\id ACT \h Hechos \toc1 Ndëꞌë bëntsaꞌu ra poshtë \toc2 Hechos \toc3 Hch. \mt1 Ndëꞌë bëntsaꞌu ra poshtë \c 1 \s1 Jesús guniꞌi guëdchini Espíritu Santo \p \v 1 Laꞌni primërë librë nabëquëaꞌa lul, Teófilo, bëquëaꞌa lo quë nabëꞌnë Jesús nu lo quë nabëluaꞌa më dizdë nabëdchini më guë́ꞌdchiliu hashtë iurë beꞌpi më gubeꞌe. \v 2 Antsë güeꞌpi më gubeꞌe gulezë më poshtë shtë më. Espíritu Santo bëꞌnë compañi lëꞌë Jesús parë guniꞌi më lu ra poshtë guadë dchiꞌni nabëaꞌnënú raiꞌ. \v 3 Tsana gudëdë guti Jesús, lo mizmë lëꞌë më bëluaꞌalú më lu ra poshtë tal zíquësë nabani më. Nu durantë cuarenta dzë guaglaꞌguë bëluaꞌalú më lu raiꞌ. Zihani cusë bëꞌnë më lu raiꞌ. Biadiꞌdzënú më lëꞌë raiꞌ lla mudë tsutë́ mënë nezë lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Dios të gac salvar rall. \p \v 4 Iurë nianá zugaꞌanú Jesús lëꞌë ra poshtë, guniꞌi më lu raiꞌ adë guërúꞌudiꞌi raiꞌ ciudá Jerusalén. Repi më: \p ―Gulë cuezë ndëꞌë hashtë guëdchini Espíritu Santo ziquë guniꞌi Shtada lu të, purquë guniꞌi Shtada nu na guniaꞌa lu të, guësheꞌldë më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. \v 5 Verdá Juan Bautista bëchuꞌbë nísiꞌ ra mënë con nisë perë laꞌni sëbëldá dzë lëꞌë më guëzunë́ më lduꞌu të con pudërë shtë Espíritu Santo. Guëdchini më parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të. \s1 Jesús beꞌpi parë gubeꞌe \p \v 6 Iurë zunú Jesús ra poshtë, gunaꞌbë diꞌdzë raiꞌ lu më: \p ―Dadë, ¿pë hia bëgaꞌa iurë parë guëcubi naciuni Israel ziquë nahin antsë? \p \v 7 Perë Jesús repi lu raiꞌ: \p ―Adë rúnëdiꞌi tucarë gac bëꞌa të guc gaquin. Adë rúnëdiꞌi tucarë gac bëꞌa të pë dzë Shtada gunë ra cusë rëꞌ purquë niétiquë lëꞌë më napë më cuendë pë tiempë guëcubin. \v 8 Perë iurë guëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të, lë́ꞌiꞌ guënéꞌeiꞌ pudërë parë gac të firmë; tsagniꞌinú të ra mënë grë ra cusë naguná të bëna. Guëniꞌi të lu ra më Jerusalén nu guziaꞌa të regiuni shtë Judea nu regiuni shtë Samaria hashtë lúltimë guëꞌdchi catë rialú guë́ꞌdchiliu. \p \v 9 Iurë gualú biadiꞌdzënú Jesús ra poshtë, mientras rbiꞌa raiꞌ lu më, beꞌpi më gubeꞌe. Gunitilú më laꞌni shcahi. Dizdë iurní adë gunádiꞌi raiꞌ lu Jesús. \v 10 Nianá rbiꞌa ra poshtë nezë lu gubeꞌe, beꞌpi Jesús. De repëntë guná raiꞌ chupë ianglë zugaꞌa culaꞌni raiꞌ; nacu ianglë lari naquichi. \v 11 Repi ianglë lu raiꞌ: \p ―Lëꞌë të më Galilea, ¿pëzielú rbiꞌa të lu gubeꞌe? purquë Jesús naguná të beꞌpi lu gubeꞌe, lo mizmë lëꞌë më guëabrí stubi vueltë tal zíquësë guná të beꞌpi më. Zni guëabrí më stubi. \s1 Matías bëuꞌ lugar shtë Judas \p \v 12 Iurní bietë raiꞌ lu dani nalë Olivos. Bëabrí raiꞌ parë Jerusalén. Rëaꞌnë Jerusalén guëllaꞌ parë dani Olivos tubi distanci de tubi kilómetro. \v 13 Iurë bëdchini raiꞌ Jerusalén, bëá raiꞌ hiuꞌu catë quëreldë raiꞌ. Beꞌpi raiꞌ hashtë guiaꞌa segundë pisë catë na tubi cuartë ruꞌbë. Grë ra nabëagrí lë raiꞌ: Pedro, Jacobo, Juan, Andrés, Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Jacobo llgaꞌnë Alfeo. Nu zugaꞌa Simón nanapë llëruꞌbë ánimo parë lëy shtë Moisés. También zugaꞌa Judas shini Jacobo. \v 14 Grë ra më rëꞌ bëdëá raiꞌ tubsë parë ruadiꞌdzënú raiꞌ Dios. Nu ra bëchi Jesús nu María, shniꞌa më, bëdëá raiꞌ con sëbëldá ra naꞌa; bëdëá raiꞌ ngaꞌli. \p \v 15 Dzë ni Pedro guasuldí guëláu ladi grë nazubëgaꞌa ndë. Na rall ziquë tubi gahiuꞌa galdë mënë nagualdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús. Guniꞌi Pedro lu raiꞌ: \p \v 16 ―Rniaꞌa lu të iurneꞌ cumë ziquë bëcha, napë quë guc cumplir nabëquëꞌë David. Espíritu Santo bëꞌnë compañi lëꞌë David tsana bëquë́ꞌëiꞌ laꞌni Sagradas Escrituras ra cusë nabëꞌnë Judas purquë Judas guanull ra mënë parë gunaꞌzi rall Jesús. \v 17 Guc Judas tubi saꞌ naꞌa iurë guzënú naꞌa lëꞌë Jesús. Jesús gudili lë́ꞌëll nu gúquëll tubi shini gusëꞌdë më parë bë́ꞌnëll dchiꞌni con lëꞌë naꞌa, \v 18 perë bë́ꞌnëll duldë. Con dumí nabëtuuꞌ Judas lëꞌë Jesús, guasiꞌi ra mënë tubi ldë guiuꞌu lachi. Lo mizmë lugar ni gulaguë Judas rguëc Judas. Nu gutsë láꞌnill; bëruꞌu grë llëguëzíꞌall. \v 19 Ra më Jerusalén bini rall pë guc con Judas nu gululë́ rall lachi ni Acéldama según dizë́ shtënë rall. Rniꞌi rall, Lachi Catë Bëllëꞌë Rënë. \p \v 20 Guniꞌi zac Pedro: \p ―Guc cumplir narniꞌi laꞌni librë Salmos. Rniꞌi librë ni zndëꞌë: \q1 Guëaꞌnëgá lídchill, \q1 nu adë guëdzélëdiꞌi chu guëquëreldë lídchill. \q1 Guëdzelë stubi naguëuꞌ shlugárëll, tubi nagunë dichiꞌni. \p \v 21 ’Zeꞌdë naldë ra nguiu naquëhunë compañi lëꞌë naꞌa lu guëdubi tiempë naguzënú naꞌa Dadë Jesús. \v 22 Zeꞌdë naldë rall dizdë nabëchuꞌbë nisë Juan lëꞌë Jesús nu hashtë tsana lëꞌë më beꞌpi gubeꞌe. Rquiꞌni guëdili hiaꞌa stubi nguiu; guëuꞌ nguiu ni shlugar Judas. Rquiꞌni tubi naná testigu de quë guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë. \p \v 23 Iurní gudili raiꞌ chupë nguiu nazeꞌdë naldë lëꞌë raiꞌ dizdë naguzënú raiꞌ Jesús. Túbill lë José nu lëll Barsabás. Nu napë stubi lëll Justo; tsunë lëll. Stúbill lë Matías. \v 24 Iurní grë raiꞌ biadiꞌdzënú raiꞌ Dios: \p ―Dadë, lë́ꞌël nanël lla na laꞌni lduꞌu grë nguiu; por voluntá shtë́nël bëluaꞌa guadë de chupë nguiu rëꞌ gáquëll poshtë; gúnëll shchíꞌnil con lëꞌë naꞌa \v 25 purquë Judas bëniti. Bësëaꞌnëgall shchíꞌnil. Por duldë nabë́ꞌnëll, zëagzëll lugar shtënë cashtigu. Gabildi bëꞌnë tucárëll. \p \v 26 Iurní gudchitë raiꞌ guëꞌë dado niaꞌa chu guëruꞌunú poshtë. Bëꞌnë tucarë Matías. Iurní lueguë bëuꞌll ladi ra poshtë parë bëzá raiꞌ chiꞌbë chupë. \c 2 \s1 Tsana bëdchini Espíritu Santo \p \v 1 Tsana bëdchini laní Pentecostés, grë ra poshtë nu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bëdëá rall tubsë lugar. \v 2 De repëntë bini raiꞌ tubi ruidë nabëruꞌu nezë lu gubeꞌe ziquë ridë tubi mbë dushë. Gubë́ guëdubi laꞌni hiuꞌu catë zubë raiꞌ. \v 3 Iurní bëdchini llni guëc raiꞌ. Cadë túbiꞌ rluaꞌain ziquë tubi beꞌlë cadë lëꞌë ra nazubë laꞌni hiuꞌu. \v 4 Grë raiꞌ bëꞌnë recibir Espíritu Santo laꞌni lduꞌu raiꞌ parë cuezënú më lëꞌë raiꞌ. Espíritu Santo bëzunë́ lduꞌu raiꞌ nu bëdë́ꞌëiꞌ pudërë të guadiꞌdzë raiꞌ stubi dizë́ nadë ráquëdiꞌi raiꞌ. \p \v 5 Dzë ni guquëreldë zihani israelitë ciudá Jerusalén. Bëdchini rall de grë naciuni shtë guë́ꞌdchiliu. Rialdí lduꞌu rall shtiꞌdzë Dios nu runë rall cumplir creenci shtë mënë israelitë. \v 6 Iurë bini rall ruidë naguꞌ ngaꞌli, bëdëá rall nu adë bëdzélëdiꞌi rall pë nihunë rall purquë cadë lëꞌë rall bini rall dizë́ shtënë rall. \v 7 Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guasë́ lduꞌu rall; guniꞌi lu saꞌ rall: \p ―¿Pë lë́ꞌëdiꞌi më Galilea grë ra ndëꞌë naquëadiꞌdzë? \v 8 ¿Llallë bëꞌnë rall rac rall ruadiꞌdzë rall dizë́ shtë hiaꞌa? \v 9 purquë ndëꞌë zëꞌpaꞌa zihani guëꞌdchi nu naciuni. Ndëꞌë zeꞌdë mënë shtënë Partia. Zeꞌdë mënë shtënë Media. Zeꞌdë mënë shtënë Elam. Zeꞌdë mënë shtënë Mesopotamia. Zeꞌdë mënë shtënë Judea. Zeꞌdë mënë shtënë Capadocia. Zeꞌdë mënë shtënë Ponto. Zeꞌdë mënë shtënë Asia. \v 10 Nu zeꞌdë mënë shtënë Frigia. Zeꞌdë ra mënë shtënë Panfilia nu Egipto. Zeꞌdë ra mënë lugar shtënë Africa narëaꞌnë más zitu quë Cirene. Nu entrë lëꞌë hiaꞌa nanú ra israelitë nanapë derechë ziquë mënë rumanë; quëreldë rall ndëꞌë. Stubi shcuaꞌa mënë gualdí lduꞌu rall creenci shtënë ra israelitë. \v 11 También nanú ra mënë nazeꞌdë tubi dani nalë Creta nazubë laꞌni nisëduꞌu. Nu zeꞌdë ra mënë Arabia, perë grë hiaꞌa rini hiaꞌa quëadiꞌdzë ra mënë Galilea con dizë́ shtë́naꞌa. Quëadiꞌdzë rall milagrë nu cusë zaꞌquë nabëꞌnë Dios parë ra mënë. \p \v 12 Grë́tëꞌ mënë Jerusalén rdzëguëëꞌ lduꞌu rall; adë bëdzélëdiꞌi rall pë gunë rall. Rniꞌi lu saꞌ rall: \p ―¿Pë runë cuntienë ra cusë rëꞌ? \p \v 13 Perë stubi tantë rall bëꞌnë rall burnë; guniꞌi rall: \p ―Rzuuꞌdchi ra tuntë rëꞌ. \s1 Lo quë naguniꞌi Pedro lu ra mënë \p \v 14 Iurní guasuldí Pedro con guëzá chiꞌbë tubi poshtë. Guniꞌi Pedro lu mënë; fuertë guníꞌiꞌ: \p ―Lëꞌë të më Judea nu grë ra mënë naquëreldë Jerusalén, gulë bëquë́ diaguë lo quë narniaꞌa lu të iurneꞌ parë gac bëꞌa të. \v 15 Ni tubi naꞌa adë rzuuꞌdchidiꞌi naꞌa cumë ziquë runë të shgabë të. Nanë́ të ni tubi chu rzuuꞌdchidiꞌi rquë guëꞌë rsili. \v 16 Más ndëꞌë ra cusë naguná të iurneꞌ, bëquëꞌë Joel tiempë guahietë; bëquë́ꞌëiꞌ shcuendë lo quë naguër gac. Joel guniꞌi shtiꞌdzë Dios zdëꞌë: \q1 \v 17 Lúltimë dzë guësheꞌlda Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ grë mënë narëtaꞌ lu guë́ꞌdchiliu. \q1 Llgaꞌnë ra mënë nu shtsaꞌpë rall guadiꞌdzë rall shtiꞌdza. \q1 Lëꞌë rall guëná rall cusë naguër gac nu nagudëdë guc. \q1 Nu mëgulë guëná rall cusë naguëniꞌi shcaꞌldë rall. \q1 \v 18 Dzë ni guësheꞌlda Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ nguiu nu ra naꞌa narzuꞌbë diaguë shtiꞌdza. \q1 Guadiꞌdzë rall zihani cusë cumë ziquë guniꞌi ra shmuza guahietë. \q1 \v 19 Guiaꞌa lu gubeꞌe guëluáꞌahia cusë natsasë́ lduꞌu mënë, nu guetë lu guë́ꞌdchiliu guësheꞌlda ra sëñi nadzëꞌbë cumë ziquë rënë, beꞌlë nu tsasë ra shcahi cumë ziquë gushë. \q1 \v 20 Guëꞌau lu ngubidzë guëcahi. \q1 Nu mbehu guëac ziquë na rënë, antsë guëdchini më. \q1 Dzë ni guëdchini më con llëruꞌbë pudërë nu llni shtënë më. \q1 \v 21 Nu grë ra mënë narnaꞌbë lu më, gac salvar rall. \p \v 22 ’Lëꞌë të më israelitë, gulë bëquë́ diaguë iurneꞌ lo quë narniaꞌa lu të. Dios bëꞌnë zihani milagrë lu guë́ꞌdchiliu. Bëꞌnë më cusë ruꞌbë por Jesús, më Nazaret, parë guëná të nu parë guëdëꞌë të cuendë de quë Jesús na el quë nabësheꞌldë Dios. Hia lëꞌë të nanë́ të ndëꞌë. \v 23 Perë gulë guná, tsana guc intriegu Jesús guiaꞌa të, biaꞌa të lëꞌë më prësi. Bëꞌnë të intriegu lëꞌë më lu ra nguiu mal parë gudini rall lëꞌë më. Bëquëꞌë rall lëꞌë më lu cruz perë dizdë antsë, ni na voluntá shtë Dios purquë hia zni zeꞌdë më gati më lu guë́ꞌdchiliu. \v 24 Perë tsana guti Jesús, bëldishtë́ Dios lëꞌë më ladi ra tëgulë. Adë bëꞌnë galguti gan nasëaꞌnë lëꞌë më purquë napë më pudërë parë guashtë́ më ladi ra tëgulë. \v 25 Guahietë bëquëꞌë rëy David shcuendë Jesús zdëꞌë: \q1 Siemprë rnahia lu Dadë. Cabezënuhia lëꞌë më, nu lëꞌë më cabezë ladë ldi shtëna. \q1 Con lëꞌë më adë chu guësëníꞌbidiꞌi na. \q1 \v 26 Por ni nanú nilli lduaꞌa nu biadiꞌdza ra dizaꞌquë nabësëquitë lduꞌu ra mënë. \q1 Rialdí lduaꞌa si talë gatia, guëziꞌi lduaꞌa. \q1 Adë bë gáquëdiꞌi shcuerpa, \q1 \v 27 purquë lë́ꞌël adë guësëáꞌnëdiꞌil shcuerpa ladi ra tëgulë. \q1 Nu adë guësáꞌnëdiꞌil gau guiuꞌu shcuerpa purquë nahia shínil narac shtúꞌul. \q1 \v 28 Bëluaꞌa na nezë zaꞌquë catë nezë napa vidë sin fin. \q1 Nalë́ rquitë lduaꞌa iurë guëquëreldënúa lë́ꞌël. \p \v 29 ’Rniaꞌa lu të Dadë, cusë clarë nahin. Shtadë guëlú hiaꞌa David, gútiꞌ nu bëgáꞌchiꞌ. Pues catë nagaꞌa baꞌa shtë́hiꞌ grë hiaꞌa nanë́ hiaꞌa catë nagaꞌa baꞌa. \v 30 Perë guc David muzë shtë Dios nu biadíꞌdziꞌ shtiꞌdzë më. Bëquëꞌë David lo quë naguc con Jesús. Dios guniꞌi lu David; bëꞌnë më prometer nu bëꞌnë më jurar de quë tubi shini David gac Rëy. Guërulë́ shini David, Cristo nu guënibë́ꞌaiꞌ cumë ziquë gunibëꞌa David. \v 31 David cumë ziquë gunáhiꞌ lo quë nagac cumplir dizdë antsë, biadíꞌdziꞌ shcuendë lla tsashtë́ Jesús ladi ra tëgulë. Nu guniꞌi David adë guësëaꞌnëgá Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë, nilë shcuerpë më adë guëáꞌnëdiꞌi laꞌni baꞌa parë adë gáudiꞌi guiuꞌu lëꞌë më. \v 32 Dios bëldishtë́ lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë, el mizmë Jesús nagudini të. Na naꞌa testigu de quë guti Jesús nu nabani më iurneꞌ. \v 33 Por voluntá shtë Dios guzubë më ladë ldi shtë më, nu bëdëꞌë Dios Espíritu Santo parë Jesús ziquë bëꞌnë më prometer antsë. Bëdëꞌë Dios pudërë lëꞌë Jesús parë guësheꞌldë më Espíritu Santo guë́ꞌdchiliu parë cuezënúhiꞌ grë ra narialdí lduꞌu dizaꞌquë shtënë Jesús. Nu grë ra cusë rëꞌ narini të nu narná të, zeꞌdin de lëꞌë Jesús. \v 34 Zni nahin purquë lë́dëdiꞌi David beꞌpi gubeꞌe sino mizmë David guniꞌi zdëꞌë: \q1 Lëꞌë Dadë guniꞌi lu Shlama: \q1 “Guzubë ndëꞌë ladë ldi shtëna \q1 \v 35 hashtë iurë guna gan lu grë enemigu shtë́nël nu guëzuꞌbë diaguë rall shtíꞌdzël”. \p \v 36 ’Guëdubi naciuni Israel napë quë gac bëꞌa rall nahin verdá. Jesús nabëꞌnë të crucificar, na më Cristo el quë nabësheꞌldë Dios parë guënibë́ꞌaiꞌ lëꞌë hiaꞌa. \p \v 37 Iurë bini ra mënë ra cusë naguniꞌi Pedro, nalë́ bëdzëbë rall nu gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Pedro nu lu ra poshtë nacabezë ngaꞌli. Guniꞌi rall: \p ―Gulë guniꞌi Dadë, ¿pë guëdëꞌnë naꞌa? \p \v 38 Iurní Pedro repi lu rall: \p ―Gulë bësaꞌnë duldë shtënë të. Gulë bëabrí lduꞌu të con Dios nu gulë guniꞌi con guëdubinú lduꞌu të Jesús na Cristo. Gulë tsa të, chubë nisë të. Iurní gunë më perdunë duldë shtë të nu guëneꞌe më Espíritu Santo të cuezënúhiꞌ lëꞌë të. \v 39 Quëhunë Dios prometer grë cusë rëꞌ parë lëꞌë të nu parë ra shini të nu parë ra naquëreldë zitu stubi naciuni. Dios guësheꞌldë Espíritu Santo parë grë mënë nacagnaꞌbë më. Na më Dios narnibëꞌa lëꞌë hiaꞌa. \p \v 40 Con ra diꞌdzë rëꞌ nu zihani más, Pedro guaglaꞌguë biadiꞌdzënúhiꞌ mënë. Guníꞌiꞌ: \p ―Lueguë lueguë gulë gunë salvar lëꞌë të ladi mënë mal naná guëdchi lduꞌi. \p \v 41 Grë ra naguasë́ shtiꞌdzë Pedro, bëriubë nisë rall. Ra nagualdí lduꞌu dizaꞌquë, na raiꞌ ziquë tsunë mili mënë. Bëdëá rall con ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios. \v 42 Grë ra naguanaldë ra tëchi ra poshtë, guc rall firmë. Bëzuꞌbë diaguë rall grë ra cusë nabëluaꞌa ra poshtë. Nu gubani rall cumë ziquë tubi famili. Guc lduꞌu saꞌ rall. Rnaꞌbë rall lu Dios. Bëdëá rall parë bëllullë guetështildi ziquë bëluaꞌa Jesús lëꞌë rall antsë. Dzë ni bëagná lduꞌu rall la Santa Cena naguc tsana guzë́ nabani Jesús lu guë́ꞌdchiliu. \s1 Manërë nagubani ra shmënë Jesús \p \v 43 Grë mënë nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall por tantë milagrë nu cusë ruꞌbë nabëꞌnë ra poshtë. \v 44 Grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë tubsë llgabë nuaꞌa rall. Gudiꞌdzë rall nanapë rall. \v 45 Bëtuuꞌ rall nanapë rall ziquë shguiuꞌu rall. Iurní gudiꞌdzë rall centavë cuaꞌa saꞌ rall nabënápëdiꞌi. \v 46 Dzë con dzë ria rall iáduꞌu ruꞌbë nu ria raiꞌ lidchi mënë. Ria raiꞌ parë rëagná lduꞌu raiꞌ la Santa Cena. Grë raiꞌ tubsë rau raiꞌ. Rquitë lduꞌu raiꞌ nu guc lduꞌu saꞌ raiꞌ. \v 47 Rnaꞌbë raiꞌ lu Dios nu ruꞌldë ruaꞌ raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ: \p ―Llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. \p Los de más mënë guëꞌdchi bëꞌnë rall rëspëti shmënë Jesús. Dzë con dzë gunaꞌbë Dios mënë parë gac salvar mënë të guëdëá rall con shmënë më. \c 3 \s1 Bëac tubi cujë \p \v 1 Tubi dzë Pedro nu Juan ziaꞌa raiꞌ iáduꞌu ruꞌbë rquë tsunë guadzeꞌ. Iurní na iurë rnaꞌbë mënë lu Dios. \v 2 Ndë zubë tubi nguiu ruaꞌ iáduꞌu; nall cujë dizdë nagúlëll. Ráquëdiꞌi rzëll; por ni glli glli rianú ra mënë cujë ruaꞌ iáduꞌu. Rzuꞌbë rall cujë ni ruaꞌ puertë nalë Hermosa parë rnáꞌbëll guꞌnë lu ra mënë naziaꞌa iáduꞌu. \v 3 Iurë guná cujë lu Pedro nu Juan, ziaꞌa raiꞌ parë tsutë́ raiꞌ laꞌni iáduꞌu; gunaꞌbë guniꞌi cujë lu raiꞌ parë guëdëꞌë raiꞌ tubi guꞌnë. \v 4 Iurní Pedro nu Juan gubiꞌa raiꞌ lu cujë; repi Pedro lu cujë: \p ―Guná lu naꞌa. \p \v 5 Lëꞌë cujë gubiꞌa lu raiꞌ. Lluaꞌa cujë pë nadëꞌë raiꞌ niacaꞌa cujë. \v 6 Perë Pedro guchi lull: \p ―Adë napa dumí nu adë napa orë parë guënehia cáꞌal, perë lo quë nanapa guna con lë́ꞌël. Ziquë muzë nanahia shtënë Jesucristo më Nazaret, rniaꞌa lul iurneꞌ. Por lë shtë më guasuldí ngaꞌli nu guzë́. \p \v 7 Pedro gunaꞌzi guiaꞌa cujë ladë ldi parë guasuldí cujë. Lueguë lueguë guasuldill. Bëac guëaꞌll. \v 8 Iurní lëꞌë cujë bëchésëll; guzublú rzëll. Guatënú cujë Pedro nu Juan laꞌni iáduꞌu. Rzëll nu rchésëll. Guníꞌill llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. \p \v 9 Grë ra mënë nazugaꞌa laꞌni iáduꞌu, guná rall lëꞌë cujë rzë nu bini rall nacagniꞌi cujë lu Dios. \v 10 Nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall nu rdzëbë rall iurë guná rall lu cujë. Hia nanë́ rall nguiu ni na lo mizmë nguiu narzubë ruaꞌ iáduꞌu nalë Hermosa. Glli gllítëꞌ gunáꞌbëll guꞌnë. \s1 Libanë shtë Pedro lugar catë lë Portali shtë Salomón \p \v 11 Cujë nabëac hiadë bësáꞌnëdiꞌill Pedro nu Juan. Zugaꞌa raiꞌ rualdëaꞌ catë lë Portali shtë Salomón. Nalë́ guabiꞌguë guëlluꞌnë mënë zihani lu Pedro nu Juan. Bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guná rall lëꞌë cujë zuldí. \v 12 Iurë guná Pedro ra mënë zihani, guníꞌiꞌ lu rall: \p ―Lëꞌë të më israelitë, adë rdzëguëëꞌdiꞌi lduꞌu të. ¿Pëzielú rbiꞌa të lu naꞌa zniꞌi? purquë lëdë lë́ꞌëdiꞌi naꞌa bëdënëac naꞌa nguiu rëꞌ parë rzëll. Adë gúquëdiꞌin con pudërë shtë naꞌa; adë gúquëdiꞌin por devociuni nanapë naꞌa con Dios sino quë bënëac Jesús nguiu rëꞌ. \v 13 El mizmë Dios shtënë ra shtadë guëlú hiaꞌa Abraham, Isaac, nu Jacob, nalë́ bëꞌnë më honrar shini më Jesús. Perë lëꞌë të grë të bëꞌnë të intriegu Jesús lu ra gubiernë parë gati më. Nu iurë Pilato guc ldúꞌull niadë́ꞌëll libertá lëꞌë Jesús, lëꞌë të adë gunë́diꞌi të. \v 14 Mejurë gunaꞌbë të libertá shtë tubi nguiu nagudini mënë. Adë gunë́diꞌi të niadëꞌë Pilato libertá lëꞌë Jesús, el quë naná limpi lu Dios, el quë naná justë delantë lu më. Santo náhiꞌ. \v 15 Zni gudini të Jesús el quë narneꞌe vidë parë lëꞌë mieti. Perë bëldishtë́ Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. Na naꞌa testigu purquë bëabrí guná naꞌa lu më stubi vueltë. \v 16 Jesús bënëac lëꞌë cujë rëꞌ purquë gualdí lduꞌu naꞌa shtiꞌdzë më. Ziquë muzë nanahia shtë Jesús, guniaꞌa lu cujë: “Guasuldí nu guzë́”. Bëáquëll lueguë ziquë rna të lull iurneꞌ, nu nanë́ të lë́ꞌëll bëáquëll. \p \v 17 ’Lëꞌë të Dadë, nanë́a tsana gunibëꞌa jëfë shtë të quini të Jesús, gudini të lëꞌë më, perë adë guc bë́ꞌadiꞌi të chu gudini të. Nilë ra jëfë shtë të guc bë́ꞌadiꞌi rall chu na më. \v 18 Zni guc cumplir voluntá shtë Dios purquë bëquëꞌë ra profetë shtiꞌdzë më antsë quë Cristo gati më lu cruz. \v 19 Por ni iurneꞌ gulë gunë nadzëꞌë mudë nanabani të. Gulë bëdchigrë́ lduꞌu të con Dios parë gunë më perdunë duldë shtënë të. Si talë gunë të zni, Dios guëzunë́ më laꞌni lduꞌu të nu gunë ldaiꞌ më guëdubi vidë shtë të. \v 20 Nu guësheꞌldë më Jesucristo stubi vueltë guë́ꞌdchiliu. Ni na guniꞌi Dios antsë. \v 21 Perë iurneꞌ Jesucristo cabezë gubeꞌe hashtë iurë lëꞌë Dios guëzú shnezë grë́tëꞌ ra cusë nabëquëꞌë ra profetë santu, ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë më guahietë. \v 22 Zni guniꞌi Moisés lu ra shtadë guëlú hiaꞌa: “Dios Padre guëshéꞌldiꞌ tubi naguëniꞌi shtiꞌdzë më, tubi nagalë ladi bëchi të ziquë bësheꞌldë më na. Gulë bëquë́ diaguë grë lo quë naguëniꞌi më lu të \v 23 purquë grë ra nadë guëzuꞌbë diáguëdiꞌi shtiꞌdzë më, guëdchisú më derechë nanapë rall ziquë mënë israelitë nu gac condenar rall.” \p \v 24 ’Zni guniꞌi ra profetë dizdë Samuel hashtë ra profetë nabidë despuësë. Grë raiꞌ guniꞌi raiꞌ naquëac iurneꞌ. \v 25 Lëꞌë të bëaꞌnënú të ra diꞌdzë naguniꞌi Dios lu ra profetë. Na ni parë lëꞌë të nu parë bien shtënë të. Dios guniꞌi lu Abraham; bëꞌnë më prometer ra cusë naquëac cumplir iurneꞌ. Guniꞌi më lu Abraham: “Por ra shínil gunë ldahia grë ra mënë nanarë́ lu guë́ꞌdchiliu”. \p \v 26 ’Iurë bëldishtë́ Dios lëꞌë shini më Jesús ladi ra tëgulë, bidë më primërë lu të. Bëdchini më lu të parë gunë ldaiꞌ më lëꞌë të. Gunë më compañi lëꞌë të parë guësaꞌnë të duldë shtë të, të gac salvar të. \c 4 \s1 Zu Pedro nu Juan lu gubiernë \p \v 1 Nianá cagniꞌi Pedro nu Juan lu ra mënë, bëdchini ra bëshuzi. Bëdchini tubi jëfë narapë iáduꞌu ruꞌbë. Nu ra saduceos bëdchini. \v 2 Nalë́ nalaaꞌdchi rall purquë Pedro nu Juan cagluaꞌa raiꞌ ra mënë nu guniꞌi raiꞌ guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë. Guniꞌi raiꞌ por pudërë shtë Jesús, tsashtë́ grë tëgulë catë bëgaꞌchi raiꞌ. \v 3 Gunaꞌzi gubiernë lëꞌë Pedro nu Juan nu bëtiaꞌa rall lëꞌë raiꞌ lachiguiꞌbë purquë hia guadzeꞌ parë gac rëglë shcuendë raiꞌ. \v 4 Perë mënë zihani nabini dizaꞌquë shtë Jesús, gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më, naꞌa la nguiu. Nu ra nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë më, guc rall gaꞌi mili, niétiquë nguiu bëgabë. \p \v 5 Iurë brëgueꞌlë stubi dzë, bëdëá ra gubiernë nu ra mëgulë nu ra mësë narluaꞌa lëy. Grë rall bëdëá rall Jerusalén. \v 6 Zugaꞌa Anás naná jëfë shtë ra bëshuzi. Zugaꞌa Caifás. Zugaꞌa Juan, shmënë bëshuzi. Zugaꞌa Alejandro nu grë shfamili shtë bëshuzi narnibëꞌa los de más bëshuzi. Zugaꞌa rall lugar ni. \v 7 Iurní gulú rall Pedro nu Juan lachiguiꞌbë parë bëzú rall lëꞌë Pedro nu Juan delantë lu ra mënë. Gunaꞌbë diꞌdzë rall lu Pedro nu Juan: \p ―¿Chu rnibëꞌa lëꞌë të? ¿Chu bëꞌnë punërë lëꞌë të; bënëac të cujë rëꞌ? \p \v 8 Iurní con pudërë nabëdëꞌë Espíritu Santo laꞌni lduꞌu Pedro, guníꞌiꞌ diꞌdzë rëꞌ: \p ―Lëꞌë të jëfë shtë guëꞌdchi rëꞌ nu mëgulë shtë naciuni Israel, \v 9 hia quë lëꞌë të rnaꞌbë diꞌdzë të lu naꞌa lla bëdëꞌnë naꞌa parë bëac cujë rëꞌ; \v 10 rquebi naꞌa lu të parë gac bëꞌa grë ra mënë israelitë. Lëꞌë cujë naguc lluꞌu zugaꞌa ndëꞌë delantë lu grë të. Bëáquëll por pudërë shtë Jesucristo, më Nazaret, lo mizmë nagudini të. Bëquëꞌë të lëꞌë më lu cruz perë bëldishtë́ Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. \v 11 Na Jesús ziquë tubi guëꞌë principal shtë iáduꞌu. Guniꞌi të adë guëlluíꞌidiꞌin perë iurneꞌ Jesús bëac më ziquë tubi guëꞌë namás lasac. Lëꞌë të adë guc shtúꞌudiꞌi të lëꞌë më, \v 12 perë ni tubi chu stubi gunë salvar lëꞌë hiaꞌa, niétiquë Jesús purquë tubsë nguiu bësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu nagunë perdunë duldë shtë hiaꞌa. \p \v 13 Ra gubiernë shtë ra israelitë guná rall adë bëdzë́bëdiꞌi Pedro nu Juan; cagniꞌi raiꞌ lu ra mënë. Guc bëꞌa rall Pedro nu Juan adë na raiꞌ më nabësëꞌdë nu adë nádiꞌi raiꞌ më ruꞌbë. Guasë́ lduꞌu rall. Guc bëꞌa rall Pedro nu Juan guzënú raiꞌ Jesús más antsë. \v 14 Nu guná ra gubiernë lëꞌë nguiu naguc cujë; lë́ꞌëll zugaꞌanú Pedro nu Juan. Hiadë pë rníꞌidiꞌi rall cuntrë lëꞌë raiꞌ. \v 15 Iurní gunibëꞌa rall guëruꞌu Pedro nu Juan ladi rall parë gac guadiꞌdzë lul saꞌ rall lla mudë gunë rall. \v 16 Guniꞌi lu saꞌ rall: \p ―¿Pë guëdë́ꞌnaꞌa con ra nguiu rëꞌ? purquë grë ra naquëreldë Jerusalén, nanë́ rall milagrë ruꞌbë nabëꞌnë Pedro nu Juan. Bënëac rall cujë. Nu lëꞌë hiaꞌa adë nu mudë guëcá hiaꞌa. \v 17 Mejurë parë adë guërë́ꞌtsëdiꞌi diꞌdzë ladi ra mënë, guëtsë́baꞌa lëꞌë rall parë adë guadíꞌdzëdiꞌi rall lu ra mënë na rall shmënë Jesús. \p \v 18 Iurní gunaꞌbë rall lëꞌë Pedro nu Juan. Gunibëꞌa rall parë adë guadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ, nilë guëluáꞌadiꞌi raiꞌ dizaꞌquë shtë Jesús, nu nilë adë guëníꞌidiꞌi raiꞌ lë Jesús. \v 19 Iurní repi Pedro nu Juan lu ra gubiernë: \p ―Gulë bëꞌnë shgabë të chu shtënë diꞌdzë guëzuꞌbë diaguë naꞌa. ¿Pë guëzuꞌbë diaguë naꞌa shtiꞌdzë të, u guëzuꞌbë diaguë naꞌa shtiꞌdzë Dios? \v 20 Lëꞌë naꞌa adë nu mudë guëcaꞌchi lduꞌu naꞌa ra cusë naguná naꞌa nu ra cusë naná bini naꞌa. Napë quë guëdiaꞌa diꞌdzë naꞌa lu ra mënë. \p \v 21 Iurní ra gubiernë bëtsëbë rall lëꞌë Pedro nu Juan perë lo mizmë tiempë bëldaꞌa rall lëꞌë raiꞌ purquë adë bëdzélëdiꞌi rall lla mudë nihunë rall cashtigu lëꞌë raiꞌ. Bëldaꞌa rall lëꞌë raiꞌ purquë bëdzëbë rall los de más mënë; grë mënë guniꞌi bëac cujë con pudërë shtë Jesús. Llëruꞌbë na pudërë shtë më, guniꞌi rall. \v 22 Cujë nabëac por pudërë shtë Jesús, nápëll más de cuarenta izë. \s1 Ra shmënë Jesús gunaꞌbë rall gunë Dios compañi lëꞌë rall \p \v 23 Iurní bëruꞌu Pedro nu Juan; bëagzë́ raiꞌ catë rë los de más saꞌ raiꞌ. Biadiꞌdzë raiꞌ grë lo quë naguniꞌi principal bëshuzi con ra më gushë lu raiꞌ. \v 24 Iurë gualú biadiꞌdzë raiꞌ lla guc con lëꞌë raiꞌ, grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús, gunaꞌbë raiꞌ lu Dios. Juntë guniꞌi raiꞌ: \p ―Dios Padre, lë́ꞌël nal Shtadë naꞌa. Lë́ꞌël nápël llëruꞌbë pudërë. Bëntsáꞌul gubeꞌe; bëcueꞌshtël guë́ꞌdchiliu. Bëcueꞌshtël nisëduꞌu nu grë ra cusë nananú lu guë́ꞌdchiliu. \v 25 Lë́ꞌël bëshéꞌldël Espíritu Santo parë gulezënúhiꞌ lëꞌë David, muzë shtë́nël. Bëluáꞌal lëꞌë David lla guëquë́ꞌëiꞌ ra diꞌdzë shtë́nël narniꞌi zdëꞌë: \q1 ¿Pëzielú bëdzatsu ra mënë? \q1 ¿Pëzielú ra mënë shtë guë́ꞌdchiliu runë rall llgabë nanadë