\id LUK - ZARAMO Bible Version \ide UTF-8 \h LUKA \toc1 USENGA UNOGILE WA YESU KILISTO KAMBA VIWANDIKIGWE NA LUKA \toc2 LUKA \toc3 Luk. \mt2 USENGA UNOGILE WA YESU KILISTO KAMBA VIWANDIKIGWE NA \mt1 LUKA \imt ULONGOZI \ip Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Luka uwo usenga umwe kulawa m'vitabu vine va Lagano da Isambi usimulila ugima wa Yesu Kilisto. Vitabu vose vino vine vokemigwa, “Injili,” nhegulo yake, “Usenga Unogile.” Vitabu vino vandikigwa na Matayo, Maluko, Luka, na Yohana kipigiti Yesu viyeshile kudanganhika. Luka handike vitabu va mbuli za Yesu ziiyeka, ila vivija kandika mbuli zawatendile wanahina wa Yesu kipigiti viyeshile kudanganhika na kuzuka, kitabu kikemigwa Sang'hano za Watumigwa. Haduhu munhu yakitangile kipigiti chenyego hasa Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Luka viwandikigwe ama hanhu hawandikigwe, ila wasomi bwando wotogola kamba siku wandikigwa muna imilao ya 70 songela kuvumbuka kwa Yesu Kilisto. \ip Luka iyo yandike, yakalile mganga wa usipitali, vija vayandike na vija vayawikile goya uulonzi volagusa kamba kakala munhu yasomile. Luka kalonda kwandika mbuli za Yesu zili kweli, yosimulila vinhu kamba vivija vuvilawilile, giladi wanhu wavitange goya (\xt 1:1-3\xt*). Heyo hakalile Muyahudi (Kol 4:10-14), na vija viyandike, kandika mnzila ya kuwatenda wanhu hawali Wayahudi wadahe kuvimanya. Ino yolagusa vinogile kabisa vija viyasimulile mbuli za Wayahudi ziwatendaga (1:8). \ip Usenga Unogile wa Yesu Kilisto Kamba Viwandikigwe na Luka uilinga ng'hani na vitabu va Matayo na Maluko, kwavija vosimulila kinhu kimwe mnzila imwe. M'vitabu vino vidatu, Luka kasambula ng'hani mvumbuka ya Yohana M'batiza. Vivija Luka kagong'ondeza kugela kumgongo mbuli muisula ya \xt 3:3\xt*, 11:4, 23:34, 24:47, na nhambiko muisula ya 3:21, 5:16, 6:12, 11:1-12, na 22:32. \iot Gali Mgati ya Ikitabu \io1 1. Muisula ya \ior 1:1-4\ior*, Luka koutambuza usenga wake na kulonga kilamso cha kwandika ikitabu. \io1 2. Muisula ya \ior 1:5—4:13\ior*, Luka kosimulila mvumbuka ya Yesu na vija viyasasaligwe sama ya sang'hano. \io1 3. Hanhu hakulu hasigale mkitabu cha Usenga Unogile wandikigwe na Luka muisula ya \ior 4:14—21:38\ior*, kolonga sang'hano yaasang'hane Yesu, hasa mizonza yaatendile na mbuli zayafundize. \io1 4. Muna zisula ndatu za ikimambukizo, \ior 22—24\ior*, kosimulila vija Yesu viyadanganhike, viyazikigwe, na kuzuka kulawa mkudanganhika. \c 1 \p \v 1 Mkulu Teofilo, wanhu bwando waiyoha kwandika mumnhongo mbuli zija zivikizwe mmwetu. \v 2 Wandika kamba vija vuzikalile zisimulilwa na waja wazonile na meso gao songela haichanduso, awo wakalile wozipeta. \v 3 Avo na nie, Mkulu, avija vunizilolile goya mbuli zino zose songela ichanduso chake, nivigesa vinoga nikwandikile vinogile. \v 4 Notenda vino giladi na gweye uitange ikweli ya mbuli zija zuufundizigwe. \s1 Mvumbuka ya Yohana M'batiza Yohokoligwa \p \v 5 Kipigiti Helode Mkulu vayakalile mndewa wa Yudea,\f + \fr 1:5 \fr*\fk Yudea \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa isi yose ya Palestina.\fqa*\f* kukala na mkulu wa nhambiko imwe twaga jake Zakalia, yakalile wa dale da watambika dikemigwa Abiya. Mtwanzi wake kakala yokemigwa Elizabeti, na heyo kakala wa lukolo lwa mtambika Haloni. \v 6 Wose wabili wakala womnogela Mulungu na wawinza ndagizi zose za Mndewa bila kusigaza. \v 7 Zakalia na Elizabeti wakala wabule wana, kwavija Elizabeti kakala bule sambo, na hewo wose wabili wakala wavyele ng'hani. \p \v 8 Zua dimwe Zakalia kakala yosang'hana sang'hano za watambika Mng'anda ya Mulungu, kwavija dale jake da watambika dikala mzamu. \v 9 Kamba viwazoele kutenda watambika, kula imgwila Zakalia yachole kufusha ubane kuna ikilingo cha kulavila nhosa. Avo kengila Mng'anda ya Mndewa, \v 10 wanhu wose wakala wakiilundize hanze wotambika kipigiti hicho cha kufusha ubane. \p \v 11 Msenga wa Mndewa wa kuulanga kamulawilila, kema ng'ambu ya ukulume ya ikilingo cha kufushila ubane. \v 12 Zakalia viyamuwene, kasinhuka, bwembwe dimwingila. \v 13 Msenga wa Mulungu wa kuulanga kamulongela, “Zakalia, sambiudumbe kwavija Mulungu kazihulika nhambiko zako, avo Elizabeti mtwanzi wako kokulelela mwana mbigalo, na gweye umgwelele twaga dikemigwa Yohana. \v 14 Kosekelela na kudeng'ha ng'hani, na wanhu bwando woitoela ng'henze mvumbuka yake! \v 15 Kowa mkulu hameso ga Mndewa. Hang'wa ugimbi ama kinhu chochose cha kukola. Komemezigwa Loho wa Mulungu songela mmunda mwa mamaake. \v 16 Kowabweza wanhu bwando wa Islaeli kuli Mndewa Mulungu wao. \v 17 Kochola haulongozi wa Mndewa na mhiko na loho ya Eliya, kowaduganyiza tena watata na wana zao, kowatenda wanhu wadulu wawe wende avo yamtandile Mndewa wanhu zake.” \p \v 18 Zakalia kamuuza msenga wa Mulungu wa kuulanga, “Novitangaze kamba mbuli zino zowa avo? Kwavija nie na mtwanzi wangu tose twa wavyele.” \p \v 19 Msenga wa Mulungu wa kuulanga kamwidika, “Nie iyo Gabulieli, mtumigwa nimaga haulongozi wa Mulungu, nitumigwa nikugalile usenga uno unogile. \v 20 Ila kwavija huzitogole mbuli zangu zondazivikile mumsimu wake, kowa bubui, hudaha kulonga mbaka zua dija gano gose ganikulongele vondagalawilile.” \p \v 21 Kipigiti hicho wanhu wakala wom'beta Zakalia kuno wokanganya habali kokawa muja Mng'anda ya Mulungu. \v 22 Viyalawile hanze, kakala hadaha kulonga nao, avo wavitanga kamba kakala yonile nzozi Mng'anda ya Mulungu. Kakala hadaha kulonga, kakala yolonga mkulagusa na makono. \p \v 23 Kipigiti chake cha kusang'hanika Muing'anda ya Mulungu vukimalile, kabwela ukae. \v 24 Mkipigiti kiguhi mtwanzi wake kapata inda, avo kakala hakae yake milenge mitano. \v 25 Kalonga, “Hakimambukizo, Mndewa kanyonela bazi, kanisegezela kinyala changu mwa wanhu.” \s1 Mvumbuka ya Yesu Yohokoligwa \p \v 26 Muna umulenge wa sita wa inda ya Elizabeti, Mulungu kamulagiza msenga wake wa kuulanga, yokemigwa Gabulieli, hakiwambo cha Galilaya, kikemigwa Nazaleti. \v 27 Kakala na usenga wa mndele imwe mhambe, mkasano wa munhu imwe twaga jake Usufu kulawa mulukolo lwa Mndewa Daudi. Twaga jake Maliamu. \v 28 Msenga wa Mulungu wa kuulanga kamcholela kamulongela, “Nokulamsa! Mndewa ka hamoja nagwe na kakumoteza ng'hani!” \fig Msenga wa Mulungu wa kuulanga komulawilila Maliamu.|alt="Angel visits Mary" src="AngelVisitsMary_Luke1.26-38_DN00401.jpg" size="col" copy="Illustrations by Darwin Dunham © United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya." ref="1:28"\fig* \p \v 29 Maliamu kazanywa ng'hani sama ya mbuli zija za msenga wa Mulungu wa kuulanga na kugelegeza choni nhegulo ya mbuli zija. \v 30 Msenga wa Mulungu wa kuulanga kamulongela, “Sambiudumbe, Maliamu, kwavija Mulungu kanogelwa nagwe. \v 31 Kopata inda, komulela mwana mbigalo, na gweye kolondigwa umgwelele twaga dikemigwa Yesu. \v 32 Heyo kowa mkulu na kokemigwa Mwana wa Mulungu Mkulu Ng'hani. Mndewa Mulungu komgwelela kigoda cha undewa kamba tataake Daudi. \v 33 Avo kowa Mndewa wa lukolo lwa Yakobo milongo yose, Undewa wake hauziga!” \p \v 34 Maliamu kedika kalonga, “Nie na mhambe. Yodahikaze mbuli ino?” \p \v 35 Msenga wa Mulungu wa kuulanga kedika kalonga, “Loho wa Mulungu kokuhumulukila, na mhiko za Mulungu Mkulu Ng'hani zokugubika. Avo mwana yondayavumbuke kowa mwana yang'alile, kokemigwa Mwana wa Mulungu. \v 36 Mgelegeze lumbu jako Elizabeti wamulongile kabule sambo, ila sambi kana inda ya milenge sita hamoja na uvyele wake. \v 37 Kwavija haduhu mbuli haidahika ha Mulungu.” \p \v 38 Maliamu kedika kalonga, “Nie na mtumigwa wa Mndewa, na nhendelwe kamba vuulongile.” Abaho, ija msenga wa Mulungu wa kuulanga kahalawa. \s1 Maliamu Komtembelela Elizabeti \p \v 39 Kipigiti kidodo hamwande Maliamu kaisasala, hima kachola kuna ikiwambo kili muisi ya vigongovigongo ya Yudea. \v 40 Kengila muna ing'anda ya Zakalia, kamulamsa Elizabeti. \v 41 Elizabeti viyahulike ndamsa ya Maliamu, chana king'hele kizumha mkudeng'ha muinda ya Elizabeti. Na Elizabeti kamemezigwa\f + \fr 1:41 \fr*\fk Kamemezigwa Loho wa Mulungu \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa kagweleligwa Loho wa Mulungu.\fqa*\f* Loho wa Mulungu, \v 42 na kenula dizwi kalonga, “Kumota gweye kubanza watwanzi wose, na imwana yondaumulele kamota! \v 43 Vilihi mbuli zino ng'hulu zindawilile nie, hata mama wa Mndewa wangu yeze kumwangu? \v 44 Mhunde vinihulike ndamsa yako, chana king'hele muinda yangu kizumha mkudeng'ha. \v 45 Kumota gweye utogole kamba gaja gayalongile Mndewa kumwako golawilila!” \s1 Maliamu Komtogola Mulungu \p \v 46 Na Maliamu kalonga, \q1 “Moyo wangu womuyenzi Mulungu. \q2 \v 47 Loho yangu yomdeng'helela Mulungu Mkombola wangu. \q2 \v 48 Kwavija kamgelegeza nyakadala wake imwende! \q1 Avo kusongela lelo wanhu wa milelo yose wong'hema yamotile, \q2 \v 49 mmbuli zija ng'hulu Mulungu Mkulu zayanitendele. \q1 Twaga jake ding'ala. \q2 \v 50 Kulawa wanhu wa mulelo umwe mbaka mulelo uyagwe \q2 kowonela bazi awo womdumba heyo. \q1 \v 51 Kaugolosa mkono wake mkulu \q2 na kawapwililisa awo woitopela ngelegeza zao. \q1 \v 52 Kawahumulusa wandewa wali na mhiko walawe muna ivigoda vao va undewa, \q2 na kawenula iwakumbulu. \q1 \v 53 Wali nzala kawegutiza vinhu vinogile, \q2 na wagoli kawaleka wachole bila kinhu. \q1 \v 54 Kakigoga kilagano chayailagane na wahenga zetu, \q2 avo keza kumtaza mtumigwa wake Islaeli. \q1 \v 55 Kakumbukila kumonela bazi Ablaham \q2 na lukolo lake lose milongo yose kamba viwailagane na wahenga zetu!” \p \v 56 Maliamu kakala na Elizabeti kamba milenge midatu vino, abaho, kabwela ukae yake. \s1 Mvumbuka ya Yohana M'batiza \p \v 57 Kipigiti cha Elizabeti kulela kivika, kamulela mwana mbigalo. \v 58 Wanhu wa mmambwegambwega na walawile mulukolo lwake viwahulike mbuli zija zinogile za mkanganyo Mndewa ziyamtendele, wose wadeng'helela hamoja na heyo. \p \v 59 Zua da nane weza kumwingiza kumbi imwana, walonda kumgwaa twaga da tataake, Zakalia. \v 60 Mamaake kalonga, “Ndema! Twaga jake dokemigwa Yohana.” \p \v 61 Wanhu wamulongela, “Ila mulukolo lwenu haduhu munhu yali na twaga hijo.” \v 62 Abaho, wamuuza tataake mkumulagusila na makono, womuuza kamba twaga dilihi doyolonda yagweleligwe mwanage. \p \v 63 Kawapula kibanzi cha kwandikila, kandika vino, “Twaga jake Yohana.” Wanhu wose wakanganya. \v 64 Baho mulomo na lulimi lwake Zakalia vifunguligwa, kasonga kulonga, kamuyenzi Mulungu. \v 65 Bwembwe diwengila wanhu wose wa mmambwegambwega na mbuli hizo zisimulilwa ng'ambu zose za isi ya vigongovigongo ya Yudea. \v 66 Wose wahulike mbuli hizo wagelegeza mmioyo yao, wolonga, “Mwana ino kowa munhu wa vilihi? Kwavija mhiko za Mndewa za hamoja na heyo.” \s1 Zakalia Kohokola \p \v 67 Zakalia tataake imwana kamemezwa Loho wa Mulungu, na kulonga usenga uno wa Mulungu, \q1 \v 68 “Yayenzigwe Mndewa, Mulungu wa Islaeli! \q2 Kwavija keza kuwataza wanhu zake na kuwakombola. \q1 \v 69 Katugwelela Mkombola mkulu, \q2 wa lukolo lwa mtumigwa wake Daudi, \q1 \v 70 kamba vija vayailagane na wahokozi zake wang'alile umwaka, \q2 \v 71 kamba kotukombola tulawe mmakono ga wadumuka, \q2 na kulawa mmakono ga wose watwihile. \q1 \v 72 Kalonga kowonela bazi wahenga zetu \q2 na kudikumbukila lagano jake ding'alile. \q1 \v 73 Kamduilila Ablaham tata wetu, \q2 \v 74 kailagana na heyo kamba kotukombola kulawa mmakono ga wadumuka, \q2 na kututenda tweye tumsang'hanikile heyo bila bwembwe, \q1 \v 75 giladi tuwe wanhu wang'alile na tulibule uzenzeleganye haulongozi wake, \q2 mazua gose ga ugima wetu. \b \q1 \v 76 “Na gweye, mwanangu, kokwiza kukemigwa muhokozi wa Mulungu Mkulu Ng'hani. \q1 Kolongola haulongozi wa Mndewa \q2 kumtandila nzila yake, \q1 \v 77 kowalongela wanhu zake avija vondawakomboligwe \q2 mkusegezelwa vilozo vao. \q1 \v 78 Mulungu wetu kogatenda higo sama ya bazi jake kulu, \q1 na ukombola wake kulawa kuulanga wotuhumulukila kamba zua da imitondo \q2 \v 79 na kuwamulikila wose wokala mdiziza na awo wakala mdisisila da kudanganhika, \q2 na kugalongoza magulu getu muna inzila ya tindiwalo.” \p \v 80 Mwana ija kakula na kuwa na mhiko muloho. Kakala muluwala mbaka zua dija viyalawilile mwa wanhu wose wa Islaeli. \c 2 \s1 Mvumbuka ya Yesu \r (Mat. 1:18-25) \p \v 1 Mazua gaja mkulu wa undewa wa Loma, yakalile yokemigwa Augusto, kalagiza wanhu wakalile muundewa wose wa Loma matwaga gao gandikigwe mkitabu. \v 2 Nyandikisha ino ikala ya ichanduso, kipigiti kija Kulenio viyakalile mkulu wa isi ya Silia. \v 3 Avo wose wachola kwandikigwa kila munhu mkiwambo chake mwenyego. \p \v 4 Usufu na heyo kasegela kulawa hakiwambo cha Nazaleti muisi ya Galilaya, kakwela kachola kukiwambo cha Betelehemu muisi ya Yudea, kwaaleligwe Mndewa Daudi kwavija kakala yolawa mulukolo lwa Daudi. \v 5 Kachola kwandikigwa hamoja na mkasano wake Maliamu, ayo yakalile na inda. \v 6 Viwakalile hiko, kipigiti chake cha kulela kivika. \v 7 Kamulela chaudele mbigalo, kam'vaza vivalo vowowavazaga wana ving'hele, kamtambalika mkia kiwadilaga ng'ombe, kwavija hawapatile gati muna ing'anda ya wahenza. \s1 Wachunga na Wasenga wa Mulungu wa Kuulanga \p \v 8 Ng'ambu ija kukala na wachunga wokwimiliza madale gao ga ng'hondolo ikilo mmigunda. \v 9 Msenga wa Mndewa wa kuulanga kawalawilila, na yenzi ya Mndewa Mulungu iwamulika ng'ambu zose, wadumba ng'hani. \v 10 Msenga wa Mulungu wa kuulanga kawalongela, “Sambimdumbe! Niwagalila mbuli inogile yondaiwatende wanhu wose wadeng'he ng'hani. \v 11 Kwavija lelo ino muna ikiwambo cha Daudi kavumbuka Mkombola wenu, iyo Kilisto Mndewa. \v 12 Na vino vivo vondamumtambule, mom'vika mwana king'hele yavazigwe vivalo vowowavazaga wana ving'hele katambalikwa mkia kiwadilaga ng'ombe.” \p \v 13 Baho dale kulu da wasenga wa Mulungu wa kuulanga diza kuilumba hamoja na miyao wa ichanduso, womuyenzi Mulungu, wolonga, \q1 \v 14 “Yenzi ha Mulungu yali uchana ng'hani kuulanga, \q2 na tindiwalo muisi, ha wanhu wanogelwe na heyo!” \p \v 15 Waja iwasenga wa Mulungu wa kuulanga viwabweleganye kuulanga, waja iwachunga wakiilongela, “Tucholeni Betelehemu tukalole mbuli ino ilawilile, Mndewa yaatulongele.” \p \v 16 Avo wachola hima wam'vika Maliamu na Usufu na wamona ija imwana king'hele katambalikwa mkia kiwadilaga ng'ombe. \v 17 Wachunga viwamonile ija imwana, wawalongela wanhu mbuli za mwana ija ziwahulike kulawa ha msenga wa Mulungu wa kuulanga. \v 18 Wanhu wose wakanganya viwahulike mbuli ziwalongeligwe na wachunga. \v 19 Maliamu kazika mbuli zija zose mmoyo wake kuno yozigelegeza. \v 20 Waja iwachunga wabwela kuno womuyenzi na kumtogola Mulungu, kwavija gaja gawahulike na kugona gawa kamba vija msenga wa Mulungu wa kuulanga viyawalongele. \s1 Mwana Kogweleligwa Twaga \p \v 21 Vigabitile mazua manane, kipigiti cha kumwingiza kumbi vikivikile, wamgwaa twaga Yesu, twaga dayagweleligwe na msenga wa Mulungu wa kuulanga kipigiti mamaake hanapata inda. \s1 Yesu Kokwikigwa Mmakono ga Mndewa Mulungu \p \v 22 Kipigiti cha Usufu na Maliamu kutaulwa vikivikile kamba Malagizo ga Musa vigalagize, Usufu na Maliamu wamsola imwana wachola na heyo Yelusalemu wamwike mmakono ga Mndewa. \v 23 Muna Gamalagizo ga Mndewa yandikigwa, “Wana mbigalo wose wa udele wobagulwa na kwikigwa sama ya Mulungu.” \v 24 Vivija wachola kulava nhosa kamba viilagizwe Mmalagizo ga Mndewa, hua wabili ama makinda mabili ga njiwa. \p \v 25 Kipigiti kija kukala na munhu imwe twaga jake Simioni yakalile yokala Yelusalemu. Kakala yomdumba Mulungu, yotenda gamnogele Mulungu na kakala yololela kukombolwa kwa Islaeli. Na Loho wa Mulungu kakala na heyo. \v 26 Loho wa Mulungu kamgubulila kamba heza kudanganhika mbaka yamone Kilisto Mndewa. \v 27 Kuno yolongozwa na Loho wa Mulungu, Simioni kachola Kuing'anda ya Mulungu. Usufu na Maliamu viwamgalile Yesu Kung'anda ya Mulungu wamtendele kamba viilagizigwe muna Gamalagizo ga Musa, \v 28 Simioni kamsola Yesu mmakono gake kuno yomuyenzi Mulungu yolonga, \q1 \v 29 “Avino, Mndewa, kugavikiza gaja gautulongele, \q2 avo muleke nyakadala wako yachole mditindiwalo. \q1 \v 30 Kwavija nyona ukombola wako na meso gangu mwenyego, \q2 \v 31 awo uugalile sama ya wanhu wa isi zose. \q1 \v 32 Mulenge wondauwagubulile Wamhazi gaja gaulonda, \q2 na kugala yenzi mwa wanhu zako wa Islaeli.” \p \v 33 Tata na mama wa imwana wakala wokanganya mbuli ziyalongile Simioni yomulonga Yesu. \v 34 Simioni kawamoteza, kamulongela Maliamu mamaake imwana, “Tegeleza, mwana ino kavumbuka giladi yawe kilamso cha kuhumuluswa kwa wanhu bwando na kwinuligwa kwa wanhu bwando muna iisi ya Islaeli. Kowa kilaguso kilawa ha Mulungu chondakilemigwe na wanhu, \v 35 avo ngelegeza za wanhu bwando zili mgati zokoneka. Na gweye mwenyego usungu uli kamba zele wokuhoma mmoyo wako.” \p \v 36 Vivija kukala na muhokozi imwe mtwanzi m'vyele ng'hani twaga jake Ana, mndele wa Fanueli wa mtala wa Asheli. Kakala yakalile na mbigalo milao saba songela viyasoligwe, \v 37 songela aho kakala kizuka mbaka viyakalile m'vyele wa milao malongo manane na mine. Kipigiti hicho chose kakala Kung'anda ya Mulungu yomtambikila Mulungu misi na kilo, yofunga na kutambika. \v 38 Kipigiti kikija keza, na kusonga kamuyenzi Mulungu na kulonga mbuli za ija imwana mmagwiti ga wanhu wose wakalile wololela kukomboligwa kwa Yelusalemu. \s1 Kubwela Nazaleti \p \v 39 Usufu na Maliamu viweshile kutenda gose galagizwe muna Gamalagizo ga Mndewa, wabwela ukae yao kukiwambo cha Nazaleti muisi ya Galilaya. \v 40 Mwana ija kakula, kongezeka mhiko na ng'hungwe, na Mulungu kammoteza. \s1 Yesu Kung'anda ya Mulungu Viyakalile Mmhale \p \v 41 Milao yose Usufu na Maliamu wokwelaga wochola Yelusalemu mkipigiti cha lusona lwa Wayahudi lukemigwa Pasaka. \v 42 Yesu viyakalile mmhale wa milao longo dimwe na mibili, wachola kuna ulusona kamba vowotendaga milao yose. \v 43 Ulusona vulwishile, wasonga mwanza wa kubwela kumwao, ila Yesu kasigala Yelusalemu. Usufu na Maliamu hawavitangile. \v 44 Wagiza kakala mdale da wanhu mnzila, wachola mwanza wa zua dimwe, abaho, wasonga kumzahila mwa wandugu na wambwiga zao. \v 45 Hawamonile, avo wabwela Yelusalemu kumzahila. \v 46 Zua da ikadatu wam'vika Kung'anda ya Mulungu, kakala na wafundiza Malagizo ga Musa, yowategeleza na kuwauza. \v 47 Wose wahulike mbuli zake wakanganya ubala na nyidikilo zake. \v 48 Usufu na Maliamu viwamonile wakanganya ng'hani, Maliamu mamaake kamuuza, “Habali ututendele vino, mwanangu? Tataako na nie tugaya tukuzahila kuno tugudema.” \p \v 49 Ila heyo kawedika yolonga, “Habali munizahila? Ham'vitangile avija vinilondigwa nikale mng'anda ya Tataangu?” \v 50 Tataake na mamaake hawaitangile nhegulo ya mbuli ino. \p \v 51 Avo Yesu kahumuluka kabwela Nazaleti na hewo, kakala mwende ha tataake na mamaake. Mamaake kazika mbuli zija zose mmoyo wake. \v 52 Yesu kakula mulukuli na mng'hungwe. Kadeng'helwa na Mulungu na wanhu. \c 3 \s1 Yohana M'batiza Kowapetela Wanhu \r (Mat. 3:1-12; Mlk. 1:1-8; Yoh. 1:19-28) \p \v 1 Mulongo umwe na milao mitano ya undewa wa Mndewa Tibelio, Pontio Pilato kakala mtawala wa isi ya Yudea. Helode Antipa\f + \fr 3:1 \fr*\fk Helode Antipa \fk*\ft kakala mwana wa Mndewa Helode Mkulu.\ft*\f* kakala mtawala wa isi ya Galilaya, na mkulu wake Filipo kakala mndewa wa isi ya Itulea na Tulakoniti. Lisania kakala mndewa wa isi ya Abilene, \v 2 na Anasi na Kayafa wakala wakulu wa wakulu wose wa nhambiko. Kipigiti kikija mbuli za Mulungu zim'vikila Yohana, mwanage Zakalia, kuja kuluwala. \v 3 Avo Yohana kachola muisi zose zizunguluke Ulwanda lwa Yolodani, kawapetela, yolonga, “Lekeni vilozo venu mkabatizigwe, na Mulungu kovigela kumgongo vilozo venu.” \q1 \v 4 Kamba vija viyandikigwe muna ikitabu cha muhokozi Isaya, \q1 “Munhu kenula dizwi muluwala, yolonga, \q2 ‘Itandeni nzila ya Mndewa, \q2 mgoloseleni nzila zake. \q1 \v 5 Migea yose yokusiligwa, \q2 vigongo na visugulu vose vohimbuligwa. \q1 Nzila ziveduke zogolosigwa, \q2 hali na mikolongokolongo hatelebuswe. \q1 \v 6 Na wanhu wose wowona ukombola kulawa ha Mulungu.’ ” \p \v 7 Yohana kawalongela wanhu bwando wamwizile wabatizigwe, “Mweye wana wa nyoka! Iyo yalihi yawazumile kulukimbila lusango lwa Mulungu londalwize? \v 8 Tendeni mbuli zilagusa kamba muleka vilozo venu. Sambimsonge kuilongela kamba ‘Ablaham iyo tata wetu.’ Kwavija nie nowalongela Mulungu kodaha kumwinulila Ablaham wana kulawa mgamabwe gano. \v 9 Avo nhemo ikigwa goya kuikanha mibiki mmisina, avo biki jojose dondadileke kulela mujo unogile dokanhigwa na kwasigwa hamoto.” \p \v 10 Dale da wanhu dimuuza, “Avo, tutendeze?” \p \v 11 Kawalongela, “Yali na vivalo vibili yam'bagulile yalibule, na yali na mandia yatende vivo.” \p \v 12 Wawila kodi na hewo weza kubatizigwa, wamuuza, “Mkulufunzi, na tweye tutendeze?” \p \v 13 Na heyo kawalongela, “Sambimuwile kodi ng'hulu kubanza vumulagizwe.” \p \v 14 Asikali na hewo weza kumuuza, “Na tweye tutende choni?” \p Na heyo kawalongela, “Sambim'bokonye hela za munhu yoyose ama sambimum'vwizile mbuli munhu yoyose, mwenelwe na maliho genu.” \p \v 15 Wanhu wose wakala wamemile nhamanila ha Yohana, wakala wokiiuza mmioyo yao kamba siku Yohana iyo Kilisto. \v 16 Avo Yohana kawalongela wanhu wose, “Nie nowabatiza mweye na mazi, ila kokwiza yali na mhiko kubanza nie, nie sidaha hata kufungula nzabi za ng'hwabasa zake. Heyo kowabatiza na Loho wa Mulungu na moto. \v 17 Heyo kana kia chake cha kubetela ngano yake, yakunzanye ingano kukano, na imikumvi yaisome na moto hauzimikaga.” \p \v 18 Yohana kaupeta Usenga Unogile mwa wanhu yowazuma mkuwagong'ondeza na mbuli bwando waleke gehile. \v 19 Ila Yohana kamkomhokela Helode Antipa,\f + \fr 3:19 \fr*\fk Helode Antipa \fk*\ft kakala mwana wa Mndewa Helode Mkulu.\ft*\f* mndewa, kwavija kakala yamsolile Helodia, mtwanzi wa ndugu yake, na gehile gose goyokala yotenda. \v 20 Avo Helode kabanziliza udumuka wake ha Yohana, na kamgela mkifungo. \s1 Yesu Kobatizigwa \r (Mat. 3:13-17; Mlk. 1:9-11) \p \v 21 Wanhu wose viweshile kubatizigwa, Yesu na heyo kabatizigwa. Na viyakalile yotambika, ulanga uvuguka, \v 22 na Loho wa Mulungu kamuhumulukila yalumbile kamba hua. Dizwi dihulikwa kulawa kuulanga, “Gweye iyo Mwanangu uninogele, ninogelwa nagwe.” \fig Yesu Kobatizigwa.|alt="Baptism of Jesus" src="WA03810b.jpg" size="col" loc="Luke 3:21-22" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989." ref="Luk. 3:22"\fig* \s1 Wahenga wa Yesu \r (Mat. 1:1-17) \p \v 23 Yesu viyasongile sang'hano yake, kakala na milao malongo madatu. Na wanhu wamgesa iyo mwana wa Usufu, mwanage Heli. \v 24 Heli kakala mwanage Matati, Matati kakala mwanage Lawi, Lawi kakala mwanage Meliki, Meliki kakala mwanage Yanai, na Yanai kakala mwanage Usufu, \v 25 Usufu kakala mwanage Matatia, Matatia kakala mwanage Amosi, Amosi kakala mwanage Nahumu, Nahumu kakala mwanage Hesili, Hesili kakala mwanage Nagai, \v 26 Nagai kakala mwanage Maati, Maati kakala mwanage Matatia, Matatia kakala mwanage Shemeni, Shemeni kakala mwanage Yoseki, Yoseki kakala mwanage Yoda, \v 27 Yoda kakala mwanage Yohanani, Yohanani kakala mwanage Lesa, Lesa kakala mwanage Zelubabeli, Zelubabeli kakala mwanage Shelitieli, Shelitieli kakala mwanage Neli, \v 28 Neli kakala mwanage Meliki, Meliki kakala mwanage Adi, Adi kakala mwanage Kosamu, Kosamu kakala mwanage Elimadamu, Elimadamu kakala mwanage Eli, \v 29 Eli kakala mwanage Yoshua, Yoshua kakala mwanage Eliezeli, Eliezeli kakala mwanage Yolimu, Yolimu kakala mwanage Matati, Matati kakala mwanage Lawi, \v 30 Lawi kakala mwanage Simioni, Simioni kakala mwanage Yuda, Yuda kakala mwanage Usufu, Usufu kakala mwanage Yonamu, Yonamu kakala mwanage Eliakimu, \v 31 Eliakimu kakala mwanage Melea, Melea kakala mwanage Mena, Mena kakala mwanage Matata, Matata kakala mwanage Natani, Natani kakala mwanage Daudi, \v 32 Daudi kakala mwanage Yese, Yese kakala mwanage Obedi, Obedi kakala mwanage Boazi, Boazi kakala mwanage Salimoni, Salimoni kakala mwanage Nashoni, \v 33 Nashoni kakala mwanage Aminadabu, Aminadabu kakala mwanage Adimini, Adimini kakala mwanage Ani, Ani kakala mwanage Heziloni, Heziloni kakala mwanage Pelesi, Pelesi kakala mwanage Yuda, \v 34 Yuda kakala mwanage Yakobo, Yakobo kakala mwanage Isaka, Isaka kakala mwanage Ablaham, Ablaham kakala mwanage Tela, Tela kakala mwanage Naholi, \v 35 Naholi kakala mwanage Selugi, Selugi kakala mwanage Leu, Leu kakala mwanage Pelegi, Pelegi kakala mwanage Ebeli, Ebeli kakala mwanage Shela, \v 36 Shela kakala mwanage Kainamu, Kainamu kakala mwanage Alufaksadi, Alufaksadi kakala mwanage Shemu, Shemu kakala mwanage Nuhu, Nuhu kakala mwanage Lameki, \v 37 Lameki kakala mwanage Metusela, Metusela kakala mwanage Henoko, Henoko kakala mwanage Yaledi, Yaledi kakala mwanage Mahalaleli, Mahalaleli kakala mwanage Kainamu, \v 38 Kainamu kakala mwanage Enoshi, Enoshi kakala mwanage Seti, Seti kakala mwanage Adamu, Adamu kakala mwanage Mulungu. \c 4 \s1 Yesu Kogezigwa \r (Mat. 4:1-11; Mlk. 1:12-13) \p \v 1 Yesu kalawa Mulwanda lwa Yolodani kuno yamemile Loho wa Mulungu, kalongozwa na Loho wa Mulungu mbaka muluwala. \v 2 Ako kagezigwa na Mwenembago mkipigiti cha mazua malongo mane. Kipigiti hicho chose hadile kinhu chochose, kipigiti hicho vikimalile, kona nzala. \p \v 3 Mwenembago kamulongela, “Uhawa gweye iyo Mwana wa Mulungu, dilongele dibwe dino digaluke mkate.” \p \v 4 Yesu kedika kalonga, “Yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, ‘Munhu hawa mgima sama ya mkate wiyeka.’ ” \p \v 5 Mwenembago kamsola kamgala uchana ng'hani, mkipigiti kiguhi kamulagusila ndewa zose za ulumwengu. \v 6 Mwenembago kamulongela, “Nokugwelela mhiko zino zose na mali gano gose, kwavija nigweleligwa na nodaha kumgwaa yoyose inimulonda. \v 7 Uhanitambikila, vino vose vowa vako gweye.” \p \v 8 Yesu kamwidika, “Yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, ‘Mtambikile Mndewa Mulungu wako na umsang'hanikile heyo yeiyeka!’ ” \p \v 9 Mwenembago kamsola kamgala Yelusalemu kuna inhembeti ya Ing'anda ya Mulungu, kamulongela, “Uhawa gweye iyo Mwana wa Mulungu, ibwanhe hasi kulawa hano. \v 10 Kwavija yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, ‘Mulungu kokulagizila wasenga zake wa kuulanga wakwimilize.’ \v 11 Kabili yandikigwa, ‘Wokudang'ha mmakono gao, sambiuikwale mgulu wako muna idibwe.’ ” \p \v 12 Ila Yesu kamwidika, “Yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile, ‘Sambiumgeze Mndewa Mulungu wako.’ ” \fig Yesu kogezigwa.|alt="Jesus on highest point of temple" src="JesusOnHighestPointOfTemple_DN00405.jpg" size="col" copy="Illustrations by Darwin Dunham © United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya." ref="4:9-12"\fig* \p \v 13 Mwenembago viyeshile kumgeza mmbuli zose, kamuleka mkipigiti kidodo. \s1 Yesu Kosonga Sang'hano Zake Muisi ya Galilaya \r (Mat. 4:12-17; Mlk. 1:14-15) \p \v 14 Yesu kabwela muisi ya Galilaya yamemile mhiko za Loho wa Mulungu, na singilimo zake zenela isi zose za mmambwegambwega. \v 15 Na heyo kakala yowafundiza wanhu muna zing'anda zao za nhambiko, na wanhu wose wamtogola. \s1 Yesu Kolemigwa Mkiwambo cha Nazaleti \r (Mat. 13:53-58; Mlk. 6:1-6) \p \v 16 Abaho, Yesu kachola Nazaleti kiwambo chayakulile, na muna Idizua da Mhumulo, kengila mng'anda ya nhambiko kamba vayazoele. Kema giladi yasome Nyandiko Zing'alile. \v 17 Kagweleligwa ikitabu cha muhokozi Isaya. Kakigubula kavika hanhu handikigwe vino, \q1 \v 18 “Loho wa Mndewa ka hamoja na nie, \q2 kwavija kanisagula niwagalile wakumbulu Usenga Unogile. \q1 Kanilagiza niipete ndekesa mwa awo wagogigwe, \q2 na vimbugumbugu wadahe kulola, \q1 niwadohole waja wogazigwa. \q2 \v 19 Na kupeta kamba kipigiti kivika \q2 cha mndewa kuwakombola wanhu zake.” \p \v 20 Abaho, Yesu kakigubika ikitabu kam'bwezela mwimilizi wa ing'anda ya nhambiko, abaho, kakala hasi. Wanhu wose wakalile muja mng'anda ya nhambiko wamulola ng'hani. \v 21 Na heyo kawalongela “Lelo Nyandiko zino Zing'alile zivikila, kamba vumuhulike.” \p \v 22 Wanhu wose wanogelwa ng'hani, wakanganya mbuli zinogile zayalongile. Walonga, “Ino sio mwanage Usufu?” \p \v 23 Yesu kawalongela, “Nivitanga kamba monilongela ulonzi uno, ‘Mganga, ihonye mwenyego! Gaja gatuhulike ugatendile Kapenaumu ugatende hano hakiwambo chako mwenyego.’ ” \v 24 Kagendelela kulonga, “Nowalongeleni ikweli, muhokozi hatogoligwa hakae yake mwenyego. \p \v 25 “Kweli, kukala na vizuka bwando muna iisi ya Islaeli kipigiti chayakalile Eliya, kipigiti mvula vuilekile kutoa milao midatu na milenge sita, nzala ikala mpamanho muna iisi yose. \v 26 Ila Eliya hatumigwe ha kizuka yoyose, ila ha kizuka imwe yakalile Salepta muna iisi ya Sidoni. \v 27 Na kukala wanhu bwando wakalile na dikulu muna iisi ya Islaeli kipigiti chayakalile muhokozi Elisha, na haduhu mtamu yoyose wa dikulu yahonyigwe, ila Naamani yeiyeka yakalile yokala muisi ya Silia.” \p \v 28 Wanhu wose wakalile muja mng'anda ya nhambiko viwahulike mbuli zija wona lusango. \v 29 Wema, wamkwekwesa Yesu, wamulava hanze ya ikiwambo. Wamsola wamgala uchana ya ikigongo, haja idiwambo jao hadizengigwe, walonda kumsung'hizila mdigema. \v 30 Ila Yesu kabita hagatigati yao, kachola na zake. \s1 Munhu Yali na Kinyamkela \r (Mlk. 1:21-28) \p \v 31 Abaho, Yesu kachola kukiwambo cha Kapenaumu muisi ya Galilaya, kawafundiza wanhu muna Dizua da Mhumulo. \v 32 Wakanganya avija voyokala yofundiza kwavija mbuli zake zikala na udaho. \v 33 Muja muna ing'anda ya nhambiko kukala na munhu yakalile na kinyamkela, katoa nyangi yolonga, \v 34 “Ka! Kotulonda choni gweye, Yesu wa Nazaleti? Kwiza kutubananga? Nokutanga, gweye iyo Ung'alile wa Mulungu!” \p \v 35 Yesu kamkomhokela ija kinyamkela, yolonga, “Nyamala, mulawe munhu ino.” Kinyamkela kam'bwanha hasi ija imunhu hameso gao, kamulawa bila kumulumiza hanhu. \p \v 36 Wanhu wose wakanganya, wailongela, “Mbuli zaki zino? Munhu ino kana mhiko na udaho wa kuwakomhokela vinyamkela, nao wolawa!” \v 37 Mbuli za Yesu zenela ng'ambu zose za isi ija. \s1 Yesu Kowahonya Wanhu Bwando \r (Mat. 8:14-17; Mlk. 1:29-34) \p \v 38 Yesu kalawa muna ing'anda ya nhambiko, kachola hakae ya Simoni. Mama mkwe yake Simoni kakala yolumwa homa ng'hali, avo wamulongela Yesu yamuhonye. \v 39 Yesu keza kema behi na heyo, kaikomhokela ija ihoma, imulawa, kenuka na kuwasang'hanikila. \p \v 40 Viivikile ichungulo, wanhu wose wawagala ha Yesu wanhu zao wakalile wolumwa vitamu va namna zose, kawekila makono gake kawahonya. \v 41 Vinyamkela wawalawa wanhu bwando, watoa nyangi wolonga, “Gweye iyo Mwana wa Mulungu.” \p Yesu kawakomhokela hawalekile walonge, kwavija wamtanga heyo iyo Kilisto. \s1 Yesu Koupeta Usenga Unogile Mzing'anda za Nhambiko \r (Mlk. 1:35-39) \p \v 42 Ulukwili, Yesu kasegela kachola hanhu halibule wanhu. Wanhu wasonga kumzahila, viwamonile, wageza kumzuila sambiyasegele hamwao. \v 43 Ila heyo kawalongela, “Nolondigwa niupete Usenga Unogile wa Undewa wa Mulungu m'viwambo viyagwe, kwavija nhumigwa nhende vino.” \p \v 44 Kakala yowapetela wanhu Usenga Unogile wa Undewa wa Mulungu muna zing'anda za nhambiko muisi yose ya Yudea. \c 5 \s1 Yesu Kowakema Wanahina wa Ichanduso \r (Mat. 4:18-22; Mlk. 1:16-20) \p \v 1 Zua dimwe Yesu kakala yemile hamgwazo wa Idilamba da Genesaleti. Wanhu wakala wokiibabanika wokwenhuka behi na heyo kutegeleza mbuli za Mulungu. \v 2 Kazona ngalawa mbili mulugigo lwa idilamba, zikigwe haja na waloa somba, wakalile wosuluza nhando zao. \v 3 Yesu kengila mngalawa imwe ikalile ya Simoni, kamulongela Simoni yaikwenhuse hamwande, hatalitali na ulugigo lwa idilamba. Yesu kakala mngalawa yowafundiza wanhu bwando. \p \v 4 Viyeshile kulonga kamulongela Simoni, “Kwenhusa ingalawa hamwande hana ididindi da idilamba, na gweye na wayago tandeni nhando zenu muloe somba.” \p \v 5 Simoni kamulongela, “Mndewa, tugonelela tuloa somba hatupatile kinhu, ila kwavija gweye kulonga, nozitanda nhando.” \v 6 Viwazitandile izinhando, wonza somba bwando, na nhando zao zisonga kukanhika. \v 7 Wawakema wayao wakalile mngalawa iyagwe weze kuwataza. Weza wamemeza somba ngalawa zose mbili, avo ngalawa zikala mmabehi kudidimila mmazi. \v 8 Simoni Petulo viyagonile gaja, kafugama mavindi haulongozi wa Yesu, yolonga, “Mndewa, sambiung'hwenhukile kwavija nie nna vilozo!” \p \v 9 Simoni na wayage wose wakanganya avija viwonzile somba bwando kamba vija. \v 10 Yakobo na Yohana wanage Zebedayo, wakalile waloa somba wayage Simoni, vivija wakanganya. Yesu kamulongela Simoni, “Sambiudumbe, kusongela lelo kowa muloa wanhu.” \p \v 11 Wazikwekwesa zingalawa wazika mumgwazo wa idilamba, waleka gose wamkweleleza Yesu. \s1 Yesu Komuhonya Mtamu wa Dikulu \r (Mat. 8:1-4; Mlk. 1:40-45) \p \v 12 Yesu viyakalile mdiwambo dimwe da hiko, kaiting'hana na mbigalo imwe yakalile na dikulu lukuli lugima. Viyamonile Yesu, kafugama mavindi, kamulongela mkuiyalala, “Mndewa, uhalonda, kodaha kunihonya.” \p \v 13 Yesu kagolosa mkono wake kamkwasa yolonga, “Nolonda, hona!” Kipigiti kikija kahona utamu wa dikulu. \v 14 Abaho, Yesu kamulagiza yolonga, “Sambiumulongele munhu yoyose, ila genda dimwe kwa dimwe ha mkulu wa nhambiko yakulole goya, abaho, ukalave nhosa kamba Musa vayalagize, giladi iwe usindila mwa wanhu wose kamba kuhona.” \p \v 15 Ila mbuli za Yesu zibanza kwenela muisi yose, wanhu bwando weza kumtegeleza na kuhonyigwa vitamu vao. \v 16 Ila Yesu mianza bwando kakala yonyelenhuka yochola hanhu halibule wanhu kutambika. \s1 Yesu Komuhonya Munhu Yaholole \r (Mat. 9:1-8; Mlk. 2:1-12) \p \v 17 Zua dimwe Yesu kakala yofundiza. Mafalisayo na wafundiza Malagizo ga Musa, walawile m'viwambo vose va Galilaya, Yudea na kulawa Yelusalemu, wakala baho. Mhiko za Mndewa zikala na heyo, avo kawahonya watamu. \v 18 Baho weza wanhu wampapile munhu yaholole mulusazi, wageza kumwingiza mng'anda wamwike haulongozi wa Yesu. \v 19 Avija wanhu viwakalile wamemile hawadahile kumwingiza mng'anda. Avo wampapa, wamgala uchana mkiswili, wafumula usoti, wamuhumulusa hamoja na lusazi lwake, na kumwika hagatigati ya ididale da wanhu haulongozi wa Yesu. \fig |alt="Paralytic lowered through roof" src="NT-17 Lowering Man Through the Roof.jpg" size="col" loc="Luke 5:18-20" copy="Jonathan McDaniel" ref="Luk. 5:19"\fig* \v 20 Yesu viyonile avija viwakalile na nhamanila ng'hulu, kamulongela ija imunhu, “Mbwiga, vilozo vako vigeligwa kumgongo.” \p \v 21 Wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo wasonga kukiiuza, “Iyo yalihi yofukula? Mulungu yeiyeka yodaha kugela kumgongo vilozo va wanhu!” \p \v 22 Ila Yesu kazitanga ngelegeza zao, kawauza, “Habali mgelegeza mbuli kamba azo? \v 23 Dilihi dibuhile ng'hani, kulonga, ‘Vilozo vako vigeligwa kumgongo,’ ama kulonga, ‘Ima wima utembele’? \v 24 Nolonda m'vitange kamba, nie, Mwana wa Munhu, nna udaho wa kuvigela kumgongo vilozo va wanhu muisi.” Abaho kamulongela ija imunhu yaholole, “Ima wima, papa lusazi lwako, uchole ukae yako.” \p \v 25 Baho ija imunhu kema wima hameso gao wose, kasola lusazi lwake lwayakalile yaluwasile, kachola ukae yake kuno yomuyenzi Mulungu. \v 26 Wanhu wose wakanganya, kuno wona bwembwe, wamuyenzi Mulungu, wolonga, “Lelo tona mbuli za mkanganyo!” \s1 Yesu Komkema Lawi \r (Mat. 9:9-13; Mlk. 2:13-17) \p \v 27 Viyeshile kutenda higo, Yesu kalawa hanze, kamona muwila kodi imwe yokemigwa Lawi, yakalile muna ing'anda yake ya kulihila kodi. Yesu kamulongela, “Ng'holeleza.” \v 28 Na heyo kenuka, kaleka gose, kamkoleleza. \p \v 29 Abaho, Lawi kamtendela lusona lukulu ng'hani Yesu mng'anda yake, na dale kulu da wawila kodi na wanhu wayagwe wakala woja na heyo. \v 30 Mafalisayo na wafundiza Malagizo ga Musa wakalile mdidale jao wawatwanganikila wanahina wa Yesu, wouza, “Habali moja na kung'wa na wawila kodi na watenda vilozo wayagwe?” \p \v 31 Yesu kedika kalonga, “Wanhu wagima hawamulonda mganga, ila waja wali watamu wawo womulonda. \v 32 Sizile kuwakema wanhu walibule vilozo, ila wanhu wali na vilozo waleke vilozo vao.” \s1 Mbuza ya Kufunga \r (Mat. 9:14-17; Mlk. 2:18-22) \p \v 33 Wanhu wamulongela Yesu, “Wanahina wa Yohana M'batiza wofunga mianza bwando na kutambika, na wanahina wa Mafalisayo wotenda vivo. Ila wanahina zako woja na kung'wa.” \p \v 34 Yesu kawalongela, “Mokwagiza modaha kuwatenda wambwiga za mulawilamhambe wafunge kipigiti mulawilamhambe yang'hali hamoja nawo? \v 35 Ila kipigiti chovika avija mulawilamhambe vondayasegezigwe hamwao, aho baho vondawafunge.” \p \v 36 Vivija Yesu kawalongela hala dino. “Haduhu munhu yokanha kidanga cha kivalo cha sambi na kukigela mkivalo cha mwaka. Kamba yahatenda avo, kokidega ikivalo cha sambi, na acho ikidanga cha ikivalo cha sambi hakilumba mkivalo cha mwaka. \v 37 Vivija wanhu hawagela divai ya sambi muna vibuyu va umwaka vitendigwe na kwembe, kwavija ija idivai ya sambi yovitula ivibuyu vitendigwe na kwembe, avo idivai yokwitika na vibuyu vitendigwe na kwembe vobanangika. \v 38 Vilumbaga, divai ya sambi igeligwe muna vibuyu va sambi vitendigwe na kwembe. \v 39 Na haduhu munhu yolondaga divai ya sambi kuno yeshile kung'wa divai ya mwaka, mana kolonga, ‘Ya mwaka ibanza kunoga.’ ” \c 6 \s1 Mbuza ya Zua da Mhumulo \r (Mat. 12:1-8; Mlk. 2:23-28) \p \v 1 Yesu kakala yotembela muna imigunda ya ngano Mdizua dimwe da Mhumulo. Wanahina zake wasonga kufyola zisota za gamakungwi ga ngano, wagafigisa mmakono gao, ikwisha waja zinzele. \v 2 Mafalisayo wayagwe wamuuza, “Habali motenda gagomeswe kutendigwa Mdizua da Mhumulo?” \p \v 3 Yesu kawedika kawalongela, “Hamsomile kija chayatendile Daudi kipigiti heyo na wayage viwakalile na nzala? \v 4 Kengila mdihema da Mulungu, kaija imikate ilavigwe nhosa ha Mulungu, na iyagwe kawagwelela wayage. Vinhu vikalile vigomeswe Mmalagizo getu kudigwa na munhu yoyose ila wakulu wa nhambiko weiyeka.” \p \v 5 Yesu kamambukiza mkulonga, “Nie, Mwana wa Munhu, nene Mndewa wa Zua da Mhumulo.” \s1 Munhu Yali na Mkono Uholole \r (Mat. 12:9-14; Mlk. 3:1-6) \p \v 6 Zua diyagwe da Mhumulo Yesu kengila mng'anda ya nhambiko na kufundiza. Kukala na munhu yaholole mkono wake wa ukulume. \v 7 Mafalisayo na wafundiza Malagizo ga Musa wakala wozahila kilamso cha kumtagusila Yesu, avo wamulola ng'hani wone kamba kohonya Mdizua da Mhumulo. \v 8 Yesu kazitanga ngelegeza zao avo kamulongela ija imunhu, “Ima wima, wize hano haulongozi.” Ija imunhu kema wima, abaho, kachola haulongozi. \v 9 Abaho, Yesu kawalongela, “Nowauza, Malagizo getu golonga tutende choni Mdizua da Mhumulo? Tutende ganogile ama gehile? Kumuhonya munhu ama kumkoma?” \v 10 Kawalola wanhu wose, abaho, kamulongela ija imunhu, “Golosa mkono wako.” Na heyo kaugolosa, na mkono wake ubwela goya. \p \v 11 Wona lusango wasonga kuiuza vija vondawamtende Yesu. \s1 Yesu Kosagula Watumigwa Longo Dimwe na Wabili \r (Mat. 10:1-4; Mlk. 3:13-19) \p \v 12 Zua dimwe mkipigiti kija, Yesu kachola kukigongo kutambika, kagonelela yomtambikila Mulungu. \v 13 Viivikile imitondo, kawakema wanahina zake na kawasagula longo dimwe na wabili, awo yawakemile watumigwa zake, \v 14 Simoni, yagweleligwe twaga da Petulo, na ndugu yake Endelea, na Yakobo na Yohana, na Filipo na Batolomayo, \v 15 na Matayo na Tomaso, na Yakobo mwanage Alufayo, na Simoni yakalile yokemigwa Mgombeleza Isi ya Islaeli, \v 16 na Yuda mwanage Yakobo, na Yuda Isikalioti, yamuhonzile Yesu. \s1 Yesu Kofundiza na Kuhonya \r (Mat. 4:23-25) \p \v 17 Yesu viyahumuluke kulawa hakigongo na watumigwa zake, kema hanhu hatambalale na wanahina zake bwando. Na wanhu bwando weza kulawa isi yose ya Yudea na kulawa Yelusalemu na kulawa viwambo vose va mhwani ya Tilo na Sidoni. \v 18 Weza kumtegeleza na kuhonyigwa vitamu vao. Waja wakalile wogazigwa na vinyamkela vivija na hewo weza na wahonyigwa. \v 19 Wanhu wose walonda kumkwasa kwavija mhiko za uhonya zikala zimulawa na kuwahonya wanhu wose. \s1 Kudeng'ha na Giogio \r (Mat. 5:1-12) \p \v 20 Yesu kawalola wanahina zake na kulonga, \q1 “Mmota mweye iwakumbulu wa gamali, \q2 kwavija Undewa wa Mulungu uli wenu! \q1 \v 21 Mmota mweye muli nzala sambi, \q2 kwavija kwiza mokwiguta! \q1 Mmota mweye mulila sambi, \q2 kwavija kwiza moseka! \p \v 22 “Mmota mweye avija wanhu wahawehila, na kuwalema, na kuwaliga, na kuwabanangila matwaga genu sama ya nie, Mwana wa Munhu! \v 23 Deng'heni mmazua higo na zumheni mkudeng'ha kwavija maliho genu makulu mwikiligwa kuulanga. Kwavija wahenga zao wawatendela wahokozi gano gowotenda. \b \q1 \v 24 “Ila mojona mweye muli wagoli sambi, \q2 kwavija mwisha kubokela uhondo wenu. \q1 \v 25 Mojona mweye mwigute sambi, \q2 kwavija mochola na nzala. \q1 Mojona mweye mseka sambi, \q2 kwavija mokwiza kuiyalala na kulila. \p \v 26 “Mojona, avija wanhu wose vondawawatogole, kwavija wahenga zao wakala wowatogola kamba avo wahokozi wa uvwizi. \s1 Kuwanogela Wadumuka \r (Mat. 5:38-48; 7:12a) \p \v 27 “Ila nowalongeleni mweye munitegeleza, wanogeleni wadumuka zenu, watendeleni ganogile awo wawehile. \v 28 Wamotezeni awo wowadukumiza, na watambikileni awo wowatendela gehile. \v 29 Munhu yahakutoa mkanza dimwe, muhindusile na diyagwe, na munhu yahakuboka koti jako, muleke yasole na kanzu yako. \v 30 Munhu yoyose yondayakupule kinhu mgwelele, na munhu yahasola kinhu chako, sambiumulongele yakubwezele. \v 31 Watendeleni wanhu kamba vija vumulonda wanhu wawatendele mweye. \p \v 32 “Kamba muhawanogela wanhu wowanogela mweye, maliho galihi gondam'bokele? Kwavija hata wali na vilozo na hewo wowanogela awo wawanogele! \v 33 Muhawatendela ganogile awo wowatendela mweye ganogile, maliho galihi gondam'bokele? Kwavija wali na vilozo nawo wotenda vivo. \v 34 Avo muhawakalizi mali genu ha awo mtamanila wodaha kuliha, maliho galihi gondam'bokele? Kwavija wali na vilozo wowakalizi wali na vilozo wayao wabwezeligwe kikija chawakalizigwe. \v 35 Viha! Ila wanogeleni wadumuka zenu na watendeleni ganogile, wakalizini wanhu mali genu, sambimtamanile kubwezelwa na kinhu. Avo kwiza mogweleligwa maliho makulu, avo mowa wana wa Mulungu Mkulu Ng'hani, kwavija heyo kotenda ganogile mwa wanhu wabezi na wotenda gehile. \v 36 Muwe na bazi kamba Tata wenu viyali na bazi. \s1 Kuwatagusa Wayagwe \r (Mat. 7:1-5) \p \v 37 “Sambimuwataguse wayagwe, na Mulungu hawatagusa mweye. Sambimuwadununze wayagwe, na Mulungu hawadununza mweye. Geleni kumgongo vilozo va wanhu wayagwe, na Mulungu kovigela kumgongo vilozo venu. \v 38 Wagweleleni wanhu vinhu, na Mulungu kowagwelela mweye. Mhima imemile, isindiligwe na kutigiswa na kwitika iyo yondamgweleligwe m'vipepelo venu. Kwavija mhima yondamuwapimile wayagwe iyo mhima yondampimilwe mweye.” \p \v 39 Avo Yesu kawalongela hala dino, “Kimbugumbugu hadaha kumulongoza kimbugumbugu miyage, kamba yahatenda avo, wose wabili wogwila mdikolongo. \v 40 Mwanahina hamuhuma mkulufunzi wake, ila mwanahina yeheshiliza kufundizigwa kowa kamba mkulufunzi wake. \p \v 41 “Habali ukilola kikupi msiso da ndugu yako, na huchona kibanzi kili msiso jako mwenyego? \v 42 Kodahaze kumulongela ndugu yako, ‘Ndugu yangu, beta nikilave kikupi mdisiso jako,’ kuno hudaha hata kuchona kibanzi kili msiso jako mwenyego? Kidelenya gweye! Tanhu kilave ikibanzi kili msiso jako mwenyego, abaho, kodaha kulola goya kukilava kikupi kili mdisiso da ndugu yako. \s1 M'biki na Mujo Wake \r (Mat. 