\id MAT \h SAN MATEO \toc1 STIIDXA JESUCRISTU NI BICAA SAN MATEU \toc2 SAN MATEO \toc3 Mt. \mt1 STIIDXA JESUCRISTU NI BICAA SAN MATEU \c 1 \s1 Tu dé za Jesucristu \r (Lc. 3.23-38) \p \v 1 Lu gui'chi ri zeeda irá lá xfamilia Jesucristu, xiiñi David ni za de Abraham. \p \v 2 Abraham gupa Isaac, ne Isaac gupa Jacob, ne Jacob gupa Judá ne ca bi'chi'. \v 3 Ne Judá ne Tamar gupa ca Fares ne Zara, ne Fares gupa Esrom, ne Esrom gupa Aram. \v 4 Ne de Aram ma zeeda Aminadab, ne Aminadab gupa Naasón ne Naasón gupa Salmón. \v 5 Ne Salmón ne Rahab gupa ca Booz, ne Booz ne Rut gupa ca Obed, ne Obed gupa Isaí. \v 6 Ne de Isaí ma zeeda rey David, ne David gupa Salomón, xiiñi ni guca xheela Urías. \p \v 7 Ne Salomón gupa Roboam, ne Roboam gupa Abías, ne Abías gupa Asa. \v 8 Ne de Asa ma zeeda Josafat, ne Josafat gupa Joram, ne Joram gupa Uzías. \v 9 Ne de Uzías ma zeeda Jotam, ne Jotam gupa Acaz, ne Acaz gupa Ezequías. \v 10 Ne de Ezequías ma zeeda Manasés, ne Manasés gupa Amón, ne Amón gupa Josías. \v 11 Ne de Josías ma zeeda Jeconías ne ca bi'chi', ne bibani cabe ca dxi yené ca binni Babilonia laacabe xquidxi ca'. \p \v 12 Ne dxi ma nuu cabe Babilonia la? gupa Jeconías Salatiel, ne Salatiel gupa Zorobabel. \v 13 Ne de Zorobabel ma zeeda Abiud, ne Abiud gupa Eliaquim, ne Eliaquim gupa Azor. \v 14 Ne de Azor ma zeeda Sadoc, ne Sadoc gupa Aquim, ne Aquim gupa Eliud. \v 15 Ne de Eliud ma zeeda Eleazar, ne Eleazar gupa Matán, ne Matán gupa Jacob. \v 16 Ne de Jacob ma zeeda José xheela María ne de María gule Jesús ni rabi cabe Cristu. \p \v 17 Rarí ridu'ya nu modo za Cristu de Abraham. Gupa Abraham xiiñi', de xiiñi Abraham la? gupa xiiñi', de xiiñi xiiñi be gupa xiiñi ne zacá zeeda ni. De dxi bibani Abraham para dxi sti rey David la? ma bizaa catorce familia. Ne dede dxi sti David para dxi yené ca binni Babilonia ca binni Judá xquidxi ca la? nga sti catorce familia. Ne dede dxi que para dxi sti Cristu, laca sti catorce. \s1 Ra gule Jesucristu \r (Lc. 2.1-7) \p \v 18 Sicarí nga gule Jesucristu: Ma chi iluxe enda xheela sti José ne María peru ca'ru idxiña be laa, bihuinni ma naca xiiñi María xiiñi Espíritu Santu. \v 19 Ne ora gunna José ma naca xiiñi be la? na nusaana laabe naga'chi purti nacha'hui ne qué ná ireeche ni guidxi. \v 20 Ngue cá ique José guni, mala uní' né ti ángel sti Dios laa lu bacaanda', na rabi laa: \p ―José xiiñi David, gucuaa María xheela lu' ne ma cadi ucaa ique lu usaana lu laabe, purti xiiñi Espíritu Santu naca xiiñi be. \v 21 Ne zapa be ti badu huiini ne zabee lá lu laa Jesús, purti zulá ca xpinni de irá ni huachee ca'. \p \v 22 Ne cayaca ni sicarí ti iree ni modo uní' Dios de ruaa dxa profeta ni uní' chiqué: \q1 \v 23 Laguuya ni chi gaca ri': \q1 Ti binni dxaapa zaca xiiñi \q1 ne zapa ti badu huiini', \q1 ne zabee lá cabe laa Emanuel. \q1 Ni riní' Emanuel la? nuu né Dios laanu. \p \v 24 Ne ora bibani José bi'ni ni gudxi ángel que laa, ne biluxe enda xheela que. \v 25 Peru qué ñuu be cue' María dede dxi ma gule badu huiini que ne ulee lá be laa Jesús. \c 2 \s1 Ra beda yubi ca hombre nuu xpiaani Jesús \p \v 1 Gule Jesús ndaani guidxi Belén de Judea dxi zuba rey Herodes. Ne ca dxi que bedandá caadxi hombre nuu xpiaani ne riene de luceru, ndaani guidxi Jerusalén, beeda ca de neza rindani gubidxa. \v 2 Ne cananaba diidxa ca paraa gule rey sti ca judíu, purti na cabe biiya cabe ra biree luceru stibe neza rindani gubidxa ne ngue runi zeda ganna cabe laabe para usisaca cabe laabe. \p \v 3 Ne ora gunna rey Herodes xi zeeda cabe la? bidxibi, laa ne irá ca binni Jerusalén. \v 4 Para bisenda caa be ca judíu, cani jma riene de ni cá lu Xqui'chi Dios ne ca xaíque sti ca sacerdote, ne gunaba diidxa be laaca paraa nexhe gale ni rabi cabe Cristu. \v 5 Para na ca rabi ca laabe: \p ―Ndaani guidxi Belén de Judea, purti sicarí bicaa ti profeta sti Dios chiqué: \q1 \v 6 Lii Belén, neca jma nahuiini lu lade ca guidxi de Judá, \q1 peru nabé risaca lu' purti de lii zaree tobi ni guni mandar \q1 ne gapa ca xpinne ni za de Israel. \m Nga nga ni uní' profeta que. \p \v 7 Oraque bisenda caa be ca hombre ni riene de luceru que naga'chi', ne gunaba diidxa be laaca padxí ti biiya ca luceru que. \v 8 Ne gudxi be laaca che ca Belén, ne raqué inaba diidxa ca', ne ora ma bidxela ca badu huiini que la? gueda tidxi ca laabe, para che be chi usisaca be laa. \p \v 9 Ngue si gudxi rey que laacabe, biree cabe ze cabe, ne mala biiya cabe za niru dxa luceru que lú cabe, luceru ni bi'ya cabe neza rindani gubidxa que. Para yenanda cabe ni dede ra biaana dxí ni ra nuu badu huiini que. \v 10 Nabé bieche cabe ora bi'ya cabe luceru que. \v 11 Ne ora biuu cabe ndaani yoo, biiya cabe badu huiini que ne María jñaa. Para bizuxibi cabe, bisisaca cabe laa ne óraque ulee cabe irá ni bedané cabe, bisiga'de cabe laa oro, gu'xhu' ne nisa rindá' naxhi. \v 12 Ne ora ma chi ibigueta cabe xquidxi cabe, uní' né Dios laacabe lu bacaanda ma cadi ibigueta cabe neza ra nuu Herodes. Para bigueta cabe adxé neza. \s1 Ra uyé José ne María Egipto \p \v 13 Biree si ca hombre ni riene de luceru que ze', uní' né ti ángel sti Dios José lu bacaanda', na rabi laabe: \p ―Biasa gucuaa badu huiini ca ne jñaa, laché Egipto ne laguiaana raqué, ne naa gabe laatu padxí ma zanda iree tu de raqué, purti zuyubi Herodes badu huiini ca para guuti. \p \v 14 Huaxhinni queca biasa José gucuaa badu huiini que ne jñaa ne ze ca Egipto. \v 15 Biaana cabe raqué dede dxi guti Herodes ti iree ni modo pe uní' Dios de ruaa dxa profeta que ra na Dios: “De ndaani guidxi Egipto bisenda caa Xiiñe'.” \s1 Ra bisenda guuti Herodes ca ba'du' \p \v 16 Biiya si Herodes gudxite ca hombre ni riene de luceru que laa la? gudó dí laa ne bisenda guuti irá ba'du ni chi usaa ru chupa iza, irá ni nabeza ndaani guidxi Belén ne idubi neza que, purti ulee be cuenta mayaca izaa chupa iza dede dxi bi'ya ca hombre nuu xpiaani que luceru que. \v 17 Ne ra guti irá ca badu huiini que la? biree ni modo pe uní' Dios de ruaa profeta Jeremías chiqué ra na: \q1 \v 18 Bina diaga cabe ucuá ti ridxi ndaani guidxi Ramá, \q1 Cayuuna caadxi gunaa de Judá, cani za de Raquel. \q1 Bizulú biina ca dede uyuu yuuba ladxidó' ca', ne qué na ca igani ca purti ma guti xiiñi ca'. \p \v 19 Peru dxi ma guti rey Herodes la? uní' né ti ángel sti Dios José lu bacaanda ndaani guidxi Egipto, na rabi laabe: \p \v 20 ―Biasa gucuaa badu huiini ca ne jñaa ne laibigueta xquidxi tu, purti ma guti cani gucala'dxi ñuuti badu huiini ca. \v 21 Para biasa be gucuaa be badu huiini que ne jñaa ne bigueta cabe Israel, xquidxi cabe. \v 22 Peru ora gunna be ma Arquelao zuba jlugar bixhoze ndaani guidxi Judea la? bidxibi be ñe be raqué, ne laca uní' xcaanda be cadi che be. Ngue runi biyubi be Galilea. \v 23 Ne beda ndeza be Nazaret ti iree ni modo pe bizeete ca profeta que de Jesús, na ca': “Zabi cabe laabe binni Nazaret.” \c 3 \s1 Ra canayuí' Juan Bautista stiidxa Dios \r (Mr. 1.1-8; Lc. 3.1-9, 15-17; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Ca dxi que beeda Juan Bautista, canayuí' stiidxa Dios ndaani gui'xhi Judea. \v 2 Ne na rabi ca binni que: \p ―Lainaba perdón Dios, purti ma zeda dxiña dxi guni mandar. \p \v 3 Sicarí nga uní' Dios de ruaa profeta Isaías chiqué, na: \q1 Zuna diaga cabe cucaa tuuxa ridxi ndaani gui'xhi cayabi binni: \q1 “Lausiá neza tidi Señor; \q1 lauxhele ladxidó' to casi ñaca cuxhele tu ti neza para laabe.” \m \v 4 Ne irá ni uní' profeta que la? guca ni dxi beeda Juan Bautista. Riaana be ndaani gui'xhi', ne de guicha ladi camellu xhaba be, ne xi' ti cinturón de guidi ndaani be, ne endaró stibe nga usú ne dxiña yaga. \v 5 Ne idubi naca guidxi Jerusalén uyé ra nuu be, ne irá xixé binni de Judea ne de irá ca guidxi ni dxaaga guiigu Jordán. \v 6 Ne ulee ruaa ca diidxa de irá ni huachee ca', ne guluu nisa be laaca ndaani guiigu Jordán que. \p \v 7 Peru ora bi'ya be cayeeda stale fariseu ne saduceu ra nuu be para chu' nisa ca la? na be rabi be laaca': \p ―Binni nexhená ca', ma runebia'ya laatu, zeeda tu ra nuaa purti zácaxa tu tisi chu' nisa tu, ma qué zusaba ná Dios laatu. \v 8 Yanna lasá jneza ti ihuinni ma unaba tu perdón Dios de idubi ladxidó' to. \v 9 Ne cadi ma iree né tu na tu: “Xiiñi Abraham laadu.” Gabe ca' laatu, pa qué guni tu jneza casi bi'ni be la? dede lade guie ri zanda indisa Dios xiiñi be. \v 10 Ti yaga ni qué ricá cuananaxhi lú, rugá cabe laa ne ruzaaqui cabe laa. Zacaca nga ma zeda dxiña dxi sti irá cani qué runi jneza, laca maca zilá ca lu bele. \v 11 Naa caguaa ni'sa laatu casi ti seña ma unaba tu perdón Dios, peru nuu stobi ni gueeda ru', ne ngue jma risaca que naa. Naa qué risaca dia' nin para indade xquela guidi be ñee be. Laabe zudii be Espíritu Santu cani guni cre, ne zulaa be cani qué runi cre lu bele. \v 12 Zeda guni be casi runi tobi ni riguibi semiá, zutopa be ca semiá para uchá be ndaani sacu ne zundaa be ca guixi que lu ti gui ni qué ziuu dxi gyui'. \s1 Ra uyuu nisa Jesús \r (Mr. 1.9-11; Lc. 3.21-22) \p \v 13 Ca dxi que biree Jesús de Galilea, beeda ra nuu Juan ra guiigu Jordán para cu' nisa Juan laa. \v 14 Peru qué na gá Juan cu' nisa laabe, sínuque na rabi laabe: \p ―Jma naquiiñe cu' nisa lu naa, yanna nou' cuaa ni'sa lii la? \p \v 15 Para rabi be laa: \p ―Zaa, peru bi'ni ni yanna, purti jma naquiiñe guni nu irá ni gudixhe Dios gaca'. \p Oraque ru guná Juan guluu nisa laabe. \v 16 Ne casi biluxe uyuu nisa be, biree be de ndaani nisa que, ne mala bixale ibá' ne biiya be zeeda yete Espíritu Santu de ibá', casi ti paloma, biaana dxí luguiá be. \v 17 Oraque ucuá ti ridxi de ibá': \p ―Ndi nga Xiiñe ni nadxiee ne ni rusieche naa. \c 4 \s1 Ucala'dxi binidxaba nusaba Jesús \r (Mr. 1.12-13; Lc. 4.1-13) \p \v 1 Ne óraque yené Espíritu Santu laabe ndaani gui'xhi ti gu'ya binidxaba pa zuni be ni na. \p \v 2 Ne biaana be raqué cuarenta dia sin ño be ne ma candaana dxita be. \v 3 Oraque beeda binidxaba ra nuu be, na rabi laabe: \p ―Pa dxandí Xiiñi Dios lii la? gudxi ca guie ca gaca ca pan. \p \v 4 Para na be rabi be laa: \p ―Maca cá lu Xqui'chi Dios, cadi pan si nga ibani né binni sínuque irá ca diidxa ni iree de ruaa Dios. \p \v 5 Oraque yené binidxaba que laabe ndaani guidxi Jerusalén ni rabi cabe Guidxi sti Dios, ne bidxiiba laabe ique yu'du ro' ra jma nasoo \v 6 ne na rabi laabe: \p ―Yanna, pa dxandí Xiiñi Dios lii la? uyuu bi de racá, purti cá lu Xqui'chi Dios zuseenda ca ángel sti para cu' ná xi'que lu ti cadi gacaná lu lu guie. \p \v 7 Para rabi be laa: \p ―Peru laca cá lu Xqui'chi Dios, cadi inaba cabe xiixa Dios para quite si cabe laa. \p \v 8 Peru ucuaa ru binidxaba que laabe, yené laabe lu ti dani ni jma nasoo, ne biluí' laabe irá xixé guidxi de idubi naca guidxilayú para gu'ya be pabiá' sicarú cani. \v 9 Ne na rabi laabe: \p ―Zudiee lii irá ni pa guzuxibi lu xañee' usisaca lu naa. \p \v 10 Oraque na be rabi be laa: \p ―Biree de ra nuaa binidxaba', purti cá lu Xqui'chi Dios, Dios si nga naquiiñe usisaca cabe ne guni cabe ni na. \p \v 11 Oraque ru bixale binidxaba que de laabe, para beeda caadxi ángel bidii ni gudó be. \s1 Ra bizulú xhiiña Jesús \r (Mr. 1.14-15; Lc. 4.14-15) \p \v 12 Dxi gunna be ma yeguyoo Juan Bautista la? bigueta be neza Galilea, \v 13 peru qué ñaana be Nazaret xquidxi be sínuque yendeza be sti guidxi lá Capernaum ni nuu uriá ti nisa ro' lá Galilea lade ca layú sti Zabulón ne Neftalí. \v 14 Ne ra yendeza be ti guidxi de Galilea, guca ni casi uní' Dios de ruaa profeta Isaías chiqué, ra na: \q1 \v 15 Galilea nga xquidxi Zabulón ne Neftalí \q1 ni nuu neza ze cabe nisadó', \q1 cherica guiigu Jordán, \q1 xquidxi cani qué ñunibiá' gá Dios. \q1 \v 16 Bibani ca binni que ndaani guelacahui, \q1 peru yanna ma biiya ca ti biaani ro'. \q1 Chiqué uyuu ca lu ná enda guti, \q1 peru yanna ma biiya ca \q1 ximodo zanda iree ca de laani, \q1 casi ñaca para laaca ma birá gueela \q1 ne ma nuu biaani guidxilayú. \p \v 17 Yendá si be guidxi que la? bizulú byuí' né be binni stiidxa Dios, rabi be laaca': \p ―Lainaba perdón Dios purti ma zeda dxiña dxi guni mandar. \s1 Ra guridxi Jesús tapa hombre rie guuze' \r (Mr. 1.16-20; Lc. 5.1-11) \p \v 18 Ti dxi canazá be uriá nisa ro' que, biiya be chupa hombre iropa bi'chi ca', cusaba ca ti tarraya ro' ndaani nisa, canaaze ca benda purti nga xhiiña ca'. Tobi que la? lá Andrés, ne stobi que la? Simón ni rabi cabe Pedru. \v 19 Para rabi be laaca': \p ―Lata nanda naa ne laca zune laatu guuze peru para chi yubi tu binni guedané tu ra nuaa'. \p \v 20 Ne oraqueca bisaana ca tarraya stica zinanda ca laabe. \p \v 21 Ra ze be que biiya be xhupa hombre, ne laca iropa bi'chi ca', Jacobo xiiñi Zebedeu, ne Juan bi'chi'. Nuu né ca bixhoze ca ndaani ti canuá, cayuni chaahui ca ca tarraya stica'. Para na Jesús rabi laacabe: \p ―Lata nanda naa. \p \v 22 Ne oraqueca bisaana cabe bixhoze cabe ne bisaana cabe canuá que, zinanda cabe Jesús. \s1 Ra bisiidi Jesús stale binni \r (Lc. 6.17-19) \p \v 23 Uzá Jesús irá guidxi sti Galilea, bisiidi ndaani ca yu'du sti ca judíu, ne byui' né laacabe ximodo runi mandar Dios ca xpinni. Ne irá ra uyé be bisianda be irá enda huará ne irá yuuba sti ca binni que. \v 24 Ne zaqué bireeche stiidxa be de yendá ni irá guidxi sti Siria, ne bedané ca binni que irá binni lidxi ca ni huará, cani napa yuuba', ne cani caguite binidxaba ique, ne cani rudii ataque laa, ne cani ma guti galaa. Bisianda be de irá ca'. \v 25 Stale binni uzá nanda laabe, cásica binni Galilea, zaqueca binni de Decápolis, ne de Jerusalén, ne de Judea, ne de cherica guiigu Jordán. \c 5 \s1 Ni bisiidi Jesús lu dani \r (Lc. 6.20-23) \p \v 1 Biiya si Jesús ma rí binni laa, gudxi'ba lu ti dani ne gurí raqué. Oraque bidxiña irá cani jma riuu nú laabe para iziidi ca'. \v 2 Para bizulú be bisiidi be laaca', na be: \q1 \v 3 ―Dichoso ni nanna gasti nga laa nezalú Dios, \q1 purti stica irá ni napa Dios ladxi ná'. \q1 \v 4 Dichoso ni nuu triste yanna, \q1 purti zaguixhe dxí Dios ladxidó' ca'. \q1 \v 5 Dichoso ni nadó' \q1 purti zudii Dios laaca guidxilayú. \q1 \v 6 Dichoso ni rinaba ladxidó' guni ni na Dios, \q1 ne qué ganda chu' dxí dede qué guni ni, \q1 purti zacané Dios laa guni ni, \q1 ne zieche'. \q1 \v 7 Dichoso ni riá stobi, \q1 purti laca ziá Dios laa. \q1 \v 8 Dichoso ni nayá ladxidó' \q1 purti zuuya Dios. \q1 \v 9 Dichoso ni riguixhe dxí enda ridinde, \q1 purti runi xiiñi Dios laa. \q1 \v 10 Dichoso ni riladxi binni laa, \q1 ti cayuni ni na Dios, \q1 purti sti irá ni napa Dios ladxi ná'. \q1 \v 11 Ne dichoso laatu ora rulaa binni diidxa laatu, \q1 ne riladxi ca laatu ne ribee ca falsu luguiá tu purti xpinne laatu. \q1 \v 12 Laguieche' neca cazaaca tu irá nga, \q1 purti nabé sicarú ni chi gudii Dios laatu ibá', \q1 ne nanna ca tu zacaca bi'ni cabe ca profeta sti Dios chiqué. \s1 Zidi ne biaani sti guidxilayú \r (Mr. 9.50; Lc. 14.34-35) \p \v 13 Riuu zidi beela para cadi guiu'dxu', ne laatu zeda gaca tu casi zidi, ne nuu tu ndaani guidxilayú para cadi initilú pe ni. Peru pa nidi'di enda naxí sti zidi que la? ma qué niquiiñe ni para gasti sínuque para ixii ni layú ne ñutu ñee cabe ni. \p \v 14 Ra usihuinni tu enda nacha'hui sti Dios lade binni la? casi ñaca cuzaani tu. Laudii lugar ihuinni biaani stitu casi rihuinni biaani sti ti guidxi zuba ique dani. \v 15 Purti qué rucaa gui cabe lámpara ne cu' cabe laa xa'na dxumi, sínuque ruzuhuaa cabe ni lu ti mexa' para gudii ni biaani irá binni ni nuu ndaani yoo que. \v 16 Yanna laatu, lagaca casi biaani que ti gu'ya binni pabiá' jneza runi tu ne usisaca ca Bixhoze tu ni nuu ibá'. \s1 Ra bisiidi Jesús xi na ley \p \v 17 Cadi zácaxa tu zeda uchiaya ley ni bidii Dios Moisés, ne ni bicaa ca profeta lu Xqui'chi Dios, purti cadi nga zeda gune' sínuque zeda gune' cumplir irá xixé ni bicaa cabe que. \v 18 Peru gabe ca' laatu, laga nuu ru ibá' ne guidxilayú, qué ziaana nin tindaa lu ley sin gaca cumplir, nin ti letra ne nin ti puntu. \v 19 Nga runi tutiica uchiá neca ti guisi si lu tobi de ca mandamientu ne zacá gusiidi ni binni la? huaxié' zasaca lade ca xpinni Dios. Peru ni guni irá ni na mandamientu, ne usiidi ni binni la? laa huaxa zasaca lade ca xpinni Dios. \v 20 Purti gabe ca' laatu, pa qué guni tu jneza jma que modo runi ca maistru de ley ne ca fariseu ni nuu yanna la? qué ziuu tu lade ca xpinni Dios. \s1 Enda ridxiichi \r (Lc. 12.57-59) \p \v 21 Huayuna diaga tu xi gudxi Dios ca bixhoze gola tu chiqué, cadi guuti ca', ne pa guuti ca ziaba ná ca'. \v 22 Peru naa rabe laatu, tutiica gapa né stobi xiana la? laca ma bichee ne ziaba ná'. Ne tutiica gabi stobi binni guidxa la? zusaba ná justicia sti yu'du laa. Ne tutiica gabi stobi didxa guidxa la? cuyubi che gabiá. \p \v 23 Ne pa zeda saanu ti ofrenda lu altar para Dios ne guietenala'dxu bichee neu tuuxa la? \v 24 bisaana gá ofrenda stiu' raqué, uyé biene né ni bichee neu que, ne óraque bigueta yetixhe ofrenda stiu' lu altar. \p \v 25 Pa chiné tuuxa lii ra nuu justicia la? biyubi gaca neu laabe tobi si laga ze ru tu neza, ti cadi uchiña be lii lu juez, pacaa zutiidi juez lii lu ná ca gendarme ne zaguu ca lii lidxi guiiba'. \v 26 Gabe ca' lii, qué zaree lu raqué dede qué qui'xu irá ni nuzaabu'. \s1 Enda riuu né ni cadi xheela' \p \v 27 Laatu nanna tu xi na ley: “Iruti chu' né ni cadi xheela'.” \v 28 Peru naa rabe laatu, neca chu'la'dxi si tuuxa ti gunaa ni cadi xheela', ne icá ique chu' né laabe la? ma bichee, neca qué ñuu né pe laabe. \p \v 29 Pa nuu xiixa ruuya lu ne ruquiinde ni lii gu'nu ni cadi jneza la? bixele de laani, purti jma huaxié' naná zaca para lii ixele lu de laani bia' naná zaca para lii pa cheu' gabiá, purti qué ziuu dxi ireeu de raqué. \v 30 Ne pa nuu xiixa ni racala'dxu tidi lu ná lu', ne pur laani chi uchee lu la? bixele de ra nuu ni, purti jma huaxié' naná zaca para lii uniti lu ni, que initilú lu' pa cheu' gabiá. Nga runi pa nuu xiixa ni runi pur gu'nu ni cadi jneza la? bisaana ni nagueenda, pacaa zuchee lu', ne ora ma bichee lu la? zusaba ná Dios lii. \s1 Enda rilaa né xheela' \r (Mt. 19.9; Mr. 10.11-12; Lc. 16.18) \p \v 31 Laatu huayuna diaga tu na lu ley: “Tutiica gacala'dxi gusaana xheela la? gaca divorciar ne laabe.” \v 32 Peru naa rabe', ni usaana xheela', neca qué nuchee né xheela laa la? cuchee, purti cayuni pur gapa xheela jnadxii. Ne zaqueca tutiica ichaganá ti gunaa ni ma bisaana xheela la? cuchee, purti ma nuu né xheela binni. \s1 Xi naca enda runi jurar \p \v 33 Laca huayuna diaga tu xi gudxi Dios ca bixhoze gola tu chiqué: “Tutiica guni jurar chi guni xiixa para Dios la? naquiiñe guni cumplir ni ma uní'.” \v 34 Peru naa rabe laatu, cadi lica pe guni jurar tu, nin pur ibá', purti racá nga zuba Dios, \v 35 nin pur guidxilayú purti racá zuhuaa ñee be, ne nin pur Jerusalén, purti nga nga xquidxi Rey ni nandxó' ne nga nga Dios. \v 36 Ne zaqueca cadi guni jurar tu pur ique tu, purti qué zanda guni tu pur indani guicha ique tu adxé color, gaca ni naquichi o nayaase'. \v 37 Ora riní' tu la? lainí' “ya” pa huandí zuni tu ni, o pa qué zuni tu ni la? lainí' “co'”, peru cadi usiguii tu ne cadi cu' ru