rlluíꞌidiꞌi? \q1 \v 26 Ra rëy shtë guë́ꞌdchiliu nu ra gubiernë shtë ra guëꞌdchi, tubsë bëdzatsu rall cuntrë Dadë. \q1 Bëꞌnë rall cuntrë Cristo, el quë nagudílil parë guënibë́ꞌaiꞌ. \p \v 27 ’Verdá nahin Herodes nu Poncio Pilato bëdëá rall ndëꞌë cuntrë Jesús, shínil. Limpi náhiꞌ; santu náhiꞌ. Nu ra më rumanë con ra më israelitë, bëꞌnë rall cuntrë shínil nabëshéꞌldël parë guënibë́ꞌaiꞌ lëꞌë naꞌa. \v 28 Con ni guc cumplir ra cusë naguníꞌil antsë. Bëꞌnë rall ni purquë hia zni zeꞌdë gac. \v 29 Dadë, iurneꞌ guná pë runë rall cuntrë lëꞌë naꞌa. Bëꞌnë compañi lëꞌë naꞌa parë adë guëdzë́bëdiꞌi naꞌa. Guëdiaꞌa diꞌdzë naꞌa dizaꞌquë shtë́nël lu ra mënë. \v 30 Bëluaꞌa pudërë shtë́nël. Bëꞌnë compañi lëꞌë naꞌa parë gunëac naꞌa narac lluꞌu. Guëdëꞌnë naꞌa ra milagrë narac shtúꞌul. Gac rahin por pudërë shtënë Jesús, shínil, më naná limpi laꞌni ldúꞌiꞌ. \p \v 31 Iurë gualú biadiꞌdzënú raiꞌ Dios, lugar catë rë raiꞌ bëllú. Nacubi bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë raiꞌ. Nu adë bëdzë́bëdiꞌi raiꞌ; guniꞌi raiꞌ dizaꞌquë shtë Dios lu ra mënë. \s1 Grë cusë na shtë raiꞌ \p \v 32 Ra nagualdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús, guc rall zihani. Tubsë llgabë napë rall. Tubsë na lduꞌu rall. Ni tubi adë chu rniꞌi: “Ndëꞌë shtëna” purquë gudiꞌdzë rall grë nanapë rall cuaꞌa nadë pë nápëdiꞌi según nicidá shtënë cadë lëꞌë rall. \v 33 Ra poshtë guaglaꞌguë guniꞌi raiꞌ lu mënë con llëruꞌbë pudërë de quë Dadë Jesús gubani purquë bëldishtë́ Dios lë́ꞌiꞌ ladi ra tëgulë. Nalë́ bëꞌnë ldaiꞌ Dios guëc raiꞌ, nu ra mënë bëꞌnë rëspëti lëꞌë raiꞌ. \v 34 Ladi ra mënë nagualdí lduꞌi dizaꞌquë, ni tubi rall adë pë bëquíꞌnidiꞌi purquë ra mënë nanapë ra guiuꞌu lachi nu ra nanapë lídchiꞌ, bëtuuꞌ raiꞌ guiuꞌu parë beꞌdë guënú rall dumí. \v 35 Dumí ni bëꞌnë raiꞌ intriegu lu poshtë. Hia ra poshtë gudiꞌdzë raiꞌ dumí parë narquiꞌni según nicidá nanapë mënë. \v 36 Tiempë ni guꞌ tubi nguiu lëll José. Gúlëll tubi dani nalë Chipre nazubë laꞌni nisëduꞌu. Nall levita. Ra poshtë gululë́ lë́ꞌëll Bernabé narniꞌi, el quë narunë consolar. \v 37 Bernabé bëtuuꞌ tubi ldë guiuꞌu nanápëll. Dumí nabëtuuꞌll guiuꞌu guagsáꞌnëll lu ra poshtë. \c 5 \s1 Bishi nabëꞌnë Ananías nu Safira \p \v 1 Dzë ni guꞌ tubi nguiu lëll Ananías. Tséꞌlëll lë Safira. Bëtuuꞌ rall tubi ldë guiuꞌu. \v 2 Nguiu ni bëaꞌnënú tubi partë dumí nabëtuuꞌll guiuꞌu. Stubi partë ni guagsáꞌnëll lu ra poshtë. Répill: \p ―Zeldë guënúa dumí nabëtúa shguiuꞌua. \p Perë tséꞌlëll bien nanëll de quë bëaꞌnënú rall tubi partë dumí. \v 3 Iurní Pedro guchi lu Ananías: \p ―Ananías, ¿pëzielú bësáꞌnël guatë́ mëdzabë laꞌni ldúꞌul parë bëntsáꞌul bishi lu Espíritu Santo? Bëaꞌnë guënul tubi partë dumí nagudilli mënë. \v 4 ¿Pëllë lëdë shtë́diꞌil guiuꞌu ni? Iurë bëtuuꞌl, shtë́nël grë dumí. ¿Pëzielú bë́ꞌnël ni? purquë lu Dios bëntsáꞌul bishi, lëdë niétiquëdiꞌi lu naꞌa. \p \v 5 Iurë Ananías bini ra diꞌdzë naguniꞌi Pedro, guláguëll nu gútill. Grë ra nabini naguc Ananías, nalë́ bëdzëbë rall. \v 6 Iurní bëdchini bëldá nguiu catë gulaguë Ananías. Bëtuꞌbi rall cuerpë tubi lari naquichi. Lueguë biaꞌa rall tëgulë parë guacaꞌchi rall tëgulë. \p \v 7 Hia guc tsunë iurë guti Ananías; iurní bëdchini tséꞌlëll Safira perë gáꞌadiꞌi guc bë́ꞌall pë guc con Ananías. \v 8 Pedro gunaꞌbë diꞌdzë lu Safira: \p ―Bëquebi lua. ¿Pë verdá nahin bëtuuꞌ të guiuꞌu prëci shtë grë dumí nabeꞌdë guësaꞌnë Ananías lu naꞌa? \p Safira guchi lu Pedro: \p ―Ahaꞌ. Dani bëtuuꞌ naꞌa guiuꞌu. \p \v 9 Iurní Pedro guniꞌi lull: \p ―¿Pëzielú guꞌ të de acuerdë? Bëntsaꞌu të bishi parë bësiguë́ të Espíritu Santo niaꞌa guldí më runë më cashtigu. Perë fuërë zeꞌdë ra nguiu nabiaꞌa tséꞌlël parë guacaꞌchi rall tséꞌlël. Iurneꞌ guaꞌa rall lë́ꞌël parë tsacaꞌchi rall lë́ꞌël. \p \v 10 Lueguë iurní gulaguë Safira lu Pedro. Gútill. Iurní guatë́ ra nguiu catë zu Pedro; guná rall lu naꞌa; hia guti naꞌa. Gulú rall naꞌa laꞌni hiuꞌu parë guacaꞌchi rall lëꞌë naꞌa cuꞌ tseꞌlë naꞌa. \v 11 Grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús nu grë ra nabini ra cusë rëꞌ naguc con Ananías nu Safira, nalë́ bëdzëbë rall. \s1 Zihani milagrë bëꞌnë ra poshtë \p \v 12 Zihani milagrë nu cusë ruꞌbë bëꞌnë ra poshtë lu ra mënë. Grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, rdëá rall rualdëaꞌ catë lë Portali shtë Salomón. \v 13 Perë zihani mënë adë bëdë́ꞌëdiꞌi valurë të guëdëá rall ladi shmënë Jesús, perë adë pë rníꞌidiꞌi rall cuntrë ra mënë ni purquë casi grë mënë shtë ciudá Jerusalén, bëꞌnë rall rëspëti shmënë Jesús. \v 14 Dzë con dzë más bëac zihani ra nguiu nu zihani ra naꞌa nagualdí lduꞌu shtiꞌdzë më. \v 15 Iurní guzublú rall gulú rall narac lluꞌu nezë. Gudishi rall narac lluꞌu lu daaꞌ u lu tubi pedasë lari naꞌldë parë iurë tëdë Pedro, guëquë́ shcaaꞌl shtë Pedro guëc ra narac lluꞌu. \v 16 También bëdchini zihani mënë shtë guëꞌdchi guëllaꞌ nu mënë shtë Jerusalén; bëdchininú rall narac lluꞌu. Bëdchininú rall ra nanapë mëdzabë laꞌni lduꞌi. Bëac grë rall. \s1 Bëzac zi mënë Pedro nu Juan \p \v 17 Dzë ni jëfë shtë ra bëshuzi con shmënë ra partidë saduceo, gupë rall llëruꞌbë mbidi tantë zihani mënë zianaldë tëchi poshtë. \v 18 Gunaꞌzi rall ra poshtë. Bëtiaꞌa rall poshtë lachiguiꞌbë \v 19 perë tubi ianglë shtë Dios laꞌni gueꞌlë, guagsháꞌliꞌ ra puertë shtë lachiguiꞌbë parë bëruꞌu ra poshtë nu guchi ianglë lu raiꞌ: \p \v 20 ―Gulë bëagzë́ nu gulë biadiꞌdzë lu ra mënë laꞌni iáduꞌu ruꞌbë, lla gunë rall parë gac salvar rall. \p \v 21 Iurë bini raiꞌ naguniꞌi ianglë, brëgueꞌlë tumpranë gua raiꞌ iáduꞌu ruꞌbë parë ziaglaꞌguë cagluaꞌa raiꞌ mënë. \p Iurní jëfë shtë ra bëshuzi nu ra nazugaꞌanú rall, bëtëá rall saꞌ rall miembrë shtë Junta Suprema. Ndëꞌë na ra gubiernë narunë juzguë, quiere decir, grë ra më gushë shtë naciuni Israel. Iurní gunibëꞌa rall guëruꞌu ra poshtë lachiguiꞌbë. \v 22 Perë iurë bëdchini ra suldadë ruaꞌ lachiguiꞌbë, adë chu nádiꞌi laꞌni. Guanú rall rsunë lu ra gubiernë. \v 23 Repi rall lu ra nazugaꞌa lu juntë: \p ―Biagná naꞌa ruaꞌ lachiguiꞌbë. Niétiquë na; dchiꞌchi nëꞌau ruaꞌ lachiguiꞌbë. Guná naꞌa lu ra suldadë naquëhapë ruaꞌ lachiguiꞌbë, perë iurë bëshaꞌlë naꞌa lachiguiꞌbë, ni tubi adë chu nádiꞌi laꞌni. \p \v 24 Jëfë narapë iáduꞌu con ra bëshuzi principal con lëꞌë bëshuzi más më ruꞌbë, bini rall naguchi ra suldadë lu rall; bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guniꞌi lu saꞌ rall: \p ―¿Pë fin gapë ndëꞌë iurneꞌ? \p \v 25 Lueguë iurní bëdchini tubi nguiu lu ra jëfë nu gúchill: \p ―Ra nguiu nabëtiaꞌa të lachiguiꞌbë, lëꞌë rall zugaꞌa laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Cagluaꞌa rall lëꞌë ra mënë. \p \v 26 Iurní lëꞌë jëfë narapë iáduꞌu con sëbëldá suldadë, guaglliꞌi rall ra poshtë perë sin quë adë pë bëꞌnënú rall lëꞌë raiꞌ purquë bëdzëbë rall niagáu guëꞌë ra mënë lëꞌë rall. \v 27 Iurë beꞌdë guënú rall ra poshtë, bëzú rall lëꞌë raiꞌ lu Junta Suprema. Guniꞌi jëfë shtë ra bëshuzi: \p \v 28 ―Hia bëdëꞌnë naꞌa providë lëꞌë të de quë adë guadíꞌdzëdiꞌi të lë Jesús parë guëluaꞌa të ra mënë. Nu guná, ¿pë quëhunë të iurneꞌ? Casi grë mënë Jerusalén hia bini rall nacagluaꞌa të. ¿Pë adë runë të shgabë të? Cagdchiꞌbë të guëc naꞌa por nguiu naguti lu cruz. \p \v 29 Iurní Pedro nu ra poshtë guniꞌi raiꞌ: \p ―Pimërë napë quë guëzuꞌbë diaguë naꞌa shtiꞌdzë Dios, lëdë guëlúdiꞌi shtiꞌdzë ra nguiu guëzuꞌbë diaguë naꞌa. \v 30 Perë Dios shtë shtadë guëlú hiaꞌa, bëldishtë́ më lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë, el mizmë Jesús nagudini të, el quë nabëquëꞌë të lu cruz. \v 31 Dios bëldishtë́ lë́ꞌiꞌ parë gubeꞌe. Bëcueꞌzë më lëꞌë Jesús ladë ldi shtë më. Dios guniꞌi Jesucristo na el quë naguënibëꞌa lëꞌë hiaꞌa; náhiꞌ el quë nagunë salvar lëꞌë hiaꞌa lu cashtigu shtënë më. Bëꞌnë Dios punërë nguiu ni të parë gunë nadzëꞌë të mudë nanabani të, nu parë gunë më perdunë lëꞌë të. \v 32 De grë cusë rëꞌ na naꞌa testigu con Espíritu Santo purquë cabezënúhiꞌ lëꞌë naꞌa. Verdá nahin guashtë́ Jesús ladi ra tëgulë, nu Dios bëdëꞌë Espíritu Santo parë grë ra nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë më. \p \v 33 Iurë bini ra nazugaꞌa lu juntë lo quë naguniꞌi ra poshtë, nalë́ bëldë́ rall nu guc lduꞌu rall niaguini rall lëꞌë ra poshtë. \v 34 Perë ladi ra nazubë lu juntë, bëruꞌu tubi nguiu lë Gamaliel. Nall mësë shtë lëy nabëquëꞌë Moisés nu nall fariseo. Nalë́ runë ra mënë rëspëti lë́ꞌëll. Guasuldill nu gunibë́ꞌall parë bëruꞌu ra poshtë stubi ladë. \v 35 Lueguë guníꞌill lu ra saꞌll: \p ―Rniaꞌa lu të ziquë më ládzaꞌa, gulë gapë cuidadë lo quë nagunënú të ra nguiu rëꞌ. \v 36 Bësëagná lduꞌu të hia ziaꞌa tiempë neꞌ; dzë ni guꞌ tubi nguiu nabërulë́ Teudas. Guníꞌill lu ra mënë lë́ꞌëll nall tubi nguiu ruꞌbë. Bësiguëll mënë. Ziquë tapë gahiuꞌa nguiu guanaldë rall lëꞌë Teudas, perë despuësë gudini ra mënë lë́ꞌëll. Hia grë ra mënë nacanaldë lë́ꞌëll, bëtëꞌtsë rall. Zni gualú partidë shtë Teudas. \v 37 Despuësë de ra dzë ni, guꞌ stubi nguiu. Bërulëll Judas. Nall më Galilea. Dzë ni guasë cënsë shtë ra mënë. Zihani mënë guanaldë lëꞌë Judas, perë gudini rall lë́ꞌëll nu grë ra shmë́nëll bësaꞌnë saꞌ rall. Bëtëꞌtsë rall. \v 38 Por ni rniaꞌa lu të, gulë bësaꞌnë ra nguiu rëꞌ. Zuziaꞌa rall. Adë rzunáldëdiꞌi të lëꞌë rall purquë si talë cusë rëꞌ nahin cusë shtë nguiu, zialuhin. \v 39 Perë si talë ndëꞌë nahin shchiꞌni Dios nu rac shtuꞌu të guënitilú tëhin, ¿lla guëruꞌu të? Gulë gupë cuidadë, purquë si talë lëꞌë rall quëhunë rall shchiꞌni Dios nu lëꞌë të rzu të lu rall, quëhunë të cuntrë Dios iurní. \p \v 40 Iurë gualú biadiꞌdzë Gamaliel lu ra nazú lu juntë, bëaꞌnë rall cunformë. Iurní gunaꞌbë rall lëꞌë poshtë. Gunibëꞌa rall guëdiaꞌa raiꞌ hiaguë, nu guniꞌi rall fuertë lu raiꞌ de quë adë guadíꞌdzëdiꞌi raiꞌ shtiꞌdzë Jesús. Bëdëꞌë rall libertá lëꞌë raiꞌ. \v 41 Bëruꞌu ra poshtë lu juntë. Nalë́ bëquitë lduꞌu raiꞌ purquë ra nazubë lu juntë, guniꞌi guidzë rall lëꞌë Pedro nu Juan purquë na raiꞌ shmënë Jesús. Guc bëꞌa raiꞌ grë lo quë naguc, bëꞌnë më ordenar nu bëquitë lduꞌu raiꞌ. \v 42 Perë adë bësáꞌnëdiꞌi raiꞌ guaglaꞌguë biadiꞌdzë raiꞌ lu ra mënë de quë Jesús na Cristo el quë nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Glli gllítëꞌ guazë́ guagluaꞌa raiꞌ ra mënë laꞌni iáduꞌu ruꞌbë nu lidchi ra mënë. \c 6 \s1 Gulë́ shmënë Jesús gadchi nguiu parë gunë rall compañi ra poshtë \p \v 1 Tiempë dzë ni zihani mënë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë. Cadë dzë gudiꞌdzë rall cumidë gau ra nanadë nápëdiꞌi, perë ra më israelitë naruadiꞌdzë dizë́ griego guzublú guniꞌi rall cuntrë ra më israelitë naruadiꞌdzë dizë́ hebreo. Guniꞌi rall lu ra poshtë, ra viudë naruadiꞌdzë griego adë cuáꞌadiꞌi rall igual ziquë cuaꞌa ra viudë naruadiꞌdzë hebreo. \v 2 Iurní guëzá chiꞌbë chupë poshtë bëtëá raiꞌ grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Guchi raiꞌ lu rall: \p ―Adë napë naꞌa tiempë parë quiꞌdzë naꞌa cumidë parë ra narquiꞌni cumidë. Más nasac guëdiaꞌa diꞌdzë naꞌa dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë. Zni rac shtuꞌu më. \v 3 Por ni rniaꞌa lu të, Dadë, gulë gudili gadchi nguiu entrë lëꞌë të. Gulë gudili ra nguiu naná humildë, ra nanapë llgabë zaꞌquë nu ra nguiu nacabezënú Espíritu Santo laꞌni lduꞌu rall; quiꞌdzë rall nagáu ra mënë. \v 4 Lëꞌë naꞌa guënaꞌbë naꞌa lu Dios por lëꞌë të nu tsaglaꞌguë guëdiaꞌa diꞌdzë naꞌa dizaꞌquë shtë Jesús. \p \v 5 Grë rall gurë́ rall de acuerdë. Iurní gudili rall gadchi nguiu parë gunë rall dchiꞌni. Primërë Esteban, nall tubi nguiu con guëdubinú ldúꞌull rialdí ldúꞌull Dios. Cabezë Espíritu Santo laꞌni ldúꞌull. Guaglaꞌguë lë rall: Felipe, Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas nu Nicolás. Nicolás na më guëꞌdchi Antioquía. Adë nall më israelitë perë más antsë gualdí lduꞌi creenci shtë ra më israelitë. \v 6 Lueguë beꞌdë guënú rall ra nguiu rëꞌ lu ra poshtë. Gunaꞌbë raiꞌ lu Dios por lëꞌë rall nu bëdchiꞌbë ra poshtë guiáꞌaiꞌ guëc rall parë bëꞌnë rall recibir dchiꞌni ni. \p \v 7 Guëdubi guëꞌdchi shtë Jerusalén bërëꞌtsë dizaꞌquë shtë Jesús. Nalë́ guadalë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Zihani ra bëshuzi israelitë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë. \s1 Gunaꞌzi rall Esteban \p \v 8 Esteban nall tubi nguiu nanapë pudërë nu favurë shtë Dios. Dios runë compañi lë́ꞌëll parë rúnëll milagrë nu cusë ruꞌbë lu ra mënë. \v 9 Perë bëldá ra nguiu gudildi diꞌdzë con Esteban. Ra nguiu ni zeꞌdë rall de iáduꞌu shtë mënë nalë Esclavos Libertados. Ra nguiu ni guc rall muzë naguzac zi, perë despuësë gupë rall libertá. Bëdchini sëbëldá nguiu de los de másruꞌu lugar cumë ziquë Cirene, Alejandría, Cilicia nu regiuni shtë Asia. Grë ra nguiu rëꞌ gudildi diꞌdzë rall con Esteban, \v 10 perë adë bë́ꞌnëdiꞌi shtiꞌdzë rall gan lu Esteban purquë Esteban ruadíꞌdziꞌ con llëruꞌbë pudërë nabëdëꞌë Espíritu Santo parë lë́ꞌiꞌ. \v 11 Iurë guná rall adë bë́ꞌnëdiꞌi rall gan parë niuadiꞌdzënú rall Esteban, gudilli rall bëldá nguiu mal parë guëniꞌi rall bishi cuntrë Esteban. Guniꞌi rall de quë bini rall cagniꞌi Esteban ra diꞌdzë cuntrë lëy shtë Moisés nu cuntrë Dios. \v 12 Mudë ni bëtsatsu rall ra mënë con ra më gushë nu mësë narluaꞌa lëy. Gunaꞌzi rall Esteban nu biaꞌa rall lë́ꞌiꞌ lu Junta Suprema. \v 13 Gudili rall stubi shcuaꞌa nguiu mal naguëniꞌi bishi cuntrë Esteban. Guniꞌi rall: \p ―Nguiu rëꞌ siemprë rníꞌill cuntrë iáduꞌu santu shtë́naꞌa nu cuntrë lëy nabëquëꞌë Moisés. \v 14 Nu bini naꞌa rniꞌi nguiu rëꞌ, quë Jesús më Nazaret, guëcuell iáduꞌu ruꞌbë; gúnëll cambi custumbrë nabësëaꞌnë Moisés parë lëꞌë hiaꞌa. \p \v 15 Iurní ra gubiernë shtë Junta Suprema nu grë ra nazugaꞌa lu juntë, guná rall lu Esteban. Guc cambi lúhiꞌ. Guná rall lúhiꞌ cumë ziquë lu tubi ianglë. \c 7 \s1 Biadiꞌdzë Esteban lla na shcuéndiꞌ lu Junta Suprema \p \v 1 Iurë zugaꞌa Esteban lu Junta Suprema, jëfë shtë ra bëshuzi gunaꞌbë diꞌdzë lu Esteban zdëꞌë: \p ―¿Pë gualdí ra nguiu narniꞌi cuntrë lë́ꞌël? \p \v 2 Con zihani histuri biadiꞌdzë Esteban lu rall: \p ―Dadë bëchi, gulë bëquë́ diaguë lo quë narniaꞌa lu të. Llëruꞌbë na Dios shtë́naꞌa. Bëluaꞌalú më lu shtadë guëlú hiaꞌa Abraham tsana guquëréldiꞌ regiuni Mesopotamia. Biadiꞌdzënú më Abraham antsë tsana guquëréldiꞌ Harán. \v 3 Repi Dios lu Abraham: “Bësaꞌnë ládzël nu grë ra saꞌl nu bëagzë́ zitu tubi lugar naguëluáꞌahia lë́ꞌël”. \v 4 Iurní bëruꞌu Abraham ládziꞌ nalë Caldea parë guëquëréldiꞌ Harán. Despuësë guti shtadë Abraham, iurní Dios bësheꞌldë lëꞌë Abraham lugar catë dzu hiaꞌa iurneꞌ. \v 5 Perë Dios adë bëdë́ꞌëdiꞌi ni tubi partë shtë lugar rëꞌ parë nianibëꞌa Abraham ni siquierë tubi ldë guiuꞌu mituꞌnë catë niazubë tubi hiuꞌu lídchiꞌ. Perë Dios bëꞌnë prometer lu Abraham guëdëꞌë më lugar ni parë shíniꞌ despuësë tsana gátiꞌ, perë dzë ni Abraham gáꞌadiꞌi nápiꞌ shíniꞌ. \v 6 Nu guniꞌi Dios lu Abraham ra shíniꞌ natsadalë, guëquëreldë rall ziquë më zitu lugar catë adë na ladzë rall. Por tapë gahiuꞌa izë gac rall muzë nu guëzac zi rall lu dchiꞌni. \v 7 También guniꞌi Dios lu Abraham: “Na guna cashtigu ra mënë naguëzac zi ra shínil lu dchiꞌni. Despuësë tsana guëruꞌu rall lugar ni, iurní gunë rall adorar na lugar rëꞌ.” Lugar ni dzu hiaꞌa iurneꞌ. \v 8 Dios bëꞌnë prometer lu Abraham de quë grë ra shini Abraham, na rall shmënë Dios. Ziquë tubi lëy parë lëꞌë raiꞌ, gunibëꞌa më gac circuncidar shini Abraham, quiere decir, bëchuguë Abraham duꞌpë guiꞌdi shtënë partë delicadë shtë llguëꞌnë. Dzë Isaac napë tubi llmalë gúlëll, guc circuncidárëll. Isaac bëꞌnë lo mizmë tsana gúpëll shínill, Jacob. Nu zni bëꞌnë Jacob con ra shíniꞌ. Ra shini Jacob bëac rall chiꞌbë chupë nanaguc chiꞌbë chupë grupë shtë naciuni Israel. \p \v 9 ’Ra shini Jacob naguc ra shtadë guëlú hiaꞌa, gupë rall mbidi José, bëchi raiꞌ. Bëtuuꞌ raiꞌ lëꞌë José. Ra naguziꞌi José biaꞌa lëꞌë José parë Egipto, perë Dios bëꞌnë compañi lë́ꞌiꞌ; \v 10 adë bësáꞌnëdiꞌi më lë́ꞌiꞌ. Nu bëdëꞌë më llëruꞌbë llgabë parë bëáꞌnëll bien lu rëy Faraón. Nu Faraón bëꞌnë nombrar lëꞌë José ziquë gubernadurë shtë Egipto. José guná grë ra dchiꞌni nagunë ra mënë lidchi Faraón. \p \v 11 ’Gudëdë ra izë; bëdchini galzí guëc ra mënë shtë Egipto nu Canaán. Nalë́ bëldiaꞌnë rall lu gubini. Ra shfamili Jacob, ra shtadë guëlú hiaꞌa, adë rdzélëdiꞌi raiꞌ nagáu raiꞌ. \v 12 Perë bini Jacob de quë nanú dau Egipto, iurní bëshéꞌldiꞌ ra shíniꞌ parë guacaꞌa rall nagáu raiꞌ. Nu bëabrí raiꞌ ladzë raiꞌ. Ndëꞌë primërë viajë shtë raiꞌ. \v 13 Dzë bërë́ dau shtë raiꞌ, gua rall Egipto stubi vueltë. José bëquebi lu ra bë́chiꞌ chu nall. Nu rëy shtë Egipto bínill ca nezë zeꞌdë José. \v 14 Iurní José bësheꞌldë ra bë́chill parë guaglliꞌi rall Jacob, shtadë rall con grë shfamíliꞌ. Famili rëꞌ na raiꞌ setenta y cinco mënë. \v 15 Zni guc con Jacob. Bëagzë́ raiꞌ Egipto con grë shfamíliꞌ. Guquëreldë raiꞌ ndë. Despuësë guti Jacob. Nu ndë guti ra shini Jacob, ra shtadë guëlú hiaꞌa. \v 16 Iurní biaꞌa raiꞌ baꞌcu shtë ra tëgulë parë lugar nalë Siquem. Ndë bëgaꞌchi ra baꞌcu ni catë guziꞌi Abraham tubi ldë guiuꞌu lachi más antsë lu shini Hamor naquëreldë ra Siquem. \p \v 17 ’Dzë ni hia mërë gac cumplir lo quë nabëꞌnë më prometer lu Abraham, bëꞌnë më jurar lu Abraham de quë guëdalë shíniꞌ. Bëac raiꞌ mënë zihani lugar Egipto. \v 18 Tiempë ni cagnibëꞌa tubi rëy naciuni Egipto perë adë bëagnádiꞌi ldúꞌull pë bëꞌnë José guahietë. \v 19 Mizmë rëy ni bësiguëll shtadë guëlú hiaꞌa. Gunibëꞌa rëy lu ra israelitë parë guëruꞌldë rall shini rall lu nisë parë gati ra meꞌdë. \v 20 Dzë ni gulë Moisés. Guc meꞌdë chulë nu nachaꞌngu meꞌdë delantë lu Dios. Bëꞌnë shtadë meꞌdë gan; gupë raiꞌ lëꞌë meꞌdë tsunë mbehu lídchiꞌ. \v 21 Tsana guagsaꞌnë raiꞌ meꞌdë lu nisë parë niaꞌa pë niac meꞌdë, bëdchini shtsaꞌpë rëy shtë Egipto. Biáꞌall meꞌdë nu gunall meꞌdë cumë ziquë shínill. \v 22 Zdëꞌë mudë bësëꞌdë Moisés grë́tëꞌ studi narac bëꞌa ra më Egipto. Nu gúquëll tubi nguiu de buen llgabë parë ruadíꞌdzëll nu grë ra cusë nalë́ ráquëll. \p \v 23 ’Dzë ni napë Moisés cuarenta izë, guagnáhiꞌ ra më ládziꞌ, ra më israelitë naquëreldë tubi lugar shtë Egipto. \v 24 Lugar ni gunáhiꞌ lu mal tratë naquëhunë tubi më Egipto con tubi më israelitë. Moisés guagláhiꞌ më ládziꞌ. Por mal nabëꞌnënú më Egipto, gudini Moisés më Egipto. \v 25 Moisés bë́ꞌniꞌ llgabë ra më ládziꞌ nadëꞌë rall cuendë de quë Dios bësheꞌldë lë́ꞌiꞌ parë guëdë́ꞌëiꞌ libertá lëꞌë rall, perë ra më israelitë adë guasë́diꞌi rall. \v 26 Stubi dzë Moisés bëdiaꞌguëlú chupë më ládziꞌ; cadildi rall. Guaglá Moisés lëꞌë rall nu gúchiꞌ lu ra nacadildi: “Lëꞌë të bëchi saꞌ të. ¿Pëzielú rdildi të?” \v 27 Iurní nacagdëꞌë galnë́ saꞌll, bësínill lëꞌë Moisés; répill: “¿Chull bësheꞌldë lë́ꞌël? ¿Pë zéꞌdël ndëꞌë ziquë narnibëꞌa parë zeꞌdë guë́ꞌnël juzguë lëꞌë naꞌa? \v 28 ¿Pëllë rac shtuꞌu quínil na ziquë gudínil më Egipto naꞌguë?” \v 29 Iurë bini Moisés lo quë naguniꞌi nguiu ni, bëlluꞌnë Moisés. Bëagzëll parë regiuni nalë Madián. Ndë guquëréldëll ziquë më zitu. Bëtsë́ꞌall nu gúpëll chupë shínill. \p \v 30 ’Hia guc cuarenta izë guquëréldëll Madián. Dzë ni zull lachi guëllaꞌ dani nalë Sinaí, bëluaꞌalú tubi ianglë lull. Bërúꞌuiꞌ lu beꞌlë catë rëuldë tubi hiaguë. \v 31 Moisés bëdzëguëëꞌ ldúꞌiꞌ; bë́ꞌniꞌ llgabë, pëzielú rëuldë hiaguë rëꞌ. Guabíꞌguëll parë gunall luhin. Bínill voz shtë Dios naguniꞌi: \v 32 “Nahia Dios shtënë ra shtadë guëlul. Nahia Dios shtë Abraham. Nahia Dios shtë Isaac. Nahia Dios shtë Jacob.” Iurní lëꞌë Moisés guzublú bëdzë́bëll nu bëchíꞌchill. Hia adë gunë́diꞌill niagbíꞌall lu hiaguë catë rruꞌu beꞌlë. \v 33 Nu guchi Dios lull: “Gulú rachi guëaꞌl purquë lugar catë nanul na lugar santu purquë na zugáꞌahia ndëꞌë iurneꞌ. \v 34 Rnahia grë trabaju nardëdë ra shmëna naquëreldë Egipto, nu rquë diaga iurë ruꞌnë rall lua. Por ni iurneꞌ guna librar lëꞌë rall. Guësheꞌlda lë́ꞌël ziquë shmëna hashtë Egipto.” \p \v 35 ’Antsë ra israelitë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall cuendë lëꞌë Moisés; repi rall: “¿Chu bësheꞌldë lë́ꞌël ziquë jëfë parë zeꞌdë guë́ꞌnël juzguë lëꞌë naꞌa?” Perë Dios bësheꞌldë lë́ꞌiꞌ Egipto. Nu lëꞌë ianglë naguniꞌi lull catë zubë hiaguë narëuldë, bë́ꞌniꞌ compañi lëꞌë Moisés. Gúquiꞌ jëfë parë gualdull më israelitë lugar ni. \v 36 Gua Moisés Egipto parë gualdúhiꞌ ra shtadë guëlú hiaꞌa. Por pudërë shtë Dios bë́ꞌniꞌ milagrë nu cusë ruꞌbë Egipto. Bë́ꞌniꞌ milagrë ruaꞌ Nisëduꞌu Llni. Por cuarenta izë bë́ꞌniꞌ milagrë laꞌni ra dani catë ziaꞌa zu raiꞌ. \v 37 Lo mizmë Moisés rëꞌ guniꞌi lu ra më israelitë: “Dios guësheꞌldë tubi naguadiꞌdzë shtiꞌdza delantë lu të. Galë më ladi bëchi saꞌ të cumë ziquë bësheꞌldë më na. Gulë tsaldí lduꞌu të grë lo quë naguëniꞌi më lu të.” \v 38 Lëꞌë Moisés ni guzënú lëꞌë ra mënë laꞌni ra dani Sinaí catë guniꞌi ianglë lúhiꞌ antsë. Moisés guquëreldënú ra shtadë guëlú hiaꞌa. Bë́ꞌniꞌ recibir ra dizaꞌquë shtë Dios të guëneꞌe Moisés diꞌdzë ni parë lëꞌë hiaꞌa. Diꞌdzë ni napë pudërë parë siemprë; nunquë adë tsalúdiꞌin. \p \v 39 ’Shtadë guëlú hiaꞌa bëzuꞌbë diáguëdiꞌi raiꞌ shtiꞌdzë Moisés. Adë gunë́diꞌi rall nanibëꞌa Moisés lëꞌë rall. Mejurë guc lduꞌu rall nëabrí rall parë Egipto. \v 40 Tubi dzë adë zugaꞌanú Moisés lëꞌë rall, repi rall lu Aarón: “Adë guëneꞌe naꞌa rsunë pë cazac Moisés. Adë nídiꞌill ndëꞌë, nu gulull lëꞌë hiaꞌa Egipto; por ni rac shtuꞌu naꞌa iurneꞌ, guntsáꞌul tubi dios naquiblú lu hiaꞌa delantë.” \v 41 Lueguë bëntsaꞌu rall tubi ngunë mituꞌnë de orë. Gudini rall bëldá ma parë bëdëꞌë rall tubi ofrendë lu dzanë narunë rall adorar. Nalë́ bëquitë lduꞌu rall por lo quë nabëntsaꞌu rall con guiaꞌa rall. \v 42 Iurní Dios bëꞌnë intriegu lëꞌë rall parë quëhunë rall adorar ra cusë lu guë́ꞌdchiliu, ziquë ra mbelëguiꞌi nu ngubidzë. Zni naescritë laꞌni librë nabëquëꞌë ra profetë. Rniꞌi librë ni: \q1 Lëꞌë të më israelitë, guzë́ të lu dani durantë cuarenta izë. \q1 Gudini të ra ma parë bëꞌnë të ofrecer lu dios shtë të, \q1 perë ni tubi ma adë bëꞌnë të ofrecer lua con guëdubinú lduꞌu të. \q1 \v 43 Beꞌrquë nuaꞌa të nichi shtë Moloc, dios shtë të. \q1 Nuaꞌa të tubi mbelëguiꞌi shtë dios Renfán. \q1 Ra ídolo rëꞌ bëntsaꞌu të parë runë të adorar. \q1 Por ni guëgúa të de ladzë të parë guësheꞌlda lëꞌë të más zitu stubi ladë Babilonia parë tsa të cashtigu. \p \v 44 ’Ra shtadë guëlú hiaꞌa tsana guzë́ rall dani, nuaꞌa rall tubi hiuꞌu lari nu tubi nichi catë nutsaꞌu ra lëy nabëquëꞌë Moisés. Hiuꞌu lari guctsáꞌuhin ziquë guniꞌi Dios lu Moisés nu ziquë bëluaꞌa më lúhiꞌ. \v 45 Ra shtadë guëlú hiaꞌa gupë rall hiuꞌu lari ni por llëduni tiempë ziquë tubi cusë nabësëaꞌnë Dios parë lëꞌë rall. Nu ra mënë nabidë con Josué, nuaꞌa rall hiuꞌu lari rëꞌ tsana bëdchisú rall ra guiuꞌu shtënë stubi ra naciuni. Dios bëꞌnë compañi lëꞌë rall parë guëruꞌu ra mënë lugar ni parë guëuꞌ ra shtadë guëlú hiaꞌa. Ngaꞌli guquëreldë rall hashtë tiempë nagunibëꞌa rëy David. \v 46 Dios guc shtuꞌu lëꞌë David. Gunaꞌbë David lu Dios niuntsáꞌuiꞌ tubi iáduꞌu catë niaquëreldë Dios verdadërë, mizmë Dios nabëꞌnë Jacob adorar. \v 47 Perë David adë bë́ꞌnëdiꞌiꞌ gan nazaꞌa tubi iáduꞌu lidchi Dios, perë shínill Salomón, sí, bë́ꞌnëll gan; bëzáꞌaiꞌ iáduꞌu lidchi Dios. \v 48 Perë Dios nacabezë gubeꞌe cumë llëruꞌbë na më, adë quëréldëdiꞌi më laꞌni iáduꞌu narzaꞌa ra nguiu. Ziquë guniꞌi profetë shtiꞌdzë Dios narniꞌi: \q1 \v 49 Gubeꞌe cabeza, nu rnibë́ꞌahia guëdubi guë́ꞌdchiliu. \q1 Guë́ꞌdchiliu na ziquë tubi bangu catë rzu guëahia. \q1 ¿Pëllë clasë iáduꞌu guntsaꞌu të parë guëbeza laꞌni? \q1 Adë rquíꞌnidiaꞌa lugar catë guëziꞌi lduaꞌa. \q1 \v 50 Na bëntsaꞌua grë cusë rëꞌ lu guë́ꞌdchiliu. \p \v 51 ’Lëꞌë të de por si naguëdchi lduꞌu të nu adë rínidiꞌi të shtiꞌdzë Dios. Na të cumë ziquë ra mënë nadë guënë́diꞌi Dios. Siemprë quëhunë të cuntrë Espíritu Santo. Na të ziquë guc ra shtadë guëlú hiaꞌa. \v 52 Ra shtadë guëlú hiaꞌa, bëdëꞌë rall hiaguë grë ra nabiadiꞌdzë shtiꞌdzë Dios guahietë. Ni túbiꞌ adë chu bídëdiꞌi sin quë adë niadëꞌë hiaguë guëc raiꞌ. Ra shtadë guëlú hiaꞌa, gudini rall profetë nabiadiꞌdzë de quë guëdchini stubi nguiu naná tubldí shcuéndiꞌ lu Dios. Iurná bidë më perë lëꞌë të bëꞌnë të intriegu lëꞌë më lu guiaꞌa më rumanë nu gudini të lëꞌë më. \v 53 Lëꞌë të bëꞌnë të recibir