Eraabhe ameeso gaazo gararora, bhuzomu, omubhiri gwaazo gwoosi gurabha no obhweero. Nawe, ameeso gaazo garaabhe masariku, omubhiri gwaazo gurabha gwiizwiiri ekiirima. \v 35 Kweego, obhe meeso, okubha obhweero bhuno bhuri muusi waazo, bhutabha kiirima! \v 36 Eraabhe omubhiri gwaazo gwoosi guno obhweero, ambe otakubha ne ekiirima kyokyoosi, oramesya kye etara yino ekumurika.” \s Yeesu arabharekya Abhafarisayo \r (Mataayo 23:1-36; Mariko 12:38-40; Ruuka 20:45-47) \p \v 37 Hano yamariri kugaamba gayo, Omufarisayo owumwe akamuginihya Yeesu kubhyaakurya mumugye gwaaye. Yeesu akasikira, akiikara kwiigari. \v 38 Omufarisayo wuyo, akamurora Yeesu akyaari kwiisaabha kyeego emigiro gyaari kweenda,\f + \fr 11:38 \fr*\fk Yeesu akyaari kwiisaabha kyeego emigiro gyaari kweenda, \fk*\ft eramenyeekererya obhwiisaabhi bhwaabhu amabhoko bhuno bhwaari esiira ye Ekiyahudi kwiiguru yo okwiiyeerya amabhoko.\ft*\f* akataanga kurya, akaruguura bhukongʼu. \p \v 39 Niho Omukuru Yeesu akabhabhuurira, “Emwe Abhafarisayo, muroogya ekikoombe ne ekitubha kwiigutu. Nawe muusi weenyu, eziikoro ziizwiiri obhuteesya no obhubhi. \v 40 Emwe abhatuumbaahu! Wurya akateema kwiigutu, atari niwe akateema na muusi? \v 41 Mubhasakirye abhataka kwe ebhigiro ne eziikoro zyeenyu zyoosi, niho bhyoosi bhikubha bhyeeribhwe kweemwe. \p \v 42 “Muraaza kurora, emwe Abhafarisayo! Muramuruusirya Taatabhugya eyimwe yi ikumi ye ebhigiro bhyo obhuguri bhusuuhu bhukongʼu, kyeego eziimbibho zye emiingu, ebhituunguru, ne ebhiindi bhyaaru, ndora mutakwiisiga obhuheene kubhaatu, mutana obhuseegi ku Taatabhugya! Mureenderwa okumuruusirya ekimweeso kiyo, nawe muteebha okukora na agaandi gayo. \p \v 43 “Muraaza kurora, emwe Abhafarisayo! Museegiri okwiikara ebhituumbi bhya abhagini munyuumba ye esaango, museegiri kukeeribhwa kwo obhusuuku mumiteera. \v 44 Muraaza kurora! Emwe ni kye eziimbiihira zino zitakurorekana, eno abhaatu bharazitaza kwo okutamenya.”\f + \fr 11:44 \fr*\ft Ku Bhayahudi gwaari mugiro okutaza naabhe kukuniaku kuziimbiihira.\ft*\f* \p \v 45 Hayohayo, omweegya owumwe we emigiro akabhuga, “Omweegya, kumangʼana gayo okugaamba na neetwe oratutuka.” \p \v 46 Yeesu akamukyoora, “Na neemwe abheegya bhe emigiro, muraaza kurora! Murabhagegya abhaatu amangʼana amarito ge emigiro. Na neemwe abheene, mutakubhasakirya naabhe hasuuhu okugagega! \p \v 47 “Muraaza kurora! Muroomboka eziimbiihira bhuzomu zya abharooti, nawe abhaatu bhano bhaabhiitiri abharooti bhayo, ni bhazaazi bheenyu! \v 48 Kweego, muramenyeekererya kubha mwiikiriirye gano bhazaazi bheenyu bhaakoriri, kwo okubha nibho bhakiita abharooti bhayo, neemwe mutakusuuka, muroomboka ego eziimbiihira zyaabhu. \v 49 Nikyo kyakoriri Taatabhugya akabhuga, kumangʼeeni gaaye, ‘Ndabhatumira abharooti na abheega. Nawe, bharabhiita abhamwe no okubhanyaakya abhaandi.’ \v 50 Kweego, abhaatu bho orwiibhuro runo bharabhuuribhwa kwiiguru ya amanyiinga ga abharooti bhoosi bhano bhakiitwa, kurwa obhweemero bhwe ekyaaro. \v 51 Amanyiinga gakiitika kweemera ku Abeeri, tee amanyiinga ga Zakaria,\f + \fr 11:51 \fr*\ft Ku Makaamo Amahoreeru ga Abhayahudi, wuno akiitwa mubhutaangiro yaari \ft*\fk Abeeri\fk*\ft , na wuno akiitwa mubhuteero, yaari omurooti \ft*\fk Zakaria\fk*\ft . Rora \ft*\xt Obhweemero 4:8; 2 Amangʼana ge Eriibhaga 24:20-22.\xt*\f* wurya akiitirwa mwiiseengerero, gatigati wa Ahahoreeru na ahagiro ho okuruusirya ekimweeso. Eheene, ndabhabhuurira kubha abhaatu bho orwiibhuro runo bharabhuuribhwa iguru ya gayo goosi. \p \v 52 “Muraaza kurora, emwe abheegya bhe emigiro! Mwiigeeri ekiseku kyo okuhitira, kino abhaatu bhaari bhareenda okuhitiramu okubha bhamumenye Taatabhugya. Neemwe abheene, mutasikiiri, na bharya bhaari kweenda kusikira muusi, mubharibhiiri.” \p \v 53 Hano Yeesu yarwiiri hayo, Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro bhakataanga kumuhakania kwo obhuhaari, no okumubhuurya amabhuuryo maaru, \v 54 okubha bhabhone enzira yo okumugwaata kwa amangʼana gaaye. \c 12 \s Yeesu arabharekya abhaatu iguru ya ameegyo go orurimi \r (Mataayo 10:26-27) \p \v 1 Eriibhaga riyo, ebhikwe kwe ebhikwe bhya abhaatu bhaari bhariikumania, tee bhakiitaza. \p Yeesu akataanga kubhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Mwiiriihe ne ekibhwiisya kya Abhafarisayo, kwo okubha orurimi ruyo, ruranyaragana kye ekibhwiisya. \v 2 Kyokyoosi kino kikuundikirwe, kirakuundukurwa neemwe, kweeki kyokyoosi kino kibhisirwe, kirarorekana. \v 3 Amangʼana gano mugaambiri mukiirima, gariigweerwa mubhweero. Na amangʼana gano mwiimoonyereerye mumatwi mubhyuumba bhya muusi, mugarwaaze kubhweero okubha bhoosi bhiigwe. \s Taatabhugya niwe wo okwoobhohwa \r (Mataayo 10:28-31) \p \v 4 “Emwe abhasaani bhaane, ndabhabhuurira mutoobhoha abhaatu bhano bhakwiita omubhiri. Hano bharaamare kwiita, bhatakunagya kukora kyokyoosi. \v 5 Nawe, ndabhabhuurira wuno mukweenderwa kumwoobhoha, mumwoobhohe Taatabhugya! Hano akumara okumwiita omuutu, ano obhuturo bhwo okumutaasa mumuriro gwa nyaari. Wuyo mureenderwa mumwoobhohe, ewe omweene! \p \v 6 “Mumenyiri kubha ebhitorookobhwe bhitaano, bhiraguribhwa kwo obhuguri bhusuuhu bhukongʼu? Nawe, Taatabhugya atakukyeebha naabhe ekimwe kyaabhu. \v 7 Taatabhugya amenyiri obhubhari bhwe eziinzweeri zyoosi zye emitwe gyeenyu. Kweego, mutoobhoha, kwo okubha emwe muno obhuguri bhukuru kukira ebhitorookobhwe bhyaaru. \s Mwiisirirye obhwiikirirya bhweenyu embere ya abhaatu \r (Mataayo 10:32-33, 12:32, 10:19-20) \p \v 8 “Enye ndabhabhuurira, omuutu wowoosi wuno akugaamba embere wa abhaatu kubha aniikiriirye enye, enye Omwaana wo Omuutu woosi ndamwiikirirya embere wa bhamaraika bha Taatabhugya. \v 9 Nawe, akunianga embere ya abhaatu, na neenye ndamwaanga embere ya bhamaraika bha Taatabhugya. \v 10 Taatabhugya aranagya okwaabhira abhaatu bhano bhakugaamba bhubhi iguru waane enye Omwaana wo Omuutu. Nawe, atakunagya okumwaabhira omuutu wuno akumutuka Ekoro Muhoreeru. \p \v 11 “Hano muraahirwe munyuumba ye esaango okutinirwa ekiina, ne embere ya abhakaangati, ne embere ya abhaanaangwa, mutiitiimaata. Mutabha ne ehaha iguru ya amangʼana gano muraagaambe kwo okwiibhagiirira, \v 12 kwo okubha eriibhaga riyoriyo, Ekoro Muhoreeru araabheegye amangʼana gano mukweenderwa okugagaamba.” \s Obhuhoru bhwo omuutu, bhutakurweera kubhuniibhi bhyaaye \p \v 13 Musaango yiyo ya abhaatu, omuutu owumwe akamubhuurira Yeesu, “Omweegya, omubhuurire mura weetu, anitwaanire engabho yino taata akatutigira.” \p \v 14 Yeesu akamukyoora, “Weewi akaanituura nibhe omutaania gati weenyu?” \v 15 Kweego Yeesu akabhabhuurira abhaatu bhayo, “Mwiiriihe ne enaamba ye ebhigiro, kwo okubha, obhuhoru bhwo omuutu, bhutakurweera kubhwaaru bhwe ebhigiro bhyaaye.” \p \v 16 Kweeki Yeesu akabhabhuurira ekireengyo, akabhuga, “Yaari ariho omuniibhi wumwe, no omuguundu gwaaye gukiibhura amagesa maaru bhukongʼu. \v 17 Akiibhuurya mukoro yaaye, ‘Bhoono nikorebhwi? Amagesa gano goosi ni gaane, nitana ahagiro hano ndaagatuure!’ \p \v 18 “Kweego akabhuga, ‘Ndakora ego. Ndaasya ebhitara bhyaane no okuruka ebhikuru bhukongʼu. Muyo ndatuuramu amagesa gaane goosi, ne ebhigiro bhyaane ebhiindi. \v 19 Kweeki ndiigaambira mukoro yaane, “Bhoono wiituuriiri ekibhuumbiko kye ebhigiro bhyaaru bhuzomu. Bhirakwiisa kumyaaka myaaru! Kimwe, muunya, orye na onywe, ozomererwe!” ’ \p \v 20 “Nawe, Taatabhugya akamubhuurira, ‘Awe ni mugeege! Obhutiku bhwa reero, orakwa! Na ebhigiro bhyoosi bhino wiibhuumbiiri, bhirabha bhyawi?’ ” \p \v 21 Yeesu akamara kwo okugaamba, “Niigo eraabhe, kumuutu wurya akwiibhuumbira ebhigiro bhye ebhibhi kwe ekigirirye kyaaye omweene, nawe kumahokya ge ebhigiro bhyaaye, atakumwiisiga Taatabhugya.” \s Mutabha no obhwiitiimaati \r (Mataayo 6:25-34) \p \v 22 Ambe, Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Mutabha no obhwiitiimaati iguru yo obhwiikari bhweenyu, etari iguru okuryaki kasi munyweki kasi mwiibhoheki. \v 23 Ndora obhwiikari bhuna bhweera kukira ebhyaakurya, no omubhiri nagwe, guno obhweera bhukongʼu kukira emyeenda. \p \v 24 “Mwiiseege ekireengyo kya bhanyamuko, bhatakweemya naabhe bhatakugesa, bhatana ekibhuumbiko naabhe ebhitara, nawe Taatabhugya arabhariisya. Na neemwe muno obhweera bhukongʼu kukira ebhinyonyi! \v 25 Ni weewi gatigati weenyu wuno akunagya kwiiyoongerya naabhe esa yimwe mubhwiikari bhwaaye\f + \fr 12:25 \fr*\fk Kwiiyoongerya naabhe esa yimwe mubhwiikari bhwaaye\fk*\ft , obhugazuro obhuundi bhuratura kubha, \ft*\fqa okwiiyoongera obhutaambi bhwaaye naabhe okubhoko kumwe.\fqa*\f* kwo obhwiitiimaati? \v 26 Ambe! Mutakunagya kukora engʼana esuuhu kya yiyo, kwaki mutakwiitiimaata iguru wa agaandi? \p \v 27 “Murore ebhibharyo kyeego bhikubharya, bhitakukora emirimo na bhitakutuma emyeenda. Nawe ndabhabhuurira kubha, naabhe omutemi Soromooni mubhwaame bhwaaye bhwoosi, atiibhohiri bhuzomu kye ebhibharyo bhiyo! \v 28 Kweego, niigo Taatabhugya arabhiibhohya kisi kye ebhibharyo bhya mwiitirigo, bhino bhiriho reero nawe tabhoori bhirarekerwa mumuriro, ni heene arabhiibhohya emwe, abhaatu bho obhwiikirirya bhusuuhu! \p \v 29 “Kweego, mutiinyaakya muraryaki, kasi muranywaki, mutabha ne ehaha. \v 30 Amangʼana gayo goosi, abhaatu bhano bhatamumenyiri Taatabhugya bhariinyaakya nago. Wuuso weenyu wa mwiisaaro amenyiri kisi kubha mureenda gayo goosi. \v 31 Nawe, mukore go obhutemi bhwa Taatabhugya, na arabhoongereererya ebhigiro bhiyo. \s Obhuniibhi bhwa mwiisaaro \r (Mataayo 6:19-21) \p \v 32 “Emwe eriihizo isuuhu, mutoobhoha, kwo okubha wuuso weenyu aseegiri kubhaha obhutemi bhwaaye. \v 33 Mugurye ebhigiro bhyeenyu, na mubhahe abhataka eziimbirya. Kwo okukora ego murabha mwiituuriiri eziihata zyeenyu mwiisaaro, hano bhitakusarika. Eyo, atariyo mwiibhi, naabhe eziisere zyo okubhisarya. \v 34 Ahagiro hano mukubhiika eziihata zyeenyu, hayo niho ne eziikoro zyeenyu zikubha. \s Abhaatu bhiibhanure kwo okuuza kwaaye Krisito Yeesu \p \v 35 “Eriibhaga ryoosi, obhutiku no omwiisi, mubhe mwiibhanwiiri okumukorera Omukuru emirimo. \v 36 Mubhe kya abhahokya bhano bhakuganya omukuru waabhu akyoore kurwa mubhweenga. Hano araaze no okubhuga hanoo, na bhamwiigurire ekiseku rugeendo rumwe. \v 37 Hakiriku ya abhagya bhano omukuru waabhu araabhabhone bharamuganya hano akuuza, bharabhona orubhaango. Ndabhabhuurira obhuheene, ariibhanura, arabhiikarya mwiigari, no okubhahokeerya! \v 38 Hano omukuru araakyoore mubhutiku gati, ebhe etabhoori zuri, na akubhabhona bhamariri kwiibhanura, abhahokya bhayo bharabhona orubhaango. \v 39 Nawe mumenye kisi kubha, kyeego mweene nyuumba yiingamenyiri eriibhaga rino omwiibhi akuuza, yaari ariibhanura, no omwiibhi atakusikira mumugye gwaaye yiibhe. \v 40 Niigo ego, na neemwe mwiibhanure eriibhaga ryoosi, kwo okubha enye Omwaana wo Omuutu ndaaza kwiibhaga rino mutakwiisiga.” \s Ekireengyo kyo omugya omwiikirirya na wuno atari omuheene \r (Mataayo 24:45-51) \p \v 41 Niho, Petero akamubhuurya Yeesu, “Ee Omukuru, ekireengyo kino otubhuuriiri, ni kweetwe abheene, kasi ni kwa abhaatu bhoosi?” \p \v 42 Yeesu akamukyoora, “Ni weewi omuhokya omwiikirirya na wa amangʼeeni? Ni mubhagati wuno omukuru waaye amutuuriri abhe omwiimeerereri wa abhabhagati abhaandi munyuumba yaaye, okubha abhe arabhaha ebhyaakurya kwe eriibhaga rino rikweenderwa. \v 43 Omukuru waabhu araakyoore kurwa orugeendo, no okumubhona omugya wuyo arakora ego, niho araabhone orubhaango. \v 44 Ndabhabhuurira obhuheene, omukuru waaye aramukora abhe omwiimeerereri we ebhigiro bhyaaye bhyoosi. \p \v 45 “Nawe eraabhe omugya wuyo ni mubhiihu, akwiiseega mukoro yaaye, ‘Omukuru waane akezeeri bhukongʼu kukyoora,’ niho yataangiri kubhatema abhabhagati abharikyaaye, abhasubhe na abhakari, akarya no okunywa, tee akagwaatwa. \v 46 Niho, omukuru waaye araakyoore kurwa orugeendo, araaza orusiku runo omugya atakumwiiseegera eriibhaga rino atamenyiri. Niho omukuru waaye aramutema bhukongʼu, no okumutuura hamwe na bhano bhatari abhiikirirya. \p \v 47 “Omugya wuno amenyiri obhuseegi bhwo omukuru waaye, nawe atiibhanwiiri kwo okugakora kyeego akweenderwa, aratemwa bhukongʼu. \v 48 Nawe, omuhokya wuno atamenyiri obhuseegi bhwo omukuru, araakore eriingʼana rino rikweenderwa aratemwa, ewe aratemwa hasuuhu. Omuutu wuno aheerwe bhyaaru, aratunibhwa bhyaaru, no omuutu wuno aheerwe bhyaaru bhukongʼu, aratunibhwa bhyaaru bhukongʼu. \s Yeesu ni kigirye kya abhaatu okutaana \r (Mataayo 10:34-36) \p \v 49 “Enye niiziri mukyaaro hano okuheemba omuriro. Na niingaseegiri nirore omuriro guyo gwaakiri! \v 50 Nawe enye omweene, nireenderwa nihitire engʼaanga yino tee oruku. Nine enyaako ekuru yino niisuungʼaaniri tee niikuunaanie. \v 51 Awee, muriiseega kubha niiziri mukyaaro okureeta omureembe? Zeyi! Ndabhabhuurira, niiziri okwaahura abhaatu. \v 52 Okutaanga bhoono, munyuumba ya abhaatu bhataano, bhatatu bhariiyaahura kubhabhiri. Bhabhiri nabho, bhariiyaahura kubhatatu. \v 53 Wiise arataamania no omwaana