tu jma juramentu lú ni, purti cadi de Dios zeeda irá nga. \s1 Enda ruquixe ni guni stobi laa \r (Lc. 6.29-30) \p \v 38 Huayuna diaga tu xi cá lu ley: “Pa gaxha cabe ti chu lú lu la? guxha ti chu lú cabe. Ne pa gaxha cabe ti laya lu la? guxha ti laya cabe.” \v 39 Peru naa cayabe laatu, pa ucaa lú cabe laatu la? cadi ucaa lú tu laacabe. Ne pa chu' tu capa ti ladu xhaga tu la? laudii ca né sti ladu. \v 40 Ne tu gacala'dxi tinde né laatu para gaxha xcamixa tu la? lausaana né ca laa xhamarra tu. \v 41 Ne pa chu' tobi de cani runi mandar uguá' laatu bultu sti' ti kilómetru la? laguá' ni chupa kilómetru. \v 42 Ni inaba xiixa laatu, laudii ni laa, ne ni qui'ñe laatu, lautiiñe laa. \s1 Enda ranaxhii ni nanala'dxi laa \r (Lc. 6.27-28, 32-36) \p \v 43 Laca na ley ganaxhii tu cani nadxii laatu, ne gaca nanala'dxi tu cani nanala'dxi laatu. \v 44 Peru naa rabe': Laganaxhii cani nanala'dxi laatu, ne lainí' né Dios pur cani riguu dí laatu. Lagacané cani runi pur uchiichi laatu, ne lainaba lu Dios pur cani riladxi laatu. \v 45 Laguni zacá ti chi ndee tu Bixhoze tu ni nuu ibá', purti laa rudii lugar guzaani gubidxa sti ra nuu cani nacha'hui ne ra nuu cani nadxaba', ne rusaba nisa guie ra nuu cani runi ni na, ne ra nuu cani qué runi ni na. \v 46 Purti pa ganaxhii tu cani nadxii si laatu la? ñee na tu zacaa tu xiixa de Dios pur nga la? Cadi xa laca nga ca runi cani ruquixe impuestu, ne napa tu laaca de malu. \v 47 Ne pa gulabi tu cani ridxaaga si laatu la? xi caguu tu lú ni ya'. Cadi xa laca nga ca runi cani qué runibiá' Dios. \v 48 Nga runi lagaca nacha'hui ne irá binni, cásica nacha'hui Bixhoze tu ni nuu ibá'. \c 6 \s1 Enda nacha'hui ni risaca \p \v 1 Laguuya gá qué chi guni tu ni nacha'hui nezalú si binni para si gudxiiba ca laatu. Purti pa guni tu ni para si gu'ya binni la? qué zacaa tu gasti de Bixhoze tu ni nuu ibá'. \v 2 Nga runi cadi guni tu casi runi cani na nacha'hui peru cadi dxandí ni laa, purti ora chi gudii ca guna ndaani yu'du o lu calle, rucaa ca ridxi para ganna binni xi bidii ca', peru ngue si nga laani. \v 3 Peru laatu ora gudii tu guna la? laguni ni pa ganda nin cadi ganna ti chu ná tu xi cayuni sti chu, \v 4 ne zacá qué zanna iruti pa cudii tu guna sínuque Bixhoze si tu ni ruuya ni runi binni ra naga'chi', ne laa nga quixe ni bi'ni tu que. \s1 Ximodo iní' né binni Dios \r (Lc. 11.2-4) \p \v 5 Ne ora iní' né tu Dios la? cadi guni tu casi ca binni ni na nacha'hui peru cadi dxandí ni laa. Riula'dxi ca uzuhuaa ca ndaani yu'du para ini' né ca Dios. O pacaa la? runi ca ni lu calle para gu'ya binni. Gabe ca' laatu, zaa usisaca binni laacabe peru ngue si nga laani. \v 6 Peru laatu, ora chi iní' né tu Dios la? lachuu ndaani lidxi tu, lauseegu ra puerta ne lainí' né Bixhoze tu ni qué rihuinni, ti laa ruuya ni runi binni ra naga'chi', ne zaguixe laatu. \p \v 7 Ne ora ma caní' né tu laabe la? cadi utale tu diidxa casi runi ca binni ni qué runibiá' Dios, purti zácaxa ca tisi iní' ca stale diidxa zucaa diaga be laaca'. \v 8 Nga runi cayabe laatu, cadi gaca tu casi laacabe, purti maca nanna Bixhoze tu xii nga caquiiñe tu ante inaba tu ni laa. \p \v 9 Peru laatu la? sicarí nga lainí' né Dios: \q1 Bixhoze du ni nuu ibá', \q1 rinaba du gusisaca irá binni lii. \q1 Ne idxiña dxi guni mandar lu' \q1 \v 10 ne gaca ni na lu'. \q1 Cásica raca ni ibá', \q1 zaqueca gaca ni ndaani guidxilayú. \q1 \v 11 Dané laadu endaró tidi né du dxi. \q1 \v 12 Bisiaanda ni ruché' né du lii, \q1 casi rusia'nda du ni ruchee né cabe laadu. \q1 \v 13 Ne cadi udiiu lugar cuba yu binidxaba laadu, \q1 sínuque bilá laadu de lu ná be. \q1 Purti lii nga jma nandxó' lo' \q1 ne jma risaca lu que irá xixé, \q1 ne qué ziuu dxi guiaana dxí lu de guni mandar lu'. Amén. \p \v 14 Pa guni perdonar tu ni guni binni laatu la? laca zuni perdonar Bixhoze tu ni nuu ibá' laatu. \v 15 Peru pa qué guni perdonar tu ni guni binni laatu la? laca qué zuni perdonar Bixhoze tu ni nuu ibá' laatu. \s1 Xi na Jesús de enda riaana sin go \p \v 16 Ne ora gusaana tu de go to para iní' né tu Dios la? cadi guni tu lú tu nayati casi runi cani riula'dxi udxiiba binni laa, purti runi ca lú ca nayati para si gu'ya binni biaana ca sin ño ca'. Gabe ca' laatu zaa usisaca binni laacabe peru ngue si nga laani. \v 17 Peru pa guiaana tu sin go to la? lauzaa begu ique tu, ne laquiibi lú tu, \v 18 ti qué ganna iruti pa biaana tu sin ño to sínuque Bixhoze si tu ni qué rihuinni, ti laa nga nanna ne ruuya ni runi binni ra naga'chi ne laa nga quixe ni laatu nezalú binni. \s1 Ni dxandí risaca \r (Lc. 12.33-34) \p \v 19 Cadi guyubi tu gapa tu stale ni risaca ndaani guidxilayú ri', purti zanda go bandaa ni ne icá tini ni ne chu' gubaana cuana ni. \v 20 Sínuque laguyubi gapa tu ni risaca ibá' purti ngue qué zo bandaa laa ne qué zacá tini ne qué ziuu gubaana cuana laa. \v 21 Purti ra nuu ni risaca para laatu la? raqueca nuu ladxidó' to. \s1 Biaani sti cuerpu \r (Lc. 11.34-36) \p \v 22 Guielú tu nga zeda gaca casi biaani sti cuerpu stitu. Nga runi pa ruyubi tu gu'ya tu ni jneza la? ziaani xquenda biaani tu. \v 23 Peru pa ruyubi tu gu'ya tu ni cadi jneza la? zacahui xquenda biaani tu. Ne pa ñui' ni napa tu de biaani ca la? pabiá' nacahui ñaana tu. \s1 Dios o bidxichi \r (Lc. 16.13) \p \v 24 Iruti zanda gapa chupa xpixuaana ne guni ni na iropa cabe tobi si tiru, purti jma zanaxhii be tobi ne zaca nanala'dxi be stobi, o pacaa jma zacá nú be ngue ne qué zazaala'dxi be stobi que. Zaqueca qué zanda di ganaxhii tu Dios ne ganaxhii ca tu bidxichi. \s1 Rapa Dios ca xiiñi' \r (Lc. 12.22-31) \p \v 25 Nga runi cayabe laatu cadi cu' xa ique tu ximodo ibani tu, xi go to o xi gue tu, nin cu' xa ique tu xi cuaqui tu. Purti cadi para go si tu napa tu enda nabani, ne cadi para cuaqui si tu lari nuu tu. \v 26 Laguuya ca mani huiini ni ripapa. Qué riguu ca biní ne qué ribee ca guela, ne qué ruchá ca troja, peru rudii Bixhoze tu ni nuu ibá' ni go ca'. Ñee cadi jma risaca tu que laacame la? \v 27 Neca ñuu tu xizaa ne nuyubi tu modo nibani tu xcaadxi, ñee ñanda nibani tu jma que bia' dxi nexhe ibani tu la? \p \v 28 Ne xiñee riuu tu xizaa pur ni gacu tu ya'. Laguuya modo rigaa ca liriu ni nuu ndaani gui'xhi', neca qué runi ca dxiiña ne qué riguiba ca', \v 29 peru nin rey Salomón qué ñanda nuzuchaahui casi laacani neca nabé bisaca. \v 30 Ne pa ruzuchaahui Dios ca guie' gui'xhi neca yanadxí si nagá' ca' ne ixí ma bibidxi ca para icá gui ca la? ñee qué runi cre tu pa zudii be ni cuaqui tu la? \v 31 Nga runi cadi chu' tu xizaa ne cadi na tu: “Xi idó' no, o xi idé' nu, o xi gacu nu ya'.” \v 32 Purti nga nga ni ruyubi ca binni ni qué runibiá' Dios, peru ma nanna Bixhoze tu ni nuu ibá' xi irá cayaadxa laatu. \v 33 Peru nirudó' laguyubi guni mandar Dios ndaani ladxidó' to ne sa tu modo na, ne óraque zudii laatu cani riuu tu xizaa pur laa. \v 34 Nga runi cadi chu' tu xizaa de ni chi gaca ixí', purti ixí ru nga gu'ya tu xi gaca'. Lagucaa ique si de ni naquiiñe tu yanadxí. \c 7 \s1 Enda rudxiiba donda ique stobi \r (Lc. 6.37-38, 41-42) \p \v 1 Cadi gudxiiba lu donda ique stobi, ti qué quiba donda ique lu'. \v 2 Purti donda ca gudxiiba lu ique stobi que, ngue ca guiaana luguiá lu'. Purti cásica gu'nu stobi la? zaqueca gaca lu'. \v 3 Pa nuu tindaa bandadi ndaani lú lu la? ximodo zanda gu'ya lu tindaa guixi nuu lú stobi ya'. \v 4 Ñee za'bu stobi que: “Dané cuee guixi nuu lú lu ca”, ne lii zaa nuu bandadi que lú lu la? \v 5 Cadi quite lu binni, gulee ca bandadi nuu lú lu ca, ti ganda gu'ya chaahui lu para cueeu guixi ni nuu lú stobi. \p \v 6 Cadi gudii tu xiixa ni zeeda de Dios cani qué iquiiñe para laani, casi ñaca nudii tu ni bi'cu'. Zanda ca guni cabe casi runi bi'cu', ucaa lú cabe laatu ne guxuuxe cabe laatu. Risaca stiidxa Dios casi ti perla, ne qué ñuu dxi nundoou perla lu bihui para guxhaata ñee si ni. \s1 Lainaba, lauyubi ne lauxhidxi ná' \r (Lc. 11.9-13; 6.31) \p \v 7 Lainaba lu Dios, zudii laatu. Lauyubi, zadxela tu. Lauxhidxi ná', zaxele chu' tu. \v 8 Purti tutiica inaba zacaa, ne ni uyubi zadxela, ne ni uxhidxi ná zaxele chu'. \p \v 9 Lácaxa nuu tuuxa lade tu, pa ninaba xiiñi laa ti gueta, nudii ti guie. \v 10 O pa ninaba be laa ti benda, ñee nudii laabe ti beenda la? \v 11 Pa laatu cadi nacha'hui tu casi Dios ne nanna tu gudii tu ni galán xiiñi tu la? lágaxa Bixhoze tu ni nuu ibá' qué gudii ni galán cani inaba laa. \v 12 Nga runi, irá ni racala'dxi tu guni binni laatu la? ngue ca laguni laaca', purti zacá nga na ley ne nga ca bicaa ca profeta. \s1 Chupa neza nuu \r (Lc. 13.24) \p \v 13 Laguiuu neza ni napa puerta nabé', purti neza ni xilaga puerta sti la? nga neza ladu rinitilú binni, purti ruluí' jma galán neza que, ne stale tu riuu ladu que. \v 14 Peru neza enda nabani la? jma nabé puerta ne nagana neza sti', ne huaxié' tu ridxela ni. \s1 Pur ni guni binni zahuinni tu laa \r (Lc. 6.43-44) \p \v 15 Laguuya gá laatu ne ca profeta ni na zeeda de Dios peru cadi dxandí ni, purti casi guiuu cabe laatu ruluí' nadó' cabe casi dendxu', peru ndaani ladxidó' cabe naduxhu cabe casi gueu'. \v 16 Peru zahuinni lu xhiiña cabe tu laacabe ne pa dxandí zeeda cabe de Dios. Ñee na tu zanda icá uva lu yaga guichi biruba', o icá du'ga lu yaga bii la? \v 17 Ndi nga laani: ti yaga ni nazaaca, zudii cuananaxhi galán, peru ti yaga yuudxu la? zudii cuananaxhi ni qué zaquiiñe'. \v 18 Ti yaga ni nazaaca la? qué zacá bi'xhu cuananaxhi sti', ne zaqueca ti yaga qué iquiiñe la? puru bi'xhu ricá lú. \v 19 Irá yaga ni qué rudii cuananaxhi cha'hui la? rugá cabe laa para icá gui. \v 20 Nga runi rabe laatu, pur ni guni cabe zacabiá' tu tu laacabe. \s1 Cadi irá ziuu ra runi mandar Dios \r (Lc. 13.25-27) \p \v 21 Cadi irá ni gabi naa, Señor, Señor, ziuu ra runi mandar Dios, sínuque cani guni si ni na be. \v 22 Stale tu zabi naa dxi que: “Señor, ñee cadi byuí du stiidxa lu la? ne cadi pur lá lu gulee du binidxaba de binni la? ne cadi laca pur lá lu bini du stale milagru la?” \v 23 Oraque zabe laaca': “Qué runebia'ya laatu. Laguiree de ra nuaa', purti qué ñuu dxi ñuni tu jneza.” \s1 Ti hombre nuu xpiaani ne tobi nahuati \r (Lc. 6.47-49; Mr. 1.22) \p \v 24 Nga runi tutiica gucaa diaga ca diidxa ri' ne guni ni na cani la? zeda gune laa casi ti hombre ni nuu xpiaani', bicuí lidxi lu guie. \v 25 Biaba nisa guie bidxá guiigu', biete bi yooxho', ne irá nga bidxela saa yoo que, peru qué ñaba ni purti zuba ni lu guie. \v 26 Peru tutiica gucaa diaga ca diidxa ri' ne qué guni ni na cani la? zeda gune laa casi ti hombre huati ni bicuí lidxi lu yuxi. \v 27 Biaba nisa guie, bidxá guiigu', biete bi yooxho' bidxela saa yoo que, ne dede uxidxi ra bixá ni. \p \v 28 Ne ora biluxe uní' Jesús irá nga, nabé bidxagayaa ca binni que modo bisiidi be, \v 29 purti bisiidi be casi rusiidi tobi ni zanda guni mandar, ne cadi casi rusiidi ca maistru de ley. \c 8 \s1 Ra bianda tobi napa lepra \r (Mr. 1.40-45; Lc. 5.12-16) \p \v 1 Ne ora biete Jesús de lu dani que, yenanda stale binni laa. \v 2 Lade ca binni que zeeda ti hombre huará, napa lepra. Bidxiña be bizuxibi be xañee Jesús ne na be rabi be laa: \p ―Señor, nanna zanda gusianda lu naa, pa na lu'. \p \v 3 Para gudixhe ná Jesús luguiá be ne rabi laabe: \p ―Zusianda lii. \p Ne oraqueca bianda be ne nayá biaana ladi be. \v 4 Para na Jesús rabi laabe: \p ―Biiya gá qué chi tidxu ni iruti', sínuque uyé ra nuu sacerdote ne bidii ti ofrenda casi bicaa Moisés guni binni ora ma bianda, para uluí' lu binni ma bianda lu'. \s1 Ra bianda jmozo ti capitán \r (Lc. 7.1-10) \p \v 5 Ne ora ziyuu Jesús ndaani guidxi Capernaum, bidxiña ti capitán ne na rabi laa: \p \v 6 ―Señor, rinaba lii gusianda lu ti mozo stinne'. Nexhe be ralidxe', ma guti galaa be, ne cayudu yuuba laabe. \p \v 7 Para rabi be laa: \p ―Ziaa' ne zusianda laabe. \p \v 8 Oraque na capitán que rabi laabe: \p ―Iruti nga naa para cheu' ralidxe'. Uní' si, ne zacá zianda mozo stinne'. \v 9 Purti nuu tu runi mandar naa ne laca nuu ca soldadu ne rune mandar laaca'. Pa gabe tobi che la? zie, ne pa gabe stobi gueeda la? zeeda, ne pa gabe mozo stinne', bi'ni ndi la? zuni. \p \v 10 Ora bina diaga be xi uní' xaíque que la? bidxagayaa be ne na be rabi be cani nanda laabe que: \p ―Laguuya', nin lade cani za de Israel qué huadxela nin tobi ni napa fe bia' napa hombre ri'. \v 11 Ne gabe ca' laatu ziuu dxi gueeda stale binni de idubi naca guidxilayú ne ziuu né ca Abraham ne Isaac ne Jacob ra runi mandar Dios. \v 12 Laga cani nexhe ñuu, ca ngue pe qué ziuu, sínuque zalá ca lu guelacahui purti qué ñuni cre ca', ne raqué gu'na ca' dede go yaa ca guidi ruaa ca'. \p \v 13 Ne óraque rabi be capitán que: \p ―Guyé yanna, ne cásica bini cre lu ca, zacá zaca ni. \p Ne dxandí oraqueca bianda mozo que. \s1 Ra bianda suegra Pedru \r (Mr. 1.29-31; Lc. 4.38-39) \p \v 14 Oraque guyé Jesús ralidxi Pedru, ne biiya nexhe né suegra be xindxá'. \v 15 Para guda'na Jesús ná suegra be ne biree xindxá' que de laa. Ne oraqueca biasa gunaa que bidii ni gudó cabe. \s1 Bisianda Jesús jma binni huará \r (Mr. 1.32-34; Lc. 4.40-41) \p \v 16 Huaxhinni que bedané cabe stale binni ni caguite binidxaba ique, ra nuu Jesús. Ne ti diidxa si uní' be biree ca binidxaba que. Ne laca bisianda be stale binni huará. \v 17 Ne guca ni zaqué ti iree ni modo pe uní' Dios de ruaa profeta Isaías chiqué: \q1 ―Gucuaa be irá yuuba stinu ne ziné be ca enda huará. \s1 Cani racala'dxi sa nanda Jesús \r (Lc. 9.57-62) \p \v 18 Ti tiru biiya Jesús ma rí binni laa, para gunaba tidi sti ladu nisa Galilea que. \v 19 Peru nuu ru be raqué beeda ti maistru de ley ra nuu be, na rabi laabe: \p ―Maistru, racaladxe chi nanda lii ratiica che lu'. \p \v 20 Para rabi be laa: \p ―Ca mistu gui'xhi napa ca ra guiaana ca', ne ca mani huiini laca napa ca lidxi ca', peru naa nga Hombre Biseenda Dios ne qué gapa nin ra quixhe ique'. \p \v 21 Ne laca beeda tobi de ca discípulu stibe ra nuu be, na rabi laabe: \p ―Señor, bidii lugar ucaache sia' bixhoze ti chi nanda lii. \p \v 22 Peru na be rabi be laa: \p ―Dananda naa. Bisaana nga guni cani qué na gueda nanda naa. \s1 Gudixhe dxi Jesús bi yooxho' \r (Mr. 4.35-41; Lc. 8.22-25) \p \v 23 Biuu be ndaani canuá que ne laca biuu ca discípulu stibe. \v 24 Ne mala biete ti bi yooxho', ne biasa ola dede biuu nisa ndaani canuá que, peru ma nisiaasi be óraque. \v 25 Para bicuaani ca laabe, ne na ca rabi ca laabe: \p ―Gucané laadu, pacaa zati nu. \p \v 26 Para rabi be laaca': \p ―Xiñee cadxibi tu. Aque huaxié' napa tu fe xa, hombre ca'. \p Oraque biasa be ne gudxi be bi yooxho que guiaana dxí, ne zaqueca gudxi be ca ola que, ne oraqueca guta dxí cani. \v 27 Nabé bidxagayaa ca hombre que ne na ca': \p ―Tu naca hombre ri pue, dede bi ne nisa runi ni na. \s1 Chupa hombre riguite binidxaba ique \r (Mr. 5.1-20; Lc. 8.26-39) \p \v 28 Ra yendá cabe cherica nisa que, biuu cabe neza Gadara. Ne raqué bidxaga lú be chupa hombre ni riguite binidxaba ique, biree ca de lade ba'. Iruti randa ridi'di neza ra nuu ca' purti ricá ca luguiá binni. \v 29 Ne bicaa ca ridxi laabe, na ca': \p ―Xi napa né du lii, Jesús, Xiiñi Dios. Ñee zeda guniná lu laadu ante ganda dxi la? \p \v 30 Zitu huiini de ra nuu cabe que, canayó jma bihui. \v 31 Para na ca binidxaba que rabi laabe: \p ―Pa chi ndeeu laadu de ca hombre ri la? bidii lugar chu' du luguiá ca bihui rica'. \p \v 32 Oraque rabi be laaca': \p ―Laché. \p Ne oraqueca biree ca yechuu ca luguiá ca bihui que, ne mala biete ti ca bihui que de ra dxi'ba ca', yeguiaba ca ndaani nisa ne raqué guti ca'. \p \v 33 Oraque bixooñe cani cayapa laacame, de yendá ca ndaani guidxi que, ne byui' né ca irá binni xi guca', ne ni bizaaca ca hombre ni udxite binidxaba que. \v 34 Para biree idubi guidxi que yechaga lú ca Jesús ne gudxi ca laabe iree be de xquidxi ca'. \c 9 \s1 Bianda ti hombre nayati galaa \r (Mr. 2.1-12; Lc. 5.17-26) \p \v 1 Oraque biuu Jesús ndaani ti canuá ne udi'di sti ladu nisa que, para biuu xquidxi. \v 2 Raqué nuu be bedané cabe ti hombre nexhe lu ti luuna', ma guti galaa. Ora bi'ya be pabiá' napa cani bedané binni huará que fe la? na be rabi be laa: \p ―Bieche, xiiñe', purti ma bine perdonar xpecadu lu'. \p \v 3 Nuu caadxi maistru de ley raqué ne caní' ca ndaani ladxidó' ca', na ca': “Cayuni ndi laa Dios.” \v 4 Peru ma nanna Jesús xi caní' ique cabe, para na rabi laacabe: \p ―Xiñee caní' tu ni cadi jneza ndaani ladxidó' to. \v 5 Yanna lagabi naa, uná nga jma qué igana ya', gabe laabe ma uca perdonar xpecadu be la? o gabe laabe guiasa be ne sa be. \v 6 Naa nga Hombre Biseenda Dios ne para ganna tu zanda gune perdonar pecadu ndaani guidxilayú ri la? laguuya ni chi gune ri'. \p Oraque na be rabi be ni huará que: \p ―Biasa, undisa jluuna lu' ne uyé rali'dxu'. \p \v 7 Oraqueca biasa hombre que, zibí'. \v 8 Ora bi'ya ca binni rí raqué ni bi'ni be que la? bidxibi ca ne bisisaca ca Dios pur enda nandxó' ni gudixhe lu ná binni guni. \s1 Ra uní' né Jesús Mateu \r (Mr. 2.13-17; Lc. 5.27-32) \p \v 9 De raqué biree Jesús ze', ne neza ze be que biiya be ti hombre lá Mateu zuba ruaa ti mexa ra ritixe binni impuestu. Para rabi be laa: \p ―Dananda naa. \p Ne oraqueca biasa, zinanda laabe. \p \v 10 Ti dxi zuba be ruaa mexa ndaani ti yoo. Raqué zuba be beeda caadxi de cani ruquixe impuestu ne cani qué rulabi ley, gurí né ca laabe ne ca discípulu stibe. \v 11 Ne ora bi'ya ca fariseu zuba né Jesús laacabe la? na ca rabi ca ca discípulu que: \p ―Xiñee zuba né jmaistru tu ca malu ni ruquixe impuestu ne cani qué rulabi ley pue. \p \v 12 Ngue bina diaga Jesús, para na rabi laacabe: \p ―Cadi caquiiñe cani nazaaca doctor sínuque cani huará. \v 13 Ndi nga ni gudxi Dios binni chiqué: “Jma racaladxe guiá tu binni, que guedané tu ni gusiga'de tu naa.” Yanna cayabe laatu laché ne laiziidi xi na ca diidxa ca, purti cadi zeda yube cani nacha'hui sínuque cani cuchee. \s1 Ejemplu sti novio \r (Mr. 2.18-22; Lc. 5.33-39) \p \v 14 Oraque beeda ca discípulu sti Juan Bautista ra nuu be, ne na ca rabi ca laabe: \p ―Xiñee laadu ne ca fariseu, stale tiru riaana du sin idó' do, peru ca discípulu stiu' qué runi ca zacá. \p \v 15 Para rabi be laaca': \p ―Ziuu xa cani nuu ra enda xheela triste laga nuu novio lade ca'. Peru ora ma biaaxha cabe novio que la? óraque huaxa ziaana cabe triste. \p \v 16 Iruti ruquiidi tindaa lari cubi ra ma gureza ti lari yooxho', purti ora guia'ri lari que, zadopa lari cubi que ne zareza ra bidiiba que, ne jma rusi qué zaquiiñe ni óraque. \v 17 Laca qué rigaa cabe vinu cubi ndaani guidi yooxho' purti nireza guidi que, ne nixii vinu ne niniti guidi que. Peru ni runi cabe la? rigaa cabe vinu cubi ndaani guidi cubi ne óraque nin tobi nin stobi qué zaniti. \s1 Ra bisibani Jesús xiiñi Jairu ne bisianda ti gunaa \r (Mr. 5.21-43; Lc. 8.40-56) \p \v 18 Caní' ru Jesús ora biuu ti hombre naca xaíque sti yu'du', bizuxibi xañee be ne na: \p ―Nagasi du' guti xiiñe', peru pa che lu quixhe ná lu luguiá be la? zabani be. \p \v 19 Para biasa né be ca discípulu stibe, zinanda cabe laa. \v 20 Ne ra zidi'di be que biree ti gunaa ma napa doce añu de caxii rini, bidxiña neza