\id MAT - ZARAMO Bible Version \ide UTF-8 \h MATAYO \toc1 USENGA UNOGILE WA YESU KILISTO KAMBA VIWANDIKIGWE NA MATAYO \toc2 MATAYO \toc3 Mat. \mt2 USENGA UNOGILE WA YESU KILISTO KAMBA VIWANDIKIGWE NA \mt1 MATAYO \imt ULONGOZI \ip Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Matayo uwo usenga umwe kulawa m'vitabu vine va Lagano da Isambi visimulila ugima wa Yesu Kilisto. Vitabu vose vino vine vokemigwa, “Injili,” nhegulo yake “Usenga Unogile.” Vitabu vino vandikigwa na Matayo, Maluko, Luka, na Yohana mkipigiti Yesu viyeshile kudanganhika. Wasomi hawaditangile zua hasa Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Matayo viwandikigwe, ila vodahika kamba Usenga uno Unogile wandikigwa mkipigiti cha milao ya 60 songela kuvumbuka kwa Yesu Kilisto. Vivija hanhu hawandikwe Usenga uno Unogile hakutangigwa bule, ila wanhu bwando wozuza kamba wandikigwa muisi ya Islaeli na siku hata mdiwambo da Yelusalemu. \ip Usenga Uno Unogile wandikigwa na Matayo, yakalile muwila kodi kipigiti Yesu viyakalile hanamkema kuwa mwanahina wake. Vivija kakala yatangigwe mditwaga da Lawi. Matayo kakala imwe wa watumigwa longo dimwe na wabili wa Kilisto, na kakala yawandikile Wayahudi. Tugatanga gano kwavija kandika mbuli kulawa Mdilagano da Umwaka kubanza mianza 60. Matayo kalonda kulagusa kamba Yesu iyo Kilisto, Mkombola yasaguligwe na Mulungu, yakalile yahokoligwe. Vivija Matayo kandika mbuli bwando za Undewa wa Kuulanga. Wayahudi wagiza kamba Kilisto kowa mndewa wa isi yao. Ila Matayo kateganya ng'hani mkuwatenda sambiwatamanile hivo mkuusimulila Undewa wa Kuulanga uli muloho. \ip Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Matayo uwo usenga umwe kulawa m'vitabu vine va Lagano da Isambi ulongelela mbuli bwando kulawa Mdilagano da Umwaka. Avo wogalumba hamwe Malagano gano mabili. Vivija wasomi wona kamba Matayo kageza kuwinza vija vitabu vitano va mwanduso va Musa vandikigwe Mdilagano da Umwaka. Mafundo ga Yesu hakigongo (5—7) golinga na Mulungu viyamgwelele Musa Malagizo hakigongo (Ng'humb. 19:3—23:23). \iot Gali Mgati ya Ikitabu \io1 1. Matayo kosonga kwandika Usenga Unogile mkulonga mbuli za mvumbuka ya Yesu Kilisto na mwanduso wa sang'hano yake (\ior 1—4\ior*). \io1 2. Abaho, Matayo kosimulila sang'hano ya Yesu na mafundo gake bwando (\ior 5—25\ior*). \io1 3. Kimambukizo, Matayo kolongelela nziga ya sang'hano ya Yesu, muifa yake, na mzuso wake (\ior 26—28\ior*). \c 1 \s1 Wahenga wa Yesu Kilisto \r (Luk. 3:23-38) \p \v 1 Uno uwo msululu wa wahenga wa Yesu Kilisto, mwana wa Daudi, mwana wa Ablaham.\f + \fr 1:1 \fr*\ft Hano \ft*\fk mwana wa \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kulawa mulukolo lwa.\fqa*\f* \p \v 2 Ablaham kamulela Isaka, Isaka kamulela Yakobo, Yakobo kamulela Yuda na ndugu zake. \v 3 Yuda kamulela Pelesi na Zela, mamaao kakala Tamali, Pelesi kamulela Heziloni, Heziloni kamulela Alamu, \v 4 Alamu kamulela Aminadabu, Aminadabu kamulela Nashoni, Nashoni kamulela Salimoni, \v 5 Salimoni kamulela Boazi, mamaake kakala Lahabu, Boazi kamulela Obedi, mamaake kakala Lusi, Obedi kamulela Yese, \v 6 Yese kamulela Mndewa Daudi. \p Daudi kamulela Selemani na mtwanzi yakalile mwehe wa Ulia, \v 7 Selemani kamulela Lehoboamu, Lehoboamu kamulela Abiya, Abiya kamulela Asafu, \v 8 Asafu kamulela Yehoshafati, Yehoshafati kamulela Yolamu, Yolamu kamulela Uzia, \v 9 Uzia kamulela Yotamu, Yotamu kamulela Ahazi, Ahazi kamulela Hezekia, \v 10 Hezekia kamulela Manase, Manase kamulela Amoni, Amoni kamulela Yosia, \v 11 Yosia kamulela Yekonia na ndugu zake, kipigiti kija viwahamizigwe kuchola Babeli. \p \v 12 Kulawa kipigiti cha kuhamizigwa kuchola Babeli, Yekonia kamulela Shelitieli, Shelitieli kamulela Zelubabeli, \v 13 Zelubabeli kamulela Abiudi, Abiudi kamulela Eliakimu, Eliakimu kamulela Azoli, \v 14 Azoli kamulela Sadoki, Sadoki kamulela Akimu, Akimu kamulela Eliudi, \v 15 Eliudi kamulela Eliazali, Eliazali kamulela Matani, Matani kamulela Yakobo, \v 16 Yakobo kamulela Usufu, yakalile mbigalo wa Maliamu mamaake Yesu yakemigwe Kilisto. \v 17 Avo kukala na milelo longo dimwe na mine kulawa Ablaham mbaka Daudi, na milelo longo dimwe na mine kulawa Daudi mbaka kipigiti viwahamizigwe kuchola Babeli, na milelo longo dimwe na mine kulawa uhamizo wa kuchola Babeli mbaka mvumbuka ya Kilisto. \s1 Mvumbuka ya Yesu Kilisto \r (Luk. 2:1-7) \p \v 18 Vino vivo mvumbuka ya Yesu Kilisto viikalile. Mamaake, yakemigwe Maliamu, kakala mkasano wa Usufu, ila viwakalile hawanakala hamoja, kaiyona kana inda mkubitila mhiko za Loho wa Mulungu. \v 19 Kwavija Usufu, mkasano wake, kakala munhu yalibule uzenzeleganye, na halondile kumgela kinyala hameso ga wanhu, avo kagelegeza kumuleka kinyele. \v 20 Ila viyakalile yogelegeza gano, msenga wa Mndewa wa kuulanga kamulawila muna inzozi na kulonga, “Usufu, Mwana wa Daudi,\f + \fr 1:20 \fr*\ft Hano \ft*\fk mwana wa Daudi \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kolawa mulukolo lwa Mndewa Daudi.\fqa*\f* sambiudumbe kumsola Maliamu yawe mtwanzi wako. Kwavija kapata inda mkubitila mhiko za Loho wa Mulungu. \v 21 Kolela mwana mbigalo, na gweye komkema twaga jake Yesu, kwavija kowakombola wanhu zake kulawa m'vilozo vao.”\fig |alt="Angel appears in Joseph's dream" src="CN01634c.jpg" size="col" copy="Illustrations by David C. Cook © 1996 David C. Cook" ref="Mat. 1:20-21"\fig* \p \v 22 Gano gose galawilila giladi gavikile gaja gayalongile Mndewa kubitila muhokozi, \v 23 “Mhambe kopata inda na kolela mwana mbigalo, na twaga jake kokemigwa Imanueli.”\f + \fr 1:23 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt ISAYA 7:14\xt*.\f* Nhegulo yake “Mulungu ka hamoja na tweye.” \p \v 24 Usufu viyalamuke kulawa muutulo, katenda kamba msenga wa Mndewa wa kuulanga viyamulagize, avo kamsola mkasano wake Maliamu. \v 25 Ila hamkwenhukile mbaka viyamulelile mwana mbigalo. Na heyo kamkema twaga jake Yesu. \c 2 \s1 Wanhu Wali na Ilimu ya Nhondo Kulawa Haulawilo wa Zua \p \v 1 Yesu kavumbuka mkiwambo cha Betelehemu muisi ya Yudea, mkipigiti cha Mndewa Helode Mkulu. Na wanhu wali na ilimu ya nhondo kulawa haulawilo wa zua weza Yelusalemu, \v 2 wauza, “Kahalihi ayo yavumbuke giladi yawe mndewa wa Wayahudi? Kwavija tuyona nhondo yake haulawilo wa zua, avo twiza kumtambikila.” \p \v 3 Mndewa Helode viyahulike vino, kagaya ng'hani mmoyo, heyo hamoja na wanhu wose wa Yelusalemu. \v 4 Kawakema wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa, kawauza, “Halihi hondayaleligwe Kilisto?” \p \v 5 Wamwidika, “Mkiwambo cha Betelehemu muisi ya Yudea, kwavija vino vivo yandikigwe na muhokozi, \q1 \v 6 ‘Na gweye, Betelehemu, uli muisi ya Yuda, \q2 huli mdodo hagatigati ya watawala wa isi ya Yuda, \q1 kwavija kulawa kumwako kolawilila mtawala \q2 yondayawalongoze wanhu zangu wa Islaeli.’ ” \p \v 7 Abaho, Helode kawakema kinyele waja iwanhu wali na ilimu ya nhondo wamulongele kipigiti kija inhondo viyoneke. \v 8 Kawatuma wachole Betelehemu, yolonga, “Gendeni mkaziuzagize goya mbuli za mwana hiyo, na muhamona mnongele, giladi na nie nichole kumtambikila.” \p \v 9 Viwamambukize kumtegeleza mndewa, wachola, na ija inhondo iwakalile wayonile haulawilo wa dizua, iwalongola mbaka viimile hanhu hayakalile imwana. \v 10 Viwaiwene inhondo, wadeng'helela ng'hani. \v 11 Viwengile mng'anda, wamona imwana hamoja na mamaake Maliamu, wafugama mavindi na kumtambikila. Abaho, wafungula masanduku gao na kumgwelela nhunza za zahabu, ubane, na manemane. \p \v 12 Mulungu kawazuma mnzozi kamba sambiwambwelele Helode. Avo wabweleganya muisi yao mkubitila nzila iyagwe. \s1 Kukimbilila Misili \p \v 13 Viwacholile, msenga wa Mndewa wa kuulanga kamulawila Usufu mnzozi kalonga, “Lamuka, msole imwana na mamaake mkimbilile Misili. Kaleni hiko mbaka vondanikulongele, kwavija Helode kokwiza kumzahila imwana giladi yamkome.” \p \v 14 Avo Usufu kenuka, kamsola imwana na mamaake ikilo iija, kachola Misili, \v 15 ako kuyakalile mbaka Helode viyadanganhike. Giladi kamba gavikile gaja galongigwe na Mndewa kubitila muhokozi, “Nimkema Mwanangu kulawa Misili.” \s1 Wana Wadodo Wokomigwa \p \v 16 Helode viyawene kamba kavwiziligwa na iwanhu wali na ilimu ya nhondo, kagevuzika ng'hani. Kalagiza kamba wana wose wa kimbigalo wa kiwambo cha Betelehemu na ng'ambu zake zose, wali na milao mibili kwiza hasi wakomigwe, songela viyalongeligwe na waja iwanhu wali na ilimu ya nhondo mmbuli za ija inhondo kipigiti viilawilile. \p \v 17 Abaho, gavikila gaja galongigwe na muhokozi Yelemia, \q1 \v 18 “Dizwi dihulikwa ako Lama, \q2 kililo na giogio kulu. \q1 Laheli kowalilila wanage, \q2 halonda kuhembekezwa, \q2 kwavija wahaduhu.” \s1 Kubwela Kulawa Misili \p \v 19 Mndewa Helode viyadanganhike, msenga wa Mndewa wa kuulanga kamulawila Usufu mnzozi ako Misili \v 20 kalonga, “Lamuka, msole imwana na mamaake, uchole muisi ya Islaeli, kwavija wose walondile kumkoma imwana wadanganhika.” \v 21 Avo Usufu kenuka, kamsola imwana na mamaake, na kubwela muisi ya Islaeli. \p \v 22 Ila Usufu viyahulike kamba Alikelao iyo mtawala wa Yudea kasola hanhu ha tataake Mndewa Helode Mkulu, kadumba kuchola hiko. Na heyo viyazumigwe mnzozi, kanyelenhukila kuisi ya Galilaya. \v 23 Kachola, kakala mkiwambo kikemigwe Nazaleti, giladi gavikile gaja galongigwe na wahokozi, “Kokemigwa Mnazaleti.” \c 3 \s1 Yohana M'batiza Kowapetela Wanhu \r (Mlk. 1:1-8; Luk. 3:1-18; Yoh. 1:19-28) \p \v 1 Mazua higo Yohana M'batiza keza, yowapetela wanhu mkiwala cha Yudea, \v 2 kalonga, “Lekeni vilozo venu, kwavija Undewa wa Kuulanga ukwenhuka!” \v 3 Kwavija Yohana iyo yalongigwe na muhokozi Isaya, viyalongile, \q1 “Munhu kenula dizwi muluwala, yolonga, \q2 ‘Itandeni nzila ya Mndewa, \q2 Mgoloseleni nzila zake!’ ” \fig Yohana kowapetela wanhu.|alt="John The Baptist Preaching" src="JohnTheBaptistPreaching_WA03809.jpg" size="col" copy="Illustrations by Graham Wade © United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya." ref="3:1-3"\fig* \p \v 4 Yohana kavala guo ditendigwe na mijusu ya ngamia na lukumbulu lwa kwembe mchuno chake, na mandia gake gakala nzige na uki. \v 5 Wanhu kulawa Yelusalemu, kulawa muisi yose ya Yudea na ng'ambu zose za Mdibonde da Yolodani, wamcholela. \v 6 Wavilonga vilozo vao haulongozi wa wanhu, na heyo kawabatiza muna Ulwanda lwa Yolodani. \p \v 7 Yohana viyawawene Mafalisayo na Masadukayo bwando womwizila giladi wabatizigwe, kawalongela, “Mweye wana wa nyoka! Yalihi yawazumile kulukimbila lusango lwa Mulungu londalwize? \v 8 Tendeni mbuli zilagusa kamba muleka vilozo venu. \v 9 Sambimgelegeze kamba modaha kuikimbila nhaguso ya Mulungu mkulonga, ‘Ablaham iyo muhenga wetu.’ Nowalongela, Mulungu kodaha kusola mabwe gano na kumtendela lukolo Ablaham! \v 10 Nhemo ya hana gamasina ga imibiki, na kila m'biki uleka kulela mujo unogile wokanhigwa na kwasigwa muna umoto. \v 11 Nie nowabatiza mweye na mazi kulagusa kamba muleka vilozo venu, ila hachugu changu kokwiza yali na mhiko kubanza nie, nie silumbile hata kupapa ng'hwabasa zake. Heyo kowabatiza na Loho wa Mulungu na moto. \v 12 Heyo kana kia chake mmakono cha kubetela, giladi yaikunzanye ngano yake kukano na mikumvi yaisome na moto hauzimikaga.”\fig |alt="man winnowing grain" src="NT-06 Threshing.jpg" size="col" loc="Matthew 3:12" copy="Jonathan McDaniel" ref="Mat. 3:12"\fig* \s1 Kubatizigwa kwa Yesu \r (Mlk. 1:9-11; Luk. 3:21-22) \p \v 13 Abaho, Yesu keza kulawa Galilaya, kachola hana Ulwanda lwa Yolodani giladi yabatizigwe na Yohana. \v 14 Ila Yohana kageza kumgomesa, kalonga, “Nie nolondigwa kubatizigwa na gweye, na gweye kokwiza kumwangu?” \p \v 15 Ila Yesu kamwidika, “Leka iwe vino sambi, kwavija tulondigwa kutenda vino giladi kugavikiza gaja gose gayalagize Mulungu.” Avo Yohana katogola. \p \v 16 Bahaja Yesu viyabatizigwe, kalawa muna gamazi. Baho ulanga uvuguka, kamona Loho wa Mulungu yomuhumulukila yalingile kamba hua na kukala uchana yake. \v 17 Na dizwi kulawa kuulanga dilonga, “Ino iyo Mwanangu mnogelwa, ninogelwe nayo.” \c 4 \s1 Kugezigwa kwa Yesu \r (Mlk. 1:12-13; Luk. 4:1-13) \p \v 1 Abaho, Yesu kalongozwa na Loho wa Mulungu mbaka muluwala giladi yagezigwe na Mwenembago. \v 2 Viyamambukize funga ya mazua malongo mane ikilo na imisi, Yesu kona nzala. \v 3 Abaho, Mwenembago kamcholela kamgeza yomulongela, “Uhawa gweye iyo Mwana wa Mulungu, galongele mabwe gano gagaluke mikate.” \p \v 4 Ila Yesu kedika kalonga, “Yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, ‘Munhu hawa mgima sama ya mkate wiyeka, ila mkila mbuli ilawa mmulomo wa Mulungu.’ ”\f + \fr 4:4 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt NG'HUMBUKILA YA TOLATI 8:3\xt*.\f* \p \v 5 Abaho, Mwenembago kamsola Yesu mbaka Yelusalemu, Wambo Ding'alile, na kumwika hachana hana inhomboti ya Ing'anda ya Mulungu, \v 6 kamulongela, “Uhawa gweye iyo Mwana wa Mulungu, ibwanhe hasi, kwavija yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, \q1 ‘Mulungu kokulagizila wasenga zake wa kuulanga, \q2 wakudang'he mmakono gao, \q2 giladi mgulu wako sambiuikwale mdibwe.’ ”\f + \fr 4:6 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt ZABULI 91:11-12\xt*.\f* \p \v 7 Yesu kamwidika, “Vivija yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, ‘Sambiumgeze Mndewa Mulungu wako.’ ”\f + \fr 4:7 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt NG'HUMBUKILA YA TOLATI 6:16\xt*.\f* \p \v 8 Abaho, Mwenembago kamsola Yesu mbaka hana ikigongo kitali, kamulagusila ndewa zose za ulumwengu na yenzi zake. \v 9 Kamulongela, “Gano gose nokugwelela uhanifugamila mavindi na kunitambikila.” \p \v 10 Abaho, Yesu kamulongela, “Goboka, Mwenembago! Kwavija yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, ‘Mtambikile Mndewa Mulungu wako na umsang'hanikile heyo yeiyeka!’ ”\f + \fr 4:10 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt NG'HUMBUKILA YA TOLATI 6:13\xt*.\f* \p \v 11 Abaho, Mwenembago kamuleka, na wasenga wa Mulungu wa kuulanga weza na kumsang'hanikila. \s1 Yesu Kosonga Kuwapetela Wanhu ako Galilaya \r (Mlk. 1:14-15; Luk. 4:14-15) \p \v 12-13 Yesu viyahulike kamba Yohana kageligwa mkifungo, kachola kukiwambo cha Nazaleti muisi ya Galilaya. Kasegela Nazaleti, kachola kukala Kapenaumu, kiwambo kikalile behi na Dilamba da Galilaya, muisi za mitala ya Wazabuloni na Wanaftali, \v 14 giladi gavikile gaja galongigwe na muhokozi Isaya, \q1 \v 15 “Isi ya Zabuloni na isi ya Naftali, \q2 nzila ya kuchola m'bahali, mwambu uyagwe wa Ulwanda lwa Yolodani, \q2 Galilaya, isi ya Wamhazi! \q1 \v 16 Wanhu wokala mdiziza \q2 wona mulangaza mkulu. \q1 Na waja wose wokala muisi ya ziza da ifa, \q2 mulangaza uwamwemwesa.”\f + \fr 4:16 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt ISAYA 9:1-2\xt*.\f* \p \v 17 Songela kipigiti kija Yesu kasonga kuwapetela wanhu yolonga, “Lekeni vilozo venu, kwavija Undewa wa Kuulanga ukwenhuka!” \s1 Yesu Kowakema Waloa Somba Wane \r (Mlk. 1:16-20; Luk. 5:1-11) \p \v 18 Yesu viyakalile yotembela mumgwazo wa Idilamba da Galilaya, kawona wandugu wabili, Simoni yakemigwe Petulo na mdodo wake Endelea. Wakala wotanda nhando zao mdilamba, kwavija wakala waloa somba. \v 19 Yesu kawalongela, “Ng'holelezeni, na nie nowatenda muwe waloa wanhu.” \v 20 Bahaja wazileka nhando zao, wamkoleleza. \p \v 21 Viyacholile haulongozi kidogo, kawona wandugu wabili wayagwe, Yakobo na mdodo wake Yohana, wanage Zebedayo, wakalile muna ingalawa hamoja na tataao Zebedayo, wozigongomanya nhando zao. Yesu kawakema, \v 22 na baho waileka ingalawa na tataao, wamkoleleza. \s1 Yesu Kofundiza, Kowapetela Wanhu, na Kuwahonya Watamu \r (Luk. 6:17-19) \p \v 23 Yesu kachola kila hanhu m'viwambo va Galilaya, yofundiza muna zing'anda zao za nhambiko na kuupeta Usenga Unogile wa Undewa wa Mulungu, na kuwahonya wanhu wakalile na kila utamu na unyondenyonde. \v 24 Mbuli zake zenela muisi yose ya Silia. Wamgalila wanhu wose wakalile wokugula kila utamu, wakalile wokona vihile, wakalile na vinyamkela, wakalile na kisango, na wakalile waholole, na heyo kawahonya. \v 25 Dale kulu da wanhu dimkoleleza, wanhu kulawa Galilaya, kulawa kuviwambo longo dimwe vikemigwa Dekapoli, kulawa Yelusalemu, Yudea, na mwambu uyagwe wa Ulwanda lwa Yolodani. \c 5 \ms Yesu Kowapetela Wanhu Mkigongo \mr 5:1—7:29 \p \v 1 Yesu viyadiwene didale da wanhu, kakwela hakigongo, kakala hasi. Wanahina zake wamcholela, \v 2 na heyo kasonga kuwafundiza. \s1 Deng'ho da Kweli \r (Luk. 6:20-23) \q1 \v 3 “Wamota waja wakumbulu wa loho,\f + \fr 5:3 \fr*\fk Wakumbulu wa loho \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa wanhu wali na sulukila ya kuifundiza ng'hani mbuli za Mulungu.\fqa*\f* \q2 kwavija Undewa wa Kuulanga uli wao! \q1 \v 4 Wamota waja wose wali na giogio, \q2 kwavija wobwezigwa imioyo! \q1 \v 5 Wamota waja wali na mioyo iholile, \q2 kwavija woihala isi! \q1 \v 6 Wamota waja wose wali na nzala na ng'hilu ya kutenda ganogile, \q2 kwavija wokwigutizwa! \q1 \v 7 Wamota wali na bazi, \q2 kwavija wokonelwa bazi! \q1 \v 8 Wamota wali na mioyo ing'alile, \q2 kwavija womona Mulungu! \q1 \v 9 Wamota wagombelezi, \q2 kwavija wokemigwa wana wa Mulungu! \q1 \v 10 Wamota awo wogazigwa sama ya kutenda ganogile, \q2 kwavija Undewa wa Kuulanga uli wao! \p \v 11 “Mmota mweye haja wanhu wahawaliga, na kuwagaza, na kuwavwizila mbuli zose zihile sama yangu. \v 12 Deng'heleleni na kutoa ng'henze, kwavija nhunza yenu yowa ng'hulu kuulanga. Kwavija vino vivo wagazigwe wahokozi wawalongole. \s1 Munyu na Mulangaza \r (Mlk. 9:50; Luk. 14:34-35) \p \v 13 “Mweye iwo munyu wa isi. Ila munyu uhagiza kilandu chake, vodahikaze kuutenda unoge kabili? Haunoga mkinhu chochose, ila wokwasigwa hanze na kubojagwa na wanhu. \p \v 14 “Mweye iwo mulangaza wa ulumwengu mokoneka na wanhu wose, kamba viwodaha kuwona mulangaza wa wambo dizengigwe hakigongo. \v 15 Haduhu munhu yobwinha kiwenge na kukigubika na kinongo. Ila kokika uchana hakingolobweda, giladi kimmwemwesele kila munhu yali mng'anda. \v 16 Vivo na mweye, mulangaza wenu umwemwese haulongozi wa wanhu, giladi wone sang'hano zenu zinogile, na hewo wamuyenzi Tata wenu wa kuulanga. \s1 Mafundo ga Malagizo ga Musa \p \v 17 “Sambimgelegeze kamba niza kugatengula Malagizo ga Musa na mafundo ga wahokozi, ila kugavikiza. \v 18 Nowalongela ikweli, mbaka ulanga na isi vondavisegele,\f + \fr 5:18 \fr*\fk Mbaka ulanga na isi vondavisegele \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa mbaka ikimambukizo cha isi.\fqa*\f* haduhu hata helufi imwe ndodo kulawa Mmalagizo ga Musa yondaisegezigwe mbaka mbuli zose zivikile. \v 19 Avo, munhu yoyose yoleka kutenda ndagizi imwe ili ndodo, na kuwafundiza wanhu sambiwaitende, munhu iyo kokemigwa mdodo muna Undewa wa Kuulanga. Ila munhu yoyose yondayazitende ndagizi zino na kuzifundiza, munhu iyo kokemigwa mkulu muna Undewa wa Kuulanga. \v 20 Kwavija nowalongela, mbuli zenu zilibule uzenzeleganye zihaleka kuzibanza zija za Mafalisayo na wafundiza Malagizo ga Musa, hamdaha kwingila Muundewa wa Kuulanga. \s1 Fundo da Lusango \r (Luk. 12:57-59) \p \v 21 “Muhulika kamba wanhu wa umwaka viwalongeligwe, ‘Sambiukome, na yoyose yondayatende avo kotagusigwa.’ \v 22 Ila nie nowalongela, munhu yoyose yomonela lusango ndugu yake kotagusigwa, na munhu yoyose yomuliga ndugu yake kolondigwa yagaligwe Kukitala Kikulu cha Isi ya Wayahudi, na munhu yoyose yolonga, ‘Gweye kwa m'bozi’ ka mdihekaheka da kwingila hana umoto wa kuzimu. \v 23 Avo, kamba uhalonda kulava nhunza yako hana ikilingo cha kulavila nhosa, na kukumbukila kamba kuna mbuli na ndugu yako, \v 24 ileke nhunza yako haulongozi wa ikilingo cha kulavila nhosa, tanhu genda mkailumbe na ndugu yako, abaho, leka ubwele uilave nhunza yako. \p \v 25 “Ilumbe hima na munhu yokutagusa, kipigiti mng'hali mnzila mchola kukitala, giladi sambiyakugale ha mulamula, na mulamula yakugele mmakono ga wemilizi, na wemilizi wakugele mkifungo. \v 26 Nokulongela ikweli, hulawa himo mbaka ulihe deni jako jose. \s1 Fundo da Ugoni \p \v 27 “Muhulika kamba ilongwa, ‘Sambiutende ugoni.’ \v 28 Ila nie nowalongela, munhu yoyose yomulola mtwanzi mkumsulukila, kesha kutenda nayo ugoni mmoyo wake. \v 29 Avo kamba siso jako da ukulume dokutenda utende vilozo, ding'ole ujase kutali nagwe! Vinoga kumwako kwagiza kipindi kimwe cha lukuli lwako kubanza lukuli lwako lose lwasigwe kuzimu. \v 30 Na kamba mkono wako wa ukulume wokutenda utende vilozo, ukanhe uwase kutali nagwe! Vinoga kumwako kwagiza kipindi kimwe cha lukuli lwako kubanza lukuli lwako lose luchole kuzimu. \s1 Fundo da Nyasa \r (Mat. 19:9; Mlk. 10:11-12; Luk. 16:18) \p \v 31 “Vivija ilongigwa, ‘Munhu yoyose yomwasa mtwanzi wake, kolondigwa yamwandikile lupwilili lwa nyasa.’ \v 32 Ila nie nowalongela kamba, munhu yoyose yomwasa mtwanzi wake, ila tu sama ya kilamso cha ugoni, komtenda mtwanzi hiyo yawe mgoni, na munhu yoyose yomsola mtwanzi hiyo kotenda ugoni. \s1 Fundo da Kuiduila \p \v 33 “Vivija muhulika kamba wanhu wa umwaka viwalongeligwe, ‘Sambiuiduile uvwizi ila ugoge kiduilo chako chuuiduile ha Mndewa.’ \v 34 Ila nie nowalongela, sambimuiduile kabisa. Sambimuiduilile ulanga, kwavija kicho kigoda cha undewa cha Mulungu, \v 35 ama sambimuiduilile isi, kwavija kicho kigoda chake cha kwikila magulu gake, ama sambimuiduilile Yelusalemu, kwavija dijo wambo da Mndewa Mkulu. \v 36 Vivija sambiuiduilile pala jako, kwavija hudaha kutenda hata luvili lwako lumwe kuwa luzelu ama lutitu. \v 37 Mbuli zenu ziwe ‘Ona’ kamba ihawa ‘Ona’ ama ‘Sio’ kamba ihawa ‘Sio.’ Chochose chondakibanze mbuli zino cholawa ha Mwenembago. \s1 Fundo da Kuibwelezela \r (Luk. 6:29-30) \p \v 38 “Muhulika ilongigwa kamba, ‘Siso kwa siso, na zino kwa zino.’ \v 39 Ila nie nowalongela, sambium'bwelezele mtenda gehile. Munhu yahakutoa kanza da ukulume, muhindusile na diyagwe. \v 40 Na munhu yahakugala kukitala na kukusolela shati jako, vivija mulekele na koti jako. \v 41 Kamba munhu yahakushulutiza umpapile bahasha yake kilometa imwe, mpapile kilometa mbili. \v 42 Munhu yondayakupule, mgwelele, na munhu yoyose yolonda umkalizi, sambiumuhindukile kisogo. \s1 Kuwanogela Wadumuka \r (Luk. 6:27-28, 32-36) \p \v 43 “Muhulika kamba ilongigwa, ‘Mnogele munhu wa habehi nagwe, na umwihile mdumuka wako.’ \v 44 Ila nie nowalongela, wanogele wadumuka zako na muwatambikile waja wose wowagaza, \v 45 giladi muwe wana wa Tata wenu wa kuulanga. Heyo yowamwemwesela zua jake wanhu wehile na wanogile, na yowatoela mvula wazenzeleganye na wanhu walibule uzenzeleganye. \v 46 Ihawa mowanogela wanhu wose waja wowonogela mweye, mopata nhunza yaki? Kwavija hata wawila kodi wotenda vivo! \v 47 Na kamba mowalamsa ndugu zenu weiyeka, kinhu chaki kikulu kimtenda kubanza wayagwe? Hata Wamhazi wotenda vivo! \v 48 Avo, sambimuhungule hanhu kamba Tata wenu wa kuulanga viyalekile kuhungula hanhu! \c 6 \s1 Fundo da Kuweng'ha Wakumbulu \p \v 1 “Iteganyeni, sambimtende mbuli zenu zinogile haulongozi wa wanhu giladi mwoneke na hewo, kwavija muhatenda hivo ham'bokela nhunza kulawa ha Tata wenu wa kuulanga. \p \v 2 “Uhamwing'ha mkumbulu, sambiumulongele munhu yoyose mkutoa mhalati, kamba viwotenda videlenya muna zing'anda za nhambiko na mzinzila, giladi watogoligwe na wanhu. Nowalongela ikweli, wanhu hiwo wesha kubokela nhunza yao. \v 3 Ila uhamwing'ha mkumbulu, hata mkono wako wa ukumoso sambiuvitange kitendigwa na mkono wako wa ukulume,\f + \fr 6:3 \fr*\fk Mkono wako wa ukumoso sambiuvitange kitendigwa na mkono wako wa ukulume \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kija chuutenda sambikitangigwe na hata na ndugu yako ama mbwigaako yali habehi nagwe.\fqa*\f* \v 4 avo nhunza yako yowa mkifiso. Abaho, Tataako, yolola kija kitendeke mkifiso, kokugwelela nhunza. \s1 Fundo da Kutambika \r (Luk. 11:2-4) \p \v 5 “Muhatambika, sambimuwe kamba videlenya! Kwavija hewo wonogelwa kutambika kuno wemile wima muna zing'anda za nhambiko na mzinzilamhanda, giladi woneke na wanhu. Nowalongela ikweli, wesha kubokela nhunza yao. \v 6 Ila uhatambika, ingila mdigati jako, hinda ulwivi, na tambika ha Tataako yali mkifiso. Abaho, Tataako, yolola kija kitendeke mkifiso, kokugwelela nhunza. \p \v 7 “Muhatambika, sambimulonge mbuli bwando zilibule nhegulo ha Mulungu, kamba viwotenda Wamhazi, kwavija wogelegeza kamba wohulikwa sama ya mbuli zao kuwa bwando. \v 8 Sambimuilinge nao, kwavija Tata wenu kovitanga chumulonda hata mng'hali hamunampula. \v 9 Avo tambikeni kamba vino, \q1 ‘Tata wetu wa kuulanga, \q2 twaga jako diyenzigwe, \q2 \v 10 Undewa wako wize, \q2 chuulonda kitendeke muisi kamba viili kuulanga. \q2 \v 11 Utugwelele mandia getu ga kila zua. \q2 \v 12 Vigele kumgongo vilozo vetu, \q2 kamba tweye vituwagela kumgongo wanhu watutendile mbuli zihile. \q2 \v 13 Sambiutugele mkugezigwa, \q2 ila utukombole kulawa ha Mwenembago. \q2 Kwavija Undewa, na mhiko, na yenzi vako gweye gunge na gunge. Amina.’\f + \fr 6:13 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule \ft*\fk Kwavija Undewa, na mhiko, na yenzi vako gweye gunge na gunge. Amina. \fk*\f* \p \v 14 “Kwavija kamba muhawagela kumgongo wanhu wawatendile mbuli zihile, vivija na Tata wenu wa kuulanga kovigela kumgongo vilozo venu. \v 15 Ila kamba hamuwagela kumgongo wanhu wawatendile mbuli zihile, vivija na Tata wenu wa kuulanga havigela kumgongo vilozo venu. \s1 Fundo da Kufunga \p \v 16 “Muhafunga, sambimnyunguale kamba viwotenda videlenya, kwavija wosinalika giladi watogolwe na wanhu kamba wafunga. Nowalongela ikweli, wesha kubokela nhunza yao. \v 17 Uhafunga, suluza kihanga chako abaho bakaza mavuta pala jako, \v 18 giladi wanhu sambiwavitange kamba kufunga. Ila Tataako yoleka koneka, kovitanga. Na Tataako, yolola kija kitendeke mkifiso, kokugwelela nhunza. \s1 Kwika Ngama Kuulanga \r (Luk. 12:33-34) \p \v 19 “Sambimwiikile ngama muisi, aho hana ivimhungu na ng'hangaga hondawabanange, na wabavi wobena wokwingila na kwiba. \v 20 Ila ikeni ngama kuulanga, kulibule vimhungu na ng'hangaga wondawabanange, na wabavi hawabena na kwingila na kwiba. \v 21 Kwavija hanhu haili ngama yako, vivija na moyo wako baho hondaukale. \s1 Kiwenge cha Lukuli \r (Luk. 11:34-36) \p \v 22 “Siso dijo kiwenge cha lukuli. Ihawa siso jako gima, lukuli lwako lose lomema mulangaza. \v 23 Ila siso jako dihabanangika, lukuli lwako lose lomema ziza.\f + \fr 6:23 \fr*\ft Hano \ft*\fk ziza \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kuleka kuvimanya.\fqa*\f* Na kamba mulangaza uli mgati yako wowa ziza, avo ziza hijo dowa kulu! \s1 Mulungu na Mali \r (Luk. 16:13; 12:22-31) \p \v 24 “Haduhu munhu yodaha kuwasang'hanikila wandewa wabili, kwavija komwihila imwe na kumnogela iyagwe, ama komnanahila imwe na kum'beza iyagwe. Hudaha kumsang'hanikila Mulungu kuno usang'hanikila mali. \p \v 25 “Avo nowalongela, sambimuigazile ugima wenu, kamba mje choni ama mung'we choni, ama ng'huli zenu, kamba m'vale choni. Ugima hauzamile kubanza mandia? Na lukuli haluzamile kubanza vivalo? \v 26 Waloleni ndege wa kuulanga, hawahanda, hawahuna, na hawakunzanya mmakano, na Tata wenu wa kuulanga kowagwelela mandia. Avo, mweye mzama ng'hani kubanza ndege. \v 27 Yalihi mmwanza wenu mkuigaza yodaha kuiyongezela saa dimwe da ugima wake? \p \v 28 “Habali muigazila vivalo? Loleni malua ga kumgunda vigokula, hagasang'hana ama kuitendela vivalo. \v 29 Nowalongela kamba hata Selemani na yenzi yake yose havazigwe vinogile kamba dimwe da malua gano. \v 30 Ihawa kamba Mulungu kodivaza jani da kumgunda, dija lelo dabaho na mayo dokwasigwa muna umoto, vino heyo haleka kuwavaza vinogile mweye wanhu muli na nhamanila ndodo? \p \v 31 “Avo sambimuigaze mkulonga, ‘Toja choni?’ ama ‘Tong'wa choni?’ ama ‘Tovala choni?’ \v 32 Kwavija Wamhazi wovizahila vinhu vino vose, na Tata wenu wa kuulanga kovitanga kamba movilonda vinhu vino vose. \v 33 Ila uzahileni tanhu Undewa wa Mulungu na ndagizi zake, na vinhu vino vose mogweleligwa. \v 34 Avo sambimuigazile mayo, kwavija mayo yowa na migayo yake yenyego. Mgayo wa zua dimwe wotosha kwa zua dimwe.” \c 7 \s1 Kuwatagusa Wayagwe \r (Luk. 6:37-38, 41-42) \p \v 1 “Sambimuwataguse wayagwe, na Mulungu hawatagusa mweye, \v 2 kwavija kamba vimuwatagusa wayagwe, vivo na Mulungu vondayawataguse mweye, na mhima iija yondamuwapimile wayagwe, iyo mhima yondampimilwe mweye. \v 3 Habali ukilola kikupi msiso da ndugu yako, na huchona kibanzi kili msiso jako mwenyego? \v 4 Kodaha vilihi kumulongela ndugu yako, ‘Beta nikulave kikupi mdisiso jako,’ kuno gweye kuna kibanzi mdisiso jako? \v 5 Gweye kidelenya! Songa tanhu kulava kibanzi msiso jako mwenyego, giladi udahe kulola goya, abaho, leka ulave kikupi msiso da ndugu yako. \p \v 6 “Sambimuwagwelele umbwa vinhu ving'alile, kamba muhatenda avo, wowahindukila na kuwadega, na sambimuwasile mitumbi lulu zenu, kamba muhatenda avo, wozibojaga. \s1 Pula, Zahila, Toa Hodi \r (Luk. 11:9-13) \p \v 7 “Puleni, mogweleligwa. Zahileni, movumbula. Toeni hodi, movugulilwa. \v 8 Kwavija yoyose yopula kogweleligwa, na yoyose yozahila kovumbula, na yoyose yotoa hodi kovugulilwa. \v 9 Ama yalihi mmwanza wenu, kamba mwanage yahampula mkate, komgwelela dibwe? \v 10 Ama yahampula somba, komgwelela nyoka? \v 11 Ihawa mweye mtenda mbuli zihile, movitanga kuwagwelela wanenu vinhu vinogile, avo, Tata wenu wa kuulanga kabanza ng'hani kuwagwelela vinhu vinogile waja wose wompula! \p \v 12 “Avo, chochose chumulonda mtendeligwe na wanhu, na mweye muwatendele vivo, kwavija gano gago mafundo ga Malagizo ga Musa na wahokozi. \s1 Lwivi Lusisili \r (Luk. 13:24) \p \v 13 “Ingileni mkubitila lwivi lusisili, kwavija lwivi lugazi na zila gazi dilongoza kuubananzi, na wondawengile kubitila zila hijo wowa bwando. \v 14 Ila lwivi lusisili na inzila yakibabani ilongoza kuugima, na wanhu wondawayone wowa wadodo. \s1 M'biki na Mujo Wake \r (Luk. 6:43-44) \p \v 15 “Iteganyeni na wahokozi wa uvwizi, womwizileni kunze walingile kamba ng'hondolo, ila mgati mbwizi wodumbiza. \v 16 Mowatambula kubitila sang'hano zao. Vino wanhu wobawa zabibu muna imizomola, ama tini muna imingemba? \v 17 Avo, m'biki unogile wolela mujo unogile, ila m'biki wihile wolela mujo wihile. \v 18 M'biki unogile haudaha kulela mujo wihile, na m'biki wihile haudaha kulela mujo unogile. \v 19 Na m'biki wowose uleka kulela mujo unogile wokanhigwa na kwasigwa muna umoto. \v 20 Avo, mowatambula kubitila sang'hano zao. \s1 Siwatangile Mweye \r (Luk. 13:25-27) \p \v 21 “Sio kila munhu yonikema, ‘Mndewa, Mndewa’ yondayengile muna Uundewa wa Kuulanga, ila heyo yogatenda gaja goyolonda Tataangu wa kuulanga. \v 22 Mdizua da nhaguso wanhu bwando wonilongela, ‘Mndewa, Mndewa! Hatuhokole mditwaga jako, na mditwaga jako tuwinga vinyamkela, na kutenda mizonza bwando?’ \v 23 Abaho, nowalongela, ‘Siwatangile mweye. Segeleni hamwangu, mweye watenda gehile!’ \s1 Wazenga Ng'anda Wabili \r (Luk. 6:47-49) \p \v 24 “Avo munhu yoyose yohulika mbuli zangu na kuzisang'hana kolinga na munhu yali na nzewele yozenga ng'anda yake uchana ya dibwe. \v 25 Mvula itoa, nyanda zitula, na beho dibuma na kuitoa ng'anda hiyo, ila haitulike, kwavija msingi wake uzengigwa mdidibwe. \p \v 26 “Ila munhu yoyose yohulika mbuli zangu na kuleka kuzisang'hana kolinga na munhu m'bozi yozenga ng'anda yake mmisenga. \v 27 Mvula itoa, nyanda zitula, na beho dibuma na kuitoa ng'anda hiyo, nayo itulika, na nhulika yake ikala ihile ng'hani!” \s1 Udaho wa Yesu \p \v 28 Yesu viyamambukize kulonga gano, didale da wanhu dikanganya mafundo gake, \v 29 kwavija hafundize kamba wafundiza zao wa Malagizo ga Musa, ila kafundiza kamba munhu yali na udaho. \c 8 \s1 Yesu Komuhonya Munhu Yali na Dikulu \r (Mlk. 1:40-45; Luk. 5:12-16) \p \v 1 Yesu viyahumuluke kulawa mkigongo, madale makulu ga wanhu gamkoleleza. \v 2 Na munhu yakalile na dikulu kamwizila na kamfugamila mavindi, kalonga, “Mndewa, uhalonda, kodaha kunihonya.” \p \v 3 Yesu kagolosa mkono wake, kamkwasa, kamulongela, “Nolonda, uhonyigwe!” Bahaja kahonyigwa utamu wake. \v 4 Abaho, Yesu kamulongela, “Tegeleza, sambiumulongele munhu, ila genda ukailaguse ha mkulu wa nhambiko, abaho ukalave nhosa kamba viyalagize Musa, giladi wanhu wose watogole kamba kuhona.” \s1 Yesu Komuhonya Mtumigwa wa Mkulu wa Asikali Mia wa Loma \r (Luk. 7:1-10) \p \v 5 Yesu viyengile Kapenaumu, mkulu wa asikali mia wa Loma kamwizila, kamuyalalila \v 6 na kulonga, “Mndewa, mtumigwa wangu katambalala ukae, kaholola, mtamu ng'hani.” \fig Mkulu wa Asikali Mia wa Loma|alt="centurion" src="NT-08 Centurion.jpg" size="col" loc="Matthew 8:5-8" copy="Jonathan McDaniel" ref="Mat. 8:5"\fig* \p \v 7 Yesu kamulongela, “Nokwiza kumuhonya.” \p \v 8 Ija imkulu wa asikali mia wa Loma kamwidika, “Mndewa, nie silumbile gweye wingile mng'anda yangu, ila longa mbuli tu, na mtumigwa wangu kohona. \v 9 Kwavija nie mwenyego na munhu nikigwe hasi ya udaho, nna asikali hasi yangu. Nomulongela imwe, ‘Genda!’ na heyo kochola, na nomulongela iyagwe, ‘Izo!’ na heyo kokwiza. Na nomulongela mtumigwa wangu, ‘Tenda vino!’ na heyo kotenda.” \p \v 10 Yesu viyahulike vino, kakanganya na kuwalongela waja wakalile womkoleleza, “Nowalongela ikweli, sinamona munhu yoyose muisi ya Islaeli yali na nhamanila ng'hulu kamba ino. \v 11 Nowalongela kamba wanhu bwando wokwiza kulawa haulawilo wa zua na hauswelo wa zua\f + \fr 8:11 \fr*\fk Wanhu bwando wokwiza kulawa haulawilo wa zua na hauswelo wa zua \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa Wamhazi bwando wokwiza kulawa kila hanhu muulumwengu wose.\fqa*\f* na wokala hana ulusona hamoja na Ablaham, Isaka, na Yakobo Muundewa wa Kuulanga. \v 12 Ila Wana wa Undewa\f + \fr 8:12 \fr*\fk Wana wa Undewa \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa Wayahudi.\fqa*\f* wokwasigwa hanze mdiziza, ako kondawalile na kugegedula meno.” \v 13 Abaho, Yesu kalonga na ija imkulu wa asikali mia wa Loma, “Genda, yotendeka kamba vija vuutamanile.” \p Na kipigiti kikija mtumigwa wake kahona. \s1 Yesu Kowahonya Wanhu Bwando \r (Mlk. 1:29-34; Luk. 4:38-41) \p \v 14 Yesu viyavikile hakae ha Petulo, kam'vika mama mkwe yake Petulo kawasa mulusazi mtamu wa homa. \v 15 Kamkwasa mkono wake, na homa imulawa, abaho kenuka na kusonga kumsang'hanikila. \p \v 16 Viivikile ichungulo, wamgalila wanhu bwando wakalile na vinyamkela, na heyo kawawinga ivinyamkela mkuwakomhokela, na kawahonya wanhu wose wakalile watamu. \v 17 Giladi gavikile gaja galongigwe na muhokozi Isaya, “Heyo mwenyego kausola unyondenyonde wetu na kavipapa vitamu vetu.” \s1 Wanhu Wolonda Kumkoleleza Yesu \r (Luk. 9:57-62) \p \v 18 Yesu viyadiwene didale da wanhu domzunguluka, kawalagiza wanahina zake wachole mwambu uyagwe wa dilamba. \v 19 Mfundiza Malagizo ga Musa kamcholela, kamulongela, “Mkulufunzi, nokuwinza kokose kuuchola.” \p \v 20 Yesu kamulongela, “Mbwizi wana mhango, na ndege wa kuulanga wana mvulu, ila nie, Mwana wa Munhu, kabule hanhu ha kutambalika pala jake.” \p \v 21 Mwanahina iyagwe kamulongela, “Mndewa, nileke tanhu nyhole hazike tataangu.” \p \v 22 Yesu kamulongela, “Ng'hweleleza nie, waleke wadanganhike wazike wadanganhike wayao.”\f + \fr 8:22 \fr*\ft Yesu hano kakala yowalonga wanhu wadanganhike muloho.\ft*\f* \s1 Yesu Kodikomhokela Beho Mdilamba \r (Mlk. 4:35-41; Luk. 8:22-25) \p \v 23 Abaho, Yesu kakwela muingalawa hamoja na wanahina zake. \v 24 Bahaja dilawila kukuzumbi kulu mdilamba, avo mawimbi gaimemeza mazi ingalawa. Ila Yesu kakala yawasile. \v 25 Wanahina zake wamcholela wamulamusa, walonga, “Mndewa, tukombole! Todanganhika!” \p \v 26 Yesu kawedika, “Mweye wanhu muli na nhamanila ndodo, habali mkona bwembwe?” Abaho, kenuka na kudikomhokela dibeho na gamawimbi, na kukala hapozike. \p \v 27 Wanahina zake wakanganya, walonga, “Ino iyo munhu wa vilihi? Hata beho na mawimbi vomuhulika!” \s1 Yesu Kowahonya Wanhu Wabili Wali na Vinyamkela \r (Mlk. 5:1-20; Luk. 8:26-39) \p \v 28 Yesu viyavikile mwambu uyagwe wa idilamba hana iisi ya Gadala, kaiting'hana na wanhu wabili wali na vinyamkela wakalile wolawa mmapanga. Wakala wodumbiza ng'hani mbaka hakukalile na munhu yadahile kubita nzila iyo. \v 29 Waguta nyangi, walonga, “Kotulonda choni, Mwana wa Mulungu? Kwiza kutugaza kipigiti king'hali hakinavika?”\f + \fr 8:29 \fr*\fk Kipigiti king'hali hakinavika \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kipigiti cha ikimambukizo cha ulumwengu Mulungu kuwatagusa wanhu wali muisi.\fqa*\f* \p \v 30 Behi na aho kukala na dale kulu da mitumbi wodila. \v 31 Vinyamkela wamuyalalila Yesu, walonga, “Uhatuwinga, tuleke tuchole tukengile mdidale dija da mitumbi.” \p \v 32 Yesu kawalongela, “Gendeni!” Avo walawa, wachola kuwengila mitumbi. Baho dale jose da imitumbi dihumulukila kubonde mdigema, dingila mdilamba na kudanganhika mmazi. \p \v 33 Waja iwanhu wakalile wowachunga imitumbi wakimbila, wachola hana ikiwambo na kuwalongela wanhu mbuli zose, hamoja na gaja gawalawilile waja wanhu wakalile na vinyamkela. \v 34 Avo, wanhu wose wa ikiwambo kija walawa, wamcholela Yesu, na viwamuwene, wamuyalalila yahalawe muisi yao. \c 9 \s1 Yesu Komuhonya Munhu Yaholole \r (Mlk. 2:1-12; Luk. 5:17-26) \p \v 1 Yesu kakwela muingalawa, kaloka na kuvika mkiwambo chake. \v 2 Wanhu wayagwe wamgalila munhu yaholole, yatambalale mulusazi. Yesu viyaiwene nhamanila yao, kamulongela ija imunhu yaholole, “Gangamala, mwanangu! Vilozo vako vigeligwa kumgongo.” \p \v 3 Abaho, wafundiza Malagizo ga Musa wakalile baho wailongela wenyego kwa wenyego, “Munhu ino kofukula!” \p \v 4 Yesu kavitanga vija viwakalile wogelegeza, kalonga, “Habali mgelegeza vihile mmioyo yenu? \v 5 Dilihi dibuhile ng'hani, kulonga, ‘Vilozo vako vigeligwa kumgongo,’ ama kulonga, ‘Ima wima utembele?’ \v 6 Nolonda m'vitange kamba, nie, Mwana wa Munhu, nna udaho wa kuvigela kumgongo vilozo va wanhu muisi.” Abaho, kamulongela ija imunhu yaholole, “Ima wima, papa lusazi lwako, uchole ukae yako!” \p \v 7 Ija imunhu kema wima, na kuchola ukae. \v 8 Wanhu viwonile gano, wakanganya na kudumba, na kumuyenzi Mulungu yawagwelele wanhu udaho kamba uja. \s1 Yesu Komkema Matayo \r (Mlk. 2:13-17; Luk. 5:27-32) \p \v 9 Yesu viyakalile yochola kulawa haja, kamona munhu yokemigwa Matayo yakalile muna ing'anda yake ya kulihila kodi, na heyo kamulongela, “Ng'holeleza.” \p Matayo kenuka, kamkoleleza. \p \v 10 Yesu na wanahina zake wakala woja mandia ga ichungulo hakae ya Matayo. Wawila kodi bwando na wene vilozo wayagwe weza na kuja hamoja na hewo. \v 11 Mafalisayo viwonile gano, wawauza wanahina zake, “Habali mkulufunzi wenu yoja na wawila kodi na wene vilozo wayagwe?” \p \v 12 Yesu viyahulike vino, kalonga, “Wanhu wagima hawamulonda mganga, ila waja wali watamu wawo womulonda. \v 13 Gendeni mkaifundize nhegulo ya ulonzi uno, ‘Nolonda bazi na sio nhosa.’