waaye, no omwaana woosi, arataamania na wiise waabhu. Nina arataamania no omuukya waaye, no omuukya woosi arataamania na nina waabhu. Inyibhyaara ariiyaahura no omukamwaana waaye, no omukamwaana woosi, arataamania ni inyibhyaara.” \s Okumenya eriibhaga ryo okuuza kwa Yeesu \r (Mataayo 16:2-3) \p \v 54 Okumara Yeesu akabhuurira eziisaango zya abhaatu, “Hano mukurora amasaaro gararweera nyaanza, niho muraabhuge, ‘Embura eri haguhi kutweeka,’ na heene niigo eraabhe. \v 55 Na hano mukurora obhukama bhurarweera maamu, murabhuga, ‘Harabha no orwooya,’ na niigo ekubha. \v 56 Emwe bhabheehi! Ni kwaki mumenyiri bhuzomu eriibhaga ryo omwaaka, nawe mutakunagya okumenyeekererya obhugazuro bhwa amangʼana gano gakukorwa eziisiku zino? \s Abhaatu bhano omukya okwiigwaana no omuzoongeri waabhu \r (Mataayo 5:25-26) \p \v 57 “Na kwaki, emwe abheene mutakutina ebhiina okukora gano gakweenderwa? \v 58 Hano omuzoongeri waazo akukuhira mukiina, kora omukya okwiigwaana neewe mukyaari munzira. Okore ego, ataaza kukuhikya embere yo omutini we ekiina, wuno araakuhire kumusirikare, okubha akusikirye munyuumba ya abhabhohwa kwa nguru. \v 59 Ndakubhuurira obhuheene, otakurwamu tee hano oraamare okuriha esiiri yoosi!” \c 13 \s Mute ebhibhi bhyeenyu mutasika \p \v 1 Kwiibhaga riyo, abhaatu abhaandi bhakamubhuurira Yeesu kubha, Pirato akaswaagya abhasirikare bhiite Abhagariraaya abhaandi, hano bhaari bhararuusya emitugo gyaabhu gigwagwe kwiiguru yo okuruusibhwa ebhimweeso ku Taatabhugya. \p \v 2 Yeesu akabhabhuurira, “Awe! Muriiseega kubha Abhagariraaya bhayo, bhaari ne ebhibhi kukira Abhagariraaya abhaandi bhoosi, kwo okubha bhakakwa oruku ruyo? \v 3 Ndabhabhuurira kubha, tiigo! Muraatame kuta ebhibhi bhyeenyu, murasika mwoosi. \v 4 Kasi, bharya abhaatu ikumi na bhanaane, bhano bhaagweereerwe ne etimu ekuru ye eyo Siroamu, muriiseega kubha ebho nibho abhabhi kukira abhiikari abhaandi bhoosi bha Yerusaremu? \v 5 Ndabhabhuurira kubha, tiigo! Muraatame kuta ebhibhi bhyeenyu, murasika mwoosi.” \s Ekireengyo kyo omuti guno gutakwiibhura emisumo \p \v 6 Kyaamwe, Yeesu akabhabhuurira abhaatu ekireengyo kino, akabhuga, “Yaari ariho omuutu wumwe, wuno akeemya omutiini\f + \fr 13:6 \fr*\fk Omutiini \fk*\ft ni muti guno gutuubheeni no omuku.\ft*\f* mumuguundu gwaaye. Hano eriibhaga ryahitiri, akagya kukomyaku emisumo, nawe atabhweeniku kyokyoosi. \v 7 Kyaamwe, akamubhuurira omuhokya wa mumuguundu, ‘Rora! Kumyaaka etatu niari ndaaza kukomya emisumo kumuti guno, nawe ntaakabhweeniku ekigiro. Bhoono, awe gutine, gutige okusarya esi!’ \p \v 8 “Nawe, omuhokya wuyo akamubhuurira, ‘Omukuru, ogutige omwaaka gumwe ogweene, nigurimire no okugutuurira oruse. \v 9 Neegwe guriibhura emisumo, ni bhwaheene! Nawe guraatame okwiibhura, ogutine.’ ” \s Yeesu arahorya omukari orusiku rwo okumuunya \p \v 10 Orusiku rumwe rwo okumuunya, Yeesu ahaabha munyuumba yimwe ye esaango, areegya abhaatu. \v 11 Gati ya abhaatu bhayo, yaarimu omukari wumwe, na yaari atiirirwe eriisaambwa kumyaaka ikumi ne enaane. Ne eriisaambwa riyo, rikamukuumba omugoongo, na ataanagirye kugororoka bhweema. \p \v 12 Hano Yeesu yamuruuzi, akamubhirikira, akamubhuurira, “Maayi, obhurweeri bhwaazo bhuhoriibhwe, na obheeri bhwaheene bhoono!” \v 13 Yeesu akamutuurira amabhoko, rugeendo rumwe, omukari wuyo akagororoka bhweema, akataanga okumukumya Taatabhugya. \p \v 14 Kyaamwe omukaangati we enyuumba ye esaango akatiinda, kwo okubha Yeesu akahorya omuutu orusiku rwo okumuunya. Kweego, akabhabhuurira abhaatu, “Kubhutuuro, eziisiku zo okukora emirimo ni isaasabha. Kuziisiku ziyo muuze muhoribhwe, nawe mutaaza kuhoribhwa orusiku rwo okumuunya!” \p \v 15 Nawe Omukuru Yeesu akamukyoora, “Emwe ni bhabheehi! Ndora, emwe mwoosi murakora emirimo eziisiku zyo okumuunya! Emwe mwoosi, amutakusyookorera eziingʼoombe ne eziitikiri zaaye kurwa mwiibhaanza, no okuzihira kunyweesya orusiku rwo okumuunya? \v 16 Ndora omukari wuno we ekisyooko kya Aburahamu, amariri emyaaka ikumi ne enaane abhohirwe na Seetaani. Ewe neewe, etakweenderwa yiigurirwe orusiku rwo okumuunya?” \p \v 17 Hano Yeesu yagaambiri gayo, abhahakani bhaaye bhoosi, bhakarora eziisoni. Nawe abhaandi bhoosi, bhakazomererwa bhukongʼu iguru ya amahokya amazomu gano Yeesu ahaabha aragakora. \s Ekireengyo kye etetere ye eharadaari ne ekibhwiisya \r (Mataayo 13:31-33; Mariko 4:30-32) \p \v 18 Kyaamwe Yeesu akabhuurya, “Obhutemi bhwa Taatabhugya bhuribhwi? Na nibhutuubhanie naki? \v 19 Hamwe nibhutuubhanie ne etetere ye eharadaari,\f + \fr 13:19 \fr*\fk Etetere ye eharadaari \fk*\ft ni tetere esuuhu bhukongʼu.\ft*\f* yino omuutu akeemya mumuguundu gwaaye. Ekamera, ekakura gukabha omuti mukuru, ne ebhinyonyi bhikaaza no okwiikara mumasagya gaaku.” \p \v 20 Yeesu akabhuurya kweeki, “Ndabhutuubhania obhutemi bhwa Taatabhugya naki? \v 21 Bhutuubheeni ne ekibhwiisya kino omukari yagegiri no okusaangya mubhisehi bhitatu bhyo obhutu bhwe engano, tee obhutu bhwoosi bhukasita.” \s Okuhitira mukiseku ekiguti \r (Mataayo 7:13-14, 21-23) \p \v 22 Yeesu no orugeendo rwaaye okugya Yerusaremu. Na hano yaari munzira, ahaahita mumigye emikuru ne emisuuhu areegya abhaatu. \v 23 Orusiku rumwe, omuutu akamubhuurya, “Awe! Omukuru Yeesu, abhaatu bhano bharaatuuribhwe ni bhasuuhwiigo?” \p Yeesu akabhuga, \v 24 “Ekiseku kya mwiisaaro ni kiguti. Ndabhabhuurira, mwiikongʼeererye okubha musikire, kwo okubha bhaaru bharasakya okusikira, nawe bhatakunagya. \v 25 Eriibhaga mweene enyuumba akwiigara ekiseku, emwe mwoosi muratamwa okusikira. Muriimeerera habhoori no okutaanga kutema ekiseku, eno murabhuga, ‘Hanoo!’ Na muramusabha, ‘Omukuru, otwiigurire!’ \p “Nawe arabhakyoora, ‘Nitabhamenyiri emwe naabhe eno murweereeri!’ \p \v 26 “Neemwe muramubhuurira, ‘Ndora tukarya no okunywa hamwe naawe, kweeki okatweegya muziiroobho zeetu!’ \p \v 27 “Kweeki arabhabhuurira, ‘Nitabhamenyiri emwe, ne eno murweereeri! Emwe mwoosi ni bhaatu bhe ebhibhi, murwe owaane hano.’ \p \v 28 “Niho muraarire no okusaanania ameeno, kwo okubha muramurora Aburahamu, Isaaka na Yaakobo, na abharooti bhoosi bhari mubhutemi bhwa Taatabhugya, nawe emwe murabha mutaasirwe habhoori! \v 29 Abhaatu bhararwa mumbaara zyoosi zye ekyaaro, bharaaza kurya ebhyaakurya munyaangi, mubhutemi bhwa Taatabhugya. \p \v 30 “Mwiitegeerere! Abhaatu bhano bhoono ni bho obhuteero, bharabha bho okutaanga, na bhano ni bho okutaanga bhoono, bharabha bho obhuteero.” \s Yeesu ararorera ebhigoongi Yerusaremu \r (Mataayo 23:37-39) \p \v 31 Eriibhaga riyoriyo, Abhafarisayo abharebhe bhakamugyaku no okumubhuurira Yeesu, “Orwe hano, ogye ahagiro ahaandi, kwo okubha Herode areenda kukwiita.” \p \v 32 Yeesu akabhakyoora, “Herode ewe ni kya nyamubhwe! Mugeende mumubhuurire, ‘Rora! Reero na tabhoori, ndaruusya amasaambwa kurwa kubhaatu, no okubhahorya abharweeri, no orusiku rwa katatu ndamara emirimo kyeego niari niiziri kukora.’ \v 33 Hamwe na gayo, ereenderwa nigeenderere no orugeendo rwaane okugya Yerusaremu reero, tabhoori na bhasiirya, kwo okubha ereenderwa ku murooti okukwa Yerusaremu, hatari ahagiro ahaandi! \p \v 34 “Emwe abhaatu bha Yerusaremu! Abhaatu bha Yerusaremu! Muriita abharooti no okubhatema amagina abhaatu bhano Taatabhugya abharageenie kweemwe. Maanga maaru niendiri okubhakumania emwe kyeego ekoko ekukumania ebhizuuzuru bhyaaye mumabhabha gaaye, nawe muteendiri! \v 35 Murore bhoono! Muratigirwa enyuumba yeenyu bhusa! Nawe, ndabhabhuurira, eheene mutakuundora kweeki, tee hano muraagaambe, ‘Atweerwe ebhite wuno akuuza kuriina ryo Omukuru.’\f + \fr 13:35 \fr*\xt Rora Zaburi 118:26.\xt*\f* ” \c 14 \s Yeesu arahorya omurweeri orusiku rwo okumuunya \p \v 1 Orusiku rwo okumuunya, Yeesu akagya kurya ebhyaakurya mumugye gwo omukaangati owumwe wa Abhafarisayo. Na hano yaari mumugye muyo, Abhafarisayo na abhaatu abhaandi bhaari bharamwiisuunza bhukongʼu. \p \v 2 Ne embere waaye hayo, yaariho omuutu owumwe wuno yaari no obhurweeri bhwo okubhiimba omubhiri. \v 3 Yeesu akabhuurya Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro, “Awe! Emigiro gya Musa giriikirirya kuhorya abhaatu orusiku rwo okumuunya, kasi tutakweenderwa kuhorya?” \v 4 Nawe, ebho bhakakira. Yeesu akamugwaataku omurweeri wuyo, akamuhorya, akamubhuurira agye yiika. \p \v 5 Niho kweeki Yeesu akabhabhuurya, “Ni weewi gati weenyu, wuno etikiri yaaye\f + \fr 14:5 \fr*\fk Etikiri yaaye\fk*\ft , amakaamo agaandi ge Ekiyunaani garabhuga, \ft*\fqa omwaana we ekisubhe.\fqa*\f* hamwe engʼoombe yaaye yaangatubhiiri mukitaaro orusiku rwo okumuunya, yaange kuyiruusyamu kwo okubha ni rusiku rwo okumuunya?” \v 6 Abhaatu bhayo, bhataari na ryo okugaamba. \s Okwiiriiha iguru yo okwiikomeerya obhuguungibhwa \p \v 7 Yeesu ahaarora kyeego abhagini bhe enyaangi yiyo, bhaari bhakwiitoora ebhituumbi bhye embere bhyo obhusuuku. Niho akabhabhuurira ekireengyo, akabhuga, \v 8 “Hano okuraarikwa mubhweenga, otiikara omweeya gwo omugini wo obhusuuku. Otakora ego, kwo okubha eratura ekabha araarikirwe omugini owuundi kukukira awe. \v 9 Na wuno abharaarikiri awe no owuundi hano akuuza arakwiimeererya no okukubhuurira, ‘Omutigire wuno omweeya guyo yiikare.’ Hayo, oraaza kurora eziisoni bhukongʼu, kwo okubha oraswaagibhwa kugya kwiikara kumweeya gwo omuutu wi iyaasi bhukongʼu. \p \v 10 “Kweego, hano oraaraarikwe munyaangi, noogye wiikare kumweeya gwo omuutu wi iyaasi, kwo okubha hano wurya akuraarikiri akuuza, akubhuurire, ‘Omusaani waane, nawuuze embere hano, niho ahazomu bhukongʼu.’ Kweego niigo bharaakusuuke no orabha embere ya abhagini bhoosi. \v 11 Omuutu wuyo woosi wuno akwiigega omweene kubha omukuru, Taatabhugya aramwiikya iyaasi. Nawe omuutu wuyo woosi wuno akwiiyiikya, Taatabhugya aramutiirya kubha omukuru.” \p \v 12 Niho, Yeesu akamubhuurira wurya yamuginihirye, “Hano oraabhakorere abhaatu ebhyaakurya bhya mumwiisi hamwe engoroobha, otabharaarika abhasaani, naabhe bhawamweenyu, naabhe abhahiiri bhaazo, naabhe abhanyaroobho bhaazo, naabhe abhaniibhi bha mumugye gwaazo. Oraakore ego, neebho bhoosi bharakuraarika, na kweego orabha okyooreriibhwe amariho kugarya obhakoreeri. \p \v 13 “Nawe, hano oraabhakorere enyaangi, oraarike abhataka, abharema, amagata na abhahoku. \v 14 Niho oraabhone orubhaango, kwo okubha bhayo bhatana ekigiro kyo okukukyoorerya. Nawe, Taatabhugya niwe araakukyoorerye, kwiibhaga ryo okuryoora abhaatu bhe eheene.” \s Ekireengyo kye enyaangi yo obhutemi bhwa Taatabhugya \r (Mataayo 22:1-10) \p \v 15 Omugini owumwe wa bhano bhaari bhiikeeri neewe kwiigari, hano akiigwa amangʼana ga Yeesu, akamubhuurira, “Ano orubhaango, omuutu wowoosi wuno araarye enyaangi mubhutemi bhwa Taatabhugya!” \p \v 16 Nawe Yeesu akamukyoora, “Yaari ariho omuutu owumwe, wuno yakoriri enyaangi ekuru no okuraarika abhaatu bhaaru. \v 17 Hano enyaangi yahikiri, akaragania omugya waaye kubharaarika bhoosi, abhabhuurire, ‘Muuze, ebhigiro bhyoosi bhibheeri!’ \p \v 18 “Nawe, abharaarikwa bhoosi bhakabha bharasabha okwaabhirwa. Wo obhutaangi akamubhuurira, ‘Niguriri omuguundu, ndeenderwa ngeende okugurora. Ndakusabha oniabhire.’ \p \v 19 “Owuundi akabhuga, ‘Niguriri eziingʼoombe ikumi zyo okurimira, na bhoono nkugya niri kuzisakya, ndakusabha oniabhire.’ \p \v 20 “No owuundi akabhuga, ‘Niho nakweera omukari, kweego nitakunagya kuuza.’ \p \v 21 “Omugya wuyo akakyoora, akamubhuurira omukuru waaye gayo goosi. Niho omukuru wuyo akatiinda, akamubhuurira omuhokya waaye, ‘Noogye bhwaangu kunziinzira zya amaahukano na kuhizira hya mumugye guno, obhareete abhataka, abharema, amagata na abhahoku.’ \p \v 22 “Kyaamwe, omugya wuyo akakyoora, akamubhuurira, ‘Omukuru, gano ondageenie nigakoriri, naabhe ego omweeya gukyaariho.’ \p \v 23 “Omukuru akamubhuurira, ‘Ambe! Noogye igutu yo omugye, kuziinzira zo okugya muziiroobho suuhu na mumiguundu, obhakumiirirye abhaatu bhiize bhasikire mumugye gwaane, tee gwiizure. \v 24 Nawe, bharya bhoosi bhano naraarikiri kubhutaangi, atariho naabhe owumwe, wuno araroote enyaangi yaane!’ ” \s Obhurito bhwo okubha omwaanamweega wa Yeesu \r (Mataayo 10:37-38) \p \v 25 Yeesu ahaabha aratuniirirwa ne esaango ekuru ya abhaatu. Akiikibhuka, akabhabhuurira, \v 26 “Omuutu wowoosi wuno akuuza owaane atakunagya kubha omwaanamweega waane, eraabhe ataaniseegiri kukira wiise na nina, omukari na abhaana bhaaye, abhahiiri na abhasubhaati bhaaye, naabhe obhuhoru bhwaaye omweene. \v 27 No omuutu wowoosi wuno, akyaari kugega omusaraba gwaaye anituniirire, atakunagya kubha omwaanamweega waane. \p \v 28 “Tubhuge owumwe weenyu areenda okwoomboka etimu etaambi bhukongʼu. Eheene, atakwoomboka akyaari okwiikara, no okwiiseega obhuguri bhwe ebhigiro bhino aroombokere etimu yiyo? Kwo okukora ego, niho araamenye kubha ane eziimbirya zo okwiisa okumara kwoomboka. \v 29 Araatige okukora ego, aranagya akwoomboka obhurusa, nawe hasuuhwiigo atamwe okumariirya etimu. Niho abhahiti bharamuzibhura, \v 30 bharabhuga, ‘Omuutu wuno yataangiri okwoomboka, nawe ataanagirye okurimara eriikiindaasi riyo!’ \p \v 31 “Niruusye ekireengyo ekiindi. Tubhuge abhatemi bhabhiri bhariibhanura okurwaana. Wo obhutaangi ana abhasirikare ebhikwe ikumi (10,000) ego, owuundi ebhikwe miroongo ebhiri (20,000). Wo obhutaangi atakunagya kugya mwiirwaana bhakyaari kwiikara no okwiiseega kyeego araanagye okurwaana na wuno ana abhasirikare ebhikwe miroongo ebhiri (20,000). \v 32 Araarore kubha aratamwa eriihi, arabhatuma abhabhagati bhaaye, bhagye bhwaangu kumutemi owuundi araabhe kure, bhiigwaane. \p \v 33 “Ambe, kweemwe atariho wuno araanagye kubha omwaanamweega waane, kweego akyaari kutiga ebhigiro bhyoosi bhino anabhyo. \s Mubhe no obhweera kyo omuunyu omuzomu \r (Mataayo 5:13; Mariko 9:50) \p \v 34 “Omuunyu ni muzomu, nawe guraabhe gusarikiri, gutakubha no obhuzoma bhwo omuunyu kweeki. \v 35 Omuunyu gwe etuubho yino, gutakweenderwa, naabhe kumarobha, naabhe kutuumo yo oruse, niho erataaswa kure. Wa amatwi, yiitegeerere kisi!” \c 15 \s Ekireengyo kye engʼoondu yino ebhuriri \r (Mataayo 18:12-14) \p \v 1 Kwiibhaga riyo, abhatobhya bhe eriigooti na bhe ebhibhi, bhoosi bhahaaza ku Yeesu okubha bhamwiitegeerere. \v 2 Ekagirya Abhafarisayo na abheegya bhe emigiro bhakiiriririrya bhakubhuga, “Omuutu wuno, ndora arabhasuungʼaana bhe ebhibhi na kweeki ararya nabho!” \p \v 3 Kweego, Yeesu akagaamba ekireengyo, akabhuga, \v 4 “Tubhuge owumwe weenyu ane eziingʼoondu igana rimwe (100). Araamenye kubha eyimwe ebhuriri, arakorabhwi? Arazitiga zirya miroongo keenda na keenda (99) mukiriisyo, no okugya kuikomya yirya ebhuriri, tee ayibhone. \v 5 Hano araayibhone, arayisesera kwiibhega kwo obhuzomererwa, \v 6 no okuyireeta mumugye. Hayo arabhabhirikira abhasaani na abhanyaroobho bhaaye no okubhabhuurira, ‘Tuzomererwe hamwe, kwo okubha engʼoondu yaane yino yabhuriri, niyibhweeni!’ \fig Engʼoondu yino ebhuriri|alt="Kondoo aliyepotea" src="bk00005c.tif" size="col" loc="15:6" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible" ref="15:4-6"\fig* \p \v 7 “Ndabhabhuurira, niigo ego bhuraabhe obhuzomererwa bhwaaru mwiisaaro, hano we ebhibhi owumwe araate ebhibhi bhyaaye. Obhuzomererwa bhuyo bhurabha bhukuru kukira bhurya bhwa abhaatu abhazomu emiroongo keenda na keenda (99) bhano bhatana obhweendi bhwo okuta ebhibhi.” \s Obhuzomererwa bhwo okubhona orubhirya runo rwaabhuriri \p \v 8 Niho akabhabhuurira ekireengyo, akabhuga, “Tubhuge kubha, omukari owumwe ane eziidinaari ikumi, na araabhurye edinaari eyimwe. Atakwaakya etara no okutarikya enyuumba yoosi, ayikomye kwo omukya tee ayibhone? \v 9 Hano araayibhone, arabhirikira abhasaani na abhanyaroobho bhaaye no okubhabhuurira, ‘Tuzomererwe hamwe, kwo okubha orubhirya runo rwaabhuriri, nirubhweeni!’ \p \v 10 “Ndabhabhuurira, niigo ego Taatabhugya akuzomererwa embere ya bhamaraika,\f + \fr 15:10 \fr*\fk Taatabhugya akuzomererwa embere ya bhamaraika\fk*\ft , obhugazuro obhuundi bhuratura kubha \ft*\fqa bhuriho obhuzomererwa embere wa bhamaraika bha Taatabhugya.\fqa*\f* hano we ebhibhi owumwe akuta ebhibhi bhyaaye.” \s Obhuzomererwa bhwo okukyoora kwo omuri we engabho \p \v 11 Yeesu akoongera okugaamba, “Yaariho omuutu owumwe, ahaabha na abhaana bhabhiri bhe ekisubhe. \v 12 Omusuuhu, akagya kuwiise akamubhuurira, ‘Taata, nihaane engabho yaane.’ Kyaamwe, wiise akabhatwaania abhaana bhabhiri obhuniibhi bhwaaye. \p \v 13 “Hano zyahitiri eziisiku suuhu, omusuuhu wurya akakumania ebhigiro bhyaaye bhyoosi, akagya orugeendo rwe ekyaaro kya kure. Hano yahikiri eyo, akataanga kusarya ebhigiro bhyaaye kwo obhutuumbaahu. \v 14 Hano yamariri bhyoosi, ekatuuka enzara haari kukyaaro kirya, woosi akabha araraambuka. \v 15 Kweego, akagya kumuutu wumwe wa mukyaaro kiyo, akamusabha amwiikiririrye abhe omuhokya waaye. Omuutu wuyo, akamutuma agye mumuguundu gwaaye okuriisya eziimbiizi.\f + \fr 15:15 \fr*\ft Abhayahudi bhahaabhazeera bhukongʼu eziimbiizi.\ft*\f* \v 16 Na hano eziimbiizi zaari kurya amakaanda, akabha ne enaamba yo okugarya omweene, nawe atariho omuutu wuno yamuheeri kiyo kyoosi kyo okurya. \p \v 17 “Hano yamariri, akahiituka, akiiseega kubha, ‘Abhabhagati bha taata, ndora bhoosi bhararya, tee bhariiguta no okusaagya! Nawe enye hano, ndakwa kwe enzara. \v 18 Ndakyoora kutaata no okumubhuurira, “Taata, nimukoreeri ebhibhi Taatabhugya na nikukoreeri naawe woosi. \v 19 Nitakweenderwa kweeki kubhirikirwa omwaana waazo. Kweego, onikore kyo owumwe wa abhabhagati bhaazo.” ’ \p \v 20 “Kyaamwe, omumura wuyo akabhuuka hayo, akakyoora kuwiise. Na hano yaari akyaari kure ne enyuumba, wiise akamurora, akamurorera ebhigoongi bhukongʼu. Niho, akamuryaarira omwaana waaye, akamuhuumbata kwo obhuseegi. \v 21 Omwaana wuyo, akamubhuurira wiise, ‘Taata, nimukoreeri ebhibhi Taatabhugya na nikukoreeri naawe woosi. Nitakweenderwa kweeki kubhirikirwa omwaana waazo.’ \p \v 22 “Nawe, wiise akabhabhuurira abhagya bhaaye, ‘Mureete bhwaangu engibho enzomu mumwiibhohye! Mumwiibhohye eseeri kukyaara kyaaye ne ebhikweera kumaguru. \v 23 Mureete emoori enuru yirya, mugwaage. Turye enyaangi kwo obhuzomererwa, \v 24 kwo okubha omwaana waane yaari abhuriri, nawe bhoono atuukiri! Ahaabha kya wuno akuuri, na bhoono ni muhoru kweeki!’ Niho bhayo bhoosi bhakataanga kukora enyaangi kwo obhuzomererwa. \p \v 25 “Eriibhaga riyo, omwaana waaye omukuru yaari mumuguundu. Hano yaari kukyoora no okwiisuka yiika, akiigwa omubhari na abhaatu bharabhina. \v 26 Akabhirikira omugya wumwe, akamubhuurya, ‘Mangʼanaki gari hayo?’ \p \v 27 “Akamubhuurira, ‘Omusuuhu waazo yiiziri, na taata amugwaagiri emoori enuru yirya, kwo okubha amubhweeni omwaana waaye kweeki, ari muhoru.’ \p \v 28 “Omwaana omukuru wuyo akatiinda, akaanga okusikira munyuumba. Wiise akahuruka habhoori, akabha aramwiisasaama asikire yiika. \v 29 Omwaana omukuru akamukyoora, ‘Itegeerera! Kumyaaka myaaru nikuhokeerye, na nikyaari kutiga okukwiitegeerera obhuswaagyo bhwaazo naabhe rumwe! Nawe enye, otaniheeri naabhe akabhuri, nigwaage nirye hamwe na abhasaani bhaane. \v 30 Nawe omwaana waazo wuno asarirye obhuniibhi bhwaazo kubhasiimbe, angu hano yiiziri, omugwaagiiri ewe emoori enuru!’ \p \v 31 “Wiise akamubhuurira, ‘Omwaana waane, turiikara hamwe eziisiku zyoosi, ne ebhigiro bhyoosi bhino ninabhyo ni bhyaazo. \v 32 Nawe omusuuhu waazo, tweendiri tumukorere enyaangi no okuzomererwa hamwe, kwo okubha ahaabha abhuriri, nawe bhoono atuukiri, ahaabha kya wuno akuuri, nawe bhoono ni muhoru.’ ” \c 16 \s Okwiiriiha mubhwiikari bhuno bhukuuza \p \v 1 Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Hahaabhaho omuniibhi owumwe no omwiimeerereri waaye. Omwiimeerereri wuyo, arasemwa kubha ahaasarya obhuniibhi bhwo omukuru waaye. \v 2 Kweego, omuniibhi akamubhirikira omwiimeerereri waaye, akabhuga, ‘Awe! Amabhi gano niigwiiri iguru yaazo, ni amangʼanaki gayo? Onierekye ekireengo kye ebhigiro bhyaane, kwo okubha otakunagya kweenderera kubha omwiimeerereri waane!’ \p \v 3 “Omwiimeerereri wuyo akiibhuurya, ‘Nikorebhwi bhoono? Omukuru waane, anduusiirye mumirimo. Ntana amanaga go okurima, na ndarora eziisoni okusabhasabha. \v 4 Ambe! Nimenyiri ryo okukora, okubha hano ndaheebhwe emirimo, abhaatu bhanagye okuniginihya mumigye gyaabhu.’ \p \v 5 “Kweego, omwiimeerereri akabhabhirikira abhaatu bhoosi bhano bhaari ne esiiri kumukuru waabhu, owumwe kwo owumwe. Akamubhuurya wo obhutaangi, ‘Esiiri yaazo kumukuru waane ni iriinge?’ \p \v 6 “Akamukyoora, ‘Esiiri yaane ni mapipa igana (100) ga amaguta ge emizeituni.’ \p “Omwiimeerereri akabhuga, ‘Gega enyaarubha yino, ekaamirwe endihi yaazo. Ikara hano, oyikyoorye, ikaame miroongo etaano (50).’ \p \v 7 “Niho akamubhuurya omusiiri wa kabhiri, ‘Awe, esiiri yaazo ni iriinge?’ \p “Akamukyoora, ‘Amagonera igana (100) ge engano.’ \p “Omwiimeerereri wurya akabhuga, ‘Gega enyaarubha yino ye esiiri yaazo, yikaame miroongo enaane (80).’ \p \v 8 “Niho wurya omuniibhi akamukumya omwiimeerereri wuyo kwo obhungʼeeni bhwaaye, kwo okubha, abhaatu bhe ekyaaro kino bhana amangʼeeni go okwiikorera amangʼana gaabhu na abharikyaabhu, kukira abhaatu bho obhweero. \v 9 Enye ndabhabhuurira, mukorere obhuniibhi bhweenyu bhwa mukyaaro kino mwiibhonere abhasaani, kubha hano murahweerwe obhuniibhi, bhabhasuungʼaane mubhwiikari bhwa kirakeego. \p \v 10 “Omuutu wuno akubha omuheene kumangʼana amasuuhu, arabha omuheene kumakuru. Egoego, omuutu wuno atari omuheene kumangʼana amasuuhu, atari omuheene kumakuru. \v 11 Na eraabhe mutabheeri abhaheene kwo okuhokeerya obhuniibhi bhwe ekyaaro kino, ambe ni weewi wuno araabhiituruurire obhuniibhi bhwe eheene? \v 12 Na eraabhe mutabheeri abhaheene kwo okuhokeerya obhuniibhi bho owuundi, etakuturikana muhaabhwe ebhigiro bhyeenyu abheene! \v 13 Atariho omuutu wuno akunagya kuhokeerya abhakuru bhabhiri kwe eriibhaga rimwe. Yaangakoriri ego, aranagya okumubhiihirirya omukuru owumwe no okuseega owuundi, kasi kugwaatana no owumwe no okuzeera owuundi. Kweego na neemwe, mutakunagya okumuhokeerya Taatabhugya ne eziimbirya kwe eriibhaga rimwe!” \p \v 14 Hano Abhafarisayo bhakiigwa amangʼana gayo ga Yeesu, bhakataanga okumuseka kwo okuzeera, kwo okubha bhakaseega eziimbirya bhukongʼu. \v 15 Yeesu akabhabhuurira, “Emwe muriikora bhe eheene embere ya abhaatu, nawe Taatabhugya amenyiri amangʼana gano gari muziikoro zyeenyu. Obhuheene, amangʼana gano abhaatu bhakwiisigira bhukongʼu, garamutindya Taatabhugya. \s Ameegyo ge emigiro no obhutemi bhwa Taatabhugya \r (Mataayo 11:12-13, 5:31-32; Mariko 10:11-12) \p \v 16 “Emigiro gya Musa, na amakaamo ga abharooti, gaari gariitegeererwa na abhaatu tee ku Yohana. Okweema eriibhaga ryaaye, Amangʼana Amazomu go obhutemi bhwa Taatabhugya gaari gararwaazwa, na abhaatu bhoosi bhareenda bhiisikirye.\f + \fr 16:16 \fr*\fk Abhaatu bhoosi bhareenda bhiisikirye\fk*\ft , obhugazuro obhuundi bhuratura kubha \ft*\fqa abhaatu bhoosi bhariisikirya kwa amanaga.\fqa*\f* \v 17 Nawe, ni kunyoohu bhukongʼu kwe eriisaaro ne ekyaaro okubhura, kukira orukaamo orusuuhu rwe emigiro okuruusibhwaho. \p \v 18 “Omuutu wuno akutaana na mukaaye no okumukweera owuundi, aramukorera obhuseebheeti. Neewe omukweeri wo omukari wuno ataaniri no omusubhe waaye, aseebheetiri.” \s Omuniibhi na Razaro \p \v 19 “Ahaabhaho omuniibhi wumwe, akiikara obhwiikari bhuzomu eziisiku zyoosi, no okwiibhoha emyeenda emizomu gye ezambaraau gyo obhuguri obhukuru. \v 20 Na mukiseku kyo omuniibhi wuyo, hahaabha no omutaka wumwe, eriina ryaaye Razaro. Razaro wuyo, omubhiri gwaaye gwoosi gukiizura amagaati, \v 21 na eziimbwa zaari ziraaza kumeesa amagaati gaaye. Hano amasaagyo gakugwa kurwa mwiigari ryo omuniibhi wuyo, Razaro akabha ane enaamba ahaabhwe, kwo okubha ahiigwa enzara. \p \v 22 “Kubhuteero, omutaka Razaro akakwa. Bhamaraika bhakamuhira mwiisaaro, haguhi na Aburahamu. Omuniibhi wurya woosi akakwa, akabhiikwa. \v 23 Na hano omuniibhi ahaabha aranyaaka bhukongʼu eyo nyaari,\f + \fr 16:23 \fr*\fk Nyaari\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* akagororokya ameeso, akarora Aburahamu kwa kure, na Razaro yaari haguhi neewe. \v 24 Akamubhirikira kwiiraka, ‘Taata Aburahamu, ondorere ebhigoongi, ndanyaaka bhukongʼu mumuriro guno! Omutume Razaro yiize kweenye, atobhye esoonga ye ekyaara mumaanzi, agantonyerye kururimi rwaane runyohe.’ \p \v 25 “Nawe, Aburahamu akamukyoora, ‘Omwaana waane, ohiite kubha okabhona amangʼana amazomu mubhwiikari bhwaazo, na Razaro akabhona amabhi. Nawe bhoono, ewe aratoongerwa ekoro, na naawe oranyaaka bhukongʼu. \v 26 Hamwe na gayo, gati yeetu na neemwe, guterweho omwoobho omukuru bhukongʼu. Obhugazuro bhwo omwoobho ni kubha, bharya bhakweenda kurwa eno okugya oweenyu, bhatanagya okwaambuka, na bhano bhakweenda kurwa eyo okuuza oweetu, bhatanagya.’ \p \v 27 “Omuniibhi wuyo akabhuga, ‘Ambe taata, ndakusabha omutume Razaro agye yiika kutaata, \v 28 abharekye abhahiiri bhaane bhataano, bhataaza kuuza eno kunyaako ehaari.’ \p \v 29 “Nawe, Aburahamu akamukyoora, ‘Abhahiiri bhaazo bhana amangʼana gano gakaamirwe no omurooti Musa na abharooti abhaandi. Bhabhiitegeerere bhayo!’ \p \v 30 “Akamukyoora, ‘Zeyi, taata Aburahamu! Nawe eraabhe omuutu arweere mubhaku abhagyeku, niho bhariikyoore no okuta ebhibhi bhyaabhu.’ \p \v 31 “Aburahamu akamubhuurira, ‘Abhahiiri bhaazo bhayo, eraabhe bhatiitegeereeri gano gakaamirwe na Musa na abharooti, bhatakwiikirirya naabhe omuutu yaangaryokiri kurwa mubhaku.’ ” \c 17 \s Obhurekya iguru yo okubhagirya abhaatu kukora amabhiihu \r (Mataayo 18:6-7, 21-22; Mariko 9:42) \p \v 1 Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Ebhisigo bhino bhiraakore abhaatu bhakore ebhibhi, bhirabhaho kyoomeera. Nawe, araaza kurora omuutu wurya araagakore! \v 2 Yiingabheeri hakiriku kumuutu wuyo abhoherwe orubhwe mwiigoti no okurekerwa munyaanza, kukira amugirye owumwe wa abhasuuhu bhano akore ebhibhi. \v 3 Kweego, mwiiriihe mutaaza kukora ego! \p “Eraabhe, omuhiiri waazo araakusariirye, omuhiinye. Eraabhe araate ebhibhi bhyaaye, omwaabhire. \v 4 Na eraabhe araakusariirye muhuungati koosi kurusiku orumwe, na niigo araakyoore owaazo muhuungati kweeki abhuge, ‘Niteeri ebhibhi,’ omwaabhire.” \s Obhwiikirirya \p \v 5 Niho abheega bhayo bhakamubhuurira Omukuru Yeesu, “Turasabha otwoongereerye obhwiikirirya bhweetu!” \p \v 6 Akabhakyoora, “Nawe muungabheeri no obhwiikirirya bhusuuhu bhukongʼu kye etetere esuuhu bhukongʼu,\f + \fr 17:6 \fr*\fk Etetere esuuhu bhukongʼu\fk*\ft , ku Kiyunaani ni \ft*\fqa tetere ye eharadaari.\fqa*\f* muungabhuuriiri omuti gwo omuko guno, ‘Ihika weemibhwe munyaanza!’ nagwe guungabhitegeereeri. \s Emirimo gyo omugya \p \v 7 “Tubhuge owumwe weenyu ano omugya wuno akurima kasi arariisya eziingʼoondu. Omugya wuyo araakyoore mumugye, omukuru waaye we emirimo amubhuurire, ‘Awe okore bhwaangu, ikara hano orye ebhyaakurya’? \v 8 Zeyi! Amubhuurire, ‘Onikorere ebhyaakurya, na wiibhanure okunihokeerya tee, nimare kurya no okunywa. Niho awe orye no okunywa.’ \v 9 Ambe, omugya araagakore gano omukuru waaye akamuragania, omukuru wuyo aramubhuurira ozomirye kwo okugakora? Zeyi! \p \v 10 “Niigo ego na neemwe, hano mwiigwiiri gano nibhabhuuriiri, mubhuge, ‘Twoosi ni bhagya ego. Tukoriri kyeego tukeenderwa kukora.’ ” \s Yeesu ahorirye abhageenge ikumi \p \v 11 Hano Yeesu yaari kugya Yerusaremu, akahita kumiimbi gatigati ye ebhyaaro bhya Samaria na Gariraaya. \v 12 Hano yaari akusikira mumugye gumwe, akasikana na abhageenge ikumi. Abhageenge bhayo bhakiimeerera kure neewe, \v 13 bhakatiirya eriiraka bharabhuga, “Omukuru Yeesu! Oturorere ebhigoongi, otuhorye!” \p \v 14 Yeesu akabharora, akabhabhuurira, “Mugeende mwiiyeerekye kubhaseengeri.” Bhakagya, na hano bhaari munzira, bhakahoribhwa. \p \v 15 Owumwe waabhu, hano yaruuzi kubha amariri kuhoribhwa, rugeendo rumwe akakyoora ku Yeesu, aramukumya Taatabhugya kwiiraka ikuru. \v 16 Hano yahikiri, akiitaasa bhubhuumari embere wa amaguru ga Yeesu, akamubhuurira, “Ozomirye.” Na omuutu wuyo, yaari Musamaria. \p \v 17 Yeesu akabhuga, “Ndora nikahorya abhaatu ikumi! Keenda bharya bhaari hayi? \v 18 Bhatariho bhano bhakyooriri kumukumya Taatabhugya, nawe ni mugya wuno omweene?” \v 19 Kyaamwe, Yeesu akamubhuurira, “Imeerera noogye owaazo, obhwiikirirya bhwaazo bhukuhonirye.” \s Okwiiriihya iguru yo obhutini bhwe ekiina bhuno bhukuuza \r (Mataayo 24:23-28, 37-41) \p \v 20 Orusiku rumwe, Abhafarisayo bhakamubhuurya Yeesu, “Obhutemi bhwa Taatabhugya, bhuraaza ryoori?” \p Yeesu akabhakyoora, “Obhuuzi bhwo obhutemi bhwa Taatabhugya, bhutari ekireengyo kino kikurorekana kwa ameeso. \v 21 Abhaatu bhatakunagya kubhuga, ‘Murore! Bhuri hano!’ kasi, ‘Murore! Bhuri harya!’ Mumenye kubha obhutemi bhwa Taatabhugya bhuri gati weenyu.” \p \v 22 Niho Yeesu akabhuurira abhaanabheega bhaaye, “Kuziisiku zino zikuuza, mune enaamba okurora naabhe orusiku rumwe runo enye Omwaana wo Omuutu, nikubha ndakaangata ekyaaro, nawe mutakururora. \v 23 Abhaatu bharabhabhuurira, ‘Murore! Wurya harya!’ kasi ‘Murore! Wuno hano!’ Nawe abhaatu bhayo, mutabharyaarira. \v 24 Gayo nibhabhuuriiri kwo okubha, enye Omwaana wo Omuutu ndaakyoore, ndaaza kyo orumesyo runo rukumesya mbaara zoosi ze eriisaaro. \v 25 Nawe, hano gakubha gakyaari kutuuka, niho enye Omwaana wo Omuutu nireenderwa nibhone enyaako bhukongʼu no okwaangwa na abhaatu bho orwiibhuro runo. \p \v 26 “Kyeego ehaabha kuziisiku zya Nuhu, niigo eraabhe kuziisiku zye enye Omwaana wo Omuutu. \v 27 Abhaatu bhaari bhararya no okunywa, bharakweera no okukweerwa, kuziisiku zya Nuhu, tee orusiku rurya Nuhu akasikira musafina. Hayo, omusabhuko gwe embura gukaaza, gukabhasikya bhayo bhoosi. \p \v 28 “Kyeego yaari kuziisiku zya Roti, niigo ego amangʼana garaabhe kuziisiku zye enye Omwaana wo Omuutu. Abhaatu bhaari bhararya no okunywa, bharagura no okusuruzya, bhararima no okwoomboka.\f + \fr 17:28 \fr*\xt Rora Obhweemero 19.\xt*\f* \v 29 Nawe orusiku rurya hano Roti yarwiiri Sodoma, omuriro omuhaari gwe ekibhiriiti gukiika kurwa mwiisaaro, gukabhasikya bhayo bhoosi. \p \v 30 “Kweego niigo eraabhe orusiku runo enye Omwaana wo Omuutu ndaakuundukurwe. \v 31 Orusiku ruyo, omuutu wuyo woosi ari iguru kukisara, atasakya kwiika kugega ebhigiro bhyaaye munyuumba, aryaare. Na wuno akubha mumuguundu, ewe angʼose, atakyoora yiika kugega kyokyoosi. \fig Enyuumba ye Ekiyahudi|alt="Nyumba ya Kiyahudi" src="lb00234c.tif" size="col" loc="17:31" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994" ref="17:31"\fig* \v 32 Muhiite gano gaamubhweeni omukari wa Roti!\f + \fr 17:32 \fr*\ft Taatabhugya akamuhiinya \ft*\fk omukari wa Roti \fk*\ft kwo okubha omukari wuyo akabha ne enaamba yo okukyoora Sodoma, omugye guno Taatabhugya ahaabha agutiniiri ekiina no okusikya. \ft*\xt Rora Obhweemero 19:26.\xt*\f* \v 33 Omuutu wowoosi wuno akusakya okuriibha obhwiikari bhwaaye niwe araabhubhurye, no omuutu wuno araabhubhurye, niwe araabhutuurye. \p \v 34 “Ndabhabhuurira kubha, obhutiku bhuyo, abhaatu bhabhiri bharabha bhahiindiiri kubhuriri bhumwe, owumwe aragegwa no owuundi aratama. \v 35 Orusiku ruyo, abhakari bhabhiri bharabha bharasya hamwe, owumwe aragegwa no owuundi aratama. [ \v 36 Kweeki abhasubhe bhabhiri, bharabha bharakora emirimo mumuguundu, owumwe aragegwa no owuundi aratama.]” \p \v 37 Abheega bhakamubhuurya, “Omukuru Yeesu, gayo garakorwa hayi?” \p Akabhakyoora, “Hano mukurora amatoonyi gariikumania ahagiro, muramenya kubha ekituundu kiri hayo, na niigo mukurora ekitiika kiyo mumenye kubha orusiku ruyo ruhikiri.” \c 18 \s Mutaniha okumusabha Taatabhugya \p \v 1 Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye ekireengyo kino, kubheerekya kubha ereenderwa kumusabha Taatabhugya bhataaza kuniha. \v 2 Akabhabhuurira, “Kumugye gumwe, hahaabha no omutini we ekiina owumwe, ewe ataari kumwiigwa Taatabhugya, naabhe ataabhasuukiri abhaandi, naabhe ataabhamurirye abhaatu. \v 3 Na kumugye guyo, yaariho omutuumba owumwe. Neewe ahaabha aramugyaku omutini we ekiina ibhaga ryaaru kumwiisasaama, akamubhuurira, ‘Ndasabha oniimeererere kwe eheene gati waane no omubhisa waane.’ \p \v 4 “Kwiibhaga itaambi, omutini we ekiina wuyo akaanga okumusakirya omutuumba. Nawe kubhuteero, akiigaambira mukoro yaaye, ‘Enye nitakumwiigwa Taatabhugya, naabhe nitakubhasuuka abhaandi, naabhe nitakumura omuutu wowoosi. \v 5 Nawe, kwo okubha omutuumba wuno araninyaakya bhukongʼu, bhoono ndamwiimeererera kwo obhuheene, okubha ateenderera okunirosya kwo okuniizaku!’ ” \p \v 6 Niho, Omukuru Yeesu akabhuga, “Tweege bhwaheene ekireengyo kyo omutini we ekiina omuzabhuri wuyo, naabhe ewe kubhuteero akatina ekiina bhwaheene. \v 7 Eraabhe niigo, erabhabhwi ku Taatabhugya, atakubhasakirya abhasorwa bhaaye bharya asoriri, bhano bhakumuririra obhutiku no omwiisi? Tubhuge kubha arakeezera kubhasakirya? \v 8 Ndabhabhuurira, arabhatinira bhwaangu ekiina kwe eheene. Nawe heene, hano enye Omwaana wo Omuutu ndaakyoore mukyaaro, ndabhona abhaatu bhakyaari no obhwiikirirya?” \s Ekireengyo kyo Omufarisayo no omutobhya we eriigooti \p \v 9 Kweeki Yeesu akaruusya ekireengyo kubhaatu abhaandi, bhano bhiiruuzi kubha nibho bhe eheene embere ya Taatabhugya, no okubhazeera abhaandi. Akabhuga, \v 10 “Abhaatu bhabhiri, bhakagya kusabha mwiiseengerero rya Taatabhugya. Owumwe yaari Omufarisayo, no owuundi yaari omutobhya we eriigooti. \p \v 11 “Omufarisayo wuyo akiimeerera, amusabhe Taatabhugya iguru wa amangʼana gaaye omweene, ‘Weyaa Taatabhugya, ndabhuga ozomirye, kwo okubha enye nitari omubhi kya abhaandi, abhasoohu, abhabheehi na abhaseebheeti, naabhe kyo omutobhya we eriigooti wuyo. \v 12 Ndiisiitya ebhyaakurya kabhiri kubhutuuro, na kuziimbirya zyaane zyoosi, ndakuruusirya yimwe yi ikumi ye ebhigiro bhyaane.’ \p \v 13 “Nawe omutobhya we eriigooti wuyo, akiimeerera kure hasuuhu. Na ateendiri naabhe kugororokya ameeso gaaye mwiisaaro, niho akabha ariitematema mukikubha kyaaye kwe ebhigoongi, arabhuga, ‘Taatabhugya, ondorere ebhigoongi, enye ni we ebhibhi!’ ” \p \v 14 Niho Yeesu akoongera amangʼana gayo, “Ndabhabhuurira kubha, omutobhya we eriigooti wuyo akakyoora mumugye, akubharwa kubha we eheene embere wa Taatabhugya. Nawe owuundi ewe zeyi! Omuutu wuyo woosi wuno akwiigega omweene kubha omukuru, Taatabhugya aramwiikya iyaasi. Nawe omuutu wuyo woosi wuno akwiiyiikya, Taatabhugya aramutiirya kubha omukuru.” \s Yeesu arabhatweera ebhite abhaana abhasuuhu \r (Mataayo 19:13-15; Mariko 10:13-16) \p \v 15 Eriibhaga eriindi, abhaatu bhakamureetera Yeesu naabhe abhaana bhaabhu abhasuuhu, okubha abhatuurire amabhoko gaaye na abhatweere ebhite. Hano abhaanabheega bhaaye bhaakoriri ego, bhakataanga kubharekya abhiibhuri. \v 16 Nawe, Yeesu akabhabhirikira abhaana bhayo kweewe, akabhuga, “Mubhatige abhaana abhasuuhu bhiize kweenye! Mutabharekya, kwo okubha obhutemi bhwa Taatabhugya ni bhwa abhaatu kya abhaana abhasuuhu bhano. \v 17 Ndabhabhuurira obhuheene, wowoosi wuno atakwiikirirya obhutemi bhwa Taatabhugya kyo omwaana omusuuhu, atakunagya kubhusikira naabhe hasuuhu.” \s Ni kukongʼu kumuniibhi kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya \r (Mataayo 19:16-30; Mariko 10:17-31) \p \v 18 Omukaangati owumwe wa Abhayahudi, akamubhuurya Yeesu, “Omweegya omuzomu, nikorebhwi, niize nibhone obhuhoru bhwa kirakeego?” \p \v 19 Yeesu akamukyoora, “Kwaki orabhuga enye ni muzomu? Atariho omuutu muzomu, nawe Taatabhugya omweene ego. \v 20 Awe, omenyiri bhuzomu emigiro gya Taatabhugya, ‘Otaseebheeta, otiita, otiibha, otamenyeekererya orurimi, obhasuuke wuuso na nyoko weenyu.’\f + \fr 18:20 \fr*\xt Rora Okurwa 20:12-16; Obhuhiiti bhwe Emigiro 5:16-20.\xt*\f* ” \p \v 21 Omukaangati akamukyoora, “Emigiro gino gyoosi, nigigwaatiri kweema obhwaana bhwaane.” \p \v 22 Hano Yeesu akiigwa gayo, akamubhuurira, “Oreenderwa okore engʼana yimwe ego. Noogye ogurye ebhigiro bhyoosi bhino onabhyo, ne eziimbirya zino oraabhone, obhatwaanire abhataka. Oribha okoriri ego, orabha wiituuriiri ehata mwiisaaro. Okumara, wuuze onituniirire.” \v 23 Hano omukaangati wuyo yiigwiiri gayo, akiitiimaata, kwo okubha yaari muniibhi bhukongʼu. \p \v 24 Hano Yeesu yamuruuzi yiitiimaatiri ego, akabhuga, “Erabha kukongʼu kumuniibhi kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya! \v 25 Ni kunyoohu kwe engamia okuhita mukibhaanga kyo orugera, kukira omuniibhi kusikira mubhutemi bhwa Taatabhugya.” \p \v 26 Abhaatu hano bhakiigwa gayo, bhakabhuga, “Bhoono, eraabhe niigo gari, weewi wuno akunagya kutuuribhwa?” \p \v 27 Yeesu akabhabhuurira, “Kubhaatu gatakuturikana, nawe ku Taatabhugya garaturikana.” \p \v 28 Niho, Petero akamubhuurira Yeesu, “Rora etwe, tumariri kutiga bhyoosi, tukakutuniirira!” \p \v 29 Yeesu akabhuga, “Ndabhabhuurira obhuheene, omuutu wuno atigiri enyuumba, hamwe omukari waaye, hamwe abhamura bhaabhu, hamwe abhiibhuri bhaaye, hamwe abhaana bhaaye, kwiiguru yo obhutemi bhwa Taatabhugya, \v 30 eheene arasuungʼaana maaru bhukongʼu kukira bhino akatiga, araabhe akyaari mukyaaro hano. Ne eriibhaga rino rikuuza, arasuungʼaana obhuhoru bhwa kirakeego.” \s Kweeki Yeesu arakeerenerya iguru yo okukwa no okuryooka kwaaye \r (Mataayo 20:17-19; Mariko 10:32-34) \p \v 31 Yeesu akakumania abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri kibhezo, akabhabhuurira, “Murore, bhoono tureerekera Yerusaremu, na eyo gano goosi abharooti bhaakaamiri iguru ye enye Omwaana wo Omuutu, garakuunaana. \v 32 Ndagazibhwa kubhaatu bhano bhatari Abhayahudi, bhano bharanizibhura no okunituka, bharanitweera amate. \v 33 Kweeki, bharanitema emijariti no okuniita, nawe orusiku rwa katatu, ndaryooka.” \p \v 34 Nawe amangʼana gano Yeesu yabhabhuuriiri abhaanabheega bhaaye, bhataamenyiri kwo okubha gaari gabhisirwe kweebho, neebho bhataamenyiri yaari arakeereneryaki. \s Yeesu aramuhorya omuhoku \r (Mataayo 20:29-34; Mariko 10:46-52) \p \v 35 Yeesu yaari ariisukira omugye gwa Yeriko, na orubhaara rwe enzira, yaari ariho omuhoku owumwe, ewe ahaabha yiikeeri arasabhasabha. \v 36 Hano akiigwa abhaatu bhaaru bharahita hayo, akabhuurya, “Niki kiriiyo?” \p \v 37 Bhakamubhuurira, “Yeesu wa Nazareeti arahita.” \p \v 38 Rugeendo rumwe, akatiirya eriiraka, arabhuga, “Ee Yeesu, Omwaana wo omutemi Daudi,\f + \fr 18:38 \fr*\ft Abhayahudi bhaari bhariisiga kubha Masiya akarwa mukisyooko kyo omutemi Daudi, wuno akuhorya amarweeri gaabhu. \ft*\xt Rora Zaburi 89:3-37; Yeremia 23:5-6; Ezekieri 34:23-24. \xt*\ft Rora \ft*\it Omwaana wa Daudi\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* ondorere ebhigoongi!” \v 39 Abhaatu bhano bhamukaangatiri Yeesu bhaari bharamurekya kubha akire. Nawe ewe, akoongera akatiirya eriiraka akamubhirikira, “Omwaana wo omutemi Daudi, ondorere ebhigoongi!” \p \v 40 Hano Yeesu akiigwa eriiraka ryo omuhoku wuyo, akiimeerera, akaswaagya bhamureete kweenye. Hano omuhoku akiisuka, Yeesu akamubhuurya, \v 41 “Oreenda nikukorereki?” \p Akabhuga, “Ee Omukuru, ndeenda