\id ROM \h ROMA \toc1 Nyovara Wao Paulus Po Ratoe Anugano Amisye Mai No ROMA \toc2 Roma \toc3 Rom \mt2 Nyovara Wao Paulus Po Ratoe \mt2 Anugano Amisye Mai No \mt1 ROMA \c 1 \s1 Paulus po kove raura \p \v 1 Risyirati Paulus, syanapatambe Yesus Kristus ai, risyamo Amisye po inapatimu muno Po inatutir indamu syo Ayao Kovo Amisy ravov. Syo nyovara waowe so ratoe anugano Amisy wana no Roma wasai. \p \v 2 Ayao Kovo namije mamo arono wusyinoe Amisye po raurairive ti Apa anawae wo ratoe no Ayao Amisye rai. \v 3-4 Ayao Kove so mo Arikainyo Amisye aura kakavimbe Opirati wama Amisy Yesus Kristus. Opamo aeno anasino vatane rai weamo avaki no aneno Daud apa susye rai. Weramu aeno Apa ana no aije rai opamo Arikainyo Amisye pije, weye anuga ndandinit maisyare Amisye amaisy. Muno Amisye po aroron kakavimbe opamo Arikainyo Amisyo apa vambunine no Ai arono Po aijaseo kovakato no wene ama uga rai. \v 5 Yesus Kristus bewaramo Amisye po kove raugaje rinai muno Po inatutir apa anakere rai. Po inatutir indamu syo vatano Yahudi jewene mawainde tenambe indamu wanave muno ubeta Kristus ai indamu Apa tame manakoe no mine so rai. \v 6 Muno vatano wana no munijo Roma weap, Amisye po wasawainde tavon to, weti wasisa kawasaeyo Kristus apaura maije mai. \p \v 7 Weti syo nyovara waowe so ratoe vatano Roma wasai tenambe, weapirati Amisye muinyo wasai muno Po wasawainde to indamu weapamo Apa kawasae nawirati weap. Syare kove muno saumane no no wama Injayo Amisy muno Amisy Yesus Kristus no wasautan tenambe. \s1 Paulus beker to no munijo Roma \p \v 8 Manasyimbe syo kove raura seo risya Amisye aijo wasai tenambe. Risambayambe Yesus Kristus apa tame rai, syo kove raura seo weye ridaniv vatane wo ayao wapa anave Kristus aije raura pampambe no rui vayave mine tename so rai. \v 9 Amisye po raen risyamo inaemeno wasai rave, weye namane rinit isambayambe wasai. Amisye opirati inanuga ntenami syanapatambe Ai, syo Apa Kavo Yesus Kristus apa Ayao Kove ravov. \v 10 Weti risambayambe tutir, syo Amisye anajo indamu Po varore raugaje rinai syore syo wasapan. \v 11 Ribekero syore syo wasaen indamu syo kove inta raunande wasai: Syare syo Anawayo Vambunin ama kove inta ratodi wasai indamu weabambunin. \v 12 Wetiva wamo wansaijasea wambambunin kava, weye wasanuga ntubai mbambunin arono wapo sya anave raen, muno syo wapa anave raen, ribambunin. \p \v 13 Sya arakovo Roma weap, syare wapo sya bekero syo wasapan raen kakavimbe, weye nugoenta rave syo sya unanuijo syore wasai rapatimu, weramu ana inta mo rinaoraive ti.\x + \xo 1:13 \xt Arakov 19:21\x* Syare syo anakere raijar no wapa yasyine rai indamu syo vatane inta maugav utavondi Kristus ai, maisyare muno syo rave no munijo kaijinta raive to. \v 14 Amisye po inatutiro syo Ayao Kove ravovo vatano Yahudi jewene mansai tenambe—vatano una no kota rai muno vatano una no unate rai; vatano ube sekorave muno vatano ube sekorave jewen. \v 15 Wemirati mbewar ribeke dave syo Ayao Kove ravovo vatano wana no Roma wasai tavon.\fig Munijo Roma|src="hk00242c.tif" size="span" loc="Roma 1:7,15" copy="Horace Knowles" ref="Roma 1:7,15" \fig* \s1 Ayao Kove mamo Amisye apa vambunine mije \p \v 16 Risyamo risamane Ayao Kove raije ramu, weye Ayao Kove mamo Amisye apa vambunine mije. Ayao Kove mbambunin indamu mo vatane mapaya ayao kakai rai, vatan tenambe nanawirati wanave Yesus Kristus ai—manasyimbe vatano Yahudi, weramu vatano Yahudi jewene nao tavon. \v 17 Weye Ayao Kove mo Amisye apa unanuije raroron, wemi mo vatane mauga ti umamai no Amisye amune rai. Apa unanuijo po ratayao wansai omirati wama anave obo ma, no manasyimbe ntoa ama marane rai. Weye wama anave obo mirati mo wansauga ti wamamai no Amisye amune rai. Maisyare Ayao Amisy mo ratoe mare: “Vatano nanawirati umamai no Amisye amune rai indati ukova nuge nuganui weye wanave.”\x + \xo 1:17 \xt Habakuk 2:4; Galatia 3:11\x* \s1 Amisye po apa pari mangke raugaje vatano wo ayao kakai rave mansai \p \v 18-19 Amisye po apa pari mangke raugaje irati vatano wo ayao kakai rave mansai muno vatano awa ana udave mamune mansai. Vatane umaso wo Amisye apa ana no aije raen kakavimbe, weye Amisye po rarorono mansai to. Weramu awa ana udave ngkakai mbewaramo wo Apa ayao tugae rawatambe. \v 20 Vatane inta wo Amisye aeno mansamije rai jewen, weramu arono Amisye po nuge so ranari kaijoe ndea unumeso, Apa ana no aije mamo vatane wo raen kakavimbe no anakotaro ntuna no mine vone so muno anakotaro ntuna no naumo warae rai. Weti mawes vatane unanta Amisye apa anabe muno Apa vambunino noa nuge nuganuije rai no anakotar tenambe Po ranari so rai. Weti vemo vatane inta po raura pare, “Amisye no tugae rako jewena rako, syantatukambe rai,” wemai nora! \p \v 21 Vatane wo Amisye aen no ivae, weramu wonae wo aura Opamo Amisyo tugae pije. Wo ararimbe ramu muno wo kove raura seo Ai tavone ramu. Onawamo wantatukambe rave weye awa ana wo ratantona mamo ama ine meweno rai muno manuga mamo ngkaumudi kobe. \x + \xo 1:21 \xt Epesus 4:17-18\x* \v 22 Wo taune mansaura ware wenawamo vatano makarikuga mba dave, weramu onawamo vatano wantatukambe vayave nawa. \v 23 Wenawamo ubeaje Amisy opi titi rave Aije ramu, yara ubeaje awa yaro wo ranarije obo rai. Weramu awa yare no tawane ramu, yara Amisye pamo kova nuge nuganui. Muno Amisye pamo apa kovo ntiti no Ai, yara yare mamo ratotovo vatane mansanyi, muno ratotovo insani, tawae, maere kotar ranyi vayave. \p \v 24 Wemi mbewar ti Amisye aneme mpaya mai indamu utavondi taune awa bekero ngkakainoanive rai kai. Umba awa bekero anaerere mo mauga ti ugwambe taune manasine rai vambinibe. \v 25 Makirive Amisye ai ti wo Apa ayao tugae rawatambe, yara usakinav wanave ayao arurijate obo rai. Wonae ube sambayambe muno ubeaje irati Amisy opi po anakotar tenambe ranari Aiji, yara ubeaje irati Apa anakotaro po ranari obo rai.\f + \fr 1:25 \ft Ubeaje Amisye apa anakotaro po ranari, maisyare orame, inyoe, unate, tume ramaisy. Muno ubeaje taune awa yaro wo ranari rai tavon.\f* Weramu Amisye obo pi mamaisy, ti wangkangkamambe Aija nuge nuganui. Amin. \p \v 26 Maisyare wemai ti, Amisye aneme mpaya vatane wato mai indamu utavondi awa ana manuga ntento rai raronto ti mbe samaneve mai. Wanya inta nawamo ubekero anya maije ramu, yara manuga ntento taune awa wanya bo mansai, ti utitarive mansai. \v 27 Muno anya inta nawamo unaki awa wanya marijate ramu, yara anya utitarive anya taune mansai. Aya ana yo rave so nggwambe yai. Weti taune wo awa mangke ranawan, mamaisyo awa ana udave ngkakainoanive so rarijati. \p \v 28 Wonae wo Amisye atantona akatowi, weti Amisye aneme mpaya mai indamu utatayaje irati awa ana wo ratantona nggwambe raron. Maisyare wemaisy, anakotaro rui wo rave mamo anakotaro mamaisye ramu muno ngkove ramu. \v 29 Vatane umaso nawamo manuga ntairijo ayao kakai kotaro rui vayave rai, maisyare so: ukakainoanive muno mamun, manuga ntantunaube muno ngkakai. Upari muno warare, ubekero wo vatane maubaisy, wo vatane maponae muno wo mave tatugadi. Wayao ampambe \v 30 muno wo vatane maura tantunawi. Manuga mamuno Amisye ai. Mansararin muno ukangkamambe taune mansai. Wo unanuije rakani tutir indamu wo anakotaro ngkakainoanive rave. Muno ubeta awa vatan anui mansai jewen. \v 31 Ana ratantona ngkov meweno mai muno ubeta awa urairi rai jewen. Muinye meweno mai muno maemeno vatane mansai mamo mewen tavon. \v 32 Wo Amisye apa ayao raen ivae, wemirati mare vatano rui pi po ayao kakai umaso rave, indati Amisye po mangke raugaje ai indamu kakai. Weramu vatane wato wo ayao kakai umaso rave tutir kobe, muno manayanambe arono vatano kaijinta wo rave tavon. \c 2 \s1 Amisye po mangke rapatimu vatan tenambe mansai \p \v 1-2 Wamo raen Amisye apa mangke mamo mamai dave, wemi Po rapatimugo vatano wo anakotaro ngkakai rave maisyare ratodi umawe rai. Inya, vatane weap! Win dako, are bayave inta nyare nyo vatane inta apa kakai muno apa kove rakani ai indamu nyo mangke rapatimugo ai, weamo winyamo nya nteto rai mangkiki! Weye nyo mangke rapatimu nya vatane inta ai, weamo taune winyo mangke rapatimu taune nai to ije. Weye winyo vatane wato amai tavon; anakotaro ngkakainoanive po rave mamo winyamo vatan nyo rave tavon.\x + \xo 2:1-2 \xt Matius 7:1-2\x* \v 3 Weti inya, vatane winy, winyare nyo mangke rapatimu vatane ai apa ana po rave rai, weramu winya ana nyo rave mo apa ramai tavon! Winyo rakarae nyare indati winy mpaya mangke Amisye rai rako? \v 4 Nya ana nyo ratantona so mamaisye ramu! Abo, vemo wamantatukambe nora! Amisye atawandi wama ayao kakaije rai weye Apa kove manakoe wansai. Weramu vemo wamo Apa kovo manakoe so rawatambe nora, weye Apa kove ma daugaje indamu mo wansaugav wansakinavo wama ayao kakaije rai. \p \v 5 Wakoe! Weasanuga matu, waponae wasakinavo wapa ayao kakai raiji! Maisyare omaisyamo weapo mangke Amisye ratutumbe taune wasai, weti Apa mangke indati manakoe wasai arono Apa masyoto po vatane manajo awa udave rai. Masyoto naije Amisye apa pari mangke mamo Po raroron kakavimbe. \v 6 Indati Po mangke rapatimugo vatane nanentabo mansai mamaisyo awa ana wo rave rarijati.