\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 CA TITSA' TSE' NU CCA QUI' JESUCRISTUA NU BEDIA SAN LUCAS \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 CA TITSA' TSE' NU CCA QUI' JESUCRISTUA NU BEDIA SAN LUCAS \mt2 El Santo Evangelio Según \mt1 SAN LUCAS \c 1 \p \v 1 Nuỹetse' ca enne' chi beni cabi duel·la' gudia cabi en orden historia qui' ca cosa nu hualigani uccua entre ri'u, \v 2 ti'taání chi nabia'ni ri'u por medio de predicación qui' ca enne' bila'ni ca cosį dèsdeba gudulo uccua cą. \v 3 Ą'hua inte', bitola de chi uccua tsì'a' saber acerca de iyaba ca cosį ti'iỹa uccua loti' gudulo cą, acca rú'u huá látsa'a' gùdia ya' cą en orden ba para lu' estimado Teófilo, \v 4 para qui'ni gunibiá' tsè' lu' nu ná lígani sobre de nu chi beluè'ni cą lu'. \p \v 5 Loti' uccua Herodes rey le' distrito nu lá Judea nna, gùdua ttu sacerdote le' grupo qui' Abias lá bi Zacarías. Niula qui' bía nna lá bi Elisabet, dá'tia' huá bi dèsdeba le' familia qui' Aarón enne' uccua sacerdote primérute tiempo antigua. \v 6 Chuppa taá cabi nna yala èxani gutsé'e cabi lani Tata Dios, gutua cabi iyaba ca mandamiento quì'e nna labí biỹa mal beni cabi. \v 7 Pero lanú ỹi'ni cabi uccua, porqui'ni Elisabet nna uccua bi niula huètsì. Chuppa taá cabi nna chi ná cabi enne' gùla. \v 8 Ttu vuelta nna de gùl·la' ládi grupo qui' Zacarías para guni cabi tsina nu runi ttu sacerdote tiempo lània para guni cabi Tata Dios servir; \v 9 tì'a ná bá costumbre qui' ca sacerdótea nna gùl·la' huá Zacarías gá'a bi le' templo qui' Señor para gudàyi bi tì'a ttu cosa nu ná yàlá'. \v 10 Iyaba ca enne' ỹétse'á nna gulèda cą fuera nna beni cą oración miéntraste ral·la' yàlá'á. \v 11 Làniana de repente taá gùdu ttu ángel enne' guthel·la' Señor ru'a lo Zacarías lado bàni qui' altar làti ral·la' yàlá'á. \v 12 Zacariías nna bilá' báni bi ángelia, gálá gání tsía bi ùccuanì bi de tántua gutsini bi. \v 13 Pero ángelia nna rèe bi: Zacarías, bittu gátsini lu'. Chi biyénini Tata Dios oración qui' lu', acca niula qui' lu' Elisabet nna gúditsina' bi ttu nító', quixa lu' lá bi Juan. \v 14 Yala la' redacca' latsi' gáta'ni lu', ą'hua canchu chi galia bi nna enne' ỹétse'ní nna edacca' huáni cą, \v 15 porqui'ni ccá bi enne' ỹeni para lani Tata Dios. Labí í'ya bi vino nihua biỹa licor ni nna. Sino Espíritu Santo nna thúe lani bi dèsdeba ántescala galia bi. \v 16 Ą'hua por medio de làbi nna, nuỹetse' ca enne' Israel eyeqquia cą lani Señor enne' ná Dios qui' quį. \v 17 Ỹi'ni lu' Juan nna tsía bi lani la'a mísmuba espíritu de la' huacca nu guta' qui' Elías para gútse'e tsè' bi ca tàta lani ca ỹi'ni quį, ą'hua para qui'ni canu cabezudo nna guthete' cą guni cą nu ná tsè' ru'a lo Tata Dios. Anía modo nna guni bi preparar ttu yetsi para guni cą recibir Señor enne' íl·lani bitola. \v 18 Zacarías nna ra tè bi ángelia: Ti'ani modo tsíalátsa'a' nui ni'i, porqui'ni inte' nna chi ná' enne' gùla, ą'hua niula quíya'a nna yala chi dia ida quì'į. \v 19 Becàbi ángelia nna ra bi: Inte' ná' Gabriel, runia' servir Tata Dios. Lèe nna guthel·le'e inte' para qui'ni ínnía' lani lu' nna quixa'ánia' lu' ca noticia tsè'. \v 20 Pero annana eyà'na lu' mudo labiru cca inne lu' hàsta'na i'yu tsá qui'ni ccá ca cosį, porqui'ni labí huíalatsi' lu' ca titsa' quíyi'į, pero hui'yu bá tsá ná qui'ni ccá cumplir nu chi gutixa'ánia' lu'. \p \v 21 Ca enne' yétsiá nna tsè'e bá cą fuera ribèda cą Zacarías, yala nùỹe uccuani cą porqui'ni ritsá bá bi le' templua. \v 22 De beria bi nna labiru uccua inne bi lani cą, acca gutelíni cą qui'ni bila'ni bi nuỹa ttu ángel le' templua. Gunne tènì Zacarías cą puro lani seña ba, puesto qui'ni beyà'na bi mudo. \v 23 Bedá'a diba tsá nu ná qui'ni guni Zacarías servir le' templua nna, acca beyya bi para litsi' bi. \v 24 Bitola de lània nna gutebé'ni niula qui' bía qui'ni nùà' bi huatsa to', acca gùdua bi le' yú'u por gayu' biú' nna ra bi: \v 25 Por fin nna beni Señor Dios permitir nui lani inte', para qui'ni bíttuúru quiniyu ca enne' inte'. \p \v 26 Cca xuppa biú'a nna guthel·la' Tata Dios ángel Gabriel le' región qui' Galilea hàstaá ttu yetsi láą Nazaret, \v 27 làti dua ttu niula chì' nábabáni ttu ènne'yu' bi lá bi José. Joséa nna dá'tia' bi dèsdeba le' familia qui' David enne' uccua rey. Niuláa nna lá bi María. \v 28 Gutà'a tè ángelia làti dua María nna benie bi saludar nna rèe bi: Yala ica'rubà lu', porqui'ni Señor Dios nna dùe lani lu' ą'hua adí bendecir chi runie lu' de lo iyaba ca niula. \v 29 Pero María de bilá'ni bi ángelia nna uccuaỹí bá latsi' bi por titsa' qui'éa, acca uccuani bi: Biadi' lo acca beni enni'į inte' saludar íį. \v 30 Làniana ra tè ángelia bi: María, bittu gátsini lu', porqui'ni chi gùppa lu' favor ru'a lo Tata Dios. \v 31 Acca huá' lu' ttu nító' nna; canchu chi itsìne'e nna quixa lu' lée JESUS. \v 32 Lèe nna quée enne' ỹeni porqui'ni née Ỹi'ni Tata Dios Tsùna' enne' rigú'ubia' lo iyate nna gunie qui'ni quée rey tì'a ta' tata qui'e David enne' gùdua tiempo antigua. \v 33 Lèe nna cu'úbi'e nación qui' ca enne' Israel tulidà taá, ą'hua la' rigú'ubia' quì'e nna nunca labí l·luỹa latsi'į. \v 34 Làniana ra tè María ángelia: Ti'ani modo ccá nui ni'i, porqui'ni labí chi nabia' te' ènne'yu'. \v 35 Angelia nna ra tìe bi: Espíritu Santo nna chádie sobre lu' nna íl·lani la' huacca qui' Tata Dios enne' dua ỹiabara', ti'a ttu ỹula làti dua lu'; acca enne' galia nna quée para Tata Dios nna gata' lée Ỹi'ni Tata Dios. \v 36 Ą'hua pariente qui' lu' Elisabet enne' reya cą niula huètsìa nna, chi dia para xuppa biú' nùà' bi huatsa to' màsqui'ba chi ná bi enne' gùla. \v 37 Porqui'ni labí biỹa té nu ná tàbi para lani Tata Dios. \v 38 Làniana ra tè Maríaá: Nì ba dua' para ccá' huenitsìna qui' Señor Dios, ccá bá lani inte' según bá nu ra cuią'lu'. Làniana beda' ángelia ru'a lo bi. \p \v 39 Bitola nna biria Maríaá na huía chì bi le' ttu yetsi nu ga'ną le' ca i'ya tó' qui' distrito nu lá Judea. \v 40 Gutà'a tè bi litsi' Zacarías nna beni bi Elisabet saludar. \v 41 Tiémpua de biyénini Elisabet saludo qui' María nna, huatsa to' nùà' bía nna bitsiánią lè'e bi por la' redacca' latsi'. Làniana Elisabet, de beni bi recibir la'huacca qui' Espíritu Santo nna, \v 42 gunne bi idìtsa nna ra bi María: De lo iyaba ca niula nna adila bendecir beni Señor lu' ą'hua huatsa to' nùà' lù'ą'. \v 43 Ti'ani modo acca rídíá' tanto favor hasta qui'ni lu' nàna qui' enne' gunna salvación quia' nna tanèl·le' lu' inte'. \v 44 Porqui'ni beni diba lu' inte' saludar nna, huatsa to' núá' yì'į nna bitsiáni bi lí'a'. \v 45 Ica'rubà lu' porqui'ni ríalatsi' lu'; porqui'ni huacca cumplir nu chi ra Señor Dios qui' rí'ua. \v 46 Làniana gunne María nna ra bi: \q1 Lani itute látsa'a' rudáliania' Señor, \q1 \v 47 Ą'hua tanto la' redacca' latsi' té lo lóstu'a', porqui'ni lèe nna née Dios enne' gunna salvación quia'. \q1 \v 48 Chi gulèqquie inte' cuenta para gunia' servir ru'a lúe, màsqui'ba labí dacca'a'. \q1 Ą'hua dèsdeba anna iyaba ca enne' nna gá cą inte': Ica'rubà lu'. \q1 \v 49 Porqui'ni Tata Dios enne' té itute la'huacca quì'e nna, chi benie ca cosa ỹénitse' para inte', yala santo ná nombre quì'e. \q1 \v 50 Tulidàni té la' retúalatsi' quì'e \q1 para lani iyaba canu runi ti'na nu calatsi'e. \q1 \v 51 Ca cosa nu chi benie nna rulue'ní qui'ni yala la'huacca té quì'e. Gùtue la'huacca qui' canu yala rebatta', benie cą vencer. \q1 \v 52 Gùtue la' huacca qui' canu rigú'ubia' nna bete tìe la' dàliani qui' ca enne' ỹénlatsi'. \q1 \v 53 Canu ritùni nna guthel·le'e la' tsè' qui' quį, hàstaá qui'ni labiru biỹa reyàtsani cą. \q1 Pero canu rico nna, de una vez tení bequètsie ná' quį. \q1 \v 54 Benie ri'u cualani porqui'ni ná ri'u yetsi quì'e Israel para guni ri'u e servir nna labí betu la' retúalatsi' quì'e lani ri'u, \q1 \v 55 Tì'a nu benie prometer lani ca ta' tàta qui' rí'ua, dèsdeba lani Abraham, ą'hua lani iyaba ca descendencia qui' bi tulidàni. \m \v 56 Gudua tè María lani Elisabet ttú tsunna biú' ti'gá. Bitola nna beyéqquia bi litsi' bi. \p \v 57 Bi'yu bá tsá ná qui'ni itsina' huatsa to' qui' Elisabet nna beditsìna' tè bi ttu nubeyu' to' qui' bi. \v 58 De bina ca vecínuá ą'hua ca pariente qui' Elisabet qui'ni beni Tata Dios bi bendecir lani ttu nubeyu' to', yala bedacca' latsi' quį nna huía cą litsi' bi. \v 59 De uccuani huátsáa xunu' ubitsa nna huía cabi para ccá huátsáa circuncidar de beni cabi ą presentar lani Tata Dios. Uccua latsi' cabí gata' láa huátsáa Zacarías tì'ba lá tàta qui' bía. \v 60 Pero Elisabet nàna qui' huátsáa nna ra bi: Alàa ą́', sino Juan la gata' líį. \v 61 Ra tè cą bi: Bianicca ni'i, lanú pariente qui' lu' té lá ą́'. \v 62 Làniana gunàba titsa' cą tàta qui' huátsáa lani seña biỹa calatsi' bi gata' líį. \v 63 Gunàba tè bi ttu bereta nna bedia bi lúį: Juan té líį. Iyaba cą nna yala biquila' latsi' quį. \v 64 Lània taá nna benne Zacarías nna gudulo bi bedàliani bi Tata Dios. \v 65 Iyaba ca vecino qui' bía nna yala biquila' latsi' quį. Làniana le' ituba lugar i'ya tó' qui' distrito nu lá Judea gudà titsa' de iyaba nu uccua. \v 66 Iyaba canu bina nu uccua nna yala belaba latsi' quį ą'hua gunàba titsa' luetsi quį nna ra cą: Núgani í'yú huátsíį quée cá. Anía ra cą porqui'ni Señor Dios nna hualigani benie huátsáa bendecir. \p \v 67 Zacarías enne' uccua tàta qui' huátsáa nna guỹi' bi la'huacca qui' Espíritu Santo nna gunne bi ca titsa' nu beni Tata Dios latsi' bi inne bi nna ra bi: \q1 \v 68 Bendito Señor Dios qui' ca enne' Israel, porqui'ni chi due entre ri'u nu ná ri'u yetsi quì'e nna, chi bedilèe ri'u. \q1 \v 69 Chi guthèl·le'e ttu enne' té la'huacca quì'e para gudilèe ri'u nna dé'e le' familia qui' siervo quì'e David. \q1 \v 70 Anía benie prometer por nu gunne ca enne' uccua profeta quì'e dèsdeba chìa gutsa. \q1 \v 71 Rèe qui'ni gudilèe ri'u latsi' ná' ca contrario qui' rí'ua, ą'hua latsi' ná' iyaba canu ruyudí' cą ri'u. \q1 \v 72 Ra huée qui'ni éxalatsi'e nu benie prometer lani ca ta' tàta qui' rí'ua porqui'ni retúalatsi'e cabi nna labí iỹul·lanie promesa lígani nu benie lani cabi. \q1 \v 73 Nui nna ną́ titsa' tsè'ni nu gunne Tata Dios lani ta' tàta qui' ri'u Abraham chìa gutsa loti' rèe \q1 \v 74 qui'ni gudilèe ri'u latsi' ná' ca contrario qui' ri'u, para qui'ni guni ri'u e servir sin la' rátsilatsi', \q1 \v 75 Para qui'ni tsé'e ri'u ru'a lúe lani ttu losto' nàrì de runi ri'u nu rú'ulatsi'e itúỹiani ca tsá ccabàni ri'u. \q1 \v 76 Lu' nna nító' quia', ccá lu' profeta para quixa'a lu' ca titsa' qui' Tata Dios enne' dua ỹiabara'. \q1 Porqui'ni ya'la la lu' tsía para guni lu' preparar ca néda para qui'ni guni ca enne' Señor recibir. \q1 \v 77 Anía modo nna quixá'ani lu' yetsi quì'e titsa' nu gunna salvación qui' quį, para qui'ni eyuniỹén latsi'e ca tul·la' qui' quį. \q1 \v 78 Por tántuani la' retúalatsi' qui' Tata Dios lani ri'u nna, chi benie qui'ni huànì' ttu tsá cubi para ri'u. \q1 \v 79 Para qui'ni canu tsè'e le' chul·la, ą'hua canu tsè'e le' ỹula qui' lù'utia nna gudani' ràbani la'yani' lo losto' quį. Ą'hua íchi'e ri'u lo néda lígani nu runna la'ỹeni. \m \v 80 Conforme dia ba Juáan riỹeni bi nna guta' huá adí fuerza espiritual qui' bi. Gureni tè bi fuera yétsiá hàstaá qui'ni bi'yu tsá cca bi presentar lani ca enne' Israel. \c 2 \p \v 1 Tiempo lània nna beni Augusto César orden qui'ni ituba làti rigú'ubia'ą nna ichìtha cą censo. \v 2 Primer cénsuį nna uccuą loti' Cirenio ną́ gobernador qui' nación láą Siria. \v 3 Iyaba ca enni'a nna ná qui'ni eyya ttu ttu tsa cą le' yetsi qui' quį para qui'ni gute cuenta láa quį. \v 4 Acca beria tè Joséa le' yetsi Nazaret de Galilea nna beyya bi attu distritu huaya' láą Judea hàstaá ttu yetsi láą Belén, la'a mísmuba yetsi làti bitsina' David. Joséa nna huía bi Belén porqui'ni ná bí descendiente lígani qui' David nna, \v 5 huía bi nía para gute cuenta láa bi. María enne' chì' nábabáni bi para ccá bi niula qui' bi nna huía bi lani bi. María nna chi nùà' bi huatsa to'. \v 6 Le' yetsi Belén bá tsè'e cabí nna, gùl·la' tiempo nu ná qui'ni itsìna' huatsa to' qui' Maríaá. \v 7 Bitsina' tè ttu nubeyu' to' ỹi'ni neru bi nna, betetsí tè bi e lari' nna gutìxa bi e le' ttu yú'u làti ro ca gù'na bia', porqui'ni labí lugar té le' yú'u posádaá para làcabi. \p \v 8 Tsè'e tè tuchùppa ca pastor exa gáabá yetsi Belén, rappa cą ca carnero qui' caniá de réla. \v 9 De repente taá nna bitsina' ttu ángel por mandado qui' Señor nna gùdu bi làti tsè'e canaá. La'yani qui' Señor nna bedàni'e ìta'lùba làti tsè'e canaá nna yala gutsini cą. \v 10 Angelia nna ra tè bi cą: Bittu gátsini le, porqui'ni annana quixa'ánia' le ca titsa' de la' redacca' latsi' para iyaba ca enne': \v 11 Porqui'ni annana le' yetsi Belén méruani yetsi qui' ta' tàta qui' le David nna chi gùlia ttu nito' enne' quée Salvador qui' le nna née CRISTO enne' cu'úbia' lo iyate. \v 12 Iį modo nna etseláni li e: Taxacca' le nítú'a tùbie lári' tíe le' ttu yú'u làti ro ca gù'na bia'. \p \v 13 De repente tabá nna bitsina' adí iỹé mili' ca ángel qui' ỹiabara' làti du ángelia nna, bedàliani cabi Tata Dios nna ra cabi: \q1 \v 14 La' dàliani para Tata Dios enne' dua le' ỹíabara', \q1 Para yétsiloyu nna voluntad tsè' nna la'ỹeni lo losto' iyaba ca enne'. \m \v 15 Bedà' bá ca ángelia deyya cabi ỹiabara' nna, làniana ra luetsi ca pastor: Léya' xìatsánna hàstaá Belén para ilá'ni ri'u nu uccua nu chi gutixa'áni Señor ri'u. \v 16 Deyya tè cą quèthani nna betseláni cą María nna Joséa nna, nítú'a nna tíe le' ttu yú'u làti ro ca gù'na bia'. \v 17 De bila'ni cą huátsáa nna gutixa'áni cą cabi tì'a chi ra ángelia nu cca qui' huátsáa. \v 18 Iyaba canu biyénini nna biquíla' bá latsi' quį por nu ra ca pastor. \v 19 María nna yala belaba latsi' bi nna tulidàba bexa latsi' bi ca cosį. \v 20 Bedà' tè ca pastor nna deyya cą attu làti tsè'e ca carnero qui' caniá nna bedàliani cą Tata Dios nna bè' cą ne gracia por iyaba ca cosa nu chi biyénini cą nna bilá'ni cą nna, porqui'ni uccua cumplir tì' taání gutixa'áni ca ángelia cą. \p \v 21 De uccuani huátsáa xunu' ubitsa nna, beni cabi e circuncidar nna gutìxa cabi lée JESUS, ti'a chi ra ángelia ántescala huá' Maríaá huatsa tú'a. \v 22 María nna Joséa nna gulèda cabi gutè tiempo señalado tì'ba ga'na escrito lo ley qui' Moisés para ccá cabi purificar de chi beditsìna' bi ttu huatsa to'. Bitola nna huía cabi lani huátsáa Jerusalén para guni cabi e dedicar lani Tata Dios, \v 23 ti'a ga'na bá escrito lo ley qui' Señor: Iyábani ca nubeyu' néru to' nna ná qui'ni ccá cą yà'latsi' para guni cą Señor servir. \v 24 Ą'hua huía cabi para guni cabi ofrecer nu beni Señor mandado lo ley quì'e: chuppa ca tortolita o chuppa ca becha to'. \v 25 Gùdua tè ttu ènne'yu' le' Jerusalén lá bi Simeón, tulidàba beni bi nu rú'ulatsi' Tata Dios nna beni bi e adorar. Por iỹé ida nna gulèda bi íl·lani enne' gúnná bendición qui' ca enne' Israel. La'huacca qui' Espíritu Santo nna gùdue lani bi; \v 26 acca uccua bi saber qui'ni labí gatti bi sin qui'ni làa ilá' ỹáni bi Cristo enne' ná qui'ni ithèl·la' Señor Dios. \v 27 Espíritu Santo nna benie latsi' Simeón tsía bi le' templua. Loti' Joséa nna Maríaá nna bitsina' cabi lani Jesús le' templua para guni cabi e presentar según nu ná bá costumbre nu ra lo ley, \v 28 guỹi' tè Simeón nítú'a nna gul·láni bi e nna bedàliani bi Tata Dios nna ra bi: \q1 \v 29 Annana Señor, bedi' bá cuią'lu' inte' siervo qui' cuią'lu' porqui'ni chi guta' la'ỹeni quia' de chi bì'yu tsá uccua cumplir titsa' qui' cuią'lu' lani inte'. \q1 \v 30 Porqui'ni lani propio gani íyyalua' chi bilá' te' Enne' gudilèe intu'. \q1 \v 31 Guthèl·la' cuią'lu' e para iyáỹianica enne'. \q1 \v 32 Porqui'ni ná huée la'yani' para ca enne' qui' adí ca nacitn. \q1 Por lèe nna tháliani yetsi qui' cuią'lu' Israel. \m \v 33 Joséa nna Maríaá nna biquila' bá latsi' cabi por nu ra Simeón qui' huatsa to' qui' cabía. \v 34 Simeón nna gunàba bi bendición para làcabi lani Tata Dios. Làniana ra tè bi nàna qui' huátsáa: Huátsíį nna née destinado para qui'ni nuỹetse' ca enne' Israel nitti cą porqui'ni labí tsíalatsi' quį; ą'hua para qui'ni adí cą nna eyacca cą arrepentir nna l·lá cą. Lèe nna née ttu señal nu guthèl·la' Tata Dios atsi'íni nuỹetse' ca enne' inne cą mal còntre; \v 35 ą' modo nna telini iyaba nu rulaba latsi' ttu ttu ca enne'. Nui nna ccą́ ttu tristeza tì'a ttu espada nu ttíą latsi' lo losto' lu'. \p \v 36 Gùdua huá ttu niula nía lá bi Ana, ỹi'ni Fanuel, díátia' bi familia qui' ta' enne' gùla qui' cabi Aser enne' gùdua chìa gutsà. Enne' lá Anaá nna gutixà'a huá bi ca titsa' qui' Tata Dios. Yala enne' gùla chi ná bi. De uccua bi cuìti'a nna bettsa gáláaná' bi, pero gàtsi ida teruba guỹua cabi nna gùttì tsèlà bía. \v 37 Ochenta y cuatro ìdani bi, ą'hua ituba tiempo de ná bi viúdaá nna tulidàba huía bi templua nna beni bi Tata Dios adorar réla rítsání nna gutua bi labí gutò bi nna, yala enne' de oración uccua bi. \v 38 Méruani hóraá bitsina' bi le' templua nna yala gracia bè' bi Tata Dios nna gunne bi qui' nu cca qui' nítú'a lani iyaba canu ribeda huá cą íl·lani enne' gudilèe iyaba ca enne' Jerusalén. \p \v 39 Joséa lani María nna beni diba cabi cumplir iyaba nu ra lo ley qui' Señor nna beyeqquia cabi yetsi qui' cabi Nazaret región qui' Galilea. \v 40 Conforme dia ba huátsáa riỹenie nna, guta' huá adí la'huacca quì'e, ą'hua yàlani la' riyeni tsè' gutà'nie. Tata Dios nna yala uccuatsi'ínie bi. \p \v 41 Ttu ttu ìdani nna huía Joséa nna María nna ciudad Jerusalén para guttè cabi nía fiesta láą Pascua. \v 42 De uccuani Jesús tsì'nu ida nna, huía cabi Jerusalén attu para guttè cabi fiéstaá tì'a ná bá costumbre qui' cabi. \v 43 Gutè bá fiéstaá nna beda' tè cabi nía. Huátsáa nna beyà'na bée Jerusalén, pero Joséa nna nàna qui'áa nna labí gutébe'ni cabi. \v 44 Rulaba tè latsi' cabi qui'ni látsi'e ca enne' ỹétse'á. De chi guda' cabi ttu tsá nna gudulo cabi beyìla cabi e entre ca pariente qui' cabía nna ą'hua entre adí canu nabia'ni cabi. \v 45 Pero labí betseláni cabi e, acca beyéqquia cabi Jerusalén nna beyìla cabi e. \v 46 Guttè diba tsunna ubitsa gutsé'e cabi hueyìla Jesús nna, betseláni cabi e le' templua, ri'e làhui' ca maestro nu nabia' tsè'gani itúbani nu ra lo ley, rudà nàgue'e qui' quį nna gunàba titsa' huée cą nna. \v 47 Iyaba canu biyénini nu rèe nna yala biquila' latsi' quį de tántua la' riyeni tsè' té quì'e, ą'hua de tántua tsè' becàbinie cą. \v 48 Bilá' báni Joséa nna María nna yala uccuaỹí latsi' cabi. Acca nàna qui'áa nna ra bi e: Ỹì'nia', bianicca bethácca' lu' intu' ą́' ni'i. Tata qui' lù'į nna inte' nna yala lani la' rehuiní' latsi' chi beyìla tu' lu'. \v 49 Jesús nna rèe cabi: Bianicca beyìla le inte' ni'i. Tsí làa yù huá le qui'ni lo tsina qui' Tata quí'a nna té qui'ni thúá' cá. \v 50 Pero làcabi nna labí gutéelíni cabi biỹa nuá rèe cabi. \v 51 Làniana deyya tìe lani cabi nna betsina' cabi le' yetsi Nazaret. Yala obediente benie seguir lani cabi. Nàna qui'áa nna liú'u losto' ba bi yala belaba latsi' bi iyaba ca cosį. \v 52 Jesús nna conforme riỹeni bée nna rata' huá adí la' riyeni tsè' quì'e, ą'hua Tata Dios nna yala guyú'u latsi'e nu benie; ą'hua iyaba ca enne' nna beni cą ne estimar. \c 3 \p \v 1 De uccua tsìnu' ida rigú'ubia' Tiberio César itúbani yétsiloyua, loti' Poncio Pilatua nna uccuą gobernador qui' Judea, Herodes nna uccua tìą gobernador qui' Galilea. Bettsi'į Felipe nna uccua tìą gobernador qui' Iturea ą'hua distrito nu lá Traconite nna. Lisanias nna uccuą gobernador qui' región nu lá Abilinia. \v 2 Anás lani Caifás nna uccua cą huexána' qui' ca sacerdótea. Làniana gureni Juan ỹi'ni Zacarías fuera ca yetsi nna, gutelí tsè'nì bi mensaje nu uccua latsi' Tata Dios quixá'a bi. \v 3 Acca huía tè Juáan itúbani región luítta' yò Jordán nna gutixa'áni bi ca enne' qui'ni dàni cą eyacca cą arrepentir lani Tata Dios para qui'ni eyuniỹen latsi'e ca tul·la' qui' quį nna ccá tè cą bautizar. \v 4 Anía uccua cumplir nu ga'na escrito lo libro nu bedia Isaías enne' uccua profeta nna ra bi: \q1 Rùyeni ttu enne' fuera yetsi nna ra bi: Lítsé'e leda porqui'ni chi da' Señor; \q1 Liutha' lí ca néda qui' la' labàni qui' le para lèe. \q1 \v 5 Iyaba ca lithá' nna étsa' cą. \q1 Iyaba ca i'ya nna ca làttsa nna èxxa cą. \q1 Ca néda cuàl·la nna elí cą. \q1 Ca néda tabi nna lappatsùni eyacca cą. \q1 \v 6 Iyaba ca enne' nna ilá'ni cą salvación nu runna Tata Dios. \m \v 7 Ca enne' ỹétse' nna biria tè cą para ccá cą bautizar, acca Juáan nna ra bi cą: Yala mañoso ná le tì'a ca bèl·là. Nuni rą le qui'ni huaccani le ucuìttani le la' tsìalatsi' qui' Tata Dios nu chì' da'la cá. \v 8 Liulue' lani ca hecho tsè' qui' le canchu là hualigani chi beyacca le arrepentir. Alàa chì' gutsia la le pretexto nna ína le: Ná tu' descendiente qui' ta' tàta qui' tu' Abraham acca yala enne' tsè' chi ná tu'. Pero inte' nna nia' le qui'ni hàstaá ca íyya anta' nì nna huaccani Tata Dios gunie qui'ni eyacca cą ỹi'ni Abraham. \v 9 Ą'hua chi du leda yèttè para íchuą ca yaga dèsdeba l·lú quį; ą'hua iyaba ca yà nu labí runna fruto tsè' nna chú cą tsía cą lo yi'. \v 10 Ca enne' nna gunàba titsa' tè cą bi nna ra cą: Biala dàni tu' guni tu' cá. \v 11 Becàbi Juáan nna ra bi cą: Nu té chuppa cue' ỹúį nna dànią gutią ttu qui' nu labí té quì'į. Ą'hua nu té gúą nna dà huánią gutią qui' nu labí té gúą. \v 12 Bitsina' tehuá tuchùppa canu ruquiỹa qui' impuesto para guni bi cą bautizar nna ra cą bi: Maestro, biani dàni tu' guni tu' cá. \v 13 Juáan nna ra bi cą: Bittu gutèbia' telá le guquiỹa le ca enne', sino guni le de acuerdo nu ra lo ley qui' gobierno. \v 14 Làniana tuchùppa ca soldado nna gunàba titsa' huá cą bi nna ra cą: Intu' chù na, biala dàni tu' guni tu' ni'i. Ra te bi cą: Bittu cúani le ca enne' biỹa té qui' quį, nihua làa gúniatsìnì le cą nna gá le cą qui'ni guni le cą castigar canchu labí gunna cą biỹa qui' le màqui'ba labí biỹa beni cą; sino leyà'na tè conforme lani nu ráỹa le. \p \v 15 Iyáỹiani ca ènni'a nna tsè'e ba cą ribèda cą nna yala rulaba latsi' quį canchu xiaba Juáan nna ná bi Cristo enne' ná qui'ni ìta le' yétsiloyu. \v 16 Acca becàbi Juáan nna ra bi cą: Inte' nna hualigani runia' le bautizar lani inda, pero dá' attu enne' té adí la'huacca quì'e tì'chu inte', lèe nna gunie le bautizar lani Espíritu Santo nna la'huacca tì'a fuego nna; acca nìdirubani làa dàcca'a' para ithátsíá' correa qui' ca guarachu yù'u nì'e. \v 17 Ą'hua dèníe pala para gúthúe ỹua' nu re' lo tsinà' quì'e; ỹua'xtíla nna gunie na seguro le' yú'u, pero ttébáỹua nna gudàl·lee na lo yi' làti nunca labí eyòlą. \v 18 Làni ca enseñánzaá ą'hua lani iỹétse'éru adí ca consejo nna gutixa'a bi ca titsa' de la'labàni lani ca enne' yétsiá. \v 19 Làniana gutìl·la Juáan gobernador Herodes porqui'ni guỹi'į Herodías niula qui' bettsi'į Felípea para ccą́ niula quì'į, ą'hua por iyaba adí ca mal nu benią nna. \v 20 Làniana bedàni telá Herodes attu mal nu benią nna: bedàl·lą Juáan litsi' ìyyà. \p \v 21 Antesca cca anía nna, loti' runi Juáan bautizar iyaba ca ènni'a nna, ą'hua Jesús nna uccua huée bautizar. Miéntraste runie oración nna biyàlia ỹiabara'. \v 22 Làniana bilá'ní huadi Espíritu Santo tì'a ttu becha to' nna bitsine'e iqquia Jesús. Biyeni tení tsì'i ttu enne' gunne de ỹiabara' nna rèe: Lu' ná lu' ỹì'nia', yala catsi'í te' lu'; por lu' nna yala la' redacca' latsi' té quia'. \p \v 23 Ttú tsìi érua' ida tì'gani Jesús nna, gudulue benie tsina