okurora!” \p \v 42 Yeesu akamubhuurira, “Orore! Obhwiikirirya bhwaazo bhukuhonirye.” \v 43 Rugeendo rumwe, akarora, akamutuniirira Yeesu, eno aramukumya Taatabhugya. Na abhaatu bhoosi, hano bhaakoriri gayo, bhakataanga okumukumya Taatabhugya. \c 19 \s Yeesu aramutuurya Zakayo, omukori we ebhibhi \p \v 1 Yeesu akasikira mumugye gwa Yeriko, akabha arahita gatigati yo omugye. \v 2 Mumugye guyo, yaari arimu omuniibhi wumwe, eriina ryaaye Zakayo, ewe yaari omukuru wa abhatobhya bhe eriigooti. \v 3 Yaari areenda kurora Yeesu ni muutu wa tuubhoki, nawe ataanagirye kumurora, kwo okubha esaango ya abhaatu yaari ni kuru, neewe ni muguhi. \v 4 Kweego akaryaara bhwaangu, akagya embere we esaango yiyo, akatiira kumuti gwo omuko, okubha anagye kumurora Yeesu akuhita kunzira yiyo. \p \v 5 Hano Yeesu yahikiri hayo, akiisuunza kumuti iguru, akabhuga, “Zakayo, ituuma bhwaangu! Nireenderwa nibhe omugini mumugye gwaazo reero.” \v 6 Rugeendo rumwe Zakayo akiituuma, akamuginihya Yeesu mumugye gwaaye kwo obhuzomererwa. \p \v 7 Abhaatu bhoosi, hano bhaaruuzi gayo, bhakataanga kwiiririirirya, bharabhuga, “Ndora agiiri kurya no omukori we ebhibhi!” \p \v 8 Nawe, Zakayo akiimeerera, akamubhuurira “Itegeerera, Omukuru Yeesu! Bhoono ego, eriitinika rye ebhigiro bhyaane ndabhaha abhataka. Na eraabhe nimuruusirye omuutu wowoosi, ndamukyoorerya kane.” \p \v 9 Yeesu akabhuga, “Reero yino, obhutuurya bhuhikiiri abhaatu bhe enyuumba yino. Omuutu wuyo woosi, bhoono ni we ekisyooko kya Aburahamu, \v 10 kwo okubha enye Omwaana wo Omuutu, niiziri kumoohya no okutuurya abhaatu bhano bhabhuriri.” \s Ekireengyo kya abhahokya bhano bhaaheerwe eziimbirya \r (Mataayo 25:14-30) \p \v 11 Hano abhaatu bhaari bhakwiitegeerera amangʼana gayo, Yeesu akeenderera kugaamba ekireengyo kimwe, kwo okubha yaari ariisukira Yerusaremu, na abhaatu bhayo bhakiiseega kubha, obhutemi bhwa Taatabhugya bhuratuuka kwiibhaga riyoriyo. \v 12 Kweego, akabhuga, “Yaari ariho omuutu owumwe we ekisyooko kyo obhutemi. Omuutu wuyo, akagya orugeendo kukyaaro kya kure, okubha ahaabhwe obhukaangati bhwo okubha omutemi, kyaamwe akyoore kukaangata ekyaaro kyaaye. \p \v 13 “Hano ya akyaari kugya, akabhabhirikira abhagya bhaaye ikumi gati wa abhaandi, akabhaha eziimiina\f + \fr 19:13 \fr*\fk Eziimiina \fk*\ft ni mbirya zye ekare. Emiina yimwe yaari ya amariho ge emyeeri etatu.\ft*\f* ikumi, akabhabhuurira, ‘Mukore obhusuruzya bhwe eziimbirya zino tee hano ndaakyoore.’ \p \v 14 “Nawe abhaatu bhe ekyaaro kyaaye bhakamubhiihirirya bhukongʼu. Bhakatuma abhaatu bhamutuniirire no okuhira amangʼana, bharabhuga ‘Tutakumweenda omuutu wuno abhe omutemi weetu!’ \v 15 Nawe, akahaabhwa obhukaangati bhwo obhutemi. Hano yakyooriri, omutemi akabhabhirikira abhabhagati bharya akabhahaana eziimbirya, okubha omugya wowoosi amubhuurire omutemi abhweeni bhweeraki. \p \v 16 “Omugya wo obhutaangi akahika, akamubhuurira, ‘Omutemi, kuriingʼaana ne eziimbirya zino waantigiiri, nibhweeni obhweera bhwi ikumi kukiraho.’ \p \v 17 “Omutemi wuyo akamubhuurira, ‘Okoriri kisi. Awe ni mugya muzomu! Kya bhurya waari omuheene kumahokya amasuuhu bhukongʼu, ndakuha obhukuru iguru ye emigye ikumi.’ \p \v 18 “Omugya wa kabhiri woosi akahika, akamubhuurira, ‘Omutemi, kuriingʼaana ne eziimbirya zino waantigiiri, nibhweeni obhweera bhwi isaano kukiraho.’ \p \v 19 “Omutemi akamubhuurira, ‘Woosi, ndakuha obhuturo iguru ye emigye etaano.’ \p \v 20 “Omugya owuundi akahika, akabhuga, ‘Omutemi, eziimbirya zyaazo nzino hano, nikazibhisa kumweenda, zitaaza kubhura. \v 21 Nikakora ego kwo okubha ndakwoobhoha, awe ni muutu mukongʼu, oragega gano otaagateeriho, na oragesa gano oteemirye.’ \p \v 22 “Omutemi akamubhuurira, ‘Omugya omubhi! Bhoono ndakutinira ekiina kumangʼana gaazo omweene. Ogaambiri omenyiri kubha enye ni muutu mukongʼu, ndagega garya nitaagateeriho, na ndagesa gano niteemirye? \v 23 Eraabhe niigo, bhoono kwaki otanibhiikiiri eziimbirya zyaane kubhasuruzya, okubha nizigege hamwe no obhweera bhwaku hano nikukyoora owaane?’ \p \v 24 “Rugeendo rumwe, akabhabhuurira abhaatu bhano bhaari bhiimeereeri hayo, ‘Mugege eziimbirya zya wuyo, mumuhe wurya abhweeni obhweera bhwi ikumi.’ \p \v 25 “Bhakamubhuurira, ‘Nawe omutemi, ndora wuno abhweeni obhweera bhwi ikumi!’ \p \v 26 “Akabhuga, ‘Ndabhabhuurira kubha, omuutu wowoosi wuno akukorera emirimo ebhigiro bhino nimuheeri, ndamwoongerya ebhiindi. Nawe, omuutu wowoosi wuno atakukorera bhuzomu ebhigiro bhino nimuheeri, naabhe ebhisuuhu bhino anabhyo ndamuteesya. \v 27 Nawe abhabhisa bhaane bhano bhateendiri enye nibhe omutemi waabhu, mubhareete hano, mubhiite embere waane!’ ” \s Yeesu arasuungʼaanwa Yerusaremu kya Masiya \r (Mataayo 21:1-11; Mariko 11:1-11; Yohana 12:12-19) \p \v 28 Hano Yeesu yamariri kugaamba gayo, akeenderera no orugeendo rwaaye rwo okugya Yerusaremu. \v 29 Hano yiisukiri mumigye gya Betifage na Betania, mu Kiguru kye Emizeituni. Niho akabharagania bhabhiri gati wa abhaanabheega bhaaye, \v 30 akabhabhuurira, “Mugeende mumugye guno guri embere weenyu. Hano muraasikire muyo, murabhona etikiri, yino ekyaari kugega muutu, ebhohirwe. Muyisibhure muyireete hano. \v 31 Eraabhe omuutu wowoosi arabhabhuurya, ‘Ndora murayitazura?’ mumubhuurire, ‘Omukuru arayeenda.’ ” \p \v 32 Kimwe, abhaanabheega bhayo bhakagya, bhakabhona bhyoosi kyaabhurya Yeesu yabhabhuuriiri. \v 33 Hano bhaari bharatazura etikiri, bheene tikiri bhakabhabhuurya, “Emwe! Kwaki murasibhura etikiri yiyo?” \p \v 34 Bhakabhabhuurira, “Omukuru arayeenda.” \v 35 Bhakamuhirira Yeesu etikiri yirya, bhakaarya emyeenda gyaabhu iguru yaku, kimwe bhakamutiirya Yeesu iguru waku.\f + \fr 19:35 \fr*\xt Rora Zakaria 9:9.\xt*\f* \p \v 36 Hano Yeesu yaari aragya, abhaatu bhakaarya emyeenda gyaabhu kunzira kwo okumusuuka. \v 37 Na hano yiisukiri ahagiro he ekihiriingito kye Ekiguru kye Emizeituni, esaango yoosi ya abhaanabheega bhaaye bhakataanga kumukumya Taatabhugya kwo obhuzomererwa, iguru ye ebhitiika bhyoosi bhino bharuuzi. Bhakatiirya eriiraka ryaabhu, \v 38 bhakabha bharabhuga, \q “Atweerwe ebhite omutemi wuno akuuza kuriina ryo Omukuru!\f + \fr 19:38 \fr*\xt Rora Zaburi 118:26.\xt*\f* \q Habhe no omureembe gati wa Taatabhugya na abhaatu bhaaye! \q Turamukumya Taatabhugya wuno ari mwiisaaro!” \p \v 39 Kusaango yiyo, bhaabharimu Abhafarisayo. Neebho, bhakamubhuurira Yeesu, “Omweegya, obhatumanie abhaanabheega bhaazo bhatagaamba gayo!” \p \v 40 Yeesu akabhuga, “Ndabhabhuurira kubha, eraabhe bhano bharaakire, eheene amagina garatiirya eriiraka!” \s Yeesu araririra Yerusaremu \p \v 41 Hano Yeesu yiisukiri omugye gwa Yerusaremu no okugurora, akataanga okuguririra. \v 42 Akabhuga, “Niingeendiri reero yino kubha omenye enzira yo okureeta omureembe! Nawe bhoono otakunagya kumenya. \v 43 Kuziisiku zino zikuuza, abhabhisa bhaazo bharakwiinarirya enyiki kongʼu yo okukurwaania kurwa eziimbaara zoosi. \v 44 Kubhuteero, bharakusikya haasi awe na abhaatu bhaazo bhoosi. Ritariho eriigina rino riraasage iguru ye eriindi, kwo okubha hano Taatabhugya akakureetera obhutuurya, otaabhumenyeekereerye.” \s Yeesu araheebha abhasuruzya mwiiseengerero \r (Mataayo 21:12-17; Mariko 11:15-19; Yohana 2:13-22) \p \v 45 Kyaamwe, Yeesu akasikira mwiigoobhe rye eriiseengerero rya Taatabhugya, akabhabhona abhaatu bhano bhaari bhakugurya ebhigiro, akabhaheebha muyo. \v 46 Akabhabhuurira, “Ekaamirwe mumakaamo ga Taatabhugya, ‘Enyuumba yaane erabha enyuumba ya amasabhi.’\f + \fr 19:46a \fr*\xt Rora Isaya 56:7.\xt*\f* Nawe emwe, muyikoriri kubha eriibhigi rya abhateesya.”\f + \fr 19:46b \fr*\xt Rora Yeremia 7:11.\xt*\f* \p \v 47 Eziisiku zyoosi, Yeesu ahaabha areegya abhaatu mwiiseengerero. Abhakuru bha abhaseengeri hamwe na abheegya bhe emigiro na abhakaruka bha Abhayahudi, bhaari bharakomya enzira yo okumwiita. \v 48 Nawe bhataabhweeni omweeya kwo okubha abhaatu bhoosi bhaari bhariitegeerera amangʼana gaaye kwo obhwiitegeereri bhwaaru. \c 20 \s Yeesu arabhuuribhwa iguru yo obhuturo bhwaaye \r (Mataayo 21:23-27; Mariko 11:27-33) \p \v 1 Orusiku rumwe Yeesu ahaabha mwiiseengerero rya Taatabhugya, areegya abhaatu na kubharwaazira Amangʼana Amazomu ga Taatabhugya. Niho abhakuru bha abhaseengeri, abheegya bhe emigiro na abhakaruka bha Abhayahudi bhakamuuzaku, \v 2 bhakamubhuurya, “Garya okoriri, oragakora kwo obhuturoki? Ni weewi akuheeri obhuturo bhuyo?” \p \v 3 Yeesu akabhakyoora, “Na neenye ndabhabhuurya eriingʼana rimwe. Mumbuurire, \v 4 obhuturo bhwa Yohana bhwo okubatiiza abhaatu bhukarwa ku Taatabhugya wuno ari mwiisaaro kasi kubhaatu?” \p \v 5 Hayo, bhaari bhariibhuurya abheene bharabhuga, “Turaabhuge, bhukarwa mwiisaaro, aratubhuurya, ‘Ambe! Ndora mutaamwiikiriirye?’ \v 6 Na turaamukyoore kubha obhuturo bhwaaye bhurwiiri kubhaatu, ambe abhaatu bhoosi bharatutema amagina, kwo okubha bhariikirirya kubha Yohana yaari omurooti.” \v 7 Kweego, bhakamubhuurira, “Tutamenyiri obhuturo bhwaaye bhukarweera hayi.” \p \v 8 Yeesu akabhabhuurira, “Na neenye nitakubhabhuurira ni kwo obhuturoki ndakora gano.” \s Yeesu aratuubhania abhakaangati na abharimi abhabhi \r (Mataayo 21:33-46; Mariko 12:1-12) \p \v 9 Niho, Yeesu akabhabhuurira abhaatu ekireengyo kino. Akabhuga, “Yaari ariho omuutu wumwe, akeemya emizabibu mumuguundu gwaaye, akabhasagarya abharimi bhaguriibhe. Ewe, akagya orugeendo, akamara eyo eziisiku nzaru. \v 10 Eriibhaga ryo okugesa eziizabibu hano ryahikiri, akamutuma owumwe wa abhagya kubharimi bhaaye bharya, okubha bhamuhe esoondo yaaye ye eziizabibu okurwa mumuguundu gwaaye. Nawe, hano omugya yahikiri, abharimi bhayo bhakamutema, bhakamuheebha mabhoko bhusa. \p \v 11 “Mweene muguundu, akamutuma omugya owuundi. Nawe woosi bhakamutema no okumukorera obhubhi bhukongʼu, kyaamwe bhakamuheebha mabhoko bhusa. \v 12 Akamutuma omugya wa katatu. Wuyo woosi bhakamunyahaara, bhakamuheebha. \p \v 13 “Mubhuteero, mweene muguundu akabhuga, ‘Bhoono, nikorebhwi? Orugeendo runo, ndamutuma omwaana waane omuseegwa! Hamwe bharamusuuka ewe.’ \p \v 14 “Nawe, hano abharimi bhaamuruuzi, bhakagaambana, ‘Wuno niwe omugabhi we ebhigiro bhya wiise. Tumwiite, engabho yaaye ebhe eyeetu.’ \v 15 Kimwe, bhakamuruusya mumuguundu, bhakamwiita.” \p Niho Yeesu akabhabhuurya, “Bhoono, mweene muguundu wuyo arabhakorabhwi abharimi bhayo? \v 16 Araaze no okubhiita, no omuguundu guyo, arabhasagarya abhaandi!” \p Hano abhaatu bhakiigwa amangʼana gayo, bhakabhuga, “Gayo gatatuuka kweeki!” \p \v 17 Yeesu akabhamogorera, akabhabhuurya, “Bhoono mbe! Amakaamo gano gano obhugazuroki? \q ‘Eriigina rino abhoomboki bhaaryaangiri, \q niryo ribheeri eriigina eriikuru ryo obhurusa.’\f + \fr 20:17 \fr*\fk Eriigina eriikuru ryo obhurusa \fk*\ft rikeenderwa kubhwoomboki bhwa Abhayahudi. Rikasikana eziinyiki ibhiri, no okukongʼa enyuumba engima. \ft*\xt Rora Zaburi 118:22.\xt*\f* \p \v 18 “Ambe, omuutu wowoosi wuno akubha agweereeri eriigina riyo, arabhunika. Kweeki, omuutu wuno eriigina riyo riraamugweere, riramubhoondora bhukongʼu.” \p \v 19 Abheegya bhe emigiro bhayo na abhakuru bha abhaseengeri, bhakamenya kubha ekireengyo kino ni kwiiguru waabhu. Kweego bhakeenda kumumamira hayohayo, nawe bhakoobhoha esaango ya abhaatu. \s Omukoonyo iguru yo okumutiimbya Yeesu \r (Mataayo 22:15-22; Mariko 12:13-17) \p \v 20 Kweego abhakuru bha Abhayahudi, bhaari bharamwiisuunza Yeesu bhukongʼu, bhakatuma abhazuzuumi. Abhazuzuumi bhayo, bhakiikora kubha ni bhaatu bhe eheene. Nawe, bhaari ne ekeembo yo okumutega Yeesu kumangʼana gaaye, bhamugwaate no okumuhira kumwaanaangwa we Ekirooma, okubha azoongeerwe. \p \v 21 Kweego, abhazuzuumi bhakamubhuurya, “Ee Omweegya, tumenyiri kubha engʼana yino okugaamba no okweegya ni nzomu. Awe otakwaahura naabhe obhukuru bhwo omuutu, nawe oreegya enzira ya Taatabhugya kwo obhuheene. \v 22 Awee! Emigiro gya Musa giriikirirya, tumurihe Kaisari\f + \fr 20:22 \fr*\fk Kaisari \fk*\ft gwaari ni mweeya gwo omutemi omukuru gwa Abharooma. Yaari arakaangata ebhyaaro bhyaaru kwe enzira yo obhukorooni, naabhe ekyaaro kya Iziraeri. Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* eriigooti, kasi tutamuriha?” \p \v 23 Rugeendo rumwe Yeesu akamenya omukoonyo gwaabhu, akabhabhuurira, \v 24 “Munierekye orubhirya rwe edinaari. Epicha yino ne eriina rino, ni bhya weewi?” \p Bhakamubhuurira, “Ni bhya Kaisari.” \p \v 25 Yeesu akabhabhuurira, “Ambe, bhya Kaisari, muhaane Kaisari. Na bhya Taatabhugya, muhaane Taatabhugya.” \p \v 26 Eriikyooro riyo rya Yeesu, rikabharuguurya bhukongʼu, bhakakira. Bhakatamwa okumutega kumangʼana gano akabhuga embere ya abhaatu. \s Amakaamo Amahoreeru gareerekya bhuriho obhuryoori bhwa abhaatu \r (Mataayo 22:23-33; Mariko 12:18-27) \p \v 27 Kweego Abhasadukayo\f + \fr 20:27 \fr*\fk Abhasadukayo\fk*\ft . Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* abhaandi bhakaaza ku Yeesu. Abhasadukayo bhaheegya kubha, abhaku bhatakuryooka kweeki. Bhakamubhuurya Yeesu, \v 28 “Omweegya, Musa akatukaamira kubha, ‘Eraabhe omuutu akuuri na atigiri omukaaye akyaari kwiibhura, wamwaabhu amugabhe omutuumba wuyo, okubha amwiibhurire wamwaabhu omwaana.’ \v 29 Tubhuge, bhaari bhariho abhahiiri muhuungati. Wo okutaanga akakweera omukari, akakwa akyaari kutiga omwaana. \v 30 Omusuuhu waaye wuyo wa kabhiri, [akamugabha omutuumba wuyo, woosi akakwa.] \v 31 Ekabha egoego ku wa katatu, woosi akamukweera, akakwa. Ekabha egoego kubhoosi muhuungati, bhakakweera omukari wuyowuyo, bhakakwa bhataatigiri mwaana. \v 32 Mubhuteero, omutuumba wuyo woosi akakwa. \v 33 Ambe otubhuurire, eraabhe obhuryoori bhurabhaho, omutuumba wuyo arabha omukari wawi? Bhoosi muhuungati bharya bhakamukweera no okumugabha.” \p \v 34 Yeesu akabhabhuurira, “Abhaatu bhe eriibhaga rino bhano bhakukweera no okukweerwa. \v 35 Nawe, bhano Taatabhugya abharuuzi bhareenderwa okuryoorwa mubhaku no okwiikara kukyaaro ekihya, bhayo bhatakukweera naabhe kukweerwa kweeki. \v 36 Na bhatakukwa kweeki, kwo okubha bharabha kya bhamaraika. Bharabha abhaana bha Taatabhugya, kwo okubha bhararyoorwa mubhaku. \p \v 37 “Naabhe Musa akazweenia abhaatu kubha abhaku bhararyoorwa. Mumakaamo gano akakaama iguru ye ekisaka kirya kino kyaari kwaaka omuriro, akabhuga Omukuru niwe ‘Taatabhugya wa Aburahamu, Isaaka na Yaakobo.’\f + \fr 20:37 \fr*\xt Rora Okurwa 3:6.\xt*\f* \v 38 Kweego, yiingabha abhatatu bhayo bhaari bhakuuri eziisiku nzaru, Taatabhugya akabhuga bhayo ni bhahoru kweewe! Kweego, abhaatu abhaku na abhahoru, bhoosi ni bhahoru mumeeso gaaye.”\f + \fr 20:38 \fr*\ft Obhugazuro bhwa amangʼana ga Yeesu ni kubha, abhaatu bhayo bhatatu bhaari bhamariri kukwa, hano Taatabhugya yagaambiri, “Enye ni Taatabhugya wa Aburahamu, Isaaka na Yaakobo.” Kweego, amangʼana ga Taatabhugya gareerekya kubha bhakyaari bhahoru.\ft*\f* \p \v 39 Niho, abheegya bhe emigiro abhaandi bhakabhuga, “Omweegya, ogaambiri bhuzomu!” \v 40 Okutaanga eriibhaga riyo, bhaari bharoobhoha kumubhuurya Yeesu amabhuuryo agaandi. \s Masihi niwe we ekisyooko kya Daudi no Omukuru wa bhoosi \r (Mataayo 22:41-46; Mariko 12:35-37) \p \v 41 Nawe, Yeesu akabhabhuurya abheegya bhayo, “Kwaki abhaatu bharabhuga kubha, Masiya ni mwaana wo omutemi Daudi? \v 42 Daudi omweene, mukitabhu kya Zaburi, akabhuga, \q ‘Omukuru, Taatabhugya akamubhuurira Omukuru waane, \q “Wiikare orubhaara rwaane rwo obhuryo, \q \v 43 tee hano nikutuura abhabhisa bhaazo \q iyaasi wa amaguru gaazo.” ’\f + \fr 20:43 \fr*\xt Rora Zaburi 110:1.\xt*\f* \p \v 44 “Eraabhe Daudi aramubhirikira Masiya, ‘Omukuru,’ bhoono erabhabhwi Masiya abhe kweeki omwaana waaye?” \s Yeesu arabheegya abhaatu iguru ya abheegya bhe emigiro \r (Mataayo 23:1-36; Mariko 12:38-40; Ruuka 11:37-54) \p \v 45 Hano abhaatu bhe esaango bhaari bharamwiitegeerera, Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye, \v 46 “Mwiiriihe na abheegya bhe emigiro gya Musa. Bhano bhakuseega kugeenda kunzira bhiibhohiri emyeenda gyaabhu emitaambi, no okukeeribhwa kwo obhusuuku mumiteera. Kweeki, muziinyuumba zye eziisaango, bharaseega kwiikara kubhituumbi bhye embere. Ne eraabhe bhabharaarikiri muziinyaangi, bharaseega kwiikara hano abhagini bho obhusuuku bhakwiikara. \v 47 Bharabhateesya abhatuumba eziinyuumba zyaabhu. Na bhariiyeerekya kubhaatu kwo okusabha amasabhi mataambi bhukongʼu embere wa abhaatu. Murusiku rwo okutina ekiina, abhaatu bhayo bharabhona obhutemwa bhukuru okurwa ku Taatabhugya.” \c 21 \s Ekimweeso kyo omutuumba \r (Mariko 12:41-44) \p \v 1 Eriibhaga rino Yeesu yaari mwiiseengerero, akabharora abhaniibhi bharatuura ebhimweeso bhyaabhu muhuunguro ye ekimweeso. \v 2 Akamurora kweeki omutuumba owumwe omutaka arateemu amazeenzere abhiri ego. \p \v 3 Niho Yeesu akabhuga, “Ndabhabhuurira ge eheene kubha, omutuumba omutaka wuyo, atuuriri eziimbirya nzaru muhuunguro kukira bhoosi. \v 4 Bhoosi bhano bhatuuriri ebhimweeso bhisuuhu ego kubhyaaru bhye ebhigiro bhyaabhu. Nawe omutuumba wuno ni mutaka bhukongʼu, neewe atuuriri bhyoosi bhino yaari kwiisigira mubhwiikari bhwaaye.” \s Yeesu araroota okugwiisibhwa kwe eriiseengerero rya Taatabhugya \r (Mataayo 24:1-2; Mariko 13:1-2) \p \v 5 Abhaanabheega abhaandi, bhaari bharakeerenerya eriiseengerero, kyeego ekangʼatibhwa kwa amagina amazomu, hamwe ne ebhigiro bhyo obhuguri bhino abhaatu bhaamuruusiirye Taatabhugya. Nawe Yeesu akabhuga, \v 6 “Gayo goosi gano mukugarora, ziraaza eziisiku zino ritariho eriigina rino riraatame iguru we eriindi, goosi garagwiisibhwa!” \s Yeesu araroota iguru ye enyaako ya abhaanabheega bhaaye \r (Mataayo 24:3-14; Mariko 13:1-13) \p \v 7 Abhaanabheega bhayo bhakamubhuurya, “Omweegya, amangʼana gayo ni ryoori garaatuuke? Ne ekyeerekenioki kireerekye kubha, gayo gari haguhi kutuukira?” \p \v 8 Akabhabhuurira, “Mwiiriihe, omuutu wowoosi ataaza kubhangʼeena! Abhaatu bhaaru bharaaza bhakuhokeerya eriina ryaane, bharabhuga, ‘Enye neenye Masiya.’ Kweeki bharabhuga, ‘Eriibhaga ryo obhuteero, rihikiri!’ Abhaatu bhayo, bharangʼeena abhaatu bhaaru. \v 9 Na hano mukwiigwa amangʼana ge eriihi, ne ebhitiika bhya abhabhisa, mutoobhoha. Gareenderwa gayo goosi, gatuuke hiinga, nawe obhuteero bhwa goosi, bhukyaari.” \p \v 10 Yeesu akagaamba, “Ekyaaro kimwe kirarwaana ne ekiindi, no obhutemi obhumwe bhurarwaana no obhutemi obhuundi. \v 11 Harabhaho ebhirigito ebhikuru bhye esi, na ahagiro ahaandi harabha ne enzara ehaari, na amarweeri amabhi bhukongʼu. Na kiraaza ekyeerekenio ekikuru kurwa mwiisaaro, na abhaatu bhararora ebhisigo bhyo okubhobhohya bhukongʼu. \p \v 12 “Nawe, hano gayo goosi gakyaari kutuuka, abhaatu bharabhagwaata emwe no okubhahira muziinyuumba zye eziisaango, no okubhabhoha munyuumba ya abhabhohwa, bharabhanyaakya. Na murahirwa embere ya abhatemi na abhaanaangwa, kwo okubha emwe ni abhaanabheega bhaane. \v 13 Niigo ego muraabhone omweeya gwo okunigaambira. \p \v 14 “Kweego, mwaamure muziikoro zyeenyu, okubha mutige okunyaaka murakyoorabhwi hano ekiina kyeenyu kikubha kikyaari okugaambwa. \v 15 Enye omweene, ndabhaha amangʼeeni na amangʼana gano muraagaambe, tee abhabhisa bheenyu bhatakunagya kwaanga naabhe okubhahakania. \p \v 16 “Eriibhaga riyo ryo okuruusibhwa kwa abhakaangati, murariibhwa omukoonyo na abhiibhuri bheenyu, abhahiiri bheenyu, abhaatu bho orugaanda rweenyu, na abhasaani bheenyu. Bharakora abhaandi bheenyu bhariitwa. \v 17 Abhaatu bhoosi bharabhabhiihirirya kwe ekigirye kyo okubha emwe ni bhaanabheega bhaane. \v 18 Nawe, rutakubhura naabhe oruzweeri orumwe kumitwe gyeenyu! \v 19 No omuutu wowoosi wuno araagumire tee obhuteero niwe araatuuribhwe. \s Yeesu araroota kubha Yerusaremu erasikibhwa \r (Mataayo 24:15-21; Mariko 13:14-19) \p \v 20 “Hano muraarore kubha omugye gwa Yerusaremu gwiinaarirwe na abhasirikare bhe eriihi, niho muraamenye kubha eriibhaga ryo obhusarya rihikiri. \v 21 Eriibhaga riyo, bhano bhakwiikara mukyaaro kya Yudea, bhangʼosere mubhiguru, na bhano bhakubha mumugye gwa Yerusaremu, bharwemu bhwaangu, na bhano bhakubha mumiguundu, bhatakyoora mumugye muyo. \v 22 Bhararyaara, kwo okubha eziisiku ziyo ni siku zye enyaako, okubha amangʼana goosi gano gakaamirwe gakuunaane \v 23 Turabharorera ebhigoongi, abhakari bhano bharitohiri na bhano bhakukookya muziisiku ziyo! Erabha bhubhi, kwo okubha, mukyaaro muyo, harabha ne enyaako ehaari bhukongʼu, kweeki obhutemwa okurwa ku Taatabhugya bhuraaza kubhaatu. \v 24 Abhaatu abhaandi, bhariitwa kwa nyaambato, na abhaandi, bharagwaatwa no okubha abhabhohwa no okuhirwa mubhyaaro ebhiindi bhyoosi. No omugye gwa Yerusaremu ogweene, guratazwa na abhaatu bhe ebhyaaro ebhiindi bhano bhatari Abhayahudi, tee eziisiku zyaabhu zisire. \s Omwaana wo Omuutu araaza kutuurya abhaatu bhaaye \r (Mataayo 24:29-31; Mariko 13:24-27) \p \v 25 “Erabha ekyeerekenio kuryoobha, omweeri ne eziinzota. Na mukyaaro hano, eziinyaanza zirabha na amabhooka maaru, ziraruma, na kuteemo yiyo, abhaatu bhe ebhyaaro bharabha ne ehaha ne enyaako. \v 26 Gayo goosi, hano gakuuza kukyaaro, abhaatu bharoobhoha bhukongʼu. Bharakwa eziikoro kwo okukaangwa, bharaganya okubhonwa na amangʼana amabhi mukyaaro, kwo okubha Taatabhugya arabhisiingisya ebhigiro bhyoosi bhya mwiisaaro. \p \v 27 “Niho, abhaatu bhoosi bharaandore Omwaana wo Omuutu, nikuuza mumasaaro kwo obhuturo bhwaaru no obhuguungo. \v 28 Gayo goosi, hano garaataange okukorwa, mwiimeerere tiri, kwo okubha eriibhaga ryo okutuuribhwa kweenyu, riri haguhi!” \s Ekireengyo kyo okwiisuka kwo obhutemi bhwa Taatabhugya \r (Mataayo 24:32-35; Mariko 13:28-31) \p \v 29 Kweeki, Yeesu akabhabhuurira abhaanabheega bhaaye ekireengyo, arabhuga, “Mwiiseege omuti gwo omutiini, ne emiti egiindi gyoosi. \v 30 Hano muraarore gitaangiri okusibhuka amatu, hayohayo muramenya kubha eriibhaga rya amaahu riisukiri. \p \v 31 “Egoego na neemwe, hano muraarore gayo gataangiri kukorwa, niho muraamenye kubha obhutemi bhwa Taatabhugya bhwiisukiri. \v 32 Ndabhabhuurira obhuheene, orwiibhuro runo rutakuhita, tee gano goosi garaamarwe kukorwa. \v 33 Eriisaaro ne ekyaaro bhirahweerera, nawe amangʼana gaane gatakuhweerera na rumwe! \s Mubhe meeso \p \v 34 “Mwiiriihe, mutaaza kuhizwa na amangʼana amabhi ne ebhigiro bhye ekyaaro, no obhunywi, ne ehaha yo obhwiikari. Eraabhe mutiiriihiri, orusiku rwo obhuteero rurabha kituukiro no okubhakaanga. \v 35 Orusiku ruyo, rurabha kituukiro mukyaaro kyoosi. \v 36 Kweego, mubhe meeso eriibhaga ryoosi! Mugeenderere kumusabha Taatabhugya, okubha mutuuribhwe mugoosi gano garaatuuke, no okwiimeerera embere ya Omwaana wo Omuutu.” \p \v 37 Kuziisiku ziyo, mumwiisi Yeesu ahaabha areegya abhaatu mwiigoobhe rye eriiseengerero, nawe obhutiku ahaabha aragya mukiguru kino kikubhirikirwa Ekiguru kye Emizeituni. \v 38 Eziisiku zyoosi, abhaatu bhoosi bhahaabhuuka etabhoori zuri, no okwiikumanirya mwiiseengerero bhamwiitegeerere. \c 22 \s Yuuda ariikirirya kumurya amatiimbo Yeesu \r (Mataayo 26:1-5, 14-16; Mariko 14:1-2, 10-11; Yohana 11:45-53) \p \v 1 Yaari yiisukiri, Enyaangi ye Emikaate Gino Gitana Ekibhwiisya, yino ekabhirikirwa Enyaangi yo Okuhiita.\f + \fr 22:1 \fr*\fk Enyaangi yo Okuhiita \fk*\ft ni nyaangi yino Abhayahudi bhahaakora kuhiita orugeendo rwaabhu rwo okurwa Misiri. Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* \v 2 Abhakuru bha abhaseengeri, hamwe na abheegya bhe emigiro gya Musa, bhaari bharamoohya enzira yo okumwiita Yeesu, nawe bhaari bharoobhoha abhaatu. \p \v 3 Niho, Seetaani akamusikira Yuuda, wuno ahaabhirikirwa Isikariyoti, owumwe wa abhaanabheega bha Yeesu ikumi na bhabhiri. \v 4 Kyaamwe, Yuuda akagya kubhakuru bha abhaseengeri na kubhakuru bha abhariibhi bhe eriiseengerero, bhakakeerenia nabho kyeego araamuruusye Yeesu kweebho. \v 5 Kumangʼana gayo bhakazomererwa bhukongʼu, bhakiikirirya kumuha eziimbirya. \v 6 Yuuda akiikirirya, akataanga kumoohya omweeya gwo okumurya omukoonyo Yeesu, kwiibhaga rino abhaatu bhaaru bhatari bhariho. \s Yeesu na abhaanabheega bhaaye bhararya // Enyaangi yo Okuhiita \r (Mataayo 26:17-25; Mariko 14:12-21; Yohana 13:21-30) \p \v 7 Orusiku rwe Enyaangi ye Emikaate Gino Gitana Ekibhwiisya rukahika, eheenderwa engʼoondu ye Enyaangi yo Okuhiita egwaagwe. \v 8 Niho, Yeesu akabhatuma Petero na Yohana, akabhabhuurira, “Mugye mutubhanurire ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita tuuze turye hamwe.” \p \v 9 Bhakamubhuurya, “Oreenda tubhibhanurire hayi?” \p \v 10 Akabhakyoora, “Mugeende mumugye. Muraasikane no omusubhe wumwe wuno agegiri eseengo ya amaanzi, mumutuniirire eno akugya. \v 11 Munyuumba yino araasikire, mugye mumubhuurire mweene nyuumba, ‘Omweegya arasabha otweerekye hano araariire ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita hamwe na abhaanabheega bhaaye.’ \v 12 Niho mweene nyuumba araabheerekye ekyuumba ekikuru mukinazo, kimariri kubhanurwa. Mutubhanurire muyo, turiire ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita.” \v 13 Abhaanabheega bhabhiri bhayo, hano bhakiigwa gayo, bhakarwa hayo, bhakagya. Bhakabhona goosi kyeego Yeesu yabhabhuuriiri, bhakabhanura ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita. \s Ebhyaakurya bhyo Omukuru \r (Mataayo 26:26-30; Mariko 14:22-26; 1 Abhakoriinto 11:23-25) \p \v 14 Hano eriibhaga ryo okurya ryahikiri, Yeesu akiikara kubhyaakurya hamwe na abhaanabheega bhaaye. \v 15 Akabhabhuurira, “Bhoono niigoombiri bhukongʼu okurya ebhyaakurya bhye Enyaangi yo Okuhiita hamwe neemwe nikyaari kunyaakibhwa. \v 16 Ndabhabhuurira kubha, nitakurya kweeki ebhyaakurya bhino, tee obhugazuro bhwe Enyaangi yo Okuhiita bhurakuunaanibhwe, no okweerekenia mubhutemi bhwa Taatabhugya.” \p \v 17 Kyaamwe Yeesu akagega ekikoombe kya amaanzi go omuzabibu, akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya.” Niho akabhaha abhaanabheega bhaaye, arabhuga, “Mugege ekikoombe kino, munywe. \v 18 Ndabhabhuurira kubha nitakunywa kweeki amaanzi go omuzabibu, tee obhutemi bhwa Taatabhugya bhuuze.” \v 19 Yeesu akagega omukaate, akabhuga, “Ozomirye, Taatabhugya.” Akagubhega, akabhaha abhaanabheega bhaaye, arabhabhuurira, [“Murye, guno nigwo omubhiri gwaane, na guraruusibhwa kwiiguru yeenyu. Mubhe murakora ego, kwo okunihiita enye.” \p \v 20 Na hano bhaamariri kurya ebhyaakurya bhye engoroobha, Yeesu akagega amaanzi go omuzabibu gayo, akabhuga, “Amaanzi go omuzabibu gano gariimeererera eriiragano\f + \fr 22:20a \fr*\fk Eriiragano \fk*\ft ni kwiikirirania kwa abhaatu bhabhiri, hamwe Taatabhugya na abhaatu. Rora engʼana yino mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\ft*\f* eriihya rino Taatabhugya akukora, kuhitira amanyiinga gaane.]