\x + \xo 2:6 \xt Mazmur 62:12; Amsal 24:12\x* \v 7 Vatan inta wo ana ngkove obo rave tutir, weye ubeker Amisye anayanambe mai muno ubeker Po maijasea titive indamu ukova no tawan. Vatano nanawiso indati Amisye po kovo nuge nuganui raunande mai. \v 8 Weramu Amisye apa mangke muno Apa parije maje irati vatano kaijinta mai, nanawirati wo taune awa mayar dai bo rakani mansai, muno wo Amisye apa ayao mamaisye rawatambe yara utavondi ayao mamun mine so obo rai tutir. \v 9 Vatano are nawirati wo ayao kakainoanive rave, weamo siurije indati mo mansakep muno anakotaro ngkakai nande mai—manasyimbe nande vatano Yahudi umba vatano Yahudi jewene mai tavon. \v 10 Yara vatano are nawirati wo ana ngkove raijar tutir, indati Amisye anayanambe mai ti Po maijasea titive muno Po apa kovo saumane raugaje manuga rai—manasyimbe vatano Yahudi umba vatano Yahudi jewene mai tavon. \v 11 Weye Amisye po vatane kotare inta mansamamaribe ramu,\x + \xo 2:11 \xt Ulangan 10:17; Arakov 10:34\x* yara Po vatano Yahudi muno vatano Yahudi jewene mansaen mamai tenambe. \p \v 12 Vatan tenambe wo ayao kakai rave, weti indati awa mangke maje mai. Vatano Yahudi onawamo Amisye indati po awa ayao kakai ama mangke rapatimugo mai mamaisyo Ananyao Musa rai. Weramu vatano Yahudi jewene nawamo wo Ananyao Musa raene ramu, weti awa mangke mamo Amisye po rapatimu mamaisyo Ananyao Musa raije ramu. Yara Po mangke raugaje mai mamaisyo awa ayao kakai rarijati. \v 13 Weye vatano wo Ananyao Musa raraniv bayave onawamo umamai no Amisye amune raije ramu. Yara vatano nanawirati ubeta Ananyao Musa rai masyote rinit wenawirati umamai no Amune rai. \v 14-15 Vatano Yahudi jewene wo Ananyao Musa raene jewen, weramu ranivara wo ana ngkove raen ti ubeta rai, weamo ananyao Amisye ntuna manuga rai to ije. Wo Ananyao Musa raene jewen bayave, weramu ranivara awa ana udave mamo mamaisyo Ananyao Musa mo ranyao rai, omamo mo raroron kakavimbe ananyao ntuna manuga rai to. Weye taune manuga mo awa ana udave raen inta mi ngkov, inta mi ngkakai. \v 16 Amisye apa masyoto makare umu indati Po Yesus Kristus atutir indamu Po vatane manajo awa ana udave rai. Arono naije Po mangke rapatimugo awa anakotaro ngkokaibe no manuga rai tenambe. Wemamo mamaisyo Ayao Kovo syo ravove rai. \s1 Vatano Yahudi wo Ananyao Musa raen dave, weramu mo maveti umamai no Amisye amune raije jewen \p \v 17 Inya, sya arakovo Yahudi weap! Wakangkamambe wapare, “Reamamo vatano Yahudi, weti reamamo Amisye taune apa kawasae nawirati ream.” Wapanave Ananyao Musa rai weye wapo rakarae omi mo wasauga ti wamamai no Amisye amune rai. \v 18 Muno wapare wapo Apa bekere raen dave. Wapo Ananyao Musa ranyao tutir, weti anakotaro rui mi ngkov, rui mi ngkakai, wananta rai. \v 19 Wapo ratantona wapare weapamo wabe unanuive vatano wantatukambe Amisye aije mansai, onawamo maisyare vatano mansamije ntuba mansamaisy weye una no kaumure rai. Wapo rakarae wasaurata irati varo mbaro mansai. \v 20 Muno wapo raura wapare weapamo kuruno wapo ananyao raugaje vatano nanawirati wantatukambe muno awa ana wo ratantona matu rainye mansai. Wapo rakarae wapo mansanyao weye wapaura Ananyao Musa rai, wemirati ayao tugae muno mamaisye ratoe rai tenambe. \p \v 21 Sya arakovo Yahudi weap, vemo wasararin tai mai nora! Weapamo wapare wapo vatano kaije mansanyao, yara wapo taune wasanyao ramu! Wapo ananyao raugaje wapare, “Vemo nyanaonoambe inya,” weramu wabeanimaibe taune weapanaonoambe?! \v 22 Muno wapo raura wapare, “Vemo wapo anaerere rave inya,” weramu wabeanimaibe taune wapo anaerere rave?! Muno wapare, “Vemo wabeaje yare rai jinya,” weramu wabeanimaibe wasisa yare ama yavare rai wapo ama ananuge raugav?! \v 23 Wasanuga rararin weye Ananyao Musa omamo Amisye po raugaje wasai to, weramu wabeanimaibe wapo Apa ananyaowe so rakanyoandi?! Wapa ana wadave mo Amisye ave arikaimbe rave! \v 24 Maisyare Ayao Amisye mo ratoe so ramaisy: “Vatano Yahudi weapirati wabewaramo vatano mine so wo tamo Amisye raura tantunawi.”\x + \xo 2:24 \xt Yesaya 52:5; Yehezkiel 36:21-22\x* \p \v 25 Vatano Yahudi weap, wadaen koano sunat mbe rarorombe wasato sisa Amisye apa kawasae mai. Weti ranivara wabeta Ananyao Musa rai mavabe, weamo koano sunat omamo ngkovo wasai. Weramu ranivara wapo Ananyao Musa rakanyoandi, weamo koane umaso ama ine meweno rai. \v 26 Vatano Yahudi jewene nawamo utavondi sunat rai jewen. Weramu ranivara vatano Yahudi jewene inta apa ana dave ngkov mamaisyo Ananyao Musa mo ratoe rai, wea umba Amisye po vatano napije aen pare opamo ato siso Apa kawasae matavon. \v 27 Indati vatano Yahudi jewene wato po vatano Yahudi wapa ayao kakai raroron ti wasamane. Weye weapamo watavondi sunat rai muno Ananyao Musa omamo raugaje wasai to, weramu wapo rakanyoandi tutir. Yara vatano Yahudi jewene umawe apaura Ananyao Musa raije jewen, yara beto ama ananyao rai. \p \v 28 Vatano Yahudi tugae pamo apa be Yahudive raen no anakea vone rai jewen. Weti vatano avaki susyo Yahudi rai dako, be sunativea rako, omamo Amisye po inta ratore ramu. \v 29 Yara vatano Yahudi tugae pamo apa be Yahudive no no anuga bo rai, arono anuga mamo mamai no Amisye amun. Muno Anawayo Vambunin wemi mo anuga raveti mamaisy, yara Ananyao Musa po ratoe wemi mo aveti mamaisya jewena. Vatano napije pamo Amisye anayanambe ai ti kangkamambe ai, weramu vatane ukangkamambe ai mi po rakanija jewena. \c 3 \s1 Amisye teto Apa urairije rai \p \v 1 Maisyare omaisy, vatano Yahudi inta umamaundive rai, wo ratantona ware, “Weti wambe Yahudive ama ngkove inta no rai rako? Muno wama sunat omamo ama ngkove noare rui?” \v 2 Umba sya ayao syo rasakinave no taiso: Tugae rave, reambe Yahudive ama ngkove manakoe rave muno nde anakotare rai tenambe. Manasyimbeamo vatano Yahudi reamirati Amisye panave reansai indamu Po apa ayao raugaje reansai. \p \v 3 Vatano Yahudi reamo urairije raokokaisyo Amisye ai to reamare reambeta Apa ayaowe rai tutir. Weramu Yahudi inta nawamo una tawan no awa urairije umaso rai jewen. Indako Amisye pamo no tawan no Apa urairi rai jewen tavon dako? \v 4 Jewen bayave! Amisye pamo no tawan no Apa urairije rai tutir. Vatan tenambe wayarurijabe, weramu Amisye pamo payarurijabe ramu muno Apa ayao mamo no rai tugae kobe. Mamaisyo Ayao Amisye mo ratoe so rai: \q1 “Amisyo winy, reandaen Nya ana nyo raura omamo ayao mamaisy. \q1 Weti ranivara vatane wo nangkivan ware Nya ana ndave inta ngkove ramu, \q2 weamo Nyo mapinde tenambe, weye Nyo ayao mamaisye mi ndaura.”\x + \xo 3:4 \xt Mazmur 51:4\x* \p \v 5 Wakoe! Vatano wantatukambe ware Amisye po ayao mamaisye rapatimu jewen, wo ratantona ware, “Wama ayao kakai mamo ama kove inta no rai. Weye ranivara wamo ayao kakai rave, weamo vatane wo Amisye apa mamaisye raen kakavimbe. Weti ranivara wama ayao kakai mo Amisye anuga mamaisye raroron, weamo veanimaibe parijo reansai? Apa mangke po raugaje reansai mamo mamaisye ramu!” \v 6 Abo! Ranivara Amisye pamo po ayao mamaisye rapatimu jewen datire, indati Po mangke rapatimugo vatano mine so mansai kakai. Weramu Amisye apa ayao po rapatimu mamo mamaisy! \v 7 Muno vatano wantatukambe wo raura tavonare so: “Wama ayao aarurijate ama kove inta no rai. Weye arono wamayarurijabe, vatane wo Amisye ararimbe ware opamo payarurijabe jewen. Weti vatane wo Amisye ararimbe tai maisy, weamo vemo Amisye parijo wama ayao kakai rai nora!” \v 8 Ayao mamaisye jewene namije mamaisyo ayao omane so rai mare, “Wade ramu wamo ayao ngkakai raijaro wansai indamu Amisye apa kove ntipu!” Ee! Ayao umaso ngkove ramu, weramu vatan inta wo inaura tantunawi ware risyi syo ravov. Kove mamo Amisye po mangke raugaje vatano nanawije mai! \s1 Vatan inta mamai no Amisye amune rai jewen bintabo \p \v 9 Weti sya ayao idaura maisyare so: vatano Yahudi wo vatano Yahudi jewene makivane ramu. Weye ayao kakai ama vambunine mbe akarive irati vatano Yahudi mai muno vatano Yahudi jewene mai kava, maisyare syo raura umawe rai. \v 10 Maisyare Ayao Amisye mo ratoe somaisy mare: \q1 “Vatan inta mamai no Amisye amune rai jewen bayave, \q2 intabo dako, jewen bintabo. \q1 \v 11 Vatan inta po ana ngkove raene jewen, \q2 muno inta po Amisye akani jewen tavon. \q1 \v 12 Vatan tenambe makirive Amisye ai, \q2 utavondi unanuijo ngkakai rai. \q1 Vatan inta po ana ngkove rave ramu, \q2 vatan inta mamaisy jewen bayave.\x + \xo 3:12 \xt Mazmur 14:1-3, 53:1-3; Pengkotba 7:20\x* \q1 \v 13 Awa ayao muje manuga rai mamo ngkakai, \q2 raurata irati vatane anasino kopa mandami ti mbaug no aipapo rai. \q1 Aarurijate ntairi mansawa rai, \q2 awa ayao mamo mamun maisyare tawae mamune ramaisy.\x + \xo 3:13 \xt Mazmur 5:9, 140:3\x* \q1 \v 14 Anaamatane kapainyo mansai ntairi mawa rai.\x + \xo 3:14 \xt Mazmur 10:7\x* \q1 \v 15 Wavave wo vatane maotar wo maubaisy.\x + \xo 3:15 \xt Yesaya 59:7; Amsal 1:16\x* \q1 \v 16 Uta no rui rui vayave wo siurije muno ana nsosobe raugavere. \q1 \v 17 Weramu wo ayao saumane rarijate jewen weye wantatukambe rai.\x + \xo 3:17 \xt Yesaya 59:8\x* \q1 \v 18 Muno wo Amisye asyaniv omamo meweno mai.”