nu dé'e gunie. Ca enne' ra cą qui'ni Jesús nna née ỹi'ni José. Joséa nna ỹi'ni Elí. \v 24 Elí, ỹi'ni Matat. Matat, ỹi'ni Leví. Leví, ỹi'ni Melquì. Melquì, ỹi'ni Janai. Janai, ỹi'ni José, \v 25 José, ỹi'ni Matatías. Matatías, ỹi'ni Amós. Amós, ỹi'ni Nahum. Nahum, ỹi'ni Esli. Esli, ỹi'ni Nagaí. \v 26 Nagaí, ỹi'ni Maat. Maat, ỹi'ni Matatías. Matatías, ỹi'ni Semei. Semei, ỹi'ni Josec. Josec, ỹi'ni Judá. \v 27 Judá, ỹi'ni Joanán. Joanán, ỹi'ni Resa. Resa, ỹi'ni Zorobabel. Zorobabel, ỹi'ni Salatiel. Salatiel, ỹi'ni Nerí. \v 28 Nerí, ỹi'ni Meljí. Meljí, ỹi'ni Abdí. Abdí, ỹi'ni Cosam. Cosam, ỹi'ni Elmadam. Elmadam, ỹi'ni Er. \v 29 Er, ỹi'ni Josué. Josué, ỹi'ni Eliezer. Eliezer, ỹi'ni Jorim. Jorim, ỹi'ni Matat. \v 30 Matat, ỹi'ni Leví. Leví, ỹi'ni Simeón. Simeón, ỹi'ni Judá. Judá, ỹi'ni José. José, ỹi'ni Jonán. Jonán, ỹi'ni Eliaquim. \v 31 Eliaquim, ỹi'ni Melea. Melea, ỹi'ni Mainán. Mainán, ỹi'ni Matata. Matata, ỹi'ni Natán. \v 32 Natán, ỹi'ni Davíd. Davíd, ỹi'ni Isaí. Isaí, ỹi'ni Obed. Obed, ỹi'ni Booz. Booz, ỹi'ni Salmón. Salmón, ỹi'ni Naasón. \v 33 Naasón ỹi'ni Amidadab. Amidadab, ỹi'ni Aram. Aram, ỹi'ni Esrom. Esrom, ỹi'ni Fares. Fares, ỹi'ni Judá. \v 34 Judá, ỹi'ni Jacob. Jacob, ỹi'ni Isaac. Isaac, ỹi'ni Abraham. Abraham, ỹi'ni Taré. Taré, ỹi'ni Nacor. \v 35 Nacor ỹi'ni Seruc. Seruc, ỹi'ni Ragau. Ragau, ỹi'ni Peleg. Peleg, ỹi'ni Heber. Heber, ỹi'ni Sala. \v 36 Sala ỹi'ni Cainán. Cainán, ỹi'ni Arfajad. Arfajad, ỹi'ni Sem. Sem, ỹi'ni Noé. Noé, ỹi'ni Lamec. \v 37 Lamec, ỹi'ni Matusalá. Matusalá, ỹi'ni Enoc. Enoc, ỹi'ni Jared. Jared, ỹi'ni Mahalaleel. \v 38 Mahalaleel, ỹi'ni Cainán. Cainán, ỹi'ni Enós. Enós, ỹi'ni Set. Set, ỹi'ni Adán enne' uccua ỹi'ni Tata Dios. \c 4 \p \v 1 Jesús nna benie recibir itute la'huacca qui' Espíritu Santo nna bede'e yò Jordán. Làniana por medio de Espíritu nna huíe idittu' la làti lanú enne' té. \v 2 Nía nna gùdue chua' ubitsa nna chua' yèlà nna, beni tè numalua ne prueba canchu hua rialànią gunie nu calatsi'į. Labí biỹa gutúe, guttè diba chua' ubitsa nna gutùnie. \v 3 Làniana ra tè numalua ne: Canchu hualigani ná lu' Ỹi'ni Tata Dios nna, gùtsi íyya té nì qui'ni eyaccą ettaxtíla. \v 4 Becàbi Jesús nna rèe na: Escrítuba ga'na qui'ni alàa tsua' teruba lani ettaxtíla ccabaniní ca enne', sino ą'hua lani iyábani ca titsa' qui' Tata Dios. \v 5 Guche' tè numalua ne lo ttu i'ya ỹeni tsè'ni; ttu tsastitó' ní nna beluè'nią ne itúỹiani yétsiloyu nna, \v 6 rą ne: Latsi' ná' bá lu' gunna' itute la'huacca nna itute riqueza qui' ca nación nì, porqui'ni quíbá' ná cą ą'hua guté ya' cą lani nuỹa bá calátsa'a'. \v 7 Canchu gudu teruba ỹibi lu' ru'a lua' nna, entonces iyáỹiani ca nui nna quì'ba lu' ccá cą. \v 8 Becàbi Jesús nna rèe na: Becuìtta ru'a lua' Satanás, porqui'ni Tata Dios nna rèe lo Escritura: Beni adorar ttu teruba Señor Dios qui' lu', ą'hua là terubée guni lu' servir. \v 9 Làniana numalua nna guche' tìą ne le' Jerusalén nna beduą ne iqquia torre qui' templua nna ra tìą ne: Canchu hualigani ná lu' Ỹi'ni Tata Dios nna bittsía tsanna de nì para loyu nna, \v 10 porqui'ni escrítuba ga'na qui'ni: Tata Dios nna ithèl·le'e ca ángel quì'e para hué' cą lu' cuidado. \v 11 Ra huá lo Escritura qui'ni: Ca ángel nna gudàxu' cą lu' lo ná' quį para qui'ni làa itsina' nì'a lu' lo íyya nna ccadí' qui' lu'. \v 12 Becàbi Jesús nna rèe na: Ga'na huá escrito làti ra qui'ni: Bittu guni lu' tentar Tata Dios qui' lu'. \v 13 Làniana labiru betseláni numalua ti'iỹa modo cu'ą́ Jesús prueba, acca becuìtta sabą́ ru'a lúe. \p \v 14 Bitola nna beyeqquia Jesús para Galilea lani la'huacca qui' Espíritu Santo. Gudàa tè titsa' quì'e itúbani región qui' nía nna ti'iỹa iỹeni ná la'huacca quì'e. \v 15 Gutixè'e titsa' qui' Tata Dios le' ca sinagoga làti retuppa ca enne' Israel. Iyaba cą nna bedàliani cą ne. \p \v 16 Jesús nna betsine'e Nazaret làti biỹeni áa. Tì'ba ná bá costumbre qui'áa nna gutà'a tìe le' sinagoga ttu tsá redi' latsi' ca enne' Israel nna guduli tìe para gúl·lee Escritura. \v 17 Bè' tè cą ne libro nu bedia Isaías enne' uccua profeta qui' Tata Dios nna guthàlia bée librua nna taxáqque'e lugar làti ra: \q1 \v 18 Espíritu enne' guthel·la' Señor Dios nna runne la'huacca quia', porqui'ni chi benie inte' nombrar para quíxa'a' ca titsa' tsè' cubi lani ca enne' pobre. \q1 Chi guthèl·le'e inte' para gútià' la'ỹeni lo losto' canu tsè'e lani la' rehuiní' latsi', para guyénia' qui'ni hua té libertad para ca preso, ą'hua para qui'ni ca ciego nna ilá'ni cą nna gudilá'a' canu ridácca'tsì'i. \q1 \v 19 Ą'hua para quixa'a' qui'ni chi gùl·lani tsá retúa latsi' Señor ca enne'. \m \v 20 Làniana betùbi Jesús ìttsia nna bete tìe na lani nu ga'na encargado qui' nía nna bebé' teníe. Iyaba canu tsè'e le' sinagógaá nna betsia tsìttsì ba lo quį ne. \v 21 Gudulo tìe gunnie nna rèe cą: Annana chi uccua cumplir nu chi biyénini le ga'na escrito. \v 22 Iyaba cą nna yala biquíla' latsi' quį por ca titsa' tsè'gani gutixè'e, acca ra cą: Tsí álahua làbi nuá ỹi'ni José cá. \v 23 Jesús nna rèe: Segúruni nna gá le inte' díchuį: Lu' médico, beyúni la'a lù'ba; iyaba nu bina tu' beni lu' le' yetsi Capernaum nna, beni huá cą látsi lu'. \v 24 Beni ba Jesús seguir nna rèe: Hualigani te' riquixa'ánia' le qui'ni nìdi ttu profeta nna labí ruyu tsè' cą na látsį. \v 25 Ą'hua nia' le qui'ni hualigani gutsé'e iỹetse' ca niula viuda entre ca enne' Israel tiempo qui' Elías enne' uccua profeta loti' labí uccua iyya por tsunna ida xuppa biú' nna uccua ttu bina' fuerte le' ituba lugar nía. \v 26 Pero Tata Dios nna labí guthel·le'e Elías lani nuỹa ttu ca enne' Israel para gudilàa bi cą bina', sino làteruba lani ttu niula viuda le' yetsi Sarepta región qui' Sidón. \v 27 Ą'hua gutsé'e iỹetse' canu huì'ni yetsu' yùtsù' entre ca enne' Israel tiempo qui' Eliseo enne' uccua profeta, pero ni ttu cą labí beyúni bi, sino làteruba Naamán enne' attu nación huaya' láą Siria. \v 28 Biyeni báni canu tsè'e le' sinagógaá ca tìtsi'į nna bitsa'áláni cą. \v 29 Gùduli chì cą nna gulèqquia cą ne yetsi nna guche' cą ne ru'a bèl·la'a qui' i'ya làti re' yétsiá para uquìnnia cą ne lo íyyatù'a. \v 30 Pero labí birialàni cą gúttí cą ne porqui'ni lèe nna bettìe lahui' quį nna déyyee. \p \v 31 Betsina' tè Jesús le' yetsi Capernaum región qui' Galilea. Gutixa'ánie cą enseñanza nu cca qui' Tata Dios ca tsá redi' latsi' quį. \v 32 Yala biquila' latsi' quį de biyénini cą ca enseñanza quì'e porqui'ni gùnnie lani poder de ỹiabara'. \v 33 Le' sinagógaá nna re' ttu nubeyu' cca padecer por ttu espíritu malo. De repente taá yala idìtsa guretsiyà'ą nna, \v 34 rą: Be'él·la' intu', biani té qui' lu' lani intu' acca dá' lu', Jesús enne' Nazaret. Tsí da' chì lu' para gul·lùỹa lu' latsi' tu' acca. Hua nabia' ba te' lu', ná lu' Enne' Santo guthèl·la' Tata Dios. \v 35 Gutìtsa' tè Jesús na rèe na: Bèthia rú'a lu' nna beria lo losto' nubéyu'į. De ra Jesús anía nna, làniana bedàl·la chìą nubéyu'a loyu ru'a lo iyaba canu tsè'e nía nna beria tìą lo lostu'į, pero bíttuá biỹa guỹácca' nubéyu'a. \v 36 Iyaba cą nna uccuaỹí yà'aba latsi' quį tsè'e cą nna ra luetsi quį; Biagani titsa' ní nui acca tanto lani la'huacca nna valor nna runią mandado ca espíritu malo qui'ni rútse'e latsi' quį ca enne'. \v 37 Làniana itúbani lettia nna gudàa titsa' nu cca qui' Jesús. \p \v 38 Gùduli tè Jesús nna berie le' sinagógaá, bitsina' bée litsi' Simón. Suegra qui' Simón nna tíą yi'bél·laníą ỹìl·lá. Gutta'yúni cą ne qui'ni eyúnie na. \v 39 Biyèchu tè Jesús ru'a lo niulaa nna gutìtse'e ỹìl·láa. Làniana beyacca chì latsi'į nna luégutaá beyathą nna benią cabi servir. \p \v 40 Benia bá bìtsa nna tahua' cą ru'a lo Jesús iyaba canu ra'ni biỹa tediba itsahue' ní. Lèe nna betsia né'e iqquia ttu ttu tsa canu rà'nia nna beyacca taá latsi' quį. \v 41 Ą'hua iỹetse' ca enne' beria ca espíritu malo lo losto' quį, yala ribétsi yà'ani cą nna ra cą Jesús: Lu' ná lu' Ỹi'ni Tata Dios. Pero lèe nna gutìtse'e cą, nihua labí be'él·le'e cą inne cą adí, porqui'ni hua yù bá cą qui'ni lèe Enni'a Cristua. \p \v 42 Attu yu'u dílaá nna biria Jesús huíe ttu lugar yà'latsi'. Ca enne' nna biria tehuá cą reyìla cą ne. Bitsina' bá cą làti ri'e nna gutta'yúni cą ne qui'ni bíttuúru tsíe gaỹa. \v 43 Pero lèe nna rèe cą: Náduel·la' qui'ni adí ca yetsi nna guna huá cą mensaje nu cca qui' la' rigú'ubia' qui' Tata Dios, porqui'ni para nui lá chi guthèl·le'e inte'. \v 44 Beni tìe predicar le' ca sinagoga qui' ituba región qui' Galilea. \c 5 \p \v 1 Ttu vuelta nna du Jesús ru'a indatò' qui' Genesaret, bitùppa tè enne' ỹétse'ní ru'a lúe hàstaá qui'ni chi ruquini cą ne para gudà naga' quį titsa' qui' Tata Dios. \v 2 Bilá' tènie chuppa ca barco to' dàa cą ru'a indatù'a. De chi beyàdi ca enne' yù'u le' ca bárcuá nna tsè'e tè cą huìi ca exxa nu rudàxu' ní cą bél·lá. \v 3 Gutà'a tè Jesús le' ttu bárcuá nna. Bárcuá nna uccuą qui' Simón. Jesús nna gutìnanie Simón favor qui'ni gutsíga' bi bárcuá áti' tó' tè le' indaá. Gure' teníe nna gutixa'ánie ca enne' ỹétsi'á titsa' qui' Tata Dios dèsdeba le' bárcuá. \v 4 Beyacca diba gunnie nna rèe Simón: Betsíga' bárcuį lahui' indį lá nna liudàl·la ca exxą' para gudàxu' le bél·lá. \v 5 Becàbi tè Simón nna ra bi e: Maestro, betù èlà ba gutsé'e tu' chi betsaníni tu', ni ttú bél·la ni'i gudàxu' tu'; pero de acuerdo lani titsa' qui' cuią'lu' nna, gudál·la'a' exxį. \v 6 De beni cabi nu reáa nna bedàxu' cabi ttu cantidad ỹéniní bél·la hàstaá qui'ni chi reyatsiní éxxaa. \v 7 Làniana lani seña ba gutàỹi cabi ca compa' qui' cabi yù'u le' attu bárcuá para qui'ni tsía cą cualani cabi. Bitsina' cą nna beditsàa' cą chuppa taá ca bárcuá hàstaá qui'ni áti'tó' taá làa binétsi cą por tántua la' ìdì'i qui' ca bél·laá. \v 8 De bilá'ni Simón Pedrua nu uccua nna, bedu ỹibi bi ru'a lo Jesús nna ra tè bi e: Adilatsa' betse'e latsi' cuią'lu' inte', Señor, porqui'ni yala nu tul·la' ná'. \v 9 Anía ra Pedrua porqui'ni guta' ttu la' rátsilatsi' lo losto' bi, ą'hua iyaba canu tsè'e lani bía, por nu uccua. \v 10 Anía tehuá guỹàcca' Jacóbua nna Juáan nna ca ỹi'ni Zebedéua, porqui'ni gutsé'e cabi júntubá lani Pedrua. Jesús nna rèe Simón Pedrua: Bittu gátsini lu'. Dèsdeba annana, ca enne' la guni le pescar. \v 11 Betsina' bá cabi lani ca bárcuá ru'a yúbitsiá nna, bethà'na taá cabi iyábani nna denó tè cabi e. \p \v 12 Loti' re' Jesús le' ttu yetsi nna bitsina' ttu nubeyu' itúỹianią ra'ni yetsu' yùtsù'. De bilá'nią Jesús nna beduỹíbį ru'a lúe bedètta' lúį loyu nna gutta'yunią ne nna rą: Senor, canchu calatsi' cuią'lu' nna huaccani cuią'lu' eyuni lu' inte'. \v 13 Làniana becàa tè né'e beláppe'e na ra tìe: Huacca látsa'a', beyàcca nàrì. Làniataá nna betua chì itsahue' qui' niá. \v 14 Lèe nna benie na recomendar qui'ni nú ttu tehuá nuỹa quixá'anią nna ra lée na: Huía ru'a lo sacerdótea para qui'ni ilá'ni bi lu', bete tè ofrenda qui' lu' tì'a nu beni Moisés mandado, muestra de qui'ni chi beyacca lu' nàrì, para qui'ni ccáỹe latsi' quį. \v 15 Pero adila uccua ca enne' saber nu cca qui' Jesús, hàstaá qui'ni ca enne' ỹetse' betùppa para gudà naga' quį quì'e ą'hua para eyunie cą de iyaba ca itsahue' qui' quį. \v 16 Pero lèe nna huía bée ca lugar yà'latsi', benie oración. \p \v 17 Ttu tsá nna re' Jesús ruquixa'ánie ca enne' ca enseñanza nu cca qui' Tata Dios. Nía nnu ỹùa huá canu gulàni religión nu lá Fariseo, ą'hua ca maestro canu nabia' tsè'gani nu ra lo ley qui' caniá. Lacą nna da' cą de iyaba ca yetsi to' qui' ituba región qui' Galilea nna Judea nna Jerusalén nna. Bilá'ni cą qui'ni Jesús nna reyunie ca enne' por la'huacca qui' Tata Dios lani e. \v 18 Bitsina' tè tuchùppa ca enne' nùà'ni cą ttu nubeyu' tíą lo ttu tá'a rà'nią parálisis, nìdirubani làa cca ttą́. Beyìla cą gaỹa la tté cą para gá'a cą le' yú'u nna quixa cą na ru'a lo Jesús. \v 19 Pero de tántua ca enne' ỹétse'á nna, labí betseláni cą gaỹa la gá'a cą, acca huappi chìa cą iqquia yú'u la nna guthàlia cą na guchìda cą nu rà'nia tsa'tsela taá camilla qui' niá tulíỹiani làti du Jesús le' yú'a. \v 20 De bilá'ni Jesús qui'ni yala fe té qui' quį lani e nna rèe nu rà'nia: Lu' nubeyu', chìba beyuniỹén látsa'a' ca tul·la' qui' lu'. \v 21 Làniana ca maestro de la ley lani ca fariséua nna gudulo cą belaba latsi' quį nna uccuani cą: Bianicca rinne nubéyu'į ca titsa' nu ná qui'ni làteruba Tata Dios innie luetsi ca tìtsa'ą' ni'i. Nuni ccani gunìttiluą ca tul·la' qui' ca enne' canchu álahua tsua' teruba Tata Dios cá. \v 22 Pero Jesús nna gutelí taánie ti'iỹa ná la' rulábalatsi' qui' quį, acca rèe cą: Biani la' rulábalatsi' ní nua' té lo losto' le cá. \v 23 Tsí adí ỹá ná bá épa'a' nubéyu'į: Chi beyuniỹén látsa'a' ca tul·la' qui' lu', o tsí épa' telá ya' ą: Beyatha nna gùda' acca. \v 24 Pues annana gulué'nia' le qui'ni inte' Nubeyu' de Ỹiabara' nna té la'huacca quia' le' yétsiloyuį para eyuniỹén látsa'a' ca tul·la'. Làniana bel·luítse'e nu rà'nia nna rèe na: Beyatha nna, bedi' camilla qui' lù'ą' nna beyya litsi' lu'. \v 25 Nubeyu' paralíticuá nna luegu taání beyatha chìą ru'a lo taá iyaba canu tsè'e nía, bedi' tìą camilla nu nùà'níní cą na tahua' cą na nía nna, deyya tìą lìtsi'į nna yala rudàlianią Tata Dios. \v 26 Iyaba cą nna uccuaỹí yà'aba latsi' quį nna bedàliani huá cą Tata Dios nna yala la' rátsilatsi' guta' lo losto' quį nna ra cą: Annana chi bilá'ni ri'u ca cosa nu dacca' iquíla'ní latsi' ri'u. \p \v 27 Gutè diba ca cosį nna beria Jesús nía nna bilá'nie ttu nubeyu' láą Leví ną́ empleado qui' gobierno nna ri'ą ru'a meỹa làti ría ca enne' huìỹa qui' impuesto. Jesús nna ra tìe na: Gutà, tanó inte'. \v 28 Levía nna bethà'na taą́ iyábani nna guduli tìą nna díą lani Jesús. \v 29 Làniana benią ttu banquete ỹénitse' para Jesús le' lìtsi'į. Tsè'e huá iỹétse'ní canu ruquiỹa qui' impuesto, ą'hua adí bá ca enne' ỹùa cą lo méỹaá lani cabi. \v 30 Ca maestro de la ley nna ca fariséua nna yala betìtse'él·la' cą ca enne' ruthète'ni Jesús nna ra cą: Bianicca rì'ya ro ba le lani canu ruquiỹa qui' impuesto ą'hua lani adí canu fuera ni'i. \v 31 Becàbi Jesús nna rèe cą: Canu bihua ra'ni nna, pues bihua riquína'ni cą médico, sino làteruba canu ra'ni. \v 32 Labí daya' para gáỹia' ca enne' tsè' sino canu tul·la' la para eyacca cą arrepentir. \p \v 33 Làniana ra tè cą Jesús: Bianicca ca discípulo qui' Juáan nna yala ayunar runi cą, ą'hua puro oración bá runi cą, ą'hua ca discípulo qui' ca fariséua nna. Atsi'íni ca discípulo qui' lù'ą' nna gù'ya ba nna go ba nna runi cą. \v 34 Lèe nna rèe cą: Tsí gá le canu tsè'e thá'a qui'ni gúchia cą làa go cą miéntraste du ba nubeyu' ruttsaná'a lani cą cá. \v 35 Pero i'yu tsá qui'ni ítua ènne'yu'a lahui' quį, lànialá nna guni cą ayunar. \p \v 36 Ą'hua gutixa'ánie cą attu comparación nna rèe: Lanú nuỹa richu ttu pedazo vestido cubi para éguá'ą remiendo ttu vestido viejo. Canchu anía runią nna, alàa rulá richèda'ą nu cúbía sino ą'hua pedazo lari' nu gùrúa nna labí retónią lani nu viéjuá. \v 37 Nìhua lanú nuỹa rigá'ą vino cubi le' bolsa viejo nu de yéti, porqui'ni cáalá anía runią nna, entonces ca bolsa yétiá nna itsu' telá cą nna ilàlia vínuá, ą'hua ca bolsa yétiá nna labiru iỹu' cą. \v 38 Pero vino cubi nna íta'ą le' ca bolsa nu de yéti cubi; ą' modo nna tulappa bá gúchia bolsa yétiá lani vino cúbía. \v 39 Ą'hua nu ri'ya vino viejo nna labí catèhua latsi'į nu cubi, sino ina lą́: Bittu guníxia' vino cubi porqui'ni viéjuą' la nna adila tsa' ną́. \c 6 \p \v 1 Ttu tsá sábado nna gutè Jesús làti té ỹua'. Ca enne' ruthète'niáa nna hua dia canna bá cabi guchèccu' cabi tuchùppa ỹua' nna guỹùbi tè cabi cą lani ná' cabi nna gutó cabi. \v 2 Tuchùppa ca fariséua nna ra tè cą cabi: Biecca runi le nu labí ná qui'ni guni ttu enne' tsá redi' latsi' ri'u ni'i. \v 3 Becàbi Jesús nna rèe cą: Tsí bihua ni'i gul·la le làti riquixá'a biỹa beni rey David loti' gutùni bía, ą'hua adí canu tsè'e lani bía cá. \v 4 Gutà'a David le' templo qui' Tata Dios nna guỹi' bi ca ettaxtíla nu ná ofrenda para Tata Dios nu lanú nuỹa dànią gúą na sino làteruba ca sacerdótea. Gutò bi nna bete huá bi gutò canu tsè'e lani bía. \v 5 Làniana rèe cą: Ccá le saber qui'ni Nubeyu' de Ỹiabara' nna rigú'ubi'e iyaba ca tsá ą'hua tsá redi' latsi' ri'u. \p \v 6 Attu tsá redi' latsi' ca enne' judíua nna gutà'a Jesús le' sinagógaá nna gudulue gutixa'ánie ca enne' titsa' qui' Tata Dios. Nía nna re' tè ttu nubeyu' nu gubitsi yà'aba ná' bànį. \v 7 Ca maestro de la ley nna ca fariséua nna betsia tsìttsì ba lo quį Jesús canchu hueyúnie nu rà'nia tsá sábado, para gappa cą néda biỹa causa ni gutsia cą quì'e. \v 8 Pero lèe nna nabia' bánie la' rulaba latsi' qui' quį, acca ra tìe nubeyu' nu rà'nia: Lu' nna gùduli nna gùdu làhui' la. Lą nna gùduli taą́ nna gùduą làhui'. \v 9 Làniana Jesús nna rèe cą: Ttu cosa teruba inába tìtsa'a' le: Según nu ra lo ley qui' Tata Dios nna, tsí hua ná qui'ni guni ri'u nu na tsè' ca tsá redi' latsi' ri'u, o tsí guni la ri'u mal áccá. Tsí hua ná qui'ni gudilàa ri'u ttu enne' de ca sufrimiento quì'į màsqui'ba ná tsá redi' latsi' ri'u, o tsí hue'él·la' ba ri'u ą gattią áccá. \v 10 Làniana gùnne'e iyáỹiani canu tsè'e ìta'lùbani nía nna ra tìe nubéyu'a: Bèl·lìi ná' lu'. Lą nna bèl·lìi taá ní'į, làniana tì'a viva beyacca chì ná' niá. \v 11 Làcą nna yala bitsa'áni cą nna gunne tè entre labácą contra Jesús nna abícca'lání guthácca' cą ne uccuani cą. \p \v 12 Tiemplo lània nna huía Jesús lo ttu i'ya huèni oración. Ituba yèlàa nna puro taá oración bá bènie bel·luítse'e Tata Dios. \v 13 Huani' bá nna gutàỹie ca enne' ruthète' qui'áa nna becuí'e tsì'nu cabi para ithèl·le'e cabi huenitsìna qui' Tata Dios, acca gutìxà huée lá cabi apóstol: \v 14 Simón enne' gutixa huée láa bi Pedro ą'hua bettsi' bi Andrés, ą'hua Jacobo nna Juan nna, ą'hua Felipe nna Bartolomé nna, \v 15 Mateo nna Tomás nna, Jacobo ỹi'ni Alfeo nna, ą'hua Simón enne' lá huá bi Zelote, \v 16 Judas bettsi' Jacobo nna, ą'hua Judas Iscariote nu ná qui'ni gutią ne cuenta. \p \v 17 Beyadi bá Jesús lani cabi lo i'yaá nna gulèdee làti ná ttu làttsi' lani ca discípulo qui'áa. Tsè'e huá ca enne' ỹétse'ní lani cabi porqui'ni ca enne' qui' itúbani Judea nna Jerusalén nna, ą'hua ca enne' da' le' chuppa ca yetsi Tiro nna Sidón nna anta' cą exa ba ru'a indatò' nna, huía cą para iyénini cą qui' Jesús, ą'hua para eyacca latsi' quį de iyaba ca itsahue' nu ra'ni cą. \v 18 Ą'hua canu cca padecer por ca espíritu malo nna beyacca huá latsi' quį. \v 19 Iyaba ca ènni'a nna beni cą duel·la' gulappa' cą Jesús porqui'ni yala la'huacca té lani lèe nna beyúninie iyaba cą. \p \v 20 Gunna' tè Jesús ca discípulo qui'áa nna rèe: Ica'rubà lebi'į canu ná pobre, porqui'ni quì'ba le ná iyate nu runna Tata Dios enne' rigú'ubia'nie le. \v 21 Ica'rubà lebi'į canu ritùni anna, porqui'ni huacca yelia ba le. Ica'rubà lebi'į canu ribétsi, porqui'ni bitola nna yala edácca'ni latsi' le. \v 22 Ica'rubà lebi'į canchu chi guyudí' ca enne' le nna cueqquia cą le fuera nna guduadí' cą le nna yala quiniyu cą le ti'atsi runi le nu ná mal, porqui'ni tanó le Nubeyu' de Yiaba'. \v 23 Bittu ehuí'ni le, sino adila edácca'ni le porqui'ni ỹiabara' la gata' nu gunna Tata Dios qui' le. Porqui'ni ą'hua bethacca' cą ta' tàta qui' quį ca enne' uccua profeta gutsé'e tiempo antigua. \v 24 Pero ica'rútsi'íru lebi'į canu ná enne' rico, porqui'ni chi guttè tiempo de la' redacca' latsi' qui' le. \v 25 Ica'rútsi'íru canu labí caliàtsà qui' le anna, porqui'ni huàl·lani tiempo ubina' qui' le. Ica'rútsi'íru canu ruỹìtsi anna, porqui'ni yala élenini le nna gubètsi ba tsè'e le bitola. \v 26 Ica'rútsi'íru le canchu guni le permitir qui'ni iyaba ca enne' nna gudàliani cą le, porqui'ni ca ta' tàta qui' canu tsè'e annana ą'hua bedàliani cą ca profeta falso gutsé'e ttu cuaỹa nuá. \p \v 27 Pero lebi'į canu riyénini nna nia' le: Licàtsi'íni ca contrario qui' le. Lígúni tsè' lani canu ruyudí' cą le. \v 28 Línne tsè' qui' canu rinne cą mal contra le. Lígúni oración por canu richìtha cą mal contra le. \v 29 Nuỹa tediba huí'ą xága' lu' nna, bedàa tè attu lado. Nuỹa tediba calatsi'į thí'ą mata qui' lu' nna, be'él·la tehuą́ thí'ą camisa qui' lù'ą'. \v 30 Nuỹa tediba rinàbanią lu' biỹa nna, bete tènì ą. Nu thí'ą biỹa té qui' lu' nna, bittu enàba lu' ą. \v 31 Ti'iỹa ba rú'ulatsi' le qui'ni guni ca enne' lani le nna, ą'hua lígúni lani cą. \v 32 Porqui'ni canchu gáppatsì'i le làteruba canu catsi'í báni cą le nna, biani cosa tsè'ni nua' runi le cá. Tsí álahuá ą'hua runi ca enne' malo cá. \v 33 Canchu runi le tsè' lani làteruba canu runi huá tsè' lani le nna, biani cosa tsè'ni nuá runi le cá. Porqui'ni hàstaá ca enne' malo nna ą'hua runi cą. \v 34 Canchu gutèsa lu' lani làteruba canu catèhua latsi' lu' otèaà huá cą lu' nna, biani cosa tsè'ni nua' runi le cá. Porqui'ni ca enne' malo nna rute sahuá cą lani adí canu runi mal para gudèqquia huá cą qui' quį attu tsánía huá. \v 35 Lebi'į nna dàni le cátsi'íni ca contrario qui' le nna lígúni tsè' lani cą; líútesa cą biỹa té qui' le nna bittu cani le qui'ni eyuni huá cą le favor. Canchu guni le anía nna, entonces ccá huá le ỹi'ni Tata Dios enne' dua ỹiabara' nna yala gudàlianie le. Porqui'ni lèe nna née enne' tsè' lani ca enne' ingrato ą'hua lani canu runi mal nna. \v 36 Acca lícca enne' de la' retúalatsi' tì'ba Tata Dios qui' lía née enne' retúalatsi'. \p \v 37 Bittu guyu le la'ditsi qui' ca enne', para qui'ni Tata Dios nna làa guni huée le juzgar. Bittu guni le ca enne' condenar, para qui'ni làa guni Tata Dios le condenar. Leyuniỹén latsi' qui' ca enne'; Tata Dios nna eyuniỹén latsi'e qui' le. \v 38 Líúte para adí ca enne'; Tata Dios nna adila gúnnée qui' le hàstaá ttu medida tsè'ni nna guquìnie nna gudua thúáníe nna gúnnée qui' le. Porqui'ni ti'iỹa ba gurìxibía' le gúte le qui' ca enne' nna, ą'hua orìxibí'e gúnnée qui' le. \v 39 Ra huée cabi attu enzeñanza: Tsí huaccani ttu ciego quél·lá'ą ná' attu ciego cá. Tsí álahua chuppa taá cą ìnnia le bèl·là'a cá. \v 40 Ttu nu ruthète' nna labí dàcca'ą adiru tì'chu maestro quì'į màsqui'ba irialànią ca estudio quì'į, pero ccą́ tì'a maestro qui' niá. \v 41 Biecca rinna' lu' yíỹi to' nu yù'u lo attu enne', atsi'íni labí runi lu' duel·la' ebèqquia lu' nicùà' nu yù'u íyyalo lu' ni'i. \v 42 Miéntraste yù'u ttu nicùà' íyyalo lu' nna, biecca gá lu' attu enne': Gulèda qui'ni ebèqquia' yíỹi nu yù'u íyyalo lu'. Yala huethacca'ỹí ná lu'. Bétse'e latsi' lu' ca tul·la' qui' la'a lu' ba, lànialá nna huaccani lu' inèni lu' ca enne'. \p \v 43 Labí yà fruto tsè' té nu ribia fruto mal lúį; nihua labí gaỹa du ttu yà mal nu runna fruto tsè'. \v 44 Porqui'ni ttu ttu ca yà nna redacca' rábani cą por ca fruto nu runna cą. Pues labí redi' ri'u exxuhuí nihua betsulí' ỹixi lo ca yèttse'. \v 45 Ą'hua ttu enne' tsè' nna runi huą́ nu ná tsè', porqui'ni puro nu ná tsè'ba riguą lo lostu'į. Pero ttu nu ná mal nna runi lą́ nu labí ná tsè', porqui'ni yù'u mal lo lòstu'į. Porqui'ni por ca titsa' nu rinne ttu enne' nna, ą' modo nna rulue'ní ti'iỹa ná ca la' rulábalatsi' nu riguą lo lòstu'į. \p \v 46 Biecca reya le inte': Señor, Señor, ti'atsi yala titsa' rappa le inte', atsi'íni labí runi le nu nia'. \v 47 Nuỹa tediba da' lani inte' nna gudà nàgui'į ca titsa' quíyi'į nna runią cą nna, \v 48 inte' nna guni ya' ą comparar tì'a ttu ènne'yu' bedua bi ttu yú'u. Primérute gutàni bi itéttianí nna gulèqquia bi cimiento tsè' nu púruani íyyaá. De biria yò nna gutsé'e inda