\f + \fr 22:20b \fr*\xt Rora Yeremia 31:31-34; Okurwa 24:8.\xt*\f* \p \v 21 “Nawe murore! Owumwe weenyu aranirya omukoonyo, na wuno akunirya omukoonyo tunawe mwiigari hano. \v 22 Enye Omwaana wo Omuutu, ndagya kwiitwa, kyeego Taatabhugya ahaabha yeendiri. Nawe, araaza kurora omuutu wuno araanirye omukoonyo enye Omwaana wo Omuutu.” \p \v 23 Niho, abhaanabheega bha Yeesu bhakataanga kwiibhuurya, “Ni weewi gati weetu araakore gayo?” \s Ameegyo iguru yo obhukaangati \p \v 24 Niho kweeki, eriiyoge rikarweera gati wa abhaanabheega bha Yeesu, kubha ni weewi gati yaabhu araabhe omukuru kukira abhaandi. \v 25 Yeesu akabhabhuurira, “Abhatemi bha abhaatu bhano bhatari Abhayahudi, bharabhaaha kwa amanaga, no okwiikumya kubha ni bhahaani. \p \v 26 “Nawe etakubha ego kweemwe, wuno akubha omukuru gati weenyu, abhe kyo omusuuhu. Na wuno akubha omukaangati, abhe kyo omubhagati wa abhaandi. \v 27 Kweego! Ni weewi omukuru wo okubhakira? Ni wurya akwiikara kubhyaakurya, kasi ni wuno akuhokya ebhyaakurya? Atari wurya akwiikara kubhyaakurya? Kweego, enye neenye niri gati yeenyu kyo omuhokya. \p \v 28 “Neemwe abheene ego, mukiikara no okusaaga neenye, hano niari munyaako. \v 29 Kweego, ndabhatuurira obhunagya bhwo obhutemi, kyaabhurya Taata waane yantuuriri enye. \v 30 Ndabhaha obhuturo bhuyo kwo okwiikara hamwe na neenye mubhe murarya no okunywa hamwe mubhutemi bhwaane. Muriikara kubhituumbi bhyo obhutemi ikumi na bhibhiri eno murabhaaha ebhisyooko ikumi na bhibhiri bhya Iziraeri.” \s Yeesu araroota kubha Simooni Petero aramwaanga \r (Mataayo 26:31-35; Mariko 14:27-31; Yohana 13:36-38) \p \v 31 Yeesu akabhuga, “Simooni, Simooni! Rora, Seetaani arabhasakya emwe kyo omuseesi wo okuseesa engano. \v 32 Nawe, nikusabhiiri ku Taatabhugya, obhwiikirirya bhwaazo bhutasuuha. Naawe hano oraakyoore, osakirye abharikyaazo.” \p \v 33 Simooni akamukyoora, “Ee Omukuru, enye nibheeri wo okugya kubhohwa hamwe naawe mukibhoho, naabhe kwiitwa, enye noosi ndiitwa!” \p \v 34 Yeesu akamukyoora, “Ee Petero, ndakubhuurira kubha reero ekorokoome ekyaari kugaamba, orabha omariri kunianga katatu koosi kwo okwiikora otanimenyiri.” \s Eriibhaga ryo okusikira mubhubhi \p \v 35 Kyaamwe, Yeesu akabhuurya abhaanabheega bhaaye, “Hano niabhatumiri mutaari ne ekiguzi kye eziimbirya, mutaari ne esakwa, mutaari ne ebhikweera, mukasuuhirwa na kigiro?”\f + \fr 22:35 \fr*\ft Rora Ruuka 9:3, 10:4.\ft*\f* \p Bhakamukyoora, “Zeyi.” \p \v 36 Yeesu akabhabhuurira, “Kweema bhoono, eraabhe omuutu ane ekiguzi kye eziimbirya na ane esakwa, agege. Na wuno atana nyaambato, agurye ekabhuuti yaaye, agure nyaambato yimwe. \v 37 Mukore ego, kwo okubha amangʼana gano gakaamirwe na abharooti iguru waane, gari haguhi kubha no obhuteero bhwaaye. Kweego ekaamirwe, ‘Akabharwa hamwe na abhatemya bhe ebhibhi.’ Ndabhabhuurira kubha, ereenderwa gayo gakorwe kweenye.” \p \v 38 Nabho bhakamubhuurira, “Ee Omukuru, rora! Hano ziriho eziinyaambato ibhiri.” \p Neewe akabhuga, “Gano giisiri.” \s Yeesu aramusabha Taatabhugya mumuguundu gwa Getisemane \r (Mataayo 26:36-46; Mariko 14:32-42) \p \v 39 Niho Yeesu akarwa hayo, akagya kukiguru kino kyaari kubhirikirwa Ekiguru kye Emizeituni, kyeego yaari teemo yaaye na abhaanabheega bhaaye nabho bhakabha bharamutuniirira. \v 40 Na hano yahikiri kukiguru kiyo, akabhabhuurira, “Musabhe Taatabhugya okubha mutaaza kusakibhwa.” \p \v 41 Niho, akiibheza akiisuka embere hasuuhu, obhweema bhwo okutaasa eriigina, akatema haasi ebhiru, akasabha, \v 42 “Ee Taata, eraabhe ni bhuseegi bhwaazo, ndakusabha onduusiryeho eziinyaako zino.\f + \fr 22:42 \fr*\fk Eziinyaako zino \fk*\ft ku Kiyunaani ni \ft*\fqa kikoombe kino.\fqa*\f* Nawe etabha kyeego enye nikweenda, nawe kyeego awe okweenda.” [ \v 43 Niho, maraika kurwa mwiisaaro akamuhwaarukira Yeesu, akamuha amanaga. \v 44 Yeesu akabha no obhururu bhuhaari bhukongʼu, bhukamukora yoongere kusabha. Ekigeri kyaaye kyatuubheeni na amanyiinga, kikabha kiratonya haasi toi, toi.] \p \v 45 Na hano yamariri kusabha, akiimeerera, akabhakyoorera abhaanabheega bhaaye, akabhabhona bhahiindiiri kwo okubha bhaari bharosiri kwe ebhigoongi. \v 46 Akabhabhuurya, “Kwaki muhiindiiri? Mubhuuke! Musabhe Taatabhugya, okubha mutaaza kusakibhwa.” \s Yeesu aragwaatwa \r (Mataayo 26:47-56; Mariko 14:43-50; Yohana 18:3-11) \p \v 47 Hano Yeesu yaari akyagaamba gayo, akiizirwa na abhaatu bhaaru. Abhaatu bhayo, bhakakaangatibhwa na Yuuda, owumwe wa abhaanabheega bhaaye ikumi na bhabhiri. Niho, Yuuda akamwiisukira Yeesu, amukeerye kwo okumuhuumbata. \p \v 48 Yeesu akamubhuurya, “Yuuda, heene oranikeerya kwo okunihuumbata kyo omusaani, eno oranikorera omukoonyo kwo okuniruusya enye Omwaana wo Omuutu?” \p \v 49 Hano abhaanabheega bha Yeesu bhayo bhaaruuzi kyeego eraabhe, bhakamubhuurya, “Ee Omukuru! Tubhangʼerengʼere kwa nyaambato?” \p \v 50 Niho, owumwe wa abhaanabheega akamutema no okumutina okutwi kwo obhuryo omugya wo omuseengeri omukuru. \v 51 Yeesu akabhuga, “Mutige! Giisiri.” Akagwaata okutwi kwo omugya wuyo, akamuhorya. \p \v 52 Yeesu akabhabhuurya abhakuru bha abhaseengeri, abhakuru bha abhariibhi bha mwiiseengerero, hamwe na abhakaruka bha Abhayahudi bhano bhakaaza kumugwaata, “Mbe, mwiiziri ne eziinyaambato ne eziinduguzo okunigwaata kyo omuteesya? \v 53 Eziisiku zyoosi niari hamwe neemwe, ndeegya mwiiseengerero rya Taatabhugya, na mutaangwaatiri. Nawe bhoono, eriibhaga rino ni ryeenyu na ryo obhukaangati bhwa Seetaani.” \s Petero aramwaanga Yeesu \r (Mataayo 26:57-58; Mariko 14:53-54, 66-72; Yohana 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Abhaatu bhayo bhakamugwaata Yeesu, bhakamuhira tee munyuumba yo omuseengeri omukuru.\f + \fr 22:54 \fr*\fk Omuseengeri omukuru\fk*\ft . Rora \ft*\it abhaseengeri\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* Petero akabha aramutuniirira kwa kure. \v 55 Hano bhaahikiri gatigati yo omugye, omuriro gukahuutwa, bhakiikara. Na Petero woosi akaaza kwiikara gati yaabhu. \v 56 No obhweero bhwo omuriro guyo bhukamumurika, no omuhokya wumwe omuukya, akamurora kwo okumumogorera akabhuga, “Omuutu wuno, ahaabha hamwe neewe.” \v 57 Nawe Petero akaanga, akabhuga, “Omukari wuno! Nitamumenyiri.” \p \v 58 Kwiibhaga isuuhu ego, omuutu owuundi akamurora Petero akamubhuurira, “Awe ni wumwe waabhu.” \p Kyaamwe Petero akamukyoora, “Awe mura! Ntari enye.” \p \v 59 Niho eriibhaga irebhe rikahita, omuutu owuundi akamukumiirirya, “Kwe eheene, omuutu wuno ahaabha hamwe nawe, ewe woosi ni Mugariraaya!” \p \v 60 Kyaamwe Petero akabhuga, “Mura, nitagamenyiri gayo okugaamba!” Hano yaari akyagaamba gayo, niho ekorokoome ekagaamba. \v 61 Hayo hayo Omukuru Yeesu akamwiikibhukira, akamutaangaarira Petero. Petero akagahiita amangʼana garya Yeesu yaari amubhuuriiri, “Reero, ekorokoome ekyaari kugaamba, orabha omariri kunianga katatu koosi.” \v 62 Kyaamwe akahuruka igutu, akabha ararira kwo obhururu bhukongʼu. \s Abhariibhi bharamunyaakya Yeesu \r (Mataayo 26:67-68; Mariko 14:65) \p \v 63 Kyaamwe abhasubhe bharya bhaari bharamugwaata Yeesu, bhakabha bharamuzibhura, no okumutema bhukongʼu. \v 64 Bhakamukuundikirya mumeeso, bharamubhuurya, “Ruusya obhurooti! Ni weewi wuno akutemiri?” \v 65 Bhakageenderera kumuruusirya amangʼana maaru ga amatuki. \s Yeesu arazoongerwa embere ya abhakuru \r (Mataayo 26:59-66; Mariko 14:55-64; Yohana 18:19-24) \p \v 66 Hano kwakiiri, abhakaruka bha Abhayahudi, abhakuru bha abhaseengeri na abheegya bhe emigiro bhakakora ekiina.\f + \fr 22:66 \fr*\fk Ekiina\fk*\ft . Rora \ft*\it ekiina ekikuru\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* Yeesu akareetwa embere yaabhu, bhakamubhuurya, \v 67 “Eraabhe awe naawe Masiya, otubhuurire.” \p Yeesu akabhakyoora, “Naangabhabhuurira, mutakwiikirirya. \v 68 Naangabhabhuurya eriibhuuryo, mutakunikyoora. \v 69 Kweemera bhoono, muraandora enye Omwaana wo Omuutu, ndabha niikeeri orubhaara rwo obhuryo rwa Taatabhugya wa amanaga.”\f + \fr 22:69 \fr*\xt Rora Zaburi 110:1.\xt*\f* \p \v 70 Bhoosi bhakamubhuurya Yeesu, “Heene awe ni Mwaana wa Taatabhugya?” \p Yeesu akabhakyoora, “Ndora abheene mugaambiri kubha enye niwe.” \p \v 71 Niho abhakuru bhayo bhakabhuga, “Bhoono tutakweenda obhumenyeekererya obhuundi, kwo okubha etwe twoosi twiigwiiri engʼana yino!” \c 23 \s Yeesu arazoongerwa embere ya Pirato \r (Mataayo 27:1-2, 11-14; Mariko 15:1-5; Yohana 18:28-38) \p \v 1 Kyaamwe, abhakuru bhoosi bha Abhayahudi bhakiimeerera, bhakamuhira Yeesu ku Pirato.\f + \fr 23:1 \fr*\fk Pirato \fk*\ft yaari omukaangati wa Abharooma wuno akukaangata ekyaaro kya Yudea.\ft*\f* \v 2 Bhakataanga okumuzoongera kwo obhuhaari, bhakabhuga, “Omuutu wuno, tumubhweeni arabhatubhuuzikania abhaatu bhe ekyaaro kyeetu kwo okubha, arabharekya abhaatu kubha bhatariha eriigooti kweeki ku Kaisari. Na arabhuga kubha ewe niwe Masiya, omutemi.” \p \v 3 Niho, Pirato akamubhuurya Yeesu, “Awe naawe omutemi wa Abhayahudi?” \p Yeesu akamukyoora, “Naawe ogaambiri.” \p \v 4 Niho kweeki, Pirato akabhabhuurira abhakuru bha abhaseengeri bhayo, hamwe ne eriihizo rya abhaatu, “Omuutu wuno, niruuzi atana isarya riyo ryoosi rirya.” \p \v 5 Abhaatu bhayo, bhakagaamba kwo okukumiirirya, “Ndora arasiigirirya abhaatu bha mukyaaro kyoosi kya Yudea. Akataanga okweegya eyo Gariraaya, na akanyaragania tee hano.” \p \v 6 Hano Pirato akiigwa gayo, akabhuurya, “Omuutu wuno ni Mugariraaya?” \v 7 Na hano yamenyiri kubha ewe ni Mugariraaya wa mubhukaangati bhwa Herode, akamutuma kweewe, kwo okubha eziisiku ziyo, Herode ahaabha Yerusaremu hayo. \s Herode aramubhuurya Yeesu \p \v 8 Niigo Herode akarora Yeesu, akazomererwa bhukongʼu, kwo okubha aheenda amurore kuziisiku nzaru. Omweene yaari yiigwiiri amangʼana gaaye, akeenda kurora Yeesu akukora ekitiika. \v 9 Herode akamubhuurya Yeesu kwa amabhuuryo maaru, nawe Yeesu ataamukyooriri ngʼana. \v 10 Abhakuru bha abhaseengeri na abheegya bhe emigiro, bhakahita embere bhakataanga kuzoongera Yeesu kwo obhuhaari. \p \v 11 Herode na abhasirikare bhaaye bhakataanga kumuzibhura, bhakamuseka, bhakamwiibhohya emyeenda emizomu. Kyaamwe bhakamukyoorya ku Pirato. \v 12 Na kweema orusiku ruyo, Herode na Pirato bhakiigwaana bhakabha abhasaani, yiingabha ekare hayo bhaari ni bhabhisa. \s Pirato ariikirirya Yeesu yiitwe \r (Mataayo 27:15-26; Mariko 15:6-15; Yohana 18:39–19:16) \p \v 13 Kyaamwe, Pirato akabhakumania abhakuru bha abhaseengeri, abhakaangati bha Abhayahudi, hamwe na abhaatu bha mumugye. \v 14 Akabhabhuurira, “Mundeeteeri omuutu wuno murabhuga arasiigirirya abhaatu. Mumenye kubha nimariri kumubhuurya embere weenyu. Na kwa amasemo geenyu goosi, ritariho isarya riyo ryoosi rino niruuzi kweewe. \v 15 Nawe Herode woosi, ataaruuzi kino asarirye, nikyo amukyoorirye kweetwe. Mumenyeekereerye kisi kubha, omuutu wuno ataakoriri ngʼana yino eraagirye yiitwe! \v 16 Kweego ndabhabhuurira abhasirikare bhamuteme eziityaanya, kumara nimuhaatire.” [ \v 17 Pirato wuyo, eriibhaga rye Enyaangi yo Okuhiita, yaari ereenderwa abhiigurire omubhohwa wumwe kurwa mukibhoho.] \p \v 18 Abhaatu bhayo bhoosi bhakakora ekituri hamwe bharabhuga, “Oturuusiryeho omuutu wuyo, otwiigurire Baraaba!” \v 19 Baraaba wuyo, ahaabha abhohirwe mukibhoho, kwo okukora obhwaangi bhuno bhwatuukiri mumugye no obhwiiti. \p \v 20 Pirato akagaambana na abhaatu bhayo rwa kabhiri kweeki, kwo okubha akeenda amuhaatire Yeesu. \v 21 Kyaamwe, ebho bhakeenderera kukora ekituri, “Mumubhaambe, mumubhaambe kumusaraba!” \p \v 22 Kweeki akagaambana nabho rwa katatu, “Akoriri isaryaki rino rigirirye abhaambwe kumusaraba? Ndora etariho engʼana yino niruuzi kweewe yino eraagirye yiitwe! Kweego ndabhabhuurira bhamuteme eziityaanya, kumara nimuhaatire.” \p \v 23 Kyaamwe, abhaatu bhayo bhakoongera kutema ekituri bhukongʼu kubha Yeesu yiitwe kumusaraba, ne eriiraka ryaabhu rikakiraho. \v 24 Niho Pirato akiikirirya, abhaatu bhayo bhakore kyeego bhaari bhasabhiri. \v 25 Akabhiigurira omusarya wurya, wuno ahaabha abhohirwe kwo okukora obhuhakani no obhwiiti, akaragania bhamugege Yeesu bhamukorere kyeego bhakweenda. \s Yeesu arabhaambwa kumusaraba \r (Mataayo 27:32-44; Mariko 15:21-32; Yohana 19:17-27) \p \v 26 Hano abhasirikare bhaari bhakumuhira Yeesu kumwiita, bhakasikana no omuutu wumwe, eriina ryaaye Simooni wa mumugye gwa Kirene. Simooni wuyo, yaari arareka mumuguundu. Niho bhakamugwaata kwa nguru, bhakamuseserya omusaraba. Akabha aramurwa Yeesu kwiinyuma. \p \v 27 Abhaatu bhaaru bhahaamutuniirira Yeesu, gati yaabhu abhakari bhaari bharamuririra kwe ebhigoongi. \v 28 Yeesu akabhiikibhukira, akabhabhuurira, “Emwe abhakari bha Yerusaremu, mutaandirira enye! Nawe mwiiririre abheene na abhaana bheenyu. \v 29 Mumenye kubha, eziisiku zino zikuuza, abhaatu bharabhuga, hakiriku abhakari abhaguumba na bhano bhatakookirye!