\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 STIIDXA JESUCRISTU NI BICAA SAN LUCAS \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 STIIDXA JESUCRISTU NI BICAA SAN LUCAS \c 1 \s1 Xiñee ucuá gui'chi ri' \p \v 1 Stale tu huacaa irá ni uca lade du, irá ni bi'ni Jesús. \v 2 Laadu qué nidu'ya du ni, peru cani byui' né ni laadu la? biiya ca dede dxi bizulú Jesús xhiiña', ne ucané ca bireeche stiidxa be. \v 3 Naa laca huanaba diidxa chaahue dede ra bizulú ni, ne zuluá' galán ucaa ni lú lu, Teófilo xhamigua', \v 4 ti guiene chaahui lu ni ma bisiidi cabe lii. \s1 Ra uni' né ti ángel Zacarías \p \v 5 Dxi naca Herodes rey de Judea nuu ti sacerdote lá Zacarías, nuu be lade grupu sti Abías. Elisabet lá xheela be, ne laa laca za de xfamilia sacerdote Aarón. \v 6 Iropa cabe nacha'hui cabe nezalú Dios, ne ruzuuba pe cabe stiidxa'. \v 7 Ma nagola cabe ne qué gapa cabe nin ti xiiñi cabe, purti qué ñanda ñapa Elisabet ba'du'. \p \v 8 Ti dxi guca caber grupu sti Zacarías guni dxiiña nezalú Dios. \v 9 Costumbre sti ca sacerdote la? tu guiaba suerte luguiá ngue nga cu' gu'xhu ndaani yu'du ro'. Bia'si pe luguiá Zacarías biaba ni dxi que. \v 10 Ne laga caguu be gu'xhu ndaani yu'du que, rí jma binni fuera, caní' né Dios. \v 11 Ndaani yu'du que nuu be, mala bizuhuaa ti ángel sti Dios ladu derechu sti altar ra riuu gu'xhu que. \v 12 Nabé bidxibi be ora bi'ya be ángel que dede qué idxela be xi guni be. \p \v 13 Peru na ángel que, rabi laabe: \p ―Zacarías, cadi idxibi lu', purti ma bigaanda stiidxa lu lu Dios. Yanna chi gapa Elisabet xheela lu ti xiiñi', ne cuee lá lu badu huiini que Juan. \v 14 Zadxá tipa ladxidó' lo de enda nayeche', ne stale tu zieche ora gale be. \v 15 Nabé nandxó' zaca be nezalú Dios, ne qué zagaa ruaa be vinu ne nin ti clase nisa dxu'ni'. Dede ante gale be maca dxá ladxidó' be de Espíritu Santu. \v 16 Zudxigueta be stale judíu ra nuu Señor Dios sti ca'. \v 17 Zazá niru be lú Señor, ne laabe zeda aca be casi Elías purti zapa be Espíritu sti Dios casi gupa Elías ne laca zaca be nandxó' casi uca Elías. Zaguu né be binni xiiñi tobi si, ne zucuudxi be ladxidó' cani naguidxi ladxidó' para uzuuba ca diidxa'. Zacá nga quixhe chaahui be binni para dxi gueeda Señor. \p \v 18 Oraque na Zacarías rabi ángel que: \p ―Ximodo ganna dxandí zaca ni caya'bu naa ri ya', purti ma nayooxhua' ne xheela laca ma nayooxho'. \p \v 19 Para na ángel que: \p ―Naa nga Gabriel, rune xhiiña Dios. Laa biseenda naa gueda tidxe lii ca diidxa sicarú ri'. \v 20 Yanna zieegu ruaa lu', ne qué zanda iní' lu dede ora ma gule badu huiini que, purti qué ñuni cre lu ni gudxe lii ca. Peru zaca ni, ganda si xhi ni. \p \v 21 Cadxagayaa ca binni rí fuera que xiñee nabé candaa Zacarías ndaani yu'du'. \v 22 Ora biree be bidxiña be ra nuu ca binni que, qué ñanda niní' né be laaca', sínuque puru seña bi'ni be lú ca' purti ma biaana be mudu. Oraque bidii ca cuenta biluí' Dios laabe xiixa ndaani yu'du que. \p \v 23 Bizaa si dxi nexhe guni be dxiiña ndaani yu'du', biree be zibí' be. \v 24 Qué nindaa de ngue uca xiiñi Elisabet ne biaana ndaani yoo gaayu beeu, ne na: \p \v 25 ―Bi'ni Dios ndi naa ti ma cadi iní' binni naa. \s1 Bidxiña ti ángel ra nuu María \p \v 26 Lu xhoopa beeu de naca xiiñi Elisabet biseenda Dios ángel Gabriel ndaani ti guidxi lá Nazaret de Galilea, \v 27 ra nuu ti badu dxaapa lá María ni ma yenaba ti hombre lá José laa para ichaganá'. Za José de lade xfamilia David. \v 28 Ora biuu ángel que ra nuu be bigapa diuxi laabe ne na: \p ―Ma ulí Dios lii, María. Dichosa lii lade irá xixé gunaa. \p \v 29 Nabé bidxagayaa be ni gudxi ángel que laabe, ne candaa ique né be xiñee bigapa diuxi laabe zaqué. \v 30 Para na ángel que: \p ―Cadi idxibi lu, María. Ma uluu Dios ndaaya lii. \v 31 Chi aca xiiñi lu' ne zapu ti badu huiini'. Cuee lá lu laabe Jesús. \v 32 Zaca be nandxó' ne zabí cabe laabe Xiiñi Dios ni nuu ibá'. Ne zucuí Dios laabe de rey ra gurí bixhoze gola be David. \v 33 Zaca be rey sti irá cani za de Israel, ne qué ziuu dxi guiasa be. Qué ziuu dxi guiaana dxí be de guni mandar be. \p \v 34 Para na María rabi ángel que: \p ―Ximodo zanda gaca ndi ya', purti binni dxaapa naa. \p \v 35 Oraque na ángel que rabi laabe: \p ―Zeeda Espíritu Santu luguiá lu' ne zutaagu enda nandxó' sti Dios lii. Nga runi zaree chu badu huiini ca para Dios, ne zabi cabe laa Xiiñi Dios. \v 36 Laca ma naca xiiñi Elisabet lisaa lu', neca ma nagola. Na nda cabe qué zanda gapa be ba'du', peru ma ze be xhoopa beeu de naca xiiñi be. \v 37 Purti para Dios gasti ni nagana. \p \v 38 Oraque na María: \p ―Rarí nuaa para gune ni na Dios. Zaa gaca casi nou' ca. \p Nga si bina diaga ángel que, biree ze'. \s1 Ra yeganna María Elisabet \p \v 39 Ca dxi queca nagueenda biree María uyé ti guidxi huiini de Judea, nuu lade dani. \v 40 Ora yendá be ralidxi Zacarías biuu be, bigapa diuxi be Elisabet. \v 41 Casi bina diaga Elisabet stiuxi be biniibi dxacha badu huiini que ndaani', ne bidxá ladxidó' Elisabet de Espíritu Santu. \v 42 Ne bicaa ridxi: \p ―Dichosa lii lade irá xixé gunaa ne dichoso badu huiini naca xiiñi lu ca. \v 43 Paraa biree razón gueda ganna jñaa Señor stinne naa. \v 44 Purti casi bina dia'ga stiuxi lu' biniibi badu huiini ri ndaane de enda nayeche'. \v 45 Dichosa lii ti bini cre lu', purti zaca ni gudxi Dios lii. \p \v 46 Oraque na María: \q1 De idubi xhialma rusisaca Dios. \q1 \v 47 Ne rieche né ladxiduá' Dios ni beda ulá naa. \q1 \v 48 Nuaa para gune xhiiña be, ne qué risaca dia', \q1 peru bilabi be naa. \q1 Dede yanadxí irá xixé binni ibani ndaani guidxilayú zabi naa dichosa. \q1 \v 49 Purti cadi ni guiete chupa chonna gubidxa si \q1 ndi ni bi'ni be luguia'ya'. \q1 Nandxó' Dios, ne iruti ru casi laa. \q1 \v 50 Qué ziuu dxi guiaana dxí be de ilasela'dxi be cani ridxibi laabe. \q1 \v 51 Biiya pabiá' nandxó' ni bi'ni be: \q1 Bicheche ndase be cani rudxiiba laca laa. \q1 \v 52 Undisa be cani ma naca tuuxa de ra zuba, \q1 ne bidxiiba be cani qué rudxiiba laca laa. \q1 \v 53 Bichá tipa be ná cani candaana. \q1 Bidxigueta be cani napa bidxichi nisi ná'. \q1 \v 54 Ucané be cani za de Israel, ca xpinni be, \q1 ne bilasela'dxi be laaca', \q1 \v 55 casi bidii stiidxa be ca bixhoze gola canu, Abraham ne ca xiiñi', \q1 ne irá xixé ni za de laa. \p \v 56 Zacá nga bisisaca María Dios, ne biaana né Elisabet bia' chonna beeu. Oraque ru bigueta ralidxi. \s1 Ra gule Juan Bautista \p \v 57 Bizaa si xpeeu Elisabet beda gapa ti ba'du'. \v 58 Ora gunna ca xpecinu be ne ca lisaa be modo bilasela'dxi Dios laabe la? yeizaca ca laabe, ne bieche né ca laabe. \v 59 Lu xhono gubidxa guluu cabe seña sti Dios badu huiini que, ne ucala'dxi cabe nibee lá cabe laa Zacarías, lá bixhoze. \v 60 Peru na jñaa be co', iree lá be Juan. \p \v 61 Para rabi cabe laa: \p ―Xiñee, purti iruti lá Juan lade ca lisaa lu'. \p \v 62 Oraque bi'ni cabe seña bixhoze be tu racala'dxi cuee lá laabe. \v 63 Para unaba bixhoze be ti tabla ne bicaa: “Iree lá be Juan.” Bidxagayaa ca binni que. \v 64 Ne casi pe biluxe bicaa Zacarías nga, ma gunda uní' sti tiru ne bizulú bidii diuxquixe Dios. \v 65 Nabé bidxibi ca xpecinu cabe ora bi'ya ca ni uca que. Ne yendá diidxa que irá ca guidxi nuu lade dani de Judea. \v 66 Ne irá ni gunna ni, undaa ique né ni, na: \p ―Tu nda gueda aca badu huiini ri ya'. \p Purti rihuinni dxichi nuu né Dios laabe. \s1 Ni udixhe Zacarías \p \v 67 Oraque bidxá ladxidó' Zacarías bixhoze be de Espíritu Santu ne uní' ni gudxi Dios laa, \v 68 na: \q1 Diuxquixe Señor, Dios sti ca binni Israel \q1 saca beda ulá ca xpinni. \q1 \v 69 De lade cani za de David ni bi'ni xhiiña be, \q1 ulee be tobi ni nandxó' para ulá laanu. \q1 \v 70 Ma xadxí bidii stiidxa be guseenda be laa. \q1 Uní' be ni de ruaa ca profeta stibe ni uyuu chiqué. \q1 \v 71 Na be zulá be laanu de lu ná \q1 cani nanala'dxi laanu ne cani cuxhii laanu. \q1 \v 72 Ne ziá be ca bixhoze gola nu, \q1 ne zietenala'dxi be ni gudxi be laaca zuni be. \q1 \v 73 Nga nga ni gudxi be bixhoze gola nu Abraham zuni be. \q1 \v 74 Ne laca gudxi be laa zulá be laanu lu ná cani nanala'dxi laanu \q1 ti ganda guni nu ni na be sin idxibi nu laaca', \q1 \v 75 ne ti ganda ibani nu nayá, \q1 ne guiaana nu para laasi be bia' tiica dxi ibani nu. \q1 \v 76 Ne lii la? xiiñe huiine', \q1 zaree lá lu profeta sti Dios ni nandxó', \q1 purti zazá niru lu lu Señor, \q1 ne zuni chaahui lu neza tidi'. \q1 \v 77 Zusiidi lu binni Israel ximodo ilá ca' \q1 ne modo aca perdonar irá ni huachee ca'. \q1 \v 78 Purti nabé nadxii Dios laanu, riá laanu. \q1 Nga runi zuseenda Xiiñi \q1 casi ñaca nindani gubidxa para laanu, \q1 \v 79 para uzaani irá ni canazá lu guelacahui \q1 ne ni nuu lu ná enda guti, \q1 ne para udxii lú nu neza ra gata dxí ladxidó' no. \m Nga nga ni bisiní' Espíritu Santu Zacarías. \p \v 80 Ze dxi jma ziniisi ba'du que ne jma zihuiini napa Espíritu sti Dios. Ndaani gui'xhi uleza be dede bidxiña dxi guni be xhiiña be lade ca binni Israel. \c 2 \s1 Ra gule Jesús \r (Mt. 1.18-25) \p \v 1 Ca dxi que uní' rey Augusto César idopa lá irá xixé binni de irá guidxi ra runi mandar. \v 2 Nga nga primé tiru bitopa cabe lá binni dxi cayuni mandar Cirenio ndaani guidxi Siria. \v 3 Irá binni napa xidé che xquidxi para icá lá. \v 4 Ngue runi biree José de ndaani guidxi Nazaret de Galilea uyé Belén ti guidxi de Judea ra gule David. Ne uyé be raqué purti za be de xfamilia David. \v 5 Yené be María Belén para icá lá cabe raqué. Ca'ru iluxe xquenda xheela cabe peru ma uyuu stiidxa cabe, ne ma naca xiiñi María. \v 6 Raqué nuu cabe beda ganda dxi gapa María ba'du'. \v 7 Gupa be primé xiiñi be ne bichenda be laa lari, gudixhe be laa ndaani ti cajón ra ro mani guixi, purti qué nidxela cabe ra ñaana cabe ndaani yoo. \s1 Bidxiña caadxi ángel ra nuu ca pastor \p \v 8 Gaxha de guidxi Belén nuu caadxi pastor cayapa ca dendxu huaxhinni. \v 9 Mala biiya cabe ti ángel sti Dios, ne bizaani biaani sti Dios laacabe. Bidxibi cabe dede uca diti cabe. \v 10 Peru na ángel que rabi laacabe: \p ―Cadi idxibi tu. Nia caadxi diidxa cubi gabe laatu, ni gusieche de irá xixé binni guidxilayú. \v 11 Yanadxí gule tobi ni ulá laatu ndaani xquidxi David, ne laabe nga Cristu Señor. \v 12 Ne ora idxela tu ti badu huiini renda lari nexhe ndaani ti cajón ra ro mani guixi la? ngue nga laabe. \p \v 13 Ne mala bihuinni jma ángel ra nuu ángel que, cayuunda ca', cusisaca ca Dios, na ca': \q1 \v 14 Diuxquixe Dios ni nuu ibá', \q1 ne ndaani guidxilayú gata dxí ladxidó' cani guni ni na be. \p \v 15 Biree si ca ángel que ra nuu ca pastor que, bigueta ca ibá'. Oraque na ca pastor que: \p ―Chuu Belén, chu du'ya ni guca raqué, ni bisenda tidxi Dios laanu ri'. \p \v 16 Biree guxooñe cabe, ziguuya cabe ni guca que. Ne bidxela cabe José ne María ne badu huiini que nexhe ndaani ti cajón ra ro mani guixi. \v 17 Ne ora bi'ya cabe badu huiini que, byuí' né cabe laaca irá ni gudxi ángel que laacabe de badu huiini que. \v 18 Bidxagayaa irá ni bina diaga ni uní' cabe que. \v 19 Peru María cayapa irá ni ndaani ladxidó' ne candaa ique né ni. \v 20 Bigueta ca pastor que, cusisaca ca Dios ne cudii ca diuxquixe laa, pur irá ni bina diaga ca ne ni bi'ya ca', purti uca ni casi pe gudxi ángel que ni laaca'. \s1 Ra napa Jesús xhono gubidxa \p \v 21 Dxi bisaa badu huiini que xhono gubidxa guluu cabe seña sti Dios laa, ne ulee lá cabe laa Jesús, lá ni gudxi ángel que María ante gaca xiiñi'. \p \v 22 Gupa si María dxi casi cá lu ley ni bidii Dios Moisés guni ca gunaa ni gapa ba'du la? yené ca badu huiini que Jerusalén, yeuchiña ca laabe nezalú Dios. \v 23 Bi'ni cabe zaqué purti cá lu ley sti Dios: “Irá hombre lugola iree chu para Dios.” \v 24 Ne yené cabe ofrenda casi cá lu ley que, chupa gugu huiini o chupa paloma. \p \v 25 Chiqué uyuu ti hombre ndaani guidxi Jerusalén, lá Simeón. Nacha'hui be ne nabé rusisaca be Dios. Dxá ladxidó' be de Espíritu Santu, ne cabeza be gu'ya be gueeda ni gueda ulá ca binni Israel. \v 26 Purti ma gudxi Espíritu Santu laabe qué zati be dede qué gu'ya be gueeda Cristu ni chi useenda Dios. \v 27 Ne dxi que biluí' Espíritu Santu laabe che be ndaani yu'du ro'. Bia'si pe raqué nuu be ora bedané cabe Jesús. Zeda guni cabe casi cá lu ley guni né cabe ba'du'. \v 28 Ucuaa be badu huiini que undisa be lu ná be ne bidii be diuxquixe Dios, \v 29 na be: \q1 Señor, huayune xhiiña lu', \q1 ne yanna ma nexhe dxí ladxiduá', \q1 purti ma uca ni bidii stiidxa lu naa. \q1 Ma zanda chi neu naa yanna. \q1 \v 30-31 Ma biiya dxi'che pia' \q1 ni gudixhe lu gueda ulá irá binni. \q1 \v 32 Laabe chi udxiiba be ca binni Israel, \q1 ca xpinni lu', \q1 ne chi aca be biaani para cani cadi za de Israel. \p \v 33 Bidxagayaa José ne María irá ni uní' Simeón de badu huiini que. \v 34 Oraque uluu Simeón ndaaya laacabe ne na rabi María jñaa Jesús: \p ―Pur ni zeda guni badu huiini ri' ziaba stale binni Israel, ne zaqueca pur laabe ziasa stale de laaca'. Zeda uluí' be binni xii nga racala'dxi Dios peru stale tu qué zaná ulabi laabe. \v 35 Ne zacá zahuinni xi nuu ndaani ladxidó' cada tobi. Peru para lii la? María, zeda gaca irá nga casi ñaca nudxiga cabe ti gudxíu xhialma lu'. \p \v 36-37 Laca nuu ti gunaa raqué lá Ana, xiiñi Fanuel de xfamilia Aser. Rui' né be binni ni gabi Dios laabe. Nahuiini ru be bichaganá be, peru lu gadxe iza de bichaganá be guti xheela be. Yanna ma nagola be, ma napa be ochenta y cuatro añu. Qué riree be ndaani yu'du ro'. Rusisaca be Dios ridxí ne huaxhinni, ne stale tiru riaana be sin go be para iní' né be Dios. \v 38 Oraque pe bidxiña be ra nuu badu huiini que, ne bidii be diuxquixe Dios, ne dede óraque bizulú cayabi be binni badu huiini que nga ni cabeza ca gueda ulá Jerusalén. \s1 Bigueta cabe Nazaret \p \v 39 Bi'ni si cabe irá ni cá lu ley sti Dios guni cabe, bigueta cabe Nazaret de Galilea, xquidxi cabe. \v 40 Ze dxi jma ziniisi badu huiini que, jma ziyapa stipa, jma ziyuu xpiaani ne nabé uluu Dios ndaaya laa. \s1 Nuu Jesús ndaani yu'du ro' \p \v 41 Irá iza rie José ne María Jerusalén rigapa pascua, saa ro' sti ca judíu. \v 42 Dxi ma bisaa Jesús doce añu yené cabe laa, yegapa cabe saa Jerusalén, casi runi cabe irá iza. \v 43 Biluxe si saa que bigueta José ne María, peru qué ñanna ca pa biaana Jesús Jerusalén. \v 44 Zácaxa ca zeeda be lade irá binni que. Uzá ca idubi ti dxi, ne óraque ru biyubi ca laabe lade ca lisaa ca', ne lade cani runibiá' ca', \v 45 peru qué nidxela ca laabe. Para bigueta ca Jerusalén, yeyubi ca laabe. \p \v 46 Lu chona gubidxa beda idxela ca laabe ndaani yu'du ro'. Zuba be galahui de cani rusiidi ley sti Dios, cucaa diaga be laaca' ne canaba diidxa be laaca'. \v 47 Nabé bidxagayaa cani cayuna diaga pabiá' riene be ne modo ricabi be. \v 48 Ora bidxela cabe laabe, bidxagayaa cabe, ne na jñaa be rabi laabe: \p ―Xiiñe', xiñee ndi canayu'nu laadu sicarí'. Naa ne bixho'zo lugu canazá du canayubi du lii. \p \v 49 Oraque rabi be laaca': \p ―Xiñee ndi canayubi tu naa. Ñee qué ganna tu pa naquiiñe gune xhiiña Bixhoze la? \p \v 50 Peru qué ñene ca xi cayabi be laaca'. \p \v 51 Bigueta né be laaca Nazaret ne bizuuba be stiidxa ca'. Peru María cayapa irá ni ndaani ladxidó'. \v 52 Ze dxi jma ziyuu xpiaani be ne ziniisi be ne cayeche né Dios laabe ne zaqueca cayeche né binni laabe. \c 3 \s1 Ra canayui' Juan Bautista stiidxa Dios \r (Mt. 3.1-12; Mr. 1.1-8; Jn. 1.19-28) \p \v 1 Lu quince añu de cayuni mandar Tiberiu irá guidxi sti ca romanu, naca Poncio Pilatu gobernador de Judea, naca Herodes gobernador de Galilea, ne Felipe, bi'chi', naca gobernador de Iturea ne de Traconite, ne Lisanias naca gobernador de Abilinia, \v 2 Anás ne Caifás naca sacerdote gola. Ca dxi que pe' nuu Juan, xiiñi Zacarías ndaani gui'xhi'. Ne raqué uní' né Dios laabe. \v 3 Oraque uzá be irá ca guidxi ni nuu uriá guiigu Jordán. Canayabi be binni naquiiñe inaba ca perdón Dios ti aca perdonar ni huachee ca' ne chu' nisa ca'. \v 4 Guca ni casi bicaa profeta Isaías chiqué, ra na: \q1 Zuna diaga cabe cucaa tuuxa ridxi ndaani gui'xhi', cayabi binni: \q1 “Lausiá neza tidi Señor, \q1 lauxhele ladxidó' to casi ñaca cuxhele tu ti neza para laabe. \q1 \v 5 Zadxii irá barranca, ziete irá dani, \q1 zaca chaahui neza pandu, \q1 ne zaca chaahui neza rangu. \q1 \v 6 Ne irá binni zuuya modo ulá Dios laaca'.” \m Irá nga bicaa Isaías. \p \v 7 Ora bi'ya Juan cadxiña ca binni que para chu' nisa ca', na: \p ―Binni nexhená ca', zeeda tu ra nuaa para chu' nisa tu, purti ruzulú tu zacá zalá tu de xiana sti Dios. \v 8 Yanna lasá jneza ti ihuinni ma unaba tu perdón Dios de idubi ladxidó' to ne cadi ma iree né tu, na tu: “Xiiñi Abraham laadu.” Gabe ca' laatu pa qué guni tu jneza casi bi'ni be la? dede lade guie ri zanda indisa Dios xiiñi be. \v 9 Ora qué ricá cuananaxhi lu ti yaga, rugá cabe laa ne ruzaaqui cabe laa. Zacaca nga ma zeda dxiña dxi sti irá binni ni qué runi jneza. Laca maca zilá ca lu bele. \p \v 10 Oraque na ca binni que rabi laabe: \p ―Pa zacá ni la? xi zanda guni du ya'. \p \v 11 Para rabi be laaca': \p ―Tu napa chupa gamixa la? gudii tobi ni qué gapa ni gacu', ne ni napa ni go la? ucheeche ná ni lade cani cayaadxa ni laa. \p \v 12 Laca beeda caadxi ni ruquixe impuestu ra nuu be para chu' nisa ca' ne na ca rabi ca laabe: \p ―Maistru, laadu ya', xi guni du. \p \v 13 Para rabi be laaca': \p ―Cadi uquixe tu jma que bia' cá lu ley. \p \v 14 ―Laga laadu ya', xi guni du, na caadxi gendarme. \p Para rabi be laaca': \p ―Cadi cu' tu doo iruti para gaxha tu laa xiixa, nin udxiiba tu donda ique ca neca qué ñuni ca gasti'. Laguiaana conforme ne ni riaxa si tu. \p \v 15 Nuu ca binni que guiuba ganna ca pa laabe nga Cristu. \v 16 Peru rabi be irá ca': \p ―Naa caguaa ni'sa sia' laatu, peru nanda stobi naa jma nandxó' que naa. Laa zudii Espíritu Santu cani guni cre, ne zulaa cani qué runi cre lu bele. Nin para cuee xquela guidi be ñee be qué risaca'. \v 17 Zeda guni be casi runi tobi ni riguibi semiá, zutopa be ca semiá para uchá be ndaani sacu, ne zundaa be ca guixi que lu gui, peru gui ni qué ziuu dxi gyui'. \p \v 18 Zacá ne stale ru modo bilidxe be ca binni que, ne byuí' né be laaca ca diidxa cubi ni sicarú para laaca'. \v 19 Ne udinde né be Herodes purti nabeza né Herodías xheela Felipe bi'chi', ne cadi pur nga si sínuque ne pur irá enda qué iquiiñe ni huayuni. \v 20 Lugar de nucaa diaga Herodes laabe, laga jma rusi bichee, biseguyoo laabe. \s1 Ra uyuu nisa Jesús \r (Mt. 3.13-17; Mr. 1.9-11) \p \v 21 Laga caguu nisa ru Juan binni, ye chuu nisa Jesús ra nuu. Ne ra caní' né Jesús Dios, bixele ibá'. \v 22 Biete Espíritu Santu luguiá', bihuinni casi ti paloma, ne ucuá ti ridxi de ibá': \p ―Lii nga Xiiñe ni nadxiee' ne ni rusieche naa. \s1 Tu dé za Jesucristu \r (Mt. 1.1-17) \p \v 23 Bia' treinta añu napa Jesús dxi bizulú bi'ni xhiiña'. Na binni xiiñi José laabe. José xiiñi Elí, \v 24 Elí xiiñi Matat, Matat xiiñi Leví, Leví xiiñi Melqui, Melqui xiiñi Jana, Jana xiiñi