lëy shtë Dios nabidënú ra ianglë, perë adë bëzuꞌbë diáguëdiꞌi të diꞌdzë ni. \s1 Gudini rall Esteban \p \v 54 Iurë gualú bini rall grë ra cusë naguniꞌi Esteban, nalë́ bëldë́ rall hashtë rchushí laiꞌ rall; rna rall lu Esteban. \v 55 Perë cabezënú Espíritu Santo laꞌni lduꞌu Esteban. Bëldísiꞌ lúhiꞌ lu gubeꞌe; gunáhiꞌ lu gluri shtë Dios catë cabezë më. Nu gunáhiꞌ lu Jesús nacabezë ladë ldi shtë Dios. \v 56 Guniꞌi Esteban: \p ―Gulë guná, rnahia gubeꞌe llaꞌlë. Rnahia lu Jesús, nguiu nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. Cabezë më ladë ldi shtë Dios. \p \v 57 Perë grë rall bësëꞌau rall diaguë rall. Gurushtiá rall nu zeꞌdë guëlluꞌnë rall parë quini rall Esteban. \v 58 Gulú rall Esteban fuërë ruaꞌ guëꞌdchi. Ndë bëdëꞌë guëꞌë rall Esteban parë gátiꞌ. Ra nabini shtiꞌdzë Esteban, gulú rall shabë rall nu guatishi rall shabë rall lu tubi nguiu nalë Saulo. \v 59 Iurë bëdëꞌë guëꞌë rall Esteban, quëadiꞌdzënúhiꞌ Jesús. Gunáꞌbëiꞌ lëꞌë më; guníꞌiꞌ: \p ―Dadë Jesús, bëꞌnë recibir espíritu shtëna. \p \v 60 Despuësë iurní bëzullibi Esteban nu fuertë guníꞌiꞌ lu Dios nacabezë gubeꞌe: \p ―Adë rtiáꞌadiꞌil culpë duldë shtë rall. \p Iurë gualú guniꞌi Esteban diꞌdzë ni, gútiꞌ. \c 8 \s1 Rzunaldë Saulo ra shmënë Jesús \p \v 1 Saulo guꞌ de acuerdë tsana gudini rall Esteban. Mizmë dzë ni guzublú guzunaldë mënë grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë ciudá Jerusalén. Grë ra shmënë Jesús bërëꞌtsë rall; gua nagunaꞌzi nezë regiuni shtë Judea nu gunaꞌzi raiꞌ nezë Samaria, perë ra poshtë bëaꞌnë raiꞌ Jerusalén. \v 2 Bëldá nguiu zaꞌquë bëcaꞌchi rall lëꞌë Esteban nu nalë́ biꞌni rall por lë́ꞌiꞌ. \v 3 Perë Saulo adë bëgáꞌadiꞌi ldúꞌull ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Riutëll hiuꞌu por hiuꞌu parë rgull ra mënë, naꞌa la nguiu. Rshaguiull ra prubi parë riagsëáꞌnëll mënë lachiguiꞌbë. \s1 Cagluaꞌa raiꞌ dizaꞌquë reguni Samaria \p \v 4 Ra nabëruꞌu Jerusalén cualquier nezë ziaꞌa rall, rniꞌi rall dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë. \v 5 Felipe gua tubi guëꞌdchi shtë Samaria. Ndë guzublú guníꞌill lu ra mënë chu na Jesucristo. \v 6 Bëdëá mënë zihani parë rquë diaguë rall bien grë ra diꞌdzë naguniꞌi Felipe. Nu rna rall lu milagrë nabëꞌnë Felipe. \v 7 Zihani mënë narac lluꞌu, bëac rall. Gulú Felipe mëdzabë laꞌni lduꞌu ra nanapë mëdzabë. Nalë́ gurushtiá ra mëdzabë iurë bëruꞌu rall. Zihani cujë nu mënë narac galguidzë llunguë, bëac rall. \v 8 Nalë́ bëquitë lduꞌu ra mënë grë nabëꞌnë Felipe ciudá ni. \p \v 9 Ndë guquëreldë tubi nguiu nalë Simón. Rac rquëꞌë bëlliull. Zdëꞌë mudë bësiguëll ra mënë shtë Samaria. Bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall iurë rna rall narunë Simón. Rníꞌill de quë lë́ꞌëll nall tubi më nalasac. \v 10 Grë ra mënë dizdë ra më ruꞌbë hashtë más nabiꞌchi, bëquë́ diaguë rall pë rniꞌi Simón. Guniꞌi rall lë́ꞌëll nall më ruꞌbë nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu. \v 11 Gualdí lduꞌu rall lëꞌë Simón por magi nabë́ꞌnëll. Llëduni tiempë bësiguëll ra mënë \v 12 perë zihani mënë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë naguniꞌi Felipe. Ruadiꞌdzë Felipe mudë tsutë́ mënë nezë lu gubeꞌe parë tsa rall catë rnibëꞌa Dios. Por Jesús gac salvar mieti, guniꞌi Felipe nu bëchuꞌbë nísiꞌ naꞌa la nguiu, ra nagualdí lduꞌi dizaꞌquë. \v 13 Mizmë Simón bëriubë nísëll purquë gualdí ldúꞌull dizaꞌquë nu guanáldëll lëꞌë Felipe. Nalë́ bëdzëguëëꞌ ldúꞌull; gunall milagrë nu sëñi ruꞌbë nabëꞌnë Felipe. \p \v 14 Bini ra poshtë nabëaꞌnë Jerusalén, ra mënë Samaria gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. Iurní bësheꞌldë raiꞌ Pedro nu Juan parë ziaꞌa raiꞌ Samaria. \v 15 Bëdchini Pedro nu Juan guëꞌdchi ni; gunaꞌbë raiꞌ lu Dios parë guëdëꞌë më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ grë ra më Samaria nagualdí lduꞌi dizaꞌquë. \v 16 Ra nagualdí lduꞌi dizaꞌquë todavía adë bë́ꞌnëdiꞌi rall recibir Espíritu Santo laꞌni lduꞌu rall. Más antsë tsana bëriubë nisë rall, ra nabëchuꞌbë nisë lëꞌë rall, gunaꞌbë rall niétiquë lë shtë Dadë Jesús. \v 17 Iurní Pedro nu Juan bëdchiꞌbë guiaꞌa raiꞌ guëc ra mënë ni. Lueguë bëdchini Espíritu Santo parë gulezënúhiꞌ lëꞌë rall. \p \v 18 Iurë guná Simón bëdchiꞌbë poshtë guiaꞌa raiꞌ guëc ra mënë nu gunall bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë rall, Simón bë́ꞌnëll ofrecërë dumí. \v 19 Répill lu ra poshtë: \p ―Gulë bëtuuꞌ duꞌpë pudërë nanapë të parë guna ziquë runë të, të iurë guëdchiꞌba guiahia guëc ra mënë, gunë rall recibir Espíritu Santo. \p \v 20 Repi Pedro lull: \p ―Dios guënitilú lë́ꞌël con grë shtumil. ¿Pëllë lluáꞌal síꞌil con dumí lo quë narzëlaaꞌchi Dios caꞌa mënë? \v 21 Adë nápël derechë con lëꞌë naꞌa purquë bë́ꞌnël duldë laꞌni ldúꞌul. Zuldídiꞌi shcuéndël delantë lu më. \v 22 Bësaꞌnë llgabë mal shtë́nël; bëagrí ldúꞌul con Dios; gunaꞌbë lu më të gunë më perdunë lë́ꞌël. \v 23 Gadzë́ duldë laꞌni ldúꞌul; nal ziquë nanú bajo ordë shtë Satanás. \p \v 24 Iurní guchi Simón lu poshtë: \p ―Gulë gunaꞌbë lu Dios por na të parë adë guëzac zídiꞌi më na ziquë guniꞌi të. \p \v 25 Ra poshtë guniꞌi raiꞌ lu mënë Samaria ra cusë naguná rall nu biadiꞌdzë raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë. Iurní bëruꞌu raiꞌ parë gua raiꞌ los de más guëꞌdchi shtë Samaria. Guagniꞌi raiꞌ dizaꞌquë; despuësë bëagrí raiꞌ parë Jerusalén. \s1 Biadiꞌdzënú Felipe tubi më Etiopía \p \v 26 Dzë ni repi tubi ianglë lu Felipe: \p ―Bëꞌnë preparar të tsal tubi nezë narëaꞌnë ladë sur, nezë naziaꞌa de Jerusalén parë guëꞌdchi nalë Gaza. Nezë rëꞌ rdëdë catë nídiꞌi mënë. \p \v 27 Lueguë bëruꞌu Felipe. Ziáꞌaiꞌ; perë nezë naziáꞌaiꞌ, bëdiaꞌguëlúhiꞌ tubi nguiu më Etiopía. Nádiꞌill nguiu completë nu nall tesorërë shtë Candace, tubi naꞌa narnibëꞌa naciuni Etiopía. Lëꞌë tesorërë guall Jerusalén parë guaguë́ꞌnëll adorar Dios. \v 28 Zëagzëll parë ládzëll. Zúbëll lu guërredë shtëll. Quëúꞌldëll laꞌni tubi librë nabëquëꞌë Isaías. \v 29 Iurní repi Espíritu Santo lu Felipe: \p ―Guabiꞌguë culaꞌni guërredë shtënë më Etiopía. \p \v 30 Iurë guabiꞌguë Felipe culaꞌni guërredë, bíniꞌ quëuꞌldë nguiu ni laꞌni librë shtë Isaías. Felipe gunaꞌbë diꞌdzë lull: \p ―¿Gu riasël lo quë nacagniꞌi laꞌni librë? \p \v 31 Nguiu ni repi lu Felipe: \p ―Adë riasë́diaꞌa purquë adë nápëdiaꞌa chu guëniꞌi pë runë cuntienë ni. \p Iurní répill lu Felipe të tsepi Felipe nu subë Felipe laꞌni shguërrédëll. \v 32 Laꞌni librë catë quëuꞌldë më Etiopía lëꞌë partë ni cagniꞌi: \q1 Biaꞌa rall nguiu parë gátiꞌ ziquë lliꞌli, nu ziquë rëaꞌnë lliꞌli ziquë guꞌpë delantë lu ra narnaꞌzi, zni bëaꞌnë nguiu rëꞌ. \q1 Adë bëlláꞌlëdiꞌi ruaꞌll parë niaruꞌu tubi diꞌdzë. \q1 \v 33 Dzë ni gunaꞌzi ra mënë lë́ꞌëll, bëꞌnë rall condenar lëꞌë nguiu ni sin ni tubi causë. \q1 Adë pë jushtisi bëꞌnë rall. Nalë́ fier bëꞌnë rall tratë nguiu ni. \q1 Bëdchisú rall vidë shtë́nëll. \p \v 34 Iurní më Etiopía gunaꞌbë diꞌdzë lu Felipe: \p ―Bëꞌnë favurë guniꞌi lua, ¿chu guzac zdëꞌë? ¿Pë lu mizmë lë́ꞌëll rníꞌill u nu chu stubi guzac zdëꞌë? \p \v 35 Iurní Felipe guzublú guníꞌiꞌ pë runë cuntienë partë catë biꞌldi më Etiopía laꞌni librë. Guniꞌi Felipe ra dizaꞌquë shtë Jesús nu lla gac salvárëll. \v 36 Iurë ziadëdë rall tubi lugar catë rë nisë, gunaꞌbë diꞌdzë më Etiopía lu Felipe: \p ―Ndëꞌë rë nisë. ¿Pë adë gac chubë nisa ndëꞌë? \p \v 37 Felipe repi lull: \p ―Si talë guëdubinú ldúꞌul rialdí ldúꞌul shtiꞌdzë Jesús, zac chubë nísël ndëꞌë. \p Iurní repi nguiu ni: \p ―Rialdí lduaꞌa niétiquë Jesucristo na shini Dios. \p \v 38 Gunibëꞌa nguiu parë guzudchí guërredë parë bietë raiꞌ. Iurní guatë́ raiꞌ laꞌni nisë. Bëchuꞌbë nisë Felipe lë́ꞌëll ndë. \v 39 Iurë bëruꞌu rall ruaꞌ nisë, Espíritu Santo biaꞌa lëꞌë Felipe. Lëꞌë nguiu nilli guꞌ ldúꞌull nu rquitë ldúꞌull. Guagláꞌguëll shnézëll. \v 40 Bëdchini Felipe guëꞌdchi nalë Azoto, nu gudë́dëiꞌ guëꞌdchi por guëꞌdchi. Cagluáꞌaiꞌ mënë dizaꞌquë hashtë bëdchíniꞌ guëꞌdchi nalë Cesarea. \c 9 \s1 Bëac Saulo shmënë Jesús \r (Hch. 22.6‑16; 26.12‑18) \p \v 1 Saulo guaglaꞌguë bëꞌnë nalaaꞌdchill; guc ldúꞌull quínill ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Por ni guagnall jëfë shtë ra bëshuzi \v 2 parë gunë rall firmar tubi guichi parë ziaꞌa Saulo. Guziáꞌall ra iáduꞌu shtë më israelitë guëꞌdchi Damasco. Ndë tsatílill ra naꞌa nu nguiu nacanaldë tëchi dizaꞌquë shtë Jesús. Gueꞌdënull ra mënë ni; guëldáguëll lëꞌë raiꞌ lachiguiꞌbë. \v 3 Guc iurë ziaꞌa zull nezë, hia mërë guëdchínill guëꞌdchi Damasco, nasesë bëdchini tubi llni nezë lu gubeꞌe. Guꞌtë llni lu nezë catë ziáꞌall. \v 4 Saulo gulaguë lu guiuꞌu; gunall lu llni nu bínill tubi bë naguniꞌi: \p ―Saulo, Saulo, ¿pëzielú rzunáldël na? \p \v 5 Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Saulo: \p ―¿Chu lë́ꞌël? Dadë, rníꞌil lua zniꞌi. \p Iurní bë guniꞌi: \p ―Nahia Jesús. Rzunáldël shmëna parë quinil. ¿Pë adë rac bë́ꞌal lo mizmë na rzunáldël? Adë guëlluíꞌidiꞌi lo quë naquëhúnël. Quëhúnël ziquë runë ngunë narldaꞌa patadë lu garrudchi. Zni quëhúnël. \p \v 6 Iurní nalë́ bëdzëbë Saulo nu bëchíꞌchill. Répill: \p ―Dadë, ¿guadë narac shtúꞌul guna? \p Perë lëꞌë bë guniꞌi: \p ―Guashtë́ ngaꞌli nu gutë́ ladi guëꞌdchi. Ndë guëniꞌi mënë lul pë gúnël. \p \v 7 Ra nguiu nazënú lëꞌë Saulo, bëaꞌnë rall ziquë guꞌpë tantë bëdzëbë rall purquë bini rall bë nacagniꞌi lu Saulo, perë ni tubi adë chu gunádiꞌi rall. \v 8 Iurní Saulo guashtë́ lu guiuꞌu, perë iurë bësháꞌlëll slull, hiadë gúquëdiꞌi nianall. Bëáꞌnëll ciegu. Ra nguiu nazënúhiꞌ, gunaꞌzi rall guiáꞌaiꞌ parë guc bëdchíniꞌ guëꞌdchi Damasco. \v 9 Ndë bëáꞌniꞌ tsunë dzë; adë gúquëdiꞌi nianáhiꞌ. Adë gudáudiꞌiꞌ nu adë pë biiꞌdiꞌiꞌ. \p \v 10 Guëꞌdchi Damasco quëreldë tubi nguiu nalë Ananías. Rialdí ldúꞌull shtiꞌdzë Jesús. Bëluaꞌalú Jesús lull nu repi më lull: \p ―Ananías. \p Bëquebi Ananías lueguë: \p ―Lëꞌë na ndëꞌë, Dadë. \p \v 11 Jesús repi lull iurní: \p ―Guashtë́ ngaꞌli nu gua lidchi Judas naquëreldë nezë nalë Nezë Ldi. Gunaꞌbë diꞌdzë por tubi nguiu më Tarso. Lëll Saulo. Ndë quëadiꞌdzënull Dios. \v 12 Lu Saulo bëluaꞌalú tubi nguiu lë Ananías. Nguiu ni lë́ꞌël. Gunall guatël parë guëdchiꞌbë guiáꞌal guë́quëll të parë guëac slull nu guëná Saulo stubi vueltë ziquë nall antsë. \p \v 13 Iurní bini Ananías naguniꞌi Jesús, repi Ananías lu më: \p ―Perë Dadë, zihani mënë rniꞌi lua shcuendë nguiu rëꞌ. Nablac fier quëhúnëll Jerusalén con ra mënë narialdí lduꞌi shtíꞌdzël. \v 14 Iurneꞌ zéꞌdëll ndëꞌë con guichi nabëdëꞌë ra jëfë shtë bëshuzi parë guáꞌall prësi grë ra mënë narunë adorar lë́ꞌël. \p \v 15 Perë Jesús repi lu Ananías: \p ―Guasë purquë na gudilia nguiu rëꞌ parë guëníꞌill dizaꞌquë delantë lu ra mënë shtë stubi naciuni nu lu ra rëy shtë rall. Nu tsagníꞌill dizaꞌquë shtëna lu ra më israelitë. \v 16 Na guëluáꞌahia lë́ꞌëll nu guëniaꞌa lull grë cusë mal nagunënú mënë cuntrë lë́ꞌëll purquë nall shmëna. \p \v 17 Iurní lëꞌë Ananías ziaꞌa lidchi Judas catë quëreldë Saulo. Guatëll nu bëdchiꞌbë guiáꞌall guëc Saulo. Répill: \p ―Bëchi Saulo, lëꞌë Jesús naguniꞌi lul nezë nazéꞌdël, bësheꞌldë më na ndëꞌë parë gac guënal stubi vueltë nu parë guëdchini Espíritu Santo të cuezënúhiꞌ lë́ꞌël. \p \v 18 Lueguë iurní bëllaꞌlë slu Saulo. Gunáhiꞌ nu bíniꞌ gulaguë cumë ziquë tubi guiꞌlli laꞌni slúhiꞌ. Saulo guasuldí nu bëriubë nísiꞌ. \v 19 Despuësë gudáuhiꞌ nu bëuꞌ fuersë shtë́hiꞌ stubi vueltë. Bëáꞌniꞌ bëldá dzë Damasco con ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. \s1 Guzublú Saulo guniꞌi dizaꞌquë lu ra mënë Damasco \p \v 20 Lueguë guzublú guniꞌi Saulo dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë laꞌni iáduꞌu shtë ra israelitë. Guníꞌill lu mënë, Jesús náhiꞌ shini Dios nabidë lu guë́ꞌdchiliu. \v 21 Grë ra mënë nabëquë́ diaguë shtiꞌdzë Saulo, bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall nu guniꞌi lu saꞌ rall: \p ―Perë nguiu rëꞌ na el quë naguzunaldë ra mënë Jerusalén, ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Nu lo mizmë lë́ꞌëll zéꞌdëll ndëꞌë parë guáꞌall prësi ra shmënë më parë tsagsáꞌnëll lëꞌë rall lu ra jëfë shtë bëshuzi. \p \v 22 Perë Saulo biadíꞌdzëll lu ra mënë con más llni; adë bëdzë́bëdiꞌiꞌ. Guníꞌiꞌ de quë Jesús na Cristo nabësheꞌldë Dios. Bëꞌnë Dios compañi lëꞌë Saulo. Ra israelitë naquëreldë Damasco, bëaꞌnë rall sin ni tubi diꞌdzë purquë adë bëdzélëdiꞌi rall pë nianiꞌi rall. \s1 Bëruꞌu Saulo guiaꞌa ra contrari shtë́hiꞌ \p \v 23 Gudëdë zihani dzë; iurní ra më israelitë gurë́ rall de acuerdë parë quini rall lëꞌë Saulo. \v 24 Lueguë bini Saulo pë llgabë quëhunë rall. Dzë la gueꞌlë rbezë rall Saulo ruaꞌ puertë salidë shtë ciudá parë quini rall Saulo. \v 25 Ra shmënë Jesús bëtiaꞌa rall Saulo laꞌni tubi rëguelë parë iurë guꞌ gueꞌlë, bëldaguë rall Saulo stubi tëchi luꞌ. Luꞌ ni nahin ziquë tubi luꞌ bësuꞌu nasëꞌau alrededurë ciudá. Zni mudë gulaꞌa Saulo lu galguti. \s1 Bëabrí Saulo Jerusalén \p \v 26 Iurë bëdchini Saulo Jerusalén, guc ldúꞌiꞌ niagdzáꞌguiꞌ ladi ra shmënë Jesús perë grë rall rdzëbë rall Saulo purquë gáꞌadiꞌi tsaldí lduꞌu rall de quë Saulo hia bëabrí ldúꞌull, de quë bëáquëll shmënë Jesús. \v 27 Perë Bernabé guagsëáꞌnëll Saulo lu ra poshtë. Biadíꞌdzëll lla guniꞌi Saulo lu ra mënë Damasco, de quë Saulo biadíꞌdzëll con guëdubinú ldúꞌull ziquë tubi muzë shtë Jesús. \v 28 Iurní Saulo bëáꞌniꞌ Jerusalén parë quëhúniꞌ dchiꞌni con ra poshtë. Guadiꞌdzënúhiꞌ dizaꞌquë hiuꞌu por hiuꞌu sin adë pë nádiꞌi. \v 29 Con guëdubinú ldúꞌiꞌ ruadíꞌdziꞌ ziquë muzë shtë Jesús. Biadiꞌdzënúhiꞌ con ra më israelitë naruadiꞌdzë dizë́ griego. Perë ra mënë gudili rall mudë parë quini rall Saulo. \v 30 Ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë, guc bëꞌa rall de quë ra më israelitë zunaldë rall lëꞌë Saulo. Iurní biaꞌa rall lëꞌë Saulo parë guëꞌdchi Tarso. \p \v 31 Dzë ni grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë, ra narëtaꞌ regiuni Judea nu Galilea nu Samaria, nalë́ rbedchí lduꞌu rall. Másruꞌu guc shtuꞌu rall lëꞌë Jesús nu rzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë më. Nu Espíritu Santo bëꞌnë compañi lëꞌë rall parë guaruꞌbë grupë shtë rall. \s1 Bëac Eneas \p \v 32 Canzë́ Pedro; quëhúniꞌ visitar grë ra naná shmënë Jesús. Gudëdë guagnáhiꞌ ra narianaldë nezë santu shtë Jesús, ra naquëreldë tubi guëꞌdchi nalë Lida. \v 33 Ndë nanú tubi nguiu nalë Eneas. Hia guc shunë izë ráquëll galguidzë llunguë. Nagáꞌall; adë ráquëdiꞌi rzëll. \v 34 Pedro bëdchini lu Eneas nu guchi Pedro: \p ―Eneas, Jesucristo gunëac lë́ꞌël. Guashtë́ ngaꞌli nu bëldisë shtaaꞌl. \p Lueguë lueguë guashtë́ Eneas. \v 35 Grë ra naquëreldë guëꞌdchi Lida nu grë ra naquëreldë guëꞌdchi Sarón, guná rall lla bëac nguiu ni. Lueguë bësaꞌnë rall custumbrë guahietë shtë rall parë guanaldë rall nezë zaꞌquë shtë Jesús. \s1 Guashtë́ Dorcas ladi ra tëgulë \p \v 36 Tiempë ni nanú tubi naꞌa guëꞌdchi shtë Jope. Rialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús. Lëll Tabita perë ra mënë naruadiꞌdzë dizë́ griego, rniꞌi rall lë naꞌa ni Dorcas. Dorcas bëꞌnë bien nu bëdë́ꞌëll guꞌnë cuaꞌa ra prubi. Bë́ꞌnëll zihani cusë zaꞌquë. \v 37 Bëdchini tubi dzë, guc lluꞌu Dorcas nu gútill. Custumbrë shtë ra mënë ni na rguibi rall cuerpë shtë ra tëgulë. Gudibi rall shcuerpë Dorcas nu bëcueꞌzë rall cuerpë guiaꞌa laꞌni hiuꞌu guërupë pisë. \v 38 Guëꞌdchi Jope rëaꞌnë guëllaꞌ guëꞌdchi shtë Lida catë nanú Pedro. Bini ra më Jope nanú Pedro guëꞌdchi Lida. Iurní bësheꞌldë rall chupë nguiu parë guagniꞌi rall lu Pedro: \p ―Guërrë́ cha guiá hiaꞌa guëꞌdchi Jope. \p \v 39 Lueguë bëruꞌu Pedro con lëꞌë ra nguiu ni. Iurë bëdchini rall Jope, biaꞌa rall Pedro cuartë catë nagaꞌa tëgulë. Nalë́ ruꞌnë ra viudë nabëdëá ngaꞌli. Bëluaꞌa rall vestidë nu manguë nabëntsaꞌu Dorcas tsana gubániꞌ. \v 40 Lueguë Pedro gunibëꞌa guëruꞌu grë ra mënë laꞌni cuartë. Iurní bëzullibi Pedro nu biadiꞌdzënúhiꞌ Dios. Rbíꞌaiꞌ lu naguti nu répiꞌ lúhiꞌ: \p ―Tabita, guashtë́ ngaꞌli. \p Lueguë lëꞌë tëgulë bëllaꞌlë slúhiꞌ; gunáhiꞌ lu Pedro. Guzubë ldiꞌ. \v 41 Pedro gunaꞌzi guiáꞌall parë guasuldill. Lueguë gunaꞌbë Pedro ra viudë nu los de más narialdí lduꞌi Jesús parë bë́ꞌniꞌ presentar lëꞌë Dorcas nagubani. \v 42 Grë mënë shtë ciudá Jope bini rall milagrë nabëꞌnë Pedro. Nalë́ zihani mënë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë. \v 43 Por zihani dzë bëaꞌnë Pedro ciudá Jope lidchi tubi curtidor shtë guiꞌdi ladi ngunë. Lëll Simón. \c 10 \s1 Biadiꞌdzënú Pedro Cornelio \p \v 1 Guꞌ tubi nguiu ciudá Cesarea; lëll Cornelio. Nall capitán narnibëꞌa tubi gahiuꞌa suldadë. Ra suldadë ni lë rall Italiano. \v 2 Cornelio con grë shfamílill runë rall adorar Dios guëdubinú lduꞌu rall. Adë nádiꞌi Cornelio më israelitë perë bëdë́ꞌëll zihani dumí. Bë́ꞌnëll ayudë ra më israelitë. Siemprë ruadiꞌdzënull Dios. \v 3 Tubi dzë quierë rquë tsunë guadzeꞌ, bëluaꞌalú tubi ianglë lu Cornelio. Clarë gunall tubi ianglë shtë Dios naguatë́ catë zugaꞌa Cornelio. Repi ianglë lull: \p ―Cornelio. \p \v 4 Gubiꞌa Cornelio lu ianglë nu nalë́ bëdzë́bëll. Gunaꞌbë díꞌdzëll lu ianglë: \p ―¿Pë rac shtúꞌul guna? \p Iurní repi ianglë lull: \p ―Dios bëquë́ diaguë ra diꞌdzë shtë́nël iurë ruadiꞌdzënul më nu rëagná lduꞌu më lë́ꞌël purquë bë́ꞌnël ayudë ra prubi. \v 5 Bësheꞌldë bëldá nguiu guëꞌdchi Jope parë tsaglliꞌi rall Simón, nu lëll Pedro; chupë lëll. \v 6 Quëreldë Pedro lidchi tubi curtidurë nalë zac Simón. Nápëll lídchill ruaꞌ nisëduꞌu. Pedro guëniꞌi lul pë gúnël. \p \v 7 Iurë gubiꞌ ianglë, gunaꞌbë Cornelio chupë shmúzëll con tubi suldadë nananë́ Cornelio. Suldadë ni gualdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús. Guëzá rall na rall muzë shtë Cornelio. \v 8 Biadiꞌdzë Cornelio lu rall lla biadiꞌdzënull ianglë. Iurní bësheꞌldë Cornelio lëꞌë rall parë ziaglliꞌi rall Pedro. \p \v 9 Stubi dzë quierë guëruldë dzë, ziagdchini rall ciudá Jope. Lo mizmë iurë Pedro beꞌpi guëc hiuꞌu të guadiꞌdzënúhiꞌ Dios. \v 10 Nalë́ rldiꞌanë Pedro; rac shtúꞌuiꞌ gáuhiꞌ. Perë mientras quëhunë ra shfamili Pedro preparar cumidë, Pedro gunall bëdchini tubi cusë shtë Dios lull. \v 11 Guná Pedro bëllaꞌlë lu gubeꞌe nu gunall lu ziquë tubi lari naquichi ruꞌbë. Zeꞌdin ca zu Pedro. Liꞌbi guëzá shquini. \v 12 Laꞌni lari nanú grë clasë ra ma nanapë tapë guëáhiꞌ nu ra ma narllaꞌ lduꞌi lu guiuꞌu nu ra ma nariasë. \v 13 Iurní bini Pedro tubi bë naguniꞌi: \p ―Pedro, guasuldí nu gudini ma gaul. \p \v 14 Perë Pedro guchi: \p ―Dadë, nunquë adë ráudiaꞌa ra ma naná providë según ra custumbrë shtë naꞌa. \p \v 15 Lëꞌë bë guniꞌi lu Pedro stubi vueltë: \p ―Lo quë nabëzunë́ Dios, limpi nahin; adë rníꞌidiꞌil nahin mal parë lë́ꞌël. \p \v 16 Zni guc tsunë vësë; iurní beꞌpi lari lu gubeꞌe. \v 17 Quëhunë Pedro llgabë pë runë cuntienë nagunall iurë lëꞌë ra nguiu nabësheꞌldë Cornelio zeꞌdë guënaꞌbë diꞌdzë rall ca na lidchi curtidurë nalë Simón. \v 18 Bëdchini rall ruaꞌ lidchi Simón; fuertë canaꞌbë rall: \p ―¿Gu quëreldë tubi nguiu ndëꞌë nalë Simón Pedro? \p \v 19 Pedro nianá zúbëll guiaꞌa guëc hiuꞌu. Quëhúnëll llgabë niaꞌa pë runë cuntienë lo quë nabësheꞌldë Dios lull. Iurní repi Espíritu Santo lull: \p ―Pedro guná, tsunë nguiu cagnaꞌbë rall lë́ꞌël. \v 20 Bietë; bëꞌnë compañi lëꞌë rall. Adë pë llgabë rúnëdiꞌil purquë na bësheꞌlda lëꞌë rall. \p \v 21 Iurë bietë Pedro, guagnall ra nguiu nabësheꞌldë Cornelio. Répill lu ra nguiu: \p ―Na lëa Pedro nacaguili të. ¿Pë rsunë nuaꞌa të? \p \v 22 Repi rall lu Pedro: \p ―Zëꞌpë naꞌa purquë bësheꞌldë Cornelio lëꞌë naꞌa parë sël con lëꞌë naꞌa lídchill. Cornelio nall tubi nguiu honradë nu rialdí ldúꞌull Dios. Nalë́ rac shtuꞌu më israelitë lë́ꞌëll. Tubi ianglë shtë Dios guniꞌi lu Cornelio parë bëshéꞌldëll lëꞌë naꞌa nu guniꞌi ianglë lull lë́ꞌël guëníꞌil lu Cornelio pë gúnëll. \p \v 23 Iurní Pedro guniꞌi lu rall: \p ―Gulë tsutë́ ndëꞌë; gulë bëaꞌnë ne gueꞌlë. \p Hia brëgueꞌlë bëruꞌunú Pedro lëꞌë rall parë ziaꞌa rall lidchi Cornelio. Nu guanaldë bëldá narialdí lduꞌi dizaꞌquë naquëreldë guëꞌdchi Jope. \p \v 24 Stubi dzë bëdchini rall ciudá Cesarea. Ndë cabezë Cornelio lëꞌë rall con grë shfamílill. También gunaꞌbë Cornelio bëldá amigu shtëll. \v 25 Iurë bëdchini Pedro lidchi Cornelio, Cornelio bëruꞌu; bë́ꞌnëll saludar lëꞌë Pedro nu bëzullíbill lu Pedro parë bë́ꞌnëll adorar Pedro. \v 26 Perë Pedro gunaꞌzi guiaꞌa Cornelio; répiꞌ: \p ―Guzuldí purquë adë guzáꞌquëdiꞌi rzullíbil lua purquë nahia nguiu ziquë lë́ꞌël. \p \v 27 Mientras ziazú rall quëadiꞌdzë rall, guatë́ Pedro lidchi Cornelio. Guná Pedro zihani mënë rë. \v 28 Guniꞌi Pedro lu ra mënë: \p ―Lëꞌë të bien nanë́ të lla na creenci shtë ra më israelitë. Providë guëdzaꞌguë ra më israelitë con mënë de stubi naciuni. Adë nápëdiꞌi rall permisi parë tsutë́ rall lidchi mënë zitu, perë bëluaꞌa Dios na adë tsagláꞌguëdiaꞌa creenci ni. Grë ra nguiu nabëzunë́ Dios, limpi na rall. Adë naprovidë parë tsutë́a lidchi rall. Bëluaꞌa Dios na de quë adë guëníꞌidiaꞌa sulë mënë israelitë na rall allegadë lu Dios, de quë mënë zitu na rall condenadë. \v 29 Por ni zíquësë gunaꞌbë të na, lueguë zelda; adë bë́ꞌnëdiaꞌa negar. Gulë guniꞌi lua niaꞌa pë rac shtuꞌu të. \p \v 30 Iurní guzublú biadiꞌdzë Cornelio lu Pedro: \p ―Guc tapë dzë neꞌ; lo mizmë iurë ziquë iurní, rquë tsunë guadzeꞌ quërelda; quëhuna ayunë nu quëhuna orar lu Dios. De repëntë gunahia tubi ianglë shtë Dios. Nalë́ rcabniꞌi lari naquichi. \v 31 Guniꞌi ianglë lëa: “Cornelio, Dios bëquë́ diaguë ra diꞌdzë shtë́nël iurë rnáꞌbël lu më. Nu rëagná lduꞌu më lë́ꞌël purquë bëdë́ꞌël dumí cuaꞌa ra prubi. \v 32 Bësheꞌldë bëldá shmë́nël ciudá Jope parë tsaglliꞌi rall Simón Pedro. Nápëll lídchill ruaꞌ nisëduꞌu. Pedro guëniꞌi lul ra cusë nagúnël.” Zni guniꞌi ianglë lua. \v 33 Por ni lueguë bësheꞌlda ra shmëna; bidë guëlliꞌi rall lë́ꞌël. Iurneꞌ dzu naꞌa grë naꞌa ndëꞌë delantë lu Dios parë guëquë́ diaguë naꞌa grë lo quë naguniꞌi Dios lul parë guëníꞌil lu naꞌa. \s1 Lo quë naguniꞌi Pedro lu ra më lidchi Cornelio \p \v 34 Guzublú guniꞌi Pedro lu grë mënë narë́ lidchi Cornelio. Guniꞌi Pedro: \p ―Iurneꞌ gualú rac bë́ꞌahia adë rúnëdiꞌi Dios menos ni tubi mënë lu guë́ꞌdchiliu \v 35 sino quë rcaꞌa më grë ra nanapë rëspëti nu rzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë më. \v 36 Guniꞌi Dios más antsë lu grë naꞌa ziquë shini Jacob ra dizaꞌquë shtë më. Bësheꞌldë më lëꞌë Jesucristo parë bidë guëniꞌinúhiꞌ lëꞌë hiaꞌa dizaꞌquë shtë Dios parë cuedchí lduꞌu hiaꞌa. Jesucristo na rëy; napë më derechë parë rnibëꞌa më grë naciuni. \v 37 Lëꞌë të bien nanë́ të pë guc ladzë ra më israelitë. Primërë guzublú Juan Bautista, bëluáꞌaiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë, iurní bëchuꞌbë nísiꞌ. Despuësë guzublú Jesús shchíꞌniꞌ nezë Galilea. \v 38 Lëꞌë të nanë́ të lla bëdëꞌë Dios pudërë parë Jesús më Nazaret. Bësheꞌldë Dios Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë më. Bënëac më grë ra nananú mëdzabë laꞌni lduꞌi. Bëꞌnë më bien por pudërë shtë Dios cumë cabezënúhiꞌ lëꞌë Jesús. \v 39 Lëꞌë naꞌa na naꞌa testigu shtë grë ra cusë rëꞌ nabëꞌnë Jesús. Bëꞌnë më milagrë nezë Judea nu ladi ciudá Jerusalén. Despuësë bëquëꞌë ra mënë lëꞌë Jesús lu cruz; guti më. \v 40 Gudëdë tsunë dzë guti Jesús, iurní bëldishtë́ Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. Nu Dios bësheꞌldë Jesús parë bëluaꞌalú më lu naꞌa stubi vueltë. \v 41 Adë bëluaꞌalú më lu grë ra mënë, niétiquë lu naꞌa bëluaꞌalú më. Dios gudili lëꞌë naꞌa dizdë antsë parë na naꞌa testigu. Verdá nahin; guashtë́ më ladi ra tëgulë. Despuësë lëꞌë naꞌa gudaunú naꞌa lëꞌë më; bëdiiꞌnú naꞌa lëꞌë më. \v 42 Nu bësheꞌldë më lëꞌë naꞌa parë guiagniꞌi naꞌa dizaꞌquë shtë më lu ra mënë. Iurneꞌ cagniꞌi naꞌa verdá. Dios bëdëꞌë pudërë lëꞌë Jesús ziquë tubi juësi parë gunë më juzguë grë ra mënë nanabani nu grë naguti. \v 43 También ra profetë nagurë́ guahietë, cagniꞌi raiꞌ shcuendë Jesús de quë grë ra natsaldí lduꞌi lëꞌë më, runë më perdunë duldë shtë rall. Por lëꞌë më gac perdunë rall. \s1 Bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë ra mënë lidchi Cornelio \p \v 44 Nianá quëadiꞌdzënú Pedro lëꞌë ra mënë lidchi Cornelio, lëꞌë Espíritu Santo bëdchini parë cuezënúhiꞌ grë ra narquë́ diaguë diꞌdzë shtë Pedro. \v 45 Ra israelitë