deche be ne guda'na ñee lari ni nacu be, \v 21 purti na neca xhaba si be cana, zianda. \v 22 Ne ora guda'na gunaa que xhaba be la? bidxigueta lú be, biiya dxí be laa ne na be: \p ―Cadi idxibi lu, xiiñe'. Bianda lu purti bini cre lu'. \p Ne oraqueca bianda gunaa que. \p \v 23 Ora bedandá be ralidxi xaíque que, biiya be ma nuu músicu cuxhidxi son gue'tu ne rí jma binni raqué cayuni ruidu. \v 24 Para na be rabi be laaca': \p ―Laguiree, purti cadi guti di dxapa huiini ri', sínuque nisiaasi si. \p Ne óraque bixidxi ca binni que laabe. \v 25 Biree si ca binni que fuera biuu be ndaani yoo, ne gunaaze be ná dxapa huiini que para biasa. \v 26 Ne bireeche ni bi'ni be que idubi naca guidxi que ne xcaadxi guidxi ni nuu gaxha de raqué. \s1 Bianda chupa ni nacheepa lú \p \v 27 De raqué biree be ze be, ne yenanda chupa ni nacheepa lú laabe, bicaa ca ridxi na ca': \p ―Xiiñi David, biá laadu. \p \v 28 Oraque biuu be ndaani ti yoo ne beeda cani nacheepa lú que ra nuu be. Para rabi be laaca': \p ―Ñee runi cre tu zanda gusianda laatu la? \p ―Runi cre du, Señor, na ca'. \p \v 29 Oraque guda'na be lú ca ne na be: \p ―Pa dxandí runi cre tu zanda gune ni la? zusianda laatu. \p \v 30 Ne oraqueca bixele lú ca', ne biinda ca be lú ca cadi gabi ca ni iruti'. \p \v 31 Peru laaca laga bicheeche ca stiidxa be idubi naca guidxi que. \s1 Bisiní' Jesús ti mudu \p \v 32 Nécati ziree cani bianda que, biuu xcaadxi binni, né ca ti hombre ni qué randa riní' purti riguite binidxaba ique. \v 33 Peru casi gulee Jesús binidxaba que la? uní' be. Ne nabé bidxagayaa irá binni ni nuu raqué ne na ca': \p ―Qué huayuu dxi ihuinni cosa sicarí lade ca xpinni Israel, pa cadi yanna ru'. \p \v 34 Peru ca fariseu na ca': \p ―Nuu né be xaíque sti binidxaba', nga runi randa ribee be ca binidxaba ni riguite ique binni. \s1 Modo biá Jesús irá binni \p \v 35 Ne guzá Jesús irá guidxi ro' ne irá guidxi huiini', canausiidi ndaani ca yu'du', ne canayuí' né laacabe ximodo runi mandar Dios ca xpinni, ne canausianda irá enda huará ne irá yuuba ni napa ca binni que. \v 36 Ora bi'ya be irá ca binni que la? biá be laaca', purti qué ganna ca xi guni ca ne iruti cayaca né laaca'. Nuu ca casi dendxu ni qué gapa pastor. \v 37 Para rabi be ca discípulu stibe: \p ―Ma stale binni cabeza si ucaa diaga stiidxa Dios. Tu güi ni nga huaxié'. \v 38 Yanna lainaba lu Dios useenda stale tu guni dxiiña ca, ti laabe nga xpixuaana ni. \c 10 \s1 Ra zeeda lá irá apóstol \r (Mr. 3.13-19; Lc. 6.12-16) \p \v 1 Oraque guridxi be doce discípulu stibe que ne gudixhe be irá ndi ladxi ná ca': cuee ca binidxaba ni riguite ique binni, ne gusianda ca intiica enda huará ne yuuba'. \p \v 2 Ndi nga lá doce apóstol que: primé ca Simón, ni rabi cabe Pedru, ne Andrés bi'chi', raqué ma nanda Jacobo xiiñi Zebedeu, ne Juan bi'chi'. \v 3 Raqué ma nanda Felipe, ne Bartolomé, ne Tomás ne Mateu ni biquixe impuestu chiqué, ne Jacobo xiiñi Alfeu, ne Lebeu ni rabi cabe Tadeu, \v 4 ne Simón ni guyuu lade ca cananista chiqué, ne Judas Iscariote ni bitoo Jesús que. \s1 Ra yegüí ca apóstol stiidxa Dios \r (Mr. 6.7-13; Lc. 9.1-6) \p \v 5 Biseenda be idubi doce que, peru ora ma chi iree ca', na be rabi be laaca': \p ―Cadi che tu ra nuu cani cadi judíu, ne cadi guiuu tu xquidxi ca samaritanu. \v 6 Laché ra nuu cani za de Israel, cani ruluí' dendxu ni cananiti. \v 7 Ne lagabi laaca ma zeda dxiña dxi guni mandar Dios. \v 8 Lausianda cani napa lepra ne xcaadxi enda huará, ne lausibani cani ma guti, ne lacuee ca binidxaba ni riguite binni. Qué niguixe tu saca gudixhe irá ndi lu ná tu guni tu. Yanna laguni cani sin guiaxa tu. \p \v 9 Cadi chiné tu oro, nin plata, nin cobre, \v 10 ne cadi chiné tu ra idxá ni iquiiñe tu ladu ze tu, nin chiné tu chupa muda lari, nin chupa par guela guidi, nin bastón, purti naquiiñe udii cabe ni go ni canayuni dxiiña'. \p \v 11 Ne guidxi tiica chu' tu, pa guidxi huiini o pa guidxi ro', lainaba diidxa ralidxi tuuxa ni nacha'hui', ne laguiaana ralidxi be de ora ma ixele tu de guidxi que. \v 12 Ne ora guiuu tu ralidxi cabe, laugapa diuxi. \v 13 Ne ora ma nuu tu raqué, lacuu ndaaya yoo que, ne pa aca cabe nacha'hui ne laatu la? ziaana ndaaya stitu ndaani yoo que, peru pa co' la? zabigueta ni luguiá tu. \v 14 Pa nuu paxaraa qué na cabe guiaana tu, ne qué na cabe gucaa diaga cabe laatu la? laguiree de ra yoo que, o de guidxi que, ne ora ma chi iree tu de raqué la? laquibi ñee tu, ti cadi chiné tu nin yu stícabe. \v 15 Ne gabe ca' laatu, dxi cuidxi Dios cuenta binni guidxilayú la? jma pe zusaba ná be ca binni guidxi que, que ca binni Sodoma ne Gomorra. \s1 Zadi'di cabe ra nagana \p \v 16 Cuseenda laatu casi ñaca nuseenda dendxu lade gueu'. Nga runi lagataná casi nexhená beenda'. Peru laca lagaca nadó' casi nadó' paloma. \v 17 Laguuya gá laatu ne ca binni que purti ziné ca laatu ra nuu ca justicia stica ni nuu ndaani yu'du ne zaguiñe ca laatu raqué. \v 18 Zuchiña cabe laatu ra nuu ca gobernador ne ra nuu rey purti xpinne laatu, ne zacá laca zanda güi tu stiidxa nezalú cani cadi za de Israel. \v 19 Ne ora uchiña cabe laatu raqué la? cadi chu' tu xizaa xi iní' tu nezalú cabe o xi gabi tu laacabe. Purti ora ma zuhuaa tu nezalú cabe la? zadxela tu xi iní' tu, \v 20 purti cadi laadi tu chi iní' tu sínuque Espíritu sti Bixhoze tu ni nuu ibá' nga che de ruaa tu. \p \v 21 Zadxiña dxi neca bi'chi cabe zuluí' cabe para gati', ne zaqueca zuluí' bixhoze cabe laacabe, ne laca ziuu tu guiasa luguiá bixhoze ne guluí' bixhoze para gati'. \v 22 Zaca nanala'dxi cabe laatu purti xpinne laatu. Peru cani qué ixhacala'dxi dede dxi iluxe irá ni la? zalá. \v 23 Pa iladxi cabe laatu ndaani ti guidxi la? laché sti guidxi purti gabe ca' laatu neca guni tu zacá, ca'ru iluxe tidi tu irá guidxi sti Israel dxi ibigueta Hombre Biseenda Dios. \p \v 24 Qué risaca ni caziidi jma que maistru sti', ne zaqueca qué risaca mozo jma que xpixuaana'. \v 25 Nga runi cadi quiche ruaa ni caziidi pa guni cabe laa ni runi ca cabe maistru sti'. Pa gabi cabe xpixuaana ti yoo binidxaba la? irá cani nuu né laa ndaani yoo que laca zabi cabe ni laa. \s1 Tu naquiiñe idxibi nu \r (Lc. 12.2-9) \p \v 26 Nga runi cadi idxibi tu laacabe, purti ziuu dxi ihuinni irá ni ye'gu lú yanna, ne zaqueca ziuu dxi ganna binni irá ni ga'chi'. \v 27 Ni gabe laatu naga'chi', laatu lainí' ni nezalú binni, ne ni usiide laatu xa diaga si tu la? laqui'ba ique yoo ne lainí' ni reciu. \v 28 Ne cadi idxibi tu cani ruuti cuerpu si, purti qué zanda guuti cabe alma, sínuque laidxibi ni zanda unitilú alma ne cuerpu ndaani gabiá. \p \v 29 Laaca tu nanna tu ridoo chupa mani huiini pur chupa domi', peru neca qué risaca came, qué ziaba si tobi de laacame layú pa qué na Dios. \v 30 Zaqueca ma bigaba be irá xixé guicha ique tu. \v 31 Nga runi cadi idxibi tu, purti jma risaca tu que ca mani huiini'. \s1 Ni qué rituí lú gaca xpinni Cristu \r (Lc. 12.8-9) \p \v 32 Tutiica iní' xpinne laa nezalú binni la? laca zanié xpinne laa nezalú Bixhoze ni nuu ibá'. \v 33 Peru ni qué ná iní' pa xpinne laa nezalú binni la? laca qué zanié pa xpinne laa nezalú Bixhoze ni nuu ibá'. \s1 Beda ndaa saa Jesús binni \r (Lc. 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 Cadi zácaxa tu zeda gune binni guidxilayú tobi si, purti cadi nga zeda gune sínuque casi ñaca zedaniá ti espada. \v 35 Purti zeda ndaa saa hombre ne bixhoze, ne badu dxaapa ne jñaa, ne gunaa ne suegra. \v 36 Ne ca binni lidxi pe hombre zaca nanala'dxi laa. \p \v 37 Tu jma nadxii bixhoze o jñaa que naa la? qué zaquiiñe para xpinne', ne zaqueca tu jma nadxii xiiñi que naa la? qué zaquiiñe para xpinne'. \v 38 Ne tu qué na gacaná ra gueda nanda naa la? qué zaquiiñe para xpinne'. \v 39 Ni guyubi ilá xpida ndaani guidxilayú la? zuniti ni ibá', peru ni guniti xpida pur naa guidxilayú la? zadxela ni ibá'. \s1 Tu irá guiaxa lu xhiiña Dios \r (Mr. 9.41) \p \v 40 Tu uchagalú laatu la? casi ñaca nicaa naa, ne tu icaa naa la? casi ñaca nicaa ni biseenda naa. \v 41 Pa nuu tuuxa uchagalú ni canayuí' stiidxa Dios purti Dios biseenda laa la? bia'ca quixe Dios ni canayuí' stiidxa que la? bia' queca quixe laabe. Ne pa nuu tobi ni ruchagalú tutiica ni nacha'hui la? bia'ca quixe Dios ni nacha'hui que la? bia' queca quixe laabe. \v 42 Tutiica uchagalú tobi de ca xpinne ni jma nahuiini ri' ne gudii laabe neca ti vasu nisa purti xpinne laabe la? qué ziaana sin qué quixe Dios laa. \c 11 \s1 Ra uyé ca xpinni Juan Bautista ra nuu Jesús \r (Lc. 7.18-35) \p \v 1 Ne biluxe gudxi si Jesús ca discípulu que xi naquiiñe guni ca la? biree de raqué ze', ziusiidi ne zigüí stiidxa Dios ndaani xquidxi irá cabe. \p \v 2 De ra yeguyoo Juan Bautista gunna de irá ni cayuni Cristu, para biseenda chupa discípulu sti ra nuu be. \v 3 Ne ora yendá ca ra nuu be, na ca rabi ca laabe: \p ―Na Juan pa lii nga ni nexhe gueeda o pa zabeza du stobi. \p \v 4 Para rabi be laaca': \p ―Lachitidxi Juan irá ni cayuuya tu ne ni cayuna diaga tu. \v 5 Lagüí' né laabe ma riná cani nacheepa lú, ma rizá cani nachiita ñee, ma bianda cani gupa lepra, ma runa diaga ca diaga cuaata', ne ma bibani cani ma guti, ne ma cayuna diaga ca pobre stiidxa Dios. \v 6 Dichoso cani guni cre Dios biseenda naa. \p \v 7 Biree si cani biseenda Juan que, bizulú Jesús bizeete laabe lú ca binni que, ne na rabi laacabe: \p ―Tuu nga yeguuya tu ndaani gui'xhi chiqué. Ñee yeguuya tu tobi ni ruluí' ti gueere lase ni runiibi bi laa ladu na la? \v 8 Pa cadi nga la? tuu nga yeguuya tu. Ñee yeguuya tu ti hombre zuchaahui la? Co' nja', purti ni zuchaahui zadxela tu laa ndaani lidxi rey. \v 9 Tu pe nga yeguuya tu ya'. Ti profeta la? Nga nga laani, ne jma que ti profeta. \v 10 De laabe nga ruzeete Xqui'chi Dios ra na: \q1 Zuseenda ti xpinne sa niru lú lu' para guni chaahui neza tidi lu'. \m \v 11 De lade irá binni, qué huaree tobi jma nandxó' que Juan Bautista, peru nuu tu jma nandxó' que laabe ne nga nga tutiica guiuu lade ca xpinni Dios, neca huaxié' laa. \p \v 12 Dede dxi beeda Juan ma cadale xpinni Dios ndaani guidxilayú, ne cayuuya ca stale enda nandxó' stibe, peru laca stale tu racala'dxi gaca xpinni be peru modo na, cadi modo na be. \v 13 Ma xadxí uní' ca profeta ne laca cá ni lu ley sti Moisés zadxiña dxi gu'ya binni gaca irá ni cayaca yanna ri'. \v 14 Ne pa na tu guiene tu ca diidxa ri la? ziene tu Juan nga Elías ni uní' ca profeta que gueeda. \v 15 Tu racala'dxi guiene la? gucaa diaga. \p \v 16 Tu zanda gusaca ca binni nuu yanna ri'. Rusaca laacabe casi xcuidi ni ribí luguiaa ne rucaa ridxi xcompañeru: \v 17 “Bixhidxi du saa peru qué niná tu nuyaa tu, ne bixhidxi du son gue'tu ne laca qué niná tu ñuuna tu.” \v 18 Zacá ca runi ca binni ri', purti beeda Juan, ne biiya cabe qué ño ne qué ñe', para na cabe nuu né be binidxaba'. \v 19 Yanna ma benda lade cabe. Naa nga Hombre Biseenda Dios, ne ruuya cabe rahua ne ree', ne ma na cabe nalaya ne binigüé' naa, ne ridxaaga ca malu ni ruquixe impuestu ne cani qué rulabi ley. Peru casi na dichu que: “Pur ni runi binni rihuinni tu laa.” \s1 Ca guidxi chi guiaba ná' \r (Lc. 10.13-15) \p \v 20 Oraque bizulú Jesús gudinde né ca binni de ca guidxi ra jma uzá, purti qué niná ca ninaba ca perdón Dios neca biiya ca irá milagru ni bi'ni be. \v 21 Na be rabi be laaca': \p ―Laguuya gá laatu, binni Corazín ne binni Betsaida, purti nabé huahuinni enda nandxó' sti Dios lade tu, peru naguidxi ru ladxidó' to. Pa ñaca nizaya ñune milagru ndaani guidxi Tiro ne ndaani guidxi Sidón bia' ma bine ndaani xquidxi tu ca la? biaa padxí ma ninaba ca perdón ne ñuu ca triste pur irá ni huachee ca'. \v 22 Gabe ca' laatu, dxi cuidxi Dios cuenta binni guidxilayú la? jma zusaba ná laatu que ca binni de Tiro ne de Sidón. \v 23 Ne laatu, binni Capernaum ca', laatu cabeza tu usisaca Dios laatu, peru jma pe nagueenda guseenda be laatu ra nuu binidxaba'. Purti pa ñaca ñuuya binni Sodoma ca milagru ni ma biiya tu ca la? ma nusaana ca de nuchee ca' ne ma qué nunitilú Dios laaca'. \v 24 Peru gabe ca' laatu, dxi cuidxi Dios cuenta binni guidxilayú la? jma zusaba ná laatu que ca binni de Sodoma. \s1 Latá' irá ni ma bidxaga \r (Lc. 10.21-22) \p \v 25 Oraque uní' né Jesús Dios, na: \p ―Bixhoze', lii nga runi mandar lu ibá' ne guidxilayú. Rudiee diuxquixe lii purti cucaachi lu ni cayuni lu ri' para cadi guiene cani nuu xpiaani ne cani na riene, peru culuí' lu ni cani zeda gaca casi ba'du'. \v 26 Ne zacá cayuni lu ni purti zacá guyuula'dxi lu gaca ni. \p \v 27 Oraque rabi be ca binni que: \p ―Ma gudixhe Bixhoze irá xixé cosa ladxi naya'. Naa nga Xiiñi be ne iruti runibiá' naa jma que laabe, ne zaqueca iruti runibiá' laabe jma que naa ne cani racaladxe gunibiá' laabe. \v 28 Latá' ra nuaa irá ni ma bidxaga de cuyubi modo guia ladxidó', cani ma qué ganda guni irá ni rucaa cabe laa guni, purti para laa ruluí' naguixhe cabe ti ayubu xa yanni. Latá' ra nuaa', zaziila'dxi ladxidó' to. \v 29-30 Laudxiiba ayubu stinne xa yanni tu purti nasisi ni, cadi nanaa ni casi ni nua tu ca. Laudii lugar usiide laatu purti qué zaca nia laatu naduxhu' ne qué zadinde nia laatu. \c 12 \s1 Bichuugu ca discípulu zee dxi enda riziila'dxi \r (Mr. 2.23-28; Lc. 6.1-5) \p \v 1 Qué nindaa de ngue, ti dxi enda riziila'dxi zidi'di Jesús ne ca discípulu sti ndaani ti ñaa. Nabé ma candaana ca discípulu que para bizulú undadi ca zee gudó ca'. \v 2 Ora bi'ya caadxi fariseu ni cayuni ca discípulu que la? na ca rabi ca Jesús: \p ―Biaa ca xpinni lu', cayuni ca ni cadi jneza guni binni dxi enda riziila'dxi'. \p \v 3 Para na Jesús rabi laaca': \p ―Ñee qué huayuunda tu ra cá xi bi'ni David dxi candaana, laa né ca xpinni la? \v 4 Biuu be ndaani yu'du sti Dios ne gudó be ca pan ni ma uyuu ndaaya' ni nexhe cadi go cabe, nin laabe nin cani nuu né laabe que, sínuque ca sacerdote si. \v 5 O laca qué huayuunda tu ra cá lu ley sti Moisés xi runi ca sacerdote ni nuu ndaani yu'du ro' la? laca qué rapa ca dxi enda riziila'dxi peru qué rigui'ba donda ique ca'. \v 6 Gabe ca' laatu, ma nuaa lade tu ne jma risaca que yu'du que né cani nuu ndaani ni. \v 7 Nuu ra cá lu Xqui'chi Dios ra na: “Jma racaladxe guiá tu binni que guedané tu ni usiga'de tu naa.” Yanna rabe laatu, pa ñene tu xi na ca diidxa ca la? ma qué nudxiiba tu donda ique ca discípulu stinne, purti cadi cuchee ca'. \v 8 Naa nga Hombre Biseenda Dios ne zanda gabe binni xii nga jneza guni dxi enda riziila'dxi'. \s1 Tobi hombre nabidxi ti chu ná' \r (Mr. 3.1-6; Lc. 6.6-11) \p \v 9 Biree Jesús de raqué biuu ndaani yu'du stícabe. \v 10 Ne nuu ti hombre raqué nabidxi ti chu ná'. Para gunaba diidxa caadxi binni ni nuu ra yu'du que Jesús pa jneza gusianda cabe binni dxi enda riziila'dxi'. Uní' ca zaqué peru para gapa si ca xi pur cu' ca xqueja be. \p \v 11 Para rabi be laaca': \p ―Pa ñapa tobi de laatu ti dendxu' ne ñaba me ndaani ti barranca dxi enda riziila'dxi', ñee qué niguu ná laame ne nibee laame la? \v 12 Ñee cadi jma risaca hombre que dendxu la? Jma pue, ne zacá rihuinni cadi cuchee né cabe ley pa gacané cabe binni dxi enda riziila'dxi'. \p \v 13 Para rabi be hombre ni nabidxi ti chu ná que: \p ―Bisigaa nou'. \p Ne ora bisigaa ná hombre que la? bianda ni ne guca ni casi sti chu que. \v 14 Para biree ca fariseu yení' stiidxa ca ximodo zanda guuti ca laabe. \s1 Ra uca ni bicaa profeta Isaías \p \v 15 Peru ma nanna be xi chi guni ca', para bixele be de raqué, ne yenanda stale binni laabe para bisianda be laaca'. \v 16 Ne biinda be lú ca' cadi uzeete ca tu laabe. \v 17 Ne zacá guca ni ti iree ni modo uní' profeta Isaías dxi bizeete de laabe, na: \q1 \v 18 Ndi nga ni gulié para guni xhiiña' \q1 ne laabe nga nadxiee' ne ni rusieche ladxiduá'. \q1 Zudiee Espíritu stinne laabe \q1 ne zusiidi be dede cani cadi za de Israel ximodo rune mandar. \q1 \v 19 Qué zucaa lú be ne qué zucaa be ridxi, \q1 ne iruti zuna diaga caní' xhaata be lu calle. \q1 \v 20 Qué zusaba chaahui be cani ziyaba, \q1 cani ruluí' ti gueere ni ma caluuza, \q1 ne qué zadinde né be cani ruluí' ti mecha \q1 ni ma qué ganda gudii biaani'. \q1 Peru qué ziaana dxí xhiiña be dede gu'ya be gaca ni jneza ndaani guidxilayú. \q1 \v 21 Ne zacá lú ca binni ni cadi za de Israel \q1 ulá be laaca'. \s1 Na cabe nuu né Jesús binidxaba' \r (Mr. 3.19-30; Lc. 