José, \v 25 José xiiñi Matatías, Matatías xiiñi Amós, Amós xiiñi Nahum, Nahum xiiñi Esli, Esli xiiñi Nagai, \v 26 Nagai xiiñi Maat, Maat xiiñi Matatías, Matatías xiiñi Semei, Semei xiiñi José, José xiiñi Judá, \v 27 Judá xiiñi Joana, Joana xiiñi Resa, Resa xiiñi Zorobabel, Zorobabel xiiñi Salatiel, Salatiel xiiñi Neri, \v 28 Neri xiiñi Melqui, Melqui xiiñi Adi, Adi xiiñi Cosam, Cosam xiiñi Elmodam, Elmodam xiiñi Er, \v 29 Er xiiñi Josué, Josué xiiñi Eliezer, Eliezer xiiñi Jorim, Jorim xiiñi Matat, \v 30 Matat xiiñi Leví, Leví xiiñi Simeón, Simeón xiiñi Judá, Judá xiiñi José, José xiiñi Jonán, Jonán xiiñi Eliaquim, \v 31 Eliaquim xiiñi Melea, Melea xiiñi Mainán, Mainán xiiñi Matata, Matata xiiñi Natán, \v 32 Natán xiiñi David, David xiiñi Isaí, Isaí xiiñi Obed, Obed xiiñi Booz, Booz xiiñi Salmón, Salmón xiiñi Naasón, \v 33 Naasón xiiñi Aminadab, Aminadab xiiñi Aram, Aram xiiñi Esrom, Esrom xiiñi Fares, Fares xiiñi Judá, \v 34 Judá xiiñi Jacob, Jacob xiiñi Isaac, Isaac xiiñi Abraham, Abraham xiiñi Taré, Taré xiiñi Nacor, \v 35 Nacor xiiñi Serug, Serug xiiñi Ragau, Ragau xiiñi Peleg, Peleg xiiñi Heber, Heber xiiñi Sala, \v 36 Sala xiiñi Cainán, Cainán xiiñi Arfaxad, Arfaxad xiiñi Sem, Sem xiiñi Noé, Noé xiiñi Lamec, \v 37 Lamec xiiñi Matusalén, Matusalén xiiñi Enoc, Enoc xiiñi Jared, Jared xiiñi Mahalaleel, Mahalaleel xiiñi Cainán, \v 38 Cainán xiiñi Enós, Enós xiiñi Set, Set xiiñi Adán, Adán xiiñi Dios. \c 4 \s1 Ucala'dxi binidxaba nusaba Jesús \r (Mt. 4.1-11; Mr. 1.12-13) \p \v 1 Ora bigueta Jesús de ra guiigu Jordán dxá ladxidó' de Espíritu Santu, ne yené Espíritu que laabe ndaani gui'xhi'. \v 2 Biaana be raqué cuarenta dia ne ira ca dxi que ucala'dxi binidxaba nuquiinde laabe. Qué ño be idubi naca cuarenta dia que, ne ora bi'ya binidxaba ma candaana dxita be, \v 3 na rabi laabe: \p ―Pa dxandí Xiiñi Dios lii la? gudxi guie ri gaca pan. \p \v 4 Oraque rabi be laa: \p ―Cá lu Xqui'chi Dios: “Cadi pan si nga ibani né binni, sínuque ne stiidxa Dios.” \p \v 5 Oraque yené binidxaba laabe lu ti dani soo, ne tobi biluí' si laabe idubi naca guidxilayú, \v 6 ne na rabi laabe: \p ―Zudiee lii irá ca guidxi sicarú ca, purti stinne cani, ne zanda udiee cani tutiica acaladxe'. \v 7 Yanna stiu' cani pa uzuxibi lu xañee' usisaca lu naa. \p \v 8 Peru óraque rabi be laa: \p ―Bixele de naa, binidxaba', purti cá lu Xqui'chi Dios: “Dios si nga naquiiñe usisaca cabe, ne guni cabe ni na.” \p \v 9 Bigueta ucuaa binidxaba laabe, yené laabe Jerusalén, bidxiiba laabe ique yu'du ro' ne na rabi laabe: \p ―Pa dxandí Xiiñi Dios lii la? uyuu bí de racá. \v 10 Purti cá lu Xqui'chi Dios, zuseenda ca ángel sti' gapa lii, \v 11 cu' ná xi'que lu' ti cadi gacaná lu lu guie. \p \v 12 Para rabi be laa: \p ―Laca cá lu Xqui'chi Dios: “Cadi inaba cabe xiixa Dios para quite si cabe laa.” \p \v 13 Biiya si binidxaba ma qué idxela ximodo usaba laabe, bisaana laabe caadxi. \s1 Ra bizulú xhiiña Jesús \r (Mt. 4.12-17; Mr. 1.14-15) \p \v 14 Uca si irá nga bigueta be neza Galilea ne stale enda nandxó' purti dxá ladxidó' be de Espíritu Santu. Irá xixé guidxi neza que ma cayuí' cabe stiidxa be. \v 15 Ne bisiidi be ndaani ca yu'du sti ca judíu ne irá ca bisisaca ca laabe. \s1 Ra nuu Jesús Nazaret \r (Mt. 13.53-58; Mr. 6.1-6) \p \v 16 Ne zaqué canazá be dede yendá be Nazaret guidxi ra biniisi be. Raqué nuu be beda ganda dxi enda riziila'dxi', para biuu be ndaani yu'du casi runi be irá dxi enda riziila'dxi', ne bizuhuaa be para gu'nda be Xqui'chi Dios. \v 17 Bidii cabe laabe gui'chi ni bicaa profeta Isaías ne bixhele be ni biyubi be ra cá ca diidxa ri': \q1 \v 18 Nuu né Espíritu sti Dios naa, \q1 purti ma ulí naa güe nia ca pobre diidxa ni usieche laaca'. \q1 Biseenda be naa gueda ndee yuuba ladxidó' binni, \q1 ne gabe cani nundiibi pecadu laa ximodo zanda iree ca de laani, \q1 ne usinaya cani nacheepa lú, \q1 ne ula'ya cani cuxhii cabe laa, \q1 \v 19 ne gabe binni ma bidxiña dxi gudixhe Dios para ilá ca'. \m Irá nga cá ra biinda be que. \p \v 20 Biluxe si biinda be ni, bizeechu be ni, bidii be ni ni runi dxiiña ndaani yu'du que ne gurí be. Peru biiya si be cayuuya dxí irá ni nuu ndaani yu'du que laabe la? \v 21 bizulú be byui' né be laaca diidxa', rabi be laaca': \p ―Yanadxí pe cayaca ni cá lu Xqui'chi Dios ni bina diaga tu nagasi ca. \p \v 22 Nabé biaba be ca binni que ne bidxagayaa ca pabiá' galán riní' be ne na ca': \p ―Ñee cadi ndi nga dxa xiiñi José que la? \p \v 23 Para rabi be laaca': \p ―Nuu ti dichu na: “Doctor, bisianda laca lii.” Yanna seguru nga ca cayabi tu naa, gune irá ni bine Capernaum ndaani xquidxe'. \v 24 Peru gabe ca' laatu, qué rulabi cabe ti profeta ndaani xquidxi. \v 25 Casi uca chiqué dxi nabani profeta Elías, chonna iza aronda qué ñaba nisa guie ne uca ti gubiña ca guidxi que. Stale viuda uyuu lade ca judíu, \v 26 ne qué nuseenda Dios Elías ra nuu nin tobi de laacabe, sínuque ra nuu ti viuda ndaani guidxi Sarepta de Sidón. \p \v 27 Ne zaqueca dxi nabani profeta Eliseo, stale judíu gupa lepra, peru nin tobi qué ñanda sínuque Naamán, binni Siria. \p \v 28 Ora bina diaga cani nuu ndaani yu'du que xi na be, gudó dí laaca', \v 29 ne biasa ca', ulee ca laabe de ndaani guidxi que, yené ca laabe punta dani ra dxi'ba guidxi que para nibee yaande ca laabe. \v 30 Peru udi'di be galahui de laaca', ze be. \s1 Sti ti hombre riguite binidxaba ique \r (Mr. 1.21-28) \p \v 31 Uyé be sti guidxi de Galilea, lá Capernaum. Ne bisiidi be ca binni que dxi enda riziila'dxi'. \v 32 Nabé bidxagayaa ca binni que modo rusiidi be, purti riní' be casi tobi ni zanda guni mandar. \p \v 33 Ndaani yu'du que nuu ti hombre riguite binidxaba ique, ne bicaa ridxi: \p \v 34 ―Biree de laadu. Xi napa neu laadu, Jesús de Nazaret. Ñee zeda unitilú lu laadu la? Runebia'ya lii. Lii nga hombre cha'hui sti Dios. \p \v 35 Oraque udinde né be binidxaba que, na be rabi be laa: \p ―Bigani, ne biree de hombre ca. \p Oraque bigaze binidxaba que hombre que layú, ne biree ze', sin ñuniná hombre que. \v 36 Nabé bidxagayaa irá binni que, ne na ca': \p ―Ximodo ndi caní' hombre ri'. Ne stale enda nandxó' runi mandar be ca binidxaba' ne riree ca'. \p \v 37 Ne nisi stiidxa be cayuí' irá binni de ca guidxi neza que. \s1 Ra bianda suegra Pedru \r (Mt. 8.14-15; Mr. 1.29-31) \p \v 38 Biree be de ra yu'du que, uyé be ralidxi Simón. Nexhe né suegra Simón xhindxá' ne unaba cabe Jesús usianda laabe. \v 39 Para bidxiña Jesús ra nuu be, ne udinde né xhindxá' que, biree. Oraqueca biasa be ne bidii be ni gudó ca'. \s1 Bisianda Jesús stale binni huará \r (Mt. 8.16-17; Mr. 1.32-34) \p \v 40 Bia' ziyaazi gubidxa yené cabe stale binni huará de irá clase enda huará ra nuu Jesús, para gudixhe ná Jesús luguiá ca' ne bianda ca'. \v 41 Ne laca stale binni ulee be binidxaba de laa, ne laga caree ca binidxaba que cucaa ca ridxi: \p ―Lii nga Xiiñi Dios. \p Peru udinde né be laaca', qué nudii be lugar niní' ca', purti nanna ca laabe nga Cristu ni ulí Dios. \s1 Ra uzá Jesús Galilea \r (Mr. 1.35-39) \p \v 42 Ma zeda yaba biaani biree be de ndaani guidxi que, uyé be ti lugar ra iruti guinni. Peru stale binni canayubi laabe ne yendá ca ra nuu be. Ucala'dxi ca nucueeza ca laabe para cadi ñe be. \v 43 Peru rabi be laaca': \p ―Napa xidé chaa xcaadxi guidxi. Chi güe nia binni modo runi mandar Dios, purti para nga bendá'. \p \v 44 Ne zacá uzá be Galilea, yeusiidi be irá ra yu'du'. \c 5 \s1 Bigaa stale benda \r (Mt. 4.18-22; Mr. 1.16-20) \p \v 1 Ti tiru nuu Jesús uriá ti nisa ro' rabi cabe Genesaret, bidxiña stale binni ra nuu be dede calaa saa ca'. Irá ca racaladxi ca guna diaga ca stiidxa Dios. \v 2 Biiya be zuhuaa chupa canuá uriá nisa que, iruti nuu ndaani purti biree ca guuze que caguiibi ca starraya ca'. \v 3 Para biuu be ndaani tobi de laani bia'si pe ndaani canuá sti Simón. Ne gudxi be laa utuuba huiini ni de ruaa nisa, ne guri be ndaani canuá que. Dede raqué bisiidi be ca binni que. \v 4 Biluxe bisiidi si be ca binni que, rabi be Simón: \p ―Yené canuá stiu' ra zia', ne lausaba starraya tu para inaaze tu benda. \p \v 5 Oraque na Simón: \p ―Maistru, idubi gueela bini du dxiiña ne gasti qué nina'ze du, peru yáquexa lii caya'bu laadu guni du ni la? chi usaba du starraya du. \p \v 6 Ora bisaba cabe starraya cabe bidxá tipa ni de benda dede careza ni. \v 7 Para guridxi cabe xcaadxi xcompañeru cabe ni nuu ndaani sti canuá, gueda acané ca laacabe. Oraque beeda ca ngue ne bichá tipa cabe iropa canuá que de bilá ñaazi cani. \v 8 Ora bi'ya Simón Pedru ni, bizuxibi xañee Jesús ne na: \p ―Bixele de naa, Señor, purti naca tobi hombre nabé ruchee. \p \v 9 Uní' be zacá purti cadxagayaa be de cayaca diti be pur irá benda que, ne cadi laasi be, sinuque ne ca xcaadxi ni nuu né laabe raqué. \v 10 Lade cabe zeeda Jacobo ne Juan, ca xiiñi Zebedeu, tobi si runi né ca Simón dxiiña'. Peru na Jesús rabi Simón: \p ―Cadi idxibi lu'. Dede yanadxí cásica rinaaze lu benda, zacaca zeda neu stale binni ra nuaa'. \p \v 11 Ulee si cabe ca canuá que lu yuxi, bisaana cabe irá ni raqué, zinanda cabe Jesús. \s1 Ra bianda tobi napa lepra \r (Mt. 8.1-4; Mr. 1.40-45) \p \v 12 Ra canazá Jesús ndaani tobi de ca guidxi que, bidxiña ti hombre huará napa lepra laabe, bizuxibi xañee be dede gudixhe ique layú ne na rabi laabe: \p ―Señor, pa na lu la? zanda usianda lu naa. \p \v 13 Oraque udixhe ná be luguiá' ne rabi be laa: \p ―Zusianda lii, ne mápeca bianda lu'. \p Nisi pe binitilú lepra que óraque. \v 14 Ne rabi be laa: \p ―Qué chi tidxi lu ni iruti'. Xi si ni rabe lii la? uyé ra yu'du ti gu'ya sacerdote lii ne bidii ofrenda ni na Moisés udii cani guianda para ganna binni ma bianda lu'. \p \v 15 Peru ze dxi jma rusi zireeche stiidxa Jesús, ne reeda stale binni, reeda ucaa diaga ca laabe, ne para usianda be laaca'. \v 16 Peru gatigá rixele be de laaca' rie be ndaani gui'xhi' riní' né be Dios. \s1 Bianda ti hombre nayati galaa \r (Mt. 9.1-8; Mr. 2.1-12) \p \v 17 Ti dxi ra cusiidi Jesús zuba caadxi fariseu ne caadxi maistru de ley ni beeda de idubi Galilea ne de Judea ne de Jerusalén. Ne cahuinni enda nandxó' sti Dios luguiá be ra cusianda be binni. \v 18 Raqué nuu be bedané cabe ti hombre nexhe lu luuna', ma guti galaa, ne ucala'dxi cabe niguu cabe laa ndaani yoo ra nuu be que, \v 19 peru qué nidxela cabe paraa ñuu cabe purti dxá binni raqué. Para udxi'ba cabe ique yoo, ulee cabe caadxi teja, ne undete cabe laabe, idubi ne luuna que. Gudixhe cabe laabe galahui ca binni que, ra lú Jesús. \v 20 Ora bi'ya Jesús pabiá' napa cabe fe laa, na rabi ni huará que: \p ―Ma bine perdonar ca xpecadu lu, xiiñe'. \p \v 21 Dede óraque bizulú ca fariseu ne maistru de ley candaa ique né ca': \p ―Tu hombre ri cayuni laa Dios pue. Dios si nga zanda guni perdonar binni, ne iruti ru'. \p \v 22 Peru nanna dxichi Jesús xi cani' ique cabe, para na rabi laacabe: \p ―Xiñee cani' ique tu zacá. \v 23 Xii nga jma qué igana, gabe hombre ri ma uca perdonar la? o gabe laabe: “Biasa, uzá.” \v 24 Naa nga Hombre Biseenda Dios ne para ganna tu zanda gune perdonar xpecadu binni ndaani guidxilayú ri la? laguuya ni chi gune ri'. \p Ne óraque rabi be ni huará que: \p ―Biasa, bitopa jluuna lu', ma zanda chibí' lu'. \p \v 25 Oraqueca biasa hombre que nezalú irá cabe bitopa jluuna', zibi'. Ne idubi neza ziudii diuxquixe Dios. \v 26 De irá cabe bidxagayaa cabe ne bisisaca cabe Dios. Dede cayaca diti cabe, na cabe: \p ―Enda ridxagayaa nga ni bidu'ya nu yanadxí ri'. \s1 Ra uní' né Jesús Leví \r (Mt. 9.9-13; Mr. 2.13-17) \p \v 27 Uca si irá nga biree Jesús, ze'. Ra zidi'di be biiya be zuba Leví ra ruquixe impuestu. Para rabi be laa: \p ―Dananda naa. \p \v 28 Oraqueca biasa, bisaana irá ngue, zinanda laabe. \p \v 29 Ne bidii Leví ti endaró laabe. Uyé stale ni ruquixe impuestu ne stale binni guri né laacabe ruaa mexa que. \v 30 Oraque bizulú ca fariseu ne ca jmaistru ca' caní' ca Jesús ne ca discípulu sti', na ca rabi ca ca discípulu que: \p ―Xiñee ro né tu ca malu ni ruquixe impuestu ne cani qué rulabi ley. \p \v 31 Para na Jesús rabi laaca': \p ―Cadi caquiiñe cani nazaaca doctor, sínuque cani huará. \v 32 Cadi zeda yube cani nacha'hui sínuque cani cuchee, para inaba ca perdón Dios ne uchaa ca xpia' ca'. \s1 Ejemplu sti novio \r (Mt. 9.14-17; Mr. 2.18-22) \p \v 33 Oraque na ca rabi ca laabe: \p ―Xiñee ca discípulu sti Juan ne sti ca fariseu stale tiru riaana ca sin go ca' ne nabé riní' né ca Dios, peru ca stiu' la? qué lica ruchuugu ca lu endaró. \p \v 34 Para rabi be laaca': \p ―Lácaxa ñaana cani nuu ra enda xheela sin ño laga nuu novio lade ca'. \v 35 Peru zadxiña dxi guiaaxha cabe novio. Oraque huaxa ziaana cabe sin go cabe. \p \v 36 Ne laca gudixhe be ti ejemplu para laaca, na: \p ―Lácaxa ñuu tu nicheza tindaa vestidu cubi, nucaa lu ti vestidu yooxho'. Purti pa ñuni cabe ni, nunitilú cabe vestidu cubi ne laca qué nidxaaga ni ucheza cabe que vestidu yooxho'. \v 37 Ne zaqueca iruti rigaa vinu cubi ndaani guidi yooxho', purti pa ñuni cabe ni la? nicheza ni guidi que. Cásica ninitilú vinu que, zaqueca ninitilú guidi que. \v 38 Nga runi naquiiñe idaa vinu cubi ndaani guidi cubi ti iropa ni guiaana ni bia'si. \v 39 Ne zaqueca cani ma biaa gue vinu yooxho', qué zaná gue vinu cubi, purti zaná jma galán vinu yooxho'. \c 6 \s1 Undadi ca discípulu zee dxi enda riziila'dxi' \r (Mt. 12.1-8; Mr. 2.23-28) \p \v 1 Ti dxi enda riziila'dxi zidi'di Jesús ne ca discípulu sti ndaani ti ñaa, ne bizulú ca discípulu undadi ca zee gudó ca'. \v 2 Oraque na caadxi fariseu: \p ―Xiñee cayuni tu ni cadi jneza guni binni dxi enda riziila'dxi'. \p \v 3 Para na Jesús rabi laaca': \p ―Ñee qué huayuunda tu xi bi'ni David, laa ne cani canazá né, dxi candaana ca la? \v 4 Biuu be ndaani yu'du sti Dios, ucuaa be ca pan ni ma uyuu ndaaya'. Gudó be, ne bidii be cani canazá né be que, gudó ca', neca na ley ca sacerdote si zanda go cani, peru laacabe gudó cabe ni. \v 5 Naa nga Hombre Biseenda Dios, ne naa zanda gabe binni xii nga jneza guni dxi enda riziila'dxi'. \s1 Tobi hombre nabidxi ti chu ná' \r (Mt. 12.9-14; Mr. 3.1-6) \p \v 6 Bigueta sti dxi enda riziila'dxi biuu Jesús ndaani yu'du' ne bizulú cusiidi'. Nuu ti hombre raqué nabidxi ti chu ná ladu derechu. \v 7 Nuu ca maistru de ley ne ca fariseu raqué para si undaachi ca pa zusianda be binni huará dxi enda riziila'dxi' ti gapa ca xi pur cu' ca xqueja be. \v 8 Peru laabe nanna be xi cá ique ca', para rabi be dxa hombre nabidxi ti chu ná que: \p ―Biasa, bizuhuaa galahui ca. \p Oraqueca biasa hombre que, bizuhuaa. \v 9 Oraque rabi be xcaadxi que: \p ―Chi naba diidxa laatu xiixa. Xii nga nexhe aca dxi enda riziila'dxi', acané nu binni la? o guniná nu laa; ulá nu xpida binni la? o guuti nu laa. \p \v 10 Oraque biiya dxi be irá cani ri laabe ne rabi be dxa hombre que: \p ―Bisigaa nou'. \p Ne bisigaa ná hombre que ne bianda. \v 11 Peru nabé bidxiichi ca binni que ne cani' stiidxa ca xi zanda guni ca laabe. \s1 Ra zeeda lá irá apóstol \r (Mt. 10.1-4; Mr. 3.13-19) \p \v 12 Ca dxi que biree Jesús uyé lu ti dani, yení' né Dios. Ne idubi gueela que gutaná be uni' né be Dios. \v 13 Birá si gueela guridxi be cani canananda laabe ne guli be doce de laaca' ne ulee lá be laaca apóstol. \v 14 Lade cabe zeeda Simón ni na be iree lá Pedru, ne Andrés bi'chi', ne Jacobo ne Juan, ne Felipe, ne Bartolomé, \v 15 ne Mateu ne Tomás, ne Jacobo xiiñi Alfeu, ne Simón ni guyuu lade ca cananista chiqué, \v 16 ne Judas bi'chi Jacobo, ne Judas Iscariote, dxa ni bitoo laabe que. \s1 Ra bisiidi Jesús stale binni \r (Mt. 4.23-25) \p \v 17 Ne óraque biete irá cabe de lu dani que dede ra bedandá cabe ra napampa. Ora bedandá cabe biiya cabe ri binni raqué ni beeda de idubi Judea ne de Jerusalén ne de ca guidxi nuu uriá nisadó', Tiro ne Sidón. Beda ucaa diaga ca laabe, ne para usianda be laaca'. \v 18 Ne laca bisianda be cani riguite binidxaba ique. \v 19 Irá binni racala'dxi cana laabe purti nuu enda nandxó' sti Dios luguiá be ne nanna ca neca cana si ca laabe zianda ca'. \s1 Ni rusieche ne ni runiná \r (Mt. 5.1-12) \p \v 20 Oraque biiya dxi be ca discípulu stibe ne na be: \p ―Dichoso de laatu, cani qué gapa gasti', purti stitu ni napa Dios ladxi ná'. \p \v 21 Dichoso de laatu, cani candaana purti ziuu dxi idxá tu. \p Dichoso de laatu, cani cayuuna yanna, purti ziuu dxi uxidxi tu. \p \v 22 Dichoso de laatu ora aca nanala'dxi cabe laatu, ne qué na cabe idxaaga cabe laatu, ne ulaa cabe diidxa laatu, ne qué lica racala'dxi cabe guna diaga cabe lá tu purti xpinni Hombre Biseenda Dios laatu. \p \v 23 Laguieche dxi que, dede idxá ladxidó' to de enda nayeche', purti nabé sicarú ni cabeza laatu ibá', purti zacaca bi'ni ca bixhoze gola cabe ca profeta ni uyuu chiqué. \p \v 24 Peru lagapa gá si laatu, cani napa bidxichi, purti enda nayeche stitu nga. \p \v 25 Lagapa gá si laatu, cani dxá dxá ca ndaani yanna, purti ziuu dxi indaana tu. \p Lagapa gá si laatu, cani cuxidxi yanna, purti ziuu dxi gacaná ladxidó' to dede gu'na tu. \p \v 26 Lagapa gá si laatu ora udxiiba binni laatu, purti zacaca bi'ni ca bixhoze gola cabe. Bidxiiba ca ni cadi dxandí profeta. \s1 Enda ruquixe ni guni stobi laa \r (Mt. 5.38-48; 7.12) \p \v 27 Peru ndi nga ni racaladxe gabe laatu, cani cucaa diaga naa. Laganaxhii cani qué na chu' né laatu tobi si, ne lagacané cani nanala'dxi laatu. \v 28 Lacuu ndaaya cani riguu dí laatu, lainí' né Dios pur cani riní' laatu. \v 29 Pa chu' tu capa xa diaga tu la? laudii ca né sti ladu. Pa chu' tu gaxha laatu chamarra stitu, laudii ca laa ne xcamixa tu. \v 30 Tutiica inaba laatu laudii, ne tu gaxha laatu stitu la? cadi inaba tu ni laa. \v 31 Laguni laacabe ni racala'dxi tu guni cabe laatu. \p \v 32 Pa ganaxhii tu cani nadxii si laatu la? ñee na tu ma xiixa nga cayuni tu la? Purti dede ca binni qué rulabi ley sti Dios runi zacá. \v 33 Ne zaqueca pa gacané tu cani racané si laatu la? cadi caguu tu gasti lú ni, purti zacaca runi cani qué rulabi ley sti Dios. \v 34 Ne pa utiiñe tu cani rutiiñe si laatu la? cadi caguu tu gasti lú ni purti zacaca runi cani qué rulabi ley sti Dios. Rutiiñe ca' cani nanna ca zutiiñe laaca'. \v 35 Peru laatu la? laganaxhii cani cadi nadxii laatu ne lagacané laaca', ne lautiiñe sin cueza tu utiiñe cabe laatu. Pa guni tu zacá la? nabé naro'ba ziaxa tu, ne zahuinni dxandí xiiñi Dios laatu. Purti laabe nacha'hui be ne cani qué rudii diuxquixe laabe ne cani cuchee né laabe. \v 36 Laguiá binni casi riá Dios stitu binni. \s1 Enda rudxiiba donda ique stobi \r (Mt. 7.1-5) \p \v 37 Cadi udxiiba tu donda ique binni ti cadi quiba donda ique tu, ne laguni perdonar stobi ti guni perdonar Dios laatu. \v 38 Lagacané stobi de ni caquiiñe', ne laca zacané Dios laatu de ni caquiiñe tu. Zuchá tipa be ná tu dede zaxii. Purti bia' ca udii tu stobi bia' queca icaa tu. \p \v 39 Oraque gudixhe be ti ejemplu para laaca rabi be laaca': \p ―Qué zanda inaaze ti lú cheepa ná sti lú cheepa', purti pa ñuni cabe ni