narialdí lduꞌi dizaꞌquë, ra nazeꞌdë naldë lëꞌë Pedro, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. Guná rall ra narquë́ diaguë shtiꞌdzë Pedro, adë na rall më israelitë perë bëꞌnë rall recibir Espíritu Santo nabëzëlaaꞌdchi Dios parë lëꞌë rall. \v 46 Bini rall quëadiꞌdzë ra më rëꞌ stubi dizë́. Quëhunë rall adorar Dios; guniꞌi rall llëruꞌbë na pudërë shtë Dios. \v 47 Iurní guniꞌi Pedro: \p ―Hia quë bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë rall igual cumë ziquë bëdë́ꞌnaꞌa recibir lë́ꞌiꞌ, hiadë nídiꞌi stubi cusë más. Guëriubë nisë rall iurneꞌ. \p \v 48 Gunibëꞌa Pedro lu rall: \p ―Gulë bëchubë nisë lëꞌë të. Gulë guniꞌi lë Jesucristo purquë na të shmënë më. \p Despuësë bëꞌnë rall ruëguë lu Pedro parë guëaꞌnë Pedro sëbëldá dzë con lëꞌë rall. \c 11 \s1 Bëabrí Pedro Jerusalén \p \v 1 Ra poshtë nu ra nagualdí lduꞌi dizaꞌquë narë́ Judea, bini rall de quë también ra mënë nanádiꞌi më israelitë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë. \v 2 Iurë bëabrí Pedro Jerusalén, bëldá ra më israelitë gudildi diꞌdzë rall con Pedro. Mënë ni guanaldë rall tëchi custumbrë shtë gac circuncidar mieti. \v 3 Bësëguaꞌa rëdchi rall Pedro. Guniꞌi rall: \p ―¿Pëzielú guagnal ra mënë nanádiꞌi më israelitë? ¿Pëzielú guataunul lëꞌë rall? \p \v 4 Iurní biadiꞌdzë Pedro lu rall lla mudë guc guagná Pedro ra mënë de stubi naciuni. Répiꞌ: \p \v 5 ―Na zuhia ciudá Jope. Iurë cagniaꞌa lu Dios, gunahia cusë nabësheꞌldë Dios lua. Gunahia tubi lari naquichi ruꞌbë. Zeꞌdin nezë lu gubeꞌe. Liꞌbi guëzá shquinin, nu gulaguin hashtë catë zugáꞌahia. \v 6 Iurë gunahia niaꞌa pë nanú laꞌni lari, gunahia nanú ra ma nazubë tapë guëáhiꞌ; nanú ra ma dushë; nanú ra ma narllaꞌ lduꞌi lu guiuꞌu; nanú ra ma nariasë. \v 7 Nu binia tubi bë naguniꞌi: “Pedro, guasuldí. Gudini ma nagaul.” \v 8 Perë na gucha lúhiꞌ: “Dadë, nunquë adë gudáudiaꞌa ma naná providë según creenci shtë mënë israelitë”. \v 9 Iurní bë guniꞌi lua stubi vueltë: “Lo quë hia bëzunë́ Dios, limpi nahin. Adë chu guëníꞌidiꞌi nahin mal parë Dios.” \v 10 Zni guniꞌi bë tsunë vueltë; despuësë beꞌpi lari guiaꞌa stubi. \v 11 Lueguë iurní bëdchini tsunë nguiu mënë Cesarea catë quërelda parë zeꞌdë caꞌa rall na. \v 12 Lëꞌë Espíritu Santo bëshéꞌldiꞌ na parë tsanalda lëꞌë rall sin ni tubi llgabë de quë na rall de stubi naciuni. También guzënú shuꞌpë nguiu rëꞌ na. Grë naꞌa bëdzutë́ naꞌa lidchi Cornelio. \v 13 Lë́ꞌëll biadíꞌdzëll lu naꞌa gunall zu tubi ianglë lídchill nu repi ianglë: “Bësheꞌldë bëldá shmë́nël ciudá Jope parë tsaglliꞌi rall lëꞌë Simón, stubi lëll Pedro. \v 14 Lë́ꞌëll guëníꞌill lul lla mudë gúnël parë gac salvar, lë́ꞌël con grë shfamílil.” \v 15 Iurë guzublú quëadiꞌdzënúa lëꞌë rall, bëdchini Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë rall tal cumë ziquë bëdchíniꞌ tsana bëdë́ꞌnaꞌa recibir lë́ꞌiꞌ. \v 16 Iurní bëagná lduaꞌa lo quë naguniꞌi Jesús lu naꞌa tsana guzënú naꞌa lëꞌë më. Guniꞌi më: “Juan bëchuꞌbë nisë ra mënë con nisë perë Dios guëneꞌe më Espíritu Santo parë guëzunë́ më lduꞌu të nu parë cuezënúhiꞌ lëꞌë të”. \v 17 Si talë Dios bësheꞌldë Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ ra mënë stubi naciuni, igual cumë ziquë bëꞌnë më con lëꞌë hiaꞌa, ra nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë Dadë Jesucristo, adë nu mudë guna cuntrë Dios. \p \v 18 Iurë bini ra mënë grë lo quë naguniꞌi Pedro lu rall, bëac dchi rall; hiadë pë guníꞌidiꞌi rall. Iurní guzublú bëꞌnë rall adorar Dios. Guniꞌi rall: \p ―De verdá Dios bëꞌnë perdunë lëꞌë ra nanádiꞌi më israelitë. Bëshaꞌlë më nezë parë guëabrí lduꞌu rall con lëꞌë më nu parë gapë rall vidë sin fin. \s1 Ra mënë nagualdí lduꞌi Jesús ciudá Antioquía \p \v 19 Tsana gudini rall Esteban, guaglaꞌguë rzunaldë mënë los de más ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Ra shmënë Jesús bëagzë́ rall hashtë regiuni Fenicia nu Chipre nu guëꞌdchi shtë Antioquía. Ndë guagniꞌi rall dizaꞌquë niétiquë lu ra më israelitë, lëdë núdiꞌi lu ra stubi mënë. \v 20 Bëldá narialdí lduꞌi Jesús, na rall më Chipre nu Cirene. Bëdchini rall ciudá shtë Antioquía. Guniꞌi rall dizaꞌquë shtë Dadë Jesús lu ra më griego. \v 21 Guniꞌi rall lu mënë con llëruꞌbë pudërë shtë Dios. Zni zihani mënë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë nu guanaldë rall tëchi enseñansë shtë Jesús. \p \v 22 Bini ra shmënë Jesús narëtaꞌ Jerusalén de quë zihani më Antioquía, hia rzuꞌbë diaguë rall dizaꞌquë. Iurní bësheꞌldë rall Bernabé parë guall Antioquía. \v 23 Iurë bëdchini Bernabé Antioquía, gunall lla mudë cagdëꞌë Dios ra cusë zaꞌquë parë ra narzuꞌbë diaguë dizaꞌquë. Nalë́ bëquitë lduꞌu Bernabé nu guniꞌinúhiꞌ ra mënë të tsanaldë rall shnezë Dios nu gac rall firmë, adë guëazë guétëdiꞌi rall shnezë Dios. \v 24 Bernabé nall tubi nguiu zaꞌquë. Gualdí ldúꞌull Dios. Cabezënú Espíritu Santo laꞌni ldúꞌull. Zihani ra më Antioquía gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë shtë Jesucristo. \p \v 25 Despuësë gubiꞌ Bernabé parë ziáꞌaiꞌ ciudá Tarso. Ndë guatílill Saulo parë beꞌdë guënull lë́ꞌiꞌ Antioquía. \v 26 Ndë bëaꞌnë raiꞌ tubi izë con ra shmënë Jesús. Bëluaꞌa raiꞌ zihani mënë. Ra shmënë Dios naquëreldë Antioquía por primërë vësë bërulë́ raiꞌ cristianos. \p \v 27 Tiempë dzë ni bëdchini bëldá nguiu nabëꞌnë recibir llni shtë Dios parë guëniꞌi rall shtiꞌdzë Dios. Zeꞌdë rall de Jerusalén parë bëdchini rall Antioquía. \v 28 Túbill lë Agabo. Guzull guníꞌill lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë tubi cusë nagac cumplir. Con pudërë nabëdëꞌë Espíritu Santo, lë́ꞌëll guníꞌill guëdchini tubi gubini dushë guëdubi guë́ꞌdchiliu. Gubini rëꞌ guc cumplirin tiempë tsana cagnibëꞌa rëy Claudio. \v 29 Grë ra më Antioquía narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús, guꞌ rall de acuerdë parë gunë rall ayudë; bësheꞌldë rall dumí parë prubi naquëreldë Judea. \p \v 30 Bëtëá rall dumí; cadë tubi rall bëdëꞌë lo más posiblë. Bësheꞌldë rall dumí con Bernabé nu Saulo caꞌa ra mëgulë naná cabësë shchiꞌni Dios Jerusalén. \c 12 \s1 Guti Jacobo nu gua Pedro lachiguiꞌbë \p \v 1 Tiempë ni rëy Herodes nalë́ guzunáldëll bëldá ra shmënë Jesús. \v 2 Gunibë́ꞌall guti Jacobo, bëchi Juan. Gudini rall lë́ꞌiꞌ con spadë. \v 3 Herodes guná nalë́ rëuuꞌ lduꞌu ra më israelitë nu guc lduꞌu Herodes guënáꞌzill Pedro. Dzë ni bëꞌnë tucarë laní naráu ra më israelitë guetështildi sin levadurë. \v 4 Gunaꞌzi rall Pedro prësi; Herodes gunibëꞌa tsa Pedro lachiguiꞌbë nu gunibë́ꞌall tapë grupë suldadë gapë rall lëꞌë Pedro. Cadë tapëgá suldadë tubi grupë. Bëꞌnë Herodes llgabë niagull Pedro delantë lu ra mënë despuësë de laní Pascu. \v 5 Nalë́ segurë nanú Pedro lachiguiꞌbë purquë quëhapë ra suldadë lë́ꞌëll. Perë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë, ziaglaꞌguë quëhunë raiꞌ orar dzë la gueꞌlë. Con guëdubinú lduꞌu rall cagniꞌinú rall lëꞌë më por shcuendë Pedro. \s1 Por milagrë shtë Dios bëruꞌu Pedro lachiguiꞌbë \p \v 6 Herodes bëꞌnë llgabë guëgull Pedro lachiguiꞌbë; tsagsáꞌnëll Pedro lu ra mënë grëgueꞌlë. Pedro nagaꞌsi lachiguiꞌbë. Líꞌbiꞌ con chupë cadënë. Nu quëhapë chupë suldadë lë́ꞌiꞌ. Stubi shcuaꞌa suldadë zu ruaꞌ lachiguiꞌbë. \v 7 Iurní bëdchini tubi ianglë shtë Dios laꞌni lachiguiꞌbë nu guꞌtë tubi llni. Ianglë bëníꞌbiꞌ lëꞌë Pedro parë guëbániꞌ. Bëcuaꞌñi ianglë lëꞌë Pedro nu répiꞌ lu Pedro: \p ―Nasesë guashtë́. \p Lueguë bëruꞌu ra cadënë naliꞌbi guiaꞌa Pedro. \v 8 Lëꞌë ianglë repi lúhiꞌ: \p ―Bëshiꞌi dchiꞌchi láꞌnil nu bëquëꞌë shráchil. \p Iurní bëꞌnë Pedro gan, repi ianglë lull: \p ―Gutë shábël nu gudeꞌe naldë na. \p \v 9 Pedro bëruꞌu; zianáldiꞌ tëchi ianglë. Adë rac bë́ꞌadiꞌiꞌ gu nahin verdá lo quë naquëhunë ianglë con lë́ꞌiꞌ. Llúaꞌaiꞌ caniꞌi shcáꞌldëll. \v 10 Gudëdë raiꞌ lu ra primërë puertë guiꞌbë naná parë nezë shtë ciudá; iubi puertë bëllaꞌlë parë bëruꞌu raiꞌ. Iurë guzë́ raiꞌ tubi nezë, lëꞌë ianglë bësáꞌniꞌ lëꞌë Pedro. \v 11 Iurní bëdë́ꞌëiꞌ cuendë; guníꞌiꞌ laꞌni ldúꞌiꞌ: \p ―Iurneꞌ sí, rdë́ꞌëhia cuendë, Dios bësheꞌldë ianglë shtë́niꞌ parë bëldáꞌaiꞌ na guiaꞌa Herodes. Bëldáꞌaiꞌ na guiaꞌa ra mënë israelitë, grë lo quë naguc lduꞌu rall nihunënú rall na. \p \v 12 Iurë quëhúniꞌ llgabë, ziáꞌaiꞌ lidchi María, shniꞌa Juan Marcos. Ndë zihani mënë rë ra. Quëhunë rall ruëguë lu Dios parë guëruꞌu Pedro lachiguiꞌbë. \v 13 Iurë bësëdchi Pedro ruaꞌ puertë, bëruꞌu tubi criadë; lëll Rode. Guagnall niaꞌa chu ndë nacagnaꞌbë ruaꞌ nezë. \v 14 Perë iurë guc bë́ꞌall chaꞌ Pedro, por tantë bëquitë ldúꞌull, adë bësháꞌlëdiꞌill ruaꞌ nezë sino quë guagllúꞌnëll; guagníꞌill lu ra mënë nazubë laꞌni hiuꞌu. Répill lu rall: \p ―Pedro zugaꞌa ruaꞌ nezë. \p \v 15 Iurní repi rall lu Rode: \p ―Rac túntël rníꞌil zniꞌi. \p Perë Rode guniꞌi: \p ―Guldía, Pedro ndë nazugaꞌa ruaꞌ nezë. \p Perë ra nazubë laꞌni hiuꞌu rniꞌi rall: \p ―Lë́ꞌëdiꞌi Pedro sino ianglë shtënë Pedro gudëdë. \p \v 16 Perë Pedro nianá cagsë́dchiꞌ ruaꞌ nezë. Iurë bëshaꞌlë rall ruaꞌ puertë nu guná rall lu Pedro, nalë́ bëdzëguëëꞌ lduꞌu rall. \v 17 Pedro bëꞌnë sëñi con guiáꞌaiꞌ të guëac dchi rall. Iurní guniꞌi Pedro, bëldaꞌa Dadë Jesús lë́ꞌëll lachiguiꞌbë. Répiꞌ: \p ―Gulë biadiꞌdzë ndëꞌë lu Jacobo nu lu ra grë narialdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús. \p Iurní bëruꞌu Pedro parë ziáꞌaiꞌ stubi lugar. \p \v 18 Iurë brëgueꞌlë, nalë́ rdzëbë ra suldadë. Nezë rëꞌ nezë rëꞌ ziaꞌa rall niaꞌa gua Pedro. \v 19 Gunibëꞌa Herodes tsatili rall lëꞌë Pedro perë cumë adë bëdzélëdiꞌi rall Pedro, rëy Herodes gunaꞌbë díꞌdzëll shcuendë Pedro. Iurní gunibëꞌa Herodes gati ra suldadë. Despuësë bëruꞌu Herodes Judea parë ziaꞌa guëquëréldëll guëꞌdchi Cesarea. \s1 Bëdchini dzë guti Herodes \p \v 20 Nalë́ rldënú Herodes ra mënë naquëreldë ra guëꞌdchi Tiro nu Sidón, perë lëꞌë ra mënë gurë́ rall de acuerdë parë gunaꞌbë rall en paz lu rëy purquë lu guiuꞌu shtë rëy rruꞌu naráu ra mënë shtë Tiro nu Sidón. Tubi grupë mënë shtë guëꞌdchi rëꞌ, gulutë́ rall amistá con Blasto, tubi muzë ruꞌbë shtë rëy. Blasto guagniꞌinull lëꞌë rëy parë guꞌ en paz. \v 21 Herodes bëzú tubi tërmë lu rall parë pë dzë tsagdchini rall lidchi Herodes. Dzë ni gutë Herodes shábiꞌ parë guzull de rëy nu guzúbëll lu tribunal shtë́nëll. Iurní guzublú guníꞌill zihani diꞌdzë lu ra mënë. \v 22 Lëꞌë ra mënë guzublú gurushtiá; guniꞌi rall: \p ―Ndëꞌë nacagniꞌi adë nall tubi nguiu sino quë nall tubi dios. \p \v 23 Lueguë iurní tubi ianglë shtë Dios bëdchini. Bëruꞌldë ianglë lëꞌë Herodes lu tubi galguidzë dushë purquë adë bëdë́ꞌëdiꞌill cuendë diꞌdzë shtë Dios. Más bëuuꞌ ldúꞌull naguniꞌi ra mënë lull. Gudáu ra mbiziuguë lëꞌë Herodes; gútill. \p \v 24 Dizaꞌquë shtë Dios guaglaꞌguë bërëꞌtsë nezë rëꞌ nezë rëꞌ. Zihani mënë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. \p \v 25 Bernabé nu Saulo guagsaꞌnë dumí nabësheꞌldë ra mënë Antioquía parë ra prubi ciudá Jerusalén. Iurní bëagrí raiꞌ con Juan Marcos hashtë Antioquía. \c 13 \s1 Bësheꞌldë Dios Bernabé nu Saulo lu dchiꞌni \p \v 1 Ladi mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë guëꞌdchi Antioquía, nanú Saulo. Nanú Bernabé. Nanú Simón narniꞌi ra mënë Iaꞌsë. Nanú Lucio më Cirene. Nanú Manaén naguaruꞌbë lidchi Herodes, gubernadurë shtë Galilea. \v 2 Tubi dzë ni bëdëá raiꞌ; cagnaꞌbë raiꞌ Dios nu quëhunë raiꞌ ayunë; adë ráudiꞌi raiꞌ dzë ni. Guniꞌi Espíritu Santo lu raiꞌ: \p ―Gulë bëꞌnë nombrar Bernabé nu Saulo parë dchiꞌni naguëdëꞌa gunë rall. \p \v 3 Iurë gualú bëꞌnë rall orar nu bëꞌnë rall ayunë, bëdchiꞌbë rall guiaꞌa rall guëc Saulo nu Bernabé parë gunë raiꞌ recibir shchiꞌni Dios. Iurní bënë rall despedir lëꞌë raiꞌ. Ziaꞌa raiꞌ. \s1 Ziaꞌa ra poshtë parë Chipre \p \v 4 Bësheꞌldë Espíritu Santo lëꞌë Saulo nu Bernabé parë tubi guëꞌdchi nalë Seleucia nanaquë́ ruaꞌ nisëduꞌu. Ndë beꞌpi raiꞌ laꞌni barcu parë ziaꞌa raiꞌ Chipre, tubi dani nananú laꞌni nisë. \v 5 Bëdchini raiꞌ Salamina; nahin puertë catë riutë́ barcu. Ndë guzublú Saulo nu Bernabé cagniꞌi raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë laꞌni iáduꞌu shtë ra më israelitë. Nu zac Juan Marcos ziaꞌanú raiꞌ. \v 6 Guëdubi guëꞌdchi shtë Chipre guazë́ raiꞌ. Bëdchini raiꞌ tubi guëꞌdchi lë Pafos. Ndë bëdiaꞌguëlú raiꞌ tubi narunë galbëlliú. Nall më israelitë nu lëll Barjesús. Nalë́ runtsáꞌull bishi; guníꞌill grë ra diꞌdzë narníꞌill nahin verdá. \v 7 Barjesús nall amigu shtë gubernadurë nalë Sergio Paulo. Gubernadurë nall tubi nguiu nasini guë́quëll. Bëshéꞌldëll rsunë parë cagnaꞌbë mënë Bernabé nu Saulo purquë gubernadurë rac shtúꞌull guínill dizaꞌquë shtë Dios. \v 8 Napë Barjesús stubi lë, Elimas, quiere decir narunë dchiꞌni shtë bëlliú. Adë në́diꞌi Elimas niuadiꞌdzënú Saulo gubernadurë purquë adë në́diꞌill tsaldí lduꞌu gubernadurë shtiꞌdzë Dios. \v 9 Iurní Saulo, nápiꞌ stubi lë́hiꞌ Pablo, con pudërë shtë Espíritu Santo nacabeznú laꞌni ldúꞌiꞌ, gubiꞌa guë́ꞌiꞌ lu Elimas. \v 10 Guniꞌi Pablo lull: \p ―Lë́ꞌël guëdzë́ bishi nu duldë laꞌni ldúꞌul. Shini mëdzabë nal. Enemigu nal shtë cusë zaꞌquë. Rluáꞌal ra mënë bishi, nu adë rsáꞌnëdiꞌil tsutë́ rall nezë zaꞌquë shtë Dios. \v 11 Iurneꞌ Dios gunë më cashtigu lë́ꞌël; guëáꞌnël ciegu por tubi tiempë; adë guënádiꞌil lu llni ngubidzë. \p Lueguë lueguë bëcahi slu Elimas nu bëáꞌnëll ciegu. Caguílill tubi naguënaꞌzi guiáꞌall parë sëll. \v 12 Iurë guná gubernadurë naguc con Elimas, gualdí lduꞌu gubernadurë dizaꞌquë. Nalë́ bëdzëguëëꞌ ldúꞌull iurë bínill shtiꞌdzë Dios naguniꞌi Pablo. \s1 Ziaꞌa Pablo nu Bernabé regiuni Pisidia \p \v 13 Pablo con ra sáhiꞌ beꞌpi raiꞌ barcu puertë nalë Pafos parë ziaꞌa raiꞌ hashtë tubi guëꞌdchi nalë Perge nananú regiuni Panfilia; perë bësaꞌnë Juan Marcos dchiꞌni shtë Dios. Mejurë bëagrill Jerusalén. \v 14 Iurní bëruꞌu Pablo con Bernabé guëꞌdchi Perge. Ziaꞌa raiꞌ ciudá Antioquía nanaquë́ regiuni shtë Pisidia. Dzë nabëziꞌi lduꞌu ra mënë, guatë́ Pablo con sáhiꞌ iáduꞌu shtë më israelitë. Ndë guzubë raiꞌ parë guëquë́ diaguë raiꞌ. \v 15 Biꞌldi ra jëfë shtë iáduꞌu laꞌni librë nabëquëꞌë Moisés nu biꞌldi rall librë shtë ra profetë. Iurní guniꞌi rall lu Pablo: \p ―Lëꞌë të saꞌ hiaꞌa, talë nuaꞌa të tubi diꞌdzë ziquë cunseju parë grë hiaꞌa, dzu hiaꞌa ndëꞌë. Gulë guniꞌi. \p \v 16 Iurní guasuldí Pablo; bë́ꞌniꞌ tubi sëñi con guiáꞌaiꞌ parë guëac dchi ra mënë. Guníꞌiꞌ: \p ―Gulë bëquë́ diaguë lëꞌë të më israelitë, nu grë të nazeꞌdë guëꞌnë adorar Dios. \v 17 Dios shtë naciuni Israel, gulë́ më shtadë guëlú hiaꞌa parë mizmë lë́ꞌiꞌ. Bëꞌnë më shtádaꞌa tubi naciuni ruꞌbë tsana nianá quëreldë raiꞌ Egipto. Nu despuësë Dios gulú lëꞌë raiꞌ Egipto con pudërë shtë më. \v 18 Durantë cuarenta izë biaꞌa lduꞌu Dios mudë fierë shtë raiꞌ iurë ziaꞌa raiꞌ nezë catë nídiꞌi mënë. \v 19 Nu gunitilú më gadchi naciuni nanaquë́ regiuni shtë Canaán. Bëdë́ꞌëiꞌ lugar ni parë guquëreldë shtadë guëlú hiaꞌa. \v 20 Durantë tubi tiempë tapë gahiuꞌa guëruldë izë, guquëreldë naciuni Israel ndë. Ra juësi nabësheꞌldë Dios, gunibëꞌa raiꞌ naciuni Israel hashtë tiempë shtë Samuel. \v 21 Iurní gunaꞌbë ra mënë lu Dios tubi rëy naguënibëꞌa lëꞌë rall. Bëdëꞌë Dios tubi rëy nalë Saúl. Gunibëꞌa Saúl lëꞌë rall cuarenta izë. Saúl nall shini tubi nguiu nalë Cis nazeꞌdë ladi shini Benjamín. \v 22 Despuësë Dios gulú lëꞌë Saúl lugar shtë́nëll parë subë David ziquë rëy naguënibëꞌa më israelitë. Guniꞌi Dios: “Gudilia David llgaꞌnë Isaí. David na tubi nguiu nabëuuꞌ lduaꞌa nu gúnëll cumplir grë lo quë narac shtuaꞌa.” \v 23 Gulë Jesús ladi llëbní David nu lëꞌë Jesús náhiꞌ el quë nagunë salvar më israelitë. Ni bëꞌnë Dios prometer más antsë. \v 24 Pues antsë guzublú Jesús dchiꞌni shtë́hiꞌ, Juan Bautista guniꞌi lu zihani mënë israelitë të gunë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall nu chubë nisë rall ziquë sëñi de quë bëabrí lduꞌu rall con Dios. \v 25 Tsana zeꞌdë guëdchini gati Juan, guníꞌiꞌ: “¿Chu runë të llgabë nahia? Adë rúnëdiꞌi të shgabë të nahia el quë nacabezë të. Zeꞌdë stubi më más lasac quë na. Na adë lasáquëdiaꞌa parë lëꞌë më. Ni tubi adë chu nádiaꞌa parë guëshaca du guiꞌdi shtënë shrachi më.” \p \v 26 ’Rniaꞌa lu të Dadë nazeꞌdë zu famili shtë Abraham, nu rniaꞌa lu grë të narunë adorar Dios. Dios bësheꞌldë dizaꞌquë rëꞌ parë gac salváraꞌa. \v 27 Ra naguquëreldë Jerusalén nu jëfë shtë rall, adë guc bë́ꞌadiꞌi rall chu na Jesús. Nu adë guasë́diꞌi rall ra diꞌdzë shtë ra profetë nabëquëꞌë shtiꞌdzë Dios guahietë. Rsëꞌdë rall diꞌdzë rëꞌ laꞌni iáduꞌu shtë mënë israelitë cadë dzë narziꞌi lduꞌu ra mënë, perë tsana bëꞌnë rall condenar Jesús, bëꞌnë rall cumplir grë lo quë naná escritë de lëꞌë më. \v 28 Adë bëdzélëdiꞌi rall ni tubi duldë nabëꞌnë Jesús perë gunaꞌbë rall lu Pilato parë gati më. \v 29 Iurë guc cumplir grë lo quë narniꞌi laꞌni Sagradas Escrituras shcuendë Jesús, bësietë mënë lëꞌë më lu cruz parë bëgaꞌchi më laꞌni baꞌa. \v 30 Perë bëldishtë́ Dios lëꞌë më ladi ra tëgulë parë gubani më stubi vueltë. \v 31 Nu zihani dzë bëluaꞌalú Jesús lu ra nabëꞌnë compañi lëꞌë më iurë ziagzë́ më de Galilea parë Jerusalén. Lëꞌë ra mënë ni guná rall lu Jesús nu iurneꞌ quëadiꞌdzë rall ziquë testigu de quë Jesús nabani. \p \v 32 ’Nu zac lëꞌë naꞌa, cagniꞌi naꞌa dizaꞌquë nabëꞌnë më prometer lu shtádaꞌa. Guc cumplirin parë lëꞌë hiaꞌa purquë na hiaꞌa shini raiꞌ. \v 33 Bëldishtë́ Dios lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. Zni naescritë laꞌni segundë Salmo: “Lë́ꞌël nal shinia. Nedzë́ bënehia vidë parë lë́ꞌël.” \v 34 Guniꞌi Dios guëldishtë́hiꞌ lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë parë adë gáudiꞌi guiuꞌu cuerpë shtë më. Zni naescritë laꞌni Sagradas Escrituras naguniꞌi Dios: “Guënehia ra cusë zaꞌquë parë lëꞌë të, lo quë nabëna prometer lu David”. \v 35 Por ni David laꞌni stubi Salmo guniꞌi: “Adë guësëaꞌnëgal cuerpë shtë shínil narac shtúꞌul laꞌni baꞌa parë adë gáudiꞌi guiuꞌu shcuérpiꞌ”. \v 36 David bëꞌnë sirvë lu sáhiꞌ tiempë nabániꞌ. Bëꞌnë záꞌquëll ra cusë ziquë guniꞌi Dios lull. Perë despuësë gútill nu bëgáꞌchill. Guꞌdzë cuerpë shtë́nëll. \v 37 Perë cuerpë shtë nguiu nabëldishtë́ Dios ladi ra tëgulë, adë gúꞌdzëdiꞌin. \v 38 Bëchi, napë quë gac bëꞌa të lo quë narniaꞌa lu të; lë́ꞌësë Jesús napë pudërë parë gunë më perdunë duldë shtë të. \v 39 Grë narialdí lduꞌi Jesús na perdunë duldë shtë rall. Adë nídiꞌi mudë parë sunë́ almë shtë të por lëy nabëquëꞌë Moisés purquë adë nápëdiꞌin pudërë parë nihunin perdunë duldë shtë mënë. \v 40 Gulë gupë cuidadë të ldáguëdiꞌi cashtigu shtë Dios guëc të, ra cusë nabëquëꞌë ra profetë iurë guniꞌi raiꞌ shtiꞌdzë Dios narniꞌi: \q1 \v 41 Gulë guná, lëꞌë të naquëhunë burnë. Gulë bëtsëbë lduꞌu të nu gulë gapë galguti sin fin. \q1 Quëhuna tubi cusë ruꞌbë entrë lëꞌë të, cusë adë tsaldídiꞌi lduꞌu të zeꞌdë ra cusë de na. Nu adë tsaldídiꞌi lduꞌu të si talë chu stubi guëniꞌi lu të. \p \v 42 Iurë bëruꞌu Pablo con sáhiꞌ, ra mënë nanádiꞌi më israelitë, gunaꞌbë rall tubi favurë lu Pablo, guëabrí raiꞌ stubi vueltë dzë naguëziꞌi lduꞌu mënë naguëdzaꞌguë llmalë parë tsaglaꞌguë guadiꞌdzë Pablo dizaꞌquë lu rall. \v 43 Iurë gualú bëtëꞌtsë ra mënë zihani, sëbëldá më israelitë canaldë lëꞌë Pablo nu Bernabé. Nu zihani ra nanádiꞌi më israelitë perë guatë́ rall creenci shtë ra më israelitë, canaldë rall Pablo nu Bernabé. Pablo nu Bernabé guniꞌinú raiꞌ lu mënë ni të tsaglaꞌguë tsaldí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë shtë Dios. \p \v 44 Bëdzaꞌguë llmalë bëdchini dzë descansë; casi grë mënë shtë guëꞌdchi bëdëá rall parë guëquë́ diaguë rall diꞌdzë shtë Dios. \v 45 Guná ra më israelitë tantë zihani mënë bëdëá, bëldë́ rall; napë rall mbidi. Guniꞌi guidzë rall lëꞌë Pablo nu Bernabé. Bëꞌnë rall insultar Pablo. \v 46 Iurní Pablo nu Bernabé adë bëdzë́bëdiꞌi raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ: \p ―Bësheꞌldë Dios lëꞌë naꞌa primërë lu të, na të më israelitë parë guëquë́ diaguë të dizaꞌquë shtë Dios; perë në́diꞌi të guëzuꞌbë diaguë të shtiꞌdzë Dios. Adë në́diꞌi të gunë të recibir vidë sin fin. Iurneꞌ guiagniꞌi naꞌa lu mënë de stubi naciuni \v 47 purquë zni bësheꞌldë Dios lëꞌë naꞌa. Bëquëꞌë Isaías shtiꞌdzë më narniꞌi: \q1 Na Dios, rzua lë́ꞌël ziquë tubi llni parë grë ra mënë nanádiꞌi më israelitë. \q1 Lë́ꞌël tsanul ra dizaꞌquë hashtë lúltimë guëꞌdchi shtë guë́ꞌdchiliu parë gunë Dios salvar lëꞌë ra mënë natsaldí lduꞌi shtiꞌdzë më. \p \v 48 Iurë bini ra mënë nanádiꞌi më israelitë, nalë́ bëquitë lduꞌu rall. Guniꞌi rall nalë́ nasaꞌa dizaꞌquë shtë Dios. Nu bëdëꞌë rall graci lu më. Grë ra nagudili Dios parë gac salvar, lueguë gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë më. \v 49 Zni bërëꞌtsë dizaꞌquë guëdubi regiuni shtë Pisidia. \v 50 Perë ra israelitë naquëreldë Antioquía biadiꞌdzë rall con bëldá naꞌa nu nguiu de rëspëti ladi guëꞌdchi. Naꞌa rëꞌ napë rall devociuni parë Dios. Grë rall bëtsatsu rall më guëꞌdchi cuntrë Pablo nu Bernabé. Gulú rall lëꞌë raiꞌ fuërë ruaꞌ guëꞌdchi. \v 51 Pablo nu Bernabé bëdchibi rall gushëguiuꞌu shtë shrachi rall ziquë tubi sëñi de quë ra mënë Antioquía adë bëzuꞌbë diáguëdiꞌi rall dizaꞌquë shtë Jesús. Iurní ziaꞌa raiꞌ ciudá nalë Iconio. \v 52 Ra nagualdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús ciudá Antioquía, nalë́ bëquitë lduꞌu rall. Cabezënú Espíritu Santo laꞌni lduꞌu rall. \c 14 \s1 Nanú Pablo nu Bernabé guëꞌdchi Iconio \p \v 1 Pablo nu Bernabé guërupë raiꞌ guatë́ raiꞌ iáduꞌu shtë më israelitë guëꞌdchi Iconio. Bëluaꞌa raiꞌ dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë. Zihani mënë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë, më israelitë nu ra më griego. \v 2 Perë ra më israelitë nadë në́diꞌi tsaldí lduꞌi, bëtsatsu rall mënë nanádiꞌi israelitë parë bëꞌnë rall llgabë mal cuntrë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. \v 3 Pablo nu Bernabé bëaꞌnë raiꞌ llëduni tiempë lugar ni. Adë bëdzë́bëdiꞌi rall guniꞌi rall lu mënë de quë Dios rac shtuꞌu më grë mënë narë́ lu guë́ꞌdchiliu. Dios quëhunë compañi lëꞌë Pablo nu Bernabé parë bëꞌnë raiꞌ milagrë. Bëꞌnë raiꞌ cusë ruꞌbë. Zni guasë́ ra mënë dizaꞌquë naguniꞌi Pablo, zeꞌdin de Dios. \v 4 Perë ra mënë guëꞌdchi ni, adë bë́ꞌnëdiꞌi rall tubsë llgabë. Bëldá rall guniꞌi nazaꞌquë na diꞌdzë shtë raiꞌ. Sëbëldá rall guniꞌi adë nazáꞌquëdiꞌi diꞌdzë shtë raiꞌ. \v 5 Iurní ra më israelitë nu ra nadë nádiꞌi israelitë, guꞌ rall de acuerdë con ra gubiernë parë guënaꞌzi rall Pablo nu Bernabé nu niadëꞌë guëꞌë rall lëꞌë raiꞌ. \v 6 Bini Pablo nu Bernabé pë nihunë rall. Bëruꞌu raiꞌ guiaꞌa contrari shtë raiꞌ. Gubiꞌ raiꞌ ciudá ni parë zëagzë́ raiꞌ guëꞌdchi nalë Listra nu Derbe naquë́ regiuni shtë Licaonia. \v 7 Guagniꞌi raiꞌ dizaꞌquë guëdubi ciudá nu guëꞌdchi shtë regiuni ni. \s1 Bësëdchi guëꞌë mënë lëꞌë Pablo guëꞌdchi Listra \p \v 8 Guëꞌdchi Listra nanú tubi nguiu cujë; ráquëdiꞌi rzëll. Ndë zúbëll purquë dizdë nagúlëll nall cujë. \v 9 Caquë́ diaguë nguiu ni nacagniꞌi Pablo. Iurní nalë́ rbiꞌa Pablo lu nguiu ni; guc bëꞌa Pablo de quë rialdí ldúꞌull parë guëáquëll. \v 10 Iurní fuertë guniꞌi Pablo lull: \p ―Guasuldí ngaꞌli. Bëzú guëaꞌl lu guiuꞌu. \p Lueguë guasuldí cujë nu guzublú rzëll. \v 11 Iurë guná ra mënë pë bëꞌnë Pablo con nguiu ni, guzublú guniꞌi rall fuertë diꞌdzë naruadiꞌdzë ra më Licaonia. Guniꞌi rall: \p ―Dios ndëꞌë bëdchini ládzaꞌa con cuerpë shtë nguiu. \p \v 12 Guniꞌi rall Bernabé na dios Júpiter nu Pablo na dios Mercurio purquë Pablo ruadíꞌdziꞌ lu ra mënë. \v 13 Iáduꞌu shtë dios Júpiter zubin entradë shtë guëꞌdchi. Bëshuzi narunë dchiꞌni laꞌni iáduꞌu ni, bidënull bëldá ngunë con zihani guëꞌë hashtë puertë shtë guëꞌdchi. Bëshuzi nu ra mënë rac shtuꞌu rall gunë rall adorar lëꞌë ra poshtë nu quini rall ngunë ziquë tubi ofrendë parë lëꞌë raiꞌ. \v 14 Perë Pablo nu Bernabé guná raiꞌ pë rac shtuꞌu gunënú mënë lëꞌë raiꞌ; guzublú bëchíꞌezë raiꞌ shabë raiꞌ ziquë tubi sëñi de quë adë rëuuꞌdiꞌi lduꞌu raiꞌ lo quë nacanihunë ra mënë. Guniꞌi raiꞌ fuertë. Guatë́ raiꞌ ladi ra mënë \v 15 nu guniꞌi raiꞌ: \p ―Lëꞌë të Dadë, ¿pëzielú runë të zniꞌi? Lëꞌë naꞌa na naꞌa nguiu ziquë lëꞌë të. Zëꞌpë guëniꞌi naꞌa lu të parë guësaꞌnë të ra custumbrë nadë guëlluíꞌidiꞌi. Lëꞌë naꞌa rac shtuꞌu naꞌa tsanaldë të tëchi nezë zaꞌquë shtë Dios nanabani. Bëntsaꞌu