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 “M'biki unogile haulela mujo wihile, vivija m'biki wihile haulela mujo unogile. \v 44 Kila m'biki wotambulwa sama ya mujo wake uulela. Hudaha kubawa tini muna imizomola, ama zabibu muna zimbigili. \v 45 Munhu yanogile kolava ganogile kulawa mngama ya vinhu vinogile vili mmoyo wake. Munhu yehile kolava gehile kulawa mngama ya vinhu vihile. Kwavija mulomo wolonga kimemile mmoyo. \s1 Wazenga Ng'anda Wabili \r (Mat. 7:24-27) \p \v 46 “Habali mong'hema, ‘Mndewa, Mndewa,’ abaho, hamtenda gaja ganiwalongela? \v 47 Kila munhu yokwiza kumwangu na kutegeleza mbuli zangu na kuzitogola, nowalagusila kilihi kilingile na heyo. \v 48 Kalinga na munhu yozenga ng'anda, kahimba lukwambaza hasi ng'hani mbaka kavika dibwe, avo kazenga msingi mdibwe. Lwanda lutula na kugeza kuikulula ng'anda ija, ila haludahile kuitigisa kwavija izengigwa goya. \v 49 Ila munhu yoyose yohulika mbuli zangu na kuzileka baho, ayo kalinga na munhu yazengile ng'anda yake bila kuhimba ng'hani lukwambaza na kwika msingi. Mkipigiti kidodo lwanda lutula na kuikulula ng'anda ija, igwa mkipigiti kiguhi. Na igwa yake ikala ihile ng'hani.” \c 7 \s1 Yesu Komuhonya Nyakadala wa Mkulu wa Asikali Mia wa Loma \r (Mat. 8:5-13) \p \v 1 Yesu viyeshile kulonga mbuli zino zose mwa wanhu, kachola kukiwambo cha Kapenaumu. \v 2 Mkulu wa asikali mia wa Loma kakala na nyakadala yakalile yamnogele ng'hani, ija inyakadala kakala mtamu ng'hani behi na kudanganhika. \v 3 Ija imkulu wa iwaasikali mia wa Loma viyahulike singilimo za Yesu, kawatuma wakulu wa Wayahudi wakamulongele yeze yamuhonye nyakadala wake. \v 4 Viwavikile ha Yesu, wamuyalalila, wolonga, “Munhu ino kalumba kutendeligwa mbuli ino, \v 5 kwavija kawanogela wanhu zetu, na heyo iyo yatuzengele ng'anda yetu ya nhambiko.” \p \v 6 Avo Yesu kachola na hewo, viwavikile behi na ing'anda, ija imkulu wa iwaasikali mia wa Loma kawalagiza wambwiga zake wamulongele Yesu vino, “Mndewa, sambiugaye, nie silumbile gweye wize wingile mng'anda yangu, \v 7 kileka nivigesile kamba silumbile kwiza hamwako nene mwenyego, ila longa mbuli! Na nyakadala wangu kohona. \v 8 Nie vivija na munhu nikigwe hasi ya udaho wa wakulu zangu wa uchana yangu, na nna asikali hasi yangu. Nihamulongela ino, ‘Genda!’ kochola, nihamulongela ija, ‘Izo!’ kokwiza, na nihamulongela nyakadala wangu, ‘Tenda vino!’ kotenda.” \p \v 9 Yesu viyahulike gano, kamkanganya munhu ija, kahinduka kuchugu na kudilongela dale da wanhu dikalile dimsondolela, “Nowalongela, sinakona nhamanila ng'hulu kamba ino, hata mwa wanhu wa Islaeli!” \p \v 10 Waja watumigwe wabwela kung'anda ya ija imkulu, wam'vika nyakadala wake kahona. \s1 Yesu Komzusa Mwana wa Kizuka \p \v 11 Mkipigiti kiguhi Yesu kachola hakiwambo kikemigwa Naini, kailongoza na wanahina zake na dale kulu da wanhu. \v 12 Viwavikile halwivi lwa ikiwambo, wanhu wakalile wapapile munhu yadanganhike wakala wolawa hanze ya ikiwambo. Mmhale yakalile yaleligwe yeiyeka na mtwanzi imwe yakalile kizuka, na dale kulu da wanhu kulawa mkiwambo dikala hamoja na ija imtwanzi. \v 13 Mndewa Yesu viyamuwene, kamonela bazi, kamulongela, “Sambiulile.” \v 14 Abaho, kachola haulongozi na kulukwasa ulusazi, avo wanhu waupapile wema. Yesu kalonga, “Mmhale, nokulongela, lamuka!” \v 15 Ija immhale yadanganhike kenuka, kakala ukala, kasonga kulonga. Yesu kamgwelela mamaake. \p \v 16 Wanhu wose wona bwembwe wamuyenzi Mulungu, walonga, “Muhokozi mkulu koneka hamwetu, Mulungu keza kuwakombola wanhu zake.” \p \v 17 Mbuli zino za Yesu zenela muisi yose ya Yudea na isi za mmambwegambwega. \s1 Wasenga Kulawa ha Yohana M'batiza \r (Mat. 11:2-19) \p \v 18 Wanahina wa Yohana viwamulongele mbuli zino zose, kawakema wabili mmwanza wao, \v 19 na kuwalagiza wachole ha Mndewa wakamuuze vino, “Yohana kalonga, gweye iyo mkombola yondayeze? Ama tumtamanile iyagwe?” \p \v 20 Wanhu waja viwavikile ha Yesu, walonga, “Yohana M'batiza katulagiza yolonga tukuuze, ‘Gweye iyo yondayeze, ama tumtamanile iyagwe?’ ” \p \v 21 Kipigiti kikija Yesu kawahonya wanhu bwando wakalile na vitamu na utamu, na awo wakalile na vinyamkela, na kuwatenda vimbugumbugu bwando wadahe kulola. \v 22 Kawalongela waja wasenga wa Yohana, “Gendeni mkamulongele Yohana gaja gamonile na kugahulika, vimbugumbugu wolola, mbetembete wotembela, wali na dikulu wohonyigwa, vinziwi wohulika, wadanganhike wowa wagima kabili, na Usenga Unogile wopetigwa mwa wakumbulu. \v 23 Wamota wanhu awo walibule ving'hwaso na sang'hano zangu.” \p \v 24 Wasenga wa Yohana viwacholile, Yesu kasonga kumulonga Yohana haulongozi wa dale da wanhu, yolonga, “Vumcholile ha Yohana kuluwala, mtamanila kona choni? Ludete lutigiswa na beho? \v 25 Mchola kulola choni? Munhu yavalile vivalo vinogile ng'hani? Wanhu wovala kamba avo na kukala vinogile wa mming'anda ya kindewa! \v 26 Nongeleni, mchola kulola choni? Muhokozi? Ona, ila nowalongela, yummonile kana ukulu kubanza muhokozi. \v 27 Yohana iyo munhu Nyandiko Zing'alile zimulonga, ‘Mulungu kalonga, nomulagiza msenga wangu yakulongole, yondayaitande nzila yako.’ ” \v 28 Yesu kongeza kulonga “Nowalongela, wanhu wose waleligwe na watwanzi, haduhu yali mkulu kum'banza Yohana. Ila yali mdodo ng'hani muna Uundewa wa Mulungu iyo mkulu kum'banza Yohana.” \p \v 29 Wanhu wose, hata wawila kodi, viwazihulike mbuli za Yesu, watogola kamba nzila ya Mulungu igoloka, kwavija wakala wabatizigwe na Yohana. \v 30 Ila Mafalisayo na wafundiza Malagizo ga Musa wagalema gaja gayalondile kutenda Mulungu kumwao kwavija walema kubatizigwa na Yohana. \p \v 31 Yesu kagendelela kulonga, “Vino niwalinganyize na choni wanhu wa mazua gano? Walinga na wanhu walihi? \v 32 Walinga na wana wakalile hadibugano da soko. Dale dimwe dowalongela dale diyagwe, ‘Tuwatoela ngoma ya lusona lwa zengele, ila mweye ham'vinile! Twimba vawembaga hauzisi, ila mweye hamulilile!’ \v 33 Yohana M'batiza keza kafunga na hang'wile divai, na mulonga, ‘Kana kinyamkela!’ \v 34 Nie, Mwana wa Munhu, niza, noja na kung'wa, mulonga, ‘Loleni munhu ino, mmelo na mng'waji, mbwiga wa wawila kodi na wene vilozo wayagwe!’ \v 35 Kwa vovose vija ng'hungwe ya Mulungu yonekaga mmeso ga awo wose waitogole.” \s1 Yesu Hakae ya Simoni Mfalisayo \p \v 36 Mfalisayo imwe kamulonda Yesu yeze kuja na heyo mandia ga ikilo, avo Yesu kachola hang'anda ya ija Mfalisayo, kakala hasi yaje. \v 37 Mkiwambo kija kukala na mtwanzi imwe yakalile yotenda vilozo mazua gose. Kahulika Yesu kakala yoja mng'anda ya Mfalisayo, avo kagala nyhupa ya alabasta ikalile na mavuta ga kunung'hila. \v 38 Kema hachugu cha Yesu, behi na magulu gake, yolila na kumdodeza magulu gake na mahozi gake. Abaho, kamuhangusa magulu gake na mvili zake, kaganonela na kugetila mavuta ga kunung'hila.\fig |alt="Lady wipes Jesus' feet with her tears" src="WA03839b.jpg" size="col" loc="Luke 7:36-38" copy="Graham Wade © United Bible Societies 1989" ref="Luk. 7:38"\fig* \v 39 Ija Imfalisayo yamgoneke viyonile gaja, kalonga munda kwa munda, “Kamba munhu ino yahawile muhokozi, yahamtangile mtwanzi ino yomkwasa yali munhu wa vilihi, yahavitangile vija voyokala ukazi wa vilozo.” \p \v 40 Yesu kamulongela ija Imfalisayo, “Simoni, nna mbuli nolonda kukulongela.” \p Kalonga “Ona, mkulufunzi, nongela.” \p \v 41 Yesu kasonga kulonga, “Kukala na wanhu wabili wowilwa hela na mkalizi hela imwe. Imwe kakala yowilwa hela zilinganye maliho ga milenge longo dimwe, na iyagwe kakala yowilwa hela zilinganye maliho ga mulenge umwe. \v 42 Wose wabili hawadahile kuliha, avo kawagela kumgongo wose wabili. Vino yalihi hana iwanhu wano wabili yondayamnogele heyo ng'hani?” \p \v 43 Simoni kamulongela, “Nokona ija imunhu yageligwe kumgongo hela bwando.” \p Yesu kalonga, “Kulonga goya.” \v 44 Abaho, kamuhindukila ija imtwanzi, kamulongela Simoni, “Komona mtwanzi ino? Ningila mng'anda yako, hungwelele mazi ngele magulu gangu, ila heyo kagadodeza magulu gangu na mahozi gake na kugahangusa na mvili zake. \v 45 Hunibokele mkuninonela, ila mtwanzi ino songela hanizile halekile kuganonela magulu gangu. \v 46 Gweye hunibakile mavuta mpala jangu, ila mtwanzi ino kagetila mavuta ga kunung'hila magulu gangu. \v 47 Avo nokulongela, noge kulu diyalaguse mtwanzi ino dolagusa avija vilozo vake bwando vuvigeligwe kumgongo. Ila munhu yoyose yageligwe kumgongo hadodo kolagusa noge dodo.” \p \v 48 Abaho, Yesu kamulongela ija mtwanzi, “Vilozo vako vigeligwa kumgongo.” \p \v 49 Wanhu wayagwe wakalile hameza wasonga kulonga hasihasi, “Iyo yalihi munhu ino, yogela kumgongo hata vilozo?” \p \v 50 Ila Yesu kamulongela ija imtwanzi, “Nhamanila yako ikukombola, genda mditindiwalo.” \c 8 \s1 Watwanzi Wamkweleleze Yesu \p \v 1 Kipigiti kiguhi hamwande, Yesu kagendelela kuupeta Usenga Unogile wa Undewa wa Mulungu mmiwambo na m'viwambo. Wanahina zake longo dimwe na wabili wachola hamoja na heyo, \v 2 hamoja na watwanzi wakalile wahonyigwe vinyamkela na vitamu viyagwe, Maliamu yakalile yokemigwa munhu wa Magidala ayo wamulavile vinyamkela saba, \v 3 Yoana, mwehe wa Kuza yakalile mkulu wa ng'anda ya Helode Antipa, Suzana, na watwanzi wayagwe bwando wasolile vinhu vao na kumgwaa Yesu na wanahina zake. \s1 Hala da Muhanda \r (Mat. 13:1-9; Mlk. 4:1-9) \p \v 4 Wanhu wakala wogendelela kwiza ha Yesu kulawa m'viwambo vose, na viwamemile, Yesu kawalongela hala dino. \p \v 5 “Mulimi kachola kuhanda mbeyu. Viyakalile yozihanda, ziyagwe zilagalila mnzila, wanhu wazibojaga na ndege weza wazija. \v 6 Ziyagwe zigwila muisi ili na mabwe, avo viisongile kukula inyala, kwavija kukala haduhu mnyefu muisi. \v 7 Ziyagwe zigwila mmizomola, imizomola ikula hamoja na umche na kuuzingiliza. \v 8 Na mbeyu ziyagwe zigwila haulongo unogile, zikula na zilela masuke gali na nzele mia kila dimwe.” \p Yesu kamambukiza mkwinula dizwi, yolonga, “Yali na magwiti na yahulike.” \s1 Nhegulo ya Igamahala \r (Mat. 13:10-17; Mlk. 4:10-12) \p \v 9 Wanahina zake wamuuza Yesu nhegulo ya hala dino. \v 10 Na heyo kawalongela, “Mweye mgweleligwa mhome ya kuzitanga nyong'onyo za Undewa wa Mulungu, ila wayagwe wolongelwa muna gamahala, giladi walole ila sambiwone, na wategeleze ila sambiwahulike.” \s1 Yesu Kopeta Lumosilumosi Hala da Muhanda \r (Mat. 13:18-23; Mlk. 4:13-20) \p \v 11 Ino iyo nhegulo ya hala dino. Zimbeyu zizo mbuli ya Mulungu. \v 12 Mbeyu zigwile mnzila zizo wanhu wahulike imbuli ya Mulungu, abaho, Mwenembago keza kaisegeza kulawa mmioyo yao, giladi sambiwaitogole, abaho, wakomboligwe. \v 13 Mbeyu zigwile muisi ili na mabwe zizo wanhu wahulike mbuli ya Mulungu na kuibokela mkudeng'ha. Ila hawakalile na mizizi, woitogola mkipigiti kiguhi, wahabitilwa na kipigiti kidala, wobweleganya kuchugu. \v 14 Mbeyu zigwile mmizomola zizo wanhu wahulike mbuli ya Mulungu, ila viwakalile wogendelela kuitogola, mholemhole wazingilizwa na bwembwe da ugima, usu da kuwa na mali bwando, na usu da kuwa na vinhu vinogile, avo mujo wao hawipa. \v 15 Mbeyu zija zigwile haulongo unogile zizo wanhu wahulike mbuli ya Mulungu waika mmioyo, avo waitogola, wazaganya, hakimambukizo walela mujo unogile. \s1 Kiwenge Kigubikwe na Kiteleko \r (Mlk. 4:21-25) \p \v 16 “Haduhu munhu yobwinha kiwenge, abaho, yakigubike na kiteleko ama yakike haluvungu. Ila kokika uchana hakingolobweda avo wanhu wehengila mng'anda wone mulangaza. \p \v 17 “Kwavija haduhu kinhu chochose kifisigwe chondakileke kuvumbulwa na kwikigwa hakimwagaia, na haduhu kinhu chochose kigubikwe chondakileke kugubulwa na kwikigwa hamulangaza. \p \v 18 “Avo teganyeni vija vumtegeleza, kwavija awo wali na kinhu wogweleligwa na viyagwe, ila awo walibule kinhu, na vidodo vija vowogesa wanavo wobokonywa.” \s1 Mamaake na Wandugu wa Yesu \r (Mat. 12:46-50; Mlk. 3:31-35) \p \v 19 Mamaake Yesu na wandugu zake wamwizila, ila hawadahile kumkwenhukila avija wanhu viwakalile bwando. \v 20 Munhu imwe kamulongela, “Mamaako na wandugu zako wahanze wonda wakone.” \p \v 21 Ila Yesu kawalongela, “Mamaangu na ndugu zangu iwo wano wotegeleza mbuli ya Mulungu na kuitenda.” \s1 Yesu Kodikomhokela Beho Mdilamba \r (Mat. 8:23-27; Mlk. 4:35-41) \p \v 22 Zua dimwe Yesu kawalongela wanahina zake, “Natuloke mwambu wa ikabili wa idilamba.” Avo wengila mngalawa wasonga kuloka. \v 23 Viwakalile woloka, Yesu kawasa utulo. Wedukila kukuzumbi dikwiza mdilamba, na ingalawa isonga kumema mazi, avo wose wakala mmwangalo. \v 24 Wanahina wachola ha Yesu wamulamusa, wolonga, “Mndewa, Mndewa! Todanganhika!” \fig Yesu kodikomhokela beho mdilamba.|alt="Boat in a storm, before Jesus calms the wind" src="NT-09 Boat in Storm.jpg" size="col" loc="Luke 8:23-25" copy="Jonathan McDaniel" ref="Luk. 8:23"\fig* \p Yesu kalamuka kadikomhokela dikukuzumbi na umnyukwamnyukwa wa igamazi, vose vihola, hakala hapozike. \v 25 Abaho, kawalongela wanahina zake, “Nhamanila yenu ili kwahi?” \p Wakanganya ng'hani, kuno wona bwembwe, wakiilongela, “Ino munhu waki? Kodikomhokela beho na igamawimbi, na vose vomtegeleza!” \s1 Yesu Komuhonya Munhu Yali na Vinyamkela \r (Mat. 8:28-34; Mlk. 5:1-20) \p \v 26 Yesu na wanahina zake wagendelela kuloka, wavika mhwani ya isi ya Gelasi ili mwambu wa ikabili wa Idilamba da Galilaya. \v 27 Yesu viyahumuluke muingalawa, munhu imwe wa kiwambo kija yakalile na vinyamkela kamwizila. Mazua bwando munhu ija kakala yotembela bila mvaza na kakala hakala muna ing'anda, ila kakala yokala muna zimhango ziwazikilaga wanhu. \v 28 Viyamuwene Yesu, kaguta lwangi, kafugama mavindi hamagulu ga Yesu, kenula dizwi yolonga, “Yesu, Mwana wa Mulungu Mkulu Ng'hani, konilonda choni? Nokuyalalila, sambiungaze!” \v 29 Kalonga vino kwavija Yesu kamkomhokela ikinyamkela yamulawe. Mianza bwando kakala yovagaligwa na ikinyamkela, hata kamba kakala yafungigwe makono na magulu na minyolo na kwimilizwa, ila kaikanha iminyolo na kakala yowingigwa na ikinyamkela muluwala. \p \v 30 Yesu kamuuza, “Twaga jako dijo dilihi?” \p Kedika kalonga, “Twaga jangu ‘Dale,’ ” kwavija kakala yavagaligwe na vinyamkela bwando. \v 31 Vinyamkela wamuyalalila Yesu sambiyawagale mdikolongo dilibule nziga. \p \v 32 Kukala na dale kulu da mitumbi behi na hewo, wakala woja hakigongo. Avo vinyamkela wamuyalalila Yesu yawaleke wachole wakaingile ija imitumbi, Yesu kawaleka wachole kuiingila. \v 33 Vinyamkela viwamulawile ija imunhu, waiingila ija imitumbi, na dale jose dihumuluka kubonde mdigema, dingila mdilamba na kufa mazi. \p \v 34 Wanhu wakalile woichunga imitumbi wagona gaja galawilile, avo wakimbila na wabwililisa mbuli zija mkiwambo na mmigunda. \v 35 Wanhu wachola kulola gaja galawilile, na viwavikile ha Yesu, wam'vika ija imunhu yalavigwe vinyamkela kakala hamagulu ga Yesu, kavala vivalo, yali na nzonzi zake. Wanhu wose wona bwembwe. \v 36 Waja wagonile gaja wawalongela wanhu avija munhu ija vayahonyigwe. \v 37 Abaho, wanhu wose wa isi ya Gelasi wamulongela Yesu yasegele hamwao, kwavija wadumba ng'hani. Avo kengila mngalawa kasegela. \v 38 Munhu ija yalavigwe vinyamkela kamuyalalila Yesu yachole na heyo. \p Ila Yesu kamtuma, yolonga, \v 39 “Bwela ukae yako ukapete gaja Mulungu gayakutendele.” \p Ija imunhu kabitabita kila hanhu mkiwambo, yolonga gaja Yesu gayamtendele. \s1 Mndele wa Yailo na Mtwanzi Yakwasile Lugigo lwa Guo da Yesu \r (Mat. 9:18-26; Mlk. 5:21-43) \p \v 40 Yesu viyabwelile mwambu wa ikabili wa idilamba, wanhu wam'bokela, kwavija wanhu wose wakala wom'beta. \v 41 Abaho, keza munhu yokemigwa Yailo, kakala munhu mkulu muing'anda ya nhambiko. Kafugama mavindi haulongozi wa Yesu, kamuyalalila yachole kung'anda yake, \v 42 kwavija mndele wake yavumbuke yeiyeka, yakalile wa ukulu wa milao longo dimwe na mibili, kakala mtamu, behi na kudanganhika. \p Yesu viyakalile mnzila, wanhu wammemela ng'ambu zose. \v 43 Mdidale dija da wanhu kukala na mtwanzi imwe yakalile na utamu wa kutumika mkipigiti cha milao longo dimwe na mibili, kasa vinhu vake vose ha mafundi, ila haduhu yadahile kumuhonya. \v 44 Kaibabanika mdidale da wanhu hachugu cha Yesu na kukwasa ulugigo lwa guo da Yesu, na bahaja kahona. \v 45 Yesu kauza, “Yalihi yang'hwasile?” \p Wanhu wose wabela, Petulo kalonga, “Mndewa, wanhu wamema woikunhizila kumwako.” \p \v 46 Ila Yesu kalonga, “Hana munhu kang'hwasa kwavija nokona mhiko zinilawa.” \v 47 Ija mtwanzi viyawene gayatendile gatangigwa, keza yogudema, kafugama mavindi haulongozi wa Yesu. Bahaja hameso ga wanhu wose, kamulongela kimtendile yamkwase na vija vayahonyigwe mkipigiti kiguhi. \v 48 Yesu kamulongela, “Mwanangu, nhamanila yako ikuhonya. Genda mditindiwalo.” \p \v 49 Yesu viyakalile yang'hali yolonga gano, keza munhu imwe kulawa kung'anda ya Yailo. Kamulongela Yailo, “Mndele wako kadanganhika, sambiumgaze Mkulufunzi.” \p \v 50 Yesu kahulika kamulongela Yailo, “Sambiudumbe, tamanila, na mndele wako kohona.” \p \v 51 Viyavikile hang'anda ya Yailo, hamulondile munhu yoyose kwingila na heyo mng'anda, ila Petulo, Yohana, Yakobo, na tata na mama wa imndele. \v 52 Wanhu wose walila na kona giogio sama ya ija imndele, Yesu kawalongela, “Sambimulile, mwana mgima, kawasa tu!” \p \v 53 Wanhu wose wamseka, kwavija wavitanga kamba kakala yeshile kudanganhika. \v 54 Ila Yesu kamgoga mkono na kwinula dizwi yolonga, “Mwanangu, lamuka.” \v 55 Loho yake ibwela, kipigiti kikija kalamuka, Yesu kalagiza wamgwelele kinhu yaje. \v 56 Tataake na mamaake wakanganya ng'hani, ila Yesu kawagong'ondeza sambiwamulongele munhu yoyose gaja galawilile. \c 9 \s1 Yesu Kowatuma Watumigwa Longo Dimwe na Wabili \r (Mat. 10:5-15; Mlk. 6:7-13) \p \v 1 Yesu kawakema watumigwa zake longo dimwe na wabili hamoja, kawagwelela mhiko na udaho wa kuwinga vinyamkela wose na kuhonya vitamu. \v 2 Abaho, kawalagiza wachole kuupeta Undewa wa Mulungu na kuwahonya watamu. \v 3 