la? iropa cabe ñaba cabe ndaani barranca. \v 40 Tobi ni caziidi la? qué ziuu dxi tidi lú jmaistru, sinuque ora ma binduuxe, ma nanna bia' nanna jmaistru. \p \v 41 Ximodo zanda gu'ya lu guixi nuu lú stobi ne qué gu'ya lu bandadi nuu lú lu ya'. \v 42 O ximodo zanda gabi lu stobi: “Dané cuee guixi nuu lú lu ca, xhamigua'.” Ne lii zaa nuu bandadi ca lú lu la? Cadi quitu binni. Gulee ca bandadi nuu lú lu ca, ti ganda guuya chaahui lu cuee lu guixi nuu lú stobi. \s1 Pur ni guni binni zahuinni tu laa \r (Mt. 7.17-20; 12.34-35) \p \v 43 Pa nazaaca ti yaga cuananaxhi la? qué zacá cuananaxhi ni cadi galán lú. Ne zaqueca pa qué iquiiñe ti yaga la? qué zacá cuananaxhi galán lú. \v 44 Irá yaga rihuinni xi yaga laa pur ca cuananaxhi sti'. Qué zanda uchuugu lu du'ga lu yaga guichi yaa, ne qué zanda uchuugu lu uvas lu yaga guichi gueda. \v 45 Pa nacha'hui ti binni la? zuni enda nacha'hui purti nga nga ni nuu ndaani ladxidó', ne binni ni nadxaba la? runi enda nadxaba', purti nga nga ni nuu ndaani ladxidó'. Purti de ndaani ladxidó' cabe riaaxha ni riní' cabe. \s1 Ti hombre nuu xpiaani' ne tobi nahuati \r (Mt. 7.24-27) \p \v 46 Xiñee rabi tu naa, “Señor, Señor”, peru qué runi tu ni rabe'. \v 47 Chi tidxe laatu ximodo zeda gaca cani gueda ucaa diaga stiidxa' ne guni ni na ni. \v 48 Zeda gaca ca casi ti hombre bicuí lidxi. Gudaañe guete dede yendá guie ne lu guie que undaa cimientu. Biree guiigu bidiñe ntaa nisa cue' yoo que. Qué lica niniibi ni purti zuba ni lu guie. \v 49 Peru cani ucaa diaga naa ne qué guni ni gabe la? zeda gune laaca casi stobi hombre bicuí lidxi lu yuxi sin nindaa cimientu. Casi pe bidxá guiigu bidxela saa nisa cue' ni, bixá ca ni. Nin stindaa huiini ni qué ñaana. \c 7 \s1 Fe sti ti capitán \r (Mt. 8.5-13) \p \v 1 Biluxe byui' né si Jesús ca binni que diidxa', biree uyé Capernaum. \v 2 Ne raqué nabeza ti capitán romanu, napa ti mozo nabé nadxii. Peru huará mozo que dede mayaca gati'. \v 3 Ora bina diaga capitán que cayuí' cabe stiidxa Jesús, biseenda chupa chonna xaíque sti ca judíu chi naba Jesús gueeda usianda mozo que. \v 4 Ora yendá cabe ra nuu Jesús bizulú cabe cayabi cabe laa: \p ―Biá la' capitán ca, Señor. Ucané laabe purti nacha'hui be. \v 5 Nadxii be binni laanu. Laape be bisenda ucuí be xhyu'du du ndaani guidxi ri'. \p \v 6 Para biree Jesús ziné laacabe. Nécati mayaca chindá cabe ra yoo que, biseenda capitán que chupa xhamigu chi tidxi Jesús: \p ―Señor, cadi gapu dxiiña gueda ndou de ralidxe', purti iruti naca'. \v 7 Nga runi nin qué ñune pur niree naa pia' niyube lii. Uní' si, ne zacá zianda mozo stinne'. \v 8 Purti naa ca' nanna ximodo ni. Napa tu runi mandar naa ne napa tu rune mandar. Pa gabe tobi: “Uyé rarica'”, zie. Gabe stobi: “Gudá' rarí'”, zeeda. Ne pa useenda mozo stinne chi guni xiixa la? zuni. \p \v 9 Nabé bidxagayaa Jesús de ni uni' capitán que, ne biiya dxi irá binni nanda laa, ne na: \p ―Laguuya si pabiá' fe napa hombre ri', nin lade cani za de Israel qué huadxela tu napa fe bia' napa be. \p \v 10 Ne ora yendá cani yeyubi Jesús yoo, ma bianda binni huará que. \s1 Bisibani Jesús xiini ti viuda \p \v 11 Qué nindaa de ngue biree Jesús, ze ti guidxi huiini lá Naín, nanda ca discípulu ne xcaadxi binni. \v 12 Ora yendá uriá guidxi que, biiya ziucaachi cabe ti gue'tu', tobi lucha xiiñi ti viuda. Ne stale binni guidxi que ziucaachi gue'tu que. \v 13 Ora bi'ya be gunaa que biá be laa ne rabi be laa: \p ―Cadi gu'na lu'. \p \v 14 Ne bidxiña be uda'na be cajón que, para biaana dxi cani nua ni que. Oraque rabi be gue'tu que: \p ―Biasa, xiiñe'. Canié nia lii. \p \v 15 Oraque biasa hombre huiini que ne bizulú cani'. Para bidii be laa jñaa. \v 16 Ora bi'ya irá binni que ni guca', nabé bidxibi ca' ne bizulú ca cudii ca diuxquixe Dios, ne na ca': \p ―Ma biree ti profeta nandxó' lade nu. Ma zeda gacané Dios ca xpinni. \p \v 17 Idubi naca Judea ne ca guidxi huiini nuu gaxha bireeche stiidxa Jesús. \s1 Ra uyé ca xpinni Juan Bautista ra nuu Jesús \r (Mt. 11.2-19) \p \v 18 Gudxi ca discípulu sti Juan laa irá ni guca que. Para guridxi chupa de laacabe, \v 19 biseenda chi naba diidxa Jesús pa laa nga Cristu ni nexhe gueeda o pa zabeza cabe stobi. \v 20 Casi yendá cabe ra nuu Jesús bidxiña cabe laa ne rabi cabe laa: \p ―Biseenda Juan Bautista laadu, zeda naba diidxa du lii pa lii nga Cristu ni nexhe gueeda o pa zabeza du stobi. \p \v 21 Ora pe yendá cabe raqué cusianda Jesús stale binni huará ne binni ni napa yuuba', ne cabee binidxaba de binni, ne cusiná cani nacheepa lú. \v 22 Para na rabi laacabe: \p ―Lachitidxi Juan irá ni biiya tu ne ni bina diaga tu. Lagüi' né laabe ma riná cani nacheepa lú, ma rizá cani nachiita ñee, ma bianda cani gupa lepra, ma runa diaga ca diaga cuaata', ne bibani ni ma guti, ne ma cayuna diaga ca pobre stiidxa Dios. \v 23 Dichoso cani guni cre Dios biseenda naa. \p \v 24 Biree si cani biseenda Juan que ze', byui' né Jesús ca binni que de Juan, na rabi laaca': \p ―Tu yeguuya tu ndaani gui'xhi'. Ñee yeguuya tu tobi ni ruluí' ti gueere lase ni uniibi bi laa ladu na la? \v 25 Pa cadi nga la? tu yeguuya tu ya'. Ñee yeguuya tu ti hombre zuchaahui la? Peru laatu nanna tu cani zuchaahui ne cadi cayaadxa laa gasti la? cadi nabeza ndaani gui'xhi sinuque ndaani lidxi rey. \v 26 Lagabi naa tuu nga yeguuya tu. Ti profeta la? Nga nga laani, ne jma pe que ti profeta. \v 27 De Juan nga ruzeete Xqui'chi Dios ra na: \q1 Zuseenda ti xpinne sa niru lú lu', \q1 guni chaahui neza tidi lu'. \m \v 28 Laucaa diaga ni chi tidxe laatu ri'. De lade irá binni, qué huaree ti profeta jma nandxó' que Juan, peru dede ni jma huaxié' risaca lade ca xpinni Dios, jma nandxó' que laabe. \p \v 29 Ora bina diaga ca binni que ni na Jesús, na ca jneza runi Dios. Cani uni' ni la? nga cani unaba cu' nisa Juan laaca', ne lade cabe zeeda caadxi ni ruquixe impuestu. \v 30 Peru ca fariseu ne ca maistru de ley qué nizaala'dxi ca ni ma gudixhe Dios para laaca', ne qué ninaba ca niguu nisa Juan laaca'. \p \v 31 ―Tu zanda usaca nu ca binni nuu yanna ri', na Jesús. \p ―Tu ruluí' cabe. \v 32 Zeda gune laacabe casi ca xcuidi riguite luguiaa. Ma cucaa ridxi ca ni caguite né ca': “Bixhidxi du saa peru qué niná tu nuyaa tu, ne bixhidxi du son gue'tu' peru qué niná tu ñuuna tu.” \v 33 Zacá nga laatu. Beeda Juan Bautista, qué ro, qué re' vinu ne na tu nuu né binidxaba'. \v 34 Yanna ma benda lade tu, naa nga Hombre Biseenda Dios. Rahua' ne ree', ne na tu nalaya' ne binigüé' naa ne ridxaaga ca malu ni ruquixe impuestu ne cani qué rulabi ley. \v 35 Nga na tu laatu peru cani riene la? rusihuinni jneza runi Dios. \s1 Ra yetó Jesús ralidxi ti fariseu \p \v 36 Bini invitar tobi de ca fariseu que Jesús chi to né gueta ralidxi. Para guyé Jesús ne gurí ruaa mexa'. \v 37 Ndaani guidxi que nabeza ti gunaa canazá si. Ora gunna be cayó Jesús gueta ralidxi fariseu que, yené be ti frascu dxá aceite rindá' naxhi. \v 38 Casi biuu be guri be xa ñee Jesús ne bizulú be cayuuna be. Gudiibi be ñee Jesús irá nisa biete lú be ne bicuiidxi né be ni guicha ique be. Gudó be bixidu ni, ne bichá be aceite rindá' naxhi que ni. \v 39 Ora bi'ya fariseu que xi cayuni be, na: \p ―Pa ñaca dxandí profeta ndi la? ñanna gunaa canazá si caga'na laa. \p \v 40 Oraque na Jesús, rabi fariseu que: \p ―Simón, napa xiixa gabe lii. \p ―Xi laa, Maistru, na. \p \v 41 Para rabi be laa: \p ―Uyuu chupa hombre bizaabi ni ruquixe vueltu. Tobi que bizaabi gaayu gayuaa denariu, stobi que cincuenta si. \v 42 Peru qué gapa cabe ni quixe cabe ni, para bixhá hombre que lá cabe ti ihuinni ma cadi naquiiñe quixe cabe ni. Yanna gudxi naa uná de laacabe jma nadxii laabe. \p \v 43 Para na Simón: \p ―Para naa la? ruluí' ni jma bizaabi stale que. \p ―Jneza, rabi be laa. \p \v 44 Ne biiya dxi be gunaa que, ne bigueta rabi be Simón: \p ―Biuaa rali'dxu ne qué nudiiu nisa ña'ri ñee', peru biiya gunaa ri gu'yu', gudiibi ñee ne nisa biete lú ne bicuiidxi né ni guicha ique. \v 45 Qué ño lo bixidu deche naya', peru laabe dede biuaa qué huayaana dxi be de go be bixidu ñee'. \v 46 Ne qué niguu lu aceite ique', peru laabe bichá be aceite rindá' naxhi ñee'. \v 47 Nabé huachee be peru ma bixhaya stonda be, nga runi nadxii be naa de idubi ladxidó' be. Peru cani huaxié' stonda rixá la? huaxié' ranaxhii ca'. \p \v 48 Ne óraque na Jesús, rabi gunaa que: \p ―Ma bine perdonar lii. \p \v 49 Bizulú nda cani zuba né Jesús ruaa mexa que uní' saa ca na ca': \p ―Tu hombre ri' zanda guni perdonar binni. \p \v 50 Peru na Jesús rabi gunaa que: \p ―Bilá lu purti bini cre lu'. Sicarú uyé. \c 8 \s1 Ca gunaa ucané Jesús \p \v 1 Qué nindaa de ngue biree Jesús, canazá ca guidxi ro' ne guidxi huiini', canayuí' né binni modo runi mandar Dios. Ne doce apóstol stibe que canazá né laabe, \v 2 ne cadi laasi ca' sínuque ne caadxi gunaa ni bisianda be ne ni ulee be binidxaba de laa que. Lade cabe zeeda María ni rabi cabe Magdalena, ni ulee be gadxe binidxaba de laa, \v 3 ne Juana xheela Chuza, ni rapa cani runi xhiiña Herodes, ne Susana ne xcaadxi. Irá cabe ruchaaga cabe, racané cabe laabe. \s1 Cuentu sti hombre yenduu biní \r (Mt. 13.1-9; Mr. 4.1-9) \p \v 4 Stale binni biree de ca guidxi que yeguuya laabe. Biiya si be ma rí binni laabe, gudixhe be ti ejemplu para laaca', \v 5 na be: \p ―Sicari bizaaca lú ti hombre, biree zinduu biní. Ra cusaba be xuba que biaba caadxi ni uriá neza. Biitu ñee cabe laa ne biete mani huiini gudó laa. \v 6 Xcaadxi biaba lade guie. Undani ni peru nagueenda bibidxi ni, purti qué gapa ni gudxa. \v 7 Xcaadxi biaba lade guichi ne undani, peru jma bisoo guichi que para laacani ne biiti ca guichi que cani. \v 8 Peru biaba xcaadxi ni ra nayá ne ca ngue huaxa ucuá lú dede nuu ra bidii ti gayuaa carreta niza. \p Biluxe uní' si be nga bicaa be ridxi, rabi be laaca': \p ―Irá ni racala'dxi guiene la? ucaa diaga. \s1 Ra uní' Jesús xiñee riguixhe ejemplu \r (Mt. 13.10-17; Mr. 4.10-12) \p \v 9 Oraque unaba diidxa ca discípulu stibe laabe xi riní' ejemplu que. \v 10 Para rabi be laaca': \p ―Laatu la? cudii Dios lugar guiene tu modo runi mandar, dede ni naga'chi'. Peru ca xcaadxi la? puru si ne ejemplu rue nia laaca', ti cadi gu'ya ca neca cayuuya dxí ca', ne cadi guiene ca neca cayuna diaga ca'. \s1 Xi riní' cuentu sti hombre yenduu biní \r (Mt. 13.18-23; Mr. 4.13-20) \p \v 11 Ndi nga ni riní' ejemplu ca. Ca xuba ca la? zeda gaca casi stiidxa Dios. \v 12 Ni biaba uriá neza que, ngue nga ca binni rucaa diaga stiidxa Dios, peru raxha binidxaba ni ndaani ladxidó' ca ti qué guni cre ca ne qué ilá ca'. \v 13 Ne cani biaba lade guie que, ngue nga ca binni rucaa diaga stiidxa Dios ne ricaa ca ni ne enda nayeche'. Riaana né ca ni caadxi, peru casi pe gueeda xiixa naná maca zixele ca', purti qué nicaa xcu chaahui ni ndaani ladxidó' ca'. \v 14 Ne cani biaba lade guichi que, ngue nga ca binni rucaa diaga stiidxa Dios, peru jma cá ique ca dxiiña ne gapa ca bidxichi ne guiaca ca', ne irá nga ruuti stiidxa Dios ne ma qué riree ndu. \v 15 Ne cani biaba layú ra nayá que, ngue nga ca binni naguudxi ladxidó'. Ora guna diaga ca stiidxa Dios ricaa ca ni de idubi ladxidó' ca'. Qué riuu dxi ixele ca' ne zacá riree ndu ni. \s1 Ejemplu sti linterna \r (Mr. 4.21-25) \p \v 16 Bigueta gudixhe be sti ejemplu, na be: \p ―Iruti rucaa gui linterna ne ruseegu xiixa lú ni o cu' ni xa'na luuna', sínuque rugaanda ni luguiá' ti tutiica guiuu gu'ya biaani'. \v 17 Zaqueca irá ni ye'gu lú yanna napa xidé ixele ti gu'ya binni xi laa, ne irá ni naga'chi yanna napa xidé ihuinni ti ganna binni ni. \p \v 18 Nga runi laucaa diaga chaahui', purti cani napa la? zacaa jma, peru cani qué gapa, dede ni na napa ziaaxha. \s1 Jñaa Jesús ne ca bi'chi' \r (Mt. 12.46-50; Mr. 3.31-35) \p \v 19 Raqué nuu be beeda jñaa be ne ca bi'chi be, peru qué ñanda nidxiña ca laabe purti ri binni laabe. \v 20 Para biree tobi, na rabi laabe: \p ―Racá fuera ca zuhuaa jñoou ne ca bi'chi lu'. Racala'dxi ca iní' né ca lii. \p \v 21 Peru laga na be rabi be laaca': \p ―Cani ucaa diaga stiidxa Dios ne guni ni na ni, ngue nga jñaa ne biche'. \s1 Gudixhe dxi Jesús bi yooxho' \r (Mt. 8.23-27; Mr. 4.35-41) \p \v 22 Ti dxi biuu né Jesús ca discípulu sti ndaani ti canuá ne na rabi laaca': \p ―Latidi nisa ri'. \p Para biaaxha cabe ze cabe. \v 23 Ne ra zidi'di cabe nisa que gu'ta Jesús, gusi. Lu nisa que ze cabe gunaaze ti bi yooxho laacabe. Ne biguu ni nisa ndaani canuá que, dede ruluí' ma chi guiaazi cabe. \v 24 Para yeucuaani cabe Jesús, rabi cabe laa: \p ―¡Maistru, Maistru! ¡Ma chi gati nu! \p Oraque biasa be, ne gudxi be bi yooxho que guiaana dxi, ne zaqueca gudxi be ola que, ne oraqueca guta dxí cani. \v 25 Oraque rabi be laaca': \p ―Cadi ladxa runi cre tu naa la? Xi uca xa tu yanna. \p Peru laaca nabé bidxibi ca' ne unaba diidxa saa ca': \p ―Tu laabe pue. Riní' né be bi ne nisa, ne ruzuuba cani stiidxa be. \s1 Ti hombre riguite binidxaba ique \r (Mt. 8.28-34; Mr. 5.1-20) \p \v 26 Zaqué ze cabe lu nisa que dede yendá cabe Gadara cherica de Galilea. \v 27 Casi bizuhuaa ñee Jesús yu, bidxiña ti hombre de guidxi que ra nuu. Ma xadxí riguite binidxaba ique be. Qué racu be lari ne qué riaana be yoo. Nisi lade ba' canazá be. \v 28-29 Stale tiru riguite binidxaba ique be ne rundiibi ca binni que cadena ná be ne ñee be. Peru ruchuugu be ni, ne riné binidxaba que laabe ndaani gui'xhi'. Casi bi'ya be Jesús bizuxibi be xañee ne bicaa be ridxi: \p ―Xi napa neu naa, Jesús Xiiñi Dios ni nandxó'. Rinaba lii cadi guniná lu naa. \p Uní' be zaqué purti cayabi Jesús binidxaba que usaana laabe. \v 30 Ne na Jesús, rabi laabe: \p ―Tu lá lu'. \p ―Legión, na be. \p Ngue na be lá be purti stale binidxaba nuu luguiá be. \v 31 Ne unaba ca binidxaba que Jesús cadi useenda laaca gabiá. \v 32 Bia'si canayó jma bihui cue' ti dani neza ra nuu cabe que. Para unaba ca binidxaba que Jesús udii lugar chu' ca luguiá ca bihui que. Ne bidii Jesús lugar. \v 33 Para biree ca de hombre que, yechuu ca luguiá ca bihui que, ne biete tí ca bihuí que de ra dxi'ba ca'. Bia'si pe ndaani nisa biaba ca', ne raqué guti ca'. \p \v 34 Ora bi'ya cani cayapa ca bihuí que ni uca que la? biaaxha ca yeuxooñe ca'. Ne bizulú ca byui' ca ni ndaani guidxi que ne irá ca ranchu ni nuu neza que. \v 35 Para biree ca binni que ziguuya xi uca raqué. Ne ora yendá ca ra nuu Jesús biiya ca dxa hombre ni riguite binidxaba laa que, ma nacu lari, ma bigueta xpiaani', zuba xañee Jesús. Ne bidxibi ca'. \v 36 Byuí' né cani bi'ya ra uca ni laaca ximodo bianda hombre que. \v 37 Oraque gudxi ca binni que Jesús iree de ndaani guidxi que, purti cadxibi ca'. Para biuu Jesús ndaani canuá que ne ze'. \v 38 Peru ante iree be ucala'dxi dxa hombre ni bianda que niné laabe, para rabi be laa: \p \v 39 ―Bigueta rali'dxu ne byui' né laacabe pabiá' nandxó' ni bi'ni Dios luguiá lu'. \p Para biree hombre que ze', ne bizulú uzá idubi naca guidxi que. Byui' xi bi'ni Jesús laa. \s1 Ra bisibani Jesús xiiñi Jairu ne bisianda ti gunaa \r (Mt. 9.18-26; Mr. 5.21-43) \p \v 40 Ora yendá Jesús cherica nisa que, bichagalú ca binni que laa ne stale enda nayeche', purti irá ca cabeza ca laabe. \v 41 Oraque bidxiña ti hombre lá Jairu naca xaíque sti yu'du'. Bizuxibi xañee be ne na chiné be laa ralidxi, \v 42 purti cayati tobi lucha xiiñi', ti badu dxaapa de doce añu. Para biree be ze be, peru stale binni zinanda laabe, dede calá saa ca'. \p \v 43 Lade ca binni que zeeda ti gunaa ma raca doce añu de caxii rini. Ma birá ni napa, biniti luguiá doctor, ne iruti ñanda nusianda laa. \v 44 Bidxiña neza deche be, guda'na ñee xhaba be ne oraqueca bianda. \p \v 45 Para na be: \p ―Tu guda'na naa. \p Ne irá binni na cadi laa. Para na Pedru ne ca xcaadxi que, rabi laabe: \p ―Maistru, cayuuyu modo cuquiichi binni lii ne nou' tu guda'na lii. \p \v 46 Peru na be: \p ―Uyuu tu guda'na naa, purti nanna bisianda tuuxa ne enda nandxó' sti Dios ni nuu luguia'ya'. \p \v 47 Biiya si gunaa que ma bigaa la? cayaca diti bizuxibi xañee be ne ulee ruaa diidxa xiñee guda'na laabe, ne casi guda'na laabe bianda ca. \v 48 Para rabi be laa: \p ―Bianda lu, xiiñe', purti bini cre lu'. Yanna sicarú uyé. \p \v 49 Caní' ru be biuu ti xpinni Jairu, na rabi laa: \p ―Ma guti xiiñi lu'. Ma cadi uchiiña rou' Maistru. \p \v 50 Peru ora bina diaga be ni, rabi be Jairu: \p ―Cadi idxibi lu'. Bini cre, ne zianda xiiñi lu'. \p \v 51 Ne ora yendá cabe ralidxi Jairu biuu né be laa ne xheela' ne Juan ne Jacobo ne Pedru, ne ma qué niná ru be ñuu iruti'. \v 52 Rí stale binni raqué, cayuuna cucaa ridxi peru rabi be laaca': \p ―Cadi gu'na tu purti cadi guti badu dxapa huiini ca, sinuque nisiaasi si. \p \v 53 Laga bixidxi ca laabe, purti nanna dxichi ca' ma guti ba'du que. \v 54 Oraque unaaze be ná ba'du que ne rabi be laa: \p ―Biasa xiiñe'. \p \v 55 Oraqueca bibani ba'du que ne biasa. Para gudxi be laaca udii ca ni go ba'du que. \v 56 Nabé bidxagayaa bixhoze ba'du que ne jñaa. Peru biinda be lú ca qué chi tidxi ca iruti'. \c 9 \s1 Ra yegüí ca discípulu stiidxa Dios \r (Mt. 10.5-15; Mr. 6.7-13) \p \v 1 Guridxi Jesús doce discípulu sti que, ne gudixhe ladxi ná cabe cuee cabe binidxaba de binni, ne usianda cabe binni huará. \v 2 Biseenda laacabe chi güi cabe modo runi mandar Dios ne usianda cabe binni. \v 3 Na rabi laacabe: \p ―Cadi chiné tu gasti ni iquiiñe tu neza, nin bastón, nin ixhiapa, nin pan, nin vueltu. Lachiné lari ni nacu si tu. \v 4 Ne ra guiete tu la? laguiaana ndaani yoo que dede dxi ma iree tu de guidxi que. \v 5 Ne ra qué na cabe icaa cabe laatu, lairee de guidxi que, ne laquibi yu cá ñee tu casi ti seña bichee cabe ra qué niná cabe nucaa diaga cabe laatu. \p \v 6 Para biree ca ze ca', uzá ca guidxi pur guidxi. Yegüí né ca binni stiidxa Dios, ne bisianda ca cani huará. \s1 Ra guti Juan Bautista \r (Mt. 14.1-12; Mr. 6.14-29) \p \v 7 Ora bina diaga gobernador Herodes xi irá cayuni Jesús, bichenda ni laa, purti nuu tu na Juan Bautista bibani, \v 8 ne nuu tu na Elías bigueta'. Xcaadxi na tobi de ca profeta ni uyuu chiqué nga ma nabani sti tiru. \v 9 Para na Herodes: \p ―Juan la? naa biseenda gaxha yanni. Peru tuu ndi na cabe cayuni irá ndi ya'. \p Ne biyubi gu'ya laabe. \s1 Ra biyaana Jesús gaayu mil \r (Mt. 14.13-21; Mr. 6.30-44; Jn. 6.1-14) \p \v 10 Ora bigueta ca apóstol de ra biseenda Jesús laaca', biyubi ca ra nuu Jesús ne byui' né ca laabe xi irá bi'ni ca'. Para ucuaa be laaca' yené be laaca uriá guidxi Betsaida. \v 11 Peru ora gunna binni paraa nuu be, yenanda ca laabe. Bichagalú be laaca ne byuí' né be laaca modo runi mandar Dios. Ne bisianda be cani caquiiñe guianda. \p \v 12 Ne raqué nuu cabe bidxí layú para bidxiña ca apóstol ra nuu be, na ca rabi ca laabe: \p ―Ñee cadi ma ñanda ña'bu ca binni ca ñe ca la? tila nidxela ca ra ñaana ca ne ni ño ca ndaani ca guidxi huiini ne ca ranchu nuu gaxha ca, purti ndaani gui'xhi ndi nuu nu. \p \v 13 Para rabi be laaca': \p ―Laudii ni go cabe laatu. \p Oraque na ca': \p ―Peru xi pe