më gubeꞌe nu guë́ꞌdchiliu nu grë cusë nananú lu guë́ꞌdchiliu bëntsaꞌu më. \v 16 Tiempë guahietë Dios bësëaꞌnë më lëꞌë ra mënë gubani rall ziquë mudë narac shtuꞌu rall \v 17 perë siemprë bëꞌnë Dios bien parë lëꞌë rall nu bësheꞌldë më ganzaꞌquë parë lëꞌë rall. Bëdëꞌë më sufsientë nagáu rall hashtë bëquitë lduꞌu rall. Iurneꞌ Dios quëhunë më lo mizmë con lëꞌë hiaꞌa. \p \v 18 Guniꞌi Pablo diꞌdzë rëꞌ lu ra mënë perë apënë bë́ꞌniꞌ gan parë adë gudínidiꞌi ra mënë ra ma ziquë ofrendë lu raiꞌ. Siemprë rac shtuꞌu rall gunë rall adorar lëꞌë raiꞌ. \p \v 19 Zeꞌdë bëldá më israelitë shtë Antioquía nu Iconio. Bëdchini rall Listra catë nanú Pablo. Bëquili rall mënë shtë Listra con bishi parë bëdëꞌë guëꞌë rall Pablo. Bëshaguiú rall lë́ꞌiꞌ parë gulú rall lë́ꞌiꞌ ruaꞌ guëꞌdchi purquë lluaꞌa rall hia guti Pablo. \v 20 Iurní bëdchini ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë catë nagaꞌa Pablo; bëdëá rdondë rall catë nagaꞌa Pablo. Iurní bëlë́ ldúꞌiꞌ nu guashtë́hiꞌ. Guatë́hiꞌ stubi vueltë guëꞌdchi. Perë brëgueꞌlë bëruꞌu raiꞌ guëꞌdchi parë ziaꞌa raiꞌ stubi guëꞌdchi nalë Derbe. \p \v 21 Ndë guniꞌi raiꞌ dizaꞌquë shtë Dios lu ra më Derbe. Nalë́ zihani mënë gualdí lduꞌu raiꞌ shtiꞌdzë Dios. Despuësë bëabrí raiꞌ guëꞌdchi Listra, Iconio, nu Antioquía. \v 22 Ra lugar ni guniꞌinú raiꞌ mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë guaglaꞌguë rall nu gac rall firmë, nu adë guësáꞌnëdiꞌi rall shnezë Dios. Guniꞌi raiꞌ de quë antsë tsutë́ mieti catë rnibëꞌa Dios, napë quë sac zi mieti purquë na raiꞌ shmënë Jesús. \v 23 Cadë guëꞌdchi catë nanú ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, Pablo nu Bernabé bëzú raiꞌ bëldá nguiu naguëná dchiꞌni shtë Dios. Despuësë biadiꞌdzënú raiꞌ Dios nu bëꞌnë raiꞌ ayunë, bëꞌnë raiꞌ animar lëꞌë mënë ni të gac rall firmë lu shnezë Dios, el quë narialdí lduꞌu raiꞌ. \s1 Bëabrí Pablo nu Bernabé guëꞌdchi Antioquía \p \v 24 Gudëdë raiꞌ regiuni shtë Pisidia parë bëdchini raiꞌ regiuni shtë Panfilia. \v 25 Guniꞌi raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë ciudá shtë Perge. Despuësë gua raiꞌ guëꞌdchi Atalia. \v 26 Ndë beꞌpi raiꞌ barcu parë ziaꞌa raiꞌ Antioquía ciudá catë ra narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Dios, bëdëꞌë raiꞌ dchiꞌni shtë Dios parë lëꞌë raiꞌ; mizmë lugar ni antsë biadiꞌdzënú rall Dios parë gunë më compañi lëꞌë raiꞌ. Iurneꞌ bëabrí raiꞌ purquë hia bëꞌnë raiꞌ gan dchiꞌni rëꞌ. \v 27 Iurë bëdchini raiꞌ Antioquía, bëtëá raiꞌ grë mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Biadiꞌdzë raiꞌ lu rall mudë nabëꞌnë Dios compañi lëꞌë raiꞌ. Guniꞌi raiꞌ Dios bëdëꞌë lugar parë gualdí lduꞌu ra mënë nanádiꞌi më israelitë perë guatë́ rall shnezë Dios. \v 28 Pablo nu Bernabé bëaꞌnë raiꞌ ciudá ni llëduni tiempë con ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. \c 15 \s1 Gua Pablo nu Bernabé ciudá Jerusalén \p \v 1 Tiempë dzë ni bëdchini bëldá nguiu Antioquía. Na rall më Judea. Guzublú cagluaꞌa rall ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Guniꞌi rall: \p ―Parë gac salvar të napë quë gunë të cumplir custumbrë riuguë tubi partë delicadë shtë ngulëꞌnë ziquë bëquëꞌë Moisés laꞌni lëy parë guëdë́ꞌnaꞌa cumplir. \p \v 2 Pablo nu Bernabé biadiꞌdzënú raiꞌ ra nguiu rëꞌ llëduni tiempë hashtë gudildi diꞌdzë rall. Por fin ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bëꞌnë rall nombrar Pablo nu Bernabé con sëbëldá nguiu parë ziaꞌa rall Jerusalén. Guaguëꞌnë rall rëglë asuntë ni con los de más ra poshtë con ra mëgulë naná cabësë shtë ra më narialdí lduꞌi Dios. \p \v 3 Bësheꞌldë ra më Antioquía lëꞌë raiꞌ. Gudëdë raiꞌ ra regiuni shtë Fenicia nu Samaria. Quëadiꞌdzë raiꞌ shtiꞌdzë Dios lu ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Guniꞌi raiꞌ lu ra mënë nanarë́ catë ziaꞌa raiꞌ, grë lo quë nabëꞌnë Dios con ra mënë de stubi naciuni, cumë bëagrí lduꞌu rall con Dios nu bësaꞌnë rall creenci gushë parë zianaldë rall shnezë Dios. Grë ra më narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bini rall shtiꞌdzë Pablo nu Bernabé. Nalë́ bëquitë lduꞌu rall. \p \v 4 Tsana bëdchini raiꞌ Jerusalén, ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë bëꞌnë rall recibir lëꞌë raiꞌ con llëruꞌbë cariñi. Zubënú ra mënë rëꞌ ra poshtë nu ra mëgulë naná cabësë ladi grupë shtë raiꞌ. Pablo nu Bernabé guzublú biadiꞌdzë raiꞌ grë ra cusë nabëꞌnë Dios con lëꞌë raiꞌ, cumë ziquë mënë stubi naciuni gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. \v 5 Perë iurní bëldá ra fariseo narialdí lduꞌi shtiꞌdzë Jesús, guasuldí rall nu guniꞌi rall: \p ―Rquiꞌni riuguë duꞌpë partë delicadë shtë nanádiꞌi më israelitë parë gac salvar rall. Cha guëdë́ꞌnaꞌa obligar lëꞌë rall tsanaldë rall tëchi lëy shtë Moisés. Gac salvar rall iurní. \p \v 6 Bëdëá ra poshtë nu ra mëgulë parë bësëꞌdë rall diꞌdzë rëꞌ. \v 7 Llëduni tiempë biadiꞌdzë rall. Iurní guasuldí Pedro nu guníꞌiꞌ: \p ―Rniaꞌa lu grë të narialdí lduꞌi dizaꞌquë, cumë ziquë nanë́ të hia ziaꞌa tiempë gudili Dios na entrë lëꞌë të. Nu bësheꞌldë më na parë guagniaꞌa dizaꞌquë shtë më lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë. Nu gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. \v 8 Dios rna laꞌni lduꞌu ra mieti; bëꞌnë më recibir lëꞌë raiꞌ cumë ziquë shini më. Bëdëꞌë më Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë raiꞌ igual ziquë bëdëꞌë më Espíritu Santo parë lëꞌë hiaꞌa. \v 9 Quëhunë Dios compañi lëꞌë raiꞌ igual ziquë lëꞌë hiaꞌa masiá adë nádiꞌi raiꞌ më israelitë. Bëzunë́ më laꞌni lduꞌu raiꞌ purquë gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë shtë më. \v 10 Aunquë lëꞌë të nanë́ të Dios quëhunë më salvar lëꞌë raiꞌ, siemprë riaglaꞌguë rniꞌi të tsanaldë raiꞌ tëchi lëy shtë Moisés. Nahin tubi lëy dushë parë lëꞌë rall; nilë ra shtadë guëlú hiaꞌa, nilë lëꞌë hiaꞌa adë bëdë́ꞌnëdiꞌiaꞌa cumplir lëy ni. Nahin tubi lëy dushë parë lëꞌë hiaꞌa. Adë chu gúnëdiꞌi gan gunë cumplirin. \v 11 Perë lëꞌë hiaꞌa bien nanë́ hiaꞌa, bëꞌnë më salvar lëꞌë hiaꞌa ndigá. Rniaꞌa lu të na rall shini më purquë nalë́ guc shtuꞌu më lëꞌë ra nanádiꞌi më israelitë. Nu na Jesús Shtadë shtë grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. \p \v 12 Grë rall bëac dchi nu bëquë́ diaguë rall; iurní Bernabé nu Pablo guzublú biadiꞌdzë raiꞌ lla gua raiꞌ ladi ra mënë de stubi naciuni. Nu bëꞌnë Dios zihani milagrë por lëꞌë raiꞌ. Dios bënëac zihani clasë galguidzë. \v 13 Iurë gualú biadiꞌdzë raiꞌ, Jacobo guasuldí nu guníꞌiꞌ lu ra mënë: \p ―Iurneꞌ guadiꞌdza lu të narialdí lduꞌu dizaꞌquë; gulë bëquë́ diaguë. \v 14 Pedro biadiꞌdzë lu hiaꞌa lla bëꞌnë Dios. Dzë ni por primërë vueltë gudili më ra nanádiꞌi më israelitë parë gac rall shmënë më. \v 15 Ndëꞌë bëruꞌuin de acuerdë con lo quë nabëquëꞌë ra profetë laꞌni Sagradas Escrituras tiempë guahietë. Rniꞌi rahin zdëꞌë: \q1 \v 16 Despuësë guëabría të guëzáꞌahia hiuꞌu shtë David naná ziquë hiuꞌu dachi. \q1 Guëcubia reinadë shtë́hiꞌ nagurë́. \q1 \v 17 Gúnahin të parë ra mënë nanádiꞌi më israelitë quili rall na, nu ra mënë shtë grë naciuni narnaꞌbë lëa, gac rall shmëna. \q1 \v 18 Zni cagniꞌi Dadë dizdë tiempë guahietë të gac bëꞌa mieti. \p \v 19 ’Por ni rniaꞌa lu të shgaba. Adë pë gunënúdiꞌi hiaꞌa con ra nanádiꞌi mënë israelitë perë bëabrí lduꞌu rall con Dios. Adë chu gúnëdiꞌi obligar lëꞌë rall parë tsanaldë rall lëy shtë Moisés. \v 20 Perë guëquëꞌë hiaꞌa lu rall parë adë gáudiꞌi rall belë shtë ra ma narunë ra mënë ofrecërë ziquë ofrendë lu ra ídolo. Nu adë guëquënúdiꞌi rall saꞌ rall, nu adë gáudiꞌi rall rënë, nilë belë shtë ra ma nadë bëshë́ꞌëdiꞌi rënë. \v 21 Hia por llëduni tiempë biꞌldi ra mënë lëy nabëquëꞌë Moisés cadë iáduꞌu shtë rall, nu cadë dzë nabëziꞌi lduꞌu rall cagluaꞌa mësë lëꞌë rall nabëquëꞌë Moisés. \p \v 22 Iurní ra poshtë con ra mëgulë naná cabësë nu grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, gudili rall bëldá nguiu ladi lo mizmë saꞌ rall parë bësheꞌldë rall lëꞌë raiꞌ Antioquía con Pablo nu Bernabé. Bëꞌnë rall nombrar Silas con Judas. Judas stubi lëll Barsabás. Na rall nguiu më ruꞌbë ladi ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. \v 23 Bëntsaꞌu ra poshtë tubi cartë parë biaꞌa raiꞌ narniꞌi: \p “Lëꞌë naꞌa ra poshtë nu ra mëgulë nu grë ra narialdí lduꞌu dizaꞌquë shtë Jesús naquëreldë Jerusalén, rsheꞌldë naꞌa tubi saludë parë grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, ra nanádiꞌi më israelitë. Rsheꞌldë naꞌa tubi saludë lëꞌë të grë ra naquëreldë Antioquía nu ra naquëreldë regiuni Siria nu Cilicia. \v 24 Nanë́ naꞌa bëruꞌu bëldá nguiu ladi naꞌa. Bidë rall ciudá shtë të parë bidë guëniꞌi rall lu të rquiꞌni tsanaldë të tëchi lëy nabëquëꞌë Moisés parë gac salvar të. Perë adë bëshéꞌldëdiꞌi naꞌa lëꞌë rall. Niétiquë bidë guëchili rall shgabë të; rnibëꞌa rall gac circuncidar të nu gunë të cumplir lëy shtë Moisés. \v 25 Por ni bëdzú naꞌa de acuerdë lu juntë shtë naꞌa parë gudili naꞌa bëldá nguiu ladi naꞌa parë guidë guëná raiꞌ lëꞌë të. Bësheꞌldë naꞌa lëꞌë raiꞌ con Pablo nu Bernabé, nguiu narac shtuꞌu hiaꞌa. \v 26 Bernabé nu Pablo na raiꞌ nguiu nabëdchiꞌbë ra vidë shtë raiꞌ lu galguti iurë guagniꞌi raiꞌ dizaꞌquë shtë Jesucristo, Shtádaꞌa, lu ra mënë. \v 27 Cagsheꞌldë naꞌa lu të Judas nu Silas parë guëniꞌi rall lu të ra cusë nazeꞌdë laꞌni cartë nanuaꞌa rall. \v 28 Bëuuꞌ lduꞌu Espíritu Santo nu bëuuꞌ lduꞌu naꞌa parë adë guëdchíꞌbëdiꞌi naꞌa ni tubi lëy dushë guëc të. Sulamëntë runë tucarë gunë të cumplir ra cusë nazeꞌdë laꞌni cartë catë rniꞌi: \v 29 Adë gau të belë shtë ra ma nabëꞌnë mënë ofrecer ziquë ofrendë lu ra ídolo, nu adë gau të rënë, nilë belë shtë ra ma nanadë bëshë́ꞌëdiꞌi rënë, nu adë rquënúdiꞌi të saꞌ të. Talë gapë të lëꞌë të lu grë ra cusë rëꞌ, zia të bien. Ndëꞌë gualú cartë. Guëaꞌnë të con Dios.” \p \v 30 Iurní bëruꞌu raiꞌ parë ziaꞌa raiꞌ Antioquía. Ndë bëtëá raiꞌ grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Bëdëꞌë raiꞌ cartë guiaꞌa ra mënë nabëdëá ngaꞌli. \v 31 Iurë biꞌldi rall cartë, nalë́ bëquitë lduꞌu rall nu gurëdchí lduꞌu rall por lo quë naguniꞌi laꞌni cartë. \v 32 Judas nu Silas bëꞌnë rall recibir tubi pudërë shtë Dios parë guëniꞌi rall ra cusë narac shtuꞌu Dios. Biadiꞌdzë raiꞌ con llëruꞌbë pudërë shtë më. Con zihani diꞌdzë naguniꞌi raiꞌ lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bëaꞌnë ra mënë ni más firmë parë tsanaldë rall shnezë Dios. \v 33 Bëaꞌnë raiꞌ tubi tiempë ciudá Antioquía. Despuësë ra narialdí lduꞌi Jesús bëꞌnë rall despedir lëꞌë raiꞌ parë bëabrí raiꞌ Jerusalén. Guniꞌi rall lu raiꞌ: \p ―Dushquilli Dios, bidë guëná të lëꞌë naꞌa. Guzëá të con bien. \p \v 34 Silas adë bëabrídiꞌiꞌ Jerusalén; bëáꞌniꞌ Antioquía. \v 35 Pablo con Bernabé bëaꞌnë raiꞌ Antioquía parë guaglaꞌguë guëniꞌi raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë. Con stubi tantë ra nguiu, cagluaꞌa raiꞌ mënë dizaꞌquë shtë Jesús. \s1 Bësheꞌldë Dios lëꞌë Pablo segundë viajë \p \v 36 Gudëdë bëldá dzë, iurní Pablo guniꞌi lu Bernabé: \p ―Cha guiá guëgná hiaꞌa nia gua ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, grë ra ciudá catë biagluaꞌa hiaꞌa ra mënë antsë. \p \v 37 Bernabé guc ldúꞌiꞌ niuaꞌa raiꞌ Juan Marcos \v 38 perë Pablo adë në́diꞌiꞌ nianaldë Juan Marcos purquë más antsë bësëaꞌnëgá Juan Marcos lëꞌë raiꞌ lugar nalë Panfilia. \v 39 Gudildi diꞌdzë raiꞌ por cuendë rëꞌ nu bësaꞌnë saꞌ raiꞌ. Bernabé biaꞌa Juan Marcos parë ziaꞌa raiꞌ Chipre. \v 40 Pablo gudili lëꞌë Silas parë tsanaldë Silas lë́ꞌiꞌ. Ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, biadiꞌdzënú raiꞌ lëꞌë më parë gunë më compañi lëꞌë Pablo nu Silas iurná guziaꞌa raiꞌ lu shchiꞌni më. \v 41 Iurní Pablo nu Silas bëruꞌu raiꞌ nu gudëdë raiꞌ regiuni shtë Siria nu Cilicia. Guagniꞌi raiꞌ lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë tsaglaꞌguë rall firmë shnezë Dios. \c 16 \s1 Guanaldë Timoteo lëꞌë Pablo nu Silas \p \v 1 Bëdchini Pablo nu Silas guëꞌdchi Derbe nu Listra. Ndë bëdiaꞌguëlú raiꞌ tubi nguiu narialdí lduꞌi dizaꞌquë; lëll Timoteo. Shniꞌa Timoteo na më israelitë; lëꞌë quë lëꞌë rialdí lduꞌi dizaꞌquë. Perë shtadë Timoteo na më griego. \v 2 Grë ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë naquëreldë Listra nu Iconio, rniꞌi rall na Timoteo tubi nguiu demasiadë humildë nu zaꞌquë. \v 3 Guchi Pablo lu Timoteo parë tsanáldëll lëꞌë raiꞌ. Nu bëꞌnë Pablo circuncidar lëꞌë Timoteo ziquë na custumbrë shtë ra më israelitë. Zni bë́ꞌniꞌ parë adë bëldë́diꞌi më israelitë con lëꞌë Pablo. Grë ra israelitë naquëreldë lugar ni, nanë́ rall shtadë Timoteo nall më griego. \v 4 Grë ra guëꞌdchi nardëdë raiꞌ, ruadiꞌdzënú raiꞌ ra mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Quëadiꞌdzë raiꞌ rsunë nabëdëꞌë mëgulë naná cabësë shchiꞌni Dios Jerusalén të parë guëzuꞌbë diaguë rall. \v 5 Ra mënë narialdí lduꞌi Dios, guc rall más firmë lu ra dizaꞌquë shtë Jesús. Dzë con dzë guaruꞌbë grupë shtë shmënë Dios cadë guëꞌdchi. \s1 Gueꞌlë bëluaꞌalú tubi nguiu lu Pablo; nall ziquë më Macedonia \p \v 6 Adë bësáꞌnëdiꞌi Espíritu Santo naluaꞌa raiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë naquëreldë regiuni shtë Asia. Por ni gudëdë raiꞌ ra regiuni shtë Frigia nu Galacia parë bëdchini raiꞌ la raya shtë Misia. \v 7 Ndë bëꞌnë raiꞌ llgabë niutë́ raiꞌ regiuni shtë Bitinia perë Espíritu Santo adë bësáꞌnëdiꞌiꞌ niutë́ raiꞌ ndë. \v 8 Mejurë gudëdë nezë raiꞌ hashtë Misia parë guietë raiꞌ puertë shtë Troas. \v 9 Ndë bëluaꞌalú tubi nguiu lu Pablo gueꞌlë. Gunáhiꞌ tubi nguiu më Macedonia. Zuldí mënë ni nu rúnëll ruëguë lu Pablo. Rníꞌill: “Cha regiuni shtë naꞌa Macedonia parë gúnël compañi lëꞌë naꞌa”. \v 10 Iurë gudëdë guná Pablo lëꞌë nguiu, na Lucas nacaquëaꞌa librë rëꞌ, bëdëꞌnë naꞌa preparar viajë shtënë naꞌa parë guziá naꞌa Macedonia purquë Dios cagnaꞌbë lëꞌë naꞌa guëdiaꞌa naꞌa dizaꞌquë parë ra mënë shtë Macedonia. \s1 Bëdchini Pablo nu Silas guëꞌdchi Filipos \p \v 11 Puertë Troas bëdzepi naꞌa laꞌni barcu parë zia naꞌa tubldí laꞌni nisë hashtë Samotracia. Samotracia na tubi dani laꞌni nisëduꞌu. Hashtë stubi dzë bëdchini naꞌa puertë Neápolis. \v 12 De Neápolis bëruꞌu naꞌa parë Filipos. Filipos na tubi guëꞌdchi más llëruꞌbë lu grë ra guëꞌdchi shtë Macedonia. Quëreldë ra më rumanë ndë, nu grë ra më shtë guëꞌdchi bëꞌnë rall rëspëti lëy shtë ra rumanë. Guquëreldë naꞌa Filipos bëldá dzë. \v 13 Tubi dzë nabëziꞌi lduꞌu mënë, bëruꞌu naꞌa ruaꞌ guëꞌdchi parë bia naꞌa ruaꞌ tubi guëëꞌgu. Ra mënë bëneꞌe rsunë ndë nanú tubi lugar catë ruadiꞌdzënú rall Dios. Lugar ni guzubë naꞌa parë guëniꞌi naꞌa dizaꞌquë lu ra naꞌa nabëdëá ngaꞌli. \v 14 Ladi ra naꞌa ni nanú tubi naꞌa lë Lidia. Zéꞌdëll guëꞌdchi shtë Tiatira. Nu rtuuꞌll lari zaꞌquë color moradë. Naꞌa ni gualdí lduꞌi Dios perë adë guënë́diꞌill chu na Jesús. Bëdëꞌë më llgabë parë guasëll nu gualdí ldúꞌull dizaꞌquë nacagniꞌi Pablo. \v 15 Lidia bëriubë nísëll con shfamílill. Iurní guníꞌill lu naꞌa: \p ―Si talë nanë́ të nahia shmënë Jesús, gulë gudeꞌe lidcha të guëaꞌnë të bëldá dzë. \p Lidia bë́ꞌnëll ruëguë lu naꞌa hashtë bëdëaꞌnë naꞌa lídchill. \p \v 16 Guzac naꞌa tubi vueltë iurë zia naꞌa lugar catë guëdiaꞌa diꞌdzënú naꞌa Dios, bëdiaꞌguëlú naꞌa tubi lliguënaꞌa. Nápëll tubi mëdzabë laꞌni ldúꞌull. Rúnëll divini por pudërë shtë mëdzabë. Guníꞌill ra cusë nagac con ra mënë. Zni bë́ꞌnëll gan zihani dumí parë ra shlámëll. \v 17 Lliguënaꞌa ni bidë náldëll lëꞌë naꞌa con Pablo. Fuertë guníꞌill: \p ―Dios nacabezë gubeꞌe, bësheꞌldë më ra nguiu rëꞌ. Cagluaꞌa rall nezë parë gac salváraꞌa. \p \v 18 Zihani dzë bëꞌnë lliguënaꞌa rëꞌ zdëꞌë. Glli, glli, fuertë guníꞌill; bidë náldëll lëꞌë naꞌa. Perë bëldë́ Pablo nu guníꞌiꞌ lu mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu lliguënaꞌa: \p ―Con pudërë nabëneꞌe Jesucristo guiahia, rniaꞌa lul por lë shtë më, bëruꞌu laꞌni lduꞌu naꞌa rëꞌ. \p Lueguë lueguë iurní bëruꞌu espíritu dzabë. \p \v 19 Iurë guná shlamë shtë lliguënaꞌa, hiadë nídiꞌi mudë gunë rall gan dumí con pudërë nagúpëll, gunaꞌzi rall Pablo nu Silas. Guagsëaꞌnë rall lëꞌë raiꞌ lu gubiernë nazubë culaꞌni galërë. \v 20 Bëagnú rall lëꞌë raiꞌ lu ra juësi nu guniꞌi rall: \p ―Nguiu rëꞌ na rall mënë israelitë. Cagtsatsu rall mënë ciudá shtë hiaꞌa. \v 21 Cagluaꞌa rall creenci adë nádiꞌi de acuerdë con lëy rumanë. Adë nídiꞌi mudë guianáldaꞌa tëchi rall purquë na hiaꞌa më rumanë. \p \v 22 Iurní bëdzatsu mënë cuntrë Pablo nu Silas. Gunibëꞌa gubiernë parë bëruꞌu shabë Pablo nu Silas parë bëdëꞌë hiaguë rall lëꞌë raiꞌ. \v 23 Despuësë huë́tëꞌ bëdëꞌë hiaguë rall lëꞌë raiꞌ, bëldaguë rall lëꞌë raiꞌ lachiguiꞌbë. Nu gunibëꞌa rall lu carcelërë parë gápëll lëꞌë raiꞌ con cuidadë. \v 24 Iurë bëꞌnë carcelërë recibir Pablo nu Silas, guagsëáꞌnëll lëꞌë raiꞌ hashtë tubi cuartë namás dchiꞌchi. Ndë bë́ꞌnëll segurë; bëgáꞌsëll guëaꞌ raiꞌ laꞌni tablë nalë cepo. \p \v 25 Iurë guc guëruldë gueꞌlë, lëꞌë Pablo nu Silas quëadiꞌdzënú raiꞌ Dios nu quëuꞌldë ruaꞌ raiꞌ cantë lu Dios. Los de más prësi nananú ndë, caquë́ diaguë rall. \v 26 De repëntë bëdchini tubi llu ruꞌbë nabësëniꞌbi hashtë cimientë shtë lachiguiꞌbë. Grë ra puertë shtë lachiguiꞌbë, bëllaꞌlin nu ra cadënë naliꞌbi guiaꞌa ra prësi, gulaguë rahin lu guiuꞌu. \v 27 Iurní gubani carcelërë; gunall ruaꞌ puertë llaꞌlë rahin. Gulull spadë shtë́nëll parë quínill lo mizmë lë́ꞌëll. Bë́ꞌnëll llgabë grë ra prësi bëlluꞌnë. \v 28 Perë Pablo gunall pë nihunë carcelërë nu fuertë guniꞌi Pablo: \p ―Adë rguínidiꞌi lë́ꞌël. Grë naꞌa zugaꞌa naꞌa ndëꞌë. \p \v 29 Lueguë iurní gunaꞌbë carcelërë tubi llni. Guatë́ guëllúꞌnëll catë zugaꞌa ra prësi. Nalë́ rchíꞌchill tantë rdzë́bëll. Bëzullíbill lu Pablo nu Silas. \v 30 Iurní gulull lëꞌë raiꞌ lachiguiꞌbë nu gunaꞌbë díꞌdzëll lu raiꞌ: \p ―Dadë, guniꞌi lua ¿lla guna parë gac salvara? \p \v 31 Iurní repi raiꞌ: \p ―Guëdubinú ldúꞌul tsaldí ldúꞌul Jesucristo, lë́ꞌël con grë shfamílil parë gunë Dios salvar lëꞌë të. \p \v 32 Iurní biadiꞌdzënú Pablo nu Silas lëꞌë carcelërë dizaꞌquë, lë́ꞌëll con grë shfamílill naquëreldë lídchill. \v 33 Mizmë gueꞌlë ni carcelërë gudíbill lu ridë catë bëdiaꞌa hiaguë ladi raiꞌ. Lueguë carcelërë con shfamílill bëriubë nisë rall. \v 34 Iurní biaꞌa carcelërë lëꞌë raiꞌ lídchill parë bëdë́ꞌëll nagudáu raiꞌ. Nalë́ rquitë lduꞌu shfamili carcelërë purquë grë rall hia gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. \p \v 35 Brëgueꞌlë rsili, ra gubiernë bësheꞌldë ra suldadë lu carcelërë parë guëdëꞌë carcelërë libertá lëꞌë Pablo nu Silas. \v 36 Repi carcelërë lu Pablo: \p ―Bëdchini suldadë shtë gubiernë parë guënehia libertá lëꞌë të. Iurneꞌ guziaꞌa të con bien. \p \v 37 Perë Pablo guniꞌi lu ra suldadë: \p ―Adë chu guëruꞌu. Ra gubiernë bëꞌnë bëdiaꞌa hiaguë naꞌa lu ra mënë. Adë bë́ꞌnëdiꞌi rall juzgar lëꞌë naꞌa según lëy rumanë, nu nadapë naꞌa lo mizmë derechë nanapë më rumanë. Bëtiaꞌa rall lëꞌë naꞌa lachiguiꞌbë nu iurneꞌ rac shtuꞌu rall cu të lëꞌë naꞌa llgaꞌchi. Pues guidë ldu rall lëꞌë naꞌa lo mizmë lëꞌë rall. \p \v 38 Ra suldadë bëaguënú rall rsunë lu ra gubiernë grë naguchi Pablo lu rall. Bëdzëbë ra gubiernë iurë bini rall Pablo nu Silas napë rall derechë cumë më rumanë. \v 39 Gua ra gubiernë ruaꞌ lachiguiꞌbë. Guadiꞌdzënú rall lëꞌë Pablo nu Silas; guniꞌi rall: \p ―Gulë bëꞌnë dispensar lëꞌë naꞌa por lo quë nabëdëꞌnë naꞌa. \p Iurní bëgú rall lëꞌë raiꞌ. Guniꞌi rall: \p ―Gulë bëꞌnë favurë; gulë bëruꞌu guëꞌdchi shtë naꞌa. \p \v 40 Bëruꞌu Pablo nu Silas lachiguiꞌbë parë ziaꞌa raiꞌ lidchi Lidia. Despuësë guniꞌinú raiꞌ lu ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë; guniꞌi raiꞌ: \p ―Gulë gac firmë con diꞌdzë shtë Jesús. \p Iurní bëruꞌu raiꞌ ciudá ni. \c 17 \s1 Bëdzatsu më guëꞌdchi Tesalónica \p \v 1 Gudëdë Pablo nu Silas ra guëꞌdchi nalë Anfípolis nu Apolonia parë bëdchini raiꞌ ciudá Tesalónica. Ndë zubë tubi iáduꞌu shtë ra më israelitë. \v 2 Ziquë na custumbrë shtë Pablo, guáhiꞌ iáduꞌu. Tsunë llmalë bë́ꞌniꞌ parë guagniꞌinull ra mënë cadë dzë descansë. \v 3 Bíꞌldiꞌ laꞌni Sagradas Escrituras lu ra mënë. Nu bëluáꞌaiꞌ ra mënë Cristo napë quë gati më nu despuësë de guti më, napë quë tsashtë́ më ladi ra tëgulë. Rniꞌi Pablo: \p ―Lo mizmë Jesús nacagniaꞌa lu të, na më Cristo el quë nagudili Dios. \p \v 4 Bëldá ra më israelitë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë nu bëtsaꞌguë rall Pablo nu Silas. Zihani më griego narunë adorar Dios, gualdí lduꞌu rall, nu zihani naꞌa tseꞌlë ra më ruꞌbë narnibëꞌa, gualdí lduꞌu rall shtiꞌdzë Jesús. \v 5 Perë los de más ra më israelitë nanadë rialdídiꞌi lduꞌi dizaꞌquë, nalë́ bëldënú rall Pablo nu Silas. Gudili rall bëldá nguiu mal nandigá canzë́ ra nezë. Guniꞌi rall lu mënë ciudá parë guëasë mënë cuntrë Pablo. Guatsutë́ rall lidchi Jasón. Ziatili rall Pablo nu Silas purquë nanë́ rall Jasón bëdëꞌë lugar quëreldë Pablo nu Silas. Rac shtuꞌu rall guënaꞌzi rall lëꞌë raiꞌ parë gunë rall intriegu lëꞌë raiꞌ lu ra mënë parë gunë rall juzgar lëꞌë raiꞌ. \v 6 Perë adë bëdzélëdiꞌi rall lëꞌë raiꞌ lidchi Jasón. Iurní guacaꞌa rall Jasón; bëshaguiú rall lë́ꞌëll con sëbëldá ra narialdí lduꞌu dizaꞌquë. Guagsaꞌnë rall lëꞌë raiꞌ lu gubiernë shtë ciudá. Gurushtiá ra nguiu mal. Guniꞌi rall: \p ―Guëdubi lugar catë riutë́ Pablo rdzatsu ra më guëꞌdchi con ra creenci shtë rall nu zeꞌdë rall guëꞌdchi rëꞌ. \v 7 Jasón bëdëꞌë lugar lídchill parë lëꞌë rall. Grë ra nguiu rëꞌ nanú rall cuntrë lëy shtë César purquë rniꞌi rall napë rall stubi rëy nalë Jesús. \p \v 8 Iurë bini ra mënë ra cusë naguniꞌi rall, bëdzatsu rall. \v 9 Perë Jasón con sëbëldá nagunaꞌzi rall, gudilli rall dumí parë gupë rall libertá. Bëruꞌu rall. \s1 Bëdchini Pablo nu Silas guëꞌdchi Berea \p \v 10 Ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë naquëreldë Tesalónica, lueguë lueguë gugueꞌlë gulú nezë rall lëꞌë Pablo nu Silas. Ziaꞌa rall guëꞌdchi Berea. Zíquësë bëdchini rall ndë, gua rall iáduꞌu shtë ra më israelitë. \v 11 Mënë naquëreldë ndë, más nabënë na rall quë ra israelitë naquëreldë Tesalónica purquë guëdubinú lduꞌu rall bëquë́ diaguë rall dizaꞌquë naguniꞌi Pablo, nu glli glli bëꞌnë rall saber niaꞌa gu nahin verdá cumë ziquë na laꞌni Sagradas Escrituras. \v 12 De manërë quë zihani nguiu israelitë nu më griego, gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. Nu zihani naꞌa tseꞌlë ra më ruꞌbë, gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. \v 13 Tsana bini ra contrari naquëreldë Tesalónica de quë nanú Pablo guëꞌdchi Berea, gua rall hashtë Berea parë guagtsatsu rall ra mënë guëꞌdchi ni. Cagniꞌi Pablo dizaꞌquë lu ra mënë. \v 14 Perë ra narialdí lduꞌi Jesús, lueguë bësheꞌldë rall lëꞌë Pablo hashtë ruaꞌ nisëduꞌu. Niétiquë Silas nu Timoteo bëaꞌnë rall guëꞌdchi Berea. \v 15 Ra naguaguëꞌnë compañi lëꞌë Pablo, guagsaꞌnë rall Pablo ciudá Atenas. Bëabrinú rall rsunë shtë Pablo; rac shtúꞌuiꞌ tsa rall Atenas. Lueguë guziaꞌa Timoteo nu Silas catë nanú Pablo. \s1 Nanú Pablo guëꞌdchi Atenas \p \v 16 Mientras cabezë Pablo lëꞌë Silas nu Timoteo ciudá Atenas, nalë́ adë bëuuꞌdiꞌi ldúꞌiꞌ; adë gurëdchí ldúꞌiꞌ iurë gunáhiꞌ lu zihani ídolo narunë ra mënë adorar. \v 17 Laꞌni iáduꞌu shtë ra më israelitë biadiꞌdzënú Pablo con los de más mënë narunë adorar Dios. Nu cadë dzë rniꞌi Pablo lu ra mënë lu llguëaꞌ catë rdëá rall. \v 18 Bëldá ra nguiu naná rsëꞌdë ldaiꞌ shtë narniꞌi rall estoicos nu sëbëldá nguiu naná rsëꞌdë ldaiꞌ narniꞌi rall epicúreos, biadiꞌdzënú rall Pablo. Nanú rall guniꞌi lu saꞌ rall: \p ―¿Pë quëadiꞌdzë ndë tantë ruadíꞌdzëll? \p Sëbëldá rall guniꞌi: \p ―Lluaꞌa naꞌa diꞌdzë shtënë stubi dios cubi quëadíꞌdzëll. \p Rniꞌi rall zni purquë bini rall Pablo cagniꞌi dizaꞌquë shtë Jesús, chu na më nu Dios bëldishtë́ lëꞌë Jesús ladi ra tëgulë. \v 19 Iurní biaꞌa rall lëꞌë Pablo tubi lugar nalë́ Areópago catë rdëá ra më ruꞌbë parë guëquë́ diaguë rall pë rniꞌi ra mësë. Ndë guniꞌi rall lu Pablo: \p ―Rac shtuꞌu naꞌa gac bëꞌa naꞌa pë runë cuntienë ra ldaiꞌ cubi nazeꞌdënul. \v 20 Rníꞌil lu naꞌa ra cusë cubi na nunquë gáꞌadiꞌi guini naꞌa. Rac shtuꞌu naꞌa gac bëꞌa naꞌa pë na ra cusë naruadíꞌdzël. \p \v 21 Zni guniꞌi rall purquë grë më Atenas nu ra më de stubi naciuni naquëreldë ndë, rëuuꞌ lduꞌu rall cualquier cusë cubi. Llëduni