\f + \fr 9:13 \fr*\fk Nolonda bazi na sio nhosa \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa Sambimunigwelele nie nhosa, ila nolonda muwonele bazi wanhu wayagwe.\fqa*\f* Kwavija sizile kuwakema wanhu walibule vilozo, ila wanhu wali na vilozo.” \s1 Mbuza ya Kufunga \r (Mlk. 2:18-22; Luk. 5:33-39) \p \v 14 Abaho, wanahina wa Yohana M'batiza wamcholela Yesu, wamuuza, “Habali tweye na Mafalisayo tofunga, ila wanahina zako hawafunga?” \p \v 15 Yesu kawedika, “Wahenza wa mulawilamhambe wodaha vilihi kulila kipigiti viwali hamoja na heyo? Ila kipigiti chokwiza, mulawilamhambe vondayasegezigwe kulawa kumwao, leka na hewo wafunge. \p \v 16 “Haduhu munhu yogela kidanga cha kivalo cha sambi muna ikivalo cha umwaka, kwavija ikidanga choikunza na kuchongeza ikizonzo cha ikivalo cha umwaka. \v 17 Na wanhu hawagela divai ya sambi muna ivibuyu vitendigwe na kwembe va umwaka. Kamba wahatenda avo, ivibuyu vitendigwe na kwembe votulika, na idivai yokwitika, na ivibuyu vitendigwe na kwembe vobanangika. Ila divai ya sambi yogeligwa muna ivibuyu vitendigwe na kwembe va sambi, na vose vowa vigima.” \s1 Mndele wa Mkulu na Mtwanzi Yakwasile Valo da Yesu \r (Mlk. 5:21-43; Luk. 8:40-56) \p \v 18 Yesu viyakalile yolonga vino, mkulu imwe wa ng'anda ya nhambiko kamcholela, kamfugamila mavindi, kamulongela, “Mndele wangu sambisambi kadanganhika, ila izo umwikile mkono wako na heyo kowa mgima.” \p \v 19 Avo Yesu hamoja na wanahina zake, wenuka, wamkoleleza. \p \v 20 Baho mtwanzi yakalile na utamu wa kutumika mkipigiti cha milao longo dimwe na mibili kamwizila Yesu kukisogo, abaho, kalukwasa lugigo lwa kivalo chake. \v 21 Kwavija kakala yoilongela mwenyego, “Ihawa nihagoga tu valo jake, nohona.” \p \v 22 Yesu kahinduka kamona, kamulongela, “Mndele, gangamala! Nhamanila yako ikuhonya.” Kipigiti kikija mtwanzi ija kahona. \p \v 23 Yesu viyavikile hakae ya ija imkulu wa ng'anda ya nhambiko, na viyawawene wotoa mhalati,\f + \fr 9:23 \fr*\ft Kutoa mhalati ikala nzoela ya Wayahudi kipigiti munhu yahadanganhika.\ft*\f* na wanhu bwando wolila ng'hani, \v 24 kalonga, “Segeleni! Mndele ino hadanganhike, ila kawasa!” Abaho, wanhu wose wamseka. \v 25 Didale da wanhu vidilavigwe kunze, Yesu kengila mng'anda, kamgoga mkono ija imndele, na heyo kenuka. \fig Yesu komzusa mndele wa mkulu wa ng'anda ya nhambiko.|alt="Jesus healing Jairus daughter" src="JesusHealingJairus'Daughter_WA03826.jpg" size="col" copy="Illustrations by Graham Wade © United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya." ref="9:25"\fig* \v 26 Mbuli zino zenela hanhu hose muisi ija. \s1 Yesu Kowahonya Vimbugumbugu Wabili \p \v 27 Yesu viyakalile yochola kulawa haja, vimbugumbugu wabili wamkweleleza, woguta nyangi, “Tonele bazi, Mwana wa Daudi!”\f + \fr 9:27 \fr*\ft Hano \ft*\fk mwana wa Daudi \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kolawa mulukolo lwa Mndewa Daudi.\fqa*\f* \p \v 28 Yesu viyengile mng'anda, waja vimbugumbugu wamcholela, na Yesu kawauza, “Motogola kamba nie nodaha kuwahonya mweye?” \p Wedika, “Ona, Mndewa!” \p \v 29 Abaho, kagakwasa meso gao, kalonga, “Mtendeligwe kamba vija vumtamanila!” \v 30 Na meso gao gagubuligwa. Yesu kawazuma ng'hani, kawalongela, “Sambimmulongele munhu yoyose mbuli ino!” \p \v 31 Ila hewo wachola na kubwililisa mbuli za Yesu kila hanhu muisi ija. \s1 Yesu Komuhonya Munhu Bubui \p \v 32 Wanhu viwakalile wosegela, wamgalila munhu yakalile bubui yali na kinyamkela. \v 33 Kinyamkela viyawingigwe, ija imunhu kasonga kulonga, na wanhu wose wakanganya, walonga, “Hatunachona kinhu kamba kino muisi ya Islaeli!” \p \v 34 Ila Mafalisayo walonga, “Kowinga vinyamkela na mhiko za mkulu wa vinyamkela.” \s1 Yesu Kowonela Bazi Wanhu \p \v 35 Yesu kachola mmiwambo na m'viwambo vose, yofundiza mzing'anda zao za nhambiko, youpeta Usenga Unogile wa Undewa wa Mulungu, na kuhonya kila utamu na unyondenyonde. \v 36 Viyadiwene didale da wanhu, kawonela bazi, kwavija wakala wogaya na wabule munhu wa kuwataza, kamba ng'hondolo walibule mchunga. \v 37 Abaho, kawalongela wanahina zake, “Va kuhuna vimema ila wahunaji wadodo.” \v 38 Avo mpuleni mwene mgunda, yawagale wahunaji wahune vakuja vake. \c 10 \s1 Watumigwa wa Kilisto Longo Dimwe na Wabili \r (Mlk. 3:13-19; Luk. 6:12-16) \p \v 1 Yesu kawakema wanahina zake longo dimwe na wabili na kuwagwelela udaho wa kuwinga vinyamkela na kuhonya kila utamu na unyondenyonde. \v 2 Gano gago matwaga ga watumigwa wa Kilisto longo dimwe na wabili, wa mwanduso Simoni, yakalile yokemigwa Petulo, na ndugu yake Endelea, Yakobo na ndugu yake Yohana wanage Zebedayo, \v 3 Filipo na Batolomayo, Tomaso na Matayo muwila kodi, Yakobo mwanage Alufayo, Tadayo, \v 4 Simoni, yakalile yokemigwa Mgombeleza Isi ya Islaeli, na Yuda Isikalioti, yamuhonzile Yesu. \s1 Yesu Kowalagiza Wanahina Longo Dimwe na Wabili \r (Mlk. 6:7-13; Luk. 9:1-6) \p \v 5 Yesu kawalagiza wano longo dimwe na wabili, kawalongela, “Sambimchole muisi ya Wamhazi ama kwingila mkiwambo cha Wasamalia, \v 6 ila gendeni ha ng'hondolo wapotele, awo wali wanhu wa Islaeli. \v 7 Ako kumchola, peteni mulonga, ‘Undewa wa Kuulanga ukwenhuka!’ \v 8 Honyeni watamu, zuseni wadanganhike, wahonyeni watamu wa dikulu, wingeni vinyamkela. Mgweleligwa bule, laveni bule. \v 9 Sambimsole hela yoyose mmikwiji yenu, \v 10 sambimsole mkoba wa mwanza, ama koti da ikabili, ama ng'hwabasa, ama fimbo. Kwavija msang'hana kolondigwa yagweleligwe kitumetume chake. \p \v 11 “Vondamwingile mdiwambo ama mkiwambo, zahileni munhu yowatogola, giladi mkale hamwake mbaka vondamsegele. \v 12 Vondamwingile muna ing'anda ija walamseni wanhu wa ng'anda ija. \v 13 Na kamba wanhu wa ng'anda hiyo wahawabokela, walekeleni tindiwalo jenu, ila kamba hawawabokela, tindiwalo jenu diwabwelele mweye. \v 14 Ihawa munhu yoyose hawabokela mweye ama kuzitegeleza mbuli zenu, muhalawa muna ing'anda hiyo ama mkiwambo hicho, kung'unheni timbwisi dinanahile mmagulu genu, kamba usindila ulagusa kamba hewo wenyego waulema Usenga wa Mulungu. \v 15 Nowalongela ikweli, yodahika wanhu wa viwambo va Sodoma na Gomola koneligwa bazi mdizua da nhaguso kubanza wanhu wa kiwambo hicho! \s1 Migayo Ikwiza \r (Mlk. 13:9-13; Luk. 21:12-17) \p \v 16 “Tegelezeni! Nie nowatuma kamba ng'hondolo mdidale da mbwizi, muwe na nzewele kamba nyoka na muwe na moyo uholile kamba hua. \v 17 Iteganyeni na wanhu, kwavija wowagala mweye kukitala, na wowalanha mbalati muna zing'anda zao za nhambiko. \v 18 Mogaligwa ha wakulu wa isi na wandewa sama yangu nie, giladi munilavile usindila kumwao na ha Wamhazi. \v 19 Vondamgaligwe mkitala, sambimgelegeze kamba mulonge choni ama mulonge vilihi, kwavija kipigiti kicho mogweleligwa mbuli ya kulonga. \v 20 Kwavija sio mweye wondamulonge, ila Loho wa Tata wenu iyo yondayalonge kubitila mweye. \p \v 21 “Ndugu komuhonza ndugu yake giladi yakomigwe, na tata komuhonza mwanage, na wana wowahonza watata zao na wamama zao, na kuwatenda wakomigwe. \v 22 Mokwihilwa na wanhu wose sama ya twaga jangu. Ila yondayazaganye mbaka hakimambukizo, iyo yondayakomboligwa. \v 23 Wahawagaza mkiwambo kimwe, kimbilileni mkiwambo kiyagwe. Nowalongela ikweli, nie, Mwana wa Munhu, nokwiza kipigiti hamnamambukiza kubita m'viwambo vose va Islaeli. \p \v 24 “Mwanahina ham'banza mkulufunzi wake, na nyakadala ham'banza mndewa wake. \v 25 Yotosha mwanahina kuwa kamba mkulufunzi wake, na nyakadala kuwa kamba mndewa wake. Ihawa mkulu wa ng'anda kokemigwa Belizebuli,\f + \fr 10:25 \fr*\fk Belizebuli \fk*\ft iyo mkulu wa vinyamkela.\ft*\f* haibanza ng'hani wanhu wa ng'anda yake kukemigwa matwaga gehile ng'hani! \s1 Yolondigwa Kudumbigwa \r (Luk. 12:2-7) \p \v 26 “Avo sambimuwadumbe wanhu wano, kwavija haduhu kinhu kigubikigwe chondakileke kugubuligwa, ama kifisigwe chondakileke kutangigwa. \v 27 Kiniwalongela mdiziza, kipeteni hamulangaza, na kimuhulika kinyong'onywa, kipeteni mwa wanhu wose. \v 28 Sambimuwadumbe waja wose wokoma lukuli, ila hawadaha kukoma loho, mdumbeni Mulungu yodaha kubananga vose lukuli na loho na kuvasa kuzimu. \v 29 Vitongwa vibili haviuzigwa na hela ndodo? Ila hata kitongwa kimwe hakilagala hasi kamba Tata wenu halondile. \v 30 Na hata mvili zose zili mmapala genu zipetwa. \v 31 Avo sambimdumbe, mweye mnogeligwa ng'hani na Mulungu kubanza vitongwa bwando! \s1 Kumtogola na Kumulema Kilisto \r (Luk. 12:8-9) \p \v 32 “Munhu yoyose yonitogola haulongozi wa wanhu, vivija na nie nomtogola haulongozi wa Tataangu yali kuulanga. \v 33 Ila munhu yoyose yonilema haulongozi wa wanhu, vivija na nie nomulema haulongozi wa Tataangu yali kuulanga. \s1 Mzahimzahi \r (Luk. 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 “Sambimgelegeze kamba niza kugala tindiwalo muisi. Bule, sizile kugala tindiwalo, ila zele. \v 35 Kwavija niza kugala uhasama ha munhu na tataake, mndele na mamaake, mkemwana na mama mkwe yake, \v 36 na wadumuka wa munhu iwo waja wali mng'anda yake. \p \v 37 “Munhu yoyose yomnogela tataake ama mamaake kubanza nie, hadaha kuwa mwanahina wangu, vivija yomnogela mmhale wake ama mndele wake kubanza nie, hadaha kuwa mwanahina wangu. \v 38 Na munhu yoleka kusola msalaba wake na kunikoleleza, hadaha kuwa mwanahina wangu. \v 39 Munhu yogeza kuukombola ugima wake kowagiza, ila munhu yowagiza ugima wake sama yangu koukombola. \s1 Nhunza \r (Mlk. 9:41) \p \v 40 “Munhu yowabokela mweye konibokela nie, na munhu yonibokela nie kom'bokela ija yanhumile nie. \v 41 Munhu yoyose yom'bokela muhokozi kwavija viyali muhokozi, kobokela nhunza kamba iija iyobokela muhokozi. Na munhu yoyose yom'bokela munhu yanogile kwavija viyali munhu yanogile, kobokela nhunza kamba iija iyobokela munhu yanogile. \v 42 Nowalongela ikweli, munhu yoyose yolava hata kikasi cha mazi ga uzizimi ha munhu imwe wa wano wadodo kwavija viyali mwanahina wangu, haleka bule kubokela nhunza yake.” \c 11 \s1 Wasenga Kulawa ha Yohana M'batiza \r (Luk. 7:18-35) \p \v 1 Yesu viyamambukize kuwagwelela malagizo wanahina zake longo dimwe na wabili, kahalawa haja, kachola kufundiza na kuwapetela wanhu mmiwambo ya isi ya Galilaya. \v 2 Yohana M'batiza viyakalile mkifungo, kazihulika sang'hano za Kilisto, avo kawalagiza wanahina zake wachole kumwake, \v 3 wakamuuze, “Gweye iyo ija yokwiza, ama tumulolele iyagwe?” \p \v 4 Yesu kawedika, “Gendeni mkamulongele Yohana mbuli zimuhulika na kuzona, \v 5 vimbugumbugu wolola, mbetembete wotembela, wene dikulu wohonywa, vinziwi wohulika, wadanganhike wozuka, na wakumbulu wopeteligwa Usenga Unogile. \v 6 Kamota munhu ija nie nilekile kuwa king'hwaso kumwake!” \p \v 7 Wanahina wa Yohana viwacholile, Yesu kasonga kudilongela didale da wanhu mbuli ya Yohana, yolonga, “Mchola kulola choni mkiwala? Ludete vulutigiswa na beho? \v 8 Mchola kulola choni? Mchola kumulola munhu yavalile vivalo vinogile? Wanhu wovala vivalo vinogile wokala mming'anda ya kindewa! \v 9 Mchola kulola choni? Muhokozi? Ona, nowalongela, yummuwene kana ukulu kubanza muhokozi. \v 10 Yohana iyo munhu Nyandiko Zing'alile zimulonga, ‘Nomulagiza msenga wangu yakulongole, yondayaitande nzila yako.’ \v 11 Nowalongela ikweli, mmwanza wa wanhu wose waleligwe na watwanzi, haduhu yali mkulu kubanza Yohana M'batiza. Ila munhu yali mdodo kubanza wose muna Undewa wa Kuulanga iyo mkulu kubanza heyo. \v 12 Songela kipigiti cha Yohana M'batiza mbaka sambi, Undewa wa Kuulanga wokwingilwa na mhiko, na wanhu wali na mhiko wogeza kuusamha. \v 13 Kwavija wahokozi wose wahokola na Malagizo ga Musa gahokola mbaka kipigiti cha Yohana. \v 14 Na kamba motogola, Yohana iyo yalongigwe na wahokozi kamba iyo Eliya yondayeze. \v 15 Yali na magwiti na yahulike. \p \v 16 “Vino niwalinganyize na choni wanhu wa mazua gano? Walinga na wana wakalile hadibugano da soko na kuwakema wayagwe, \v 17 ‘Tuwatoela ngoma ya lusona lwa zengele, ila mweye ham'vinile! Twimba vawembaga hauzisi, ila mweye hamulilile!’ \v 18 Kwavija Yohana viyezile halulukile kuja na kung'wa na hewo walonga, ‘Kana kinyamkela!’ \v 19 Mwana wa Munhu keza yoja na kung'wa, na hewo wolonga, ‘Munhu ino mmelo na mng'waji, mbwiga wa wawila kodi na wene vilozo wayagwe!’ Ila munhu kokoneka kana nzewele sama ya sang'hano zake.” \s1 Miwambo Ilibule Nhamanila \r (Luk. 10:13-15) \p \v 20 Abaho, Yesu kasonga kuwakomhokela wanhu wa miwambo ija mgati yake iyatendile mizonza yake bwando kwavija wanhu zao hawalondile kuleka vilozo vao. \v 21 “Kojona Kolazini! Kojona Betisaida! Ihawa mizonza itendeke kumwenu kamba ihatendeke Tilo na Sidoni, wanhu zao wahalekile vilozo vao umwaka mkuvala magunia na kukiibakaza mitozi! \v 22 Ila nowalongela, yodahika Tilo na Sidoni koneligwa bazi mdizua da nhaguso kubanza mweye! \v 23 Na gweye Kapenaumu! Kokiinula mwenyego mbaka kuulanga? Kohumuluswa mbaka kuzimu! Ihawa mizonza itendeke kumwako kamba ihatendeke Sodoma, kiwambo hicho kihakalile baho mbaka lelo!\f + \fr 11:23 \fr*\fk Mbaka lelo \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa mbaka kipigiti Matayo viyandike kitabu kino.\fqa*\f* \v 24 Ila nowalongela, yodahika Sodoma koneligwa bazi mdizua da nhaguso kubanza mweye!” \s1 Izoni Kumwangu Muhumule \r (Luk. 10:21-22) \p \v 25 Kipigiti kija Yesu kalonga, “Nokugwaa hewela, Tata, Mndewa wa kuulanga na isi, kwavija kuwafisa mbuli zino wanhu wali na nzewele na wasomile, ila kuwagubulila wana wadodo. \v 26 Ona, Tata, kwavija vino vivo vuulondile vitendeke. \p \v 27 “Vinhu vose nigweleligwa na Tataangu. Haduhu munhu yomtanga Mwana ila Tata, na haduhu munhu yomtanga Tata ila Mwana na munhu yoyose Mwana yolonda kumgubulila. \p \v 28 “Izoni kumwangu mweye mose mdonhile na mpapa mibahasha mikulu, na nie nowagwelela mhumulo. \v 29 Ifungeni nila yangu, na mwiifunze kumwangu, kwavija nie nihola mmoyo na nikiihumulusa, na mweye mopata mhumulo mmioyo yenu.\fig Nila Msingo za Ng'ombe Wabili|alt="yoke" src="NT-13 Yoke.jpg" size="col" loc="Matthew 11:29-30" copy="Jonathan McDaniel" ref="Mat. 11:29"\fig* \v 30 Kwavija nila yangu hailumiza na bahasha yangu ibuha.” \c 12 \s1 Mbuza ya Zua da Mhumulo \r (Mlk. 2:23-28; Luk. 6:1-5) \p \v 1 Kipigiti kija Yesu kakala yobita mmigunda ya ngano Mdizua da Mhumulo. Wanahina zake wona nzala, avo wasonga kufyola zisota za gamakungwi ga ngano na kudafuna. \v 2 Mafalisayo viwawawene, wamulongela Yesu, “Lola, wanahina zako wotenda gagomeswe kutendigwa Mdizua da Mhumulo!” \p \v 3 Yesu kawedika, “Hamsomile kija chayatendile Daudi kipigiti heyo na wayage viwakalile na nzala? \v 4 Kengila mdihema da Mulungu, na heyo na wayage waija imikate ilavigwe nhosa, mbuli igomeswe na Malagizo ga Musa heyo ama wayage kuija, ila wakulu wa nhambiko weiyeka. \v 5 Ama, hamsomile muna Gamalagizo ga Musa kamba wakulu wa nhambiko wotenda mbuli zigomesigwe kutendigwa Mdizua da Mhumulo\f + \fr 12:5 \fr*\fk Mbuli zigomesigwe kutendigwa Mdizua da Mhumulo \fk*\ft zizo zino, kusoma ngodi za kulavila nhunza, kupapa vinhu, na kufusha ubane.\ft*\f* muna Ing'anda ya Mulungu, na hawoneka na Mulungu kamba wotenda mbuli ihile? \v 6 Nowalongela, hano hana mkulu kubanza Ng'anda ya Mulungu. \v 7 Ila kamba muhaitangile nhegulo ya ulonzi uno, ulonga, ‘Nolonda bazi na sio nhosa,’ sambimuwataguse wanhu walibule vilozo. \v 8 Kwavija, nie, Mwana wa Munhu, nene Mndewa hata Mdizua da Mhumulo.” \s1 Munhu Yaholole Mkono \r (Mlk. 3:1-6; Luk. 6:6-11) \p \v 9 Yesu kahalawa hanhu haja, kengila muna ing'anda yao ya nhambiko, \v 10 na muja kukala na munhu yaholole mkono. Kuno wozahila kilamso cha kumtagusa, wamuuza, “Malagizo ga Musa gotogoza kumuhonya munhu Mdizua da Mhumulo?” \p \v 11 Yesu kawalongela, “Munhu yalihi mmwanza wenu yali na ng'hondolo imwe yengile mdikolongo Mdizua da Mhumulo, yondayaleke kumgoga na kumulava hanze? \v 12 Munhu kazama mianza mingahi kubanza ng'hondolo! Avo, Malagizo ga Musa gotogoza kutenda ganogile Mdizua da Mhumulo.” \v 13 Abaho, kamulongela ija imunhu yaholole umkono, “Golosa mkono wako.” \p Avo kaugolosa, na uwa mgima, kamba uja uyagwe. \v 14 Ila, Mafalisayo walawa kunze na kwika zundo wone vija vondawamkome Yesu. \s1 Mtumigwa Yasaguligwe na Mulungu \p \v 15 Yesu viyavitangile kamba wamwikila zundo da kumkoma, kahalawa hanhu haja, na wanhu bwando wamkweleleza. Na heyo kawahonya wanhu wose wakalile watamu, \v 16 na kuwalagiza sambiwamulonge heyo iyo yalihi. \v 17 Mbuli zino zivikiza kija kilongigwe na muhokozi Isaya, \q1 \v 18 “Ino iyo mtumigwa wangu inimsagule, \q2 inimnogele, moyo wangu unogelwa nayo. \q1 Nomgwelela Loho wangu, \q2 na heyo koipeta nhaguso yangu ha Wamhazi. \q1 \v 19 Hagomba na munhu ama kuguta nyangi, \q2 haduhu munhu yondayadihulike dizwi jake mzinzila za m'viwambo. \q1 \v 20 Halubena ludete luveduke, \q2 ama kuuzima utambi ulava yosi. \q1 Mbaka vondayagatende gaja galibule uzenzeleganye gahume, \q2 \v 21 na Wamhazi woditamanila twaga jake.”\f + \fr 12:21 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt ISAYA 42:1-4\xt*.\f* \s1 Yesu na Belizebuli \r (Mlk. 3:20-30; Luk. 11:14-23) \p \v 22 Abaho, wamgalila munhu yali na kinyamkela yakalile kimbugumbugu na bubui, na Yesu kamuwinga ikinyamkela, avo ija imunhu kadaha kulonga na kulola. \v 23 Wanhu wose wakanganya na kulonga, “Vodahika ino kuwa Kilisto, Mwana wa Daudi?”\f + \fr 12:23 \fr*\ft Hano \ft*\fk mwana wa Daudi \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kolawa mulukolo lwa Mndewa Daudi.