ndi napa du, gaayu pan ne chupa benda. O racala'dxu chi sí du ni go irá binni ri la? \p \v 14 Ne nuu bia' gaayu mil hombre raqué. Oraque rabi be ca discípulu stibe: \p ―Laucuí ca binni ca neza cincuenta cincuenta. \p \v 15 Ne zaqué bicuí cabe irá ca binni que. \v 16 Ne ucuaa be gaayu pan ne chupa benda que, undisa lú be ibá', bidii be diuxquixe Dios. Para undaa be cani, bidii be cani ca discípulu qui'zi lu ca binni que. \v 17 Gudó irá ca binni que dede bidxá ca', ne biaana ru jma nandahui. Bitopa cabe bia' sti doce dxumi. \s1 Ra uní' Pedru tuu nga Jesús \r (Mt. 16.13-19; Mr. 8.27-29) \p \v 18 Ti dxi yení' né Jesús Dios, yené ca discípulu sti' ne ra nuu cabe que rabi be laaca': \p ―Tu na binni naa. \p \v 19 Para na ca': \p ―Nuu tu na Juan Bautista lii, nuu tu na Elías, ne nuu tu na tobi de ca profeta ni uyuu chiqué, ma bibani. \p \v 20 ―Laga laatu ya', rabi be laaca'. \p ―Tu rabi tu naa. \p Oraque na Pedru: \p ―Lii nga Cristu ni ulí Dios. \s1 Bizeete Jesús chi gati \r (Mt. 16.20-28; Mr. 8.30-9.1) \p \v 21 Peru biinda ca be lú ca' qué chi tidxi ca ni iruti'. \v 22 Rabi be laaca': \p ―Naa nga Hombre Biseenda Dios. Naquiiñe tide stale enda naná. Zudxii deche ca xaíque sti guidxi ne ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley naa, ne zuuti ca naa, peru zabane raguionna gubidxa. \p \v 23 Ne rabi be irá ca': \p ―Tu gacala'dxi gaca xpinne la? gusiaanda laca laa, ne cadi lica guiá xpida sínuque usaana ni lu naya irá dxi ne gueda nanda naa. \v 24 Purti tu gacala'dxi ulá xpida la? zuniti ni, peru tu uniti xpida pur naa la? zalá. \v 25 Paraa iquiiñe ni binni pa guni ganar idubi naca guidxilayú peru uniti xhialma. \v 26 Purti tutiica ituí lú chi nanda naa ne stiidxa la? naa laca zatuí lua inié xpinne laa dxi useenda Dios naa guenda casi ti rey ne enda nandxó' sti Bixhoze' ne sti ca ángel cha'hui'. \v 27 Peru gabe ca' laatu, nuu caadxi rarí qué zati dede qué guuya ora ma cayuni mandar Dios. \s1 Ra biiya cabe bidxaa Jesús \r (Mt. 17.1-8; Mr. 9.2-8) \p \v 28 Udi'di bia' xhono gubidxa de uní' Jesús ca nga, ucuaa Pedru ne Juan ne Jacobo, udxi'ba né lu dani, yení' né Dios. \v 29 Ne laga nuu be caní' né be Dios mala biiya cabe ma adxé laabe. Naquichi bé bihuinni xhaba be dede ria'qui biaani'. \v 30 Ne cayuí' né be chupa hombre diidxa', Moisés ne Elías. \v 31 Guionna cabe nuu cabe galahui xtuxhu ti biaani ro'. Cuzeete cabe modo chi gati be Jerusalén. \v 32 Ma nuu bacaanda lú Pedru ne xhupa que, peru qué niná ca ñasi ca'. Ne zacá gunda biiya ca cuzaani ladi Jesús ne xhupa zuhuaa né laa que. \v 33 Ma chi ixele ca hombre que de Jesús para na Pedru: \p ―Maistru, aque galán nuu nu rarí nja'. Zanda guni du chonna ranchu huiini', tobi para lii, tobi para Moisés, ne stobi para Elías. \p Peru nin ganna Pedru xi caní'. \v 34 Caní' ru be mala biseegu ti za laacabe. Nabé bidxibi cabe ora bi'ya cabe nuu cabe lade za. \v 35 Ne ucuá ti ridxi lade za que: \p ―Ndi nga Xiiñe' ni nadxiee'. Laucaa diaga laa. \p \v 36 Biaana dxí si ridxi que, biiya cabe ma stubi Jesús nuu. Dxí dó' uyuu cabe ca dxi que. Iruti ñabi cabe ni bi'ya cabe que. \s1 Ra bisianda Jesús ti hombre huiini napa ataque \r (Mt. 17.14-21; Mr. 9.14-29) \p \v 37 Sti dxi que ra ziyete cabe lu dani beda chagalú stale binni Jesús. \v 38 Mala biree tobi hombre lade ca binni que, bicaa ridxi na rabi Jesús: \p ―Maistru, biiya la' xiiñe'. Tobi lucha laabe napa'. \v 39 Ne riguite binidxaba ique be rucaa be ridxi, rinaaze laabe, ruchuche laabe layú dede riree bupu ruaa be, ruxuuxe laabe dede yaca ti' guuti laabe. Oraque ru rundaa laabe. \v 40 Ma unaba ca discípulu stiu' ñaxha ca binidxaba ca de laabe, peru qué ñanda. \p \v 41 Oraque na Jesús: \p ―Aque qué runi cre tu xa, binni ca', ne naguidxi ladxidó' to. Dede padxí naquiiñe guiaana nia laatu ne gune huantar laatu ya'. \p Oraque rabi be hombre que: \p ―Dané xiiñu ca rarí'. \p \v 42 Ma zidxiña hombre huiini que Jesús, unaaze binidxaba que laa, bitubi laa yu. Peru óraque udinde né Jesús binidxaba que ne oraqueca bianda hombre huiini que, para bidii be laa bixhoze. \v 43 Nabé bidxagayaa irá ca binni que pabiá' nandxó' Dios. \s1 Bigueta bizeete Jesús zati \r (Mt. 17.22-23; Mr. 9.30-32) \p Ne laga cadxagayaa ca binni que irá ni cayuni be, rabi be ca discípulu stibe: \p \v 44 ―Laucaa diaga chaahui ni chi tidxe laatu ri', qué chi guiaanda ni laatu. Naa nga Hombre Biseenda Dios ne ma chi utoo cabe naa lu binni guidxilayú. \p \v 45 Peru qué ñene ca xi cayabi be laaca', purti ma nexhe cadi guiene ca ni. Ne bidxibi ca ninaba diidxa ca laabe xi riní' ni. \s1 Tu laa jma risaca \r (Mt. 18.1-5; Mr. 9.33-37) \p \v 46 Oraque bizulú ca discípulu cacaa yu ca uná de laaca jma risaca. \v 47 Peru nanna Jesús xi caní' cabe, para ucuaa ti ba'du bizuhuaa cue'. \v 48 Ne na rabi laacabe: \p ―Tutiica acané ba'du ri pur naa la? casi ñaca cayuni ni naa. Ne tu guni ni naa la? cayuni ni ni biseenda naa. Purti ni jma huaxié' risaca lade tu la? nga nga ni jma risaca. \s1 Ni cadi cucaa lú, cayacané \r (Mr. 9.38-40) \p \v 49 Biluxe si uní' Jesús, na Juan: \p ―Maistru, bidu'ya du ti hombre cuzeete lá lu ra cabee binidxaba de binni, peru bicueeza du laa purti cadi canazá né laanu. \p \v 50 Para rabi be laa: \p ―Xiñee canaucueeza tu laabe, purti cani cadi cucaa lú laanu la? nuu né laanu tobi si. \s1 Ra udinde né Jesús Juan ne Jacobo \p \v 51 Dxi ma cazaa dxi ibigueta be ibá' udixhe ique be che be Jerusalén. \v 52 Bisá niru be ca xpinni be ndaani ti guidxi sti Samaria para chi yubi ca ra guiaana be. \v 53 Peru qué niná ca binni Samaria ñaana be raqué purti ze be Jerusalén. \v 54 Ngue bi'ya Jacobo ne Juan para na ca rabi ca laabe: \p ―Señor, ñee racala'dxu inaba du guiaba gui de ibá' para initilú cabe casi bi'ni Elías chiqué la? \p \v 55 Oraque biiya dxí be laaca ne udinde né be laaca', rabi be laaca': \p ―Nin qué ganna tu tu cayabi laatu iní' tu zacá. \v 56 Purti biseenda Dios naa ndaani guidxilayú ri cadi para uniteluá' binni sínuque para ula'ya laaca'. \p Ne biree cabe ze cabe sti guidxi. \s1 Cani racala'dxi sa nanda Jesús \r (Mt. 8.19-22) \p \v 57 Neza ze cabe na ti hombre rabi Jesús: \p ―Señor, racaladxe chi nanda lii ratiica cheu'. \p \v 58 Para rabi be laa: \p ―Ca mistu gui'xhi la? napa ca cueva ra riaana ca', ne zaqueca ca mani huiini napa ca lidxi ca'. Peru naa nga Hombre Biseenda Dios, ne qué gapa nin ra quixhe ique'. \p \v 59 Ne rabi be stobi: \p ―Dananda naa. \p Para na ngue: \p ―Señor, bidii lugar ucaache sia' bixhoze'. \p \v 60 Oraque rabi be laa: \p ―Bisaana nga guni ni qué na gueda nanda naa. Lii la? yegüí né binni modo runi mandar Dios. \p \v 61 Oraque biree stobi na rabi laabe: \p ―Zinanda lii, Señor, peru chi tidxe sia' ca binni lidxe ma chaa'. \p \v 62 Para na be: \p ―Ni quixhe ná lu aradu ne udxigueta lú atrá la? qué zaquiiñe para guni dxiiña'. Zaqueca ni gueda nanda naa ne ibigueta atrá la? qué zaquiiñe lade ca xpinni Dios. \c 10 \s1 Biseenda Jesús setenta chi güi stiidxa' \p \v 1 Uca si irá nga, ulí Señor sti setenta, ne biseenda laaca chupa chupa. Bisá niru be laaca lú be irá guidxi ne irá lugar ra che be. \v 2 Ne rabi be laaca': \p ―Ma stale binni cabeza si ucaa diaga stiidxa Dios. Tu güi ni nga huaxié'. Yanna lainaba lu Dios guseenda stale tu guni dxiiña ca, ti laa nga xpixuaana ni. \v 3 Yanna laché ne laguuya', cuseenda laatu casi nuseenda dendxu huiini lade gueu'. \v 4 Laché xie ñee tu. Cadi chiné tu ixhiapa, nin vueltu. Ne cadi ma ziyaana tu neza güi né tu binni diidxa'. \v 5 Irá ra yoo ra chu' tu, nirudó' lainaba lu Dios cu' ndaaya ca binni nuu raqué. \v 6 Ne pa gaca cabe nacha'hui ne laatu la? zaguu Dios ndaaya laacabe. Peru pa co' la? ma laatu nga cu' Dios ndaaya ne cadi laacabe. \v 7 Laguiaana ndaani yoo ra na cabe icaa cabe laatu, cadi ma canazá tu yoo pur yoo. Ne lagó intiica udii cabe laatu, purti ni cayuni dxiiña la? naquiiñe guiaxa. \v 8 Intiica guidxi chu' tu ne uchagalú cabe laatu, lagó intiisi quixhe cabe lú tu. \v 9 Lausianda binni huará de guidxi que ne lagabi laacabe ma zeda dxiña dxi guni mandar Dios. \v 10 Peru pa chindá tu ti guidxi qué na cabe uchagalú cabe laatu, lairee de raqué. Ne ora ma chi iree tu lagabi laacabe: \v 11 “Laguuya gá laatu. Dede yu ni ucuá ñee du ndaani xquidxi tu chi ndadi du. Ne laganna dxichi biseenda Dios ni ñeeda tí de rey ndaani ladxidó' to.” \v 12 Ne gabe ca' laatu, jma naná zaca para guidxi que, dxi cuidxi Dios cuenta binni, que para guidxi Sodoma. \s1 Ca guidxi chi guiaba ná' \r (Mt. 11.20-24) \p \v 13 Lagapa gá si laatu, binni guidxi Corazín. Lagapa gá si laatu, binni Betsaida. Purti pa ñaca irá milagru ni uca nezalú tu ca ndaani guidxi Tiro ne Sidón la? biaa padxí ma ninaba ca perdón ne ñuu ca triste pur irá ni huachee ca'. \v 14 Nga runi jma naná ziaba ná tu dxi cuidxi Dios cuenta binni, que para binni Tiro ne Sidón. \v 15 Ne laatu, binni Capernaum ca', ruluí' ma dxi'ba tu dede ibá' peru ziete ti tu ndaani gabiá. \p \v 16 Oraque rabi be cani cuseenda be que: \p ―Tu ucaa diaga laatu la? cucaa diaga naa. Ne tu udxii deche laatu la? laca cudxii deche naa. Ne tu udxii deche naa la? cudxii deche ni biseenda naa. \s1 Ra bigueta setenta que \p \v 17 Nabé nayeche bigueta setenta biseenda be que, na ca rabi ca laabe: \p ―Señor, dede ca binidxaba ruzuuba ca stiidxa du ora uze'te du lá lu'. \p \v 18 ―Nanna', na Jesús rabi laacabe. ―Biiya zeda yaba binidxaba de ibá' casi ti rayu. \v 19 Ma bine laatu nandxó' para ganda gutu ñee tu beenda ne meuxubi, ne para quixhe dxí tu binidxaba sin gacaná tu. \v 20 Peru cadi guieche tu purti ruzuuba binidxaba stiidxa tu, sínuque laguieche purti cá lá tu lu gui'chi ni napa Dios ibá'. \s1 Ra bieche Jesús \r (Mt. 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Ne óraque pe bichá Espíritu Santu ladxidó' Jesús de enda nayeche', ne na: \p ―Diuxquixe lii, Bixhoze'. Lii nga xpixuaana ibá' ne guidxilayú. Rudiee diuxquixe lii purti qué nudiiu lugar ñene cani riene ne cani nuu xpiaani irá ndi', sínuque bicaachi lu ni para biluí' lu ni cani zeda gaca casi ba'du'. Ne zacá bi'nu ni purti zacá racala'dxu gaca ni. \p \v 22 Oraque rabi be ca binni que: \p ―Ma gudixhe Bixhoze irá xixé cosa ladxi naya'. Naa nga Xiiñi be ne iruti runibiá' naa jma que laabe, ne zaqueca iruti runibiá' laabe, jma que naa ne cani racaladxe gunibiá' laabe. \p \v 23 Biluxe uní' si be nga la? biiya dxí be ca discípulu stibe ne uní' né be laasi ca', rabi be laaca': \p ―Dichoso laatu pur irá ni cayuuya tu ri'. \v 24 Purti stale profeta ne stale rey ucala'dxi ñuuya ni cayuuya tu ri', ne qué ñuuya'. Ne ucala'dxi ca ñuna diaga ca ni cayuna diaga tu ri', peru qué ñuu dxi ñuna diaga ca'. \s1 Stiidxa samaritanu cha'hui' \p \v 25 Oraque bidxiña ti maistru de ley ra nuu be ne na rabi laabe: \p ―Maistru, xi gune para gapa enda nabani ni qué zaluxe. \p Uní' zacá para gu'ya si pa zusaba laabe. \v 26 Para rabi be laa: \p ―Xi cá lu ley sti Moisés o ximodo riene lu ni. \p \v 27 Oraque na: \p ―“Gunaxhii Señor Dios stiu' de idubi naca ladxidó' lo', idubi xhialma lu', idubi xquenda biaani lu', ne irá stipa stiu'. Ne gunaxhii stobi casi nadxii lu lii.” \p \v 28 ―Jneza uníu', rabi be laa. ―Yanna bi'ni zacá ti gapu enda nabani ni qué zaluxe. \p \v 29 Peru ucala'dxi hombre que nusihuinni jneza caní', para na rabi laabe: \p ―Tuu nga stobi ni riete lu ley ca naquiiñe ganaxhiee ya'. \p \v 30 Oraque rabi be laa: \p ―Sicarí bizaaca lú ti hombre. Zeda yete be de Jerusalén, ze be Jericó. Neza ze be que biree caadxi gubaana lú be, guxha irá ni ziné be, bisaana laabe xie ladi be, biti nati laabe. Oraque ru biree ca ze ca'. \v 31 Raqué nexhe be zeda di'di ti sacerdote. Ora bi'ya nexhe be raqué, udi'di zitu de laabe. \v 32 Zaqueca bi'ni ti levita. Ora bidxiña ra nexhe be, biiya laabe ne bixele de laabe, ze'. \v 33 Peru ratu huiini si que, za ti samaritanu. Ora bi'ya laabe biá laabe, \v 34 bidxiña ra nuu be, ucuaa aceite ne alcohol bichá ra ucaná be ne bindiibi ni. Oraque bidxiiba laabe deche mani sti'. Yené laabe ti ra yoo ra riete binni, ne raqué gupa laabe. \v 35 Sti dxi que, ma para iree, ulee chupa moneda bidii xpixuaana yoo que, ne na: “Gupa laabe. Ne pa uniti rou' xiixa luguiá be la? ora ibigueta quixe ni.” \p \v 36 Yanna xi ra'bu', na Jesús rabi maistru de ley que, ―uná de guionna hombre ni udi'di ra nuu ni biree gubaana lú que, gunaxhii stobi casi nadxii laa. \p \v 37 Para na: \p ―Ni biá laabe que. \p ―Nga nga laani, rabi be laa. ―Yanna uyé ne bi'ni zacaca. \s1 Ra yeganna Jesús María ne Marta \p \v 38 De raqué biree Jesús ze', yendá ti guidxi huiini', xquidxi ti gunaa lá Marta. Ne bini invitar Marta laabe che be ralidxi. \v 39 Napa Marta ti benda lá María, ne gurí María xañee be cucaa diaga. \v 40 Peru Marta la? nisi canaree xieque raqué, tantu cá ique xhiiña'. Para bidxiña ra nuu be ne na rabi laabe: \p ―Señor, ñee nou' jneza cayuni benda', cudii lugar cayune irá ndi stube la? Gudxi laabe gueda acané be naa. \p \v 41 ―Ah Marta, Marta, rabi be laa. ―Aque stale ni naguu xaíque lu', ne nuu lu xizaa pur laa. \v 42 Peru tobi si nga ni naquiiñe uyubi binni ne María ma ulí ni jma risaca. Ne iruti zaxha ni laa. \c 11 \s1 Xi modo iní' né binni Dios \r (Mt. 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Ti dxi nuu Jesús ti lugar, caní' né Dios. Biluxe si be, na tobi de ca discípulu stibe rabi laabe: \p ―Señor, bisiidi laadu iní né du Dios, casi bisiidi Juan ca discípulu sti'. \p \v 2 Para rabi be laaca': \p ―Ora iní' né tu Dios la? sicarí nga iní' tu: \q1 Bixhoze du ni nuu ibá', \q1 rinaba du gusisaca irá binni lii. \q1 Ne idxiña dxi guni mandar lu' \q1 ne gaca ni na lu'. \q1 Cásica raca ni ibá', \q1 zaqueca gaca ni ndaani guidxilayú. \q1 \v 3 Dané laadu endaró tidi né du dxi. \q1 \v 4 Bisiaanda ni ruché' né du lii, \q1 casi rusia'nda du ni ruchee né cabe laadu. \q1 Ne cadi udiiu lugar cuba yú binidxaba laadu, \q1 sínuque bilá laadu de lu ná be. \p \v 5 Ne laca rabi be laaca': \p ―Pa ñapa tobi de laatu ti xhamigu, ne ñe ralidxi xhamigu que bia' galaa gueela ne ñabi laabe: “Xhamigua', bitiiñe la' naa chonna xqueta lu', \v 6 purti beeda biuuza ralidxe', peru qué gapa ni quixhe lú.” \v 7 Ne nicabi ngue de ndaani yoo, niná: “Cadi uchiiña lu naa. Ma biseegua ra puerta' ne irá du ma nexhe du. Qué zanda guiasa udiee ni lii.” \v 8 Zaa naca ñasa be nudii be ni lii pur xhamigu be lii, peru rabe ñasa be nudii be lii irá ni caquiiñu para ma cadi niziñe rou' laabe. \v 9 Nga runi cayabe laatu: Lainaba lu Dios, zudii laatu. Lauyubi, zadxela tu. Lauxhidxi ná', zaxele chu' tu. \v 10 Purti tutiica inaba zacaa, ne ni uyubi zadxela, ne ni uxhidxi ná' zaxele chu'. \p \v 11 Tu tobi de laatu ninaba xiiñi laa ti gueta, nudii ti guie, o ninaba laa ti benda, nudii ti beenda', \v 12 o ninaba laa ti dxita, nudii ti meuxubi. \v 13 Pa laatu cadi nacha'hui tu ne nanna tu gudii tu ni galán xiiñi tu la? lágaxa Bixhoze tu ni nuu ibá' qué udii Espíritu Santu ni inaba laa. \s1 Na cabe nuu né Jesús binidxaba' \r (Mt. 12.22-30; Mr. 3.19-27) \p \v 14 Ti dxi nuu tobi hombre ra nuu Jesús riguite binidxaba ique ne bisaana binidxaba que laa mudu. Peru ulee si Jesús binidxaba que de laabe gunda uni' be. Nabé bidxagayaa ca binni que. \v 15 Peru caadxi de laaca na: \p ―Randa ribee be binidxaba purti nuu né be Beelzebú, xaíque sti ca binidxaba'. \p \v 16 Ne xcaadxi, para inaaze si laabe, na usuhuinni be ti seña xaibá' para ganna ca pa dxandí nuu né Dios laabe. \v 17 Peru nanna be xi caní' ique ca', para rabi be laaca': \p ―Pa ñasa caadxi binni de ti guidxi nucaa lú laca xquidxi la? qué nindaa guidxi que. Ne zaqueca pa nindaa saa ti familia nucaa lú saa ca la? laca qué nindaa familia que. \v 18 Ne pa ma cucaa lú saa ca xpinni binidxaba' qué zandaa initilú. Cayabe nga laatu purti laatu na tu randa ribee binidxaba purti nua nia xaíque stica'. \v 19 Yanna pa naa randa ribee binidxaba purti nua nia Beelzebú la? laga ca xiiñi tu ya'. Tu nuu né ca para ribee ca binidxaba'. Laca laaca rusihuinni ca cuchee tu. \v 20 Peru ribee binidxaba purti nuu né Dios naa, ne laganna dxichi ma nuu ni biseenda Dios gueda tí de rey lade tu. \p \v 21 Ora tobi hombre napa stipa ne naaze ni ucaa lú né la? iruti zaxha laa ni nuu ralidxi. \v 22 Peru ora gueeda stobi ni jma nadipa que laabe zaguixhe dxí laabe ne zaxha laabe xquiiba be ni cá lú be ulá laabe, ne óraque ziaana ne irá stibe. \p \v 23 Cani cadi nuu né naa tobi si la? ze luguia'ya', ne cani cadi cutopa né naa la? cucheeche. \s1 Ra bigueta né binidxaba xcadxe \r (Mt. 12.43-45) \p \v 24 Ora iree binidxaba ndaani ladxidó' binni, riree ma canazá ndaani gui'xhi', canayubi ra iziila'dxi'. Gu'ya si qué idxela, óraque na': “Zabigueta ralidxe ra biree'.” \v 25 Peru ora guedandá gu'ya ma nayá ladxidó' ngue casi ñaca ti yoo ma biluuba', ma zuchaahui', \v 26 zabigueta chi caa xcadxe jma rusi nadxaba que laa. Riuu ca ndaani ladxidó' binni que ne riaana ca raqué. Ne pa huaxié' malu binni que ora nuu stubi si ti binidxaba la? jma rusi yanna. \s1 Tuu nga jma dichoso \p \v 27 Caní' ru Jesús nga bicaa ti gunaa ridxi: \p ―Dichosa de ni uxana lii ne bigadxi lii. \p \v 28 Peru rabi be laa: \p ―Jma dichoso cani ucaa diaga stiidxa Dios ne guni ni na ni. \s1 Ra bichaaga Jesús laa ne Jonás \r (Mt. 12.38-42; Mr. 8.12) \p \v 29 Cadi cayaana dxí binni de cabí zisi laabe ne bizulú be rabi be laaca': \p ―Aque malu laatu xa binni ca'. Racala'dxi tu gu'ya tu xiixa seña, peru ti seña si zudiee laatu. Zusietenala'dxe laatu Jonás. \v 30 Purti casi uca Jonás seña para ca binni Nínive la? zacaca zaca Hombre Biseenda Dios casi ti seña para laatu. \v 31 Ne dxi cuidxi Dios cuenta ca binni nuu yanna ri la? zuzuhuaa dxa reina de guete que guseegu ruaa tu, purti neca nabé zitu xquidxi Salomón para xquidxi be peru yeucaa diaga be laa purti nabé riene. Peru laatu nuu tobi lade tu ni jma risaca que Salomón. \v 32 Ne laca zuzuhuaa ca binni Nínive guseegu ruaa tu, purti laaca dxi yegüí né Jonás laaca stiidxa Dios, unaba ca perdón ne bichaa xpia' ca'. Ne laatu la? ma nuu tobi lade tu jma risaca que Jonás. \s1 Ejemplu sti linterna \r (Mt. 5.15; 6.22-23) \p \v 33 Qué rucaa gui cabe linterna ne ucaachi cabe, nin cu' cabe xa'na ti cajón, sínuque rugaanda cabe ni luguiá', ti tutiica guiuu gu'ya biaani'. \v 34 Ne guielú binni nga biaani sti'. Pa ruyubi guielú cabe gu'ya ni jneza la? zia xquenda biaani cabe. Peru pa ruyubi guielú cabe gu'ya ni nadxaba la? zacahui xquenda biaani cabe. \v 35 Biiya gá qué chi gyui' biaani ni napu ca para gaca ni guelacahui. \v 36 Purti pa nuu tu ra naya'ni', nin tindaa ra nacahui la? naya'ni dxindxi zuuya tu irá cosa, casi ora ruzaani ti biaani laatu. \s1 Bidxiiba Jesús donda ique ca fariseu \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 20.45-47) \p \v 37 Casi biluxe uní' be, bini invitar ti fariseu laabe chi to né be laa gueta ralidxi. Uyé be ne gurí be ruaa mexa'. \v 38 Nabé bidxagayaa fariseu que ora bi'ya qué niguiibi ná be