yú'a lani itute fuerza quì'į, pero nìdi làa gutá yú'a porqui'ni duą tsìttsì lo íyyaá. \v 49 Pero nu riyénini ca titsa' quíyi'į atsi'íni labí runią nu ríquixa'a' nna, ccą́ comparar ttu nubeyu' bedua yú'u quì'į lo gùnà' ba nna labí gúl·lidą cimiento. Acca de biria yò nna gutàttsa'ą yú'a lani itute fuerza quì'į nna gubixi chì yú'u qui' niá nna, de una vez tení bil·lùỹa latsi'į. \c 7 \p \v 1 Beyacca ba gunne Jesús lani ca enne' tsè'e nía titsa' qui'áa nna, gutè'e le' yetsi Capernaum. \v 2 Nía nna dua ttu capitán enne' romano dua tè ttu mozo quì'į nu yala catsi'ínią, pero mózuá nna yala fuerte rà'nią nna lo lù'uti taá chi tíą. \v 3 Bina bá capitáan nu cca qui' Jesús nna guthèl·la' tìą tuchùppa canu rigú'ubia' qui' ca judíua para gata'yúni cą ne qui'ni tsíe eyúnini mozo qui' niá. \v 4 Làcą nna huía cą ru'a lo Jesús nna yala favor gutìnani cą ne nna ra cą: Hua ná bá qui'ni guni cuią'lu' favor lani nubéyu'a, \v 5 porqui'ni catsi'ínią nación qui' rí'uį nna chi hua beduą ttu sinagoga qui' ri'u. \v 6 Jesús nna huía tìe lani cą, pero álateérugá idittu' gá reyatsa para itsìna' cabi nna guthèl·la' capitáan ca amigo quì'į para tattsa' cą Jesús nna gá cą ne: Señor, bittu ccá cuią'lu' molestar porqui'ni labí ná' nu dacca' para gá'a cuią'lu' le' litsá'a', \v 7 acca nìdi làa beyaỹa te' ìta' propio tegani inte' ru'a lo cuią'lu', pero ina teruba cuią'lu' qui'ni hueyàcca mozo quíya'a nna, eyàcca taá latsi'į, \v 8 porqui'ni inte' nna dua huá' bajo la' rigú'ubia', ą'hua tsè'e huá ca soldado bajo la' rigú'ubia' quia' nna. Canchu épa'a' ttuą qui'ni tsíą nna pues huíyą. Ą'hua canchu gáỹia' áttuą nna pues huìtą. Ą'hua mozo quí'a nna épa' ya' ą: Beni nui nna, entonces guni bą́ na. \v 9 De biyénini Jesús nui nna yala biquila' latsi'e. Bedèqquia tè lúe nna rèe ca enne' denó cą néa: Hualigani nia' le qui'ni nìhua entre ca enne' Israel nna labí chi bilá' te' iỹeni fe tì'a té qui' nubéyu'į. \v 10 Làniana ca enne' guthel·la' capitáan nna deyya cą nna, de betsina' cą le' yú'u nna chi beyacca latsi' mozo qui' niá. \p \v 11 Bitola nna huía Jesús ttu yetsi láą Naín. Dia tehuá ca discípulo qui'áa lani e ą'hua ca enne' ỹétse'ní nna. \v 12 De bitsina' Jesús ru'a yétsiá nna, méruá ribèqquia cą ttu nu yatti nna dia cą gucàttsi' cą na, uccua ttu rùbani ỹi'ni niula viúdaá. Iỹetse' ca enne' yétsiá nna dia huá cą hueni niuláa acompañar. \v 13 Señor nna bilá' bánie niuláa nna yala betua latsi'e na acca rèe na: Bíttuúru cuetsi lu'. \v 14 Gubiga' tìe nna beláppe'e yí'na yàttìa. Gulèda tè canu nùà'ni yí'naá, làniana ra tìe nu yàttìa: Nubeyu' cuìti', lu' rinénia', beyátha. \v 15 Làniana beyacca bàni chìą nna bebé' teníą nna, guduluą bènnèą. Jesús nna betie na cuenta lani nàna qui' niá. \v 16 Iyaba ca enni'a nna biquila' yà'ani latsi' quį nna bedàliani cą Tata Dios nna ra cą: Ttu profeta lani la'huacca de ỹiabara' chi gul·lani lani ri'u. Ra huá cą: Chi gul·lani Tata Dios le' yetsiloyu para gunie ri'u ca enne' quì'e cualani. \v 17 Làniana itúbani Judea ą'hua ìta'lùbani ca yetsi canu anta' nía nna gudà titsa' nu cca qui' Jesús. \p \v 18 Bina tè Juan el Bautista iyaba ca milagro nu runi Jesús, porqui'ni ca discípulo qui' bía nna gutixa'áni cabi bi. Acca gutàỹi tè Juáan chuppa cabi. \v 19 Guthel·la' tè bi cabi para inàba titsa' cabi Jesús canchu lèe Enni'a Cristo enne' ná qui'ni ìta, o canchu cueda cabi attu enne' huaya' áccá. \v 20 De bitsina' cabi ru'a lo Jesús nna ra cabi e: Juan el Bautista nna guthel·la' bi intu' para inàba titsa' tu' cuią'lu': Tsí cuią'lu' ènni'ą' Cristo enne' ná qui'ni íl·lani, o, tsí cueda tu' attu enne' huaya' áccá. \v 21 Lótaá bitsina' ca enne' qui' Juáan ru'a lo Jesús nna, chi reyúnie iỹetse' ca enne' ra'ni de biỹa tediba itsahue' ní canu bíỹaáruá dolor ní rappa cą l·le, ą'hua rebèqquie ca espíritu malo lo losto' ca enne', ą'hua iỹetse' ca ciego nna beni huée qui'ni bilá'ni cą. \v 22 Becàbi Jesús nna rèe ca enne' guthel·la' Juáan: Léyya líúte razón lani Juáan de nu chi bilá'ni le nna biyénini le nna. Quixá'ani le bi qui'ni ca ciego nna rilá'ni cą; ca cojo nna rida' cą, canu ra'ni yetsu' yùtsù' nna chi reyacca nàrì cą; canu cuètsu nna riyénini cą; canu yatti nna reyaccabàni cą; ą'hua canu ritè la'dí' nna chi runa cą ca titsa' de la'labàni nna, \v 23 ica'rubà canu labí rudu chùppanią cą denó cą inte'. \v 24 Bedà' diba ca discípulo qui' Juáan nna gudulo Jesús riquixé'e nu cca qui' Juáan lani ca enne' nna rèe: Biani nua' calatsi' le úhuia' le acca biria le fuera yetsi cá. Tsí huía le tánna' le ttu nubeyu' nu ná variable tì'a ttu yíi làthi to' nu rutá titti bá be'. Pues, nia' le: Labí. \v 25 Biani biria le tánna' le. Tsí ttu enne' nu yala tsè' du ỹúi áccá. Pues canu raccu' ỹó fino quį nna ą'hua canu redi' bá nna, pues le' ca yú'u tsè'la hua ỹua cą tì'a ca rey. \v 26 Acca, biani biria le tánna' le áccá. Tsí ttu enne' ná profeta áccá. Hualigani qui'ni biria le iyénini le ttu mensajero nu adírulá enne' ỹeni tì'chu ca profeta. \v 27 Qui' bi nua' ga'na escrito làti ra Tata Dios: \q1 Nì rithél·la'a' yà'la mensajero quia', denéru bi lo lu', \q1 Para ithàlia bi néda para guni cą lu' recibir. \m \v 28 Riquixa'ánia' le qui'ni de lo iyábani canu chi gùlia nna, lanú profeta chi gùdua uccuą adiru enne' ỹeni tì'chu Juan el Bautista. Pero nu huaỹia' la dacca' le' reino qui' Tata Dios nna adila enne' ỹeni ną́ tì'chula Juáan. \p \v 29 Iyaba ca enni'a nna de biyénini cą ca titsa' qui' Jesús nna beyacca cą arrepentir hàstaá tuchùppa canu ruquiỹa qui' impuéstuá nna uccua huá cą bautizar por Juáan, porqui'ni bennia cą cuenta qui'ni ttu teruba Tata Dios née Enne' Tse' para lani iyaba clase de ca enne'. \v 30 Pero ca fariséua ą'hua canu rethàtsilà'na nu ra lo ley nna labí guyú'u latsi' quį nu uccua latsi' Tata Dios gunie para làcą, ą'hua labí huía cą para guni Juáan cą bautizar. \v 31 Raá ruhuá Señor Jesús cą: Núní tì'na gunia' comparar ca enne' tsè'e anna cá. \v 32 Ná cą tì'a ná ca huatsa cuìti' nu rul·la cą instrumento qui' quį lo néda nna rul·luítsa' cą idìtsa ca luetsi huatsa quį rena cą: Chi bìl·la tu' pieza alegre nna pero labí bedácca'ni le. Chì hua bìl·la tu' qui' enne' yatti nna, pero nìhua làa gurètsi le. \v 33 Anía nia' le porqui'ni bìta Juan el Bautista nna gurèni bi bechia bi labí gutò bi bìttì' di, pero rena la le qui' bi: Ttu espíritu malo du lani ą. \v 34 Gul·lani tehuá Nubeyu' de Ỹiabara' ri'ya ro bée nna pero redena le: Nui nna puro go bá nna gù'ya bá nna runią nna yala ccá tsè'ą canu ruquiỹa qui' impuesto ą'hua adí canu hueni tul·la' nna. \v 35 Pero inte' nna nia' le qui'ni cca declarar nu ná lí, porqui'ni iyaba canu hualigani té la' riyeni tsè' qui' quį nna rulue' rábani cą por ca hecho tsè' qui' quį. \p \v 36 Ttu fariséua nna gutta'yúnią Jesús tsíe lìtsi'į gúe lani ą. Gutà'a bée le' yú'u qui' niá nna gudua teníe lo méỹaá. \v 37 Le' yétsiá nna dua ttu niula yala nu tul·la' ną́ nna bina bą́ qui'ni Jesús nna ri'e litsi' fariséua, acca bitsina' tìą nù'ą ttu frasco nu tá'a ttu aceite nu rilàa' iỹixi. \v 38 Guduluą ribétsią nna huíą ru'a meỹa làti re' Jesús nna beduỹíbį ru'a lúe nna indahuìna' quì'į nna binnią lo nì'e, lani ittsa' iqquį nna bedibìtsią cą. Bettsa'lúį ca nì'e nna bedua acéiteá lo ca nì'e. \v 39 Fariseo nu gutàỹią Jesús litsi' niá nna bilá'nią nu runi niuláa, làniana belaba latsi'į lo lostu'į: Cáalá nubéyu'į hualigani ną́ profeta nna, entonces hua nabia' lánią nuỹa clase de niula ní nua' ruláppa'ą na, ą'hua ti'iỹa ná là'dua qui' niulą', pues ttu niula perdida tè ną́. \v 40 Làniana ra tè Jesús na: Simón, ttu cosa té qui'ni épa'a' lu'. Lą nna rą ne: Gunàba cuią'lu' Maestro. \v 41 Jesús nna rèe na: Ttu nu rutèsa bel·liu nna gutsé'e chuppa ca enne' gudàa cą qui' bi. Ttuą nna gudą̀ gayu' gayua' denario qui' bi. Attuą nna gudą̀ tsieyóna' denario qui' bi. \v 42 Pero làcą nna labí té qui' quį quiỹa cą, acca beniỹén bá latsi' bi qui' chuppa taá quį. Annana ina lu', núlá canuá adiru catsi'íni cą bi cá. \v 43 Becàbi Simón nna rą: Inte' nna cate' qui'ni nu beniỹén latsi' bi quì'į adiru iỹeniá. Jesús nna rèe na: Làtegani ná la' rulába latsi' qui' lu'. \v 44 Raá ruhuá Jesús na acerca de niuláa: Simón, tsí hua rilá'ni lu' niulíį. Hua yù lu' qui'ni loti' gul·lánia' litsi' lu' nna labí benna lu' inda para quíiní ca nì'a', pero niulíį nna chi gutìią ca nì'a' lani indahuìna' quì'į nna bedibìtsi tią cą lani ittsa' iqquį. \v 45 Labí bettsa'ló lu' lua' de runi lu' inte' saludar, pero niulíį nna dèsdeba gul·lánia' le' litsi' lu' nna labí ni'i gudùtsią ruttsa'lúį nì'a'. \v 46 Labí bedua lu' aceite iqquia', pero niulíį nna chi beduą aceite lo nì'a'. \v 47 Acca nì riquixa'ánia' lu' qui'ni niulíį nna porqui'ni chi rului'ą qui'ni yala la' tsì'ilatsi' té lo lòstu'į, acca ritelíni ri'u qui'ni ca tul·la' ỹétse'ní quì'į nna chi ná cą perdonado. Pero nuỹa tediba labí nabia'nią iỹeni perdón qui' Tata Dios nna, nuá nna ti'to' ba la' tsì'ilatsi té lo lòstu'į. \v 48 Làniana rèe niuláa: Chìba beyuniỹén látsa'a' iyaba ca tul·la' qui' lu'. \v 49 De biyénini canu ỹùàni júntuba lani e lo méỹaá ca tìtsa'a nna, gudulo cą ra luetsi quį: Núní ná nui acca reyuniỹén latsi'į ca tul·la' cá. \v 50 Jesús nna rèe niuláa: Por fe nu té qui' lu' lani inte' nna, acca chi gulàa lu', beyya ba lani la' redácca' latsi'. \c 8 \p \v 1 Gutè ba nna huía Jesús le' iyaba ca ciudad nna ca yetsi nna benie predicar evangelio nna gutixe'e ca enseñanza nu cca qui' reino qui' Tata Dios. Tsì'nu ca discípuluá nna dia huá cabi lani e. \v 2 Dia hua tuchùppa ca niula canu huí'ni por ca espíritu malo ą'hua por bíỹaáruá itsahue' ní nna, chi beyuni Jesús cą. Entre ca niuláa nna laní María nu yetsi Magdala nu beria gàtsi ca espiritu malo lo losto' niá, \v 3 ą'hua Juana niula qui' Chuza nu ná jefe le' palacio qui' gobernador Herodes, ą'hua Susana nna, ą'hua iỹé tse'éruhuá adí ca niula canu beni cą Jesús cualani nna bete cą lani e biỹa té qui' quį nna. \p \v 4 Làniana bitùppa tè ca enne' ỹétse'ní da' cą le' iyaba ca yétsiá nna bitsina' cą ru'a lo Jesús. Lèe nna gutixa'ánie cą ca enseñanza tsè' por medio de ttu comparación nna rèe: \v 5 Ttu campesino nna díą huedàl·la ỹua'. De chi yu'ą́ huedàl·la ỹú'a nna binnia tí' ỹú'a lo néda. Gutè tè ca enne' nna bel·lia cą ca semíllaá, huadi tè ca bìnni to' nna bedíga' cą na. \v 6 Ati' ỹú'a nna binnią le' íyyarrúe. Gul·lani bą́ nna gubitsi taą́ porqui'ni labí lùppa' re'. \v 7 Ati' ỹú'a nna binnią làti yù'u huá l·lú ca yèttse'. Ca yèttsi'a nna gul·lani tehuá cą nna bedibàga' taá cą lo ỹú'a. \v 8 Ati' ỹú'a binnią le' loyu tsè', gul·lani bą́ nna benna tìą lènà' hàstaá gayua' ttu ttuą. Gunne te Jesús attu adiru idìtsa nna rèe: Nu calatsi' ttélinią nna gudà tsè' nagui'į. \p \v 9 Ca discípulo qui' Jesús nna gunàba titsa' cabi e nna ra cabi: Biani enseñanza ni nua' gutixa'a cuią'lu' lani comparación nà'. \v 10 Jesús nna rèe cabi: Lebi'į teruba ná qui'ni ttélini le ca secreto acerca de reino qui' Tata Dios, pero adí ca enne' nna, puro lani ejemplo ba rinéni ya' cą, para qui'ni màsqui'ba hua rinna' cą pero labí ilá'ni cą, ą'hua màsqui'ba hua rudà naga' quį, pero labí ttélini cą. \p \v 11 Annana ethàtsilà'na' comparación nu beni ya'a para qui'ni ttélini lí ą. Semillaá nna ną́ titsa' qui' Tata Dios. \v 12 Ttu te ca enne' nna ná cą tì'a ỹua' nu binnia cuitta' néda, porqui'ni de riyénini cą tìtsà'a nna ril·lani taá numalua nna runią qui'ni iỹùl·lani cą na, anía modo nna labí tsíalatsi' quį para l·lá cą. \v 13 Attu te ca enne' nna ná cą tì'a ỹua' nu binnia le' íyyarrúeá pero labí dia gá l·lú quį itettia, porqui'ni de riyénini cą ca titsa' qui' Tata Dios nna ria tegáláa latsi' quį. Pero canchu chi ril·lani ca prueba nna, cca taá cą apartar porqui'ni labí fuerza té qui' quį. \v 14 Attu te ca enne' nna ná cą tì'a ỹua' nu binnia le' yèttsi'a; porqui'ni ca tsina qui' quį nna ca riqueza qui' quį nna ca vicio qui' quį nna ruthàga' taá cą lo quį; acca reyà'na cą sin fruto. \v 15 Pero attu te ca enne' nna ná cą tì'a ỹua' nu binnia le' loyu tsè'a, porqui'ni lani ttu losto' tsè'ni nna lani gusto ní nna rigua cą ca titsa' nu riyénini cą nna runi cą seguir lani paciencia; làcanuá nna runna cą fruto tsè'. \p \v 16 Lanú nuỹa rugàl·la' ttu yi' nna rutòthe' tìą ttu yethu' lúį nìhua làa ruduą na ỹarèe' lònà quì'į, sino qui'ni rudua lą́ na ttu lugar làti gudàni'ą qui' iyábani canu gá'a le' yú'a. \v 17 Ą'hua labí biỹa secreto ní té qui'ni làa guna ri'u ą, nihua labí biỹa nu gàttsi' té sin qui'ni làa cca ri'u ą saber nna ilá'níą nna. \v 18 Acca liudà tse'éruhuá naga' le, porqui'ni nuỹa tediba té la' ritelíni quì'į nna entonces thí' lą́ adí; pero nu labí té quì'į nna, pues hàstaa ti'to' nu rulaba latsi'į qui'ni chi té quì'į nna ítua telą́. \p \v 19 Làniana bitsina' nàna qui'áa nna ca bettsi' áa nna, pero de tántua ca enne' ỹetse' nna labí uccua ibiga' cabi làti dùe. \v 20 Guixa'áni cą ne nna ra cą: Nàna qui' cuíą'lu'a nna ą'hua ca bettsi' cuíą'lu'a nna tsè'e cabi fuera calatsi' cabi ilá'ni cabi cuią'lu'. \v 21 Becàbi Jesús nna rèe: Canu rudà naga' quį titsa' qui' Tata Dios nna runi cą nu rèe nna, làcą nna ná cą nàna quia' nna ca bèttsi'a' nna. \p \v 22 Attu vuelta nna gutà'a Jesús le' ttu barco lani ca discípulo qui'áa nna rèe cabi: Tté ri'u attu ládulá indatù'į. Làniana dia tè cabi. \v 23 Mientras tè dia cabi lo indatù'a nna guta'áthi Jesús. Ttùba là' gul·lani taání ttu iyyabe' fuerte ní lo indatu'a, rà'a chì indaá le' bárcuá nna, lo peligro taá chi dàa cabi. \v 24 Gubíga' cabi ru'a lo Jesús nna bedibàni cabi e nna ra cabi e: Maestro, Maestro, chi rinetsi ri'u. Huàtha taá Jesús nna gutìtse'e iyyabe'á nna indatù'a nna, gudu tsi taá cą nna, tsi diruba ùccua taá. \v 25 Jesús nna rèe cabi: Tsí labí fe té qui' le lani inte' cá. Ca discípuluá nna uccuaỹí yà'aba latsi' cabi nna gùtsini cabi nna ra luetsi cabi: Núgani ènni'į, acca hàstaba be' nna indatù'į nna gutìtse'e cą nna biyeni taáni cą quì'e. \p \v 26 Bitsina' tè cabi terreno qui' ca enne' gadareno, ga'ną attu ládulá indatò' qui' Galilea. \v 27 Huàdi bée ru'a yúbitsi nna bitsina' tè ttu nubeyu' qui' yétsiá nna tattsa'ą Jesús. Nubéyu'a nna chi gutsàni ccą padecer por ca espíritu malo nna labí raccu' ỹúį nìhua labí riduą le' yú'u, sino gurèni bą́ làti rigàtsi' canu yatti. \v 28 Bilá' bánią Jesús nna guretsi yà'anią nna bedu tè ỹibį ru'a lúe, gunnią idìtsa nna rą: Biani té qui' lu' lani inte' acca da' lu' Jesús Ỹi'ni Tata Dios enne' dua ỹiabara'. Ratta'yúnia' lu' bittu guni lu' inte' castigar. \v 29 Anía rą porqui'ni beni Jesús espíritu malua mandado qui'ni erią lo losto' nubéyu'a. Chi gutsàni naxu'ą nubéyu'a. Iỹé vuelta tsè' chi beỹìga' ca enne' na lani cadena, pero guchù tì'nią cą. La'a mísmuba espíritu malua nna benią latsi' nubéyu'a cuenią fuera yetsi. \v 30 Gunàba titsa' Jesús na, nna rèe: Biani lá lu'. Becàbią nna rą: Legión lá'. Anía becàbią porqui'ni iỹetse' ca espíritu malo chi gutà'a lo lòstu'į. \v 31 Ca espíritu malua nna gutta'yú tèni cą Jesús qui'ni bittu gudàl·lee cą le' lugar chul·la. \v 32 Bilá'ni ca espíritu malua qui'ni tsè'e iỹetse' ni ca cùttsi huìla go cuitta' i'yaá. Acca gutta'yúni cą ne qui'ni hue'él·le'e cą gá'a cą lani ca cùttsia. Lèe nna bete bée permiso qui' quį. \v 33 Beria bá cą losto' nubéyu'a nna gutà'a tè cą lani ca cùttsia. Ca cùttsia nna uccua litsianì cą nna beduyú iqquia quį lo ttu bèl·la'a, binnia tè cą le' indatù'a nna gutti cą. \v 34 Canu rappa ca cùttsia nna bilá' báni cą nu uccua nna beyya cą quètha tatixá'a cą le' yétsiá nna ca rancho tú'a nna. \v 35 Biria tè ca enni'a tanna' cą biỹa nuá uccua. Bitsina' cą làti du Jesús nna bilá'ni cą nubeyu' nu beria ca espíritu malo lo losto' niá qui'ni tsè' tabá chi ri'ą ru'a lo Jesús naccu' ỹúį Làniana làcą nna yala gùtsini cą. \v 36 Canu bilá'niá nna gutixa'áni cą ca enne' ti'iỹa uccua lani nubéyu'a de gulą̀ latsi' ná' ca espíritu malua. \v 37 Làniana iyáỹiani ca enne' qui' ituba región Gadara nna gutta'yúni cą Jesús qui'ni ucuìtta bée lani cą porqui'ni yala rátsini cą. Jesús nna beyàppie le' barcuá nna déyyeé. \v 38 Làniana nubeyu' nu beria ca espíritu malo lo losto' niá nna gutta'yúnią Jesús qui'ni hue'él·le'e na tsíą lani e, pero Jesús nna bechu tìtse'e na, nna rèe: \v 39 Beyya ba litsi' lu' nna bè'ni ca enne' titsa' ti'iỹa ná ca cosa ỹeni nu chi beni Tata Dios lani lu'. Lą nna deyya tìą nna rudą̀ titsa' le' itúbani yétsiá ti'iỹa ná ca cosa milagrosa nu chi beni Jesús lani ą. \p \v 40 Betsina' ba Jesús attu lado indatù'a nna yala redácca'ni ca enne' de bilá'ni cą ne, porqui'ni iyaba cą nna ribèda cą ne. \v 41 Làniana bitsina' ttu enne' láą Jairo nubeyu' principal le' sinagógaá, beduỹíbį ru'a lo Jesús nna gutta'yúnią ne qui'ni tsíe litsi'į, \v 42 porqui'ni dua turuba ỹi'ni niulíį, ttú tsì'nu ida ti'gánią nna chì' tení rattią. Dia tè Jesús ą'hua ca enne' ỹétse'nía hàstaá qui'ni ruquìni cą ne. \v 43 Entre ca enne' ỹétse'á nna dia huá ttu niula nu chi dia tsì'nu ida rà'nią riduą́ réni ttu parte qui' cuerpo quì'į. Chi benittiluą iyate nu té quì'į lani ca médico, pero nì ttú cą labí uccuani cą eyuni cą na. \v 44 Lą nna gubiga' tìą cuè'e la Jesús nna beláppa'ą ru'a ỹúeá. Làniataá nna beyacca latsi'į. \v 45 Jesús nna ra cą: Núní nua' beláppa'ą inte'. Iyaba cą nna ra cą: Labí yù tu'. Làniana ra tè Pedrua ą'hua adí canu tsè'e lani bía: Maestro, ca enne' ỹetse' nui da' nì ruquìni cą cuią'lu' nna rihuàttsa'ní cą cuią'lu', atsi'íni ra cuią'lu': Núní nua' beláppa'ą inte'. \v 46 Pero Jesús nna ra tìe: Nuỹa nua' chi beláppa'ą inte' porqui'ni gutebe' te' qui'ni biria la'huacca lani inte' para eyacca latsi' nuỹa ttu enne'. \v 47 Niuláa nna de bennią cuenta qui'ni labiru igàtsi'ą nna guduluą biỹìtti'níą nna gubíga'ą nna beduỹíbį ru'a lúe. Gutixa'ánią ne ru'a lo iyáỹiataá ca enne' tsè'e nía biỹa qui' acca beláppa'ą ne, ą'hua ti'iỹa tsàtiní beyacca latsi'į. \v 48 Jesús nna bechu tìtse'e niuláa nna rèe na: Ỹì'nia', por fe nu té qui' lu' lani inte', acca chi beyacca latsi' lu'; bíttuúru nùyue cani lu' sino gappa lu' la'ỹeni. \v 49 Atsaba rinne Jesús nna, bitsina' tè ttu enne' da' le' litsi' Jairo nu ná principal qui' sinagógaá nna rą Jaíruá: Ỹi'ni lù'a nna chi gùttìą, bíttuúru uquìtsi'ni lu' Maéstruą'. \v 50 Biyeni báni Jesús nna ra tìe Jaíruá: Bittu gátsini lu', huía teruba latsi' lu' nna hueyacca bá latsi' ỹi'ni to' lù'a. \v 51 Làniana gutà'a Jesús le' yú'a. Lanú nuỹa be'él·le'e gá'a le' yú'a sino làteruba Pedrua nna Jacóbua nna Juáan nna, ą'hua tàta nàna qui' niula cuìti'a nna. \v 52 Iyaba cą nna yala ribétsi cą nna, yala lani la' rehuiní' latsi' tsè'e cą por niula cuìti'a. Jesús nna rèe cą: Bittu cuetsi le, porqui'ni bihua ną́ nu yatti, sino ti'éthibą́. \v 53 Làcą nna burla lá beni cą Jesús porqui'ni hua yù ba cą qui'ni chi gùttìą. \v 54 Pero lèe nna gutèl·le'e ní'į nna gunnie idìtsa nna rèe: Niula cuìti', beyátha. \v 55 Beyaccabàni chìą nna beyátha tìą. Lèe nna rèe cą qui'ni hué' cą na nu gúą. \v 56 Tàta nàna qui' niá nna uccuaỹí yà'aba latsi' quį. Jesús nna gunènie cą qui'ni nú ttú tehuá nuỹa quixá'ani cą. \c 9 \p \v 1 Betùppa ba Jesús tsì'nu ca discípuluá qui'áa nna, betie la'huacca qui' cabi para ineni cabi ca espíritu malo qui'ni eria cą lo losto' ca enne', ą'hua para eyuni cabi biỹa tediba clase de itsahue' nu ridácca' ca enne'. \v 2 Guthel·la' tìe cabi hueni predicar acerca de la' rigú'ubia' qui' Tata Dios, ą'hua para eyuni cabi canu rà'ni. \v 3 Ra tè Jesús cabi: Bittu biỹa huá' le para lo néda; nìda ttu yà to' làa theni le, nìhua bolsa, nìhua etta bittu huá' le, nìhua bel·liu nna. Bittu huá' le chuppa camisa, sino ttu teruba nu naccu' le dia le. \v 4 Nuỹa litsi' ní itsina' le nna, níabá ccá lugar qui' le hàsta'na gal·la' tsá éda' le le' yétsiá. \v 5 Gaỹa tediba lugar ní làa guni cą le recibir nna, eria le le' yétsiá, pero gucuíbi bestè nì'a le, para ttélíní qui'ni bíttuúru ná le responsable qui' quį. \v 6 Làniana biria cabi nna dia cabi iyábani ca yetsi. Itú lettia bání gutixa'áni cabi ca enne' ca titsa' qui' Tata Dios ti'iỹa modo l·lá cą, ą'hua beyuni cabi canu ra'ni. \p \v 7 Bina tè gobernador Herodes iyaba nu runi Jesús nna bedu chùppaníą porqui'ni ttu te cą nna ra cą: Juan el Bautista nua' chi beyáthą de lo lù'uti. \v 8 Attu te cą nna ra cą: Elías nua' chi gul·lani. Adí cą nna ra cą: Ttu profeta gùdua tiempo antigua nua' beyáthą de lo lù'uti. \v 9 Laniana ra Herodes: Inte' benia' mandado ichu cą yáni Juáan. Pero núlá nui iỹetse' ca milagro riyeni te' quì'į cá. Acca yala uccua latsi' Herodes ilá'nią Jesús. \p \v 10 De bitsina' ca apóstol nna bè'ni cabi Jesús titsa' iyaba nu beni cabi. Làniana guchi'e cabi ttu lugar yà'latsi' exataá yetsi Betsaida. \v 11 Bina bá ca enne' qui'ni nía bá re' Jesús, acca huía tè cą ru'a lúe. Lèe nna benie cą recibir nna gutixa'ánie cą nu cca qui' la' rigú'ubia' qui' Tata Dios, ą'hua beyúnie canu huía para eyacca latsi' quį. \v 12 De chi da' ràl·làa nna gubíga' tsì'nu ca discípulo qui' Jesús ru'a lúe nna ra cabi e: Bechu titsa' dí cuią'lu' ca enne' para qui'ni tsía cą le' ca yetsi to' ą'hua ca rancho to' canu anta' ìta'lùba, para tatìla cą làti eyà'na cą nna gó'o cą nu go cą, porqui'ni labí biỹa té làti tsè'e rí'uį para làcą. \v 13 Jesús nna rèe cabi: Lebi'i ba, líhue' cą go cą. Làcabi nna ra cabi e: Labí biỹa té qui' tu' sino làteruba gayu' ettaxtíla nna chuppa bél·la tó' nna. Solamente canchu tsá' gu' gó'o tu' nu go iyaba ca enni'į huaccani tu' úgo tu' cą. \v 14 Hua ná ttú gayu' mili' tì'ga ca nubeyu' lània. Làniana ra tè Jesús ca discípulo qui'áa: Líúxuaní cą por grupos de tsieyóna'. \v 15 Aníabá beni cabi, bexuaní cabi iyaba cą. \v 16 Làniana guỹi' tè Jesús gayu' ca ettaxtílaá nna chuppa ca bél·la tú'a nna, guchìtha lúe ỹiabara' nna gunàbèe bendición lani Tata Dios Làniana gùl·le'ée cą nna bete tìe lani ca discípulo qui'áa para qui'ni quthia cabi lani ca enni'a. \v 17 Iyaba cą nna gutó cą ti'iỹa ba ùccuaní qui' quį. Bitola nna betùppa cabi átsì'nu ỹa tsùmmi tsà'ti'ni ca pedazo nu bexàni ca enni'a. \p \v 18 Ttu tsá lània nna huía Jesús ttu lugar yà'latsi' lani ca discípulo qui'áa nna benie oración. Bitola nna beyéqquie nna rèe cabi: Núní rena ca enne' qui'ni ná inte' cá. \v 19 Becàbi cabi nna ra cabi: Ttu te cą nna rena cą qui'ni ná cuią'lu' Juan el Bautista. Attu te cą nna rena cą qui'ni ná cuią'lu' Elías. Adí cą nna rena cą qui'ni ná cuią'lu' ttu profeta gùdua tiempo antigua nna beyátha bi de lo lù'uti. \v 20 Jesús nna rèe cabi: Lebi'į chúná, núlá rulaba latsi' le ná' ni'i. Becàbi Pedrua nna ra bi e: Cuią'bálu' enni'a Cristo enne' chi nani Tata Dios ithel·le'e yétsiloyu. \v 21 Pero Jesús nna rèe cabi qui'ni nú ttú tehuá nuỹa quixá'ani cabi nui. \p \v 22 Làniana rèe: Nubeyu' de Ỹiabara' nna té qui'ni quée padecer iỹetse' ca cosa, ą'hua ca sacerdote principal lani adí canu rigú'ubia' entre ca enne' judío nna ca maestro de la ley qui' caniá nna guyudí' cą ne hàstaá qui'ni gutti cą ne, pero bitola de tsunna ubitsa nna eyáthee de lo lù'uti. \v 23 Làniana rèe iyaba cabi: Nuỹa calatsi'į thá'ą lani inte' nna, té qui'ni iỹùl·lanią la'a labą́ ttu ttu tsá bá nna ga'ną dispuesto guchią curutsi ìdi'i qui'į nna tanuą inte'. \v 24 Porqui'ni nuỹa tediba dua iqquį etúa latsi'į la'labàni quì'į nna, pues gunìtti lą́ na. Pero nuỹa tediba ga'ną dispuesto tanúą inte' màsqui'ba gutti cą na, entonces ccabàni lą́. \v 25 Canchu ttu enne' nna gúniní quì'į itúbani yétsiloyu, pero