\id MRK - ZARAMO Bible Version \ide UTF-8 \h MALUKO \toc1 USENGA UNOGILE WA YESU KILISTO KAMBA VIWANDIKIGWE NA MALUKO \toc2 MALUKO \toc3 Mlk. \mt2 USENGA UNOGILE WA YESU KILISTO KAMBA VIWANDIKIGWE NA \mt1 MALUKO \imt ULONGOZI \ip Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Maluko uwo usenga umwe kulawa m'vitabu vine va Lagano da Isambi vija visimulila ugima wa Yesu songela viyavumbuke mbaka viyasoligwe uchana kuulanga. Vitabu vose vine vokemigwa, “Injili,” nhegulo yake, “Usenga Unogile” vandikigwe na Matayo, Maluko, Luka, na Yohana. Vitabu vino vandikigwa kipigiti Yesu viyeshile kudanganhika. Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Maluko uwo Usenga uli mguhi ng'hani kubanza senga zose. Na ilongigwa kamba uwo Usenga ulongole kwandikigwa kubanza senga zose. Wandikigwa mkipigiti cha milao ya 60 songela kuvumbuka kwa Yesu Kilisto. Wasomi bwando wotogola kamba Usenga uno wandikigwa mdiwambo da Loma sama ya kuwagangamiza wanhu wamtogole Kilisto wa Loma wakalile haja. \ip Maluko, vivija yakalile yokemigwa “Yohana Maluko,” heyo kakala mmwanza wa kina Paulo na Banaba, ila kapotela mngelegeza za wanhu haja viwailekile na kina Paulo mmwanza wao wa umishieni (Sang'h. 13:13). Abaho, Maluko kailumba na Banaba mmwanza wake wa umishieni (Sang'h. 15:37-39). Vivija Maluko kakala mbwiga wa habehi wa Petulo (1Pet. 5:13). Wasomi wotogola kamba Maluko kausola usindila kulawa ha Petulo, na uno uwo mwimilo wa Usenga Unogile kamba viwandikigwe na Maluko. Muusenga Unogile, Maluko kasimulila uwanahina na mafundo ga Yesu mkipigiti cha hakimambukizo. \iot Gali Mgati ya Ikitabu \io1 1. Muna isula ya \ior 1:1-13\ior*, Maluko kokitambuza ikitabu. \io1 2. Muna isula ya \ior 1:14—8:21\ior*, Maluko kosimulila sang'hano ya Yesu kipigiti viyakalile Galilaya. \io1 3. Muna isula ya \ior 8:22—10:52\ior*, Maluko kosimulila mwanza wa Yesu viyacholile Yelusalemu. \io1 4. Muna isula ya \ior 11:1—16:8\ior*, Maluko kamambukiza mkwandika kipigiti cha Yesu viyakalile Yelusalemu, vija viyadanganhike, na vija viyazukile. \c 1 \s1 Yohana M'batiza Kowapetela Wanhu \r (Mat. 3:1-12; Luk. 3:1-18; Yoh. 1:19-28) \p \v 1 Uno uwo mwanduso wa Usenga Unogile wa Yesu Kilisto, Mwana wa Mulungu. \v 2 Kamba viwandikigwe na muhokozi Isaya, \q1 “Mulungu kalonga, ‘Nomulagiza msenga wangu yakulongole, \q2 Yondayaitande nzila yako.’ \q1 \v 3 Munhu kenula dizwi muluwala, yolonga, \q2 ‘Itandeni nzila ya Mndewa, \q2 Mgoloseleni nzila zake!’ ” \p \v 4 Yohana M'batiza kakala muluwala, youpeta ubatizo wa kuleka vilozo, giladi vilozo vao vigeligwe kumgongo. \v 5 Wanhu bwando kulawa muisi ya Yudea na mkiwambo cha Yelusalemu wachola kumtegeleza Yohana. Wavilonga vilozo vao haulongozi wa wanhu, na heyo kawabatiza muna Ulwanda lwa Yolodani. \p \v 6 Yohana kavala guo ditendigwe na mijusu ya ngamia na lukumbulu lwa kwembe mchuno chake, kakala yoja nzige na uki. \v 7 Yohana kawapetela wanhu, yolonga, “Munhu yokwiza hachugu changu kana mhiko kunibanza nie. Nie silondigwa hata kuinamila na kufungula nzabi za ng'hwabasa zake. \v 8 Nie niwabatiza mweye mmazi, ila heyo yeheza kowabatiza na Loho wa Mulungu.” \s1 Yesu Kobatizigwa na Kugezigwa \r (Mat. 3:13—4:11; Luk. 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Mazua gaja, Yesu kalawa mkiwambo cha Nazaleti muisi ya Galilaya, keza kubatizigwa na Yohana M'batiza Mulwanda lwa Yolodani. \v 10 Kipigiti kikija Yesu viyalawile mmazi, kawona ulanga uvuguka na Loho wa Mulungu kamuhumulukila yalumbile kamba hua. \v 11 Dizwi dihulikwa kulawa kuulanga dilonga, “Gweye iyo Mwanangu unogele. Nogelwa nagwe.” \p \v 12 Baho Loho wa Mulungu kamsung'hiza yachole muluwala, \v 13 kakala hiko mazua malongo mane, yogezigwa na Mwenembago. Hiko kakala na wang'onyo wa kumuhulo, na wasenga wa Mulungu wa kuulanga wakala womsang'hanikila. \s1 Yesu Kowakema Waloa Somba Wane \r (Mat. 4:12-22; Luk. 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Yohana M'batiza viyageligwe mkifungo, Yesu kachola Galilaya, kawapetela wanhu Usenga Unogile wa Mulungu. \v 15 Kalonga, “Kipigiti kivika, na Undewa wa Mulungu ukwenhuka! Muleke vilozo venu na muutogole Usenga Unogile.” \p \v 16 Yesu viyakalile yobita mumgwazo wa Idilamba da Galilaya, kawona Simoni na Endelea ndugu yake, wotanda nhando zao mdilamba, kwavija wakala waloa somba. \v 17 Yesu kawalongela, “Ng'hwelelezeni, na nie nowatenda muwe waloa wanhu.” \v 18 Baho wazileka nhando zao wamkweleleza. \p \v 19 Kachola haulongozi kidogo, kawona Yakobo na Yohana, wanage Zebedayo. Wakala mngalawa zao wozigongomanya goya nhando zao. \v 20 Yesu viyawawene, bahaja kawakema, wamuleka tataao Zebedayo muingalawa na wasang'hana, wamkweleleza Yesu. \s1 Munhu Yali na Kinyamkela \r (Luk. 4:31-37) \p \v 21 Yesu na wanahina zake wengila mkiwambo cha Kapenaumu. Vidivikile Zua da Mhumulo, Yesu kengila muna ing'anda ya nhambiko, kasonga kufundiza. \v 22 Wanhu wamuhulike wakanganya vija voyokala yofundiza, kwavija hafundize kamba wafundiza Malagizo ga Musa, ila kafundiza kamba munhu yali na udaho. \p \v 23 Kipigiti kikija munhu yali na kinyamkela kengila mng'anda yao ya nhambiko, kaguta lwangi, yolonga, \v 24 “Kotulonda choni, Yesu wa Nazaleti? Kwiza kutubananga? Nokutanga gweye iyo mtumigwa wa Mulungu ung'alile!” \p \v 25 Yesu kamkomhokela ikinyamkela yolonga, “Nyamala! Mulawe munhu ino!” \p \v 26 Kinyamkela kamtigisatigisa ng'hani ija imunhu, kaguta lwangi na kumulawa. \v 27 Wanhu wose wakanganya, wasonga kuilongela, “Mbuli yaki ino? Dino fundo da sambi? Munhu ino kana udaho wa kuwakomhokela vinyamkela, na hewo womuhulika!” \p \v 28 Avo mbuli za Yesu zenela himahima kila hanhu muiisi ya Galilaya. \s1 Yesu Kowahonya Wanhu Bwando \r (Mat. 8:14-17; Luk. 4:38-41) \p \v 29 Yesu na wanahina zake hamoja na Yakobo na Yohana walawa mng'anda ya nhambiko wachola hakae ya Simoni na Endelea. \v 30 Mama mkwe yake Simoni kakala mtamu wa homa, kipigiti kikija Yesu viyavikile wamulongela. \v 31 Yesu kamcholela, kamgoga mkono kamwinula. Homa imulawa, na heyo kasonga kuwasang'hanikila. \p \v 32 Ichungulo zua vidiswile, wanhu wamgalila Yesu watamu wose na awo wakalile na vinyamkela. \v 33 Wanhu wose wa mkiwambo waiting'hana haulongozi wa ing'anda. \v 34 Yesu kawahonya wanhu bwando wakalile na vitamu va namna zose na kuwinga vinyamkela bwando. Hawalekile vinyamkela walonge kinu chochose, kwavija wamtanga heyo iyo yalihi. \s1 Yesu Kowapetela Wanhu Muisi ya Galilaya \r (Luk. 4:42-44) \p \v 35 Imitondo iyagwe ulukwili, zua hadinalawa, Yesu kenuka, kalawa mng'anda. Kachola kutali na ikiwambo hanhu halibule wanhu kutambika. \v 36 Simoni na wayage wachola kumzahila. \v 37 Viwamuwene wamulongela, “Wanhu wose wokuzahila gweye.” \p \v 38 Ila Yesu kawalongela, “Tucholeni hana iviwambo viyagwe vituzunguluke. Nolondigwa nikaupete Usenga Unogile hiko nako, kwavija ino iyo sang'hano iminzile.” \v 39 Avo kachola kila hanhu muisi ya Galilaya yowapetela wanhu muna zing'anda za nhambiko na kuwinga vinyamkela. \s1 Yesu Komuhonya Munhu Yali na Dikulu \r (Mat. 8:1-4; Luk. 5:12-16) \p \v 40 Munhu imwe yakalile na dikulu keza ha Yesu, kafugama mavindi kaiyalala yolonga, “Uhalonda, kodaha kunihonya.” \p \v 41 Yesu kamwonela bazi, kagolosa mkono wake kamkwasa, kalonga, “Nolonda, hona!” \v 42 Baho utamu umulawa, kahona. \v 43 Abaho, Yesu kamulongela yachole na zake kuno yomzuma yolonga, \v 44 “Tegeleza, sambiumulongele munhu yoyose mbuli ino, ila genda dimwe kwa dimwe ha mkulu wa nhambiko yakulole goya. Abaho, ukalave nhosa kamba viyalagize Musa, giladi wanhu wose watogole kamba kuhona.” \p \v 45 Ila munhu ija kachola na kasonga kubwililisa mbuli ija kila hanhu. Kweli kailonga ng'hani mbuli ija mbaka Yesu hadahile kwingila mkiwambo kimwagaia. Avo kakala hanhu halibule wanhu, na wanhu wamwizila kulawa kila hanhu. \c 2 \s1 Yesu Komuhonya Munhu Yaholole \r (Mat. 9:1-8; Luk. 5:17-26) \p \v 1 Mazua madodo hamwande, Yesu kabweleganya Kapenaumu, mbuli zija zibwililika kamba kaukae. \v 2 Avo, wanhu bwando waiting'hana hamoja mbaka kukala haduhu hanhu hasigale, wakala wamemile mbaka haluhelengo. Na heyo kawapetela Usenga Unogile. \v 3 Abaho, weza wanhu, wamgalila munhu yaholole, yakalile yapapigwe na wanhu wane wakalile mmwanza wao. \v 4 Avija wanhu viwamemile, hawadahile kumgala ija imunhu ha Yesu. Avo watenda zonzo mkiswili walinga hayali Yesu. Viwatendile idizonzo, wamuhumulusa hasi ija imunhu, yawasile mulusazi. \v 5 Viyaiwene nhamanila yao, Yesu kamulongela ija imunhu yaholole, “Mwanangu, vilozo vako vigeligwa kumgongo.” \p \v 6 Wafundiza wayagwe wa Malagizo ga Musa wakalile baho, wasonga kugelegeza munda kwa munda. \v 7 “Habali munhu ino yolonga kamba vino? Uno ufukuzi! Mulungu yeiyeka yodaha kugela kumgongo vilozo va wanhu!” \p \v 8 Bahaja Yesu kagatanga gaja gawakalile wogelegeza, avo kawalongela, “Habali mgelegeza vinhu kamba avo? \v 9 Dilihi dibuhile ng'hani, kumulongela munhu yaholole ‘Vilozo vako vigeligwa kumgongo,’ ama kulonga, ‘Ima wima upape lusazi lwako, utembele?’ \v 10 Nolonda m'vitange kamba, nie, Mwana wa Munhu, nna udaho wa kuvigela kumgongo vilozo va wanhu muisi.” Abaho kamulongela ija imunhu yaholole, \v 11 “Ima wima, papa lusazi lwako, uchole ukae yako!” \p \v 12 Hameso gao ija imunhu kenuka kapapa lusazi lwake himahima kachola. Wanhu wose wakanganya ng'hani wamuyenzi Mulungu wolonga, “Hatunayona mbuli kamba ino!” \s1 Yesu Komkema Lawi \r (Mat. 9:9-13; Luk. 5:27-32) \p \v 13 Yesu kabweleganya kabili mumgwazo wa Idilamba da Galilaya. Wanhu bwando wamwizila, na heyo kasonga kuwafundiza. \v 14 Viyakalile yobita, kamona muwila kodi yokemigwa Lawi, mwana wa Alufayo, yakalile muna ing'anda yake ya kulihila kodi. Yesu kamulongela, “Ng'holeleza.” Lawi kenuka kamkoleleza. \fig Yesu komkema Lawi.|alt="Jesus Calling Matthew" src="CN01691C.jpg" size="col" loc="2:14" copy="Illustrations by David C. Cook © David C. Cook Publishing Co., 1978." ref="2:14"\fig* \p \v 15 Yesu viyakalile yoja mng'anda ya Lawi, wawila kodi bwando na wene vilozo wayagwe wakala woja na heyo hamoja na wanahina zake, kwavija kukala na wanhu bwando wakalile womkweleleza. \v 16 Wafundiza Malagizo ga Musa, wakalile Mafalisayo, viwamuwene Yesu yoja na wawila kodi na wene vilozo wayagwe, wawauza wanahina zake, “Habali yoja na wanhu kamba wano?” \p \v 17 Yesu kawahulika na kawalongela, “Wanhu wagima hawamulonda mganga, ila waja wali watamu wawo womulonda. Sizile kuwakema wanhu walibule vilozo ila wanhu wali na vilozo.” \s1 Mbuza ya Kufunga \r (Mat. 9:14-17; Luk. 5:33-39) \p \v 18 Wanahina wa Yohana M'batiza na wanahina wa Mafalisayo wakala wofunga. Wanhu wayagwe wamwizila Yesu wamuuza, “Habali wanahina wa Yohana M'batiza na wanahina wa Mafalisayo wofunga, ila wanahina zako hawafunga?” \p \v 19 Yesu kawedika, “Mokwagiza wahenza halusona lwa zengele wacholaga bila kuja? Nokona havilumba! Kipigiti chose chondawakale na mulawilamhambe havidahika kufunga. \v 20 Ila kipigiti chovika mulawilamhambe vondayasegezigwe kumwao, baho hondawasonge kufunga. \p \v 21 “Haduhu munhu yokanha kidanga muna ikivalo cha sambi na kukigela muna ikivalo cha umwaka, kwavija yahatenda avo ikidanga cha sambi chobananga ikivalo cha umwaka, na hanhu hadegeke hokongezeka. \v 22 Haduhu munhu yogela divai ya sambi muna ivibuyu va umwaka vitendigwe na kwembe. Kwavija yahatenda avo idivai ya sambi yovitula ivibuyu, idivai yokwitika na ivibuyu vobanangika. Ila divai ya sambi yogeligwa muna ivibuyu va sambi vitendigwe na kwembe.” \s1 Mbuza ya Dizua da Mhumulo \r (Mat. 12:1-8; Luk. 6:1-5) \p \v 23 Yesu kakala yobita muna imigunda ya ngano Mdizua da Mhumulo na wanahina zake. Viwakalile wotembela mnzila, wanahina zake wasonga kufyola zisota za gamakungwi ga ngano. \v 24 Avo Mafalisayo wamuuza Yesu, “Lola! Wanahina zako wotenda gagomeswe kutendigwa Mdizua da Mhumulo!” \p \v 25 Yesu kawedika, “Hamsomile kija chayatendile Daudi kipigiti heyo na wayage viwakalile na nzala? \v 26 Kengila mdihema da Mulungu kaija imikate ilavigwe nhosa ha Mulungu, na iyagwe kawagwelela wayage. Vinhu vikalile vigomeswe Mmalagizo getu kudigwa na munhu yoyose ila wakulu wa nhambiko weiyeka. Gano galawilila kipigiti kija Abiatali viyakalile Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko.” \p \v 27 Abaho, Yesu kamambukiza, “Zua da Mhumulo dikiligwa wanhu na si wanhu wekiligwe Zua da Mhumulo.” \v 28 Avo nie, Mwana wa Munhu, nene Mndewa wa Zua da Mhumulo. \c 3 \s1 Yesu Komuhonya Munhu Yaholole Mkono \r (Mat. 12:9-14; Luk. 6:6-11) \p \v 1 Abaho, Yesu kabweleganya kabili muing'anda ya nhambiko. Amo kukala na munhu yali na mkono uholole. \v 2 Wanhu wayagwe wakalile haja wakala wozahila kilamso cha kumtagusila Yesu, avo wamulola ng'hani wone kamba kohonya Mdizua da Mhumulo. \v 3 Yesu kamulongela ija imunhu yali na mkono uholole, “Ima hano haulongozi wa wanhu wose.” \v 4 Abaho, Yesu kawauza waja iwanhu, “Malagizo getu gotulongela tutende kinhu chaki Mdizua da Mhumulo? Kutenda ganogile ama gehile? Kuukombola ugima wa munhu ama kuubananga?” \p Ila hawalongile kinhu chochose. \v 5 Yesu kawalola wanhu wose na lusango, ila kipigiti kikija kona bazi na giogio sama yao, kwavija wakala na mioyo midala na wapotela. Abaho, kamulongela ija imunhu, “Golosa mkono wako.” Na heyo kaugolosa, na mkono wake uhona. \v 6 Avo Mafalisayo walawa hanze ya ing'anda ya nhambiko na waiting'hana na wanhu wa Helode,\f + \fr 3:6 \fr*\fk Wanhu wa Helode \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa wanhu wakalile muutawala kulawa mmulango wa Helode Mkulu na mwanage yokemigwa Helode Antipa.