para ño be casi runi ca'. \v 39 Peru rabi be laa: \p ―Laatu, ca fariseu, zeda gaca tu casi vasu ne bladu ni ria'ri ladi si peru ndaani cani nabiidi'. Zacaca laatu, de luguiá si ruluí' nacha'hui tu, peru ndaani ladxidó' to nabiidi', purti riba'na tu sti binni ne ruchee né tu Dios. \v 40 Binni huati ca', ñee cadi tobi si ni bizá' cuerpu stitu ne ladxidó' to la? \v 41 Lagacané cani qué gapa, ti ihuinni ma bia idubi naca tu. \p \v 42 Lagapa gá si laatu, fariseu ca'. Purti na tu zinanda tu ley, peru cadi dxandí ni. Ni runi tu la? rudii tu Dios bia' nexhe icaa dede lu ca guixi huiini rudii layú' stitu casi menta ne ruda ne xcaadxi, peru qué rulabi tu pa naquiiñe sa binni jneza ne ganaxhii Dios. Nga nga ni jma naquiiñe guni tu, peru laca cadi guiaana ca xcaadxi ca. \p \v 43 Lagapa gá si laatu, fariseu ca'. Purti riula'dxi tu cui tu lu ca bangu ndaani yu'du ra ribí cani jma risaca, ne riula'dxi tu ugapa diuxi binni laatu ladu tiica che tu. \p \v 44 Lagapa gá si laatu. Purti zeda gaca tu casi ba' ni qué rihuinni. Ridi'di cabe luguiá sin ganna cabe. Zacaca riguite tu binni sin ganna ca tu pe laatu. \p \v 45 Oraque na ti maistru de ley rabi laabe: \p ―Maistru, ora riníu' zacá la? dede ne laadu rucoou ni. \p \v 46 Para rabi be laa: \p ―Laca lagapa gá si laatu, maistru de ley ca'. Purti ruguá' tu binni ni iruti randa rua', peru laatu nin bicuini ná tu qué na tu indisa né tu ni. \p \v 47 Lagapa gá si laatu. Purti cayuni chaahui tu xpa' ca profeta ni biiti ca bixhoze gola tu, \v 48 ne zacá rihuinni cayuula'dxi tu ni bi'ni cabe. Laacabe bizulú cabe ni, ne laatu cunduuxe chaahui tu ni. \p \v 49 Peru nanna Dios ximodo laatu, nga runi na: “Zuseenda profeta ne apóstol ra nuu cabe. Zuuti cabe caadxi ne zazabi nanda cabe xcaadxi.” \v 50 Ne zuquixe Dios ca binni de yanna ri' rini sti ca profeta ni huayuuti cabe dede dxi bizulú guidxilayú, \v 51 dede rini sti Abel hasta rini sti Zacarías ni biiti cabe lade yu'du ro' ne altar ni nuu lu patiu. Irá nga zaguixe ca binni nuu yanna ri'. \p \v 52 Lagapa gá si laatu, maistru de ley ca'. Purti casi ñaca naaze tu llave para guiene tu stiidxa Dios, peru qué na tu guiene tu, ne nin qué na tu udii tu lugar guiene xcaadxi. \p \v 53 Bidxiichi ca maistru de ley ne ca fariseu ora gudxi be nga laaca', ne bizulú ca canaba diidxa ca laabe jma. \v 54 Pa ñanda si nuchenda ca laabe para ñapa ca xi pur niguu ca xqueja be. \c 12 \s1 Cadi ului' binni ni cadi naca \p \v 1 Bizulú cabí zisi binni Jesús dede calá saa ca'. Para na rabi ca discípulu sti': \p ―Laguuya gá qué chi icá sti ca fariseu laatu. Nabé ricá enda rusiguii stícabe binni casi riaazi levadura cuba pan. \v 2 Peru napa xidé ihuinni irá ni ye'gu lú, ne zaqueca zanna binni irá ni naga'chi'. \v 3 Zacá nga laani. Irá ni huaní' tu ra nacahui, ziuu tu iní' ni ra naya'ni'. Zaqueca irá ni huaní' tu xa diaga binni ndaani yoo, ziuu tu quiba ique yoo ucheeche ni guidxi. \s1 Tu naquiiñe idxibi nu \r (Mt. 10.28-31) \p \v 4 Xhamigua ca', racaladxe ganna tu tuu nga idxibi tu. Cadi idxibi tu ni zanda guuti cuerpu si stitu ne ma qué zanda ru guni gasti'. \v 5 Sínuque laidxibi Dios purti laa zándala guuti cuerpu stitu la? ne zanda cu' laatu gabiá. Nga runi cayabe laatu, laidxibi laabe. \p \v 6 Laaca tu nanna tu ridoo chupa mani huiini pur chupa domi', peru neca qué risaca came, qué ziaba si tobi de laacame layú pa qué na Dios. \v 7 Ne laatu la? jma risaca tu que stale mani huiini'. Nga runi cadi idxibi tu, purti dede guicha ique tu ma bigaba Dios. \s1 Ni qué rituí lú gaca xpinni Cristu \r (Mt. 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 Cayabe laatu, tutiica iní' xpinne laa nezalú binni la? laca zanié xpinne laa nezalú ca ángel sti Dios. \v 9 Peru tu iní' nezalú binni cadi xpinne laa la? laca zanié nezalú ca ángel sti Dios cadi xpinne laa. \p \v 10 Naa nga Hombre Biseenda Dios. Pa chu' tu cu' dí naa la? zuni perdonar Dios laa. Peru pa chu' tu usaca Espíritu Santu binidxaba la? qué zuni perdonar Dios laa. \p \v 11 Ora chi nduu cabe xqueja tu ndaani yu'du sti ca judíu o chiné cabe laatu ra nuu justicia la? cadi chu' tu xizaa xi iní' tu. \v 12 Purti ora ma nuu tu raqué zusiidi Espíritu Santu laatu xi iní' tu. \s1 Pabiá' naxoo enda ruyubi gapa bidxichi \p \v 13 De lade ca binni que biree tobi na rabi laabe: \p ―Maistru, gudxi biche icaa nia laa bia'ca ni bisaana né bixhoze laadu. \p \v 14 Peru rabi be laa: \p ―Tu gudxi lii juez naa para quiize sti binni ya'. \p \v 15 Ne óraque rabi be irá ca binni que: \p ―Laguuya gá laatu ne enda ruyubi gapa bidxichi, purti cadi nga si nga enda nabani sti binni. \p \v 16 Oraque byuí' né be laaca ti cuentu rabi be laaca': \p ―Sicarí bizaaca tobi hombre ricu. Nabé guca xquela. \v 17 Ne bizulú caní' ique: “Xi gune', ma qué gapa paraa uchaya irá niza ri'.” \v 18 Peru óraque na: “Ma nanna xi gune'. Zuxhaya ca troja stinne'. Zucué cani jma naro'ba para idxá irá niza ri' ne irá stinne'. \v 19 Ne óraque zanda inié': Yanna huaxa ma chi iziiladxe' ne ma chi guieche', purti ma napa stale ni gahua ne ni guee', ne ma naguaa chaahue ni iquiiñe stale iza.” \v 20 Peru na Dios rabi laabe: “Binni huati. Yanna gueela ca zati lu'. Ne tu guiaana né irá ni naguu chaahui lu ca ya'.” \v 21 Zacá nga cani rutopa lú para laca laa, peru qué gapa gasti ni risaca nezalú Dios. \s1 Rapa Dios ca xiiñi' \r (Mt. 6.25-34) \p \v 22 Oraque rabi be ca discípulu stibe: \p ―Nga runi cayabe laatu, cadi chu' tu xizaa paraa iree ni go to para ibani tu, o paraa iree lari cuaqui tu. \v 23 Purti jma risaca xpida tu que endaró, ne jma risaca cuerpu stitu que lari. \v 24 Laguuya ca bia'qui gu'ya tu. Qué riguu ca bini, que ribee ca guela, qué gapa ca troja, qué gapa ca lidxi ca ra nuchá ca ni ño ca', peru rudii Dios ni go ca'. Ñee cadi jma risaca tu que ca mani huiini la? \v 25 Uná de laatu, pa niguu xaíque nisoo xcaadxi, ñee nisoo la? \v 26 Pa nin nga qué zanda guni tu la? xiñee riuu tu xizaa pur ni iquiiñe tu ya'. \p \v 27 Laguuya modo rigaa ca guie' gui'xhi'. Qué runi ca dxiiña', qué riguiba ca', peru nin Salomón, neca nabé bizuchaahui', qué ñacu lari sicarú bia' sicarú cani. \v 28 Ne pa zacá ruzuchaahui Dios ca guie' gui'xhi', neca yanadxí nagá' ca', ixí ma chaqui ca la? lágaxa laatu, qué udii be ni gacu tu, binni qué runi cre ca'. \v 29 Nga runi cayabe laatu, cadi ma canazá tu ma nuu tu xizaa xi go to, xi gue tu. \v 30 Purti zacá runi ca binni ni qué runi cre Dios, peru laatu la? ma nanna Bixhoze tu ni nuu ibá' xi irá caquiiñe tu. \v 31 Lauyubi guni mandar Dios ndaani ladxidó' to, ne xcaadxi ca zacá si lú ni. \s1 Ni dxandí risaca \r (Mt. 6.19-21) \p \v 32 Cadi idxibi tu, dendxu huiini stinne ca', purti neca huaxié' tu peru rieche Bixhoze tu gudii laatu irá ni napa ladxi ná'. \v 33 Lautoo ni napa tu. Lagacané cani caquiiñe'. Ne zacá casi ñaca caguu chaahui tu xpueltu tu ra qué zaniti. Caguu chaahui tu ni ibá' ra qué ziuu gubaana' ne qué zacá bandaa ni. \v 34 Zacá nga laguni, purti ra nuu ni risaca para laatu la? raqué nuu ladxidó' to. \s1 Gataná binni \p \v 35 Ne laca rabi be laaca': \p ―Lagataná, zaa nacu tu xhaba tu ne zaa cá guí xpiaani tu. \v 36 Lagaca casi ni cabeza ibigueta xpixuaana de enda xheela' ti casi guiuu xpixuaana uxhidxi ná', maca ziuxhele'. \v 37 Dichoso de ni nexhená guedandá xpixuaana'. Ziuu xpixuaana be, ne cuee si lari, zucuí laabe ruaa mexa', udii ni go xhi be. \v 38 Dichoso laabe pa nexhená be guedandá xpixuaana be, neca guedandá galaa gueela o télayu. \v 39 Sicarí nga laani, pa ñanna xpixuaana ti yoo pora ñe gubaana ralidxi la? ñataná para cadi ñuu cabe ralidxi. \v 40 Laatu laca lagataná, purti nin ganna tu mala ibigueta Hombre Biseenda Dios. \s1 Mozo cha'hui ne mozo qué iquiiñe' \r (Mt. 24.45-51) \p \v 41 Oraque na Pedru rabi laabe: \p ―Señor, ñee byuí' lu nga para laasi du la? o para irá binni. \p \v 42 Para na be: \p ―Byue ni para tutiisi gacala'dxi chu' xpiaani', guni xhiiña xpixuaana jneza. Zuni xpixuaana be laabe xaíque sti ca xcaadxi xpinni, gu'ya be go ca bia' nexhe go ca', ne go ca xhiora ni. \v 43 Dichoso de laabe pa jneza cayuni be ora guedandá xpixuaana be. \v 44 Purti óraque ma dede irá ni napa zusaana ladxi ná be. \v 45 Peru pa niná be: “Zandaa ru gueeda xpixuaana'.” Ne óraque nuzulú niguiñe be ca xcaadxi mozo ne ca criada, ño be ne ñe' be de ra nixudxi be, \v 46 nin ganna be mala ñedandá xpixuaana be. Ninaaze laabe, ñunidé laabe, niree nanda laabe casi tobi ni qué iquiiñe'. \p \v 47 Ni nanna xi racala'dxi xpixuaana ne qué gataná guni ni la? jma naná ziaba ná'. \v 48 Peru ni qué ganna xi na xpixuaana ne gueda uchee la? huaxié' ziaba ná'. Ni napa stale gracia jma stale naquiiñe guni, ne ni usaana cabe stale ladxi ná la? jma stale zanaba cabe laa. \s1 Beda ndaa saa Jesús binni \r (Mt. 10.34-36) \p \v 49 Naná ni zeda gune ndaani guidxilayú. Casi ñaca zeda usaba gui ndaani ni, ne para naa pa ñanda si ma ñaca ni. \v 50 Napa xidé tide ti enda naná naro'ba', ne qué zanda chu' dxí ladxiduá' dede ora ma udide ni. \v 51 Ñee zácaxa tu beda gune binni tobi si la? Co', cadi nga beda gune', sínuque beda utinde binni. \v 52 Purti de ca yanna ra nuu gaayu binni ndaani ti yoo, ziasa chonna zucaa lú xhupa que, ne zucaa lú xhupa que laaca'. \v 53 Ziuu hombre zucaa lú bixhoze, ne zucaa lú bixhoze laa. Ziuu gunaa zucaa lú jñaa, ne zucaa lú jñaa laa. Zucaa lú gunaa xualidxi, ne zucaa lú xualidxi laa. \p \v 54 Ne laca rabi be ca binni que: \p ―Ora gu'ya tu guiasa ti guelacahui na tu chi guiaba nisa guie, ne dxandí riaba nisa guie. \v 55 Ne ora gu'ya tu cundubi bi nisa na tu enda nandá', ne dxandí raca nandá'. \v 56 Xiñee riene tu ni rihuinni ibá' ne guidxilayú peru qué riene tu ni cayaca yanna ri'. Racala'dxi si tu quite tu binni, nga laani. \s1 Lauyubi gaca tu tobi si \r (Mt. 5.25-26) \p \v 57 Xiñee qué uyubi tu lade si tu uná nga ni jneza guni tu. \v 58 Pa chiné tuuxa lii ra nuu justicia biyubi ca chu' neu laabe tobi si laga ze tu neza, para cadi chiné be lii ra nuu juez. Pacaa zutidi juez lii lu ná gendarme para useguyoo lii. \v 59 Ne gabe ca' lii qué zareeu de raqué dede qué qui'xu irá ni nuza'bu'. \c 13 \s1 Naquiiñe inaba binni perdón Dios \p \v 1 Ca dxi queca uyé caadxi binni ra nuu Jesús ne byui' né ca laabe xi bi'ni Pilatu, modo biiti caadxi binni Galilea ra cayuuti ca binni que mani para usiga'de ca Dios. \v 2 Para na be rabi be laaca': \p ―Ñee na tu bidii Dios lugar bizaaca ca binni Galilea zaqué purti jma malu laaca que ca xcaadxi binni xquidxi ca la? \v 3 Cadi pur nga di'. Laatu laca zanitilú tu casi binitilú cabe pa qué inaba tu perdon Dios. \v 4 O na tu jma malu dieciocho ni guti ra biaba torre Siloé que, que ca xcaadxi binni nabeza Jerusalén la? \v 5 Cadi pur nga di nga laani. Laatu laca zanitilú tu pa qué inaba tu perdón Dios. \s1 Sti ti yaga du'ga' \p \v 6 Ne laca byui' né be laaca ti cuentu, rabi be laaca': \p ―Uyuu tobi hombre gupa ti yaga du'ga ndaani ñaa sti'. Ti dxi yeguuya be pa cá du'ga lú ni, peru qué nidxela be. \v 7 Para rabi be ni cayapa raqué: “Biaa gu'yu'. Ma raca chonna iza huayeda yube du'ga lu yaga ri', peru qué huadxela'. Yanna bisaba ni. Xi para zuhuaa si ni racá cuchiiña ni layú.” \v 8 Para na ngue rabi laabe: “Señor, bisaana ni iza ri si, idu'ya nu. Chi taañe ñee ni ne uchaya abono ni. \v 9 Ne pa icá lú ni la? riaana ni, peru pa co' la? ma riaba ni.” \s1 Ra bisianda Jesús ti gunaa natigu deche \p \v 10 Ti dxi enda riziila'dxi cusiidi Jesús ndaani ti yu'du'. \v 11 Raqué nuu ti gunaa natigu deche. Ma raca dieciocho añu naguni huará binidxaba laa. Qué lica randa ruzuhuaa be jneza. \v 12 Ora bi'ya Jesús laabe, na: \p ―Señora, ma bianda lu'. \p \v 13 Ne udixhe ná luguiá be. Oraqueca bizuhuaa be jneza, ne bidii be diuxquixe Dios. \v 14 Peru bidxiichi xaique sti yu'du que, xiñee bisianda Jesús laabe dxi que para na rabi ca binni que: \p ―Xhoopa gubidxa nuu para guni nu dxiiña'. Latá' tobi de ca dxi ca para guianda tu ne cadi dxi enda riziila'dxi pe'. \p \v 15 Para na Señor rabi laa: \p ―Adxé ni riní' tu, adxé ni runi tu. Lácaxa qué riné tu xpuey tu ne xpurru tu gue nisa dxi enda riziila'dxi'. \v 16 Yanna gunaa ri' za de Abraham, ne ma raca dieciocho añu naaze binidxaba laabe. Ñee cadi jneza ilaa be de lu ná binidxaba dxi enda riziila'dxi la? \p \v 17 Ora uni' be nga bituí lú irá ni cayaani ná laabe, peru irá ca binni que cayeche né ca irá enda nandxó' ni cayuni be. \s1 Biidxi mostaza \r (Mt. 13.31-32; Mr. 4.30-32) \p \v 18 Ne laca rabi be laaca': \p ―Chi güe nia laatu ximodo ridale ca xpinni Dios. \v 19 Zeda gaca ni casi ti biidxi mostaza ni ucuaa ti hombre bidxiiba lu layú sti'. Birooba ni, uca ni ti yaga ro', dede biete mani huiini bi'ni lidxi lú ni. \s1 Ejemplu sti levadura \r (Mt. 13.33) \p \v 20 Bigueta rabi be laaca': \p ―Nuu stobi zanda usaca nu enda runi mandar sti Dios. \v 21 Zeda gaca ni casi levadura biguucha ti gunaa chonna kilu harina, ne biasa idubi naca cuba que. \s1 Puerta nabé' \r (Mt. 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Idubi neza ze Jesús Jerusalén, riaana irá guidxi ro' ne guidxi huiini', rusiidi'. \v 23 Ra canazá be que biree tobi na, rabi laabe: \p ―Señor, ñee huaxié' binni zalá la? \p Para rabi be laaca': \p \v 24 ―Lauyubi guiuu tu neza ra puerta ni nabé', purti gabe ca' laatu, stale tu zacala'dxi guiuu peru qué zanda chu'. \v 25 Purti ora ma biasa xpixuaana yoo biseegu ra puerta' ne laatu biaana tu sin ñuu tu, zuxhidxi ná tu ne zaná tu: “Señor, Señor, bixhele guiu' du.” Oraque zacabi be laatu: “Qué ganna dia' padé laatu.” \v 26 Zuzulú tu gabi tu laabe: “Lácaxa cadi bidó' né du lii ne bidé' né du lii, ne bisiidi lu ndaani xquidxi du.” \v 27 Peru zabi be laatu: “Cadi ma gudxe laatu qué runebia'ya laatu la? Laixele de naa, binni qué iquiiñe'.” \v 28 Raqué nga uzulú tu gu'na tu dede xhidxi laya tu ora gu'ya tu nuu Abraham ne Isaac ne Jacob ne ca profeta ra runi mandar Dios, ne laatu ma biaana tu sin ñuu tu. \v 29 Purti zeeda binni de neza guete', de neza guia', de neza rindani gubidxa ne de neza riaazi gubidxa para cui ca ruaa mexa ra runi mandar Dios. \v 30 Purti nuu caadxi ni qué risaca nezalú binni, zasaca raqué. Ne nuu ni risaca nezalú binni, qué zasaca raqué. \s1 Ra ucaná ladxidó' Jesús pur Jerusalén \r (Mt. 23.37-39) \p \v 31 Dxi queca uyé caadxi fariseu ra nuu be, rabi laabe: \p ―Uyé, biree de ndaani guidxi ri' purti racala'dxi Herodes guuti lii. \p \v 32 Para rabi be laaca': \p ―Laché, lachitidxi mañoso ca de huidxe iluxe xhiiña'. Yanadxí ne ixí' zabee rua' binidxaba de binni ne zusianda laaca'. \p \v 33 Naquiiñe saya yanadxí ne ixí ne huidxe ti chindaya Jerusalén, purti qué rati di profeta sti guidxi jma que Jerusalén. \v 34 ¡Ah Jerusalén, Jerusalén, ruuti lu ca profeta ne ruchá lu guie cani ruseenda Dios ra nuu lu'! ¡Panda que tiru huayacaladxe nutopa ca xiiñi lu' casi rutopa bere ca bere huiini sti xa xhiaa, peru qué niná lu'! \v 35 Yanna laguuya ma chi guiaana stubi lidxi tu, ne ma qué zuuya ru tu naa dede dxi ganda dxi usisaca tu ni useenda Dios. \c 14 \s1 Ra bisianda Jesús ti hombre dxá gui \p \v 1 Sicarí uca ti dxi enda riziila'dxi'. Yetó Jesús gueta ralidxi ti hombre ni risaca lade ca fariseu. Ne laca nuu xcaadxi fariseu raqué, nisi cundaachi laabe. \v 2 Nuu tobi hombre raqué huará, dxá tipa gui. \v 3 Para rabi be ca maistru de ley ne ca fariseu: \p ―Ñee jneza usianda cabe binni dxi enda riziila'dxi la? \p \v 4 Peru qué niná ca niní' ca'. Para ucuaa be hombre que, bisianda be laa, ne rabi be laa ma zanda chibí'. \v 5 Ne óraque rabi be laaca': \p ―Pa ñaba ti buey o ti burru sti tobi de laatu ndaani bizé, lácaxa qué ñe nindee laame, neca dxi enda riziila'dxi'. \p \v 6 Nin qué nidxela ca xi niní' ca óraque. \s1 Xi guni binni ra enda xheela' \p \v 7 Ora bi'ya be cuyubi ca ra jma galán cui ca la? bilidxe be laaca', rabi be laaca': \p \v 8 ―Ora che tu ti ra enda xheela la? cadí nirudó' laatu chi tí tu ruaa mexa', quenquita nuu stobi jma risaca chi tí raqué. \v 9 Ne óraque ñeeda ni bini invitar lii que, nindisa lii nucuí stobi que. Nabé nituí lú lu óraque, ñasa lu', nibeza lu ño si ca xcaadxi que. \v 10 Nga runi ora guni invitar cabe lii la? uleza de ora gueeda ni bini invitar lii, gabi lii: “Gudá', xhamigua', cherí nuu ti lugar jma galán para lii.” Zacá zasaca lu nezalú ca xcaadxi nuu raqué. \v 11 Purti tutiica uyubi isaca la? qué zusisaca iruti laa, ne tu na qué risaca la? zusisaca binni laa. \p \v 12 Oraque rabi be ni bini invitar laabe que: \p ―Ora gu'nu ti endaró o ti endaró xhi la? cadi cuidxi lu ca xhamigu lu', ca bi'chi lu', ca lisaa lu', ca xpecinu lu ni napa, gueda to né lii, purti zaqueca zuni cabe lii. Zaguixe cabe ni. \v 13 Sínuque ora gu'nu endaró la? guridxi cani qué gapa gasti', cani nachangu ná', cani nachangu ñee, cani nacheepa lú. \v 14 Ne nabé zieche lu', ti laacabe qué gapa cabe ni quixe cabe lii, peru zaguixe Dios lii dxi ibani cani nayá ladxidó'. \s1 Ejemplu sti endaró xhi \p \v 15 Ora bina diaga tobi de cani zuba né be ruaa mexa que ni uní' be, na rabi laabe: \p ―Dichoso cani cui ruaa mexa ra runi mandar Dios. \p \v 16 Oraque na be rabi be laa: \p ―Bini invitar tobi hombre stale binni chi to gueta ralidxi. \v 17 Ora ma nuu endaró que biseenda be mozo stibe chi tidxi laaca gueda to ca'. \v 18 Peru irá ca adxé adxé ni biree né ca'. Tobi que na: “Uzié ti layú ne naquiiñe chi guuya ni. Gudxi laabe guni perdonar be naa.” \v 19 Stobi na: “Nagasi uzié gaayu yunta buey. Chi guuya xi tal xa nuu came. Gudxi laabe guni perdonar be naa.” \v 20 Stobi na: “Nacubi bichaganaya'. Nga runi qué zanda chaa'.” \v 21 Ora bigueta jmozo be que gudxi laabe xi irá na ca binni que. Nabé bidxiichi be ne rabi be laa: “Yeuxooñe luguiaa ne irá ca calle ndaani guidxi ri'. Yetopa cani qué gapa gasti', cani nachangu ná', cani nachangu ñee, cani nacheepa lú, dané rarí'.” \v 22 Ora bigueta mozo que na rabi laabe: “Señor, ma bine irá ni gu'dxu naa, peru nuu ru lugar.” \v 23 Para rabi be laa: “Yanna, biree de guidxi, uyé lu ca neza ro' ne ca neza huiini', ne pa idxaagu tuuxa la? udubayú laaca' dané laaca para idxá lidxe de binni. \v 24 Ne gannu cou', nin tobi de cani bine invitar que, qué zo di ca ralidxe'.” \s1 Xi guni binni para sa nanda Cristu \p \v 25 Nabé stale binni nanda Jesús ra ze Jerusalén, ne bitiixhi lú be rabi be laaca': \p \v 26 ―Pa chu' tu gueda nanda naa peru jma nadxii bixhoze ne jñaa ne xheela' ne ca xiiñi' ne bi'chi' ne biza'na', ne jma nadxii laca laa la? qué zanda gaca xpinne'. \v 27 Ne tu qué na gacaná ra gueda nanda naa la? qué zaquiiñe para xpinne'. \v 28 Lácaxa nuzulú tobi hombre ti yoo sin que nirudó' nibí ñuuya chaahui pa zugaanda xpidxichi para iluxe ni. Oraque ru nuzulú ni. \v 29 Pacaa nindaa si be cimientu ma qué ñanda nunduuxe be ni la? irá binni ñuni burla laabe, \v 30 niná ca': “Hombre ca bizulú si ti yoo. Yanna ma qué ganda unduuxe'.” \v 31 Ne zaqueca ti rey ra chi tinde né sti rey. Lácaxa cadí nirudó' nibí ñuuya chaahui