bitola nna ccą vencer nna nitti bą́. Biani gana ni benią cá. Labí biỹa. \v 26 Porqui'ni nuỹa tediba ettu'nią quixá'ą nu cca quia' ą'hua ca titsa' quíyi'į nna, entonces ettu' huáni Nubeyu' de Ỹiabara' na canchu chi el·lanie lani la'yani' qui' Tata Dios nna ca ángeli quì'e nna para cu'úbi'e. \v 27 Hualigani te' nia' le qui'ni tuchùppa canu tsè'e nì lani inte' nna labí gatti cą hàstaá qui'ni ilá' ỹáni cą ti'iỹa ná reino qui' Tata Dios. \p \v 28 Xunu' ubitsa tì'ga bitola de ra Jesús ca tìtsa'ą' nna, guchi'e Pedrua nna Juáan nna Jacóbua nna huíe lo i'yaá huèni oración. \v 29 Miéntraste runie oración nna bettsiání la' rinna' quì'e nna, ą'hua ỹúe nna beyacca tsíttsì tùni nna uccua tittiníą. \v 30 Làniana de repente tabá nna gùdu chuppa ca ènne'yu' ru'a lúe nna rue' cabi titsa' lani e. Ca enni'a nna ná cabi Moisés nna Elías nna. \v 31 Gutsé'e cabi làhui' la'yáni'a nna bè' cabi titsa' ti'iỹa ccá Jesús padecer le' Jerusalén. \v 32 Pedrua lani áchuppa ca discípulo tsè'e lani bía nna, demasiado bétsiàla da' qui' cabi, pero ténna' bá cabi nna bilá'ni cabi la'yani' nu cca tittiní cuerpo qui' Jesús lani áchuppa ca ènne'yu' tsè'e cabi lani e. \v 33 Chi deyya taání Moisés nna Elías nna, gunne tè Pedrua nna ra bi Jesús: Maestro, yala tsè' canchu eyà'na ri'u nì nna guni tu' tsunna yú'u l·la' tó': ttu para cuią'lu' nna, áttu para Moisés nna, attu para Elías nna. Pero Pedrua nna nìhua làa yù bi biỹa nuá ra bía. \v 34 Atsaba rinne bi ca tìtsa'a nna gul·lani ttu bía nna bedibàga'ą cabi. Làniana yala gùtsini cabi porqui'ni gutebé'ni cabi chi yù'u cabi le' bía. \v 35 Làniana biyénini ttu tsi'i dèsdeba le' bía nna rèe: Là enni'į enni'ą' Ỹì'nia', yala catsi'í ti' e, liudà naga' le quì'e. \v 36 Biyeni dibáni cabi ca tìtsa'a nna bilá'ni cabi qui'ni álatèruba Jesús du. Ca discípuluá nna uccua taá tsi qui' cabi nna, nú ttú tení nuỹa gutixa'áni cabi nu bilá'ni cabi. \p \v 37 Attu yu'utsá nna de beyàdi cabi lo i'yaá nna, iỹétse'ní ca enne' dia cą tattsa' cą Jesús. \v 38 Ttu nubeyu' entre ca enne' ỹétse'á nna gunne tìą idìtsani nna rą: Maestro, ratta'yúnia' cuią'lu' qui'ni thá' lu' inna' lu' ỹì'ni ya'a, pues turubą dua quia'. \v 39 Porqui'ni ttu espíritu malo nna rudàxu'ą na, de repente taá ribétsiya'ą nna ruxitti' tsa'tsa'níą na, betsina' ní ruduą rú'į nna runią na maltratar, nibàni rútse'e latsi'į na. \v 40 Chi gunábania' ca discípulo qui' cuíą'lu'ą' qui'ni gudàl·la cabi espíritu malua fuera, pero labí uccuani cabi. \v 41 Becàbi Jesús nna rèe: Lebi'į descendiente qui' canu labí ríalatsi' nna ca rebelde nna, atsáliacà'a itsá dàa te' cuénia' lani le nna gúchía' le cá. Tahua' ỹi'ni lù'ą' nì. \v 42 De gubíga' nubeyu' cuìti'a làti du Jesús nna, berixi betetsíní espíritu malua na bexìtti' tsa'tsa'níą na, pero Jesús nna gutìl·lée espíritu malua nna beyuni tìe nubeyu' cuìti'a, bete tìe na cuenta lani tàta qui' niá. \v 43 Iyaba cą nna biquila' yà'ani latsi' quį de bilá'ni cą ti'iỹa ná la' retúalatsi' qui' Tata Dios. \p \v 44 Miéntraste rulaba latsi' quį acerca de iyaba ca milagro nu beni Jesús nna ra tìe ca discípulo qui'áa: Liudà tsè' naga' le nu équixa'a', bittu iỹùl·lani le na: I'yu tsá qui'ni gute cą cuenta Nubeyu' de Ỹiabara' làtsi' ná' ca enne'. \v 45 Pero làcabi nna labí gutelíni cabi ca tìtsi'į, porqui'ni labí ná qui'ni ennia cabi cuenta, ą'hua labí beyáỹani cabi inàba titsa' cabi e acerca de ca tìtsa'a. \p \v 46 Làniana gudulo ca discípuluá huèni discutir sobre de nùỹala cabí ccá adiru enne' ỹeni. \v 47 De gutelíni Jesús la' rulaba latsi' nu té lo losto' cabi nna, gùỹi'e ttu huatsa to' bedue na luítte'é. \v 48 Làniana rèe cabi ttu ejemplo: Nuỹa tediba gunią recibir huátsíį porqui'ni ríalatsi'į inte' nna, entonces tì'atsi inte' bá nuá runią recibir. Ą'hua nu runią inte' recibir nna, álahua tsuą' teruba inte' runią recibir sino hàstala enne' guthel·le'e inte' runią ne recibir. Porqui'ni canu rulaba latsi' quį qui'ni labí dacca' cą entre lebi'į nna, làcą nna adila enne' ỹeni ná cą. \p \v 49 Làniana becàbi tè Juáan nna ra bi Jesús: Maestro, bilá'ni tu' enne' qui'ni lani nombre qui' cuią'lu' nna runią mandado ca espíritu malo qui'ni eria cą lo losto' ca enne', pero gunèni tu' ą qui'ni bíttuúru gunią na porqui'ni labí láníą ri'u. \v 50 Jesús nna rèe bi: Bittu guthàga' li ą, porqui'ni nu labí ná contrario qui' ri'u nna, pues parte ri'u ba dúą. \p \v 51 De chi bì'yu tiempo qui'ni ccá Jesús recibir le' ỹiabara' nna, gulèqquia tsìttsì taá latsi'e éyyeé Jerusalén. \v 52 Beneru tìe tuchùppa ca discípulo qui'áa. Làcabi nna huía cabi hàstaá ttu yetsi qui' región láą Samaria; le' yétsiá nna gunàba cabi ttu lugar para Jesús. \v 53 Pero canu Samáriá nna labí beni cą ne recibir porqui'ni née ttu enne' de raza judío nna déyyeé Jerusalén. \v 54 De beyu ca discípuluá qui'ni betsibi bá cą ne nna, acca Jacóbua nna Juáan nna ra tè cabi e: Señor, tsí hua calatsi' cuią'lu' qui'ni inàba ri'u qui'ni chadi yi' qui' ỹiabara' para gul·luỹą latsi' quį de una vez tení tì'a beni Elías tiempo antigua. \v 55 Gunna' tè Jesús cabi nna gutìtse'e cabi nna rèe: Lebi'į nna nìdi làa yù le biỹa clase espíritu ní té qui' le. \v 56 Porqui'ni inte' nna labí daya' para gunia' qui'ni gul·lúỹa taá' latsi' ca enne', sino para gudilàa lá ya' cą. Làniana huía cabi attu yetsi to'. \v 57 Néda bá yù'u cabi nna ra tè ttùą: Señor, hua tanua' cuią'lu' gaỹa tediba tsía cuią'lu'. \v 58 Becàbi Jesús nna rèe na: Ca beda' nna hua tsìa bèlia qui' quį, ą'hua ca bìnni to' ridàa lo be' nna hua tsìa huá xcu'ni to' qui' quį, pero Nubeyu' de Ỹiabara' nna labí té gaỹa quixa iqquie. \v 59 Ra tè Jesús áttuą: Gutà tanó inte'. Lą nna becàbią nna rą ne: Señor, be'él·la' ỹá inte' éya'a' tacáttsi'a' tàta quí'a. \v 60 Jesús nna rèe na: Be'él·la' canu yàttia' gucàttsi' luetsi nu yatti quį, pero lu' nna huía taquixá'a nu cca qui' reino qui' Tata Dios. \v 61 Làniana ra huá áttuą ne: Tanó huá' cuią'lu' Señor, pero be'él·la' ỹá inte' táchú tìtsa'a' canu tsè'e le' litsá'a'. \v 62 Jesús nna rèe na: Nu rudàxu' nì'a yarátu nna canchu gudèqquia lúį para inna'ą cuè'e líį nna, entonces labí ttùli rida' náà quì'į. Ą' tehuá nu calatsi'į tánúą inte', porqui'ni canchu dua ba iqquį nu té yétsiloyu nna entonces labí iỹu'ą para reino qui' Tata Dios. \c 10 \p \v 1 Gutè ba nuá nna, beni Señor nombrar á setenta ca ènne'yu' nna guthel·le'e chuppa chuppa cabí para neru cąbi tsía cabi iyaba ca yetsi nna ca rancho to' nna làti ná qui'ni tsíe. \v 2 Ra tìe cabi: Hualigani iỹeniní lènà' chi té para éỹu', atsi'íni tuchùppa rúbani ca obrero tsè'e. Acca linàbani Tata Dios enne' ná Xana' lóyúį qui'ni ithel·le'e adí ca obrero gutùppa cą lènà' quì'e. \v 3 Hué' le cuidado, porqui'ni làti tsía le nna hua té peligro, tì'a canchu tsè'e ca carnero to' entre ca lobo. \v 4 Bittu huá' le bolsa nìhua bel·liu. Bittu cu'ú nì'a le biỹa. Ą'hua nú ttú tehuá nuỹa gul·luítsa' le lo néda. \v 5 Gaỹa tediba yú'u ní gá'a le nna, primérute ina le: La'ỹeni para lo losto' ca enne' tsè'e le' yú'į. \v 6 Canchu tsè'e nía canu rú'ulatsi' quį ca titsa' de la'ỹeni nna, làniana gata' huá la'ỹeni lo losto' quį. Pero canchu gutsìbi cą le nna, entonces labí la'ỹeni egà'ną lani làcą, sino lani lebi'i ba eyà'ną. \v 7 Canu guni cą le recibir nna, nía bá ccá lugar qui' le; iyate nu gunna cą qui' le nna pues go ba le cą, í'ya ba le cą nna, porqui'ni ttu obrero nna cca bą́ merecer thí' láỹį. Bittu eyá'na le ttu ttu yú'u bá. \v 8 Gaỹa tediba yetsi ní gá'a le nna, canchu guni cą le recibir nna, go ba le nu gutsia cą ru'a lo le. \v 9 Eyuni huá le canu rà'ni nía. Gá tè le cą: Calatsi' Tata Dios qui'ni hue'èl·la' li e qui'ni quée enne' cu'úbia'nie le. \v 10 Pero canchu itsina' le ttu yetsi làti labí tsú'ulatsi' quį ca titsa' nu inne le lani cą nna, eria le lo ca néda nna ina le: \v 11 Hàstaá bestè qui' yetsi qui' líį nu chi uccua nì'a tu' nna rucuíbi tu' ą por ttu seña contra lebi'į, pero ccá le saber qui'ni gul·lani reino qui' Tata Dios ru'a puerta qui' le. \v 12 Riquixa'ánia' le qui'ni adila fuerte ccá la' tsìalatsi' qui' Tata Dios nu chì' da'la lani yétsiá tì'chula lani ca enne' Sodoma. \p \v 13 Ica'rútsi'íru lu' yetsi Corazín. Airu lu' yetsi Betsaida. Porqui'ni cáalá le' ca yetsi Tiro nna Sidón nna uccua ca milagro canu chi uccua lani lebi'į, pues cuando lání chì gucu' cą lári' corriente nna gurè'ni cą lo tte, seña de qui'ni reyacca cą arrepentir por ca tul·la' qui' quį. \v 14 Acca canchu chi íl·lani juicio nna, huaỹia' lá castigo tsía canu yetsi Tiro nna Sidón nna tì'ca'la lebi'į. \v 15 Lu' nna yetsi Capernaum, tsí rulaba latsi' lu' qui'ni cca lu' merecer tsía lu' ỹiabara'. Pero hasta rúbani infierno èxxa lu'. \v 16 Raá ruhuá Jesús ca discípulo qui'áa: Nuỹa tediba gudà nàgui'į qui' le nna, tì'atsi quíbá' nuá rudà nàgui'į. Nuỹa tediba rutsibią le nna, tì'atsi inte' ba nuá rutsibią. Nuỹa tediba rutsibią inte' nna, rutsibi huą́ Enne' guthel·le'e inte'. \p \v 17 Beyeqquia setenta ca enni'a lani la' redacca' latsi' nna ra cabi: Señor, hàstaá ca espíritu malo nna riyénini cą qui' tu', porqui'ni rinèni tu' cą lani nombre qui' cuią'lu'. \v 18 Jesús nna rèe cabi: Làchu. Bilá' huá te' Satanás huàdią de ỹiaba tì'a ttu éthá. \v 19 Liúda naga' le. Inte' nna chi benna' la'huacca lani le para gúl·lia le iqquia ca bèl·là nna iqquia caỹareyí' nna, ą'hua guni le vencer itute fuerza qui' nu ná contrario qui' rí'ua nna, pero labí biỹa mal ni thacca' le. \v 20 Pero inte' nna nia' le: Bittu edácca'ni le de qui'ni té la'huacca qui' le sobre ca espíritu malo, sino lédácca' láni de qui'ni nombre qui' le nna tsìa cą lo lista qui' ỹiabara'. \p \v 21 Làniataá nna bitsina' ttu la' redacca' latsi' lo losto' Jesús por Espíritu Santo, acca gunnie nna rèe: Tata Dios quia', runia' cuią'lu' adorar tulidàba nna cuią'bálu' ná Señor qui' ỹiabara' ą'hua qui' yétsiloyu. Inte' nna ruí'a' cuią'lu' gracia porqui'ni canu yala la' riyeni té qui' quį nna labí be'él·la' cuią'lu' qui'ni gunibia' cą ca enseñanzį, nìhua lani canu rulaba latsi' quį qui'ni yala ritelíni cą nna, pero lani ca huatsa to' la nna chi beni cuią'lu' cą declarar. Ą' ba beni cuią'lu' porqui'ni anía guyú'u latsi' cuią'lu'. \v 22 Làniana ra Jesús canu tsè'e nía: Iyaba ca cosa nna chi benna Tata quí'a latsi' nàya'. Lanú nuỹa nabia'nią Ỹi'ni áa sino làteruba Tata Dios nna nabia'nie bi. Lanú nuỹa nabia'nią Tatáa sino Ỹi'ni áa tèruba ą'hua nuỹa ba cálatsi' Ỹi'ni áa gunie Tata qui'áa declarar lani cą. \v 23 Làniana gunna' Jesús ca discípuluá nna gunènie cabi nna rèe: Ica'rubà canu rilá'ni luetsi ca cosa nu rilá'ni le. \v 24 Riquixa'ánia' le qui'ni iỹetse' ca enne' uccua profeta tiempo antigua nna ą'hua ca rey nna yala gudà latsi' cabi ilá'ni cabi nu rilá'ni le, pero labí bilá'ni cabi ą. Uccua huá latsi' cabi iyénini cabi nu riyénini le pero labí biyénini cabi ą. \p \v 25 Làniana guduli ttu nu rethàtsilà'na nu ra lo ley qui' Tata Dios nna uccua latsi'į ccą́ saber ti'iỹa ecàbi Jesús, acca rą ne: Maestro, biani ná qui'ni gunia' para gata' la'labàni nu labí ttíą quia' cá. \v 26 Lèe nna rèe na: Biani ga'na escrito lo ley. Biani ritelíni lu' làti rùl·là lu'. \v 27 Becàbią nna rą: Cátsi'íni lu' Señor Dios qui' lu' lani itute losto' lu', lani itute latsi' lu', lani itute fuerza qui' lu', ą'hua lani itute la' rulaba latsi' qui' lu'. Cátsi'í huáni lu' iyaba ca luetsi enne' lu' ti'atsi la'a lu' ba. \v 28 Jesús nna rèe na: Tsè'ba becàbi lu'. Beni ba nua' nna huacca bàni bá lú'. \v 29 Pero lą nna uccua latsi'į iria nàrìą, acca rą Jesús: Nú tegá nua' dà te' cátsi'í te' ni'i. \v 30 Becàbi Jesús nna rèe: Ttu nubeyu' nna beda'ą ciudad Jerusalén nna deyyą para yetsi Jericó. Bedàxu' ca ubànà na, gutua tè cą iyaba nu nùà'ą hàstaá ca ỹó niá, yala idí' bè' cą na, bèttì tsalíáti taání cą na becuìtta tè cą. \v 31 Dia tè ttu sacerdote néda nía nna bilá'nią nubéyu'a nna, pero gutè taą́ ttu lado la. \v 32 Anía tehuá beni ttu descendiente qui' Leví. Exa tegáabá nía chi díą nna bilá' bánią nubéyu'a nna, pero gutè tehuą́ ttu lado la. \v 33 Làniana ttu nubeyu' samaritano nna yù'u huą́ néda nna gul·lani bą́ exa taá làti té nubéyu'a nna bilá' bánią na, yala betúa latsi'į na. \v 34 Gubíga' tìą, gutàbią aceite nna vino nna lo ca huè' qui' niá nna beỹìga' tìą lári'. Làniana beduą na cuè'e bia' qui' niá nna, guche'ą na le' posada nna yala cuidado bè'ą na. \v 35 Attu yu'utsá nna de dia enne' samaritánuá éda'ą nna, gulèqquią chuppa moneda nna bete tìą lani nu ná xana' posádaá nna rą na: Beyu bal·la tsàtè' ą nna, iyaba nu gúniíru lu' gasto nna, hua yíỹá bá ya' ą canchu chi eyèqquia'. \v 36 Annana, biani rulaba latsi' lu'. Núlá canu nubéyu'a uccuatsi'íni nu beni dí' ca ubànàa cá. \v 37 Lą nna rą ne: Nu gúta' la' retúalatsi' quì'į lani nubéyu'a. Làniana ra tè Jesús na: Beyya nna beni huá seguir luetsi ejemplo nu bedua enne' samaritánuá. \p \v 38 De yù'u tè Jesús néda nna, gutà'a tìe le' ttu yetsi to'. Nía nna dua ttu niula láą Marta nna benią ne recibir litsi'į. \v 39 Marta nna dua ttu ỹìlíį láą María. María nna gure' taą́ ru'a lo Jesús nna bedà nàgui'į ca titsa' quì'e. \v 40 Pero Marta nna yala purari ccą de runią lo sìnį. Gubíga' tìą ru'a lo Jesús nna rą ne: Señor, tsí bihua biỹa cani cuią'lu' qui'ni ỹìlá yì'į nna ruxèba latsi'į qui'ni ttùba' gunia' servir. Gútsí tsàtè' cuią'lu' ą qui'ni guni tí'ą inte' cualani. \v 41 Becàbi Jesús nna rèe na: Marta, Marta, yala nùyue cani lu', ą'hua yala purari cca lu' lani iỹetse' ca tsina, \v 42 pero tturuba cosa adiru caduel·la'. Ỹìlá lu' Maríį nna chi becuí'ą nu adiru dacca' nna, labí ná qui'ni nuỹa enne' ní guthàga'nią na. \c 11 \p \v 1 Ttu tsá lanía nna huía Jesús ttu lugar yà'latsi' para gunie oración. De belùỹa oración qui'áa nna, gunne tè ttu discípulo qui'áa nna ra bi e: Señor, beluè'ni cuią'lu' intu' guni tu' oración, tì'a beluè'ni Juáan ca discípulo qui' bía. \v 2 Làniana ra tè Jesús cabi: Canchu chi guni le oración nna ina le íį: \q1 Tata Dios qui' tu' enne' dua ỹiabara', rinàba tu': \q1 Qui'ni nombre qui' cuią'lu' nna ccą́ nombre sagrado lo losto' ca enne', \q1 Ą'hua qui'ni ìta la' rigú'ubia' qui' cuią'lu' le' yétsiloyu nna, \q1 Ccá bá nu rú'ulatsi' cuią'lu' tì'ba ỹiabara' ą'hua le' yétsiloyu. \q1 \v 3 Ą'hua qui'ni gunna cuią'lu' nu go tu' ttu ttu tsá. \q1 \v 4 Beyuniỹén latsi' cuią'lu' ca tul·la' qui' tu', \q1 porqui'ni ą'hua intu' nna reyuniỹén latsi' tu' qui' iyaba ca luetsi enne' tu' biỹa ruthácca' cą intu'. \q1 Bittu guthàna ná' cuią'lu' intu' ccá tu' tentar, \q1 sino gudilà la cuią'lu' intu' le' iyaba canu ná mal. \m \v 5 Ra huá Jesús cabi: Canchu dua ttu amigo qui' le nna tsía le le' litsi'į ríluela yèlà nna gá li ą: Amigo, gulèqquia sàni inte' tsunna ettaxtíla, \v 6 porqui'ni gul·lani ttu amigo quia' déda'ą de viaje nna labí biỹa té hué' ya' ą gúą. \v 7 Pero nuá nna ecàbią dèsdeba liú'u nna iną: Bittu uquitsí'ni lu' inte' porqui'ni puertą' nna chi yáyą ą'hua chi tía' lani ca huatsa to' quíyi'į nna labí ccá chatha' gunna' nu rinàba lu'. \v 8 Beni Jesús seguir nna rèe: Labí chathą gunną nu rinàbą màsqui'ba ną́ amigo quì'į, pero nia' le: porqui'ni bihua rudutsią rinàbą nna, acca huayàtha amigo quì'į nna gutią iyaba nu riquìna'nią. \v 9 Inte' nna nia' le: Línaba nna huadi' ba le. Leyìla nna huetsèla báni le. Linne ru'a ttu puerta nna huathàlia báni cą le. \v 10 Porqui'ni nuỹa tediba rinàba nna huadi' bą́. Nu reyìla nna huetselá bánią. Nu rinne ru'a ttu puerta nna huayàlia bą́. \v 11 Lebi'į nu ná tàta, canchu ttu ỹi'ni le inàbą ttu ettaxtíla gúą, pues labí hué' li ą ttu íyya álá. O canchu inàbą ttu bél·la to' gúą nna, pues aỹa labí ná le capáz gute le ttu bèl·là la quì'į álá. \v 12 Ą'hua labí hué' li ą ttu ỹareyí' canchu inàbanią le ttu tsitta gúą álá. \v 13 Acca canchu lebi'į màsqui'ba ná le enne' tul·la', pero hua yù ba le gute le ca cosa tsè' qui' ca ỹi'ni le, tsí álahuá adí telá Tata qui' le enne' dua ỹiabara' gutie Espíritu Santo lani gusto ní qui' canu rinàbani cą ne álá. \p \v 14 Ttu tiempo lània nna dua ttu nubeyu' uccuą mudo por ttu espíritu malo. Jesús nna benie mandado espíritu malua qui'ni gútse'e latsi'į nubeyu' mudua. Beria bą́ nna gunne chì nubéyu'a. Canu bilá'ni nna uccuaỹí yà'aba latsi' quį. \v 15 Pero tuchùppa cą nna ra lá cą: Lani nombre qui' Beelzebú nu ná huexána' qui' ca espíritu malo runią mandado qui'ni eria cą. \v 16 Attu te cą nna, para guni bá cą ne prueba nna, gunàba cą qui'ni gunie ttu milagro de ỹiabara'. \v 17 Pero lèe nna gutebé' taánie la' rulaba latsi' mal qui' quį nna rèe cą: Canchu nuỹa ttu gobierno lá'aní la' rigú'ubia' quì'į nna til·la tè contra la'a labíį nna, entonces l·luỹa taá latsi'į. Ą'hua ttu familia nna, canchu lá'aníą por biỹa ca disgusto ní nna, entonces labí itsáagá gúchią. \v 18 Ą'hua Satanás lani ca espíritu malo quì'į nna, canchu lá'a huání luetsi quį nna, entonces ti'ala modo cue' tsìttsì la' rigú'ubia' quì'į cá. Anía nia' le porqui'ni rena le qui'ni por cualani qui' Beelzebú acca rudál·la' fuera ca espíritu malo. \v 19 Cáalá por medio de Beelzebú runia' mandado ca espíritu malo qui'ni eria cą, entonces nú lá por la'huacca quí'ní rudàl·la ca discípulo qui' le fuera ca espíritu malo cá. Acca por nu runi la'a mísmuba ca ỹi'ni le nna rulue'ní qui'ni yala equivocado ná le. \v 20 Pero lani la'huacca qui' Tata Dios runia' mandado qui'ni eria ca espíritu malo, acca ccá le saber qui'ni chi gul·lani la' rigú'ubia' quì'e lani lebi'į. \v 21 Runia' le attu comparación: Canchu chi ttu nubeyu' valiente rue' cuidado litsi'į lani yèrìà nna entonces bihua nùyue canią por ca interés nu té quì'į porqui'ni rue' tsì'ą cą cuidado. \v 22 Pero canchu attu enne' adiru valiente íl·lanią nna gunią nubéyu'a vencer, entonces cúa tìą iyate ca yèrìà quì'į nna quithia huą́ iyate nu té le' litsi'į lani ca compa' quì'į, màsqui'ba nubéyu'a nna yala confianza gùppą lani ca yèrìàa. \v 23 Acca nia' le qui'ni nu labí du lani inte' nna, entonces contra lá inte' duą. Ą'hua nu labí rutùppą lani inte' nna runittilo lą́. \p \v 24 Canchu chi reria ttu espíritu malo lo losto' ttu enne' nna, làniana ribèni lo be' bą́ ca lugar bitsi hueyìla gaỹa edi' latsi'į, pero labí ritaxácca'ą, acca canią: Eyèqquia ca'á' litsá'a' làti gudáyá ya'a. \v 25 Canchu chi etsìna'ą nna ilá'nią qui'ni enni'a nna ną́ tì'a ttu yú'u nu nettia bą́ nna chi lúba ràba le' yú'a nna yala tsè'ni chi ną́ arreglado. \v 26 Làniana tsíą táxi'ą ágàtsi ca espíritu adila mal tì'chu lą nna gá'a tè iyaba cą lo losto' enni'a nna xúa cą nía. Làniana adí teérulá peor ccá la' tté qui' enni'a tì'chula antes. \p \v 27 Loti' ra Jesús ca tìtsa'a nna, idìtsa tsè' gunne ttu niula làhui' ca enne' ỹétse'á nna rą: Ica'rubà niula beditsìna' bi cuią'lu' nna begátsi' bi cuią'lu'. \v 28 Jesús nna ra tìe: Adítelá ica'rubà canu riyénini titsa' qui' Tata Dios nna runi cą nu rèe. \p \v 29 Hua diala ritùppa ca enne' ỹétse'ní làti du Jesús, làniana gudulo tìe gunnie nna rèe: Ca enne' tsè'e annana yala mal ná la' rulába latsi' qui' quį, acca rinàba cą qui'ni gunia' ttu milagro, pero labí biỹa cosa milagroso ní ilá'ni cą, sino làteruba nu chi uccua lani Jonás tiempo antigua. \v 30 Porqui'ni tì'a Jonás uccua bi ttu señal para ca enne' Nínive, ą'hua Nubeyu' de Ỹiabara' nna quée ttu señal para ca enne' tsè'e tiempo anna. \v 31 Ą'hua niula nu gulú'ubi'ą itute pais sur tiempo antigua nna eyátha huą́ lani ca enne' tsè'e tiempo anna canchu chi gal·la' tsá juíciuá nna gútsią falta qui' quį para thí' cą castigo; porqui'ni idittu' tsè'ni huíą para iyéninią la' riyeni tsè' qui' rey Salomón. Atsi'íni entre lebi'į nna du ttu enne' adila sabio tì'chula Salomón, pero labí caso runi le quì'e. \v 32 Canchu chi gal·la' tsá juíciuá nna, eyátha huá ca enne' qui' ciudad Níniveá para gútsia cą falta qui' ca enne' tsè'e tiempo anna para qui'ni ccá cą condenar. Porqui'ni ca enne' qui' ciudad Níniveá nna betsìá bání la'labàni qui' quį de biyénini cą titsa' qui' Tata Dios nu gutixà'a Jonás. Pero entre lebi'į nna du ttu enne' adila dacca' tì'chula Jonás. \p \v 33 Lanú nuỹa rugàl·la' ttu yi' para gúduą na làti gàttsi', nìhua ỹareé' ttu cajón, sino qui'ni rudua lą́ na ttu lugar lati gudàni'ą qui' iyábani ca enne' gá'a le' yú'a. \v 34 Iyyalo ri'u nna ną́ tì'a ttu lámpara para ri'u. Acca canchu íyyalo lu' ná tsè'bą́, entonces labiru biỹa la'yani' reyàtsani lu'. Pero canchu íyyalo lu' labí yùą biỹa nua' la'yani', entonces tál·lią́ qui'ni reqquia bá lu' le' chul·la. \v 35 Acca bè' cuidado la'yani' nu dua lo losto' lu' qui'ni làa tálią́ lu la' chul·la. \v 36 Acca canchu labí biỹa la'yani' reyàtsani lu' nna nìhua nìdi tí' chul·la bíttuúru té qui' lu' nna, entonces itute ccą́ la'yani' tì'a ttu lámpara tsè' canchu chi rudàni'ą qui' lu' lani itute la'yani' quì'į. \p \v 37 De beyacca gunne Jesús ca tìtsa'a nna, ttu enne' fariséua nna benią ne invitar gúe lani ą. Gutè'e le' yú'u qui' nuá nna gure'níe lo meỹa. \v 38 Bilá'ni fariséua qui'ni labí gutìi né'e ántesca gúe tì'a costumbre qui' caniá para ccá cą purificar nna, acca yala uccuaỹí latsi'į. \v 39 Señor nna ra tìe na: Lebi'į ca fariseo nna reyìi le tsua' teruba fuera la qui' ttu taza nna plato nna, pero liú'u lá nna ná rùą cùttsi, tì'a ná losto' le porqui'ni tsá'tí'níą la' ubàna nna la' huèni maldad nna. \v 40 Yala necio ná le. Tsí bihua yù le qui'ni Tata Dios enne' beni nu rilá'ní lo ra' nna, beni huée lado liú'u lá cá. \v 41 Líúte losto' le lani Tata Dios, làniana itúbani le eyacca nàrì hàstaá la' rulábalatsi' qui' le nna ą'hua ca hecho qui' le nna. \v 42 Ica'rútsi'íru lebi'į ca enne' fariseo, porqui'ni ribèqquia le qui' diezmo hàstaá ca semilla lathi to' tì'a ná menta nna ruda nna iyaba clase de legumbre nna; pero ca cosa nu ná adírulá importante tì'a ná lu'uxtícia tsè' nn la' tsì'ilatsi' nna labí runi le cą. Ca nua' lá náduel·la' guni le, pero nìhua làa guxùl·la latsi' le gúte le qui' diezmo. \v 43 Icarútsi'íru lebi'į ca enne' fariseo, porqui'ni nu catíppá bá runi le para gal·la' le ca asiento nu dàa íqquiará' tè le' ca sinagoga, ą'hua yala ribèni le làti cca i'yya para qui'ni iỹetse' ca enne' nna gappa cą le titsa'. \v 44 Ica'rútsi'íru lebi'į ca maestro de la ley religioso nna ca fariseo nna, porqui'ni ná le tì'a ca bà nu labiru rulue'ní lo quį; rida' tè ca enne' lo quį sin qui'ni làa ritebé'ni cą; ą́' tení ná le porqui'ni yala enne' tsè' rulue' le, pero álahuá hua líni le. \v 45 Làniana gunne ttu maestro de la ley qui' caniá nna rą Jesús: Maestro, hàstaá intu' nna yala chi riyenidí'ni tu' por ca titsa' qui' cuią'lu'. \v 46 Jesús nna rèe na: Ą'hua ica'rútsi'íru lebi'į ca maestro de la ley, porqui'ni ca costumbre nu rutsia le iqquia ca enne' nna ną́ tì'a ttu yùà' idì'iní nu lanu nuỹa ridàą huá'níą na, pero lebi'į nna nìdi tito' làa calatsi' le cúa li ą. \v 47 Airu lebi'į, porqui'ni rilìtha le ca monumento xeni lo bà qui' ca profeta ca enne' betti ca ta' tàta qui' lía. \v 48 Anía modo nna ritelíní qui'ni tsè'e hua le de acuerdo lani nu beni ca ta' tàta qui' lía, tulappa tsí'ní ná lé lani cą. Pues làcą nna hualigani betti cą ca profétaá, pero lébi'i nna rilìtha tè le monumento lo bà qui' cabi. \v 49 Por nua' nna la' riyeni tsè' qui' Tata Dios nna rèe: Ithél·la'a' ca profeta nna ca apóstol nna lani cą. Ttu te cabi nna gùttì lá cą cabi, áttu te cabi nna gútsia latsi' quį cabi. \v 50 Pues, lani ca enne' tsè'e tiempo annana enàba ỹíiyá' Tata Dios réni qui' iyaba ca profeta ca enne' bétti cą dèsdeba