\fqa*\f* na wasonga kuzahila nzila ya kumkoma Yesu. \s1 Dale da Wanhu Hamgwazo wa Idilamba \p \v 7 Yesu na wanahina zake wachola kuna Idilamba da Galilaya na dale kulu da wanhu dimkweleleza. \v 8 Viwahulike gaja gose goyokala yotenda, wanhu bwando wamwizila kulawa Yudea, Yelusalemu, Idumea, na isi za mwambu wa ikabili wa Ulwanda lwa Yolodani, na isi zose zizunguluke Tilo na Sidoni. \v 9 Kwavija kukala na dale kulu da wanhu, Yesu kawalongela wanahina zake wamwikile goya ngalawa, giladi wanhu sambiwamkukusule. \v 10 Yesu kawahonya wanhu bwando, na wanhu wose wakalile watamu wakiibabanika womcholela giladi wamgoge. \v 11 Na vinyamkela viwamuwene Yesu, wawagwisa hasi wanhu iwawavagale haulongozi wake, waguta nyangi, walonga, “Gweye iyo Mwana wa Mulungu!” \p \v 12 Ila Yesu kawalagiza vinyamkela sambiwamulongele munhu yoyose kamba heyo iyo yalihi. \s1 Yesu Kowasagula Watumigwa Zake Longo Dimwe na Wabili \r (Mat. 10:1-4; Luk. 6:12-16) \p \v 13 Yesu kakwela mkigongo na kuwakema wanhu yaawalondile, na hewo wamuwinza. \v 14 Kawasagula wanhu longo dimwe na wabili awo vivija yaawakemile watumigwa wa Kilisto, wondawakale na heyo na yondayawatume wachole kuupeta Usenga Unogile, \v 15 na kawagwelela udaho wa kuwinga vinyamkela. \p \v 16 Na wano iwo wanhu longo dimwe na wabili yaawasagule Yesu. Simoni, Yesu yamgwelele twaga da Petulo, \v 17 Yakobo na ndugu yake Yohana, wana wa Zebedayo, Yesu yaawakemile Boaneji, nhegulo yake, “Wana wa Mdumo,” \v 18 Endelea, Filipo, Batolomayo, Matayo, Tomaso, Yakobo mwana wa Alufayo, Tadayo, Simoni yakalile yokemigwa Mgombeleza Isi ya Islaeli, \v 19 na Yuda Isikalioti yamuhonzile Yesu. \s1 Yesu na Belizebuli \r (Mat. 12:22-32; Luk. 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Yesu kachola ukae. Dale kulu da wanhu waiting'hana mwanza uyagwe mbaka Yesu na wanahina zake hawapatile kipigiti cha kuja. \v 21 Mulango wake viwahulike, wachola kumsola kwavija wanhu wakala wolonga, “Kana luwege!” \p \v 22 Wafundiza wayagwe wa Malagizo ga Musa walawile Yelusalemu walonga, “Kana Belizebuli, mkulu wa vinyamkela iyo yomgwelela mhiko za kuwinga vinyamkela.” \p \v 23 Avo Yesu kawakema na kawalongela mmahala, “Mwenembago kodahaze kukiiwinga mwenyego? \v 24 Kamba undewa uhaigola mmadalemadale, gogomba genyego kwa genyego, undewa hiwo wopwililika.” \v 25 Kamba mulango uhaigola mmadalemadale, gogomba genyego kwa genyego, mulango hiwo wopwililika. \v 26 Avo kamba undewa wa Mwenembago uhaigola mmadalemadale haugendelela, ila wopwililika na kupotela. \p \v 27 “Haduhu munhu yodaha kwingila mng'anda ya munhu yali na mhiko na kumsolela vinhu vake, mbaka yanduse kumfunga munhu iyo yali na mhiko. Abaho, leka yadahe kum'boka vinhu vake. \p \v 28 “Nowalongela ikweli, vilozo vose na mbuli zose za ufukuzi za wanhu vogeligwa kumgongo. \v 29 Ila munhu yoyose yondayamfukulile Loho wa Mulungu, havidahika kugeligwa kumgongo, kwavija katenda vilozo va digunge.” \v 30 Yesu kalonga vino kwavija wakala wolonga, “Kana kinyamkela.” \s1 Mamaake na Wadodo Zake Yesu \r (Mat. 12:46-50; Luk. 8:19-21) \p \v 31 Abaho, mamaake na wadodo zake Yesu weza. Wema hanze, wamulagiza munhu yengile mng'anda yakamkeme. \v 32 Dale da wanhu wakalile wamzunguluke, wamulongela, “Mamaako na wadodo zako na lumbu zako wakunze wokuzahila.” \p \v 33 Yesu kawedika, “Mamaangu yalihi? Na wadodo zangu walihi?” \v 34 Abaho, kawalola wanhu wamzunguluke na kulonga, “Wano iwo mamaangu na wadodo zangu! \v 35 Munhu yoyose yogatenda gaja goyolonda Mulungu, heyo iyo mdodo wangu, lumbu jangu, na mamaangu.” \c 4 \s1 Hala da Munhu Yochola Kuhanda \r (Mat. 13:1-9; Luk. 8:4-8) \p \v 1 Yesu kasonga kufundiza mumgwazo wa Idilamba da Galilaya. Wanhu kombenakombena wammemela womzunguluka wakala dale kulu, avo kengila mngalawa na kakala himo. Ija ingalawa ikala mumgwazo wa idilamba, na ididale da wanhu wakala wemile mhwani, mulugigo lwa igamazi. \v 2 Kawafundiza vinhu bwando mmahala. \p \v 3 Yolonga, “Tegelezeni! Mulimi kachola kuhanda mbeyu. \v 4 Viyakalile yomiza, ziyagwe zilagalila mnzila, ndege weza wazija. \v 5 Ziyagwe zilagalila muna uulongo uli na mabwe, hakalile na ulongo mdodo. Hima zimbeyu zota, kwavija ulongo ukala mdodo. \v 6 Zua vidilawile diilukuza imiche, na kwavija ikala na mizizi midodo imiche inyala. \v 7 Mbeyu ziyagwe zilagalila mmizomola, imizomola ikula na kuizingiliza imiche, avo hailelile. \v 8 Ila ziyagwe zilagalila hana ulongo unogile, zota, zikula na kulela, ziyagwe zilela malongo madatu, ziyagwe zilela malongo sita, na ziyagwe zilela mia.” \p \v 9 Yesu kamambukiza, “Munhu yali na magwiti na yahulike!” \s1 Kilamso cha Igamahala \r (Mat. 13:10-17; Luk. 8:9-10) \p \v 10 Yesu viyakalile yeiyeka, wanahina zake longo dimwe na wabili na wanhu wakalile womtegeleza, wamcholela wamulongela yawalongele nhegulo ya mahala gaja. \v 11 Yesu kawedika, “Mweye mgweleligwa nyong'onyo za Undewa wa Mulungu, ila wanhu wali kunze wohulika vinhu vose mmahala, \v 12 giladi, \q1 ‘Walole, \q2 Ila sambiwone, \q1 Wahulike, \q2 Ila sambiwavitange, \q1 Kwavija wahavitanga, womuhindukila Mulungu, \q2 Na heyo kovigela kumgongo vilozo vao.’ ” \s1 Yesu Kodilonga Hala da Munhu Yochola Kuhanda \r (Mat. 13:18-23; Luk. 8:11-15) \p \v 13 Abaho, Yesu kawauza, “Avo kamba hamditanga hala dino, mogatangaze mahala gayagwe? \v 14 Imunhu yohanda kohanda imbuli ya Mulungu. \v 15 Wanhu wayagwe walinga kamba mbeyu zilagalile mnzila, haja imbuli ya Mulungu viihandigwe. Kipigiti kikija viwoihulika, Mwenembago kokwiza na kuisola imbuli ya Mulungu ihandigwe mgati yao. \v 16 Wanhu wayagwe walinga kamba mbeyu zilagalile muulongo uli na mabwe. Woihulika imbuli ya Mulungu, na kipigiti kikija woibokela mkudeng'ha. \v 17 Ila haiwengila mgati ng'hani avo haikala kipigiti kitali. Uhalawila mgayo ama kugazigwa sama ya imbuli ya Mulungu, woileka hima. \v 18 Wanhu wayagwe walinga kamba mbeyu zilagalile mmizomola. Wanhu wano iwo waihulike imbuli ya Mulungu, \v 19 ila mzahimzahi wa ulumwengu uno, kunogela mali na msulukilo wa vinhu bwando viyagwe mmioyo yao voizingiliza imbuli ya Mulungu, avo hawalela mujo. \v 20 Ila wanhu wayagwe walinga kamba mbeyu zilagalile muna ulongo unogile. Waihulika imbuli ya Mulungu na waitogola na kulela mujo, wayagwe malongo madatu, wayagwe malongo sita na wayagwe mia.” \s1 Kiwenge Kigubikigwe \r (Luk. 8:16-18) \p \v 21 Yesu kagendelela kulonga, “Vino kuna munhu yogala mng'anda kiwenge na kukigubika na kinongo ama kukika hauvungu wa lusazi? Nokona si vivo! Kokika mkingolobweda. \v 22 Kinhu chochose kifisigwe chovumbuligwa, na kinhu chochose kigubikigwe chogubuligwa. \v 23 Munhu yali na magwiti na yahulike.” \p \v 24 Vivija kawalongela, “Gagelegezeni ng'hani gaja gomuhulika! Mhima iija yondamuwapimile wayagwe, iyo mhima yondampimilwe mweye, tena yobanziliza. \v 25 Waja wali na kinhu wokongezeligwa, na waja walibule kinhu, wobokigwa hata kija ikinhu kidodo kiwalinacho.” \s1 Hala da Mbeyu Ikota \p \v 26 Yesu kagendelela kulonga, “Undewa wa Mulungu ulinga na munhu yomiza mbeyu mumgunda wake. \v 27 Ikilo kowasa na imisi kameso, kipigiti kino chose zimbeyu zozuka na kukula. Ila mwenyego havimanya mbuli zino vuzitendeka. \v 28 Ulongo wenyego woutenda umche ukule na kulela. Wosonga koneka umche, abaho matepo, abaho ngano muna imikungwi. \v 29 Ngano ihakangala, iyo imunhu kosonga kusenga na zele jake, kwavija kipigiti cha kusenga kivika.” \s1 Hala da Mbeyu ya Haladali \r (Mat. 13:31-32, 34; Luk. 13:18-19) \p \v 30 Yesu kalonga, “Undewa wa Mulungu tuulinge na choni? Tuulonge mdihala jaki? \v 31 Ulinga kamba munhu yasolile mbeyu ya haladali, mbeyu ndodo kubita mbeyu zose muulumwengu, na kuzihanda muisi. \v 32 Mkipigiti kiguhi yokula yowa biki kulu ng'hani kubanza mibiki yose na kulava mitambi mikulu mbaka ndege wokwiza na kuzenga mvulu zao muna imbeho yake.” \p \v 33 Yesu kawapetela wanhu mbuli zake mmahala bwando galingile na gano. Kawalongela kamba viwadahile kuvitanga. \v 34 Halongile nao chochose bila mahala. Ila viyakalile yeiyeka na wanahina zake, kawalongela kila kinhu. \s1 Yesu Kodikomhokela Beho Mdilamba \r (Mat. 8:23-27; Luk. 8:22-25) \p \v 35 Ichungulo ya zua didija, Yesu kawalongela wanahina zake, “Tuloke mwambu wa ikabili wa idilamba.” \v 36 Avo wadileka dale da wanhu, wanahina wengila mngalawa ija Yesu yaakalile yeshile kukala, wamsola wachola hamoja nayo. Ngalawa ziyagwe vivija zikala bahaja. \v 37 Baho dilawilila kukuzumbi, na mawimbi gasonga kuikunhiza ingalawa, avo isonga kumema mazi. \v 38 Yesu kakala kukisogo mwa ingalawa kawasa kuno pala jake kasagamila muna umto. Wanahina wamulamusa wamulongela, “Mkulufunzi! Hukona vihile vitulonda kudanganhika?” \p \v 39 Yesu kema wima kadikomhokela dibeho, yolonga, “Nyamala!” Na kagalongela ga mawimbi, “Ituze!” Beho dinyamala, na kukala hapozike. \v 40 Abaho, Yesu kawalongela wanahina zake, “Habali mkona bwembwe? Mng'hali mwabule nhamanila?” \p \v 41 Ila wakala wodumba ng'hani na wakala wokiilongela, “Munhu waki ino? Hata beho na mawimbi vomuhulika!” \c 5 \s1 Yesu Komuhonya Munhu yali na Vinyamkela \r (Mat. 8:28-34; Luk. 8:26-39) \p \v 1 Yesu na wanahina zake wavika mwambu uyagwe wa Idilamba da Galilaya muisi ya Gelasi. \v 2 Kipigiti kikija Yesu viyahumuluke muna ingalawa, munhu yali na vinyamkela kulawa kuna gamapanga hima kamwizila. \v 3 Munhu ino kakala yokala kuna gamapanga, haduhu munhu yadahile kumfungiliza hata na mnyolo. \v 4 Mianza bwando wamdaza gamagulu na makono gake na mhikwi na minyolo, ila kaitola iminyolo na kuzibena zimhikwi ziwamdazile mmagulu gake. Haduhu munhu yakalile na mbavu za kumgoga. \v 5 Imisi na ikilo kakala yoembea mmapanga na m'vigongo yoguta nyangi na kuikanhakanha na mabwe. \p \v 6 Viyamuwene Yesu yang'hali kutali, kamkimbilila, kamfugamila mavindi, \v 7 kaguta lwangi, kalonga, “Yesu, Mwana wa Mulungu Mkulu Ng'hani! Konilonda choni? Mtwaga da Mulungu, nokuyalalila, sambiungaze!” \v 8 Kalonga vino kwavija Yesu kakala yomulongela, “Kinyamkela, mulawe munhu ino!”\fig Yesu komuhonya munhu yali na vinyamkela.