pa zanda ucaa lú né chii mil si soldadu sti', stobi ni napa gande mil. \v 32 Ne pa ñuuya qué zanda la? nusenda tidxi sti rey que laga nuu ru zitu, ñabi laabe racala'dxi gaca cabe tobi si ti cadi nucaa lú be laa. \v 33 Zacá nga laani. Tutiica de laatu qué usaana irá ni napa la? qué zanda di gaca xpinne'. \s1 Zidi ni qué ixí \r (Mt. 5.13; Mr. 9.50) \p \v 34 Nabé riquiiñe zidi, peru pa nidi'di enda naxí sti ni la? ximodo niquiiñe ni. \v 35 Ma qué niquiiñe ni nin para ñu'cha ni yu ñaca ni abono, sínuque nusa'bi si cabe ni. Ni racala'dxi guiene la? ucaa diaga. \c 15 \s1 Ejemplu sti dendxu biniti \r (Mt. 18.10-14) \p \v 1 Bidxiña irá cani ruquixe impuestu ne cani qué rulabi ley ra nuu Jesús para ucaa diaga ca laabe. \v 2 Ne bizulú ca fariseu ne ca maistru de ley caní' ca laabe, na ca': \p ―Nga puru si cani cuchee ridxaaga, ne ro né laacabe. \p \v 3 Para gudixhe be ti ejemplu para laaca', rabi be laaca': \p \v 4 ―Pa ñapa tobi de laatu ti gayuaa dendxu', ne niniti tobi me, xi ñuni be. Ñee cadi nusaana be noventa y nueve que, niyubi be laame dede ra nidxela be laame la? \v 5 Ne ora nidxela be laame nayeche nudxiiba be laame xi'que be. \v 6 Nindá né be laame ralidxi be, nibidxi be ca xhamigu be ne ca xpecinu be, ñabi be laaca': “Latá', guieche né tu naa, purti bidxela dendxu stinne ni biniti.” \v 7 Zacaca jma zieche né cani nuu ibá' tobi ni huachee ora inaba perdón Dios, que noventa y nueve nacha'hui ni cadi caquiiñe inaba perdón. \s1 Sti moneda biniti \p \v 8 Chi tixhe stobi. Laga pa ñapa ti gunaa chii moneda ne niniti tobi ya'. Nee cadi nucaa gui biaani', nunduuba ndaani yoo, nuyubi chaahui dede ra nidxela ni la? \v 9 Ne ora ma bidxela ni, ñabi ca xhamiga ne ca xpecina: “Latá' guieche né tu naa. Ma bidxela moneda stinne ni binite'.” \v 10 Zacaca nga rabe laatu. Nabé rieche ca ángel sti Dios ora gueda naba tobi ni cuchee perdón Dios. \s1 Sti hombre buiini ucuaa jneza \p \v 11 Bigueta byuí' né be laaca sti cuentu, na be: \p ―Uyuu tobi hombre gupa chupa xiiñi'. \v 12 Ti dxi na ni jma nahuiini que rabi bixhoze: “Apá, dané naa bidxichi ni raca caber udiiu naa.” Para ucuaa bixhoze be ni, undaa ni lú iropa bi'chi cabe. \v 13 Qué nindaa de ngue bitopa be irá stibe, biree be uyé be zitu. Raqué udxite be irá ni. Bibani be modo na ique be. \v 14 Ne bia'si pe dxi ma birá irá stibe, guca ti gubiña ndaani guidxi ra nuu be que, ne bizulú biaadxa endaró laabe. \v 15 Para uyé be yeyubi be dxiiña ra nuu ti hombre de guidxi que. Ne biseenda laabe chi gapa be bihui ra ranchu sti'. \v 16 Dede uyuu tiru ucala'dxi be ño be ca vaina ni cayó ca bihui que, peru iruti nudii ni laabe. \v 17 Raqué nuu be uyuu xpiaani be, na be: “Biaa panda mozo napa bixhoze' dede riaana si ni ro ca', ne naa nuaa rarí', cayate zie'. \v 18 Zabigueta ra nuu bixhoze', ne zabe laa: Apá, bichee nia Dios ne bichee nia lii. \v 19 Ma qué iquiiñe dia' para gapu naa casi xiiñi lu', sinuque gupa naa casi ti mozo stiu'.” \v 20 Para biasa be, biree be zibí' be. \p De zitu ru zeeda be biiya bixhoze be laabe, biá laabe. Bixooñe yechagalú laabe, gudidxi dxiichi laabe, gudó ti bixidu lucuá be. \v 21 Oraque na be: “Apá, bichee nia Dios ne bichee nia lii. Ma qué iquiiñe dia' para gapu naa casi xiiñi lu'.” \v 22 Peru na bixhoze be rabi ca jmozo: “Guiuba latané lari ni jma galán gacu be, ne lacuu aníu ná be ne laucaa zapatu ñee be. \v 23 Ne latané yuze huiini ni jma naró' guuti nu, guni nu saa, ne guieche nu. \v 24 Purti para naa casi ñaca guti xiiñe ri' peru ma bibani, ne binite laabe peru ma bidxela be.” Ne irá cabe bieche cabe. \p \v 25 Laga cayaca irá nga nuu bi'chi be lugola rañaa. Ne ora bigueta bidxiña gaxha bina diaga caxidxi saa, cuyaa cabe. \v 26 Para guridxi tobi de ca mozo que, unaba diidxa xi cayaca raqué. \v 27 Para na mozo que rabi laa: “Ma bigueta bi'chi lu' ne biiti bixho'zo ti yuze huiini naró' purti nazaaca bigueta be.” \v 28 Peru nabé bidxiichi ni jma huaniisi que ne qué niná ñuu. Para biree bixhoze na rabi laa: “Biuu, xiiñe'.” \v 29 Oraque na rabi bixhoze: “Biaa panda iza cayune xhiiña lu' ne cuzuuba stiidxa lu', ne qué huadiiu naa nin ti chiva huiini para ñahua nia ca xhamigua'. \v 30 Peru yanna casi beeda xiiñi lu ca, ma biitu yuze huiini ni jma naró' para laa, laa nda yechite xpidxichi lu luguiá gunaa.” \v 31 Para na bixhoze rabi laa: “Hiju, lii la? qué hualadi lu de naa, ne irá ni napa stiu'. \v 32 Peru naquiiñe guni nu saa ne guieche nu, purti casi ñaca guti bi'chi lu ri' ne bibani. O casi ñaca biniti nu laabe ne bidxela be.” \c 16 \s1 Sti mozo gudxite sti xpixuaana' \p \v 1 Ne laca na Jesús rabi ca discípulu sti': \p ―Uyuu tobi hombre ricu bisaana xpidxichi lu ná ti xpinni para guni né dxiiña'. Peru uyuu tu gudxi laabe caguite xpinni be que xpueltu be. \v 2 Para guridxi be laa ne rabi be laa: “Xii nga na cabe cayu'nu'. Yanna ulee cuenta xi bi'ni neu bidxichi bidiee lii, purti ma chi ndee lii de dxiiña'.” \v 3 Oraque bizulú caní' ique xpinni be que: “Xi gune yanna. Ma chi gaxha xpixuaana naa dxiiña'. Qué gapa stipa gune dxiiña naná, ne rituí lua chi naba guna. \v 4 Ah, ma nanna xi gune', ti ora gaxha be naa dxiiña ca la? ma nuu tu icaa naa ralidxi.” \v 5 Oraque guridxi be tobi tobi cani nuzaabi xpixuaana be, rabi be tobi que: “Pabiá' nuzaabi lu xpixuaana'.” \v 6 “Ti gayuaa barril aceite”, na ngue. Para rabi be laa: “Ucuaa nota stiu', guiuba gurí, bi'ni stobi de cincuenta si.” \v 7 Oraque rabi be stobi: “Laga lii ya'. Pabiá' nuzaabi lu xpixuaana'.” “Ti gayuaa sacu trigu”, na ngue. Para rabi be laa: “Ucuaa nota stiu'. Bi'ni stobi de ochenta si.” \v 8 Ora gunna xpixuaana be modo udxite be laa la? bidii cuenta pabiá' nexhená be ne bichá enda naró' stibe. Zacaca nga jma nexhená ca binni zinanda guidxilayú que ca xpinni Dios, modo riguite ca binni. \p \v 9 Zacaca nga cayabe laatu guni tu. Laiquiiñe irá ni napa tu ndaani guidxilayú ri' para gapa tu stale xhamigu tu, ti ora ma qué gapa tu gasti', nuu ni cabeza laatu ibá'. \p \v 10 Ni guni jneza ne caadxi huiini la? laca zuni jneza ne stale. Ne ni qué guni jneza ne caadxi la? laca qué zuni jneza ne stale. \v 11 Nga runi pa qué zanda guni tu jneza ne bidxichi sti binni la? laca qué zuni tu jneza ne ni risaca para Dios. \v 12 Ne pa qué guni tu jneza ne ni sti binni la? iruti zudii laatu ni sti pe tu. \p \v 13 Iruti zanda gapa chupa xpixuaana', purti zaca nanala'dxi be tobi que ne zanaxhii be stobi. Pacaa jma zuni be ni na tobi que ni na stobi. Qué zanda ganaxhii tu Dios ne ganaxhii ca tu bidxichi. \p \v 14 Laca bina diaga ca fariseu ni uní' be que ne bi'ni ca burla laabe, purti nadxii ca bidxichi. \v 15 Peru rabi be laaca': \p ―Laatu ruyubi tu tidi tu pur nacha'hui nezalú binni, peru runibiá' Dios ladxidó' to. Purti ni risaca para binni la? nanala'dxi Dios. \s1 Ley ne enda runi mandar sti Dios \p \v 16 Dxi ca'ru gueeda Juan Bautista la? ley sti Moisés ne ni uní' ca profeta nga nexhe chi nanda tu, peru dede dxi beeda Juan ma bizulú careeche diidxa ximodo runi mandar Dios, ne irá binni cuyubi chu' lú ni. \p \v 17 Peru jma qué igana ninitilú ibá' ne guidxilayú que ñaana ti puntu huiini sti ley sin ñaca. \s1 Xi na Jesús de enda rilaa né xheela' \r (Mt. 19.1-12; Mr. 10.1-12) \p \v 18 Tutiica gaca divorciar né xheela ne ichaganá stobi la? cuchee ne Dios purti casi ñaca jnadxii rairopa que. Ne tu ichaganá ti gunaa ni guca divorciar, laca cuchee né Dios purti casi ñaca nuu né xheela stobi. \s1 Ti hombre ricu ne Lázaro \p \v 19 Uyuu tobi hombre nabé napa bidxichi, racu puru si lari risaca ne irá dxi cayuni saa. \v 20 Ne uyuu stobi hombre lá Lázaro ribí ra puerta lidxi be, rinaba guna, dxá guidxu yuudxu ladi, \v 21 dede reeda bi'cu rixupi ladi. Ne neca bigú si riaba xa mexa stibe ñacala'dxi nutopa ño. \v 22 Bidxiña dxi guti Lázaro ne yené ca ángel laa ibá' ra nuu Abraham. Ne laca guti ricu que. Bicaachi cabe laabe; \v 23 ne laabe gabiá uyé be, ne de raqué undisa lú be, de zitu biiya be Lázaro nayeche nuu ra nuu Abraham, ne laabe cayacaná be. \v 24 Para bicaa be ridxi: “Tata Abraham, biá naa. Biseenda Lázaro ugadxe bicuini ná ne gueda usigaanda ludxe purti nabé cayuniná gui ri naa.” \v 25 Peru na Abraham, rabi laabe: “Hiju, bietenala'dxi gupu irá ni bieche neu dxi nabani lu', ne Lázaro nabé ucaná. Peru yanna ma cayeche be rarí', ne lii cayacaná lu'. \v 26 Ne cadi nga si nga laani, sínuque didi xiixa galahui de laanu. Qué zanda che cani nuu rarí ra nuu tu, ne qué zanda gueeda cani nuu ra nuu tu rarí'.” \v 27 Para na be: “Pa zacá ni la? Tata, rinaba lii useendu Lázaro ralidxi bixhoze', \v 28 purti napa rua' xcaayu biche', güi né be laaca ximodo ni, ti cadi né ru sica laaca gueda gacaná ca rarí'.” \v 29 Oraque na Abraham: “Para nga runi napa cabe ni bicaa Moisés ne ni bicaa ca profeta. Ucaa diaga cabe xi na ca'.” \v 30 “Co', Tata Abraham”, na be, “sínuque pa ibani tuuxa ni ma guti la? jma nagueenda zanaba cabe perdón Dios ne uchaa cabe xpia' cabe.” \v 31 Peru na Abraham: “Pa qué ucaa diaga cabe ni na Moisés ne ni na ca profeta la? laca qué zucaa diaga cabe neca ibani tuuxa ni ma guti.” \c 17 \s1 Pabiá' naxoo nuu ni guni pur uchee stobi \r (Mt. 18.6-7, 21-22; Mr. 9.42) \p \v 1 Na Jesús rabi ca discípulu sti': \p ―Qué ziaadxa ni uquiinde binni para uchee, peru gapa gá si ni guni ni que laa. \v 2 Jma galán ñaca para laa pa nugaanda cabe ti guie ngola yanni, nundaa cabe laa ndaani nisadó', que ñuni pur nuchee tobi de ca nahuiini'. \v 3 Laguuya gá qué chi guni tu zacá. \p Pa uchee né hermanu stiu' lii la? bilidxe laa, ne pa inaba be perdón lii la? bini perdonar laabe. \v 4 Ne pa gadxe tiru uchee né be lii ti dxi ne gadxe tiru que gueda naba be perdón lii la? bini perdonar laabe. \s1 Xi irá ñuni ni ñapa caadxi huiini fe \p \v 5 Oraque na ca apóstol que rabi Señor: \p ―Bitale fe stidu. \p \v 6 Para rabi be laaca': \p ―Pa ñapa tu fe neca bia' ti biidxi mostaza la? ñanda ñabi tu yaga ca ñaaxha de xcu, niuzuhuaa ndaani nisadó', ne ñe ni. \s1 Ni nexhe guni ti mozo \p \v 7 Pa ñapa tu ti mozo nicheza layú o nigapa yuze, ñee casi ñeeda ñabi tu laa: “Gurí ruaa mexa” la? \v 8 Co' nja', sínuque ñabi tu laa: “Ulee xha'bu', bi'ni endaró xhi ne udiiu ni gahua xhie'. Iluxe sia', óraque ma cui lu lii, go xhiu'.” \v 9 Lácaxa rudii tu diuxquixe mozo que purti bi'ni ni gudxi tu laa. \v 10 Zacaca laatu ora ma bi'ni tu ni bisaana Dios lu ná tu la? sicarí nga lainí': “Gasti qué ñuni du purti bini du ni nexhe si guni du.” \s1 Ra bisianda Jesús chii napa lepra \p \v 11 Ra ze Jesús Jerusalén udi'di galahui Samaria ne Galilea. \v 12 Ra yendá be ti guidxi huiini biree chii hombre napa lepra, bizuhuaa ca zitu \v 13 ne bicaa ca ridxi laabe: \p ―Jesús, Maistru, biá laadu. \p \v 14 Ora bi'ya be laaca rabi be laaca': \p ―Laché ra nuu sacerdote. Lachiuluí' laa ma bianda tu. \p Ne laga ze ca neza nisi pe byui' lepra que ladi ca'. \v 15 Ora bi'ya tobi de laaca ma bianda, bigueta uxooñe', cucaa ridxi, cusisaca Dios. \v 16 Bizuxibi xa ñee be dede gudixhe ique layú, cudii diuxquixe. Ngue nda samaritanu laa. \v 17 Oraque na be: \p ―Ñee cadi chii cabe bianda la? Laga xca' que ya', uná laaca'. \v 18 Ñee iruti ru qué nibigueta nusisaca Dios sínuque laga ni cadi binni laanu ri la? \p \v 19 Ne óraque rabi be hombre que: \p ―Biasa, uyé. Bianda lu purti bini cre lu'. \s1 Modo ibigueta Hombre Biseenda Dios \r (Mt. 24.23-28, 36-41) \p \v 20 Oraque unaba diidxa ca fariseu laabe padxí uzulú guni mandar Dios. Para rabi be laaca': \p ―Dxi uzulú guni mandar Dios nga cadi ni ihuinni, \v 21 ne iruti qué zanda gabi laatu, “Rarí cayaca ni”, o “Rarica'”; purti ma cayuni mandar Dios lade tu. \p \v 22 Oraque rabi be ca discípulu stibe: \p ―Zadxiña dxi zacala'dxi tu gu'ya tu Hombre Biseenda Dios, neca ti dxi si, peru qué zuuya tu. \v 23 Ziuu tu gabi laatu: “Rarí nuu be”, o “Rarica nuu be”, peru qué chi nanda tu. \v 24 Purti casi riuu xpiaani rayu de ti ladu para sti ladu, zacaca zaca ni dxi gueeda be sti tiru. \v 25 Peru nirudó' naquiiñe acaná be ne udxii deche ca binni nuu yanna ri laabe. \v 26 Cásica uca dxi bibani Noé, zacaca zaca dxi ibigueta Hombre Biseenda Dios. \v 27 Cayó cabe, cayé' cabe, cachaganá cabe ne cucheela cabe dede dxi biuu Noé ndaani arca ne biaba nisa guie, binitilú irá cabe. \v 28 Ne zaqueca guca dxi bibani Lot. Cayó cabe, cayé' cabe, cazí' cabe, cutoo cabe, caguu cabe biní, ne cucuí cabe yoo. \v 29 Peru casi guxha ñee Lot de ndaani guidxi Sodoma biaba gui ne azufre de ibá'. Binitilú irá cabe. \v 30 Zacaca nga zaca ni dxi guenda sti tiru. \p \v 31 Ni dxi'ba ique yoo dxi que la? cadi guiete chi caa sti ndaani yoo. Ne zaqueca ni nuu rañaa cadi ibigueta gueda caa sti'. \v 32 Laguietenala'dxi xi uca xheela Lot. \v 33 Tu gacala'dxi ulá xpida zuniti ni, peru tu uniti ni la? zalá. \p \v 34 Ne gabe ca' laatu, ra nexhe chupa lu tobi si luuna', zie tobi que, stobi que ziaana. \v 35 Ne zaqueca ra nuu chupa gunaa cayuutu', zie tobi, ziaana stobi. \v 36 Zaqueca ra nuu chupa hombre rañaa, zie tobi, ziaana stobi. \p \v 37 Oraque na ca rabi ca laabe: \p ―Paraa gaca ni ya', Señor. \p Para rabi be laaca': \p ―Ra nuu ti cuerpu ni ma guti, raqué nga cui zisi irá so'pe'. \c 18 \s1 Sti ti juez ne ti viuda \p \v 1 Laca gudixhe Jesús ti ejemplu para usiidi laacabe iní' né cabe Dios sin iree cabe gana, \v 2 na rabi laacabe: \p ―Uyuu ti juez ndaani ti guidxi, qué ridxibi Dios ne qué rizaala'dxi binni. \v 3 Ne ndaani guidxi queca uyuu ti viuda, ne gatigá ma ze ra nuu be, zinaba acané be laa purti nuu tu cadinde né laa. \v 4 Xadxí qué niná be nulabi be laa, peru bidxiña dxi na be: “Neca qué ridxibe Dios ne qué rizaaladxe binni, \v 5 peru modo canaziñe gunaa ri naa la? chi acaniá laa, ti ma cadi gueeda uchiichi ru naa.” \p \v 6 Para na Señor rabi laacabe: \p ―Laguuya si laatu xi na juez malu que. \v 7 Ñee na tu qué zacané Dios ca xpinni ni cucaa ridxi laa ridxi ne huaxhiini la? Zandaa para icabi be laaca la? \v 8 Naa cayabe laatu, qué zandaa di', nagueenda zacané be laaca'. Peru nanna pa zadxela ru Hombre Biseenda Dios tu napa fe dxi ibigueta sti tiru ya'. \s1 Sti ti fariseu ne tobi ni ruquixe impuestu \p \v 9 Bigueta udixhe Jesús sti ejemplu para cani runi laca laa jma nacha'hui que ca xcaadxi, \v 10 na: \p ―Uyé chupa hombre ndaani yu'du ro', yení' né Dios. Tobi que fariseu, stobi que ruquixe impuestu. \v 11 Bizuhuaa fariseu que, caní' stubi na: “Rudiee diuxquixe lii, Dios, purti cadi naca casi ca xcaadxi binni. Qué ribana', cadi malu naa, qué riuaa nia ni cadi xheela', ne nin cadi naca casi ni ruquixe impuestu ri'. \v 12 Riaana sin gahua chupa tiru ndaani semana ne rune ni na ley: rune irá ni napa chii ndaa ne rudiee lii ti ndaa, cásica ni rune ganar zaqueca ni rudii layú stinne'.” Nga na fariseu que. \p \v 13 Peru stobi que zuhuaa zitu, nin para nindisa lú ibá' qué na', sínuque caguibi ná ladxidó', na: “Biá naa, Dios, purti nabé huachee'.” \v 14 Ne zanda gabe laatu ora bigueta hombre malu que ralidxi, ma bia ladxidó', peru fariseu que la? co'. Purti tu udxiiba laca laa la? qué zasaca nezalú Dios, peru tu na qué risaca, zusisaca Dios laa. \s1 Ra uluu Jesús ndaaya caadxi ba'du' \r (Mt. 19.13-15; Mr. 10.13-16) \p \v 15 Oraque bedané cabe caadxi xcuidi ra nuu Jesús para quixhe ná luguiá ca'. Peru ora bi'ya ca discípulu né cabe ca ba'du que, udinde né ca laacabe. \v 16 Peru guridxi Jesús ca ba'du que ne na: \p ―Laudii lugar gueeda ca ba'du ca ra nuaa'. Cadi ucueeza tu laaca purti stica irá ni napa Dios ladxi ná', laaca ne irá casi laaca ca. \v 17 Gabe ca' laatu ni qué gaca ladxidó' casi ladxidó' cabe ca la? qué zanda udii lugar guni mandar Dios laa. \s1 Ra uní' né ti ricu Jesús \r (Mt. 19.16-30; Mr. 10.17-31) \p \v 18 Bidxiña tobi de ca xaíque sti ca judíu ra nuu Jesús, na: \p ―Maistru ni nacha'hui', xi gune para gapa enda nabani ni qué zaluxe. \p \v 19 Para na Jesús rabi laabe: \p ―Xiñee nou' nacha'hue'. Iruti ru nacha'hui jma que tobi lucha Dios. \v 20 Ma nannu xi na ca mandamientu: “Cadi chu' neu ni cadi xheela lu', cadi guuti lu binni, cadi cuana lu', cadi cueeu falsu luguiá stobi, gunaxhii bixho'zo ne jñoou'.” \p \v 21 Para na be: \p ―Irá nga huayune dede dxi nahuiine'. \p \v 22 Ora bina diaga Jesús xi na be, na rabi laabe: ―Tobi si riaadxi lii. Bitoo irá ni napu', bidii ni ca pobre. Zacá zapu stale ni risaca ibá', ne dananda naa. \p \v 23 Nabé ucaná ladxidó' be ora bina diaga be nga, purti nabé stale bidxichi napa be. \v 24 Ora bi'ya Jesús pabiá' ucaná ladxidó' be, na: \p ―Aque nagana para ti ricu udii lugar guni mandar Dios ndaani ladxidó'. \v 25 Jma pe qué igana tidi ti camellu xa'na ti aguxa' que udii ti ricu lugar guni mandar Dios ndaani ladxidó'. \p \v 26 Oraque na cani bina diaga ni: \p ―Pa zacá ni la? tuu ndi zanda ilá. \p \v 27 ―Ni qué zanda guni binni la? Dios zanda guni, na Jesús. \p \v 28 Oraque na Pedru: \p ―Laadu ya'. Bisaana du irá xixé ni napa du, para canananda du lii. \p \v 29 Para rabi be laaca': \p ―Gabe ca' laatu, irá ni usaana lidxi o bixhoze o bi'chi o xheela' o xiiñi' para chu' lade ca xpinni Dios la? \v 30 zudii Dios laaca jma ru stale que bia' bisaana ca yanna ri', ne ora ma iree ca ndaani guidxilayú ri, zacaa ca enda nabani ni qué zaluxe. \s1 Ra bigueta bizeete Jesús zati \r (Mt. 20.17-19; Mr. 10.32-34) \p \v 31 Oraque ucuaa be doce discípulu stibe que, biree chu né be laaca' ne rabi be laaca': \p ―Laguuya', ma chuu nu Jerusalén, ne raqué chi aca irá ni bicaa ca profeta izaaca Hombre Biseenda Dios. \v 32 Zusaana cabe naa lu ná cani cadi judíu para quite ca naa ne guniná ca naa ne uchá xhinni ca lua'. \v 33 Zaguiñe ca naa ne zuuti ca naa peru raguionna gubidxa de biiti ca naa zabane'. \p \v 34 Qué lica ñene ca discípulu xi caní' be purti cadi nexhe guiene ca ne qué ganna ca xi cuzeete be. \s1 Ra bisianda Jesús tobi nacheepa lú \r (Mt. 20.29-34; Mr. 10.46-52) \p \v 35 Ra ziyuu be ndaani guidxi Jericó zuba tobi hombre nacheepa lú uriá neza, canaba guna. \v 36 Ne ora bina diaga zidi'di stale binni raqué, unaba diidxa xi cayaca. \v 37 Para rabi cabe laa: \p ―Jesús de Nazaret nga zidi'di racá. \p \v 38 Oraque bicaa ridxi: \p ―Jesús, Xiiñi David, biá la' naa. \p \v 39 Udinde né ca binni za niru que laabe para nigani be, peru jma rusi bicaa be ridxi: \p ―Biá naa, Xiiñi David. \p \v 40 Oraque biaana dxí Jesús, bisenda caa laabe gueeda be ra nuu. Casi bidxiña be na rabi laabe: \p \v 41 ―Xi racala'dxu gune para lii. \p Para na be: \p ―Señor, racaladxe inaya'. \p \v 42 Oraque na Jesús: \p ―Ma zanda iná lu, ne bianda lu purti bini cre lu'. \p \v 43 Oraqueca uná be ne yenanda be Jesús cusisaca be Dios. Ne zaqueca bi'ni irá binni biiya ra guca ni, bisisaca ca Dios. \c 19 \s1 Jesús ne Zaqueu \p \v 1 Biuu Jesús Jericó, ne ra zidi'di ndaani guidxi que \v 2 nuu tobi hombre ricu lá Zaqueu, xaíque sti cani ruquixe impuestu. \v 3 Ucala'dxi ñunibiá' laabe, peru qué ñanda purti nabé nachucu ne stale binni nuu raqué. \v 4 Biiya si qué ñanda ñuuya laabe, bixooñe