Kawalongela, “Sambimsole kinhu chochose mmwanza wenu, fimbo ama mkoba ama mandia ama hela ama kanzu ya ikabili. \v 4 Ng'anda yoyose yondamwingile, kaleni baho mbaka vondamsegele hakiwambo hicho. \v 5 Wanhu wahalema kuwabokela, segeleni hakiwambo kija, kung'unheni timbwisi dili mmagulu genu kamba usindila ulagusa hewo wenyego waulema Undewa wa Mulungu.” \p \v 6 Avo wasegela, wabita m'viwambo vose wopeta Usenga Unogile na kuhonya wanhu kila hanhu. \s1 Helode Kodungwadungwa Sama ya Yesu \r (Mat. 14:1-12; Mlk. 6:14-29) \p \v 7 Helode Antipa, mtawala wa Galilaya, kagahulika gose gakalile gotendeka. Avo kadungwadungwa ng'hani, kwavija wanhu wayagwe wakala wolonga, “Yohana M'batiza kazuka.” \v 8 Wayagwe walonga, “Eliya kalawilila,” na wayagwe walonga, “Imwe wa wahokozi wa umwaka kazuka.” \v 9 Helode kalonga, “Yohana nimdumula pala jake, avo yalihi munhu ino inihulika mbuli zake?” Avo mazua gose kakala yozahila kumona Yesu. \s1 Yesu Kowegutiza Wanhu Bwando \r (Mat. 14:13-21; Mlk. 6:30-44; Yoh. 6:1-14) \p \v 10 Watumigwa wa Kilisto viwabwelile, wamulongela Yesu vinhu vose vawatendile. Kawasola, wasegela wachola kukiwambo kikemigwa Betisaida. \v 11 Dale da wanhu diitanga mbuli ija, wamsondolela. Kawabokela, kawalongela mbuli za Undewa wa Mulungu, na kawahonya waja walondigwe kuhonyigwa. \p \v 12 Zua vidisongile kuhonga, wanahina longo dimwe na wabili wamwizila wolonga, “Walongele wanhu wachole kuviwambo na kumigunda ili behi wakazahile mandia na uwaso, kwavija hano hatuli twa muluwala.” \p \v 13 Ila Yesu kawalongela, “Wagweleleni mweye wenyego kinhu cha kuja.” \p Wamulongela, “Vitulinavo tweye mikate mitano na somba wabili. Kolonda tuchole kuwagulila mandia wanhu wano wose?” \v 14 Haja wakala wanhu wambigalo kamba alufu tano vino. \p Yesu kawalongela wanahina zake, “Walongeleni wanhu wakale hasi mmadale ga wanhu malongo matanomatano.” \p \v 15 Wanahina watenda vija, na wanhu wose wakala hasi. \v 16 Yesu kasola imikate mitano na iwasomba wabili, kalola uchana kuulanga, kamgwaa hewela Mulungu, kavimogola kawagwelela wanahina zake wawagolele iwanhu. \v 17 Wanhu wose waja weguta, wanahina wadondola vidanga va vakuja visigale migelo longo dimwe na mibili. \s1 Petulo Komulonga Yesu Iyo Yalihi \r (Mat. 16:13-19; Mlk. 8:27-29) \p \v 18 Zua dimwe Yesu kakala yotambika yeiyeka. Wanahina zake wakala hamoja na heyo, kawauza, “Wanhu wolonga nie iyo yalihi?” \p \v 19 Wamulongela, “Wayagwe wolonga gweye iyo Yohana M'batiza, wayagwe wolonga gweye iyo Eliya, na wayagwe wolonga gweye iyo imwe wa wahokozi wa umwaka kuzuka kabili.” \p \v 20 Yesu kawauza, “Na mweye, molonga nie iyo yalihi?” \p Petulo kalonga, “Gweye iyo Kilisto Mkombola ulawile ha Mulungu.” \s1 Yesu Kohokola Avija Vondayagazigwe na Vondayadanganhike \r (Mat. 16:20-28; Mlk. 8:30—9:1) \p \v 21 Abaho, Yesu kawazuma na kuwagomesa ng'hani sambiwamulongele munhu yoyose mbuli ino. \v 22 Vivija kawalongela, “Nie, Mwana wa Munhu, nolondigwa nigaye ng'hani, na nilemigwe na wakulu hamoja na wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa. Nokomigwa, ila mdizua da ikadatu nozuka, nowa mgima kabili.” \p \v 23 Avo kawalongela wanhu wose, “Kamba munhu yahalonda kuwa mwanahina wangu, yaibele mwenyego, yaidikwe msalaba wake mazua gose, yanikoleleze. \v 24 Munhu yoyose yahalonda kuukombola ugima wake, kowagiza, na munhu yoyose yowagiza ugima wake sama yangu nie, koukombola. \v 25 Wanhu kamba wahapata vinhu vose va muisi na hewo wenyego wopotela ama wokwangama, kuna unozi waki? Nokona haduhu! \v 26 Kwavija munhu yoyose yahanyonela kinyala nie na mafundo gangu, nie, Mwana wa Munhu, nomonela kinyala heyo vondanize muyenzi yangu na muyenzi ya Tata na muyenzi ya wasenga wa Mulungu wang'alile wa kuulanga. \v 27 Nowalongeleni ikweli, hana wanhu wayagwe hano hawadanganhika mbaka wawone Undewa wa Mulungu.” \s1 Yesu Kogaluka \r (Mat. 17:1-8; Mlk. 9:2-8) \p \v 28 Mazua manane songela hayalongile mbuli zija, Yesu kawasola Petulo, Yohana, na Yakobo wachola kukigongo kutambika. \v 29 Yesu viyakalile yotambika, kihanga chake kigaluka, na vivalo vake vigaluka vizelu nang'hanang'ha. \v 30 Bahaja wanhu wabili wakala wolongelela na heyo. Wakala Musa na Eliya. \v 31 Wakalile woneke muyenzi ya kuulanga na walongelela na Yesu avija ndagizi za Mulungu vondazivikile hima na vija vondayadanganhikile Yelusalemu. \v 32 Petulo na wayage wakala wawasile, ila viwalamuke, wayona yenzi ya Yesu na wanhu wabili wakalile wemile na heyo. \v 33 Waja iwanhu wabili viwakalile wosonga kuchola, Petulo kamulongela Yesu, “Mndewa, vinoga tweye tukale hano, tuzenge vizewe vidatu, kimwe chako, kimwe cha Musa, na kimwe cha Eliya.” Kalonga avo kuno hakitangile choyolonga. \p \v 34 Petulo viyakalile hanamambukiza kulonga, wingu dilawilila diwagubika, wanahina zake wadumba ng'hani avija diwingu vidiwagubike. \v 35 Dihulikwa dizwi kulawa mdiwingu, dilonga, “Ino iyo Mwanangu inimsagule, mtegelezeni heyo!” \p \v 36 Dizwi dija vudipozike, kasigala Yesu yeiyeka. Wanahina zake wanyamala tulu mmbuli zose zino na hawamulongele munhu yoyose mmazua gaja gose mbuli ziwonile. \s1 Yesu Komuhonya Mmhale Yali na Kinyamkela \r (Mat. 17:14-18; Mlk. 9:14-27) \p \v 37 Imitondo iyagwe Yesu na waja wanahina zake wadatu wahumuluka hakigongo, na dale da wanhu dimwizila Yesu. \v 38 Munhu imwe kulawa muja mdidale da wanhu kenula dizwi yolonga, “Mkulufunzi, chonde, chonde, mulole mmhale wangu, iyo mwanangu yeiyeka! \v 39 Kinyamkela kam'vagalaga mkumsinhukiza na kumtenda yatoe nyangi chaka, komgela kisango baho holovu domulawa mmulomo, kogendelela kumulumiza, hamulekesa hima. \v 40 Niwayalalila wanahina zako wamuwinge ikinyamkela, ila hawadahile.” \p \v 41 Yesu kawalongela, “Mweye wanhu mpotele, mulibule nhamanila, nokala na mweye mbaka zua jaki? Nowapapa mbaka kwahi?” Abaho, kamulongela ija imunhu, “Mgale hano mwanago.” \v 42 Ija mmhale vayakalile yomkwenhukila Yesu, kinyamkela kam'bwanha hasi na kumgela kisango. Yesu kamkomhokela ija kinyamkela, kamuhonya ija immhale, kam'bweza ha tataake. \v 43 Wanhu wose wakanganya mhiko ng'hulu za Mulungu. \s1 Yesu Kolonga Kabili Avija Vondayadanganhike \r (Mat. 17:22-23; Mlk. 9:30-32) \p Wanhu vawakalile wogendelela kukanganya mbuli zose zayatendile Yesu, kawalongela wanahina zake, \v 44 “Tegelezeni goya kinhu kinilonda kuwalongela! Nie, Mwana wa Munhu, nochola kugeligwa mmakono ga wanhu.” \v 45 Ila wanahina zake hawaitangile nhegulo ya mbuli ija. Mbuli ija ikala ifisigwe kumwao, avo hawaitangile nhegulo yake, na wadumba kumuuza. \s1 Yalihi Yali Mkulu? \r (Mat. 18:1-5; Mlk. 9:33-37) \p \v 46 Wanahina wa Yesu wasonga kuibamilila wolonga yalihi yondayawe mkulu kubanza wose. \v 47 Yesu kazitanga ngelegeza zao, avo kamsola mwana mdodo kamwika behi na heyo, \v 48 kawalongela, “Munhu yoyose yondayam'bokele mwana ino sama ya twaga jangu, konibokela nie, na munhu yoyose yondayanibokele nie, kom'bokela ayo yanhumile nie. Avo yali mdodo kubanza mweye mose iyo mkulu kubanza wose.” \s1 Munhu Yoyose Yoleka Kuibamilila Namwe Ka Hamoja Namwe \r (Mlk. 9:38-40) \p \v 49 Yohana kalonga, “Mndewa, tumona munhu yowinga vinyamkela mtwaga jako, tumgomesa, kwavija hali hamoja na tweye.” \p \v 50 Yesu kawalongela, “Sambimumgomese, kwavija munhu yoyose yoleka kuibamilila namwe, ka hamoja namwe.” \s1 Wanhu wa Kiwambo Kimwe cha Samalia Wolema Kum'bokela Yesu \p \v 51 Kipigiti chake vikikwenhuke cha kusoligwa uchana kuulanga, Yesu kalamula yagoge nzila yachole Yelusalemu. \v 52 Kawagala wasenga wamulongole, avo wengila mkiwambo kimwe cha Samalia kumsasalila. \v 53 Ila wanhu wa haja hawam'bokele, kwavija kakala mnzila yochola Yelusalemu. \v 54 Wanahina zake wokemigwa Yakobo na Yohana viwawene vino, wamuuza, “Mndewa, kolonda tweye tuukeme moto uhumuluke kulawa kuulanga wize kuwalukuza kabisa?” \p \v 55 Yesu kawahindukila na kuwakomhokela yolonga, “Hamuimanyile loho imulinayo, kwavija nie, Mwana wa Munhu, sizile kubananga ugima wa wanhu, ila kuukombola.”\f + \fr 9:55 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo uno ulonga \ft*\fk hamuimanyile loho imulinayo, kwavija nie, Mwana wa Munhu, sizile kubananga ugima wa wanhu, ila kuukombola.\fk*\f* \v 56 Abaho, Yesu na wanahina zake wachola hakiwambo kiyagwe. \s1 Waja Hawalumbile Kuwa Wanahina wa Yesu \r (Mat. 8:19-22) \p \v 57 Viwakalile wochola mnzila, munhu imwe kamulongela Yesu, “Nokusondolela kokose kondauchole.” \p \v 58 Yesu kamulongela, “Mbweha wana mhango, ndege wana mvulu, ila nie, Mwana wa Munhu, nabule hanhu ha kutambalika pala jangu.” \p \v 59 Yesu kamulongela munhu iyagwe, “Nisondolele.” \p Ija munhu kamwidika, “Mndewa, nileke tanhu nyhole hazike tataangu.” \p \v 60 Yesu kamulongela, “Waleke wanhu wadanganhike wazike wadanganhike wayao. Ila gweye genda ukaupete Undewa wa Mulungu.” \p \v 61 Munhu iyagwe kamulongela, “Mndewa, nokusondolela, ila tanhu beta nyhole nikalage wanhu wa hakae yangu.” \p \v 62 Ila Yesu kamwidika, “Munhu yoyose yosonga kulima, abaho, kolola kuchugu, halumba Muundewa wa Mulungu.” \c 10 \s1 Yesu Kowatuma Wanhu Malongo Saba na Wabili \p \v 1 Abaho, Mndewa kawasagula wanhu wayagwe malongo saba na wabili,\f + \fr 10:1 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zolonga \ft*\fk malongo saba.\fk*\f* kawatuma wabiliwabili, wamulongole wachole m'viwambo vose na kila hanhu hayalondile kuchola mwenyego. \v 2 Kawalongela, “Va kuhuna vimema, ila wahunaji wadodo. Avo mpuleni mwene mgunda yawagale wahunaji wahune vakuja vake. \v 3 Gendeni! Nowalagiza mweye kamba wana ng'hondolo mdidale da mbwizi. \v 4 Sambimsole mkwiji ama mkoba ama ng'hwabasa, sambimmulamse munhu yoyose mnzila. \v 5 Muhengila mng'anda yoyose, longeni, ‘Tindiwalo dingile mng'anda ino.’ \v 6 Kamba munhu yokala mng'anda ija yahawa mnogela tindiwalo, tindiwalo dosigala na heyo, na kamba sio, tindiwalo jenu dowabwelela. \v 7 Kaleni mng'anda hiyo muja na kung'wa chochose chondamgweleligwe, kwavija wasang'hana wolondigwa wagweleligwe kitumetume chao. Sambimuhamehame mulawa ng'anda ino mwingila ng'anda iyagwe. \v 8 Muhengila mkiwambo chochose na wanhu wa kiwambo kija wahawabokela, dieni chochose chondawawagweleleni. \v 9 Wahonyeni watamu wa mkiwambo kija na muwalongele wanhu wa kiwambo kija, ‘Undewa wa Mulungu uwakwenhukila.’ \v 10 Ila muhengila mkiwambo, na wanhu wa kiwambo kija hawawabokele, laweni gendeni mnzila za mkiwambo kija mulonge, \v 11 ‘Timbwisi da kiwambo chenu dinanahile mmagulu getu todihangusa diwabwelele. Ila vimanyeni Undewa wa Mulungu uwakwenhukila.’ \v 12 Nowalongela, mdizua da inhaguso vobuha wanhu wa kiwambo cha Sodoma kwazaganya nhaguso yake kubanza wanhu wa kiwambo kija.” \s1 Viwambo Vilemile Kutogola Mbuli za Mulungu \r (Mat. 11:20-24) \p \v 13 “Kojona, Kolazini! Kojona, Betisaida! Mizonza itendigwe kumwenu ihatendigwe Tilo na Sidoni, wanhu wa haja mwaka wahakalile hasi na kuvala magunia na kuitila mitozi kulagusa kamba waleka vilozo vao. \v 14 Mdizua da inhaguso, Mulungu kozonela bazi isi za Tilo na Sidoni kubanza mweye. \v 15 Na gweye, Kapenaumu! Kolonda kukiinula mwenyego uchana kuulanga? Kokwasigwa hasi kuzimu!” \p \v 16 Abaho, Yesu kawalongela wanahina zake, “Munhu yoyose yahawategeleza mweye konitegeleza nie. Na munhu yoyose yahawalema mweye konilema nie. Na munhu yoyose yahanilema nie komulema ija yanhumile.” \s1 Wanahina Malongo Saba na Wabili Wobwela \p \v 17 Waja iwanahina malongo saba na wabili\f + \fr 10:17 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zolonga \ft*\fk malongo saba.\fk*\f* wabwela wodeng'ha ng'hani, wolonga, “Mndewa, hata vinyamkela wotuhulika vituwakomhokele mditwaga jako!” \p \v 18 Yesu kawalongela, “Nimona Mwenembago yolagala kamba mwemwe kulawa kuulanga. \v 19 Tegelezeni! Niwagweleleni udaho wa kuwabojaga nyoka na inge na kuzihuma mhiko zose za Mwenembago, na haduhu kinhu chochose chondakiwalumize. \v 20 Ila sambimdeng'he kwavija vinyamkela vowowafugamila mavindi, ila mdeng'he kwavija matwaga genu gandikwa kuulanga.” \s1 Yesu Kodeng'helela \r (Mat. 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Kipigiti kija Yesu kuno yamemile deng'ho da Loho wa Mulungu kalonga, “Nokuheweza, Tata, Mndewa wa kuulanga na muisi! Kwavija mbuli zino kuwafisa wabala na wasomile na kuwagubulila wana wadodo. Ona, Tata, vino vivo vikunogele.” \p \v 22 Abaho, kalonga, “Tataangu kangwelela nie vinhu vose. Haduhu munhu yomtanga Mwana, ila Tata, na haduhu munhu yomtanga Tata, ila Mwana, na ayo Mwana yaasagule kumgubula Tata kumwake.” \p \v 23 Abaho, Yesu kawahindukila wanahina zake na kuwalongela kinyele, “Muna mhome ng'hani mweye kuzona mbuli zino zimzona! \v 24 Nowalongeleni, wahokozi bwando na wandewa wasulukila kugona gano gomgona mweye, ila hawagonile, na wasulukila kugahulika gano gomuhulika mweye, ila hawagahulike.” \s1 Hala da Msamalia Yali na Moyo Unogile \p \v 25 Abaho, mfundiza Malagizo ga Musa kakwenhuka behi na Yesu, kageza kumwikila kitega, kamuuza, “Mkulufunzi, nhende choni kileka ningile muugima wa digunge?” \p \v 26 Yesu kamulongela, “Nyandiko Zing'alile zolongaze? Gweye kozisomaze?” \p \v 27 Ija imunhu kedika, “Mnogele Mndewa Mulungu wako na moyo wako wose, na loho yako yose, na mhiko zako zose, na nzonzi zako zose, na mnogele munhu wa habehi nagwe kamba vuukiinogela mwenyego.” \p \v 28 Yesu kamulongela, “Kulonga goya, tenda vino avo kokwingila muugima wa digunge.” \p \v 29 Ila ija imfundiza Malagizo ga Musa kalonda kuilagusa kamba kakimanya kija chayakalile youza, kamuuza Yesu, “Munhu wa habehi yangu iyo yalihi?” \p \v 30 Yesu kamulongela, “Munhu imwe kakala yohumuluka kulawa Yelusalemu kachola Yeliko, mibokonyi im'vamhila, im'bokonya vinhu vake vose, abaho, wamtoa ng'hani, wamuleka behi na kudanganhika. \v 31 Baho kalawila mkulu wa nhambiko imwe kahumuluka mnzila ija, viyamuwene ija imunhu, kakuluguta, kagendelela na mwanza wake. \v 32 Vivija mnzila ija kabita Mulawi, kamkwenhukila, kamulola, abaho, kakuluguta, kagendelela na mwanza wake. \v 33 Ila Msamalia yakalile yobita nzila ija kavika hayali munhu ija, viyamuwene, kamonela bazi. \v 34 Kamkwenhukila, kamgela mavuta na divai m'vilonda vake, na kumfungiliza ivilonda, abaho, kamkweleza mkihongwe wake kamgala kung'anda ya wahenza kumuguza. \v 35 Imitondo iyagwe kalava vidanga vibili va hela, kamgwelela ija imwimilizi wa ing'anda ya wahenza. Kamulongela, ‘Muguze, nihabwela, nokuliha kinhu chochose chuulavile sama yake.’ ” \p \v 36 Baho Yesu kalonga, “Kokonaze, yalihi muwanhu wano wadatu yali munhu wa habehi wa munhu ija yavamhilwe na mibokonyi?” \p \v 37 Ija imfundiza Malagizo ga Musa kamwidika, “Ija yamonele bazi.” \p Yesu kalonga, “Genda ukatende kamba avo.” \s1 Yesu Kowatembelela Mata na Maliamu \p \v 38 Yesu na wanahina zake viwakalile wochola mnzila, wavika hakiwambo kimwe. Mtwanzi imwe yokemigwa Mata kam'bokela hakae yake. \v 39 Kakala na lumbu jake yokemigwa Maliamu yakalile hamagulu ga Mndewa, yotegeleza gaja goyolonga. \v 40 Avo Mata kakala yogaya na sang'hano zose, avo keza ha Yesu kamulongela, “Mndewa, huvona vino lumbu jangu voyonilekela nitende sang'hano zose nene niiyeka? Mulongele yeze kunitaza.” \p \v 41 Ila Mndewa kamwidika, yolonga, “Gweye Mata, gweye Mata! Kohunganika na kugaya m'vinhu bwando, \v 42 ila kinhu kimwe kilondigwa. Maliamu kasagula kinhu hicho, na havidahika kusegezwa kumwake.” \c 11 \s1 Yesu Kofundiza Kutambika \r (Mat. 6:9-13; 7:7-11) \p \v 1 Zua dimwe Yesu kakala yotambika hanhu hamwe. Viyeshile kutambika, mwanahina wake imwe kamulongela, “Mndewa, tufundize kutambika kamba Yohana viyawafundize wanahina zake.” \p \v 2 Yesu kawalongela, “Muhatambika, longeni vino, \q1 ‘Tata,\f + \fr 11:2 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zongeza \ft*\fqa uli kuulanga.\fqa*\f* \q2 twaga jako diyenzigwe, \q2 undewa wako wize, \q2 \v 3 utugwelele mandia getu ga kila zua, \q2 \v 4 ugele kumgongo vilozo vetu, \q2 kwavija na tweye towagela kumgongo awo wotutendela gehile, \q2 na sambiutugele mkugezigwa.’ ” \p \v 5 Yesu kawalongela wanahina zake, “Tutende munhu imwe mmwanza wenu yachole hang'anda ya mbwigaake ikilo kikulu yolonga, ‘Mbwigaangu, ng'halizi mikate midatu, \v 6 kwavija mbwigaangu ka mmwanza kabitila hang'anda yangu, na nabule mandia ga kumgwaa!’ \v 7 Na mbwigaako yakwidike yali mng'anda, ‘Sambiungaze! Lwivi luhindigwa lwisha, nie na wanangu twa mulusazi. Sidaha kwinuka nikugwelele kinhu chochose.’ \v 8 Nowalongela, hata kamba henuka yakugwelele umkate, kwavija gweye kwa mbwigaake, kokwinuka na kokugwelela kila kinhu kwavija hukonile kinyala kupula ubwelela. \p \v 9 “Avo nowalongeleni puleni, mogweleligwa. Zahileni, movumbula. Toeni hodi, movugulilwa. \v 10 Kwavija yoyose yopula kogweleligwa, na yoyose yozahila kovumbula, na yoyose yotoa hodi kovugulilwa. \v 11 Vino hana tata yalihi kumwenu, mwanage yahampula somba yomgwaa nyoka? \v 12 Ama yahampula finga yomgwaa inge? \v 13 Ihawa mweye mtenda mbuli zihile, movitanga kuwagwelela wanenu vinhu vinogile, avo, Tata wenu wa kuulanga kabanza ng'hani kuwagwelela Loho wa Mulungu waja wose wompula!” \s1 Yesu na Belizebuli \r (Mat. 12:22-30; Mlk. 3:20-27) \p \v 14 Yesu kakala yomuwinga kinyamkela yamtendile munhu yawe bubui, na ikinyamkela viyalawile, munhu ija kasonga kulonga, dale da wanhu dikanganya. \v 15 Ila wanhu wayagwe walonga, “Kowinga vinyamkela na udaho wa Belizebuli, mkulu wa vinyamkela.” \p \v 16 Wayagwe walonda kumwikila vitega Yesu, avo wamulonda yatende mzonza yoneke kamba udaho wake ulawa kuulanga. \v 17 Ila Yesu kagatanga gaja gowokala wogelegeza, avo kawalongela, “Undewa wowose uhaigola wenyego kwa wenyego wopwililika, na kamba mulango uhaigola wenyego wogwa. \v 18 Kamba Mwenembago yahaigola mwenyego, undewa wake wokwimaze? Nolonga gano kwavija molonga kamba nowinga vinyamkela na udaho wa Belizebuli. \v 19 Kamba nie nowinga vinyamkela na udaho wa Belizebuli, wanenu wowinga vinyamkela na udaho ulihi? Avo wanenu wowa watagusa wenu. \v 20 Ila kamba nowinga vinyamkela na mhiko za Mulungu, togoleni kamba Undewa wa Mulungu uwavikila.” \p \v 21 Munhu yali na mhiko, yehemiliza ng'anda yake na via vake va kuiimilizila, vinhu vake vose havibigwa. \v 22 Ila munhu yali na mhiko kubanza heyo yaham'vamhila na kumuhuma, kom'bokonya via vake vose va kuiimilizila voyokala yotamanila na kupwililisa vinhu vayebile. \p \v 23 “Munhu yoyose yalekile kuwa hamoja na nie, konibeza, na munhu yoyose yalekile kukunzanya na nie, kopwililisa. \s1 Kinyamkela Voyobwela \r (Mat. 12:43-45) \p \v 24 “Kinyamkela yahamulawa munhu, kochola hanhu halibule mazi yozahila hanhu ha kuhumula. Kamba honile hanhu, kokiilongela mwenyego, ‘Nobwela hang'anda yangu.’ \v 25 Avo kobwela koivika ng'anda ifagiligwe na kuhambigwa. \v 26 Abaho, kochola kuwasola vinyamkela wayagwe saba wehile kubanza heyo mwenyego, wokwiza na kumwingila. Avo hali ya munhu ija yokwiha ng'hani kubanza viyakalile haichanduso.” \s1 Deng'ho da Kweli \p \v 27 Yesu viyalongile gano, mtwanzi imwe kenula dizwi kalonga, “Kamota ng'hani mtwanzi ija yakulelile na yakukong'heze.” \p \v 28 Yesu kamulongela, “Wamota ng'haning'hani wanhu waja wotegeleza mbuli za Mulungu na kuzitogola.” \s1 Wanhu Wolonda Wone Mzonza \r (Mat. 12:38-42) \p \v 29 Wanhu viwammemele womzunguluka Yesu, kasonga kulonga, “Wanhu wa mulelo wihile wozahila kilaguso! Hawagweleligwa kilaguso, ila kilaguso cha Yona. \v 30 Kamba vija Yona viyakalile kilaguso cha wanhu wa Ninawi, avo nie, Mwana wa Munhu, nowa kilaguso cha wanhu wa mazua gano. \v 31 Hana dizua da nhaguso Malikia wa Sheba kokwima na kuwatagusa wanhu wa mulelo uno, kwavija kachola mwanza mtali kulawa muisi yake keza kutegeleza mafundo gali na ng'hungwe ga Mndewa Selemani, avo nowalongeleni hano hana munhu mkulu kubanza Selemani. \v 32 Hana idizua da nhaguso wanhu wa Ninawi vivija wokwima haja hamoja na mweye na wowatagusa mweye, kwavija viwahulike Yona yopeta mbuli za Mulungu, waleka vilozo vao, avo nowalongeleni hano hana munhu mkulu kubanza Yona! \s1 Kiwenge cha Lukuli \r (Mat. 5:15; 6:22-23) \p \v 33 “Haduhu munhu yobwinha kiwenge, abaho, yakifise ama yakigubike na kiteleko, ila kokika uchana hakingolobweda wanhu wehengila mng'anda wone mulangaza. \v 34 Kiwenge cha lukuli lwako meso gako. Kamba meso gako gahawa magima, lukuli lwako lose lowa na mulangaza, ila meso gako gahabanangika, lukuli lwako lose lowa mziza. \v 35 Teganyeni, mulangaza uli mmwenu sambiuwe ziza. \v 36 Ihawa lukuli lwako lose luna mulangaza, bila kuleka hanhu mziza, avo lukuli lose lomulika, kamba vija kiwenge vikikumulikila na mulangaza wake.” \s1 Yesu Kowatagusa Mafalisayo na Wafundiza Malagizo ga Musa \r (Mat. 23:1-36; Mlk. 12:38-40) \p \v 37 Yesu viyeshile kulonga, Mfalisayo imwe kamgoneka yachole kumwake yakaje hamoja na heyo, avo kachola, kengila mng'anda kakala hasi yaje. \v 38 Ija Imfalisayo kakanganya viyawene kamba Yesu hasonga kusungusa makono kipigiti yahalonda kuja mandia. \v 39 Avo Mndewa kamulongela, “Mweye Mafalisayo mosungusa hanze ya ikikasi na ichano, ila mgati yenu mmema ubokonyi na wiho. \v 40 Wabozi mweye! Avino si heyo Mulungu yatendile hanze vivija katenda na mgati? \v 41 Avo wagweleleni wakumbulu vinhu vili mchano na mkikasi, avo kila kinhu chong'ala kumwenu. \p \v 42 “Mojona Mafalisayo! Molava zaka ya matepo ga kulungila mandia na mboga ziyagwe, ila muleka kutenda ganogile mwa wanhu na kumnogela Mulungu. Molondigwa mtende gano tanhu, na sambimuleke gayagwe. \p \v 43 “Mojona Mafalisayo! Kwavija molonda kukala m'vigoda va haulongozi muna izing'anda za nhambiko na kulamswa m'vigenge va wanhu. \v 44 Mojona! Kwavija mweye mwa kamba mapanga galibule viguzo wanhu wogabojaga bila kuvimanya.” \p \v 45 Mfundiza imwe wa Malagizo ga Musa kamulongela Yesu, “Mkulufunzi, uhalonga avo, kotuliga na tweye!” \p \v 46 Yesu kamulongela, “Vivija na mweye wafundiza Malagizo ga Musa, mojona! Kwavija mowadikwa wanhu mibahasha haidahika kupapika, kuno mweye wenyego hamgolosa hata kidole kuwataza. \v 47 Mojona! Kwavija mogazengela goya mapanga ga wahokozi, wawaja wakomigwe na wahenga zenu. \v 48 Avo mwemwe wenyego motogola gaja gawatendile wahenga zenu. Wawakoma wahokozi, na mweye mogazengela mapanga gao. \v 49 Avo sama ya mbuli ino, Ng'hungwe ya Mulungu ilonga, ‘Nowagalila wahokozi na watumigwa, wayagwe wowakoma na wayagwe wowagaza ng'hani.’ \v 50 Avo wanhu wa mulelo uno wotaguswa sama ya wahokozi wose wakomigwe songela isi viilumbigwe, \v 51 songela kukomigwa kwa Abeli mbaka kukomigwa kwa Zakalia, yakomigwe hagatigati ya ikilingo cha kulavila nhosa na Hanhu Hang'alile. Ona, nowalongela, wanhu wa mulelo uno wotaguswa sama ya kuwakoma wanhu wano wose! \p \v 52 “Mojona mweye wafundiza Malagizo ga Musa! Kwavija mkisola kivugulilo cha ulwivi lwa ilimu ya kuzimanyila mbuli, mweye wenyego hamwingila, na waja wolonda kwingila mowazuila!” \p \v 53 Yesu viyalawile muja, wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo wasonga kum'beza na lusango na kumuuza mbuli bwando, \v 54 wompelemba giladi kamba yahalonga gehile, wamnamate. \c 12 \s1 Yesu Kowazuma Videlenya \r (Mat. 10:26-27) \p \v 1 Wanhu bwando walibule mheta viwakiilundize hamoja, mbaka wakala wokiibojaga, tanhu Yesu kasonga kulonga na wanahina zake, “Iteganyeni na mela da Mafalisayo, nolonga udelenya wao. \v 2 Haduhu kinhu chochose kigubikwe chondakileke kugubulwa, ama kifisigwe chondakileke kutangigwa. \v 3 Avo mina, chochose chumulongile mziza, chohulikwa mmulangaza, na chochose chumnyong'onye mwiyeka mgati dihindigwe, chopetigwa mwa wanhu wose. \s1 Yolondigwa Kudumbigwa \r (Mat. 10:28-31) \p \v 4 “Nowalongeleni, mweye wambwiga zangu, sambimuwadumbe awo wokoma ulukuli, abaho, hawadaha kutenda kinhu chochose kiyagwe. \v 5 Ila nowalagusila wa kumdumba, mdumbeni Mulungu kwavija Mulungu yehesha kulukoma ulukuli, kana udaho wa kuwasa mweye kuzimu. Avo, nowalongeleni, ino iyo wa kumdumba! \p \v 6 “Vitongwa vitano haviuzigwa na hela ndodo? Ila haduhu hata kitongwa kimwe kiisemwigwa na Mulungu. \v 7 Ila mweye, hata mheta ya mvili za mmapala genu zitangigwa na Mulungu. Avo sambimdumbe, mweye mzama ng'hani kubanza vitongwa bwando! \s1 Kumtogola ama Kumulema Kilisto \r (Mat. 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 “Nowalongela, munhu yoyose yondayanitogole nie hameso ga wanhu kamba ka ng'ambu yangu, nie, Mwana wa Munhu, nomtogola munhu ija hameso ga wasenga wa Mulungu wa kuulanga. \v 9 Ila munhu yoyose yahanilema nie hameso ga wanhu, nie, Mwana wa Munhu, nomulema munhu ija hameso ga wasenga wa Mulungu wa kuulanga. \p \v 10 “Munhu yoyose yolonga mbuli za kunibeza nie, Mwana wa Munhu, vodahika kugeligwa kumgongo, ila munhu yoyose yahalonga mbuli za ufukuzi ha Loho wa Mulungu, havidahika kugeligwa kumgongo. \p \v 11 “Wahawagala mzing'anda za nhambiko ama ha wandewa ama ha wakulu kuwatagusa, sambimgelegeze avija vondamuigombeleze ama avija vondamulonge. \v 12 Kwavija Loho wa Mulungu kowafundiza kimulondigwa kulonga mkipigiti hicho.” \s1 Hala da Mgoli M'bozi \p \v 13 Munhu imwe yakalile mdidale dija kamulongela Yesu, “Mkulufunzi, mulongele mkulu wangu yanigolele uhazi uyatulekele tata wetu.” \p \v 14 Yesu kamulongela, “Mbwigaangu, yalihi yangwelele nie sang'hano ya kulamula ama kuwagolela vinhu mweye wabili?” \v 15 Abaho, kawalongela, “Teganyeni, inegeni na sulukila ya namna zose, kwavija ugima wa munhu hauli m'vinhu bwando vayalinavo.” \p \v 16 Abaho, Yesu kawalongela hala dino, “Kukala na munhu imwe mgoli, yakalile na mgunda ugwisile vakuja bwando. \v 17 Kasonga kugelegeza munda kwa munda, yolonga, ‘Nabule hanhu ha kwika vakuja vangu. Nhendeze?’ \v 18 Abaho, kalonga, ‘Nhende vino, nogabomola makano gangu, nizenge makano makulu, avo nokwika vakuja vangu na vinhu vangu vose visigale. \v 19 Abaho, nokiilongela, “Gweye munhu mwene mhome! Kuna vinhu bwando vinogile vuwikile ngama ya milao bwando, avo uhumule, uje, ung'we, na udeng'he!” ’ \v 20 Ila Mulungu kamulongela, ‘M'bozi gweye! Ikilo ya lelo ugima wako wolondigwa, avo vinhu vino vose vuuilundikizile vowa va yalihi!’ ” \p \v 21 Yesu kamambukiza yolonga, “Vino vivo vondaiwe mwa munhu yoyose yokiilundikizila mwenyego vinhu, ila hameso ga Mulungu kabule kinhu.” \s1 Mtamanile Mulungu \r (Mat. 6:25-34) \p \v 22 Abaho, Yesu kawalongela wanahina zake, “Avo, nowalongela, sambimuigazile ugima wenu, muje choni, ama ng'huli zenu, m'vale choni. \v 23 Kwavija ugima uzama kubanza mandia, na lukuli luzama kubanza vivalo. \v 24 Waloleni mabondwa, hawahanda mbeyu ama kuhuna vakuja, wabule makano gogose, ila Mulungu kowagwelela mandia! Mweye mzama ng'hani kubanza ndege. \v 25 Yalihi kumwenu mkuigaza ng'hani mmoyo, yodaha kongeza hata zua dimwe muugima wake? \v 26 Kamba hamdaha kutenda kinhu kidodo kamba kino, habali muigazila vinhu viyagwe? \v 27 Loleni malua ga mmuhulo vigokula, hagasang'hanika ama kuitendela vivalo. Ila nowalongela, hata Selemani na mali gake gose hawile na vivalo vinogile kamba malua gano. \v 28 Kamba Mulungu koivaza mijani ya mmuhulo ikoneka lelo na mayo yokwasigwa na kusomigwa, habanza ng'hani kuwavaza mweye? Mweye wanhu muli na nhamanila ndodo! \p \v 29 “Avo sambimgaye mmioyo yenu, kamba moja choni, ama mong'wa choni, na sambimdungwedungwe sama ya mbuli zino. \v 30 Kwavija Wamhazi wa ulumwengu uno wawo wozigelegeza ng'hani mbuli kamba zino, ila mweye, Tata wenu kovitanga kamba movilonda vinhu vino. \v 31 Ila uzahileni Undewa wa Mulungu, na gano gose mogweleligwa. \s1 Mali Kuulanga \r (Mat. 6:19-21) \p \v 32 “Sambimdumbe, mweye dale dodo, kwavija Tata wenu kanogelwa kuwagwelela mweye Undewa wake. \v 33 Guzeni vimulinavo zihela muwagwelele wakumbulu. Itendeleni wenyego mkwiji wa hela haulalaga, mwike mali genu kuulanga, aho mali genu hagahunguka, kwavija haduhu wabavi wondawakwenhukile ama vimhungu vondavibanange. \v 34 Kwavija mali gako hagali na moyo wako baho hondaukale. \s1 Watumigwa Wali Meso \p \v 35 “Kaleni meso na jojose dondadize, toeni lupati, na kubwinha viwenge venu, \v 36 kamba watumigwa wom'beta mndewa wao yobwela kulawa kulusona lwa zengele. Avija yobwela na kubwenga ulwivi, hima wom'vugulila. \v 37 Wodeng'ha ng'hani watumigwa waja mndewa wao vondayabwele yahawavika wameso, waisasale! Nowalongela ikweli, koisasala, na kuwalongela wakale hasi na kuwasang'hanikila. \v 38 Wodeng'ha ng'hani watumigwa waja kamba yahawavika waisasale, hata kamba yeheza ikilo kikulu ama nzogolo zikwika. \v 39 Muitange goya mbuli ino, kamba mwene ng'anda yahakimanyile kipigiti m'bavi chondayeze, sambiyaileke ng'anda yake ituligwe. \v 40 Vivija na mweye muisasale, kwavija nie, Mwana wa Munhu, nokwiza mkipigiti hamkitamanile.” \s1 Mtumigwa Yalibule Uzenzeleganye na Mtumigwa Mzenzeleganye \r (Mat. 24:45-51) \p \v 41 Petulo kalonga, “Mndewa, hala dino kotulongela tweye twiyeka, ama kowalongela na wanhu wose?” \p \v 42 Mndewa kamulongela, “Yalihi mtumigwa ija yalibule uzenzeleganye, yali m'bala, mkulu wake yondayamwike yawe mkulu wa watumigwa zake wayagwe, giladi yawagwelele mandia mkipigiti kilondigwa? \v 43 Kodeng'ha ng'hani mtumigwa ija mkulu wake yahabwela ukae, yaham'vika yotenda vino. \v 44 Nowalongela ikweli, mkulu ija komtenda mtumigwa ija yawe mkulu wa mali gake gose. \v 45 Ila kamba mtumigwa ija yahalonga mmoyo wake, ‘Mkulu wangu kokawa ng'hani kubwela,’ na kusonga kuwatoa watumigwa wayage wakitwanzi na wakimbigalo na kuja na kung'wa na kukoligwa, \v 46 mkulu ija kobwela mdizua mtumigwa ija haditamanile na kipigiti hakitangile. Mkulu ija komkanha mtumigwa ija vidangavidanga na kumwika hamoja na walibule nhamanila. \p \v 47 “Mtumigwa ija yovimanya vija voyolondigwa yatende na mkulu wake ila hakiisasala, ama hatenda gaja goyolonda mkulu wake, mtumigwa ija kolimbwa ng'hani. \v 48 Ila kamba mtumigwa ija hagatangile gaja mkulu wake goyolonda, na kutenda kinhu kimulumbile kulimbwa, kolimbwa hadodo. Munhu yagweleligwe vinhu bwando, kumwake volondigwa vinhu bwando. Na munhu yagweleligwe vinhu bwando ng'hani, kumwake volondigwa vinhu bwando ng'hani. \s1 Yesu Keza Kugala Mbagu \r (Mat. 10:34-36) \p \v 49 “Niza kubwinha moto muisi, vinilondile wakile umalile! \v 50 Nna ubatizo nolondigwa niubokele, nogaya ng'hani mbaka vondaumale! \v 51 Mwagiza niza kugala tindiwalo muisi? Si vivo, sigalile tindiwalo ila uhasanyi. \v 52 Songela lelo na kugendelela, mulango wa wanhu watano wokiihasanya, wadatu kwa wabili na wabili kwa wadatu. \v 53 Watata wokiihasanya na wana zao, na wana wokiihasanya na watata zao, wakinamama wokiihasanya na wandele zao, na wandele wokiihasanya na wamama zao, wamama mkwe wokiihasanya na wakemwana zao, na wakemwana wokiihasanya na wamama mkwe zao.” \s1 Kuutanga Msimu \r (Mat. 16:2-3) \p \v 54 Kabili Yesu kawalongela wanhu, “Muhajona wingu dilawilila ng'ambu ya uswelo wa zua, molonga mvula konda kutoa, na kweli kotoa. \v 55 Na muhajona beho dilawilila kusi, molonga zua dobatuka lelo, na kweli dobatuka. \v 56 Videlenya mweye! Modaha kutapita gaja gokoneka kuulanga na muisi. Habali hamtanga kukitapita kipigiti kino? \s1 Ilumbe na Mdumuka Wako \r (Mat. 5:25-26) \p \v 57 “Habali hamdaha kuilamula wenyego mtende mbuli zinogile? \v 58 Iyohe ng'hani kuilumba na munhu yokugala ha mulamula kipigiti mng'hali mnzila, kamba hutendile avo kokukwekwesa yakuvikize ha mulamula, na mulamula yakugele mmakono ga wemilizi, na wemilizi wakugele mkifungo. \v 59 Nokulongela hulawa himo mbaka ulihe shilingi ya ikimambukizo.” \c 13 \s1 Lekeni Vilozo Venu Bule Mofa \p \v 1 Kipigiti kija wanhu wayagwe wakalile haja wamulongela Yesu mbuli ya Wagalilaya wakomigwe na Pilato viwakalile womulavila Mulungu nhosa zao. \v 2 Yesu kawauza, “Kwavija Wagalilaya waja wakomigwa kamba vija, mokwagiza wakala walozile ng'hani kubanza Wagalilaya wose? \v 3 Si vivo! Na nowalongela, kamba hamulekile vilozo venu, mweye mose modanganhika kamba viwadanganhike wano. \v 4 Ama mowagesaze waja wanhu longo dimwe na wanane walagalilwe na ulingo kuja Siloamu? Mokwagiza kamba wakala walozile ng'hani kubanza wanhu wose wokala Yelusalemu? \v 5 Si vivo! Na nowalongela, kamba hamulekile vilozo venu, mweye mose modanganhika kamba viwadanganhike wano.” \s1 Hala da Mtini Haulelaga \p \v 6 Abaho, Yesu kawalongela hala dino, “Kukala na munhu imwe yakalile na mtini uhandigwe muna umgunda wake wa mizabibu. Kachola kuzahila mujo muja mumtini ila havikile kinhu. \v 7 Avo kamulongela imulimi wa umgunda, ‘Lola! Mulao wa ikadatu uno nikwiza kuzahila mujo mumtini uno na sipata kinhu. Uukanhe! Habali uibananga isi bule?’ \v 8 Ija imulimi kamulongela, ‘Mndewa, uleke tanhu mulao umwe, niutifulile nizunguluka disina, abaho, niwikile mboji. \v 9 Abaho, mulao uyagwe kamba uhalela, vonoga. Ila kamba haulelile, leka uukanhe.’ ” \s1 Yesu Komuhonya Mtwanzi Imwe Mdizua da Mhumulo \p \v 10 Zua dimwe da Mhumulo, Yesu kakala yofundiza mng'anda ya nhambiko. \v 11 Na haja kukala na mtwanzi yalemazwe na kinyamkela mmilao longo dimwe na minane. Kakala yabongomale na hadahile kugoloka hata kidogo. \v 12 Yesu viyamonile, kamkema haulongozi, kamulongela, “Mama, utamu wako uhona!” \v 13 Kamwikila makono gake, na bahaja kagoloka na kusonga kumuyenzi Mulungu. \p \v 14 Ila mkulu wa ing'anda ya nhambiko kona lusango kwavija Yesu kahonya Mdizua da Mhumulo, avo kenula dizwi yowalongela wanhu, “Hana mazua sita gamulondigwa kusang'hanika, izoni kuhonyigwa mmazua higo, ila sambimwize kuhonyigwa Mdizua da Mhumulo!” \p \v 15 Mndewa kamwidika yolonga, “Mweye videlenya! Hana munhu yoyose mmwanza wenu yoleka kumfungula ng'ombe wake ama mhunda wake yalawe mdikonhi yamgale kung'wa mazi Mdizua da Mhumulo? \v 16 Avo mtwanzi ino yali wa lukolo lwa Ablaham, Mwenembago yambongomaze mmilao longo dimwe na minane, sambiyahonyigwe Mdizua da Mhumulo?” \v 17 Mbuli zake ziwatenda wadumuka zake wone kinyala, ila wanhu wayagwe wadeng'helela mbuli zose za mkanganyo zayatendile. \s1 Hala da Mbeyu ya Haladali \r (Mat. 13:31-32; Mlk. 4:30-32) \p \v 18 Yesu kauza, “Undewa wa Mulungu ulinga na kinhu kilihi? Niulinge na kinhu chaki? \v 19 Ulinga kamba mbeyu ya haladali, yaaisolile munhu na kuihanda mkihati chake. Ikula na kugaluka kamba m'biki, na ndege wazenga mvulu zao mmatambi gake.” \s1 Hala da Mela \r (Mat. 13:33) \p \v 20 Kabili Yesu kauza, “Undewa wa Mulungu niulinge na kinhu chaki? \v 21 Ulinga na mela diyasolile mtwanzi na kuditibuliza muna ivibaba vidatu va usage mbaka tonge jose dilulumuka.” \s1 Lwivi Lusisili \r (Mat. 7:13-14, 21-23) \p \v 22 Yesu kagendelela na mwanza wake yochola Yelusalemu, yobitila mmiwambo na m'viwambo yowafundiza wanhu. \v 23 Munhu imwe kamuuza, “Mndewa, wanhu wadodo iwo wondawakomboligwe?” \p Yesu kawalongela, \v 24 “Iyoheni kwingila mkubitila mulwivi luli lusisili, kwavija nowalongela, wanhu bwando wogeza kwingila, ila hawadaha. \v 25 Mwene ng'anda vondayenuke na kuhinda ulwivi, abaho, mweye mokwima hanze na kusonga kubwenga ulwivi na kulonga, ‘Mndewa, tuvugulile ulwivi!’ Na heyo kowalongela, ‘Siwatangile mweye na sikutangile kumulawa!’ \v 26 Abaho, momulongela, ‘Tuja na kung'wa nagwe, na kutufundiza m'viwambo vetu!’ \v 27 Ila heyo kowalongela, ‘Siwatangile mweye na sikutangile kumulawa, segeleni hano hamwangu, mweye mose watenda gehile!’ \v 28 Aho hondahawe na kililo na kugegedula meno vondamuwone Ablaham na Isaka na Yakobo na wahokozi wose wa Kuundewa wa Mulungu, ila mweye mokwasigwa hanze. \v 29 Wanhu wokwiza kulawa ng'ambu zose za ulumwengu na kukala hasi waje kulusona lwa Kuundewa wa Mulungu. \v 30 Kweli, wanhu wayagwe wali kuchugu wowa haulongozi, na wanhu wayagwe wali haulongozi wowa kuchugu.” \s1 Yesu Koililila Yelusalemu \r (Mat. 23:37-39) \p \v 31 Kipigiti kikija Mafalisayo wamcholela Yesu wamulongela, “Segela hano uchole hanhu hayagwe, kwavija Helode Antipa konda kukukoma.” \p \v 32 Yesu kawalongela, “Gendeni mkamulongele mbweha ija, ‘Lelo na mayo nowinga vinyamkela na kuhonya wanhu, na zua da ikadatu nokwishiliza sang'hano yangu.’ \v 33 Nolondigwa nigendelele na mwanza wangu, lelo, mayo, na kisindo. Havidahika muhokozi kudanganhikila hanze ya Yelusalemu. \p \v 34 “Yelusalemu! Yelusalemu! Gweye uwakoma wahokozi na kuwatoa na mibwe waja watumigwe kumwako! Mianza mingahi nilonda kuwakunzanya hamoja wanago kamba nguku viyowafagatila wanage hasi ya mbawa zake, ila hutogole! \v 35 Avo lola ng'anda yako yolekigwa. Nokulongela, hunyona nie kabili mbaka vondaulonge, ‘Kamota ayo yokwiza mditwaga da Mndewa.’ ” \c 14 \s1 Yesu Komuhonya Mtamu wa Kuvuha Lukuli \p \v 1 Zua dimwe da Mhumulo Yesu kachola kuja mandia kung'anda ya mkulu imwe wa Mafalisayo, wanhu wakala womulola goya. \v 2 Haulongozi wake kukala na munhu yali na utamu wa kuvuha lukuli. \v 3 Yesu kawauza wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, yolonga, “Malagizo getu gotutogoza kuhonya Mdizua da Mhumulo, ama gotugomesa?” \p \v 4 Ila hewo hawalongile kinhu chochose. Yesu kamgoga ija imunhu kamuhonya, abaho, kamuleka yachole na zake. \v 5 Abaho, kawalongela, “Yalihi mmwanza wenu mwanage ama ng'ombe wake yehengila mdisima, yondayaleke kumulava mbwisa Mdizua da Mhumulo?” \v 6 Ila hewo wanyamala. \s1 Wende na Moyo Kunoga \p \v 7 Yesu kawona avija wahenza wayagwe viwokala wosagula ivigoda va haulongozi, avo kawalongela wanhu wose hala dino, \v 8 “Munhu yahakugoneka halusona lwa zengele, sambiukale m'vigoda va haulongozi. Ihalawila kagonekigwa munhu yali na twaga kubanza gweye yeheza, \v 9 na mwenekae wenu, yawagoneke gweye na heyo, kokwiza na kukulongela, ‘Mnegele ino yakale hano.’ Avo vivo vondausegele kuno ukona kinyala uikunyate uchola kukala kuchugu. \v 10 Ila uhagonekigwa hanhu, genda ukakale kigoda cha kuchugu, avo mwenekae wenu kokwiza hauli na kulonga, ‘Izo kuno kuulongozi, mbwigaangu, ukale hanhu hanogile.’ Dino dokugwaa kituno hameso ga wahenza wose. \v 11 Kwavija munhu yoyose yokiituniza mwenyego kobwezwa hasi, na ayo yoibweza hasi mwenyego kotunizwa.” \p \v 12 Abaho, Yesu kamulongela mwenekae wake, “Mana uwagomela wanhu mandia ga imisi ama mandia ga ichungulo, sambiuwagoneke wambwiga zako ama wandugu zako ama wanhu wa lukolo lwako ama wanhu wa habehi yako wali wagoli, kwavija na hewo kwiza wokugoneka, mkutenda vino kolihigwa gaja gautendile. \v 13 Uhatenda mandia ga lusona, wagoneke wakumbulu, mbetembete, walemale ivipindi, na vimbugumbugu, \v 14 na gweye komotezwa kwavija hewo hawadaha kukuliha. Ila Mulungu kokuliha kuna idizua da kuzusigwa kwa wanhu walibule uzenzeleganye.” \s1 Hala da Lusona Lukulu \r (Mat. 22:1-10) \p \v 15 Imwe wa wanhu wakalile na heyo hameza, kagahulika gaja, kamulongela Yesu, “Kamota ng'hani munhu ayo yondayaje kulusona Muundewa wa Mulungu!” \p \v 16 Yesu kamulongela, “Kukala na munhu imwe yatendile lusona lukulu ng'hani, abaho, kawagoneka wanhu bwando. \v 17 Kipigiti cha kuja vikivikile, kamulagiza nyakadala wake yakawalongele wahenza zake, ‘Izoni, vinhu vose visasaligwa vimala!’ \v 18 Ila kila munhu kasonga kulava uyalazi wake, waichanduso kamulongela ija inyakadala, ‘Nigula mgunda avo nolondigwa nikaulole, chonde togola uyalazi wangu.’ \v 19 Waikabili kalonga, ‘Nigula ng'ombe longo dimwe wa kulimila, avo nochola kuwageza, chonde ndeka nyhole.’ \v 20 Iyagwe kalonga, ‘Nisola mtwanzi sambi baha, avo sidaha kwiza.’ \p \v 21 “Ija inyakadala kabwela, kamsimulila mbuli zose mkulu wake. Ija imkulu kagevuzika ng'hani avo kamulongela nyakadala wake, ‘Hima, genda mzinzila ng'hulu na ndodo za mkiwambo, ukawagale wakumbulu, mbetembete, vimbugumbugu, na walemale.’ \v 22 Ija inyakadala kamulongela, ‘Mkulu, gaja gose gaulagize gatendigwa, ila hana nafasi isigala.’ \v 23 Avo mkulu ija kamulongela nyakadala wake, ‘Genda m'balabala ng'hulu na ndodo za muisi ukawashulutize wanhu wose weze kwingila giladi ng'anda yangu imeme.’ \v 24 Nowalongela mweye mose kamba, ‘Waja wagonekigwe haichanduso, haduhu hata imwe yondayalanze vakuja vangu!’ ” \s1 Golondigwa Giladi Uwe Mwanahina wa Kilisto \r (Mat. 10:37-38) \p \v 25 Zua dimwe dale kulu da wanhu dikala diilongoza na Yesu, kahinduka kawalongela, \v 26 “Munhu yoyose yokwiza kumwangu, na kuno koleka kuninogela nie kubanza tataake na mamaake, na mtwanzi wake, na wanage, na wandugu zake na lumbu zake na hata ugima wake mwenyego, hadaha kuwa mwanahina wangu. \v 27 Munhu yoyose yoleka kupapa msalaba wake na kung'holeleza hadaha kuwa mwanahina wangu. \p \v 28 “Vino yalihi mmwanza wenu yahalonda kuzenga ulingo, yondayaleke kukala hasi tanhu, yalole kamba kana hela za kwishilizila sang'hano ija? \v 29 Kamba hatendile vino, yahamambukiza umsingi na kuhumwa kumambukiza, wanhu wondawone gaja galawilile womseka, \v 30 wolonga, ‘Munhu ino kasonga kuzenga ila hadahile kwishilizila isang'hano.’ \p \v 31 “Ama mndewa yalihi yochola kugomba na mndewa iyagwe, yoleka tanhu kukala na kugelegeza kamba heyo na asikali zake alufu longo dimwe kodaha kugomba na mndewa ija yokwiza kugomba na heyo yali na asikali alufu malongo mabili? \v 32 Kamba ihawa hadaha, kowagala wasenga wakaiting'hane na ija imndewa iyagwe, wakamgwile mavindi kulonda tindiwalo kipigiti yang'hali kutali.” \v 33 Yesu kamambukiza, “Vivija haduhu yoyose mmwanza wenu yodaha kuwa mwanahina wangu kamba halekile vinhu vake vose vayalinavo. \s1 Munyu Ubanangike \r (Mat. 5:13; Mlk. 9:50) \p \v 34 “Munyu unoga, ila uhagiza kilandu chake, haduhu nzila iyagwe ya kuutenda unoge kabili. \v 35 Haunoga kinhu, kwikigwa mmigunda ama kutibulizwa na mhugutu, ila wanhu wowasa kunze. Yali na magwiti na yahulike!” \c 15 \s1 Hala da Ng'hondolo Yapotele \r (Mat. 18:12-14) \p \v 1 Zua dimwe wawila kodi bwando na wanhu wayagwe wene vilozo weza kumtegeleza Yesu. \v 2 Mafalisayo na wafundiza Malagizo ga Musa wasonga kutwanganika, wolonga, “Munhu ino kowabokela wanhu wali na vilozo na hata kuja nao!” \v 3 Avo Yesu kawalongela hala dino. \p \v 4 “Tutende munhu imwe mmwanza wenu kana ng'hondolo mia, abaho, ng'hondolo imwe kapotela, kotendaze? Kowaleka waja iwang'hondolo malongo tisa na tisa muluwala na kuchola kumzahila ija yapotele mbaka yamone. \v 5 Yahamona, kodeng'helela ng'hani avo kompapa mmaega \v 6 na kum'bweza ukae. Abaho, kowakema hamoja wambwiga zake na wanhu wa mzing'anda za habehi na kuwalongela, ‘Nodeng'ha ng'hani kwavija nimona ng'hondolo wangu yapotele, avo izoni tudeng'he chose!’ \v 7 Avo nowalongela, kowa na ndeng'helelo ng'hulu kuulanga avija munhu imwe yali na vilozo yahaleka vilozo vake, kubanza wanhu malongo tisa na tisa walibule vilozo na hawalonda kuleka vilozo vao. \s1 Hala da Hela Yagile \p \v 8 “Ama tulonge mtwanzi imwe kana hela\f + \fr 15:8 \fr*\fk Hela imwe \fk*\ft ikala iliha sang'hano ya zua dimwe.\ft*\f* longo dimwe, abaho, kasa hela imwe, kotendaze? Kobwinha kiwenge na kufagila ng'anda yake na kulolesa kila hanhu mbaka yayone. \v 9 Yahayona, kowakema hamoja wambwiga zake na wanhu wa mzing'anda za habehi na kuwalongela, ‘Nodeng'helela ng'hani kwavija niyona ihela inyasile. Izoni tudeng'he tose!’ \v 10 Avo nowalongela, vivija wasenga wa Mulungu wa kuulanga wodeng'ha avija munhu imwe yali na vilozo yahaleka vilozo vake.” \s1 Hala da Mwana Yapotele \p \v 11 Yesu kagendelela kulonga, “Kukala na munhu imwe yakalile na wana wabili wambigalo. \v 12 Imdodo kamulongela tataake, ‘Tata, ngwelela uhazi wangu sambisambi.’ Avo ija imunhu kawagolela mali gake wanage wose wabili. \v 13 Mkipigiti kiguhi ija imwanage imdodo kaguza vinhu vake vose, kasegela hakae na izihela. Kachola isi ya kutali, ako kwayasile hela zake mmbuli za mzanyamzanya. \v 14 Viyamambukize vinhu vose, ingila nzala mpamanho muisi ija yose, avo kasonga kuzahila vinhu vakuja. \v 15 Avo kachola kusang'hanika ha munhu imwe mwenekae wa isi ija, na heyo kamgala kumgunda wake yakemilize mitumbi. \v 16 Kasulukila kuigutiza na mikamhi iidile imitumbi, na haduhu munhu yamgwelele kinhu chochose. \v 17 Ngelegeza zinogile vuzimwizile, kalonga mmoyo wake, ‘Wasang'hana wangahi wa tataangu woja na kusigaza, ila nie hano nofa nzala! \v 18 Nosegela nibweleganye ha tataangu nikamulongele, “Tata, niloza ha Mulungu na hamwako gweye. \v 19 Silumbile kukemigwa mwanago, nitende kamba vija imwe wa wasang'hana zako.” ’ \v 20 Avo kenuka na kusonga kubwela ha tataake. \p “Viyakalile yang'hali kutali, tataake kamona, kamonela bazi, avo kamkimbilila, abaho, kamkumbatila na kumnonela. \v 21 Ija imwana kalonga, ‘Tata, niloza ha Mulungu na hamwako gweye. Silumbile kukemigwa mwanago.’ \v 22 Ila tataake kawakema nyakadala zake, kalonga, ‘Hima mgalileni ng'hanzu inogile mum'vaze. M'vazeni kitindi mkidole chake na vilatu mmagulu gake. \v 23 Abaho, gendeni mkamsole mwanang'ombe yanonile mumchinje, na tutende lusona, tudeng'he! \v 24 Kwavija mwanangu ino kakala kamba yadanganhike, ila sambi mgima, kakala yapotele, ila sambi koneka!’ Avo lusona lusonga. \p \v 25 “Kipigiti kikija mwanage imkulu kakala yobwela kulawa kumgunda, mnzila viyakalile behi na ing'anda, kahulika ngoma na sing'hino za mvina. \v 26 Avo kamkema imwe wa nyakadala, kamuuza, ‘Kuna choni?’ \v 27 Ija inyakadala kamulongela, ‘Mdodo wako kabwela, na tataako kachinja mwanang'ombe yanonile kwavija kabwela yali mpile.’ \p \v 28 “Ija imwana imkulu kagevuzika ng'hani mbaka kalema kwingila mng'anda. Avo tataake kalawa hanze kamuyalalila yomulonda yengile mng'anda. \v 29 Ila heyo kamulongela tataake, ‘Lola! Milao ino yose nikusang'hanikila sang'hano zako kamba nyakadala, na siduluke ndagizi zako zozose. Kungwelela choni? Hungwelele hata menhe mdodo nhende lusona na wambwiga zangu! \v 30 Ila mwanago ino kasa mali gako gose mkutenda ugoni ndwanga, abaho, kabwela ukae, komchinjila mwanang'ombe yanonile!’ \v 31 Tataake kamulongela, ‘Mwanangu, gweye kokala hano na nie mazua gose, na vinhu vose vinilinavo nie vako gweye. \v 32 Avo vinoga tweye tuvine na kudeng'ha kwavija mdodo wako kakala kamba yadanganhike, ila sambi mgima. Kakala yapotele, ila sambi koneka!’ ” \c 16 \s1 Hala da Mwimilizi M'bala \p \v 1 Yesu kawalongela wanahina zake, “Kukala na munhu imwe mgoli yakalile na mwimilizi wa vinhu vake. Ija imgoli kalongeligwa kamba ija imwimilizi kakala yomung'hunya hela zake, \v 2 avo kamkema, kamuuza, ‘Mbuli zaki zino zinihulika zikulonga gweye? Ngwelela mheta ya mali gangu gose gaukalile wimiliza, kwavija hudaha tena gweye kuwa mwimilizi wangu.’ \v 3 Ija imwimilizi kalonga munda kwa munda, ‘Mkulu wangu kolonda kunisegeza msang'hano yangu. Nhendeze? Kulima sidaha, na kupula nokona kinyala. \v 4 Nikitanga chondanhende! Nihawingigwa kulawa msang'hano yangu, nopata wambwiga wondawanibokele mkae zao.’ \p \v 5 “Avo kawakema wanhu wose wakalile wowilwa na ija imgoli wake, kamuuza waichanduso, ‘Kowilwa aki na mkulu wangu?’ \v 6 Na heyo kalonga, ‘Madebe mia mbili ga mavuta ga mizaituni.’ Ija imwimilizi kamulongela, ‘Sola cheti chako, ukale hasi hima wandike madebe mia.’ \v 7 Abaho, kamuuza iyagwe, ‘Na gweye kowilwa aki?’ Kalonga, ‘Vipeto mia sita va ngano.’ Ija imwimilizi kamulongela, ‘Sola cheti chako, wandike vipeto mia nne na malongo manane.’ \p \v 8 “Avo mkulu wa mwimilizi ija kizenzeleganye kamtogola avija viyatendile ubala kamba uja, kwavija wanhu wa ulumwengu uno wabala ng'hani mkuzigongomanya mbuli zao na wayao kubanza wanhu wali mmulangaza.” \p \v 9 Yesu kagendelela kulonga, “Nowalongela, izahilileni wambwiga mkubitila mali ga muulumwengu, avo kamba gehesha, mobokelwa muna uukazi wa milongo yose. \v 10 Munhu yoyose yalibule uzenzeleganye m'vinhu vidodo, vivija kowa bule uzenzeleganye m'vinhu bwando. Na munhu yoyose yali na uzenzeleganye m'vinhu vidodo, vivija kowa na uzenzeleganye m'vinhu bwando. \v 11 Avo kamba muhawa vizenzeleganye mkwimiliza mali ga muulumwengu, yalihi yondayawatogole kwimiliza mali ga kweli? \v 12 Na kamba muhawa vizenzeleganye m'vinhu va munhu iyagwe, yalihi yondayaweng'he vinhu venu wenyego? \p \v 13 “Haduhu mtumigwa yodaha kuwasang'hanikila wakulu wabili, kwavija komwihila ino na kumnogela iyagwe, ama koigoga na imwe na kum'buhiza iyagwe. Hamdaha kumsang'hanikila Mulungu hamoja na hela.” \s1 Mbuli Ziyagwe za Yesu \r (Mat. 11:12-13; 5:31-32; Mlk. 10:11-12) \p \v 14 Mafalisayo viwahulike gano, wam'beza Yesu kwavija wanogelwa na hela. \v 15 Yesu kawalongela, “Mweye iwo wanhu mkiitenda muna mioyo inogile mmeso ga wanhu, ila Mulungu koitanga mioyo yenu, kwavija vinhu vigesigwa na wanhu kamba vinoga ng'hani vabule unozi hameso ga Mulungu. \p \v 16 “Malagizo ga Musa na Nyandiko Zing'alile za wahokozi zikala zipetigwa mbaka kipigiti cha Yohana M'batiza, songela aho Usenga Unogile wa Undewa wa Mulungu wopetigwa, na kila munhu kokwingila na mhiko. \v 17 Ila vibuha ulanga na isi kuyangayuka kubanza kidanga kidodo cha Malagizo ga Musa kusegezwa. \p \v 18 “Mbigalo yoyose yahamwasa mtwanzi wake na kusola mtwanzi iyagwe, kotenda ugoni, na munhu yahamsola mtwanzi yasigwe, kotenda ugoni. \s1 Mgoli na Lazalo \p \v 19 “Kukala na munhu imwe mgoli yakalile yovala vivalo va zambalau vene hela bwando na kakala yoja goya mazua gose. \v 20 Vivija kukala na munhu imwe mkumbulu yokemigwa Lazalo, yakalile na vilonda lukuli lugima, yakalile yogaligwa halwivi lwa ija imgoli, \v 21 yosulukila kuja vakuja vilagale kulawa hameza ya ija imgoli. Hata mibwa iza kumulambita vilonda vake. \p \v 22 “Hakimambukizo, ija imkumbulu kadanganhika, kapapigwa na wasenga wa Mulungu wa kuulanga kekigwa behibehi na Ablaham. Vivija ija imgoli na heyo kadanganhika na kazikigwa. \v 23 Avo akuja kuzimu ija imgoli kakala mumgayo mkulu ng'hani, kenula meso gake hatalitali kamona Ablaham na Lazalo hamgwazo wake. \v 24 Avo kenula dizwi yolonga, ‘Tata Ablaham! Nyonela bazi, mulongele Lazalo yazabike kidole chake mmazi yaluhoze lulimi lwangu, kwavija nie na mumgayo mkulu mmoto uno!’ \p \v 25 “Ila Ablaham kamulongela, ‘Kumbukila tanhu, mwanangu, vuukalile muulumwengu kugweleligwa vinhu vose vinogile, ila Lazalo kagweleligwa vinhu vose vihile. Ila sambi kohozigwa moyo na gweye kogaya. \v 26 Uhaleka gose gano, hana kolongo kulu dikigwe hagatigati yetu mweye na tweye, giladi waja wolonda kuloka kulawa hano kwiza hamwenu sambiwadahe, na munhu yoyose yolonda kuloka kulawa hiko kwiza kuno sambiyadahe.’ \v 27 Ija imgoli kalonga, ‘Basi, tata Ablaham, nokuyalalila, mulagize Lazalo yachole kung'anda ya tataangu, \v 28 hiko kuna ndugu zangu watano, yakawazume, giladi sambiweze kuno kuli na mgayo!’ \p \v 29 “Ila Ablaham kamulongela, ‘Wandugu zako wana Malagizo ga Musa na Nyandiko Zing'alile za wahokozi, waleke wazitegeleze hizo vuzilonga.’ \v 30 Ija imgoli kalonga, ‘Hivo havitosha, tata Ablaham! Ila munhu yahazuka na kuwacholela, woleka vilozo vao.’ \v 31 Ila Ablaham kalonga, ‘Kamba hawazitegeleze Nyandiko za Musa na wahokozi, hawatogola hata kamba munhu yahazuka.’ ” \c 17 \s1 Kugela Kumgongo Vilozo \r (Mat. 18:6-7, 21-22; Mlk. 9:42) \p \v 1 Yesu kawalongela wanahina zake, “Mbuli ziwatendaga wanhu watende vilozo hazilekaga kulawilila, ila kojona ng'hani munhu ija yondayazitende zilawile! \v 2 Vihamnogele munhu ija yafungigwe msingo dibwe kulu da kusiginhila, abaho, yakasigwe m'bahali kubanza kumtenda imwe wa wanhu wano wadodo kuloza. \v 3 Avo teganyeni! \p “Kamba ndugu yako yahaloza, mkomhokele, yahaleka kuloza, mgele kumgongo. \v 4 Kamba yahakutendela vilozo mianza saba mdizua dimwe, na mianza yose saba keza kumwako yolonga, ‘Nileka,’ mgele kumgongo.” \s1 Nhamanila \p \v 5 Watumigwa wa Kilisto wamulongela Mndewa Yesu, “Tongezele nhamanila yetu.” \p \v 6 Mndewa kawalongela, “Kamba muhawile na nhamanila ndodo kamba mbeyu ya haladali, muhadahile kuulongela mkuyu uno, ‘Ng'ozoka ukaihande m'bahali!’ Na uhawahulike. \s1 Sang'hano za Nyakadala \p \v 7 “Tulonge munhu imwe mmwanza wenu kana nyakadala wa kumulimila ama kumchungila ng'hondolo. Yahabwela kulawa kumgunda, komulongela nyakadala wake yatende hima yeze kuja mandia? \v 8 Nokona si vivo! Ila komulongela, ‘Nhelekela mandia gangu hima, uisasale unisang'hanikile mbaka niheshiliza kuja na kung'wa, kileka na gweye uje mandia gako.’ \v 9 Avo, komuheweza nyakadala ija avija viyagatendile gaja gayalagizwe? \v 10 Vivija na mweye! Muhatenda kila kinhu kimulongeligwe mkitende, longeni, ‘Tweye twa nyakadala tulibule maliho, tutenda gaja gatulondigwe kutenda tu.’ ” \s1 Yesu Kowahonya Wanhu Longo Dimwe \p \v 11 Yesu viyakalile yochola Yelusalemu, kabitila muimbaka ya isi za Samalia na Galilaya. \v 12 Viyakalile yokwingila muna ikiwambo kimwe, wanhu longo dimwe wolumwa dikulu wamwizila, wema kutalitali, \v 13 wenula dizwi wolonga, “Mndewa, Yesu, utonele bazi!” \p \v 14 Yesu viyawawene kawalongela, “Gendeni ha iwakulu wa nhambiko wakawalole goya.” \p Viwakalile wochola mnzila wahona. \v 15 Munhu imwe mmwanza wao viyonile kahona, kabwela, kenula dizwi yomuyenzi Mulungu. \v 16 Kamfugamila mavindi Yesu na kumgwaa hewela. Na munhu ija kakala Msamalia. \v 17 Ila Yesu kauza, “Hawakalile wanhu longo dimwe wahonyigwe? Wakwahi wayagwe tisa? \v 18 Haduhu hata munhu imwe yabwelile kumuheweza Mulungu ila muhenza ino yeiyeka?” \v 19 Yesu kamulongela, “Ima wima uchole, nhamanila yako ikuhonya.” \s1 Kwiza kwa Undewa wa Mulungu \r (Mat. 24:23-28, 37-41) \p \v 20 Mafalisayo wayagwe wamuuza Yesu, wolonga, “Zua dilihi Undewa wa Mulungu vondawize?” \p Heyo kawalongela, “Undewa wa Mulungu hawiza mkoneka na meso. \v 21 Haduhu munhu yondayalonge, ‘Loleni wa hano!’ Ama ‘Wa haja!’ Kwavija Undewa wa Mulungu wa mmwenu.” \p \v 22 Abaho, kawalongela wanahina zake, “Kipigiti chokwiza vondamusulukile kona zua dondanibwele, nie, Mwana wa Munhu, ila hamujona. \v 23 Na wanhu wowalongela, ‘Loleni kahaja!’ ama, ‘Loleni kahano!’ Ila sambimuwakweleleze. \v 24 Kamba vija lumwemwe vulumweka kulawa kuulanga na kumwemwesa kulawa ng'ambu ino mbaka ng'ambu ija, avo vivo vondaiwe mdizua dondanize, nie, Mwana wa Munhu. \v 25 Ila tanhu nolondigwa nigaye ng'hani na kulemigwa na wanhu wa mulelo uno. \v 26 Kamba viikalile mkipigiti cha Nuhu vivo vondaiwe mdizua dondanibwele, nie, Mwana wa Munhu.\f + \fr 17:26 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo wa 26.\ft*\f* \v 27 Wanhu wose wakala woja na kung'wa, wosola na kusoligwa, mbaka zua dija Nuhu viyengile muisafina,\f + \fr 17:27 \fr*\ft Uhalonda kuitanga nhegulo ya \ft*\fk Safina\fk*\ft , soma kitabu cha \ft*\xt MWANDUSO 6—7\xt*.\f* na mvula ng'hulu ng'hani itoa na kumemeza mazi na kuwakoma wanhu wose. \v 28 Yowa kamba viikalile kipigiti cha Loti. Wanhu wose wakala woja na kung'wa, wogula na kuguza, wohanda na kuzenga, \v 29 mbaka zua dija Loti viyasegele wambo da Sodoma, moto na baluti vihumuluka hasi kulawa kuulanga na kuwakoma wanhu wose. \v 30 Vino vivo vondaiwe mdizua dondanigubuligwe, nie, Mwana wa Munhu. \p \v 31 “Mdizua dija munhu yali kukiswili cha ng'anda yake sambiyahumuluke hasi yengile mng'anda yakasole vinhu vake, na munhu yali kumgunda sambiyabwele ukae. \v 32 Kumbukileni gam'vikile mtwanzi wa Loti! \v 33 Munhu yoyose yogeza kuukombola ugima wake, kowagiza, na munhu yoyose yowagiza ugima wake, koukombola. \v 34 Nowalongela, ikilo ija wanhu wabili wowasa mulusazi lumwe, imwe kosoligwa na imwe kolekigwa. \v 35 Watwanzi wabili wokomola ngano hamoja, imwe kosoligwa na imwe kolekigwa. \v 36 Wanhu wabili wolima mumgunda, imwe kosoligwa na imwe kolekigwa.”\f + \fr 17:36 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo wa 36.\ft*\f* \p \v 37 Wanahina zake wamuuza, “Mndewa, kwahi?” \p Yesu kawalongela, “Hohose hauli mtufi, baho hondawaiting'hanile vimhungu.” \c 18 \s1 Hala da Kizuka na Mulamula \p \v 1 Abaho, Yesu kawalongela hala wanahina zake yowafundiza kamba wolondigwa kutambika bila kudonha. \v 2 Kalonga, “Kukala na mulamula mkiwambo kimwe, yakalile hamdumba Mulungu, na vivija hawagesa wanhu. \v 3 Mkiwambo kija kukala na kizuka yakalile yomwizila mulamula ija mianza bwando, yolonga, ‘Nhaza mhate kwing'higwa gaja golondigwa mhate kulawa ha ija yolonda kunizulunza!’ \v 4 Mazua bwando ija imulamula kalema, ila hakimambukizo kalonga munda kwa munda, ‘Nie simdumba Mulungu vivija siwagesa wanhu, \v 5 ila kwavija kizuka ino kongaza ng'hani, noilola nhaguso yake yeng'higwe choyolonda. Kamba sitendile vino, kogendelela kwiza, hakimambukizo kondonheza ng'hani!’ ” \p \v 6 Abaho Mndewa kagendelela kulonga, “Tegelezeni viyolonga ija imulamula yalibule unhu. \v 7 Avo mokwagiza Mulungu hondayawedike hima wanhu zake mwenyego womulilila misi na kilo? Mokwagiza kotenda mholemhole kuwataza? \v 8 Nowalongela, kowataza hima. Ila vondanize nie, Mwana wa Munhu, noivika nhamanila muisi?” \s1 Hala da Mfalisayo na Muwila Kodi \p \v 9 Vivija Yesu kawalongela hala dino wanhu wokiiyona kamba hewo iwo iwende na kuwabeza wayagwe. \v 10 “Wanhu wabili wakwela wachola Kung'anda ya Mulungu kutambika, imwe kakala Mfalisayo na imwe muwila kodi. \p \v 11 “Ija Mfalisayo kaibagula kema yeiyeka katambika yolonga, ‘Nokuheweza, Mulungu, kwavija nie sili kamba wanhu wayagwe, mibokonyi ama vizenzeleganye ama wagoni ama kamba ino muwila kodi. \v 12 Nofunga mianza mibili mmazua saba, nolava zaka m'vinhu vangu vose vinipata.’ \p \v 13 “Ila ija imuwila kodi kema kutali na hadahile hata kwinula kihanga chake kuulanga, kaitoatoa mmhambaga kulagusa giogio na kulonga, ‘Go Mulungu, nyonela bazi, nie nili na vilozo.’ ” \v 14 Yesu kawalongela, “Ija imuwila kodi kabwela ukae yopetigwa kutenda gamnogele Mulungu kubanza ija Imfalisayo. Kwavija munhu yoyose yokiinula mwenyego kohumuluswa, na ija yoihumulusa mwenyego kokwinuligwa.” \s1 Yesu Kowamoteza Wana Wadodo \r (Mat. 19:13-15; Mlk. 10:13-16) \p \v 15 Wanhu wamgalila Yesu wana zao wadodo yawekile makono yawamoteze. Wanahina zake viwawawene wotenda vija, wawakomhokela. \v 16 Ila Yesu kawakema iwana kumwake kalonga, “Walekeni wana wadodo weze kumwangu, sambimuwagomese. Kwavija Undewa wa Mulungu una wanhu wali kamba wano. \v 17 Nowalongeleni ikweli! Munhu yoyose yahaleka kuubokela Undewa wa Mulungu kamba viyali mwana mdodo havidahika kuwingila.” \s1 Mgoli \r (Mat. 19:16-30; Mlk. 10:17-31) \p \v 18 Mkulu imwe wa Wayahudi kamuuza Yesu, “Mkulufunzi Unogile, nhende choni kileka mana niuhale ugima wa digunge?” \p \v 19 Yesu kamuuza, “Habali ung'hema nie ninogile? Haduhu munhu yanogile ila Mulungu yeiyeka. \v 20 Kuzitanga ndagizi? ‘Sambiutende ugoni, sambiukome, sambiwibe, sambiulave usindila wa uvwizi, wahishimile tataako na mamaako.’ ” \p \v 21 Ija imunhu kalonga, “Gano gose nigatenda songela ning'hali mdodo.” \p \v 22 Yesu viyahulike gano kamulongela, “Kusigaza kinhu kimwe chuulondigwa kutenda. Guza vinhu vose vuulinavo na zihela uwagwelele wakumbulu, avo kowa na ngama kuulanga, abaho, wize ung'holeleze.” \v 23 Ila munhu ija viyahulike gaja, kanyunguala ng'hani kwavija kakala na mali bwando. \p \v 24 Yesu kamulola, abaho kalonga, “Vino vivo vondaviwe vidala wagoli kwingila Muundewa wa Mulungu! \v 25 Vibuha ngamia kubita mkizonzo cha shindano kubanza mgoli kwingila Muundewa wa Mulungu.” \p \v 26 Wanhu wagahulike gano wamuuza, “Avo yalihi basi yondayadahe kukomboligwa?” \p \v 27 Yesu kawalongela, “Gaja hagadahika mwa wanhu ha Mulungu godahika.” \p \v 28 Abaho, Petulo kamulongela, “Lola! Tweye tuleka vinhu vetu vose, tukukweleleza gweye.” \p \v 29 Yesu kawalongela, “Nowalongela ikweli, munhu yoyose yalekile kae ama mtwanzi wake ama wandugu ama watata na wamama ama wana sama ya Undewa wa Mulungu, \v 30 kobokela vinhu bwando ng'hani mkipigiti kino, na kubokela ugima wa digunge mkipigiti kikwiza.” \s1 Yesu Koilonga Ifa Yake Mwanza wa Ikadatu \r (Mat. 20:17-19; Mlk. 10:32-34) \p \v 31 Yesu kawagala wanahina zake longo dimwe na wabili hamgwazo, kawalongela, “Tegelezeni! Tokwela Yelusalemu, aho kila kinhu chawandike wahokozi kinilonga nie, Mwana wa Munhu, chovikila. \v 32 Nogeligwa mmakono ga Wamhazi awo wondawanitendele uponela, woniliga na kunitemela mate. \v 33 Wonilanha, abaho, wonikoma, ila mdizua da ikadatu nozuka.” \p \v 34 Ila wanahina zake hawazimanyile mbuli zija. Nhegulo ya mbuli zija ikala ifisigwa kumwao, na hawagamanyile gaja gayawalongele. \s1 Yesu Komuhonya Kimbugumbugu Yapulaga \r (Mat. 20:29-34; Mlk. 10:46-52) \p \v 35 Yesu viyakalile behi na wambo da Yeliko, kukala na kimbugumbugu imwe yakalile mumgwazo wa inzila yopula. \v 36 Viyahulike dale da wanhu dobita, kauza, “Kuna choni?” \p \v 37 Wamulongela, “Yesu wa Nazaleti kobita.” \p \v 38 Kenula dizwi yolonga, “Yesu, Mwana wa Daudi, nyonela bazi!” \p \v 39 Wanhu walongole wamkomhokela wamulongela yanyamale. Ila heyo kagendelela kwinula dizwi kulu ng'hani, yolonga, “Mwana wa Daudi, nyonela bazi!” \p \v 40 Avo Yesu kema, kawalagiza wamgale hamwake ija imunhu kimbugumbugu. Viyavikile behi, Yesu kamuuza, \v 41 “Kolonda nikutendele choni?” \p Na heyo kamwidika, “Mndewa, nolonda kulola kabili.” \p \v 42 Yesu kamulongela, “Lola! Nhamanila yako ikuhonya.” \p \v 43 Bahaja munhu ija kadaha kulola kabili, kamkweleleza Yesu, kuno yomuyenzi Mulungu. Wanhu viwonile gaja, wose wamuheweza Mulungu. \c 19 \s1 Yesu na Zakayo \p \v 1 Yesu kengila mdiwambo da Yeliko kakala yobita mnzila za idiwambo dija. \v 2 Haja kukala na mkulu imwe wa wawila kodi twaga jake Zakayo, yakalile mgoli ng'hani. \v 3 Kakala yolonda kumona Yesu iyo munhu wa vilihi, ila kakala mguhi avo hadahile kumona Yesu kwavija wanhu wakala bwando. \v 4 Avo kakimbilila haulongozi mwa ididale da wanhu na kukwela mumkuyu giladi yamone Yesu, kwavija kakala yobita mnzila ija. \v 5 Yesu viyavikile haja, kalola uchana kamulongela Zakayo, “Zakayo, humuluka mbwisa, kwavija lelo nolondigwa nikale mng'anda yako.” \p \v 6 Zakayo kahumuluka himahima, kam'bokela na ndeng'helelo ng'hulu. \v 7 Wanhu wose wagawene gaja wasonga kutwanganika, walonga, “Munhu ino kachola kukala kung'anda ya munhu mwene vilozo!” \p \v 8 Zakayo kema wima kamulongela Yesu, “Tegeleza, Mndewa! Nie nolava lwenza lwa vinhu vangu niwagwelele wakumbulu, na kamba nihasola kinhu cha munhu yoyose mkum'bulunya, nom'bwezela mianza mine.” \p \v 9 Yesu kamulongela, “Lelo ukombola wingila mng'anda ino, kwavija ino vivija munhu wa lukolo lwa Ablaham. \v 10 Kwavija nie, Mwana wa Munhu, niza kuzahila na kuwakombola waja wapotele.” \s1 Hala da Hela Longo Dimwe \r (Mat. 25:14-30) \p \v 11 Wanhu wakala womtegeleza Yesu, avo kawalongela hala diyagwe, katenda vino kwavija kakala behi na Yelusalemu, na wanhu wakala wogelegeza kamba Undewa wa Mulungu wa mmabehi kulawilila. \v 12 Avo kalonga, “Kukala na munhu imwe wa lukolo lwa kindewa kachola isi ya kutali kutendigwa mndewa wa isi yake, ikwisha yabweleganye ukae. \v 13 Viyakalile behi na kuchola, kawakema nyakadala zake longo dimwe, kamgwelela kila imwe hela imwe.