\x + \xo 3:18 \xt Mazmur 36:1\x* \p \v 19 Ananyao Musa mamo raugaje irati vatano Yahudi mansai, weti wandaen ama anakotar tenambe mo ratoe rai mbe akarive Yahudi mai indamu ubeta rai. Weti vemo vatan inta po raura pare, “Risyamo ayao kakai meweno rinai,” weinya! Weye vatan tenambe no mine so wo ayao kakai rave, weti indati Amisye po mangke rapatimugo mai. \v 20 Ananyao Musa mo vatane mauga ti umamai no Amisye amune raije ramu, weye vatan inta po rarijat tenambe jewen bayave. Yara Ananyao Musa raugaje indamu mo wansanyao ti wamo wama ayao kakai raen kakavimbe. \s1 Vatane umamai no Amisye amune rai weye wanave Yesus ai \p \v 21-22 Amisye apa unanuijo po ratayao indamu wamamai no amune rai omamo Ayao Musa muno Ayao Anawae yo raurairive to, muno soamo raroron kakavimbe no taiso: Wamanave Yesus Kristus ai, weamo Amisye pare wamamai no Amune rai. Weramu wambeta Ananyao Musa rai omirati mo wansaveti wamamaisy oma jewen. Amisye apa unanuije umaso mamo Po ratayao vatan tenambe mansai. Weti vatano are nawirati wanave Yesus Kristus ai, weamo Amisye pare umamai no Amune rai. Vatane inta sasye ramu: Amisye po vatan inta aena amuinyo vatano kaijinta aije ramu. \v 23 Weye vatan tenambe wo ayao kakai raijaro mansai, weti ugwaravainy irati Amisye ai muno Apa kovo ntiti rai. \v 24 Amisye apa kove maweso vatane mai indamu Po maveti umamai no Amune rai. Po maveti umamaisy weye Yesus Kristus po mapaya ayao kakaije rai to. \v 25 Amisye po Kristus atutir de kakai indamu Po vatane awa ayao kakaije ama mangke ranawan, Apa mavu nsororop indamu Po awa ayao kakai rapaya mai arono wanave Ai, wirati Po maugav wakare Amisye ai. Maisyare wemaisy, wandaen Amisye pamo mamaisy muno Po ayao mamaisye obo rapatimu. Weye arono wusyinoe vatane wo ayao kakai rave, weamo Amisye pavave po mangke raugaje mai jewen, yara atawandi mai. \v 26 Weramu Amisye animari ayao kakai umaso raije jewen, yara Po ama mangke raugaje ntuna Kristus ai indamu Po ranawan vatane mansamarom no inyo kapite rai. Weti naisoamo wandaen Amisye pamo mamaisy weye Po mangke rapatimuga mamai dave, muno Po raura pare vatano wanave Yesus aije umamai no Amune rai. \p \v 27 Maisyare omai ti, vemo wansararin nora muno wansanuga manakoeyo Ananyao Musa rai nora! Weye wambeta ama ananyaowe rai omi mbewar wamamai no Amisye amune raije jewen. Yara wama anave Yesus Kristus aije mbewaramo wamamai no Amisye amune rai. \v 28 Maisyare omai ti, wamo raen: Vatane apa anave obo mi mbewar ti mamai no Amisye amune rai, yara po Ananyao Musa rarijat weamo mamaisye ramu. \p \v 29 Indako Amisye pamo vatano Yahudi obo awaura Ai rako? Muno Opamo muinyo Yahudi obo mansai rako? Jewena! Yara Amisye muinyo vatano susye kaijo mine so mai tenambe muno Opamo awa Amisye pije tavon. \v 30 Weye Amisye pamo intabo. Wepirati po vatano Yahudi maveti umamai no Amune rai arono wanave Kristus ai, muno Wepirati po vatano susyo kaijinta maveti umamai tavon arono wanave. \v 31 Weti wama anave omi mbewar wamamaisy, yara Ananyao Musa ma jewen. Weramu vemo wamo ananyao umaso ramauta nora! Yara arono wamanave, naije umba wamo ananyao ama kove raen kakavimbe ti wambeta rai. \c 4 \s1 Abraham mamai no Amisye amune rai weye panave Amisye ai \p \v 1 Soamo syare wamo Abraham atantona rati, weye opamo vatano Yahudi reama anena pije. Animaisye mi Abraham po rave indamu mamai no Amisye amune rai? \v 2-3 Ayao Amisye mo raura mare, “Abraham panave kobe Amisye ai. Amisye po apa anave so raen, weti Po aveti mamaisyo Amune rai.”\x + \xo 4:2-3 \xt Kejadian 15:6\x* Weti Abraham apa ana daijaro aneme rai wemi mo aveti mamaisyo Amisye amune rai oma jewen, maisyare omai ti vemo Abraham ararin dai nora. Weramu ranivara apa ana daijaro aneme rai wemi mo aveti mamai datire, wea ararino rai kai. \p \v 4 Arono vatane po anakere raijar, weamo apa akari po apa doije ravae. Weramu akari po doije raunanto vayave jewen, yara po ravae mamaisyo apa anakere rarijati. \v 5 Weramu Amisye pamo sasye weye wama ana wandaijare omi Po ratore jewen. Yara vatano rui pi panave pare Amisye obo pi po vatane awa ayao kakai rapaya mai, weamo Amisye po apa anave umaso raen pare vatano napije pamo mamai no Amune rai. \v 6 Wusyinoe Daud payao maisyare wemai tavon pare kove ngkov irati vatano are nawirati Amisye po maveti umamai no Amune rai, Po awa ana udaijare ratore ramu. Daud apa ayao mi so: \q1 \v 7 “Vatano are nawirati awa ayao kakaije mamo Amisye po rapapaya ti rakanive, onawamo manayanambe. \q1 \v 8 Tugae, vatano awa ayao kakai mamo Amisye po ratore ramu, onawamo manayanambe rave.”\x + \xo 4:8 \xt Mazmur 32:1-2\x* \p \v 9 Indako Amisye apa kovo namije mamo Po raugaje irati vatano Yahudi obo mansai rako? Jewena! Yara Amisye apa kove somamo Po raugaje irati vatano Yahudi jewene mansai tavon. Maisyare syo raura umawe rai: Abraham panave kobe Amisye ai, weti Amisye po apa anave so raen ti Po aveti mamai no Amune rai. \v 10 Weti arono rui rati Amisye po Abraham apa anave so raen? Indako arono Abraham be sunative to we rako? Wea jewena! Yara Amisye po Abraham apa anave raen ti pare opamo mamaisy arono be sunative rainy. \v 11 Umba Abraham be sunative rijabe, omamo mbe rarorombe Amisye po aveti mamai no Amune rai weye panave Ai to. Weti wamo raen kakavimbe arono Abraham be sunative rainyamo Amisye po Abraham aveti mamai no Amune rai to. Maisyare omai ti, Abraham be ajaive vatano nanawirati wanave Amisye ai yara ube sunative jewene mansai. Wenanawamo Amisye po awa anave raen ti Po maveti umamai no Amune rai. \v 12 Muno Abraham be ajaive irati vatano ube sunative mansai tavon, nanawirati wanave Amisye ai maisyare muno Abraham panave arono be sunative rainy. \s1 Amisye po apa urairi raugaje vatano wanave Aije mansai \p \v 13 Wusyinoe Amisye purairive Abraham muno apa susyo miridije nto mansai pare indati awaura mine so rai tenambe.\x + \xo 4:13 \xt Kejadian 13:14-17, 17:4-6, 22:17-18; Galatia 3:29\x* Abraham beto Amisye apa ananyao rai omi mbewar ti Amisye purairive tai maisy omamo jewen. Yara Amisye po urairije umaso raugaje weye Abraham panave Ai ti Po aveti mamaisyo Amune rai. \v 14 Ranivara Amisye po apa urairije raugaje irati vatano ubeta Ananyao Musa rai obo mansai, weamo anave mamo ama ine meweno rai muno urairijo Amisye mamo ana tamoene ma. \v 15 Ananyao Musa mamo vatane wo rakanyoandi, weamo Amisye po apa pari mangke raugaje mai. (Weramu ranivara ananyao raugaje jewen datire, weamo vatane wo rakanyoandi ramu.) \p \v 16 Weti anave omi mbewar Amisye po apa urairije raugaje wansai, indamu mamaisyo Apa kove rai. Maisyare wemaisy, Apa urairije ama ruke no no Apa kove rai. Muno wandaen Po apa urairi raugaje Abraham apa arikainye wansai tenambe aje. Weti Po apa urairi raugaje vatano ubeta Ananyao Musa rai obo mansai jewen, yara Po raugaje tavon irati vatano awa anave mamaisyo Abraham apa rai mansai. Weti Abraham pamo wan tenambe wama injaya pije.\x + \xo 4:16 \xt Galatia 3:7\x* \v 17 Amisye apa urairije umaso mamo Ayao Amisye mo ratoe taiso: “Abraham, Risyo natayao patimuve wimbe ajaive susye manui no mine so rai.”\x + \xo 4:17 \xt Kejadian 17:5\x* Maisyare wemaisy, Abraham be ajaive wansai tenambe no Amisye amun weye panave kobe Ai. Amisyo Abraham panave Aije so Wepirati po vatano ugwenene maijasea ukovakato no wene rai. Muno Amisye so wepi payaowa anakotaro raen dainye no. \p \v 18 Arono naije Abraham apa akoe matu to muno apa arikainye inta aeno ai rainy, weramu panave no tawan no Amisye ai muno anaveano Amen tutir. Wemi mbewar opamo be ajaive po susye manui mampam, mamaisyo urairijo Amisye po raokaisyo ai rai: “Abraham, nya susyo nyo mampame indati manui rave.”\x + \xo 4:18 \xt Kejadian 15:5-6\x* \v 19 Arono naije Abraham po raen opamo be vatan anuive to, apa tume nanto no tename nadani, muno apa anamu omamo wanya nte bayave ma. Weramu Abraham apa anave mayondi ramu. \v 20 Muno anuga mamauno urairijo Amisye rai jewen, yara apa anave miridi nseo ti po kove raura seo Amisye ai. \v 21 Anuga ntindimu Amisye ai ti po raura pare, “Amisye bambunin po apa urairije raveti mamaisy.” \v 22 Wemi mbewar Amisye po Abraham apa anave so raen, umba Po aveti mamai no Amune rai. \v 23 Ayao so, “Amisye po aveti mamai no Amune rai,” omamo nsopi Abraham obo ai ramu, \v 24 yara ratoe wansamarom tavon. Weye Amisye indati po wansaveti wamamai no Amune rai tavon, weye wamanave Injayo Amisy opi po wama Amisy Yesus aijaseo kovakato no wene ama uga raije Ai. \v 25 Yesus po anasine raunanto indamu kakaijo wansai weye wama ayao kakai ntapekano wansai, umba Amisye po aijaseo kovakato no wene rai indamu Po wansaveti wamamai no Amune rai. \c 5 \s1 Kristus po wansaugav wamakare Amisye ai \p \v 1 Maisyare wemai ti, soamo wamamai no Amisye amune rai weye wamanave Ai. Wetiva Amisye anuga nsaumano wansai muno wansanuga nsaumano Ai, weye wama Amisy Yesus Kristus de po saumane so raugavo wansai. \v 2 Muno Kristus po Amisye apa kove raugavo wansai tavon indamu no wansautan tutir, weye wamanave Ai. Weti wansananibe rave weye wansanave ramene mamo Amisye apa kovo ntiti indati wantavondi wamaura rai. \v 3 Muno wansananibe Amisye apa kove umaso obo raije ramu, yara wansananibe tavon arono wansiuri. Weye wandaen arono siurije nande wansai, umba wansatawandi raije ntubai ti mbambunin. \v 4 Muno ranivara wambambunin wansatawandi, weamo anakotaro mo wansatopane mamo wamo ransui. Muno ranivara wamo ransui, weamo wansanave Amisye amene mamo miridi nseo. \v 5 Muno wansanave Amisye amene mbea marudi jewen, weye wandaen Apa ana po raurairive wansai omamo indati Po raunande aje, weye Opamo muinyo wansai rave. Apa Anawayo Vambunino po raugaje wansai Wemi mo Amisye apa muinye so raugasyo ntuna wansanuga rai. \p \v 6 Amisye apa muinye maisyare so: Arono wamayondi ti wamo wama ayao kakai rapaya wansai kakai, naije Kristus kakaijo wansai, arono masyoto Amisye po rapatimu. \v 7 Vatano mine so nawamo awa muinye mamaun, weye vatano mine so ukakaijo awa arakove inta ai omamo mawese ramu. Weramu ranivara vatane inta pamo anuga ngko dave rave, weamo vatane intabo rako jirum dako umayar ukakaijo vatano kovo napije ai. \v 8 Weramu Amisye pamo po apa muinyo manakoe rarorono wansai weye Po Kristus atutir indamu kakaijo wansai arono wama ayao kakai ta no wansaija nene. \p \v 9 Amisye po wansaveti wamamai no Amune rai weye Kristus kakaijo wansai, weti tugae indati Kristus po wansapaya Amisye apa pari mangke rai jaje arono Apa masyoto po mangke rapatimu nde nande. \v 10 Arono wambe marovave Amisye ai no wusyinoe, apa Kavo Kristus kakai indamu Po wansaugav