loti' uccua yétsiloyu, \v 51 dèsdeba réni qui' Abel hàstaá réni qui' Zacarías enne' bétti le le' lí'a qui' templua èxabá làti du altar. Attu vuelta nia' le qui'ni lani ca enne' tsè'e tiempo annana enàba ỹíiyá' Tata Dios réni qui' cabi. \v 52 Airu lebi'į canu rethàtsilà'na nu ra lo ley nna té làtsi' ná' le llave nu ithàlia puerta de la' ritelíniá, pero la'a lebi'i ba nna labí rá'a le, nìhua làa rue'él·la' le canu uccua latsi' gá'a. \p \v 53 Beyacca ba gunne Jesús ca enseñánzaá lani cą nna, entonces ca maestro nu rulue' ley religioso qui' caniá ą'hua ca fariséua nna yala bitsa'áni cą ne nna gudulo cą bequìtsí'ni cą ne nna nuỹé tsè'ni gunàba titsa' cą ne. \v 54 Bedà tsìttsì tení naga' quį ti'iỹa ecàbie nna gulèda cą canchu xiaba uquìnnia cą ne lani ttu titsa' para gappa cą néda biỹa caúsaní gútsia cą còntre. \c 12 \p \v 1 Bitola nna bitùppa tè iỹé mili' ní ca enne' hàstaá qui'ni rùl·lianí ló nì'a luetsi quį de tántuani iỹé cą. Làniana gudulo Jesús gutixa'ánie ca discípulo qui'áa adí ca enseñanza nna rèe: Guyu le qui'ni làa thí' yeé'ni ca fariséuą' le, porqui'ni yala enne' tsè' rulue' cą pero álahuá hualíni cą. \v 2 Pero labí ttu cosa nu gàttsi' té sin qui'ni làa ilá'níą, nihua biỹa ttu secreto ní té sin qui'ni làa guna ri'u ą. \v 3 Acca iyaba ca cosa nu chi gunne le le' chul·la nna, pues ccą́ declarar le' la'yani'. Ą'hua nu chi gunne lànà le le' yú'u nna, ccą́ declarar dacca'ló taá. \p \v 4 Lebi'į amigos quia': Bittu gátsini le canu calatsi' quį gutti cą le, porqui'ni cuerpo teruba ccani cą gutti cą. \v 5 Inte' nna innia' nuỹa dàni le gátsini le: Lígátsi láni enne' huaccanie cúeé la'labàni qui' le, bitola nna té la'huacca quì'e gudàl·lee le lo yi'bél·laá. Acca nia' le qui'ni là enni'a nna ná qui'ni gátsini le. \v 6 Tsí álahua ritò'o gayu' ca bìnni to' por chuppa moneda to' rúbá làti cca i'yya cá. Pero labí riỹùl·lani Tata Dios nuỹa la ttu cą. \v 7 Pues, hàstaá ittsa' iqquia le nna báabànie iyáỹiani cą. Acca bittu gátsini le, porqui'ni lebi'į nna adítelá dacca' le tì'chula iỹetse' ca bìnni to'. \p \v 8 Inte' nna nia' le qui'ni nuỹa tediba gudàlianią inte' ru'a lo ca enne' nna, entonces ą'hua inte' Nubeyu' de Ỹiabara' nna inne huá' nu cca qui' le ru'a lo ca ángel qui' Tata Dios. \v 9 Pero nu labí thí'chí'ą qui'ni ną́ enne' quia' ru'a lo ca enne' nna, entonces ą'hua inte' nna labí guni ya' ą presentar ru'a lo ca ángel qui' Tata Dios. \v 10 Nuỹa tediba inne contra inte' Nubeyu' de Ỹiabara' nna huatta' bá perdón quì'į. Pero nu inne titsa' mal contra Espíritu Santo nna labí perdón gata' quì'į. \v 11 Canchu chi iche' cą le le' ca sinagoga nna gute cą le cuenta làtsi' ná' canu rigú'ubia' nna ca uxtícia nna, pues bittu nùyue cani le ti'iỹa o biỹa ecàbi le o biỹa gá le cą. \v 12 Porqui'ni la'a mísmutaá hóraá nna guni Espíritu Santo latsi' le nu dàni le inne le. \p \v 13 Làniana biria ttuą entre ca enne' ỹétsi'á nna rą ne: Maestro, gùtsì bál·la bèttsi' yà'ą' qui'ni íl·la'áníą interés qui' ta' tàta qui' tù'a nna gunną tsal·lue' quia'. \v 14 Jesús nna rèe na: Lu' nubeyu', núní chi beduą inte' para ccá' juez qui' le, or para íl·la'áníá' biỹa té qui' le ni'i. \v 15 Ra tìe iyaba cą: Lihue' cuidado de iyaba clase de la' dàlatsi', porqui'ni masqui'ba iỹeni ní ca cosa chi guta' qui' ca enne', pero bel·liu qui' quį nna bihua runną la'labàni qui' quį. \p \v 16 Gutixa'a huánie cą attu comparación nna rèe: Loyu qui' ttu nubeyu' rico nna yala lènà' chi bedi'ą lì'į. \v 17 Lą nna gure' tìą yala belaba latsi'į nna uccuanią. Biagani gunia', qui'ni lagáru ná cu'á' adí ca lènà' quíyi'į. \v 18 Làniana uccuanią: Chi yúá' biỹa gunia': adila tsa' gutáppa'a' ca cúrrali quíya'a nna gunia' canu adiru xeni, nía nna cu'ú tìa' iyaba ca lènà' quia', ą'hua adí bíỹaáru té quia' nna, \v 19 làniana edilátsa'a' nna épa'a' la'a mísmuba inte': Yala iỹeni lènà' chi túani lu' para iỹetse' ni ida, acca bedi' bá latsi' lu' nna gù'ya gutò bá nna bedacca' báni nna. \v 20 Pero Tata Dios nna rèe na: Enne' necio ná lu', porqui'ni nèlà nna gatti lu'; iyaba nu chi túani lu' para la'a lu' ba nna, núlá quí' ccą́ cá. \v 21 Ra huá Jesús: Ą' tení ná nu rudàni riqueza quì'į, pero lani Tata Dios nna yala pobre ną́. \p \v 22 Bitola nna ra tè Jesús ca discípulo qui'áa: Acca nia' le qui'ni bittu nùyue ga tsé'e le por ti'iỹa ccá le nu go le nna, nihua ti'iỹa ccá le nu gaccu' le nna. \v 23 Pues, la'labàni qui' ri'u nna adila dàcca'ą tì'chula nu ri'ya ro ri'u; ą'hua cuerpo qui' ri'u, tì'chula nu raccu' ri'u. \v 24 Liuyuúruhuá ca bèqquìà. Pues bihua rada cą nìhua labí rutùppa cą lènà', nihua làa rudua cą cúrrali làti cu'ú cą yeda qui' quį. Pero Tata Dios nna ruì'e cą ro cą. Tsí álahuá adírulá dacca' le tì'chula' làcą cá. \v 25 Núní le ccani itùnì á tsàtsìtà de tántua nùyue canią cá. \v 26 Acca, canchu bihua ccani le guni le ttu cosa xcuichu to' rúbá nna, biala cca cathùtini le nùyue por bíỹaáru adí ca cosa cá. \v 27 Liuyuúruhuá ca ìyyà nu anta' i'yatò' ti'iỹa riỹeni cą, pues labí biỹa tsina ní runi cą nihua labí rul·la cą tùu. Pero riquixa'ánia' le qui'ni nìhuani rey Salomón lani iyátení ca lári' fino nu guccu' bi nna, pero labí bilá' bi latsitè gani tì'a ca ìyyà tú'ą'. \v 28 Yala tsè'ni rugàccu' Tata Dios ca ixi' to' átsi'ini anta' cą ttu tsá teruba le' yétsiloyu nna guxtíla taá dia chì cą lo yi' le' horno. Lebi'į nna, tsí álahuá adila dispuesto ga'na Tata Dios para gugàccu'e le cá. Pero labí ríalatsi' le qui'ni iỹeni la'huacca té quì'e. \v 29 Acca lebi'į nna, bittu nùyue ga tsé'e le por ti'iỹa ccá le nu í'ya go le, bittu gulaba xàttagá latsi' le qui'ni làa etù la'ỹeni qui' le. \v 30 Porqui'ni iyaba ca cosį dua iqquia canu labí fe qui' quį té. Pero lebi'į nna dua Tàta Dios qui' le enne' hua yù bée qui'ni riquína'ni le ca cosį. \v 31 Acca adila tsa' líúdua iqquia le nu cca qui' reino qui' Tata Dios; làniana iyábani adí ca cosa nna, ni nada bá íl·lani cą. \v 32 Lebi'į ca carnero to' quia', ttu grupo xcuichu to' teruba ná le, pero bittu gátsini le, porqui'ni Tata Dios qui' lía nna chi rappée gusto gúnnée qui' le iyate nu rigú'ubi'e. \v 33 Acca, ligùttì' iyate nu té qui' le nna líúte qui' ca enne' ritè là'di'. Ą' modo nna gáta'ni le ca bolsa nu labí güé, quiere decir ttu tesoro qui' le le' ỹiabara' nu labí tté quì'į, làti lanú ubàna té nìhua làa runittilo bèl·là dìl·la' nna. \v 34 Porqui'ni làti té ca cosa nu dacca' qui' lía nna, nía huá du la' rulábalatsi' qui' le. \p \v 35 Lítsé'e listo, liugàl·la' léda taá ca lámpara qui' le, \v 36 para qui'ni ccá le tì'a canu rue' cuidado ru'a puerta ribeda cą qui'ni él·lani xana' caniá huía bi thá'a. Para qui'ni cuantu taání él·lani bi ínne taá bi ru'a puértaá nna, luégutaá ithàliani cą bi. \v 37 Ica'rubà ca siérvuá, porqui'ni canchu chi él·lani xana' caniá nna, taxácca' bi cą tsè'e cą al tanto. Hualigani te' nia' le qui'ni la'a làbabi nna gudu mandil ru'a lo bi nna gúxuani bi cą lo méỹaá nna gute bi nu go cą. \v 38 Màsqui'ba él·lani bi ttú ríluela yèlà o màsqui'ba él·lani bi ttú ritìį tsunna díla, pero yala ica'rubà ca siérvuá porqui'ni gulèda cą hàstaá qui'ni el·lani bi. \v 39 Lítelíni attu ejémpluį: ttu tàta nna cáalá yùą biỹa hora íl·lani ubana litsi'į nna, entonces labí gá'athią, anía modo nna labí hue'él·la'ą nuỹa cuaną biỹa té le' yu'u qui'į. \v 40 Acca, ą'hua lebi'į nna lítsé'e al tanto, porqui'ni méruání hora nu nìdi làa rulába latsi' le nna, de repente taá él·lani Nubeyu' de Ỹiabara'. \p \v 41 Làniana Pedrua nna ra bi e: Señor, tsí gùnne cuią'lu' comparación nì para intu' teruba o tsí para iyaba ca enne' áccá. \v 42 Becàbi Señor nna rèe: Nuni nua' ná siervo fiel nu té la' riyenitsè' quì'į acca bethà'na tè xana' niá na le' yú'u qui' bía para huí'ą na cuidado nna gútią nu go qui' adí canu runi tsina hora ná qui'ni go cą cá. \v 43 Ica'rubà siérvuá canchu chi étsina' xana' niá nna ilá'ni bi ą qui'ni runią voluntad qui' bi. \v 44 Hualigani te' nia' le qui'ni gute bi làtsi' ní'į iyate nu té qui' bi para cu'úbi'ą. \v 45 Pero canchu siérvuá gulaba latsi'į nna cánią: Alahuá anna tè él·lani xana' ya'a, làniana thulo chìą huí'ą ca mózuá nna ca criádaá nna, ą'hua í'ya gúą hàstaá qui'ni ttáanią. \v 46 Làniana nìyalatsi' siérvuá nna él·lani xana' niá tsá nu nìdi làa ribedą bi, hora nu labí yùą nna. Acca xana' niá nna idí'ni guni bi ą castigar, làniana gudàl·la tè bi ą lani adí canu labí runi tsè'. \v 47 Siervo nu hua yù bą́ biỹa nuá rú'ulatsi' xana' niá qui'ni gúnią, atsi'íni labí benią duel·la' gunią nu náni bi ą mandado, entonces lą nna thí'ą iỹetse' castigo. \v 48 Pero siervo nu labí nabia'ni nu rú'ulatsi' xàni'į nna benią nu dacca' ccáníą castigar nna, lą nna huaỹia' lá íyaá'ą. Acca nia' le qui'ni nuỹa tediba thí' iỹeni nna, entonces iỹeni huá enàbani cą na. Ą'hua nuỹa tediba gute cą làtsi' ní'į adí iỹeni nna, entonces adila iỹeni enàba ỹíya'ni cą na. \p \v 49 Inte' nna daya' para thulua' ttu tsina nu gál·lá'ą le' yétsiloyu tì'a ttu yi' nna gunią vencer iyaba ca cosa mal. Demasiado rú'ulátsa'a' qui'ni gál·lá'ą prontu taá. \v 50 Náduel·la' ttía' por ttu sufrimiento nna yala sufrir canilátsa'a' hàstaá qui'ni i'yu tsá ccą́ cumplir. \v 51 Tsí rulaba latsi' le qui'ni daya' para qui'ni bíttuúru ccá chuppa la' rulábalatsi' cá. Labí, sino íl·lá'a lánia' la' rulábalatsi' qui' ca enne'. \v 52 Porqui'ni dèsdeba nna làti tsè'e gayu' enne' le' ttu familia nna, la'ání luetsi quį; tsunna cą contra chuppa cą nna, chuppa cą contra tsunna cą nna; \v 53 ttu tàta nna contra ỹi'nį, ą'hua ỹi'ni contra tàta quì'į; ttu nàna contra ỹi'ni niulíį, ą'hua ỹi'ni niula contra nàna quì'į; suegra contra ỹolitsi'į, ą'hua ỹolitsi' contra suegra quì'į. \p \v 54 Ra ruhuée ca enne' ỹétsi'á: Canchu chi rilá'ni le rel·lani bía lado renia bitsa nna, entonces rena taá le: Chi da' iyya. Anía ccá nna. \v 55 Ą'hua canchu chi riria be' lado sur la nna, entonces rena le: Yala ubá ccá. Anía ccá nna. \v 56 Hua ritelí báni le ca seña nu cca qui' ca tiempo ỹiaba nna yétsiloyu nna. Bialacca rena le qui'ni labí télini le ti'iỹa ná cosa importante nu cca le' yétsiloyu anna dacca'ló taá ni'i. Labí líni le. \p \v 57 Bianicca labí la' riyeni tsè' té qui' le para cueqquia latsi' le guni le nu ná tsè' ni'i. \v 58 Canchu ttu enne' dia bi hue' parte contra lu' ru'a lo uxtícia nna, entonces lu' nna ná qui'ni eyaccatsè' telá lu' bi miéntraste yù'u lu' néda lani bi para qui'ni làa gute bi lu' cuenta lani juez, porqui'ni enne' ná juez nna gute bi lu' cuenta lani ca policia para gudàl·la cą lu' làti ccá lu' castigar. \v 59 Inte' nna nia' lu' qui'ni labí eria lu' nía hàsta'na quiỹa lu' iyate nu ruthítsini cą lu'. \c 13 \p \v 1 La'a tiempo làniataá nna tsè'e hua tuchùppa ca enne' nía ruè'nì cą Jesús titsa' ti'iỹa ná nu beni Pilátua, porqui'ni benią mandado gatti tuchùppa ca enne' Galilea mérubá tsè'e cą huèni sacrificar, hàstaá qui'ni réni qui' ca enni'a nna bichixią lani réni qui' ca animal nu betti cą para sacrifíciuá. \v 2 Jesús nna rèe cą: Ca enne' gùttì por mandado nu beni Pilátua nna, tsí rulaba latsi' le qui'ni adiru enne' tul·la uccua cą tì'chu iyaba ca enne' látsi quį acca guỹàcca' cą anía cá. \v 3 Inte' nna nia' le qui'ni bihua uccua cą adiru enne' tul·la'. Pero lebi'į nna canchu bihua gúttsiání la' rulábalatsi' qui' le para eyaccatsè' le Tata Dios nna, entonces iyáỹiani le nna l·luỹa huá latsi' le. \v 4 Ą'hua canu tsìỹúnu' gùttì le' ciudad Jerusalén loti' biyìnnia torre qui' Siloé iqquia caniá nna, tsí rulaba latsi' le qui'ni adiru enne' tul·la' uccua cą tì'chu iyaba ca enne' qui' Jerusalén acca guỹàcca' cą anía cá. \v 5 Inte' nna nia' le qui'ni álahuá là. Pero lebi'į nna canchu bihua eyàcca le arrepentir por ca tul·la' qui' le nna, entonces iyáỹia le nna nitti ba le. \p \v 6 Jesús nna gutixa'a huée ejémpluį: Ttu nubeyu' nna du ttu yà exxuhuí quì'į le' loyu qui'niá. Huía tìą huìla exxuhuí lúį, pero ni ttú làa taxácca'ą lo yà exxuhuía. \v 7 Làniana ra tìą nu rue' cuidado lóyúa: Ttu ttu ida ní rìta' huìla exxuhuí lo yaguį, atsi'íni chi uccua tsunna ida nìdi ttu exxuhuí nì' cuía lúį. Acca adila tsa' guchu telá ą, porqui'ni cuenta du bą́ le' lóyúį. \v 8 Becàbi tè nu rue' cuidado lóyúa nna rą: Señor, be'él·la' bá cuią'lu' ą màsqui'di attu ida, miéntraste gúlá' tí'a' gùnà' ỹánį nna gúdál·la'a' bèbè, entonces \v 9 canchu cuía fruta lúį nna, tsè'ba; pero canchu bihua nna, lànialá nna ichù bá cuią'lu' ą. \p \v 10 Ttu tsá nu labí runi ca judíua tsina nna, du Jesús le' ttu sinagoga làti retùppa cą nna gutixa'ánie cą ca enseñanza nu cca qui' Tata Dios. \v 11 Le' sinagógaá nna re' huá ttu niula, chi uccua tsìỹúnu' ida rà'nią. Ttu espíritu malo nna chi bechéetsù'níą niuláa, pues nìdi tí' làa cca elíą. \v 12 Bilá' báni Jesús niuláa nna gutàỹie nna ra tìe na: Niula, chi ná lu' libre de itsahue' qui' lu'ą'. \v 13 Betsia tè né'e iqquia niuláa. Lą nna belí chìą nna guduluą bedàlianią Tata Dios. \v 14 Pero nubeyu' principal le' sinagógaá nna yala bitsa'ánią porqui'ni beyuni Jesús ttu enne' tsá ná qui'ni edi' latsi' quį, acca gunnią lo iyaba ca enni'a nna rą: Xuppa ubitsa té para guni ri'u biỹa tsina qui' ri'u, acca le' xuppa ubitsa ìta le eyàccalatsi' le, pero alàa tsá ỹeni qui' ri'u. \v 15 Gunne tè Señor nna rèe nubeyu' principal: Quelebíhuá rena lu' ridu lu' conqui' adila lebi'į nna rethàtsi la le ca gù'na bia' qui' le nna riche' le cą í'ya cą inda, màsqui'ba labí ná tsá tsina. \v 16 Atsi'íni niulíį nna ná lą́ descendiente qui' Abraham, chi uccua tsìỹúnu' ida ỹíga'ni Satanás na, tsí bihua ná qui'ni ethàtsi ri'u ą de itsahue' qui' nią' màsqui'ba làa ná tsá tsina ca. \v 17 Gunne diba Jesús ca tìtsa'a nna yala bettu'ni canu labí cca guyu cą néa. Pero itúbani yétsiá nna yala bedàcca'ni cą bilá'ni cą ca cosa milagroso nu beni Jesús. \p \v 18 Làniana rèe: Biani tì' ná reino qui' Tata Dios cá. Ą'hua biani lani guni ya' ą comparar cá. \v 19 Ną́ tì'a ttu bétsi' to' qui' planta mostaza nu guỹi' ttu enne' nna gudą na le' ỹúlali quì'į. Bétsi' tú'a nna gul·lani díbą́ nna biỹenią nna uccuą tì'a ttu yà ỹénitsè' hàstaá qui'ni ca bìnni to' tsè'e lo be' nna radi cą rutsia xcu'ni quį lúį. \p \v 20 Raáruhuá Jesús: Biani lani gunia' comparar reino qui' Tata Dios cá. \v 21 Ną́ tì'a ná levadura nu guỹi' ttu niula nna gulù'ą na le' tsunna yà almudo yedia, hàstaá qui'ni beyaỹilo ituba cúa. \p \v 22 De yù'u Jesús néda para ciudad Jerusalén nna, gutè tìe ca yetsi nna ca rancho nna, gutixa'ánie ca enne' iỹetse' ca enseñanza nu cca qui' ỹiabara'. \v 23 Gunne tè ttu enne' dia nía nna rą ne: Señor, tsí tuchùppa rúbá ca enne' l·láà cá. Becàbie nna rèe: \v 24 Lígúni duel·la' gá'a le ru'a puerta xcuichu to' miéntraste té tiempo, porqui'ni nuỹetse' cálatsi' gá'a bitola, pero labí irialàni cą. \v 25 Porqui'ni enne' xana' yú'a nna bitola de chi guduli bi bethàya bi puértaá, pues lebi'į canu tsè'e le fuera nna gúl·labi le ru'a puértaá nna ina le: Señor, Señor, guthàliani cuią'lu' intu'. Ecàbi tè bi nna ina bi: Labí yúá' nuỹa enne' ní ná lé. \v 26 Làniana ina le: Júntubá guỹua tu' lo meỹa gù'ya gutó bá tu' lani cuią'lu', ą'hua lo ca néda qui' tu' nna biyénini tu' enseñanza nu rulue' cuią'lu'. \v 27 Pero enne' ná xana' yú'a nna gá lá bi le: Chi nia' qui'ni labí yúá' nuỹa enne' ní ná lé; liucuìtta nì iyaba lebi'į canu runi mal. \v 28 Nía nna cca le sufrir, íditsùni le cuetsi le nna goyà'atsùni laya' le nna, porqui'ni ilá'ni le Abraham nna Isaac nna Jacob nna ą'hua iyábani ca profeta qui'ni tsè'e iyaba cabi le' reino qui' Tata Dios, pero lebi'į nna fuérabá tsé'e le. \v 29 Tsé'e canu íl·lani lado ril·lani bitsa nna lado renia bitsa nna ą'hua lado norte nna sur nna xúaní cą lo meỹa lani la' redacca' latsi' le' reino qui' Tata Dios. \v 30 Tsá lània nna ttu te canu ná cą bitó tè annana pues ccá cą nu neru; ą'hua ttu te canu ná cą neru annana pues eyacca cą nu bitó tè la. \p \v 31 La'a mísmuba tsá lània loti' gutixa'a Jesús ca tìtsa'a nna, bitsina' tuchùppa ca fariséua nna ra cą ne: Beria nì nna beyya, porqui'ni Herodes nna calatsi'į gúttíą lu'. \v 32 Jesús nna ra tìe cą: Lítsía nna lígatsi enne' mañósuą' qui'ni inte' nna rudál·la'a' fuera ca espíritu malo ą'hua reyùnia' canu ra'ni, annana guxtíla nna, pero huìtsa taá nna irialània' tsina quia'. \v 33 Té díhuá qui'ni gunia' seguir tsina quia' áchúppa tsuna ubitsį, làniana etsina'a' Jerusalén, porqui'ni labí gutti ca enne' ttu profeta le' attu yetsi huaya' sino le' ciudad Jerusalén teruba. \v 34 Lebi'į canu tsè'e le' ciudad Jerusalén rúttí le ca profeta nna rudua huá le íyya iqquia iyaba ca mensajero nu rithel·la' Tata Dios lani le. Iỹé vuelta tsè' uccua látsa'a' gutùppa' le tì'a ttu yìti rutùppą ca ỹi'ni to' quì'į liú'u xìlį, pero labí uccua latsi' le. \v 35 Templo qui' líą' nna chi dua tàttsi bą́, labiru la'huacca qui' Tata Dios té lani le, ą'hua nia' le qui'ni labiru ilá'ni le inte' hàsta'na qui'ni i'yu tsá inne le tsè' nu cca quia' nna ína le: La' dàliani para cuią'lu' porqui'ni da' cuią'lu' por nombre qui' Señor Dios. \c 14 \p \v 1 Ttu tsá redi' latsi' ca enne' Israel nna, huía Jesús litsi' ttu nu ná principal qui' ca fariséua para gúe lani ą. Adí ca fariseo tsè'e cą nía nna betsia tsìttsì bání lo quį ne. \v 2 Du tè ttu nubeyu' ru'a lo Jesús; fuértení rà'nią, itú ỹíábą́ té yii. \v 3 Làniana gunne teni Jesús ca fariséua ą'hua ca maestro de la ley qui' caniá nna rèe cą: Tsí hua ná qui'ni eyuni ri'u ttu nu ra'ni tsá ná qui'ni edi' latsi' ri'u cá, o, tsí ra Tata Dios qui'ni ną́ tul·la' áccá. \v 4 Pero làcą nna labí becàbi cą. Jesús nna bedàxu' tìe ná' nubeyu' rà'nia nna, beyacca taá latsi'į. Làniana bethèl·le'e na litsi'į. \v 5 Ra tè Jesús ca fariséua: Canchu nuỹa ttu le du ttu burro o ttu gù'na qui' le nna innia tè nuỹa ttu cą le' ttu yèrù nna, tsí bihua igàa le para ebèqquia li ą le' yèrùa màsqui'ba ná tsá ỹeni cá. \v 6 Làcą nna labí betseláni cą biỹa ecàbini cą ne. \p \v 7 Ttu vuelta nna, bilá'ni Jesús qui'ni canu nàỹì yú'u thá'a nna yala nu catippa ba runi cą para gal·la' cą ca asiento dàa íqquiará' tè lo méỹaá. Acca gutixa'ánie cą ttu enseñanza nna rèe: \v 8 Canchu chi nuỹa gùỹią lu' yú'u thá'a nna, bittu cue' tení lu' íqquiará' tè lo meỹa, porqui'ni xiaba íl·lani huá attu enne' nu adila re' cuenta tì'chu lu', \v 9 làniana íl·lani huá nu naỹinią lía, nna gą́ lu': Guduli canna para qui'ni cue'ni enni'į. Ą' gą́ lu', làniana ttú la' rettu'lo bá nna tsía lu' táché' lu' lo xila' nu du bitó ỹiatiá. \v 10 Acca, canchu chi nuỹa gáỹią lu' nna, huía bá nna gure' tení lo xila' nu du bitó ỹiánía, para qui'ni íl·lani bá nu gutàỹią lu'a nna gą́ lu': Amigo, gutè iqquia meỹa lá. Làniana yala tháliani lu' ru'a lo canu ỹua lani lu' lo meỹa. \v 11 Porqui'ni nuỹa tediba rudàlianią la'a labą́ nna, entonces exél·la' lą́; pero nu rulaba latsi'į qui'ni labí nuỹa ną́ nna, ccá lą́ enne' ỹeni. \v 12 Raáruhuá Jesús nubeyu' nu gutàỹią néa: Canchu chi gute lu' go ca enne' nna, bittu gaỹi lu' canu cca tsè' lu', nìhua ca bettsi' lu', nìhua ca pariente qui' lu', nìhua ca vecino qui' lu' nu ná enne' rico, porqui'ni iyaba canua' nna guni huá cą lu' invitar go lu' lani cą; anía modo nna labí premio thí' lu' de ỹiabara', porqui'ni chìhua beyunna cą qui' lu'. \v 13 Pero canchu chi guni lu' ttu banquete nna gutàỹi lá ca enne' ritè là'di', ą'hua canu ná manco l·le, ca enne' cojo l·le, ca enne' ciego l·le. \v 14 Làniana yala la' redacca' latsi' gata' qui' lu', porqui'ni làcą nna labí té qui' quį para eyíỹáni cą qui' lu'. Pero huadi' bá lu' nu gute Tata Dios qui' lu' canchu chi i'yu tsá eyátha iyaba ca enne' beni cą tsè'. \p \v 15 Biyeni báni ttu nu re' lani e lo méỹaá nna rą ne: Ica'rubà nu cue' go lo meỹa le' reino qui' Tata Dios. \v 16 Becàbi Jesús por medio de ttu ejemplo nna rèe: Ttu ènne'yu' beni bi ttu banquete xeni tsè' nna gutàỹi tè bi ca enne' ỹétse'ní. \v 17 De gùl·la' hora go cabi nna, guthel·la' bi mandado litsi' canu chi naỹini bía nna ra tè cą: Litàxia le qui'ni iyaba chi tsìa léda lo méỹaá. \v 18 Pero iyaba canu chi naỹini bía nna bílá bílá bá pretexto bedu cą. Ttuą nna rą: Chì' huí'ibá' ttu loyu nna, caduél·la'ní tsa'á' tanel·le' ya' ą, acca rinábania' lu' qui'ni thí' lu' la' ỹénlatsi'. \v 19 Attuą nna rą: Chì' huí'ibá' gayu' néda gù'na nna dí'a' guni ya' cą prueba, acca rinábania' lu' qui'ni thí' lu' la' ỹénlatsi'. \v 20 Attuą nna rą: Chì' bèttsáabá nàya', acca labí cca quia' tháyá'. \v 21 De betsina' nu huía mandáduá nna gutixa'ánią xana' niá nu ra canaá, yala bitsa'áni xana' niá nna ra tè bi mozo qui' bía: Huía xìàtsate' làti cca i'yya nna ą'hua lo ca néda nna taxi' ca enne' ritè là'di' ą'hua canu ná manco l·le, canu ná cojo l·le, ca ciego l·le. \v 22 Mózuá nna beyéqquią ru'a lo xana' niá nna rą bi: Señor, chi benia' nu ra cuíą'lu'a, pero hua náru lugar le' yú'į. \v 23 Làniana xana' niá nna ra bi ą: Huía lo ca nédayù nna ca néda lathi to', guche' duel·la' taá cą ìta cą para qui'ni itsà' le yú'u quíyi'į. \v 24 Porqui'ni nia' le qui'ni nì ttu canu gutáỹia' néruá nna labí go cą là'go quíyi'į. \p \v 25 Nu ỹétse'gání ca enne' nna dia tè cą lani Jesús. Lèe nna gunne'e cą nna rèe: \v 26 Canchu nuỹa enne' calatsi'į thá'ą lani inte' nna dànią catsi'ínią inte' adí tì'chu catsi'ínią tàta nàna quì'į nna ca ỹi'nį nna ca bettsi'į nna ca danį nna, hàstaá la'a mísmuba lą nna dànią guyudí'ą nna catsi'ínią inte', porqui'ni canchu labí nna entonces labí ccánią ccą́ discípulo quia'. \v 27 Nuỹa enne' labí ga'ną dispuesto gúchią propio gani curutsi qui'į nna tanuą inte', entonces labí dàcca'ą para ccą́ discípulo quia'. \v 28 Por ejemplo, canchu nuỹa ttu le calatsi' gúduą ttu yú'u nna, tsí álahuá priméruỹa cuí'ą nna guthácca'bia' latsi'į tsáliáỹa bel·liu gudàl·lą qui' yú'a cá para ccą́ saber canchu hua té suficiente nu riquina'nią para gulùỹą tsè'taá yú'u qui' niá. \v 29 Nìcà'chu ichìda díbą́ cimiento nna bíruhuá té quì'į gulùỹaníą yú'u qui' niá, làniana iyaba canu ilá'ni cą na nna yala gúỹitsíni cą na, \v 30 ina cą: Nubéyu'ą' nna gùduluą ruduą yú'u nna, pero labí suficiente lo sìnį té para gulùỹą na. \v 31 Ą'hua ttu enne' rigú'ubia' nna, canchu caduel·la' gunią guerra contra ttu contrario qui'į, tsí álahuá priméruỹa cuí'ą nna guthácca'bia' latsi'į ti'iỹa modo lani tsìi mili' ca soldado quì'į nna huadàą lani gàl·lia mili' ca soldado qui' contrario qui' niá cá. \v 32 Canchu ruthácca'bia' latsi'į qui'ni labí thą́, entonces miéntraste huaduúru contrario qui' niá idittu' nna ithel·la'ą noticia gata'yúnią na qui'ni adila tsa' eyaccatsè' bá cą. \v 33 Acca lebi'į canchu bihua ga'na le dispuesto gutha'na le iyate nu té qui' le nna, entonces labí posible té para ccá le discípulo quia'. \p \v 34 Yala riỹu' dète', pero canchu dèti'a gunìttią la' iỹé' quì'į nna, biala lani eyàccanią iỹé' cá. \v 35 Pues labiru biỹa íỹu'ą, nìdi para tsíą le' ttu loyu para gunią bèbè, sino para irú'na terúbą́ fuera. Nu calatsi' telinią enseñánzį nna naduel·la' qui'ni gudà tsè' nàgui'į. \c 15 \p \v 1 Làniana iyaba canu ruquíỹa qui' impuesto nu redi' gobierno, ą'hua adí canu rena ca enne' judíua qui'ni yala enne' tul·la' ná cą nna gubíga' tè cą ru'a lo Jesús para gudà naga' quį quì'e. \v 2 Acca ca enne' judío canu gùlàni religión fariseo ą'hua ca maestro de la ley nna beyu tè cą la' dítsi qui' Jesús nna ra cą: Nui nna yala cca tsè'ą canu huèni tul·la' nna ruą lani cą nna. \v 3 Jesús nna gutixa'ánie cą ttu enseñanza por medio de ttu comparación nna rèe: \v 4 Núní ttu enne' ní