uzá niru yechiba lu ti yaga, purti napa be xidé tidi be raqué. \v 5 Ne ora zidi'di be ra dxi'ba que biiya be laa, na be: \p ―Zaqueu, guiuba biete de racá, purti napa xidé guiaana rali'dxu yanadxí. \p \v 6 Biete uxooñe Zaqueu, ne yené laabe ralidxi nayeche'. \v 7 Ora bi'ya irá binni que yeguiaana be ralidxi Zaqueu, bizulú ca cani' ca laabe, na ca yeguiaana be ralidxi tobi ni qué runi ni na ley sti Moisés. \v 8 Oraque bizuhuaa Zaqueu ne na rabi laabe: \p ―Señor, zaguiize galaa de ni napa lú ca pobre, ne pa ulana sti tuuxa, zudxigueta ni tapa tiru lu ná'. \p \v 9 Para rabi be laa ne cani nuu raqué: \p ―Yanadxí ma beda ilá ni nabeza ndaani yoo ri'. Purti laca za hombre ri de Abraham, \v 10 ne biseenda Dios naa beda yube cani cananiti, ne beda ula'ya laaca'. \s1 Sti chii moneda \p \v 11 Laga cucaa diaga ca binni que laabe, gudixhe be ti ejemplu para laaca', purti ma nuu be gaxha de Jerusalén ne zácaxa ca casi chindá be raqué zabí be de rey. \v 12 Na be: \p ―Biree tobi hombre za lade ti familia risaca, ze ti guidxi zitu zicaa gui'chi sti para ibigueta cui de rey ndaani xquidxi. \v 13 Dxi ma chi iree be guridxi be chii jmozo be bidii be laaca chii moneda, ti moneda cada tobi ca', para guni né ca dxiiña laga ibigueta be. \p \v 14 Peru nanala'dxi ca binni xquidxi be laabe, ne bisenda tidxi ca ra zicaa be gui'chi que, qué racala'dxi ca guni mandar be laaca'. \p \v 15 Biluxe ucuaa si be gui'chi para gaca be rey, bigueta be xquidxi be. Ne casi bigueta be guridxi be ca jmozo be que para gu'ya be xi bi'ni né ca xpidxichi be. \v 16 Beeda tobi que, na rabi laabe: “Señor, rarí nuu moneda stiu'. Ma bini ganar ni xhii.” \v 17 Para rabi be laa: “Galán, jneza bi'ni lu'. Purti bi'ni lu jneza ne caadxi la? zudiee lii guni mandar lu chii guidxi.” \v 18 De raqué beeda stobi na: “Señor, rarí nuu moneda stiu'. Ma bini ganar ni xcaayu'.” \v 19 Zaqueca rabi be laa: “Zudiee lii guni mandar lu gaayu guidxi.” \v 20 Oraque beeda stobi na: “Señor, rarí nuu moneda stiu'. Gupa dxiiche ni ndaani ti bayu'. \v 21 Bidxibe lii purti naduxhu lu'. Riula'dxu idale stiu' sin gu'nu dxiiña', ne ribeeu guela ra cadi lii uluu lu biní.” \v 22 Para rabi be laa: “Lii qué iquiiñe lu para gu'nu xhiiña'. Pur ruaa lu rihuinni qué ru'nu jneza. Pa nannu naduxhua' ne riuladxe idale stinne sin gune dxiiña', ne ribee guela ra cadi naa uluaa biní la? \v 23 xiñee qué niguu lu xpueltua lu bancu, ti ora ñenda ma ñuni ganar ni caadxi ya'.” \p \v 24 Ne rabi be cani zuhuaa raqué: “Lagaxha moneda ca laabe. Laudii ni ni napa chii moneda que.” \v 25 Para na ca': “Peru Señor, ma napa be chii.” \v 26 “Zacá nga laani,” na be. “Cani napa zacaa ca jma, ne ni qué gapa la? dede caadxi huiini ni napa, ziaaxha. \v 27 Yanna lachicaa cani nanala'dxi naa, cani qué na cue de rey. Laguuti laaca nezaluá'.” \s1 Ra biuu Jesús Jerusalén \r (Mt. 21.1-11; Mr. 11.1-11; Jn. 12.12-19) \p \v 28 Biluxe si gudixhe Jesús ejemplu que, biree ze Jerusalén. \v 29 Ne ra yendá cabe gaxha de guidxi Betfagé ne Betania, gaxha dani lá Olivo, biseenda be chupa discípulu stibe, \v 30 ne rabi be laaca': \p ―Laché ndaani guidxi ni nuu delante ca, ne ora chindá tu raqué zadxela tu ti burru huiini', cá yaga, ni iruti huagui'ba'. Lauxhegue laame ne latané laame rarí'. \v 31 Ne pa chu' tu inaba diidxa laatu xiñee cuxhegue tu laame la? lagabi laa: “Caquiiñe Señor laame.” \p \v 32 Para biree cani biseenda be que ze ca'. Ne bidxela ca laame casi gudxi be laaca que. \v 33 Ne ora cuxhegue cabe burru huiini que na ca xpixuaana me rabi laacabe: \p ―Xiñee cuxhegue tu burru huiini ca. \p \v 34 Oraque rabi cabe laaca': \p ―Purti caquiiñe Señor laame. \p \v 35 Para yené cabe laame ra nuu Jesús ne gudixhe cabe caadxi xhaba cabe deche me, para bidxiiba cabe Jesús laame. \v 36 Ne bichiaa cabe xhaba cabe lu neza zidi'di be. \v 37 Ma para guiete cabe lu dani que bizulú irá xixé ca xpinni be cucaa ca ridxi de tantu cayeche ca'. Cusisaca ca Dios pur irá enda nandxó' ni ma biiya ca'. \v 38 Na ca': \p ―Cu' Dios ndaaya ni biseenda gueda tí de rey. Ma nuu enda nayeche ibá' ne ma chi ihuinni enda nandxó' sti Dios. \p \v 39 Lade ca binni que biree caadxi fariseu na: \p ―Maistru, udinde né ca xpinni lu'. \p \v 40 Para rabi be laaca': \p ―Gabe ca' laatu, pa igani cabe la? dede ca guie ca zucaa ridxi. \s1 Ra biina Jesús runi Jerusalén \p \v 41 Ora bidxiña be gaxha de Jerusalén, bizulú biina be ra bi'ya be guidxi que, \v 42 ne na be: \p ―Binni Jerusalén ca', neca ma yanadxí ñene tu ximodo nilá xquidxi tu, peru qué ziene tu purti ma ga'chi ni para laatu. \v 43 Zadxiña dxi gueeda cani nanala'dxi laatu gueda nduu le' laatu, ne zaguu cabe lindaa xquidxi tu, ne ladu tiica cuee lú tu zucaa lú cabe laatu. \v 44 Zuuti cabe laatu ne zusaba cabe xquidxi tu ne qué zusaana cabe nin ti guie luguiá sti guie purti qué nulabi tu dxi beda ganna Dios laatu. \s1 Bisiá Jesús yu'du ro' \r (Mt. 21.12-17; Mr. 11.15-19; Jn. 2.13-22) \p \v 45 Oraque biuu be ndaani yu'du ro', ne bizulú uladxi be irá cani cutoo ne cani cazí' ndaani yu'du que. \v 46 Rabi be laaca': \p ―Cá lu Xqui'chi Dios, lidxi be nuu para iní' né cabe laabe, peru laatu ma bi'ni tu ni lidxi gubaana'. \p \v 47 Irá dxi bisiidi be ndaani yu'du que, ne nisi cuyubi ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley ne ca xaíque sti guidxi que guuti ca laabe. \v 48 Peru qué idxela ca modo guni ca ni, purti cadi cachaacha binni de ucaa diaga laabe. \c 20 \s1 Ra unaba diidxa cabe tu naca Jesús \r (Mt. 21.23-27; Mr. 11.27-33) \p \v 1 Ti dxi cusiidi Jesús ca binni que ndaani yu'du ro'. Cayuí' né be laaca stiidxa Dios. Raqué nuu be beeda ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley ne ca xaíque sti guidxi, \v 2 rabi ca laabe: \p ―Gudxi laadu tu nacu para cayu'nu irá ndi', o tu gudxi lii gu'nu cani. \p \v 3 Para rabi be laaca': \p ―Naa laca zanaba diidxa laatu tobi. Lagabi naa, \v 4 tu biseenda Juan beda nduu nisa binni. De Dios zeeda ni la? o de binni guidxilayú. \p \v 5 Oraque na ca': \p ―Xi gabi nu laabe pue. Purti pa gabi nu Dios la? zabi be laanu xiñee qué ñuni cre nu laa. \v 6 Peru pa gabi nu binni la? zuchá ca binni ri guie laanu, purti runi cre ca Dios gudxi Juan xi iní'. \p \v 7 Oraque na ca qué ganna ca tu biseenda Juan. \v 8 Para rabi be laaca': \p ―Nin naa qué zabe laatu tu biseenda naa gune irá ndi'. \s1 Sti ca hombre qué iquiiñe' \r (Mt. 21.33-44; Mr. 12.1-11) \p \v 9 Ne bizulú be gudixhe be ti ejemplu para ca binni que, na be: \p ―Uyuu ti hombre bizuhuaa yaga uvas lu layú sti', ne óraque biree ze sti guidxi. Bisaana ni lu ná caadxi binni gapa ni. Bindaa be guidxi ra ze be que. \v 10 Dxi ma gunda dxi iruugu uvas que biseenda be ti mozo stibe para chi caa bia' raca caber laabe. Peru gudiñe cani cayuni dxiiña lu layú que mozo que ne biseenda ca laa nisi ná'. \v 11 Bigueta biseenda be sti jmozo be. Ne zaqueca ucuaa cabe laa gudiñe cabe laa, bi'ni cabe burla laa ne biseenda cabe laa nisi ná'. \v 12 Bigueta biseenda be raguionna jmozo be. Zaqueca udiñe cabe laa ne uladxi cabe laa. \p \v 13 Oraque na be: “Xi gune yanna. Chi useenda xiiñe ni nadxiee'. Zandaca ora gu'ya cabe laa zapa xpia' cabe.” \v 14 Peru ora bi'ya cabe laa na cabe: “Ndi nga ni chi guiaana né irá sti bixhoze. Latá' guuti nu laa ti guiaana né nu ni laanu.” \v 15 Ne ulee cabe laa de ndaani le' que, ne biiti cabe laa. \p Yanna xi na tu guni xpixuaana layú que laacabe ya'. \v 16 Zeeda, zuuti laacabe ne zudii layú que stobi. \p Ora bina diaga ca binni que xi na be, na ca': \p ―Nin qué ñacala'dxi Dios. \p \v 17 Peru óraque biiya dxi be laaca' ne na be: \p ―Pa cadi zacá ni la? xi riní' Xqui'chi Dios ra na: \q1 Guie ni bisa'bi cani cucuí yoo que, guie que pe naaze yoo que yanna. \m \v 18 Tu guiaba lu guie que, zacaná, peru tu gueda guiaba guie que luguiá la? zacadé. \s1 Enda riguixe impuestu \r (Mt. 21.45-46; 22.15-22; Mr. 12.12-17) \p \v 19 Ucala'dxi ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley que, ninaaze ca laabe purti nanna ca gudixhe be ejemplu que para laaca'. Peru bidxibi ca ca binni que. \v 20 Para biseenda ca caadxi tu chi undaachi laabe, inaba diidxa laabe xiixa, casi ñaca racala'dxi ca ganna ca xi na be, peru para idxela si ca modo inaaze ca laabe para utiidi ca laabe lu ná gobernador. \v 21 Na ca rabi ca laabe: \p ―Maistru, nanna du jneza riní' lu' ne jneza rusiidi lu'. Qué rulabi lu tutiica naca binni, sínuque rusiidi lu modo pe racala'dxi Dios sa binni. \v 22 Gudxi laadu pa jneza quixe nu lu ná César o pa co'. \p \v 23 Peru maca nanna be xi cá ique ca' para rabi be laaca': \p ―Xiñee racala'dxi tu usaba tu naa. \v 24 Latané moneda ca guuya'. Tu cá lú ni. \p Para na ca': \p ―César. \p \v 25 Oraque rabi be laaca': \p ―Laudii César sti César, ne laudii Dios sti Dios. \p \v 26 Bidxagayaa ca modo bicabi be laaca', ne dxi do' uyuu ca' purti qué nidxela ca modo nusaba ca laabe nezalú ca binni que. \s1 Unaba diidxa cabe pa dxandí zabani gue'tu' \r (Mt. 22.23-33; Mr. 12.18-27) \p \v 27 Ne laca beeda caadxi saduceu ra nuu be, cani qué runi cre pa dxandí zabani gue'tu'. Ne na ca rabi ca laabe: \p \v 28 ―Maistru, bicaa Moisés lu gui'chi pa chu' ti hombre ichaganá ne gueda gati, qué ñapa xiiñi la? naquiiñe ichaganá bi'chi be xheela be ne gapa xiiñi casi ñaca xiiñi be. \v 29 Uyuu gadxe bi'chi'. Bichaganá lugola que ne beda gati, qué ñapa xiiñi'. \v 30 Para bichaganá rairopa que gunaa que ne laca guti, qué ñapa xiiñi'. \v 31 De raqué bichaganá raguionna que gunaa que, ne zaqué bichaganá idubi gadxe que gunaa que, ne guti ca'. Nin tobi ca qué ñapa ca xiiñi ca'. \v 32 Ne laca guti gunaa que. \v 33 Yanna ora ibani gue'tu ya', uná de laacabe xheela gunaa que, purti idubi gadxe cabe bichaganá cabe laa. \p \v 34 Para rabi be laaca': \p ―Laga nuu binni ndaani guidxilayú ri la? richaganá ca' ne rucheela ca'. \v 35 Peru cani ma cá lá guiasa de lade gue'tu para ibani ndaani guidxilayú cubi la? qué zachaganá ca ne qué zucheela ca'; \v 36 purti ma qué zati ca', sínuque ma naca ca casi ca ángel, ne zahuinni dxandí xiiñi Dios laaca ra usibani laaca'. \v 37 Dede Moisés bisiidi zabani gue'tu'. Cá ni lu gui'chi ra biiya be dxa yaga caya'qui que. Rabi be Dios Dios sti Abraham, ne sti Isaac, ne sti Jacob. \v 38 Dios la? cadi Dios sti gue'tu laa, sínuque Dios sti cani nabani, ne para laabe nabani irá binni, neca ma guti. \p \v 39 Oraque na caadxi de ca maistru de ley: \p ―Jneza uníu', Maistru. \p \v 40 Ne ma qué ñuni ru ca pur ninaba diidxa ca laabe gasti'. \s1 Tu xiiñi Cristu \r (Mt. 22.41-46; Mr. 12.35-37) \p \v 41 Ne rabi be laaca': \p ―Ximodo nga na tu xiiñi David Cristu ya'. \v 42 Purti dede David bicaa lu Salmo: \q1 Na Dios rabi Señor stinne': \q1 “Gurí cuee' \q1 \v 43 dede ora ma udixhe cani nanala'dxi lii xañee lu'.” \m \v 44 Pa rabi David laabe Señor sti la? ximodo xiiñi David laabe ya'. \s1 Bidxiiba Jesús donda ique ca maistru de ley \r (Mt. 23.1-36; Mr. 12.38-40; Lc. 11.37-54) \p \v 45 Irá binni que bina diaga ora rabi be ca discípulu stibe: \p \v 46 ―Laguuya gá laatu né ca maistru de ley, purti riula'dxi ca gacu ca lari de yanni ñee ca para uluí' naca ca tuuxa, ne ugapa diuxi binni laaca luguiaa. Ne riula'dxi ca cui ca ndaani yu'du ra ribí binni ni jma risaca, ne zaqueca ra endaró. \v 47 Raxha ca lidxi ca viuda, ne óraque riní' né ca Dios xadxí para si uluí' nacha'hui ca'. Laaca nga jma naná ziaba ná ca'. \c 21 \s1 Tobi ni dxandí bidii de idubi ladxidó' \r (Mr. 12.41-44) \p \v 1 Undisa lú be biiya be ra cusaba ca ricu vueltu ndaani caja ra riaba ni usiga'de cabe Dios. \v 2 Ne biiya be bisaba ti viuda pobre chupa de gaayu huiini'. \v 3 Para na be: \p ―Gabe ca' laatu, jma stale bisaba viuda ri' que ca xcaadxi ca. \v 4 Purti ca xcaadxi ca bidii ca Dios ni ma biaana si stica', ne laabe huaxié' napa be peru bisaba be irá ni napa be para ibani né be. \s1 Na Jesús zaxá yu'du ro' \r (Mt. 24.1-2; Mr. 13.1-2) \p \v 5 Bizulú tuuxa cuzeete pabiá' sicarú yu'du ro' que modo zuchaahui ni ne ca guie ne irá ni huasiga'de cabe Dios. \v 6 Para rabi be laaca': \p ―Irá ni cayuuya tu nagasi ri la? ziuu dxi initilú cani, dede qué ziaana ti guie luguiá sti guie. \s1 Xi gaca ante iluxe guidxilayú \r (Mt. 24.3-28; Mr. 13.3-23) \p \v 7 Para na ca': \p ―Maistru, padxí gaca irá ndi ya' ne ximodo ganna du ora ma chi aca ni. \p \v 8 Oraque rabi be laaca': \p ―Laguuya gá qué chi chite cabe laatu, purti zeeda stale ni usiguii, zaná ca laaca nga Cristu, ne ma bidxiña hora. Peru cadi chi nanda di tu laaca'. \v 9 Ne ora ganna tu cayaca guerra ne cadinde cabe rarí rarica', cadi idxibi tu, purti naquiiñe sa niru irá nga, peru ca'ru idxiña dxi iluxe ni. \p \v 10 Ne laca rabi be laaca': \p ―Ziasa ti guidxi ucaa lú sti guidxi. Zaqueca ziasa ti gobiernu ucaa lú sti gobiernu. \v 11 Zaca stale xu ro', ne stale guidxi zaca gubiña ne enda huará. Zaree xiixa ibá' ne zadxibi binni ora gu'ya ni, ne laca zahuinni seña ro' ibá'. \p \v 12 Peru para gaca irá nga la? nirudó' zanaaze cabe laatu ne zazabi nanda cabe laatu ne zinduu cabe xqueja tu ra yu'du ne ra nuu rey ne gobernador, ne zuseguyoo cabe laatu. Irá nga zuni cabe laatu purti xpinne laatu. \v 13 Peru nga zacané para güí tu stiidxa nezalú cabe. \v 14 Cadi cu' xaíque tu naquiiñe quixhe chaahui tu xi iní' tu para usihuinni tu cadi cuchee tu. \v 15 Purti naa zudiee diidxa laatu ne enda biaani para useegu tu ruaa tutiica ucaa lú laatu. \v 16 Ne dede bixhoze tu ne jñaa tu zuluí' laatu. Ne zaqueca zuni ca bi'chi tu ne ca lisaa tu ne ca xhamigu tu, ne zuuti ca caadxi de laatu. \v 17 Ne irá binni zaca nanala'dxi laatu purti xpinne laatu. \v 18 Peru nin ti guicha ique tu qué zanitilú. \v 19 Pa qué ixhacala'dxi tu la? zalá tu. \p \v 20 Ne ora gu'ya tu ma naguu soldadu le' Jerusalén la? lagana ma bidxiña dxi initilú ni ngue. \v 21 Oraque cani nuu Judea uxooñe lu ca dani, ne cani nuu ndaani guidxi cadi iree. Cani nuu rañaa la? cadi ibigueta ndaani guidxi. \v 22 Purti ca dxi que nga quixe cabe irá ni bi'ni cabe para gaca ni casi cá lu Xqui'chi Dios. \v 23 Naná zaca para ca gunaa ni naca xiiñi ne cani cugadxi ca dxi que purti nabé nagana zaca ni para irá binni guidxi que ne naná ziaba ná ca'. \v 24 Zati caadxi lu guerra ne xcaadxi ziné cabe laa adxé adxé guidxi. Zutu ñee cani cadi judíu guidxi Jerusalén bia' dxi udii Dios lugar laaca'. \s1 Modo ibigueta Hombre Biseenda Dios \r (Mt. 24.29-35, 42-44; Mr. 13.24-37) \p \v 25 Oraque zahuinni seña ibá', adxé zahuinni gubidxa ne beeu ne ca luceru. Ne irá binni guidxilayú zadxibi dede qué zadxela xi guni ora guna diaga pabiá' reciu caxidxi cadiñe ntaa nisadó'. \v 26 Zadxibi binni dede zieegu', purti ma nuu xizaa xi chi aca ndaani guidxilayú. Zaniibi dxacha irá ni cá ibá'. \v 27 Oraque zuuya cabe Hombre Biseenda Dios, zeeda lade za de ria'qui biaani ne stale enda nandxó'. \v 28 Ora gu'ya tu uzulú gaca irá nga la? lauzuhuaa chaahui', laindisa ique purti ma cadxiña dxi ilá tu. \p \v 29 Ne laca udixhe be ti ejemplu para laaca', rabi be laaca': \p ―Laguuya ca yaga du'ga ne ca xcaadxi yaga. \v 30 Ora ma cabee ni biitu la? ma nanna tu ma zeeda tiempu enda nandá'. \v 31 Zacaca nga ora gu'ya tu gaca irá nga, ma nanna tu ma bidxiña dxi guni mandar Dios. \p \v 32 Dxandí cayabe laatu, irá ndi zaca ante gati ca binni nuu yanna ri'. \v 33 Ziuu dxi initilú ibá' ne guidxilayú, peru stiidxa qué ziaana sin gaca'. \p \v 34 Laguuya gá laatu cadi ma canazá tu canaxudxi tu ne nisi icá ique tu ni ricá ique binni ni qué runibiá' Dios. Pacaa zaguidxi ladxidó' to, ne nin ganna tu mala zanaaze dxi que laatu. \v 35 Purti ziaba ni luguiá irá binni guidxilayú casi ti trampa. \v 36 Nga runi lagataná. Cadi guiaana dxí tu de iní' né tu Dios para ganda ilá tu de irá ni chi gaca ca, ne zacá zanda uzuhuaa tu nezalú Hombre Biseenda Dios. \p \v 37 Irá dxi idubi dxi rusiidi be ndaani yu'du ro'. Huaxhinni riguiaana be lu dani Olivo. \v 38 Ne siadó' ro' ma ze binni ndaani yu'du que, ziucaa diaga laabe. \c 22 \s1 Udixhe cabe inaaze cabe Jesús \r (Mt. 26.1-5, 14-16; Mr. 14.1-2, 10-11; Jn. 11.45-53) \p \v 1 Ma zeda yuba pascua, saa ro' sti ca judíu ra ro ca pan sin levadura. \v 2 Ne qué idxela ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley modo guuti ca Jesús, purti cadxibi ca ca binni que. \p \v 3 Oraque uyuu binidxaba ndaani ladxidó' Judas, Judas Iscariote, tobi de lade doce discípulu que, \v 4 uyé ra nuu ca xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti cani rapa ra yu'du ro', yegüí né laaca ximodo guluí' Jesús laaca'. \v 5 Nabé bieche ca' ne biaana né ca laabe udii ca laabe vueltu. \v 6 Bisiguenda be ne dede dxi que ma nisi cuyubi be ximodo uluí' be Jesús laaca sin ganna binni. \s1 Ra gudó xhi né Jesús ca discípulu sti' \r (Mt. 26.17-29; Mr. 14.12-25; Jn. 13.21-30; 1 Co. 11.23-26) \p \v 7 Dxi pe ro cabe pan sin levadura, dxi ruuti cabe dendxu huiini rusiga'de cabe Dios que, \v 8 na Jesús rabi Pedru ne Juan: \p ―Laché lachiguni chaahui ra idó' xhi nu pascua ri'. \p \v 9 Oraque na ca': \p ―Paraa racala'dxu guni chaahui du. \p \v 10 Para rabi be laaca': \p ―Biaa gu'ya tu, ora chindá tu ndaani guidxi zadxaaga tu tobi hombre nua ti rii nisa, lachinanda laa dede ra guiuu. \v 11 Ne lagabi xpixuaana yoo que, na Maistru paraa nga go xhi né ca discípulu sti pascua ri'. \v 12 Ne óraque zuluí' laatu ti cuartu ro' rairopa pisu ma nexhe chaahui'. Raqué laguni chaahui para idó' xhi nu. \p \v 13 Para biree ca uyé ca ne bidxela ca casi gudxi be laaca'. Ne raqué bini chaahui ca endaró xhi para pascua que. \p \v 14 Ora gunda hora go xhi cabe gurí né be ca apóstol stibe ruaa mexa'. \v 15 Ne rabi be laaca': \p ―Qué ganna tu pabiá' napa gana gahua xhie nia laatu pascua ri ante gate'. \v 16 Purti gabe ca' laatu, qué zahua rua' ni dede ora ma bidxiña dxi guni mandar Dios, dxi ma bihuinni xi irá riní' pascua. \p \v 17 Ne óraque ucuaa be ti copa. Bidii be diuxquixe Dios ne na be: \p ―Laicaa ndi', lagué' irá tu. \v 18 Purti gabe ca' laatu, ma qué zee rua' nisa uvas dede ora ma bizulú guni mandar Dios. \p \v 19 Ne óraque ucuaa be pan, bidii be diuxquixe Dios ne gudiizi be ni lú ca', rabi be laaca': \p ―Ndi nga cuerpu stinne ni chi udiee pur laatu. Laguni casi cayuni nu ri' para guietenaladxi tu naa. \p \v 20 Ne zaqueca bi'ni né be copa que. Biluxe si gudó xhi cabe, ucuaa be ni, ne na be: \p ―Copa ri nga rini stinne ni chi ixii pur laatu. Ne ra ixii ni zaguixhe Bixhoze ti modo cubi chu' né binni laa tobi si. \p \v 21 Peru lu mexa ri tobi si nexhe naya ne ná ni chi utoo naa. \v 22 Dxandí naquiiñe tidi Hombre Biseenda Dios irá ni nexhe tidi', peru gapa gá si ni chi utoo laabe que laa. \p \v 23 Oraque bizulú ca discípulu canaba diidxa saa ca tu de laaca chi guni ni. \s1 Tu jma zasaca \p \v 24 Ne laca ucuaa yu ca' uná de laaca jma zasaca. \v 25 Peru rabi be laaca': \p ―Nanna tu modo runi mandar ca rey ndaani guidxilayú, runi stica irá ni runi mandar ca', ne rudxiiba cabe laaca purti na cabe cayaca né ca laacabe. \v 