wamakare Amisye ai. Weti tugae indati Kristus po wansapaya Amisye apa pari mangke rai jaje, weye Kristus kova no tawan. \v 11 Muno obo rai jewen! Yara wansananibe tavon weye Amisye po wama Amisy Yesus Kristus atutir Po saumane raugavo wansai. Kristus opi bewar soamo Amisye anuga nsaumano wansai muno wansanuga nsaumano Ai. \s1 Adam po wene rauga to, yara Kristus po kove raugav \p \v 12 Arono Adam po ayao kakai rave no wusyinoe, naije ayao kakai nsiso mine so rai. Weti vatan intabo umaso po ayao kakai raugavo mine so rai tenambe, muno apa ayao kakaije mo wene raugav tavon. Umba wene manya vatan tenambe mansai vintabo weye vatan tenambe wo ayao kakai rave vintabo. \v 13 Arono Ananyao Musa raugaje rainy, ayao kakai ntami mine so rai to. Weramu ayao kakai namije mamo Amisye po ratore ramu weye Po Ananyao Musa raugaje rainy. \v 14 Maisyare wemai damu arono masyoto Adam aijoe mansanan ava masyoto Musa ai, wene mo vatan tenambe maugav. Awa ayao kakai mamaisyo Adam apa ayao kakai raije ramu, weramu wene mo maugav weye onawamo vatano awa ayao kakai no mai. \p Adam aurata irati Vatano de rijabe akato Ai, opamo Yesusa pije. \v 15 Weramu vatane jirume so aya ana yo rave inta apa nsasye inta Apa rai, weye Adam po ayao kakai rave, yara Yesus Kristus po kove raunande. Muno Adam apa ayao kakai mo wene raugavo vatan tenambe mansai. Yara Yesus Kristus po kovo manakoe raugaje ti maweso vatan tenambe mansai. Weti Amisye apa kove mo Adam apa ayao kakai rakivan. \v 16 Adam apa ayao kakai intabo mo Amisye apa mangke raugavo vatan tenambe mansai. Weramu Amisye apa kove nsasye irati ayao kakai intabo umaso rai. Weye Apa kove mawes, weti Po ayao kakai manui rave rapaya vatane mai muno Po vatane maveti umamai no Amune rai. \v 17 Vatan intabo apa ayao kakai omirati mo wene raugavo vatano mine so mansai tenambe. Weramu Yesus Kristus apa ana po rave mo Adam apa ana po rave rakivan. Weye vatane intabo so, Kristus, bewar ti Amisye po apa kovo manakoe raugaje mawebe vatano wanave Kristus aije mai muno Po maveti umamai no Amune rai. Vatano nanawiso indati ukova nuge nuganui muno utavondi Kristus apa be akarive rai. \p \v 18 Weti Adam apa ayao kakai intabo mo Amisye apa mangke raugavo vatan tenambe mansai, yara Kristus apa kovo intabo mo vatan tenambe mapaya awa ayao kakaije ama mangke rai indamu ukova nuge nuganui. \v 19 Vatan intabo umaso, opirati Adam, beto Amisye aije ramu, wirati vatane wanui rave onawamo vatano ayao kakai no mansai. Weramu Vatan intabo akato, Opirati Kristus, beto Amisye ai rave, wirati vatane wanui maveti umamai no Amisye amune rai. \p \v 20 Amisye po Ananyao Musa raugaje indamu mo vatane manyao wo awa ayao kakai raen kakavimbe, weye wo ananyao umaso rakanyoandi ti manui rave to. Ayao kakai merere nseo manakoe, weramu Amisye apa kove nseo ti mo ayao kakai umaso rakivan. \v 21 Wusyinoe ayao kakai mbambunin ti mbe akarive vatano mine so mansai wirati wene mo maugav tenambe. Weramu soamo Amisye apa kove wemirati mbambunin dave ti mbe akarive wansai. Amisye apa kove mbe akarive indamu Po wansaveti wamamai no Amune rai, wirati wamaura kovo nuge nuganuije rai, omamo wama Amisy Yesus Kristus po raugaje wansai. \c 6 \s1 Kristus po wansapaya ayao kakai ama vambunine rai, weti vemo wamo ayao kakai rave tutir nora \p \v 1 Amisye po wama ayao kakaije rapaya weye Opamo bekobe rave, Apa kove manakoe. Weti wamo ayao kakai rave tutir dako indamu Amisye apa kove miridi nseowa manakoe kobe rako? \v 2 Wakoe! Vemo wamo ratantonanare wemaisy inya! Ranivara wamo ayao kakai rave tutir, weamo mamaisye ramu. Weye soamo ayao kakai mbe akarive wansai jakatoe ramu, yara wamamo maisyare wantavondi Kristus ai arono kakai to wemaisy. \v 3 Syare wasaemen: arono wansaugasya kuvuni mana raijoe indamu wambe intabove Ai, omamo maisyare wangkakai Kristus atavon to. \v 4 Tugae, arono wansaugasya kuvuni mana rai, omamo maisyare wangkakai Kristus atavon muno wansantuna atavon no aipapo rai. Weti maisyare Kristus kovakato no wene rai weye wama Injayo Amisye po apa vambunino ntiti raugaje Ai, maisyare wemaisy wangkovo wanyimbe weye Po kovo wanyine raugaje wansanuga rai.\x + \xo 6:4 \xt Kolose 2:12\x* \p \v 5 Wambe intabove Kristus apa kakai rai, weti tugae rave indati wambe intabove Apa kovakato rai tavon. \v 6 Syare wansaemen: Wama ana wamo rave no wusyinoe mamo mewen to, weye wamamo maisyare wantavondi Kristus ai arono auseo sawa inyo kapite rai wemaisy. Weti wamamo maisyare wangkakai Kristus atavon indamu wansanasine so ama ayao kakai ama vambunine raubaisy, indamu vemo ayao kakai mo wansaijaro arove rai jakato nora. \v 7 Weye are pirati kakai to, opamo Amisye po apaya ayao kakai ama vambunine rai to. \p \v 8 Wangkakaijo Kristus atavon to, weti wamanave wamare indati wangkovo atavon. \v 9 Wamo raen Kristus kovakato no wene ama uga rai to, weti indati kakai jakatoe ramu, weye wene ama vambunine mo aijar akatoe ramu. \v 10 Kristus kakai intabo obo kobe indamu Po ayao kakai ama vambunine rapinde. Soamo Opamo kova no tawan indamu Po Amisye apa bekere rarijat tutir. \v 11 Syare wapa bekere maisyare Kristus apa bekere umaso ramai tavon, indamu wapo raura patimuve wapare, “Risyamo maisyare rikakaijo Kristus atavon, weti ayao kakai mo inaijar akatoe ramu. Soamo rijaisy akato no Yesus Kristus ai weye ibe intabove Ai, ti ribeker syo Amisye apa bekere obo rarijat.” \p \v 12 Maisyare wemai ti, vemo ayao kakai mbe akarive wasanasine rai jakato nora, muno vemo watavondi ama bekero ngkakainoanive rai nora. \v 13 Wasanasine ama kotar, maisyare wasaneme ndako wasami ndako muno kotaro rui, vemo wapo raunanto ayao kakai rai nora. Vemo wapo wasaneme ndako veano anakotaro mamune raija nora. Yara wapo wasanasine raunanto Amisye ai indamu wapo wasanasine ama kotar veano Apa bekero ngkove obo raijar. Weye weapamo maisyare vatano wakovakato no wene ama uga rai to, weti syare wapa ana wadave ngkov bintabo. \v 14 Weapamo ayao kakai mbe akarive wasai jakato ramu, weye soamo wana Amisye apa kove rai ti omirati mbe akarive wasai. Weti wana Ananyao Musa ranem ate rai jakatoe ramu. \s1 Wamo taune wansaunanta Amisye ai indamu wambeta Ai \p \v 15 Soamo Amisye apa kove no wansautan ti wana Ananyao Musa ranem ate rai jakatoe ramu, weti ayao kakai mamo noare rui? Wamo rave kai rako? Weramu indati wamo rave nora! \v 16 Wandaen ranivara vatan inta po taune aunanto vatano kaijinta ai inda beto ai, weamo opamo awaino vatano aro pa. Ayao kakai mamo maisyare wemaisy, weye ranivara wamo taune wansaunanto indamu wamo ayao kakai rave, weamo ayao kakai mo wansaijaro arove. Umba ayao kakai mo wansauga ti wangkakai. Weramu ranivara wamo taune wansaunanto Amisye ai inda wambeta Ai, weamo Po wansauga ti wamamaisyo Amune rai. \v 17 Wusyinoe weapamo ayao kakai mbe akarive wasai ti mo wasaijaro arove. Weramu kove raura seo Amisye ai! Weye soamo wasanuga ntenami wabeto ananyao tugae rai, wemirati vatane wo ravovo wasai to. \v 18 Amisye po wasapaya ayao kakai ama vambunine rai indamu vemo mo wasaijaro arove akato inya. Yara soamo weapamo vatano wapanapatambe Amisye ai indamu wabeta ana ngkove obo rai. \p \v 19 Ananeneae arove umaso mamo syo raura wasai indamu maweso wananta sya ananyaowe rai. Wusyinoe wapo wasanasine raunanto ayao kakai rai indamu watavondi ama bekero ngkakainoanive rai, weti wapa ana wadave mamo nggwambe muno mamun dave. Weramu soamo syare wapo wasanasine raunanto wapanapatambe Amisye obo ai, indamu wapa ana wadave mamo mamaisy muno ngkakavimbe. \p \v 20 Arono ayao kakai mo wasaijaro arove no wusyinoe, watavondi wapa bekero rui vayave rai weye Amisye apa bekere mbe akarive wasai jewen. \v 21 Wabeare naije ama kovo mo raunande wasai mamo maisyare rui? Mewen bayave, yara soamo weasamane wapa ana wadave wusyinoe rai! Ayao kakai ama marane mamo mo wene raugavo wasai. \v 22 Weramu Amisye po wasapaya ayao kakai ama vambunine rai to, muno Opamo be akarive wasai. Apa be akarive wasai omamo mo kove raugavo wasai weye Po wasanuga ratayao da ngkakavimbe, muno ama marane mamo wangkova nuge nuganui. \v 23 Ayao kakai ama mano mo raunande mamo wenem. Weramu Amisye apa po raunande mamo kovo nuge nuganui, weye wambe intabove wama Amisy Yesus Kristus ai. \c 7 \s1 Ananyao Musa mo wansaokaisy akatoe ramu weye Yesus apa kakaije mo wansapaya rai to \p \v 1 Sya arakove weap, wapo ananyao ama parenta raen omamo mbe tanamamoambe vatane ai arono wene nde ai rainy. Weramu ranivara kakai to, naije ananyao parenta ama vambunine mo aijar akatoe ramu. \v 2 Maisyare ananyao vauname no tai somaisy: wanya mbauname mamo ama vauname so mo ama anap pe yaokae ti matu. Weramu ranivara ama anya kakai, weamo ananyao umaso mo wanya so raokaisy akatoe ramu, yara mpaya rai to. \v 3 Ranivara ama anya ta no yara nikijo anya kaijinta arijat, weamo wanya umaso rawainamo wanya anaerere ma. Weramu ranivara ama anap kakai to, weamo ananyao mo raokaisy akatoe ramu. Weti mo anya kaijinta aovan akato, weamo mo aovan kai, omamo rawainamo wanya anaerere ma jewen. \p \v 4 Sya arakove, weapamo maisyare wemai tavon, weye wakakai Kristus atavon no inyo kapite rai, weti Ananyao Musa mo wasaokaisy akatoe ramu. Yara soamo Kristus apaura wasai, Opi kovakato no wene rai to. Kristus apaura wasai indamu wapanapatambe Amisye ai. \v 5 Weramu arono wusyinoe Kristus apaura wansai rainyamo, wantavondi wansanasine ama bekero ngkakainoanive rai. Arono naije anakotaro rui Ananyao Musa mo raorai indamu vemo wamo rave inya, wemirati wamo rave kobe. Weti ananyao umaso mi mbewar wama bekero ngkakainoanive ntubai ti nseowa manakoe. Naije wamo wansanasine veano ayao kakai rave, weti ama marane mamo mo wene raugavo wansai. \v 6 Weramu soamo Ananyao Musa mpaya wansai to ti mo wansaokokaisy akatoe ramu, weye wamamo maisyare wangkakai Kristus atavon. Arono wusyinoe Ananyao Musa mamo wamo rarijat mavabe, weramu unanuijo wanyine inta raneka wansai, omamo Anawayo Vambunin mo wansaugav indamu wamo Amisye arijat. \s1 Ananyao Musa mbewar ti syo sya ayao kakai raen kakavimbe \p \v 7 Maisyare so, weamo Ananyao Musa mamo wamo rauranare rui? Indako Ananyao Musa mamo ngkove ramu rako? Indati jewen! Weramu Ananyao Musa wemirati mo ayao kakai raura ti syo raen kakavimbe. Maisyare so: Musa apa ananyao inta mare, “Vemo nanuga ntento vatano kaijinta apa anakotaro apaura rai jinya.”