\fqa*\f* \p \v 24 Mafalisayo viwahulike vino, walonga, “Munhu ino kowinga vinyamkela na udaho wa Belizebuli tu, mkulu wa vinyamkela.” \p \v 25 Yesu kazitanga ngelegeza zao, kawalongela, “Undewa wowose uhaigola mmadalemadale, gogomba genyego kwa genyego, undewa hiwo haugendelela. Na wambo jojose ama mulango uhaigola mmadalemadale, gogomba genyego kwa genyego, mulango hiwo hawima. \v 26 Ihawa Mwenembago kowinga vinyamkela, kokiigola mwenyego, avo, undewa wake wodahaze kwima? \v 27 Na kamba nowinga vinyamkela na udaho wa Belizebuli, wanhu zenu wowinga vinyamkela na udaho waki? Avo, hewo wao wondawawataguse! \v 28 Ila kamba nowinga vinyamkela na Loho wa Mulungu, avo, Undewa wa Mulungu uwezila. \p \v 29 “Ama kodahaze munhu kwingila muna ing'anda ya munhu yali na mhiko na kum'bokonya vinhu vake, kamba hamfungile tanhu, leka yadahe kum'bokonya vinhu vili mng'anda yake? \p \v 30 “Munhu yoyose yalekile kuwa hamoja na nie, konibeza, na munhu yoyose yalekile kukunzanya na nie, kopwililisa. \v 31 Nowalongela, vilozo vose na ufukuzi wose wogeligwa kumgongo, ila ufukuzi wa kumfukulila Loho wa Mulungu haugeligwa kumgongo. \v 32 Munhu yoyose yonilonga vihile nie, Mwana wa Munhu, vodahika kugeligwa kumgongo, ila munhu yoyose yomulonga vihile Loho wa Mulungu havidahika kugeligwa kumgongo, muulumwengu uno ama kuulumwengu ukwiza. \s1 M'biki na Mujo Wake \r (Luk. 6:43-45) \p \v 33 “M'biki uhanoga na mujo wake wonoga, na m'biki uheha vivija na mujo wake wokwiha. Kwavija m'biki wotangigwa sama ya mujo wake. \v 34 Mweye wana wa nyoka! Modahaze kulonga kinhu kinogile na ihawa mweye wenyego mwiha? Kwavija munhu kolonga gaja gaumemeze moyo wake. \v 35 Munhu yanogile kolava ganogile kulawa muna ingama ya moyo wake unogile, na munhu yehile kolava gehile kulawa muna ingama ya moyo wake wihile. \p \v 36 “Nowalongela kamba, mdizua da nhaguso wanhu wolava mheta ya kila mbuli ihile iwailongile. \v 37 Kwavija kubitila mbuli zako kopeteligwa ganogile, na kubitila mbuli zako kotagusigwa.” \s1 Kulonda Kilaguso \r (Mlk. 8:11-12; Luk. 11:29-32) \p \v 38 Abaho, wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo wamulongela, “Mkulufunzi, tolonda tone mizonza kulawa kumwako.” \p \v 39 Yesu kedika kalonga, “Wanhu wa mulelo wihile na uleka kumtamanila Mulungu wolonda kilaguso! Ila hawagweleligwa kilaguso, ila kilaguso cha muhokozi Yona. \v 40 Kamba vija Yona viyakalile muna iinda ya isomba mkulu ng'hani mazua madatu, vivija nie, Mwana wa Munhu, nokala muna umoyo wa iisi mazua madatu. \v 41 Mdizua da nhaguso wanhu wa Ninawi wokwima na wanhu wa mulelo uno na kuwatagusa mweye, kwavija hewo waleka vilozo vao viwamuhulike Yona viyakalile yopeta. Na hano hana mkulu kubanza Yona! \v 42 Mdizua da nhaguso Malikia wa Kusi kokwima na wanhu wa mulelo uno na kuwatagusa mweye, kwavija heyo keza kulawa kuzisota za iisi giladi yategeleze ng'hungwe ya Selemani. Na hano hana mkulu kubanza Selemani! \s1 Kinyamkela Voyobweleganya \r (Luk. 11:24-26) \p \v 43 “Kinyamkela yahamulawa munhu, kochola kubitila hanhu hanyalile yozahila hanhu ha kuhumula, ila hahapata. \v 44 Abaho, kolonga, ‘Nobweleganya kung'anda yangu kunilawile.’ Yahabwela na kuivika ing'anda yabule kinhu, ifagiligwa, na kuhambigwa, \v 45 kochola kuwasola vinyamkela wayagwe saba wehile kubanza heyo mwenyego, wokwingila na kukala himo. Na hali ya munhu hiyo yokwiha ng'hani kubanza ija ya haichanduso. Vino vivo vondaiwe ha wanhu wa mulelo uno wihile.” \s1 Mamaake Yesu na Ndugu Zake \r (Mlk. 3:31-35; Luk. 8:19-21) \p \v 46 Yesu viyakalile yang'hali yolonga na dale da wanhu, mamaake na ndugu zake wema hanze, walonda kulonga nayo. \v 47 Munhu imwe kamulongela, “Mamaako na ndugu zako wema hanze, wolonda kulonga nagwe.” \p \v 48 Yesu kamwidika ija imunhu yamulongele, “Mamaangu iyo yalihi? Na ndugu zangu wawo walihi?” \v 49 Kuno yowalinga kidole wanahina zake kalonga, “Wano wao mamaangu na ndugu zangu! \v 50 Kwavija munhu yoyose yogatenda goyolonda Tataangu wa kuulanga iyo ndugu yangu, lumbu jangu na mamaangu.” \c 13 \s1 Hala da Mulimi \r (Mlk. 4:1-9; Luk. 8:4-8) \p \v 1 Zua didija Yesu kalawa muna ing'anda, kakala hamgwazo wa idilamba. \v 2 Dale kulu da wanhu dimzunguluka, avo kakwela na kukala muna ingalawa. Na didale da wanhu dima mumgwazo wa idilamba. \v 3 Kawalongela vinhu bwando mmahala. \p “Mulimi kachola kuhanda mbeyu. \v 4 Viyakalile yozihanda, ziyagwe zilagalila mnzila, na ndege weza wazija. \v 5 Mbeyu ziyagwe zilagalila mmabwe kukalile na ulongo mdodo. Avo zota himahima kwavija ulongo ukala mdodo. \v 6 Ila zua vidilawile diilukuza imiche na kwavija mizizi yake haingile hasi ng'hani imiche inyala. \v 7 Mbeyu ziyagwe zilagalila mmizomola, imizomola ikula na kuizingiliza imiche. \v 8 Ila mbeyu ziyagwe zilagalila muulongo unogile, ziyagwe zilela mia, ziyagwe zilela malongo sita, na ziyagwe zilela malongo madatu. \v 9 Yali na magwiti na yahulike.” \s1 Kilamso cha Gamahala \r (Mlk. 4:10-12; Luk. 8:9-10) \p \v 10 Abaho, wanahina wamcholela Yesu wamuuza, “Habali ulonga na wanhu mmahala?” \p \v 11 Yesu kawalongela, “Mweye mgweleligwa nzewele za kuzitanga nyong'onyo za Undewa wa Kuulanga, ila hewo hawagweleligwe. \v 12 Munhu yali na kinhu kokongezelwa na kowa navo bwando, ila munhu yalibule kinhu hata kija ikidodo chayalinacho kobokigwa. \v 13 Kilamso cha kulonga nao mmahala kicho kino, kamba wolola ila hawona kinhu, na wotegeleza ila hawahulika ama hawavitanga. \v 14 Uhokozi wa Isaya uvikila kumwao, \q1 ‘Kuhulika mohulika, ila ham'vitanga, \q2 kulola molola, ila ham'vimanya, \q1 \v 15 kwavija wanhu wano wana mioyo midala, \q2 magwiti gao wagatenda sambigahulike, \q2 na meso gao wafing'hiliza. \q1 Ila kamba meso gao gahalolile, \q2 na magwiti gao gahahulike, \q2 wahavitangile mmioyo yao, \q1 na kunihindukila nie, \q2 nihawahonyile.’\f + \fr 13:15 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt ISAYA 6:9-10\xt*.\f* \p \v 16 “Ila gamota meso genu, kwavija golola, na magwiti genu, gohulika. \v 17 Nowalongela ikweli, wahokozi na wanhu bwando walibule uzenzeleganye wasulukila kugona gano gomgona mweye, ila hawagonile, na wasulukila kugahulika gano gomuhulika mweye, ila hawagahulike. \s1 Nhegulo ya Dihala da Mulimi \r (Mlk. 4:13-20; Luk. 8:11-15) \p \v 18 “Tegelezeni nhegulo ya dihala da mulimi. \v 19 Munhu yoyose yohulika Usenga wa Undewa wa Kuulanga ila hautanga, Mwenembago kokwiza na kuusamha uja Usenga uhandigwe mmoyo wake, zino zizo mbeyu zilagalile mnzila. \v 20 Mbeyu zilagalile mmabwe zizo Usenga uyahulike munhu, na baho koubokela mkudeng'ha. \v 21 Ila kwavija ukala na mizizi midodo, avo wokala mkipigiti kiguhi. Na kiheza kipigiti cha mgayo ama kugazigwa sama ya Usenga wa Mulungu, baho kobwela kukisogo. \v 22 Mbeyu zilagalile mmizomola, zizo zimbuli ziyahulike munhu, ila bwembwe da ulumwengu uno na unogelo wa mali wozizingiliza na kuzitenda sambizilele. \v 23 Ila mbeyu ilagalile muulongo unogile iyo munhu yaihulike imbuli na kuitanga, abaho, kalela mijo bwando, imwe kalela mia, iyagwe malongo sita, na iyagwe malongo madatu.” \s1 Hala da Lolo \p \v 24 Yesu kawalongela hala diyagwe, “Undewa wa Kuulanga ulinga na munhu yahandile mbeyu inogile mumgunda wake. \v 25 Ila wanhu wose viwakalile wawasile, mdumuka wake keza kahanda lolo muingano, abaho, kachola. \v 26 Ija ingano viyotile na kusonga kufumula, idilolo disonga koneka. \v 27 Nyakadala wa ija mwene mgunda keza kamulongela, ‘Mndewa, huhandile mbeyu zinogile mumgunda wako? Dilolo dilawa kwahi?’ \v 28 Kamwidika, kamulongela, ‘Mdumuka iyo yatendile vino.’ Abaho, ija inyakadala kamuuza, ‘Kolonda tweye tuchole tukading'ole dilolo?’ \v 29 Kamulongela, ‘Bule, kwavija kipigiti vondamding'ole dilolo, moding'ola hamoja na ingano. \v 30 Leka ingano na idilolo vose vikule hamoja mbaka kipigiti cha kuhuna. Na kipigiti hicho nowalongela wahunaji, tanhu dilundizeni idilolo, mdifunge makinzamakinza mkadisome moto, abaho, ilundizeni ingano mkaike kukano jangu.’ ” \s1 Hala da Mbeyu ya Haladali \r (Mlk. 4:30-32; Luk. 13:18-19) \p \v 31 Yesu kawalongela hala diyagwe, “Undewa wa Kuulanga ulinga na mbeyu ya haladali yaaisolile munhu na kuihanda mumgunda wake. \v 32 Mbeyu ndodo kubanza zose, ila ihakula yowa mche mkulu kubanza miche yose mkihati na hata kuwa biki kulu. Avo ndege wa kuulanga wokwiza na kuzenga mvulu mmatambi gake.” \s1 Hala da Mela \r (Luk. 13:20-21) \p \v 33 Yesu kawalongela hala diyagwe, “Undewa wa Kuulanga ulinga na mela dodo diyasolile mtwanzi na kuditibuliza muna ivibaba vidatu va usage mbaka tonge jose dilulumuka.” \s1 Yesu Kofundiza Mmahala \r (Mlk. 4:33-34) \p \v 34 Yesu kawalongela wanhu bwando mbuli zino zose mmahala, hawalongele kinhu chochose bila mahala. \v 35 Giladi gaja galongigwe na muhokozi gavikile, \q1 “Nounanula mulomo wangu nilonge mmahala, \q2 Nilonge gaja gafisike songela ulumwengu vuulumbigwe.” \s1 Nhegulo ya Dihala da Idilolo \p \v 36 Abaho, Yesu kadileka didale da wanhu, kengila mng'anda. Wanahina zake wamkwenhukila wamulongela, “Tulongele nhegulo ya dihala da idilolo da kumgunda.” \p \v 37 Yesu kawalongela, “Imunhu yahandile imbeyu inogile iyo nie, Mwana wa Munhu, \v 38 umgunda uwo ulumwengu, na imbeyu inogile iyo wana wa Undewa wa Kuulanga, na idilolo dijo wanhu wa Mwenembago, \v 39 na imdumuka yahandile idilolo iyo Mwenembago. Gakuhuna gago zua da kimambukizo, na iwahunaji wao wasenga wa Mulungu wa kuulanga. \v 40 Kamba vija idilolo vidilundizwe na kusomigwa moto, vivo vondaiwe muna dizua da kimambukizo. \v 41 Nie, Mwana wa Munhu, nowalagiza wasenga zangu wa kuulanga wavikunzanye na kuvilava hanze ya Undewa wake vija vose viwatenda wanhu watende vilozo, na waja wose watenda vilozo \v 42 na kuwasa mditanuli da moto. Ako kowa na kililo na kugegedula meno. \v 43 Abaho, wanhu wamnogele Mulungu wonang'hazika kamba zua Muundewa wa Tataao. Munhu yali na magwiti na yahulike! \s1 Hala da Ngama Ifisigwe \p \v 44 “Undewa wa Kuulanga ulinga na ngama ifisigwe mumgunda. Na munhu imwe viyaiwene, kaifisa kabili, mkudeng'ha kachola kuguza vinhu vake vose viyalinavo, na kuugula mgunda uja. \s1 Hala da Lulu \p \v 45 “Vivija, Undewa wa Kuulanga ulinga na mchuluzi yozahila lulu zinogile, \v 46 na viyaiwene lulu imwe ya hela bwando, kachola na kuguza vinhu vake vose viyalinavo, na kuigula. \s1 Hala da Nhando \p \v 47 “Vivija, Undewa wa Kuulanga ulinga na nhando itandigwe m'bahali na kunamata somba wa namna zose. \v 48 Inhando viimemile, waikwekwesa waigala mhwani, abaho, wakala hasi na kuwabagula iwasomba, wanogile waweka muna imigelo na wehila wawasa. \v 49 Vivo vondaiwe mdizua da kimambukizo, wasenga wa Mulungu wa kuulanga wokwiza na kuwabagula wanhu wehile kulawa mwa wanhu watendile ganogile, \v 50 na kuwasa wanhu wehile mditanuli da moto. Ako kowa na kililo na kugegedula meno.” \s1 Vinhu va Sambi na va Umwaka \p \v 51 Yesu kawauza, “Movitanga vinhu vino vose?” \p Wamwidika, “Ona.” \p \v 52 Yesu kawalongela, “Avo mfundiza yoyose wa Malagizo ga Musa yafundizigwe mbuli za Undewa wa Kuulanga kalinga na mwene ng'anda yolava vinhu va sambi na va umwaka kulawa muna ingama yake.” \s1 Yesu Kolemigwa ako Nazaleti \r (Mlk. 6:1-6; Luk. 4:16-30) \p \v 53 Yesu viyamambukize kulonga mahala gano, kahalawa hanhu haja, \v 54 kabwela hana ikiwambo chake kikemigwa Nazaleti. Kasonga kuwafundiza wanhu muna zing'anda zao za nhambiko, avo, wakanganya na kulonga, “Kaipata kwahi ng'hungwe ino na mhiko za kutenda mizonza? \v 55 Ino sio mwana wa salamala? Na mamaake hakemigwa Maliamu? Na ndugu zake sio kina Yakobo, Usufu, Simoni, na Yuda? \v 56 Na lumbu zake wose hawali hano hamoja na tweye? Avo munhu ino kazipata kwahi mhiko na nzewele zino zose?” \v 57 Avo hawanogelwe nayo. \p Ila Yesu kawalongela, “Muhokozi kohishimilwa kila hanhu, ila mkiwambo chake mwenyego na mng'anda yake mwenyego.” \v 58 Avo hatendile mizonza bwando hanhu haja kwavija wakala wabule nhamanila. \c 14 \s1 Yohana M'batiza Kodanganhika \r (Mlk. 6:14-29; Luk. 9:7-9) \p \v 1 Kipigiti kija Helode Antipa,\f + \fr 14:1 \fr*\fk Helode Antipa \fk*\ft kakala mwana wa Mndewa Helode Mkulu.\ft*\f* mtawala wa Galilaya, kahulika mbuli za Yesu, \v 2 avo kawalongela watumigwa zake, “Ino iyo Yohana M'batiza, kazuka kulawa mwa wanhu wadanganhike, kileka mana mhiko za kutenda mizonza zosang'hanika mgati yake.” \p \v 3 Kwavija Helode kakala yamgogile Yohana, kamfunga nzabi na kumgela mkifungo sama ya Helodia, mtwanzi wa mkulu wake yokemigwa Filipo. \v 4 Kwavija Yohana kakala yomulongela Helode, “Kutenda gagomeswe na Malagizo ga Musa kumsola Helodia!” \v 5 Helode kalonda kumkoma Yohana, ila kawadumba wanhu kwavija wakala wampetile kamba Yohana kakala muhokozi. \p \v 6 Muna dizua da lusona lwa ng'humbukila ya mvumbuka ya Helode, mndele wa Helodia kavina haulongozi wa iwahenza. Helode kanogelwa, \v 7 kamduilila na kamulongela kamba komgwelela kinhu chochose chondayapule. \p \v 8 Kuno yoswagizwa na mamaake, kalonga, “Nigwelele pala da Yohana M'batiza bahano muna ulungo!” \p \v 9 Mndewa kona giogio ng'hani, ila sama ya kiduilo chayaiduile na sama ya iwahenza wakalile haja, kalagiza yagweleligwe, \v 10 avo kalagiza pala da Yohana dikanhigwe muja mkifungo. \v 11 Pala jake digaligwa mulungo na kugweleligwa imndele, na heyo kamgalila mamaake. \v 12 Wanahina wa Yohana weza na kulusola lukuli lwake na kuluzika. Abaho, wachola kumulongela Yesu gaja galawilile. \s1 Yesu Kowagwelela Mandia Wanhu Bwando \r (Mlk. 6:30-44; Luk. 9:10-17; Yoh. 6:1-14) \p \v 13 Yesu viyahulike mbuli za Yohana, kanyelenhuka kulawa hanhu haja kakwela mngalawa kachola hanhu halibule wanhu. Ila wanhu viwahulike, walawa m'viwambo wamkoleleza na magulu. \v 14 Yesu viyahumuluke muna ingalawa, kawonela bazi na kuwahonya wanhu zao wakalile watamu. \p \v 15 Viivikile ichungulo wanahina wamcholela wamulongela, “Zua diswa na hano twa mkiwala, avo walongele iwanhu wachole m'viwambo wakaigulile mandia.” \p \v 16 Yesu kawedika, “Hawalondigwa wachole, wagweleleni mweye kinhu cha kuja!” \p \v 17 Na hewo wamulongela, “Hano twabule kinhu ila mikate mitano na somba wabili viiyeka.” \p \v 18 Yesu kawalongela, “Vigaleni hano hamwangu.” \v 19 Kawalagiza wanhu wakale hasi muluzondo, abaho, kaisola imikate mitano na iwasomba wabili, kalola kuulanga, na kumuheweza Mulungu. Abaho kaimogola imikate, kawagwelela wanahina, na wanahina wawagwelela iwanhu. \v 20 Wose waja na kwiguta. Abaho wanahina wadondola vidanga va imikate na iwasomba visigale, wamemeza vigelo longo dimwe na vibili. \v 21 Mheta ya wanhu wadile imikate wakala wambigalo alufu tano, uhaleka watwanzi na wana. \s1 Yesu Kotembela Uchana ya Gamazi \r (Mlk. 6:45-52; Yoh. 6:15-21) \p \v 22 Abaho, Yesu kawalagiza wanahina wakwele muna ingalawa wamulongole mwambu uyagwe wa idilamba, kipigiti heyo vayakalile yowalaga wanhu. \v 23 Viyamambukize kuwalaga, kakwela hakigongo yeiyeka kutambika. Na zua vidiswele, Yesu kakala hiko yeiyeka. \v 24 Ila kipigiti kino ingalawa ikala kutali na iisi inyalile, ikunhizwa na mawimbi kwavija beho dikala dolawa kuulongozi wa ingalawa. \p \v 25 Mkipigiti cha nzogolo zikwika Yesu kawacholela wanahina zake, yotembela uchana ya igamazi. \v 26 Wanahina viwamuwene yotembela uchana ya igamazi, wona bwembwe, walonga, “Mzimu!” Waguta nyangi kuno wogudema. \p \v 27 Bahaja Yesu kawalongela, “Gangamaleni! Iyo nene, sambimdumbe!” \p \v 28 Petulo kamulongela, “Mndewa, kamba iyo gweye, nilagize nitembele uchana ya gamazi nize kumwako.” \p \v 29 Yesu kamwidika, “Izo!” Avo Petulo kahumuluka muna ingalawa, na kutembela uchana ya gamazi, na kumcholela Yesu. \v 30 Ila viyadiwene dibeho, kadumba, na kusonga kudidimila muna gamazi, kaguta nyangi yolonga, “Mndewa, nikombole!” \p \v 31 Bahaja Yesu kagolosa mkono wake, kamgoga kamulongela, “Gweye uli na nhamanila ndodo! Habali usinha?” \p \v 32 Na viwakwelile muna ingalawa, dibeho dinyamala. \v 33 Wose wakalile muna ingalawa wamtambikila walonga, “Kweli gweye iyo Mwana wa Mulungu!” \s1 Yesu Kowahonya Watamu ako Genesaleti \r (Mlk. 6:53-56) \p \v 34 Viweshile kuloka idilamba, wavika kuna iisi ya Genesaleti. \v 35 Wanhu wa hiko viwamtangile Yesu, wabwililisa mbuli zake m'viwambo vose vili mmambwegambwega, na wamgalila wanhu wose wakalile watamu. \v 36 Wamuyalalila kamba yawaleke wanhu wakalile watamu wakwase lugigo lwa guo jake, na wose walukwasile wahona. \c 15 \s1 Nzoela za Wahenga \r (Mlk. 7:1-13) \p \v 1 Abaho, Mafalisayo na wafundiza Malagizo ga Musa kulawa Yelusalemu wamcholela Yesu, wamuuza, \v 2 “Habali wanahina zako hawaziwinza nzoela za wahenga zetu? Kwavija wahalonda kuja hawasuluza makono gao!” \p \v 3 Yesu kawedika, “Na mweye habali muileka ndagizi ya Mulungu sama ya nzoela yenu? \v 4 Kwavija Mulungu kalonga, ‘Wahishimile tataako na mamaako,’ na ‘Munhu yoyose yomulonga vihile tataake ama mamaake, yakomigwe.’ \v 5 Ila mweye molonga kamba, mduhu mbuli munhu yahamulongela tataake ama mamaake kamba, ‘Sidaha kuwagwelela kinhu chochose kwavija niiduila kamba vinhu vinilondile kuwagwelela mweye nivilave ha Mulungu,’ \v 6 Avo, mmbuli zino mowalongela wanhu sambiwawahishimile watata na wamama zao. Avo muizabuza mbuli ya Mulungu sama ya kuiwinza nzoela yenu. \v 7 Videlenya mweye, muhokozi Isaya kahokola goya yowalonga mweye haja viyalongile, \q1 \v 8 ‘Mulungu kalonga, “Wanhu wano wonihishimila nie mmilomo yao, \q2 ila mioyo yao yakutali na nie. \q1 \v 9 Wonitambikila nie bule, \q2 kwavija wofundiza mafundo ga wanhu kamba Malagizo gangu!” ’ ” \s1 Vinhu Vimtenda Munhu Yanyolodoke \r (Mlk. 7:14-23) \p \v 10 Abaho, Yesu kadikema didale da wanhu na kudilongela, “Tegelezeni na kuvitanga! \v 11 Haduhu kinhu chondakingile mmulomo wa munhu chondakimtende yanyolodoke, ila munhu konyolodoswa na mbuli zilawa mmulomo wake.” \p \v 12 Abaho, wanahina wamcholela wamulongela, “Kuvitanga kamba Mafalisayo wehilwa viwazihulike mbuli zuulongile?” \p \v 13 Yesu kawalongela, “M'biki wowose hauhandigwe na Tataangu wa kuulanga wong'oligwa. \v 14 Walekeni! Hewo wawo vilangizi vimbugumbugu wowalongoza vimbugumbugu wayao. Na kamba kimbugumbugu yahamulongoza kimbugumbugu miyage, wose wolagalila mdikolongo.” \p \v 15 Petulo kamulongela, “Tulongele nhegulo ya hala dino.” \p \v 16 Yesu kawalongela, “Vivija na mweye mng'hali hamnavitanga? \v 17 Ham'vitanga kamba kinhu chochose kingila mmulomo, chokwingila mmunda, abaho, cholawa hanze ya ulukuli? \v 18 Ila mbuli zilawa mmulomo, zolawa muna umoyo, na mbuli zino zizo zimtenda munhu yanyolodoke. \v 19 Kwavija kulawa mmoyo zolawa ngelegeza zihile, kukoma, ugoni, ushalati, ubavi, usindila wa uvwizi, na kuilonga vihile. \v 20 Gano gago gomtenda munhu yanyolodoke, ila kuja bila kusuluza makono, hakumtenda munhu yanyolodoke.” \s1 Mtwanzi Yali na Nhamanila \r (Mlk. 7:24-30) \p \v 21 Yesu kahalawa hanhu haja, kachola kuziisi za Tilo na Sidoni. \v 22 Na mtwanzi imwe Mkanaani, kulawa muisi ija, kamcholela. Kenula dizwi, kamulongela, “Mndewa, Mwana wa Daudi,\f + \fr 15:22 \fr*\ft Hano \ft*\fk mwana wa Daudi \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kolawa mulukolo lwa Mndewa Daudi.\fqa*\f* nyonela bazi! Mndele wangu kogazigwa ng'hani na kinyamkela.” \p \v 23 Ila Yesu hamwidike. Wanahina zake wamcholela wamuyalalila, wolonga, “Muleke yachole! Kwavija kotutoela nyangi kuchugu chetu!” \p \v 24 Yesu kalonga, “Nie nitumigwa sama ya ng'hondolo wapotele wa isi ya Islaeli.” \p \v 25 Ija mtwanzi kamcholela Yesu na kumfugamila mavindi kamulongela, “Mndewa, nhaza!” \p \v 26 Yesu kedika, “Havilumbile kusola mandia ga wana na kuwasila umbwa.” \p \v 27 Ija mtwanzi kamulongela, “Ona, Mndewa, ila hata umbwa woja mandia gasigale galagale hasi kulawa haimeza ya mndewa wao.” \p \v 28 Abaho, Yesu kamulongela, “Gweye mtwanzi, nhamanila yako ng'hulu! Na iwe kumwako kamba vuulonda.” Na kipigiti kikija mndele wake kahona. \s1 Yesu Kowahonya Wanhu Bwando \p \v 29 Yesu kahalawa haja, kabita mumgwazo wa Idilamba da Galilaya. Kakwela hakigongo, kakala hasi. \v 30 Wanhu bwando wamcholela, wamgalila walemale, vimbugumbugu, mbetembete, bubui, na wayagwe bwando, na kuweka haulongozi wa Yesu, na heyo kawahonya. \v 31 Wanhu wakanganya viwawawene mabubui wolonga, walemale wahonyigwa, mbetembete wotembela, na vimbugumbugu wolola. Wamuyenzi Mulungu wa Islaeli. \s1 Yesu Kowagwelela Mandia Wanhu Bwando Wayagwe \r (Mlk. 8:1-10) \p \v 32 Yesu kawakema wanahina zake kawalongela, “Nowonela bazi wanhu wano, kwavija wakala na nie mazua madatu na sambi wabule kinhu cha kuja kisigale. Na nie silonda niwaleke wachole na nzala, sambiweze kusinduka mnzila.” \p \v 33 Wanahina zake wamulongela, “Kwahi kondatupate mandia ga kuwegutiza wanhu bwando kamba wano mkiwala kino?” \p \v 34 Yesu kawauza, “Mikate mingahi imulinayo?” \p Wamulongela, “Mikate saba na visomba vidogodogo.” \p \v 35 Avo Yesu kawalagiza waja iwanhu wakale hasi. \v 36 Kaisola imikate saba na ivisomba, kamuheweza Mulungu, abaho, kaimogola na kuwagwelela wanahina, na wanahina wadigwelela didale da wanhu. \v 37 Wose waja na kwiguta. Abaho, wanahina wadondola vidanga va imikate na ivisomba visigale, wamemeza migelo saba. \v 38 Wanhu wose wadile wakala wambigalo alufu nne uhaleka watwanzi na wana. \p \v 39 Yesu viyeshile kudilaga didale da wanhu, kakwela muna ingalawa, kachola kuisi ya Magadani. \c 16 \s1 Wanhu Wolonda Kilaguso \r (Mlk. 8:11-13; Luk. 12:54-56) \p \v 1 Mafalisayo na Masadukayo wamcholela Yesu, wamgeza mkumulonda yawalagusile kilaguso kulawa kuulanga. \v 2 Yesu kawedika, “Ihavika ichungulo, molonga, ‘Kowa na mchesa, kwavija ulanga mdung'hu.’ \v 3 Na imitondo molonga, ‘Lelo kowa na mvula, kwavija ulanga una udung'hu na utitu.’ Mweye movitanga kuzuza vinhu vikoneka kuulanga, ila hamudahile kuzuza vilaguso va vipigiti vino! \v 4 Mulelo wihile na uleka kumtamanila Mulungu! Wolonda kilaguso! Ila hawagweleligwa kilaguso, ila kilaguso cha muhokozi Yona.” \p Abaho, Yesu kawaleka, kachola. \s1 Mela da Mafalisayo na Masadukayo \r (Mlk. 8:14-21) \p \v 5 Wanahina viwavikile mwambu uyagwe wa idilamba, wavitanga kamba waisemwa kusola mikate. \v 6 Yesu kawalongela, “Loleni na muiteganye na mela da Mafalisayo na Masadukayo.” \p \v 7 Wailongela wenyego kwa wenyego, wolonga, “Kalonga vino kwavija tuleka kusola mikate.” \p \v 8 Yesu kagatanga gaja gawakalile wolonga, na heyo kawalongela, “Mweye wanhu muli na nhamanila ndodo, habali mulongelela mbuli za kuwa bule mikate? \v 9 Mng'hali hamnavitanga? Muisemwa ija imikate mitano iwadile wambigalo alufu tano, na mkunzanya vigelo vingahi vimemile? \v 10 Ama ija imikate saba iwadile wambigalo alufu nne, na mkunzanya migelo mingahi imemile? \v 11 Vilihi ham'vitanga kamba sikalile nilonga na mweye mmbuli ya mikate? Iteganyeni na mela da Mafalisayo na Masadukayo!” \v 12 Abaho, wavitanga kamba Yesu hakalile yowazuma waiteganye na mela da kugela mmikate, ila waiteganye na mafundo ga Mafalisayo na Masadukayo. \s1 Petulo Komulonga Yesu \r (Mlk. 8:27-30; Luk. 9:18-21) \p \v 13 Yesu kachola kuisi ili behi na wambo da Kaisalia Filipi, kawauza wanahina zake, “Wanhu wolonga kamba Mwana wa Munhu iyo yalihi?” \p \v 14 Wamwidika wamulongela, “Wayagwe wolonga Yohana M'batiza, wayagwe wolonga Eliya, na wayagwe wolonga Yelemia ama imwe wa wahokozi.” \p \v 15 Yesu kawauza, “Ila na mweye molonga nie iyo yalihi?” \p \v 16 Simoni Petulo kamwidika, “Gweye iyo Kilisto, Mwana wa Mulungu yali na ugima.” \p \v 17 Yesu kamulongela, “Kumota Simoni, mwana wa Yohana! Kwavija haduhu munhu yakugubulile gano, ila Tataangu wa kuulanga. \v 18 Nokulongela kamba gweye iyo Petulo, na mdibwe\f + \fr 16:18 \fr*\fk Petulo \fk*\ft nhegulo yake Mkigiliki \ft*\fqa dibwe.\fqa*\f* dino nodizenga kanisa\f + \fr 16:18 \fr*\fk Kanisa \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa Wanhu wamtogole Kilisto.\fqa*\f* jangu, na mhiko za kuzimu hazidaha kudihuma. \v 19 Nokugwelela vivugulilo va Undewa wa Kuulanga, chochose chondaukifunge muna iisi, chofungigwa kuulanga. Na chochose chondaukifungule muna iisi, chofunguligwa kuulanga.” \p \v 20 Abaho, Yesu kawazuma wanahina zake kamba sambiwamulongele munhu yoyose kamba heyo iyo Kilisto. \s1 Yesu Kolonga Vija Vondayagaye na Kudanganhika \r (Mlk. 8:31—9:1; Luk. 9:22-27) \p \v 21 Songela kipigiti kija Yesu kasonga kuwalongela wanahina zake, “Nolondigwa nichole Yelusalemu, na hiko nogazigwa na wavyele, na wakulu wa wakulu wa nhambiko, na wafundiza Malagizo ga Musa. Nokomigwa, ila gahabita mazua madatu nozuka kulawa mkudanganhika.” \p \v 22 Petulo kamsola kamgala hamgwazo na kusonga kumkomhokela yolonga, “Sambiiwe vino, Mndewa! Mbuli hiyo haikulawila gweye!” \p \v 23 Yesu kahinduka kamulongela Petulo, “Bwela kuchugu changu, Mwenembago! Gweye kwa king'hwaso kumwangu nie, kwavija hugelegeza ga Mulungu, ila kogelegeza ga wanhu.” \v 24 Abaho, Yesu kawalongela wanahina zake, “Kamba munhu yahalonda kuwa mwanahina wangu, yaibele mwenyego, yaidikwe msalaba wake yanikoleleze. \v 25 Munhu yoyose yahalonda kuukombola ugima wake, kowagiza, na munhu yoyose yowagiza ugima wake sama yangu nie, koukombola. \v 26 Kinhu chaki kinogile munhu chondayakipate kamba yahaupata ulumwengu wose, na kuwagiza ugima wake uli muloho? Ama kinhu chaki chondayalave giladi yabwezelwe ugima wake uli muloho? \v 27 Kwavija nie, Mwana wa Munhu, nokwiza na wasenga zangu wa Mulungu wa kuulanga muna iyenzi ya Tataangu, abaho, nomuliha kila munhu kamba vija viyasang'hane. \v 28 Nowalongela ikweli, hana wanhu wayagwe wemile hano hawadanganhika mbaka vondawanyone nie Mwana wa Munhu, nikwiza muna Uundewa wangu.” \c 17 \s1 Kugaluka kwa Yesu \r (Mlk. 9:2-13; Luk. 9:28-36) \p \v 1 Vigabitile mazua sita Yesu kawasola Petulo, Yakobo, na Yohana ndugu yake Yakobo kakwela nao kukigongo kitali weiyeka. \v 2 Yesu kagaluka haulongozi wao, na kihanga chake kinang'hazika kamba zua, na vivalo vake vikala vizelu kamba mulangaza. \v 3 Bahaja, walawililwa na Musa na Eliya, wolonga na Yesu. \v 4 Petulo kamulongela Yesu, “Mndewa, vinoga tweye tukale hano! Na uhalonda nozenga vizewe vidatu, kimwe chako, kimwe cha Musa, na kiyagwe cha Eliya.” \p \v 5 Viyakalile yang'hali yolonga, wingu zelu diwagubika, na dihulikwa dizwi kulawa mdiwingu dilonga, “Ino iyo Mwanangu yanogele, mtegelezeni heyo!” \p \v 6 Wanahina viwahulike vino, wagwa kingubanguba, wona bwembwe ng'hani. \v 7 Yesu kawacholela, abaho, kawakwasa kawalongela, “Gandamukeni, sambimdumbe!” \v 8 Na viwalolile uchana, hawamuwene munhu yoyose ila Yesu yeiyeka. \p \v 9 Viwahumuluke haikigongo, Yesu kawalagiza yolonga, “Sambimmulongele munhu yoyose gaja gamgawene, mbaka nie, Mwana wa Munhu, vondanizuke kulawa mkudanganhika.” \p \v 10 Abaho, wanahina wamuuza Yesu, “Habali wafundiza Malagizo ga Musa wolonga kamba tanhu Eliya yeze?” \p \v 11 Yesu kawalongela, “Kweli, Eliya kokwiza kwika goya vinhu vose. \v 12 Ila nowalongela, Eliya keza kesha, na hewo hawamtambule, ila wamtendela vija viwalondile. Vivija na heyo Mwana wa Munhu kogazigwa mmakono gao.” \p \v 13 Abaho, wanahina wavitanga kamba kakala yowalongela mbuli za Yohana M'batiza. \s1 Yesu Komuhonya Mmhale Yali na Kinyamkela \r (Mlk. 9:14-29; Luk. 9:37-43a) \p \v 14 Viwavikile hana ididale da wanhu, munhu imwe kamcholela Yesu kamfugamila mavindi, \v 15 kamulongela, “Mndewa, monele bazi mmhale wangu, kwavija kana kisango na kugazika ng'hani. Mianza bwando kalagalila hamoto ama mgamazi. \v 16 Nimgala ha wanahina zako, ila walemelwa kumuhonya.” \p \v 17 Yesu kawalongela, “Mweye wanhu mwihile, mulibule nhamanila, nokala na mweye mbaka zua jaki? Nowazaganya mbaka zua jaki? Mgaleni hano hamwangu!” \v 18 Yesu kamkomhokela ija ikinyamkela, na ikinyamkela kamulawa immhale, na heyo kipigiti kikija kahona. \p \v 19 Abaho, wanahina wamwizila Yesu kinyele, wamuuza, “Habali tweye tulemelwa kumuwinga?” \v 20 Yesu kawalongela, “Kwavija muhungukilwa na nhamanila! Nowalongela ikweli, kamba muhawa na nhamanila ndodo kamba mbeyu ya haladali, modaha kukilongela kigongo kino, ‘Segela hano uchole haja!’ Na ikigongo chosegela. Haduhu kinhu chochose chondamulemelwe kutenda!” \v 21 Ila kinyamkela kamba ino havidahika kulawa, ila mkutambika na kufunga.\f + \fr 17:21 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo wa 21.\ft*\f* \s1 Yesu Kolonga Mwanza Uyagwe Vija Vondayadanganhike \r (Mlk. 9:30-32; Luk. 9:43b-45) \p \v 22 Wanahina viwaiting'hane hamoja ako Galilaya, Yesu kawalongela, “nie, Mwana wa Munhu, nogeligwa mmakono ga wanhu, \v 23 wonikoma, ila gahabita mazua madatu nozuka.” Wanahina wanyunguala ng'hani. \s1 Kuliha Kodi ya Ng'anda ya Mulungu \p \v 24 Yesu na wanahina zake viwavikile Kapenaumu, wawila kodi wa Ng'anda ya Mulungu wamcholela Petulo wamuuza, “Mkulufunzi wako kalihaga kodi ya Ng'anda ya Mulungu?” \p \v 25 Petulo kawedika, “Ona, kalihaga.” \p Petulo viyengile mng'anda, Yesu kakala waichanduso kulonga nayo, “Simoni, gweye kokonaze? Wandewa wa isi wowila kodi kulawa ha wanhu walihi? Kulawa ha wenekae ama kulawa ha wahenza?” \p \v 26 Petulo kamulongela, “Kulawa ha wahenza.” \p Abaho, Yesu kamulongela, “Kulonga goya, kwavija wenekae hawalondigwa kuliha kodi. \v 27 Giladi sambituwagevuze, avo genda hana dilamba ukase nduwano, abaho, msole somba yondayalongole kunamata, na uhaunanazula mulomo wake, kovika hela, abaho, isole ukanilihile nie na gweye mwenyego.” \c 18 \s1 Yalihi Yali Mkulu Kubanza Wose? \r (Mlk. 9:33-37; Luk. 9:46-48) \p \v 1 Kipigiti kija wanahina wamcholela Yesu wamuuza, “Yalihi yali mkulu kubanza wose muna Uundewa wa Kuulanga?” \v 2 Yesu kamkema mwana mdodo, abaho, kamwika haulongozi wao, \v 3 kalonga, “Nowalongela ikweli, ihawa hamulonda kugaluka na kulinga kamba wana wadodo, hamdaha kwingila muna Uundewa wa Kuulanga. \v 4 Munhu yoyose yokiihumulusa kamba mwana ino, iyo mkulu kubanza wose muna Uundewa wa Kuulanga. \v 5 Na munhu yoyose yom'bokela mwana mdodo kamba ino mtwaga jangu, konibokela nie. \s1 Vinhu Vimtenda Munhu Yengile M'vilozo \r (Mlk. 9:42-48; Luk. 17:1-2) \p \v 6 “Ihawa munhu yoyose yahamtenda imwe wa wanhu wano wadodo yatende vilozo, vihanogile munhu hiyo yafungigwe msingo yake dibwe kulu da kusiginhila na kwasigwa mkilindi cha bahali. \fig Dibwe Kulu da Kusiginhila|alt="large millstone" src="NT-01 Millstone.jpg" size="col" loc="Matthew 18:6" copy="Jonathan McDaniel" ref="Mat. 18:6"\fig* \v 7 Ulumwengu wojona sama ya ving'hwaso viwatenda wanhu wengile m'vilozo! Kwavija ving'hwaso havidahika kuleka kulawilila, ila kojona munhu ija yotenda ving'hwaso vilawilile! \p \v 8 “Ihawa mkono wako ama mgulu wako wokutenda utende vilozo, ukanhe, uwase kutali na gweye! Vinoga wingile muna ugima wa digunge kuno ulemale ama uli mbetembete, kubanza kuwa na makono mabili ama magulu mabili, abaho, wasigwe muna umoto wa digunge. \v 9 Na kamba siso jako dokutenda utende vilozo, ding'ole, ujase! Vinoga wingile muna uugima wa digunge na siso dimwe, kubanza kuwa na meso mabili, abaho, wasigwe muna umoto wa kuzimu. \s1 Hala da Ng'hondolo Yapotele \r (Luk. 15:3-7) \p \v 10 “Teganyeni! Sambimumzabuze imwe wa wanhu wano wadodo. Nowalongela kamba, wasenga wa Mulungu wa kuulanga wali hamoja nao mazua gose wa behi na Tataangu wa kuulanga. \v 11 Kwavija Mwana wa Munhu keza kuwakombola waja wapotele.\f + \fr 18:11 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo wa 11.\ft*\f* \p \v 12 “Mokonaze, kamba munhu yahawa na ng'hondolo mia, abaho, ng'hondolo imwe yahapotela, vino hawaleka waja ng'hondolo malongo tisa na tisa wasigale mkigongo na kuchola kumzahila ija ng'hondolo imwe yapotele? \v 13 Nowalongela ikweli, kamba yahamona, komdeng'hela ng'hani kubanza waja ng'hondolo malongo tisa na tisa walekile kupotela. \v 14 Vivija na Tata wenu wa kuulanga halonda hata munhu imwe wa wano wadodo yapotele. \s1 Kumzuma Munhu Yatendile Vilozo \p \v 15 “Ihawa ndugu yako kakutenda gehile, genda ukamulongele kija kinhu kihile chayakutendile muli wabili mwiyeka. Na kamba kokutegeleza, kumpata kabili ndugu yako. \v 16 Ila kamba hakutegeleze, msole munhu imwe ama wabili wayagwe hamoja na gweye, giladi mmbuli za wasindila wabili ama wadatu kila kinhu kitangigwe. \v 17 Na kamba hawategeleze, walongele wanhu wamtogole Kilisto, na vivija yahalema kuwategeleza, avo umone kamba Mmhazi na muwila kodi. \s1 Kufunga na Kufungula \p \v 18 “Nowalongela ikweli, chochose chondamkifunge muna iisi, chofungigwa kuulanga. Na chochose chondamkifungule muna iisi, chofunguligwa kuulanga. \p \v 19 “Vivija, nowalongela ikweli, kamba wabili mmwanza wenu muna iisi wahaitogolela mmbuli ya kinhu chochose chowopula, wotendeligwa na Tataangu wa kuulanga. \v 20 Kwavija hawali wabili ama wadatu waiting'hane mtwaga jangu, na nie na hamoja nao.” \s1 Hala da Mtumigwa Yoleka Kumgela Kumgongo Miyage \p \v 21 Abaho, Petulo kamcholela Yesu kamuuza, “Mndewa, kamba ndugu yangu yahanitenda vilozo, nimgele kumgongo mianza mingahi? Hata mianza saba?” \p \v 22 Yesu kamulongela, “Sikulongela mianza saba, ila mianza malongo saba mala saba. \v 23 Kwavija Undewa wa Kuulanga ulinga na mndewa imwe yalondile kuwakagula watumigwa zake wakalile wamkopile hela. \v 24 Viyasongile kukagula, kagaliligwa munhu yakalile yowilwa talanta\f + \fr 18:24 \fr*\fk Talanta imwe \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa hela ya kitumetume cha milao 15.\fqa*\f* alufu longo dimwe. \v 25 Ija imtumigwa hakalile na cha kuliha, avo mndewa kalagiza kamba yaguzwe heyo na mtwanzi wake na wanage na kila kinhu kiyali nacho, giladi yalihe hela ziyakalile yowilwa. \v 26 Avo ija imtumigwa kamfugamila mavindi kamuyalalila kamulongela, ‘Mndewa, nyalize, nokuliha hela zako zose!’ \v 27 Mndewa wa imtumigwa ija kamonela bazi, avo kamgela kumgongo deni jake jose, abaho, kamuleka yachole. \p \v 28 “Abaho, ija imunhu viyacholile, kaiting'hana na mtumigwa miyage yakalile yomuwila dinali\f + \fr 18:28 \fr*\fk Dinali imwe \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa hela ya kitumetume cha zua dimwe. \fqa*\f* mia. Kamgoga na kusonga kumfida msingo, kalonga, ‘Nilihe deni jangu!’ \v 29 Ija imtumigwa miyage kamfugamila mavindi kamuyalalila kamulongela, ‘Nyalize, nokuliha deni jako jose!’ \v 30 Ila heyo kalema, avo kachola, kamgela mkifungo mbaka vondayalihe hela zose ziyakalile yowilwa. \v 31 Watumigwa wayage viwawene gaja galawilile, wona giogio, avo wachola, wamulongela mndewa wao mbuli zose zilawilile. \v 32 Abaho, ija imndewa kamkema kamulongela, ‘Gweye kwa mtumigwa wihile! Nie nikugela kumgongo deni jako jose kwavija vuuniyalalile. \v 33 Vino hulondigwe na gweye kumonela bazi mtumigwa miyago kamba nie vinikonele bazi?’ \v 34 Mndewa wake kona lusango, avo kamgoga, kamgela mkifungo mbaka vondayalihe dideni. \p \v 35 “Vino vivo Tataangu wa kuulanga vondayawatende mweye ahaja munhu mmwanza wenu yahalema kumgela kumgongo ndugu yake, kulawa mmoyo wake.” \c 19 \s1 Yesu Kofundiza Mbuli za Nyasa \r (Mlk. 10:1-12) \p \v 1 Yesu viyamambukize kulonga mbuli zino, kalawa Galilaya kachola kuna iisi ya Yudea mwambu uyagwe wa Ulwanda lwa Yolodani. \v 2 Wanhu bwando wamkweleleza, na heyo kawahonya hiko. \p \v 3 Mafalisayo wamcholela na kumgeza mkumuuza, “Malagizo ga Musa gomtogoza munhu kumwasa mtwanzi wake mmbuli yoyose?” \p \v 4 Yesu kawedika, “Vino, hamsomile Mzinyandiko Zing'alile? Ahaja hazilonga kamba haichanduso Mulungu kawalumba mtwanzi na mbigalo. \v 5 Na heyo kalonga, ‘Mkilamso kino mbigalo kowaleka tataake na mamaake na kuilumba na mwehe wake, na wabili wano wowa lukuli lumwe.’\f + \fr 19:5 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt MWANDUSO 2:24\xt*.\f* \v 6 Avo sio wabili, ila lukuli lumwe. Kwavija kiyalumbile Mulungu, haduhu munhu yondayakimamazule.” \p \v 7 Mafalisayo wamuuza, “Habali Musa kalonga Mmalagizo gake kamba munhu kodaha kumgwelela mtwanzi wake lupwilili lwa nyasa na kumwasa?” \p \v 8 Yesu kawalongela, “Musa kawatogoza muwase watwanzi zenu sama ya udala wa mioyo yenu. Ila haikalile vino songela haichanduso. \v 9 Nowalongela kamba, mbigalo yoyose yomwasa mtwanzi wake na kumsola mtwanzi iyagwe, kotenda ugoni. Ila munhu yahamwasa mtwanzi wake sama ya kutenda ugoni kodaha kusola mtwanzi iyagwe.”\f + \fr 19:9 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zongeza mbuli zino, \ft*\fqa Na ayo yondayamsole mtwanzi ija yasigwe kotenda ugoni.\fqa*\f* \p \v 10 Wanahina zake wamulongela, “Ihawa vino vivo ili ha mbigalo na mtwanzi wake, vinoga kuleka kusola.” \p \v 11 Yesu kawedika kawalongela, “Sio wanhu wose wodaha kuitogola mbuli ino, ila ha waja wose wagweleligwe motelo ino na Mulungu. \v 12 Kwavija hana vibohola\f + \fr 19:12 \fr*\fk Vibohola \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa wambigalo walibule kimbigalo.\fqa*\f* wali hivo songela viwavumbuke, na hana vibohola watendigwe na wanhu, na wayagwe woleka kusola sama ya Undewa wa Kuulanga. Munhu yodaha kugabokela gano, yagabokele.” \s1 Yesu Kowamoteza Wana Wadodo \r (Mlk. 10:13-16; Luk. 18:15-17) \p \v 13 Abaho, wana wadodo wagaligwa ha Yesu giladi yawekile makono na kuwatambikila, ila wanahina wawakomhokela waja wawagalile. \v 14 Yesu kalonga, “Walekeni wana wadodo weze kumwangu, sambimuwagomese, kwavija Undewa wa Kuulanga uli wa wanhu wali kamba wano.” \p \v 15 Avo, kawekila makono gake kuwamoteza, abaho, kachola. \s1 Mmhale Mgoli \r (Mlk. 10:17-31; Luk. 18:18-30) \p \v 16 Baho mmhale imwe kamcholela Yesu kamuuza, “Mkulufunzi, nitende kinhu chaki kinogile giladi ningile muugima wa digunge?” \p \v 17 Yesu kamwidika, “Habali uniuza mbuli ya kinhu kinogile? Hana imwe yeiyeka iyo yanogile. Uhalonda kwingila muugima wa digunge, zigoge ndagizi za Mulungu.” \p \v 18 Ija immhale kauza, “Ndagizi zaki?” \p Yesu kamwidika, “Sambiukome, sambiutende ugoni, sambiwibe, sambiulave usindila wa uvwizi, \v 19 wahishimile tataako na mamaako, na mnogele munhu wa habehi nagwe kamba vuukinogela mwenyego.” \p \v 20 Ija immhale kedika, kamulongela, “Gano gose nigagoga, nisigaza kinhu chaki?” \p \v 21 Yesu kamwidika, “Uhalonda sambiuhungule hanhu, genda kaguze vinhu vako, abaho, zihela uwagwelele wakumbulu, avo kowa na ngama kuulanga, abaho, izo unikoleleze.” \p \v 22 Ija immhale viyahulike vino, kachola kuno yokona giogio, kwavija kakala mgoli. \p \v 23 Abaho, Yesu kawalongela wanahina zake, “Nowalongela ikweli, yowa vidala mgoli kwingila muna Undewa wa Kuulanga. \v 24 Nowalongela mwanza uyagwe, vibuha ngamia kubita mkizonzo cha shindano, kubanza mgoli kwingila Muundewa wa Mulungu.” \fig Ngamia|alt="loaded camel" src="hk00041c.jpg" size="col" loc="Mat 19:24" copy="Horace Knowles © The British and Foreign Bible Society 1954, 1967, 1972, 1995." ref="19:24"\fig* \p \v 25 Wanahina viwahulike vino, wakanganya ng'hani na kuuza, “Avo, yalihi yodaha kukomboligwa?” \p \v 26 Yesu kawalola kalonga, “Mwa wanhu mbuli ino haidahika, ila ha Mulungu mbuli zose zodahika.” \p \v 27 Abaho, Petulo kedika, kalonga, “Tweye tuleka kila kinhu tukukoleleza gweye, avo, kwiza topata choni?” \p \v 28 Yesu kawalongela, “Nowalongela ikweli, mweye mose mung'holeleze nie, muna uulumwengu wa sambi, Mwana wa Munhu vondayakale mkigoda chake cha undewa kili na yenzi, vivija na mweye mokala m'vigoda va undewa longo dimwe na vibili, muitagusa mitala longo dimwe na mibili ya Islaeli. \v 29 Na munhu yoyose yoleka ng'anda ama ndugu ama lumbu ama tata ama mama ama wana ama migunda sama yangu, kobokela mianza mia na kuuhala ugima wa digunge. \v 30 Ila wanhu bwando wali wa haichanduso, wowa wa haikimambukizo, na wanhu bwando wali wa haikimambukizo, wowa wa haichanduso. \c 20 \s1 Wasang'hana Mumgunda wa Mizabibu \p \v 1 “Kwavija Undewa wa Kuulanga ulinga na munhu yalawile ulukwili kuchola kuzahila wanhu wa kusang'hanika mumgunda wake wa mizabibu. \v 2 Waitogolela yawalihe dinali\f + \fr 20:2 \fr*\fk Dinali imwe \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa hela ya kitumetume cha zua dimwe.