26 Peru laatu cadi guni tu zacá, sínuque ni jma risaca lade tu la? gaca casi tobi ni jma huaxié', ne ni sa niru la? gaca casi jmozo ca xcaadxi. \v 27 Uná nga ni jma risaca, ni zuba ruaa mexa la? o ni caguixhe endaró. Ni zuba ruaa mexa xa. Peru naa nuaa lade tu casi tobi ni riguixhe endaró. \p \v 28 Laatu huayuu né tu naa lu irá ni nagana huadide'. \v 29 Nga runi zudiee guni mandar tu casi bidii Bixhoze ni naa, \v 30 ti gue né tu naa ne go né tu naa ruaa mexa ra gune mandar. Ne zaca tu juez sti irá ni za de idubi doce xiiñi Israel. \s1 Na Jesús zaní' Pedru qué runibiá' laa \r (Mt. 26.31-35; Mr. 14.27-31; Jn. 13.36-38) \p \v 31 Oraque na be: \p ―Simón, Simón, biiya gá lii, ma gunaba binidxaba laatu para uniibi dxacha laatu casi ora riguibi cabe semiá. \v 32 Peru ma unaba lu Dios pur lii cadi guiaadxa fe lii. Ne ora ma biasa lu sti tiru la? ucané ca hermanu stiu' uzuhuaa chaahui ca'. \p \v 33 Para na Pedru: \p ―Señor, ma nuaa listu cadi para guieguayuaa nia sia' lii, sínuque dede para gate nia pia' lii. \p \v 34 Oraque rabi be laa: \p ―Pedru, gabe ca' lii, yanna gueela ca, zaníu' qué runibióu' naa chonna tiru ante guunda gallu. \s1 Ma zeda dxiña ni nagana \p \v 35 Ne rabi be laaca': \p ―Dxi biseenda laatu xie ñee tu ne qué niné tu ixhiapa nin vueltu, ñee biaadxa laatu xiixa la? \p ―Gasti qué ñaadxa laadu, na ca'. \p \v 36 Para rabi be laaca': \p ―Yanna, tu napa ixhiapa la? icaa ni, ne tu napa vueltu la? icaa xpueltu. Ne tu qué gapa espada la? utoo xhaba sí tobi. \v 37 Purti napa xidé gaca ni cá lu Xqui'chi Dios ra ruzeete ni de naa, na ni: “Bitiidi cabe laabe de malu.” Irá ni cá lu Xqui'chi Dios de naa napa xidé gaca yanna. \p \v 38 Oraque na ca': \p ―Señor, rarí nuu chupa espada. \p ―Ne nga si zugaanda, rabi be laaca'. \s1 Ra ze cabe lu dani Olivo \r (Mt. 26.36-46; Mr. 14.32-42) \p \v 39 Ne óraque biree be ze be lu dani Olivo casi runi be irá tiru, ne yenanda ca discípulu stibe laabe. \v 40 Ora yendá cabe raqué rabi be laaca': \p ―Lainí' né Dios ti cadi uquiinde binidxaba laatu. \p \v 41 Para bixele be de laaca bia' rilá ti guie, ne bizuxibi be uní' né be Dios, \v 42 na be: \p ―Bixhoze', pa racala'dxu la? bilá naa de enda naná ni cabeza naa ri'. Peru cadi gaca ni rabe', sínuque ni na lu'. \p \v 43 Oraque bidxiña ti ángel de ibá' ra nuu be, bidii stipa laabe. \v 44 Ne jma rusi bizulú be uní' né be Dios bia' gunda ti', purti nabé nuu yuuba ladxidó' be. Dede biasa ti nisa luna mboolo luguiá be, ruluí' rini ne biaba cani layú. \p \v 45 Biluxe uní' né si be Bixhoze be, biasa be uyé be ra nuu ca discípulu. Ne yendá be laaca nisiaasi ca', purti nuu ca triste. \v 46 Para rabi be laaca': \p ―Xiñee nisiaasi tu. Laguiasa ne lainí' né Dios ti cadi uquiinde binidxaba laatu. \s1 Ra bigaa Jesús \r (Mt. 26.47-56; Mr. 14.43-50; Jn. 18.2-11) \p \v 47 Caní' ru be biuu jma binni ra nuu cabe. Tihua Judas, tobi de lade doce discípulu stibe que, za niru lú ca', ne casi biuu bidxiña gudó ti bixidu lucuá be. \v 48 Oraque rabi be laa: \p ―Judas, ñee ne bixidu guluí' lu Hombre Biseenda Dios la? \p \v 49 Ne ora bi'ya cani nuu né Jesús raqué xi chi aca la? na ca': \p ―Señor, ñee zucá' lú nu laacabe ne espada la? \p \v 50 Ne óraque bininá tobi de laacabe ti mozo sti sacerdote gola ne guxha ti diaga mozo que ladu derechu. \v 51 Para rabi be laaca': \p ―Lausaana nga, bia' cati'. \p Ne óraque guda'na be diaga hombre que para bianda. \v 52 Oraque rabi be cani beeda ra nuu be que, ca xaíque sti ca sacerdote, ne cani rapa ra yu'du ro' ne ca xaíque sti guidxi: \p ―Ñee gubaana zeda naaze tu la? Né pe tu espada ne palu. \v 53 Inque ti dxi uyuaa nia laatu ndaani yu'du ro' ne qué ñuni tu pur ninaaze tu naa. Peru ma bidxiña ora gaca ni na tu ne ni na binidxaba'. \s1 Ra uní' Pedru qué runibiá' Jesús \r (Mt. 26.57-58, 69-75; Mr. 14.53-54, 66-72; Jn. 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Oraque unaaze ca laabe, yené ca laabe ralidxi sacerdote gola, ne yenanda Pedru laabe zitu zitu. \v 55 Ne bi'ni ca binni que ti gui lu patiu que ne gurí ca idubi vuelta gui que. Laca gurí Pedru lade cabe. \v 56 Ora bi'ya ti criada zuba be raqué biiya dxí laabe ne na: \p ―Nguiiu ri laca uzá né laabe. \p \v 57 Peru qué niná be niní' be pa xpinni Jesús laabe, para na be rabi be gunaa que: \p ―Qué runebia'ya dia' hombre ca. \p \v 58 Qué nindaa de ngue biiya stobi laabe, ne na rabi laabe: \p ―Lii laca de laacabe lii. \p Peru na be: \p ―Co' hombre, cadi de laa di cabe naa. \p \v 59 Udi'di bia' ti hora de ngue biree stobi cá tema: \p ―Dxandí ne laabe uzá né be hombre ca, purti binni Galilea laabe. \p \v 60 Para bigueta na be: \p ―Cadi lica cayene xi caní' tu, hombre. \p Nin ca'ru lica iluxe iní' be ngue ora bi'nda ti gallu. \v 61 Ne bidxigueta lú Señor biiya dxí laabe. Oraque bietenala'dxi be ca diidxa ni gudxi Señor laabe que, ante guunda gallu, zaní' be chonna tiru qué runibiá' be laa. \v 62 Para biree be de raqué, yeguuna be dede uyuu yuuba ladxidó' be. \p \v 63 Ucuaa ca hombre ni cayapa Jesús que laa. Gudiñe ca laa ne bini burla ca laa. \v 64 Bindiibi ca lú be ne gudapa ca laabe, ne na ca iní' be tu gudapa laabe. \v 65 Ne birá ru ni gudxi ca laabe para guni burla si ca laabe. \s1 Ra zuhuaa Jesús nezalú justicia \r (Mt. 26.59-66; Mr. 14.55-64; Jn. 18.19-24) \p \v 66 Ora birá gueela sti dxi que, bidxiña ca xaíque sti guidxi que, ne ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley. Ucuaa ca laabe ne bichiña ca laabe ra nuu irá justicia stica'. Ne raqué na ca': \p \v 67 ―Gudxi laadu pa lii nga Cristu, ni nexhe useenda Dios que. \p Para rabi be laaca': \p ―Neca pe gabe laatu qué zuni cre tu. \v 68 Ne pa inaba diidxa laatu xiixa qué zacabi tu, ne qué zundaa tu naa. \v 69 Peru dede yanna ma chi tí Hombre Biseenda Dios cue' Dios ni nandxó'. \p \v 70 ―Lii nga Xiiñi Dios pue la? na irá ca'. \p Para rabi be laaca': \p ―Laatu caní' tu ni. \p \v 71 Oraque na ca': \p ―Xi jma ru caquiiñe ganna nu, purti ma bina diaga nu de ruaa pe be. \c 23 \s1 Udi'di Jesús lu ná Pilatu \r (Mt. 27.1-2, 11-14; Mr. 15.1-5; Jn. 18.28-38) \p \v 1 Para biasa irá ca ucuaa ca laabe, yené ca laabe ra nuu Pilatu. \v 2 Ne bizulú ca uluu ca xqueja be, na ca': \p ―Una'ze du hombre ri caguite ca binni xquidxi du. Cayabi be laaca cadi naquiiñe quixe ca lu ná gobiernu, ne laca na be laabe nga Cristu ni zeda tí de rey. \p \v 3 Oraque na Pilatu rabi laabe: \p ―Ñee lii nga rey sti ca judíu la? \p ―Laca lii caníu' ni, na be. \p \v 4 Para na Pilatu rabi ca xaíque sti ca sacerdote ne ca binni que: \p ―Gasti donda qué idxela luguiá hombre ri'. \p \v 5 Peru jma rusi ucuá ca tema, na ca': \p ―Cusiidi be binni ucaa lú gobiernu. Bizulú be Galilea ne zacá uzá be idubi Judea, ne yanna ma bedandá be rarí'. \s1 Ra zuhuaa Jesús nezalú Herodes \p \v 6 Ora bina diaga Pilatu xi na cabe, unaba diidxa pa binni Galilea laabe. \v 7 Ne ora gudxi cabe laa binni Galilea laabe la? biseenda laabe ra nuu Herodes, purti laa naca gobernador de Galilea, ne bia'si pe nuu Jerusalén ca dxi que. \v 8 Ma xadxí napa Herodes gana gu'ya laabe purti nabé huayuna diaga de laabe ne cabeza gu'ya guni be ti milagru. Ngue runi nabé bieche ora bi'ya laabe. \v 9 Ne birá ni unaba diidxa laabe, peru nin ti diidxa qué nicabi be laa. \v 10 Nuu ca xaíque sti ca sacerdote ne ca maistru de ley raqué. Cadi cayaana dxí ca de caguu ca xqueja be. \v 11 Ne óraque bizulú Herodes ne ca soldadu sti' udxite ca laabe, ne para guni burla ca laabe bigacu ca laabe ti lari sicarú ni racu rey, ne bidxigueta laabe ra nuu Pilatu. \v 12 Dxi que ru uyuu Herodes ne Pilatu tobi si, purti nanala'dxi saa ca'. \s1 Gu'ta gati Jesús \r (Mt. 27.15-26; Mr. 15.6-15; Jn. 18.39-19.16) \p \v 13 Oraque guridxi Pilatu ca xaíque sti ca sacerdote ne ca xaíque sti guidxi que ne ca binni guidxi que, \v 14 ne na rabi laaca': \p ―Bedané tu hombre ri ra nuaa purti na tu canaguite be binni, peru ma gunaba diidxa laabe nezalú tu ne qué nidxela gasti donda luguiá be de ni na tu cayuni be ca. \v 15 Nin Herodes qué nidxela gasti luguiá be, nga runi ma bidxigueta laabe ra nuu nu. Qué huayuni be gasti para gati be. \v 16 Chi usaba naya laabe ne undaa laabe. \p \v 17 Irá iza saa pascua napa Pilatu xidé undaa ti presu. \v 18 Peru irá binni que bizulú ca bicaa ca ridxi: \p ―Biiti laabe ne bindaa Barrabás. \p \v 19 Ne Barrabás nda yeguyoo purti udxite ique binni ucaa lú gobiernu ne laca purti biiti binni. \v 20 Bigueta uní' Pilatu racala'dxi undaa Jesús. \v 21 Peru jma rusi reciu bicaa ca binni que ridxi: \p ―¡Bicaa laabe lu cruz! ¡Bicaa laabe lu cruz! \p \v 22 Bigueta na Pilatu raguionna tiru: \p ―Xi huayuni be ni cadi jneza, purti qué idxela dia' xi bi'ni be para gati be. Zusaba naya sia' laabe ne zundaa laabe. \p \v 23 Qué ñaana dxí ca binni que, sínuque jma rusi reciu bicaa ca ridxi icá be lu cruz. Raqué nuu ca cucaa ca ridxi, laaca ne ca xaíque sti ca sacerdote, dede bicuudxi ca Pilatu. \v 24 Para na Pilatu zaa gaca ni na cabe. \v 25 Ne óraque bindaa ni unaba cabe que, ne bisaana Jesús lu ná cabe. Barrabás nda yeguyoo purti bicaa lú gobiernu ne biiti binni. \s1 Ucuá Jesús lu cruz \r (Mt. 27.32-44; Mr. 15.21-32; Jn. 19.17-27) \p \v 26 Biree né cabe Jesús, ziné cabe laa. Ne ra ze cabe que, bidxaaga cabe ti hombre de Cirene lá Simón, casi zeeda de gui'xhi'. Para biguá' cabe laa cruz que ne zinanda né ni laabe. \p \v 27 Laca zinanda stale binni laabe, ne ze stale gunaa ziucaa ca ridxi ziyuuna né ca laabe. \v 28 Peru bitiixhi lú be biiya dxí be laaca ne rabi be laaca': \p ―Gunaa de Jerusalén ca', cadi gu'na tu pur naa, sínuque laguuna pur laca laatu ne pur xiiñi tu. \v 29 Purti zadxiña dxi na cabe: “Dichosa cani qué ñanda ñapa ba'du', cani qué nixana, ne cani qué nugadxi.” \v 30 Ne ca dxi que zaní' binni, pa ñanda si ñaba dani ro' ne dani huiini luguiá ca' para nuchii laaca'. \v 31 Purti pa dede naa cayuni cabe sicarí la? xi aca xa de laatu ya'. \p \v 32 Ra ziné cabe laabe que laca ziné cabe chupa gubaana gati né laabe. \v 33 Ne casi yendá cabe ti lugar ni rabi cabe Calavera la? raqué bicaa cabe laabe lu cruz, ne bicaa cabe ca gubaana que, tobi ladu derechu ne stobi ladu biga'. \v 34 Oraque na be: \p ―Bixhoze', bini perdonar laacabe, purti qué ganna cabe xi cayuni cabe. \p Ne uluu ca soldadu que xhaba be lu rifa, ne cada tobi ucuaa ni gulee. \v 35 Zuhuaa stale binni, cayuuya'. Ne ca xaíque stica cayuni burla laabe, na ca': \p ―Hualá be stobi, yanna ulá be laca laabe pa huandí laabe nga Cristu ni ulí Dios. \p \v 36 Laca bini asariar ca soldadu que laabe, bidxiña né ca vinagre, bidii ca laabe, \v 37 ne na ca': \p ―Pa huandí rey sti ca judíu lii la? bilá laca lii. \p \v 38 Cá caadxi diidxa xaíque be, cá ni diidxa griegu, latín, ne hebreu, na ni: “Ndi nga rey sti ca judíu.” \p \v 39 Ne bizulú tobi de ca gubaana cá lu cruz que bini burla laabe: \p ―Pa huandí Cristu lii la? bilá lii ne bilá laadu. \p \v 40 Para gudinde né stobi que laa, na rabi laa: \p ―Ñee qué ridxi'bu Dios la? nin ne nuu né nu laabe lu enda guti ri'. \v 41 Para laanu la? jneza gudixhe cabe ni, purti rarí nga caguixe nu saca irá ni bini nu, peru laabe la? qué huayuni be gasti ni cadi jneza. \p \v 42 Ne na rabi laabe: \p ―Jesús, bietenala'dxi naa ora gueda guni mandar lu'. \p \v 43 Para na be: \p ―Yanadxí ca ziuu neu naa ra nuu enda nayeche sti Dios. \s1 Ra guti Jesús \r (Mt. 27.45-56; Mr. 15.33-41; Jn. 19.28-30) \p \v 44 Ne bia' galaa dxi bicahui idubi guidxilayú ne zaqué biaana ni dede bia' las tres. \v 45 Bicahui lú gubidxa ne ureza cortina nanda ndaani yu'du ro', galaa, galaa. \v 46 Oraque bicaa be ridxi: \p ―Bixhoze' ucuaa espíritu stinne'. \p Ngue si uní' be, guti be. \p \v 47 Ora bi'ya capitán sti ca soldadu que irá ni cayaca, bisisaca Dios, na: \p ―Dxandí nayá ladxidó' hombre ri'. \p \v 48 Ne irá binni ni yeguuya ni uca que bigueta ca ralidxi ca', ziguibi ná ca ladxidó' ca'. \v 49 Peru irá cani runibiá' laabe ne ca gunaa ni yenanda laabe dede Galilea zuhuaa ca zitu, cayuuya ca ni cayaca que. \s1 Ra bigaachi Jesús \r (Mt. 27.57-61; Mr. 15.42-47; Jn. 19.38-42) \p \v 50 Lade ca justicia sti ca judíu zeeda tobi hombre lá José, binni Arimatea de Judea. Nabé nacha'hui be ne runi be jneza. \v 51 Ne laca cabeza be idxiña dxi guni mandar Dios, ne qué ñuu né be ca xcaadxi justicia ra gudixhe ca xi aca Jesús ne ra bi'ni ca ni. \v 52 Uyé be ra nuu Pilatu, yenaba be laa cuerpu sti Jesús. \v 53 Yendete be ni lu cruz ne bichenda be ni ti lari gueela ne bicaachi be ni ndaani ti ba' ni udaañe cabe cue' ti guie, ra iruti huagaachi'. \v 54 Uca ni viernes bia' ziyaazi gubidxa, ma para uzulú dxi enda riziila'dxi'. \p \v 55 Laca uyé ca gunaa ni beda nanda Jesús dede Galilea que, ne biiya ca modo guta cuerpu sti Jesús. \v 56 Ne ora bigueta ca udixhe chaahui ca guixi rindá' naxhi ne nisa rindá' naxhi. Ne biziila'dxi cabe casi cá lu ley guni binni dxi que. \c 24 \s1 Ra bibani Jesús \r (Mt. 28.1-10; Mr. 16.1-8; Jn. 20.1-10) \p \v 1 Domingo siadó' ro' ucuaa cabe irá ni gudixhe chaahui cabe que, uyé cabe ra ba', ne yené xcaadxi gunaa laacabe. \v 2 Ne ora yendá cabe ma biduuba guie ye'gu ruaa ba' que. \v 3 Para biuu cabe ndaani ba' que, peru ma cadi nexhe cuerpu sti Señor Jesús raqué. \v 4 Raqué nuu cabe, qué idxela cabe xi guni cabe, mala biiya cabe zuhuaa chupa hombre cue' cabe, ruzaani xhaba ca'. \v 5 Nabé bidxibi cabe ne bisaba ique cabe layú. Para na ca': \p ―Xiñee cuyubi tu ni nabani lade gue'tu'. \v 6 Ma qué guinni di be rarí'. Ma bibani be. Laguietenala'dxi xi uní' be dxi nuu ru be Galilea, \v 7 gudxi be laatu nexhe inaaze ca hombre malu Hombre Biseenda Dios para ucaa ca laa lu cruz, peru raguionna gubidxa zabani. \p \v 8 Oraque ru bietenala'dxi cabe dxandí uní' be ni. \v 9 De ra ba' que biree cabe yetidxi cabe ni ca apóstol ne ca xcaadxi ni uzá né Jesús. \v 10 Cani yetidxi ca apóstol que nga María Magdalena ne Juana ne María jñaa Jacobo ne ca xcaadxi gunaa que. \v 11 Peru para laaca ruluí' enda huati si ni caní' cabe que, ne qué ñuni cre ca'. \p \v 12 Peru biasa uxooñe Pedru uyé ra ba' que, ne ora uluu lú ndaani ba' que, biiya ma lari gueela si nexhe raqué. Qué irá idxagayaa de ni uca que, biree zibí'. \s1 Biiya chupa discípulu Jesús \r (Mr. 16.12-13) \p \v 13 Dxi queca biree chupa de ca binni ni uzá né Jesús dxi canazá ru', ze ca Emaús, bia' once kilómetru de Jerusalén. \v 14 Ziyuí' ca irá ni uca ca dxi que. \v 15 Ne laga ziyuí' ca diidxa bidxiña Jesús ra nuu ca' ne ziné laaca'. \v 16 Peru neca biiya ca laabe, casi ñaca qué ñuuya ca', purti qué ñunibiá' ca laabe. \v 17 Ne na be rabi be laaca': \p ―Ruuya nabé triste nuu tu. Xii nga zeda yuí' tu neza. \p \v 18 Para na tobi de laaca', lá Cleofas, rabi laabe: \p ―Irá binni nanna xi uca ndaani guidxi Jerusalén ca dxi ri'. Ñee lii siou' lade irá ni biete raqué qué gannu ni la? \p \v 19 ―Xi laa, rabi be laaca'. \p Para na ca': \p ―Cuze'te du ni uca Jesús de Nazaret, ti profeta nandxó' nezalú Dios ne nezalú irá binni. Rihuinni nandxó' be pur ni bi'ni be ne ni uní' be. \v 20 Cayuí du modo gudixhe ca xaíque sti ca sacerdote ne ca justicia stidu gati be, ne bicaa ca laabe lu cruz. \v 21 Laa nda du zácaxa du laabe nga chi ulá be ca binni Israel. Ne ma raca chonna gubidxa de guca irá nga, \v 22 peru cadi nga si nga laani purti yanna nabé cadxagayaa du pur ni gudxi caadxi gunaa laadu, laca de laadu. Nacanda ru uyé cabe ra ba' \v 23 ne qué nidxela cabe cuerpu stibe. Ora bigueta cabe gudxi cabe laadu biiya cabe casi ti ángel ne gudxi laacabe ma bibani be. \v 24 Laca uyé xcaadxi de laadu, yeguuya ra ba' que. Ne dxandí', casi na ca gunaa que zaqué nuu ni. Peru qué ñuuya ca laabe. \p \v 25 Oraque na Jesús rabi laaca': \p ―Aque huaxié' riene tu xa. Rindaa para guni cre tu irá ni uní' ca profeta. \v 26 Ñee cadi maca nexhe tidi Cristu irá nga para chu' lu enda risaca sti la? \p \v 27 Ne bisiene be laaca irá ni cá lu Xqui'chi Dios ra ruzeete ni laabe. Bizulú né be ni bicaa Moisés ne biluxe be ra birá ni bicaa ca profeta. \p \v 28 Ora yendá cabe guidxi ra ze cabe que, bi'ni be sica ni ze be jma zitu, \v 29 peru ucuá ca lú be guiaana be, na ca': \p ―Biaana né laadu rarí'. Ma huadxí ndi', ma chi guiaazi gubidxa. \p Para biuu be ralidxi ca', biaana né be laaca'. \v 30 Ne ra zuba cabe ruaa mexa', chi to xhi cabe, ucuaa be pan ni nexhe raqué, bidii be diuxquixe Dios para undaa be ni, bidii be ni laaca'. \v 31 Oraque ru', sica ni bixele lú ca' binibiá' ca laabe. Peru ma qué ñaana ru be lú ca'. \v 32 Ne na ca': \p ―Ñee cadi de biniibi dxacha ladxidó' no ra zedané be laanu neza ziupa nu, ne ra bisiene be laanu xi na Xqui'chi Dios la? \p \v 33 Oraqueca biasa cabe bigueta cabe Jerusalén, biyubi cabe ra nuu once discípulu que ne cani nuu né laaca raqué. \v 34 Oraque na ca discípulu rabi laacabe: \p ―Dxandí bibani Señor. Ma biiya Simón laabe. \p \v 35 Para byuí' né cabe laaca xi uca cabe neza, ne modo binibiá' cabe laabe ora undaa be pan. \s1 Bidxiña Jesús ra nuu ca discípulu sti' \r (Mt. 28.16-20; Mr. 16.14-18; Jn. 20.19-23) \p \v 36 Cayuí' ru ca de nga, mala bizuhuaa be galahui de laaca', bigapa diuxi be laaca', na be: \p ―Gata dxí ladxidó' to. \p \v 37 Laaca la? bidxibi ca dede cayaca diti ca'. Zácaxa ca tentación cayuuya ca'. \v 38 Para rabi be laaca': \p ―Xiñee cadxibi tu. Xiñee cadi cayuni cre tu. \v 39 Laguuya bata naya ne bata ñee', guuya tu naa pia' ndi'. Laca'na guuya tu napa dxita lade' ne beela. Ti tentación la? qué gapa nga. \p \v 40 Ne laga cayabi be nga laaca la? biluí' be laaca ná be ne ñee be. \v 41 Peru tantu cayeche ca ne cadxagayaa ca la? dede qué ganda guni cre ca'. Para rabi be laaca': \p ―Ñee napa tu xiixa go binni la? \p \v 42 Oraque bidii ca laabe tindaa benda biguii lu buu ne ti campana bizu napa miel. \v 43 Ucuaa be ni, gudó be ni nezalú ca'. \v 44 Ne rabi be laaca': \p ―Irá ni bizaaca ri la? nga nga ni byué nia laatu que. Gudxe laatu napa xidé gaca irá ni cá lu xqui'chi Moisés, ne ni bicaa ca profeta ne ni cá lu Salmo, irá ra ruzeete ni naa. \p \v 45 Ne óraque bixhele be xquenda biaani ca para guiene ca ni cá lu Xqui'chi Dios. \v 46 Ne rabi be laaca': \p ―Zacá nga cá ni, napa Cristu xidé gati' ne ibani ra guionna gubidxa. \v 47 Ne óraque useenda be tu chi güí né binni naquiiñe inaba ca perdón Dios para aca perdonar ca'. Zuzulú ni Jerusalén, de racá ma ze ni irá guidxi. \v 48 Laatu zanda güi tu ni purti biiya pe tu irá ni. \v 49 Laguuya'. Zuseenda ni bidii stiidxa Bixhoze gueeda guiaana né laatu. Peru cadi ixele tu de Jerusalén de ora ma ucuaa tu enda nandxó' ni gueeda de ibá'. \s1 Biasa Jesús ze ibá' \r (Mr. 16.19-20) \p \v 50 Oraque ucuaa be laaca biree né be laaca de ndaani guidxi que, yené be laaca Betania. Ne raqué undisa ná be, uluu be ndaaya laaca'. \v 51 Caguu ru be ndaaya laaca', biasa be ze be ibá'. \v 52 Ne biluxe si bisisaca ca laabe, nabé nayeche bigueta ca Jerusalén. \v 53 Ne qué niree ca ndaani yu'du ro', bisisaca ca Dios ne bidii ca diuxquixe laa. Amén.