\x + \xo 7:7 \xt Keluaran 20:17; Ulangan 5:21\x* Weramu ranivara ananyao umaso mamo mewen datire, indati inanto taune sya bekero ngkakainoanive raije ramu. Weti ananyao so mo sya ayao kakaije raroron indamu syo raen. \v 8 Weye arono syo ananyao so raraniv mare, “Vemo nanuga ntento anakotare rai jinya,” naije ayao kakai ntipu inanuga so rai ti inanuga ntento anakotare rai kobe. Weramu ranivara ananyao mewen, weamo ayao kakai ama vambunine mewen tavon. \v 9 Arono wusyinoe syo Ananyao Musa ama ine raen kobe jewen, syo rakarae syare inanuga somamo nsauman. Weramu arono inanto Ananyao Musa rai tugaive, naije ayao kakai ntipu inanuga so rai kobe,\f + \fr 7:9 \ft Paulus po taune obo aura no so ramu, yara vatano mine vone so mansai tenambe.\f* \v 10 muno ama marane mamo mo wene raugavo rinai. Amisye po apa ananyao raugaje indamu mo kovo ngko dave raunande. Weramu syo rakanyoandi ti Apa ananyao mo kove raunande ramu, yara wene obo mirati mo raunande. \v 11 Arono syo Ananyao Musa raraniv, ayao kakai mo varore rakani indamu mo inaponae, mo inaubaisy. \p \v 12 Ananyao Musa mamo Amisye opi po raugaje, weti ama ananyao mamo ngko dave muno mamai dave. \v 13 Indako Amisye apa ananyao ngkove umaso mo wene raugavo rinai rako? Jewena! Yara taune risya ayao kakai omi mo wene raugav. Weye arono syo ananyao ngkove umaso ranaun, taune sya ayao kakai mo inaponae indamu mo inaubaisy. Weti ayao kakai ama mamune raen kakavimbe, muno Amisye apa ananyao ngkove mbewaramo wandaen ayao kakai mamo ngkakainoanive muno mamun dave! \s1 Ribeker kove rai weramu kakai mbambunin tavon \p \v 14 Sya arakove, wamo raen Ananyao Musa omamo ngkov weye nori rati Anawayo Vambunine rai. Weramu risyamo vatano mayondi vayave pi risy, weye ayao kakai mo rinaijaro arove. \v 15 Syantatukambe animaisye mi mbewaro rinai ti ribeare so: Ribeker ribeto ana ngkove rai, weramu syo rave ramu; yara ana syo raura tantunawi wemirati syo rave kobe. \v 16 Weti ranivara sya ana syo raura tantunawi wemirati syo rave, indati syo raen syare, “O, tugae! Ananyao Musa ama ayaowe mamo ngko dave.” \v 17 Weti taune risyirati syo rave ramu, yara ayao kakai wemirati mo rave, ayao kakai namije ntuna inanuga so rai. \v 18 Weye syo raen ana ngkove inta no no rinai ramu; no no inanuga ngkakainoanive so rai ramu. Ribeker syo ana ngkove rave, weramu rimamaisye ramu. \v 19 Ranivara ribeker ibeto ana ngkove rai, weamo syo rave ramu. Muno ranivara syonae syo ana ngkakai ravei, omirati syo rave kobe. \v 20 Ranivara anakotaro ngkakaijo syonae rai wemirati syo rave, weamo risyirati syo ravea jewen, yara ayao kakai no no rinanuga rai wemi mo rave. \p \v 21 Maisyare wemai ti, anakotare so nande rinai tutir: Arono rui ribekero kove rai, weamo bekero ngkakainoanive ntipu no inanuga rai, ti kakaije omirati syo rave kobe. \v 22 Rinanuga raijamo inanayanambe Amisye apa ananyao rai. \v 23 Weramu ana inta mbe marovave inanasine so rai, mo inauga ti ibeto ama bekero ngkakainoanive rai. Weti sya ana syo ratantona raijamo syare ibeto Amisye apa ananyao rai rave, weramu ayao kakai mo inanasine so raijaro arove mare ibeto ama bekere rai. \v 24-25 Maisyare omaisy, ibeto Amisye apa ananyao rai no sya ana syo ratantona rai, weramu ibeto ayao kakai rai no inanasine so rai. Abo! Risyamo vatano kakai mo rinakepe pi risy! Are pirati indati de po inapaya inanasino mo inaunanto wene raije so raijo? Kove raura seo Amisye ai weye wama Amisy Yesus Kristus po inapaya rai to! \c 8 \s1 Vatano nanawirati Anawayo Vambunine mbe akarive mai \p \v 1 Maisyare omai ti, soamo vatano wambe intabove Yesus Kristus ai wamamo Amisye po mangke raugaje wansai jakatoe ramu. \v 2 Muno wambe intabove Yesus Kristus ai ti Anawayo Vambunine mo kove raunande indamu wansanuga nggwanyin, muno Ama vambunine mo wansapaya irati ayao kakai ama vambunine rai muno wene ama vambunine rai tavon. \v 3 Weramu Ananyao Musa mamo mo wansapaya irati ayao kakai ama vambunine rai kakai. Weye vatano mine so wansanuga mayondi ti wantavondi Ananyao Musa rai kobe jewen. Weti ayao kakai ama vambunine mamo Ananyao Musa mo rapinde kakai, weramu Amisye po rapinde tenambe to. Amisye po raija tenambe arono Po apa Kavo Yesus atutir de, anasine mo vatano mine wansamaisy, indamu Po ayao kakai ama vambunino mo wansaijare randamisy. \v 4 Amisye po rave tai maisy indamu wamamo wamamai no Amune rai mamaisyo Ananyao Musa mo wansatuti dai rai. Weti soamo wantavondi wansanasine ama bekero ngkakai rai jakatoe ramu, yara wantavondi Anawayo Vambunine ama bekere obo rai. \p \v 5 Vatano utavondi mansanasine ama bekere rai, weamo bekere umaso obo mirati wo ratantona. Yara vatano utavondi Anawayo Vambunine ama bekere rai, weamo awa ana wo ratantona mamo ntuna irati Ama mbekere rai. \v 6 Vatano wo manasine ama bekero ngkakai obo ratantona onawamo indati mangke raugaje mai indamu ukakai. Yara vatano wo Anawayo Vambunine ama mbekere ratantona onawamo indati ujaisyo kovo sauman Amisye rai tawan. \v 7 Vatano utavondi manasine ama bekero ngkakai obo rai onawamo ube marovave Amisye ai. Wonayo Amisye apa ananyao rai muno ubeta rai kakai. \v 8 Maisyare omai ti, Amisye anayanambe mai jewen. \p \v 9 Weramu, sya arakove, weapamo wasanasine ama bekero ngkakai mbe akarive wasai jakatoe ramu, yara Amisye apa Anawayo Vambunine omi mbe akarive wasai, weye Omamo ntuna wasanuga rai. (Weramu wasaemen: vatano are pirati Anawayo Vambunin namirati Kristus po raunande ntuna anuga rai jewen, vatano napije ato siso Kristus apa kawasae matavone jewen.) \v 10 Ranivara Kristus tuna wansanuga rai tugaive, weamo wansanasine so indati ngkakai weye ayao kakai no irati rai, yara wansanawayo pamo kova nuge nuganui weye Amisye po wansaveti wamamai no Amune rai. \v 11 Amisye wepi po Yesus Kristus aijaseo kovakato no wene rai, weti ranivara Apa Anawayo Vambunine ntuna wansanuga rai, indati Opamo po kove raunande wansanasino kopa rai indamu wangkovakato no wene rai tavon, mamaisyo Apa Anawayo Vambunin no irati wansai Ama vambunine rai. \p \v 12 Maisyare omai ti, sya arakove, kove mamo wambeta Amisye apa bekere obo rai, yara vemo wantavondi wansanasine ama bekero ngkakai rai jinya. \v 13 Weye ranivara wantavondi wansanasine ama bekero ngkakai rai, wea indati mo weno nuge nuganui raugavo wansai. Weramu ranivara wamo Anawayo Vambunine rawain mo vambunine raugaje indamu wansakinavo wama ana wandave ti ngkakaije rai, wea indati wangkova nuge nuganui. \p \v 14 Vatan tenambe nanawirati Anawayo Amisye mbe akarive mansai onawamo Amisye apa arikainye waino mansai. \v 15 Arono Ananyao Musa mo wansaokaisy no wusyinoe, wamo Amisye apa mangke rasyaniv. Weramu Anawayo Vambunin wemirati Amisye po raunande wansai Omamo mo wansave arove jewen, weti wanjaniv akatoe ramu, weye Mo wansaijasea wamamo Amisye apa arikainye waino wansai. Weti wamo Amisye awain wamare: “Injae! Reama Injaya pi Winy!”\f + \fr 8:15 \ft Ayao “Injae” raura ayao Yahudi raijamo \fq Abba,\ft ama ine mamai kava. Yesus po Injayo Amisy awainamo \fq Abba\ft arono be sambayambe Ai (Markus 14:36). Raen tavon no Galatia 4:6.\f* \v 16 Muno Anawayo Vambunine mo raura wansai no wansanuga rai mare wamamo arikainyo Amisy nawirati wam. \v 17 Maisyare wemaisy indati wamaura irati kovo Amisye po ratayao Apa arikainye mansai rai, weti kovo Kristus apaura rai mamo wamaura rai tavon. Ranivara wantavondi wansiuri Kristus atavon, wea indati wantavondi wamaura Apa kovo ntiti rai tavon. \s1 Wamo Amisye apa kovo makare ranyut weye mo siurijo mine so rakivan \p \v 18 Arono syo Amisye apa kovo ntiti ratantona, syo rataun syare siurijo nande wansai no mine somamo mangke ramu. Kovo ntiti namije mamo Amisye po rarorono wansai no nugo indati makare rai. \v 19 Soamo anakotaro Amisye po ranari tenambe no mine so mo masyoto namije ranyuto ndei, weye mbeke dave indamu Amisye po raroron kakavimbe are nawirati Apa arikainye waino mai. \v 20 Weye mine so muno ama anakotaro ntuna ama uga rai tenambe mamo patimu Amisye ntami rai to, patimu umaso mare indati ama kove ntoa raumandi. Weramu anakotaro mine so taune ama mbekere ma jewen, yara Amisye dapatimu tai mai to.\f + \fr 8:20 \ft Kejadian 3:17-19. Amisye dapatimu pare mine so ama kove raumandi weye aneno Adam muno Hawa yo ayao kakaije rave.