tiempë hiadë ruadiꞌdzë rall stubi cusë, niétiquë ra cusë cubi naguërë́ rini rall ruadiꞌdzë lu saꞌ rall. \p \v 22 Iurní Pablo guasuldí guëláu rall lugar nalë Areópago nu guníꞌiꞌ: \p ―Lëꞌë të më Atenas, rnahia demasiadë devociuni napë të parë ra dios shtë të \v 23 purquë tsana canzë́a, rbíꞌahia lugar catë cabezë ra dios shtë të. Bëdiaꞌguëlúa tubi bëcuꞌguë naquë́ tubi letrërë luhin narniꞌi: “Dios nagáꞌadiꞌi chu guënë́diꞌi”. Pues Dios naquëhunë të adorar sin quë guënë́diꞌi të, nanë́a Dios rëꞌ. Zeꞌdë guëniaꞌa dizaꞌquë shtë më. \p \v 24 ’Na më Dios nabëntsaꞌu guë́ꞌdchiliu nu grë ra cusë nananú laꞌnin. Rnibëꞌa më guë́ꞌdchiliu nu gubeꞌe. Adë quëréldëdiꞌi më laꞌni iáduꞌu nabëntsaꞌu ra mënë. \v 25 Adë rquíꞌnidiꞌi më ra cusë naruntsaꞌu ra mënë. Niétiquë pë rquiꞌni më purquë mizmë Dios rneꞌe vidë nu grë cusë narquiꞌni hiaꞌa. \p \v 26 ’Grë ra mënë nanarë́ lu guë́ꞌdchiliu na rall shini Adán, nguiu nabëntsaꞌu Dios iurë bësinlú më guë́ꞌdchiliu. Bëꞌnë Dios punërë ra tiempë naguëbani grë ra naciuni nu lugar catë guëquëreldë mënë. \v 27 Bëꞌnë Dios ni parë quili ra mënë lë́ꞌiꞌ purquë rac shtuꞌu më grë mieti guëdiaꞌguëlú rall lëꞌë më. Dios adë núdiꞌi zitu de lëꞌë hiaꞌa. \v 28 Por voluntá shtë Dios nacabezë gubeꞌe, nadápaꞌa vidë nu por lëꞌë më rniꞌbi hiaꞌa nezë rëꞌ nezë rëꞌ. Por lëꞌë më quëréldaꞌa guë́ꞌdchiliu. Por voluntá shtë më nabániaꞌa nu rdë́ꞌnaꞌa dchiꞌni. Lo mizmë guniꞌi ra bëldá mësë shtë të: “Na hiaꞌa shini Dios”. \v 29 Ziquë shini Dios, adë chu gunë llgabë de quë na më cumë ziquë ra dzanë naguctsaꞌu con orë u bëdchichi u guëꞌë. Mënë runtsaꞌu rall cusë ni ziquë na shgabë rall. \v 30 Adë pë guniꞌi Dios lu ra mënë tiempë guahietë tsana gáꞌadiꞌi guënë́ rall lëꞌë më perë iurneꞌ sí, rnibëꞌa më lu mënë gudubi guë́ꞌdchiliu, gunë nadzëꞌë mudë nanabani rall nu guëabrí lduꞌu rall con Dios \v 31 purquë Dios hia bëꞌnë më designar tubi dzë nagunë më juzguë ra mënë. Dios gulë́ tubi nguiu nagunë juzguë grë mënë lu guë́ꞌdchiliu. Verdá nahin purquë bëldishtë́ Dios nguiu rëꞌ ladi ra tëgulë. \p \v 32 Iurë bini ra mënë lo quë naguniꞌi Pablo de quë tsashtë́ ra tëgulë, nanú rall bëꞌnë burnë. Sëbëldá rall guniꞌi rall lu Pablo: \p ―Mejurë stubi dzë guëquë́ diaguë naꞌa ra shtíꞌdzël. \p \v 33 Iurní Pablo gubiꞌ. Bësëaꞌnëgáhiꞌ lëꞌë ra mënë, \v 34 perë bëldá rall gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë nu guanaldë rall Pablo. Ladi ra mënë ni nanú tubi nguiu lë Dionisio. Nall miembrë shtë partidë Areópago. Nu nanú tubi naꞌa lë Dámaris con zihani ra nagualdí lduꞌu dizaꞌquë shtë Jesús. \c 18 \s1 Pablo bëdchini guëꞌdchi Corinto \p \v 1 Despuësë de ni, bëruꞌu Pablo Atenas parë ziáꞌaiꞌ ciudá Corinto. \v 2 Ndë bëdiaꞌguëlúhiꞌ tubi më israelitë; lëll Aquila. Zeꞌdë nguiu rëꞌ tubi regiuni nalë Ponto. Antsë Aquila nu tséꞌlëll Priscila gubiꞌ rall Italia purquë rëy Claudio gunibëꞌa guëruꞌu grë́tëꞌ më israelitë ciudá Roma. Pablo guagná lëꞌë Aquila lídchiꞌ. \v 3 Cumë nápiꞌ mizmë dchiꞌni nanapë Aquila bëáꞌniꞌ lidchi Aquila parë bëꞌnë raiꞌ dchiꞌni. Bëtiꞌbë raiꞌ lari naꞌldë naguëlluiꞌi parë hiuꞌu lari. \v 4 Ra dzë narziꞌi lduꞌu mënë, Pablo ria iáduꞌu catë riagníꞌiꞌ dizaꞌquë lu ra mënë. Zihani rall gualdí lduꞌu rall naguniꞌi Pablo, më israelitë nu ra nanádiꞌi më israelitë. \p \v 5 Tsana bëruꞌu Silas nu Timoteo regiuni Macedonia, bëdchini rall Corinto. Iurní Pablo bësëaꞌnëgall dchiꞌni shtënë lari naꞌldë parë guagláꞌguiꞌ niétiquë dchiꞌni shtë dizaꞌquë. Guniꞌinúhiꞌ më israelitë quë Jesús na Cristo el quë nacabezë rall të guëdchíniꞌ guë́ꞌdchiliu. \v 6 Perë ra israelitë bëꞌnë rall cuntrë Pablo nu guniꞌi rall diꞌdzë fier guëc Pablo. Repi rall: \p ―Zeꞌdë guësiguël lëꞌë naꞌa con bishi nanuáꞌal. \p Iurní Pablo bëdchíbiꞌ shábiꞌ lu ra mënë; nu guníꞌiꞌ: \p ―Hia beldë guëniaꞌa dizaꞌquë shtë Jesús lu të. Adë në́diꞌi të guaꞌa tëhin. Adë nahia responsablë talë guëniti almë shtë të. Iurneꞌ guziahia lu ra më nanádiꞌi më israelitë. \p \v 7 Bëruꞌu Pablo iáduꞌu. Ziáꞌaiꞌ lidchi tubi nguiu naquëreldë cuꞌ iáduꞌu, lëll Justo nu runë Justo adorar Dios. \v 8 Jëfë shtë iáduꞌu lëll Crispo. Gualdí lduꞌu Crispo Jesucristo con grë shfamili Crispo. Nu zihani mënë Corinto bini rall dizaꞌquë nu gualdí lduꞌu rall nu bëriubë nisë rall. \v 9 Tubi gueꞌlë Pablo guná lu Jesús. Bëluaꞌalú më lull nu guniꞌi më: \p ―Adë rdzë́bëdiꞌil. Guaglaꞌguë guniꞌi dizaꞌquë lu ra mënë \v 10 purquë na quëhuna compañi lë́ꞌël parë adë chu guënáꞌzidiꞌi lë́ꞌël parë quínidiꞌi rall lë́ꞌël. Napa zihani mënë natsaldí lduꞌi dizaꞌquë ciudá rëꞌ. \p \v 11 Pablo bëaꞌnë tubi izë guëruldë ciudá Corinto parë cagluáꞌaiꞌ dizaꞌquë shtë Jesús. \p \v 12 Laꞌni ra dzë nacagnibëꞌa Galión; nall gubernadurë shtë regiuni Acaya; ra israelitë bëꞌnë rall cuntrë Pablo nu biaꞌa rall Pablo lu tribunal. \v 13 Ndë guniꞌi rall lu gubernadurë: \p ―Nguiu rëꞌ cagluáꞌall ra mënë nu rialdí lduꞌu mënë shtíꞌdzëll. Rníꞌill lla gunë ra mënë adorar Dios stubi ldaiꞌ naná cuntrë lëy shtë ra më rumanë. \p \v 14 Hia guzublú Pablo parë guadiꞌdzë Pablo, iurní Galión guniꞌi lu ra israelitë: \p ―Si talë ndëꞌë rac tratë tubi delitë ruꞌbë ziquë tubi galguti, pues guëquë́ diaga shtiꞌdzë të \v 15 perë lëdë znídiꞌi. Rac tratë niétiquë lëy shtë të con diꞌdzë nu ra lë nanuaꞌa të. Gulë bëꞌnë rëglë asuntë ni lo mizmë lëꞌë të. Adë nahia juësi shtë ra cusë naquëhunë të. \p \v 16 Iurní bëgú Galión ra mënë lu tribunal shtë́nëll. \v 17 Grë ra griego gunaꞌzi rall lëꞌë Sóstenes parë bëdëꞌë galnë́ rall delantë lu gubernadurë. Sóstenes nall jëfë shtë iáduꞌu, perë lëꞌë gubernadurë hiadë bë́ꞌnëdiꞌi casë nacanihunë ra mënë. \s1 Bëagrí Pablo ciudá Antioquía \p \v 18 Bëaꞌnë Pablo zihani dzë ciudá Corinto. Despuësë bë́ꞌniꞌ despedir ra më narialdí lduꞌi dizaꞌquë nu béꞌpiꞌ barcu con Priscila nu Aquila parë ziaꞌa raiꞌ regiuni Siria. Antsë tsepi raiꞌ barcu puertë nalë Cencrea, bëgaꞌa mënë guëc Pablo. Zni bë́ꞌniꞌ cumplir tubi promësë lu Dios. \v 19 Tsana bëdchini raiꞌ ciudá Efeso, Pablo bësëáꞌniꞌ lëꞌë Priscila nu Aquila. Guáhiꞌ iáduꞌu shtë ra israelitë. Ndë biadiꞌdzënúhiꞌ ra mënë nardëá. \v 20 Ra mënë bëꞌnë ruëguë lu Pablo parë guëáꞌniꞌ más tiempë con lëꞌë rall perë Pablo adë në́diꞌiꞌ. \v 21 Mejurë bë́ꞌniꞌ despedir ra mënë; répiꞌ: \p ―Rquiꞌni tsahia Jerusalén parë sua pendientë lu laní nazeꞌdë. Con voluntá shtë Dios guëabría stubi vueltë con lëꞌë të. \p Beꞌpi Pablo barcu. Gubiꞌll Efeso. \v 22 Despuësë bëdchíniꞌ puertë Cesarea nu guall Jerusalén parë guaguë́ꞌniꞌ saludar grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë ciudá Jerusalén. Lueguë bëagriꞌ parë Antioquía. \v 23 Zihani tiempë guquëréldiꞌ ciudá Antioquía. Despuësë bërúꞌuiꞌ stubi vueltë parë guaguë́ꞌniꞌ visitar ra mënë narialdí lduꞌi Dios regiuni shtë Galacia nu Frigia. Guniꞌinú Pablo lëꞌë rall tsaglaꞌguë rall firmë shnezë Dios. \s1 Cagniꞌi Apolos dizaꞌquë lu ra më Efeso \p \v 24 Bëdchini tubi nguiu ciudá Efeso; lëll Apolos. Nall më israelitë. Gúlëll ciudá Alejandría. Nalë́ nasini guëc Apolos parë ruadíꞌdzëll dizaꞌquë shtë Dios. Bien bëluáꞌall nu guasëll Sagradas Escrituras. \v 25 Nanëll bidë Jesús guë́ꞌdchiliu parë gunë më salvar ra mënë natsaldí lduꞌi lëꞌë më. Con guëdubinú ldúꞌull bëluáꞌall ra mënë chu na Jesús. Bien nanëll Juan Bautista bëchuꞌbë nísiꞌ ra mënë perë gáꞌadiꞌi guc bë́ꞌadiꞌill ra nacanaldë Jesús rriubë nisë rall ziquë shmënë Jesús. \v 26 Apolos adë bëdzë́bëdiꞌi guníꞌill lu ra mënë laꞌni iáduꞌu, perë iurë bini Priscila nu Aquila naguniꞌi Apolos, gunaꞌbë rall lëꞌë Apolos stubi ladë. Biadiꞌdzënú rall lëꞌë Apolos ra cusë nadë riasë́diꞌill de quë Jesús bëshéꞌldiꞌ Espíritu Santo parë cuezënúhiꞌ lëꞌë mënë narialdí lduꞌi Dios. \v 27 Tsana bëꞌnë Apolos llgabë të́dëll regiuni shtë Acaya, ra më Efeso narialdí lduꞌi Dios, bëꞌnë rall compañi lëꞌë Apolos parë tsáhiꞌ ndë. Bëquëꞌë rall tubi cartë lu ra mënë Acaya të parë gunë rall recibir Apolos. Iurë bëdchini Apolos Acaya, nalë́ bë́ꞌnëll compañi ra shmënë Jesús parë cagsëꞌdë rall shtiꞌdzë Dios. Más antsë Dios bëꞌnë compañi lëꞌë rall parë tsaldí lduꞌu rall dizaꞌquë. \v 28 Biꞌldi Apolos laꞌni Sagradas Escrituras lu ra mënë israelitë. Bëluáꞌall de quë Jesús na Cristo nabësheꞌldë Dios lu guë́ꞌdchiliu hashtë guc rall cunformë lo quë naguniꞌi Apolos. \c 19 \s1 Bëagrí Pablo guëꞌdchi Efeso \p \v 1 Nanú Apolos ciudá Corinto tsana gudëdë Pablo lugar laꞌni dani parë bëdchíniꞌ ciudá Efeso. Ndë bëdiaꞌguëlú Pablo zihani narialdí lduꞌi dizaꞌquë. \v 2 Repi Pablo lu rall: \p ―Iurë gualdí lduꞌu të shtiꞌdzë Jesús ¿gu bëꞌnë të recibir Espíritu Santo laꞌni lduꞌu të? \p Iurní repi rall: \p ―Ni siquierë bini naꞌa gu nanú Espíritu Santo u nídiꞌi Espíritu Santo. \p \v 3 Iurní gunaꞌbë diꞌdzë Pablo lu rall stubi vueltë: \p ―¿Lla bëriubë nisë të? \p Repi rall: \p ―Ziquë bëchuꞌbë nisë Juan Bautista ra mënë. \p \v 4 Iurní guniꞌi Pablo lu rall: \p ―Juan Bautista bëchuꞌbë nísiꞌ ra mënë iurë bëꞌnë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall. Nu guniꞌi Juan lu rall tsaldí lduꞌu rall Jesús naná Cristo naguëdchini despuësë de Juan. \p \v 5 Iurë bini ra nguiu rëꞌ naguniꞌi Pablo lu rall, bëriubë nisë rall por lë Jesús. \v 6 Bëdchiꞌbë Pablo guiáꞌaiꞌ guëc rall; lueguë bëdchini Espíritu Santo laꞌni lduꞌu rall nu cadë lëꞌë rall guniꞌi rall stubi dizë́. Guniꞌi rall diꞌdzë narunë rall recibir por pudërë shtë Dios. \v 7 Ra nabëꞌnë recibir Espíritu Santo na rall cumë ziquë chiꞌbë chupë nguiu. \p \v 8 Durantë lu tsunë mbehu Pablo gua iáduꞌu shtë ra më israelitë. Guëdubinú ldúꞌiꞌ guniꞌinúhiꞌ ra mënë, nu gualdí lduꞌu rall lo quë nacagniꞌi Pablo. Adë rdzë́bëdiꞌi Pablo. Cagníꞌiꞌ por lëꞌë Jesús tsutë́ mieti catë rnibëꞌa Dios ziquë rëy. Ra mënë bëaꞌnë rall cunformë lo quë naguniꞌi Pablo. \v 9 Perë bëldá më israelitë adë gualdídiꞌi lduꞌu rall shtiꞌdzë Jesús tantë naguëdchi lduꞌu rall. Delantë lu ra mënë guniꞌi rall lëꞌë nezë naquëadiꞌdzë Pablo, na mal. Iurní Pablo biequi lu rall; biáꞌaiꞌ grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë laꞌni tubi hiuꞌu shcuelë lidchi tubi nguiu lë Tiranno. Ndë bëluaꞌa Pablo lëꞌë ra mënë glli glli. \v 10 Zni guaglaꞌguë bëaꞌnë Pablo chupë izë ngaꞌli, de manërë grë mënë naquëreldë regiuni shtë Asia bini rall dizaꞌquë shtë Jesús. Ra israelitë nu ra nanádiꞌi më israelitë, bini rall shtiꞌdzë Pablo. \v 11 Dios bëdëꞌë pudërë guiaꞌa Pablo parë bë́ꞌniꞌ zihani milagrë ruꞌbë \v 12 hashtë ra panitë nu ra lari nabëgaꞌldë Pablo, guanú mënë lu narac lluꞌu. Bëac ra narac lluꞌu nu bëruꞌu ra mëdzabë nananú laꞌni lduꞌu ra mënë. \p \v 13 Perë bëldá ra israelitë canzë́ rall; rgu rall mëdzabë laꞌni lduꞌu ra mënë. Guc lduꞌu rall niacaꞌa dchiꞌni rall lë Dadë Jesús parë nagú rall mëdzabë. Guniꞌi rall lu espíritu mëdzabë: \p ―Gulë bëruꞌu. Rnibë́ꞌahia lëꞌë të por pudërë shtë Jesús, el mizmë lë́hiꞌ nacagniꞌi Pablo. \p \v 14 Zni bëꞌnë gadchi shini tubi nguiu israelitë nalë Esceva. Na Esceva tubi jëfë shtë ra bëshuzi. \v 15 Guzac tsana bëꞌnë shini Esceva nagú rall espíritu mëdzabë, bëquebi mëdzabë lu rall: \p ―Nanë́a Jesús. Nanë́a Pablo perë lëꞌë të ¿chu na të? \p \v 16 Iurní nguiu nanapë espíritu mëdzabë laꞌni lduꞌi, gunáꞌzill lëꞌë ra shini Esceva. Bëdëꞌë mëdzabë galnë́. Con guëdubi fuërsë shtëll bë́ꞌnëll gan lu guëzá gadchi nguiu. Guc rall ridë. Bëruꞌu guëlluꞌnë rall lugar ni sin shabë rall. \v 17 Grë ra naquëreldë ciudá Efeso, bini rall pë guc. Nalë́ bëdzëbë rall nu guniꞌi rall: \p ―Llëruꞌbë na pudërë shtë Dadë Jesús. \p \v 18 Iurní zihani ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, bëquebi rall ra cusë mal nabëꞌnë rall antsë. \v 19 Nu zihani ra mënë nabësëꞌdë bëlliú, beꞌdënú rall shlibrë rall parë bëzaꞌi rall librë delantë lu ra mënë. Gulú rall prëci shtë librë. Lasaquin cincuenta mili bëllë bëdchichi. \v 20 Zni guaglaꞌguë bërëꞌtsë dizaꞌquë con llëruꞌbë pudërë. Zihani mënë guatë́ rall shnezë Jesús. \p \v 21 Despuësë de ni, Pablo bë́ꞌniꞌ llgabë parë tsaguë́ꞌniꞌ visitar ra lugar shtë Macedonia nu Acaya parë tsagláꞌguiꞌ viajë shtë́hiꞌ hashtë Jerusalén. Guníꞌiꞌ despuësë de tsáhiꞌ Jerusalén, guziáꞌaiꞌ ciudá Roma. \v 22 Iurní bëshéꞌldiꞌ chupë sáhiꞌ parë Macedonia. Lë rall Timoteo nu Erasto purquë Pablo bëaꞌnë stubi tiempë regiuni shtë Asia. \s1 Rëasë ra më Efeso cuntrë Pablo \p \v 23 Tiempë dzë ni rëasë ra më Efeso cuntrë Pablo por shcuendë dizaꞌquë. \v 24 Tubi nguiu lë Demetrio runtsáꞌull dzanë con bëdchichi. Napë rahin figurë shtë iáduꞌu catë cabezë dios nalë Diana narunë ra mënë adorar. Ra mënë naruntsaꞌu dzanë, runë rall gan zihani dumí. \v 25 Bëtëá Demetrio grë ra saꞌll nu ra nanapë lo mizmë dchiꞌni rëꞌ. Guníꞌill lu ra nguiu ni: \p ―Lëꞌë të Dadë, cumë ziquë nanë́ të nadápaꞌa tubi vidë zaꞌquë; adë pë rúnëdiꞌi faltë parë lëꞌë hiaꞌa purquë segurë na dumí nardchiꞌbë shchiꞌni hiaꞌa. \v 26 Perë cumë nanë́ të Pablo cagníꞌill lu ra mënë, ra dios naruntsaꞌu ra nguiu nádiꞌin Dios. Zni rialdí lduꞌu zihani mënë, lëdë niétiquëdiꞌi ndëꞌë më Efeso sino quë casi guëdubi regiuni shtë Asia. \v 27 Demasiadë nadzëꞌbë na ndëꞌë purquë shchiꞌni hiaꞌa, zëdchini dzë hiadë nídiꞌi dchiꞌni guëdë́ꞌnaꞌa. Nu lo mizmë iáduꞌu catë cabezë dios Diana, zëdchini tiempë hiadë tsádiꞌi mënë iáduꞌu. Zni gac desprëci pudërë shtë Diana, el quë narunë ra mënë adorar guëdubi guë́ꞌdchiliu. Nanë́ hiaꞌa grë guë́ꞌdchiliu quëhunë rall adorar lëꞌë Diana. \p \v 28 Iurë bini rall naguniꞌi Demetrio, nalë́ bëldë́ rall. Gurushtiá rall; guniꞌi rall: \p ―Guëbani Diana dios shtë́naꞌa. Llëruꞌbë na Diana. \p \v 29 Nalë́ bëdzatsu ra mënë guëdubi ciudá. Gunaꞌzi rall chupë nguiu naquëhunë compañi lëꞌë Pablo. Túbill lë Gayo; stúbill lë Aristarco. Na rall më Macedonia. Bëshaguiú ra mënë lëꞌë Gayo nu Aristarco hashtë lugar catë rdëá mënë. \v 30 Guc lduꞌu Pablo niutë́ Pablo lugar ni parë nianiꞌinúhiꞌ ra mënë, perë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, adë bësáꞌnëdiꞌi rall nia Pablo ndë. \v 31 Nu ra bëldá gubiernë shtë Asia nartsaꞌguë Pablo, bësheꞌldë rall rsunë lu Pablo; bëꞌnë rall ruëguë lu Pablo de quë tsutë́diꞌiꞌ ndë. \v 32 Lu juntë shtë ra mënë gurushtiá rall tubi cusë. Stubi tantë rall gurushtiá stubi cusë purquë nalë́ bëdzatsu rall, perë más zihani rall nabëdëá, adë guc bë́ꞌadiꞌi rall rsunë pëzielú bëdëá rall. \v 33 Perë nanú bëldá ra israelitë nacagsini lëꞌë Alejandro parë guëniꞌi Alejandro lu ra mënë favurë shtë ra më israelitë. Alejandro quëhúnëll sëñi con guiáꞌaiꞌ parë guëac dchi ra mënë. \v 34 Perë iurë bëdëꞌë ra mënë cuendë Alejandro náhiꞌ më israelitë, gurushtiá rall ziquë chupë iurë. Guniꞌi rall: \p ―Guëbani Diana, dios shtë hiaꞌa. Llëruꞌbë na Diana. \p \v 35 Iurë bësëac dchi prësëntë lëꞌë ra mënë, guníꞌill: \p ―Lëꞌë të Dadë, grë më guë́ꞌdchiliu nanë́ rall de quë nadápaꞌa iáduꞌu catë cabezë dios Diana. Llëruꞌbë náhiꞌ. Nanë́ të nadápaꞌa dzanë Júpiter nabietë lu gubeꞌe. \v 36 Ndëꞌë adë chu rúnëdiꞌi negar. Gulë cuezë; adë pë rúnëdiꞌi të. Adë pë ziaꞌa guë́ꞌnëdiꞌi të. Gulë bëꞌnë llgabë lla gunë të. \v 37 Ra nguiu nazeꞌdënú të, adë quëhunë rall ofender nu adë cagniꞌi rall cuntrë dios shtë hiaꞌa. \v 38 Talë Demetrio nu ra narunënull dchiꞌni, napë rall dishiꞌbi con stubi mënë, parë ni nanú gubiernë nu nanú ra juësi parë gunë rall rëglë. Ndë cadë lëꞌë rall quili rall derechë shtë rall. \v 39 Perë si talë rac shtuꞌu të stubi cusë, gac rëglin lu juntë perë gaquin legal \v 40 purquë nanú peligrë parë lëꞌë hiaꞌa gunë gubiernë rumanë acusar lëꞌë hiaꞌa ziquë enemigu shtë gubiernë. Adë nídiꞌi mudë pë guëniꞌi hiaꞌa lu rall pëzielú bëasë ra mënë. \p \v 41 Iurë gualú guniꞌi prësëntë zdëꞌë, bëtëꞌtsë ra mënë. \c 20 \s1 Gua Pablo Macedonia nu Grecia \p \v 1 Iurë gualú bëtëꞌtsë ra mënë lu juntë, Pablo gunaꞌbë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë guëniꞌinúhiꞌ lëꞌë raiꞌ más enseñansë. Bë́ꞌniꞌ despedir lëꞌë raiꞌ con tubi abrasë parë ziáꞌaiꞌ Macedonia. \v 2 Grë ra lugar shtë Macedonia guaguë́ꞌniꞌ visitar nu guniꞌinúhiꞌ grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë të tsaglaꞌguë rall firmë lu shnezë Dios. Despuësë ziáꞌaiꞌ parë regiuni Grecia. \v 3 Ndë bëáꞌniꞌ tsunë mbehu. Iurní gubiꞌ parë guënáꞌziꞌ barcu nu guziáꞌaiꞌ Siria. Ndë bini Pablo caguili mënë mudë parë gátiꞌ. Hiadë gualúdiꞌi guall con barcu, mejurë bëagriꞌ nezë ziáꞌaiꞌ. Gudë́diꞌ stubi vueltë Macedonia. \v 4 Gadchi nguiu bëꞌnë compañi lëꞌë Pablo; gudchiꞌbëlú rall hashtë ciudá Tesalónica. Lë rall Sópater më Berea. Stubi lë Aristarco. Stubi lë Segundo; na rall më Tesalónica. Stubi lë Gayo më Derbe. Stubi lë Tíquico nu Trófimo nazeꞌdë regiuni Asia. Nu zugaꞌa Timoteo. \v 5 Gulezë rall lëꞌë naꞌa, Pablo nu Lucas, hashtë ciudá Troas. \v 6 Bëdëaꞌnë naꞌa ciudá Felipos hashtë gudëdë laní naráu më israelitë guetështildi sin levadurë. Iurní bëdzepi naꞌa barcu. Guzë́ naꞌa gaꞌi dzë parë bëdchini naꞌa Troas. Ndë bëdëaꞌnë naꞌa gadchi dzë con ra nguiu nacabezë lëꞌë naꞌa. \s1 Nanú Pablo ciudá Troas \p \v 7 Primërë dzë shtë llmalë bëdëá ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë bëshullë rall guetështildi parë gáu rall. Zni rëagná lduꞌu rall la Santa Cena. Bëluaꞌa Pablo lëꞌë rall hashtë guëruldë gueꞌlë purquë grëgueꞌlë napë quë guërúꞌuiꞌ. \v 8 Bëdëá rall laꞌni cuartë naná pisë guiaꞌa nu rquëguiꞌi zihani llni laꞌni cuartë. \v 9 Ndë zubë tubi sultërë ruaꞌ ventanë shtë cuartë. Lëll Eutico. Por llëduni tiempë guniꞌi Pablo lu ra mënë; sultërë ni gunaꞌzi mbëcaꞌldë lë́ꞌëll. Nilli nagáꞌsill nu dizdë pisë tsunë hashtë lu guiuꞌu guláguëll. Gútill. Gualdishtë́ mënë lë́ꞌëll. \v 10 Iurní Pablo biétiꞌ hashtë catë gulaguë sultërë. Bëaꞌchu Pablo parë gudëdchi Pablo lë́ꞌëll. Iurní guniꞌi Pablo lu ra mënë: \p ―Adë rdzë́bëdiꞌi të purquë hia bëagrí gubánill stubi. \p \v 11 Iurní beꞌpi Pablo parë guiaꞌa. Bëshúlliꞌ guetështildi parë gudáuhiꞌ. Nu guaglaꞌguë biadíꞌdziꞌ hashtë brëgueꞌlë. Iurní gubiꞌ. \v 12 Ra mënë biaꞌa rall sultërë lídchiꞌ nabániꞌ. Nalë́ gurëdchí lduꞌu rall. \s1 De Troas guatë́ Pablo guëꞌdchi Mileto \p \v 13 Lëꞌë naꞌa gudchiꞌbëlú naꞌa con barcu. Bia naꞌa hashtë guëꞌdchi Asón parë biaglliꞌi naꞌa Pablo ziquë guníꞌiꞌ lu naꞌa antsë. Lë́ꞌiꞌ por guëáhiꞌ bëdchíniꞌ Asón. \v 14 Tsana bëdiaꞌguëlú naꞌa lë́ꞌiꞌ Asón, iurní tubsë bëdzepi naꞌa barcu parë zia naꞌa tubi guëꞌdchi nalë Mitilene. \v 15 Ndë bëruꞌu naꞌa parë bëdëdë naꞌa brëgueꞌlë cuꞌ tubi dani laꞌni nisëduꞌu lë Quío. Hashtë stubi dzë bëdchini naꞌa puertë nalë Samos. Bëziꞌi lduꞌu naꞌa guëꞌdchi shtë Trogilio. Hashtë stubi dzë bëdchini naꞌa ciudá Mileto. \v 16 Zni bëdëꞌnë naꞌa purquë Pablo adë gunë́diꞌiꞌ nëáꞌniꞌ llëduni tiempë Asia. Adë gunë́diꞌi Pablo nia Pablo Efeso purquë rac shtúꞌuiꞌ guëdchíniꞌ prontë Jerusalén parë súhiꞌ pendientë laní narniꞌi rall Pentecostés. Guc ldúꞌiꞌ nadchinigáhiꞌ. \s1 Shtiꞌdzë Pablo lu ra mëgulë shtë Efeso \p \v 17 Tsana nanú naꞌa ciudá Mileto, gunibëꞌa Pablo guidë ra mëgulë naná cabësë shchiꞌni Dios ciudá shtë Efeso. \v 18 Iurë bëdchini raiꞌ, Pablo guniꞌi lu raiꞌ: \p ―Lëꞌë të nanë́ të lla mudë gubania dizdë primërë dzë na belda Asia. \v 19 Guëdubi tiempë guquëreldënúa të, bëna sirvë lu Dios galnaduꞌu shtëna. Nu nalë́ gulaguë nisë slua por tantë naguëdchi lduꞌu ra mënë. Quëhuna sirvë lu më bien aunquë zihani vueltë bëꞌnë mënë israelitë cuntrë na. \v 20 Bëluáꞌahia lëꞌë të dizaꞌquë shtë Jesús lidchi të nu catë bëdëá të parë bien shtë të. Ni tubi diꞌdzë shtë Jesús, adë bëcaꞌchi ldúꞌudiaꞌa. \v 21 Rniaꞌa lu ra më israelitë nu lu ra nanádiꞌi më israelitë guëabrí lduꞌu rall con Dios. Guësaꞌnë rall nezë mal nu tsaldí lduꞌu rall Jesucristo, Shtádaꞌa. \v 22 Iurneꞌ guziahia parë Jerusalén purquë Espíritu Santo cagshéꞌldiꞌ na ndë. Más adë guënédiaꞌa cuendë pë saca ndë. \v 23 Niétiquë nanë́a lo quë Espíritu Santo guniꞌi lua de quë grë ciudá catë riahia, gunë ra mënë cuntrë na hashtë lachiguiꞌbë guëtiaꞌa rall na. \v 24 Perë adë bë rníꞌidiaꞌa pë runënú ra mënë na. Niétiquë rac shtuaꞌa guëzalúa dchiꞌni nabëneꞌe Jesús guiahia. Na më Shtada. Napë guëniaꞌa lu ra mënë quë Dios cagnaꞌbë më ziquë tubi favurë grë ra mënë parë gac rall shini më. \p \v 25 ’Antsë guniaꞌa lu të lla tsutë́ të nezë lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Dios, perë iurneꞌ nanë́a ni tubi de lëꞌë të hiadë guëabrídiꞌi guëná të lua stubi vueltë. \v 26 Rniaꞌa lu grë të, bëna gan lu dchiꞌni nabëneꞌe Dios guiahia. Si talë tubi të adë tsaldídiꞌi lduꞌu të Jesús nu guëniti almë shtë të, adë nádiaꞌa responsablë \v 27 purquë grë lo quë naguniꞌi Dios lua, guníꞌihia lu të. Ni tubi diꞌdzë adë bëcaꞌchi ldúꞌudiaꞌa de lëꞌë të. \v 28 Iurneꞌ mizmë lëꞌë të gulë gupë lëꞌë të. Nu gulë gupë ra grupë mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë purquë Espíritu Santo bëꞌnë më punërë lëꞌë të cumë cabësë shtë rall. Por ni gulë bëluaꞌa shtiꞌdzë Jesús lu ra narialdí lduꞌi Jesús. Jesús bëneꞌe më vidë shtë më ziquë prëci parë gac salvar të. \v 29 Nanë́a tsana guziahia, guëdchini mësë falsë nagunë dañi ra nacanaldë shnezë Dios. Ziquë ma dushë nardchini llgurrali lliꞌli, rtëꞌtsë ma ra lliꞌli. Zni guëdchini ra mësë falsë ladi të. \v 30 Lo mizmë ladi të guëruꞌu bëldá nguiu naguëluaꞌa bishi lu ra narialdí lduꞌi Jesús parë tsanaldë rall nezë mal. \v 31 Gulë gupë cuidadë nu gulë bësëagná lduꞌu të purquë durantë lu tsunë izë, dzë la gueꞌlë, adë gulézëdiꞌi guniꞌinúa lëꞌë të. Nisë zubë slua bëluáꞌahia lëꞌë të. \p \v 32 ’Iurneꞌ guësëana lëꞌë të con Dios nu con dizaꞌquë shtë më. Cagniaꞌa lu të na të bëcha. Nalë́ rac shtuꞌu Dios lëꞌë hiaꞌa. Dizaꞌquë shtë Dios napin pudërë parë tsaldí lduꞌu të más parë gac të firmë lu shnezë Dios. Cagnaꞌba lu më guëneꞌe më grë ra cusë zaꞌquë nanapë më parë ra më nagudili më parë gac rall shini më. \v 33 Nunquë adë rzébidiꞌi lduaꞌa dumí parë gaca ricu purquë lëdë parë nídiꞌi cagluáꞌahia lëꞌë të. Nu adë rzébidiꞌi lduaꞌa lari chulë parë gacua. \v 34 Cumë ziquë nanë́ të bëna dchiꞌni con prupi guiahia parë gudilia grë narquiꞌnia nu parë bëdëꞌa narquiꞌni ra naguzënú na. \v 35 Siemprë bëluáꞌahia lëꞌë të napë quë gunë të dchiꞌni parë gunë të compañi ra nanadë bë nápëdiꞌi. Rëagná lduaꞌa diꞌdzë naguniꞌi Dadë Jesús tsana guniꞌi më: “Más rquitë lduꞌu hiaꞌa guëdëꞌë hiaꞌa nacaꞌa mënë, lë́dëdiꞌi guëneꞌe mënë nacaꞌa hiaꞌa”. \p \v 36 Iurë gualú guniꞌi Pablo ra diꞌdzë rëꞌ, bëzullibi Pablo parë guëniꞌinúhiꞌ Dios. Bëꞌnë Pablo orar con grë ra nabëquë́ diaguë naguniꞌi Pablo. \v 37 Grë rall biꞌni rall purquë gubini lduꞌu rall. Gudëdchi rall lëꞌë Pablo nu bëtsagruaꞌ rall lëꞌë Pablo. \v 38 Nalë́ gubini lduꞌu ra mënë purquë guniꞌi Pablo lu rall hiadë guëabrídiꞌi guëná rall lúhiꞌ stubi. Iurní grë rall guaguëꞌnë rall compañi lëꞌë Pablo hashtë ruaꞌ barcu. \c 21 \s1 Bëagrí Pablo Jerusalén \p \v 1 Bësëaꞌnë naꞌa ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë bëdzepi naꞌa barcu. Bia naꞌa tubldí hashtë tubi dani laꞌni nisë nalë Cos. Brëgueꞌlë guzë́ naꞌa; bëdchini naꞌa hashtë stubi dani laꞌni nisë nalë Rodas. Ndë bëruꞌu naꞌa stubi parë bëdchini naꞌa puertë nalë Pátara. \v 2 Puertë Pátara bëdiaꞌguëlú naꞌa tubi barcu naguëruꞌu parë Fenicia. Bëdzepi naꞌa barcu ni. \v 3 Iurë ziazú naꞌa lu nisë, guná naꞌa lu dani laꞌni nisë nalë Chipre. Bëaꞌnin ladë rubësë catë ziazú barcu. Bia naꞌa hashtë Siria. Bëdchini naꞌa puertë shtë Tiro catë bësëaꞌnë barcu carguë. Ndë bëdietë naꞌa barcu. \v 4 Bëdzelë naꞌa ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë nu bëdëaꞌnë naꞌa gadchi dzë con lëꞌë rall. Espíritu Santo bëldaguë llgabë guëc rall lo quë nagac cumplir con Pablo. Guniꞌi rall lu Pablo adë tsádiꞌiꞌ Jerusalén. \v 5 Iurë bëzá gadchi dzë, bëruꞌu naꞌa. Grë ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë con tseꞌlë rall nu shini rall, bëꞌnë rall compañi lëꞌë naꞌa hashtë fuërë ciudá. Bëdchini naꞌa ruaꞌ nisëduꞌu. Ndë bëzullibi naꞌa parë biadiꞌdzënú naꞌa Dios. \v 6 Iurní bëdëꞌnë naꞌa despedir lëꞌë rall con abrasë parë bëdzepi naꞌa barcu. Hia cadë lëꞌë rall bëagrí rall lidchi rall. \p \v 7 Bëruꞌu naꞌa Tiro. Guzë́ naꞌa lu nisë hashtë Tolemaida. Bëdietë naꞌa barcu ndë, nu bëdëꞌnë naꞌa saludar ra narialdí lduꞌu dizaꞌquë nu bëdëaꞌnë naꞌa con lëꞌë rall tubi dzë. \v 8 Brëgueꞌlë Pablo con grë nazugaꞌanú lë́ꞌiꞌ, bëruꞌu naꞌa parë bia naꞌa ciudá shtë Cesarea. Ndë bia naꞌa lidchi