entre lebi'į nu tsè'e gayua' carnero quì'į, canchu iyàl·la nuỹa lá ttu cą nna, tsí bihua guthà'ną canu noventa y nuéveá làti ná ìxxì' go cą miéntraste tsíą tatìlą́ nu biyál·láa hàstaá qui'ni etselánią na cá. \v 5 De chi betselánią na nna enìta' tìą na por tanto la' redacca' latsi' nu té quì'į. \v 6 Etsina' bą́ le' yú'u nna gaỹią ca vecino qui'į ą'hua adí ca amigo quì'į nna ra tìą cą: Ledácca' huá latsi' le tì'a inte', porqui'ni chi betsela te' carneru to' quia' nu biyál·láa. \v 7 Raáruhuá Jesús: Inte' nna nia' le qui'ni adila la' redacca' latsi' té le' ỹiaba ra' por ttu enne' tul·la' reyacca arrepentir, tì'chula por noventa y nueve ca enne' de respeto canu labí caduel·la' eyàcca cą arrepentir. \p \v 8 Raáruhuá Jesús: Ttu niula nu té tsìi moneda quì'į, canchu iyàl·la ttuą nna, tsí bihua gugàl·la'ą yi' nna thulo tìą tetsùbà eyìlą na hàstaá qui'ni etselánią na, màsqui'ba caduel·la' gulùbą itute le' yú'u qui' niá cá. \v 9 De chi betselánią moneda nna, làniana rą ca vecina qui' niá ą'hua adí ca amiga qui' niá: Ledácca' huá latsi' le tì'ba inte', porqui'ni chi betselá te' bel·liu quia' nu biyál·láa. \v 10 Làniana ra Jesús: Inte' nna nia' le qui'ni ą'hua ca ángel qui' Tata Dios té huá la' redacca' latsi' qui' cabi canchu chi ttu enne' tul·la' nna reyaccą arrepentir. \p \v 11 Raáruhuá Jesús adí: Ttu ènne'yu' nna gutsé'e chuppa ỹi'ni bi. \v 12 Nu cca nu cuìti'a nna rą tàta qui' niá: Tàa, gùl·la'ání cuią'lu' iyate nu té qui' ri'u para gunna cuią'lu' quia' nu ral·lá'a' thí'á'. Làniana gùl·la'á tèni bi herencia qui' bía, bè' bi cą qui' tsàba quį. \v 13 Dia tí'bá tsá nna, entonces nu cca nu cuìti'a nna betùppą iyábani herencia quì'į nna guda' tìą díą idittu' hàstaá attu nación huaya'. Nía nna benittiluą iyate nu té qui' niá nna gurèni perdido bą́. \v 14 De chi gutittia el·la'níą itute nu té qui' niá nna, uccua ttu ubina' fuerte ní le' distrito làti rèni naá, làniana gudulo beyàtsa quì'į. \v 15 Huía tìą ru'a lo ttu nu dua nía huìla tsina. Nùa nna guthel·la'ą na rancho qui' niá para gappą ca cùttsi qui' niá. \v 16 De tántua ritùnią nna ridàa tí'ní latsi'į cayélianíą hàstaba nu ro ca cùttsia, pero lanú nuỹa rute gúą. \v 17 Làniana bettsiání la' rulábalatsi' quì'į nna uccuanią: Bal·la gání mozo tsè'e le' litsi' tàta quí'a té tsè'eni qui' quį ro cą, atsi'íni inte' nna chi rattia' bìnà' rénia' nì. \v 18 Annana edúlia' nna éya'a' ru'a lo tàta quí'a épa' ye' e: Tàa, chi benia' tul·la' contra Tata Dios ą'hua contra cuią'lu' nna, \v 19 labiru merecer ccà'a' para eyácca'a' ỹi'ni cuią'lu', acca beni ba cuią'lu' inte' tì'a ttu mozo qui' cuią'lu'. \v 20 Làniana lą nna beduli tìą nna deyyą litsi' tàta qui' niá. Idíttu'úruá deyyą nna bilá' chìnì tàta qui' niá na yàlàni betúa latsi' bi ą acca bigaá chì bi nna gunìta' bi yánį nna bettsa'ló bi ą. \v 21 Lą nna ra tìą bi: Tàa, chi benia' tul·la' contra Tata Dios ą'hua contra cuią'lu' nna, labiru merecer ccà'a' para eyácca'a' ỹi'ni cuią'lu'. \v 22 Pero tàta qui' niá nna ra bi ca siervo qui' bía: Licuèqquia ca lári' nu adiru tsè' nna líúgaccu' ą. Lícú'u tè ttu anillo de oro ní'į nna ą'hua zapato nì'į nna. \v 23 Litàxì' tè gù'na nu adiru riỹenią para gútti li ą nna go ri'u ą nna guni ri'u fiesta, \v 24 porqui'ni ỹì'ni yì'į nna chìa gùttìą pero beyaccabànią, chi gunittią nna pero chi betselą́. Làniana yala bedácca'ni cą. \v 25 Pero ỹi'ni neru bía nna reqquia bą́ lo tsina le' campo. De betsina'ą exa gáabá litsi' niá nna biyéninią cca huìl·la nna hueyà'a danza nna, \v 26 gutàỹi tìą ttu siérvuá nna gunàba tìtsa'ą na biỹa nuá cca litsi' niá. \v 27 Siérvuá nna rą na: Chi bel·lani bettsi' lu'a, acca tàta qui' lu'ą' chi beni bi mandado gatti ttu gù'na nu adiru riỹeniá para qui'ni guni ri'u fiesta, porqui'ni bettsi' lu'a hua náruą bueno nna sano nna bel·lanią. \v 28 De biyénini ỹi'ni néruá notícią' nna labí uccua latsi'į éya'ą le' yú'u. Acca biria chìa tàta qui' niá guta'yúni bi ą qui'ni éya'ą le' yú'u. \v 29 Becàbią nna rą tàta qui' niá: Hua yùba cuią'lu' qui'ni iỹé ida tsè' chi runia' cuią'lu' servir nna bihua cabezudo chi ùccua'a' lani cuią'lu', atsi'íni nìdi rúbani ttu chivo to' nì' gunna cuią'lu' quia' para go laníá' ca amigo quia'. \v 30 Pero de bel·lani ỹi'ni lu'ą' nna, màsqui'ba chi benittiluą itute bel·liu qui' lu' lani ca niula pública, atsi'íni chi beni lu' mandado gatti gù'na nu adiru riỹeniá para guni lu' fiesta quì'į. \v 31 Tàta qui' niá nna ra tè bi ą: Ỹì'nia', tulidàba dua lu' lani inte', ą'hua iyaba nu té quia' nna quì'ba lu' ná cą. \v 32 Ti'ani modo làa guni ri'u celebrar ttu fiesta para edácca' latsi' ri'u ni'i. Porqui'ni bettsi' lu'į nna chìa gùttìą nna beyaccabànią, chìa gunittią nna pero chi betselą́. \c 16 \p \v 1 Gutixà'a huá Jesús attu enseñanza lani ca discípulo qui'áa nna rèe: Gùdua ttu nubeyu' rico nna, gùdua huá ttu nu ná encargado qui' bi nna becà'na bi lani ą iyaba nu té qui' bi. Pero betsia cą queja qui' nu ná encargáduá qui'ni runittilo lą́ nu té qui' xana' niá. \v 2 Acca xana' niá nna beyàỹi tè bi ą nna ra bi ą: Biani nua' riyeni te' nu cca qui' lu', beyúnna cuenta tsina qui' lu' porqui'ni labiru ccá lu' nu rigú'ubia' lo iyate nu té quia'. \v 3 Lànianá nu ná encargáduá nna belaba latsi'į íį: Annana biagáni gunia', porqui'ni xána' ya'a nna ebèqquia rúbá bi inte' lo tsina qui' bi, atsi'íni tsina ìdi'i nna labí cca te' gunia'; tsà'a' huenàba caridad nna yala ettu' te'; \v 4 pero chi yúá' biỹa gunia' para qui'ni canchu chi bíttuúru tsina quia' te nna guni cą inte' recibir le' litsi' quį. \v 5 Làniana gutàỹi tìą ttu ttu tsa canu ràl·la' cą ỹíyya' qui' xana' niá nna gunàba tìtsa'ą nu primérua: Tsáliacà'a ràl·la' lu' qui' xána' ya'a. \v 6 Becàbi nuá nna rą: Gayua' tambo aceite. Làniana nu ná encargáduá nna rą na: Bedi' recibo qui' lu'ą nna, gùre' xianí nna bedua átsìeyóna' terúbá lúį. \v 7 Bitola nna gunàba tìtsa'ą áttuą nna rą: Lù'chu nna, tsáliacà'a ràl·la' lu' qui' bi. Lą nna, becàbią nna rą: Gayua' beduti ỹua'xtíla. Nu ná encargáduá nna rą na: Bedi' recibo qui' lu' nna bedua ochenta terúbá lúį. \v 8 Enne' ná xana' nu ná encargáduá nna gutelíni bi qui'ni yala listo uccuą porqui'ni belaba latsi'į tsè' màsqui'ba yala enne' mal ną́. Raáruhuá Jesús nna rèe: Canu yétsiloyuį nna, pues adila listo runi cą para cca tsè' cą lani iyábani ca enne' tì'chu canu té la'yani' lo losto' quį. \v 9 Acca nia' le qui'ni lígúni duel·la' uquìna' le tsè' bel·liu qui' le, alàa ttu manera malo, sino tsè' taá para qui'ni canchu chi étu bel·liu qui' le nna entonces tsé'é ca amigo qui' le canu edi' cą le le' litsi' quį làti tsé'é le para siempre. \v 10 Nuỹa tediba ná bá enne' cumplido lo nu ti'to' rúbá nna, entonces ccá huą́ enne' cumplido lo nu iỹeni tsè'. Ą'hua nu runittilo ti'to' rúbá nna, pues labí ną́ enne' de confianza para huí'ą cuidado iỹeni. \v 11 Canchu labí runi le nu dacca' iỹu' de nu cca qui' bel·liu nna, pues núlá gappą le confianza lani ca riqueza nu adiru dacca'. \v 12 Ą'hua canchu labí rue' le cuidado tse' nu ná qui' attu enne' nna, entonces núlá gunna nu ná quì'į para ccą́ qui' tegání lé cá. \v 13 Lanú ttu mozo té ccani thuą bajo la' rigú'ubia' qui' chuppa ca patrón, porqui'ni miéntraste guyudí'ą ttuą nna catsi'í lánią áttuą, ą'hua miéntraste ną́ cumplido lani ttuą nna riníyú lą́ áttuą. Ą'hua lebi'į nna labí ccani ccá le huenitsìna qui' Tata Dios nna tse'e huá le bajo la' rigú'ubia' qui' Bel·liu nna. \v 14 De ra Jesús ca tìtsa'a nna tsè'e huá ca fariséua nía nna biyeni dí'báni cą enseñánzaá nna búrlalá beni cą ne porqui'ni yala nu dàalatsi' bel·liu uccua cą. \v 15 Jesús nna ra tìe cą: Lebi'i ná le canu ribèqquia nàrì la'a lebi'i ba ru'a lo ca enne', pero Tata Dios nna nabia' ranínié liú'u losto' le nna nìdi tito' làa cca guyue ca cosa qui' yetsiloyu nu yala catsi'íni ca enne'. \p \v 16 Nu ra lo ley nu bethà'na Moisés lani ri'u ą'hua nu bedia ca enne' uccua profeta tiempo antigua nna, pues ą́' ná nu yù ca enne'. Pero dèsdeba gul·lani Juan el Bautista nna entonces gudulo cca predicar reino qui' Tata Dios. Iyáỹiani ca enne' nna yala duel·la' runi cą para gá'a cą le' reínuá. \v 17 Adila fácil ná qui'ni l·lúỹa latsi' ỹiaba nna yétsiloyu nna ca indatò' nna, tì'chula tté ttu letra to' nu ra lo ley qui'ni làa ccą́ cumplir. \p \v 18 Nuỹa tediba éla'ą́ niula quì'į nna guttsa tení'į lani attu niula nna, entonces chi ná adulterio nu runią; ą'hua nu édi'ą niula nu béla'á naá nna runi huą́ adulterar. \p \v 19 Gùdua ttu nubeyu' rico nna yala tsè' gudu ỹúį, ą'hua ttu ttu tsá ba benią banquete lani ca là'go tsè'ni. \v 20 Gùdua huá ttu enne' pobre rinàbą caridad láą Lázaro nna betuỹíáníą uccua huè', tíą ru'a puerta qui' nubeyu' rícuá. \v 21 Yala gudà latsi'į gúą ca pedazo to' binnia ru'a meỹa qui' nubeyu' rícuá. Ca beccu' nna bitsina' cą gul·le'e cą lo ca huè' qui' niá. \v 22 Bì'yu bá tsá nna gùttì limosnéruá. Ca ángel nna beche' cabi ą hàstaá làti dua Abraham. Gùttì huá nubeyu' rícuá nna becàttsi' cą na. \v 23 Lo yi'bél·laá chi ỹuą ccą sufrir nna guchìtha lúį nna bilá'nią Abraham idittu' nna dua tè Lázaruá cuítta' bi. \v 24 Làniana gùnnią idìtsa nna rą Abraham: Gùppa cuią'lu' la' retúalatsi' quia' nna guthèl·la' bá cuią'lu' Lázaruą' qui'ni gulappa' lo ỹubení'į le' inda nna gudibìtha tí'ą luetsí'a', porqui'ni yàlàni dolor chi rappa' de yù'a' lo yí'į. \v 25 Pero Abraham nna ra bi ą: Lu' nna, hua yù lu' qui'ni buenu ba bedi' lu' le' yétsiloyúa; pero Lázaruį nna triste bá ná la' gutè quì'į. Pero annana yala la' redacca' latsi' chi té quì'į, pero lu' nna yala sufrir cca lu'. \v 26 Además de nui nna ttu bèl·là'a chul·la túniní du entre intu' nna lebi'i nna. Acca nuỹa calatsi'į ttíą de nì para íl·lanią làti tsè'e líą' nna, labí irialànią; nìhua nu da' nà'la para íl·lanią nì nna. \v 27 Làniana gunne enne' rícuá attu vuelta nna rą: Entonces ratta'yúnia' cuią'lu' tàta Abraham qui'ni éthel·la' cuią'lu' Lázaruą' le' litsi' tàta quíya'a \v 28 para inènią á gayu' ca bettsí'a' canu tsè'erù nía. Ą' modo nna làa èta huá cą lugar de sufrimiéntuį. \v 29 Abraham nna ra tè bí ą: Té bá ca libro nu bedia Moisés nna ca profeta nna, níabá gudà naga' quį qui' cabi. \v 30 Becàbi nubeyu' rícuá nna rą: Labí tàta Abraham, sino canchu nuỹa chi gùttì nna eyáthą éyyą taquixá'anią cą, entonces eyacca cą arrepentir nna tsíalatsi' quį. \v 31 Pero Abraham nna ra bi ą: Canchu bihua gudà naga' quį qui' Moisés nìhua qui' ca profeta nna, tampoco hua làa tsíalatsi' quį canchu nuỹa eyáthą de lo lù'uti nna quixá'anią cą. \c 17 \p \v 1 Jesús nna rèe ca discípulo qui'áa: Siémprení íl·lani ca tentación para guni qui'ni guni ca enne' tul·la', pero ica'rútsi'íru nu runi qui'ni rinnia ca enne' le' tul·la', pues \v 2 adila tsa' iỹìqquia yánį ttu ìttsi nna gudàl·la tè cą na làhui' indatò', tì'ca'la gunią qui'ni nuỹa ttu canu xcuichu tú'į nna ìnnia cą le' tul·la'. \v 3 Líhue' cuidado por la'a lebi'i bá. Canchu ttu hermano qui' lu' rigú'ą falta contra lu' nna, gutìtsà' ą. Canchu enàbą la' runittilo lani lu' por nu bénią nna, entonces ná qui'ni eyuniỹénbá latsi' lu' quì'į. \v 4 Canchu gàtsi vuelta ttu tsá gunią mal contra lu', ą'hua gàtsi vuelta enàbanią lu' la' runittilo nna, eyuniỹénbá latsi' lu' quì'į. \p \v 5 Ca apóstol nna ra tè cabi Jesús: Señor, benna cuią'lu' adí fe qui' tu'. \v 6 Ra tè Jesús cabi: Cáalá fe qui' le ną́ màsqui'di medida ttu bétsi' cuànà nna, huaccani le gá le yà xeni duį: Bilàtsù' nì nna biyàda lahui' indatò' la, entonces yàgą' nna huayéninią qui' le. \p \v 7 Raáruhuá Jesús: Núní ttu le dua ttu mozo quì'į rugà'ną gù'na o rappą ca gù'na bia' qui' le, canchu chi él·lanią de lo tsina nna, tsí gą́ mózuá: Gùduani lo meỹa cá. Labíỹá. \v 8 Tsí álahuá gá lą́ mózuá: Bedappayáni ná' míỹa qui' lu' nna bèni nu go sía' nna guta'a tè quia' hàstaá qui'ni eyacca quia' í'ya gua'; lànialá nna gą́ mózuá: Guta'a qui' lu' nna gù'ya gutó. \v 9 Tsí ína ri'u qui'ni huą mózuá: Quiỹaru lu' porqui'ni chi beni lu' iyaba tsina nu benia' lu' mandar. Ti' cca te' nna labí. \v 10 Ą'hua lebi'į, canchu chi eyàcca qui' le guni le iyate nu ra Tata Dios qui'ni guni le, entonces ná qui'ni ina le: Ttu huenitsìna nu labí riỹu' tè ná tu', porqui'ni beni tu' tsua' terúbá nu ná qui'ni guni tu'. \p \v 11 Loti' deyya Jesús para ciudad Jerusalén nna bedàxu'e néda dia entre Samaria nna Galilea nna. \v 12 Gutà'a bée le' ttu yetsi to' nna biria tè tsìi ca nubeyu' tattsa' cą ne, pero idittu' ba gudàa cą porqui'ni cca cą yetsu' yùtsù'a leproso, yala hue'léte' ną́. \v 13 Làcą nna gunne cą idìtsa tsè' nna ra cą: Maestro, betúalatsi' cuią'lu' intu'. \v 14 Bilá' báni Jesús cą nna rèe cą: Lítsía nna lígúni presentar ru'a lo ca sacerdotea, seña de qui'ni chi beyacca nàrì le. Làcą nna de déyu'u cą néda tì'a rèe cą nna, beyacca chì latsi' quį. \v 15 Gutebé'báni ttu nuá qui'ni chi beyacca latsi'į nna, beyéqquia taą́ nna bedàlianią Tata Dios idìtsa ní, \v 16 betsina' tìą ru'a lo Jesús, beduỹíbį nna bedètta' lúį loyu nna bè'ą ne gracia. Lą nna uccuą ttu enne' samaritano. \v 17 Gunne tè Jesús nna rèe: Tsí álahuá tsìi cą nuá beyacca latsi' cá. Adí canu gàá chúná, tì'ala uccua cą nì'i. \v 18 Tsí nùhua nuỹa beyéqquią gudàlianią Tata Dios sino làteruba enni'į atsi'íni ná lą́ enne' idittu' nna. \v 19 Làniana rèe nubéyu'a: Bèduli nna beyya ba, pues por fe qui' lu' nna chi beyacca latsi' lu'. \p \v 20 Ca fariséua nna gunàba titsa' cą Jesús cuaỹa íl·lani la' rigú'ubia' qui' Tata Dios yétsiloyu. Becàbi tìe nna rèe cą: La' rigú'ubia' qui' Tata Dios nna labí íl·lanią tì'a ttu cosa nu riria ca enne' inna' cą qui'ni chi dá'ą. \v 21 Nìhua labí ccá saber ca enne' para ina cą con tiempo ba: Nì chi dùe o nà' taá dùe, porqui'ni reino qui' Tata Dios nna pues entre la'a lebi'į ba chi gul·lani ą'hua lo losto' le. \v 22 Ra huée ca discípulo qui'áa: Huàl·lani tiempo canchu chi cálatsi' le ilá'ni le Nubeyu' de Ỹiabara' attu vuelta, màsqui'di por ttu bitsa terúbá, pero labí ilá'ni li e. \v 23 Ą'hua gá cą le: Nì chi dùe, o, nà'la dùe. Pero bittu tsía le nìhua làa tanó le cą. \v 24 Porqui'ni tì'a rappi étha rudàni' rábanią dèsdeba làti ril·lani bitsa hàstaá làti renia bitsa, ą́' tehuá ccá canchu de repente taá chi íl·lani Nubeyu' de Ỹiabara'. \v 25 Pero náduel·la' ỹa qui'ni yala padecer quée nna, ą'hua nuỹetse' guthacca' ca enne' tsè'e anna ne. \v 26 Tì'a uccua loti' gùdua Noé, ą'hua ccá canchu chi i'yu tsá íl·lani Nubeyu' de Yiabara'. \v 27 Porqui'ni ą'hua ca enne' tiempo lània nna gù'ya go bá nna huettsaná' bá nna beni cą hàstaá qui'ni bì'yu tsá gutà'a Noéa le' bárcuá, làniana de repente taá gul·lani iyya juíciuá nna gùttì iyáỹiate ca enne' gùtse'e lània. \v 28 Ą'hua ccá tì'a uccua loti' gùdua sobrino qui' Abraham láą Lot: gù'ya go bá nna huì'i bá nna huètti' bá nna huèni negocio bá nna béni ca enne', ą'hua gùda cą loyu bá nna huèdua yú'u bá nna beni cą. \v 29 Pero la'a mísmuba tsá biria Lot le' yetsi máluá lą́ Sodoma nna, làniana de repente taá nna binnia fuego lani azufre de ỹiaba nna bel·lùỹą latsi' iyáỹiani ca enni'a. \v 30 Anía tehuá runi ca enne' canchu chi i'yu tsá ilá'ni itute yétsiloyu ril·lani Nubeyu' de Ỹiabara'. \v 31 Canchu chi i'yu tsáa nna, nuỹa tediba duą iqquia azotea qui' yú'u quì'į nna, eyàdią nna uccuìtta tabáą, bittu éya'ą le' yú'u para thí'ą biỹa té quì'į. Ą'hua nu rèni fuera lo tsina quì'į nna, bittu eyéqquią litsi'į táỹi'ą biỹa té quì'į. \v 32 Líúrexaáruhuá latsi' le nu uccua lani niula qui' Lot tiempo lània; lą nna bedeqquia lúį para inna'ą cuè'e lí n̨na beyacca taą́ ttu estatua dète'. \v 33 Acca riquixa'ánia' le qui'ni nuỹa tediba dua iqquį etúalatsi' la'labàni quì'į por nu cca qui' yétsiloyuį nna, entonces gunitti lą́ na. Pero nuỹa tediba gútse'e latsi'į la'labàni nu cca qui' yétsiloyuį nna, entonces ccabàni lą́. \v 34 Ą'hua nia' le qui'ni Nubeyu' de Ỹiabara' nna canchu il·lanie de réla làti anta' chuppa ca enne' lo ttu cama, pues ttuą nna édi'e, áttuą nna eyà'na bą́. \v 35 Ą'hua canchu chuppa ca niula yù'u cą huèttu, pues ttuą nna édi'e, áttuą nna eyà'na bą́. \v 36 Ą'hua canchu chuppa ca nubeyu' tsè'e cą tsina, pues ttuą nna édi'e, áttuą nna eyà'na bą́. \v 37 De beyacca gunne Jesús ca tìtsa'a nna, gunàba titsa' tè cabi e nna ra cabi: Gání, Señor. Jesús nna rèe cabi: Gaỹa tediba té ttu nu yatti nna, pues níahuá itùppa ca bechettu. \c 18 \p \v 1 Gutixa'a huáni Jesús cabi attu comparación para guthète'nie cabi qui'ni caduel·la' guni cabi oración tulidàba nna bittu edùl·la'a latsi' cabi. \v 2 Ree cabi: Le' ttu yetsi nna gùdua ttu juez nu labí gùppą respeto Tata Dios, nìhua ca enne' nna. \v 3 Gùdua huá ttu niula viuda le' yétsiá nna seguídoní huía ru'a lo juez nna rą na: Beni bál·la cuią'lu' lu'uxtícia quia' contra nu ná contrario quíya'ą'. \v 4 Pero juez nna labí uccua tè latsi'į gunią lu'uxtícia quì'į. Pero bitola nna belaba latsi'į nna uccuanią: Màsqui'ba labí rappa huá' respeto Tata Dios nìhua ca enne' nna, \v 5 nada más porqui'ni niulíį nna yala ruquitsí'nią inte', acca guni chìa' lu'uxtícia quì'į para qui'ni làa ìta rùą huequitsí'ni látsa'a'. \v 6 Anía ra nu ná juez malua. \v 7 Pero inte' nna nia' le: Canchu Tata Dios nna, tsí bihua dispuesto née para gunie defender ca enne' chi réeé'nie, canu rul·luítsa' cą ne la'réla ritsábá cá. Tsí yala itsá cuédée para gunie cą cualani cá. \v 8 Nia' le qui'ni adila retúa latsi'e cą para gunie lu'uxtícia qui' quį próntuní. Pero canchu chi íl·lani Nubeyu' de Ỹiabara' nna, tsí hua tse'eỹa le' yétsiloyuį canu hua ligani té fe qui' quį lani e cá. \p \v 9 Gutixà'a huá Jesús attu comparación, para canu rulaba latsi' qui'ni yala tsè' ná cą, pero bihua cca guyu cą nuỹaáru adí ca enne'. \v 10 Reé: Chuppa ca nubeyu' nna huía cą huèni oración le' templua. Ttu nuá nna uccuą ttu fariseo. Attu nuá nna uccuą ttu nu ruquiỹa qui' impuesto. \v 11 Nu ná fariséua nna du báníą ru'a altar runią oración nna rą: Quiỹaru cuią'lu' Tata Dios qui'ni labí ná' tì'a ná adí ca enne', ubàna nna yélatsi' nna adúltero nna, nìdirubani tì' ná nu riquíỹa qui' impuesto dùą'; \v 12 pues inte' nna runia' ayunar chuppa vuelta le' ttu ttu semana, ą'hua rutía' qui' diezmo de lo iyaba nu té quia'. Anía uccua oración qui' fariséua. \v 13 Nu ruquíỹa qui' impuéstuá nna du huą́ le' templua pero idittu' nna, nìdirubani làa reyáỹanią ichìtha lúį, sino rue' la lòstu'į porqui'ni yala uccuą sentir por ca tul·la' qui'į nna rą: Señor Dios, betúalatsi' cuią'lu' inte' porqui'ni yala enne' tul·la' ná'. \v 14 Làniana ra tè Jesús: Hualigani te' nia' le qui'ni lą nna betsina'ą litsi'į yala lani la'ỹeni, porqui'ni beyuniỹén latsi' Tata Dios ca tul·la' quì'į; pero attu nuá nna labí beni Tata Dios na aceptar. Acca nia' le qui'ni nu cani qui'ni yala dàlianią nna, egà'na menos lą́; pero nu rulaba latsi'į qui'ni lanú nuỹa ną́ nna, lànuá nna ccá lą́ enne' ỹeni. \p \v 15 Làniana tahua' tè cą ca huatsa to' ru'a lo Jesús para qui'ni gutsia né'e iqquia quį. Bilá' báni ca discípuluá nui nna gutìl·la la cabi ca enne' dia ritahua' ca huatsa tú'a. \v 16 Pero Jesús nna gutàỹie cą nna rèe ca discípuluá: Lihue'él·la' ca huatsa tú'ą' ibíga' cą ru'a lua', bittu guthàga' le cą; porqui'ni reino qui' Tata Dios nna ną́ para ca enne' losto' humilde tì'a ca huatsą'. \v 17 Hualigani te' nia' le qui'ni nu labí té fe qui'į tì'a ttu huatsa tó' nna hue'él·la'ą qui'ni Tata Dios nna cu'úbia'nie na, entonces labí gá'ą le' reino quì'e. \p \v 18 Làniana ttu nubeyu' principal gunàba tìtsa'ą Jesús nna rą ne: Maestro bueno, biani gunia' para gata' la'labàni nu labí ttíą quia' cá. \v 19 Jesús nna ra tìe na: Biani cca ra lu' inte' bueno nì'i. Nì ttú lanú té ná completamente tse' sino tùteruba Tata Dios. \v 20 Hua nabia' báni lu' ca mandamiento: Bittu thualàni lu' nu labí ná tsela lu'. Bittu gutti lu'. Bittu cuána lu'. Bittu ichìtha lu' bela'na qui' ca enne'. Gùppa respeto tàta nàna qui' lu'. \v 21 Becàbi tìą nna rą ne: Iyaba ca nuą' runia' dèsdeba ná nu cuìti'. \v 22 Biyeni báni Jesús nui nna rèe na: Hua reyatsaáruni lu' attulo: betti' iyate nu té qui' lu' nna, bète tì ą lani ca enne' ritè là'di', ỹiabara' lá nna gata' riqueza qui' riqueza qui' lu'; gutà tè para ccá lu' ttu discípulo quia'. \v 23 Biyeni bánią nu rèe na, triste tsúbá beyéqquią, porqui'ni yala rico uccuą. \v 24 Gutebé' báni Jesús qui'ni yala triste uccuanią nna, ra tìe: Yala tàbi ná para canu té iỹeni bel·liu qui' quį tsíalatsi' quį nna hue'él·la' cą qui'ni Tata Dios nna quée enne' cu'úbia'nie cą. \v 25 Adila fácil ná tté ttu camello le' yèrù to' qui' ttu guỹa, tì'chula ttu rico gá'ą le' reino qui' Tata Dios. \v 26 Làniana canu biyénini ca tìtsa'ą' nna ra cą: Entonces núlá ccani l·lą́ cá. \v 27 Lèe nna rèe cą: Nu rulaba latsi' ca enne' qui'ni labí ná posible, pues fácil bá ną́ para lani Tata Dios. \v 28 Làniana ra tè Pedrua ne: Intu' nna chi bethà'na tu' iyaba nu té qui' tu' nna chi denó tu' cuią'lu'. \v 29 Jesús nna rèe cabi: Hualigani te' nia' le qui'ni hua tse'e canu chi bethà'na cą litsi' quį l·le, tàta nàna qui' quį l·le, ca bettsì' quį le, niula qui' quį l·le, ca ỹi'ni quį l·le por nu cca qui' reino qui' Tata Dios; \v 30 acca làcą nna thí' cą adírulá bendición annana, ą'hua tiempo nu chì' da'la nna gata' huá la'labàni nu labí ttíą qui' quį. \p \v 31 Làniana guleqquia Jesús tsì'nu ca discípuluá yà'latsi' nna rèe cabi: Annana dia ri'u ciudad Jerusalén. Nía nna ccá cumplir iyaba ca titsa' nu bedia ca profeta nu cca qui' Nubeyu' de Ỹiabara'. \v 32 Pues gute cą ne cuenta lani canu dittu' canu rigú'ubia' le' nación qui' ri'u, Ą'hua guni cą ne burla nna gul·luítsa' cą ne ca titsa' malo nna, gutùtu xèni' quį ne nna, \v 33 hué' díbá cą ne lani cuarta, làniana iche' cą ne para gutti cą ne. Pero tsunna bitsa bitola nna, eyáthee de lo lù'uti. \v 34 Ca discípuluá nna nìdi tito' làa gutelíni cabi biỹa nuá gutixe'e, porqui'ni beyà'na ba chul·la le' la' riyeni qui' cabi. \p \v 35 Loti' chi deyya Jesús exa taá yetsi Jericó nna, re' tè ttu ciego cuitta' nédaá rinàbą caridad. \v 36 De biyéninią ril·làbì nì'a ca enne' ritè nía, acca gunàba tìtsa'ą biỹa nuá. \v 37 Làcą nna ra tè cą na qui'ni da' Jesús enne' nazareno. \v 38 Làniana gunne ciéguá iditsa nna rą: Jesús Ỹi'ni David enne' uccua rey, betúalatsi' cuią'lu' inte'. \v 39 Ca enne' denéruá nna gutìl·la tè cą ciéguá qui'ni guthàya rú'į, pero lą nna adila iditsa gunnią nna rą: Cuią'lu' Ỹi'ni David, gùppa cuią'lu' la' retúalatsi' quia'. \v 40 Gulèda tè Jesús nna benie mandado taxi' cą na ru'a lúe. Bitsina' báą nna gunàba titsa' tè Jesús na, \v 41 rèe: Biani calatsi' lu' inte'. Becàbią nna rą ne: Señor, calátsa'a' elá' te'. \v 42 Jesús nna rèe na: Annana iyàlia ca íyyalo lu' nna ilá'ni lu'; por fe nu té qui' lu' lani inte' nna acca chi té la'yani' qui' lu'. \v 43 Luégutaá bilá' chìnią nna dia tìą lani Jesús nna rudàlianią Tata Dios. Ą'hua iyábani ca enne' dia nía nna, de bilá'ni cą nu uccua nna bè' hua cą gracia Tata Dios. \c 19 \p \v 1 Néda bá chi yù'u Jesús le' yetsi Jericó. \v 2 Le' yétsiá nna dua ttu nubeyu' rico láą Zaqueo nna uccuą jefe qui' iyaba canu riquiỹa qui' impuesto para gobiérnuá. \v 3 Lą nna yala uccua latsi'į ilá'nią Jesús nna gunibí'ą ne. Biria tìą díą táttsa'ą ne; pero de tántua ca enne' ỹétse'á nna labí uccua ilá'nią ne porqui'ni uccuą chaparro to'. \v 4 Acca quèthani beneruą nna huàppią lo ttu yà xeni para ilá'nią ne, porqui'ni níalá ná qui'ni ttíe. \v 5 Bitsina' bá Jesús nía nna bilá'nie na duą lo yàgàa nna ra tìe na: Zaqueo, beyàdi xìa, porqui'ni le' litsi' lu' ná qui'ni il·lania' anna. \v 6 Zaquéá nna quèthani beyàdi chìą, yala lani la' redácca' latsi' benią ne recibir litsi'į. \v 7 Nuá bá bilá'ni ca enne', acca gudulo chì cą betìtse'él·la' cą Jesús nna ra cą qui'ni huíe litsi' ttu nu huèni tul·la'. \v 8 Bitola nna guduli Zaquéuá nna rą ne: Annana Señor, tsal·lue' taá de lo iyaba nu té quia' nna guté ya' ą lani ca enne' ritè là'di'. Ą'hua canchu chi bethácca'ỹía' nuỹa ttu enne' nna gutú'a' biỹa té quì'į nna, pues annana gudéqquia' átappa tántolá quì'į. \v 9 Jesús nna rèe: Annana chi gul·lani salvación para ca enne' tsè'e le' yú'į, yà'ni qui'ni nubéyu'į nna chi ríalatsi'į nna ná huą́ ttu ỹi'ni Abraham. \v 10 Por nui nna bìta Nubeyu' de Ỹiabara', para hueyìla canu chi gunitti nna gudilèe cą le' ca tul·la' qui' quį. \p \v 11 Exa gáabá Jerusalén chi dia Jesús nna, iyaba ca enne' biyénini cą titsa' qui'áa nna belaba latsi' quį qui'ni chi' taání duą íl·lani la' rigú'ubia' qui' Tata Dios. Acca gutixè'e ttu comparación nna, \v 12 rèe: Ttu ènne'yu' tsè' nna huía bi attu país idittu' para thí' bi poder para ccá bi rey, làniana luégutaá eyéqquia bi. \v 13 Pero ántesca thá' bi nna gutàỹi bi tsìi canu runi tsina qui' bía nna, bete bi ttu cantidad xeni de moneda qui' ttu ttu tsa quį nna ra tè bi cą: Gutha' le bél·liuį para guni le gana iqquia quį miéntraste tsa'á' nna él·lania'. \v 14 Guda' tè bi. Pero ca enne' látsi bía nna, la' yéelatsi' lá gùppa cą qui' bi, acca guthel·la' tè cą ttu comisión ru'a lo canu rigú'ubia' nía para ina cą: Labí calatsi' tu' qui'ni nubéyu'ą' nna ccą́ rey qui' tu'. \v 15 Pero làbi nna guỹi' la bi poder para ccá bi rey. Làniana beyéqquia bi nna gutàỹi tè bi ca mozo qui' bía canu bete bi bel·liu lani canaá para eyúni bi cuenta lani cą tsáliáỹa gana chi beni ttu ttu cą. \v 16 Bitsina' tè nu priméruá ru'a lo enne' ná rey nna rą: Señor, lani bel·liu qui' cuíą'lu'a nna chi benia' gana átsìi cantidad. \v 17 Làbi nna ra tè bi ą: Tsè'ba ná nu beni lu', pues siervo tsè' ná lu' porqui'ni lani ti'to' rúbá nna uccua lu' fiel, acca annana gudúa' lu' para cu'úbia'ni lu' tsìi ca yetsi. \v 18 Bitsina' huá áttuą nna rą: Señor, lani bel·liu qui' cuíą'lu'a nna chi benia' gana ágayu' cantidad. \v 19 Làbi nna ra bi ą: Ą'hua lu' nna, gudúa' lu' lo gayu' ca yetsi. \v 20 Bitsina' huá áttuą nna rą: Señor, nìba té bel·liu qui' lu'a, túabá te' ą le' ttu panitu, pues \v 21 anía benia' porqui'ni gùtsi te' cuią'lu', porqui'ni ná cuią'lu' ttu enne' duro, cáalá bethá' ya' ą nna entonces huedi' telá cuią'lu' itútią, porqui'ni redi' cuią'lu' làti labí guda cuią'lu'. \v 22 Làniana ra bi ą: Siervo malo ná lu'. Por la'a mísmuba titsa' qui' lu' nna acca ccá lu' condenar. Hua yù bá lu' qui'ni ná' ttu enne' duro, redí'a' nu làhuabi guda' ą'hua rutùppa' làti lahuábí bedál·la'a'. \v 23 Entonces, bianicca labí gulú'u lu' bel·liu quíyi'į banco para qui'ni canchu chi él·lania' nna edí' ya' ą lani ỹi'nį nì'i. \v 24 Làniana ra bi canu tsè'e nía: Líccua bél·liuą' lo ní'į nna, líúte tì ą lani nu beni gana átsìi tántua. \v 25 Làcą nna ra tè cą bi: Pero Señor, chìa té tsìi quì'į. \v 26 Becàbi enne' ná rey nna ra bi: Inte' nna nia' le qui'ni nuỹa tediba té quì'į nna, entonces lą nna thí' lą́ adí; pero nu labí té quì'į nna, pues hàstaá ti'to' nu té quì'į nna ítua telą́. \v 27 Ą'hua iyaba canu na contrario quíya'a nna canu bihua uccualatsi' qui'ni ccá' rey qui' quį, litàxì' tsate' cą nì nna lichù yáni quį ru'a lua'. \p \v 28 Beyacca ba gunne Jesús ca tìtsa'a nna, dia tìe denérue para Jerusalén. \v 29 Exa tegáabá ca yetsi Betfagé nna Betania nna chi dia cabi luítta' i'ya láą Monte de los Olivos, guthel·la' tìe chuppa ca discípulo qui'áa nna, \v 30 rèe cabi: Lítsía le' yetsi to' nu re' frente taá tétiá nna. Canchu chi bitsina' le nna hua taxácca' dígá le làti tá' ttu burro to' nu nìdi ttu enne' labí chi gutsią na. Ethàtsi li ą nna eche' tètsate' li ą nì. \v 31 Canchu nuỹa inàba tìtsa'ą le: Bianicca rethàtsi li ą, entonces lebi'į nna ecàbini lí ą: Porqui'ni Señor nna riquína'nie na. \v 32 Huía tè ca discípuluá nna taxácca' cabi tì'ba nu chi ra Jesús cabi. \v 33 De rethàtsi cabi burro tú'a nna, biria chì canu ná xana' niá nna ra cą cabi: Bianicca rethàtsi le burro tú'ą' nì'i. \v 34 Becàbi cabi nna ra cabi: Señor nna riquina'nie na. \v 35 Làniana beche' tè cabi burro tú'a làti du Jesús. Guxua tè cabi ca lári' qui' cabía cuì'į, Jesús nna gutsia tìe na. \v 36 Gutsìla tè cabi ca lári' lo néda para ttíe. \v 37 Chi' tegáabá duą quel·la' cabi liáỹu qui' Monte de los Olivos nna, làniana iyaba ca enne' ỹetse' dia lani áa nna yala bedacca' latsi' quį nna gudulo cą bedàliani cą Tata Dios por iyaba ca milagro nu chi benie lani ca enne' nna, \v 38 acca gunne cą iditsa tsè': Bendito Enne' da' por nombre qui' Señor Dios para quée rey qui' ri'u. Acca hua té la' redacca' latsi' le' ỹiabara', la' dàliani para Tata Dios nna. \v 39 Làniana tuchùppa ca fariséua canu dia huá cą entre ca enne' ỹétse'á nna ra cą Jesús: Maestro, gutìl·la tí' canu da' lani cuíą'lu'ą'. \v 40 Becàbi Jesús nna rèe cą: Hualigani te' riquixa'ánia' le: Canchu làcą guthàya rú'a quį nna, pues hàstala ca íyya anta' lo nedį nna thulo cą inne cą idìtsa a favor de inte'. \v 41 Jesús nna bilá' bánie ciudad ri'ą exa taá nna, gudulue guretsie por lą nna, \v 42 ra tìe: Cáalá nabia' tsàni lu' qui'ni anna ná tsá de la'ỹeni para lu', pero bágá' bá ló lu'. \v 43 Inte' nna nia' lu' qui'ni huàl·lani tsá qui'ni ca contrario qui' lu'a nna de repente taá íl·lani cą nna tséqquíá cą ìta'lùba lu'; ca soldado qui' quį nna gudàa cą guardia para qui'ni làa l·lá ca enne' qui' lu'. \v 44 Gutàppa' guthìnniani cą ca dé'e qui' lu' nna ca yú'u qui' lu' nna, gul·lùỹa cą latsi' ca enne' qui' lu' nna. Pues hàstaba ca íyya nna labí eyà'na iqquia luetsi quį sino iyáỹiani cą iyìnnia. Ą' ccá lani le porqui'ni labí bedácca'ni le loti' gul·lanie lani le. \p \v 45 Gutà'a ba Jesús le' templua nna, bedàl·lee fuera iyaba canu tsè'e nía huètti' nna huì'i nna runi cą negocio nna, \v 46 rèe cą: Tata Dios nna rèe lo titsa' quì'e: Yú'u quíyi'į nna ną́ yú'u para oración; atsi'íni lebi'i nna, bèlìà qui' ubàna lá chi nani li ą. \v 47 Jesús nna gutixè'e ca enseñanza nu cca qui' Tata Dios ttu ttu tsá bá le' templua. Acca ca sacerdote principal nna ca maestro de la ley nna ą'hua canu rigú'ubia' entre ca enne' judíua nna yala uccua latsi' quį gutti cą ne. \v 48 Pero bihua modo betseláni cą bíỹalá guthácca' cą ne, porqui'ni iyáỹiani ca enne' bedà naga' qui' quì'e nna labí uccua latsi' quį gunitti cą ni ttu titsa' nu gunnie. \c 20 \p \v 1 Ttu tsá lània nna de riquixá'ani Jesús ca enne' le' templua ca enseñanza qui' Tata Dios nna de runie predicar acerca de ca titsa' tse' qui'e nna, bitsina' tè ca sacerdote principal nna ca maestro de la ley lani canu rigú'ubia' entre ca enne' yétsiá. \v 2 Gunne cą lani e nna ra cą ne: Gutixa'áni intu'. Núní por mandado qui'ni acca runi lu' ca cosį. Núní benna deréchuį qui' lu' cá. \v 3 Becàbi Jesús nna rèe cą: Ą'hua inte' nna guni huá' le ttu pregunta, lecàbini inte': \v 4 Derecho nu béniní Juáan bautizar, tsí dá'ą de ỹiabara', o tsí ca enne' ba bete cą na áccá. \v 5 Làniana gudulo cą gunne lettia cą tì'iỹalá ecàbini cą ne nna ra luetsi quį: Ti'ani ecàbi ri'u annana: Canchu ina ri'u qui'ni Tata Dios bete derecho qui' Juáan para guni bi bautizar, entonces gá taą́ ri'u: Biálacca làa huíalatsi' le qui' bi cá. \v 6 Ą'hua canchu ina ri'u qui'ni ca enne' ba bete permiso qui' bi, entonces iyaba ca enne' nna gudua cą íyya iqquia ri'u porqui'ni yala seguro ga'na cą qui'ni Juáan nna uccua bi ttu profeta nu guthel·la' Tata Dios. \v 7 Acca mejor la becàbi cą nna ra cą: Labí yù tu' gáỹalá da' derecho qui' bía. \v 8 Làniana ra tè Jesús cą: Nìhua inte' nna labí quixa'ánia' le nuỹa benna la'huacca quia' acca runia' ca cosį. \p \v 9 Gutixa'a tènì Jesús ca enni'a ttu comparación nna rèe: Ttu ènne'yu' nna guda bi planta qui' betsulí' le' loyu qui' bi. Betèsa tè bi lóyúa lani canu guni cą na tsina. Làniana guda' tè bi dia bi attu lugar nna labí betsina' tè bi. \v 10 Bi'yu díbá tiempo cosecha qui' betsulí'a nna guthel·la' bi ttu mozo lani canu runi tsina le' lóyúa, para qui'ni gute cą qui' rendimiento qui' loyu qui' bía. Pero làcą nna bè' lá cą mózuá idí' tsè' nna bethel·la' tè cą na, bittu tení biỹa bete cą éyu'ą. \v 11 Bedethèl·la' gáabá bi attu mozo nna, anía huá bedua dí' cą mózuá nna bè' cą na lani yà nna, ą́' tèruba dénáló ní'į bethel·la' cą na. \v 12 Bedethèl·la' gáabá bi attu mozo nu cca tsunnáa nna. Aníahuá bedethácca' cą na, de chi beni dí' cą quì'į nna bedàl·la cą na fuera. \v 13 Làniana enne' ná xana' lóyúa nna ra bi: Annana biáttsarúnuá gunia'. Ithél·la' cà'a' ỹì'nia' enne' yala catsi'íti'į, xiaba canchu chi ilá'ni cą bi nna huappa cà'ba cą bi respeto. \v 14 Pero canu runi tsina lóyúa nna de bilá'ni cą ỹi'ni bía nna gulù'u taá titsa' luetsi quį nna ra cą: Là nui nuą' eyà'na itúbá lóyúį. Lítsa', gutti ri'u ą para qui'ni ri'u la thí' nu reda' latsi' tàta qui' niá na ccá ri'u xana' itúbá lóyúį. \v 15 Làniana bedàxu' cą ỹi'ni bía nna bedàl·la cą bi fuera nna betti cą bi. Acca, biani guni propio gani enne' ná xana' lóyúa lani làcą cá. \v 16 Pues el·lani bi nna gul·lùỹa bi latsi' canu runi tsìnàa nna, gutèsa tè bi loyu qui' bía lani canu huaya' la. Ą' ná comparación nu gutixa'a Jesús. Ca enni'a nna de biyénini cą ca titsa' quì'e nna ra tè cą: Làa ina cànna Tata Dios thacca' tu' tì' ra cuíą'lu'ą'. \v 17 Pero Jesús nna gunne'e cą nna rèe: Pues biani ritelíni le titsa' nu ga'na escrito làti ra: \q1 Iyya nu labí guyú'u latsi' canu rucùà' yú'a nna, \q1 Chi ną́ íyya principal nu adila tsìttsì naxu'ą yú'a. \m \v 18 Inte' nna nia' le: Nuỹa tediba ibìxi lo íyya principal ni nna l·lúỹa latsi'į, ą'hua nuỹa íqquianí ìnnia íyyį nna gútsi'ití'níą na. \p \v 19 Làniana ca sacerdote principal ą'hua ca maestro de la ley nna gutelíni cą qui'ni contra làbácą nuá gutixa'a Jesús enseñánzaá. Acca yala uccua latsi' quį gudàxu' cą ne, pero gutsibáni cą ca enne' yétsiá. \v 20 Acca guleda ba cą ttu oportunidad nna bete cą bel·liu làtsi' ná' tuchùppa ca enne' para tsía cą guni bá cą ne prueba ti'átsí yala amigo tsè' ná cą lani e, canchu ecàbie ttu titsa' nu labí ná correcto, anía modo nna gappa cą néda gute cą ne cuenta làtsi' ná' gobernador. \v 21 Acca gunàba titsa' tè cą ne nna ra cą: Maestro, hua yù bá tu' qui'ni rulue' cuią'lu' nna riquixa'a cuią'lu' puro taá nu ná tsè', nìhua labí rucué'ní cuią'lu' ca enne' según la' rinna' qui' quį, sino ttu ru'ataá cani cuią'lu' cą nna riquixá'ani cuią'lu' iyábani ca enne' lo néda lígani qui' Tata Dios. \v 22 Gutixa'áni cuią'lu' intu': Tsí hua ná tsè' quiỹa ri'u nu ruthítsini gobierno qui' César ri'u, o tsí bíhuá áccá. \v 23 Pero Jesús nna gutelí taánie la' rulábalatsi' mal qui' quį nna rèe cą: Biecca calatsi' le guquìnnia le inte' lani ca tìtsa'ą'. \v 24 Líúlue' tsánnanì inte' bél·liuą' nna. Núní retrato quí'ní nui dua lo monédį, ą'hua núní láa ní nui dua nì. Becàbi cą nna ra cą ne: Qui' Cesar enne' romano ná rey. \v 25 Làniana ra tìe cą: Entonces líúte bá qui' César nu ná qui' César, ą'hua líúte bá qui' Tata Dios nu ná quì'e nna. \v 26 Por ca tìtsa'a nna labí biríalàni cą uquìnnia cą ne lani ttu titsa' ru'a lo ca enne' yétsiá, sino qui'ni biquíla' bá latsi' quį ti'iỹa becàbie, acca mejor la uccua taá tsi qui' quį. \p \v 27 Làniana bitsina' tè tuchùppa canu denó cą religión saduceo. Ca saducéuá nna labí ríalatsi' quį qui'ni eyátha ca enne' de lo lù'uti. Làcą nna gunàba titsa' cą Jesús nna, \v 28 ra cą: Maestro, lo escritura nu bethà'na Moisés lani ri'u nna, ra qui'ni canchu nuỹa ttu enne' ní gatti ttu bettsi'į nna pero lanu ỹi'nį uccua, entonces ná qui'ni guttsa taání'į lani niuláa para qui'ni elìthą descendencia qui' bettsi'į nu gúttía. \v 29 Gutsé'e gàtsi bettsi' ca enne'. Bettsa tená' nu néruá nna, pero gùtti bą́ nna lanú ỹi'nį uccua. \v 30 Làniana nu cca chùppáa nna bettsa huání'į lani viúdaá, pero gùtti huá nubéyu'a nna, nìhua lanú ỹi'nį uccua. \v 31 Anía tehuá uccua lani nu cca tsùnnáa, hàstaá qui'ni iyaba canu gàtsi bèttsi'a nna gùdualàni cą niuláa, lanú ỹi'ni quį uccua. \v 32 Bitóte nna gùtti huá niuláa. \v 33 Canchu chi gal·la' tsá eyátha canu yatti nna, núlá canu gàtsi bèttsi'a ccá quì'į niuláa cá, ya qui'ni iyaba gàtsi cą nna bettsaná' quį lani ą. \v 34 Jesús nna becàbinie cą nna rèe: Ca enne' qui' yétsiloyuį nna ruttsa báná' quį. \v 35 Pero canu cca merecer tsé'e cą le' la'labàni nu chì' da'la nna eyátha cą de lo lù'uti nna, pues lanuru nuỹa guttsaná'. \v 36 Porqui'ni nía nna lanuru nuỹa gatti. Pues iyaba cą nna ccá cą ỹi'ni Tata Dios porqui'ni eyátha cą de lo lù'uti para la' labànía, acca ccá lá cą tì'a ná ca ángel. \v 37 Pero acerca de canu yatti ná qui'ni eyátha cą de lo lù'uti nna, pues la'a mísmuba Moisés gutixa'a bi acerca de nua' làti rinne bi nu cca qui' tìttsa yèttse' nu ritè làl·lanía loti' ra bi qui'ni Señor nna née Dios qui' Abraham nna Isaac nna Jacob nna màsqui'ba chìa gutsá gùtti cabi. \v 38 Quiere decir qui'ni canu yatti nna bàni ba cą. Cáalá labí ná ą́' nna, entonces ti'ani modo ra Tata Dios qui'ni entre canu yatti nna tsè'e canu runi cą ne adorar cá. Pues para lani Tata Dios nna, ą'hua ca enne' canu chi gùtti nna bàni bá cą, tì'a canu labí chi gùtti. \v 39 Becàbi tuchùppa ca maestro de la ley nna ra cą ne: Maestro, yala tse' becàbi cuią'lu'. \v 40 Pues labiru beyáỹani cą inàba titsa' cą ne adí. \p \v 41 Làniana Jesús nna rèe cą: Ti'ani modo acca rena cą qui'ni Cristua nna née ỹi'ni David cá. \v 42 Atsi'íni la'a mísmuba David gunne bi acerca de lèe lo libro qui' ca Salmos nna ra bi: \q1 Señor Dios nna gunènie Señor quíya'a nna rèe: \q1 Gùduani cuittá'a' lado bàni, \q1 \v 43 Hàstaá qui'ni gúnná' latsi' ná' lu' iyaba canu làa cca guyu cą lu', \q1 para qui'ni gúl·liani lu' iqquia quį. \m \v 44 Por ca tìtsa'a nna yù ri'u qui'ni la'a mísmuba David nna reya bi Cristua SENOR. Entonces, ti'ala modo acca née descendiente qui' bi cá. \v 45 Làniana ru'a lo iyaba ca enni'a nna ra Jesús ca discípulo qui'áa: \v 46 Líhue' cuidado lani ca maestro de la ley, qui'ni làa guni le tì'a runi cą. Yala rú'ulatsi' quį cueni cą lo néda lani ỹo tùni qui' quį, ą'hua yala rú'ulatsi' quį qui'ni ca enne' ỹetse' guni cą cą saludar canchu dia cą lo néda, ą'hua yala rú'ulatsi' quį xúaní cą lo ca asiento dàa íqquiará' tè le' ca sinagoga ą'hua lo ca primero asiento le' ca fiesta qui' quį para qui'ni ilá'ni ca enne' cą qui'ni yala enne' re' cuenta ná cą. \v 47 Làcą nna rigua cą hàstaá ca yú'u qui' ca pobre viuda nna, ą'hua màsqui'ba yala itsá runi cą oración pero labí lí nu runi cą. Acca nia' le qui'ni ca nui nna adila fuerte ná castigo thí' cą. \c 21 \p \v 1 Le' templua nna bilá'ni Jesús ca enne' rico rigú'u cą bel·liu le' caja para ofrenda. \v 2 Bilá' huánie bitsina' ttu niula pobre ną́ viuda nna, gulù'į chuppa moneda nu de cobre dacca' cą ti'to' rúbá. \v 3 Ra tè Jesús: Hualigani te' nia' le qui'ni niula viúdį nna yala là'di' rittìą, pero adila iỹeni betią tì'chula iyaba cą. \v 4 Porqui'ni iyaba cą nna rute cą qui' ofrenda para Tata Dios nu réxabáni cą, pero niulíį nna màsqui'ba ną́ pobre, pero bete lą́ itute hàstaá nu ná gonią. \p \v 5 Rinne tè tuchùppa cabi qui'ni yala tsè' ná templua, porqui'ni yala tsè' ná ca íyya cua'ni ca dé'a, ą'hua latsitte ni ná canu beda' latsi' ca enne' bete cą para ccá tsè' le' templua. Làniana ra Jesús cabi: \v 6 Huàl·lani tsá qui'ni iyaba ca cosa nu rilá'ni le annana, pues itàppa' iyìnniani cą porqui'ni huàl·lani canu dìttu' nna guthìnnia gutàppa'ni cą hàstaá qui'ni labiru eyà'na iqquia luetsi ca íyyį. \p \v 7 Gunàba titsa' tè cabi e nna ra cabi: Maestro, cuani ccá nu gútixa'a cuíą'lu'ą'. Biani señal ni ilá'ni tu' para ccá tu' saber ántesca thulo iyaba ca cosį. \v 8 Becàbi tè Jesús nna rèe: Líhue' cuidado qui'ni làa guthacca'ỹí cą le. Porqui'ni nuỹetse' íl·lani lani nombre quia' nna ina cą qui'ni làcą nuá Cristua. Ą'hua ina cą: Chì' taání duą íl·lani fin. Pero bittu tsíalatsi' le qui' quį. \v 9 Canchu chi guna le qui'ni cca guerra o qui'ni ritìl·la ca gobierno nna, bittu gátsini le. Porqui'ni náduel·la' ccá yà'latè ca cosį, pero nìhuani labí chi gùl·la' tè fin. \v 10 Raáruhuée cabi: Ttu nación nna til·lą contra attu nación, ą'hua ttu gobierno contra attu gobierno nna. \v 11 Ą'hua íl·lani la' riỹú' fuértení, ą'hua íl·lani ubìna' nna itsahue' nna iỹé lettia tsè' le' yétsiloyuį. Ą'hua ca enne' nna yala gátsini cą porqui'ni ilá'ni cą ca señal nu cca ỹiaba. \v 12 Pero ántesca íl·lani iyaba ca cosį nna, gutsia latsi' quį le nna gudàxu' cą le nna gute cą le cuenta lani ca enne' principal le' ca sinagoga, ą'hua gudàl·la cą le litsi' ìyya, ą'hua iche' cą le ru'a lo ca rey nna canu rigú'ubia' nna porqui'ni ná le enne' ríalatsi' quia'. \v 13 Anía modo nna gappa le néda para quixá'a le nu cca quia'. \v 14 Licuèqquia tsìttsi latsi' losto' le qui'ni bittu nùyue gá cani le ti'iỹa ecàbi le para guni sostener qui' le; \v 15 porqui'ni inte' nna gunna' titsa' nna la' riyénitse' nna lo losto' le, hàstaá qui'ni canu iria contra le nna labiru ccani cą ecàbi cą biỹa contra ca titsa' qui' le. \v 16 Ą'hua ca tàta nàna qui' le nna, ca bettsi' le nna, ca pariente qui' le nna, ca amigo qui' le nna gute cą le cuenta làtsi' ná' canu labí cca guyu cą le, pues gútti hua cą tuchùppa le. \v 17 Pues itute yétsiloyu nna guyudí'ą le porqui'ni ná le enne' ríalatsi' quia'. \v 18 Pero nìdi ttu ittsa' iqquia le labí il·latsu' canchu labí ná voluntad qui' Tata Dios. \v 19 Canchu ccá bá le tsìttsì lani inte' nna, huatta' la'labàni qui' le. \v 20 Canchu chi ilá'ni le iỹetse' ca soldado ìta'lùba ciudad Jerusalén nna, entonces ttélini le qui'ni chi bi'yu tsá qui'ni l·lúỹa latsi'į. \v 21 Làniana canu tsè'e le' región qui' Judea nna dàni cą ucuìtta cą tsía cą lo ca ló'ya lá. Ą'hua canu tsè'e le' ciudáad nna dàni cą ucuìtta cą. Canu tsè'e fuera Jerusalén nna, bittu éya'a cą lì'į sino dàni cą ucuìtta telá cą. \v 22 Porqui'ni anía nna ccá cumplir iyábani nu chi ga'na escrito acerca de tiempo de castíguį. \v 23 Canchu chi bi'yu tsáa nna, ica'rútsi'íru ca niula nùà' huatsa to', ą'hua canu rigátsi' ỹi'ni to' qui' quį nna, porqui'ni yala ca sufrimiento íl·lani le' ituba nación nì ą'hua ttu castigo xeni iqquia yétsį. \v 24 Ttu te cą nna gatti cą lo guerra, adí cą nna iche' canu dìttu' cą preso hàstaá attu nación huaya'. Ca enne' dìttu' nna ebèqquia bestè ní cą ciudad Jerusalén hàstaá qui'ni ilùỹa tiempo nu ná qui'ni guni cą dominar. \p \v 25 Làniana ilá'ní ca señal ỹiaba, porqui'ni labíru gudàni' bitsą' nihua biuá'ą' nna nìhua ca bélia nna. Ca enne' qui' yétsiloyu nna yala uccuè'eníą latsi' quį ą'hua yala gátsini cą porqui'ni yala ruido guni indatù'a thúlíníą. \v 26 Làniana igùtsi latsi' quį por tántua la' rátsilatsi' de tebé'ni cą íl·lani ca sufrimiéntua le' yétsiloyuį, pues hàstaá iyaba ca cosa canu tsìa ỹiaba nna, tatìttiní cą. \v 27 Làniana ilá'ni cą Nubeyu' de Ỹiabara' il·lanie le' ttu bía lani itute la'huacca quì'e nna la'yani' quì'e nna. \v 28 Canchu chi thulo ccá ca cosį nna, leyàppa fuerza nna lichìtha lo le nna línna', porqui'ni chi' taání duą íl·lanie para gudilèe le. \v 29 Làniana gutixa'a Jesús ttu comparación nna rèe: Linna'tsáruhuá ca yà exxuhuí ą'hua iyaba adí ca yà. \v 30 Canchu chi rilá'ni le qui'ni rebia l·la' qui' quį, pues anía modo ritelíni le qui'ni chì' taáduą íl·lani tiempo verano. \v 31 Ą'hua lebi'į nna, canchu chi ilá'ni le qui'ni cca iyaba ca cosa nu chi gutixa'ánia' le nna, entonces ccá le saber qui'ni exa taá chi debiga' tiempo de la' rigú'ubia' qui' Tata Dios. \v 32 Hualigani te' riquixa'ánia' le qui'ni labí tté ca enne' tsè'e tiempo de ca señal ni hàstaá qui'ni iyábani ca cosį nna ccá cą cumplir. \v 33 Ỹiaba nna yétsiloyu nna l·luỹa bá latsi' quį, pero ca titsa' quíyi'į nna labí tté cą sino té qui'ni ccá cą cumplir. \v 34 Líhue' cuidado por la'a lebi'į bá, qui'ni làa puro i'ya go le nna guni le borrachar nna yala nùyue ní tsè'e le nu cca qui' yétsiloyu nna, para qui'ni alàa ca nui lá runi le canchu de repente taá chi gal·la' tsá señalado nu nani Tata Dios, \v 35 porqui'ni tì'a cca canchu chi là' retò taání ttu trampa, ą' modo de repente taá íl·lani tsáa nna nìyyani latsi' ca enne' tsè'e le' itúỹiani yétsiloyu nna labí l·lá cą. \v 36 Acca litsé'e al tanto, liguni oración tulidàba qui'ni gappa le fuerza para gutè le tsè' iyaba ca cosį canchu chi íl·lani cą nna tsé'e le lani la' redacca' latsi' ru'a lo Nubeyu' de Ỹiabara'. \v 37 Jesús nna ttu ttu tsá bá gutixe'e le' templua iỹétse' ca enseñanza. Pero de réla lá nna berie nna huíe beyà'née lo i'ya láą Monte de los Olivos. \v 38 Itúbani yétsiá nna huía cą ru'a lúe de díla lá le' templua para gudà naga' quį quì'e. \c 22 \p \v 1 Exa taá chi debiga' fiesta canchu chi ro cą ettaxtíla sin levadura para qui'ni guni cą celebrar tsá pascua para éxalatsi' quį loti' gulàa ca ta' tàta qui' quį le' pais Egíptua. \v 2 Ca sacerdote principal lani ca maestro de la ley nna beyìla cą néda ti'iỹa modo gutti cą Jesús, pero yà'latsi' bá gune lettia cą porqui'ni gutsibáni cą ca enne' yétsiá. \v 3 Gutà'a tè Satanás lo losto' Judas nu guta' huá líį Iscariote, uccua huą́ ttu nu tsì'nu ca discípuluá. \v 4 Judas nna huíą làti tsè'e ca sacerdote principal ą'hua canu ná jefe qui' guardia qui' templua nna bè' huą́ titsa' lani cą tì'iỹalá modo gutią Jesús cuenta lani cą para gattie. \v 5 Làcą nna yala bedácca'ni cą nna beyà'na cą qui'ni gute cą bel·liu quì'į. \v 6 Lą nna guỹi'ché' bą́ nna guduluą beyìlą néda ti'iỹa modo gútią ne cuenta lani cą, sin qui'ni làa tébé'ni yétsiá. \p \v 7 Gùl·la' bá tsá ro cą ettaxtíla sin levadura nna uccua duel·la' gutti cą ttu carneru to' para sacrificio qui' tsá pascua. \v 8 Jesús nna guthèl·le'e Pedrua nna Juáan nna rèe cabi: Lítsía nna guni le preparar para go ri'u nna éxalatsi' ri'u tsá ỹénį. \v 9 Làcabi nna ra cabi e: Gani calatsi' cuią'lu' guni tu' ą preparar. \v 10 Lèe nna rèe cabi: Canchu chi gá'a le le' ciudą́', nía nna etsà' le ttu nubeyu' dénú'ą tu ré'e inda. Tanó tè li ą hàstaá le' yú'u làti éya'ą. \v 11 Línneni enne' ná xana' yú'a nna ga li ą: Guthel·la' Maéstruá intu' para inàba titsa' tu' cuią'lu': Gani nua' dua cuarto làti ná qui'ni gua' lani ca discípulo quíyi'į nna guni tu' celebrar páscuį. \v 12 Nubéyu'a nna gulue' taánią le ttu cuarto xeni nu chìa dua léda bą́ duą iqquia ráa'lá, porqui'ni yú'a nna ną́ nu chuppa cua', nía nna liguni preparar para ri'u. \v 13 Làcabi nna huía cabi nna taxácca' cabi tì'a nu chi ra Jesús cabía. Nía nna beni cabi preparar para páscuá. \v 14 De gùl·la' hóraá nna gùduani Jesús lo méỹaá, ą'hua ca apóstol lani e nna. \v 15 Làniana rèe cabi: Yàlani deseo té quia' gua' lani le tsá páscuį ántesca gattia'. \v 16 Porqui'ni nia' le qui'ni labiru go ya' ą attu hàstaá qui'ni ccá cumplir itútią le' reino qui' Tata Dios. \v 17 Jesús nna guỹi' tìe vásuá nna gunàbèe bendición lani Tata Dios nna, làniana rèe cabi: Líthi' ą nna líquithia ą entre lebi'i. \v 18 Porqui'ni nia' le qui'ni labiru í'yá' inda qui' betsulí' hàsta'na canchu chi íl·lani reino qui' Tata Dios. \v 19 Làniana Jesús nna guỹi' tìe ettaxtílaá nna gunàbèe bendición; làniana gùl·le'ée na nna bì'e cabi nna rèe: Nui nna ną́ cuerpo quia' nu rutía' por lebi'i. Iį ba guni le para nu