\fqa*\f* mdizua dimwe, abaho, kawatuma kusang'hanika mumgunda wake wa mizabibu. \v 3 Mkipigiti cha saa ndatu kachola kabili, kawona wanhu wayagwe wemile hadisoko walibule sang'hano ya kutenda, \v 4 avo kawalongela, ‘Na mweye gendeni mkasang'hanike mumgunda wa mizabibu, nowaliha kilondigwa kulihigwa.’ \v 5 Avo wachola. Mkipigiti cha saa sita na saa tisa kachola kabili, katenda vivija. \v 6 Na mkipigiti cha saa longo dimwe na imwe, kachola na kuwavika wanhu wayagwe wema, avo kawauza, ‘Habali mwimile hano songela imitondo bila kutenda sang'hano yoyose?’ \v 7 Waja wanhu wamulongela, ‘Kwavija haduhu munhu yatugwelele sang'hano ya kutenda.’ Ija imunhu kawalongela, ‘Gendeni na mweye mkasang'hanike mumgunda wa mizabibu.’ \p \v 8 “Viivikile ichungulo, mwene mgunda kamulongela salange wake, ‘Wakeme wasang'hana, abaho, walihe maliho gao, songa na waja wasongile kusang'hanika ichungulo, abaho, umambukizile na waja wasongile kusang'hanika imitondo.’ \v 9 Na waja wose wasongile kusang'hanika ichungulo, kila munhu kalihigwa dinali. \v 10 Viwezile waja wasongile kusang'hanika imitondo, wagiza kamba wolihigwa dinali bwando, ila vivija na hewo walihigwa dinali imwe kila munhu. \v 11 Wabokela dinali zao, abaho, wasonga kumtwanganikila mwene mgunda, \v 12 walonga, ‘Wanhu wano wa ikimambukizo wasang'hanika saa dimwe diiyeka, ila kuwaliha kamba vuutulihile tweye tusang'hanike mdizua kali na kugaya misi yose!’ \p \v 13 “Mwene mgunda kamwidika munhu imwe mmwanza wao, kalonga, ‘Mbwiga, sikutendele kinhu chochose kihile! Hatuitogolele kusang'hanika mdizua dimwe kwa dinali imwe? \v 14 Sola maliho gako uchole. Nisagula kumgwelela ino waikimambukizo kamba vinikugwelele gweye. \v 15 Vino sidaha kutenda vija vinilonda na hela zangu mwenyego? Ama kokona migongo kwavija vinili na moyo unogile?’ \p \v 16 “Avo, wali wa haikimambukizo wowa wa haichanduso, na wali wa haichanduso wowa wa haikimambukizo.” \s1 Yesu Kolonga Mwanza wa Ikadatu Vija Vondayadanganhike \r (Mlk. 10:32-34; Luk. 18:31-34) \p \v 17 Yesu viyakalile yochola Yelusalemu, mnzila kawasola wanahina longo dimwe na wabili hamgwazo weiyeka, na kuwalongela, \v 18 “Tochola Yelusalemu, na Mwana wa Munhu kogeligwa mmakono ga wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa. Womtagusa kudanganhika, \v 19 abaho, kogeligwa mmakono ga Wamhazi, womtendela uponela, womulanha mbalati, na womuwamba mumsalaba, ila mdizua da ikadatu kozuka.” \s1 Mama wa Yakobo na Yohana Kopula \r (Mlk. 10:35-45) \p \v 20 Abaho, mama wa wana wa Zebedayo kamcholela Yesu hamoja na wanage, kamfugamila mavindi giladi yapule kinhu. \p \v 21 Yesu kamulongela, “Kolonda choni?” \p Ija imtwanzi kamwidika yolonga, “Lagiza kamba wanangu wano wabili, imwe yakale mkono wako wa ukulume na iyagwe yakale mkono wako wa ukumoso muna Undewa wako.” \p \v 22 Yesu kawalongela, “Hammanyile kinhu chumpula. Modaha kuking'wela kikasi cha mgayo kinilondigwa kuking'wela nie?” \p Wamwidika walonga, “Todaha.” \p \v 23 Yesu kawalongela, “Moking'wela kikasi cha migayo kining'wela nie, ila kukala kumkono wangu wa ukulume na wa ukumoso sio sang'hano yangu. Ila hanhu aho wekiligwa waja wose watandiligwe na Tataangu.” \p \v 24 Wanahina wayagwe longo dimwe viwahulike vino, wawonela lusango Yakobo na Yohana. \v 25 Ila Yesu kawakema hamoja kawalongela, “Movitanga kamba wandewa wa Wamhazi wowatawala na mhiko, na wakulu zao wana udaho mwa wanhu zao. \v 26 Sambiiwe vino kumwenu. Ila munhu yoyose mmwanza wenu yahalonda kuwa mkulu, kolondigwa yawe mtumigwa wenu. \v 27 Na munhu yoyose mmwanza wenu yahalonda kuwa waichanduso, kolondigwa yawe nyakadala wenu. \v 28 Kwavija Mwana wa Munhu hezile kusang'hanikilwa, ila kusang'hanikila wayagwe, na kulava ugima wake giladi yawakombole wanhu bwando.” \s1 Yesu Kowahonya Vimbugumbugu Wabili \r (Mlk. 10:46-52; Luk. 18:35-43) \p \v 29 Yesu na wanahina zake viwasegele Yeliko, wanhu bwando wamkweleleza. \v 30 Haja kukala na vimbugumbugu wabili wakalile hamgwazo wa inzila, na viwahulike kamba Yesu kobita, wenula dizwi, walonga, “Mndewa, Mwana wa Daudi,\f + \fr 20:30 \fr*\ft Hano \ft*\fk mwana wa Daudi \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kolawa mulukolo lwa Mndewa Daudi.\fqa*\f* tonele bazi!” \p \v 31 Didale da wanhu diwakomhokela na kuwalongela wanyamale. Ila wagendelela kwinula dizwi, wolonga, “Mndewa, Mwana wa Daudi, tonele bazi!” \p \v 32 Yesu kema, abaho, kawakema kawauza, “Molonda niwatendele choni?” \p \v 33 Wamulongela, “Mndewa, tolonda tulole!” \p \v 34 Yesu kawonela bazi, kagakwasa meso gao. Bahaja wadaha kulola, abaho, wamkweleleza. \c 21 \s1 Yesu Kokwingila Yelusalemu na Wila \r (Mlk. 11:1-11; Luk. 19:28-40; Yoh. 12:12-19) \p \v 1 Yesu na wanahina zake viwakalile behi na kuvika Yelusalemu, wavika mkiwambo cha Betifage hana Ikigongo cha Mizaituni, Yesu kawatuma wanahina zake wabili, \v 2 kawalongela, “Gendeni hana ikiwambo kili haulongozi wenu, baho mom'vika mhunda yafungigwe hamoja na mwanage. Wafunguleni, abaho, munigalile. \v 3 Na kamba munhu yoyose yahawauza, mulongeleni kamba, ‘Mndewa kowalonda.’ Na himahima kowagwelela.” \p \v 4 Gano galawilila giladi gavikile gaja galongigwe na muhokozi, yolonga, \q1 \v 5 “Mulongele mndele wa Sayuni,\f + \fr 21:5 \fr*\fk Mndele wa Sayuni \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa wanhu wa Yelusalemu.\fqa*\f* \q2 ‘Lola, Mndewa wako kokwizila! \q1 Kahola moyo na kapapigwa na mhunda, \q2 mwana wa mhunda.’ ” \p \v 6 Avo, wanahina wachola na watenda kamba Yesu viyawalongele. \v 7 Wamgala imhunda na mwana wa mhunda, watandika vivalo vao uchana yao, abaho, Yesu kakala uchana ya imwana mhunda. \v 8 Dale kulu ng'hani da wanhu janzanza vivalo vao mnzila, na wayagwe wakanha mikuti ya mitende na kuyanzanza mnzila. \v 9 Dale da wanhu dikalile dimulongole na wose wakalile wamsondolele wenula dizwi walonga, “Yatogolwe Mwana wa Daudi! Kamota ayo yokwiza mditwaga da Mndewa! Nhogolwa uchana kuulanga!” \p \v 10 Yesu viyengile Yelusalemu, wambo jose dikala mumzahimzahi, na wanhu wauza, “Ino iyo munhu yalihi?” \p \v 11 Didale da wanhu diwalongela, “Ino iyo Yesu, muhokozi kulawa Nazaleti mkiwambo cha Galilaya.” \s1 Yesu Kochola Kuna Ing'anda ya Mulungu \r (Mlk. 11:15-19; Luk. 19:45-48; Yoh. 2:13-22) \p \v 12 Yesu kengila mdikonhi da Ing'anda ya Mulungu na kuwawinga wanhu wose wakalile muja woguza na kugula. Kazihindula meza za wavunja hela na vigoda va wose wakalile woguza njiwa, \v 13 kawalongela, “Yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, ‘Ng'anda yangu yokemigwa ng'anda ya nhambiko.’ Ila mweye moitenda fisilo da wabavi!” \p \v 14 Vimbugumbugu na walemale wamcholela kuna Ing'anda ya Mulungu, na heyo kawahonya. \v 15 Ila wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa viwonile vinhu va mkanganyo viyatendile, na wana wotoa nyangi kuna Ing'anda ya Mulungu wolonga, “Yatogolwe Mwana wa Daudi!” wona lusango. \v 16 Wamulongela, “Kowahulika wano vowolonga?” \p Yesu kawalongela, “Ona! Hamsomile gaja gandikigwe Mzinyandko Zing'alile, golonga, ‘Wana wadodo na ving'hele, wokwimba nyila za nhogolwa’?” \p \v 17 Kawaleka, kachola hanze ya idiwambo mbaka Betania, kawasa hiko. \s1 Yesu Kowikila Kinyulu Mtini \r (Mlk. 11:12-14, 20-24) \p \v 18 Imitondo ng'hani Yesu viyakalile mnzila yobwela mdiwambo, kona nzala. \v 19 Kawona mtini hamgwazo wa inzila, kaukwenhukila, ila honile chochose uchana yake ila mijani iiyeka. Abaho, kaulongela, “Sambiulele mujo milao yose!” Bahaja umtini unyala. \p \v 20 Wanahina viwawene vino wakanganya, wauza, “Habali umtini unyala himahima?” \p \v 21 Yesu kawedika, yolonga, “Nowalongela ikweli, kamba muhawa na nhamanila bila kusinha mmioyo yenu, sio kamba modaha kutenda kija kitendigwe mumtini uno, ila vivija modaha kukilongela kigongo kino, ‘Goboka, uiyase m'bahali,’ na yotendeka. \v 22 Kamba muhawa na nhamanila, chochose chondampule mkutambika, mogweleligwa.” \s1 Mbuza ya Udaho wa Yesu \r (Mlk. 11:27-33; Luk. 20:1-8) \p \v 23 Yesu viyengile muna Ing'anda ya Mulungu, wakulu wa wakulu wa nhambiko na wavyele wa wanhu wamcholela kipigiti viyakalile yofundiza, wamuuza, “Kotenda mbuli zino na udaho ulihi? Na yalihi yakugwelele udaho uno?” \p \v 24 Yesu kawalongela, “Vivija na nie nowauza mbuli, na kamba muhanilongela nhegulo yake, na nie nowalongela kamba notenda mbuli zino na udaho ulihi. \v 25 Mbatiza ya Yohana ilawa kwahi? Ilawa ha Mulungu ama ilawa ha wanhu?” \p Wakiiuza wenyego kwa wenyego, walonga, “Tuhalonga, ‘Ulawa ha Mulungu,’ kotuuza, ‘Habali hamumtogole?’ \v 26 Ila tuhalonga, ‘Ulawa ha wanhu,’ towadumba wanhu kwavija wanhu wose wotogola kamba Yohana kakala muhokozi.” \v 27 Avo wamwidika Yesu, “Hatuvitanga.” \p Abaho, na heyo kawalongela, “Na nie siwalongela kamba notenda mbuli zino na udaho ulihi. \s1 Hala da Wamhale Wabili \p \v 28 “Mweye mokonaze? Kukala na munhu imwe yakalile na wana wabili. Kamcholela ija imkulu kamulongela, ‘Mwanangu, lelo genda ukasang'hanike mumgunda wa mizabibu.’ \v 29 Ija imwana kamwidika kamulongela, ‘Sichola,’ ila mkipigiti kidodo kagelegeza mmoyo wake, abaho, kachola. \v 30 Abaho, kamcholela imdodo kamulongela vivija. Na heyo kamwidika kalonga, ‘Ona, nochola, tata,’ ila hacholile. \v 31 Yalihi mmwanza wa wano wabili yatendile gamnogele tataake?” \p Wamwidika wamulongela, “Ija imkulu.” \p Yesu kawalongela, “Nowalongela ikweli, wawila kodi na watenda ugoni ndwanga wowalongola kwingila muna Undewa wa Mulungu. \v 32 Kwavija Yohana M'batiza keza kumwenu mnzila ilibule uzenzeleganye, na mweye hamumtogole, ila wawila kodi na watenda ugoni ndwanga wamtogola. Na hata vimgawene gano, hamulekile vilozo venu na kumtogola. \s1 Hala da Walimi wa Mgunda wa Mizabibu \r (Mlk. 12:1-12; Luk. 20:9-19) \p \v 33 “Tegelezeni hala diyagwe, kukala na munhu yakalile na mgunda wa mizabibu, kauzengela konhi na kuhimba lwingila lwa kukamulila zabibu na kuzenga ulingo. Abaho, kawapangiza walimi, kachola isi ya kutali. \v 34 Kipigiti cha kuhuna zizabibu vikivikile, kawatuma nyakadala zake ha iwalimi wakamsolele fungu jake da izizabibu. \v 35 Iwalimi wawanwang'hula waja iwanyakadala, imwe wamtoa, iyagwe wamkoma, na iyagwe wamtoa na mabwe mbaka kadanganhika. \v 36 Abaho, ija imunhu kawatuma mwanza uyagwe nyakadala wayagwe bwando kubanza waja wa ichanduso, na iwalimi wawatendela vivija kamba viwawatendele waja wa ichanduso. \v 37 Hakimambukizo, kamulagiza mwanage ha iwalimi, yolonga, ‘Kwa vovose womuhishimila mwanangu.’ \v 38 Ila iwalimi viwamuwene imwana, wailongela wenyego kwa wenyego, ‘Ino iyo muhazi. Izoni tumkome, abaho, tusole uhazi wake!’ \v 39 Avo wamsola na kumwasa hanze ya umgunda wa mizabibu na kumkoma. \p \v 40 “Avo mwene mgunda yeheza, kowatenda choni iwalimi?” \p \v 41 Wamulongela, “Kowakoma wanhu waja wehile, na kuwagwelela umgunda walimi wayagwe wondawamgwelele zabibu mkipigiti cha kuhuna.” \p \v 42 Yesu kawalongela, “Hamsomile Zinyandiko Zing'alile? \q1 ‘Dibwe dilemigwe na wazenzi \q2 digaluka dibwe da kutamanilwa ng'hani kubanza mabwe gose. \q1 Mndewa iyo yatendile mbuli ino, \q2 nayo iwa mkanganyo mmeso getu!’\f + \fr 21:42 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt ZABULI 118:22-23\xt*.\f* \p \v 43 “Avo nowalongela, Undewa wa Mulungu wosegezigwa kumwenu na kugweleligwa wanhu wayagwe wondawatende gamnogele Mulungu. \v 44 Munhu yodilagalila dibwe dino kobeneka vidangavidanga, na munhu yoyose yondadimulagalile domsiginha lipilipi.” \p \v 45 Wakulu wa wakulu wa nhambiko na Mafalisayo viwahulike hala da Yesu, wavitanga kamba kowalonga hewo, \v 46 avo wazahila nzila ya kumgoga. Ila wadumba didale da wanhu kwavija wakala womtogola Yesu kamba muhokozi. \c 22 \s1 Hala da Lusona lwa Zengele \r (Luk. 14:15-24) \p \v 1 Yesu kawalongela mmahala mwanza uyagwe, yolonga, \v 2 “Undewa wa Kuulanga ulinga na mndewa yatandile lusona lwa zengele lwa mwanage. \v 3 Kawatuma nyakadala zake wakawakeme waja wagonekigwe mulusona lwa zengele, ila walema kwiza. \v 4 Abaho, kawatuma nyakadala wayagwe, kawalongela, ‘Walongeleni wanhu wose wagonekigwe kamba nitanda mandia gangu. Ng'ombe zangu iwakulu na iwadodo wanonile wesha kuchinjigwa, na kila kinhu kisasaligwa. Izoni hana ulusona lwa zengele!’ \v 5 Ila hawasinhuke. Wachola na zao, imwe kachola kumgunda, na iyagwe kachola kuuchuluzi wake. \v 6 Wayagwe wawagoga nyakadala zake, wawaliga na kuwakoma. \v 7 Ija imndewa kona lusango, avo kawatuma asikali zake wawabanange waja wakomaji na kudisoma wambo jao. \v 8 Abaho, kawalongela nyakadala zake, ‘Lusona lwa zengele lusasaligwa, ila wanhu wagonekigwe hawalumbile kuvika. \v 9 Avo gendeni mzinzilamhanda za mkiwambo mkawagoneke wanhu wondamuwawene weze kulusona lwa zengele.’ \v 10 Avo waja iwanyakadala wachola muna zinzila za mkiwambo na kuwalundiza wanhu wose wawavikile, wanogile na wehile, na dibugano da lusona lwa zengele dimema wahenza. \p \v 11 “Ila ija imndewa viyengile kuwalola iwahenza, kamona munhu haja yalekile kuvala vivalo va lusona lwa zengele. \v 12 Kamuuza, ‘Mbwiga, kwingilaze hano bila vivalo va lusona lwa zengele?’ Ija imunhu kanyamala. \v 13 Abaho, imndewa kawalongela watumigwa, ‘Mfungeni makono na magulu, abaho, mmwase kunze mdiziza. Ako kowa na kililo na kugegedula meno.’ \p \v 14 “Kwavija wanhu bwando wagonekigwe, ila wasaguligwe wadodo.” \s1 Mbuza ya Kuliha Kodi \r (Mlk. 12:13-17; Luk. 20:20-26) \p \v 15 Mafalisayo waiting'hana hamoja na kumwikila zundo Yesu giladi wamnamate mzimbuli zake. \v 16 Avo, wawatuma wanahina zao hamoja na wanhu wa Helode,\f + \fr 22:16 \fr*\fk Wanhu wa Helode \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa wanhu wakalile muutawala kulawa mmulango wa Helode Mkulu na mwanage yokemigwa Helode Antipa.\fqa*\f* wolonga, “Mkulufunzi! Tuvitanga kamba gweye kwa munhu ulibule uzenzeleganye na kowafundiza wanhu ikweli ya gaja goyolonda Mulungu, bila kudumba gowogelegeza wanhu wayagwe, kwavija hulola ukulu wa munhu yoyose. \v 17 Tulongele, gweye kogesaze? Malagizo ga Musa gotogoza kuliha kodi ha Kaisali\f + \fr 22:17 \fr*\fk Kaisali \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa Mndewa wa Loma.\fqa*\f* ama gogomesa?” \p \v 18 Ila Yesu kazitanga ngelegeza zao zihile, kalonga, “Videlenya mweye! Habali mgeza kunikila vitega? \v 19 Nilagusileni ihela ya kuliha kodi!” \p Na hewo wamgalila ihela, \v 20 abaho, kawauza, “Kihanga kino na twaga dino va munhu yalihi?” \p \v 21 Wamwidika, “Va Kaisali.” \p Avo Yesu kawalongela, “Mulonga goya, avo ga Kaisali mgweleleni Kaisali, na ga Mulungu mgweleleni Mulungu.” \p \v 22 Viwahulike vino, wakanganya, avo wamuleka, wachola na zao. \s1 Mbuza ya Kuzuka Kulawa Mkudanganhika \r (Mlk. 12:18-27; Luk. 20:27-40) \p \v 23 Zua didija Masadukayo, awo wolonga kamba haduhu mzuso, wamcholela Yesu, wamuuza, \v 24 “Mkulufunzi! Musa katulongela kamba, kamba munhu yahadanganhika bila kuleka mwana, ndugu yake kolondigwa yamsole ija ikizuka giladi yamulelele mwana ndugu yake yadanganhike. \v 25 Avo kukala na ndugu saba mmwanza wetu, waichanduso kasola mtwanzi, abaho, kadanganhika bila kulela nayo mwana, abaho, ikizuka kamulekela ndugu yake. \v 26 Na ija waikabili gamulawilila gagaja, na waikadatu, na waja wose saba. \v 27 Hakimambukizo, na ija imtwanzi kadanganhika. \v 28 Avo mdizua da mzuso, imtwanzi ija kowa mtwanzi wa munhu yalihi? Kwavija wanhu wose saba wakala wamsolile.” \p \v 29 Yesu kawedika kawalongela, “Mweye muhonyela! Kwavija hamzitangile Zinyandiko Zing'alile ama mhiko za Mulungu. \v 30 Kwavija mdizua da mzuso, wanhu hawasola ama kusoligwa, ila wolinga kamba wasenga wa Mulungu wa kuulanga. \v 31 Mmbuli ya mzuso wa wanhu wadanganhike, hamsomile Mzinyandiko Zing'alile kija kimulongeligwe na Mulungu? \v 32 ‘Nie iyo Mulungu wa Ablaham, na Isaka, na Yakobo.’ Heyo iyo Mulungu wa wanhu wagima na sio Mulungu wa wanhu wadanganhike.” \p \v 33 Didale da wanhu vidihulike gano, wakanganya mafundo gake. \s1 Ndagizi Ili Ng'hulu \r (Mlk. 12:28-34; Luk. 10:25-28) \p \v 34 Ila Mafalisayo viwahulike kamba Yesu kawavudaliza Masadukayo, waiting'hana hamoja. \v 35 Na munhu imwe mmwanza wao, yakalile mfundiza Malagizo ga Musa, kamgeza mkumuuza, \v 36 “Mkulufunzi, ndagizi ilihi ili ng'hulu Mmalagizo ga Musa?” \p \v 37 Yesu kamwidika kamulongela, “ ‘Mnogele Mndewa Mulungu wako na moyo wako wose, na loho yako yose, na nzonzi zako zose.’ \v 38 Ino iyo ndagizi ili ng'hulu na iyo ya ichanduso. \v 39 Na ino iyo ndagizi ya ikabili, ‘Mnogele munhu wa habehi nagwe kamba vuukiinogela mwenyego.’ \v 40 Malagizo gose ga Musa na mafundo ga wahokozi gotamanila ndagizi zino mbili.” \s1 Mbuza ya Kilisto \r (Mlk. 12:35-37; Luk. 20:41-44) \p \v 41 Mafalisayo viwaiting'hane hamoja, Yesu kawauza, \v 42 “Mweye moigelegezaze mbuli ya Kilisto? Iyo mwana wa munhu yalihi?” \p Wamwidika wamulongela, “Iyo Mwana wa Daudi.” \p \v 43 Yesu kawauza, “Avo, vilihi Daudi kubitila mhiko za Loho wa Mulungu komkema Kilisto, ‘Mndewa’? \q1 \v 44 Kwavija kalonga, ‘Mndewa kamulongela Mndewa wangu, \q2 “Kala kumkono wangu wa ukulume \q2 mbaka vondaniweke wadumuka zako hasi ya magulu gako.” ’ \m \v 45 Ihawa Daudi komkema Kilisto, ‘Mndewa,’ yodahikaze kuwa mwanage?” \p \v 46 Haduhu munhu yadahile kumwidika mbuli yoyose, na kulawa zua dija haduhu munhu yagezile kumuuza mbuli yoyose. \c 23 \s1 Yesu Kowazuma Wanhu kamba Waiteganye na Vilangizi wa Dini \r (Mat. 12:38-39; Luk. 11:43, 46; 20:45-46) \p \v 1 Abaho, Yesu kalonga na didale da wanhu na wanahina zake, \v 2 “Wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo wana udaho wa kugatapita Malagizo ga Musa. \v 3 Avo, gatendeni na kugagoga gaja gose gowowafundiza mweye, ila sambimtende vija vowotenda hewo, kwavija hewo hawagatenda gaja gowofundiza. \v 4 Wowafungila wanhu mibahasha mikulu na kuwadikwa mmaega, ila hewo wenyego hawalonda hata kugolosa kidole waipape. \v 5 Wotenda mbuli zao zose giladi woneke na wanhu. Avo, wofudika mifundo mikulu mgati yandikigwe Nyandiko za Malagizo ga Musa uchana mwa ikihanga na mmakono! Na wokwika minyemvule mitali ng'hani mmikanzu yao! \v 6 Wonogelwa kukala m'vigoda va haulongozi mulusona na kukala m'vigoda va haulongozi mzing'anda za nhambiko, \v 7 na kulamsigwa na hishima mmasoko na kukemigwa, ‘Mkulufunzi.’ \v 8 Ila mweye sambimkemigwe ‘Mkulufunzi,’ kwavija muna mkulufunzi imwe, na mweye mose mwa kinhu kimwe kamba ndugu. \v 9 Na sambimumkeme munhu yoyose ‘tata’ muisi, kwavija Tataenu iyo imwe yali kuulanga. \v 10 Ama sambimkemigwe ‘Vilangizi,’ kwavija muna kilangizi imwe, iyo Kilisto. \v 11 Yali mkulu mmwanza wenu yawe mtumigwa wenu. \v 12 Ila yoyose yokiinula kohumuluswa, na yoyose yokiihumulusa kokwinuligwa. \s1 Yesu Koutagusa Udelenya Wao \r (Mlk. 12:40; Luk. 11:39-42, 44, 52; 20:47) \p \v 13 “Mojona, wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, mweye videlenya! Moluhinda lwivi lwa Undewa wa Kuulanga haulongozi wa wanhu, na mweye wenyego hamwingila ama hamuwatogoza kwingila waja wolonda kwingila! \v 14 Mojona, wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, mweye videlenya! Mowabulunya vizuka na kutenda nhambiko nhali za uzenzeleganye. Avo nhaguso yenu yowa ng'hulu ng'hani!\f + \fr 23:14 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo wa 14.