Felipe el quë narniꞌi dizaꞌquë shtë Jesús lu ra mënë. Antsë bëꞌnë ra poshtë nombrar lëꞌë Felipe ziquë tubi muzë ladi gadchi nguiu naquiꞌdzë alimëntë parë ra prubi. Bëaꞌnënú naꞌa Felipe lídchiꞌ. \v 9 Napë Felipe tapë shtsáꞌpëll. Guëzá rall lliguënaꞌa; guniꞌi rall enseñansë narunë rall recibir por pudërë shtë Dios. \v 10 Hia zihani dzë guquëreldë naꞌa Cesarea tsaná bëdchini tubi më Judea nalë Agabo. Nall muzë shtë Dios nu guníꞌill ra enseñansë nabë́ꞌnëll recibir por pudërë shtë Dios. \v 11 Agabo beꞌdë guë́ꞌnëll visitar lëꞌë naꞌa. Gunáꞌzill cinturón shtë Pablo nu bëldíꞌbill guërupë guëaꞌll con guërupë guiáꞌall; guníꞌill: \p ―Espíritu Santo cagniꞌi zdëꞌë mudë guëldiꞌbi ra israelitë guëaꞌ nashtënë cinturón rëꞌ. Gunë rall intriegu nashtënë cinturón lu ra nanádiꞌi më israelitë. Gaquin Jerusalén. \p \v 12 Iurë bini naꞌa zdëꞌë, lëꞌë naꞌa nu ra më Cesarea bëdëꞌnë naꞌa ruëguë lu Pablo parë adë tsádiꞌi Pablo Jerusalén. \v 13 Perë Pablo guniꞌi lu naꞌa: \p ―Adë rúꞌnëdiꞌi të purquë más rsëbini të lduaꞌa. Masiá iurneꞌ guëldiꞌbi rall na ziquë tubi prësi, nahia cunformë. Masiá quini rall na ciudá Jerusalén, nahia dispuestë gatia por Dadë Jesús. \p \v 14 Adë bëdë́ꞌnëdiꞌi naꞌa gan nazú naꞌa lull. Iurní adë biadíꞌdzëdiꞌi naꞌa más; niétiquë guniꞌi naꞌa lu Pablo: \p ―Rac shtuꞌu naꞌa gac cumplir voluntá shtë Dios. \p \v 15 Despuësë bëdëꞌnë naꞌa preparar parë bia naꞌa Jerusalén. \v 16 Bëldá ra më Cesarea narialdí lduꞌu dizaꞌquë, bëꞌnë rall compañi lëꞌë naꞌa con tubi nguiu më Chipre. Lëll Mnasón. Nápëll tubi lidchi Jerusalén catë bëdëaꞌnë naꞌa. Hia guahietë gualdí lduꞌu Mnasón dizaꞌquë shtë Jesús. \s1 Guaguëꞌnë Pablo visitar lëꞌë Jacobo \p \v 17 Iurní bëdchini naꞌa Jerusalén; ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë, nalë́ bëquitë lduꞌu rall; guná rall lu naꞌa. \v 18 Brëgueꞌlë bianú naꞌa Pablo; biadëꞌnë naꞌa visitar lëꞌë Jacobo. Ndë zubë ra mëgulë naná cabësë shchiꞌni Dios. \v 19 Pablo bë́ꞌniꞌ saludar lëꞌë rall. Iurní biadíꞌdziꞌ tubi por tubi ra cusë nabë́ꞌniꞌ por pudërë shtë Dios ladi ra mënë de stubi naciuni. \v 20 Iurë bini ra mëgulë nabiadiꞌdzë Pablo, guniꞌi lul saꞌ rall: “Nalë́ nabënë na Dios. Llëruꞌbë na pudërë shtë më.” Iurní guniꞌi rall lu Pablo: \p ―Guná Dadë, zihani më israelitë gualdí lduꞌu rall dizaꞌquë. Na rall zihani mili, perë grë rall rniꞌi rall rquiꞌni guianáldaꞌa tëchi lëy shtë Moisés. \v 21 Iurneꞌ bini rall de quë lë́ꞌël cagluáꞌal grë ra israelitë naquëreldë stubi lugar, adë gúnëdiꞌi rall cumplir nabëquëꞌë Moisés. Nu bini rall rníꞌil de quë adë gáquëdiꞌi circuncidar ra shini rall, nilë tsaglaꞌguë rall custumbrë shtë́naꞌa. \v 22 ¿Pë guëdë́ꞌnaꞌa iurneꞌ? purquë segurë gac bëꞌa rall lë́ꞌël beꞌdë guëzël. \v 23 Mejurë gúnël lo quë naguëniꞌi naꞌa lul. Nanú tapë nguiu ladi hiaꞌa. Cabezënú rall tubi promësë guëdëꞌë rall lu Dios. Bëꞌnë rall prometer tubi cusë lu më. \v 24 Lë́ꞌël biaꞌa lëꞌë rall iáduꞌu parë gunë të ofrecërë bëldá ma ziquë ofrendë parë Dios. Gudilli gashtë shtë rall nu despuësë guëzá të guëgaꞌa të guëc të. Zni guëdëꞌë ra më israelitë cuendë de quë adë nádiꞌi verdá shcuéndël nabini rall, sino quë guëdëꞌë rall cuendë nul canáldël lëy shtë Moisés. \v 25 Perë ra nanádiꞌi më israelitë nu gualdí lduꞌu raiꞌ dizaꞌquë, hia bëquëꞌë naꞌa lu rall más antsë de quë adë pë quëdíꞌnidiꞌi lduꞌu rall por ra cusë rëꞌ. Niétiquë adë gáudiꞌi rall belë nabëꞌnë ra mënë ofrecërë ziquë ofrendë lu ra ídolo. Nu adë gáudiꞌi rall rënë, nilë belë shtë ra ma nanadë bëshë́ꞌëdiꞌi rënë, nu adë quënúdiꞌi rall saꞌ rall. \s1 Laꞌni iáduꞌu gunaꞌzi mënë Pablo prësi \p \v 26 Iurní Pablo biaꞌa guëzá tapë nguiu parë bëꞌnë rall según lëy nabëquëꞌë Moisés. Brëgueꞌlë stubi dzë bëꞌnë rall cumplirin. Lueguë guatë́ rall iáduꞌu parë bëꞌnë Pablo visi lu ra bëshuzi pë dzë gunë cadë tubi rall ofrecërë ra ma ziquë ofrendë lu Dios. \p \v 27 Hia mërë gualú guëzá gadchi dzë naguniꞌi Pablo, bëldá ra israelitë nazeꞌdë regiuni Asia, guná rall lu Pablo laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Bëtsatsu rall grë ra mënë nu gunaꞌzi rall lëꞌë Pablo. \v 28 Gurushtiá rall: \p ―Lëꞌë të më israelitë, gulë bëꞌnë compañi lëꞌë naꞌa purquë nguiu rëꞌ canzëll grë ladë. Cagluáꞌall ra mënë ldaiꞌ naná cuntrë naciuni shtë hiaꞌa nu cuntrë lëy shtë Moisés nu cuntrë mizmë iáduꞌu shtë Dios. Nu iurneꞌ gulutëll laꞌni iáduꞌu bëldá më griego. Zni quëhúnëll manchar lugar santu rëꞌ. \p \v 29 Zni guniꞌi rall purquë antsë guná rall Pablo canzënúhiꞌ Trófimo ladi ciudá. Trófimo nall më Efeso. Por ni bëꞌnë rall llgabë de quë Pablo biaꞌa lëꞌë Trófimo laꞌni iáduꞌu. \p \v 30 Nalë́ bëdzatsu ra mënë guëdubi ciudá nu bëdchini guëlluꞌnë rall iáduꞌu parë guënaꞌzi rall Pablo. Bëshaguiú rall lëꞌë Pablo parë gualdú rall Pablo laꞌni iáduꞌu. Lueguë bësëꞌau rall iáduꞌu. \v 31 Hia guc lduꞌu rall niaguini rall Pablo. Iurní gua rsunë lu capitán shtë ra suldadë rumanë de quë grë mënë shtë ciudá nalë́ bëdzatsu rall. \v 32 Iurní bëtëá capitán ra suldadë nu ra saꞌ narnibëꞌa capitán. Bëdchini guëlluꞌnë rall catë rë ra mënë. Iurë guná ra mënë lu capitán nu ra suldadë, gulezë bëdëꞌë rall shtë Pablo. \v 33 Iurní guabiꞌguë capitán; biáꞌall Pablo prësi. Gunibë́ꞌall bëliꞌbi Pablo con chupë cadënë. Despuësë gunaꞌbë diꞌdzë capitán: \p ―¿Chu na nguiu rëꞌ? ¿Pë bë́ꞌnëll? \p \v 34 Nalë́ gurushtiá ra mënë nu nalë́ ruidë bëquëꞌë rall. Hia guniꞌi mënë tubi cusë; stubi tantë guniꞌi rall stubi cusë. De mudë adë guasë́diꞌi capitán pë guniꞌi rall. Mejurë biaꞌa capitán lëꞌë Pablo cuartel. \v 35 Iurë bëdchini rall ruaꞌ cuartel parë tsepi rall, ra suldadë bëldisi rall lëꞌë Pablo guiaꞌa purquë tantë bëdëá mënë caguini rall lëꞌë Pablo. \v 36 Grë ra mënë nacanaldë, gurushtiá rall: \p ―Gátill; gátill. \s1 Bëquebi Pablo lu ra mënë chu na Pablo \p \v 37 Mërë lëꞌë ra suldadë gulutë́ lëꞌë Pablo laꞌni cuartel; Pablo repi lu capitán: \p ―¿Zac guëniaꞌa lul chupë diꞌdzë? \p Bëquebi capitán lu Pablo iurní: \p ―Perë lë́ꞌël rac ruadíꞌdzël griego. \v 38 ¿Lëdë lë́ꞌëdiꞌil më egipcio nabëtsatsu ra mënë ca dzë cuntrë gubiernë rumanë? Biaꞌa më egipcio tapë mili nguiu mal hashtë lumë catë nídiꞌi mënë. \p \v 39 Iurní Pablo bëquebi lu capitán: \p ―Nahia më israelitë. Gula Tarso, ciudá ruꞌbë shtë regiuni Cilicia. Tarso na catë gula. Bëꞌnë favurë, bëneꞌe permisi të guëniꞌinúa ra mënë. \p \v 40 Bëdëꞌë capitán permisi. Iurní guzuldí Pablo lu shquilier catë reꞌpi mënë ruaꞌ cuartel. Bëꞌnë Pablo sëñi con guiáꞌaiꞌ lu ra mënë parë guëac dchi rall. Iurë bëac dchi rall, Pablo guniꞌi lu rall con dizë́ hebreo: \c 22 \p \v 1 ―Lëꞌë të Dadë nu ra mëgulë, rac shtuaꞌa guëquë́ diaguë të pë guëniaꞌa. \p \v 2 Iurë bini ra mënë Pablo cagníꞌill lu rall con dizë́ shtë rall, dchítëꞌ bëac rall. Pablo guniꞌi lu rall: \p \v 3 ―Nahia israelitë; gula ciudá Tarso regiuni shtë Cilicia perë guaruꞌba ndëꞌë Jerusalén. Gamaliel guc shmësa. Bëluáꞌaiꞌ na lëy shtë shtadë guëlú hiaꞌa. Con guëdubinú lduaꞌa bëna sirvë lu Dios, igual ziquë quëhunë të iurneꞌ. \v 4 Antsë guzunalda ra narialdí lduꞌi dizaꞌquë parë gati rall. Nu gunaꞌzia prësi nguiu nu ra naꞌa parë bëtiáꞌahia lëꞌë rall lachiguiꞌbë. \v 5 Jëfë shtë ra bëshuzi nu grë mëgulë narnibëꞌa, nanë́ rall pë bëna. Lëꞌë rall bëneꞌe rall cartë parë biahia lu ra bëchi saꞌ hiaꞌa naquëreldë ciudá Damasco. Ndë niagllía ra narialdí lduꞌi Jesús. Quëdú rall con cadënë; neꞌdë guënúa lëꞌë rall Jerusalén parë gac cashtigu rall. \s1 Biadiꞌdzë Pablo lu ra mënë lla bëáquiꞌ shmënë Jesús \r (Hch. 9.1‑19; 26.12‑18) \p \v 6 ’Iurë ziazúa nezë, hia mërë guëdchinia Damasco, quierë guëruldë dzë, de repëntë guꞌtë tubi llni catë ziazúa. Nahin tubi llni fuertë nabëdchini nezë lu gubeꞌe. \v 7 Gulaga lu guiuꞌu. Lueguë binia tubi voz naguniꞌi lua: “Saulo, ¿pëzielú rzunáldël na?” \v 8 Iurní gunaꞌbë diꞌdza: “¿Chu lë́ꞌël Dadë?” Iurní guniꞌi voz lua: “Nahia Jesús më Nazaret. Rzunáldël na.” \v 9 Ra nazianúa guná rall lu llni nu nalë́ bëdzëbë rall perë adë bínidiꞌi rall diꞌdzë shtë naguniꞌi lua. \v 10 Iurní repia: “Dadë ¿pë rac shtúꞌul guna?” Lëꞌë Dadë Jesús guniꞌi lua: “Guashtë́ ngaꞌli nu guaglaꞌguë shnézël parë Damasco. Ndë guëniꞌi mënë lul guadë nagúnël. Guëniꞌi rall lul pë cusë rnibëꞌa Dios gúnël.” \v 11 Perë llni bësëaꞌnë na ciegu. Hia ra sahia gunaꞌzi rall guiahia parë guc bëdchinia Damasco. \p \v 12 ’Ndë guquëreldë tubi nguiu lëll Ananías. Humildë nall nu canáldëll tëchi lëy nabëquëꞌë Moisés. Grë ra israelitë naquëreldë Damasco, rniꞌi rall Ananías na më zaꞌquë. \v 13 Ananías bidë guëná na; iurë bëdchínill, nëll lua: “Bëchi Saulo, guëabrí guënal stubi vueltë”. Iurní lueguë lueguë gubíꞌahia stubi vueltë nu gunahia lu Ananías. \v 14 Nëll lua: “Dios shtë ra shtádaꞌa gudili më lë́ꞌël dizdë antsë parë gac bë́ꞌal guadë naná voluntá shtë më. Gudili më lë́ꞌël parë guënal lu Jesús naná justë delantë lu Dios nu parë guëquë́ diáguël ra diꞌdzë naguëniꞌi më lul \v 15 purquë lë́ꞌël nal testigu shtë́hiꞌ. Tsagníꞌil lu ra mënë lu guë́ꞌdchiliu grë lo quë nagunal nu nabínil de lëꞌë më. \v 16 Iurneꞌ gua; adë rac ldë́ꞌëdiꞌil. Gua të chubë nísël. Gunaꞌbë lu Jesús parë guëzunë́ më ldúꞌul grë ra duldë shtë́nël.” \s1 Bësheꞌldë Jesús lëꞌë Pablo hashtë stubi naciuni \p \v 17 ’Iurní bëagría Jerusalén; guahia iáduꞌu ruꞌbë. Guaguëna adorar Dios. Gunahia tubi llni nabësheꞌldë Dios. \v 18 Bëluaꞌalú Jesús lua nu guniꞌi më: “Nasesë bëruꞌu Jerusalén purquë adë gúnëdiꞌi mënë cuendë lo quë naguëníꞌil de na”. \v 19 Iurní guniaꞌa lu Jesús: “Dadë, ra mënë nanë́ rall lla riahia grë ra iáduꞌu shtë rall parë ruahia ra mënë narialdí lduꞌu lë́ꞌël parë tsa rall prësi. Bëldaga lëꞌë rall lachiguiꞌbë nu rnibë́ꞌahia rau rall galnë́. \v 20 Tsana gudini rall Esteban, muzë shtë́nël, zugáꞌahia ndë. Cagniꞌi Esteban dizaꞌquë lu ra mënë. Guca de acuerdë parë gudini rall Esteban. Nu hashtë gupa ra shabë nabëꞌnë ni.” \v 21 Perë Jesús guniꞌi lua: “Bëagzë́ purquë ziquë shmensajëra, guësheꞌlda lë́ꞌël zitu ladi ra mënë nanádiꞌi më israelitë”. \s1 Quëhapë capitán lëꞌë Pablo \p \v 22 Hashtë puntë rëꞌ bëquë́ diaguë ra mënë shtiꞌdzë Pablo. Iurní guzublú gurushtiá rall; guniꞌi rall: \p ―Gati nguiu rëꞌ. Gati nguiu rëꞌ. Hiadë rac shtúꞌudiꞌi naꞌa guëná naꞌa lu nguiu rëꞌ. \p \v 23 Gurushtiá rall nu cagruꞌldë rall shabë rall lu mbë nu cagruꞌldë rall iuꞌlli tantë rldë rall. \v 24 Iurní gunibëꞌa capitán caguëuꞌ rall Pablo laꞌni cuartel. Nu gunibë́ꞌall guëquëꞌë hiaguë ra suldadë lëꞌë Pablo con chicuti parë guëquebi Pablo pëzielú gurushtiá ra mënë cuntrë lë́ꞌëll. \v 25 Perë iurë hia naquëdú Pablo parë guëquëꞌë hiaguë rall lë́ꞌëll, Pablo repi lu menor capitán nazugaꞌanú rall: \p ―¿Pë napë të derechë guëquëꞌë hiaguë të tubi nguiu nanapë derechë ziquë mënë rumanë, tubi nadë guc condenádëdiꞌi? \p \v 26 Iurë bini menor capitán lo quë naguniꞌi Pablo, guaguë́ꞌnëll visi lu capitán mayurë. Gúchill: \p ―Gupë cuidadë lo quë nagúnël con nguiu rëꞌ purquë nall tubi nguiu nanapë derechë ziquë më rumanë. \p \v 27 Iurní guabiꞌguë capitán lu Pablo nu gunaꞌbë díꞌdzëll: \p ―¿Pë guldil; nápël derechë ziquë mënë rumanë? \p Pablo bëquebi lu capitán: \p ―Guldía ni nahin. \p \v 28 Iurní repi capitán lu Pablo: \p ―Perë gudilla zihani dumí parë bëaca më rumanë. \p Pablo repi lull: \p ―Perë na napa derechë ziquë më rumanë purquë dizdë gula, shtada napë raiꞌ derechë ni. \p \v 29 Ra naniadëꞌë hiaguë lëꞌë Pablo, bëazë guetë rall. Hiadë gualúdiꞌi bëquëꞌë hiaguë rall lë́ꞌiꞌ. Lo mizmë capitán bëdzë́bëll bëquëdull lëꞌë Pablo purquë bëdë́ꞌëll cuendë Pablo nápiꞌ derechë ziquë më rumanë. \s1 Bëzú ra mënë lëꞌë Pablo lu Junta Suprema parë gac rëglë shcuéndëll \p \v 30 Brëgueꞌlë stubi dzë bëtëá capitán ra jëfë shtë ra bëshuzi nu miembrë shtë Junta Suprema. Bësháꞌquëll Pablo parë bëzull Pablo lu Junta Suprema purquë capitán rac shtúꞌull gac bë́ꞌall niaꞌa pë delitë guëdchiꞌbë ra israelitë cuntrë Pablo. \c 23 \p \v 1 Guná Pablo lu ra miembrë shtë Junta Suprema nu guníꞌiꞌ: \p ―Rniaꞌa lu të Dadë, hashtë iurneꞌ nanë́a shgaba nu vidë shtëna tubldí nahin delantë lu Dios. \p \v 2 Ananías nall bëshuzi ruꞌbë shtë Dios. Gunibë́ꞌall lu ra mënë nazugaꞌa guëllaꞌ lu Pablo parë capë rall ruaꞌ Pablo. \v 3 Iurní Pablo guníꞌiꞌ lu Ananías: \p ―Dios guëzac zi lë́ꞌël purquë nal guetë guërupë tëchi. Zúbël ngaꞌli parë gúnël juzguë na ziquë rniꞌi lëy, lë́dëdiꞌi parë guënibë́ꞌal capë rall ruahia. Adë quëhúnëdiꞌil ziquë rniꞌi lëy. \p \v 4 Los de más nazugaꞌa lu Pablo repi rall: \p ―¿Pëllë zni ruadíꞌdzël diꞌdzë dzabë delantë lu bëshuzi ruꞌbë shtë Dios? \p \v 5 Pablo repi lu rall iurní: \p ―Lëꞌë të Dadë, adë guënédiaꞌa cuendë lë́ꞌiꞌ náhiꞌ bëshuzi ruꞌbë shtë Dios. Pues naescritë laꞌni Sagradas Escrituras: “Adë rniꞌi guídzëdiꞌil tubi narnibëꞌa mënë ladzë të”. \p \v 6 Iurní bëdëꞌë Pablo cuendë de quë bëldá ra miembrë shtë Junta Suprema, na rall partidë shtë saduceos. Sëbëldá rall na partidë shtë fariseos. Guniꞌi Pablo fuertë: \p ―Rniaꞌa lu të Dadë, nahia fariseo purquë dizdë ra shtada guc ra më partidë shtë fariseo. Nu beꞌdë guëzú ra mënë na lu tribunal shtë të niétiquë purquë rialdí lduaꞌa Dios guëldishtë́ më ra tëgulë. \p \v 7 Iurní ra nabini lo quë naguniꞌi Pablo, guc dividir rall. Ra fariseo nu saduceo guzublú quëadiꞌdzë lul saꞌ rall hashtë gudildi diꞌdzë rall \v 8 purquë ra saduceo adë rialdídiꞌi lduꞌu rall tsashtë́ ra tëgulë nu rniꞌi rall adë nídiꞌi ianglë nu nilë tubi espíritu nanabani. Perë ra fariseo rialdí lduꞌu rall grë ra cusë rëꞌ. \v 9 Grë rall gurushtiá rall. Iurní guasuldí bëldá mësë narluaꞌa lëy; na rall fariseo. Nalë́ nalaaꞌdchi guniꞌi rall: \p ―Nguiu rëꞌ adë pë mal quëhúnëdiꞌill purquë si talë guniꞌi tubi espíritu u tubi ianglë lull, adë chu su lull, no sea guëdë́ꞌnaꞌa cuntrë Dios. \p \v 10 Nalë́ gudildi diꞌdzë rall nu nalë́ bëdzëbë capitán. Bë́ꞌnëll llgabë niabé guiu rall lëꞌë Pablo nihunë rall pedasë lëꞌë Pablo. Por ni gunibëꞌa capitán gueꞌdë guëzë́ ra suldadë parë tsaldú lëꞌë Pablo, guëldisë guiaꞌa rall nu guëguëuꞌ ra suldadë lëꞌë Pablo cuartel. \p \v 11 Brëgueꞌlë stubi dzë bëluaꞌalú Jesús lu Pablo nu repi Jesús lull: \p ―Bëcuedchí ldúꞌul. Adë rdzë́bëdiꞌil purquë ziquë guníꞌil lu ra mënë shtiꞌdza ndëꞌë, zni guësheꞌlda lë́ꞌël; tsagníꞌil lu ra mënë ciudá Roma. Nal testigu shtëna. \s1 Guꞌ bëldá mënë de acuerdë parë quini rall Pablo \p \v 12 Brëgueꞌlë stubi dzë bëldá ra israelitë guꞌ rall de acuerdë parë quini rall Pablo. Bëꞌnë rall jurar lu Dios zndëꞌë: \p ―Dios gunë më condenar lëꞌë naꞌa si talë chu quínidiꞌi Pablo. Adë pë guëdáudiꞌi naꞌa; adë pë guëdiiꞌdiꞌi naꞌa hashtë nuvërë guëdini naꞌa lëꞌë Pablo. \p \v 13 Más de cuarenta nguiu bëꞌnë jurar ni. \v 14 Gua rall lu jëfë shtë ra bëshuzi nu lu ra mëgulë shtë ra më israelitë, nu guchi rall: \p ―Lëꞌë naꞌa guniꞌi naꞌa lu Dios de quë gunë më condenar lëꞌë naꞌa. Adë pë guëdáudiꞌi naꞌa hashtë nu vërë guëdini naꞌa Pablo. \v 15 Iurneꞌ lëꞌë të con los de más miembrë shtë Junta Suprema, gulë gunaꞌbë lu capitán glli; guidënú rall Pablo stubi vueltë delantë lu të. Gulë guchi lu capitán rac shtuꞌu të guësëꞌdë të lla na shcuendë Pablo, perë lëꞌë naꞌa hia dzu naꞌa listë parë guëdini naꞌa lë́ꞌëll antsë guëdchínill lu të. \p \v 16 Tubi nguiu shini zanë Pablo, bínill lo quë narac shtuꞌu nguiu mal gunënú rall Pablo. Guall cuartel; guanull rsunë lu Pablo. \v 17 Pablo gunaꞌbë tubi capitán parë guëníꞌiꞌ lu capitán: \p ―Biaꞌa nguiu rëꞌ lu capitán mayurë purquë nuáꞌall tubi rsunë natsagníꞌill lu capitán. \p \v 18 Iurní biaꞌa suldadë lë́ꞌëll lu capitán mayurë nu repi suldadë: \p ―Lëꞌë prësi Pablo gunáꞌbëll favurë lua parë zeꞌdënúa nguiu rëꞌ ndëꞌë purquë nuáꞌall tubi rsunë parë lë́ꞌël. \p \v 19 Iurní gunaꞌzi capitán guiaꞌa nguiu parë biáꞌall lë́ꞌëll stubi ladë nu gunaꞌbë díꞌdzëll: \p ―¿Pë rac shtúꞌul guëníꞌil lua? \p \v 20 Guniꞌi nguiu lu capitán: \p ―Ra israelitë nanú rall de acuerdë parë guënaꞌbë rall lul de quë glli guáꞌal Pablo lu Junta Suprema stubi vueltë. Guëniꞌi rall ziquë protëstë guëzú rall lul de quë guësëꞌdë rall shcuendë Pablo. \v 21 Perë adë tsaldídiꞌi ldúꞌul shtiꞌdzë rall purquë más de cuarenta nguiu nacaꞌchilú; cabezë rall lëꞌë Pablo parë quini rall lë́ꞌiꞌ. Bëꞌnë rall jurar lu Dios de quë adë pë gau rall nu adë pë gu rall hashtë nuvërë quini rall Pablo. Iurneꞌ niétiquë cabezë rall rsunë shtë́nël niaꞌa zëgul Pablo glli. \p \v 22 Iurní gulú nezë capitán lëꞌë nguiu. Repi capitán: \p ―Adë chu lu ruadíꞌdzëdiꞌil lo quë nabidë guëníꞌil lua. \s1 Bësheꞌldë capitán lëꞌë Pablo lu gubernadurë Félix \p \v 23 Gunaꞌbë capitán mayurë chupë capitán menor shtë́nëll nu gunibë́ꞌall gac armar chupë gahiuꞌa suldadë con setenta suldadë naquibë guay con chupë gahiuꞌa suldadë naguaꞌa lansë. Gunibë́ꞌall parë guziaꞌa ra suldadë ciudá Cesarea rquë guëꞌë iurë gueꞌlë. \v 24 Nu gunibëꞌa capitán gac preparar guay naquibë Pablo. Repi capitán lu ra suldadë gapë rall Pablo bien parë adë pë gunënú ra israelitë lëꞌë Pablo nezë. \v 25 Bëdëꞌë capitán tubi cartë parë biaꞌa ra suldadë lu gubernadurë. Rniꞌi cartë: \p \v 26 “Na capitán Claudio Lisias, runa saludar lë́ꞌël Dadë gubernadurë Félix con llëruꞌbë rëspëti. \v 27 Rquëaꞌa lul shcuendë nguiu rëꞌ, lë Pablo. Ra israelitë gunaꞌzi rall lëꞌë nguiu ni, perë iurë binia de quë dizdë gúlëll nápëll derechë ziquë më rumanë, guahia con ra suldadë parë bëna librar lë́ꞌëll guiaꞌa ra israelitë. \v 28 Cumë na rac shtuaꞌa gac bë́ꞌahia pëzielú runë rall acusar lëꞌë Pablo, biahia lë́ꞌëll lu juntë shtë ra israelitë. \v 29 Ndë guc bë́ꞌahia adë pë delitë nápëdiꞌill parë gátill, nilë parë tsull lachiguiꞌbë. Niétiquë runë ra israelitë acusar lëꞌë Pablo purquë adë zianáldëdiꞌill tëchi lëy religiusë shtë rall. \v 30 Perë binia de quë bëldá ra contrari rac shtuꞌu rall quini rall lëꞌë Pablo, por ni lueguë cagsheꞌlda lë́ꞌëll lul. Nu gunibë́ꞌahia lu ra contrari shtë́nëll de quë gunë rall rëglë asuntë ni delantë lul. Gualú cartë rëꞌ. Guëáꞌnël bien.” \p \v 31 Iurní gunibëꞌa capitán lu ra suldadë të guaꞌa rall Pablo laꞌni gueꞌlë hashtë tubi guëꞌdchi lë Antípatris. \v 32 Brëgueꞌlë bëagrí ra suldadë nanazë́ guëaꞌ parë cuartel. Hia ra nanadchiꞌbë guay guaglaꞌguë rall viajë shtë rall con Pablo. \v 33 Iurë bëdchini rall Cesarea, bëdëꞌë rall cartë guiaꞌa gubernadurë nu bëꞌnë rall intriegu lëꞌë Pablo guiáꞌall. \v 34 Iurë gualú biꞌldi gubernadurë cartë, gunaꞌbë díꞌdzëll lu Pablo chu më́nëll. Bínill de quë Pablo na më regiuni Cilicia, \v 35 repi gubernadurë lull: \p ―Na guna rëglë asuntë shtë́nël iurë guidë ra mënë narunë acusar lë́ꞌël. \p Iurní gunibë́ꞌa gubernadurë parë gupë ra suldadë lëꞌë Pablo laꞌni palaci shtë rëy Herodes. \c 24 \s1 Pablo bëꞌnë defender mizmë lë́ꞌiꞌ lu gubernadurë Félix \p \v 1 Gudëdë gaꞌi dzë nanú Pablo prësi, bëdchini Ananías, jëfë shtë ra bëshuzi. Bëdchini Ananías ciudá Cesarea con bëldá ra mëgulë miembrë shtë Junta Suprema con tubi naguëniꞌi por lëꞌë rall, lëll Tértulo. Ra nguiu rëꞌ bëdchini rall lu gubernadurë parë gunë rall acusar lëꞌë Pablo. \v 2 Iurë beꞌdë guënú ra suldadë lëꞌë Pablo lu gubernadurë, Tértulo guzublú quëhúnëll acusar lëꞌë Pablo. Guniꞌi Tértulo: \p ―Dushquíllil Dadë gubernadurë; por lë́ꞌël gurëdchí lduꞌu naꞌa, gutë́ en paz parë lëꞌë naꞌa. Blac obrë quëhúnël por lëꞌë naꞌa nu parë bien shtë naciuni. \v 3 Por grë ra cusë rëꞌ caneꞌe naꞌa graci lul; cadëꞌnë naꞌa recibirin guëdubi ladë shtë naciuni. Por ni demasiadë rdëꞌnë naꞌa rëspëti lë́ꞌël Dadë gubernadurë. \v 4 Perë parë adë guëdchisúdiꞌi naꞌa tiempë shtë́nël, rnaꞌbë naꞌa favurë lul parë guëquë́ diáguël bëldá diꞌdzë shtë naꞌa. \v 5 Bëdzelë naꞌa nguiu rëꞌ; nall ziquë tubi guiꞌlli mal. Grë ladë lu guë́ꞌdchiliu cagtsátsull mënë nu quëgull divisioni ladi ra më israelitë. Nall guëc partidë nalë nazareno. \v 6 Nu hashtë guc ldúꞌull nihúnëll manchar iáduꞌu shtënë naꞌa. Lëꞌë naꞌa gunaꞌzi naꞌa lë́ꞌëll nu guc lduꞌu naꞌa nidëꞌnë naꞌa juzguë lë́ꞌëll de acuerdë ziquë rniꞌi lëy shtë naꞌa, \v 7 perë capitán Lisias gudëdë láguëll lu naꞌa con zihani suldadë. Bëdchisull nguiu rëꞌ lu naꞌa \v 8 nu guníꞌill guëdchini naꞌa lul. Lo mizmë lë́ꞌël guënaꞌbë díꞌdzël lu nguiu rëꞌ parë gac bë́ꞌal guadë naná verdá naquëhac acusar lë́ꞌëll. \p \v 9 Grë ra israelitë nazugaꞌa lu gubernadurë, guniꞌi rall grë cusë nahin verdá. \v 10 Iurní bëꞌnë gubernadurë sëñi lu Pablo parë guadíꞌdzëll. Guniꞌi Pablo: \p ―Rquitë lduaꞌa zugáꞌahia delantë lul Félix parë guna defender na lo quë naquëhunë rall acusar na. Nanë́a hia zihani izë nal juësi naciuni rëꞌ. \v 11 Si talë rac shtúꞌul guënaꞌbë díꞌdzël, gac bë́ꞌal pë guc Jerusalén. Guc chiꞌbë chupë dzë bëdchinia Jerusalén parë guaguëna adorar Dios. \v 12 Ni tubi adë chu bëdzélëdiꞌi cadildi diꞌdzënúa. Nu adë bëdzélëdiꞌi rall na ca tsatsua mënë laꞌni iáduꞌu ruꞌbë, nilë laꞌni iáduꞌu shtë ra më israelitë stubi partë shtë ciudá. \v 13 Ra nguiu rëꞌ adë nídiꞌi mudë gunë rall probar ni tubi cusë naquëhunë rall acusar na. \v 14 Perë sí, rquebia lul de quë quëhuna sirvë lu Dios shtë ra shtadë guëlú naꞌa; rialdí lduaꞌa grë ra cusë nanaquë́ laꞌni ra librë nabëquëꞌë ra profetë nu librë nabëquëꞌë Moisés. Runa adorar Dios según nezë cubi shtë Jesús. Rniꞌi ra nguiu rëꞌ nezë ni na mal; rniꞌi rall lo quë naquëhuna, adë nazáꞌquëdiꞌin. \v 15 Nu rialdí lduaꞌa ziquë ra nguiu rëꞌ de quë Dios guëldishtë́ më ra tëgulë, grë ra nabëꞌnë bien nu ra nabëꞌnë mal. \v 16 Por ni quëapa mizmë na parë adë guna duldë delantë lu Dios nu nilë lu ra mënë. \p \v 17 ’Zni guc tiempë. Despuësë gudëdë bëldá izë, guazë́a ladzë mënë, bëagría ladza parë bëna ofrecërë bëldá ma ziquë ofrendë lu Dios. \v 18 Iurë cadëꞌa ofrendë shtëna lu Dios iáduꞌu ruꞌbë, bëdchini bëldá israelitë nazeꞌdë regiuni Asia. Bëdiaꞌguëlú rall na laꞌni iáduꞌu despuësë de bëna cumplir ra cusë rëꞌ. Perë adë bëdzélëdiꞌi rall na con zihani mënë nu sin ni tubi ruidë. \v 19 Ra israelitë nidë guëdchini rall ndëꞌë si talë napë rall tubi delitë nagunë rall acusar na. \v 20 Perë cumë adë nídiꞌi rall iurneꞌ, ra nguiu rëꞌ nacabezë ndëꞌë guëniꞌi rall si talë bëna tubi cusë mal delantë lu Junta Suprema. \v 21 Rquebia lul tsana guagzú rall na, guniaꞌa fuertë lu Junta Suprema de quë rialdí lduaꞌa Dios guëldishtë́ më ra tëgulë. Niétiquë por ni quëhunë rall acusar na. \p \v 22 Félix nanë́ záꞌquëll lla na ra creenci nanuaꞌa ra mënë narialdí lduꞌi Jesús. Por ni bësëáꞌnëll asuntë rëꞌ pendientë. Guníꞌill lu grë ra nazugaꞌa lull: \p ―Guna rëglë asuntë ni tsana guidë capitán Lisias parë guënaꞌbë diꞌdza lull lla na asuntë shtë të. \p \v 23 Iurní Félix gunibë́ꞌall lëꞌë capitán parë tsaglaꞌguë gapë rall Pablo ziquë prësi perë con duꞌpë libertá. Nu bëdëꞌë capitán permisi parë tsutë́ amigu shtë Pablo parë guadiꞌdzënú rall Pablo, nu gunë rall compañi lë́ꞌiꞌ pë cusë rquíꞌniꞌ. \p \v 24 Despuësë gudëdë zihani dzë, Félix con tséꞌlëll gunaꞌbë rall lëꞌë Pablo parë guadiꞌdzë Pablo lu rall lla mudë guëbani tubi mënë natsaldí lduꞌi Jesús. Tseꞌlë Félix lë Drusila nu nall më israelitë. \v 25 Biadiꞌdzë Pablo lu Félix con tséꞌlëll lla mudë rac shtuꞌu Dios guëbani mieti tubi vidë ldi delantë lu më nu rac shtuꞌu Dios guësaꞌnë ra mieti nezë mal. También guniꞌi Pablo lu rall guëdchini tubi dzë nagunë Dios juzguë lëꞌë ra mënë lu guë́ꞌdchiliu. Iurë bini Félix grë ra diꞌdzë naguniꞌi Pablo, bëdzë́bëll nu répill: \p ―Bëagzë́ shlugárël lachiguiꞌbë. Iurë gapa tiempë, guënaꞌba lë́ꞌël ndëꞌë stubi. \p \v 26 Perë Félix cabézëll niadëꞌë Pablo dumí nacáꞌall. Por ni rnáꞌbëll lëꞌë Pablo zihani vueltë parë ruadiꞌdzënull lëꞌë Pablo. \v 27 Chupë izë gudëdë znisë hashtë bëruꞌu Félix galgubernadurë nu bëuꞌ Porcio Festo shlugar Félix. Félix guc ldúꞌull guëáꞌnëll bien lu ra israelitë; por ni bësëáꞌnëll Pablo prësi. \c 25 \s1 Bëꞌnë Pablo defender lë́ꞌiꞌ lu Festo \p \v 1 Gubernadurë Festo bëdchínill Cesarea. Tsunë dzë despuësë bërúꞌull parë ziáꞌall Jerusalén. \v 2 Ndë bëruꞌu ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra israelitë namás më ruꞌbë. Bëꞌnë rall demandë lëꞌë Pablo. \v 3 Gunaꞌbë rall tubi favurë ruꞌbë lu Festo parë gueꞌdë guëzë́ Pablo Jerusalén, purquë nezë rac shtuꞌu rall quini rall Pablo. \v 4 Perë Festo guniꞌi lu rall: \p ―Pablo nanú prësi ciudá Cesarea. Na guëabría ndë sëbëldá dzë. \v 5 Talë entrë de lëꞌë