chì' da'la, pero siempre éxalatsi' le inte'. \v 20 Beyacca díbá gutó sé' cabi nna, guỹi' huée vásuá nna rèe: Vásuį nna runią representar convenio cubi nu runia' segúruní por medio de réni quia' nu ilàlia por lebi'į. \v 21 Pero linna'áruhuá qui'ni nu gútią inte' cuenta para gattia', pues nìba rucà ní'į lo meỹį lani a'. \v 22 Hualigani qui'ni Nubeyu' de Ỹiabara' nna dia bée ttíe iyaba nu chi ná qui'ni ccá, pero ica'rútsi'íru nubeyu' nu gunią inte' traicionar. \v 23 De biyénini ca discípuluá ca tìtsa'a nna gudulo cabi gunàba titsa' luetsi cabi núỹalá cabi nuá guni anía. \p \v 24 Huàdi hua ttu disgusto entre ca discípuluá acerca de núỹalá cabi ccá adiru enne' re' cuenta. \v 25 Pero Jesús nna rèe cabi: Iyaba ca rey yétsiloyuį nna rigú'ubia' cą itúbani, ą'hua iyaba canu té la'huacca qui' quį nna yala rudàliani ca enne' cą. \v 26 Pero entre lebi'i nna labí ccá ą́', sino qui'ni nu ná enne' principal entre lebi'į nna dànią eyacca lą́ ttu nu ruthète' tì'a ttu nu cuìti'. Ą'hua nu rigú'ubia' entre lebi'į nna dànią thú huą́ al tanto para gunią servir. \v 27 Porqui'ni, núlá dacca' adiru segun yétsiloyuį: Tsí nu ribé' lo meỹa, o tsí nu runi servir áccá. Tsí álahua adila dacca' nu ribé'ní lo meỹa cá. Pero inte' nna dua' entre lebi'į tì'a ttu nu runi servir. \v 28 Lebi'i nna tulidàba gutsé'e le lani inte' hàstaá lo iỹetse' ca prueba. \v 29 Acca inte' nna gutía' derecho qui' le para cu'úbia' le le' reino nu chi benna Tata quí'a lani inte', \v 30 para qui'ni í'ya go le lani inte' le' reino quíya'a, ą'hua xuàni le lo ca xila' tsè'ni para guni le juzgar ca tsì'nu yetsi qui' ca enne' Israel. \p \v 31 Señor nna ra huée: Simón, Simón, bè' cuidado qui' la'a mísmuba lu', porqui'ni Satanás nna chi té permiso qui'į gunią iyaba le probar, tì'a ttu campesino rùttìą ỹua'xtila le' ttu harnero. \v 32 Pero inte' nna chi gunábania' Tata Dios por lu' para qui'ni bittu eyàtsa fe qui' lu'. Lu' nna de chi beyéqquia lu' lani inte' attu nna ná qui'ni gútse'e tsìttsì lu' ca bettsi' lu'. \v 33 Pedrua nna ra bi e: Señor, lístubá dua' para tsa'á' alàarùla litsi' ìyyà lani cuią'lu', sino ą'hua hàstaá gattia' lani cuią'lu'. \v 34 Jesús nna rèe bi: Pedro, nì nia' lu' qui'ni annana labí thí'ché' lu' por tsunna vuelta qui'ni nabia'ni lu' inte', làniana cuetsi xcurúdiá. \p \v 35 Raáruhuá Jesús cabi: Loti' guthél·la'a' le sin morral nna sin bolsa para bel·liu nna sin guarachu nna, tsí beyatsa biỹa qui' le cá. Becàbi cabi nna ra cabi: Labí biỹa. \v 36 Làniana rèe cabi: Pero annana nu té ttu morral quì'į nna, pues thí'ą na, ą'hua nu té ttu bolsa to' nu yù'uni bel·liu quì'į nna ná qui'ni huá'ą na gaỹa tediba díą. Nu labí té ttu espada quì'į, pues ná qui'ni gúttí'ą biỹa màsqui'di mata quì'į para ccá gó'oníą tu espada, porqui'ni chi' taání duą lanúruà' té lani le. \v 37 Porqui'ni caduel·la' ccá cumplir lani inte' iyaba nu ga'na escrito làti ra: \q1 Làcą nna belàtsi' cą ne entre canu huèni maldad para gattie. \m Pues iyate nu ga'na escrito acerca de inte' nna chi gul·lani tsá qui'ni ccą́ cumplir. \v 38 Làcabi nna ra cabi e: Señor, nì té chuppa teruba espada. Lèe nna rèe cabi: Huacca taání ca nuą'. \p \v 39 Biria tè Jesús nna huíe Monte de los Olivos tì' ba nu runi bée. Ca discípulo qui'áa nna denó tè cabi e. \v 40 Bitsina' díbée nía nna rèe cabi: Liguni oración para qui'ni làa ìnnia le le' ttu prueba nu labí ccani le gúchia li ą. \v 41 Làniana biria yètsì'e nna huíe ati'to' tè idittu', beduỹíbie nna benie oración nna \v 42 rèe: Tata quia', canchu calatsi' cuią'lu' nna gutua bá cuią'lu' sufrimiento nu tté yì'į lani inte'; pero alàa tì'a cabálátsa'a', sino ccá bá según voluntad qui' cuią'lu'. \v 43 Làniana de repente taá gudu tè ttu ángel qui' ỹiabara' ru'a lúe nna gùppèe adí fuerza quì'e para qui'ni bittu quée desmayar. \v 44 De chi rehuiní' xàttànie nna adila fuerte benie oración nna indétha quì'e nna uccuą ti'taání càniba' él·lani réni binnia cą loyu. \v 45 De beyacca beni oración nna bedulie nna beyéqquie làti tsè'e ca discípulo qui'áa nna, bilá'nie qui'ni ti'áthi bá cabi, porqui'ni yala chi guretsi cabi por tristeza nu uccuani cabi. \v 46 Jesús nna ra tìe cabi: Leyátha nna liguni oración, línaba qui'ni làa ìnnia le le' tentación. \p \v 47 Hua rinne cànna bée nna bitsina' chì canu ỹetse' ca contráriuá. Judas ttu canu tsì'nu ca discípuluá nna dénéruą lo quį nna gubíga'ą ru'a lo Jesús para gúttsa'lúį ne. \v 48 Jesús nna ra tìe na: Judas, tsí lani ttu beso rute lu' cuenta Nubeyu' de Yiabara' cá. \v 49 Ca enne' tsè'e nía lani Jesús na, de bilá'ni cabi ti'iỹa chi ruthácca' cą ne nna, acca ra cabi e: Señor, guni dí' cà'a tu' qui' quį lani espada cá. \v 50 Ttu bi nna quèthani bè' bi ttu siervo qui' nu ná huexána' qui' ca sacerdóteá nna guchu bi yéti nàgui'į lado bàni. \v 51 Ra tè Jesús: Bíttuúru biỹa guni le. Líhue'él·la' cą. Làniana beláppa' tìe yéti naga' siérvuá nna beyúnie na. \v 52 Làniana gunne Jesús lani ca sacerdote principal ą'hua lani canu ná jefe qui' guardia qui' templua nna ą'hua canu rigú'ubia' le' yétsiá nna, quiere decir iyaba canu bitsina' para gudàxu' cą ne nna, rèe cą: Tsí da' le yù'u ná' le espada nna yà nna para gudàxu' le inte' preso ti'atsi ná' ttu ubana cá. \v 53 Ttu ttu tsá bá gudúa' lani le le' templua nna, atsi'íni bihua bedàxu' le inte'. Pero chi gul·la' hora qui'ni lebi'i nna la'huacca de la' chúl·la nna guni le nu calatsi' le. \p \v 54 Bedàxu' cą ne preso nna guche cą ne litsi' huexána' qui' ca sacerdóteá. Pedrua nna idittu' bá denó bi e. \v 55 Becùà' tè cą yi' le' lí'a. Guỹua tení iyaba cą ìta'lùba yí'a. Pedrua nna gure' huá bi lani cą. \v 56 Ttu sirvienta nna bilá'nią Pedrua re' bi cuitta' yí'a nna bedácca' tsè'bánią bi nna ra tìą: Ą'hua nui nna gurèni huą́ lani nubéyu'ą'. \v 57 Pero Pedrua nna labí guỹi'ché' bí nna ra la bi: Lu' niula, labí nabia' te' nubéyu'ą'. \v 58 Ti'to' taá bitola nna bilá'ni áttuą bi nna rą: Ą'hua lu' nna enne' qui' huá quį ná lu'. Pedrua nna ra bi ą: Labí ná'. \v 59 Ttu hora ti'gá bitola nna adila fuerte benią sostener nna rą: Hualigani qui'ni nui nna gurèni huą́ lani ą porqui'ni ą'hua lą nna ná huą́ enne' Galilea. \v 60 Pedrua nna ra bi: Lu' nubeyu', nìdi làa yúá' biỹa nuá ra lu'. Atsaba rinne Pedrua nna gurètsi chì xcurúdiá. \v 61 Làniana bedèqquia lo Señor nna gunnè'e Pedrua. Pedrua nna bexa tèlatsi' bi ca titsa' qui' Jesús loti' rèe bía: Antesca cuetsi xcurúdiá nna, tsunna vuelta ína lu' qui'ni labí nabia'ni lu' inte'. \v 62 Acca yala behuiní'ni bi nna, beria tè bi nía nna biditsùni bi guretsi bi. \p \v 63 Canu bedàxu' cą Jesús preso nna yala burla beni cą ne nna bè' cą ne golpe. \v 64 Bethàya tè cą lúe lani ttu lári' nna gutìni ná' quį lúe nna ra tè cą ne: Gùnna tsánna nuỹa nua' bè'ą lu' nna canchu hualigani ná lu' ttu profeta. \v 65 Ą'hua lani iỹétse'éru ca titsa' mal nna beni cą seguir bedua dí' cą ne. \p \v 66 Huàni' bá nna betùppa canu rigú'ubia' entre ca enne' judíua lani ca sacerdote principal nna ca maestro de la ley qui' ca niá nna; iyaba cą nna guche' cą Jesús ru'a lo Junta Suprema. Nía nna gunàba titsa' cą ne nna ra cą: \v 67 Gutixa'áni intu' canchu lu' nuą' Cristua. Lèe nna rèe cą: Canchu quixa'ánia' le nna, labí tsíalatsi' le. \v 68 Ą'hua canchu biỹa inába tìtsa'a' le nna, labí ecàbini le inte' nìhua làa gúla' huá le inte' nna. \v 69 Pero dèsdeba annana Nubeyu' de Ỹiabara' nna cué'níe ỹiabara' lugar de la' dàliani qui' Tata Dios enne' té itute la'huacca quì'e. \v 70 De rèe ca tìtsa'a nna iyaba cą nna ra cą ne: Tsí hualigani ná lu' Ỹi'ni Tata Dios cá. Jesús nna rèe cą: Lébi'i bá chi ra qui'ni ą́' ná'. \v 71 Làniana ra cą: Biáruálá titsa' ni riquina' gúna ri'u cóntrį cá. Porqui'ni la'a mísmuba ri'u chi biyénini ri'u ca titsa' quì'į. \c 23 \p \v 1 Làniana guduli chì iyáỹiani cą nna guche' cą Jesús ru'a lo Pilátua. \v 2 Gudulo tè cą betsia cą queja contra Jesús nna ra cą: Chi bedàxu' tu' nubéyu'į porqui'ni yala escándalo runią le' nación qui' ri'u nna labí calatsi'į quiỹa tu' nu ruthítsi gobierno qui' rey qui' ri'u César nna reną qui'ni la'a labą́ ná Cristo, ti'átsi ná huą́ ttu enne' rigú'ubia'. \v 3 Làniana gunàba titsa' Pilátua Jesús nna rą: Tsí ná lu' Rey qui' ca judíuą' cá. Becàbi Jesús nna rèe na: Ą'chu chi ra lu'. \v 4 Pilátua nna rą ca sacerdote principal ą'hua iyaba ca enne' tsè'e nía: Nìdi ttu falta làa retsèla te' qui' nubéyu'į. \v 5 Pero làcą nna adila dìtsa gunne cą nna ra cą: Yala alboroto runi ca enne' por causa de ca enseñanza quì'į, guduluą dèsdeba Galilea làniana le' itúỹiaba Judea hàstaá nì. \p \v 6 Pilátua nna de biyéninią qui'ni Jesús nna bethète'nie ca enne' dèsdeba le' estado qui' Galilea, acca gunàba tìtsa'ą canchu née enne' galileo. \v 7 De ùccuą saber qui'ni Jesús nna uccuee enne' galileo, acca gulèqquia latsi'į ithél·la'ą ne ru'a lo Herodes nu uccua gobernador qui' Galilea. Herodes nna re' huą́ ciudad Jerusalén tiempo lània. \v 8 Bilá' báni Herodes Jesús nna, yala bedácca'nią porqui'ni chìa gutsá uccua latsi'į gunibí'ą ne; porqui'ni iỹetse' ca cosa chi biyéninią nu cca quì'e, acca yala uccua latsi'į ilá'nią ne gunie ttu milagro. \v 9 Herodes nna beni tìą Jesús iỹetse' pregunta, pero lèe nna labí biỹa becàbinie na. \v 10 Tsè'e tè ca sacerdote principal ą'hua ca maestro de la ley, yala fuerte beni cą sostener nu gunne cą còntre. \v 11 Làniana Herodes nna lani ca soldado qui' niá nna yala bedua dí' cą ne nna beni cą ne burla nna begàccu' tè cą ne ttu lári' latsitte nu dacca' yáỹi nna. Làniana bethel·la' tìą ne lani Pilátua attu. \v 12 Dèsdeba tsá lània nna yala amigo beyacca Pilátua lani Herodes. Antes nna bìtsa'a báni luetsi quį. \p \v 13 Pilátua nna gutaỹi tìą ca sacerdote principal nna canu rigú'ubi'á nna ą'hua ituba yétsiá nna \v 14 rą cą: Chi tahua' le nubéyu'į ru'a lua' nna ra le qui'ni yala rigú'u tìtsa'ą ca enne' para chatha cą contra gobierno qui' rí'uį, pues iyaba chi gunába titsa' ya' ą ru'a lo le nna pero labí causa betsèla te' quì'į acerca de ca queja nu rutsia le còntrį, \v 15 nìhua Herodes nna labí causa betseláni bi quì'į, acca bethel·la' bi ą nì attu. Nubéyu'į nna labí biỹa delito ni chi benią nu dacca' gattinią, \v 16 acca guni tí'cà'a ya' ą castigar làniana gúlá' ya' ą. \v 17 Anía ra Pilátua porqui'ni uccuą obligado qui'ni ttu ttu fiesta nna gúlá'ą ttu preso nu inàba yétsiá. \v 18 Pero iyáỹiani cą guretsiyà'a cą ttu tiémpubá nna ra cą: Gatti bá nua' nna bela' bá Barrabás nà'. \v 19 Barrabás nna tíą litsi' ìyyà porqui'ni gùlanią canu gutíla alboroto le' yétsiá contra gobiérnuá nna betti cą ttu enne'. \v 20 Gunèni Pilátua cą attu nna uccua latsi'į gúlá'ą Jesús. \v 21 Pero làcą nna adila dìtsa guretsiyà'a cą nna ra cą: Betaá' ą lo curutsi, betaá' ą lo curutsi. \v 22 Pilátua nna bedenàba titsa' gáabą́ cą nu cca tsunna vuelta nna rą: Pues, biani mal ni chi beni nubéyu'į ni'i. Nìdirubani ttu delito ni'i etsèla te' quì'į nu dacca' gattinią. Guni ba ya' ą castigar ti'to', lànialá nna gúlá' ya' ą. \v 23 Pero làcą nna adila túléchùni gutsé'e cą gunne cą idìtsa nna gunàba cą qui'ni gutá' ca soldádua ne lo ttu yà curutsi. Canu yétsiá ą'hua ca sacerdote principal nna beni ba cą seguir guretsiyà'a cą hàstaá qui'ni uccua tì' calatsi' quį. \v 24 Làniana beni Pilato mandado qui'ni guthácca' cą Jesús tì'ba nu gunàba yétsiá. \v 25 Bethà'na tìą libre nubeyu' nu té litsi' ìyyà nu gutíla ruíduá nna bèttìą enne', porqui'ni ą́' bá gunàba cą. Pero Jesús nna bete tìą ne cuenta làtsi' ná' ca enne' làa cca guyu cą néa. \p \v 26 De chi dia cą che' cą ne nna, tattsa' cą ttu nubeyu' Cirenéo lą́ Simón, déda'ą de lo tsina. Betsia tè cą curutsi qui' Jesús cùì'į para huá'níą na nna tanó tìą Jesús. \v 27 Dia tè iỹétse'ní ca enne' qui' ciudáad, entre làcą nna tse'e huá ttu te ca niula canu yala ribetsi cą nna rehuiní'ni cą por nu ruthacca' cą Jesús. \v 28 Bedèqquia tè lo Jesús gùnne'e ca niuláa nna rèe cą: Lebi'į nu Jerusalén, bittu cuetsi le por inte' sino licuetsi la por la'a lebi'i ba nna por ca ỹi'ni le nna. \v 29 Porqui'ni huì'yu tsá qui'ni ina cą: Ica'rubà ca niula ná huètsi, canu labí begátsi' huatsa nna. \v 30 Por ca sufrimiento nu íl·lani nna, thulo ca enne' gatta'yúni cą ca i'ya nna ína cą: Liyìnnia iqquia tu'. Gá huá cą ca i'yatò': Liucàttsi' tí' intu', \v 31 Ą' ná nu ccá lani ca enne' canchu chì' ridulo ba ca sufrimiéntuą', pero tì'a gani ccá la'té qui' quį después lá cá. \v 32 Guche' huá cą lani Jesús chuppa canu hueni delito nu dacca' qui'ni gatti cą. \v 33 De bitsina' cą lani e làti láą Lugar Iqquia Bega' Yatti, nía nna gùda cą ne lo yà curútsia. Aníahuá gùda cą chuppa canu hueni maldad lo áchúppa ca curútsia. Bedu cą curutsi qui' ttuą lado ná' bànie, áttuą lado ná' yàttie. \v 34 De rutá' cą Jesús lo curútsia nna, gùnnie nna rèe: Tata Dios, beyuniỹén latsi' cuią'lu' qui' quį, porqui'ni labí yù cą biỹa nui runi cą. Làniana ca soldádua nna gùl·la'ání cą ca ỹúeá nna, bedàl·la cą rifa lo quį para gúlui'ą nuỹa ca ỹúeá gal·la' ttu ttu tsa cą. \v 35 Iyábani ca enne' yétsiá nna tsè'e cą rinna' cą. Canu rigú'ubia' le' yétsiá nna beni cą ne burla nna ra cą: Canu huaya' nna bedilà bą́, pues gudilàa la'a làbą canchu hualigani ną́ Cristo enne' becué' Tata Dios. \v 36 Ą'hua ca soldádua nna beni huá cą ne burla, bitsina' cą nna bè' cą ne vinagre í'yèe, \v 37 ra tè cą ne: Canchu hualigani ná lu' Rey qui' ca enne' judío nna, bedilà la'a lù'ba. \v 38 Betá' tè cą ttu letrero ỹíqquie lani ca titsa' griego nna latín nna hebreo nna rą: NUI NUA' NÁ REY QUI' CA JUDÍO. \v 39 Làniana ttu canu hueni delito tá' nía nna, bedua dí' huą́ Jesús nna rą ne: Canchu hualigani ná lu' Cristo nna, bedilà la'a lù'ba nna tsa'tsela tehuá intu'. \v 40 Attu nu tá' huá lo attu curútsia nna gutìtsa'ą na nna rą: Tsí átsahuá làa rátsini lu' juicio qui' Tata Dios de chi tá' huá lu' nà' para gatti lu', pues \v 41 ri'u nna hualigani cca bá ri'u merecer sufrimiento nu ritè ri'u anna porqui'ni chìa ríỹa ri'u por ca mal nu chi beni ri'u. Pero ènni'į nna labí biỹa mal benie. \v 42 Làniana ra tìą Jesús: Exa tí' chì latsi' cuią'lu' inte' canchu chi ìta cuią'lu' para cu'úbia' cuią'lu'. \v 43 Jesús nna rèe na: Hualigani te' nia' lu' qui'ni anna taá chi du lu' lani inte' le' lugar de la' redacca' latsi' nna la'ỹeni nna. \p \v 44 De gùl·la' ttú tsì'nu hora ti'gá nna, bechul·la le' itúbani yétsiloyu hàstaá ritį tsunna. \v 45 Bitsą' nna betua la'yani' quì'į. Lári' rriani nu dàa le' templua nna biredà'ą nna uccuą chuppa l·là'a. \v 46 Gunne tè Jesús idìtsani nna rèe: Tata Dios quia', làtsi' ná' cuią'lu' rucà'na' espíritu quia'. Beyacca ba rèe anía nna, gùttie. \v 47 De bilá'ni capitán románuá iyaba nu uccua nna, guduluą bedàlianią Tata Dios nna rą: Hualigani qui'ni nubéyu'į nna labí biỹa mal benie. \v 48 Iyaba ca enne' iỹétse'ní tsè'e nía huia' nna bilá' huáni cą iyaba nu uccua. Deyya tè cą nna yala rue' losto' quį porqui'ni yala sentir uccua cą. \v 49 Pero iyaba canu benibiá' cą ne, ą'hua ca niula da' dèsdeba Galilea huíalatsi' quį ne nna, idittu' gutsé'e cą bilá'ni cą iyaba ca cosa nu uccua. \p \v 50 Gùdua ttu enne' lá bi José nu yetsi Arimatéa región qui' Judea. Làbi nna uccua bi ttu miembro lani Junta Suprema qui' ca enne' judíua. Yala enne' tsè' nna enne' de respeto nna uccua bi. \v 51 Joséa nna hua yù hua bi qui'ni íl·lani reino qui' Tata Dios, acca labí de acuerdo gudu bi lani propósito qui' Júntaá nìhua lani ca hecho qui' caniá nna. \v 52 Huía bi ru'a lo Pilátua nna gunàba bi cuerpo qui' Jesús. \v 53 Bechìda diba bi e nna betùbi bi e ttu sábana nna gutìxa tè bi e le' bà nu dua le' ttu iyyatò' làti lanú nuỹa nu yàttini chi guyú'u. \v 54 Tsá lània nna runi prevenido qui' ca enne' para tsá ỹeni ná qui'ni edi' latsi' quį, nu ridulo gùl·là viernes lània. \v 55 Ca niula canu beni cą Jesús acompañar dèsdeba birie Galilea nna, huía huá cą nna bila'ni cą qui'ni chi gutta' cuerpo qui' Jesús le' bèlia nu gudua le' iyyatù'a. \v 56 Beyéqquia tè cą nna beni cą preparar especias nna ungüento nu rilàa' iỹíxí nna, para cuerpo qui'e. Làniana bedi' latsi' quį conforme tì'a ra lo mandamiento qui' Tata Dios. \c 24 \p \v 1 Dilatò'ni qui' tsá domínguá nna huía ca niuláa lo bàa. Làcą nna bìà' cą ca ungüento iỹixi nu beni cą preparar. Huía huá átuchùppa ca niula lani cą. \v 2 Bitsina' cą nna bilá'ni cą qui'ni íyya nu yáyani ru'a bàa nna, pues ttu lado la chi ri'ą. \v 3 Gutà'a ba cą nna pero lanuru cuerpo qui' Señor Jesús té nía. \v 4 Acca yala nùyue uccuani cą lani la' rátsilatsi'. De repente taá nna gùdu chuppa ca nubeyu' cuitta' quį, uccua tìttini ỹó cabi. \v 5 Ca niuláa nna yala gutsini cą nna bedètta' tè lo quį loyu. Ca ángeliá nna ra tè cabi cą: Biecca reyìla le entre canu yatti enne' bàni cá, \v 6 lanúrue té nì, pues chi beyáthee de lo lù'uti. Hua yù ba le biỹa gutixe'e loti' reniírue le' Galilea nna rèe: \v 7 Náduel·la' qui'ni Nubeyu' de Yiabara' nna gute cą ne cuenta làtsi' ná' canu tul·la' hàstaá qui'ni gutti cą ne lo yà curútsia, pero tsùnna ubitsa bitola nna eyáthee de lo lù'uti. \v 8 Làniana bexa latsi' ca niuláa ca titsa' nu gunne Jesús. \v 9 Bedà' tè cą lo bàa nna beyya cą huequixa'áni tsìnia ca discípuluá ą'hua adí ca enne' iyaba ca cosį. \p \v 10 María enne' Magdala nna, ą'hua Juana nna, ą'hua attu María nàna qui' Jacóbua nna, ą'hua adí ca niula nna gutixa'a cą ca cosį ru'a lo ca apóstol. \v 11 Pero para làcabi nna puro cuento ba ná nu ra ca niuláa, acca labí huíalatsi' cabi nu ra canaá. \v 12 Pero Pedrua nna huía tè bi quèthani lo bàa. Gunna' tè bi liú'u nna bilá'ni bi tsuą' teruba ca lári' nu betètsiní cabi Jesús. Bedà' tè bi nna yala belaba latsi' bi de nu uccua. \p \v 13 La'a mísmuba tsá lània nna, chuppa cabi nna deyya cabi ttu yetsi to' láą Emaús, ga'ną ttú tsunna legua ti'gá idittu' de Jerusalén. \v 14 Dia cabi lo neda rue' cabi titsa' qui' iyaba ca cosa nu chi uccua. \v 15 De rue' thuti cabi titsa' nna bitsina' tè la'a mísmuba Jesús nna dia tìe lani cabi. \v 16 Pero làcabi nna labí bedácca'ni cabi qui'ni Jesús bá enni'a rida' lani cabi. \v 17 Làniana rèe cabi: Biani titsa' ní nuą' rue' le de yù'u le néda, biecca yala rehuiní'ni le nì'i. \v 18 Becàbi ttu bi lá bi Cleofas nna ra bi e: Iyáỹiani ca enne' nna yù cą biỹa ná nu uccua le' Jerusalén nàya náthíą́'. Tsí làteruba lu' nu huía nà' nna labí yù lu' nu uccua cá. \v 19 Làniana rèe cabi: Biani uccua. Làcabi nna ra cabi e: Pues acerca de Jesús enne' Nazaret enne' uccue profeta qui' Tata Dios lani la'huacca, tantua por ca hecho quì'e le' templua ru'a lo iyábani ca enne', ą'hua por ca titsa' tsè'ni quì'e nna, \v 20 pero ca sacerdote principal nna ca uxtícia qui' tu'ą' nna bete cą ne cuenta hàstaá qui'ni gulèqquia cą sentencia quì'e gattie nna, betaá' cą ne lo yà curútsia. \v 21 Atsi'íni intu' nna uccuani tu' qui'ni lèe nuá enne' ná qui'ni ìta gunie librar yetsi Israel. Pero anna lá cca tsunna ubitsa qui'ni gùttie lo curútsia nna bigàttsi' tìe. \v 22 Ą'hua yala uccuaỹí latsi' tu' por nu ra tuchùppa ca niula canu huía huá latsi' quį ne. Làcą nna huía cą ru'a bàa ántesca tsáni', \v 23 pero núruhuá cuerpo qui' Jesús té nía, acca beyéqquia cą nna ra cą qui'ni bilá'ni cą ca ángel de ỹiabara' nna ra cabi cą qui'ni Jesús nna beyacca bànie nna, \v 24 huía tè tuchùppa ca compañero qui' tu' ru'a bàa nna bilá'ni cabi qui'ni hualibani ca niuláa nu ra cą, pero labí bilá'ni cabi Jesús. \v 25 Làniana ra tè Jesús cabi: Lebi'i nu làa ritelíni. Yala bétsi cca le convencer para tsíalatsi' le iyaba nu gunne ca profeta, \v 26 tsí álahua uccua duel·la' qui'ni Cristua nna quée padecer iyaba ca cosį ántesca etsìne'e ỹiabara' para thí'e la' dàliani nna quée enne' ỹeni cá. \v 27 Làniana bethàtsi là'nànie cabi iyaba ca Escritura nu riquixá'a acerca de lèe, dèsdeba ca libro nu bedia Moisés ą'hua ca libro nu bedia iyaba ca profeta nna. \v 28 Betsina' bá cabi yetsi Emaús. Jesús nna benie ti'atsi dia bée adí idittu'. \v 29 Pero làcabi nna yala duel·la' beni cabi gutta'yúni cabi e nna ra cabi: Nìba beyà'na cuią'lu', porqui'ni chì' tegání ràl·là. Làniana gutà'a tìe litsi' cabi. \v 30 De chi re'níe lo méỹaá lani cabi nna guỹi'e ettaxtílaá nna gunàbèe bendición nna gùl·le'ée na nna bì'e cabi. \v 31 Làniana gutelíni cabi qui'ni Jesús bá enni'a. Pero lèe nna de repente taá bede'e ru'a lo cabi nna labiru bilá'ni cabi e. \v 32 Làniana ra tè luetsi cabi: Tsí álahua tì'a ttu yi' nu ràl·la' uccua titsa' quì'e lo losto' ri'u loti' gunènie ri'u de beyú'u ri'u nédaá nna gutixa'ánie ri'u nu ra lo Escritura cá. \v 33 Guduli tabá cabi nna beyéqquia cabi Jerusalén nna betseláni cabi tsìnia ca apóstol tsè'e cabi júntubá, ą'hua adí ca enne' tsè'e lani cabi. \v 34 Làcabi nna gutixa'a tè cabi qui'ni hualigani chi beyátha Señor de lo lù'uti nna bànie attu nna, ą'hua chi bilá'ni Simón ne. \v 35 Làniana chuppa ca ènne'yu'a nna gutixa'a huá cabi iyaba nu uccua loti' deyú'u cabi néda para yetsi Emaús, ą'hua ti'iỹa modo bedácca'ni cabi e tiempo de gùl·le'ée ettaxtílaá nna. \p \v 36 Atsaba rinne cabi nna, la'a mísmuba Jesús nna gùdue lahui' iyaba cabi nna benie cabi saludar nna rèe: La'ỹeni para lo losto' le. \v 37 Pero làcabi nna yala gùtsini cabi, belába latsi' cabi qui'ni bilá'ni cabi ttu nu tsayèlà. \v 38 Pero lèe nna rèe cabi: Bianicca rátsini le nna gùl·lani la' rudu chùppanią lo losto' le nì'i. \v 39 Línna'áruhuá ca nàya' nna ca nì'a' nna, qui'ni la'a inte' ba nui. Liuláppa' nna línna' tsè', porqui'ni ttu espíritu nna labí yu'ą́ bèlá' nìhua tsítta nna, inte' nna entero cuerpu ba ná' tì'taání rilá'ni le inte' dua' nì. \v 40 De rèe anía nna, belue'nie cabi ca né'e nna ca nì'e nna. \v 41 Làcabi nna labí huía tè latsi' cabi por tanto la' redacca' latsi' canchu enni'a nua' Jesús. Lèe nna rèe cabi: Tsí hua té tí' qui' le biỹa go ri'u. \v 42 Bete tè cabi ttu pedazo bél·la nàyì' quì'e ą'hua ttu etta ỹìxi bédu nna. \v 43 Guỹi' tìe cą nna bilá'ni cabi e gùtùe. \v 44 Làniana ra tìe cabi: Chi gutixa'ánia' le loti' reniíruà' lani lía qui'ni uccua duel·la' ccá cumplir iyate nu ga'na escrito nu cca quia' lo ley qui' Moisés nna ą'hua nu ra lo ca libro nu bedia ca profeta nna libro láą Salmos nna. \v 45 Làniana bethàtsie la' ritelíni qui' cabi para qui'ni telini cabi tsè' ca enseñanza nu ra lo ca Escríturaá acerca de lèe nna, \v 46 rèe cabi: Ą' bá ga'na escrito, qui'ni uccua duel·la' qui'ni Cristua nna quée padecer, pero bìtsa tsunna nna eyáthee de lo lu'uti nna, \v 47 ná qui'ni ccá predicar lani nombre quì'e, dèsdeba Jerusalén hàstaá le' iyaba ca nación qui' yétsiloyu qui'ni eyacca ca enne' arrepentir nna eyuniỹén latsi' Tata Dios ca tul·la' qui' quį. \v 48 Lebi'į nna chi bilá'ni le iyaba ca cosa nu uccua lani inte', para qui'ni cueqquia lí lé cą ru'a lo ca enne'. \v 49 Inte' nna ithél·la'a' lani le nu chi beni Tata quí'a prometer qui'ni gúnnée qui' le, pero lebi'i nna ná qui'ni cueda ba le le' ciudad Jerusalén nì hàstaá qui'ni guni le recibir itute la'huacca de ỹiabara' nu gúnnée qui' le. \p \v 50 Jesús nna benérue cabi lo néda para fuera ciudáad nna guda' cabi lani e hàstaá yetsi láą Betania. Nía nna guchìtha né'e ru'a lo cabi nna benie cabi bendecir. \v 51 Hua dàa cànna ba né'e runie cabi bendecir nna de repente taá bede'e ru'a lo cabi nna déyyeé ỹiabara'. \v 52 Làcabi nna bedu taá ỹibi quį nna beni cabi e adorar. Làniana beyéqquia cabi Jerusalén nna yala bedacca' latsi' cabi. \v 53 Tulidàba gùtse'e cabi le' templua bedàliani cabi Tata Dios. \pc Ą' uccua.