\f* Weramu anakotaro ranari no mine so ranave Amisye amen, \v 21 muno mo Amisye apa masyote ranyut arono indati Po rapaya indamu ntami maug akatoe ramu. Masyoto naije indati anakotaro ranari tenambe ntavondi kovo ntiti Amisye po raugaje Apa arikainye maije matavon. \v 22 Arono wusyinoe mansanan ava unumeso wandaen mine so muno ama maere, ama inyoe, ama anakotaro ranari tenambe mamo maisyare moyov muno manonae weye ama siuri umawe mangke dave, maisyare wanya inta nsiuri arono ntuna ama arikainye ai. \p \v 23 Muno Amisye apa kawasae wamamo wamoyov muno wamanonae tavon arono wana no mine so rai. Wamo Amisye apa kovo po raurairive ranyut. Soamo Po apa Anawayo Vambunine raugaje ntuna wansanuga rai, Omamo Amisye apa kovo manasyino po raugaje wansai mije, weti wamo Apa kovo makanande ranyut. Muno wamo Amisye apa masyote ranyut arono indati Po wansaijasea wamamo Apa arikainye waino wansai muno Po wansanasine so ranigwan nggwanyin. \v 24 Amisye po wansapaya wama ayao kakai rai to, ti soamo wansanave Amen wepi indati Po apa ana po raurairive tenambe raugaje wansai. Ranivara ana wansanave ramen omamo nandea wandaeno wansami rai to, weamo wansanave ramen akatoe ramu. Weye anakotaro wansanave ramembe mara nde nande wansaneme rai to, umba wamare wansanave animaisye ramen akato? \v 25 Weramu ranivara wansanave ana wamo raeno wansamije rai rainye inta rai, indati wansatawandi mavabe wamo ranyut. \s1 Anawayo Vambunine nsambayambe Amisy ai wansamarom \p \v 26 Anawayo Vambunine mo wansaeranande arono wamayondi. Arono wamantatukambe wamare wansambayambeare rui, weamo Anawayo Vambunine taune nsambayambe to irati Amisy ai wansamarom. Weye Anawayo Vambunine raemeno wansai ti Mo raura nanto Amisy ai, Ama ayao mamo vatane wamo raura kakai. \v 27 Muno Amisye nanto Anawayo Vambunine ama mbekere rai kobe, weye Ama sambaya mo rave Amisye apa kawasae wansai omamo mamaisyo Amisye apa bekere rai vintabo. Muno Amisye po vatane wansanuga raen tenambe. \p \v 28 Wandaen anakotaro nande wansai omamo Amisye wepi po ratayao tenambe. Po anakotaro ngkakai muno ngkove ratayao indamu mo kove raugavere vatano wamuinyo Aije wansai. Wamirati Po wansawainde mamaisyo Apa bekere rai. \v 29 Weye wamamo Amisye po wansaeno wusyimbe to muno Po wansapatimu indamu wamo Apa Kavo Yesus amaisy, wirati indamu wambe arakobe Yesus ai. Weti Yesus wepirati wama anui pije yara wamamo Apa rijat. \v 30 Vatan tenambe nanawirati Amisye po mapatimu arono manasyinoe nawamo Po mawain utavondi Ai. Muno vatano nanawirati Po mawain utavondi Ai onawamo Po mansaveti umamai no Amune rai. Muno vatano nanawirati Po maveti umamai no Amune rai onawamo Po kovo ntiti raunande mai. \s1 Anakotaro nsosobe nande wansai, wambambunin weye Kristus muinyo wansai \p \v 31 Inya! Syare wamo anakotare umaso ratantona kobe! Amisye tuna wansautan, weti vatan inta po wansapinde kakai. \v 32 Amisye po taune apa Kavo Yesus amavuge ramu, yara Po aunande inda kakaijo wansai tenambe. Weti Amisye po apa Kavo aunande tai maisy, wea indati Po anakotaro rui vayave raunande wansai jaje. \v 33 Wamirati Amisye apa vatano po wansatayao, weti vatan inta bambunin da po ayao kakai rantutibe wansai no Amisye amune rai jewen. Weye Amisye taune po raura pare wamamo wamamai to. \v 34 Muno vatan inta bambunin da po mangke rapatimugo wansai jewen. Weye Yesus Kristus opi kakaijo wansai muno kovakato no wene rai soamo tuna no Ajayo Amisy anem ngkove rai Apa kovo ntiti rautan indamu be marimbe payao wansai no Injayo Amisy amune rai. \p \v 35 Kristus muinyo wansai rave weti ana inta mo Apa muinye so ransopi kakai. Weti anakotaro rui vayave nande wansai, weamo Kristus muinyo wansai tutir. Weti ana nsosobe nande rako, wansiuri rako, vatane wo wansave tatugadi, marore po wansave, ananuge meweno wansai, anaiyu ndako kakai ndako nande wansai—anakotaro rui nande wansai, Kristus muiny irati wansai tutir. \v 36 Weti mamaisyo Ayao Amisye mo ratoe so rai, mare: \q1 “Amisyo winy! Vatane manuga mamuno reansai weye reantavondi Nai. \q1 Namane rinit ubeker wo reansaubaisy. \q1 Reamaisyare maero domba auga da apa isyisye raotare amaisy.”\x + \xo 8:36 \xt Mazmur 44:22\x* \m \v 37 Weramu anakotaro rui vayave nande wansai, wamo rapinde tenambe irati Kristus apa vambunine rai, Opi muinyo wansai. \v 38-39 Weye risyanave syare Amisye apa muinye mamo ana inta mo ransopi kakai. Weti wangkakai rako, wano tawan no mine so rai rako, naito Amisye dako, anawayo kakai ndako, vambunino rui vayave ndako, ana nande arono naiso muno ana nande arono nugo makare umu ndako, vambunino no no naumo warae muno vambunino no no min ate waraya ndako, anakotaro ranari rui vayave, indati inta mbambunin mo Amisye apa muinyo wansai ransopi kakai. Apa muinye somamo wama Amisy Yesus Kristus opi po rarorono wansai. \c 9 \s1 Paulus animaumbe apa arakovo Yahudi mansai weye wanui wanave Yesus aije ramu \p \v 1 Sya ana syare syo raura naiso omamo ayao tugae. Weye risyamo Kristus apaura rinai, weti syayarurijabe ramu. Muno syo raura tugaive somamo Anawayo Vambunine no no inanuga rai mo raen. \v 2 Abo! Risyamo inanimaumbe ntapekano rinanuga so rai rave! Weye syoyovo taune sya arakovo Yahudi mansai weye wonayo wanave Kristus aiji. \v 3 Ribeker indamu syo sya arakovo Yahudi mansaugav ude Kristus ai. Weti ranivara awa ayao kakai ama mangke mamo raugaje rinai ratire, weamo syo ranawan kai. Muno ranivara Kristus po inatugaro marambe indamu syo sya arakove so manigwan datire, weamo syo ranawan kai. Weye ribeke dave indamu sya arakovo Yahudi wanave Kristus ai. \v 4 Kawasae Yahudi wenawamo Amisye po apa kove raugaje mansai manui, no taiso: Wenawirati Amisye po maijasea indamu onawamo Apa arikainye waino mai. Wenawirati Amisye po apa kovo ntiti rarorono mai. Muno wenawirati Po urairije raokokaisyo mai muno Ananyao Musa raugaje mai. Po mansanyao indamu ube sambayambe Ai ti mamaisy, muno Apa urairijo po raurairive mai mamo manui. \v 5 Kawasae Yahudi wenawamo reama aneno wusyino Abraham muno Isak muno Yakob awa ajavi nanawije. Muno Kristus opamo avaki no awa susye rai arono be vatanbe de no mine so rai. Kristus opamo Amisy, opirati be akarive anakotare rai tenambe, weti wangkangkamambe Aija nuge nuganui. Amin! \s1 Vatano mavaki Abraham apa susye rai onawamo Amisye apaura mai tenambe jewen \p \v 6 Vatano Yahudi mavaki no susyo Israel onawamo Amisye apaura mansai tenambe jewen. Weramu Amisye po apa urairijo po raurairive mansai omamo Po rapaya ramu. \v 7 Vatano mavaki Abraham apa susye rai onawamo Amisye po mansaen tenambe jewen, pare inta nawamo Abraham apa arikainyo tugae jewen. Maisyare Amisye po raura nanto irati Abraham ai no wusyinoe pare, “Indati nya kavo Isak napiso Syo atayao indamu winanto irati susyo idaurairive nai we rai.”\x + \xo 9:7 \xt Kejadian 21:12\x* \v 8 Ayao raura umaso ama ine no taiso: Abraham apa arikainyo po mavaki onawamo mato siso Amisye apa arikainyo tugae mai tenambe jewen.\f + \fr 9:8 \ft Abraham apa kavo Ismael muno apa kavo kaijinta (Kejadian 25:1) onawamo Amisye po raura pare mato siso Abraham apa susyo tugae rai jewen (Kejadian 21:9-12).\f* Yara apa arikainyo mavaki mamaisyo Amisye apa urairi rai obo nawirati apa arikainyo tugae nanawije. \v 9 Weye Amisye apa urairi po raugaje Abraham ai no taiso: “Indati tumo makanande so syakare, weaveti nya anamu Sara mo arikainyo anya inta avaki.”\x + \xo 9:9 \xt Kejadian 18:10, 14\x* \p \v 10 Amisye po vatane inta mapatimu indamu apaura mai, maisyare wandaen kakavimbe no taiso: Arono Ripka mo ama arikainyo tapume yavaki, Esau muno Yakob, aya aja pamo intabo, opirati Isak, reama aneno wusyine pije. \v 11-12 Weramu arono arikainyo tapume so yavaki rainy ti yo ayao kakai muno kove inta rave rainy, arono naije Amisye po arikainye so inta atayao to pare Po apa kove raugaje ai. Po raura nanto Ripka rai wusyimbe to arono mo ama arikainye yavaki rainy, pare, “Nya arikainyo avaki rijabe indati be akarive apa anuija ai.”\x + \xo 9:11-12 \xt Kejadian 25:23\x* Amisye apa ayao umaso mo raroron kakavimbe Amisye po anakotare ratayao mamaisyo taune Apa bekere obo rai. Weti mbaro wansai no taiso: Amisye po vatane mawain mamaisyo awa ana udave ngkove raije ramu, yara Po mawain mamaisyo taune Apa bekere obo rai. \v 13 Maisyare Ayao Amisye mo ratoe mare: “Risyamo rimuinyo Yakob ai, yara syonayo Esau ai.”\x + \xo 9:13 \xt Maleaki 1:2-3\x* \p \v 14 Maisyare somaisy, vatane inta wo ratantona ware, “Amisye pamo apa ana po rapatimu mamaisye ramu.” Indati jewen! Yara Amisye apa ana dapatimu mamai dave. \v 15 Weye Amisye po raura Musa ai pare: \q1 “Risyamo syo muinye raroron irati vatano rui pi ribeker syare rimuinyo ai. \q1 Muno ribekobeo vatano rui pi ribeker syare ribekobeo ai.”\x + \xo 9:15 \xt Keluaran 33:19\x* \m \v 16 Weti Amisye po vatane inta mapatimu indamu Po apa kove raugaje mai. Muno vatane awa vambunine muno awa bekero wo ana raijare mamo Amisye po ratore ramu, yara Po mapatimu mamaisyo taune anuga ngkovo mai rai. \v 17 Wansaemen tavon irati Amisye apa ayao po raura Firaon aije so rai pare: “Inya, Firaon! Risyirati syo naijaseo wimbe akarive indamu winaijamo Risyo sya vambunine raroron ti Sya tame manakoe no mine tename so rai.”\x + \xo 9:17 \xt Keluaran 9:16\x* \v 18 Maisyare omaisy, Amisye po rapatimu pare Po apa muinye raroron irati vatane inta mai, yara Po rapatimu pare Po vatano kaijinta manuga rakeke ti matu. \p \v 19 Weramu weapamo inta wapantatukambe ti wapare, “Ranivara Amisye po vatane inta wansanuga rakeke ti matu maisyare Firaon amaisy, weamo wamamo wambambunin wamo Apa bekere rawatambe kakai. Weti veanimaibe Po wama ayao kakai rantutibe?!” \p \v 20 Wakoe! Are nawirati weap?! Inya, vatan bayave weap, wapare wapo Amisye anyao rako? Amisye wepi po wansanari to, indati vemo wapo raura tai somai nora: “Amisye, mbeanimaibe Nyo reansanari tai somaisy?”\x + \xo 9:20 \xt Yesaya 29:16, 45:9\x* \v 21 Vatano po kopa ranari vabiuve, opamo apaura kopa rai weti po ranari taune apa bekere rai. Muno po kopa ranepate tavon mamai tenambe, umba po rapatimu pare po vabiu inta ranari ngko dave yara inta ranari mamai kobe jewen, omamo mamaisyo taune apa bekere rai.