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Oraque bedané cabe ti hombre ra nuu be udxite binidxaba ique ne ma nacheepa lú ne qué randa riní'. Para bisianda be laa, ne óraque ma gunda biiya ne uní'. \v 23 Bidxagayaa irá binni ni nuu raqué, ne na ca': \p ―Nagana pa cadi ndi nga ni na cabe gueeda de lade familia sti rey David que. \p \v 24 Peru ora bina diaga ca fariseu ni caní' cabe la? na ca': \p ―Randa ribee be binidxaba purti nuu né be Beelzebú, xaíque sti ca binidxaba'. \p \v 25 Peru nanna be xi caní' ique ca', para rabi be laaca': \p ―Intiica gobiernu ni tinde saa la? zanitilú. Ne zaqueca intiica guidxi o intiica familia ni tinde saa la? laca zanitilú. \v 26 Nga runi pa ma cadinde saa ca xpinni binidxaba la? qué zandaa initilú. \v 27 Pa naa ribee ca binidxaba purti nuaa nia Beelzebú casi na tu ca la? laga ca xiiñi tu ya', tu pur ribee ca ca binidxaba'. Lagabi laacabe iní' cabe ximodo nga laani. \v 28 Peru naa la? ribee ca binidxaba purti napa Espíritu sti Dios ne zacá rihuinni ma cayuni mandar Dios lade tu. \p \v 29 Zanda xa chi ndana cabe ralidxi ti hombre ni nadipa' pa ca'ru iliibi. Peru ora ma liibi be la? óraque huaxa zanda cuana cabe ni napa be. \p \v 30 Tu cadi nuu pur naa la? cucaa lú naa, ne tu cadi cayacané naa gapa xpinne la? cabee laacabe de naa. \p \v 31 Ne gabe ca' laatu, zuni perdonar Dios cani ruchee, ne cani riguu dí, peru qué ziuu dxi guni perdonar be cani gusaca Espíritu Santu binidxaba'. \v 32 Naa nga Hombre Biseenda Dios ne zuni perdonar be cani gucaa lú naa, peru cani gucaa lú Espíritu Santu la? qué zuni perdonar be laaca', nin ora nabani ca nin ora ma guti ca'. \s1 Pur ni guni binni zahuinni tu laa \r (Lc. 6.43-45) \p \v 33 Laaca tu nanna tu qué zanda udii ti yaga cuananaxhi pa cadi nazaaca, peru pa nazaaca ni la? zudii ni cuananaxhi ni iquiiñe' purti pur cuananaxhi sti yaga rihuinni ximodo laa. \v 34 Ne laatu, binni malu ca', ximodo zanda iní' tu jneza pa cadi nayá ladxidó' to ya'. Purti de ndaani ladxidó' cabe nga riree diidxa ni riní' cabe. \p \v 35 Binni nayá ladxidó' la? zaní' ni jneza purti dxandí nayá ladxidó'. Peru binni cadi nayá ladxidó' la? zaní' ni cadi jneza purti zacá laa de ndaani ladxidó'. \v 36 Peru naa rabe laatu, dxi cuidxi Dios cuenta irá binni guidxilayú la? zabi be laaca xi pur bindaa ruaa ca ca diidxa ni cadi jneza ca. \v 37 Purti stiidxa piou' nga usihuinni pa dxi'ba donda ique lu o pa nayá ladxidó' lo'. \s1 Ra canaba binni gu'ya xiixa seña \r (Mr. 8.12; Lc. 11.29-32) \p \v 38 Oraque na caadxi maistru de ley ne caadxi fariseu, rabi laabe: \p ―Maistru, xiñee qué uluí' lu laadu ti seña xaibá' para ganna du dxandí nandxó' lo'. \p \v 39 Para rabi be laaca': \p ―Laatu qué na tu guni tu ni na Dios, sínuque ni na tu, ne yanna ma canaba tu gu'ya tu seña. Peru qué zudiee rua' seña laatu sínuque gabe sia' laatu guietenala'dxi tu de profeta Jonás. \p \v 40 Purti cásica uyuu Jonás ndaani benda ro' que chonna gubidxa ne chonna gueela la? zaqueca ziaana Hombre Biseenda Dios ndaani yu chonna gubidxa ne chonna gueela'. \v 41 Ne dxi uzuhuaa irá binni nezalú Dios, ziasa ca binni Nínive ne zuseegu ca ruaa ca binni nuu yanna ri', purti laaca ucuaa ca stiidxa Jonás ne unaba ca perdón Dios, peru yanna ma nuaa lade tu ne jma risaca que Jonás ne qué na tu icaa tu stiidxa'. \p \v 42 Chiqué beeda ti reina de neza guete' de ti guidxi lá Sabá. Beeda be ra nuu Salomón purti bina diaga be pabiá' riene ne nuu né Dios laa. Ne dxi cuidxi Dios cuenta binni la? zuseegu be ruaa ca binni nuu yanna ri' purti laabe beeda be de zitu, beda guna diaga be Salomón, ne naa jma risaca que Salomón ne nuaa ca' lade tu ne qué na tu icaa tu stiidxa'. \s1 Ra biqueta né binidxaba xcadxe \r (Lc. 11.24-26) \p \v 43 Ora iree ti binidxaba de ndaani ladxidó' binni la? riree, ma canazá ndaani gui'xhi', canayubi ra iziila'dxi'. Gu'ya si qué idxela, óraque na': “Zabigueta ralidxe ra biree'.” \v 44 Ne ora guedandá gu'ya ma nayá ladxidó' ngue, casi ñaca ti yoo ma iruti nabeza, ma biluuba, ma zuchaahui'. \v 45 Ibigueta, chi caa xcadxe jma rusi nadxaba que laa, riuu ca ndaani ladxidó' binni que, ne riaana ca raqué. Ne pa huaxié' malu binni que ora nuu stubi si ti binidxaba la? jma rusi yanna. Zacaca zazaaca ca binni qué runa ni nuu yanna ri'. \s1 Jñaa Jesús ne ca bi'chi' \r (Mr. 3.31-35; Lc. 8.19-21) \p \v 46 Cayuí' né ru be ca binni que diidxa', bedandá jñaa be ne ca bi'chi be, bizuhuaa ca ra puerta', ne racala'dxi ca iní' né ca laabe. \v 47 Para na tobi de cani nuu raqué rabi laabe: \p ―Rarica zuhuaa jñoou' ne ca bi'chi lu', caquiiñe ca lii. \p \v 48 Para rabi be ni gudxi ni laabe que: \p ―Tuu nga jñaa', ne tuu nga ca biche'. \p \v 49 Oraque biluí' ná be ca discípulu stibe, ne na be: \p ―Ca ndi nga jñaa ne biche'. \v 50 Purti irá tu guni ni na Bixhoze ni nuu ibá', ca ngue nga biche ne bizana ne jñaa'. \c 13 \s1 Cuentu sti hombre yenduu biní \r (Mr. 4.1-9; Lc. 8.4-8) \p \v 1 Dxi queca biree Jesús de ndaani yoo que, yetí uriá dxa nisa ro' que. \v 2 Ne biiya si be ma rí binni laabe, yetí be ndaani ti canuá. \v 3 Ne idubi zuba be ndaani canuá que, bizulú bisiidi be laaca stale cosa peru puru ne ejemplu, na be: \p \v 4 ―Sicarí bizaaca lú ti hombre biree zinduu biní. Ne ra cusaba be xuba que, biaba caadxi ni uriá neza ne beeda mani huiini gudó cani. \p \v 5 Ne biaba xcaadxi ni lade guie, ne ca ngue gundani nagueenda, purti luguiá si napa ni caadxi yu. \v 6 Peru casi biree gubidxa bizaaqui ni ne bibidxi ni purti qué ñapa ni xcu ni guete'. \p \v 7 Ne biaba xcaadxi ni lade guichi ne gundani, peru jma bisoo guichi que para laacani ne biiti ca guichi que cani. \p \v 8 Peru biaba xcaadxi ni ra nayá, ne ca ngue huaxa ucuá lú. Nuu ra bidii dede ti gayuaa carreta niza, ne nuu ra bidii sesenta, ne nuu ra bidii treinta. \v 9 Irá ni racala'dxi guiene la? ucaa diaga. \s1 Ra uní' Jesús xiñee riguixhe ejemplu \r (Mr. 4.10-12; Lc. 8.9-10) \p \v 10 Biree si ca binni que ze', bidxiña ca discípulu que ra nuu be ne na ca rabi ca laabe: \p ―Xiñee puru si ejemplu caguixhe lu para laacabe pue. \p \v 11 Para rabi be laaca': \p ―Purti laatu la? cudii Dios lugar guiene tu modo runi mandar, dede ni naga'chi', peru ca xcaadxi la? co'. \v 12 Tu ma riene caadxi la? ziene xcaadxi ne ziene ru jma stale. Peru tu qué riene nin caadxi la? dede ni ma biene zusiaanda'. \p \v 13 Nga runi riguixhe ejemplu para laacabe, purti neca zuxele lú cabe, qué ruuya cabe, ne neca zuxele diaga cabe, qué runa diaga cabe, ne qué riene cabe. \v 14 De laacabe nga bizeete profeta Isaías ra na: \q1 Zuna diaga ca peru qué ziene ca', \q1 ne zuyubi lú ca peru qué zuuya ca'. \q1 \v 15 Purti ma biguidxi ladxidó' ca', \q1 ne ma biseegu ca diaga ca'. \q1 Ne biseegu ca lú ca \q1 ti cadi gu'ya ca' ne guna diaga ca' \q1 ti cadi guiene ca', \q1 uyubi ca naa para ula'ya laaca, na Dios. \p \v 16 Peru laatu la? na Jesús rabi ca discípulu sti', dichoso laatu purti nanna tu xi cayuuya tu ne riene tu xi cayuna diaga tu. \v 17 Purti gabe ca' laatu, uyuu stale profeta ne hombre cha'hui ni gucala'dxi ñuuya ni cayuuya tu ri' peru qué ñuuya ca', ne gucala'dxi ca ñuna diaga ca ni cayuna diaga tu ri' peru qué ñuna diaga ca'. \s1 Xi riní' cuentu sti hombre yenduu biní \r (Mr. 4.13-20; Lc. 8.11-15) \p \v 18 Yanna laucaa diaga xi riní' ejemplu sti hombre ni uluu biní que. \v 19 Ni biaba uriá neza que la? zeda gaca casi tobi ni rui' né cabe laa ximodo runi mandar Dios, peru qué riene ni, ne reeda binidxaba raxha ni ma biaba ndaani ladxidó' be que. \p \v 20 Ne ni biaba lade guie que, ngue zeda gaca casi tobi ni runa diaga stiidxa Dios ne oraqueca ricaa ni ne enda nayeche'. \v 21 Peru qué gapa ni xcu ni guete' sínuque luguiá si, ngue runi casi gueeda xiixa naná, o sa nanda cabe laa pur ca diidxa que la? maca ziyaba. \p \v 22 Ne ni biaba lade guichi que la? ngue zeda gaca casi tobi ni guna diaga stiidxa Dios peru jma cá ique ximodo ibani ndaani guidxilayú ri', ne rudii lugar quite bidxichi ique, ne irá nga ruuti stiidxa Dios ni nuu ndaani ladxidó' be que. \p \v 23 Peru ni biaba ra nayá que la? ngue nga zeda gaca casi cani runa diaga stiidxa Dios ne riene xi riní' ni purti riree ndu ca'. Nuu de laaca ni zeda gaca casi layú ni bidii ti gayuaa que, ne nuu de laaca casi ni bidii sesenta que, ne nuu de laaca casi ni bidii treinta, peru irá ca bidii ca'. \s1 Baladxi biaba lade semiá \p \v 24 Bigueta bisiidi be ca binni que, gudixhe be xcaadxi ejemplu, na be: \p ―Modo runi mandar Dios zeda gaca casi ti hombre bisaba semiá ndaani ñaa sti', \v 25 peru laga nisiaasi binni, beeda tuuxa nanala'dxi laabe ne bidxiiba baladxi lade semiá que ne ze'. \v 26 Dxi ma biniisi semiá que, ma cabee guie' bihuinni nuu baladxi que lade. \v 27 Oraque beeda ca mozo que ra nuu xpixuaana ni, ne na ca': “Señor, cadi ladxa semiá si bidxiiba lu la? Xi guca xa yanna, nucha ni baladxi'.” \p \v 28 Para na xpixuaana ni: “Laca tu laa nanala'dxi naa, beda guni ni.” \p Oraque na ca mozo que: “Racala'dxu chi gaxha du cani la?” \p \v 29 Para na be: “Co', zaa nuu cani, pacaa ra cayaxha tu cani, zanda ca gaxha tu ne semiá. \v 30 Lausaana cani, zaa iniisi cani tobi si ne ora ma gula semiá ca, naa ma gabe cani chi chuugu semiá, utopa ca ca baladxi que gundiibi ca para chaqui'. Ne óraque ru gutopa ca ca semiá idxá sacu.” \s1 Biidxi mostaza \r (Mr. 4.30-32; Lc. 13.18-19) \p \v 31 Ne bigueta gudixhe be sti ejemplu, na be: \p ―Modo idale ca xpinni Dios zeda gaca casi guca ti biidxi mostaza ni gucuaa ti hombre ne yeusaba rañaa sti'. \v 32 Laani jma nahuiini ni lade irá xixé biidxi', peru undani si ni la? biniisi ni ne guca ni yaga ro', dede beeda mani huiini bizá' lidxi lu rama stini. \s1 Ejemplu sti levadura \r (Lc. 13.20-21) \p \v 33 Gudixhe ru be sti ejemplu para laaca', na be: \p ―Modo idale ca xpinni Dios zeda gaca casi guca levadura ni gucuaa ti gunaa ne biguucha chonna kilu harina, ne irá ni biasa ni. Zacaca nga idale ca xpinni Dios. \s1 Ra riete xiñee biquiiñe Jesús ejemplu \r (Mr. 4.33-34) \p \v 34 Puru ne ejemplu bisiidi be ca binni que. Qué nusiidi di be laaca sin ejemplu. \v 35 Bi'ni be zacá ti iree ni modo pe uní' Dios de ruaa ti profeta chiqué, ra na: \q1 Zaguixhe stale ejemplu ra güe nia laacabe diidxa'. \q1 Zabe laacabe ni ga'chi dede dxi bizá' Dios guidxilayú. \s1 Bisiene Jesús stiidxa baladxi ne semiá \p \v 36 Biluxe si bisiidi be ca binni que, biuu be ndaani yoo, ne bidxiña ca discípulu stibe ra nuu be, gunaba ca laabe gusiene be laaca xi riní' ejemplu sti baladxi biaba rañaa que. \v 37 Para rabi be laaca': \p ―Ni bisaba semiá pe que la? nga Hombre Biseenda Dios. \v 38 Layú que nga guidxilayú. Semiá que zeda gaca ca xpinni Dios, ne baladxi que, xpinni binidxaba'. \v 39 Ne ni bisaba baladxi que nga binidxaba'. Dxi iruugu semiá que nga iluxe guidxilayú, ne cani chi uchuugu ca semiá que nga ca ángel. \v 40 Ne cásica idopa baladxi que chaqui la? zaqueca zaca ni dxi iluxe guidxilayú. \v 41 Naa nga Hombre Biseenda Dios ne zuseenda ca ángel stinne para gueda ndee irá ni cuchiiña ca xpinne' ne irá cani qué runi jneza. \v 42 Zundaa cabe laaca lu bele ne raqué nga gu'na ca dede go yaa ca guidi ruaa ca'. \v 43 Ne dxi ca nga guzaani cani nacha'hui ra runi mandar Dios, casi ruzaani gubidxa. Cani racala'dxi guiene la? gucaa diaga. \s1 Tesoro ga'chi' \p \v 44 Ne laca rabi be laaca': \p ―Enda runi mandar sti Dios zeda gaca casi ti tesoro ni bidxela tobi hombre ga'chi ndaani yu. Biiya be ni ne bicaachi be ni sti tiru, ne ziyeche be yeutoo be irá ni napa be para sí be layú que ne icaa be tesoro que. \s1 Perla ni jma risaca \p \v 45 Laca rabi be laaca': \p ―Enda runi mandar sti Dios zeda gaca casi ti perla ni bidxela ti hombre ra canayubi perla cha'hui para sí'. \v 46 Ora bi'ya jma risaca ni que irá xixé perla la? yeutoo irá ni napa para uzí' ni. \s1 Ejemplu sti tarraya \p \v 47 Ne gudixhe ru be stobi, na be: \p ―Enda runi mandar sti Dios zeda gaca casi tarraya ni rusaba cani rie guuze ndaani nisadó'. Rutopa tarraya que irá clase benda \v 48 peru ora ma bidxá ni, rití né cabe ni uriá para ribí cabe ique ni. Rusa'bi cabe ni qué zaquiiñe', ne ruchá cabe cani zaquiiñe que ndaani dxumi. \v 49 Zacaca zaca ni ra gueeda iluxe guidxilayú ri', zeda ndee ca ángel cani qué iquiiñe lade cani nacha'hui'. \v 50 Ne zundaa ca laacabe lu bele, ne raqué nga gu'na cabe dede go yaa cabe guidi ruaa cabe. \s1 Tesoro cubi ne tesoro yooxho' \p \v 51 Oraque unaba diidxa be ca discípulu stibe pa biene ca ni gudxi be laaca que. Para na ca': \p ―Biene du, Señor. \p \v 52 Para rabi be laaca': \p ―Tobi ni ma riene chaahui ley sti Moisés ne óraque gueda iziidi ni rusiide de modo runi mandar Dios la? zeda gaca casi ti ricu ni ribee de lu irá ni napa, caadxi nacubi ne caadxi nayooxho'. \s1 Ra nuu Jesús Nazaret \r (Mr. 6.1-6; Lc. 4.16-30) \p \v 53 Biluxe si byui' né Jesús laacabe irá nga, biree de raqué, \v 54 uyé xquidxi ne biuu ndaani yu'du', bisiidi ca binni xquidxi. Nabé bidxagayaa ca laabe ne na ca': \p ―Paraa ulee be irá enda biaani ni napa be ri pue, ne irá enda nandxó' ni runi be. \v 55 Ñee cadi laabe nga xiiñi carpinteru que la? ne María lá jñaa be, ne bi'chi be nga Jacobo ne José ne Simón ne Judas. \v 56 Lácaxa cadi rarí nabeza ca biza'na be. Paraa ulee be cani cayuni be ri'. \p \v 57 Ne pur ni caní' ique cabe que, ma qué ñanda ñuni cre cabe laabe. Para na be rabi be laaca': \p ―Stobi stobi lugar risaca profeta, peru ra qué risaca be nga ndaani xquidxi pe be ne lade binni lidxi be. \p \v 58 Ne huaxié' bisihuinni be enda nandxó' stibe raqué purti qué ñuni cre ca laabe. \c 14 \s1 Ra guti Juan Bautista \r (Mr. 6.14-29; Lc. 9.7-9) \p \v 1 Bireeche stiidxa Jesús ca dxi que, ne ora gunna Herodes, gobernador de Galilea, irá ni la? \v 2 na rabi ca xpinni: \p ―Laguuya irá ni cayuni hombre ca. Nanna pa cadi laabe nga Juan Bautista ma bibani, ne nga runi cayanda cayuni be irá nga. \p \v 3 Uní' Herodes zacá purti nanna xi ma bi'ni Juan Bautista. Gunaaze be laa ne bindiibi be laa ne biseguyoo be laa, runi Herodías xheela Felipe bi'chi be. \v 4 Bidxiichi be purti gudxi Juan laabe cadi jneza chu' né be xheela bi'chi be. \v 5 Gucala'dxi be ñuuti be Juan oraqueca, peru bidxibi be purti nabé nadxii ca binni que laa ne napa cabe laa de profeta. \p \v 6 Peru dxi guca lani xpidó' be la? beda uyaa xiñi dxaapa Herodías nezalú be ne nabé uyuula'dxi be modo biyaa. \v 7 Para na be rabi be laa: \p Intiica inabu naa, zudiee lii. \p \v 8 Oraque gudxi jñaa badu dxaapa que laa xi inaba'. Para uyé ra nuu be ne rabi laabe: \p Racaladxe udiiu naa ique Juan Bautista ndaani ti bladu'. \p \v 9 Ne ora gudxi badu dxaapa que nga laabe la? ucaná ladxidó' be, pa ñanda si qué nudii be ni canaba badu dxaapa que, peru pur ma bidii stiidxa be laa nezalú irá cani zuba né laabe ruaa mexa que la? uní' be icaa badu dxaapa que ni. \v 10 Para bisenda tidxi be ugá ca xpinni be yanni Juan ndaani lidxi guiiba que. \v 11 Ne bedané cabe ique que ndaani ti bladu', bidii cabe ni badu dxaapa que, de laa ma bidii ni jñaa. \p \v 12 Oraque uyé ca discípulu sti Juan, yecaa ca cuerpu que ne yeucaachi ca ni, para yetidxi ca Jesús xi guca'. \s1 Ra biyaana Jesús gaayu mil \r (Mr. 6.30-44; Lc. 9.10-17; Jn. 6.1-14) \p \v 13 Casi gunna Jesús ni, bixele ca de raqué, uyuu ndaani ti canuá, uyé ndaani ti gui'xhi ra iruti guinni. Peru casi gunna binni paraa ze be la? biree ca de ndaani guidxi que, zizá ca dede yendá ca ra nuu be. \v 14 Ne ora ziyete be de lu canuá que, biiya be mápeca rí binni raqué ne biá be laaca'. Para bisianda be cani huará ni nuu lade ca'. \v 15 Ne biaana ca binni que raqué dede ma huadxí. Biiya si ca discípulu stibe ma huadxí ngue la? bidxiña ca ra nuu be, ne na ca': \p ―Ndaani gui'xhi ndi nuu nu, ne ma caxhinni, xiñee qué ga'bu ca binni ca che ca yanna, ti ganda che ca ndaani ca guidxi huiini ca, chi sí ca ni go xhi ca'. \p \v 16 Para na be rabi be laaca': \p ―Cadi naquiiñe che cabe. Laudii ni go cabe laatu. \p \v 17 Oraque na ca': \p ―Qué gapa di du gasti rarí jma que gaayu pan ne chupa benda. \p \v 18 Para rabi be laaca': \p ―Latané cani naa. \p \v 19 Oraque bicuí be ca binni que lú ca guixi huiini nuu raqué ne ucuaa be gaayu pan ne chupa benda que ne undisa lú be ibá' bidii be diuxquixe Dios. Para gundaa be cani ne bidii be cani ca discípulu que para gudiizi cani lú ca binni que. \v 20 Irá xixé binni que gudó dede bidxá ndaani ne biaana ru nandahui. Para bitopa cabe ni biaana que dede bidxá doce dxumi de ca nandahui ni biaana que. \v 21 Ne irá ni gudó que bia'si gaayu mil hombre sin igaba gunaa ne ba'du'. \s1 Ra uzá Jesús lu nisadó' \r (Mr. 6.45-52; Jn. 6.16-21) \p \v 22 Oraque ru gudxi be ca discípulu stibe chu' ca ndaani canuá que, che gá ca sti ladu nisa que, laga gabi si be ca binni que ma che be. \v 23 Ne gudxi si be ca binni que ma che be la? udxi'ba be lú ti dani yení' né be Dios, dede bixhinni be raqué, stubi lucha be. \v 24 Peru ma bixele canuá ra ze ca discípulu que zitu de uriá, ne nabé canaaze ola ni purti cudxigueta bi ni. \v 25 Ne nuxcanda que bidxiña Jesús ra nuu canuá que, zeda za lu nisa. \v 26 Ne ora bi'ya ca discípulu que zeda za be lu nisa la? bidxibi ca' ne bicaa ca ti ridxi muxe', na ca': \p Zeeda ti bultu racá. \p \v 27 Peru óraque na be rabi be laaca': \p ―Lachuu dxí. Cadi idxibi tu, naa ndi'. \p \v 28 Para na Pedru rabi laabe: \p ―Señor, pa lii nga la? guridxi naa guenda ra nuu lu', saya lu nisa. \p \v 29 Para na be rabi be laa: \p ―Gudá'. \p Oraque biete Pedru de ndaani canuá que zizá lu nisa, ze ra nuu be. \p \v 30 Peru biiya si Pedru pabiá' reciu nuu bi que la? bidxibi ne bizulú biaazi', ne bicaa ti ridxi: \p ―Bilá naa, Señor. \p \v 31 Oraqueca bisigaa ná Jesús gundisa laabe ne na rabi laabe: \p ―Aque huaxié' fe napu xa. Xiñee bidxibi lu, hombre. \p \v 32 Ne casi udxi'ba cabe ndaani canuá que, biaana dxi bi que. \v 33 Oraque bizuxibi ca xcaadxi ni nuu ndaani canuá que xañee be ne na ca': \p ―Dxandí pe Xiiñi Dios lii. \s1 Bisianda Jesús binni Genesaret \r (Mr. 6.53-56) \p \v 34 Ne ora yendá cabe sti ladu que, biuu cabe ti lugar lá Genesaret. \v 35 Ne casi gunna ca binni ni nuu raqué tu laabe la? bicheeche ca stiidxa be irá guidxi ni nuu neza que, ne bedané cabe irá binni huará ra nuu be. \v 36 Dede gunaba cabe udii be lugar neca ñee xhaba si be cana ca', ne irá ni uda'na xhaba be que bianda. \c 15 \s1 Ni runi dxaba binni \r (Mr. 7.1-23) \p \v 1 Ti dxi biree caadxi fariseu ne caadxi maistru de ley Jerusalén, uyé ca ra nuu Jesús, ne na ca rabi ca laabe: \p \v 2 ―Xiñee cuchaa ca discípulu stiu' ca costumbre stinu pue, purti qué riguiibi ná ca ora go ca' casi bisaana ca bixhoze gola nu. \p \v 3 Para rabi be laaca': \p ―Laatu ya', xiñee cuchaa tu mandamientu sti Dios pur ca costumbre ni napa tu ca. \v 4 Purti ndi nga ni na Dios guni tu: ganaxhii tu bixhoze tu ne jñaa tu. Ne laca na, tutiica cu' dí bixhoze o jñaa la? naquiiñe gati'. \v 5 Peru laatu rabi tu bixhoze tu ne jñaa tu: “Ni ñacaniá laatu ca, ma bidiee Dios.” \v 6 Ne ma qué rulabi ru tu laaca', ne zacá pur ca costumbre ni zeda za lade tu la? napa tu stiidxa Dios casi xiixa de enda riguite. \v 7 Nanaxhi ruaa tu peru rusiguii si tu. Para laape tu nga ni uní' Dios de ruaa profeta Isaías, ra na: \q1 \v 8 Ca binni ri', nanaxhi ruaa ca ne naa, \q1 peru ladxidó' ca nuu zitu de naa. \q1 \v 9 Pur gana si rusisaca cabe naa, \q1 purti de laasi cabe riale ni rusiidi cabe. \p \v 10 Oraque guridxi Jesús irá binni nuu raqué ne na rabi laaca': \p ―Laucaa diaga ne laguiene chaahui ndi': \v 11 Cadi pur ni chu' ndaani ruaa binni nga guni pur uchee né Dios, sínuque pur ni riree de ndaani ruaa cabe nga runi pur uchee né cabe Dios. \p \v 12 Ratu si que bidxiña ca discípulu ra nuu be ne na ca rabi ca laabe: \p ―Ñee biiyu pabiá' naná biaba ni uníu' ca ca fariseu la? \p \v 13 Para na be rabi be laaca': \p ―Irá yaga ni cadi Bixhoze bizuhuaa la? ziaaxha dede xcu. \v 14 Zaa nuu cabe nacheepa lú cabe, peru racala'dxi cabe inaaze cabe ná stobi. Ne pa inaaze ti lú cheepa ná sti lú cheepa la? iropa ca ziaba ca ndaani barranca. \p \v 15 Para na Pedru rabi laabe: \p ―Bisiidi laadu ni uníu' numbá que. \p \v 16 Oraque na be: \p ―Ñee nin laatu ca'ru guiene tu la? \v 17 Qué ganna tu pa irá ni chu' ndaani ruaa binni riaba ndaani', ne de raqué ridi'di ni la? \v 18 Peru irá ni riree de ruaa cabe, zeeda ni de ladxidó' cabe ne nga ni runi pur uchee né cabe Dios. \v 19 Purti de ndaani ladxidó' cabe reeda ni cadi jneza ni cá ique cabe guni cabe: guuti cabe binni, o chu' né cabe ni cadi xheela cabe, gapa cabe jnadxii cabe, cuana cabe, indisa cabe falsu luguiá stobi, cu' dí cabe binni. \v 20 Zacá huaxa ruchee né cabe Dios, peru pa go cabe gueta sin qui'bi ná cabe la? nga cadi cuchee cabe. \s1 Ra unaba ti gunaa de Canaán guianda xiiñi' \r (Mr. 7.24-30) \p \v 21 De raqué biree be uyé be neza Tiro ne Sidón. \v 22 Raqué nuu be beda nanda ti gunaa de Canaán laabe, zeda yuni ridxi: \p ―Biá naa, Señor, xiiñi David, purti naaze binidxaba xiñe dxaapa ne cayuuti laabe. \p \v 23 Peru qué niní' be gasti'. Para biree ca discípulu, na rabi laabe: \p ―Gudxi laabe che be, purti zeda yuni be ridxi nanda be laanu. \p \v 24 Para na be rabi be laaca': \p ―Ra nuu si cani za de Israel biseenda Bixhoze naa, purti cananiti ca casi dendxu'. \p \v 25 Peru óraque bidxiña gunaa que ra nuu be bizuxibi xañee be na rabi laabe: \p ―Señor, ucané naa. \p \v 26 Para na be rabi be laa: \p ―Cadi jneza gaxha cabe pan xiiñi cabe para gudii cabe bi'cu'. \p \v 27 Oraque na: \p ―Nanna, Señor, peru laca ro bi'cu bigú ni riaba xa mexa sti xpixuaana'. \p \v 28 Para na be rabi be laa: \p ―Rihuinni dxichi runi cre lu', zune ni canaba lu ca. \p Ne oraqueca bianda xiiñi gunaa que. \s1 Bisianda Jesús stale binni huará \p \v 29 Biree Jesús de raqué, uzá uriá nisa Galilea que, ne de raqué udxi'ba lu ti dani ne gurí. \v 30 Raqué zuba be bidxiña jma binni laabe, bedané ca cani nachiita ñee, ne