të nanú ra namás rnibëꞌa, së rall con na Cesarea. Ndë gunë rall acusar lëꞌë Pablo si talë bë́ꞌnëll tubi cusë narnaꞌbë cashtigu. \p \v 6 Guquëreldë Festo Jerusalén tubi llmalë u duꞌpë más. Iurní bëabrill Cesarea. Brëgueꞌlë stubi dzë guzúbëll lu tribunal shtë́nëll nu gunibë́ꞌall gueꞌdë guënú rall Pablo lull. \v 7 Iurë guatë́ Pablo lu tribunal, guabiꞌguë ra më israelitë nazeꞌdë Jerusalén. Bëꞌnë rall acusar lëꞌë Pablo zihani cusë ruꞌbë perë ni tubin adë gúquëdiꞌi nihunë rall probar. \v 8 Iurní bëꞌnë Pablo defender lë́ꞌiꞌ; guníꞌiꞌ: \p ―Na adë bëna ni tubi cusë mal cuntrë lëy shtë ra israelitë, nilë cuntrë iáduꞌu ruꞌbë nu nilë cuntrë rëy César. \p \v 9 Festo rac shtuꞌu guëaꞌnë záꞌquëll lu ra israelitë. Gunaꞌbë díꞌdzëll lu Pablo: \p ―¿Gu rac shtúꞌul tsal Jerusalén parë guna rëglë asuntë shtë́nël ndë? \p \v 10 Pablo repi lu Festo: \p ―Na zugáꞌahia delantë lu tribunal shtë gubiernë rumanë catë runë tucarë gac rëglë shcuenda. Bien nanël adë bëna ni tubi delitë cuntrë ra më israelitë. \v 11 Si talë bëna tubi delitë narnaꞌbë parë gatia, adë rllúꞌnëdiaꞌa lu galguti, perë si talë adë nídiꞌi verdá ladi ra cusë naquëhunë ra israelitë acusar na, ni tubi adë chu napë derechë parë gunë intriegu na guiaꞌa rall. Por ni rnaꞌba iurneꞌ lo mizmë rëy rumanë gúnëll rëglë asuntë shtëna. \p \v 12 Iurní biadiꞌdzënú Festo ra miembrë shtë Festo; iurní guníꞌill lu Pablo: \p ―Hia quë rnáꞌbël gunë rëy rumanë rëglë shcuéndël, pues lu rëy guësheꞌlda lë́ꞌël. \s1 Pablo delantë lu rëy Agripa \p \v 13 Gudëdë bëldá dzë, rëy Agripa con zánëll Berenice bëdchini rall Cesarea parë guaguëꞌnë rall saludar lëꞌë Festo. \v 14 Zihani dzë bëaꞌnë rall ciudá rëꞌ. Festo biadíꞌdzëll lu rëy shcuendë Pablo. Guniꞌi Festo: \p ―Nanú tubi nguiu prësi ndëꞌë; lëll Pablo. Félix bësëáꞌnëll lëꞌë Pablo lachiguiꞌbë parë guna rëglë shcuéndëll. \v 15 Tsana guahia Jerusalén, ra jëfë shtë ra bëshuzi nu ra mëgulë shtënë ra israelitë, bëꞌnë rall presentar tubi demandë cuntrë Pablo. Rnaꞌbë rall guna condenar nguiu rëꞌ parë gátill. \v 16 Perë repia lu rall gubiernë rumanë adë nápëdiꞌi rall derechë gunë rall condenar ni tubi prësi sino quë primërë runë prësi defender lë́ꞌiꞌ lu ra naquëhunë acusar lë́ꞌiꞌ. \v 17 Por ni tsana bëdchini rall ndëꞌë, adë gunitia tiempë; lueguë brëgueꞌlë guzuba lu tribunal. Gunibë́ꞌahia beꞌdë guënú rall Pablo. \v 18 Bëdchini ra mënë narunë acusar lë́ꞌëll perë adë bë́ꞌnëdiꞌi rall probar delitë nadchiꞌbë rall guëc Pablo. Bëna llgabë nahin tubi cusë ruꞌbë perë lëdë znídiꞌi. \v 19 Niétiquë runë rall acusar lëꞌë Pablo por creenci nanapë rall. Gudildi diꞌdzë rall por shcuendë tubi nguiu nalë Jesús. Gútill perë Pablo rníꞌill nianá nabani Jesús. \v 20 Adë rac bë́ꞌahia lla mudë guna rëglë asuntë rëꞌ purquë rac tratë creenci shtë rall. Na gunaꞌbë diꞌdza lu Pablo niaꞌa zia Pablo Jerusalén parë gac rëglë shcuéndëll, \v 21 perë lë́ꞌëll gunáꞌbëll guëáꞌnëll prësi hashtë gunë rëy rumanë rëglë shcuéndëll. Por ni gunibë́ꞌahia tsaglaꞌguë tsull prësi hashtë tsana tsu mudë guësheꞌlda lë́ꞌëll lu rëy ruꞌbë lë Augusto. \p \v 22 Iurní Agripa repi lu Festo: \p ―Na rac shtuaꞌa guëquë́ diaga pë ruadiꞌdzë Pablo. \p Festo guniꞌi iurní: \p ―Talë rac shtúꞌul, lueguë lo mizmë glli guínil pë ruadíꞌdzëll. \p \v 23 Brëgueꞌlë bëdchini rëy Agripa nu Berenice con zihani lujë shtë rall. Guatë́ rall laꞌni cuartë shtë palaci con ra jëfë militari con ra më ruꞌbë de rëspëti shtë ciudá. Iurní Festo gunibëꞌa lëꞌë ra suldadë parë guaglliꞌi rall Pablo. \v 24 Guniꞌi Festo: \p ―Rniaꞌa lul rëy Agripa nu lu ra dadë nacabezënú lëꞌë hiaꞌa, guëzúa nguiu rëꞌ lu të. Zihani ra më israelitë naquëreldë Jerusalén nu ra naquëreldë ndëꞌë Cesarea, runë rall acusar lëꞌë nguiu rëꞌ. Nalë́ gurushtiá rall parë gati nguiu rëꞌ. \v 25 Perë na lluáꞌahia adë pë bë́ꞌnëdiꞌill parë gátill. Nu lo mizmë lë́ꞌëll gunáꞌbëll gunë rëy Augusto rëglë shcuéndëll. Bëna llgabë guësheꞌlda lë́ꞌëll lu rëy Augusto \v 26 perë cumë adë bëdzélëdiaꞌa ni tubi cusë mal nabë́ꞌnëll parë guëquëaꞌa lu Dadë rëy Augusto. Por ni rzuhia lë́ꞌëll lu të, más bien lul rëy Agripa, parë guadiꞌdzënul lë́ꞌëll niaꞌa zëquébill pë delitë bë́ꞌnëll. Rac shtuaꞌa gac bë́ꞌahia pë guëquëaꞌa lu rëy Augusto \v 27 purquë adë guëlë́diꞌi guësheꞌlda lë́ꞌëll lu rëy sin quë adë guënehia rsunë pë delitë nápëll. \c 26 \s1 Biadiꞌdzë Pablo shcuéndiꞌ lu rëy Agripa \p \v 1 Iurní guniꞌi Agripa lu Pablo: \p ―Guniꞌi lla na shcuéndël. \p Pablo bëldisë guiáꞌaiꞌ ziquë tubi saludë parë zulú gúnëll defender lë́ꞌëll. Guníꞌill: \p \v 2 ―Nalë́ rquitë lduaꞌa iurneꞌ purquë zugáꞌahia delantë lul, rëy Agripa, parë guna defender na de grë ra cusë narunë ra israelitë acusar na. \v 3 Lë́ꞌël nanël ra custumbrë nu ra creenci nanapë ra israelitë, lla na pegadë rall lu cusë ni. Por ni rnaꞌba lul, bëcuedchí ldúꞌul. Guëquë́ diáguël shtiꞌdza naguëniaꞌa lul. \s1 Biadiꞌdzë Pablo lu Agripa lla guc vidë shtë́hiꞌ antsë gáquiꞌ shmënë Jesús \p \v 4 ’Grë ra israelitë nanë́ rall lla guc vidë shtëna dizdë nabiꞌcha, tsana guquëreldënuhia lëꞌë rall ladza. Nanë́ rall mudë naguquërelda Jerusalén. \v 5 Nanë́ rall dizdë nabiꞌcha guca partidë fariseo. Ra fariseo quëhunë rall cumplir creenci shtë rall más quë grë ra mënë. Si talë rac shtuꞌu rall, beꞌrquë guëniꞌi rall verdá cagniaꞌa lul. \v 6 Zugáꞌahia lu tribunal niétiquë purquë rialdí lduaꞌa, Dios guëldishtë́ më ra tëgulë purquë más antsë bëꞌnë Dios prometer lu ra shtadë guëlú naꞌa de quë tsashtë́ ra tëgulë. \v 7 Grë ra chiꞌbë chupë grupë shtë naciuni Israel, runë rall adorar Dios dzë la gueꞌlë. Cabezë rall niaꞌa guc guëldishtë́ më ra tëgulë, perë guná, quëhunë rall acusar na purquë rialdí lduaꞌa mizmë cusë ni. \v 8 Perë rnaꞌbë diꞌdza lul, ¿chu guëniꞌi naganë guëldishtë́ Dios ra tëgulë parë guëbani raiꞌ stubi vueltë? \s1 Bëquebi Pablo lla guzunáldëll ra shmënë Jesús \p \v 9 ’Más antsë lluáꞌahia quëhuna cusë zaꞌquë narac shtuꞌu Dios; por ni bëna zihani cusë cuntrë ra mënë nagualdí lduꞌi dizaꞌquë shtë Jesús më Nazaret. \v 10 Zihani cusë bëna Jerusalén cuntrë lëꞌë rall. Ra jëfë shtë ra bëshuzi bëneꞌe cartë guiahia të gunaꞌzia zihani ra nagualdí lduꞌi dizaꞌquë. Bëtiáꞌahia lëꞌë rall lachiguiꞌbë. También guca de acuerdë tsana gudini rall bëldá shmënë Jesús. \v 11 Zihani vueltë bëzac zihia lëꞌë rall hashtë nihunë rall negar na rall shmënë Jesús. Bëquëꞌë hiaga lëꞌë rall laꞌni grë ra iáduꞌu shtë rall. De tantë rldënuhia lëꞌë rall, rzunalda lëꞌë rall hashtë ra ciudá de stubi naciuni. \s1 Biadiꞌdzë Pablo lla bëáquiꞌ shmënë Jesús \r (Hch. 9.1‑19; 22.6‑16) \p \v 12 ’Zni mudë canzë́a con cartë nabëneꞌe ra jëfë shtë bëshuzi. Bësheꞌldë rall na hashtë ciudá Damasco parë ziatilia ra shmënë Jesús. \v 13 Perë rniaꞌa lul, Dadë rëy, nezë naziahia, quierë guëruldë dzë, gunahia tubi llni ruꞌbë nabëdchini nezë lu gubeꞌe. Nahin más fuertë quë llni ngubidzë. Rniꞌbë llni; bëdchini llni catë zugáꞌahia con ra nanaldë na. \v 14 Grë naꞌa gulaguë naꞌa lu guiuꞌu. Nu binia tubi bë naguniꞌi dizë́ hebreo: “Saulo, ¿pëzielú rzunáldël na? Quëhúnël ziquë runë ngunë iurë rldaꞌa ma patadë lu garrudchi.” \v 15 Iurní repia: “¿Chu lë́ꞌël Dadë?” Iurní guniꞌi Dadë lua: “Na nahia Jesús. Rzunáldël na \v 16 perë guashtë́ nu guasuldí. Bëluaꞌaluhia lul nu gudilia lë́ꞌël parë gúnël sirvë lua. Gáquël testigu shtëna. Tsagníꞌil lu ra mënë shtiꞌdzë naguëluáꞌahia lul. \v 17 Guëguhia lë́ꞌël guiaꞌa shtë mënë israelitë nu guiaꞌa shtë mënë nanadë më israelitë. Iurneꞌ cagsheꞌlda lë́ꞌël lu ra mënë ni. \v 18 Guësheꞌlda lë́ꞌël lu rall parë tsagníꞌil dizaꞌquë lu rall parë guësëaꞌnë rall nezë mal nu së rall shnezë Dios nu guëruꞌu rall pudërë shtë mëdzabë Satanás parë tsanaldë rall Dios nu tsaldí lduꞌu rall na. Zni gunë Dios perdunë duldë shtë rall. Gapë rall lugar con los de más shini më naná rialdí lduꞌi na.” \s1 Bëzuꞌbë diaguë Pablo diꞌdzë naguniꞌi Jesús lull \p \v 19 ’Zni guniꞌi Jesús lua, rëy Agripa. Bëzuꞌbë diaga diꞌdzë shtë Jesús nabëdchini nezë lu gubeꞌe. \v 20 Lueguë guniaꞌa dizaꞌquë shtë Jesús lu ra më Damasco. Despuësë guahia Jerusalén nu guëdubi regiuni shtë Judea. Lu ra mënë nanádiꞌi më israelitë, guagniaꞌa dizaꞌquë. Guniaꞌa lu rall de quë gunë nadzëꞌë rall mudë nanabani rall nu guëabrí lduꞌu rall con Dios. Guniaꞌa lu rall guëluaꞌa cambi laꞌni lduꞌu rall por cusë zaꞌquë naquëhunë rall. \v 21 Bëna ra cusë rëꞌ, por ni gunaꞌzi ra israelitë na laꞌni iáduꞌu ruꞌbë. Nu guc lduꞌu rall niguini rall na \v 22 perë Dios adë bësáꞌnëdiꞌi guiaꞌa më na; nianá nabania hashtë neꞌ. Cagluáꞌahia dizaꞌquë lu ra mënë ruꞌbë nu lu ra mënë humildë. Grë ra cusë nabëluáꞌahia nahin de acuerdë con nabëquëꞌë Moisés nu ra profetë. Bëquëꞌë raiꞌ naguër gac. \v 23 Bëquëꞌë raiꞌ de quë Cristo napë quë gunë më sufrir galguti perë despuësë de guti më, tsashtë́ më ladi ra tëgulë parë hiadë guëabrídiꞌi gati më. Zni guc të quishi më llni guëc ra më israelitë nu guëc ra nanádiꞌi më israelitë parë tsasë́ rall dizaꞌquë shtënë më. \s1 Guc lduꞌu Pablo nialdí lduꞌu rëy Agripa dizaꞌquë \p \v 24 Iurë quëhunë Pablo defender lë́ꞌiꞌ, cagníꞌiꞌ diꞌdzë rëꞌ, iurní fuertë guniꞌi Festo guëc Pablo: \p ―Rac lúguël tantë rsë́ꞌdël laꞌni librë. Quëhunë luguë librë guë́quël. \p \v 25 Perë Pablo repi lull: \p ―Rac lúguëdiaꞌa Dadë Festo. Al contrari grë diꞌdzë nacagniaꞌa lu të nahin verdá. \v 26 Ndëꞌë zugaꞌa rëy Agripa. Bien nanëll ra cusë rëꞌ. Por ni quëadiꞌdza guëdubinú lduaꞌa delantë lull purquë nanëll adë gúquëdiꞌin nagaꞌchi sino quë guquin lu zihani mënë. \v 27 ¿Gu rialdí ldúꞌul, rëy Agripa, lo quë naguniꞌi ra profetë? Nanë́a de quë rialdí ldúꞌul shtiꞌdzë raiꞌ. \p \v 28 Agripa guniꞌi iurní: \p ―Por stuꞌpsë nihúnël gan niaca shmënë Jesús. \p \v 29 Pablo guniꞌi: \p ―Por stuꞌpsë u por zihani diꞌdzë naguniaꞌa, rnaꞌba lu Dios de quë lë́ꞌël nu grë ra nazubëgaꞌa ndëꞌë, guëac rall shmënë Jesús ziquë nahia; nadë más rac shtuaꞌa adë guëlíꞌbidiꞌi rall ziquë naliꞌbia con cadënë. \p \v 30 Iurë gualú guniꞌi Pablo ra diꞌdzë rëꞌ, grë ra nazubë ndë guasuldí rall con rëy Agripa con Berenice nu Festo. \v 31 Gua rall tubi ladë parë biadiꞌdzë rall asuntë shtë Pablo. Guniꞌi lul saꞌ rall: \p ―Nguiu rëꞌ adë pë bë́ꞌnëdiꞌill tantë parë gátill nu nilë lachiguiꞌbë adë rúnëdiꞌi tucarë tsull. \p \v 32 Agripa repi lu Festo iurní: \p ―Beꞌrquë naldaꞌa hiaꞌa nguiu rëꞌ si talë adë nanáꞌbëdiꞌill gunë rëy Augusto rëglë shcuéndëll. \c 27 \s1 Bësheꞌldë rall lëꞌë Pablo hashtë Roma \p \v 1 Tsana gualú bëꞌnë rall llgabë të guësheꞌldë rall lëꞌë Pablo parë Italia, bëꞌnë rall intriegu lëꞌë Pablo con sëbëldá prësi guiaꞌa capitán nalë Julio. Julio nall capitán shtë compañía Augusto. \v 2 Bëdzepi naꞌa tubi barcu nazeꞌdë lugar nalë Adramitio nu guziaꞌa barcu hashtë ra puertë shtë Asia. Bëdzepi naꞌa con Aristarco naguzë́ con lëꞌë naꞌa. Nall më guëꞌdchi Tesalónica nanaquë́ regiuni Macedonia. \v 3 Brëgueꞌlë bëdchini naꞌa puertë shtë Sidón. Ndë Julio bëꞌnë bien con Pablo; bëdë́ꞌëll permisi guaguëꞌnë Pablo visitar ra sáhiꞌ naquëreldë Sidón nu parë bëꞌnë rall ayudë lëꞌë Pablo. \v 4 Bëcaꞌa nezë naꞌa stubi vueltë parë lu nisë. Adë chu gua tubldí purquë mbë zeꞌdë al contrari. Bësëaꞌnë naꞌa Chipre ladë guiaꞌa rubësë naꞌa. \v 5 Zia naꞌa lu nisë. Bëdëdë naꞌa lu nisë frentë shtë regiuni Cilicia nu Panfilia hashtë bëdchini naꞌa puertë Mira nanaquë́ regiuni shtë Licia. \p \v 6 Puertë Mira bëdiaꞌguëlú capitán shtë suldadë tubi barcu nazeꞌdë puertë shtë Alejandría. Nu guziaꞌain parë Italia. Bëdzepi naꞌa laꞌni barcu parë guaglaꞌguë naꞌa viajë shtë naꞌa. \v 7 Zihani dzë guzë́ naꞌa tsalaaꞌdchiga; con zihani dchiꞌni bëdchini naꞌa cuꞌ tubi puertë nalë Gnido. Perë cumë nianá zugaꞌa mbë al contrari, bëdëdë naꞌa lu puertë Salmón parë bëdëdë naꞌa guëlladchi Creta. \v 8 Bëdchini naꞌa tubi puertë narniꞌi rall Buenos Puertos, guëllaꞌ nanú tubi guëꞌdchi nalë Lasea. \p \v 9 Hia demasiadë tiempë cagniti naꞌa. Nanú peligrë guëzë́ naꞌa lu nisë purquë hia zeꞌdë guëdchini tiempë naldë. Iurní Pablo bëdë́ꞌëiꞌ tubi cunseju lëꞌë capitán. \v 10 Guniꞌi Pablo: \p ―Rniaꞌa lu të Dadë, purquë rnahia nanú peligrë guëzë́ hiaꞌa lu nisë. Guënítiaꞌa barcu con todë viajë nananú laꞌni barcu hashtë guënítiaꞌa vidë shtë́naꞌa. \p \v 11 Perë capitán shtë ra suldadë, adë bë́ꞌnëdiꞌill casë lo quë naguniꞌi Pablo; más bë́ꞌnëll cuendë naguniꞌi capitán shtë barcu nu lëꞌë nashtënë barcu. \v 12 Perë cumë puertë ni adë guëlë́diꞌi nahin parë guëtëꞌdë rall tiempë naldë, casi grë rall bëꞌnë rall llgabë guëruꞌu rall parë niaꞌa zunë rall gan guëdchini rall hashtë puertë Fenice shtë Creta. Puertë ni nazaꞌquë nahin parë cuezë rall ngaꞌli tiempë naldë. Adë riutë́diꞌi mbë dushë ngaꞌli purquë naquëhin nezë guetë shtë Creta. \s1 Gunaꞌzi tubi mbë dushë lëꞌë rall lu nisëduꞌu \p \v 13 Bëdchini tubi mbë duꞌu nazeꞌdë nezë sur. Bëꞌnë rall llgabë zac tsaglaꞌguë rall viajë. Iurní bëruꞌu rall parë guaglaꞌguë guzë́ rall guëllaꞌ ruaꞌ guiuꞌu nalë Creta. \v 14 Perë duꞌpsë tiempë gudëdë, iurní bëdchini tubi mbë dushë nezë lu barcu, tubi mbë narniꞌi rall Mbë Norte. \v 15 Biaꞌa mbë barcu; adë bëdë́ꞌnëdiꞌi naꞌa gan nazënú naꞌa barcu cuntrë shnezë mbë. Mejurë bësaꞌnë naꞌa biaꞌa mbë lëꞌë naꞌa. \v 16 Gudëdë naꞌa tubi dani laꞌni nisë ladë sur. Dani ni lë Clauda catë adë nídiꞌi mbë. Iurní con tantë dchiꞌni bëldisë naꞌa barcu biꞌchi nacagubë barcu ruꞌbë parë biaꞌa barcu ruꞌbë lëꞌin. \v 17 Despuësë de bëshepi rall barcu biꞌchi, bëldiꞌbi dchiꞌchi rall ra hiaguë shtlazë barcu con du ruꞌbë. Lueguë bëldaguë rall lari catë gutë́ mbë. Bësaꞌnë rall ziazunú mbë barcu shmudë mbë purquë bëdzëbë rall nialdaguë barcu tubi lugar peligrosë catë nanú iuꞌlli narniꞌi rall La Sirte. \v 18 Brëgueꞌlë stubi dzë cumë nianá zugaꞌa mbë dushë, guzublú bëruꞌldë rall carguë shtë barcu laꞌni nisë. \v 19 Bëunë dzë zugaꞌa mbë dushë; lo mizmë lëꞌë rall bëruꞌldë rall pë shtë barcu lu nisë. \v 20 Por zihani dzë adë gunádiꞌi naꞌa lu ngubidzë, nilë lu ra mbelëguiꞌi. Con tantë mbë dushë nazugaꞌa bëdëꞌnë naꞌa llgabë aquë niati naꞌa. \p \v 21 Bëdëdë naꞌa llëduni tiempë sin quë adë gudáudiꞌi naꞌa. Iurní Pablo guasuldí ladi grë ra nazeꞌdë laꞌni barcu. Guniꞌi Pablo lu ra mënë: \p ―Mejurë nazuꞌbë diaguë të shtiꞌdza, Dadë. Adë chu naruꞌu dani Creta. Iurneꞌ nablac peligrë ziaꞌa dë́daꞌa; cagniti hiaꞌa grë ra cusë nadiaꞌa hiaꞌa laꞌni barcu. \v 22 Perë adë rbínidiꞌi lduꞌu të. Gulë gupë valurë purquë adë chu gátidiꞌi. Barcu ni, sí guëniti hiaꞌa. \v 23 ¿Pëzielú nanë́a? purquë neꞌ gueꞌlë bidë guëluaꞌalú tubi ianglë shtë Dios lua, Dios naquëhuna adorar nu quëhuna shchíꞌniꞌ. \v 24 Guniꞌi ianglë lua: “Adë rdzë́bëdiꞌil purquë napë quë tsal lu rëy Augusto parë gúnëll rëglë shcuéndël. Nu gunë Dios lo quë nagunáꞌbël lúhiꞌ. Dios gunë më librar grë ra nazeꞌdënul laꞌni barcu.” \v 25 Por ni rniaꞌa lu të Dadë, adë riádiꞌi lduꞌu të; gulë guëdëꞌë valurë lëꞌë të purquë na rialdí lduaꞌa Dios. Nanë́a de quë sac lo quë naguniꞌi ianglë lua. \v 26 Guëniti hiaꞌa barcu perë grë hiaꞌa nabani hiaꞌa guëdchini hiaꞌa lu tubi dani laꞌni nisë. \p \v 27 Iurní gudëdë chidá dzë, bëdchini naꞌa lu nisëduꞌu nalë Adria. Biaꞌa mbë lëꞌë naꞌa nezë rëꞌ nezë rëꞌ. Iurë guc guëruldë gueꞌlë, ra marinërë bëꞌnë rall llgabë de quë hia ziagdchini naꞌa lu guiuꞌu bidchi. \v 28 Bërëꞌshë rall niaꞌa bëldá metrë na parë ichi nisë guetë. Nahin cuarenta y dos metrë. Hia más delantë bërëꞌshë rall stubi vueltë, hia rëaꞌnë nisë niétiquë galdë bi gadchi metrë. \p \v 29 Iurní bëdzëbë rall niazudchí barcu lu nisë; niac chucar barcu con ra guëꞌë narë́ laꞌni nisë. Bëldaguë rall tapë guiꞌbë ruꞌbë nezë ichi barcu. Nalë́ rac lduꞌu rall guiubë grëgueꞌlë. \v 30 Ra marinërë guc lduꞌu rall nihunë rall librar lëꞌë rall lu peligrë nagaꞌchi. Guzublú cagldaguë rall barcu biꞌchi lu nisë. Bëꞌnë rall ziquë cagldaguë rall ra guiꞌbë ruꞌbë nezë delantë lu barcu, \v 31 perë Pablo guniꞌi lu capitán nu lu suldadë. Guníꞌiꞌ: \p ―Si talë ra nguiu rëꞌ adë guëáꞌnëdiꞌi rall laꞌni barcu, lëꞌë të adë nídiꞌi mudë gac salvar të lu nisë purquë adë guënë́diꞌi të lla rsë të barcu. \p \v 32 Iurní ra suldadë bëchuguë rall du shtë barcu biꞌchi parë gulaguin lu nisë. \p \v 33 Tumpranë nianá nacahi, guniꞌi Pablo lu grë rall parë gau rall. Nu repi Pablo: \p ―Hia guc chupë llmalë gáꞌadiꞌi gagaꞌsi të nu nilë adë gudáudiꞌi të. \v 34 Iurneꞌ rniaꞌa lu të parë gau të zuduꞌpë purquë rquiꞌni gapë të fuërsë parë gac salvar të. Adë chu guënítidiꞌi vidë shtë́hiꞌ. \p \v 35 Iurë guniꞌi Pablo zdëꞌë, gunáꞌzill tubi guetështildi nu bëdë́ꞌëll graci lu Dios delantë lu grë ra mënë nazeꞌdë laꞌni barcu. Iurní bëshúllëllin parë gudaull. \v 36 Lueguë gupë rall valurë parë gudáu rall. \v 37 Grë ra nazeꞌdë laꞌni barcu na naꞌa chupë gahiuꞌa con sesenta y seis mënë. \v 38 Iurë gualú gudáu naꞌa catë lu bielë naꞌa, bëruꞌldë ra marinërë trigu lu nisë. \s1 Bë́ꞌazë barcu lu nisë \p \v 39 Iurë brëgueꞌlë, ra marinërë bënguë bë́ꞌadiꞌi rall guiuꞌu narná rall lúhiꞌ. Perë guná rall tubi lugar zaꞌquë catë adë nádiꞌi guetë ichi nisë parë tsutë́ barcu. Bëꞌnë rall llgabë zac tsabiꞌguë barcu ndë. \v 40 Bëchuguë rall ra du naliꞌbi ra guiꞌbë ruꞌbë parë bëaꞌnë rahin laꞌni nisë. Nu bëldëꞌë rall du naliꞌbi tablë narsë́ lëꞌë barcu. Iurní bëldisë rall lari shtë barcu delantë parë bëdiaꞌa mbë luhin. Lueguë ziabiꞌguë barcu ruaꞌ guiuꞌu. \v 41 Perë guagldaguë barcu catë rdzaꞌguë saꞌ chupë nezë shtënë nisë. Ndë guasubë barcu laꞌni iuꞌlli. Tubi partë nezë delantë guaꞌdzin laꞌni iuꞌlli. Hia gáquëdiꞌi guëniꞌbin ni tubi ladë. Nu nezë ichi barcu guzublú guc pedasin por fuërsë shtë nisë. \v 42 Ra suldadë guc lduꞌu rall niguini rall grë ra prësi parë adë cúbëdiꞌi prësi nisë të guëlluꞌnë rall. \v 43 Perë capitán shtë ra suldadë rac shtúꞌull gúnëll salvar lëꞌë Pablo. Por ni adë gunë́diꞌill niguini ra suldadë ra prësi. Mejurë gunibë́ꞌall ra narac rgubë nisë, ldaguë rall lu nisë primërë parë guëdchini rall lu guiuꞌu. \v 44 Nu gunibëꞌa capitán los de más prësi, tsaglaꞌguë quibë rall lu ra tablë u lu ra hiaguë shtë barcu naguc pedasë. Zni grë naꞌa bëdchini naꞌa lu guiuꞌu. \c 28 \s1 Nanú Pablo dani nalë Malta \p \v 1 Iurë hia grë́tëꞌ naꞌa bëdchini naꞌa lu guiuꞌu, bini naꞌa de quë lugar ni lë Malta. Zubin laꞌni nisë. \v 2 Ra mënë naquëreldë ndë, bëꞌnë rall tratë lëꞌë naꞌa por bien. Bëcueꞌe rall zihani guiꞌi parë bëdzëꞌë lduꞌu naꞌa tantë rac naldë naꞌa por guiu narlaguë. Por ni gunaꞌbë rall lëꞌë naꞌa parë bëdzëꞌë lduꞌu naꞌa ruaꞌ guiꞌi. \v 3 Iurní Pablo guagtëall duꞌpë hiaguë bidchi. Iurë cagtiáꞌall hiaguë lu guiꞌi, por galnaldë́ shtë guiꞌi, bëruꞌu guëlluꞌnë tubi mbeꞌldë dushë laꞌni hiaguë. Cuë ma guiaꞌa Pablo. \v 4 Guná ra mënë naquëreldë lugar ni zeꞌbi naꞌldë mbeꞌldë guiaꞌa Pablo, iurní guniꞌi lul saꞌ rall: \p ―Aquë, nguiu rëꞌ nall tubi nguiu mal nagudini mënë. Masiá guc salvárëll lu nisëduꞌu perë lu tubi dios narunë jushtici, adë guëdë́ꞌëdiꞌiꞌ lugar guëbánill. \p \v 5 Perë Pablo bëdchibi guiáꞌall parë gulaguë mbeꞌldë lu guiꞌi. Lë́ꞌëll hiadë pë gúquëdiꞌill. \v 6 Grë ra mënë cabezë rall guëná rall niaꞌa sëguí guiaꞌa Pablo u zátill de repëntë. Hia llëduni cabezë rall; adë pë ráquëdiꞌi Pablo. Hia gurënë bëꞌnë rall llgabë iurní; guniꞌi lul saꞌ rall: \p ―Segurë tubi dios nall. \p \v 7 Guëllaꞌ catë zugaꞌa naꞌa, nagaꞌa shguiuꞌu nguiu namás më ruꞌbë; lëll Publio. Bë́ꞌnëll recibir lëꞌë naꞌa con bien nu bë́ꞌnëll atender lëꞌë naꞌa lídchill durantë lu tsunë dzë. \v 8 Perë shtadë Publio nagáꞌall; rac llúꞌull; nanull shldí nu ráquëll narlaꞌguë. Pablo guaguëꞌnë visitar lëꞌë shtadë Publio. Gunaꞌbë Pablo lu Dios por lë́ꞌëll nu bëdchiꞌbë Pablo guiáꞌaiꞌ guë́quëll. Bëac nguiu ni lueguë. \v 9 Despuësë de ni, grë ra mënë narac lluꞌu bidë rall lu Pablo nu bëac rall. \v 10 Nalë́ cusë bëzëlaaꞌdchi ra mënë ni parë lëꞌë naꞌa iurë bëdzepi naꞌa barcu parë guëcaꞌa nezë naꞌa. Bëzëlaaꞌdchi rall grë lo quë narquiꞌni naꞌa. \s1 Bëdchini Pablo ciudá Roma \p \v 11 Tsunë mbehu guquëreldë naꞌa Malta. Iurní bëdzepi naꞌa laꞌni tubi barcu nabidë gudëdë tiempë naldë lugar ni. Barcu ni zeꞌdin de puertë Alejandría. Nu naquë́ chupë figurë culaꞌnin shtë ra dios narniꞌi rall Cástor nu Pólux. \v 12 Bëdchini naꞌa tubi puertë Siracusa catë bëdëaꞌnë naꞌa tsunë dzë. \v 13 Hia de ndë bëruꞌu naꞌa; zia naꞌa guëllaꞌ ruaꞌ guiuꞌu hashtë bëdchini naꞌa puertë nalë Regio. Brëgueꞌlë stubi dzë bëdapë naꞌa mbë nazeꞌdë nezë sur. Hashtë guërupë dzë bëdchini naꞌa puertë narniꞌi rall Puteoli. \v 14 Ndë bëdiaꞌguëlú naꞌa duꞌpë mënë narialdí lduꞌi dizaꞌquë. Bëꞌnë rall invitar lëꞌë naꞌa parë bëdëaꞌnë naꞌa con lëꞌë rall tubi llmalë. Despuësë bëruꞌu naꞌa parë Roma. \v 15 Ra më Roma narialdí lduꞌi dizaꞌquë, hia napë rall nutici de quë guëdchini naꞌa Roma. Bëruꞌu rall; bidë guëlliꞌi rall lëꞌë naꞌa hashtë nezë catë rniꞌi rall Foro de Apio. Bëdchini rall hashtë stubi lugar catë naquë́ paradë nalë Tsunë Tabernas. Iurní guná Pablo lu rall, nalë́ bëquitë ldúꞌiꞌ nu bëdë́ꞌëiꞌ graci lu Dios. Guníꞌiꞌ: \p ―Dushquilli Dios, iurneꞌ bëdchinia ladzë të. \p \v 16 Iurë bëdchini naꞌa Roma, lëꞌë capitán bë́ꞌnëll intriegu lëꞌë ra prësi lu jëfë shtë ra guardë. Perë bëdëꞌë rall permisi guëquëreldë Pablo stubi lugar, nu quëhapë tubi suldadë lëꞌë Pablo. \s1 Pablo guzublú guníꞌiꞌ dizaꞌquë lu ra më Roma \p \v 17 Iurë guc tsunë dzë bëdchini naꞌa Roma, Pablo bëtëáhiꞌ ra më israelitë namás më ruꞌbë naquëreldë Roma. Guníꞌiꞌ lu rall: \p ―Iurneꞌ guëniaꞌa lu të Dadë, adë bëna ni tubi cusë mal cuntrë ra më israelitë, nilë cuntrë custumbrë shtë ra shtadë guëlú hiaꞌa, perë gunaꞌzi ra israelitë na prësi Jerusalén. Nu bëꞌnë rall intriegu na lu ra gubiernë rumanë. \v 18 Iurë zua lu tribunal shtë gubiernë, adë bëdzélëdiꞌi rall ni tubi delitë parë nihunë rall condenar na lu galguti. Por ni guc lduꞌu gubiernë naldaꞌa rall na perë ra israelitë adë gunë́diꞌi rall. Por ni napë quë gunaꞌba gunë rëy Augusto rëglë shcuenda. \v 19 Perë na adë napa ni tubi cusë naguna acusar ra mënë shtë naciuni Israel. \v 20 Por ni gunaꞌba lëꞌë të parë guëniaꞌa lu të nu guadiꞌdza lu të pëzielú bëzuꞌbë rall cadënë na. Nahin purquë rialdí lduaꞌa ziquë grë ra israelitë, de quë Dios guëldishtë́ më lëꞌë ra tëgulë. \p \v 21 Iurní guniꞌi rall lu Pablo: \p ―Gáꞌadiꞌi chu gúnëdiꞌi recibir cartë shtë më israelitë naquëreldë Judea naguëniꞌi lla na shcuéndël. Nu nilë ni tubi israelitë nazeꞌdë ndë, niétiquë pë ruadiꞌdzë rall cuntrë lë́ꞌël, pë mal bë́ꞌnël. \v 22 Rac shtuꞌu guëquë́ diaguë naꞌa niaꞌa pë rníꞌil purquë nanë́ naꞌa grë ladë rniꞌi ra israelitë cuntrë creenci cubi nanuaꞌa ra shmënë Jesús. \p \v 23 Iurní gudili rall tubi dzë naguadiꞌdzë rall. Dzë ni nalë́ zihani mënë bëdchini rall catë quëreldë Pablo. Dizdë rsili nu parë hashtë guadzeꞌ biadiꞌdzë Pablo lu rall lla na nezë lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Dios. Biꞌldi Pablo zihani diꞌdzë lo quë nabëquëꞌë Moisés nu lo quë nabëquëꞌë ra profetë parë tsaldí lduꞌu ra mënë na Jesús lúniquë shini Dios. \v 24 Nanú rall gualdí lduꞌi naguniꞌi Pablo perë nanú mënë adë gualdídiꞌi lduꞌu raiꞌ. \v 25 Adë gúdiꞌi rall de acuerdë. Guzublú gubiꞌ rall. Iurní Pablo guníꞌiꞌ: \p ―Profetë Isaías bëquë́ꞌëiꞌ lo quë naguniꞌi Espíritu Santo lu ra shtadë guëlú hiaꞌa lla na shcuendë të. Guníꞌiꞌ: \q1 \v 26 Gua guëchi lu ra mënë zdëꞌë: \q1 Lëꞌë të de verdá guini të perë nunquë adë tsasë́ të. \q1 De verdá guëná të perë nunquë adë guëdë́ꞌëdiꞌi të cuendë. \q1 \v 27 Purquë nalë́ naguëdchi bëac lduꞌu të nu adë në́diꞌi të tsasë́ të. \q1 Bësëꞌau të diaguë të parë adë guínidiꞌi të. \q1 Bësëꞌau të slu të parë adë guënádiꞌi të. \q1 Adë në́diꞌi të guëabrí lduꞌu të con na, Dios, parë guna salvar lëꞌë të. \m \v 28 Gulë bëdëꞌë cuendë iurneꞌ. Dios cagsheꞌldë më ra dizaꞌquë lu ra nanádiꞌi më israelitë parë gac salvar rall nu guëzuꞌbë diaguë rall shtiꞌdzë më. \p \v 29 Iurë guniꞌi Pablo zdëꞌë, ra israelitë bëruꞌu rall. Nalë́ quëadiꞌdzë lul saꞌ rall cuendë rëꞌ. \p \v 30 Chupë izë guquëreldë Pablo hiuꞌu guërëꞌë nu bë́ꞌniꞌ recibir grë ra nariá visitë lídchiꞌ. \v 31 Guëdubinú ldúꞌiꞌ bëluáꞌaiꞌ ra mënë lla mudë tsutë́ mieti nezë lu gubeꞌe catë rnibëꞌa Dios ziquë rëy. Nu bëluaꞌa Pablo ra mënë chu na Jesucristo Shtádaꞌa. Guëdubi tiempë rëꞌ ni tubi adë chu bërúꞌudiꞌi nihunë cuntrë lëꞌë Pablo.