\fig Vatano po kopa ranari vabiuve mamaisyo taune apa bekere rai |src="lb00138c.tif" size="span" loc="Roma 9:19-21" copy="Louise Bass" ref="Roma 9:19-21" \fig* \p \v 22 Muno Amisye maisyare omai tavon: Po anakotare rapatimu mamaisyo Apa bekere rai. Ranivara beker pare Po apa vambunine muno Apa mangke rarorono vatano ukakainoanive mai indamu Po maubaisy, weamo Apa varore mije. Weye onawamo mangke nuge nuganui mamaisyo awa ana udave ngkakai rai. Weramu soamo Amisye atawandi mai vayave, Po apa mangke raugaje rainy. \v 23 Amisye atawandi weye beker pare Po apa kovo manakoe rarorono vatano nanawirati aemeno maije mai. Onawamo Amisye po matayao wusyimbe to indamu awaura Apa kovo ntiti mo mansanyut no munijo ntiti rai. \v 24 Muno wamirati vatano Amisye po wansawain indamu Po apa kovo namije raugaje wansai. Po vatano Yahudi nake inta reansawain, muno Po vatano Yahudi jewene nake inta wasawain. \v 25 Maisyare Amisye po raura wusyinoe ti anawae Hosea po ratoe no taiso: \q1 “Kawasaeyo nanawirati risyaura mai jewen, \q2 indati Syo mawaino Sya kawasae. \q1 Muno vatano inanuga no mai jewen, \q2 indati Syo mawainamo Sya kawasae inanuga no mai rave.”\x + \xo 9:25 \xt Hosea 2:23\x* \q1 \v 26 “Wusyinoe Amisye po raura pare, \q1 ‘Weapamo Sya kawasaeyo risyaura wasai jewen.’ \q2 Weramu indati Amisye pare, \q1 ‘Soamo Syo wasawainamo \q2 Amisyo noa pitawabe Sya arikainye nawirati weap.’ ”\x + \xo 9:26 \xt Hosea 1:10\x* \m Ayao umaso mamo mo vatano Yahudi jewene mansaura. \s1 Vatano Yahudi wonae wanave Yesus Kristus aiji \p \v 27 Muno anawae Yesaya po vatano Yahudi mansaura pare: \q1 “Vatano mavaki susyo Israel rai onanawamo awa wanui ratore kakai, \q2 maisyare nayavo ntuna no mayano warave ramaisy. \q1 Onawamo wanui, weramu nake inta obo nawirati Amisye indati po mapaya awa mangke rai. \q1 \v 28 Weye Amisye indati pavave Po mangke rapatimu, \q2 Po raugaje vatano mine so mansai kobe.”\x + \xo 9:28 \xt Yesaya 10:22-23\x* \m \v 29 Maisyare anawae Yesaya po Yahudi maura nakato arono po ayao so raurairive wusyimbe to pare: \q1 “Abo! Wama susye randamisy bintabo, \q2 maisyare munijo Sodom muno Gomora raumandi kobe, \q2 ranivara Amisye, opi apa vambunine ntiti, aemeno wansai java. \q1 Weramu Amisye po wansamayar ti wama nake inta ta no.”\x + \xo 9:29 \xt Yesaya 1:9\x* \p \v 30 Weti sya ana syare syo raura mi som: Vatano Yahudi jewene nawamo wo Amisye akanije ramu muno wantatukambe indamu umamai no Amune rai. Weramu onawamo Amisye po maveti umamai no Amune rai weye wanave Ai. \v 31 Yara Yahudi onawamo ware wo Ananyao Musa rarija dave inda umamai no Amisye amune rai. Weramu wo raitoa marudi. \v 32 Wo raitoa marudi weye wanave kobe jewen. Yara wo rakarae ware awa ana udaijaro maneme rai wemirati mo maveti umamaisyo Amisye amune rai. Wonayo Kristus ai, wepirati aurata irati oramo manakoe vatane awa kawi rantukamo rai. \v 33 Maisyare Ayao Amisye mo ratoe no wusyinoe rai, Amisye pare: \q1 “Inya! Risyamo syo Vatan inta aijaseo be akarive no munijo Yerusalem rai. \q1 Opamo aurata irati orame inta rai, wemirati vatane awa kawi rantukamo rai ti utatayaje no min. \q1 Weramu vatano are nawirati wanave Ai onawamo manimaumbe jewen, yara manayanambe Apa kove rai.”\f + \fr 9:33 \ft Yesaya 8:14, 28:16. Raen tavon no 1 Petrus 2:6-8. Yerusalem mamo vatano Yahudi awa munijo akoe mije, ama tame rawain tavonamo “Sion” weye ntami no Unato Sion rai.\f* \c 10 \p \v 1 Sya arakove, inaemeno sya kawasae Yahudi mansai rave, sya bekero rinanuga somamo indamu Amisye po mansapaya awa ayao kakaije rai, weti ribe sambayambe Aijo mansai. \v 2 Syo raen onawamo ubeke dave wo Amisye arijat. Weramu wo arijato tugaive omamo wo raen kobe ramu. \v 3 Ware ubeker utavondi taune awa unanuije so rai: ware wo Ananyao Musa rarijat indamu umamai no Amisye amune rai. Weramu wantatukambe Amisye apa unanuijo tugae Po ratayao indamu vatane umamai no Amune rai. Muno wonae utavondi Apa unanuije so raiji. \v 4 Weramu Ananyao Musa ama mbekere ndea mamai no Kristusa nui. Wirati vatan tenambe nanawirati wanave Kristus ai onawamo umamaisyo Amisye amune rai. \s1 Vatano wanave Kristus ai awa ayao kakai rapaya \p \v 5 Wusyinoe Musa po unanuije raroron indamu vatane umamai no Amisye amune rai, no taiso: “Vatano rui pirati po Ananyao Musa ama ayao rarijat tenambe tutir, opamo indati kova nuge nuganui.”\x + \xo 10:5 \xt Imamat 18:5; Galatia 3:12\x* \v 6-7 Weramu Musa apa ayao kaijinta mo raura mare vatane maveti umamaisyo Amisye amune rai weye wanave Ai. Apa ayao mi so: \q1 “Vemo nyo raura nanuga rai maisyare somai nora nyare: \q2 ‘Are pirati indati seo no munijo ntiti? \q2 Are pirati indati pasyo no munijo wene ama uga rai?’ ”\x + \xo 10:6-7 \xt Ulangan 30:12-13\x* \m Musa apa ayao umaso ama ine no taiso: Wamare wamo Amisye apa kove rakani indamu Po wansapaya kakaije rai, weamo vemo wansea no munijo ntiti indamu wamo rakani nora, weye Kristus pamo paje wansai no mine so rai to. Muno vemo wamasya no wene ama uga rai nora, weye Kristus pamo kovakato no wene rai to indamu Po wansapaya ayao kakaije rai. \v 8 Weti Amisye apa kove mamo mararaijo wansai, maisyare Ayao Amisye mo raura nakato, mare: \q1 “Amisye apa ayao mamo nde mararai wasai to. \q2 Omamo no no wasawa rai muno no no wasanuga rai.”\x + \xo 10:8 \xt Ulangan 30:14\x* \m Ayao anave so mirati ayao reamo ravovo vatan tenambe mansai: \v 9 Ranivara nyo Yesus aura kakavimbe nawa rai nyare Opirati Amisy, muno nyanave no no nanuga nyare Amisye po Yesus aijaseo kovakato no wene rai to, wea indati Amisye po napaya nya ayao kakaije ama mangke rai. \v 10 Weye wamanave Yesus ai no wansanuga rai, weti Amisye pare wamamai no Amune rai. Muno wamanave Ai ti wamo aura kakavimbe wansawa rai, naije Amisye po wansapaya wama ayao kakai ama mangke rai. \v 11 Maisyare Ayao Amisye mo raura mare, “Vatano are nawirati wanave Ai onawamo manimaumbe jewen, yara manayanambe Apa kove rai.”\x + \xo 10:11 \xt Yesaya 28:16\x* \v 12 Muno Amisye apa kove umaso Po raugaje vatano Yahudi mansai muno vatano Yahudi jewene mansai kava, weye vatano Yahudi mansamuinyo vatano Yahudi jewene mansaije ramu. Amisye pamo intabo, Opamo vatan tenambe awa Amisy. Muno Opamo po apa kovo manakoe raugaje mawebe irati vatan tenambe nanawirati ube sambayambe wo awaine mansai. \v 13 Weye Ayao Amisye mo raura mare, “Are pirati po Amisy awain, opamo Amisye po apaya kakaije rai.”\x + \xo 10:13 \xt Yoel 2:32\x* \p \v 14 Weti ranivara vatan inta po Ayao Kove ravovo mai rainy, weamo ana wo raranive ma mewena. Muno ranivara wo raranive ma mewena, weamo wanave Amisye ai kakai. Muno ranivara wanave Amisye ai rainy, weamo wo awaine kakai. \v 15 Wakoe! Ranivara vatane inta de po Ayao Kove ravovo mai jewen, wea umba indati? Kove mamo Amisye po vatan inta matutir indamu wo Ayao Kove ravov. Maisyare Ayao Amisye mo ratoe, mare, “Kove ngkov irati vatano ude wo Ayao Kovo Amisye raugave mansai!”\x + \xo 10:15 \xt Yesaya 52:7\x* \p \v 16 Weramu vatano Yahudi manuga rausiso Ayao Kove so rai ramu. Maisyare anawae Yesaya po raura no wusyinoe pare, “Amisyo winy! Vatan inta panave ayao reamo raugave so rai jewen!”\x + \xo 10:16 \xt Yesaya 53:1\x* \v 17 Maisyare omai ti, wandaen: Vatane wanave arono wo Ayao Kove raraniv, muno wo raraniv arono vatane inta po Ayao Kovo Kristus ravovo mansai. \v 18 Weramu vemo wamo ratantona maisyare somai nora: “Vatano Yahudi wo Ayao Kove rarani dainy.” Yara syo raura syare wo ranaun to! Maisyare Ayao Amisye mo raura no taiso: \q1 “Ayao wo ravove maneka manakoe no mine so rai tenambe to, \q2 nto nanto no munije ama ruduke raito tenambe to.”\x + \xo 10:18 \xt Mazmur 19:4\x* \m \v 19 Muno vemo wamo ratantona maisyare somai nora: “Yahudi unanta ana wo raranive rai ramu.” Yara syo raura syare unanta rai to! Weye Musa po Amisye apa ayaowe so raura: \q1 “Vatano Yahudi weap, indati Syo wasaveti wapananyanyube weye Syo sya muinye rarorono vatano Yahudi jewene mansai. \q1 Muno Syo wasaveti wapari rave weye Syo kove raugaje vatano wantatukambe Rinai nanawije mansai.”\x + \xo 10:19 \xt Ulangan 32:21\x* \m \v 20 Umba Yesaya po raura vambunimbe akato, po vatano Yahudi jewene maura pare: \q1 “Amisye apa ayao mi so: \q1 ‘Vatano wo rinakani jewene wenanawamo soamo unande Rinai to. \q1 Wo rinawaine jewen, weramu taune rinarorono mansai to.’ ”\x + \xo 10:20 \xt Yesaya 65:1\x* \m \v 21 Weramu kawasaeyo Yahudi wonayo Amisy ai, weti Amisye po mansaura pare: \q1 “Nugoenta rave Syo vatane wato mawain ude Rinai, \q2 weramu makari matu muno ubeta Rinaije ramu.”\x + \xo 10:21 \xt Yesaya 65:2\x* \c 11 \s1 Amisye po vatano Yahudi inta matayao indamu apaura mansai \p \v 1 Umba syo ranajo: “Indako Amisye po taune apa kawasae Yahudi mansamaugo marambe taune Ai to rako?” Weramu indati jewen! Weye wasaemen: taune risyamo vatano Yahudi inta pi risy. Abraham pamo sya anena pije, muno rinavaki no Benyamin apa susye rai. \v 2 Syo raura nakato syare: Amisye pamo po apa kawasae mansamaugo marambe Aije ramu, nanawirati Po matayao amarom arono wusyinoe.\x + \xo 11:2 \xt Mazmur 94:14\x* Inya! Wasaemen irati Ayao Amisye rai, wemi mo Elia aura arono Elia parijo vatano Israel mansai weti po awa ana udave rantutibe seo Amisy ai pare, \v 3 “Amisyo winy, vatane wato wo Nya anawae maotar ti makanive to. Muno tewa oramo anakotare rameseo Naije rai mamo vatane wato wo randami to. Soamo ribuisy ibeto Nai, weramu indati ubeker indamu wo inaubai tavon!”