cani nacheepa lú, ne cani qué riní', ne cani nachanga ná' o ñee, ne stale ru binni huará. Gudixhe ca binni que laaca xañee be ne bisianda be laaca'. \v 31 Nabé bidxagayaa ca binni que ora bi'ya ca ma bianda irá ni bedané ca que. Cani qué ñanda niní' ma riní', ne cani qué ñanda nusigaa ná', ma rusigaa ná'. Cani qué ñanda nizá ma rizá, cani qué ñanda niná ma riná, ne irá xixé ca cusisaca ca Dios sti Israel. \s1 Ra biyaana Jesús tapa mil \r (Mr. 8.1-10) \p \v 32 Oraque guridxi be ca discípulu stibe ne rabi be laaca': \p Caya'ya ca binni ri purti ma chonna gubidxa nuu né cabe naa ne qué gapa cabe ni go cabe. Qué na'ya guseenda laacabe sin go cabe, paxa ora gueda guiaba cabe neza. \p \v 33 Para na ca discípulu que rabi laabe: \p Peru ndaani gui'xhi ndi nuu nu. Paraa ndi chi ndee nu ni go irá binni ri'. \p \v 34 Oraque rabi be laaca': \p Panda ga pan napa tu ya'. \p Para na ca': \p Gadxe, ne chupa chonna benda huiini'. \p \v 35 Oraque gudxi be ca binni que cui ca layú. \v 36 Ne gucuaa be gadxe pan ne ca benda que, bidii be diuxquixe Dios ne gundaa be ni lú ca discípulu que, de laaca ma bidii ca ni ca binni que. \v 37 Gudó ca binni que dede bidxá ca', ne biaana ru jma nandahui dede bidxá gadxe dxumi de ni biaana que. \v 38 Bigaba bia' tapa mil hombre ni gudó dxi que, sin nigaba gunaa ne ba'du'. \v 39 Ne óraque gudxi be ca binni que ma zanda che ca', para udxi'ba be ndaani ti canuá dede yendá be neza Magdala. \c 16 \s1 Trampa sti ca fariseu ne ca saduceu \r (Mr. 8.11-13; Lc. 12.54-56) \p \v 1 Nuu be raqué bidxiña caadxi fariseu ne saduceu laabe, beda guuya si ca pa ñanda nusaba ca laabe. Para unaba ca laabe uluí' be laaca ti seña xaibá' ti ganna ca pa dxandí nandxó' be. \v 2 Peru laabe laga rabi be laaca': \p ―Ora ma chi guiaazi gubidxa ne gu'ya tu naxiñá ibá', óraque na tu: “Qué ziaba nisa guie ixí' purti naxiñá ibá'.” \v 3 Ne zaqueca pa gu'ya tu naxiñá ibá' siadó' la? óraque na tu: “Yanadxí ziaba nisa guie purti naxiñá ibá' ne nachuundu nuu.” Laatu riene tu xi na ca seña ni rihuinni ibá', peru ca seña ni cayuuya tu yanna ri', nga qué riene tu. \v 4 Qué na tu guni tu ni na Dios sínuque ni na tu, ne yanna ma canaba tu udiee laatu ti seña, peru qué zacaa tu sti seña sínuque seña si sti profeta Jonás. \p Ne óraque biree be ze be. \s1 Ra udixhená Jesús ca discípulu \r (Mr. 8.14-21) \p \v 5 Ne ora yendá ca discípulu que cherica nisa, bedasilú laaca qué niné ca pan. \v 6 Ne óraque pe rabi be laaca': \p ―Lagataná ne laguuya gá laatu ne ca levadura sti ca fariseu ne sti ca saduceu. \p \v 7 Oraque na ca': \p ―Cayabi be ndi laanu tisi qué ñedané nu pan. \p \v 8 Peru nanna be xi caní' ca', para na be rabi be laaca': \p ―Hombre ca', xiñee nabé huaxié' napa tu fe naa. Xiñee nuu tu xizaa qué ñedané tu pan. \v 9 Ñee de yanna ca'ru guiene tu la? Ñee ma biaanda laatu de gaayu pan ni gudó gaayu mil que la? ne panda dxumi bitopa tu de ni biaana. \v 10 Ñee laca ma biaanda laatu de gadxe pan ni gudó tapa mil que la? ne panda dxumi bitopa tu. \v 11 Xiñee qué ñanda ñene tu cadi cuzeete dia' de levadura sti pan pe' ora gudxe laatu lagapa laatu ne levadura sti ca fariseu ne sti ca saduceu. \p \v 12 Ne óraque ru biene ca xi cayabi be laaca', purti cadi cuzeete be levadura sti pan pe' sínuque cuzeete be ni rusiidi ca fariseu ne ca saduceu, ne nga nga levadura ni cayabi be laaca guuya gá ca'. \s1 Ra uní' Pedru tuu nga Cristu \r (Mr. 8.27-30; Lc. 9.18-21) \p \v 13 Dxi ma bedandá Jesús neza Cesarea de Filipo, na rabi ca discípulu sti': \p ―Tu na binni naa. \p \v 14 Para na ca rabi ca laabe: \p ―Nuu tu na Juan Bautista lii, ne nuu tu na Elías, ne xcaadxi na Jeremías o tobi de ca profeta. \p \v 15 Para rabi be laaca': \p ―Laatu ya'. Tu rabi tu naa. \p \v 16 Oraque na Simón Pedru rabi laabe: \p ―Lii nga Cristu, Xiiñi Dios ni nabani. \p \v 17 Para na be: \p ―Dichoso lii, Simón, xiiñi Jonás, purti cadi binni guidxilayú bisiene nga lii, sínuque Bixhoze ni nuu ibá'. \v 18 Ne ma gulee la'ya lii Pedru, ne ni riní' lá lu ca la? “guie”. Ne lu guie ca chi ucué ti yu'du', ne yu'du ca nga, ca xpinne'. Ne gasti qué zanda uxhá ni, gueeda ni gueeda, neca enda guti. \v 19 Zusaana ca llave sti ibá' ladxi ná lu', ne intiica cuee lu de gaca ndaani guidxilayú la? laca qué zaca ni ibá'. Ne intiica na lu gaca ndaani guidxilayú la? laca zaca ni ibá'. \p \v 20 Ne óraque gudxi be ca discípulu stibe cadi gabi ca iruti pa laabe nga Cristu. \s1 Bizeete Jesús chi gati \r (Mr. 8.31-9.1; Lc. 9.22-27) \p \v 21 Dede óraque bizulú be bisiá be stiidxa be, rabi be ca discípulu stibe: \p ―Naquiiñe chaa Jerusalén ne zuniná ca xaíque sti guidxi naa raqué, laaca né ca maistru de ley ne ca xaíque sti ca sacerdote, dede zuuti ca naa, peru zabane ra guionna gubidxa. \p \v 22 Oraque guridxi Pedru laabe ti ladu ne bizulú cayabi laabe: \p ―Dios gu'ya qué izaaca lu ni nou' ca. \p \v 23 Peru óraque biiya dxí be Pedru ne na be: \p ―Biree de ra nuaa, binidxaba'. Qué gueda uchenda lu naa purti cadi de Dios di zeeda ni cá ique lu ca sínuque de binni guidxilayú. \p \v 24 Ne na be rabi be irá ca discípulu stibe: \p ―Tu gacala'dxi gaca xpinne la? gusiaanda laca laa, cadi lica guiá xpida, ne sa nanda naa. \v 25 Purti tu gacala'dxi ulá xpida zuniti ni, peru tu guniti xpida pur naa la? zalá. \v 26 Paraa iquiiñe ni binni pa guni ganar idubi guidxilayú peru guniti xhialma. O pagala zanda quixe binni saca ulá xhialma. \v 27 Naa nga Hombre Biseenda Dios ne zadxiña dxi ibigueta nia enda nandxó' sti Bixhoze'. Zedaniá ca ángel stinne ne dxi ca nga quixe cada tobi bia' ni bi'ni'. \v 28 Gabe ca' laatu, caadxi de cani nuu rarí' qué zati dede qué gu'ya guenda guidxilayú sti tiru, peru ma para gune ganar. \c 17 \s1 Ra biiya cabe bidxaa Jesús \r (Mr. 9.2-13; Lc. 9.28-36) \p \v 1 Gudi'di xhoopa gubidxa de ngue, yené Jesús Pedru ne Jacobo ne Juan bi'chi Jacobo, ne idapa si cabe uyé cabe lu ti dani soo. \v 2 Ne raqué mala biiya cabe ma adxé modo bihuinni Jesús purti bizaani lú casi ruzaani gubidxa, ne bihuinni xhaba be casi biaani'. \v 3 Ne mala bihuinni caní' né Moisés ne Elías laabe. \v 4 Oraque na Pedru rabi laabe: \p Aque galán nuu nu rarí nja'. Pa racala'dxu la? zucui du chonna ranchu huiini', tobi para lii, ne stobi para Moisés ne stobi para Elías. \p \v 5 Caní' ru Pedru, mala biseegu ti za laacabe. Nabé ruzaani za que, ne ucuá ti ridxi lade ni: \p ―Ndi nga Xiiñe ni nadxiee ne ni rusieche naa. Laucaa diaga laabe. \p \v 6 Casi bina diaga ca discípulu ridxi que, biaba rilú ca layú ne nabé bidxibi ca'. \v 7 Oraque bidxiña Jesús ne uda'na laacabe, na: \p ―Laguiasa, cadi idxibi tu. \p \v 8 Para gundisa lú cabe ne ma qué ñuuya ru cabe iruti sínuque Jesús si. \p \v 9 Ne ora ziyete cabe de lu dani que, gudxi Jesús laacabe cueza cabe guiasa si Hombre Biseenda Dios de lade gue'tu ti iní' cabe ni biiya cabe que. \v 10 Oraque unaba diidxa ca discípulu stibe laabe, na ca': \p ―Xiñee na ca maistru de ley zeeda Elías ante gueeda ni nexhe guseenda Dios que ya'. \p \v 11 Para rabi be laaca': \p ―Dxandí nexhe gueeda Elías primeru para quixhe chaahui irá cosa. \v 12 Peru cayabe laatu, ma beeda Elías ne qué ñacabiá' cabe laa sínuque bi'ni cabe laa ni ucala'dxi cabe. Ne zacaca zuni cabe Hombre Biseenda Dios. \p \v 13 Oraque ru biene ca discípulu cuzeete be Juan Bautista nga Elías. \s1 Ra bisianda Jesús ti hombre buiini napa ataque \r (Mr. 9.14-29; Lc. 9.37-43) \p \v 14 Ora yendá cabe ra nuu binni la? bidxiña ti hombre ra nuu be, bizuxibi xañee be, na rabi laabe: \p \v 15 ―Señor, rinaba lii guiá lu xiiñe ri', purti rudii ataque laabe ne nabé racaná be. Stale tiru riaba be lu gui, o pacaa ndaani nisa. \v 16 Ma bedaniá laabe ra nuu ca discípulu stiu' peru qué ñanda nusianda ca laabe. \p \v 17 Oraque na Jesús: \p ―Aque qué runi cre tu xa, binni ca', ne naguidxi ladxidó' to. Dede padxí naquiiñe guiaana nia laatu ne gune huantar laatu ya'. Latané laabe rarí yanna. \p \v 18 Casi bidxiña hombre huiini que, udinde né Jesús binidxaba ni napa be que, para biree de laabe, ne oraqueca bianda be. \p \v 19 Birá si binni que bireeche, beeda ca discípulu sti Jesús ra nuu, ne na ca rabi ca laa: \p ―Xiñee laadu qué ñanda nibee du binidxaba que pue. \p \v 20 Para rabi be laaca': \p ―Ti huaxié' napa tu fe xa. Laucaa diaga chaahui ni chi tidxe laatu ri': Pa ñapa tu fe, neca bia' ti biidxi mostaza la? ñanda ñabi tu dani ri iree de ra nuu, che sti ladu, ne ñe ni, ne gasti qué ñaca nagana para laatu. \v 21 Peru binidxaba zacá la? qué riree ca pa qué iní' né binni Dios ne guiaana sin go. \s1 Bigueta bizeete Jesús zati \r (Mr. 9.30-32; Lc. 9.43-45) \p \v 22 Dxi canazá cabe neza Galilea, na Jesús rabi laacabe: \p ―Naa nga Hombre Biseenda Dios. Zutoo cabe naa lu binni guidxilayú, \v 23 ne zuuti ca naa, peru zabane raguionna gubidxa. \p Ne ora bina diaga ca discípulu ni uní' be que la? nabé ucaná ladxidó' ca'. \s1 Ra udixe Jesús impuestu sti yu'du' \p \v 24 Ora yendá cabe ndaani guidxi Capernaum, beeda caadxi hombre ni ruquixe impuestu sti yu'du ro' ra nuu Pedru, ne unaba diidxa ca laabe pa riguixe xpixuaana cabe impuestu. \v 25 Para na be: \p ―Riguixe pue. \p Ne ora biuu be ndaani yoo ra ñabi be ni Jesús la? laga Jesús gudxi ni laabe. Na Jesús rabi laabe: \p ―Xi na lu ya', Simón. Tu ruquixe ti rey impuestu, ca xpinni la? o cani zeeda de sti guidxi. \p \v 26 Para na be: \p ―Binni si ni zeeda de sti ladu. \p Para na Jesús rabi laabe: \p Entonce qué riguixe ca xpinni be pue. \v 27 Peru neca cadi naquiiñe quixe xpinni rey la? zaguixe nu ni ti qué gapa cabe xi pur iní' cabe laanu. Yanna uyé uriá nisa ne bisaba anzuelu stiu'. Primé ca benda inaaze lu ulee, ne bixhele ruaa me. Zadxela lu ti moneda. Ucuaa ni, ne uyé ra nuu cabe, gudixe stiu' ne stinne'. \c 18 \s1 Tu laa jma risaca \r (Mr. 9.33-37; Lc. 9.46-48) \p \v 1 Ca dxi queca bidxiña ca discípulu sti Jesús ra nuu, ne unaba diidxa ca laabe: \p ―Tuu nga jma risaca lade ca xpinni Dios. \p \v 2 Para guridxi be ti ba'du, bizuhuaa be galahui de laaca \v 3 ne na be: \p Gabe ca' laatu, pa qué gaca tu casi ba'du la? qué zanda chu' tu lade ca xpinni Dios. \v 4 Nga runi tu qué udxiiba laca laa sínuque gaca casi ba'du ri la? laa jma risaca lade ca xpinni Dios. \v 5 Ne tutiica gacané tobi de cani nahuiini ru lu neza stinne', ne guni ni pur naa la? cásica ñaca ñacané naa. \s1 Pabiá' naxoo nuu ni guni pur uchee stobi \r (Mr. 9.42-48; Lc. 17.1-2) \p \v 6 Peru tutiica guni pur uchee tobi de cani deru zeda yuni cre naa la? gapa gá si laa, purti cadi tan naná ñaca para laa pa nundiibi cabe ti guiiche ro' yanni, ne nundaa cabe laa galaa nisadó', bia' nga naná ni gueeda luguiá pa guni pur uchee cabe. \v 7 Gapa gá si binni guidxilayú laa, purti pur ni runi ca' ruchee stobi. Qué ziaadxa tu guni zacá, peru gapa gá si ni guni ni que laa. \p \v 8 Pa nuu xiixa cuchiiña nou' lii guni lu ni cadi jneza, o ra cuchiiña ñeeu lii cheu' para chi ucheeu siou' la? bixele de laacani purti jma huaxié' naná zaca para lii ibani lu sin laacani, bia' naná gaca para lii gu'nu irá nga ne cheu' gabiá. \v 9 Ne zaqueca pa nuu xiixa cayuuya lu' cuchiiña lii gu'nu ni cadi jneza la? bixele zitu de laani, purti cadi tan naná zaca para lii ixele lu de laani ne gapu enda nabani, bia' naná ñaca ni pa nicoou ni cayuuya lu ca, ne nilá lu lu bele. \s1 Cuentu sti dendxu biniti \r (Lc. 15.3-7) \p \v 10 Laguuya gá cadi udxii deche tu ca nahuiini ni runi cre naa ri', purti zuhuaa ca ángel ni rapa laacabe nezalú Bixhoze ni nuu ibá'. \v 11 Naa nga Hombre Biseenda Dios, ne benda para gula'ya cani cananiti. \p \v 12 Xi na tu de ndi ya': pa ñapa ti hombre ti gayuaa dendxu ne niniti tobi, ñee qué nusaana be noventa y nueve que ne ñaazi be gui'xhi niyubi be ni biniti que la? \v 13 Ne ora ma bidxela be laame, ñee cadi jma ñeche né be laame que ca xcaadxi dendxu ni qué niniti que la? \v 14 Zacaca qué racala'dxi Bixhoze tu ni nuu ibá' initi nin tobi de ca nahuiini ri'. \s1 Xi guni né binni cani uchee né laa \r (Lc. 17.3) \p \v 15 Pa uchee né ti hermanu lii la? yetidxi laabe xi bi'ni be, peru lii siou' ne laabe. Ne pa icaa be stiidxa lu la? ma guca neu laabe ngue. \v 16 Peru pa qué na be icaa be stiidxa lu la? biyubi tobi o chupa chinéu ra nuu be ti guna diaga ca ngue xi bi'ni be. \v 17 Ne pa qué na be chu' be razón la? gudxi ni irá ca hermanu. Ne pa nin zaqué qué na be icaa be stiidxa tu la? óraque ma cadi gapa tu laabe casi hermanu sínuque casi tobi ni qué runi cre Dios o casi cani ruquixe impuestu. \p \v 18 Gabe ca' laatu, tutiica guni perdonar irá ca hermanu rarí la? laca zaca perdonar ibá'. \v 19 Ne laca pa chu' chupa hermanu tobi si ndaani guidxilayú ne inaba ca xiixa lu Bixhoze ni nuu ibá' la? zudii ni laaca'. \v 20 Purti ra nuu chupa chonna ni cusisaca naa la? galaa de laaca nuaa'. \p \v 21 Oraque bidxiña Pedru ra nuu be ne na rabi laabe: \p ―Señor, panda tiru gune perdonar ti hermanu ni uchee ne naa. Ñee bia' gadxe la? \p \v 22 Para rabi be laa: \p ―Cadi gadxe si, sínuque setenta de gadxe. \s1 Sti hombre ni qué niná ñuni perdonar \p \v 23 Nga runi modo runi mandar Dios xpinni zeda gaca casi ti rey ni gucala'dxi niguixe ca xpinni irá ni nuzaabi laa. \v 24 Ne casi bizulú be bisenda caa be laaca', bidxiña tobi ni nuzaabi laabe stale mil. \v 25 Peru qué gapa ngue ni quixe ni, para na rey que idoo cabe, laabe ne xheela be ne ca xiiñi be, ne irá ni napa be, para quixe be ni nuzaabi be laa que. \v 26 Oraque bizuxibi be xa ñee rey que, ne na be rabi be laa: “Señor, biá naa, uleza naa caadxi, ti quixe ni.” \v 27 Ne biá rey que laabe, bindaa laabe, ne ma qué nuquixe laabe ni nuzaabi be laa que. \v 28 Peru casi pe biree be de raqué, bidxaaga be sti xpinni rey que, ne ngue nuzaabi laabe bia' ti gayuaa bexu, para biruuxha be ndaani yanni, rabi be laa: “Gudixe ni nuzaabu naa.” \v 29 Oraque bizuxibi ngue xañee be ne na: “Biá naa, uleza naa caadxi, ti quixe ni.” \v 30 Peru qué niná be, laga bidxiga be laa ndaani lidxi guiiba ne na be quixe si irá ni ti iree. \v 31 Ngue bi'ya ca xcaadxi xpinni rey que, biá ca hombre que ne yetidxi ca ni rey que. \v 32 Para guridxi rey que laabe sti tiru, na rabi laabe: “Hombre ni qué iquiiñe'. Xiñee naa bine ni unaba lu naa, bine perdonar lii irá ni nuzaabi lu naa. \v 33 Yanna lii, qué ñanda ñá lu stobi ca casi bia'ya lii la?” \v 34 Ne pur ni bi'ni be que, bidxiichi né rey que laabe ne bitiidi laabe lu ná cani rapa ralidxi guiiba', ne na guiaana be raqué dede ora ma gudixe be irá ni nuzaabi be que. \p \v 35 Zacaca zuni Bixhoze ni nuu ibá' laatu pa qué guni perdonar tu ca hermanu stitu ni uchee né laatu, de idubi ladxidó' to. \c 19 \s1 Xi na Jesús de enda rilaa né xheela' \r (Mr. 10.1-12; Lc. 16.18) \p \v 1 Biluxe si uní' Jesús ca diidxa ca, biree de Galilea uyé neza Judea cherica guiigu Jordán. \v 2 Yenanda jma binni laabe ne raqué bisianda be laaca'. \p \v 3 Oraque beeda caadxi fariseu ra nuu be, cuyubi ca modo usaba ca laabe pur ni iní' be. Para na ca rabi ca laabe: \p ―Ñee nou' jneza ilaa né cabe xheela cabe pur intiica cosa la? \p \v 4 Oraque rabi be laaca': \p ―Qué xa huayuunda tu ra cá xi bi'ni Dios dxi bizulú bizá' binni. Bizá' be hombre ne gunaa, \v 5 ne na be: “Pur nga runi zusaana hombre bixhoze ne jñaa, ne zadxaaga xheela ne zaca ca tobi si.” \v 6 Ne zacá ma cadi chupa cabe sínuque tobi si laacabe. Pur nga runi ni ma bichaaga Dios la? ma cadi indaa binni guidxilayú. \p \v 7 Para na ca fariseu rabi laabe: \p ―Peru xiñee bisiidi Moisés laadu naquiiñe indisa du acta de divorcio ne óraque ma zaa ilaa né du xheela du ya'. \p \v 8 Para na be rabi be laaca': \p ―Purti naguidxi ladxidó' to, nga runi gudxi be laatu zaa ilaa né tu xheela tu, peru cadi zacá guca ni dxi bizulú ni. \v 9 Peru naa rabe laatu, tutiica gaca divorciar né xheela ne ichaganá stobi, neca qué nuchee xheela la? ma enda rapa jnadxii ngue. Ne tu ichaganá ti gunaa ma guca divorciar né xheela la? laca zaqueca cayuni. \p \v 10 Para na ca discípulu stibe rabi laabe: \p ―Pa zacá nou' guni hombre ne xheela la? jma nagueenda guiaana cabe sin ichaganá cabe. \p \v 11 Oraque na be rabi be laaca': \p ―Cadi irá zanda guiaana sin ichaganá', sínuque cani ma nexhe ni para laa. \v 12 Purti nuu hombre riale maca para cadi ichaganá', ne nuu xcaadxi ni nuu pe tu runi ni laa para cadi ichaganá'. Peru laca nuu ni riale ni de laa si guiaana sin ichaganá', purti jma cá ique guni xhiiña Dios ni nuu ibá'. Cani zanda guiaana sin ichaganá la? cadi ichaganá'. \s1 Ra uluu Jesús ndaaya caadxi ba'du' \r (Mr. 10.13-16; Lc. 18.15-17) \p \v 13 Oraque bedané cabe caadxi ba'du ra nuu Jesús para quixhe ná luguiá ca' ne iní' né Dios pur laaca'. Ne ora bi'ya ca discípulu que zeeda cabe la? udinde né ca laacabe. \v 14 Peru óraque na Jesús rabi laaca': \p ―Cadi ucueeza tu ca ba'du ca, zaa gueeda cabe ra nuaa', purti stícabe irá ni napa Dios ladxi ná', laacabe ne irá casi laacabe ca. \p \v 15 Ne óraque gudixhe ná Jesús ique ca ba'du que, ne biree ze'. \s1 Ra uní' né ti ricu Jesús \r (Mr. 10.17-31; Lc. 18.18-30) \p \v 16 Bidxiña ti hombre ra nuu Jesús ne na: \p ―Maistru cha'hui', xi enda nacha'hui naquiiñe gune para gapa enda nabani ni qué zaluxe. \p \v 17 Para na Jesús rabi laabe: \p ―Xiñee gudxi lu naa zacá. Iruti ru nacha'hui jma que tobi lucha Dios. Pa racala'dxu gapu enda nabani la? bi'ni ni na ca mandamientu. \p \v 18 Oraque na be: \p ―Uná mandamientu. \p Para na Jesús rabi laabe: \p ―Cadi guuti lu binni, cadi chu' neu ni cadi xheelu', cadi cuana lu', cadi cueeu falsu luguiá stobi. \v 19 Gunaxhii bixho'zo ne jñoou', ne gunaxhii stobi cásica nadxii lu lii. \p \v 20 Para na be: \p ―Irá nga huayune dede dxi nahuiine'. Yanna xi ru riaadxa'. \p \v 21 Para na Jesús rabi laabe: \p ―Pa qué racala'dxu usiaadxa lu nin caadxi la? yeutoo ni napu', ne bidii ni ca pobre ne zapu stale ni risaca ibá'. Oraque dananda naa. \p \v 22 Ne ora bina diaga be xi na Jesús la? uyuu yuuba ladxidó' be ne biree be ze be purti nabé ricu laabe. \p \v 23 Oraque na Jesús rabi ca discípulu: \p ―Gabe ca' laatu, nabé nagana zaca para ricu chu' lade ca xpinni Dios. \v 24 Ne chi tidxe ni laatu sti tiru. Jma qué igana chu' ti camellu xa'na ti aguxa' que chu' ti ricu lade ca xpinni Dios. \p \v 25 Nabé bidxagayaa ca discípulu ni uní' Jesús que, ne na ca': \p ―Tu zanda ilá pue. \p \v 26 Biiya dxí Jesús laacabe ne na rabi laacabe: \p ―Nabé nagana ndi para binni guidxilayú peru para Dios gasti ni nagana. \p \v 27 Oraque na Pedru rabi laabe: \p ―Laadu ya', xi zacaa du, ma bisaana du irá xixé ne ma beda nanda du lii. \p \v 28 Para na be rabi be laaca': \p ―Chi tidxe ca' ndi laatu: dxi guzulú guidxilayú cubi ne guseenda Dios naa cue casi rey la? dxi que laca zudiee laatu ra cui tu para guni mandar tu cani za de idubi doce xiiñi Israel, purti uzá né tu naa. \v 29 Ne tutiica gusaana lidxi o bi'chi o biza'na o bixhoze o jñaa o xheela o xiiñi o xquidxi pur naa la? zacaa ti gayuaa tantu de ni bisaana que, ne zapa enda nabani ni qué zaluxe. \v 30 Peru stale de cani za niru ziaana atrá ne zaqueca stale de cani za atrá, zazá niru. \c 20 \s1 Ejemplu sti ca ni bi'ni xhiiña tobi