\f + \fr 23:29 \fr*\ft Omwaaka gwe emiroongo muhuungati (70), abhasirikare bha Rooma bhakasarya Yerusaremu kwo okwiita Abhayahudi bhaaru.\ft*\f* \v 30 Kyaamwe, bharabhuurira ebhiguru, ‘Mutugweere,’ bharabhuurira ehiguru, ‘Mutukuundikirye.’\f + \fr 23:30 \fr*\xt Rora Hosea 10:8.\xt*\f* \v 31 Eraabhe gayo garaakorwe kumuti omubhisi, erabhabhwi kumuti omwoomu?” \p \v 32 Abhasirikare bhakabhahira Yeesu na abhaatu bhe ebhibhi bhabhiri, keembo bhagye kwiitwa hamwe. \v 33 Bhakahika ahagiro hano haabhirikiirwe Ekihaanga kyo Omutwe, niho bhakabhabhaamba Yeesu na abhaatu bhe ebhibhi bhabhiri bhayo kumisaraba, owumwe orubhaara rwaaye rwo obhuryo, no owuundi orubhaara rwo obhumosi. \p \v 34 Yeesu akabhuga, “Ee Taata, obhaabhire, kwo okubha gano bhakukora bhatagamenyiri.”\f + \fr 23:34 \fr*\ft Amakaamo agaandi ge Ekiyunaani gatana \ft*\fqa Yeesu akabhuga, “Ee Taata, obhaabhire, kwo okubha gano bhakukora bhatagamenyiri.”\fqa*\f* Abhasirikare bhayo bhakatwaana eziingibho zyaaye, na bhakazitemera obhwiitoori. \p \v 35 Abhaatu bhakiimeerera hayo bhakiisuunza, na abhakaangati bha Abhayahudi, bhakataanga okumuseka Yeesu, bhakabhuga, “Ndora ahaabhatuurya abhaandi, bhoono araabhe niwe Masiya wuno yasorirwe na Taatabhugya, yiituurye omweene.” \p \v 36 Abhasirikare nabho bhakamuzibhura, bhakamwiisukira, okubha bhamuhe amaanzi amaruru go omuzabibu gari musuka. \v 37 Bhakamubhuurira, “Eraabhe heene naawe omutemi wa Abhayahudi, wiituurye omweene.” \v 38 Na iguru yaaye amakaamo gakatuurwa kurubaawa, gakaamirwe, “\sc Wuno ni Mutemi wa Abhayahudi\sc*.” \p \v 39 Kubhakori bhe ebhibhi bhabhiri bhayo, owumwe akamutuka Yeesu arabhuga, “Awe naawe Masiya? Bhoono ituurya omweene, otutuurye na neetwe.” \p \v 40 Kyaamwe, omusarya omurikyaaye akamurekya, akabhuga, “Awe otakumwoobhoha Taatabhugya yiingabha hasuuhu? Ekiina kino tutiniirwe, nikyo woosi araatinirwe. \v 41 Etwe tutiniirwe kwo obhuheene bhwe ebhisigo bhyeetu, nawe wuno atana isarya rino akoriri.” \v 42 Kyaamwe, akabhuga, “Ee Yeesu! Onihiite na neenye hano oraasikire mubhutemi bhwaazo.”\f + \fr 23:42 \fr*\fk Hano oraasikire mubhutemi bhwaazo\fk*\ft , obhugaruri obhuundi bhwa amangʼana gano ni, \ft*\fqa hano okuuza kyo omutemi.\fqa*\f* \p \v 43 Yeesu akamukyoora, “Ndakubhuurira obhuheene, reero yino turabha hamwe mwiisaaro.” \s Okukwa kwa Yeesu \r (Mataayo 27:45-56; Mariko 15:33-41; Yohana 19:28-30) \p \v 44 Eriibhaga ryaari rya kasaasabha mumwiisi, ekiirima kikasikira mukyaaro kyoosi tee eriibhaga rya keenda, \v 45 kwo okubha eryoobha rikarima. No omweenda\f + \fr 23:45 \fr*\fk Omweenda \fk*\ft gwaari guraribhira abhaatu bhatasikira Ahahoreeru ha Ahahoreeru mwiiseengerero rya Taatabhugya, hano obhuguungo bhwa Taatabhugya bhukiikara. \ft*\xt Rora Abheeburania 9:3, 10:19-22. \xt*\ft Rora \ft*\it eriiseengerero\it* mu Bhugaruri bhwa Amangʼana Amakongʼu.\f* guno gwaari gusuungirwe mu Hahoreeru he eriiseengerero, gukaraanduka mbaara ibhiri. \v 46 Yeesu akarira kwiiraka ikuru, “Ee Taata, ndatuura ekoro yaane mumabhoko gaazo.” \v 47 Na hano yamariri kugaamba gayo akatina ekoro. \p Omukuru wa abhasirikare hano yaruuzi gayo, akamukumya Taatabhugya arabhuga, “Nimenyiri omuutu wuno yaari omuheene.” \fig Omusirikare omukuru embere wa Yeesu kumusaraba|alt="Askari mkuu mbele ya Yesu msalabani" src="cn01844B.tif" size="col" loc="23:47" copy="© 1996 David C. Cook" ref="23:47"\fig* \p \v 48 Abhaatu bhoosi bhano bhaari bhiikumanirye hayo kurora ekisigo kiyo, hano bhaaruuzi gayo bhakakyoora mumigye gyaabhu, bhariitematema mubhikubha bhyaabhu kwe ebhigoongi. \v 49 Na abhaandi bhano bhaamumenyiri Yeesu, bhakiikara kure no okwiisuunza gano gaari kukorwa. Gati waabhu, abhakari bhaari bharimu bhano bhakumutuniirira kurwa Gariraaya. \s Yusufu wa Arimataya aramubhiika Yeesu \r (Mataayo 27:57-61; Mariko 15:42-47; Yohana 19:38-42) \p \v 50-51 Hahaabha no omuutu wumwe, eriina ryaaye Yusufu, wa mumugye gwa Arimataya wa mukyaaro kya Yudea. Yusufu wuyo, ahaabha wumwe gati wa abhakuru bha Abhayahudi, nawe atiikirirenie na abharikyaaye kwe ekiina kyo okumwiita Yeesu. Ewe yaari omuutu omuzomu no omuheene, na ahaabha araganya obhutemi bhwa Taatabhugya bhuuze. \p \v 52 Niho Yusufu wuyo, akagya ku Pirato akamusabha ekituundu kya Yeesu. \v 53 Na hano Pirato akiikirirya, Yusufu akagya akiikya ekituundu okurwa kumusaraba, akakiriizirira mumweenda gwo obhuguri bhukuru. Kyaamwe akakihiindirya mumbiihira yino yabhaazirwe kwiitare, na mumbiihira muyo, ataariho omuutu owuundi wuno yabhiikirwemu. \v 54 Orusiku ruyo, rukabha orusiku rwo okubhanura\f + \fr 23:54 \fr*\fk Orusiku rwo okubhanura \fk*\ft rwaari Ijumaa, kwo okubha orusiku rwo okuseengera rwaari Jumamosi.\ft*\f* no orusiku rwo okumuunya, na runo rwaari haguhi kuhika. \fig Bharabhiika ekituundu kya Yeesu|alt="Wanazika maiti ya Yesu" src="WA03928b.tif" size="col" loc="23:54" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989" ref="23:53"\fig* \p \v 55 Abhakari bhano bhaageendiri hamwe na Yeesu kurwa Gariraaya bhakaaza na Yusufu. Bhakamutuniirira bhakarora mumbiihira muyo, na kyeego ekituundu kya Yeesu kihiindirwemu. \v 56 Kyaamwe, bhakakyoora yiika, bhakabhanura amaguta no omuruumbaaso, bhaaze nabhyo kuhaka kukituundu kya Yeesu. Kyaamwe orusiku rwo okumuunya, kyeego emigiro gyaari kweenda. \c 24 \s Yeesu araryookibhwa \r (Mataayo 28:1-10; Mariko 16:1-8; Yohana 20:1-10) \p \v 1 Etabhoori zuri orusiku rwo okutaanga rwo obhutuuro, abhakari bhayo bhakagya mumbiihira na amaguta go omuruumbaaso gano bhaari bhagabhanwiiri. \v 2 Hano bhaahikiri, bhakabhona eriigina eriikuru rino ryaari riribhiri mumbiihira, rihuungwiirwe embarika. \v 3 Niho bhakasikira muusi, kyaamwe bhakabhona ekituundu kyo Omukuru Yeesu kitarimu. \p \v 4 Hano bhaari bhakyaruguura iguru ye engʼana yiyo, kituukiro embarika waabhu, bhakiimeerera abhaatu bhabhiri, bhiibhohiri emyeenda gyo okumesyamesya. \v 5 Hano bharuuzi gayo, abhakari bhayo bhakagwaatwa no obhwoobha bhwaaru, niho bhakiihiinya tee haasi. Kyaamwe, abhaatu bhayo bhakabhabhuurira, “Ndora muramoohya omuhoru mubhaku? \v 6 Atari hano, aryookiri! Emwe mutakuhiita amangʼana garya yabhabhuuriiri, hano yaari akyaari Gariraaya? \v 7 Akabhuga, ‘Enye Omwaana wo Omuutu, nireenderwa nituurwe mumabhoko ga bhe ebhibhi, na bharaniitira kumusaraba, no orusiku rwa katatu ndaryooka.’ ” \p \v 8 Neebho bhakahiita amangʼana gayo ga Yeesu, \v 9 bhakarwa mumbiihira bhakagya kukeerenia na abheega bha Yeesu ikumi na wumwe, hamwe na abhaatu abhaandi bhoosi. \v 10 Abhakari bhayo ni Mariamu wa mumugye gwa Magidara, Yoana, na Mariamu nina waabhu Yaakobo, hamwe na abhakari abhaandi bhano bhaari hamwe nabho. \p \v 11 Hano bhaagaambiri goosi gayo kubheega, bhakagarora kubha ni ga kizabhuri, bhataagiikiriirye. \v 12 Nawe, Petero akiimeerera, akaryaara bhwaangu kugya mubhubhi. Akiihiinya, akasoomya mumbiihira, akayirora engibho ndabhu yino bhaamubhiikiirimu Yeesu, giri hayo egyeene ego. Akarwa hayo, eno ariibhuurya omweene kino kituukiri. \s Orugeendo rwo okugya Emau \r (Mariko 16:12-13) \p \v 13 Orusiku ruyoruyo, abhabhiri bha abheega bha Yeesu bhaari murugeendo rwo okugya mumugye gwa Emau. Omugye guyo, gwaari obhweema bhwa amataambuka ebhikwe ikumi na kimwe (11,000) okurwa Yerusaremu. \v 14 Na abhabhiri bhayo, bhaari bhariibhisirya iguru ya amangʼana goosi gano gaakorirwe. \v 15 Hano bhakwiibhuurya no okukeerenia, Yeesu woosi akaaza, akageenda hamwe nabho. \v 16 Nawe bhaari bhakuundikiriibhwe ameeso gaabhu, bhatamenyiri kubha niwe. \p \v 17 Akabhabhuurya, “Murakeereneryaki eno murageenda?” \p Bhakiimeerera, eno bhariingiri eziikomo zyaabhu. \v 18 Owumwe waabhu, eriina ryaaye niwe Kiriopa, akamukyoora, “Mubhagini bhoosi bha Yerusaremu, naawe omweene ego omugini, wuno oteenda wiigwa goosi gano gakorirwe eziisiku zino!” \p \v 19 Yeesu akabhuurya, “Ni mangʼanaki gayo?” \p Bhakamukyoora, “Amangʼana ga Yeesu wa Nazareeti. Niwe yaari omurooti wo obhunagya bhwo okukora no okugaamba embere wa Taatabhugya na abhaatu bhoosi. \v 20 Kyaamwe, abhakuru bha abhaseengeri na abhakaangati bheetu, bhakamutinira ekiina kubha yiitwe, niho bhakamwiita kumusaraba. \v 21 Na ewe niwe tumwiisigiiri kubha, aratutuurya etwe Abhiiziraeri. Okutuuma gayo goosi, reero ni rusiku rwa katatu kweema gaatuukiri. \p \v 22 “Hamwe na gayo, gati wa abhakari bhano bhaari bhe eweetu, bhakatutakya. Reero etabhoori zuri bhakagya kumbiihira, \v 23 bhakabhona omubhiri gutari muusi muyo, bhiiziri kutubhuurira kubha bhatuukiirwe na bhamaraika bhano bhabhabhuuriiri kubha Yeesu ni muhoru. \v 24 Na abhaandi bhano bhaari hamwe na neetwe, bhakagya mubhubhi bhakabhona niigo ego kyeego abhakari bharya bhaagaambiri, nawe Yeesu bhataamuruuzi.” \p \v 25 Yeesu akabhabhuurira, “Emwe bhageege bhano, kwaki mutakunagya kwiikirirya, kwaki ni bhakongʼu ego kwiikirirya gano gaagaambirwe na abharooti? \v 26 Ndora Masiya akeenderwa kuhitira enyaako yoosi yiyo, Taatabhugya aramukora aguungibhwe?” \v 27 Niho, akabhagarurira amangʼana goosi gano gakaamirwe iguru waaye, kweemera ebhitabhu bhya Musa, tee ebhitabhu bhyoosi bhya abharooti. \p \v 28 Na hano bhaari bhariisuka mumugye muyo, Yeesu akiikora kubha akyaageenderera no orugeendo. \v 29 Niho bhakamwiisasaama bhukongʼu, “Wiikare hamwe neetwe hano! Ndora ritubhiiri ne ekiirima kiiziri.” Niho, Yeesu akasikira yiika kwiikara nabho. \v 30 Na hano bhakiikara kubhyaakurya, Yeesu akagega omukaate, akagusabhira, akagubhega, akabhaha. \v 31 Hayohayo, bhakarimurwa ameeso gaabhu, bhakamumenyeekererya kubha ni Yeesu. Kyaamwe akabhabhuraku. \v 32 Bhakiibhuurira, “Hano twaari munzira, akatukeerenerya gano gaari mu Makaamo Amahoreeru, tutasaambarukiri bhukongʼu muziikoro zeetu?” \p \v 33 Bhakabhuuka kwiibhaga riyoriyo, bhakakyoora Yerusaremu. Eyo bhakabhabhona abheega bha Yeesu ikumi na wumwe bhiikumeenie hamwe na abhaandi. \v 34 Abheega bhakabhabhuurira, “Ni heene, Omukuru Yeesu aryookiri, amuhwaarukiiri Simooni.” \v 35 Niho bhakazweenia abharikyaabhu gano gabhatuukiiri munzira, bhakabhabhuurira kyeego bhaamumenyiri Yeesu hano yabhegiri omukaate. \s Yeesu arahwaarukira abhaanabheega bhaaye \r (Mataayo 28:16-20; Mariko 16:14-18; Yohana 20:19-23; Amahokya ga Abheega 1:6-8) \p \v 36 Hano abhaanabheega bha Yeesu bhayo bhaari bhakwiibhisirya iguru ya gayo, hasuuhwiigo Yeesu omweene akiimeerera gati waabhu. Akabhabhuurira, “Omureembe gubhe neemwe.” \v 37 Bhakiitakya, bhakoobhoha bhukongʼu, kwo okubha bhakiiseega kubha bharuuzi omusaambwa. \p \v 38 Kyaamwe, Yeesu akabhabhuurira, “Ndora muhoobhiri bhukongʼu, na kwaki mwiitiimaatiri muziikoro zyeenyu? \v 39 Muniisuunze amabhoko gaane na amaguru gaane, niho mumenye kubha neenye. Mungwaateku, mwiirorere abheene! Omusaambwa gutana minoku na gutana maguha, nawe, kyaabhurya mukuundora enye ninabhyo bhiyo.” \p \v 40 Kyaamwe, akabheerekya amabhoko gaaye na amaguru gaaye. \v 41 Abheega bhaaye, bhakazomererwa bhukongʼu eno bharuguuriri, nawe bhatiikiriirye gayo ni go obhuheene. Niho, Yeesu akabhabhuurya, “Mune ebhyaakurya bhyobhyoosi hano?” \v 42 Bhakamuha ekitinika kye eswe ekaru, \v 43 akakigega, akakirya embere waabhu. \p \v 44 Kyaamwe akabhabhuurira, “Gano nigo garya niabhabhuuriiri eriibhaga niari hamwe na neemwe, kubha garaakorwe gano goosi gakaamirwe iguru waane mumigiro gya Musa, na mubhitabhu bhya abharooti, na mukitabhu kya Zaburi.” \p \v 45 Hayo, Yeesu akabhasakirya no okubhagarurira kumenya Amakaamo Amahoreeru. \v 46 Akabhabhuurira, “Ekaamirwe kubha Masiya aranyaakibhwa no orusiku rwa katatu araryooka kurwa mubhaku. \v 47 Na abhaatu bha mubhyaaro bhyoosi, kweemera hano Yerusaremu, bhareegibhwa kuriina ryaaye kubha bhate ebhibhi bhyaabhu, niho bharaabhirwe. \v 48 Emwe neemwe abhamenyeekererya bha amangʼana gayo gaatuukiri. \p \v 49 “Murore! Ndabhareetera emwe Ekoro Muhoreeru kyeego Taata yabharageenie, kubha mwiikare mumugye guno tee Ekoro Muhoreeru yiize abhiizurirye obhunagya kurwa mwiisaaro.” \s Yeesu aragegwa kugya mwiisaaro \r (Mariko 16:19-20; Amahokya ga Abheega 1:9-11) \p \v 50 Kyaamwe, Yeesu akabhakaangata abhaanabheega bhaaye, haguhi no omugye gwa Betania. Hano bhaahikiri hayo, akagorora amabhoko gaaye iguru kwo okubhatweera ebhite. \v 51 Na hano yaari arabhatweera ebhite, niho ewe akabhatiga kwo okugegwa kugya mwiisaaro. \p \v 52 Hayo bhakamuseengera, kyaamwe bhakakyoora Yerusaremu, eno bhazomereerwe bhukongʼu. \v 53 Neebho bhakiikara mwiiseengerero, bhakabha bharamukumya Taatabhugya.