|alt="Demon-possessed man healed" src="CN01710C.jpg" size="col" copy="Illustrations by David C. Cook © David C. Cook Publishing Co., 1978." ref="5:8"\fig* \p \v 9 Avo Yesu kamuuza, “Twaga jako dijo dilihi?” \p Ija imunhu kamwidika, “Twaga jangu ‘Dale’ kwavija twa bwando!” \v 10 Kagendelela kumuyalalila Yesu sambiyawawinge walawe muisi ija. \p \v 11 Kukala na dale kulu da mitumbi behi na haja, woja hana ikigongo. \v 12 Avo ivinyamkela wamuyalalila Yesu wolonga, “Tugale ha imitumbi, na utuleke tukaiingile.” \v 13 Yesu kawaleka wachole, na ivinyamkela wamulawa munhu ija na kuiingila imitumbi. Dale jose da imitumbi divikila alufu mbili, dihumuluka mdigema, dingila mdilamba na kudanganhikila mmazi. \p \v 14 Wachunga wa imitumbi wakimbila, wabwililisa mbuli zija mkiwambo na mmigunda. Wanhu wachola kulola kija kilawilile. \v 15 Viwavikile ha Yesu, wamona munhu ija yakalile na dale da vinyamkela, kakala hasi, kavala na yali na nzonzi zake, na wanhu wose wona bwembwe. \v 16 Waja wagonile gaja wawalongela wanhu gaja gamulawilile ija imunhu yali na vinyamkela na mbuli za ija imitumbi. \p \v 17 Avo wanhu wamulongela Yesu yasegele muundewa wao. \p \v 18 Yesu viyakwelile mngalawa, ija imunhu yakalile na vinyamkela kaiyalala yomulongela, “Nolonda tuchole tose.” \p \v 19 Ila Yesu kamgomesa, kamulongela, “Genda hakae yako mmulango wako na uwalongele mbuli zose zayakutendele Mndewa na vija viyakonele bazi.” \p \v 20 Avo munhu ija kasegela kachola muna iviwambo longo dimwe vikemigwa Dekapoli, yopeta gaja Yesu gayamtendele. Na wanhu wose wahulike wakanganya ng'hani. \s1 Mndele wa Yailo na Mtwanzi Yakwasile Valo da Yesu \r (Mat. 9:18-26; Luk. 8:40-56) \p \v 21 Yesu kakwela kabili muingalawa, kabweleganya mwambu uyagwe wa idilamba, ako dale kulu da wanhu kudiilundize muimhwani dimzunguluka heyo. \v 22 Mkulu imwe wa ing'anda ya nhambiko, yokemigwa Yailo, kavika. Viyamonile Yesu, kaibwanha hasi ha magulu gake, \v 23 kaiyalala kamulongela yomgong'ondeza, “Mndele wangu imdodo mtamu ng'hani. Avo izo umwikile makono gako yahone!” \p \v 24 Avo Yesu kachola nayo. Wanhu bwando wamkoleleza wakala wokiibabana nayo ng'ambu zose. \p \v 25 Bahaja kukala na mtwanzi yakalile na utamu wa kutumika mkipigiti cha milao longo dimwe na mibili. \v 26 Kakala yagangigwe na mafundi bwando, kasa hela zake zose, na utamu wake ugendelela kongezeka ng'hani. \v 27 Viyahulike singilimo za Yesu, kengila mdidale da wanhu hachugu cha Yesu na kudikwasa valo jake. \v 28 Kwavija kalonga munda kwa munda, “Nihakwasa vivalo vake, nohona.” \p \v 29 Bahaja kutumika kuleka, na kakiihulika mulukuli lwake kamba kahonyigwa utamu wake. \v 30 Bahaja Yesu kavitanga kamba mhiko zimulawa, avo kawahindukila didale da wanhu kawauza, “Yalihi yakwasile vivalo vangu?” \p \v 31 Wanahina zake wamwidika, “Kowona wanhu viwakumemele, habali uuza yalihi yakukwasile?” \p \v 32 Ila Yesu kagendelela kulolesa, yamone yatendile vija. \v 33 Mtwanzi ija kagatanga gaja gamulawilile, avo keza yogudema kuno yokona bwembwe, kaibwanha hasi ha magulu gake, kamulongela ikweli yose. \v 34 Yesu kamulongela, “Mndele wangu, nhamanila yako ikuhonya. Genda mditindiwalo na utamu wako uhone.” \p \v 35 Yesu viyakalile yolonga vija, weza wasenga kulawa kung'anda ya Yailo wamulongela, “Mndele wako kadanganhika. Habali ugendelela kumgaza mkulufunzi?” \p \v 36 Yesu hagategeleze gaja iwasenga gawalongile, ila kamulongela Yailo, “Sambiudumbe, tamanila tu.” \v 37 Abaho, Yesu hamtogoze munhu yoyose yachole nayo ila Petulo, Yakobo, na Yohana ndugu yake Yakobo. \v 38 Wavika hang'anda ya Yailo, Yesu kona kiyahiyahi na wanhu wolila na kulombokeza. \v 39 Kengila mng'anda na kuwalongela, “Kiyahiyahi chose kino cha choni? Habali mulila? Mwana hadanganhike ino, ila kawasa!” \p \v 40 Wamseka, avo kawalava kunze wose, kawasola tata na mama wa imwana na wanahina zake wadatu, abaho, wengila kugati kuyatambalikigwe imwana. \v 41 Kamgoga mkono na kumulongela, “Talita komu!” Nhegulo yake, “Mndele, nokulongela, lamuka!” \p \v 42 Kipigiti kikija ija imndele kenuka, kasonga kutembela, kwavija kakala na milao longo dimwe na mibili. Vigalawilile gano wanhu wakanganya ng'hani. \v 43 Ila Yesu kawagomesa yowagong'ondeza, sambiwamulongele munhu yoyose, abaho, kawalongela, “Mgweleleni kinhu cha kuja.” \c 6 \s1 Yesu Kolemigwa ako Nazaleti \r (Mat. 13:53-58; Luk. 4:16-30) \p \v 1 Yesu kahalawa haja kabwela hakiwambo cha hakae yake, na wanahina zake wamkweleleza. \v 2 Muna Dizua da Mhumulo Yesu kasonga kufundiza muna ing'anda ya nhambiko, kukala na wanhu bwando, na viwamuhulike, wanhu wose wakanganya, walonga, “Kagapata kwahi mafundizo gano gose? Na ng'hungwe yaki ino yagweleligwe, na kodahaze kutenda mizonza? \v 3 Ino sio salamala, mwanage Maliamu, na mkulu wao kina Yakobo, Usufu, Yuda, na Simoni? Na walumbu zake si wano wokala bahano?” Avo wamulema. \p \v 4 Yesu kawalongela, “Wahokozi wohishimilwa kila hanhu, ila hawahishimilwa m'viwambo vao wenyego na mwa wandugu zao na mmilango yao wenyego.” \p \v 5 Hadahile kutenda mizonza yoyose haja, ila kawekila makono gake watamu wabili wadatu kawahonya. \v 6 Kakanganya ng'hani, avija wanhu wa haja viwalibule nhamanila. \s1 Yesu Kowatuma Wanahina Longo Dimwe na Wabili \r (Mat. 10:5-15; Luk. 9:1-6) \p Abaho, Yesu kachola kuna iviwambo vizunguluke haja, yowafundiza wanhu. \v 7 Yesu kawakema wanahina longo dimwe na wabili hamoja, na kawatuma wabiliwabili. Kawagwelela udaho wa kuwinga vinyamkela \v 8 na kawalagiza, yowalongela, “Sambimsole kinhu chochose mmwanza wenu, ila fimbo iiyeka. Sambimsole mkate, mkoba, ama hela. \v 9 Valeni ng'hwabasa, ila sambimpape kivalo kiyagwe.” \v 10 Vivija kawalongela, “Hanhu hohose hondam'bokeligwe, kaleni baho mbaka vondamsegele. \v 11 Kamba muhengila mkiwambo na wanhu wahalema kuwabokela ama wahalema kuwategeleza, segeleni na kung'unheni timbwisi dili mmagulu genu. Iyo yowa nzuma yao!” \p \v 12 Avo wachola na kuwapetela wanhu waleke vilozo vao. \v 13 Wawinga vinyamkela bwando, na kuwabakaza mavuta ga mizaituni watamu na kuwahonya. \s1 Yohana M'batiza Kodanganhika \r (Mat. 14:1-12; Luk. 9:7-9) \p \v 14 Mndewa Helode Antipa,\f + \fr 6:14 \fr*\fk Mndewa Helode Antipa \fk*\ft kakala mwana wa Mndewa Helode Mkulu.\ft*\f* mtawala wa Galilaya, kazihulika mbuli zino, kwavija sang'hano za Yesu zenela kila hanhu. Wanhu wayagwe walonga, “Yohana M'batiza kazuka. Kino kicho kilamso kana mhiko zino za kutenda mizonza.” \p \v 15 Wayagwe walonga, “Ino iyo Eliya.” \p Na wayagwe walonga, “Ino iyo muhokozi yalingile kamba imwe wa wahokozi wa umwaka.” \p \v 16 Helode viyahulike, kalonga, “Ino iyo Yohana M'batiza! Nimkanhile pala jake, kawa mgima kabili!” \p \v 17 Kwavija Helode mwenyego kakala yalagize Yohana yagogigwe, abaho, yageligwe mkifungo. Katenda vino sama ya Helodia mtwanzi wa Filipo mkulu wake, ayo yakalile yamsolile. \v 18 Kwavija Yohana kakala yananahile kumulongela Helode, “Havilumbile gweye kumsola mtwanzi wa mkulu wako Filipo.” \p \v 19 Avo Helodia kamwihila Yohana, kalonda kumkoma, ila hadahile. \v 20 Helode kamdumba Yohana kwavija kavitanga kamba Yohana hakalile munhu kizenzeleganye na kakala munhu wa Mulungu, avo kamwimiliza. Kanogelwa kumtegeleza, ila yehesha kumtegeleza kakala yogaya ng'hani mkugelegeza, ila kipigiti chose kakala yomtegeleza. \p \v 21 Hakimambukizo, Helodia kapata nzila. Dikala zua da ng'humbukila ya mvumbuka ya Helode, kipigiti Helode vayawatendele lusona wakulu wose wa silikali, wakulu wa asikali, na wakulu wa wenekae wa Galilaya. \v 22 Mndele wa Helodia kengila na kuvina, Helode na iwahenza wakalile baho wanogelwa ng'hani. Avo mndewa kamulongela ija imndele, “Nipule kinhu chochose chuulonda, nokugwelela.” \v 23 Mkuiduila kamulongela, “Nokugwelela kinhu chochose chondaunipule, hata lwenza lwa undewa wangu.” \p \v 24 Avo ija imndele kalawa kunze kumuuza mamaake, “Nikapule choni?” \p Na heyo kamulongela, “Pala da Yohana M'batiza.” \p \v 25 Ija imndele kabwela hima ha mndewa na kupula, “Nolonda unigwelele sambisambi pala da Yohana M'batiza muna ulungo!” \p \v 26 Mndewa kona giogio ng'hani, ila sama ya kiduilo chayaiduile na sama ya iwahenza wakalile haja hameza, hadahile kulema. \v 27 Avo kamulagiza asikali yomkomhokela yagale pala da Yohana. Asikali kachola mding'anda da kufungila wanhu, na kukanha pala da Yohana. \v 28 Abaho, kadigala mulungo na kumgwelela imndele, na heyo kamgwelela mamaake. \v 29 Wanahina wa Yohana viwahulike gano, weza kulusola lukuli lwake na kuluzika. \s1 Yesu Kowagwelela Mandia Wanhu Bwando \r (Mat. 14:13-21; Luk. 9:10-17; Yoh. 6:1-14) \p \v 30 Iwatumigwa wa Kilisto wabwela waiting'hana na Yesu wamulongela gose gawatendile na kufundiza. \v 31 Kukala na wanhu bwando wayagwe wokwiza na wayagwe wochola mbaka Yesu na wanahina zake hawapatile hata kipigiti cha kuja. Avo Yesu kawalongela, “Tusegeleni tuchole hanhu ha kifiso, muhumule kidogo.” \v 32 Avo wakwela mngalawa wasonga kusegela weiyeka, wachola hanhu ha kifiso. \p \v 33 Wanhu bwando wawona vowosegela, mkipigiti kiguhi wawatanga, avo wanhu kulawa m'viwambo vose wakimbila na magulu na walongola kuvika hanhu hayakalile yochola Yesu na wanahina zake. \v 34 Yesu viyahumuluke muna ingalawa, kajona dale kulu da wanhu, kawonela bazi mmoyo kwavija wakala kamba ng'hondolo walibule mchunga. Avo kasonga kuwafundiza vinhu bwando. \v 35 Zua vidiswile, wanahina zake wamcholela wamulongela, “Zua diswa na hano hatuli twa muluwala, \v 36 walongele wanhu wachole mmigunda na m'viwambo va mmabehi giladi wakagule vinhu vakuja.” \p \v 37 Yesu kawedika, “Wagweleleni mwenye vinhu vakuja.” \p Na hewo wamuuza, “Kolonda tuchole tukawagulile mikate ya kitumetume cha munhu cha milenge minane tuwagwelele waje?” \p \v 38 Avo Yesu kawauza, “Mikate mingahi imulinayo? Gendeni mkalole.” \p Viwayonile, wamulongela, “Ilibaho mikate mitano na somba wabili.” \p \v 39 Abaho, Yesu kawalongela wanahina zake wawagole wanhu wose muna gamadale na kuwalongela wakale hasi muluzondo. \v 40 Avo wanhu wakala hasi mmadale ga wanhu miamia na wanhu malongo matanomatano. \v 41 Abaho, Yesu kaisola ija imikate mitano na iwasomba wabili, kalola uchana kuulanga, na kamgwelela hewela Mulungu. Kaimogola imikate na kuwagwelela wanahina zake wawagolele wanhu. Vivija kawagolela iwasomba wabili wanhu wose. \v 42 Wanhu wose waja na kwiguta. \v 43 Abaho, wanahina wadondola migelo longo dimwe na mibili ya imikate na iwasomba wasigale. \v 44 Mheta ya wambigalo wadile wakala alufu tano. \s1 Yesu Kotembela Uchana ya Igamazi \r (Mat. 14:22-33; Yoh. 6:15-21) \p \v 45 Bahaja Yesu kawalongela wanahina zake wakwele muingalawa walongole kuchola Betisaida, mwambu uyagwe wa idilamba, kipigiti heyo vayakalile yowalaga wanhu. \v 46 Viyeshile kuwalaga iwanhu, kachola hakigongo kutambika. \v 47 Viivikile ichungulo, ngalawa ikala hadidindi da idilamba, kipigiti Yesu viyakalile yeiyeka mulusanga. \v 48 Kawona wanahina zake wogaya kuzikunhiza zinyiko kwavija wakala wochola kudilawa beho, avo mkipigiti cha hagatigati ya nzogolo zikwika na imitondo, kawacholela yotembela uchana ya igamazi. Kalonda kuwabita, \v 49 ila wamona yotembela uchana ya igamazi. Watoa nyangi wagiza wona mzimu. \v 50 Wose viwamuwene wona bwembwe. \p Bahaja Yesu kawalongela, “Iyo nie, sambimdumbe.” \v 51 Abaho, kakwela mngalawa hamoja nao, na dibeho dinyamala. Wanahina zake wakanganya ng'hani. \v 52 Kwavija hawakitangile kilamso cha kuwagwelela mandia wanhu alufu tano, nzonzi zao hazigogile gaja. \s1 Yesu Kowahonya Watamu hiko Genesaleti \r (Mat. 14:34-36) \p \v 53 Waloka idilamba na wavika muisi ya Genesaleti, aho hawaitatilize ngalawa yao. \v 54 Viwahumuluke mngalawa bahaja wanhu wamtanga Yesu. \v 55 Avo wanhu wakimbila muna iisi yose, wasonga kuwagala watamu mmachela kokose kuwamuhulike. \v 56 Na kila hanhu Yesu kuyacholile m'viwambo, mmiwambo, ama mmigunda, wanhu wawasola watamu wawagala hadisoko na wamuyalalila womulongela yawaleke wakwase hata lugigo lwa kivalo chake, na wose wakwasile wahona. \c 7 \s1 Mafundo ga Wahenga \r (Mat. 15:1-9) \p \v 1 Mafalisayo wayagwe na wafundiza Malagizo ga Musa walawile Yelusalemu weza wailundiza haulongozi wa Yesu. \v 2 Wona wanahina wayagwe wa Yesu woja vakuja kuno makono gao ganyolodoke, kwavija gakala hagananavigwa. \p \v 3 Kwavija Mafalisayo na Wayahudi wose, hawaja mbaka wasunguse ng'hani makono gao kamba viilondigwa, sama ya kuwinza mafundo ga wahenga zao. \v 4 Hawaja kinhu chochose kilawa hadisoko mbaka wakisuluze. Na wawinza mafundo bwando gawabokele kulawa mwa wahenga zao, kamba vija, kusuluza vikasi, viteleko, na via va shaba. \p \v 5 Avo, Mafalisayo na wafundiza Malagizo ga Musa wamuuza Yesu, “Habali wanahina zako hawagawinza mafundo gatufundizigwe na wahenga, ila woja na makono ganyolodoke?” \p \v 6 Yesu kawedika yolonga, “Muhokozi Isaya kahokola goya viyahokole yowalonga mweye! Mweye videlenya, kamba vija viyandike, \q1 ‘Wanhu wano wonihishimila mmilomo yao, \q2 ila mioyo yao yakutali na nie. \q1 \v 7 Wonitambikila nie bule, \q2 kwavija wofundiza mafundo ga wanhu \q2 kamba Malagizo gangu!’ \m \v 8 Mzika hamgwazo ndagizi za Mulungu, na mgawinza mafundo ga wanhu.” \p \v 9 Yesu kagendelela kulonga, “Muna ubala wa kuzilema ndagizi za Mulungu giladi mgatunize mafundo genu wenyego. \v 10 Musa kalagiza, ‘Wahishimile tataako na mamaako,’ na ‘Munhu yoyose yomulonga vihile tataake ama mamaake, yakomigwe.’ \v 11 Ila mweye mofundiza kamba, kamba munhu kana kinhu cha kumgwelela tata ama mamaake, ila yahalonga, ‘Kinhu kino kicho Kolubani,’ nhegulo yake, ‘Nhosa ya Mulungu,’ \v 12 avo halondigwa kuwataza mkuwagwelela vinhu tata na mamaake. \v 13 Vino vivo mafundo gamuwafundiza wanhu vigobeza mbuli za Mulungu. Na kuna vinhu viyagwe bwando kamba vino vimtenda.” \s1 Vinhu Vimtenda Munhu Yanyolodoke \r (Mat. 15:10-20) \p \v 14 Abaho, Yesu kadikema kabili didale da wanhu, kawalongela, “Nitegelezeni na m'vitange. \v 15 Haduhu kinhu kimwingila munhu kulawa kunze chondakimtende munhu yanyolodoke. Ila kija kimulawa munhu, kicho kimtenda munhu yanyolodoke.” \v 16 Munhu yali na magwiti ga kuhulika, na yahulike! \p \v 17 Viyadilekile didale da wanhu na kwingila mng'anda, wanahina zake wamulonda yawalongele goya hala dino. \v 18 Yesu kawalongela, “Na mweye vivija hamnavitanga? Ham'vimanya kamba kinhu chochose kingila mgati mwa munhu kulawa kunze hakidaha kumnyolodosa, \v 19 kwavija hakimwingila mmoyo, ila mmunda, abaho, chochola kucholo?” Viyalongile vino, Yesu kavilonga vakuja vose vidigwe. \p \v 20 Yesu kagendelela kulonga, “Kija kimulawa munhu kicho kimtenda yanyolodoke. \v 21 Kwavija kulawa mgati ya umoyo wa munhu, molawa ngelegeza zihile, ugoni, ubavi, kukoma, \v 22 ugoni, ugila, kutenda gehile, sulukila ya ugoni, uzenzeleganye, sulukila za kulonda vinhu bwando, migongo, kuilonga vihile, magoda, na ubozi. \v 23 Mbuli zose zino zihile zilawa mgati mwa munhu na zizo zimtenda yanyolodoke.” \s1 Mtwanzi wa Kimhazi Yali na Nhamanila \r (Mat. 15:21-28) \p \v 24 Yesu kalawa kachola muisi ili behi na wambo da Tilo. Kengila muna ing'anda imwe na halondile munhu yoyose yavitange kamba kahaja, ila hadahile kuifisa. \v 25 Mtwanzi imwe, mndele wake yakalile na kinyamkela, kahulika mbuli za Yesu, hima kamwizila kamfugamila mavindi haulongozi wake. \v 26 Mtwanzi ija kakala Mmhazi, yaleligwe ng'ambu ya Foinike muisi ya Silia. Kaiyalala yomulongela Yesu yamuwinge ikinyamkela yam'vamhile mndele wake. \v 27 Ila Yesu kamwidika, “Beta tanhu iwana wegute. Havinogile kusola mandia ga wana na kuwagwelela umbwa.” \p \v 28 Ija mtwanzi kamwidika, “Mndewa! Hata umbwa woja vakuja viwasigaze iwana hasi ya imeza.” \p \v 29 Avo Yesu kamulongela, “Sama ya mbuli zako zino, genda ukae kom'vika kinyamkela kamulawa mndele wako!” \p \v 30 Kachola ukae kam'vika mwanage yawasile mulusazi, na kweli kinyamkela kamulawa. \s1 Yesu Komuhonya Munhu Kinziwi na Bubui \p \v 31 Abaho, Yesu kasegela muna iisi ya Tilo, kachola Lamba da Galilaya kubitila Sidoni mbaka muisi ya viwambo longo dimwe vikemigwa Dekapoli. \v 32 Wanhu wamgalila munhu yakalile kinziwi na bubui, wamuyalalila Yesu yamwikile makono gake. \v 33 Yesu kamsola yeiyeka, kamgala kutali na ididale da wanhu, kagela vidole vake mmagwiti ga ija imunhu, kazenha vizite, abaho, kalukwasa lulimi lwake. \v 34 Abaho, Yesu kalola uchana kuulanga, kabweza mhumuzi, na kumulongela ija imunhu, “Efata!” Nhegulo yake, “Vuguka!” \p \v 35 Bahaja munhu ija magwiti gake gahulika, kigagaziko chake kisegezigwa, avo kasonga kulongelela bila kugaya. \v 36 Abaho, Yesu kawagong'ondeza wanhu sambiwamulongele munhu yoyose mbuli ija. Ila avija viyakalile yowagong'ondeza ng'hani vivo vowokala wobwililisa ng'hani. \v 37 Wanhu wose wahulike wakanganya ng'hani na walonga, “Kila kinhu kotenda goya! Kawatenda hata vinziwi wahulike na mabubui walonge!” \c 8 \s1 Yesu Kowagwelela Mandia Wanhu Alufu Nne \r (Mat. 15:32-39) \p \v 1 Mazua madodo hamwande, dale kulu diyagwe da wanhu waiting'hana hamoja. Wanhu wakala wabule kinhu chochose cha kuja, Yesu kawakema wanahina zake kawalongela, \v 2 “Nowonela bazi wanhu wano, kwavija wakala na nie mazua madatu, na kipigiti kino wabule kinhu cha kuja. \v 3 Nihawalongela wachole mkae zao na nzala, wosinduka mnzila, kwavija wayagwe walawa kutali.” \p \v 4 Wanahina zake wamuuza, “Muluwala luno kwahi munhu kondayazahile mandia ga kuwagwelela wanhu wose wano?” \p \v 5 Yesu kawauza, “Mikate mingahi imulinayo?” \p Wamulongela, “Mikate saba.” \p \v 6 Yesu kadilongela didale da wanhu dikale hasi. Abaho, kaisola ija imikate saba, kalonga hewela ha Mulungu, kaimogola na kuwagwelela wanahina zake wawagolele iwanhu, na wanahina watenda kamba viwalagizwe. \v 7 Vivija wakala na visomba vidogodogo. Yesu kalonga hewela ha Mulungu, vivija kawalongela wanahina zake wawagolele iwanhu. \v 8 Wanhu wose waja weguta, wanahina zake wadondola, wamemeza migelo saba ya vakuja visigale! \v 9 Wakala wanhu alufu nne. Yesu kawalaga iwanhu wachole kumwao. \v 10 Kipigiti kikija kakwela mngalawa hamoja na wanahina zake wachola muisi ya Dalumanuta. \s1 Mafalisayo Wolonda Mzonza \r (Mat. 12:38-42; 16:1-4) \p \v 11 Mafalisayo wamcholela Yesu wasonga kuibamilila nayo. Wamwikila vitega wamulonda yatende mzonza wone kamba Mulungu kamtogola. \v 12 Ila Yesu kabweza mhumuzi, kalonga, “Habali wanhu wa mazua gano wolonda mzonza? Haduhu, nowalongela! Haduhu ikweli yondamgweleligwe!” \p \v 13 Abaho, kawaleka, kakwela muna ingalawa na kasonga kuloka mwambu uyagwe wa idilamba. \s1 Mela da Mafalisayo na da Helode \r (Mat. 16:5-12) \p \v 14 Wanahina wakala waisemwile kusola mikate na wakala na mkate umwe mngalawa. \v 15 Yesu kawazuma, kawalongela, “Iteganyeni na mela da Mafalisayo na mela da Helode.”\f + \fr 8:15 \fr*\fk Helode \fk*\ft kakala mwana wa Mndewa Helode Mkulu.\ft*\f* \p \v 16 Wasonga kuilongela wenyego kwa wenyego, “Kolonga vino kwavija twabule mikate.” \p \v 17 Yesu kagatanga gaja gawakalile wolonga, avo kawauza, “Habali mulongelela avija vimulibule mikate? Ham'vimanya ama hamnavitanga? Mwabule nzonzi? \v 18 Muna meso ila hamulola? Muna magwiti ila hamuhulika? Muisemwa \v 19 avija viniimogole imikate mitano na kuwagwelela wanhu alufu tano, migelo mingahi ya imikate isigale imdondole?” \p Wamwidika, “Longo dimwe na mibili.” \p \v 20 Yesu kawauza kabili “Na vinimogole imikate saba na kuwagwelela wanhu alufu nne, migelo mingahi imemile ya imikate isigale imdondole?” \p Wamwidika, “Saba.” \p \v 21 Yesu kawauza, “Mng'hali hamnavitanga?” \s1 Yesu Komuhonya Kimbugumbugu ako Betisaida \p \v 22 Wavika Betisaida, wanhu wamgala munhu kimbugumbugu ha Yesu, wamuyalalila yamkwase. \v 23 Yesu kamgoga mkono ija imunhu kimbugumbugu, kamgala kutali na ikiwambo. Kamtemela visite mmeso, abaho, kamwikila makono gake, kamuuza, “Kodaha kulola kinhu chochose?” \p \v 24 Ija imunhu kalola uchana kalonga, “Nowona wanhu, ila wokoneka kamba mibiki itembela.” \p \v 25 Yesu kamwikila makono mwanza uyagwe mmeso, mwanza uno kaiyoha kubunhula, na meso gake gananazuka, kadaha kulola goya kila kinhu. \v 26 Abaho, Yesu kamulagiza yachole ukae yomgong'ondeza, yolonga, “Sambiubweleganye muna ikiwambo.” \s1 Petulo Komulonga Yesu \r (Mat. 16:13-20; Luk. 9:18-21) \p \v 27 Abaho, Yesu na wanahina zake wachola kuna iviwambo behi na Kaisalia Filipi. Viwakalile mnzila kawauza, “Nongeleni, wanhu wolonga nie iyo munhu yalihi?” \p \v 28 Wamwidika wolonga, “Wayagwe wolonga gweye iyo Yohana M'batiza, wayagwe wolonga gweye iyo Eliya, wayagwe wolonga gweye iyo imwe wa wahokozi.” \p \v 29 Yesu kawauza, “Na mweye molonga nie iyo munhu yalihi?” \p Petulo kamwidika, “Gweye iyo Kilisto yasaguligwe na Mulungu.” \p \v 30 Abaho, Yesu kawalagiza, “Sambimmulongele munhu yoyose mbuli zino.” \s1 Yesu Kolonga Avija Vondayagaye na Kudanganhika \r (Mat. 16:21-28; Luk. 9:22-27) \p \v 31 Abaho, Yesu kasonga kuwafundiza wanahina zake kawalongela, “Nie, Mwana wa Munhu, nolondigwa nigazigwe ng'hani na kulemigwa na wakulu, wakulu wa wakulu wa nhambiko, na wafundiza Malagizo ga Musa. Nokomigwa, ila mazua madatu hamwande nozuka nowa mgima kabili.” \v 32 Kawalongela kinaganaga. Avo Petulo kamsola kamgala hamgwazo kasonga kumkomhokela. \v 33 Ila Yesu kahinduka kukisogo, kawalola wanahina zake na kumkomhokela Petulo, yolonga, “Segela hamwangu, Mwenembago! Ngelegeza zako hazilawa ha Mulungu ila zolawa mwa wanhu.” \p \v 34 Abaho, Yesu kadikema ididale da wanhu hamoja na wanahina zake kawalongela, “Kamba munhu yahalonda kuwa mwanahina wangu, yaibele mwenyego, yaidikwe msalaba wake yanikoleleze.\f + \fr 8:34 \fr*\fk Yanikoleleze \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa yaitogole migayo sama ya Yesu Kilisto.\fqa*\f* \v 35 Kwavija munhu yoyose yahalonda kuukombola ugima wake kowagiza, ila munhu yoyose yowagiza ugima wake, sama yangu nie na sama ya Usenga Unogile, koukombola. \v 36 Vino wanhu wokwing'higwa choni kamba wahagweleligwa vinhu vose vili muisi, abaho, wawagize ugima wao? Nokona haduhu! \v 37 Haduhu kinhu chondawalave wabweze ugima wao. \v 38 Ihawa munhu yahanyonela kinyala nie na mafundo gangu mwa wanhu wano walibule bwembwe da Mulungu na mmazua gano gehile, avo nie, Mwana wa Munhu, nomonela kinyala munhu hiyo vondanize muna iyenzi ya Tata wangu hamoja na wasenga wa Mulungu wa kuulanga wang'alile.” \c 9 \p \v 1 Yesu kagendelela kulonga, “Nowalongela ikweli, hana wanhu hano hawadanganhika mbaka wawone Undewa wa Mulungu ukwiza na mhiko.” \s1 Kugaluka kwa Yesu \r (Mat. 17:1-13; Luk. 9:28-36) \p \v 2 Vigabitile mazua sita, Yesu kawasola Petulo, Yakobo, na Yohana, kakwela nao kukigongo kitali weiyeka. Yesu kagaluka haulongozi wao. \v 3 Vivalo vake vinang'hazika! Vikala vizelu, haduhu munhu yoyose muulumwengu yahadahile kuvisuluza kamba vija. \v 4 Abaho, waja wanahina wadatu wamona Eliya na Musa wolongelela na Yesu. \v 5 Petulo kamulongela Yesu, “Mkulufunzi, vinoga tweye tukale hano, tuzenge vizewe vidatu, kimwe chako, kiyagwe cha Musa, na kiyagwe cha Eliya.” \v 6 Petulo haditangile da kulonga kwavija heyo na wayage wakala wokona bwembwe. \p \v 7 Abaho, dilawilila wingu diwagubika, na dihulikwa dizwi kulawa mdiwingu, dilonga, “Ino iyo Mwanangu yanogele, mtegelezeni heyo!” \v 8 Himahima walola kuno na kuno, hawamuwene munhu yoyose, ila Yesu yeiyeka hamoja na hewo. \p \v 9 Viwakalile wohumuluka mkigongo, Yesu kawalagiza, yowalongela, “Sambimmulongele munhu yoyose gaja gamonile, mbaka nie, Mwana wa Munhu, vondanizuke kulawa mkudanganhika.” \p \v 10 Wagatogola malagizo gake, ila wenyego kwa wenyego wasonga kuigela msego mbuli ija, wokiiuza, “Kuzuka kulawa mkudanganhika ndo choni?” \v 11 Na hewo wamuuza Yesu, “Habali wafundiza Malagizo ga Musa wolonga tanhu yeze Eliya?” \p \v 12 Yesu kawalongela, “Vivo! Eliya kolongola kwiza, giladi yeke goya kila kinhu. Habali Nyandiko Zing'alile zolonga kamba Mwana wa Munhu kogazigwa ng'hani na kulemigwa? \v 13 Ila nowalongela kwa vovose, Eliya keza kesha, na wanhu wamtendela kamba viwalondile, kamba Nyandiko Zing'alile vuzimulonga.” \s1 Yesu Komuhonya Mmhale Yali na Kinyamkela \r (Mat. 17:14-21; Luk. 9:37-43a) \p \v 14 Viwaiting'hanile na iwanahina wayagwe, wajona dale kulu da wanhu diwazunguluka wanahina zake na wafundiza wayagwe wa Malagizo ga Musa wokiibamilila. \v 15 Waja iwanhu viwamuwene Yesu, wakanganya ng'hani na wamkimbilila wamulamsa. \v 16 Yesu kawauza wanahina zake, “Moibamilila choni?” \p \v 17 Munhu imwe muna ididale da wanhu kamulongela, “Mkulufunzi, nimgala mmhale wangu kumwako, kwavija kana kinyamkela na hadaha kulonga. \v 18 Yaham'vamhila, kom'bwanha hasi na kolawa holovu mmulomo na kugegedula meno gake na kugangamala lukuli lwake lose. Niwalongela wanahina zako wamuwinge ikinyamkela, ila walemelwa.” \p \v 19 Yesu kawalongela, “Mweye wanhu mulibule nhamanila! Nokala namwe mbaka zua jaki? Nowazaganya mbaka zua jaki? Nigalile hano immhale!” \v 20 Wamgala ha Yesu. \p Kinyamkela viyamonile Yesu, bahaja kamgela kisango, kabwanhika hasi yobimbilika kuno holovu dimulawa mmulomo. \v 21 Yesu kamuuza tata wa imwana ija, “Kitamu kino kimsonga mazua gaki?” \p Na heyo kamwidika, “Songela