hombre \p \v 1 Modo runi mandar Dios xpinni zeda gaca casi ti hombre, xpixuaana ti layú. Siadó' ro' biree ziyubi tu guni dxiiña lu jlayú. \v 2 Ne biaana né be caadxi ni bidxela be óraque quixe be laaca ti denariu ti dxi. Para biree ca ziguni ca dxiiña que. \v 3 Dxi queca biree be uyé be galahui bia' las nueve, biiya be zuhuaa caadxi, gasti cayuni. \v 4 Para rabi be laaca': “Napa dxiiña guni tu ne zaguixe laatu bia' jneza guiaxa tu.” Para biree ca ze ca' ziguni ca xhiiña be. \v 5 Biree be sti tiru bia' galaa dxi ne sti tiru bia' las tres, ne casi bi'ni be primé que zaqueca bi'ni be óraque. \v 6 Biree ru be sti tiru bia' las cincu ne bidxela be xcaadxi zuhuaa, gasti cayuni. Para na be rabi be laaca': “Xiñee idubi dxi nuu si tu.” \v 7 Para na ca': “Purti iruti nudii dxiiña laadu.” Para na be: “Lachiguni dxiiña lu layú stinne', ne zaguixe laatu bia' jneza guiaxa tu.” \v 8 Huaxhinni que na be rabi be ni rapa xpidxichi be: “Guridxi cani cayuni dxiiña ca ne gudixe laaca'. Bizulú né cani biuu últimu ne biluxe né cani biuu primé.” \v 9 Ne ora bidxiña cani uyé bia' las cincu que, ucuaa ca ti denariu cada tobi ca'. \v 10 Ne ora beeda cani uyé siadó' que, zácaxa ca nicaa ca jma stale, peru laca bia' queca ucuaa ca'. \v 11 Ne ora bi'ya ca bia' queca ucuaa ca la? bidxiichi né ca laabe. \v 12 Ne na ca': “Ca ndi ti hora si bi'ni ca dxiiña ne gudixe lu laaca bia' ca gudixe lu laadu, laa nda du bidxuí du idubi dxi.” \v 13 Para na be rabi be tobi de laaca': “Xhamigua', qué niguite dia' lii. Ñee cadi biaana nia lii icoou ti denariu la? \v 14 Ucuaa stiu' ne uyé. De naa pia' beeda ni bidiee laacabe bia' bidiee lii. \v 15 Ñee qué zanda gune nia stinne ni racaladxe la? o cadxiichi tu tisi guca nacha'hui ne laacabe la?” \v 16 Zacá nga laani, stale de cani biaana atrá zazá niru, ne zaqueca stale de cani za niru, ziaana atrá. Ne stale tu raca invitar, peru huaxié' tu zanda guiuu. \s1 Ra bigueta bizeete Jesús zati \r (Mr. 10.32-34; Lc. 18.31-34) \p \v 17 Ti dxi ze Jesús neza Jerusalén, ucuaa idubi doce discípulu sti' ne biree chu ne laacabe ti ladu, ne na rabi laacabe: \p \v 18 ―Laguuya', mayaca guiu' nu Jerusalén, ne raqué inaaze ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley naa, ne zanaba ca gate'. Naa nga Hombre Biseenda Dios. \v 19 Zutiidi ca naa lu ná cani cadi judíu para guxidxi ca ngue de naa ne quiñe ca naa ne ucaa ca naa lu cruz, peru raguionna gubidxa ziasa de lade gue'tu'. \s1 Ra uyé xheela Zebedeu ra nuu Jesús \r (Mr. 10.35-45) \p \v 20 Oraque bidxiña né xheela Zebedeu iropa xiiñi ra nuu Jesús, ne bizuxibi xañee Jesús ne na rabi laabe pa zuni be xiixa para laa. \v 21 Para na be rabi be laa: \p ―Xi racala'dxu gune'. \p Oraque na gunaa que: \p ―Xiñee qué cueeu ti orde cui iropa xiiñe ri cue' lu dxi guni mandar lu', tobi ladu derechu ne stobi ladu biga'. \p \v 22 Peru na be rabi be ca xiiñi gunaa que: \p ―Qué ganna tu xi canaba tu. Ñee zanda gacaná tu casi chi gaca na'ya', ne tidi tu ni chi tide ri la? \p ―Zanda, na ca'. \p \v 23 Oraque na be: \p ―Dxandí zacaná tu ne zadi'di tu casi chi tide', peru para cui tu cuee ladu derechu ne ladu biga la? cadi nexhe ni lu naya para gudiee', purti maca gudixhe Bixhoze tuu nga icaa ni. \p \v 24 Ne ora bina diaga xhii discípulu que de ni guca que la? bidxiichi né ca xhupa que. \v 25 Peru guridxi Jesús laacabe ne na rabi laacabe: \p ―Nanna tu modo sti cani runi mandar ndaani guidxilayú, runi stica irá binni ni runi mandar ca'. Ne zaqueca ca hombre ni risaca, riula'dxi ca guni binni ni na ca'. \v 26 Peru laatu cadi guni tu zacá lade tu, sínuque tu gacala'dxi isaca jma la? napa xidé gaca casi jmozo ca xcaadxi. \v 27 Ne zaqueca guni tutiica gacala'dxi sa niru, \v 28 casi huayune lade tu. Naa nga Hombre Biseenda Dios ne benda cadi para gacané cabe naa, sínuque para gacaniá laacabe ne para udiee xpida para ilá stale binni. \s1 Bianda chupa lú cheepa' \r (Mr. 10.46-52; Lc. 18.35-43) \p \v 29 Ora biree cabe de Jericó, yenanda jma binni laabe. \v 30 Ne ruaa neza ra zidi'di cabe que zuba chupa hombre nacheepa lú. Ne ora gunna ca zidi'di be raqué la? bicaa ca ridxi ne na ca': \p ―Señor, Xiiñi David, biá laadu. \p \v 31 Oraque udinde né ca binni que laaca para nigani ca', peru laga jma rusi reciu bicaa ca ridxi ne na ca': \p ―Señor, Xiiñi David, biá laadu. \p \v 32 Para bizuhuaa dxí Jesús ne guridxi laaca', ne na rabi laaca': \p ―Xi racaladxi tu gune para laatu. \p \v 33 Para na ca': \p ―Señor, racala'dxi du ixele lú du. \p \v 34 Oraque biá Jesús laaca ne uda'na lú ca'. Ne oraqueca bixele lú ca' ne yenanda ca laabe. \c 21 \s1 Biuu Jesús Jerusalén \r (Mr. 11.1-11; Lc. 19.28-40; Jn. 12.12-19) \p \v 1 Ma zeda dxiña cabe Jerusalén, bedandá cabe Betfagé, cue' dani lá Olivo. Ne de raqué na Jesús rabi chupa discípulu sti': \p \v 2 ―Laché ndaani guidxi huiini ni nuu checá ca, ne casi chindá tu raqué zadxela tu ti burra cá yaga ne cá ti burru huiini cue' me. Lauxhedxe laacame ne latané laacame ra nuaa'. \v 3 Ne pa chu' tu gabi laatu xiñee cuxhedxe tu laacame la? lagabi laaca caquiiñe Señor laacame, ne óraque zudii ca lugar guedané tu laacame. \p \v 4 Irá nga guca ti iree ni modo pe uní' Dios de ruaa profeta que, ra na: \q1 \v 5 Lagabi ca binni guidxi Sion gu'ya ca', \q1 zeeda rey stica ra nuu ca'. \q1 Nadó' zeeda be \q1 ne dxi'ba be deche ti burru huiini', \q1 xiiñi ti mani ni rigu'ba carga. \p \v 6 Para biree ca discípulu que ze ca' ne bi'ni ca casi gudxi Jesús laaca'. \v 7 Bedané ca burra ne burru huiini que, ne gudixhe ca xhaba ca deche came, para udxi'ba Jesús deche nahuiini que. \v 8 Stale binni ni rí raqué bichiaa ca xhaba ca lu neza ra zidi'di be, ne xcaadxi bichuugu rama ne gudixhe ni lu neza que. \v 9 Ne ca binni ni za niru, ne cani nanda atrá, cucaa ca ridxi, na ca': \p ―¡Lacuu viva sti xiiñi rey David! ¡Lausisaca laabe ti Dios biseenda laabe ne lausisaca Dios ni dxi'ba ibá'! \p \v 10 Ne ora ziyuu be ndaani guidxi Jerusalén, bi'ni ca binni guidxi que bulla ne na ca': \p ―Tu hombre ri pue. \p \v 11 Para na ca xcaadxi binni que: \p ―Ndi nga Jesús profeta ni biree de Nazaret de Galilea que. \s1 Bisiá Jesús yu'du ro' \r (Mr. 11.15-19; Lc. 19.45-48; Jn. 2.13-22) \p \v 12 Oraque biuu be ndaani yu'du ro' sti Dios, ne guladxi be irá cani cutoo ne ni cazí' ndaani yu'du que, ne bitiixhi be jmexa cani cuchaa bidxichi ne xpangu cani cutoo paloma. \v 13 Ne na be rabi be laaca': \p ―Maca cá ni lu Xqui'chi Dios ra na: “Lidxe nuu para iní' né cabe naa ndaani'.” Peru laatu laga ma bi'ni tu ni lidxi gubaana'. \p \v 14 Nuu ru be ndaani yu'du ro' beeda caadxi ni nacheepa lú ne caadxi ni nachiita ñee ra nuu be, para bisianda be laaca'. \v 15 Peru cayuuya ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley irá ca milagru ni cayuni be que. Ne laca cayuna diaga ca modo cucaa ca ba'du ni nuu ndaani yu'du que ridxi: “Lausisaca xiiñi rey David.” Ngue runi bidxiichi né ca laabe. \v 16 Ne na ca rabi ca laabe: \p ―Ñee cadi cayuna diaga lu ni caní' ca ba'du ca la? \p Para na be: \p ―Cayuna dia'ga pue. Qué xa huayuunda tu lu Xqui'chi Dios ra cá: \q1 Gudixhe lu usihuinni ca xcuidi huiini ne ca badu huiini enda nandxó' stiu'. \p \v 17 Ngue si uní' be, bisaana be laaca' bixele be de guidxi que, uyé be Betania ne raqué biaana be huaxhinni que. \s1 Ra udinde né Jesús yaga du'ga' \r (Mr. 11.12-14, 20-26) \p \v 18 Siadó' que biree be ze be Jerusalén sti tiru. Ze be neza, bindaana be. \v 19 Ne biiya be zuhuaa ti yaga du'ga uriá neza que, para bidxiña be ra nuu. Peru qué nidxela be nin ti du'ga', nisi bandaga cá lu ni. Para na be rabi be yaga que: \p ―Qué ziuu dxi ru icá nin sti du'ga lú lu'. \p Ne oraqueca bibidxi yaga que. \v 20 Ora bi'ya ca discípulu ni, nabé bidxagayaa ca ne na ca': \p ―Ximodo gunda bibidxi yaga ca casi ze'. \p \v 21 Para na be rabi be laaca': \p ―Gabe ca' laatu, pa gapa tu fe ne qué ichaacha tu de laani la? cadi ni bine sia' ri' zanda guni tu, sínuque zanda gabi tu dani ca iree de racá guiaba ndaani nisadó', ne ziaba ni. \v 22 Irá ni inaba tu ora iní' né tu Dios, pa inaba tu ni ne fe la? zacaa tu ni canaba tu que. \s1 Xiñee cayuni Jesús ni cayuni \r (Mr. 11.27-33; Lc. 20.1-8) \p \v 23 Bigueta ru be ndaani yu'du ro', ne laga cusiidi be bidxiña ca xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti guidxi que ra nuu be, na ca rabi ca laabe: \p ―Tu naca lu para cayu'nu irá ndi', o tu gudxi lii gu'nu cani. \p \v 24 Para rabi be laaca': \p ―Naa laca napa xiixa inaba diidxa laatu, ne pa gabi tu naa ni chi inaba diidxa laatu ri la? laca zabe laatu tu naca para cayune cani. \v 25 Xi na tu de ni bi'ni Juan ra beda nduu nisa binni ya'. De Dios zeeda ni la? o de binni guidxilayú. \p Oraque ucuaa yu né ca ni ne na ca': \p ―Pa gabi nu laabe zeeda ni de Dios la? zabi be laanu xiñee qué ñuni cre nu ni. \v 26 O pa gabi nu laabe zeeda ni de binni guidxilayú la? gapa gá si nu laanu ne idubi guidxi ri' purti napa cabe Juan de profeta sti Dios. \p \v 27 Para na ca rabi ca laabe: \p ―Qué ganna di du. \p Oraque rabi be laaca': \p ―Nin naa qué zabe laatu tu gudxi naa gune ni rayune ri'. \s1 Sti chupa bi'chi' \p \v 28 Xi na tu de ndi ya'. Ti hombre gupa chupa xiini', ne ti dxi rabi be ni jma huaniisi que: “Uyé rañaa yanadxí, xiiñe'.” \v 29 Para na rabi laabe: “Qué ziaa dia'.” Peru ratu si que uca arrepentir, ne biree uyé. \v 30 Oraque bidxiña be ra nuu stobi que, ne zaqueca gudxi be laa. Para na rabi laabe: “Nagasi ma chaa', apá.” Peru qué ñe. \v 31 Yanna xi na tu. Uná de lade iropa cabe bi'ni ni na bixhoze. \p Para na ca': \p ―Primé que. \p Oraque na be rabi be laaca': \p ―Gabe ca' laatu, jma nagueenda ziuu cani ruquixe impuestu ne ca gunaa dxaba ra runi mandar Dios que laatu. \v 32 Purti beda usiidi Juan Bautista ximodo sa tu jneza ne qué ñuni cre tu laa. Peru cani ruquixe impuestu ne ca gunaa dxaba la? bini cre ca'. Laatu neca biiya tu irá, qué nuchaa tu xpia' tu ne qué nuni cre tu. \s1 Sti ca hombre qué iquiiñe' \r (Mr. 12.1-12; Lc. 20.9-19) \p \v 33 Lauca diaga sti ejemplu chi tixhe ri'. Sicarí bizaaca lú xpixuaana ti layú. Bizuhuaa be yaga uvas lu layú que, ne guluu be le' ni, ne bi'ni be pila para ixii uvas ndaani', ne bicui be ti torre ra guiaana ni gapa ni. \p Biluxe bi'ni si be ni, bisaana né be ni caadxi hombre gapa ni, ti ora udii ni la? icaa né be ni laaca'. Ne biree be yendeza be zitu de raqué. \v 34 Dxi ma gunda dxi iruugu uvas que, biseenda be caadxi xpinni be, chi caa ni raca caber laabe. \v 35 Peru cani bisaana né be ni que, laga udiñe ca ti xpinni be que ne biiti ca stobi ne bichá ca guie stobi. \v 36 Ne óraque biseenda be jma stale que cani uyé que, peru laca zaqueca bi'ni ca hombre que laaca'. \p \v 37 Ultimu na be: “Chi guseenda xiiñe', zanda ca gapa xpia' cabe ne laa.” \v 38 Peru ora bi'ya cani cayapa layú que xiiñi be la? uní' stiidxa ca na ca': “Ndi nga ni icaa irá ni. Laguuti laa ti guiaana né nu irá sti'.” \v 39 Ne ulee ca laabe de ndaani le' que para biiti ca laabe. \p \v 40 Yanna xi na tu, xi gaca xa de cani biaana né layú que dxi gueeda xpixuaana ni ya'. \p \v 41 Para na ca xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti ca judíu: \p ―Qué lica ziá be laaca para guuti be laaca'. Ne zusaana né be layú que xcaadxi ni zaná gudii laabe cuananaxhi ni iree ndaani le' que. \p \v 42 Oraque na be rabi be laaca': \p ―Qué huayuu dxi gu'nda tu lu Xqui'chi Dios ra cá ca diidxa ri la? \q1 Guie ni bisa'bi cani cucuí yoo que, \q1 guie que pe naaze yoo que yanna. \q1 Nga nga ni bi'ni Dios, \q1 ne para laanu \q1 ma enda ridxagayaa ni. \m \v 43 Pur nga runi cayabe laatu ziaaxha tu de lade ca xpinni Dios ne ma adxé tu guiuu jlugar tu, tobi ni zanda iquiiñe para laabe. \v 44 Ne tu guiaba lu guie ni bisa'bi cabe que zacadé, ne zaqueca tu guiaba guie que luguiá laca zacadé. \p \v 45 Ne biluxe si bicaa diaga ca xaíque sti ca sacerdote ne ca fariseu ca ejemplu gudixhe be que la? biene ca cuzeete be laaca'. \v 46 Ne óraque ucala'dxi ca ninaaze ca laabe peru bidxibi ca ca binni guidxi que purti napa ca laabe de profeta. \c 22 \s1 Sti enda xheela' \p \v 1 Bigueta gudixhe ru Jesús xcaadxi ejemplu para laacabe, na: \p \v 2 ―Enda runi mandar sti Dios zeda gaca casi ti rey ni guluu saa ra biluxe xquenda xheela xiiñi'. \v 3 Bisenda tidxi be cani maca bini invitar be ñeeda, peru qué niná ca'. \v 4 Bigueta rabi be xcaadxi xpinni be: “Laché lachitidxi cani bine invitar gueeda ra enda xheela ri' purti ma nuu irá ni, ma biite yuze ro' ne yuze huiini ni bisiruaa, ne ma nuu endaró.” \v 5 Peru nin óraque qué nulabi ca stiidxa be, lágala biree tobi ze rañaa ne stobi ziutoo, \v 6 ne xcaadxi de laaca gunaaze ca cani biseenda be que, udiñe ca dede biiti ca'. \v 7 Ne ora gunna be xi bi'ni ca la? nabé bidxiichi be ne biseenda be ca soldadu stibe, yeguuti cani biiti xpinni be que ne bicaa gui be xquidxi ca'. \v 8 Oraque na be rabi be ca xpinni be: “Dxandí ma nuu enda xheela ri para gaca', peru qué iquiiñe cani bine invitar para laani. \v 9 Yanna, laché lu calle ne tutiica idxaaga tu lacuidxi laa para enda xheela ri'.” \v 10 Para biree ca xpinni be que lu calle ne bitopa ca irá ni bidxaaga ca', cásica ni nacha'hui zaqueca ni nadxaba', ne zaqué de bidxá ra chi gaca enda xheela que de binni. \p \v 11 Oraque biuu be cayuuya be irá ca' ne biiya be nuu ti hombre cadi nacu lari para enda xheela'. \v 12 Para na be rabi be laa: “Amigu, ximodo biuu lu rarí pa cadi nacu lu lari para enda xheela'.” Peru qué nidxela hombre que xi niní'. \v 13 Oraque rabi be cani canaguiizi': “Laundiibi ná be ne ñee be, ne laundaa laabe lu guelacahui ne raqué nga gu'na be dede go yaa be guidi ruaa be.” \p \v 14 Ne óraque na Jesús: \p ―Stale tu raca invitar peru huaxié' tu zanda guiuu. \s1 Enda riguixe impuestu \r (Mr. 12.13-17; Lc. 20.20-26) \p \v 15 Oraque biree ca fariseu yení' stiidxa ca ximodo zanda usaba ca Jesús lu stiidxa'. \v 16 Ne biseenda ca ca discípulu stica ne caadxi de ca judíu ni nuu pur Herodes ra nuu be, ne na ca rabi ca laabe: \p ―Maistru, nanna du jneza runi lu' ne dxandí neza sti Dios rusiidi lu', ne qué rugá lu iruti tutiica naca. \v 17 Gudxi laadu xi na lu de ndi': Ñee jneza quixe nu ca impuestu sti César la? o co'. \p \v 18 Peru ma nanna be cuyubi si ca usaba ca laabe, para rabi be laaca': \p ―Xiñee cuyubi tu usaba tu naa, binni rusiguii ca'. \v 19 Latané ti moneda ni riguixe tu impuestu ca, guuya'. \p Para bidii ca laabe ti denariu. \v 20 Oraque rabi be laaca': \p ―Tu cá lú ni. \p \v 21 Para na ca': \p ―César. \p Oraque na be: \p ―Laudii César sti César, ne laudii Dios sti Dios. \p \v 22 Ne ora bina diaga ca xi na be la? nabé bidxagayaa ca ne biree ca ze ca'. \s1 Pa dxandí zabani gue'tu' \r (Mr. 12.18-27; Lc. 20.27-40) \p \v 23 Dxi queca beeda caadxi saduceu, cani na qué riasa binni de lade gue'tu', ne unaba diidxa ca laabe, \v 24 na ca': \p ―Maistru, uní' Moisés pa chu' ti hombre ichaganá', ne gueda gati qué ñapa xiiñi la? naquiiñe ichaganá bi'chi be xheela be ne gapa xiiñi casi ñaca xiiñi be. \v 25 Guyuu gadxe hombre lade du, irá ca bi'chi ca'. Bichaganá lugola que, ne guti qué ñapa xiiñi'. Para biaana né bi'chi be xheela be. \v 26 Ne zaqueca bizaaca rabiropa que ne rabionna, dede ra birá cabe. \v 27 Ne ra birá cabe que raqué guti gunaa que. \v 28 Yanna, xi na lu'. Dxi ibani gue'tu ya'. Uná de lade gadxe que xheela gunaa que, purti irá cabe bichaganá cabe laa. \p \v 29 Oraque na Jesús rabi laacabe: \p ―Cuchee tu purti qué ganna tu xi na Xqui'chi Dios nin pabiá' nandxó' be. \v 30 Purti dxi ibani gue'tu la? qué zachaganá cabe ne qué zucheela cabe sínuque zaca cabe casi ca ángel sti Dios ni nuu ibá'. \v 31 Laatu canaba diidxa tu de enda ribani de lade gue'tu'. Qué xa huayuunda tu ra cá xi gudxi Dios laatu ra na: \v 32 “Naa nga Dios sti Abraham, ne sti Isaac ne sti Jacob.” Ne dxi uní' Dios nga la? ma guti cabe para binni, peru para Dios nabani ru cabe. \p \v 33 Ne ora bina diaga irá binni ni nuu raqué ni la? bidxagayaa ca modo cusiidi be que. \s1 Mandamientu ni jma risaca \r (Mr. 12.28-34) \p \v 34 Ora gunna ca fariseu ma biseegu Jesús ruaa ca saduceu la? uyuu ca tobi si ne uní' stiidxa ca'. \v 35 Nuu ti maistru de ley lade ca' ne uyé ngue ra nuu be para gu'ya pa ganda usaba laabe. Ne na rabi laabe: \p \v 36 ―Maistru, uná nga mandamientu ni jma risaca lade idubi ley. \p \v 37 Para na be rabi be laa: \p ―“Gunaxhii Dios stiu' de idubi ladxidó' lo' ne idubi xhialma lu' ne idubi xquenda biaani lu'.” \v 38 Nga nga primé mandamientu ne ni jma risaca. \v 39 Ne rairopa ri zeda gaca casi primé ca: “Gunaxhii stobi cásica nadxii lu lii.” \v 40 Iropa ca mandamientu ca nga xcu idubi naca ley ne ni bicaa ca profeta. \s1 Tu xiiñi Cristu \r (Mr. 12.35-37; Lc. 20.41-44) \p \v 41 Ne laga rí ru ca fariseu raqué \v 42 rabi be laaca': \p ―Yanna xi na tu de Cristu, tu dé za be. \p Para na ca': \p ―Lade ca xiiñi David. \p \v 43 Para na be rabi be laaca': \p ―Pa zacá nga laani la? xiñee dxi bisiní' Espíritu Santu David, na Señor sti laabe ya'. Purti ndi nga ni uní' David óraque: \q1 \v 44 Na Dios rabi Señor stinne': \q1 “Gurí cuee dede ora ma gudixhe dxie cani nanala'dxi lii xañee lu'.” \m \v 45 Pa rabi David laabe Señor sti la? ximodo zanda gaca be xiiñi David ya'. \p \v 46 Peru nin tobi de laaca qué nidxela xi niní', ne dede dxi que bidxibi ca ninaba diidxa ca laabe xiixa. \c 23 \s1 Bidxiiba Jesús donda ique ca fariseu ne ca maistru de ley \r (Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 Bizulú uní' né Jesús ca binni que ne ca discípulu sti', \v 2 na rabi laacabe: \p ―Nuu ca maistru de ley ne ca fariseu para gusiidi ca ley sti Moisés. \v 3 Nga runi cayabe laatu guni tu ni na cabe. Pa gabi cabe laatu chi nanda tu xiixa la? lachinanda ni, ne laguni ni. Peru qué chi guni tu casi runi cabe, purti riní' cabe peru qué runi cabe. \v 4 Modo runi cabe ca zeda gaca casi ñaca nundiibi cabe xiixa nanaa ne nudxiiba cabe ni yanni stobi, peru laacabe qué racala'dxi cabe cana cabe ni, nin ne ti bicuini ná cabe. \v 5 Riula'dxi cabe gu'ya binni pabiá' zinanda cabe ley sti Moisés, dede ricaa cabe ca gui'chi ra cá ni, rundiibi cabe ni lu ná cabe ne lucuá cabe, ne ruzigueda cabe jluxu lu xhaba cabe. \p \v 6 Ne zaqueca runi cabe ra chi tó cabe, riula'dxi cabe cui cabe lugar ni nuu para binni ni jma risaca. Ne zaqueca cui cabe lu ca banca ni jma galán ndaani yu'du'. \v 7 Riula'dxi cabe ugapa diuxi binni laacabe lu calle ne irá binni gabi laacabe maistru, maistru. \p \v 8 Peru laatu cadi chu'la'dxi tu gabi cabe laatu maistru, purti tobi si maistru nga nuu, ne laa nga Cristu. Laatu la? bi'chi irá tu. \v 9 Ne cadi guni bixhoze tu nin tobi de cani nuu ndaani guidxilayú purti tobi si nga Bixhoze tu ni nuu ibá'. \v 10 Zaqueca cadi chu'la'dxi tu guni cabe laatu xaíque purti tobi si nga xaíque stitu, ne laa nga Cristu. \v 11 Ni jma risaca lade tu la? napa xidé gaca casi jmozo ca xcaadxi. \v 12 Ni gudxiiba laca laa la? jma huaxié' zasaca, peru ni qué gudxiiba laca laa la? ngue zusisaca Dios laa. \p \v 13 Lagapa gá laatu, maistru de ley ne fariseu ca', purti nisi rusiguii tu. Ne pur