\f + \fr 19:13 \fr*\ft Hano \ft*\fk hela imwe \fk*\ft ikala iliha kitumetume cha milenge midatu.\ft*\f* Kawalongela, ‘Tendeni uchuluzi mbaka vondanibwele.’ \v 14 Ila wanhu wa muisi yake wamwihila, avo wawagala wasenga hachugu chake wakalonge, ‘Hatumulonda munhu ino yawe mndewa wetu.’ \p \v 15 “Ija munhu kagweleligwa undewa na kubwela ukae. Viyavikile, hima kalagiza wakemigwe nyakadala zake wachole kumwake giladi yavimanye hela nyingahi ziwapatile. \v 16 Nyakadala wa ichanduso keza kalonga, ‘Mndewa, mhata hela ziyagwe longo dimwe kulawa muhela imwe yuungwelele.’ \v 17 Kalonga, ‘Vinoga, nyakadala mwende! Kwavija hutendile uzenzeleganye mmbuli ndodo, nokwika uwe mkulu m'viwambo longo dimwe.’ \v 18 Keza nyakadala wa ikabili, kalonga, ‘Mndewa, mhata hela tano kulawa muhela imwe yuungwelele.’ \v 19 Na heyo kamulongela, ‘Kowa mkulu m'viwambo vitano.’ \p \v 20 “Nyakadala iyagwe keza, kalonga, ‘Mndewa, hela yako ino hano, niifunga mkitambala niifisa. \v 21 Nikudumba, kwavija gweye kwa munhu mgaga. Kosola vinhu si vako, na kohuna vija huvihandile.’ \v 22 Ija imndewa kamulongela, ‘Nokutagusa kulawa mmbuli zako mwenyego! Gweye nyakadala mwavu, kuvitanga kamba nie na munhu mgaga, nosola vinhu si vangu, na nohuna vija sivihandile. \v 23 Habali hwikile hela yangu benki vinibwelile niivike ilelile?’ \p \v 24 “Abaho, kawalongela waja wakalile wemile haja, ‘M'bokeni ihela yaali nayo, mumgwelele nyakadala ija yapatile hela longo dimwe!’ \v 25 Ila hewo wamulongela, ‘Mndewa, heyo kana hela longo dimwe!’ \v 26 Ija imndewa kawedika, ‘Nowalongela, munhu yoyose yali na kinhu kokongezelwa, ila ija yalibule kinhu, hata kija ikidodo chayalinacho kobokonywa. \v 27 Na waja wadumuka zangu wanilemile nie sambiniwe mndewa wao, wagaleni hano muwakome hameso gangu!’ ” \s1 Yesu Kokwingila Yelusalemu na Wila \r (Mat. 21:1-11; Mlk. 11:1-11; Yoh. 12:12-19) \p \v 28 Yesu viyeshile kulonga gano, kagendelela na mwanza yowalongola wanhu, yochola Yelusalemu. \v 29 Viyavikile mkiwambo cha Betifage hana Ikigongo cha Mizaituni behi na kiwambo cha Betania, kawatuma wabili mmwanza wa wanahina zake, \v 30 kawalongela mbuli zino, “Gendeni hakiwambo kili haulongozi wenu, muhavika, mom'vika mwana mhunda hanapapa munhu yoyose, yafungigwe. Mfunguleni, munigalile. \v 31 Kamba munhu yahawauza habali mumfungula, mulongeleni, ‘Mndewa komulonda.’ ” \p \v 32 Wanahina waja wachola, wavika kamba vija Yesu viyawalongele. \v 33 Viwakalile womfungula imwana mhunda, wenyego wawauza, “Habali mumfungula?” \p \v 34 Wawalongela, “Mndewa komulonda.” \v 35 Wamsola imwana mhunda, wamgala ha Yesu. Abaho, watandika vivalo vao mumgongo wa imwana mhunda, abaho, wampapa Yesu wamwika mumgongo wa imwana mhunda. \v 36 Yesu viyakalile yochola, wanhu wanzanza vivalo vao mnzila. \fig Yesu kokwingila Yelusalemu na wila.|alt="Triumphal entry" src="CN01784B.jpg" size="col" loc="Luke 19:36" copy="© 1996 David C. Cook" ref="Luk. 19:37"\fig* \p \v 37 Viyakalile behi na kuvika Yelusalemu, ahaja hana inhelemuko Hakigongo cha Mizaituni, dale kulu da wanahina zake disonga kwinula nyangi kuno wotoa ng'henze na kumuheweza Mulungu, sama ya mbuli zose ng'hulu ziwonile. \v 38 Wolonga, “Kamota Mtawala yokwiza mtwaga da Mndewa! Tindiwalo kuulanga na yenzi ha Mulungu!” \p \v 39 Mafalisayo wayagwe wakalile mdidale dija wamulongela Yesu, “Mkulufunzi, walongele wanahina zako wanyamale!” \p \v 40 Yesu kawedika, “Nowalongela! Kamba wano wahanyamala, mabwe gosonga kwinula dizwi.” \s1 Yesu Kodililila Wambo da Yelusalemu \p \v 41 Viyakwenhuke behi na Yelusalemu na viyadiwene idiwambo, kadililila, \v 42 yolonga, “Kamba uhakitangile lelo kija kilondigwa kugala tindiwalo! Ila kifisigwa hameso gako! \v 43 Kwavija kipigiti chokwiza wadumuka zako vondawakuzungulusile lwigo, na kukuzunguluka kukubaniza ng'ambu zose. \v 44 Wokuhondahonda kabisa na kuwakoma wanhu wali mgati mwa iviwambaza vako, haduhu dibwe dondadilekigwe hachana ya diyagwe, kwavija hukitangile kipigiti Mulungu viyezile kukukombola!” \s1 Yesu Kochola Kung'anda ya Mulungu \r (Mat. 21:12-17; Mlk. 11:15-19; Yoh. 2:13-22) \p \v 45 Abaho, Yesu kachola Kung'anda ya Mulungu, kasonga kuwawinga wanhu wakalile woguza vinhu, \v 46 yowalongela, “Yandikigwa Mzinyandiko Zing'alile kamba, ‘Ng'anda yangu yowa ng'anda ya nhambiko.’ Ila mweye muitenda kifiso cha wabavi!” \p \v 47 Mazua gose viyakalile Yelusalemu, Yesu kakala yofundiza Kung'anda ya Mulungu. Wakulu wa wakulu wa nhambiko, wafundiza Malagizo ga Musa, na wakulu wa wanhu wakala wozahila nzila ya kumkoma. \v 48 Ila hawapatile nzila ya kumkomela, kwavija wanhu wose wakala womtegeleza goya mazua gose, hawalondile kuihonya hata mbuli imwe. \c 20 \s1 Mbuza ya Udaho wa Yesu \r (Mat. 21:23-27; Mlk. 11:27-33) \p \v 1 Zua dimwe Yesu viyakalile Kung'anda ya Mulungu yowafundiza wanhu na kuwapetela Usenga Unogile, wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa hamoja na wavyele wa wanhu weza, \v 2 wamuuza, “Tulongele, kotenda mbuli zino na udaho ulihi? Yalihi yakugwelele udaho uno?” \p \v 3 Yesu kawedika, “Beta niuze mbuli. Nilongeleni, \v 4 vino udaho wa Yohana wa kubatiza ulawa ha Mulungu ama ulawa mwa wanhu?” \p \v 5 Wasonga kuibamilila wenyego kwa wenyego, “Tulongeze? Kamba tuhalonga ‘Ulawa ha Mulungu,’ kwiza kotulongela, ‘Habali hamumtogole Yohana?’ \v 6 Na tuhalonga, ‘Ulawa mwa wanhu,’ wanhu wose hano wotukoma mkututoa na mabwe, kwavija wamtogola kamba Yohana kakala muhokozi.” \v 7 Avo wamulongela, “Hatukutangile kuulawile.” \p \v 8 Yesu kawalongela, “Na nie siwalongela na udaho ulihi notenda mbuli zino.” \s1 Hala da Walimi Mumgunda wa Zabibu \r (Mat. 21:33-46; Mlk. 12:1-12) \p \v 9 Abaho, Yesu kawalongela wanhu hala dino, “Kukala na munhu imwe yakalile na mgunda wa mizabibu, kawapangiza walimi, abaho, kachola isi ya kutali, kakala kuja kipigiti kitali. \v 10 Kipigiti cha kuhuna zizabibu vikivikile, kamtuma nyakadala wake ha iwalimi yakamsolele fungu jake da izizabibu. Ila waja iwalimi wamtoa ija inyakadala na kum'bweza bila kinhu. \v 11 Avo kamgala nyakadala iyagwe, ila waja iwalimi vivija wamtoa, wamtendela mbuli za kumgela kinyala, abaho, wam'bweza bila kinhu. \v 12 Abaho, kamgala nyakadala wa ikadatu, na heyo vivija waja iwalimi wamgela milonda, abaho, wamwasa hanze ya umgunda. \v 13 Avo mwene umgunda wa zabibu kalonga, ‘Nhendeze? Nomgala mwanangu mwenyego yaninogele, kwa vovose ino womuhishimila!’ \v 14 Ila waja iwalimi viwamonile, wailongela, ‘Ino iyo muhazi wake mwene mgunda. Natumkome, na uhazi wake wowa wetu!’ \v 15 Avo wamwasa hanze ya umgunda, abaho, wamkoma.” \p Yesu kawauza, “Ija mwene umgunda wa izizabibu kowatenda choni waja iwalimi? \v 16 Kokwiza kuwakoma wanhu waja, na umgunda wa izizabibu kowagwaa walimi wayagwe.” \p Wanhu viwahulike gano, walonga, “Sambigatulawilile gano!” \p \v 17 Ila Yesu kawalola, abaho, kawauza. “Nyandiko zino Zing'alile nhegulo yake choni? \q1 ‘Dibwe dilemigwe na wazenzi \q2 digaluka kuwa dibwe da kutamanilwa ng'hani kubanza mabwe gose.’ \m \v 18 Munhu yoyose yondayadigwile dibwe dija kokanhika vidangavidanga, na kamba dibwe dija dihamgwila munhu, domsiginha lipilipi.” \s1 Mbuza ya Kuliha Kodi \r (Mat. 22:15-22; Mlk. 12:13-17) \p \v 19 Wafundiza Malagizo ga Musa na wakulu wa wakulu wa nhambiko bahaja walonda kumgoga Yesu, kwavija wavitanga kamba kadilonga hala dino yowalonga hewo, ila wawadumba wanhu. \v 20 Wakala womuhembula ng'hani, abaho, wawatuma visepi waitendile kamba wanhu wanogile. Watamanila kumnamata Yesu mmbuli zayalongile, giladi wamgoge wamgele mmakono ga mkulu wa undewa wa Loma. \v 21 Wanhu waja wamulongela Yesu, “Mkulufunzi, tuvitanga kamba kolonga na kufundiza mbuli za kweli, na kamba hudumba kihanga cha munhu yoyose, ila kofundiza ikweli vija Mulungu voyowalonda wanhu watende. \v 22 Tulongele, vino vinoga tweye kuliha kodi ha mkulu wa undewa wa Loma ama havinogile?” \p \v 23 Ila Yesu kaumanya ubala wao, kawalongela, \v 24 “Ndagusileni ihela. Twaga na kihanga kino kili muno cha munhu yalihi?” \p Walonga, “Va mkulu wa undewa wa Loma.” \p \v 25 Avo Yesu kalonga, “Vinoga. Avo muliheni mkulu wa undewa wa Loma vija vili va mkulu wa undewa wa Loma, na muliheni Mulungu vija vili va Mulungu.” \p \v 26 Hawadahile kumnamata mmbuli ziyalongile haja hameso ga wanhu, avo wanyamala, wakanganya nyidikilo yake. \s1 Mbuza ya Kuzuka \r (Mat. 22:23-33; Mlk. 12:18-27) \p \v 27 Abaho, Masadukayo wayagwe, waja wolonga kamba wanhu hawazuka, weza ha Yesu na mbuza, \v 28 walonga, “Mkulufunzi, Musa katwandikila tweye lagizo dino, ‘Kamba munhu yahadanganhika na kaleka mwehe ila halelile nayo mwana, mdodo ama mkulu wa munhu hiyo kolondigwa yamsole ija ikizuka yamulelele wana ndugu yake yadanganhike.’ \v 29 Avo kukala na wandugu saba. Imkulu kasola mtwanzi, kadanganhika halekile mwana. \v 30 Abaho, waikabili kamsola ija imtwanzi, na heyo kadanganhika bila kuleka mwana, \v 31 na waikadatu kamsola. Galawilila gagaja mbaka wose saba wadanganhika bila kuleka wana. \v 32 Hakimambukizo, ija imtwanzi vivija kadanganhika. \v 33 Avo kuna dizua da kuzuka kwa wanhu wadanganhike, kowa mtwanzi wa yalihi? Kwavija wose saba wakala wamsolile.” \p \v 34 Yesu kawalongela, “Wanhu wa kipigiti kino wosola na kusoligwa, \v 35 ila wanhu waja walumbile kwingila muulumwengu uja, na kuna umzuso wa kulawa mkudanganhika, hawasola ama kusoligwa, \v 36 na hawadanganhika, wowa kamba wasenga wa Mulungu wa kuulanga. Wao wowa wana wa Mulungu, kwavija wazusigwa. \v 37 Ila mmbuli ya kuzuka kwa wanhu, hata Musa kalagusa mbuli hiyo Mzinyandiko Zing'alile muna imbuli ya kitutua kikwaka, aho komulonga Mndewa kamba ‘Mulungu wa Ablaham, na Isaka, na Yakobo.’ \v 38 Heyo hali Mulungu wa wadanganhike, ila Mulungu wa wagima, kwavija kumwake heyo wose wana ugima.” \p \v 39 Wafundiza wayagwe wa Malagizo ga Musa walonga, “Kulonga goya, Mkulufunzi!” \v 40 Na haduhu munhu yagezile kumuuza tena mbuli iyagwe! \s1 Mbuza ya Kilisto Mkombola \r (Mat. 22:41-46; Mlk. 12:35-37) \p \v 41 Yesu kawauza, “Vodahikaze wanhu kulonga kamba Kilisto Mkombola kowa mwana wa Daudi? \v 42 Kwavija Daudi mwenyego kolonga mkitabu cha Zabuli, \q1 ‘Mndewa kamulongela Mndewa wangu, \q2 Kala kumkono wangu wa ukulume \q2 \v 43 mbaka vondaniweke wadumuka zako wawe kamba kigoda cha kwikila magulu gako.’ \m \v 44 Kamba Daudi kamkema heyo Mndewa, abaho, Kilisto Mkombola kowaze mwana wa Daudi?” \s1 Yesu Kowazuma Wanhu Waiteganye na Mafundo ga Wafundiza Malagizo \r (Mat. 23:1-36; Mlk. 12:38-40) \p \v 45 Wanhu wose viwakalile wotegeleza, Yesu kawalongela wanahina zake, \v 46 “Iteganyeni na wafundiza Malagizo ga Musa, awo wonogelwa kuzungulukazunguluka kuno wavalile mikanzu yao, na wonogelwa kulamsigwa na hishima mmasoko, na kusagula vigoda va haulongozi mzing'anda za nhambiko na mulusona. \v 47 Wowabulunya vizuka na kutenda nhambiko nhali za uzenzeleganye hameso ga wanhu! Nhaguso yao yowa ng'hulu ng'hani!” \c 21 \s1 Nhosa ya Kizuka \r (Mlk. 12:41-44) \p \v 1 Yesu kawalola wanhu wose, kawona wagoli vowogela nhosa zao mkia cha kulavila nhosa, \v 2 abaho, kamona kizuka imwe mkumbulu ng'hani kagela senti mbili. \v 3 Yesu kalonga, “Nowalongela kizuka ino imkumbulu kagela nhosa ng'hulu kubanza wayagwe wose, \v 4 kwavija wayagwe walava nhosa zao kulawa m'vinhu vibanzile mmali gao gali bwando, ila heyo, hamoja na ukumbulu wake, kalava vose vayatamanile.” \s1 Yesu Kolonga Ubananzi wa Ng'anda ya Mulungu \r (Mat. 24:1-2; Mlk. 13:1-2) \p \v 5 Wanhu wayagwe wakala wolongelela woilonga Ing'anda ya Mulungu viihambigwe na mabwe ganogile na nhosa zilavigwa ha Mulungu. Yesu kalonga, \v 6 “Gano gomkona hano, kipigiti chokwiza haduhu hata dibwe dimwe dondadilekigwe hachana ya diyagwe, gose golagazwa hasi.” \s1 Kugaya na Kugazigwa \r (Mat. 24:3-14; Mlk. 13:3-13) \p \v 7 Wamuuza, “Mkulufunzi, mbuli zino zolawila zua jaki? Na choni chondakilawilile kutulagusila kamba kipigiti kivika cha mbuli ino kulawilila?” \p \v 8 Yesu kalonga, “Tegelezeni munhu sambiyawavwizile. Wanhu bwando wokwiza mtwaga jangu, wolonga, ‘Nie iyo Kilisto!’ na, ‘Kipigiti kivika!’ Ila sambimuwakoleleze. \v 9 Sambimdumbe muhahulika ng'hondo na muhindumuhindu, kwavija vinhu kamba avo volondigwa visonge kulawila, ila ikimambukizo hakiza hima.” \p \v 10 Kagendelela kulonga, “Isi yogomba na isi iyagwe, na undewa wouvamhila undewa uyagwe. \v 11 Kowa na mgudemo mkulu ng'hani wa isi, nzala na utamu hauhonaga hanhu na hanhu, kowa na vinhu va mkanganyo na va kudumbiza vilagala kulawa kuulanga. \v 12 Ila mbuli zino zose kipigiti hazinalawila, tanhu, mogogigwa na kugazigwa, mogaligwa mzing'anda za nhambiko na kugeligwa mkifungo, mogaligwa mwa wandewa na mwa watawala sama yangu. \v 13 Kino chowa kipigiti cha mweye kuzipeta mbuli zangu kumwao. \v 14 Lamuleni mmioyo yenu kamba hamwiza kugelegeza avija vondamuigombeleze, \v 15 kwavija nowagwelela ng'hungwe na mbuli za kulonga azo zondaziwatende wadumuka zenu wose sambiwadahe kuzilema ama kubamila. \v 16 Mohonzigwa na watata zenu na wamama zenu na wakulu na wadodo zenu na wandugu zenu na wambwiga zenu, na wayagwe mmwanza wenu wokomigwa. \v 17 Wanhu wose wowehila sama yangu. \v 18 Ila haduhu hata luvili lumwe kulawa mmatwi genu londalupotele. \v 19 Nanahileni, moikombola wenyego. \s1 Yesu Koulonga Ubananzi wa Yelusalemu \r (Mat. 24:15-21; Mlk. 13:14-19) \p \v 20 “Muhajona wambo da Yelusalemu dizungulukwe na madale ga asikali, m'vitange kamba mkipigiti kiguhi dokwiza kubanangwa. \v 21 Avo, awo wali Yudea wakimbilile m'vigongo, awo wali mdiwambo wasegele, na awo wali kumigunda sambiwabwele mdiwambo. \v 22 Kwavija kino kicho kipigiti cha nhaguso, kugatenda gaja gose galongigwe Mzinyandiko Zing'alile galawile. \v 23 Wogaya ng'hani watwanzi wali na inda mmazua higo na watwanzi wali na wana ving'hele! Mgayo mkulu wokwiza muisi ino, na lusango lukulu lwa Mulungu lowagwila wanhu wano. \v 24 Wanhu wayagwe wokomigwa na mapanga, na wanhu wayagwe wosoligwa kamba wafungigwa na kupwililiswa muisi zose. Na wambo da Yelusalemu dobojagwa na Wamhazi, mbaka kipigiti chao vondakimale. \s1 Kwiza kwa Mwana wa Munhu \r (Mat. 24:29-31; Mlk. 13:24-27) \p \v 25 “Kowa na vinhu va mkanganyo vondavilawile mdizua, mmulenge, na mnhondo. Muulumwengu, wanhu wa muisi zose wowa bule nhamanila, wodumba kisindo cha bahali na nyangi za kumema na kuhungula kwa ibahali. \v 26 Wanhu wosinduka mkona bwembwe, wobeta wone chondakilawilile muulumwengu wose, kwavija mhiko za kuulanga zotigiswa. \v 27 Aho baho hondawanyone nie, Mwana wa Munhu, nikwiza na mawingu na mhiko na yenzi ng'hulu. \v 28 Mbuli zino zihasonga kulawila, imeni wima, mgangamale, kwavija ukombola wenu wa mmabehi.” \s1 Fundo da Mtini \r (Mat. 24:32-35; Mlk. 13:28-31) \p \v 29 Abaho, Yesu kawalongela hala dino, “Ugelegezeni mtini na mibiki yose. \v 30 Muhagona matepo gake gosonga kuzuka, movitanga kamba vuli da mmabehi. \v 31 Vivija, muhazona mbuli zino zolawila, m'vitange kamba Undewa wa Mulungu wa mmabehi. \p \v 32 “Kweli nowalongela, wanhu wa mulelo uno hawesha wose mbaka mbuli zino zose zilawilile. \v 33 Ulanga na isi vose vobita, ila mbuli zangu hazibita. \s1 Kaleni Meso \p \v 34 “Teganyeni, mioyo yenu sambiibasakanywe na ngelegeza za kubukanya na kung'wa ugimbi na mbuli za ulumwengu uno, kwavija zua dija da ikimambukizo dowezila mkuwasinhukiza \v 35 kamba mtego. Kwavija vivo vondadiwezile wanhu wose wokala kila hanhu muulumwengu. \v 36 Kaleni meso mazua gose, na mtambike kipigiti chose giladi mwing'higwe mhiko za kubita muilegehe mmbuli hizo zose azo zondazilawile na kwima haulongozi wa nie, Mwana wa Munhu.” \p \v 37 Mazua gaja Yesu kakala yofundiza Kung'anda ya Mulungu, na ichungulo kakala yochola kuwasa kuna Ikigongo cha Mizaituni. \v 38 Ndamuka ya kila imitondo wanhu wose wachola Kung'anda ya Mulungu kumtegeleza. \c 22 \s1 Zundo da Kumkoma Yesu \r (Mat. 26:1-5; Mlk. 14:1-2; Yoh. 11:45-53) \p \v 1 Kipigiti cha Lusona lwa Imikate Ilibule Mela, lukemigwa Pasaka, kikwenhuka. \v 2 Wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa wakala wozahila nzila ya kumkoma Yesu, ila wawadumba wanhu. \s1 Yuda Kotogola Kumuhonza Yesu \r (Mat. 26:14-16; Mlk. 14:10-11) \p \v 3 Abaho, Mwenembago kamwingila Yuda, yokemigwa Isikalioti, yakalile mmwanza wa wanahina longo dimwe na wabili. \v 4 Avo Yuda kachola kulonga na wakulu wa wakulu wa nhambiko na wakulu wa asikali wemilizi wa Ing'anda ya Mulungu avija vondayamgele mmakono gao. \v 5 Wadeng'helela ng'hani, wailagana kumgwaa hela. \v 6 Yuda katogola, kasonga kuzahila hanhu ha kumgela Yesu mmakono gao kipigiti halibule wanhu. \s1 Yesu Koisasala Kuija Pasaka \r (Mat. 26:17-25; Mlk. 14:12-21; Yoh. 13:21-30) \p \v 7 Zua da Ulusona lwa Imikate Ilibule Mela divika, lusona lwawachinjaga wana ng'hondolo wa Pasaka. \v 8 Yesu kawatuma Petulo na Yohana yowalongela, “Gendeni mkatutandile mandia ga Pasaka tuje.” \p \v 9 Wamuuza, “Kwahi kuulonda tukaitande?” \p \v 10 Kawalongela, “Muhengila mdiwambo, moiting'hana na munhu yapapile nongo ya mazi. Mkwelelezeni mbaka kuna ing'anda yondayengile, \v 11 mulongeleni mwene ng'anda, ‘Mkulufunzi kokuuza, dakwahi digati dondawadile Pasaka heyo na wanahina zake?’ \v 12 Kowalagusila gati kulu da uchana dili na vinhu vose. Aho baho hondamsasale kila kinhu.” \p \v 13 Wachola wavika kila kinhu kamba viwalongeligwe na Yesu, avo wasasala mandia ga Pasaka. \s1 Mandia ga Mndewa \r (Mat. 26:26-30; Mlk. 14:22-26; 1Kol. 11:23-25) \p \v 14 Kipigiti vikivikile, Yesu kakala hameza na watumigwa zake. \v 15 Kawalongela, “Nisulukila ng'hani kuja na mweye mandia gano ga Pasaka ning'hali sinagazigwa. \v 16 Kwavija nowalongela sigaja kabili mandia gano mbaka vondagavikile Muundewa wa Mulungu.” \fig Yesu hameza hamoja na wanahina zake.|alt="The Last Supper" src="WA03909b.jpg" size="col" loc="Luke 22:16-20" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989." ref="22:15"\fig* \p \v 17 Abaho, Yesu kasola kikasi, kamuheweza Mulungu, kalonga, “Soleni kino muigolele mwemwe kwa mwemwe. \v 18 Nowalongela, songela kipigiti kino na kugendelela, sing'wa viyagwe divai mbaka Undewa wa Mulungu vondawize.” \p \v 19 Abaho, kasola mkate, kamuheweza Mulungu, kaumogola, kawagwelela yolonga, “Uno uwo lukuli lwangu lulavigwe sama yenu, tendeni vino mkung'humbukila nie.” \v 20 Viyeshile kuwagwelela gamandia, vivija kawagwelela kikasi yolonga, “Kikasi kino kicho lagano da isambi dili mmulopa wangu, ukwitika sama yenu. \p \v 21 “Ila lola! Mkono wa munhu yondayanihonze wa bahano na nie hameza! \v 22 Nie, Mwana wa Munhu, nodanganhika kamba vayalamule Mulungu, ila kogaya ng'hani munhu ija yondayanihonze!” \p \v 23 Avo wasonga kuiuza wenyego kwa wenyego yalihi mmwanza wao yondayazitende mbuli zija. \s1 Wanahina Woibamilila Ukulu \p \v 24 Bamila dizuka mwa wanahina, kamba yalihi mmwanza wao yogelegezwa kuwa mkulu kubanza wayagwe. \v 25 Yesu kawalongela, “Wandewa wa Wamhazi wowatawala wanhu zao na mhiko, na watawala wolonda kukemigwa, ‘Wambwiga za Wanhu.’ \v 26 Ila vino sio vumulondigwa mweye muwe. Ila yali mkulu kubanza wose mmwanza wenu kolondigwa kuwa kamba mdodo kubanza wose, na ayo yali kilangizi kolondigwa kuwa kamba mtumigwa. \v 27 Yalihi yali mkulu, ija yokala hasi kuja ama ija imtumigwa? Nokwagiza ija yokala hasi kuja. Ila nie na mmwanza wenu kamba mtumigwa. \p \v 28 “Mweye mkala na nie kipigiti chose kinikalile nigazigwa, \v 29 na kamba Tataangu viyangwelele nie Undewa, vivija na nie nowagwelela mweye Undewa. \v 30 Moja na kung'wa hameza yangu Muundewa wangu, na mokala muna ivigoda va undewa, muitagusa mitala longo dimwe na mibili ya Islaeli. \s1 Yesu Kolonga Avija Petulo Vondayam'bele \r (Mat. 26:31-35; Mlk. 14:27-31; Yoh. 13:36-38) \p \v 31 “Simoni, Simoni! Tegeleza! Mwenembago kampula Mulungu giladi yeze kuwageza mweye, yone kamba nhamanila yenu yogendelela. \v 32 Ila nikutambikila gweye, Simoni, nhamanila yako sambiihunguke. Na uhabwela kumwangu, uwagangamaze wandugu zako.” \p \v 33 Ila Petulo kalonga, “Mndewa, nie nitogola kugeligwa mkifungo hamoja nagwe ama kudanganhika hamoja nagwe!” \p \v 34 Yesu kamulongela, “Nokulongela, Petulo, kilo cha lelo nzogolo hanakwika, konibela mianza midatu kamba hunimanyile.” \s1 Mkwiji, Mkoba, na Zele \p \v 35 Abaho, Yesu kawauza wanahina zake yolonga, “Viniwatumile kipigiti kija bila mkwiji wa hela na bila mkoba na bila vilatu viyagwe, mkala muhungukilwe na kinhu?” \p Wamulongela, “Hatuhungukilwe na kinhu.” \p \v 36 Yesu kawalongela, “Ila kipigiti kino yoyose yali na mkwiji wa hela ama mkoba, nayavisole, na munhu yalibule zele yaguze koti jake yakagule zele. \v 37 Avo, nowalongela, Nyandiko Zing'alile zolonga, ‘Kapetigwa hamoja na watenda gehile,’ Zolondigwa zivikile kumwangu, kwavija ugima wangu wokwenhuka kuisota.” \p \v 38 Wanahina zake walonga, “Lola, Mndewa! Hano hana mizele mibili!” \p Na heyo kalonga, “Yotosha.” \s1 Yesu Kotambika Hakigongo cha Mizaituni \r (Mat. 26:36-46; Mlk. 14:32-42) \p \v 39 Yesu kasegela haja hakiwambo kachola Hakigongo cha Mizaituni na wanahina zake kamba vayatendaga. \v 40 Viwavikile haja hakigongo, kawalongela wanahina zake, “Tambikeni, giladi sambimwingile muna ivitega.” \p \v 41 Abaho, kachola hamwande mwanza wa kwasa dibwe, kafugama mavindi, katambika, \v 42 kalonga, “Tata, kamba vihakunogela, nisegezele kikasi kino cha mgayo. Ila sio kamba vinilonda nie, ila kamba vuulonda gweye.” \v 43 Msenga wa Mulungu wa kuulanga kamulawilila na kumgangamaza. \v 44 Muusungu mkulu kaiyoha kutambika, mhome yake ikala kamba madwendwe ga mulopa godwendweka hasi.\f + \fr 22:44 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo wa 43 na 44.\ft*\f* \p \v 45 Viyamambukize kutambika, kema, kabweleganya ha wanahina zake, kawavika wawasile kwavija wakala na giogio. \v 46 Kawalongela, “Habali mweye muwasa? Lamukeni mtambike, giladi sambimwingile muna ivitega.” \s1 Yesu Kogogigwa \r (Mat. 26:47-56; Mlk. 14:43-50; Yoh. 18:3-11) \p \v 47 Yesu viyakalile yang'hali yolonga, dale da wanhu divika dilongozwa na Yuda yakalile mmwanza wa wanahina zake longo dimwe na wabili. Kamkwenhukila Yesu na kumnonela. \v 48 Ila Yesu kamulongela, “Yuda, konihonza nie, Mwana wa Munhu, mkuninonela?” \p \v 49 Wanahina wakalile na Yesu viwagawene gaja galondile kulawila, wamuuza, “Mndewa, tuwakanhe na mizele yetu?” \v 50 Mwanahina imwe kadikanha gwiti da ukulume da nyakadala wa Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko. \p \v 51 Ila Yesu kalonga, “Lekeni.” Kadikwasa gwiti da ija imunhu na kumuhonya. \p \v 52 Abaho, Yesu kawalongela wakulu wa wakulu wa nhambiko na waja wemilizi wa Ing'anda ya Mulungu na wakulu wa ikitala wezile haja kumgoga, “Munizila na mizele na mimbwego kamba vija nie na m'bavi? \v 53 Nikala na mweye Kung'anda ya Mulungu mazua gose, hamunigogile. Ila kino kicho kipigiti chenu cha kutenda gano, kipigiti cha mhiko za ziza zotawala.” \s1 Petulo Kom'bela Yesu \r (Mat. 26:57-58, 69-75; Mlk. 14:53-54, 66-72; Yoh. 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Wamgoga Yesu, wamsola wamgala kung'anda ya Mkulu wa Wakulu wose wa Nhambiko, na Petulo kakala yowakoleleza kutalitali. \v 55 Ubwinhigwa moto hagatigati ya idikonhi da ing'anda, wakala hamoja wokota moto, na Petulo kakala hamoja nawo. \v 56 Nyakadala imwe wa kitwanzi viyamonile yakalile haja hamoto, kamulola ng'hani, kalonga, “Munhu ino vivija kakala na Yesu!” \p \v 57 Petulo kabela, kalonga, “Gweye mtwanzi, simtangile munhu hiyo!” \p \v 58 Mkipigiti kiguhi, munhu imwe kamona, kalonga, “Vivija na gweye kwa mmwanza wao!” \p Petulo kalonga, “Gweye munhu, sio nie!” \p \v 59 Na kipigiti cha kamba saa dimwe, munhu iyagwe kagong'ondeza, yolonga, “Kabisa! Munhu ino kakala na Yesu kwavija heyo nayo kolawa Galilaya!” \p \v 60 Petulo kalonga, “Gweye munhu, sikitanga chuulonga.” \p Bahaja viyakalile hanamambukiza kulonga, nzogolo keka. \v 61 Mndewa kahinduka kamulola Petulo, na Petulo kakumbukila kamba Mndewa kakala yamulongele kamba, “Kipigiti nzogolo hanakwika kilo ya lelo, kom'bela mianza midatu.” \v 62 Abaho, Petulo kalawa hanze, kalila ng'hani. \s1 Yesu Kotoigwa na Kutendelwa Mzihaka \r (Mat. 26:67-68; Mlk. 14:65) \p \v 63 Wanhu wakalile womwimiliza Yesu wasonga kumtendela mzihaka na kumtoa. \v 64 Wamfunga na kitambala mmeso, abaho, wamuuza, “Zuza! Yalihi yakutoile?” \v 65 Na wamulongela vinhu viyagwe bwando va maligo. \s1 Yesu Kogaligwa Kuna Ikitala Kikulu cha Isi ya Wayahudi \r (Mat. 26:59-66; Mlk. 14:55-64; Yoh. 18:19-24) \p \v 66 Vuuchile, wavyele na wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa waiting'hanila hamoja, na Yesu kagaligwa haulongozi wa Ikitala Kikulu cha Isi ya Wayahudi. \v 67 Walonga, “Tulongele, gweye iyo Kilisto Mkombola?” \p Kawalongela, “Kamba nihawalongela, hamunitogola, \v 68 na kamba nihawauza mbuli, hamwidika. \v 69 Ila songela kipigiti kino, nie, Mwana wa Munhu, nokala kumkono wa ukulume wa Mulungu Mkulu.” \p \v 70 Wose walonga, “Avo gweye iyo Mwana wa Mulungu?” \p Kawalongela, “Mweye iwo mulonga nie iyo nene.” \p \v 71 Walonga, “Hatulonda usindila uyagwe! Tweye wenyego tuhulika kulawa mmulomo wake mwenyego!” \c 23 \s1 Yesu Kogaligwa ha Pilato \r (Mat. 27:1-2, 11-14; Mlk. 15:1-5; Yoh. 18:28-38) \p \v 1 Dale jose dinuka, wamsola Yesu wamgala ha Pilato. \v 2 Wasonga kumtagusa wolonga, “Tum'vika munhu ino yowagiza wanhu zetu, yowagomesa sambiwamulihe kodi Kaisali,\f + \fr 23:2 \fr*\fk Kaisali \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa Mndewa wa Loma.\fqa*\f* na mwenyego koikema kamba heyo iyo Kilisto, Mndewa.” \p \v 3 Pilato kamuuza, “Gweye iyo mndewa wa Wayahudi?” \p Yesu kamwidika, “Gweye iyo ulonga avo.” \p \v 4 Abaho, Pilato kawalongela wakulu wa wakulu wa nhambiko na dija didale da wanhu, “Siyona mbuli ya kumtagusila munhu ino.” \p \v 5 Ila hewo wananahila ng'hani wolonga, “Mafundo gake genula mzahimzahi mwa wanhu wose wa Yudea, kasonga Galilaya na sambi kahano.” \s1 Yesu Kogaligwa ha Helode \p \v 6 Pilato viyahulike gano, kawauza, “Munhu ino kolawa Galilaya?” \v 7 Viyavitangile goya kamba Yesu kokala yolawa isi yootawala Helode Antipa, kamgala ha Helode, yakalile Yelusalemu kipigiti kija. \v 8 Helode kadeng'helela ng'hani viyamuwene Yesu, kwavija kakala yohulika mbuli zake, avo kipigiti kitali kakala yolonda kumona. Kakala yotamanila kumona Yesu viyotenda mzonza. \v 9 Avo Helode kamuuza Yesu mbuli bwando, ila Yesu kamnyamalila. \v 10 Wakulu wa wakulu wa nhambiko na wafundiza Malagizo ga Musa wakwenhuka, wamtagusa Yesu na lusango. \v 11 Helode na asikali zake wamtendela mzihaka Yesu na kumgela kinyala, abaho, wam'vaza guo da undewa, ikwisha wam'bweza kabili ha Pilato. \v 12 Pilato na Helode wakala waihile, ila songela zua dija wakala wambwiga. \s1 Yesu Kotagusigwa Kudanganhika \r (Mat. 27:15-26; Mlk. 15:6-15; Yoh. 18:39—19:16) \p \v 13 Pilato kawakema hamoja wakulu wa wakulu wa nhambiko, wakulu wa isi, na wanhu. \v 14 Kawalongela, “Mumgala munhu ino kumwangu mulonga kowagiza wanhu. Avo nimpelemba hano hameso genu, sonile mbuli yoyose ihile imumtagusila. \v 15 Helode na heyo honile mbuli ihile, kileka mana yam'bwezile kumwetu. Haduhu kinhu chochose kihile chayatendile munhu ino kilumbile munhu ino kudanganhika. \v 16 Avo nolagiza yalanhigwe, abaho, nomuleka yagende na zake.” \v 17 Kila kipigiti cha Lusona lwa Pasaka Pilato kawafungulilaga mfungigwa imwe.\f + \fr 23:17 \fr*\ft Nyandiko ziyagwe za umwaka zabule mnhongo wa 17.\ft*\f* \p \v 18 Dale jose diguta nyangi walonga, “Mkome hiyo! Tufungulile Balaba!” \v 19 Balaba kakala yafungigwe sama ya mzahimzahi wa kuilema silikali ulawilile mdiwambo na kukoma. \p \v 20 Pilato kalonda kumfungula Yesu, avo kalawilila kabili haulongozi wa ididale da wanhu. \v 21 Ila wagendelela kutoa nyangi, wolonga, “Yawambigwe mumsalaba, yawambigwe mumsalaba!” \p \v 22 Pilato kawalongela mwanza wa ikadatu, yolonga, “Mbuli ilihi ihile yaatendile? Nie siyona mbuli yoyose ihile yaatendile ilumbile heyo kudanganhika! Kolanhigwa, abaho, kolekesigwa.” \p \v 23 Ila wagendelela kutoa nyangi ng'hani wolonga Yesu kolondigwa yawambigwe mumsalaba. Hakimambukizo, nyangi zao zihuma. \v 24 Avo Pilato kawatogolela waja iwanhu vija vowokala womulonda Yesu. \v 25 Avo kawafungulila Balaba iwamulondile, munhu yakalile mkifungo sama ya kugala mzahimzahi wa kuilema silikali na kukoma, na kumgela Yesu mmakono ga asikali, wamtende kamba vowolonda Wayahudi. \s1 Yesu Kowambigwa Mumsalaba \r (Mat. 27:32-44; Mlk. 15:21-32; Yoh. 19:17-27) \p \v 26 Viwakalile womgala, wamgoga munhu imwe yokemigwa Simoni, munhu wa isi ya Kilene, yakalile yokwingila mdiwambo yolawa kumgunda. Wamdikwa msalaba, kaupapa hachugu cha Yesu. \p \v 27 Dale kulu da wanhu dimkweleleza, mmwanza wao kukala na watwanzi wokala womulilila na kumuyalalila. \v 28 Yesu kawahindukila kawalongela, “Mweye watwanzi wa Yelusalemu! Sambimunililile nie, ila ililileni wenyego na wanenu, \v 29 kwavija mazua gokwiza wanhu wokwiza kulonga, ‘Wana mhome watwanzi walibule wana, na waja hawalelile na waja hawakong'heze.’ \v 30 Kipigiti hicho wanhu wosonga kuilongela migongo, ‘Tulagalile!’ Na vigongo, ‘Tufise!’ \v 31 Kwavija kamba vinhu kamba vino votendeka mum'biki mbisi, vowaze mum'biki unyalile?” \p \v 32 Wanhu wayagwe wabili, wakalile watendaga gehile, vivija na hewo walongozwa wachola kukomigwa hamoja na Yesu. \v 33 Viwavikile hanhu hokemigwa, “Fulu da Pala,” wamuwamba Yesu mumsalaba hamoja na watenda gehile wabili, imwe kumkono wake wa ukulume na iyagwe kumkono wake wa ukumoso. \v 34 Yesu kalonga, “Tata, wagele kumgongo kwavija hawagatangile gaja gowotenda.” \p Waigolela vivalo vake mkutoa kula. \v 35 Wanhu wema haja wolola kipigiti wakulu wa Wayahudi viwakalile womtendela uponela, wolonga, “Kawakombola wayagwe, na yaikombole mwenyego kamba heyo iyo Kilisto yasaguligwe na Mulungu.” \fig Yesu kowambigwa mumsalaba.|alt="Crucifixion" src="WA03926b.jpg" size="col" loc="Luke 23:32-37" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989." ref="Luk. 23:35"\fig* \p \v 36 Asikali vivija wamtendela uponela, wamkwenhukila wamgwelela divai ya ugwadu, \v 37 wolonga, “Kamba gweye iyo Mndewa wa Wayahudi, ikombole mwenyego!” \p \v 38 Hachana ya umsalaba wake wandika vino, \sc “ino iyo mndewa wa wayahudi.”\sc* \p \v 39 Mtenda gehile imwe yatungikigwe haja kamuliga Yesu yolonga, “Kamba gweye iyo Kilisto, ikombole mwenyego, abaho, utukombole na tweye.” \p \v 40 Ila ija mtenda gehile iyagwe kamkomhokela miyage yolonga, “Gweye humdumba Mulungu? Gweye kwa mumgayo kamba heyo. \v 41 Kumwetu tweye vilumba kwavija tugweleligwa gaja galumbile na gaja gatutendile, ila ino hatendile mbuli yoyose ihile.” \v 42 Abaho, kamulongela Yesu, “Yesu, ung'humbuke vondawize Muundewa wako.” \p \v 43 Yesu kamulongela, “Nokulongela ikweli, lelo kowa hamoja na nie Paladiso.” \s1 Yesu Kodanganhika \r (Mat. 27:45-56; Mlk. 15:33-41; Yoh. 19:28-30) \p \v 44 Viivikile kamba saa sita, ziza diigubika isi yose mbaka saa tisa \v 45 kwavija zua diziziwala, na idiguo ditungikwe Muing'anda ya Mulungu didegeka vidanga vibili. \v 46 Yesu kenula dizwi, kalila yolonga, “Tata, mmakono gako noika loho yangu!” Viyeshile kulonga vino, kadanganhika. \p \v 47 Ija imkulu wa iwaasikali mia wa Loma kagona gaja galawilile, kamuyenzi Mulungu yolonga, “Kweli, munhu ino kakala mwende!” \p \v 48 Wanhu wakalile waiting'hane haja kulola mbuli ija wagona gaja galawilile, wose wabwela ukae yao wokiitoatoa zimhambaga wokiiyalala ng'hani. \v 49 Wose wakalile wambwiga zake Yesu, hamoja na watwanzi wakalile womkweleleza kulawa Galilaya, wema hatalitali wolola. \s1 Lukuli lwa Yesu Lokwikigwa Mdipanga \r (Mat. 27:57-61; Mlk. 15:42-47; Yoh. 19:38-42) \p \v 50 Kukala na munhu imwe yokemigwa Usufu, yakalile imwe wa wanhu wa Ikitala Kikulu cha Isi ya Wayahudi, kakala mwende wa Mulungu, \v 51 na hatogole gaja gawalamule. Kakala yolawa kukiwambo cha Wayahudi kikemigwa Alimataya, na kakala youbeta Undewa wa Mulungu. \v 52 Munhu hiyo kachola ha Pilato kulupula lukuli lwa Yesu. \v 53 Abaho, kaluhumulusa hasi ulukuli, kaluvaza sanda, abaho, kalugela mdipanga dipukigwe mdibwe, dikalile hadinazikilwa munhu yoyose. \v 54 Dikala zua da kuisasala na Zua da Mhumulo kwavija Zua da Mhumulo dikala behi kusonga. \p \v 55 Waja iwatwanzi, wakalile womkweleleza Yesu kulawa Galilaya, wamkweleleza Usufu. Avo wajona dipanga na avija lukuli lwa Yesu vulwikigwe. \v 56 Abaho, wabwela mkae zao kusasala vinung'hanung'ha na mavuta ga kunung'hila ga kulubaka lukuli lwa Yesu. \p Muna Idizua da Mhumulo, wahumula kamba ndagizi vuzilagize. \c 24 \s1 Yesu Kozuka \r (Mat. 28:1-10; Mlk. 16:1-8; Yoh. 20:1-10) \p \v 1 Zua da mwanduso wa wiki,\f + \fr 24:1 \fr*\fk Zua da mwanduso wa wiki \fk*\ft nhegulo yake \ft*\fqa jumapili.\fqa*\f* imitondo ng'hani, watwanzi wachola kuna dipanga wapapile vinung'hanung'ha vawatendile. \v 2 Wadivika dibwe dikigwe hamulomo wa idipanga dibimbiliswe dikigwe hamgwazo, \v 3 ila viwengile mdipanga, hawaluvikile lukuli lwa Mndewa Yesu.\fig Yesu kazuka.|alt="The empty tomb" src="NT-16 Tomb.jpg" size="col" loc="Luke 22:2-7" copy="Jonathan McDaniel" ref="Luk. 24:2-3"\fig* \v 4 Viwakalile wang'hali wokanganya mbuli ija, bahaja walawilila wanhu wabili wavalile mikanzu inang'hazika, wema behi nao. \v 5 Waja iwatwanzi wafugama mavindi wokona bwembwe ng'hani, ila waja wanhu wawalongela, “Habali mumzahila munhu mgima mwa wanhu wadanganhike? \v 6 Kahaduhu hano, kazuka. Kumbukileni chayawalongele vayakalile yang'hali Galilaya. \v 7 ‘Mwana wa Munhu kolondigwa yageligwe mmakono ga wanhu wene vilozo, na womuwamba mumsalaba, na zua da ikadatu kozuka.’ ” \p \v 8 Aho waja iwatwanzi wakumbukila mbuli zake, \v 9 wabwela kulawa kudipanga, na kuzilonga mbuli zija zose mwa wanahina longo dimwe na imwe na mwa wanhu wose wasigale. \v 10 Watwanzi waja wakala Maliamu kulawa kiwambo cha Magidala, Yoana, na Maliamu mamaake Yakobo. Wao hamoja na watwanzi wayagwe wazilonga mbuli zino mwa watumigwa wa Kilisto. \v 11 Ila watumigwa wa Kilisto wagiza gaja gawalongile waja iwatwanzi ukala uponela, avo hawawategeleze. \v 12 Ila Petulo kenuka kakimbila kachola kudipanga, kainamila kasungulila, kona isanda iiyeka. Abaho, kasegela haja hana dipanga kabwela ukae, kuno yokanganya gaja galawilile. \s1 Kuchola Emau \r (Mlk. 16:12-13) \p \v 13 Zua didija wanahina zake Yesu wabili wakala wochola kukiwambo kimwe kikemigwa Emau mwanza wa masaa mabili kulawa Yelusalemu, \v 14 wakala wolongelela, wogalonga gaja gose galawilile. \v 15 Viwakalile wolongelela kuno wokiiuzagiza, Yesu mwenyego kawakwenhukila kailongoza nao. \v 16 Wamona, ila meso gao gazuilwa sambiwamtange. \v 17 Yesu kawauza, “Mbuli zaki hizo zimuisimulila mnzila?” \p Wema wanyamala tulu. Kuno vihanga visifukile. \v 18 Munhu imwe mmwanza wao yokemigwa Kileopa kamuuza, “Gweye wiyeka iyo muhenza huzitangile mbuli zija zilawilile haja Yelusalemu mazua madodo gabitile?” \p \v 19 Kawauza, “Mbuli zaki?” \p Na hewo wamulongela, “Mbuli zimulawilile Yesu wa Nazaleti. Heyo kakala muhokozi mwene mhiko mmbuli ziyalongile na zija ziyatendile hameso ga Mulungu na hameso ga wanhu. \v 20 Wakulu wa wakulu wa nhambiko na wakulu zetu wa isi wamgela mnhaguso ya ifa, avo kawambigwa mumsalaba. \v 21 Ila tweye tutamanila kamba heyo iyo yondayaikombole isi ya Islaeli! Tuhagaleka higo gose, lelo zua da ikadatu songela vigalawilile gano. \v 22 Vivija watwanzi wayagwe wa mdidale jetu watusinhusa, waidamuka wachola kudipanga, \v 23 ila hawaluvikile lukuli lwake. Wabwela walonga wawona wasenga wa Mulungu wa kuulanga, wawalongela kamba Yesu mgima. \v 24 Wanhu wayagwe wakalile mdale jetu wachola kudipanga wavika vivija kamba viwalongile watwanzi waja, ila hawamonile.” \p \v 25 Abaho, Yesu kawalongela, “Habali muli wabozi kamba avo, na habali muli na mioyo izalame kuzitogola mbuli zose zawalongile wahokozi? \v 26 Vino Kilisto Mkombola halondigwa yagaye m'vinhu kamba avo, abaho, yengile muyenzi yake?” \v 27 Avo Yesu kawasimulila mbuli zimulonga heyo mwenyego muna Zinyandiko Zing'alile, songela vitabu va Musa na Nyandiko Zing'alile za wahokozi wose wa Mulungu. \p \v 28 Viwakwenhukile ikiwambo chawakalile wochola, Yesu kaitenda kamba vija kogendelela na mwanza, \v 29 ila wamuyalalila ng'hani, wolonga, “Kala hano na tweye, kwavija zua diswa na ziza dingila.” Avo kengila mng'anda kakala na hewo. \v 30 Kakala hasi yaje nao mandia, kasola mkate, kamuheweza Mulungu, abaho, kaumogola kawagwelela. \v 31 Baho meso gao gagubuka, wamtanga, ila heyo kayangayuka havihanga vao. \v 32 Wakiilongela, “Mioyo yetu haiding'huke ng'hani na ndeng'helelo, kipigiti viyakalile yolonga na tweye mnzila na kutugubulila Zinyandiko Zing'alile?” \p \v 33 Bahaja wenuka wabweleganya Yelusalemu, wawavika waja wanahina longo dimwe na imwe waiting'hana hamoja na wanhu wayagwe, \v 34 na kulonga, “Kweli Mndewa kazuka na kamulawilila Simoni!” \p \v 35 Baho waja wanhu wabili wasimulila gaja gawalawilile mnzila na avija viwamtambule Mndewa kipigiti viyakalile youmogola umkate. \s1 Yesu Kowalawilila Wanahina Zake \r (Mat. 28:16-20; Mlk. 16:14-18; Yoh. 20:19-23; Sang'h. 1:6-8) \p \v 36 Kipigiti waja iwanahina wabili hawanamambukiza kuwapetela gano, bahaja Mndewa mwenyego kema mdidale jao, kawalongela, “Tindiwalo diwe hamoja namwe.” \p \v 37 Wasinhuka na kona bwembwe wagiza wakala wokona mzimu. \v 38 Ila heyo kawauza, “Habali mkona bwembwe? Habali mdungwadungwa mmioyo yenu? \v 39 Loleni makono gangu na magulu gangu. Mwone kamba iyo nene. Nibabaseni mwone kamba nie sio mzimu, kwavija mzimu wabule lukuli na mizege kamba vumnyona nie vinili.” \p \v 40 Kagalonga gano na kuno yowalagusila makono na magulu gake. \v 41 Wakala wamemile ndeng'helelo ng'hulu ng'hani na mkanganyo kuno wang'hali hawanatogola kamba iyo heyo, avo kawauza, “Mna kinhu chochose hano cha kuja?” \v 42 Wamgwelela kidanga cha somba kibanikigwe, \v 43 kakisola kakija hameso gao. \p \v 44 Abaho, kawalongela, “Iyo inhegulo ya zimbuli ziniwalongele kipigiti vinikalile ning'hali na mweye, ilondigwa gatendeke gose ganyandikiligwe muna Gamalagizo ga Musa na muna ivitabu va wahokozi na muna ikitabu cha Zabuli.” \p \v 45 Abaho, kawavugula zinzonzi zao wazimanye Zinyandiko Zing'alile, \v 46 kawalongela, “Yandikigwa vino, Kilisto kolondigwa yagazigwe, abaho, yadanganhike na mdizua da ikadatu yazuke, \v 47 na mtwaga jake, usenga wa kuwazuma wanhu waleke vilozo na kugeligwa kumgongo vilozo vao wopetigwa muisi zose kusongela Yelusalemu. \v 48 Mweye iwo wasindila wa mbuli zino. \v 49 Na nie mwenyego nowalagizila gaja gamuilagane na Tataangu. Ila kaleni himo mdiwambo mbaka vondamgweleligwe mhiko kulawa kuulanga.” \s1 Yesu Kosoligwa Uchana Kuulanga \r (Mlk. 16:19-20; Sang'h. 1:9-11) \p \v 50 Abaho, kawalongoza kawagala hanze ya idiwambo mbaka Betania, aho kenula makono gake kawamoteza. \v 51 Viyakalile yowamoteza, kainega na hewo, abaho, kasoligwa kachola kuulanga. \v 52 Wamfugamila mavindi wamtambikila, abaho, wabweleganya Yelusalemu, kuno wodeng'helela ng'hani, \v 53 na kipigiti chose wakala Kuing'anda ya Mulungu womuheweza Mulungu.