udodo wake. \v 22 Mianza bwando kinyamkela kalonda kumkoma mkumulagazila hamoto na mmazi. Kamba vihadahika, utonele bazi na ututaze!” \p \v 23 Yesu kalonga, “Vihadahika! Gose godahika mwa imunhu yali na nhamanila.” \p \v 24 Hima tata wa imwana kenula dizwi yolonga, “Notogola, nhaza niuhume ubezi wa nhamanila unilinayo!” \p \v 25 Yesu viyonile dale da wanhu dowakwenhukila, avo kamkomhokela ikinyamkela kalonga, “Gweye kinyamkela kinziwi na bubui, nokulongela umulawe mmhale ino na sambiumwingile kabili!” \p \v 26 Kinyamkela kaguta lwangi, abaho, kamgela kisango na kumulawa. Mmhale iyo koneka konga munhu yadanganhike, na wanhu wose walonga, “Kadanganhika!” \v 27 Ila Yesu kamgoga mkono na kamtaza kwinuka, na heyo kema wima. \p \v 28 Yesu viyengile mng'anda, wanahina zake wamuuza kinyele, “Habali tweye hatudahile kumuwinga kinyamkela ija?” \p \v 29 Yesu kawedika, “Kinyamkela kamba ino kodaha kulawa kubitila nhambiko iiyeka, haduhu nzila iyagwe.” \s1 Yesu Kolonga Kabili Avija Vondayadanganhike \r (Mat. 17:22-23; Luk. 9:43b-45) \p \v 30 Yesu na wanahina zake wasegela hanhu haja wagendelela na mwanza wobitila muisi ya Galilaya. Yesu halondile munhu yoyose yavitange hanhu hayali, \v 31 kwavija kakala yowafundiza wanahina zake, yowalongela, “Nie, Mwana wa Munhu, nogeligwa mmakono ga awo wondawanikome. Ila gahabita mazua madatu nozuka nowa mgima.” \p \v 32 Wanahina zake hawavitangile nhegulo ya fundo dino, na wadumba kumuuza. \s1 Yalihi Yali Mkulu? \r (Mat. 18:1-5; Luk. 9:46-48) \p \v 33 Wavika Kapenaumu, viwengile mng'anda Yesu kawauza wanahina zake, “Mkala mkiibamilila choni mnzila?” \p \v 34 Ila hawamwidike, kwavija mnzila wakala wokiibamilila wenyego kwa wenyego yalihi yali mkulu. \v 35 Yesu kakala hasi, kawakema wanahina zake longo dimwe na wabili, kawalongela, “Munhu yahalonda kuwa wa mwanduso kolondigwa yaibweze mwenyego hachugu cha wanhu wose na yawe mtumigwa wa wose.” \v 36 Abaho, kamsola mwana, kamwimiza haulongozi wao. Kamkumbatila, abaho, kawalongela, \v 37 “Munhu yoyose yom'bokela imwe wa wana wano wadodo mtwaga jangu konibokela nie, na munhu yoyose yonibokela nie hanibokela nie niiyeka ila kom'bokela ayo yanhumile.” \s1 Munhu Yoyose Yalekile Kuihasanya na Tweye Ka Hamoja na Tweye \r (Luk. 9:49-50) \p \v 38 Yohana kamulongela, “Mkulufunzi, tumona munhu yowinga vinyamkela na twaga jako, tumgomesa, kwavija halawa mdidale jetu.” \p \v 39 Yesu kawalongela, “Sambimumgomese, kwavija haduhu munhu yotenda mzonza mtwaga jangu, abaho, yanonge vihile. \v 40 Munhu yoyose yalekile kuihasanya na tweye ka hamoja na tweye. \v 41 Nowalongela ikweli, kamba munhu yoyose yahawagwelela mweye kikasi cha mazi ga kung'wa, kwavija mweye mwa wanhu wa Kilisto, kobokela maliho gake. \s1 Vinhu Vimgeza Munhu Yengile M'vilozo \r (Mat. 18:6-9; Luk. 17:1-2) \p \v 42 “Munhu yoyose yondayamtende imwe wa wanhu wano wadodo yasegeze nhamanila yake kumwangu, vihanogile munhu ija yafungigwe msingo dibwe kulu da kusiginhila na kwasigwa m'bahali. \v 43 Avo kamba mkono wako wokutenda gweye utenda vilozo, ukanhe! Vinoga kumwako kwingila muugima kuno ulibule mkono, kubanza kuwa na makono gose mabili, abaho, wasigwe kuzimu, \v 44 ako ‘kuna iwamhembele hawafaga wondawawaje, na moto haufaga wondauwalukuze.’ \v 45 Na kamba mgulu wako wokutenda gweye utende vilozo, ukanhe! Vinoga kumwako kwingila muugima kuno ulibule mgulu, kubanza kuwa na magulu gose mabili, abaho, wasigwe kuzimu, \v 46 ako ‘kuna iwamhembele hawafaga wondawawaje, na moto haufaga wondauwalukuze.’ \v 47 Na kamba siso jako dokutenda gweye utende vilozo, dilave! Vinoga kumwako kwingila Muundewa wa Mulungu na siso dimwe, kubanza kuwa na meso gose mabili, abaho, wasigwe kuzimu, \v 48 ako ‘kuna iwamhembele hawafaga wondawawaje, na moto haufaga wondauwalukuze.’ \p \v 49 “Kila munhu kong'alizwa na moto kamba vija nhosa viing'alizwa na munyu. \p \v 50 “Munyu unoga, ila uhagiza kilandu chake, kodahaze kuutenda unoge kabili? \p “Muwe kamba munyu, mkale mditindiwalo wenyego kwa wenyego.” \c 10 \s1 Yesu Kofundiza Mbuli ya Nyasa \r (Mat. 19:1-12; Luk. 16:18) \p \v 1 Yesu kahalawa hanhu haja, kachola muisi ya Yudea na kuloka mwambu wa ikabili wa Ulwanda lwa Yolodani. Dale da wanhu bwando dimcholela kabili, na heyo kawafundiza kamba viyatendaga. \p \v 2 Mafalisayo wamcholela na wageza kumwikila vitega wamulongela, “Tulongele, Malagizo getu gomtogoza munhu kumwasa mtwanzi wake?” \p \v 3 Yesu kawedika, kuwauza, “Musa kawalagiza choni?” \p \v 4 Wamwidika wamulongela, “Musa katogoza munhu yamwandikile lupwilili lwa nyasa mtwanzi wake, abaho, yamwase.” \p \v 5 Yesu kawalongela, “Sama ya udala wa mioyo yenu Musa kawandikila ndagizi ino. \v 6 Ila songela haichanduso, ‘Mulungu viyasongile kulumba, kalumba mtwanzi na mbigalo.’ \v 7 ‘Mkilamso kino mbigalo kowaleka tataake na mamaake na kuilumba na mwehe wake, \v 8 na wabili wano wowa lukuli lumwe.’\f + \fr 10:8 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt MWANDUSO 2:24\xt*.\f* Avo si wabili tena ila lukuli lumwe. \v 9 Avo kiyalumbile hamoja Mulungu, munhu sambiyakimamazule.” \p \v 10 Viwengile mng'anda mwanza wa ikabili, wanahina zake wamuuza Yesu mbuli ija. \v 11 Yesu kawalongela, “Munhu yoyose yomwasa mtwanzi wake na kusola mtwanzi iyagwe, komtendela ugoni mtwanzi wake. \v 12 Vivija mtwanzi yomwasa mbigalo wake na kusoligwa na mbigalo iyagwe, kotenda ugoni.” \s1 Yesu Kowamoteza Wana Wadodo \r (Mat. 19:13-15; Luk. 18:15-17) \p \v 13 Wanhu wamgalila Yesu wana wadodo yawekile makono gake, ila wanahina zake wawakomhokela. \v 14 Yesu viyawawene, kona lusango kawalongela, “Walekeni wana wadodo weze kumwangu, sambimuwagomese kwavija Undewa wa Mulungu wa sama ya wanhu kamba wano. \v 15 Nowalongela ikweli, munhu yoyose yondayaleke kuubokela Undewa wa Mulungu kamba mwana mdodo hengila himo.” \v 16 Abaho, kawakumbatila waja iwana na makono gake, kawekila makono gake, na kuwamoteza. \s1 Mgoli \r (Mat. 19:16-30; Luk. 18:18-30) \p \v 17 Yesu viyagendelele na mwanza wake, munhu imwe kamkimbilila, kamfugamila mavindi haulongozi wake, kamuuza, “Mkulufunzi Unogile, nhendeze giladi niubokele ugima wa digunge?” \p \v 18 Yesu kamuuza, “Habali ung'hema nie ninogile? Haduhu munhu yanogile ila Mulungu yeiyeka. \v 19 Kuzitanga ndagizi. ‘Sambiukome, sambiutende ugoni, sambiwibe, sambiulave usindila wa uvwizi, sambium'vwizile munhu yoyose, wahishimile tataako na mamaako.’ ” \p \v 20 Munhu ija kamulongela, “Mkulufunzi, higo gose nigatenda songela haudodo wangu.” \p \v 21 Yesu kamulola kamnogela, kamulongela, “Kuhungukilwa na kinhu kimwe. Genda ukaguze vinhu vose vuulinavo, abaho, zihela uwagwelele wakumbulu, avo kowa na ngama kuulanga, abaho, unikoleleze.” \v 22 Munhu ija viyahulike vija, kakunza kihanga kasegela kuno yokona giogio, kwavija kakala na mali bwando. \p \v 23 Yesu kazunguluka yowalola wanahina zake wose, kawalongela, “Vidala munhu mgoli kwingila muna Undewa wa Mulungu!” \p \v 24 Wanahina zake wasinhuka viwahulike mbuli zino, ila Yesu kagendelela kulonga, “Wanangu, vidala kwingila muna Uundewa wa Mulungu! \v 25 Vibuha ngamia kubita mkizonzo cha shindano, kubanza mgoli kwingila Muundewa wa Mulungu.” \p \v 26 Wanahina zake wakanganya ng'hani na kukiiuza wenyego kwa wenyego, “Munhu yalihi yondayadahe kukomboligwa?” \p \v 27 Yesu kawalola, kawalongela, “Mwa wanhu mbuli ino haidahika ila sio ha Mulungu, kwavija ha Mulungu vinhu vose vodahika.” \p \v 28 Abaho, Petulo kalonga, “Lola, tweye tuleka vinhu vose na kukukweleleza gweye.” \p \v 29 Yesu kawalongela, “Nowalongela ikweli, munhu yoyose yalekile ng'anda ama ndugu zake ama lumbu zake ama mamaake ama tataake ama wanage ama migunda sama yangu nie na sama ya Usenga Unogile, \v 30 kobokela mkipigiti kino mianza mia ya ng'anda, wandugu, walumbu, mama, wana, na migunda, na vivija mgayo, na mkipigiti kikwiza kobokela ugima wa digunge. \v 31 Ila wanhu bwando wali sambi haulongozi wowa kuchugu, na wanhu bwando wali sambi kuchugu wowa haulongozi.” \s1 Yesu Kolonga Mwanza wa Ikadatu Avija Vondayadanganhike \r (Mat. 20:17-19; Luk. 18:31-34) \p \v 32 Yesu na wanahina zake wakala mnzila wokwela wochola Yelusalemu, Yesu kalongola haulongozi wao. Wanahina zake wakala wokanganya ng'hani, na wanhu wakalile womkweleleza hachugu wakala wodumba. Mwanza uyagwe viyawasolile wanahina zake kawagala hamgwazo na kuwalongela mbuli zondazimulawilile. \v 33 Kawalongela “Tegelezeni, tokwela tochola Yelusalemu ako nie, Mwana wa Munhu, kondanigeligwe mmakono ga wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa. Wonitagusa kudanganhika na kunigela mmakono ga wanhu hawali Wayahudi, \v 34 na hewo wonitendela mzihaka, wonitemela vizite, wonilanha mbalati na kunikoma, ila gahabita mazua madatu nozuka.” \s1 Yakobo na Yohana Wompula Yesu \r (Mat. 20:20-28) \p \v 35 Abaho Yakobo na Yohana, wanage Zebedayo, wamcholela Yesu wamulongela, “Mkulufunzi, tolonda ututendele mbuli.” \p \v 36 Yesu kawauza, “Mbuli yaki?” \p \v 37 Wamwidika, “Tutogoze imwe yakale kumkono wako wa ukulume na iyagwe yakale kumkono wako wa ukumoso kuna iyenzi yako.” \p \v 38 Yesu kawalongela, “Hammanyile kinhu chumpula. Modaha kuking'wela kikasi cha mgayo kinilondigwa kung'wela nie? Ama modaha kubatizigwa kamba vinilondigwa kubatizigwa nie?” \p \v 39 Wamulongela, “Todaha.” \p Yesu kawalongela, “Moking'wela kikasi cha mgayo kinilondigwa kuking'wela nie na mobatizigwa kamba vinilondigwa kubatizigwa. \v 40 Ila kusagula yalihi yakale kumkono wangu wa ukulume ama kumkono wangu wa ukumoso haili sang'hano yangu. Mulungu iyo yondayawagwelele awo watandiligwe ukazi uno.” \p \v 41 Wanahina wayagwe longo dimwe viwahulike mbuli zija, wawonela lusango Yakobo na Yohana. \v 42 Avo Yesu kawakema wose hamoja kawalongela, “M'vimanya waja wogesigwa kamba wandewa wa wanhu hawali Wayahudi wana udaho mwa wanhu zao, na wakulu zao wotenda vovose vowolonda. \v 43 Sambiiwe vino kumwenu. Kamba munhu imwe mdidale jenu yahalonda kuwa mkulu, kolondigwa yawe mtumigwa wa wayage, \v 44 na munhu imwe mdidale jenu yahalonda kuwa haulongozi, kolondigwa yawe nyakadala wa wose. \v 45 Kwavija hata nie, Mwana wa Munhu, sizile kusang'hanikiligwa, ila niza kusang'hanika na kulava ugima wangu giladi niwakombole wanhu bwando.” \s1 Yesu Komuhonya Kimbugumbugu Yokemigwa Batimayo \r (Mat. 20:29-34; Luk. 18:35-43) \p \v 46 Wavika kudiwambo dikemigwa Yeliko, Yesu viyakalile yolawa mkiwambo na wanahina zake na dale kulu da wanhu, kimbugumbugu imwe yakalile yopula vinhu yokemigwa Batimayo mwanage Timayo kakala yakalile hasi behi na inzila. \v 47 Viyahulike kamba Yesu wa Nazaleti kobita, kasonga kwinula dizwi yolonga, “Yesu! Mwana wa Daudi! Nyonela bazi!” \p \v 48 Wanhu bwando wamkomhokela na wamulongela yavudale. Ila kagendelela ng'hani kutoa nyangi, yolonga, “Mwana wa Daudi! Nyonela bazi!” \p \v 49 Yesu kema, kalonga, “Mkemeni.” \p Avo wamkema ija imunhu kimbugumbugu wamulongela, “Deng'helela! Inuka kokukema.” \p \v 50 Kajasa guo jake, kazumha kachola ha Yesu. \p \v 51 Yesu kamuuza, “Kolonda nikutendele choni?” \p Ija imunhu kamwidika, “Mkulufunzi, nolonda kulola.” \p \v 52 Yesu kamulongela, “Genda, nhamanila yako ikuhonya.” \p Bahaja kadaha kulola na kamkweleleza Yesu mnzila. \c 11 \s1 Yesu Kokwingila Yelusalemu na Wila \r (Mat. 21:1-11; Luk. 19:28-40; Yoh. 12:12-19) \p \v 1 Viwavikile behi na wambo da Yelusalemu, wavika Betifage hana Ikigongo cha Mizaituni, behi na ikiwambo cha Betania. Yesu kawatuma wanahina zake wabili walongole haulongozi. \v 2 Kawalongela, “Gendeni hana ikiwambo kili haulongozi wenu. Muhavika, mom'vika mwana mhunda yafungigwe hanapapa munhu yoyose. Mfunguleni munigalile. \v 3 Na kamba munhu yahawauza habali motenda avo, mulongeleni Mndewa komulonda, na sambi baha kom'bweza.” \p \v 4 Avo wachola wam'vika mwana mhunda mulubuga, yafungigwe muna ulwivi lwa ng'anda imwe. Viwakalile womfungula, \v 5 wanhu wakalile wemile behi nawo wawauza, “Habali mumfungula imwana mhunda?” \p \v 6 Wawedika kamba Yesu viyawalongele, na hewo wawaleka wachole nayo. \v 7 Wamgala imwana mhunda ha Yesu, watandika vivalo vao mumgongo wake, na Yesu kakwela mumgongo wake. \v 8 Wanhu bwando wanzanza vivalo vao mnzila, wayagwe wakanha mitambi mmigunda waiyanzanza mnzila. \v 9 Wanhu walongole na wose wawawinzile kukisogo wasonga kwinula dizwi wolonga, “Yatogolwe Mulungu! Mulungu ummoteze ayo yokwiza mtwaga da Mndewa! \v 10 Mulungu uumoteze undewa ukwiza wa Mndewa Daudi, tata wetu! Yatogolwe Mulungu!” \p \v 11 Yesu kengila Yelusalemu, kachola na kwingila muna Ing'anda ya Mulungu, kalola kila hanhu. Ila kwavija zua dikala diswile, kachola Betania na wanahina zake longo dimwe na wabili. \s1 Yesu Kawikila Kinyulu Mtini \r (Mat. 21:18-19) \p \v 12 Imitondo iyagwe, viwakalile wosegela kulawa Betania, Yesu kakala na nzala. \v 13 Kawona hatalitali m'biki ukemigwa mtini utimile mitepo, avo kachola kuulola siku kovika tini. Ila viyaukwenhukile, kavika mitepo yeka, kwavija haukalile msimu wa tini. \v 14 Yesu kaulongela uja umtini, “Haduhu munhu yoyose yondayaje tini kulawa kumwako milongo yose!” \p Na wanahina zake wamuhulika. \s1 Yesu Kochola Kuna Ing'anda ya Mulungu \r (Mat. 21:12-17; Luk. 19:45-48; Yoh. 2:13-22) \p \v 15 Viwavikile Yelusalemu, Yesu kachola Kung'anda ya Mulungu, kasonga kuwalava hanze wanhu wose wakalile wogula na kuguza. Kazihindula izimeza za wavunja hela na ivigoda va waguza njiwa, \v 16 na hamulekile munhu yoyose yapape kinhu chochose yakanhize muna idikonhi da Ng'anda ya Mulungu. \v 17 Abaho, kawafundiza, “Yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, Mulungu kalonga, ‘Ng'anda yangu yokemigwa ng'anda ya nhambiko za isi zose.’ Ila mweye muigalula kuwa fiso da wabavi!” \p \v 18 Wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa wahulika, avo wasonga kuzahila nzila ya kumkoma Yesu. Ila wamdumba kwavija dale jose da wanhu dikala dokanganya mafundo gake. \p \v 19 Viivikile ichungulo, Yesu na wanahina zake wasegela hakiwambo kija. \s1 Fundo da Mtini \r (Mat. 21:20-22) \p \v 20 Imitondo iyagwe, viwakalile wobita mnzila, wawona umtini unyala kusongela kunhembeti mbaka mmizizi. \v 21 Petulo kakumbukila mbuli zija Yesu zayaulongele umtini, kamulongela Yesu, “Lola, mkulufunzi, uja umtini uwikile kinyulu uholola!” \p \v 22 Yesu kawedika, “Mtamanileni Mulungu. \v 23 Nowalongela ikweli, munhu yoyose yahakilongela kigongo kino, ‘Goboka ukalagalile m'bahali,’ bila kudungwadungwa mmoyo wake ila kotamanila gaja gayalongile, kotendeligwa. \v 24 Avo nowalongela, avija vumtambika na kupula kinhu kulawa ha Mulungu, tamanileni kamba m'bokela, na mogweleligwa kinhu chochose chumpula. \v 25 Na muhawa muna inhambiko, geleni kumgongo kinhu chochose chumuihasanye na munhu yoyose, avo Tata wenu wa kuulanga kovigela kumgongo vilozo venu vumtendile.” \v 26 Avo kamba hamuwagela waenu kumgongo, na Tata wenu havigela kumgongo vilozo venu vimtendile.\f + \fr 11:26 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo wa 26.\ft*\f* \s1 Mbuza ya Udaho wa Yesu \r (Mat. 21:23-27; Luk. 20:1-8) \p \v 27 Wavika Yelusalemu mwanza uyagwe. Yesu viyakalile yotembela kuna Ing'anda ya Mulungu, wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa na iwakulu wamcholela, \v 28 wamuuza, “Kotenda mbuli zino na udaho ulihi? Yalihi yakugwelela udaho wa kutenda mbuli zino?” \p \v 29 Yesu kawedika kawalongela, “Nowauza mbuli imwe na muhanidika, nowalongela notenda mbuli zino na udaho ulihi. \v 30 Nilongeleni, Yohana kapata kwahi udaho wa kubatiza, kapata kulawa ha Mulungu ama ulawa ha wanhu?” \p \v 31 Wasonga kuibamilila wenyego kwa wenyego, “Tulongeze? Tuhalonga, ‘Ulawa ha Mulungu,’ kolonga, ‘Habali hamumtegeleze Yohana?’ \v 32 Ila sambitulonge, ‘Ulawa ha wanhu.’ ” Wawadumba wanhu, kwavija wanhu wose watogola kamba Yohana kakala muhokozi. \v 33 Avo wamulongela Yesu, “Hatuvimanyile.” \p Yesu kawalongela, “Na nie siwalongela kamba notenda mbuli zino na udaho ulihi.” \c 12 \s1 Hala da Walimi Mumgunda wa Mizabibu \r (Mat. 21:33-46; Luk. 20:9-19) \p \v 1 Abaho, Yesu kalonga nao mmahala, “Munhu imwe kakala na mgunda wa mizabibu, kauzengela konhi na kuhimba lwingila lwa kukamulila zabibu na kuzenga ulingo. Abaho, kawapangiza walimi, kachola isi ya kutali. \v 2 Kipigiti cha kuhuna zizabibu vikivikile, kamtuma nyakadala wake ha iwalimi yakamsolele fungu jake da izizabibu. \v 3 Iwalimi wamnwang'hula ija inyakadala, wamtoa, na wam'bweza bila kinhu. \v 4 Abaho, mwene mgunda kamulongela nyakadala iyagwe yachole ha iwalimi yakamsolele zabibu zake, waja iwalimi wamtoa mdipala na kumtendela mbuli za kumgela kinyala. \v 5 Mwene mgunda kamulagiza nyakadala iyagwe, na heyo wamkoma. Na kawalagiza nyakadala wayagwe bwando, wayagwe wawatoa na wayagwe wawakoma. \v 6 Munhu yasigale wa kumulagiza kakala mwanage mnogelwa ng'hani wa mwene mgunda. Avo hakimambukizo, kamulagiza mwanage ha iwalimi, kalonga, ‘Kwa vovose ino womuhishimila, kwavija mwanangu.’ \v 7 Ila waja iwalimi wakiilongela, ‘Ino iyo mwana wa mwene mgunda. Haya izoni tumkome, na uhazi wake wowa wetu!’ \v 8 Avo wamnwang'hula imwana wa mwene umgunda wamkoma na kumwasa hanze ya umgunda wa imizabibu.” \v 9 Yesu kauza, “Abaho, kotenda choni ija imunhu yali na umgunda? Kokwiza na kowakoma iwalimi waja na kuwagwelela walimi wayagwe. \v 10 Hamzisomile Nyandiko zino Zing'alile? \q1 ‘Dibwe dilemigwe na wazenzi \q2 digaluka kuwa dibwe da kutamanilwa ng'hani kubanza mabwe gose. \q1 \v 11 Mndewa iyo yatendile mbuli ino, \q2 nayo iwa mkanganyo mmeso getu!’ ” \p \v 12 Wakulu wa Wayahudi wageza kumgoga Yesu, kwavija wavitanga kamba kalonga hala dino yowalonga hewo. Ila wakala wowadumba wanhu, avo wamuleka wachola na zao. \s1 Mbuza ya Kuliha Kodi \r (Mat. 22:15-22; Luk. 20:20-26) \p \v 13 Mafalisayo na wanhu wa Helode\f + \fr 12:13 \fr*\fk Wanhu wa Helode \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa wanhu wakalile muutawala kulawa mmulango wa Helode Mkulu na mwanage yokemigwa Helode Antipa. \fqa*\f* walagizwa na wakulu wa Wayahudi ha Yesu wamwikile vitega mkumuuza. \v 14 Wamcholela wamulongela, “Mkulufunzi, tuvitanga kamba gweye kolonga mbuli zili kweli, bila kudumba ngelegeza za wanhu. Humdumba munhu yoyose, ila kofundiza ikweli ya Mulungu mwa wanhu. Tulongele, totenda galemigwe na Malagizo getu vituliha kodi ha Kaisali?”\f + \fr 12:14 \fr*\fk Kaisali \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa Mndewa wa Loma.\fqa*\f* \p \v 15 Ila Yesu kavitanga vitega vao kawalongela, “Habali mgeza kunikila vitega? Nigalileni ihela niilole.” \p \v 16 Wamgalila hela imwe, kawauza, “Kihanga na ditwaga dino va munhu yalihi?” \p Wamwidika, “Va Kaisali.” \p \v 17 Avo Yesu kawalongela, “Mulonga goya, avo ga Kaisali mgweleleni Kaisali, na ga Mulungu mgweleleni Mulungu.” \p Na hewo wakanganya ng'hani vija viyawedike. \s1 Mbuza ya Kuzuka \r (Mat. 22:23-33; Luk. 20:27-40) \p \v 18 Abaho, Masadukayo, awo wolonga kamba wanhu hawazuka kulawa mkudanganhika, wamcholela Yesu wamuuza, \v 19 “Mkulufunzi, Musa katwandikila, ‘Ihawa munhu kadanganhika na kuleka mtwanzi halelile nayo mwana, mkulu wake ama mdodo wake ija yadanganhike kolondigwa yamsole ija ikizuka, yamulelele wana indugu yake yadanganhike.’ \v 20 Avo kukala na wanhu saba wambigalo wa mulango umwe, mkulu wao kasola mtwanzi, kadanganhika bila kulela nayo wana. \v 21 Abaho, waikabili kamsola ija imtwanzi, vivija kadanganhika bila kulela nayo wana. Na waikadatu gam'vika gagaja, \v 22 na wasigale wose saba, wanhu wose saba wamsola mtwanzi ija na wadanganhika bila kulela nayo wana. Hakimambukizo, ija imtwanzi na heyo kadanganhika. \v 23 Avo wanhu wose wadanganhike wahazuka wawe wagima muna idizua da kuzuka kwa wanhu wose, mtwanzi ija kowa mtwanzi wa munhu yalihi? Kwavija wanhu wose saba wakala wamsolile.” \p \v 24 Yesu kawedika, “Muhonyela ng'hani! Kwavija hamzimanyile Nyandiko Zing'alile ama mhiko za Mulungu. \v 25 Wanhu wadanganhike wahazuka hawasola ama kusoligwa, wowa kamba wasenga wa Mulungu wa kuulanga. \v 26 Avo tuilole mbuli ya kuzuka kwa wanhu wadanganhike, hamsomile mkitabu cha Musa hanhu handikigwe kitutua kikwaka? Mulungu kalongaze? Kalonga, ‘Nie iyo Mulungu wa Ablaham, na Isaka, na Yakobo.’ \v 27 Heyo si Mulungu wa wanhu wadanganhike ila Mulungu wa wanhu wagima. Mweye muhonyela ng'hani!” \s1 Ndagizi Ng'hulu Kubanza Zose \r (Mat. 22:34-40; Luk. 10:25-28) \p \v 28 Mfundiza Malagizo ga Musa yakalile haja, kahulika viwakalile wokiibamilila. Kona kamba Yesu kamsambulila vinogile, avo kamcholela na mbuza, kamuuza, “Ndagizi ilihi ili ng'hulu kubanza zose?” \p \v 29 Yesu kamwidika, “Ndagizi ili ng'hulu kubanza zose iyo ino. ‘Tegeleza Islaeli! Mndewa Mulungu wetu iyo Mndewa yeiyeka. \v 30 Mnogele Mndewa Mulungu wako na moyo wako wose, na loho yako yose, na nzonzi zako zose, na mhiko zako zose.’\f + \fr 12:30 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt NG'HUMBUKILA YA TOLATI 6:4-5\xt*.\f* \v 31 Ndagizi ya ikabili iyo ino, ‘Mnogele munhu wa habehi nagwe kamba vukiinogela mwenyego.’\f + \fr 12:31 \fr*\ft Mbuli zino zolawa mkitabu cha \ft*\xt MBULI ZA WALAWI 19:18\xt*.\f* Haduhu ndagizi ziyagwe zili ng'hulu kubanza zino mbili.” \p \v 32 Ija mfundiza Malagizo ga Musa kamulongela Yesu, “Mkulufunzi, kulonga goya! Kulonga ili kweli, vuulongile kamba Mndewa yeiyeka iyo Mulungu na haduhu mulungu iyagwe ila heyo. \v 33 Kumnogela Mulungu na moyo wako wose, na nzonzi zako zose, na mhiko zako zose, na mnogele munhu wa habehi nagwe kamba vukiinogela mwenyego, vinoga ng'hani kubanza kumulavila Mulungu nhosa zose za kulukuza na zija zili si za kulukuza.” \p \v 34 Yesu viyonile ija imunhu kalonga galawile mmoyo, kamulongela, “Huli kutali na Undewa wa Mulungu.” \p Kulawila haja haduhu munhu yamuuzile Yesu mbuli yoyose. \s1 Mbuza ya Kilisto \r (Mat. 22:41-46; Luk. 20:41-44) \p \v 35 Yesu viyakalile yofundiza Kuing'anda ya Mulungu, kawauza, “Habali wafundiza Malagizo ga Musa wolonga kamba Kilisto iyo mwana wa Daudi? \v 36 Daudi mwenyego kalongozigwa na Loho wa Mulungu, kalonga, \q1 ‘Mndewa kamulongela Mndewa wangu. \q2 Kala kumkono wangu wa ukulume \q2 mbaka vondaniweke wadumuka zako hasi ya magulu gako.’ \p \v 37 “Daudi mwenyego komkema Kilisto ‘Mndewa.’ Avo kodahaze Kilisto kulawa mulukolo lwake?” \s1 Yesu Kowazuma Wanhu Kamba Waiteganye na Wafundiza Malagizo ga Musa \r (Mat. 23:1-36; Luk. 20:45-47) \p Dale kulu da wanhu dikala dimtegeleza Yesu mkudeng'ha. \v 38 Viyakalile yofundiza kalonga, “Iteganyeni na wafundiza Malagizo ga Musa. Wonogelwa kuzungulukazunguluka kuno wavalile mikanzu mitali na wonogelwa kulamsigwa na hishima mmasoko, \v 39 na kusagula vigoda va haulongozi mzing'anda za nhambiko na hanhu hanogile kuna izisona. \v 40 Wowabulunya vizuka na kutenda nhambiko nhali za uzenzeleganye hameso ga wanhu. Nhaguso yao yowa ng'hulu ng'hani!” \s1 Nhosa ya Kizuka \r (Luk. 21:1-4) \p \v 41 Yesu kakala habehi na ikia cha kulavila nhosa, kakala yowalola wanhu volava hela zao muna ikia cha kulavila nhosa. Wanhu wagoli walava hela bwando, \v 42 abaho, keza kizuka mkumbulu kalava hela mbili ndodo ng'hani. \v 43 Yesu kawakema wanahina zake hamoja kawalongela, “Nowalongela ikweli, kizuka ino mkumbulu kalava hela bwando kubanza wanhu wose. \v 44 Kwavija wayagwe walava vinhu viwabanzile, ila kizuka ino hamoja na ukumbulu wake, kalava vose vayalinavo.” \c 13 \s1 Yesu Kolonga Mbuli ya Kubanangigwa Ng'anda ya Mulungu \r (Mat. 24:1-2; Luk. 21:5-6) \p \v 1 Yesu viyakalile yolawa Kuing'anda ya Mulungu, mwanahina wake imwe kamulongela, “Mkulufunzi! Lola mabwe gaja vigali makulu na zing'anda vuzinogile ng'hani!” \p \v 2 Yesu kamulongela, “Kuzona ng'anda zino ng'hulu? Haduhu dibwe hano dondadisigale hadili, gose gobomoligwa na kwasigwa hasi.” \s1 Kugaya na Kugazigwa \r (Mat. 24:3-14; Luk. 21:7-19) \p \v 3 Yesu kakala yakalile Hakigongo cha Mizaituni, kikalile kigongo kwa kigongo na Ing'anda ya Mulungu. Petulo, Yakobo, Yohana, na Endelea wamuuza kinyele, \v 4 “Tulongele, mbuli zino zolawila zua jaki? Na tulongele, choni chondakilawile kutulagusila kamba kipigiti kivika cha mbuli zino zose kulawilila?” \p \v 5 Yesu kawalongela, “Teganyeni, munhu yoyose sambiyawavwizile. \v 6 Wanhu bwando wokwiza mtwaga jangu, wolonga ‘Nie iyo Kilisto!’ na kuwavwizila wanhu bwando. \v 7 Muhahulika ng'hondo na singilimo za ng'hondo, sambimdumbe. Vinhu kamba avo volondigwa vilawile, ila ikimambukizo hakinavika. \v 8 Isi yogomba na isi iyagwe, na undewa wogomba na undewa uyagwe, kowa na mgudemo wa isi hanhu na hanhu na nzala. Gano gose gowa kamba usungu wa mwanduso wa kulela mwana. \p \v 9 “Teganyeni, kwavija mogogigwa na kugaligwa m'vitala, molanhigwa mzing'anda za nhambiko. Mogaligwa haulongozi wa iwakulu wa isi na wandewa sama yangu kamba usindila kumwao. \v 10 Na Usenga Unogile wolondigwa tanhu upetigwe muisi zose kipigiti king'hali ikimambukizo hakinavika. \v 11 Muhagogigwa na kugaligwa m'vitala, sambimgelegeze kija chondamulonge. Kipigiti kihavika, longeni gogose gondamgweleligwe. Kwavija mbuli zondamulonge haziwa zenu mweye, ila zolawa ha Loho wa Mulungu. \v 12 Ndugu komuhonza ndugu yake giladi yakomigwe, na tata komuhonza mwanage. Wana wowahonza watata na wamama zao na kuwatenda wadanganhike. \v 13 Wanhu wose wowehila mweye sama yangu, ila yondayananahile mbaka hakimambukizo kokomboligwa. \s1 Kinhu Kinyolodoke Kigala Ubananzi \r (Mat. 24:15-28; Luk. 21:20-24) \p \v 14 “Kipigiti chokwiza vondamone ‘Kinhu Kinyolodoke Kigala Ubananzi’ kima hanhu hakilondigwe kukala.” Munhu yosoma na yaitange nhegulo yake! Yesu kagendelela kulonga, “Avo, awo wali Yudea wakimbilile m'vigongo. \v 15 Munhu yali mkiswili cha ng'anda yake sambiyahumuluke hasi ama yengile mng'anda yakasole kinhu chochose. \v 16 Yali kumgunda sambiyabwele ukae kusola kivalo chake. \v 17 Wogaya ng'hani watwanzi wali na inda na wokong'heza mmazua higo! \v 18 Tambikeni giladi Mulungu yazitende mbuli zino sambizilawile mkipigiti cha kihuhe! \v 19 Kwavija mgayo wa mazua higo wowa mkulu kubanza mgayo wowose woneke songela haichanduso Mulungu vayalumbile iisi mbaka vino. Na haulawila mgayo kamba hiwo milongo yose ikwiza. \v 20 Kamba Mndewa yahalekile kugahunguza mazua higo, haduhu munhu yahahonile. Ila sama ya awo wamnogele Mulungu, awo yaawasagule, kagahunguza mazua higo. \p \v 21 “Abaho, kamba munhu yoyose yahawalongela, ‘Lola, Kilisto kahano!’ ama ‘Kakuja!’ sambimumtegeleze. \v 22 Kwavija wolawila makilisto wa uvwizi na wahokozi wa uvwizi. Wotenda vilaguso na mikanganyo giladi vihadahika wawakonge hata wanhu wasaguligwe na Mulungu. \v 23 Teganyeni! Niwalongela mbuli zose kipigiti king'hali hakinavika. \s1 Kwiza kwa Mwana wa Munhu \r (Mat. 24:29-31; Luk. 21:25-28) \p \v 24 “Avo muna gamazua higo kipigiti cha mgayo vondakimale, zua doziziwala, mulenge haulava mulangaza wake, \v 25 nhondo zolagala kulawa kuulanga, na mhiko za kuulanga zokwekwesigwa kulawa hazikalile. \v 26 Abaho, wonyona nie, Mwana wa Munhu, nikwiza na mawingu na mhiko na yenzi ng'hulu. \v 27 Abaho, nowatuma wasenga wa Mulungu wa kuulanga kuna zing'ambu nne za ulumwengu wawaduganye wanhu wasaguligwe na Mulungu kulawa ng'ambu imwe ya ulumwengu mbaka ng'ambu iyagwe ya ulumwengu. \s1 Hala da Mtini \r (Mat. 24:32-35; Luk. 21:29-33) \p \v 28 “Muifundize mum'biki wa mtini. Matambi gake gahasonga udeke wa kuzuka na kulava matepo, movitanga kamba vuli da mmabehi. \v 29 Vivija na mweye, muhazona mbuli zino zolawila, m'vitange kamba mbuli zino za mmabehi kusonga. \v 30 Nowalongela ikweli, mbuli zino zose zolawilila ing'hali wanhu wa mulelo uno hawanadanganhika. \v 31 Ulanga na isi vose vobita, ila mbuli zangu hazibita. \s1 Haduhu Yotanga Zua ama Saa \r (Mat. 24:36-44) \p \v 32 “Kwa vovose haduhu munhu yoitanga saa ama zua dilihi mbuli zino vondazilawile, sio wasenga wa Mulungu wa kuulanga ama nie, Mwana, ila Tata yeiyeka iyo yoitanga. \v 33 Goneleleni na teganyeni, kwavija ham'vitanga kipigiti kilihi mbuli zino vondazilawile. \v 34 Volinga kamba munhu yawagwelele nyakadala zake kila munhu na sang'hano yake ya kutenda na kumulongela mwimiliza ulwivi yagonelele, abaho, kachola mwanza na kuwaleka nyakadala zake wosang'hanika. \v 35 Avo goneleleni kwavija hamkimanyile kipigiti mwene ng'anda vondayeze, siku ichungulo ama ikilo kikulu ama nzogolo zikwika ama imitondo. \v 36 Ihawa yeheza mkuwasinhukiza, sambiyawavike muwasile. \v 37 Avo kinilonda kuwagong'ondeza, nowalongela wose kamba, goneleleni!” \c 14 \s1 Zundo da Kumkoma Yesu \r (Mat. 26:1-5; Luk. 22:1-2; Yoh. 11:45-53) \p \v 1 Gakala gasigale mazua mabili kuvikila Pasaka na Lusona lwa Imikate Ilibule Mela. Wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa wakala wozahila nzila ya kumgoga Yesu kinyele wamkome. \v 2 Walonga, “Sambitutende gano mkipigiti cha ulusona, ama wanhu wosongeza mzahimzahi.” \s1 Yesu Kobakigwa Mavuta hiko Betania \r (Mat. 26:6-13; Yoh. 12:1-8) \p \v 3 Yesu viyakalile Betania, yoja hameza mng'anda ya munhu imwe yokemigwa Simoni yakalile na utamu wa dikulu, mtwanzi imwe keza na nyhupa ya alabasta ili na mavuta ga kunung'hila ga hela bwando, gatendigwe na nado inogile. Kaifungula inyhupa na kumwitila Yesu gamavuta mmwiti. \fig |alt="A woman pours oil on Jesus' head" src="DN00414b.jpg" size="col" loc="MRK 14:3-5" copy="Darwin Dunham, United Bible Society, 1989, Nairobi, Kenya." ref="14:3"\fig* \v 4 Wanhu wayagwe wakalile haja wehilwa, wailongela, “Habali mavuta gano ga kunung'hila gobanangwa kamba vino? \v 5 Gahaguzigwe zihapatikane hela zidaha kuliha kitumetume cha mulao umwe, na zihela wahagweleligwe wakumbulu!” Wamkomhokela ng'hani mtwanzi ija. \p \v 6 Ila Yesu kawalongela, “Mulekeni, habali mumgaza? Kanhendela kinhu kinogile ng'hani. \v 7 Wakumbulu mokala nao mazua gose, na muhalonda kuwagwelela vinhu kipigiti chochose mowagwelela. Ila nie sikala na mweye mazua gose. \v 8 Katenda chayadahile, kalubaka mavuta lukuli lwangu kulutanda na mazisi mazua ga hamwande. \v 9 Nowalongela ikweli, kila hanhu hondaupetigwe Usenga Unogile muulumwengu wose, kino chayatendile mtwanzi ino cholongwa mkumkumbukila heyo.” \s1 Yuda Kotogola Kumuhonza Yesu \r (Mat. 26:14-16; Luk. 22:3-6) \p \v 10 Abaho, Yuda Isikalioti, imwe wa wanahina longo dimwe na wabili, kachola ha wakulu wa wakulu wa nhambiko giladi yamuhonze Yesu kumwao. \v 11 Wadeng'helela ng'hani viwahulike gaja gayalongile, wailagana kumgwelela hela. Avo kasonga kuzahila nzila ya kumgela mmakono gao. \s1 Yesu Koja Mandia ga Pasaka na Wanahina Zake \r (Mat. 26:17-25; Luk. 22:7-14, 21-23; Yoh. 13:21-30) \p \v 12 Muna dizua da mwanduso wa Ulusona lwa Imikate Ilibule Mela, idizua ajo wana ng'hondolo wa Pasaka vowochinjigwa, wanahina zake wamuuza, “Kwahi kuulonda tuchole tukakutandile mandia ga Pasaka?” \p \v 13 Yesu kawalagiza wanahina zake wabili kawalongela, “Gendeni mkiwambo, mom'vika mbigalo yapapile nongo ya mazi. Mkwelelezeni \v 14 mbaka hana ing'anda yondayengile, mulongeleni mwene ng'anda, ‘Mkulufunzi kouza, Dakwahi digati da wahenza kondanidile mandia ga Pasaka na wanahina zangu?’ \v 15 Kowalagusila gati kulu da uchana, difagiligwe na kuhambigwa. Tutandileni mandia himo.” \p \v 16 Wanahina walawa, wachola hakiwambo, wavika kila kinhu kamba viyawalongele. Avo wagatanda gamandia ga Pasaka. \p \v 17 Viivikile ichungulo, Yesu keza na wanahina zake longo dimwe na wabili. \v 18 Viwakalile hameza woja, Yesu kalonga, “Nowalongela ikweli, munhu imwe mmwanza wenu yoja hamoja na nie, konihonza.” \p \v 19 Wanahina wona giogio, na wasonga kumuuza imweimwe, “Nie, Mndewa?” \p \v 20 Kawalongela, “Imwe mmwanza wenu mweye longo dimwe na wabili yozanhika mkate mkia hamoja na nie. \v 21 Nie, Mwana wa Munhu, nodanganhika kamba Nyandiko Zing'alile vuzimulonga, ila kogaya ng'hani munhu ija yondayanihonze nie, Mwana wa Munhu! Vihanogile munhu ija sambiyaleligwe!” \s1 Mandia ga Mndewa \r (Mat. 26:26-30; Luk. 22:14-20; 1Kol. 11:23-25) \p \v 22 Viwakalile woja, Yesu kasola mkate, kalonga hewela ha Mulungu, kaumogola kawagwelela wanahina zake, kawalongela, “Usoleni, uno uwo lukuli lwangu.” \p \v 23 Abaho, kasola kikasi, kalonga hewela ha Mulungu, abaho, kawagwelela wanahina zake, na wose wang'wa. \v 24 Kawalongela, “Uno uwo mulopa wangu wa lagano witika sama ya wanhu bwando. \v 25 Nowalongela ikweli, sing'wa kabili mulelo uno wa zabibu mbaka zua dija vondaniung'we wa sambi muna Undewa wa Mulungu.” \p \v 26 Viwamambukize kwimba wila, wachola kuna Ikigongo cha Mizaituni. \s1 Yesu Kohokola Avija Petulo Vondayam'bele \r (Mat. 26:31-35; Luk. 22:31-34; Yoh. 13:36-38) \p \v 27 Yesu kawalongela wanahina zake, “Mweye mose, mong'himbila na kundeka, kamba Zinyandiko Zing'alile vuzilonga, ‘Nomtoa imchunga, na iwang'hondolo wopwililika.’ \v 28 Ila nihazuka kulawa mkudanganhika, nowalongola nochola Galilaya.” \p \v 29 Petulo kamulongela, “Kamba wose wahakuleka ila nie sikuleka!” \p \v 30 Yesu kamulongela, “Nokulongela ikweli, ikilo ya lelo, nzogolo hanakwika mianza mibili,\f + \fr 14:30 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule \ft*\fk mianza mibili.\fk*\f* konibela mianza midatu.” \p \v 31 Ila Petulo kagangamiza yolonga, “Hata kamba nihadanganhika hamoja na gweye, nidanganhike, ila nie sidaha kukubela gweye!” Na wanahina wose wasigale walonga vivo. \s1 Yesu Kotambika hiko Getisemane \r (Mat. 26:36-46; Luk. 22:39-46) \p \v 32 Wavika hanhu hakemigwe Getisemane, Yesu kalonga na wanahina zake, “Kaleni hano, nitambike.” \v 33 Kawasola Petulo, Yakobo, na Yohana na heyo mwenyego. Kasonga kudungwadungwa na kugaya mmoyo, \v 34 kawalongela, “Moyo wangu una giogio ng'hani behi na kudanganhika, kaleni hano mgonelele.” \p \v 35 Kachola hamwande kidogo, kafugama mavindi, katambika kalonga, vihadahika sambiyabitile muna ikipigiti cha mgayo. \v 36 Katambika yolonga, “Tataangu! Gose godahika kumwako. Nisegezele kikasi kino cha mgayo. Ila sio kamba vinilonda nie, ila kamba vuulonda gweye.” \p \v 37 Abaho, kabwela ha wanahina zake kawavika wawasile. Kamulongela Petulo, “Simoni, kuwasa? Hudahile kugonelela hata saa dimwe?” \v 38 Kawalongela, “Goneleleni, na mtambike giladi sambimwingile mkugezigwa. Kwavija loho yolonda, ila lukuli lutepweta.” \p \v 39 Kachola mwanza uyagwe, katambika yolonga mbuli zizija. \v 40 Viyabwelile kawavika wawasile kabili, kwavija meso gao gakala gamemile utulo. Wakala wabule da kumulongela. \p \v 41 Viyawabwelele mwanza wa ikadatu, kawalongela, “Mng'hali wasa na kuhumula? Yotosha! Kwavija kipigiti kivika! Lola, nie, Mwana wa Munhu, nohonzigwa, mkugeligwa mmakono ga wanhu wali na vilozo. \v 42 Lamukeni tuchole. Lola, munhu yonihonza ka mmabehi!” \s1 Yesu Kogogigwa \r (Mat. 26:47-56; Luk. 22:47-53; Yoh. 18:3-12) \p \v 43 Yesu viyakalile yogendelela kulonga, Yuda, imwe wa waja wanahina longo dimwe na wabili, kavika. Keza na dale da wanhu wapapile mizele na mimbwego, wakala watumigwe na wakulu wa wakulu wa nhambiko, wafundiza Malagizo ga Musa, na wakulu. \v 44 Ija imunhu yamuhonzile kakala yawagwelele kilaguso kawalongela, “Munhu yondanimnonele iyo immulonda. Mgogeni mumsole mchole nayo kuno mmwimiliza ng'hani.” \p \v 45 Yuda viyavikile, hima kachola ha Yesu na kulonga, “Mkulufunzi!” Abaho, kamnonela. \v 46 Avo wagolosa makono gao na kumgoga. \v 47 Ila munhu imwe yakalile yemile hamoja na Yesu, kasomola zele jake na kumuyenza nyakadala wa Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko na kumkanha gwiti jake. \v 48 Yesu kawauza, “Mwiza na mizele na mimbwego kunigoga nie kamba vija nie na m'bavi? \v 49 Mazua gose nikala hamoja na mweye nifundiza kuna Ing'anda ya Mulungu, hamunigogile. Ila Nyandiko Zing'alile zolondigwa zivikile kamba vuzandikigwe.” \p \v 50 Abaho, wanahina zake wose wamuleka, wakimbila. \p \v 51 Mmhale imwe yakalile yavalile guo da kuigubika kakala yomkweleleza Yesu. Wageza kumgoga, \v 52 ila kadileka idiguo da kuigubika kuchugu na kukimbila mwazi. \s1 Yesu Haulongozi wa Ikitala Kikulu cha Isi ya Wayahudi \r (Mat. 26:57-68; Luk. 22:54-55, 63-71; Yoh. 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Abaho, wamsola Yesu na kumgala ha Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko, na wakulu wa wakulu wa nhambiko, na iwakulu na wafundiza Malagizo ga Musa, wose waiting'hanila. \v 54 Petulo kamkoleleza Yesu kutalitali mbaka kengila mdikonhi da ing'anda ya Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko. Kakala hasi hamoja na wemilizi, yokota moto. \v 55 Wakulu wa wakulu wa nhambiko na Ikitala chose Kikulu cha Isi ya Wayahudi wageza kuzahila mbuli ya kumgela m'vilozo Yesu giladi wamkome, ila hawapatile. \v 56 Wanhu bwando walava usindila wa uvwizi, ila usindila wao hauiduganye. \p \v 57 Abaho, wanhu wenuka na kumulonga Yesu mbuli za uvwizi, walonga, \v 58 “Tumuhulika yolonga, ‘Noibomola Ng'anda ino ya Mulungu izengigwe na wanhu. Na gahabita mazua madatu noizenga iyagwe ayo haizengigwe na wanhu.’ ” \v 59 Vivija usindila wao hauiduganye. \p \v 60 Abaho, Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko kenuka haulongozi wao wose kamuuza Yesu, “Kwabule cha kwidika mnhaguso zino zose zowokutagusa?” \p \v 61 Ila Yesu kanyamala na halongile chochose. Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko kamuuza Yesu mwanza uyagwe, “Gweye iyo Kilisto, Mwana wa Mulungu Mwene Yenzi?” \p \v 62 Yesu kalonga, “Iyo nene. Na monyona nie, Mwana wa Munhu, nikalile ng'ambu ya ukulume ya Ukulu, nikwiza na mawingu ga kuulanga!” \p \v 63 Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko kasinhuka, kadega guo jake, kalonga, “Hatulonda wasindila wayagwe! \v 64 Muuhulika ufukuzi wake! Mweye molongaze?” \p Wose walamula walonga, “Kaloza, kolondigwa yakomigwe.” \p \v 65 Wanhu wayagwe wasonga kumtemela mate, wamgubika ikihanga, abaho, wamtoa, walonga, “Zuza, yalihi yakutoile!” Na wemilizi wamsola wamtoa makofi. \s1 Petulo Kom'bela Yesu \r (Mat. 26:69-75; Luk. 22:56-62; Yoh. 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Petulo viyakalile yakalile hasi mdikonhi, mtwanzi imwe mtumigwa wa Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko keza behi nayo. \v 67 Viyamuwene Petulo yokota moto, kamulola ng'hani, abaho, kamulongela, “Gweye nagwe kukala hamoja na Yesu wa Nazaleti?” \p \v 68 Ila Petulo kabela, kamulongela, “Sikimanya, ama sikitanga chuulonga.” Abaho, kalawa kunze mkubitila mulwivi lwa haulongozi, kipigiti kikija nzogolo keka.\f + \fr 14:68 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule \ft*\fk kipigiti kikija nzogolo keka.\fk*\f* \p \v 69 Ija imtumigwa wa kitwanzi kamona Petulo mwanza uyagwe, kasonga kubwelela kulonga mbuli iija ha wanhu wemile behi nayo, “Ino ka mmwanza wao!” \v 70 Ila Petulo kabela mwanza uyagwe. \p Kipigiti kidodo hamwande, wanhu wakalile wemile behi wamulongela Petulo mwanza uyagwe, “Sambiubele, gweye kwa mmwanza wao, kwavija na gweye kwa Mgalilaya.” \p \v 71 Kasonga kudukumiza na kuiduila, “Simtangile munhu ino yummulonga mbuli zake!” \p \v 72 Abaho, bahaja nzogolo keka mwanza uyagwe, abaho, Petulo kakumbukila avija vayamulongele Yesu, “Nzogolo hanakwika mianza mibili,\f + \fr 14:72 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule \ft*\fk mianza mibili.\fk*\f* konibela mianza midatu.” Kabemendeka kakala hasi kasonga kulila. \c 15 \s1 Yesu Kogaligwa ha Pilato \r (Mat. 27:1-2, 11-14; Luk. 23:1-5; Yoh. 18:28-38) \p \v 1 Ulukwili, wakulu wa wakulu wa nhambiko waiting'hana hima na iwakulu, wafundiza Malagizo ga Musa, na Ikitala chose Kikulu cha Isi ya Wayahudi, na kugelegeza vondawatende. Wamdaza Yesu minyolo, wamgala na kumgwelela Pilato. \v 2 Pilato kamuuza, “Gweye iyo Mndewa wa Wayahudi?” \p Yesu kamwidika, “Gweye iyo ulonga avo.” \p \v 3 Wakulu wa wakulu wa nhambiko wamtagusa Yesu vinhu bwando, \v 4 avo, Pilato kamuuza mwanza uyagwe, “Hulonda kwidika? Tegeleza mbuli zao zose zowokutagusa!” \p \v 5 Mwanza uyagwe Yesu halongile mbuli, na Pilato kakanganya. \s1 Yesu Kotagusigwa Kudanganhika \r (Mat. 27:15-26; Luk. 23:13-25; Yoh. 18:39—19:16) \p \v 6 Kila Lusona lwa Pasaka Pilato kakala yazoele kumfungulila mfungigwa imwe, ija wanhu iwamulondile. \v 7 Kipigiti kija munhu yakemigwe Balaba kakala mkifungo sama ya kuwadulukila wanhu wa silikali, na kukoma mkipigiti cha umzahimzahi wa kuilema silikali. \v 8 Dale da wanhu dimwizila Pilato, wasonga kumuuza yawatendele kamba viyawatendelaga. \v 9 Kawauza, “Molonda niwalekesele Mndewa wa Wayahudi?” \v 10 Kwavija heyo kavitanga kamba, wakulu wa wakulu wa nhambiko wakala wamgalile Yesu kumwake sama ya migongo. \p \v 11 Ila wakulu wa wakulu wa nhambiko wawaswagiza didale da wanhu dimulongele Pilato yawafungulile Balaba. \v 12 Pilato kalonga mwanza uyagwe, “Molonda nimtende choni munhu ino imumkema Mndewa wa Wayahudi?” \p \v 13 Watoa nyangi walonga, “Muwambe mumsalaba!” \p \v 14 Pilato kauza, “Ila choni chayatendile munhu ino?” \p Wose wongeza kutoa nyangi, “Muwambe mumsalaba!” \p \v 15 Pilato kalonda yawanogeze ididale da wanhu, avo, kawalekesela Balaba. Abaho, kalagiza Yesu yalanhigwe abaho kamgela mmakono ga asikali wakamuwambe mumsalaba. \s1 Asikali Womtendela Uponela Yesu \r (Mat. 27:27-31; Yoh. 19:2-3) \p \v 16 Asikali wamsola Yesu wamwingiza mdikonhi da iding'anda da kindewa na kuwakema hamoja asikali wasigale. \v 17 Wam'vaza Yesu guo da zambalau, waluka mkungo wa mizomola, wam'vaza mditwi jake. \v 18 Abaho, wasonga kumulamsa mumzihaka, “Kwa mpile, Mndewa wa Wayahudi!” \v 19 Wamtoatoa na ludete mditwi, wamtemela mate, wamfugamila mavindi na kumwinamila. \v 20 Viwamambukize kumtendela uponela, wam'vula idiguo da zambalau, abaho, wam'vaza vivalo vake. Abaho, wamulava hanze ya idiwambo wakamuwambe mumsalaba. \s1 Yesu Kowambigwa Mumsalaba \r (Mat. 27:32-44; Luk. 23:26-43; Yoh. 19:17-27) \p \v 21 Munhu imwe kulawa isi ya Kilene yokemigwa Simoni, tata wa Alekizanda na Lufo, kakala yokwingila mdiwambo kulawa kumigunda, asikali wamshulutiza yaupape msalaba wa Yesu. \v 22 Wamsola Yesu wamgala hanhu hakemigwe Goligota, nhegulo yake, “Hanhu ha Fulu da Pala.” \v 23 Wageza kumgwelela divai igeligwe manemane,\f + \fr 15:23 \fr*\fk Manemane \fk*\ft iyo dawa ya kuhunguza usungu mulukuli.\ft*\f* ila Yesu haing'wile. \v 24 Abaho, wamuwamba mumsalaba na kuigolela vivalo vake wenyego kwa wenyego, watoa kula walamule yalihi yapate kivalo kilihi. \v 25 Ikala saa ndatu ya imitondo viwamuwambile mumsalaba. \v 26 Lupwilili lwa nhaguso yake lwandikigwa vino, \sc “mndewa wa wayahudi.”\sc* \v 27 Na vivija wabavi wabili wawawamba mumsalaba hamoja na Yesu, imwe ng'ambu yake ya ukulume na iyagwe ng'ambu yake ya ukumoso. \v 28 Na Nyandiko Zing'alile zolonga, “Kapetigwa hamoja na watenda gehile,” zivikila. \p \v 29 Wanhu wabitile behi na haja wamwasila maligo watigisa mapala gao na kulonga, “Aha! Gweye ulondile kuibananga Ng'anda ya Mulungu na kuizenga mmazua madatu, \v 30 uikombole mwenyego, uhumuluke mumsalaba!” \p \v 31 Vivija wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa wamtendela uponela, wenyego kwa wenyego wolonga, “Kawakombola wayagwe, ila hadahile kukiikombola mwenyego! \v 32 Tumulole Kilisto Mkombola, Mndewa wa Islaeli, yahumuluke kulawa mumsalaba, na tweye tumtogole!” \p Vivija na waja wabili wawambigwe hamoja nayo wamuliga Yesu. \s1 Yesu Kodanganhika \r (Mat. 27:45-56; Luk. 23:44-49; Yoh. 19:28-30) \p \v 33 Viivikile saa sita imisi, isi yose ikala igubikwe na ziza mbaka saa tisa ichungulo. \v 34 Viivikile saa tisa, Yesu kenula dizwi kalila yolonga, “Eloi, Eloi, lama sabakitani?” nhegulo yake “Mulungu wangu, Mulungu wangu, habali undekile?” \p \v 35 Wanhu wakalile behi wahulika mbuli zija, walonga, “Tegeleza, komkema Eliya!” \v 36 Munhu imwe kakimbila, kazabika siponji\f + \fr 15:36 \fr*\fk Siponji \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kinhu chochose kifyonza mazi.\fqa*\f* mdivai igwaduke kaika kuisota ya lumango, na kumgwelela Yesu yang'we, yolonga, “Beta tulole kamba Eliya kokwiza kumuhumulusa kulawa mumsalaba!” \p \v 37 Yesu kenula dizwi kaguta ng'hani, abaho, kadanganhika. \p \v 38 Guo ditungikwe Mng'anda ya Mulungu didegeka vidanga vibili, kulawa uchana mbaka hasi. \v 39 Mkulu wa asikali mia wa Loma yakalile yemile haja haulongozi wa Yesu, kahulika avija viyakalile yolila na kumona vija viyodanganhika, kalonga, “Kweli munhu ino kakala Mwana wa Mulungu.” \p \v 40 Kukala na watwanzi wolola kutalitali. Mmwanza wao wakala Maliamu wa kiwambo cha Magidala, Salome, Maliamu mamaake Usufu na Yakobo mdodo. \v 41 Watwanzi wano wakala womkweleleza Yesu na kumsang'hanikila viyakalile Galilaya. Vivija watwanzi bwando wayagwe wakalile wokwela hamoja na heyo kwiza Yelusalemu, wakala bahaja. \s1 Lukuli lwa Yesu Lokwikigwa Mdipanga \r (Mat. 27:57-61; Luk. 23:50-56; Yoh. 19:38-42) \p \v 42 Dikala disigale zua dimwe kuvikila Zua da Mhumulo ajo dikemigwa zua da msasalo. Avo ichungulo vuikwenhuke, \v 43 Usufu kulawa mdiwambo da Alimataya, yakalile imwe wa wanhu wa Ikitala Kikulu cha Isi ya Wayahudi, yakalile yobeta kwiza kwa Undewa wa Mulungu, bila kudumba kachola ha Pilato kulupula lukuli lwa Yesu. \v 44 Pilato kakanganya kuhulika kamba Yesu kesha kudanganhika. Kamkema mkulu wa asikali mia wa Loma, kamuuza kamba Yesu kadanganhika kamala. \v 45 Viyahulike kulawa ha ija imkulu wa asikali mia wa Loma kamba Yesu kadanganhika, Pilato kamulongela Usufu yakalusole ulukuli. \v 46 Abaho, Usufu kagula sanda, kaluhumulusa ulukuli, kaluzingiliza sanda na kulutambalika mdipanga dipukigwe mdibwe, abaho, kadibimbilisa dibwe kadika hamulomo wa idipanga. \v 47 Maliamu wa kiwambo cha Magidala na Maliamu mamaake Usufu wahona halwikigwe lukuli lwa Yesu. \c 16 \s1 Yesu Kozuka \r (Mat. 28:1-8; Luk. 24:1-12; Yoh. 20:1-10) \p \v 1 Vidibitile Zua da Mhumulo, Maliamu wa kiwambo cha Magidala, Salome, na Maliamu mamaake Yakobo wagula mavuta ga kunung'hila giladi wakalubake lukuli lwa Yesu. \v 2 Ndamuka ya zua da mwanduso wa wiki,\f + \fr 16:2 \fr*\fk Zua da mwanduso wa wiki \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa jumapili.\fqa*\f* zua vudisongile kusimbuka, wachola kudipanga. \v 3 Wakala wokiilongela wenyego kwa wenyego, “Yalihi yondayatubimbilisile idibwe hana umulomo wa idipanga?” \v 4 Ila viwalolile uchana, wajona dija idibwe dikalile kulu ng'hani dibimbilisigwa kumgwazo. \v 5 Viwakalile wokwingila mdipanga, wamona mmhale imwe yavalile ng'hanzu nzelu yakalile kumkono wa ukulume wa idipanga, wasinhuka. \p \v 6 Ila kawalongela, “Sambimsinhuke, novimanya kamba momzahila Yesu wa Nazaleti, yawambwigwe mumsalaba. Kahaduhu hano, kazuka! Loleni, hanhu hawamtambalike. \v 7 Ila gendeni mkawalongele wanahina zake na Petulo, ‘Kowalongola kuchola Galilaya, ako momona kamba viyawalongele.’ ” \p \v 8 Wahalawa na kukimbila kulawa mdipanga, kwavija wagogigwa na bwembwe na mkanganyo, na hawamulongele munhu yoyose, kwavija wona bwembwe.\f + \fr 16:8 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo wa 9-20.\ft*\f* \s1 Yesu Komulawilila Maliamu wa Kiwambo cha Magidala \r (Mat. 28:9-10; Yoh. 20:11-18) \p \v 9 Yesu viyazukile kulawa mkudanganhika mdizua da mwanduso wa wiki, kasonga kumulawilila Maliamu wa kiwambo cha Magidala ayo yakalile na vinyamkela saba wawingigwe. \v 10 Maliamu kachola kuwalongela waja wakalile hamoja na heyo, viwakalile wokiiyalala na kulila. \v 11 Ila viwahulike kamba Yesu mgima na heyo mwenyego kamona, hawatogole. \s1 Yesu Kowalawilila Wanhu Wabili \r (Luk. 24:13-35) \p \v 12 Vuzibitile mbuli zino, Yesu koneka mwa wanhu wabili wakalile wamtogole kuno yagaluke ikihanga, wakalile mnzila wolawa mkiwambo wochola kumigunda. \v 13 Wabwela na kuwalongela wayao, ila hawawatogole. \s1 Yesu Kowalawilila Wanahina Longo Dimwe na Imwe \r (Mat. 28:16-20; Luk. 24:36-49; Yoh. 20:19-23; Sang'h. 1:6-8) \p \v 14 Hakimambukizo, Yesu kawalawilila wanahina longo dimwe na imwe viwakalile woja. Kawakomhokela, kwavija viwakalile bule nhamanila na vija viwakalile wadala mmioyo yao, kwavija hawawatogole waja wamonile kipigiti viyazukile kulawa mkudanganhika. \v 15 Kawalongela, “Gendeni muulumwengu wose mkaupete Usenga Unogile ha wanhu wose. \v 16 Munhu yoyose yondayatogole na kubatizigwa kokomboligwa, ila munhu yoyose yoleka kutogola kotagusigwa. \v 17 Na vilaguso vino vokwandakana na awo wondawatogole. Mtwaga jangu wowinga vinyamkela, na wolonga ulonzi wa mkanganyo. \v 18 Wogoga nyoka na makono gao, na kamba wahang'wa kinhu chochose cha kukoma, hakiwagaza. Wokwika makono gao mwa watamu, na wohona.” \s1 Yesu Kosoligwa Uchana Kuulanga \r (Luk. 24:50-53; Sang'h. 1:9-11) \p \v 19 Viyeshile kulonga nao, Mndewa Yesu kasoligwa uchana kuulanga kakala kumkono wa ukulume wa Mulungu. \v 20 Wanahina wachola kuupeta Usenga Unogile kila hanhu, na Mndewa kasang'hanika nao na kuzigangamiza mbuli zake na vilaguso vandakane nazo.