laatu qué ganda chu' binni lade ca xpinni Dios. Qué na tu chu' tu, ne nin qué na tu chu' cani racala'dxi chu'. \p \v 14 Lagapa gá laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca', purti raxha tu lidxi cani ma guti xheela' ne para cadi uluí' pa laatu cayuni tu ni, runi tu resá xadxí. Nga runi jma ziaba ná tu. \p \v 15 Lagapa gá laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca', purti ridi'di tu nisadó' ne rizá tu zitu para idxela tu tu chu' lade tu. Ne ora ma nuu be lade tu la? runi tu laabe xiiñi binidxaba chupa de bia' naca tu ca. \p \v 16 Lagapa gá si laatu purti nin laatu qué ganna tu, peru racala'dxi tu usiidi tu stobi, ne rabi tu laaca': “Tu guni jurar pur yu'du ro' la? gasti naca pa qué guni ni ma uní'. Peru tu guni jurar pur ca oro ni nuu ndaani ni la? laa huaxa naquiiñe guni ni iní'.” \v 17 Binni huati ca', qué riene tu nja'. Ñee cadi jma risaca yu'du que, que oro ni nuu ndaani ni la? purti pur yu'du que nga guca ndaaya oro que. \v 18 Ne laca na tu: “Tu guni jurar pur altar la? gasti naca pa qué guni ni ma uní', peru tu guni jurar pur ni nexhe lu altar que la? laa huaxa naquiiñe guni ni iní'.” \v 19 Binni huati ca', qué riene tu nja'. Lácaxa cadi jma risaca altar que, que ni nexhe lú, purti pur altar que nga raca ndaaya ni nexhe lú. \v 20 Ndi nga laani: tu guni jurar pur altar la? cayuni jurar pur laani ne pur ni nexhe lú ni. \v 21 Ne zaqueca tu guni jurar pur yu'du ro' la? cayuni jurar pur Dios purti Dios nga nuu ndaani ni. \v 22 Ne tu guni jurar pur ibá' la? cayuni jurar pur ra zuba Dios ne pur Dios purti laa nga zuba raqué. \p \v 23 Lagapa gá si laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca', purti dede ca guixi rindá' naxhi casi menta ne anís ne cominu runi tu cani chii ndaa, ne rudii tu tindaa Dios, peru qué rulabi tu ni jma naquiiñe guni tu ni zeeda lu ley. Ruchee né tu binni ne qué riá tu laaca', ne qué runi cre tu Dios. Ca nga nga ni jma naquiiñe guni tu, peru laca cadi gusaana tu de guni tu ca xcaadxi ca. \v 24 Binni lú cheepa ca', racala'dxi tu uluí' tu stobi peru nin laatu qué ruuya tu. Zeda gaca ni casi ñaca nibee tu biuxi lu endaró peru ñabi tu idubi ti camellu. \p \v 25 Lagapa gá si laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca', purti zeda gaca tu casi vasu ne bladu ni ria'ri ladi si, peru ndaani cani nabiidi'. Zacaca laatu, de luguiá si ruluí' nacha'hui tu, peru ndaani ladxidó' to nabiidi purti riba'na tu sti binni ne nalá tu. \v 26 Fariseu lú cheepa ca', lagaca nacha'hui de ladxidó' to ne cadi de luguiá si. \p \v 27 Lagapa gá si laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca', purti zeda gaca tu casi ba', naquichi bé idubi ladi ne sicarú, peru ndaani dxá dxita gue'tu', ne irá ni nayuudxu'. \v 28 Zacaca laatu. Para binni la? ruluí' nacha'hui tu purti ruuya ca de luguiá si, peru ndaani ladxidó' to dxá de enda rusiguii ne de enda nadxaba'. \p \v 29 Lagapa gá si laatu, maistru de ley ne fariseu, binni rusiguii ca'. Runi tu xpa' ca profeta ne ruzuchaahui tu xhiu'du ca xpinni Dios ni ma guti, \v 30 ne na tu: “Pa nibani nu dxi bibani ca bixhoze gola nu la? qué ñacané nu ra biiti cabe ca profeta.” \v 31 Ne racá rihuinni laca laatu cabee ruaa tu diidxa tu xiiñi laatu purti laatu nga xiiñi cani biiti ca profeta que. \v 32 Yanna laatu lausaa chaahui ni biaadxa ñuni ca bixhoze gola tu. \p \v 33 Binni malu ca', ruluí' pe tu beenda gubizi. Zácaxa tu zanda ilá tu de che tu gabiá xa. \v 34 Nga runi zuseenda profeta ne hombre nuu xpiaani ne maistru ra nuu tu. Peru zuuti tu caadxi de laaca', ne nuu dede zucaa tu laa lu cruz, ne xcaadxi zaguiñe tu laaca ndaani xhiu'du tu ne zaladxi tu laaca de ti guidxi para sti guidxi. \v 35 Ne luguiá tu guiaana donda pur ca rini bixii sti irá hombre cha'hui ni huayuuti cabe dede dxi guti Abel para dxi guti Zacarías xiiñi Berequías, ni biiti cabe lade yu'du ro' ne altar ni nuu lu patiu. \v 36 Gabe ca' laatu, irá nga ziaba luguiá ca binni nuu yanna ri'. \s1 Ra ucaná ladxidó' Jesús pur Jerusalén \r (Lc. 13.34-35) \p \v 37 Ne óraque na Jesús: \p ―Ah binni Jerusalén, Jerusalén, xiñee ndi ruuti tu ca profeta ne ruchá tu guie cani ruseenda Dios ra nuu tu. Panda que tiru gucaladxe ñapa laatu ndaani naya casi runi bere ne ca xiiñi xa'na xhiaa, peru qué niná tu. \v 38 Para si yanna ma biaana stubi lidxi tu ne iruti culabi laa. \v 39 Ne gabe ca' laatu, dede yanadxí ma qué zuuya ru tu naa, dede ganda dxi gu'ya tu naa ne na tu: “Lausisaca ni biseenda Dios.” \c 24 \s1 Na Jesús zaxá yu'du ro' \r (Mr. 13.1-2; Lc. 21.5-6) \p \v 1 Biree Jesús de ndaani yu'du ro' ne ma che be sti ladu, beeda ca discípulu stibe ne biluí' ná ca laabe ca yoo sti yu'du que. \v 2 Para rabi be laaca': \p ―Ruuya tu irá ndi la? Gabe ca' laatu ziuu tu guxhá ni ne qué ziaana nin ti guie luguiá sti guie, de irá ni zanitilú. \s1 Xi gaca ante iluxe guidxilayú \r (Mr. 13.3-23; Lc. 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 Biree cabe raqué uyé cabe lu dani Olivo ne raqué gurí be, para bidxiña ca discípulu ra nuu be ne na ca rabi ca laabe: \p ―Laga nuu nu laasi nu, racala'dxi du ganna du padxí nga nou' gaca irá ni gu'dxu laadu que. Ne xi seña ihuinni dxi mayaca gueedu ne iluxe guidxlayú ri'. \p \v 4 Para na be rabi be laaca': \p ―Laguuya gá qué chu' tu quite laatu. \v 5 Purti zeeda stale ni usiguii, zaná ca laaca nga Cristu, ne zabee chu ca stale binni. \v 6 Ne zanna tu cayaca guerra ti ladu ne nuu de gaca ni sti ladu, peru cadi idxibi tu purti naquiiñe gaca irá nga. Peru neca ne nga la? ca'ru idxiña dxi iluxe pe guidxilayú. \v 7 Purti zucaa lú ti gobiernu sti gobiernu ne zucaa lú ti guidxi sti guidxi, ne ziuu enda huará zaguixhe idubi naca ti guidxi, ne zaca gubiña ne xu stale lugar. \v 8 Ne neca ma cayaca irá nga la? laganna raqué ru nga bizulú enda naná que. \p \v 9 Zutiidi cabe laatu lu ná cani guniná laatu ne zuuti cabe laatu, ne zaca nanala'dxi binni de irá ladu laatu purti xpinne laatu. \v 10 Ne stale tu zaxele de naa ne zuluí' saa ca laaca' ne zaca nanala'dxi saa ca'. \v 11 Laca ziasa stale profeta ma na ca de Dios zeeda ca', para usiguii si ca ne zabee chu ca stale binni. \v 12 Ne ora ma bidale enda ruchee ndaani guidxilayú la? casi irá binni zusaana de ganaxhii saa. \v 13 Peru tu qué ixhacala'dxi dede dxi iluxe irá ni la? zalá. \v 14 Ne zui' cabe stiidxa Dios de idubi naca guidxilayú para ganna irá xixé guidxi modo runi mandar, ne dxi que ru nga iluxe guidxilayú ri'. \p \v 15 Bizeete profeta Daniel de dxa ni runi yuudxu ne ni runitilú que, ne ora gu'ya tu ma zuhuaa ni ndaani yu'du ro' lugar ra jma risaca la? laguxooñe'. (Tu gu'nda gui'chi ri la? guiene.) \v 16 Cani nuu Judea, che lade dani. \v 17 Ne ni dxi'ba ique yoo la? cadi guiete chi caa xiixa ralidxi. \v 18 Ne ni nuu rañaa cadi ibigueta yoo para chi topa xhaba. \v 19 Peru naná zaca para ca gunaa ni naca xiiñi' ne cani cugadxi ca dxi que. \v 20 Lainaba lu Dios cadi dxi pe guxooñe tu ca guiaba nanda, nin gaca ni dxi enda riziila'dxi'. \v 21 Nabé naná zaca ni ca dxi que. Qué huayuu dxi gaca ni naná bia' qué, dede dxi bizá' Dios guidxilayú, ne ma qué ziuu ru dxi aca ni sti tiru. \v 22 Pa qué ucueeza dxí Dios lú ni la? irá xixé binni zati, peru pur ca xpinni be la? zucueeza be ni. \p \v 23 Pa chu' tu gabi laatu ca dxi que: “Laguuya', rarí nuu Cristu” o “Rarica nuu be” la? cadi guni cre tu laaca', \v 24 purti ziasa stale iní' Cristu laa o profeta laa ne zuluí' ca laatu seña nandxó' ne milagru, pa ñanda si nusiguii ca nécaca cani ma ulí Dios. \v 25 Cayabe ca' ni laatu de ca yanna. \v 26 Nga runi pa gabi cabe laatu nuu Cristu ndaani gui'xhi la? cadi chi guuya tu. O pa na cabe nuu be ndaani yoo la? cadi guni cre tu. \v 27 Purti dxi ibigueta Hombre Biseenda Dios la? zaca ni casi ora riuu xpiaani rayu, riguu ni biaani dede ladu rindani gubidxa hasta ladu riaazi', \v 28 ne laca zaca casi ora ribí zisi so'pe ratiica nuu mani ni ma guti. \s1 Modo ibigueta Hombre Biseenda Dios \r (Mr. 13.24-37; Lc. 21.25-33; 17.26-30, 34-36) \p \v 29 Casi pe tidi enda naná ni gaca ca dxi que la? zacahui lu gubidxa ne ma qué zuzaani beeu, ne ziaba ca luceru de ibá', ne zaniibi dxacha irá ni nuu ibá'. \v 30 Oraque zahuinni seña ibá' ma chi ibigueta Hombre Biseenda Dios sti tiru, ne dxi que nga gu'na irá binni guidxilayú ne zuuya ca zeda yete be de ibá' lade za, ne stale enda nandxó' dede riaqui biaani'. \v 31 Oraque zaxidxi trompeta reciu ne zuseenda be ca ángel stibe gueda topa irá ni ma ulí be de idubi naca guidxilayú. \p \v 32 Laicaa ejemplu sti yaga du'ga'. Ora ma gulee ni rama ri'ni ne ma cayapa ni bandaga la? nanna tu ma zeda dxiña tiempu nandá'. \v 33 Zacaca ora gu'ya tu cayaca irá ni ma gudxe laatu ca la? nanna tu ma bidxiña dxi iluxe irá ni. \v 34 Peru gabe ca' laatu zaca irá nga ante gati ca binni nuu yanna ri'. \v 35 Ziuu dxi initilú ibá' ne guidxilayú peru stiidxa qué ziaana sin gaca'. \p \v 36 Peru padxí ne pora la? iruti ganna, nin ca ángel ni nuu ibá', dede nin naa qué ganna' sínuque Bixhoze sia' nga nanna. \p \v 37 Ne dxi ibigueta Hombre Biseenda Dios la? zaca ni casi dxi bibani Noé. \v 38 Purti ante gaca fisiu que la? cayó ca binni que ne cayé' ca', cachaganá ca' ne cucheela ca', dede dxi biuu Noé ndaani arca que. \v 39 Ne ca'ru guiene ca xi chi gaca dede ora beeda nisa que, ziné irá ca'. Zacaca nga zaca ni dxi gueeda Hombre Biseenda Dios que. \v 40 Dxi gueeda be que la? zándaca nuu chupa rañaa, zie tobi ziaana stobi. \v 41 O ra nuu chupa gunaa tobi si ra cayuutu ca', laca zie tobi ziaana stobi. \p \v 42 Nga runi lagataná purti qué ganna tu pora gueeda Señor stitu. \v 43 Peru ganna ca tu pa ñanna xpixuaana ti yoo pora gueeda gubaana ralidxi la? ñapa, ne qué nudii lugar niba'na cabe ralidxi. \v 44 Zacaca naquiiñe gataná tu. Pacaa mala zuhuaa Hombre Biseenda Dios gu'ya tu. \s1 Mozo cha'hui ne mozo qué iquiiñe' \r (Lc. 12.41-48) \p \v 45 Uná nga mozo ni zanda gusaana xpixuaana laa gu'ya irá xpinni ne gudii ni iquiiñe cabe ya'. Ti mozo ni nuu xpiaani ne ni runi jneza. \v 46 Dichoso de mozo que pa cayuni zacá ora gueeda xpixuaana'. \v 47 Gabe ca' laatu zusaana né xpixuaana be laabe irá ni napa. \v 48 Peru pa qué iquiiñe be ne na be zandaa ru gueeda xpixuaana be, \v 49 ne uzulú be quiñe be xcaadxi xpinni xpixuaana be, ne iree be chi to né be ne chi gue né be binigüé' la? \v 50 nin ganna be mala zuhuaa xpixuaana be ne cadi cabeza be laa. \v 51 Zuniná laabe de bia' ganda ti' sin guiá laabe, ne zuseenda laabe lade ca xcaadxi ni qué iquiiñe casi laabe. Raqué nga gu'na be dede go yaa be guidi ruaa be. \c 25 \s1 Ejemplu sti chii binni dxaapa' \p \v 1 Bigueta gudixhe Jesús sti ejemplu de modo runi mandar Dios, na rabi laacabe: \p ―Sicarí bizaaca lú chii binni dxaapa', ucuaa ca lámpara stica', biree ca zindeza ca ti novio para chiné ca ra xquenda xheela'. \v 2 Gaayu de laacabe guyuu xpiaani', peru xcaayu que co', \v 3 purti ucuaa ca lámpara stica peru qué ñuuya ca pabiá' aceite napa cani. \v 4 Peru xcaayu que bichá ca lámpara stica ne yené ru ca xcaadxi ndaani botella. \v 5 Qué ñeeda gá novio que ne ucuá bacaanda laacabe, gusi cabe. \v 6 Bia' galaa gueela ucuá ridxi: “Ma zeeda novio. Lairee, lachichagalú laabe.” \v 7 Oraque biasa irá ca badu dxaapa que ne bini chaahui ca lámpara stica'. \v 8 Para na cani nahuati que rabi cani nuu xpiaani que: “Lacuee la' caadxi aceite lu stitu latané laadu, purti mayaca gyui' lámpara stidu.” \v 9 Peru cani nuu xpiaani que, laga na ca rabi ca laacabe: “Para cadi irá stitu ne stidu la? laché lachisí para laatu.” \v 10 Peru laga zesí cabe que beeda novio, biuu né cani cabeza laa que ra chi gaca enda xheela que, ne bieegu ra puerta'. \v 11 Ratu si que beeda xcaayu badu dxaapa que ne na ca': “Señor, Señor, bixhele guiu' du.” \v 12 Para na be rabi be laaca': “Tu laatu ya'. Qué runebia'ya laatu.” \v 13 Nga runi, na Jesús rabi laaca', naquiiñe gataná tu purti qué ganna tu padxí nin pora ibigueta Hombre Biseenda Dios. \s1 Hombre bisigapa xpidxichi \p \v 14 Ne gudixhe ru be sti ejemplu para laaca', na be: \p ―Enda runi mandar sti Dios zeda gaca casi ti hombre che viaje, peru ante iree be de xquidxi be la? guridxi be ca xpinni be, bisaana né be laaca xpidxichi be. \p \v 15 Tobi bidii be laa bia' gaayu mil moneda, ne stobi bidii be laa chupa mil, ne stobi bidii be laa ti mil si. Cada tobi ucuaa bia' laa. Oraque biree be ze be. \v 16 Ni ucuaa gaayu mil que la? bi'ni né ni dxiiña de bisaa ni chii mil. \v 17 Zaqueca ni ucuaa chupa mil que, laca bini ganar xhupa, bisaa ni tapa. \v 18 Peru ni ucuaa tobi que la? undaa ndaani yu ne raqué bicaachi bidxichi sti xpixuaana'. \p \v 19 Bindaa para beeda xpixuaana cabe que, beda guuya xi bini né cabe xpidxichi. \v 20 Para bidxiña ni ucuaa gaayu mil que, ne bedané xcaayu ne na rabi laabe: “Señor, gaayu mil bidiiu naa, peru bine nia ni dxiiña dede bisaa ni chii.” \v 21 Para na xpixuaana be rabi laabe: “Galán, jneza bi'ni lu xhiiña'. Pa nga caadxi si bisaana nia lii ne bi'nu jneza la? yanna jma rusi stale zudiee lii. Biuu, guieche nia lii.” \v 22 Oraque bidxiña ni ucuaa chupa mil que, na rabi laabe: “Señor, chupa mil bidiiu naa, ne bine nia ni dxiiña dede bisaa ni tapa.” \v 23 Para rabi be laa: “Galán, jneza bi'ni lu xhiiña'. Pa nga caadxi si bisaana nia lii ne jneza bi'nu la? yanna jma rusi stale zudiee lii. Biuu, guieche nia lii.” \p \v 24 Oraque bidxiña ni ucuaa ti mil que, ne na rabi laabe: “Señor, runebia'ya lii, ne nanna pabiá' naduxhu né lu xpinni lu', ne ribeeu guela neca cadi lii guluu lu biní, ne rutopa lu ra cadi lii bidxiiba lu'. \v 25 Nga runi bidxibe', ne bicaache xpidxichi lu ndaani yu.” \v 26 Para rabi be laa: “Aque qué iquiiñe lu xa hombre, ne nachaaba lu'. Pa nannu ximodo naa, ribee guela neca cadi naa uluaa biní ne rutopa ra cadi naa bidxiiba la? \v 27 xiñee qué niguu lu bidxichi stinne lu bancu, ne ora ñenda la? ma ñaca ni jma stale.” \v 28 Ne na be rabi be ca xpinni be: “Lagaxha laabe ni né be ca, ne lagudii ni ni napa chii mil que. \v 29 Purti cani napa, zacaa ca xcaadxi ti idale stica', peru cani qué gapa la? laga ziaaxha ca dede ni napa ca'. \v 30 Ne hombre qué iquiiñe ri la? laundaa laa lu guelacahui. Raqué nga gu'na be dede go yaa be guidi ruaa be.” \s1 Ra cuidxi Jesús cuenta irá guidxi \p \v 31 Dxi ibigueta Hombre Biseenda Dios la? zeeda casi rey, zedané irá ca ángel sti', ne zabí para guni mandar. \v 32 Ne zadxiña binni de irá guidxi ra nuu be. Zabee chu be caadxi lade xcaadxi, casi ribee chu pastor chiba lade dendxu'. \v 33 Ne zuzuhuaa be ca dendxu ladu derechu stibe ne ca chiba ladu biga'. \v 34 Oraque zabi be cani zuhuaa ladu derechu que: “Ma guluu Bixhoze ndaaya laatu, yanna latá' laicaa ra ma nexhe chaahui para laatu dede ante cha guidxilayú. \v 35 Purti bidii tu ni gudahua dxi candaana', ne bidii tu ni güee dxi cayate nisa, ne bichagalú tu naa dxi canazaya xquidxi binni. \v 36 Bigacu tu naa lari dxi nuaa xie lade', ne yeganna tu naa dxi huara'ya', ne uyé tu ra nuaa dxi yeguayuaa.” \p \v 37 Oraque zaní' cani nacha'hui que: “Señor, padxí bidu'ya du lii candaanu', bidí' du ni gudó lo', ne cayati lu nisa bidí' du nisa güe' lu'. \v 38 Ne padxí bichagalú du lii dxi canazá lu xquidxi binni ne bigacu du lii lari dxi xie ladi lu ya'. \v 39 O padxí yeganna du lii huará lu' o yedu'ya du lii ra yeguyoo lo'.” \v 40 Ne óraque zabi be laaca': “Ndi nga laani: ora bi'ni tu ni ti hermanu stinne neca huaxié' laa la? casi ñaca bi'ni tu ni naa.” \p \v 41 Ne dxi queca zabi be cani nuu ladu biga que: “Lairee de ra nuaa', ni dxiba dí ca'. Lachiguiaba lu gui ni qué ziuu dxi gyui', ni nexhe para binidxaba ne ca xpinni. \v 42 Purti qué nudii tu ni ñahua dxi candaana', ne qué nudii tu nisa ñee dxi cayate nisa. \v 43 Ne qué nuchagalú tu naa dxi canazaya xquidxi binni, ne qué nugacu tu naa lari dxi nuaa xie lade', ne qué niganna tu naa dxi huara'ya' nin dxi yeguayuaa.” \v 44 Oraque laca zaní' ca ngue: “Señor, padxí bidu'ya du lii candaanu' o canazá lu xquidxi binni, o xie ladi lu', o huará lu' o yeguyoo lo', ne qué ñacané du lii ya'.” \v 45 Ne zabi be laaca': “Ndi nga laani: purti qué ñuni tu ni cani caquiiñe ni la? casi ñaca qué ñuni tu ni naa.” \p \v 46 Ne cani gudxi be laa chi guiaba lu bele que la? qué ziuu dxi iree ca de raqué, peru cani nacha'hui que la? zapa ca enda nabani ni qué zaluxe. \c 26 \s1 Udixhe cabe inaaze cabe Jesús \r (Mr. 14.1-2; Lc. 22.1-2; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Biluxe si uní' Jesús ca diidxa ca, na rabi ca discípulu sti': \p \v 2 ―Ma nanna tu xhupa si gubidxa riaadxa para saa pascua, ne lade ca dxi que zanaaze cabe Hombre Biseenda Dios para icá lu cruz. \p \v 3 Ne zaqué guca ni, bidxiña ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley ne ca xaíque sti ca judíu ndaani patiu ralidxi sacerdote gola Caifás. \v 4 Ne raqué uní' stiidxa ca inaaze ca Jesús sin ganna binni, ne guuti ca laabe. \v 5 Peru na ca cadi gaca ni ndaani pe saa que, ti qué cui zisi binni. \s1 Bichá ti gunaa nisa rindá' naxhi ique Jesús \r (Mr. 14.3-9; Jn. 12.1-8) \p \v 6 Ca dxi que uyé Jesús Betania, ralidxi Simón ni gupa lepra que. \v 7 Raqué nuu be bedané ti gunaa ti frascu dxá de aceite rindá' naxhi ni nabé risaca, ne bichá ni ique be ra zuba be ruaa mexa'. \v 8 Ora bi'ya ca discípulu ni bi'ni gunaa que, bidxiichi ca ne na ca': \p ―Xiñee gudxite si be aceite que. \v 9 Purti ñanda nidoo ni ne niree stale vueltu para ñaazi lu ca pobre. \p \v 10 Peru ma nanna Jesús xi caní' cabe, para na rabi laacabe: \p ―Lachuu dxí, cadi guchiiña tu gunaa ri' purti nabé sicarú ni bi'ni be naa ri'. \v 11 Ca pobre la? qué ziaadxa ca lade tu, peru naa zadxiña dxi guiaadxa lade tu. \v 12 Ra bichá be aceite ri lade la? cayuni chaahui be naa para igaache'. \v 13 Ne gabe ca' laatu, ratiica güi cabe stiidxa Dios ndaani idubi naca guidxilayú ri', zuzeete cabe ni bi'ni be, ti cadi guiaanda be. \s1 Ra bitoo Judas Jesús \r (Mr. 14.10-11; Lc. 22.3-6) \p \v 14 Oraque uyé Judas Iscariote, tobi de ca discípulu sti Jesús que, ra nuu ca xaíque sti ca sacerdote. \v 15 Ne na rabi laaca': \p ―Pagala udii tu naa saca gulué laabe laatu. \p Ne óraque bidii ca laabe treinta moneda de plata. \v 16 Ne dede dxi que nisi cuyubi be modo guluí' be Jesús laaca'. \s1 Ra gudó xhi né Jesús ca discípulu sti' \r (Mr. 14.12-25; Lc. 22.7-23; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 17 Primé ca dxi bizulú saa ra ro cabe pan sin levadura, beeda ca discípulu sti Jesús ra nuu, ne na ca rabi ca laabe: \p ―Paraa racala'dxu guni chaahui du para gó xhi lu pascua ri'. \p \v 18 Para na be rabi be laaca': \p ―Laché ndaani guidxi ra nuu tobi hombre ne lagabi laa: “Na maistru ma bidxiña dxi sti' ne racala'dxi utiidi pascua ri rali'dxu', laa ne ca discípulu sti'.” \p \v 19 Ne óraque uyé ca discípulu que casi gudxi Jesús laaca', ne gudixhe chaahui ca endaró xhi para pascua que. \p \v 20 Casi bixhinni, gurí né be idubi doce discípulu stibe ruaa mexa que. \v 21 Ne ora cayó xhi cabe na be rabi be laaca': \p ―Gabe ca' ndi laatu, tobi de laatu zutoo naa. \p \v 22 Nabé triste biaana cabe