\ft*\f* \p \v 15 “Mojona, wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, videlenya! Mofunga mwanza kuchola muisi inyalile na m'bahali giladi kumzahila munhu imwe yawinze nhamanila yenu. Na muhampata, momtenda yawe mwana wa kuzimu mianza mibili kubanza mweye wenyego. \p \v 16 “Mojona, vilangizi vimbugumbugu! Mweye mulonga, ‘Ihawa munhu yahaiduilila Ng'anda ya Mulungu, jaga bule. Ila munhu yahaiduilila zahabu ya muna Ing'anda ya Mulungu, kakiifunga na ikiduilo chake.’ \v 17 Mweye vimbugumbugu wabozi! Kilihi kili kikulu, izahabu ama Ing'anda ya Mulungu iitenda izahabu ing'ale? \v 18 Vivija mulonga, ‘Ihawa munhu yahaiduilila kilingo cha kulavila nhosa, jaga bule. Ila munhu yahaiduilila nhunza ili hachana ya ikilingo hicho, kakiifunga na ikiduilo chake.’ \v 19 Mweye vimbugumbugu! Kilihi kili kikulu, inhunza ama ikilingo cha kulavila nhosa kiitenda inhunza ing'ale? \v 20 Avo, heyo yoiduilila ikilingo cha kulavila nhosa, kaiduilila ikilingo hicho hamoja na kila kinhu kili hachana yake. \v 21 Na heyo yoiduilila Ng'anda ya Mulungu, kaiduilila Ing'anda hiyo hamoja na Mulungu yokala himo. \v 22 Na heyo yoiduilila ulanga, kakiiduilila kigoda cha undewa cha Mulungu hamoja na ija yakikalile. \p \v 23 “Mojona, wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, videlenya! Kwavija molava zaka za vinhu va kulungila mandia na mboga kamba vija matepo ga kunung'hila, binzali, na jila. Ila muleka mafundo makulu ga Malagizo ga Musa, kamba vija bazi, nhamanila, na kuwa bule uzenzeleganye. Gano gago mulondigwa kutenda, na bila kuleka gaja gayagwe. \v 24 Mweye vilangizi vimbugumbugu! Molenguza nzuguni, ila momeza ngamia! \fig Ngamia|alt="camel with a man" src="lb00039c.jpg" size="col" loc="Mat 23:24" copy="Louise Bass © The British and Foreign Bible Society 1994." ref="23:24"\fig* \p \v 25 “Mojona, wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, videlenya! Mweye mwa kamba munhu yosuluza hanze ya kikasi na sahani, ila mgati vimema vinhu m'vipatile muubavi na ugila. \v 26 Gweye Mfalisayo kimbugumbugu! Tanhu suluza mgati mwa ikikasi, abaho, vivija na hanze chong'ala! \p \v 27 “Mojona, wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, videlenya! Kwavija mulinga na mapanga gabakazigwe chokaa, hanze gokoneka mazelu ila mgati gamema mizege na vinhu vose vihile. \v 28 Vivo na mweye, kunze mokoneka na wanhu kamba mnoga, ila mgati mmema udelenya na mbuli zihile. \s1 Yesu Kohokola Nhaguso Yao \r (Luk. 11:47-51) \p \v 29 “Mojona, wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, videlenya! Mozenga mapanga ga wahokozi na kugahamba mapanga ga wanhu wanogile. \v 30 Abaho, molonga, ‘Kamba tuhawile baho mkipigiti hicho cha wahenga zetu, sambituilumbe nao mkuwakoma wahokozi.’ \v 31 Avo, mweye wenyego mosindila kamba mweye mwa lukolo lwa wanhu waja wawakomile wahokozi! \v 32 Avo, mambukizileni gaja gawasongile wahenga zenu! \v 33 Mweye nyoka, wana wa nyoka! Moikimbila vilihi nhaguso ya kuzimu? \v 34 Avo, nowalagizila wahokozi, wanhu wali na nzewele, na wafundiza Malagizo ga Musa. Ila wayagwe mowakoma na kuwawamba mumsalaba, na wayagwe mowalanha mbalati mzing'anda zenu za nhambiko na kuwawinga kulawa kiwambo kimwe mbaka kiwambo kiyagwe. \v 35 Nhaguso ya mulopa wa wanhu wose watendile ganogile muisi iwapate mweye, kulawa mulopa wa Abeli mbaka mulopa wa Zakalia, mwanage Balakia, mumkomile hagatigati ya Ing'anda ya Mulungu na ikilingo cha kulavila nhosa. \v 36 Nowalongela ikweli, nhaguso ya wakomaji wano wose yowapata wanhu wa mulelo uno! \s1 Noge da Yesu Sama ya Wambo da Yelusalemu \r (Luk. 13:34-35) \p \v 37 “Yelusalemu, Yelusalemu! Gweye uwakoma wahokozi na kuwatoa na mabwe waja watumigwe kumwako! Mianza mingahi nilonda kuwakunzanya hamoja wanago kamba nguku viyowafagatila wanage hasi ya mbawa zake, ila hutogole! \v 38 Na ng'anda yako yolekigwa na yowa ukiwa. \v 39 Nokulongela, hunyona nie kabili mbaka vondaulonge, ‘Kamota ayo yokwiza mditwaga da Mndewa.’ ” \c 24 \s1 Yesu Kolongelela Ubananzi wa Ng'anda ya Mulungu \r (Mlk. 13:1-2; Luk. 21:5-6) \p \v 1 Yesu kalawa Kung'anda ya Mulungu, na viyakalile yochola wanahina zake wamcholela giladi wamulagusile ng'anda zizunguluke Ing'anda ya Mulungu. \v 2 Yesu kalonga, “Mozona ng'anda zino zose? Nowalongela ikweli, haduhu hata dibwe dimwe dondadisigale uchana ya diyagwe, dondadileke kubomoligwa.” \s1 Kugaya na Kugazigwa \r (Mlk. 13:3-13; Luk. 21:7-19) \p \v 3 Yesu viyakalile yakalile Hakigongo cha Mizaituni, wanahina wamcholela weiyeka, wamulongela, “Tulongele, zua jaki vondagalawilile gano, na choni chondakiwe kilaguso cha wizilo wako na idizua da kimambukizo?” \p \v 4 Yesu kawalongela, “Teganyeni, munhu sambiyawagize. \v 5 Kwavija wanhu bwando wokwiza mtwaga jangu, wolonga, ‘Nie iyo Kilisto!’ Na wowagiza wanhu bwando. \v 6 Mohulika ng'hondo na singilimo za ng'hondo, ila sambimdumbe. Kwavija vinhu kamba vino volondigwa vilawilile, ila ikimambukizo hakinavika. \v 7 Isi yogomba na isi iyagwe, na undewa wouvamhila undewa uyagwe. Yolawila nzala na mgudemo wa isi kila hanhu. \v 8 Gano gose gowa kamba mwanduso wa usungu wa kulela mwana. \p \v 9 “Abaho, mogogigwa giladi mgazigwe na kukomigwa. Na wanhu wose wa isi zose wowehila sama yangu nie. \v 10 Kipigiti kija wanhu bwando woileka nhamanila yao, na kukiihonza na kukiihila wenyego kwa wenyego. \v 11 Abaho, wahokozi bwando wa uvwizi wolawilila, na kuwagiza wanhu bwando. \v 12 Sama ya kongezeka mbuli zihile, noge da wanhu bwando dohuha. \v 13 Ila yondayananahile mbaka hakimambukizo, iyo yondayakomboligwe. \v 14 Na Usenga uno Unogile wa Undewa wa Mulungu wopetigwa kila hanhu muulumwengu wose giladi uwe usindila ha wanhu wa isi zose, abaho, ikimambukizo cha isi leka kize.” \s1 Kinhu Kinyolodoke Kigala Ubananzi \r (Mlk. 13:14-23; Luk. 21:20-24) \p \v 15 Munhu yondayasome yaitange nhegulo yake! Yesu kagendelela kulonga, “Muhachona ‘Kinhu Kinyolodoke Kigala Ubananzi’ kilongigwe na muhokozi Danieli kima Hanhu Hang'alile Ng'hani Muing'anda ya Mulungu, \v 16 avo, awo wali Yudea wakimbilile m'vigongo. \v 17 Munhu yoyose yali mkiswili cha ng'anda yake sambiyahumuluke hasi na kusola kinhu chochose kulawa mng'anda yake. \fig Mkiswili cha Ng'anda|alt="People on roof of house" src="LB00234B.jpg" size="col" loc="Mat 24:17" copy="Louise Bass © The British and Foreign Bible Society 1994." ref="24:17"\fig* \v 18 Munhu yoyose yali kumgunda sambiyabwele kusola kivalo chake. \v 19 Wojona watwanzi wali na inda na watwanzi wali na ving'hele mmazua higo! \v 20 Tambikeni giladi ng'himbila yenu sambiiwe mkipigiti cha kihuhe ama mkipigiti cha Zua da Mhumulo! \v 21 Kwavija wowa mgayo mkulu, haunapata kulawilila songela kulumbigwa kwa ulumwengu mbaka sambi, na haulawila kabili mgayo kamba hiwo. \v 22 Na kamba kipigiti kija sambikihunguzwe na Mulungu, haduhu munhu yahadahile kukombolwa, ila sama ya wanhu wasaguligwe na Mulungu, kipigiti hicho kihunguzwa. \p \v 23 “Abaho, kamba munhu yoyose yahawalongela, ‘Lola! Kilisto kahano,’ ama ‘Kahaja!’ Sambimtogole. \v 24 Kwavija makilisto wa uvwizi na wahokozi wa uvwizi wolawila, wotenda vilaguso na mizonza mikulu giladi kamba vihadahika wawagize hata wanhu wasaguligwe na Mulungu. \v 25 Tegelezeni! Niwalongela nisha mbuli zino kipigiti king'hali hakinavika. \p \v 26 “Avo kamba wanhu wahawalongela, ‘Kamkiwala!’ Sambimchole, ama wahalonga, ‘Kakugati!’ Sambimtogole. \v 27 Kwavija kamba lumwemwe vulumwemwesa kulawa haulawilo wa zua na koneka mbaka kuuswelo wa zua, na Mwana wa Munhu vivo vondayoneke kipigiti vondayeze. \p \v 28 “Hohose hali na mtufi baho hondawaiting'hane vimhungu. \s1 Kwiza kwa Mwana wa Munhu \r (Mlk. 13:24-27; Luk. 21:25-28) \p \v 29 “Bahaja ikipigiti cha mazua ga mgayo vondakimale, zua doziziwala, mulenge haulava mulangaza wake, nhondo zolagala kulawa kuulanga, na mhiko za kuulanga zokwekwesigwa kulawa hazikalile. \v 30 Abaho, kilaguso cha Mwana wa Munhu chokoneka kuulanga, na wanhu wa isi zose wolila ahaja vondawanyone nie Mwana wa Munhu nikwiza muna gamawingu ga kuulanga na mhiko na yenzi ng'hulu. \v 31 Kowalagiza wasenga zake wa kuulanga wali na mhalati ilava dizwi kulu, na wowakunzanya wanhu zake wasaguligwe na Mulungu kulawa ng'ambu zose za ulumwengu. \s1 Hala da Mtini \r (Mlk. 13:28-31; Luk. 21:29-33) \p \v 32 “Muifundize mum'biki wa mtini. Matambi gake gahasonga udeke wa kuzuka na kulava matepo, movitanga kamba vuli da mmabehi. \v 33 Vivija na mweye, muhazona mbuli zino zose, m'vitange kamba ka mmabehi kwiza. \v 34 Nowalongela ikweli, wanhu wa mulelo uno hawadanganhika mbaka mbuli zino zose zilawilile. \v 35 Ulanga na isi vose vobita, ila mbuli zangu hazibita. \s1 Haduhu Munhu Yoditanga Zua ama Saa \r (Mlk. 13:32-37; Luk. 17:26-30, 34-36) \p \v 36 “Haduhu munhu yoditanga zua ama saa, si wasenga wa Mulungu wa kuulanga, ama Mwana, ila Tata yeiyeka. \v 37 Kwiza kwa Mwana wa Munhu kowa kamba mkipigiti cha Nuhu. \v 38 Kwavija mmemelo wa mazi vuukalile haunalawila, wanhu wakala woja na kung'wa, wasola na kusoligwa, mbaka zua dija Nuhu viyengile muisafina, \v 39 hawakitangile kija kilondile kulawilila, mbaka mmemelo wa mazi vuwizile na kuwakoma wanhu wose. Na vino vivo vondayeze Mwana wa Munhu. \v 40 Mkipigiti hicho, wambigalo wabili wolima mumgunda, imwe kosoligwa na iyagwe kolekigwa. \v 41 Watwanzi wabili wotwanga, imwe kosoligwa na iyagwe kolekigwa. \p \v 42 “Avo goneleleni, kwavija hamuditanga zua dondayeze Mndewa wenu. \v 43 Ila m'vitange kamba, kamba mwene ng'anda yahakitangile kipigiti chondayeze m'bavi, yahagonelele na sambiyaileke ng'anda yake ibomoligwe. \v 44 Avo, na mweye muisasale, kwavija Mwana wa Munhu kokwiza mkipigiti hamkitangile. \s1 Mtumigwa Mwende na Mtumigwa Yalibule Wende \r (Luk. 12:41-48) \p \v 45 “Yalihi mtumigwa mwende na m'bala, mndewa wake yamtendile salange wa watumigwa wali mng'anda yake yondayawagwelele mandia gao mkipigiti kilondigwa? \v 46 Kamota mtumigwa ija mndewa wake yahabwela yom'vika yotenda vino! \v 47 Nowalongela ikweli, komtenda yawe mkulu wa vinhu vake vose. \v 48 Ila kamba ija imtumigwa yehile koilongela mwenyego, ‘Mndewa wangu kokawa kubwela,’ \v 49 na kusonga kuwatoa watumigwa wayage na kuja na kung'wa na wang'wa ugimbi. \v 50 Abaho, mndewa wa imtumigwa ija kokwiza mdizua yalekile kudigelegeza na saa yalekile kuitanga. \v 51 Abaho, komkanha vidangavidanga imtumigwa ija na kumwika mdidale dimwe na videlenya. Ako kowa na kililo na kugegedula meno. \c 25 \s1 Hala da Wandele Longo Dimwe \p \v 1 “Kipigiti kija Undewa wa Kuulanga wolinga na wandele longo dimwe wasolile viwenge vao na kuchola kum'bokela mulawilamhambe. \v 2 Wandele watano wakala wabozi na watano wakala wabala. \v 3 Waja iwabozi wasola viwenge vao, bila kugela mavuta mgati yake. \v 4 Ila waja iwabala wasola viwenge vao hamoja na via va mavuta. \v 5 Kwavija mulawilamhambe kakawa kwiza, wose wakukila na kuwasa. \p \v 6 “Kilo kikulu kukala na nyangi, ‘Mulawilamhambe kavika! Laweni mkam'bokele!’ \v 7 Abaho, waja iwandele wose walamuka na kuvigongomanya viwenge vao. \v 8 Abaho, waja iwabozi wawalongela waja iwabala, ‘Tugweleleni mavuta genu, kwavija viwenge vetu vofa.’ \v 9 Waja iwabala wawalongela, ‘Hagatutosha tweye na mweye. Ila gendeni ha wachuluzi mkagule.’ \v 10 Viwakalile mnzila wochola kugula mavuta, mulawilamhambe kavika. Na waja watano wakalile waisasale wengila hamoja nayo mulusona lwa zengele, abaho, lwivi luhindigwa. \p \v 11 “Kipigiti waja iwandele wabozi viwezile, wakemelela, walonga, ‘Mndewa, Mndewa! Tuvugulile!’ \v 12 Mulawilamhambe kawalongela, ‘Nowalongela ikweli! Siwatanga mweye.’ \p \v 13 “Avo, goneleleni, kwavija hamditanga zua ama saa yondanibweleganye. \s1 Hala da Watumigwa Wadatu \r (Luk. 19:11-27) \p \v 14 “Kipigiti kija Undewa wa Kuulanga wolinga na munhu yochola mwanza, kawakema watumigwa zake na kuwatenda wemilizi wa vinhu vake. \v 15 Kila munhu kagweleligwa kulingana na vija viyadahile, imwe kagweleligwa talanta\f + \fr 25:15 \fr*\fk Talanta imwe \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa hela ya kitumetume cha milao 15.\fqa*\f* tano na iyagwe talanta mbili na iyagwe talanta imwe. Abaho, ija imunhu kachola mwanza wake. \v 16 Ija imtumigwa yagweleligwe talanta tano, baho kachola kuzitendela uchuluzi talanta zake, na kapata talanta tano ziyagwe. \v 17 Vivija na ija yagweleligwe talanta mbili, kapata talanta mbili ziyagwe. \v 18 Ila ija imtumigwa yagweleligwe talanta imwe, kachola kuhimba lwingila, abaho, kaifisa italanta ya mndewa wake. \p \v 19 “Vikibitile kipigiti kitali, ija imndewa wa waja iwatumigwa kabwela na kutenda mheta ya talanta zao. \v 20 Ija imtumigwa yagweleligwe talanta tano, kagala talanta tano ziyagwe, kalonga, ‘Mndewa, kunigwela talanta tano, hano hana talanta tano ziyagwe zinipatile!’ \v 21 Mndewa wake kamulongela, ‘Kutenda goya mtumigwa unogile na ulibule uzenzeleganye! Na kwavija hutendile uzenzeleganye m'vinhu vidodo, avo nokutenda uwe mwimilizi wa vinhu bwando. Izo udeng'he hamoja na nie, mndewa wako!’ \p \v 22 “Vivija na ija imtumigwa yagweleligwe talanta mbili keza kalonga, ‘Mndewa, kunigwelela talanta mbili, hano hana talanta mbili ziyagwe zinipatile.’ \v 23 Mndewa wake kamulongela, ‘Kutenda goya mtumigwa unogile na ulibule uzenzeleganye! Na kwavija hutendile uzenzeleganye m'vinhu vidodo, avo nokutenda uwe mwimilizi wa vinhu bwando. Izo udeng'he hamoja na nie, mndewa wako!’ \p \v 24 “Abaho, ija imtumigwa yagweleligwe talanta imwe keza kalonga, ‘Mndewa, nivitanga kamba gweye kwa munhu mdala, kohuna vija huvihandile, na kokunzanya haja haulekile kumiza mbeyu. \v 25 Avo nidumba, nichola kuifisa talanta yako hasi muisi. Avo talanta yako ino hano.’ \p \v 26 “Mndewa wake kamulongela, ‘Gweye mtumigwa mwavu na mkoka! Kuvitanga kamba nie nohuna vija sivihandile na nokunzanya haja hanilekile kumiza? \v 27 Kulondigwa talanta yangu ukaike benki, vinibwelile nihaivikile talanta yangu na kija chongezeke. \v 28 Avo, m'bokeni italanta, abaho, mumgwelele ija imtumigwa yali na talanta longo dimwe. \v 29 Kwavija munhu yali na kinhu kokongezelwa, na kowa navo bwando. Ila munhu yalibule kinhu, hata kija ikidodo chayalinacho kobokigwa. \v 30 Ino mtumigwa mwavu, mwaseni hanze hana diziza. Ako kowa na kililo na kugegedula meno.’ \s1 Nhaguso ya Kimambukizo cha Ulumwengu \p \v 31 “Mwana wa Munhu vondayeze muna iyenzi yake, hamoja na wasenga wose wa Mulungu wa kuulanga, kokala mkigoda chake cha undewa. \v 32 Na wanhu wa isi zose woilundiza haulongozi wake. Abaho, kowabagula kamba mchunga voyowabagula ng'hondolo na menhe. \v 33 Ng'hondolo koweka ng'ambu yake ya ukulume, na menhe ng'ambu yake ya ukumoso. \v 34 Abaho, Mndewa kowalongela waja wali ng'ambu yake ya ukulume, ‘Izoni, mweye mmotezwe na Tataangu! Muuhale Undewa mtandiligwe songela vuulumbigwe ulumwengu. \v 35 Kwavija nikala na nzala munigwelela mandia, nikala na ng'hilu muning'weza, nikala muhenza munibokela, \v 36 nikala bule vivalo munivaza, nikala mtamu mwiza kunyuguza, na nikala mkifungo mwiza kunitembelela.’ \p \v 37 “Abaho, waja wanhu walibule uzenzeleganye womwidika, ‘Mndewa, zua jaki vitukuwene kukala na nzala tukugwelela mandia, ama kukala na ng'hilu tukung'weza? \v 38 Zua jaki vitukuwene kukala muhenza tukubokela, ama kukala kwabule vivalo tukuvaza? \v 39 Zua jaki vitukuwene kukala mtamu ama kukala mkifungo, twiza kukutembelela?’ \v 40 Abaho, Mndewa kowalongela, ‘Nowalongela ikweli, kinhu chochose kimumtendele munhu imwe wa wano ndugu zangu wadodo,\f + \fr 25:40 \fr*\fk Ndugu zangu wadodo \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa wakumbulu. \fqa*\f* munitendela nie!’ \p \v 41 “Abaho, kowalongela waja wanhu wali ng'ambu yake ya ukumoso, ‘Segeleni hamwangu, mweye mdukumizwe na Mulungu! Gendeni hana umoto wa digunge yekiligwe Mwenembago na vinyamkela zake! \v 42 Kwavija nikala na nzala hamunigwelele mandia, na nikala na ng'hilu hamuning'weze, \v 43 nikala muhenza hamunibokele, nikala bule vivalo hamunivazile, nikala mtamu na nikala mkifungo hamwizile kunitembelela.’ \p \v 44 “Vivija na hewo womwidika, ‘Mndewa, zua jaki vitukuwene kukala na nzala, ama kukala na ng'hilu, ama kukala muhenza, ama kukala bule vivalo, ama kukala mtamu, ama kukala mkifungo, na tweye hatukutazile?’ \v 45 Abaho, Mndewa kowalongela, ‘Nowalongela ikweli, vumulekile kumtendela mbuli zino imwe wa wano ndugu zangu wadodo,\f + \fr 25:45 \fr*\fk Ndugu zangu wadodo \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa wakumbulu.\fqa*\f* hamunitendele nie.’ \v 46 Avo wanhu wano wokwingila muinhaguso ya digunge, ila waja walibule uzenzeleganye wokwingila muugima wa digunge.” \c 26 \s1 Zundo da Kumkoma Yesu \r (Mlk. 14:1-2; Luk. 22:1-2; Yoh. 11:45-53) \p \v 1 Yesu viyamambukize kufundiza mbuli zino zose, kawalongela wanahina zake, \v 2 “Movitanga kamba gahabita mazua mabili lowa Lusona lwa Pasaka, na Mwana wa Munhu kogogigwa giladi yawambigwe mumsalaba.” \p \v 3 Abaho, wakulu wa wakulu wa nhambiko na wavyele wa wanhu waiting'hana mding'anda da kindewa da Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko, yokemigwa Kayafa. \v 4 Weka zundo mkuzahila nzila ya uzenzeleganye ya kumgoga Yesu giladi wamkome. \v 5 Walonga, “Sambitutende mbuli ino mkipigiti cha lusona giladi sambikilawilile kiyahiyahi mwa wanhu.” \s1 Yesu Kobakigwa Mavuta ako Betania \r (Mlk. 14:3-9; Yoh. 12:1-8) \p \v 6 Yesu kakala Betania kung'anda ya Simoni ayo yakalile na utamu wa dikulu. \v 7 Kipigiti Yesu viyakalile yoja hana imeza, keza mtwanzi imwe, yakalile na nyhupa ya alabasta ili na mavuta ga kunung'hila ga hela bwando, kamcholela Yesu kamwitila mpala jake. \v 8 Wanahina viwawene gano, wona lusango, walonga, “Ubananzi uno wa choni? \v 9 Mavuta gano gahaguzigwe na hela bwando, abaho, zihela wahagweleligwe wakumbulu!” \p \v 10 Ila Yesu viyazitangile ngelegeza zao, kawalongela, “Habali mumgaza mtwanzi ino? Kanhendela kinhu kinogile ng'hani. \v 11 Wakumbulu mokala nao mazua gose, ila nie sikala na mweye mazua gose. \v 12 Viyanitile mavuta gano mulukuli lwangu, kanisasala na mazisi. \v 13 Nowalongela ikweli, hanhu hohose hondaupetigwe Usenga uno Unogile muulumwengu wose, kija chayatendile mtwanzi ino cholongwa mkumkumbukila heyo.” \s1 Yuda Kotogola Kumuhonza Yesu \r (Mlk. 14:10-11; Luk. 22:3-6) \p \v 14 Abaho, imwe wa wanahina longo dimwe na wabili, yakemigwe Yuda Isikalioti, kachola ha wakulu wa wakulu wa nhambiko \v 15 kawauza, “Monigwelela choni kamba nihamgela Yesu mmakono genu?” Avo wamgwelela vidanga malongo madatu va hela. \v 16 Kulawa haja Yuda kasonga kuzahila nzila ya kumgela mmakono gao. \s1 Yesu Koja Mandia ga Pasaka na Wanahina Zake \r (Mlk. 14:12-21; Luk. 22:7-13, 21-23; Yoh. 13:21-30) \p \v 17 Muna dizua da mwanduso wa Lusona lwa Mikate Ilibule Mela, wanahina wamcholela Yesu wamuuza, “Kwahi kuulonda tukakutandile mandia ga Pasaka?” \p \v 18 Yesu kawalongela, “Gendeni mdiwambo, mom'vika munhu, abaho, mulongeleni, ‘Mkulufunzi kolonga, “Kipigiti kiyakisagule Mulungu sama yangu nie kikwenhuka. Nie na wanahina zangu toja mandia ga Pasaka mng'anda yako.” ’ ” \p \v 19 Wanahina watenda kamba Yesu viyawalagize, abaho, wagatanda mandia ga Pasaka. \p \v 20 Viivikile ichungulo, Yesu kakala hana imeza hamoja na wanahina zake longo dimwe na wabili. \v 21 Viwakalile woja, Yesu kalonga, “Nowalongela ikweli, imwe mmwanza wenu konihonza.” \p \v 22 Wanahina wona giogio, na wasonga kumuuza imweimwe, “Nie, Mndewa?” \p \v 23 Yesu kawedika, “Ayo yozanhika mkate mkia hamoja na nie iyo yondayanihonze. \v 24 Mwana wa Munhu kodanganhika kamba Nyandiko Zing'alile vuzimulonga. Ila kojona munhu ija yondayamuhonze Mwana wa Munhu! Vihanogile munhu hiyo sambiyaleligwe!” \p \v 25 Yuda, yakalile yolonda kumuhonza, kamuuza, “Nie, Mkulufunzi?” \p Yesu kamwidika, “Gweye kulonga vino.” \s1 Mandia ga Mndewa \r (Mlk. 14:22-26; Luk. 22:14-20; 1Kol. 11:23-25) \p \v 26 Viwakalile woja, Yesu kasola mkate, kaumoteza, abaho, kaumogola, kawagwelela wanahina zake, kalonga, “Soleni mje, kwavija uno uwo lukuli lwangu.” \p \v 27 Abaho kasola kikasi, kalonga hewela, kawagwelela wanahina zake, kalonga, “Ing'weni, mose, \v 28 kwavija uno uwo mulopa wangu uli usindila wa lagano da Mulungu na wanhu zake, witike sama ya wanhu bwando giladi wageligwe kumgongo vilozo vao. \v 29 Nowalongela, sing'wa kabili mulelo uno wa zabibu mbaka zua dija vondaniung'we wa sambi hamoja na mweye Muundewa wa Tataangu.” \p \v 30 Viweshile kwimba, wachola hana Ikigongo cha Mizaituni. \s1 Yesu Kohokola Kamba Petulo Kom'bela \r (Mlk. 14:27-31; Luk. 22:31-34; Yoh. 13:36-38) \p \v 31 Abaho, Yesu kawalongela, “Kilo ya lelo, mweye mose mong'himbila, kamba viyandikigwe Mnyandiko Zing'alile, ‘Nomtoa imchunga, na didale da ng'hondolo dopwililika.’ \v 32 Ila nihazuka, nowalongola kuchola Galilaya.” \p \v 33 Petulo kalonga, “Hata kamba wose wahakukimbila, nie sikukimbila bule!” \p \v 34 Yesu kamulongela Petulo, “Nokulongela ikweli, kilo ya lelo, nzogolo yang'hali hanakwika, konibela mianza midatu.” \p \v 35 Petulo kamulongela, “Hata kamba kudanganhika, nidanganhike hamoja na gweye! Sikubela bule!” \p Na wanahina wose wasigale walonga vivo. \s1 Yesu Kotambika ako Getisemane \r (Mlk. 14:32-42; Luk. 22:39-46) \p \v 36 Abaho, Yesu kachola hamoja na wanahina zake hanhu hakemigwe Getisemane, kawalongela, “Kaleni hano, nie nichole haja kutambika.” \v 37 Kawasola Petulo na waja iwana wabili wa Zebedayo, kasonga kona giogio na kugazika. \v 38 Abaho, kawalongela, “Moyo wangu una giogio ng'hani behi na kudanganhika. Kaleni hano mgonelele hamoja na nie.” \p \v 39 Kachola hamwande kidogo, katambalala kingubanguba, katambika, yolonga, “Tataangu, vihadahika, kikasi kino cha migayo kinisegele! Ila sio kamba vinilonda nie, ila kamba vuulonda gweye.” \p \v 40 Abaho, kawabwelela waja iwanahina, kawavika wawasa. Kamuuza Petulo, “Mulemelwa kugonelela hamoja na nie hata saa dimwe? \v 41 Goneleleni, mtambike, giladi sambimwingile mkugezigwa. Kwavija loho yolonda, ila lukuli lutepweta.” \p \v 42 Yesu kachola mwanza wa ikabili, katambika, yolonga, “Tataangu, kamba havidahika kikasi kino cha migayo kinisegele ila mbaka niking'wele, gaja guulonda gatendeke.” \v 43 Viyabweleganye mwanza uyagwe, kawavika wawasa, kwavija meso gao gakala na utulo. \p \v 44 Avo kawaleka, kachola kutambika mwanza wa ikadatu, yolonga mbuli zizija. \v 45 Abaho, kawabwelela wanahina kawalongela, “Mng'hali wasa na kuhumula? Saa ivika ya Mwana wa Munhu kugeligwa mmakono ga wanhu wene vilozo. \v 46 Lamukeni, tuchole! Loleni, munhu yonihonza ka habehi!” \s1 Yesu Kogogigwa \r (Mlk. 14:43-50; Luk. 22:47-53; Yoh. 18:3-12) \p \v 47 Yesu viyakalile yang'hali yolonga, Yuda, imwe wa iwanahina longo dimwe na wabili, keza. Kailongoza hamoja na dale kulu da wanhu wapapile mizele na mimbwego. Wakala watumigwe na wakulu wa wakulu wa nhambiko na wavyele wa wanhu. \v 48 Imunhu yomuhonza kawagwelela utango, kawalongela, “Ija yondanimnonele, iyo heyo. Mgogeni!” \p \v 49 Baho Yuda kamcholela Yesu, kalonga, “Nokulamsa, Mkulufunzi!” Abaho, kamnonela. \p \v 50 Yesu kamulongela, “Mbwiga, tenda chuuwinzile!” \p Abaho, waja iwanhu weza, wamgoga Yesu na kumfunga. \v 51 Imwe wa waja wakalile na Yesu kasomola zele jake na kumkanha gwiti nyakadala wa Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko. \v 52 Yesu kamulongela, “Bweza zele jako muna iyala yake, kwavija wose wotamanila zele wodanganhika na zele. \v 53 Mokwagiza kamba sidaha kumulongela Tataangu yanigalile sambisambi madale gabanza longo dimwe na mabili ga wasenga zake wa kuulanga? \v 54 Ila zovikila vilihi Nyandiko Zing'alile zilonga kamba vino vivo vilondigwa ilawilile?” \p \v 55 Kipigiti kikija Yesu kadilongela didale da wanhu, “Mwiza na mizele na mimbwego kunigoga kamba nie na m'bokonyi? Mazua gose nikala nifundiza kuna Ing'anda ya Mulungu, na mweye hamunigogile. \v 56 Ila gano gose galawilila, giladi Nyandiko Zing'alile za wahokozi zivikile.” \p Abaho, wanahina wose wamuleka, wakimbila. \s1 Yesu Kogaligwa hana Ikitala Kikulu cha Isi ya Wayahudi \r (Mlk. 14:53-65; Luk. 22:54-55, 63-71; Yoh. 18:13-14, 19-24) \p \v 57 Waja wamgogile Yesu wamsola wamgala ha Kayafa, Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko, kuwaiting'hane wafundiza Malagizo ga Musa na wavyele wa wanhu. \v 58 Petulo kamkoleleza kutalitali mbaka kudikonhi da ing'anda ya Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko. Kengila na kukala hasi hamoja na wemilizi giladi yachone chondakilawilile. \v 59 Wakulu wa wakulu wa nhambiko hamoja na Ikitala chose Kikulu cha Isi ya Wayahudi wazahila usindila wa uvwizi giladi wamkome Yesu. \v 60 Walawilila wasindila bwando wa uvwizi, ila hawapatile mbuli yoyose. Hakimambukizo, walawilila wanhu wabili \v 61 walonga, “Munhu ino kalonga, ‘Nie nodaha kuibomola Ng'anda ya Mulungu na kuizenga mmazua madatu.’ ” \p \v 62 Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko kenuka kamulongela Yesu, “Kwabule kinhu cha kwidika? Usindila waki uno woolava wanhu wano wokutagusa gweye?” \v 63 Ila Yesu kanyamala. Abaho Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko kamuuza, “Nokuduiza ha Mulungu yali mgima, tulongele kamba gweye iyo Kilisto, Mwana wa Mulungu.” \p \v 64 Yesu kamwidika kalonga, “Gweye kulonga vino. Ila nowalongela, kulawa kipigiti kino monyona nie Mwana wa Munhu nikalile ng'ambu ya ukulume ya Ukulu, nikwiza muna gamawingu ga kuulanga!” \p \v 65 Abaho, Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko kadega vivalo vake kalonga, “Kafukula! Habali tulonda wasindila wayagwe? Avo muhulika ufukuzi wake! \v 66 Mogelegeza vilihi?” \p Wamwidika, “Kolondigwa yakomigwe!” \p \v 67 Abaho, wamtemela mate mkihanga chake, wamtoa, na wayagwe wamtoa makofi, \v 68 walonga, “Gweye Kilisto, zuza! Yalihi yakutoile?” \s1 Petulo Kom'bela Yesu \r (Mlk. 14:66-72; Luk. 22:56-62; Yoh. 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Petulo viyakalile yakalile hasi hanze ya idikonhi, mtumigwa imwe wa kitwanzi wa Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko kamcholela kamulongela, “Na gweye kwa hamwe na Yesu wa Galilaya.” \p \v 70 Ila Petulo kabela haulongozi wa wanhu wose, kamulongela, “Sikitanga chuulonga.” \v 71 Viyakalile yolawa hanze ya idikonhi, mtumigwa iyagwe wa kitwanzi kamona na kuwalongela wanhu wakalile haja, “Munhu ino kakala hamwe na Yesu wa Nazaleti.” \p \v 72 Petulo kabela mwanza uyagwe mkuiduila, kalonga, “Simtanga munhu ino!” \p \v 73 Kipigiti kidodo hamwande, wanhu wemile haja wamcholela Petulo wamulongela, “Tokona na gweye kwa mmwanza wao, kwavija hata ulonzi wako ulinga na hewo!” \p \v 74 Abaho, Petulo kasonga kuidukumiza na kuiduila, yolonga, “Simtanga munhu ija!” \p Kipigiti kikija nzogolo keka. \v 75 Petulo kakumbukila vija Yesu viyamulongele, “Nzogolo yang'hali hanakwika, konibela mianza midatu.” Kalawa hanze kalila ng'hani. \c 27 \s1 Yesu Kogaligwa ha Pilato \r (Mlk. 15:1; Luk. 23:1-2; Yoh. 18:28-32) \p \v 1 Imitondo ng'hani, wakulu wa wakulu wa nhambiko wose na wavyele wa wanhu wamwikila zundo Yesu giladi wazahile nzila ya kumkoma. \v 2 Wamfunga, wamsola, na kumgala ha Pilato, mndewa wa Yudea kulawa Loma. \s1 Yuda Kodanganhika \r (Sang'h. 1:18-19) \p \v 3 Abaho, Yuda, ija yamuhonzile Yesu, viyawene kamba Yesu katagusigwa kudanganhika, kona giogio na kuvibweza vija vidanga malongo madatu va hela ha wakulu wa wakulu wa nhambiko na wavyele wa wanhu. \v 4 Kalonga, “Nitenda vilozo mkumuhonza munhu yakalile bule mbuli yoyose ihile!” \p Na hewo wamulongela, “Avo tweye tutendeze? Na lwako mwenyego!” \p \v 5 Avo Yuda kazibwanha zihela muna Ing'anda ya Mulungu, abaho, kalawa hanze ya idikonhi da Ing'anda ya Mulungu, kachola kuibota. \p \v 6 Wakulu wa wakulu wa nhambiko wazidondola zihela, walonga, “Hela zino za mulopa\f + \fr 27:6 \fr*\fk Hela za mulopa \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa hela za kitumetume cha kumkoma munhu.\fqa*\f* zigomesigwa na Malagizo ga Musa kwikigwa muna ingama ya Ng'anda ya Mulungu.” \v 7 Avo, walamula kamba hela zija wagule mgunda wa munhu imwe yakalile muumbi giladi hawe hanhu ha kuzikila wahenza. \v 8 Avo mbaka lelo\f + \fr 27:8 \fr*\fk Mbaka lelo \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa mbaka kipigiti Matayo viyandike kitabu kino.\fqa*\f* mgunda uja wokemigwa, “Mgunda wa Mulopa.” \p \v 9 Abaho, gavikila gaja galongigwe na muhokozi Yelemia, “Wasola vidanga malongo madatu va hela, kiasi kikigwe na wanhu wa Islaeli sama yake, \v 10 na zihela wazigulila mgunda wa munhu imwe yakalile muumbi, kamba Mndewa viyanilagize.” \s1 Pilato Komuuza Yesu \r (Mlk. 15:2-5; Luk. 23:3-5; Yoh. 18:33-38) \p \v 11 Yesu kema haulongozi wa Pilato, mndewa wa Yudea kulawa Loma, na Pilato kamuuza, “Gweye iyo mndewa wa Wayahudi?” \p Yesu kamulongela, “Gweye iyo ulonga avo.” \v 12 Ila wakulu wa wakulu wa nhambiko na wavyele wa wanhu viwakalile womtagusa, halongile kinhu chochose. \p \v 13 Abaho, Pilato kamuuza, “Huhulika mbuli bwando zowokutagusa?” \p \v 14 Ila Yesu hedike hata mbuli imwe, avo Pilato kakanganya ng'hani. \s1 Yesu Kotagusigwa Kudanganhika \r (Mlk. 15:6-15; Luk. 23:13-25; Yoh. 18:39—19:16) \p \v 15 Mkipigiti cha Lusona lwa Pasaka, mndewa wa Yudea kulawa Loma kakala na nzoela ya kumfungulila mfungigwa imwe ija wanhu iwamulondile. \v 16 Kipigiti kija kukala na mfungigwa imwe yatangigwe ng'hani na wanhu sama ya kutenda gehile yokemigwa Balaba. \v 17 Avo, dale da wanhu vidiiting'hane, Pilato kawauza, “Yalihi yummulonda niwafungulile? Balaba, ama Yesu yokemigwa Kilisto?” \v 18 Kwavija Pilato kavitanga kamba wakulu wa wakulu wa nhambiko na wavyele wa wanhu wamgala Yesu kumwake sama ya migongo. \p \v 19 Pilato viyakalile mkigoda cha nhaguso, mtwanzi wake kamtumila usenga, kamulongela, “Sambiumtende kinhu chochose munhu hiyo yalibule vilozo, kwavija lelo nigaya ng'hani mnzozi sama yake.” \p \v 20 Ila wakulu wa wakulu wa nhambiko na wavyele wa wanhu wadiswagiza didale da wanhu dimpule Pilato yawafungulile Balaba na Yesu yakomigwe. \v 21 Pilato kadiuza didale da wanhu, “Yalihi mwa wanhu wano wabili yummulonda niwafungulile?” \p Wamwidika, “Balaba.” \p \v 22 Pilato kawauza, “Nimtendeze Yesu yokemigwa Kilisto?” \p Wose wamwidika, “Yawambigwe mumsalaba!” \p \v 23 Pilato kawauza, “Habali, mbuli yaki ihile yaatendile?” \p Ila wose wongeza kuguta nyangi wolonga, “Yawambigwe mumsalaba!” \p \v 24 Pilato viyawene kamba hawamtegeleza, ila kizuka kiyahiyahi, kasola mazi na kusuluza makono gake haulongozi wa didale da wanhu, kalonga, “Nie nabule mbuli na ifa ya munhu ino! Iloleni mwemwe wenyego!” \p \v 25 Didale da wanhu dimulongela, “Nhaguso ya ifa yake toisola tweye na wanetu!” \p \v 26 Abaho, Pilato kawafungulila Balaba, na kuwalagiza asikali wamulanhe Yesu mbalati, na kumgela mmakono gao giladi yawambigwe mumsalaba. \s1 Asikali Womtendela Yesu Uponela \r (Mlk. 15:16-20; Yoh. 19:2-3) \p \v 27 Abaho, asikali wa mndewa wa Yudea kulawa Loma wamsola Yesu wamwingiza mding'anda da ija imndewa, abaho, dale jose da asikali dimzunguluka. \v 28 Wam'vula vivalo vake na kum'vaza kanzu da zambalau. \v 29 Abaho, waluka mkungo wa mizomola wamwikila mpala jake na kumwikila ludete mumkono wake wa ukulume. Abaho, wamfugamila mavindi na kumtendela uponela, wamulongela, “Kwa mpile, Mndewa wa Wayahudi!” \v 30 Wamtemela mate, wasola ludete na kumulanha nao mpala. \v 31 Viwamambukize kumtendela uponela, wam'vula dija dikanzu, wam'vaza vivalo vake. Abaho, wamgala kumuwamba mumsalaba. \s1 Yesu Kowambigwa Mumsalaba \r (Mlk. 15:21-32; Luk. 23:26-43; Yoh. 19:17-27) \p \v 32 Viwakalile wochola, waiting'hana na munhu kulawa isi ya Kilene, yakemigwe Simoni, wemilizi wamshulutiza giladi yaupape msalaba wa Yesu. \v 33 Wavika hanhu hakemigwe, Goligota, nhegulo yake “Hanhu ha Fulu da Pala.” \v 34 Wamgwelela Yesu divai igeligwe vinhu va usungu, ila viyailanzile, haing'wile. \p \v 35 Wamuwamba mumsalaba, abaho, wakiigolela vivalo vake mkuvitoela kula. \v 36 Abaho, wakala hasi, wamwimiliza. \v 37 Uchana ya pala jake wandika lupwilili lwa nhaguso yake lulonga, \sc “ino iyo yesu, mndewa wa wayahudi.”\sc* \v 38 Wamuwamba Yesu mumsalaba hamoja na mibokonyi mibili, dimwe ng'ambu yake ya ukulume, na diyagwe ng'ambu yake ya ukumoso. \p \v 39 Wanhu wakalile wobita wamuliga, watigisa mapala gao \v 40 walonga, “Gweye iyo ulondile kuibomola Ng'anda ya Mulungu na kuizenga mmazua madatu, ikombole mwenyego! Ihawa gweye iyo Mwana wa Mulungu, humuluka kulawa mumsalaba!” \p \v 41 Vivija na wakulu wa wakulu wa nhambiko, wafundiza Malagizo ga Musa na wavyele wa wanhu wamtendela uponela, walonga, \v 42 “Kawakombola wayagwe, ila hadahile kuikombola mwenyego! Heyo iyo Mndewa wa Islaeli! Avo na yahumuluke kulawa mumsalaba, na tweye tomtogola! \v 43 Komtamanila Mulungu, avo tulole vija Mulungu vondayamkombole, kwavija kalonga, ‘Nie iyo Mwana wa Mulungu.’ ” \p \v 44 Vivija na ija imibokonyi iwambigwe hamoja na heyo imuliga. \s1 Yesu Kodanganhika \r (Mlk. 15:33-41; Luk. 23:44-49; Yoh. 19:28-30) \p \v 45 Songela kipigiti cha saa sita, kukala na ziza muisi yose mbaka kipigiti cha saa tisa. \v 46 Mkipigiti cha saa tisa, Yesu kenula dizwi kalila, “Eloi, Eloi, lama sabakitani?” Nhegulo yake, “Mulungu wangu, Mulungu wangu, habali kundeka?” \p \v 47 Wanhu wemile haja viwahulike, walonga, “Munhu ino komkema Eliya!” \v 48 Bahaja munhu imwe kakimbila na kusola siponji, kaizabika muna idivai igwaduke na kuifunga kuisota ya lumango na kumng'weza Yesu. \p \v 49 Ila wayagwe walonga, “Muleke! Tulole kamba Eliya kokwiza kumkombola!” \p \v 50 Yesu kenula dizwi kalila kabili, abaho, kadanganhika. \p \v 51 Kipigiti kikija, diguo ditungikwe Muing'anda ya Mulungu didegeka vidanga vibili, kulawa uchana mbaka hasi. Isi igudema, na mibwe itulika, \v 52 mapanga gatulika, na ng'huli za wanhu bwando wang'alile wadanganhike wazuka. \v 53 Yesu viyazukile, na hewo walawa hana gamapanga wachola hana diwambo ding'alile da Yelusalemu, na koneka na wanhu bwando. \p \v 54 Mkulu wa asikali mia wa Loma, hamoja na waja wakalile womwimiliza Yesu, viwawene mgudemo wa isi na gaja galawilile, wadumba na kulonga, “Kweli munhu ino kakala Mwana wa Mulungu!” \p \v 55 Hanhu haja kukala na watwanzi bwando wolola kutalitali, wakalile womkweleleza Yesu kulawa Galilaya na wakala womsang'hanikila. \v 56 Watwanzi hiwo wakala Maliamu wa kiwambo cha Magidala, Maliamu mamaake Yakobo na Usufu, na mama wa wanage Zebedayo. \s1 Uzisi wa Yesu \r (Mlk. 15:42-47; Luk. 23:50-56; Yoh. 19:38-42) \p \v 57 Viivikile ichungulo, keza mgoli imwe kulawa wambo da Alimataya, yakemigwe Usufu, vivija kakala mwanahina wa Yesu. \v 58 Kachola ha Pilato na kumpula lukuli lwa Yesu, na Pilato kalagiza kamba yagweleligwe. \v 59 Usufu kalusola ulukuli, kaluzinga sanda, \v 60 na kulutambalika mdipanga jake mwenyego da sambi dipukigwe mdidibwe. Kadibimbilisa dibwe kulu na kudika hana umulomo wa idipanga, abaho, kachola. \v 61 Maliamu wa kiwambo cha Magidala na Maliamu iyagwe wakala hamgwazo wa idipanga. \s1 Wemilizi hana Dipanga \p \v 62 Imitondo yake, ikala Zua da Mhumulo, wakulu wa wakulu wa nhambiko na Mafalisayo wamcholela Pilato \v 63 na kulonga, “Mndewa, tokumbuka kamba viyakalile mgima, m'vwizi ija kalonga, ‘Gahabita mazua madatu nozuka.’ \v 64 Avo lagiza kamba panga jake diimilizwe mbaka zua da ikadatu, giladi wanahina zake sambiwachole kulusola ulukuli, na kuwalongela wanhu kamba kazuka. Uvwizi uno wa kimambukizo wokwiha ng'hani kubanza uja wa ichanduso.” \p \v 65 Pilato kawalongela, “Soleni iwaasikali, gendeni mkadiimilize kamba vumdaha.” \p \v 66 Avo wachola kudimiliza dipanga mkuweka asikali na kwika utango mumgwazo wa idibwe giladi kamba munhu yahadisegeza wavitange. \c 28 \s1 Yesu Kozuka \r (Mlk. 16:1-10; Luk. 24:1-12; Yoh. 20:1-10) \p \v 1 Vidimalile Zua da Mhumulo, imitondo iyagwe, zua vidikalile disimbuka, Maliamu wa ikiwambo cha Magidala na Maliamu iyagwe wachola kudilola dipanga. \v 2 Bahaja kulawilila na mgudemo mkulu wa isi, kwavija msenga wa Mndewa wa kuulanga kahumuluka kulawa kuulanga, kadibimbilisa idibwe kumgwazo, abaho, kadikalila. \v 3 Lukuli lwake lunang'hazika kamba lumwemwe, na vivalo vake vikala vizelu ng'hani. \v 4 Waja iwaasikali wadumba na kugudema ng'hani, walinga kamba wanhu wadanganhike. \p \v 5 Msenga wa Mndewa wa kuulanga kawalongela waja iwatwanzi, “Sambimdumbe, kwavija novitanga kamba momzahila Yesu, yawambigwe mumsalaba. \v 6 Kahaduhu hano, kazuka, kamba viyalongile. Izoni mulole hanhu hayakalile yatambalale. \v 7 Tendeni mbwisa mchole mkawalongele wanahina zake kamba kazuka, kowalongola kuchola Galilaya ako kondammone. Uno uwo usenga wangu kumwenu.” \p \v 8 Hima walawa hana dipanga, kuno wogudema na kudeng'ha ng'hani, abaho, wakimbila, wachola kuwalongela wanahina zake. \p \v 9 Bahaja Yesu kawating'hanila, kalonga, “Nowalamsa!” Wamcholela, wamgoga magulu gake na kumtambikila. \v 10 Yesu kawalongela, “Sambimdumbe, gendeni mkawalongele wanahina zangu wachole Galilaya, ako wonyona.” \s1 Usenga wa Iwaasikali \p \v 11 Waja iwatwanzi viwakalile mnzila, asikali wayagwe wakalile wodimiliza idipanga wachola mdiwambo kuwalongela wakulu wa wakulu wa nhambiko mbuli zose zilawilile. \v 12 Wakulu wa wakulu wa nhambiko waiting'hana hamoja na wavyele wa wanhu, na viweshile kuitogolela, wawagwelela hela bwando iwaasikali, \v 13 wawalongela, “Longeni, ‘Vitukalile tuwasile, wanahina zake weza ikilo na kulwiba lukuli lwake.’ \v 14 Kamba mbuli ino iham'vikila mndewa wa Yudea kulawa Loma, tolonga nayo mkuwagombeleza giladi sambimgazigwe.” \p \v 15 Avo iwaasikali wasola zihela na kutenda kamba viwalongeligwe. Na mbuli zino zibwililika mwa Wayahudi mbaka lelo.\f + \fr 28:15 \fr*\fk Mbaka lelo \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa mbaka kipigiti Matayo viyandike kitabu kino.\fqa*\f* \s1 Yesu Kowalawilila Wanahina Zake \r (Mlk. 16:14-18; Luk. 24:36-49; Yoh. 20:19-23; Sang'h. 1:6-8) \p \v 16 Wanahina longo dimwe na imwe, wachola Galilaya hana ikigongo chayawalongele Yesu wachole. \v 17 Viwamuwene, wamtambikila, ila wanahina wayagwe wadungwadungwa mmoyo. \v 18 Yesu kawakwenhukila kawalongela, “Nigweleligwa udaho wose kuulanga na muisi. \v 19 Avo gendeni mkawatende wanhu wa isi zose wawe wanahina, na kuwabatiza mtwaga da Tata, na Mwana, na Loho wa Mulungu, \v 20 na kuwafundiza kugagoga gaja gose ganiwalongele mweye. Na nie na hamoja na mweye mazua gose, mbaka hakimambukizo cha iisi.”