óraque, ne bizulú cayabi cabe laabe: \p ―Naa la? Señor. \p \v 23 Para na be rabi be laaca': \p ―Ni naguu ná ndaani bladu ra naguaa naya ri' nga ni chi utoo naa. \v 24 Huandí maca cá lu gui'chi naquiiñe gati Hombre Biseenda Dios, peru ni chi guluí' laabe la? gapa gá si laa. Jma galán ñaca para laa pa qué ñuu dxi ñale. \p \v 25 Ne óraque na Judas ni yeutoo laabe que, rabi laabe: \p ―Ñee naa la? Maistru. \p Para rabi be laa: \p ―Lii caníu' ni. \p \v 26 Ra cayó xhi cabe que, ucuaa be pan guluu be ndaaya', ne gundaa be ni lú ca discípulu stibe ne rabi be laaca': \p ―Laicaa ne lagó. Ndi nga cuerpu stinne'. \p \v 27 Oraque ucuaa be ti copa ne bidii si be diuxquixe Dios bidii be ni laaca', ne rabi be laaca': \p ―Lagué' ni, irá xixé tu. \v 28 Purti ndi nga rini stinne ni chi ixii para ixá stonda stale binni. Ne ra ixii ni la? zaguixhe Bixhoze ti modo cubi chu' né binni laa tobi si. \v 29 Gabe ca' laatu, ma qué zee rua' nisa uvas dede dxi ibigueta guee nia ni laatu sti tiru ra runi mandar Bixhoze'. \s1 Na Jesús zaní' Pedru qué runibiá' laa \r (Mr. 14.26-31; Lc. 22.31-34; Jn. 13.36-38) \p \v 30 Biluxe biinda si cabe ti cantu, biree cabe ze cabe lu dani Olivo. \v 31 Oraque na Jesús rabi laacabe: \p ―Irá tu zaxele tu de naa yanna gueela', purti maca cá ni lu Xqui'chi Dios: “Zunena'ya pastor sti ca dendxu' ne zareeche ndase ca'.” \v 32 Peru dxi guiasa de lade gue'tu la? ziaa Galilea ne raqué cueza laatu. \p \v 33 Oraque na Pedru rabi laabe: \p ―Neca ixele irá cabe de lii, peru naa qué ziuu dxi ixele de lii. \p \v 34 Para rabi be laa: \p ―Gabe ca' lii, yanna gueela ca, ante gu'nda gallu, zaníu' chonna tiru qué runibiá' lu naa. \p \v 35 Para na Pedru rabi laabe: \p ―Neca gate nia lii, peru qué ziuu dxi inié qué runebia'ya lii. \p Ne ngue ca na irá discípulu que. \s1 Getsemaní \r (Mr. 14.32-42; Lc. 22.39-46) \p \v 36 Oraque yené be laaca ti lugar lá Getsemaní, para na be rabi be laaca': \p ―Lacuí rarí laga chaa rarica', chi inié nia Dios Bixhoze'. \p \v 37 Ne uzá né be Pedru ne iropa xiiñi Zebedeu stindaa, ne óraque uyuu be triste ne uyuu yuuba ladxidó' be. \v 38 Para na be rabi be cani né be que: \p ―Nabé naná yuuba ni nuu ndaani ladxiduá' ri', yuuba para guuti. Laguiaana gá rarí ne cadi gasi tu. \p \v 39 Ne óraque bixele huiini be caadxi de laaca', ne raqué bizuxibi be gudixhe ique be layú, ne uní' né be Bixhoze be ni nuu ibá', na be: \p ―Padre stinne', pa zanda la? ulee enda naná ri de naa, peru cadi aca ni rabe sínuque ni na lu'. \p \v 40 Ne bigueta be ra nuu ca discípulu stibe. Bedandá be laaca nisiaasi ca'. Para na be rabi be Pedru: \p ―Ñee qué zanda gataná né tu naa neca ti hora la? \v 41 Lagataná ne lainí' né Dios ti qué uquiinde binidxaba laatu. Neca ndaani ladxidó' to racala'dxi tu guni tu jneza peru cuerpu stitu nagueenda riguudxi. \p \v 42 Bigueta uyé be yení' né be Dios rairopa tiru, na be: \p ―Padre stinne', pa qué zanda tidi enda naná ri luguia'ya sin qué aca ni la? bi'ni ni na lu'. \p \v 43 Ne óraque beeda be ra nuu ca discípulu stibe sti tiru. Ne laca bedandá be laaca nisiaasi ca' purti nabé nuu bacaanda lú ca'. \v 44 Para bisaana be laaca yení' né be Dios raguionna tiru ne laca zaqueca uní' be. \v 45 Oraque ru bigueta be ra nuu ca discípulu stibe ne na be rabi be laaca': \p ―Lagasi yanna ne laiziila'dxi'. Ma bidxiña ora tidi Hombre Biseenda Dios lu ná cani qué runi jneza. \v 46 Laguiasa, ma chuu nu. Laguuya mápeca zeda dxiña ni chi uluí' naa. \s1 Ra bigaa Jesús \r (Mr. 14.43-50; Lc. 22.47-53; Jn. 18.2-11) \p \v 47 Caní' ru be, mala zeeda Judas, tobi de lade doce discípulu stibe que. Zedané stale binni ni biseenda ca xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti ca judíu, ne naaze ca espada ne palu. \v 48 Ne maca gudxi Judas laaca': \p ―Ni gu'ya tu gahua ti bixidu lucuá la? ngue nga laabe, ne zanda inaaze tu laabe. \p \v 49 Ne casi yendá be ra nuu Jesús, bigapa diuxi be laa, ne na be rabi be laa: \p ―Maistru. \p Ne gudó be ti bixidu lucuá. \v 50 Para na Jesús rabi laabe: \p ―Xhamigua' xi zeda gunu'. \p Oraque bidxiña irá cabe guluu ná cabe Jesús para chiné cabe laa. \p \v 51 Peru mala bisigaa ná tobi de cani nuu né Jesús raqué, guxha espada sti', bigá diaga ti xpinni sacerdote gola. \v 52 Oraque na Jesús rabi laabe: \p ―Guluu espada stiu' jlugar, purti irá ni cu' ná espada la? zati né espada. \v 53 Ñee na tu qué ñanda ninié nia Bixhoze nagasi ne nuseenda stale mil ángel para ñacané naa la? \v 54 Peru pa ñune nga la? ximodo ñanda ñaca casi cá lu Xqui'chi Dios ra na naquiiñe gaca ni sicarí ya'. \p \v 55 Oraque na Jesús rabi ca binni que: \p ―Casi rie cabe luguiá gubaana zeeda tu luguia'ya', né tu espada ne palu. Inqué ti dxi gurié ndaani yu'du ro', bisiide' ne qué ninaaze tu naa. \v 56 Peru cayaca irá ndi ti iree ni casi cá ni lu ca gui'chi ni bicaa ca profeta. \p Ne óraque bixooñe irá ca discípulu bisaana ca laabe. \s1 Ra zuhuaa Jesús nezalú justicia \r (Mr. 14.53-65; Lc. 22.54-55, 63-71; Jn. 18.12-14, 19-24) \p \v 57 Yené ca binni que laabe ra nuu sacerdote gola Caifás ne ma nuu ca maistru de ley ne ca xaíque sti guidxi raqué. \v 58 Zinanda Pedru laabe zitu zitu dede biuu ndaani patiu sti sacerdote gola que, ne raqué gurí né ca gendarme para gu'ya xi gaca be. \p \v 59 Ne óraque bizulú biyubi ca xaíque sti ca sacerdote ne irá ni naca justicia sti ca judíu tuuxa iní' paraa pe bichee Jesús, neca cadi dxandí ni, ti chu' xi pur gati be. \v 60 Peru neca stale tu ulee falsu luguiá be, qué nidxela ca paraa bichee be. Ultimu beeda xhupa zeda ndee falsu luguiá be. \v 61 Na ca rabi ca ca binni que: \p ―Bina diaga du uní' be ñanda nuxhá be yu'du ro' sti Dios ne lu chonna gubidxa nucuí be ni sti tiru. \p \v 62 Oraque bizuhuaa sacerdote gola, na rabi laabe: \p ―Xi na lu de ni cugaani cabe luguiá lu ri ya'. \p \v 63 Peru qué niní' be gasti'. Para na sacerdote gola que rabi laabe: \p ―Pur Dios ni nabani nga cayabe lii ga'bu laadu pa lii nga Cristu Xiiñi Dios. \p \v 64 Para rabi be laa: \p ―Naa, casi nou' ca. Ne gabe ca' laatu dede yanna zuuya tu Hombre Biseenda Dios zuba cue' Dios ni nandxó', ne zuuya tu zeda yete be de ibá' lade za. \p \v 65 Oraque ucheza sacerdote gola que xhaba ne na: \p ―Yanna huaxa ma uní' be, cayuni be laabe Xiiñi Dios. Ma cadi naquiiñe uyubi nu tu iní' paraa bichee be purti ma bina diaga tu biree ni de ruaa be, cayuni be laabe Xiiñi Dios. \v 66 Yanna ya', xi na tu. \p Para na cabe: \p ―Gati be xa. \p \v 67 Ne óraque bichá xhinni cabe lú be ne gudiñe cabe laabe ne udapa cabe ruaa be. \v 68 Ne na cabe rabi cabe laabe: \p ―Pa nou' lii nga Cristu la? gudxi laadu tu cagapa lii ti idu'ya du pa nannu'. \s1 Ra uní' Pedru qué runibiá' Jesús \r (Mr. 14.66-72; Lc. 22.56-62; Jn. 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Zuba Pedru ndaani patiu que ora bidxiña ti criada laa, na rabi laa: \p ―Lii laca xpinni Jesús de Galilea lii nja'. \p \v 70 Peru qué niná Pedru niní' pa xpinni be laa sínuque na rabi badu dxaapa que nezalú irá binni rí raqué: \p ―Qué ganna xii nga caní' lu'. \p \v 71 Ma ziree Pedru ra puerta', biiya sti badu dxaapa laa, para na rabi ca binni que: \p ―Ndi laca xpinni Jesús de Nazaret laa. \p \v 72 Bigueta uní' Pedru sti tiru dede bini jurar: \p ―Qué runebia'ya dia' hombre ca. \p \v 73 Qué nindaa de ngue bidxiña caadxi de cani zuhuaa raqué, na rabi laabe: \p ―Dxandí de laacabe lii, purti de modo riníu' ca rihuinni. \p \v 74 Oraque bizulú be caguu dí be ne cayuni jurar be: \p ―Gunidé Dios naa pa cusiguiee', ma gudxe laatu qué racabia'ya laabe. \p Ne casi pe biluxe uní' be, biinda gallu. \v 75 Oraque bietenala'dxi be ca diidxa ni gudxi Jesús laabe que, ante gu'nda gallu zaní' be chonna tiru qué runibiá' be laa. Para biree be de raqué yeguuna be, dede guyuu yuuba ladxidó' be. \c 27 \s1 Udi'di Jesús lu ná Pilatu \r (Mr. 15.1; Lc. 23.1-2; Jn. 18.28-32) \p \v 1 Casi birá gueela', uní' stiidxa ca xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti guidxi que guuti ca Jesús. \v 2 Ne bindiibi ca laabe yené ca laabe ra nuu gobernador Poncio Pilatu. \s1 Ra guti Judas \p \v 3 Biiya si Judas ni yeutoo laabe que ma chi gati be la? beeda malaya laa, para yeudxii treinta moneda que ca xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti guidxi. \v 4 Ne na rabi laaca': \p ―Naa bichee purti bituaa tobi ni nayá ladxidó'. \p Para na cabe rabi cabe laa: \p ―Xi runi importar laadu ya'. Lii gu'yu xi gu'nu'. \p \v 5 Ne óraque bizu'nda be ni ndaani yu'du ro' que, ne biree be yenduu be doo yanni be. \p \v 6 Gundisa ca xaíque sti ca sacerdote ca moneda que, peru na ca': \p ―Qué zanda cu' nu moneda ri lade ofrenda sti yu'du', purti bixuí' né ni rini sti ti hombre. \p \v 7 Ne óraque uní' stiidxa cabe xi guni né cabe bidxichi que. Para uzí' cabe ti layú lu ni ruzá' guisu ne na cabe iquiiñe ni para igaachi judíu ni gueeda de sti ladu. \v 8 Nga runi gulee lá cabe layú que Layú de Rini ne nga lá ni dede yanna. \v 9 Ne zacá guca ni modo uní' Dios de ruaa profeta Jeremías dxi na: \q1 \v 10 Ca xiiñi Israel gudixhe idoo be treinta moneda de plata, \q1 ne dxi bigueta moneda que lu ná cabe, ucuaa cabe ni, \q1 uzí' né cabe ni ti layú lu ni ruzá' guisu. \q1 Zacá nga gudxi Dios naa. \s1 Zuhuaa Jesús lu Pilatu \r (Mr. 15.2-5; Lc. 23.3-5; Jn. 18.33-38) \p \v 11 Ne ora zuhuaa Jesús nezalú gobernador, na gobernador que rabi laabe: \p ―Ñee lii nga rey sti ca judíu la? \p Para na be: \p ―Casi na lu ca, nga laani. \p \v 12 Peru óraque neca gudixhe irá ca xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti guidxi xqueja be, ma qué niní' ru be gasti'. \v 13 Para na Pilatu, rabi laabe: \p ―Cadi cayuna diaga lu irá ni cugaani cabe luguiá lu ri la? \p \v 14 Peru qué nicabi be laa nin ti diidxa'. Ne nabé bidxagayaa gobernador que. \s1 Guta gati Jesús \r (Mr. 15.6-20; Lc. 23.13-25; Jn. 18.38-19.16) \p \v 15 Chiqué, cada iza ra cayaca saa, rundaa gobernador que ti presu para ca binni que, tutiisi gapa ca gana. \v 16 Ne iza que nuu ti presu ni za'bi stiidxa irá ladu, lá Barrabás. \v 17 Ngue runi, ora bidxiña cabe, na Pilatu rabi laacabe: \p ―Tu racala'dxi tu undaa para laatu ya', Barrabás la? o Jesús ni rabi cabe Cristu. \p \v 18 Nanna ca Pilatu bedané cabe Jesús ra nuu purti si qué na cabe chi nanda binni laa. \p \v 19 Ma zuba Pilatu ra juzgadu sti', bisenda tidxi xheela laa, na xheela rabi laa: \p ―Cadi gu'nu hombre cha'hui ca gasti', purti pur laabe nabé bine sufrir lu bacaanda nuchi'. \p \v 20 Peru ucuá ca xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti guidxi tema lú ca binni que para inaba ca ilaa Barrabás ne gati Jesús. \v 21 Oraque na gobernador que rabi laacabe sti tiru: \p ―Tu pe de laacabe racala'dxi tu undaa para laatu pue. \p Para na cabe: \p ―Barrabás. \p \v 22 Oraque na Pilatu rabi laacabe: \p ―Yanna xi gune nia Jesús ni rabi cabe Cristu ri ya'. \p Para bicabi irá cabe: \p ―¡Icá be lu cruz! \p \v 23 Para na gobernador que: \p ―Xiñee, xi huayuni be. \p Peru laacabe jma rusi bicaa cabe ridxi, na cabe: \p ―¡Icá be lu cruz! \p \v 24 Biiya si Pilatu pur gana si caní' ne mayaca uzulú ti bulla la? gucuaa nisa ne gudiibi ná nezalú ca binni que, para na rabi laacabe: \p ―Cadi luguia'ya dia' nuu donda purti chi ixii rini sti hombre cha'hui ri'. Laatu laguuya xi iree xa ni laatu. \p \v 25 Para na ca binni que: \p ―Zaa guiaana donda ca luguiá du ne luguiá ca xiiñi du. \p \v 26 Oraque bindaa be Barrabás para laaca', ne bini mandar be quiñe cabe Jesús para bidii be laa icá lu cruz. \p \v 27 Oraque gucuaa ca soldadu sti gobernador que Jesús, yenduu ca laabe ndaani palaciu para bidxiña idubi batallón ra nuu be. \v 28 Gulee ca xhaba be ne bicua'qui ca laabe ti lari xhiñá'. \v 29 Ne bizá' ca ti la'pa de guichi uluu ca ique be ne bigaasa ca tindaa gueere ná be ladu derechu. Oraque bizuxibi ca xañee be ne bini burla ca laabe, na ca': \p ―¡Viva rey sti ca judíu! \p \v 30 Ne bichá xhinni ca lú be ne guxha ca gueere que ná be, bichenda ca ni ique be. \v 31 Biluxe si bini burla ca laabe zaqué la? gulee ca lari que ne bigacu ca laabe xhaba be, ne ziné ca laabe para icá be lu cruz. \s1 Ucuá Jesús lu cruz \r (Mr. 15.21-32; Lc. 23.26-43; Jn. 19.17-27) \p \v 32 Ra ze cabe que bidxaaga cabe ti hombre de Cirene lá Simón ne bicaa cabe laa gua cruz sti Jesús \v 33 dede yendá cabe ti lugar lá Gólgota. Ni riní' diidxa Gólgota ca la? Lugar sti Calavera. \v 34 Raqué bidii cabe laabe vinagre nucha nisa xculá'. Peru ora bi'ya be xi naca ni la? qué niná be ñe' be ni. \p \v 35 Bicaa si cabe laabe lu cruz guluu cabe xhaba be lu rifa, ne cada tobi ucuaa ni gulee. Guca ni zaqué ti iree ni modo pe uní' Dios de ruaa ti profeta de laabe, ra na: “Gudiizi cabe xhaba', ne uluu cabe laa lu rifa.” \v 36 Para gurí cabe cayapa cabe laabe. \v 37 Ne bicaa cabe ca diidxa ri xaíque be: “Ndi nga Jesús Rey sti ca judíu.” Purti na cabe pur laani cá be lu cruz. \p \v 38 Oraque bicaa né cabe laabe chupa gubaana', tobi ladu derechu ne stobi ladu biga'. \v 39 Ne cayuni burla ca binni zidi'di raqué laabe, cuniibi ique ca lú be, \v 40 na ca': \p ―Lii nou' zuxhá lu yu'du ro' ne zucuí lu ni lu chonna gubidxa. Yanna bilá laca lii. Pa dxandí Xiiñi Dios lii la? biete de lu cruz ca. \p \v 41 Ne zaqueca na ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley ne ca fariseu ne ca xaíque sti guidxi, cuchá ca ni lú be: \p \v 42 ―Stobi bilá be peru laca laabe qué zanda ulá be. Na be rey sti Israel laabe, ne pa dxandí ni la? guiete be de lu cruz ca yanna, ne zuni cre nu laabe. \v 43 Ucuá lú be Dios, yanna cueza be ulá Dios laabe, pa nadxii laabe, purti na be Xiiñi Dios laabe. \p \v 44 Ne zaqueca cayuni burla ca gubaana ni cá né be que laabe. \s1 Ra guti Jesús \r (Mr. 15.33-41; Lc. 23.44-49; Jn. 19.28-30) \p \v 45 Bia' galaa dxi bicahui xaibá' dede bia' las tres. \v 46 Mayaca ganda las tres bicaa Jesús ridxi: \p ―¡Elí, Elí, lama sabactani! Didxazá la? niní' be: Dios stinne', Dios stinne', xiñee ma bisaanu naa. \p \v 47 Ne ora bina diaga cani zuhuaa raqué ni uní' be que la? na ca': \p ―Cucaa ridxi be Elías. \p \v 48 Oraqueca biree tobi de laaca yecaa ti esponja bigadxe de vinagre ne bidxiiba ni ique ti gueere', ne bigué' ni laabe. \v 49 Peru na xcaadxi que rabi laa: \p ―Zaa nuu be, idu'ya nu pa zeda ulá Elías laabe. \p \v 50 Bigueta bicaa be sti ridxi ne raqué guti be. \v 51 Ne mala guca cortina sti yu'du ro' chupa ndaa de punta punta, ne guca xu, gulaa stale guie. \v 52 Ne bixale caadxi ba', biasa stale de ca xpinni Dios ni ma guti. \v 53 Ne dxi ma biasa Jesús de lade gue'tu que la? biree cabe de ndaani ca ba' que, uyé cabe ndaani guidxi Jerusalén ne biiya stale binni laacabe. \p \v 54 Nabé bidxagayaa capitán ni cayapa Jesús que, laa ne ca soldadu sti', purti bini sentir ca guca xu ne biiya ca irá cosa ni guca que, para na: \p ―Dxandí Xiiñi Dios ndi'. \p \v 55 Zitu huiini de raqué zuhuaa caadxi gunaa ni beda nanda Jesús de Galilea, beeda ca para gacané ca laabe. Zuhuaa ca cayuuya ca ni cayaca que. \v 56 Lade cabe nuu María Magdalena ne María jñaa Jacobo ne José, ne jñaa ca xiiñi Zebedeu. \s1 Ra bigaachi Jesús \r (Mr. 15.42-47; Lc. 23.50-56; Jn. 19.38-42) \p \v 57 Huaxhinni que beeda ti hombre ricu de Arimatea lá José, tobi de cani uzá né Jesús chiqué. \v 58 Ne uyé be ra nuu Pilatu, yenaba be cuerpu sti Jesús laa, para bisenda tidxi ca xpinni gudii cuerpu que laabe. \v 59 Ne ucuaa si be cuerpu que, bichenda be laa ti lari gueela nayá, \v 60 ne gudixhe be laa ndaani ti ba' cubi ni maca gundaa be para laabe lu ti guie, ne biseegu be sti guie ngola ra puerta ba' que, para biree be ze be. \v 61 Ne zuba María Magdalena ne sti María gaxha ra puerta ba' que. \s1 Cani cayapa xpa' Jesús \p \v 62 Udi'di si viernes que, bidxiña ca xaíque sti ca sacerdote ne ca fariseu ra nuu Pilatu, \v 63 na ca rabi ca laabe: \p ―Señor, cayetenala'dxi du ni uní' hombre rusiguii que dxi nabani, na raguionna gubidxa ziasa de lade gue'tu'. \v 64 Nga runi canaba du lii guseendu tu chi gapa ra ba' que dede ganda chonna gubidxa quenquita gueeda ca discípulu stibe cuana ca xcuerpu be ne gabi ca binni biasa be de lade gue'tu'. Ne zacá jma rusi zusiguii cabe, que dxi bizulú ni. \p \v 65 Para na Pilatu rabi laacabe: \p ―Racá laicaa caadxi soldadu, lachiné, ne lauseegu chaahui ruaa ba' que, bia' ganda ti'. \p \v 66 Oraque biree cabe uyé cabe ne biseegu dxiichi cabe ruaa ba' que ne bisaana cabe ca soldadu que gapa ni. \c 28 \s1 Ra bibani Jesús \r (Mr. 16.1-8; Lc. 24.1-12; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Udi'di si dxi enda riziila'dxi que, ma para irá gueela domingu, dxi ruzulú semana, beeda María de Magdala ne sti María que, beda guuya ca ra ba' que. \v 2 Ne ma guca ti xu ro' raqué, purti biete ti ángel sti Dios de ibá', beda ndee guie que, ne gurí lú ni. \v 3 Rihuinni ángel que casi biaani sti rayu, ne naquichi bé xhaba be casi nieve. \v 4 Ne de tantu bidxibi ca soldadu que laabe la? guca diti ca ne biaana ca casi ni ma guti. \v 5 Peru na ángel que rabi ca gunaa que: \p ―Cadi idxibi tu. Nanna cuyubi tu Jesús ni ucuá lu cruz. \v 6 Qué guinni di be rarí purti ma bibani be casi uní' be. Latá' gu'ya tu lugar ra guta be, \v 7 ti che tu nagueenda chi tidxi tu ca discípulu stibe ma biasa be de lade gue'tu', ne ma chi sa niru be lú ca', che be Galilea. Ne zuuya ca laabe raqué. Nga nga ni napa gabe laatu. \p \v 8 Oraque biree guxooñe ca gunaa que de ra ba' que, zidxibi ca' ne ziyeche ca', zitidxi ca ca discípulu stibe ni gudxi ángel que laaca'. \v 9 Ze ru cabe neza, mala biree Jesús lú cabe, bigapa diuxi laacabe. Para bidxiña cabe laa gudiidxi cabe ñee, bisisaca cabe laa. \v 10 Oraque na Jesús rabi laacabe: \p ―Cadi idxibi tu. Laché, lachitidxi ca biche che ca Galilea ne raqué gu'ya ca naa. \s1 Ni byui' ca soldadu \p \v 11 Laga ze cabe biree caadxi de cani cayapa ra ba' que, uyé ndaani guidxi yetidxi ca xaíque sti ca sacerdote xi irá guca'. \v 12 Oraque bisenda caa ca sacerdote que irá ca xaíque sti guidxi, guyuu ca tobi si ne bidii ca stale bidxichi ca soldadu que. \v 13 Ne gudxi ca laacabe: \p ―Pa inaba diidxa cabe laatu la? lagabi nisiaasi tu beeda ca discípulu stibe lu gueela' gula'na ca laabe. \v 14 Ne pa ganna gobernador ni la? laadu guiene né du laa, ti qué gudxiiba donda ique tu. \p \v 15 Para gucuaa ca soldadu que bidxichi que, ne bi'ni ca modo gudxi cabe laaca'. Ne ni uní' cabe que nga bireeche lade ca judíu, ne runi cre ca ni dede yanna. \s1 Ra biseenda Jesús ca apóstol sti' \r (Mr. 16.14-18; Lc. 24.36-49; Jn. 20.19-23) \p \v 16 Uyé idubi once discípulu sti Jesús Galilea, lu dani ni gudxi Jesús laaca'. \v 17 Casi bi'ya ca laabe, bisisaca ca laabe, peru nuu caadxi de laaca qué ñuni cre gá. \v 18 Para bidxiña be ra nuu ca ne na be rabi be laaca': \p ―Irá xixé ni nuu ibá' ne ni nuu guidxilayú ma nexhe ladxi naya'. \v 19 Nga runi laché irá xixé guidxi, lachiusiidi irá xixé binni sa nanda naa, ne lacuu nisa laaca casi ñaca Dios Padre ne Xiiñi ne Espíritu Santu ñuni ni. \v 20 Lausiidi laaca guni ca irá ni ma gudxe laatu, ne ganna ca tu qué ziuu dxi ixele de laatu dede dxi iluxe guidxilayú. Amén.