\x + \xo 11:3 \xt 1 Raja-raja 19:10, 14\x* \v 4 Amisye apa ayao po rasakinav akare Elia ai pare, “Winyamo ntuna mumuimbe jewen. Yara Sya vatane awa wanuije nseo no ribuge kaururum nanawirati risyaura mansai. Vatano nanawije ubeaje yaro titi Baal rai ramu.”\x + \xo 11:4 \xt 1 Raja-raja 19:18\x* \v 5 Maisyare wemai tavon no nugo naiso: vatano Yahudi mamaun kavinta nanawirati Amisye apaura mansai. Wenawamo Amisye po matayao mamaisyo Apa kove rai. \v 6 Weramu Po matayao mamaisyo taune awa ana udaijare raije ramu. Weye ranivara awa ana udave ngkove mbewar ti Amisye po matayao ratire, wea indati mamaisyo Apa kove rai ramu. Yara tugae mamo Amisye taune apa kove omi mbewar ti Po matayao indamu apaura mansai. \p \v 7 Weti noare rui? Maisyare so: Vatano Yahudi wo unanuije rakani indamu manuga mamo mamai no Amisye amune rai, weramu wo rakanija marudi, unanta rai jewen. Vatano Amisye po matayao obo nawirati unanta rai, yara vatano kaijinta onawamo makari matu Apa waine rai. \v 8 Maisyare Ayao Amisye mo raura mare: \q1 “Amisye po awa ana wo ratantona raveti ngkaumudi, \q2 mansamije ntuba, muno mansamarikoame mpapakiri. \q1 Weti ndea unumeso unanta ayao tugae raije ramu.”\x + \xo 11:8 \xt Ulangan 29:4; Yesaya 29:10; Matius 13:14-15\x* \p \v 9 Muno Daud po raura tavon pare: \q1 “Amisyo winy, syare Nyo mangke raugaje irati \q2 vatano ukakainoanive mansai! \q1 Syare awa mangke nande mai papabe arono mananibe \q2 awa romane muno awa anaisyo kove rautan. \q1 Indati awa mangke raurata irati aviri ntende mo makep; \q2 muno raurata irati syeane nsawa mai. \q1 \v 10 Syare Nyo awa ana wo ratantona ravera ngkaumudi \q2 indamu wantatukambe ayao tugae rai. \q1 Syare awa siuri mangke mpaya mansaije jewen, \q2 yara awa mona ngkapapo raija nuge nuganui.”\x + \xo 11:10 \xt Mazmur 69:22-23, 35:8\x* \s1 Vatano Yahudi wonae ti Amisye po varore raugaje vatano Yahudi jewene mai \p \v 11 Vatano Yahudi wanui wonae wanave Kristus aiji, weti Amisye ponae mai kobe rako? Weramu indati jewen! Arono vatano Yahudi makirive Kristus ai, weamo Amisye po varore raugaje vatano Yahudi jewene mansai indamu wanave Kristus ai ti Po mapaya awa ayao kakai rai, wirati indamu vatano Yahudi wananyanyube vatano Yahudi jewene mansai. \v 12 Maisyare omaisy, arono vatano Yahudi wo Kristus awatambe, weamo mo Amisye apa kove raugavo vatano Yahudi jewene mansai. Wakoe! Ranivara vatano Yahudi taune usakinav ti wanave Kristus ai, wea indati Amisye apa kove nseo ti manakoe rave! \p \v 13 Vatano Yahudi jewene weap, soamo syare syo raura wasai. Risyamo Amisye po inatutir indamu syo ayao Yesus Kristus ravovo vatano Yahudi jewene wasai. Apa anakero po raugaje rinai somamo syo raura titive. \v 14 Weye ribeker syare sya anakero no no vatano Yahudi jewene wapa yasyine rai mo sya arakovo Yahudi maveti wananyanyube wasai. Wirati syo sya arakovo Yahudi inta maugavere no Kristusa nui indamu Po mapaya awa ayao kakaije rai. \v 15 Arono Amisye po kawasae Yahudi matugaro marambe weye wanave jewen, omamo mo unsanda rausiso vatano kaijinta una no mine so mansai indamu Amisye po maugav wakare taune Ai. Maisyare omaisy, Amisye po Yahudi matugaro marambe so ama kove inta no rai, weti arono indati Amisye po Yahudi maugave ude usisa Ai jakato, naije ama kove miridi nseo. Wakoe! Amisye po Yahudi maugave usisa akato wemamo raurata irati vatane inta kovakato no wene ama uga rai! \p \v 16 Syare syo ananeneae inta raura: arono inyoe ama mane makauje rai,\f + \fr 11:16 \ft Ayao Yunani naiso ama ananeneae mo roti raura, ama ine mamaisyo ananeneae inyoe ama mane makauje raije rai.\f* mane inta mamo raunande Amisye ai indamu mbe rarorombe inyoe umaso mamo Amisye apaura ama mane rai tenambe. Muno kaijinta mo ramai tavon: ranivara inyoe ama ruke mamo Amisye apaura rai, weamo ama aneneme mamo apaura rai tavon. Maisyare wemaisy, kawasae Yahudi awa aneno Abrahama pe Isaka pe Yakoba pe onawamo Amisye apaura mansai, weti awa ajavi wo mampame wenanawamo Amisye apaura mansai tavon. \s1 Inyo saitun nawaisye me anate me yaurata irati vatano Yahudi muno Yahudi jewene mansai \p \v 17 Soamo syo ananeneae kaijinta raura: Inyo saitun ntubai no nawaisy omamo raurata irati vatano Yahudi mansai. Amisye po inyo saitun umaso ama aneneme inta rataota to, umba inyo saitun kaije, omi ntubai no anate rai, ama aneneme inta rataotar ti rantitiki inyo saitun umawe ama tuture rai jakato, umba ntubai kobe. Anenemo rantitiki omamo raurata irati vatano Yahudi jewene wasai, weye weatavondi wapaura kovo namirati Amisye po raugaje aneno Yahudi mansaije rai. \p \v 18 Weramu, vatano Yahudi jewene weap, vemo wasararin nora! Muno vemo wapo vatano Yahudi nanawirati Amisye po mamaugo marambe maisyare anenemo rataotare umawe mansaura tatugadi nora. Wasaemen: weapamo anenem bayave, muno aneme omirati mo anaisye raunanto wantainye mo raisye ramu, yara wantainye mo anaisye raunanto aneme mo raisy. \v 19 Weramu vatano Yahudi jewene inta wasararin dave, wapo ratantona wapare, “Reamirati Amisye anuga no reansai! Weye Po Yahudi inta mamauta maisyare anenemo ramauta wemaisy indamu reamo manigwan.” \v 20 Arakove, wapa ayao wato no rai tugae, weramu wasaemen: Vatano Yahudi umaso mamauta weye wanave jewen, yara arakove weasaugav akato weye wapanave. Weti vemo wasararin nora, yara wapo Amisye asyaniv, Opi po vatane inta maugav yara Po kaijinta mamauta. \v 21 Wasaemen: Amisye aemeno taune Apa kawasae Yahudi mansai jewen yara Po inta mamauta, maisyare inyo saitun ama anenemo kakui umawe rataotar ti ramauta ramaisy. Weti ranivara Amisye po taune apa kawasae inta mamauta weye wanave jewen, indati ranivara vatano marane wapanave kobe jewen, weamo Po wasamauta tavon. \p \v 22 Weti wamo raen kakavimbe: Amisye pamo apa kove manakoe muno Apa mangke mpanyoan tavon. Amisye po mangke raugaje vatano Yahudi wonayo Aije mansai, yara Po apa kove raugaje irati vatano Yahudi jewene wasai. Muno ranivara wano tawan no Apa kove rai, Amisye anuga ngkovo wasai tutir. Weramu ranivara wano tawan rai jewen, wea indati Po wasamaugo marambe tavon! \v 23 Muno ranivara vatano Yahudi usakinav indamu wanave kobe, indati Amisye po maugav akato. Weye Amisye bambunin po maugav akare. \v 24 Vatano Yahudi jewene weap, Amisye po wasaugave wasisa Apa kawasae matavon, raurata irati inyo saitun no anate ama aneneme inta rataotar ti raugav rantitiki inyo saitun namirati ntubai no nawaisye rai jakato. Weapamo vatano Yahudi kakui jewen, weramu Amisye po wasaugave wasisa Apa kawasae matavon. Ranivara Amisye po Yahudi jewene wasaugave wasisa, weamo maweso Ai po taune apa kawasae Yahudi maugav akare. Omamo raurata irati aneneme raugav akare taune ama mote rai jakato. \s1 Amisye bekobe vatan tenambe mine so mansai \p \v 25 Sya arakovo Yahudi jewene weap, Amisye po wasaugav wasisa Apa kawasae matavon, weramu vemo wasararin wapare wapo anakotare raen tenambe wenora! Tugaeyamo, vatano Yahudi nake inta makari matu ti wonae wanave Kristus aiji, weramu syare wapo Amisye apa bekero ngkokaibe so raen: Yahudi awa makari matu so indati no tawane ramu. Yara manya nava vatano Yahudi jewen nanawirati ude wanave Kristus aije awa wanuije ndea mamai to, naije umba Yahudi awa makari matu namije nsopi. \v 26 Arono naije indati Amisye po vatano Israel tenam mapaya awa ayao kakaije rai, mamaisyo Ayao Amisye mo ratoe no wusyinoe rai, Amisye pare: \q1 “Akarijo po ayao kakai rapaya indati tipu no Unato Sion,\f + \fr 11:26 \ft Munijo Yerusalem rawain tavonamo Unato Sion.\f* \q1 Po Israel\f + \fr 11:26 \ft Ayao Yunani no naiso mare “Yakob.” Yakob apa tamo kaijinta mamo Israel, weti apa susyo po mampame mawainamo Israel, muno mawain tavonamo Yahudi.\f* maugav ti utavondi ayao mamun mine so rai jakatoe ramu. \q1 \v 27 Weye Sya urairi syo raokaisyo mai nami so: \q2 Syo awa ayao kakaije rapaya mai.”\f + \fr 11:27 \ft Yesaya 59:20-21\f* \p \v 28 Vatano Yahudi ube marovave Amisye ai weye wonayo Ayao Kovo Kristus rai. Wemirati ngkovo vatano Yahudi jewene wasai, weye soamo Amisye po Ayao Kove so raugaje wasai. Weramu Amisye anuga no Apa kawasae Yahudi po mapatimu mansai tutir, weye aemen Apa urairijo po raokaisyo awa aneno Abraham, Isak muno Yakob mansai rai. \v 29 Weye arono Amisye po vatane mawainde muno Po kove raugaje mai, weamo Apa waine muno Apa kove umaso mamo no tawan tutir, yara Po raugavo mansaora ramu. \p \v 30 Vatano Yahudi jewene weap, arono wusyinoe weapamo vatano wabeta Amisye aije jewen. Weramu arono Amisye apa kawasae Yahudi wonae ubeta Aiji, naije Po apa muinye raugaje wasai. \v 31 Soamo vatano Yahudi ubeta Amisye aije ramu, weti Apa muinye mamo Po rarorono Yahudi jewene wasai indamu masyoto makareye indati Po apa muinye raugaje Yahudi mansai jakato tavon. \v 32 Weye Amisye aneme mpaya vatan tenambe mansai indamu taune awa ayao kakai mo maokokae kobe, wirati indamu Po apa muinye rarorono mansai tenambe. \s1 Kangkamambe Amisye ai \p \v 33 Tugae, Amisye apa kove manakoe rave! Muno akari mba dave muno Apa ana po raene ntapekan dave! Amisye apa ana po rapatimu mamo ntiti rave, vatane unanta rai kakai. Muno Apa ana po rave mamo vatane ware wo ranyanyuti indamu wo raen, mamaisye ramu. \v 34 Maisyare Ayao Amisye mo ratoe, mare: \q1 “Vatan inta nanto Amisye apa ana po ratantona rai jewen, \q2 Muno vatan inta po ananyao raugaje Ai jewen.\x + \xo 11:34 \xt Yesaya 40:13\x* \q1 \v 35 Amisye apaura anakotare rai tenambe, \q2 weti vatane wo ana inta raunanto Ai ti ware Po awa ranijane, omamo mamaisye ramu.”\x + \xo 11:35 \xt Ayub 41:11\x* \m \v 36 Weye anakotar tenambe mamo Amisye wepi po ranari vintabo, muno Po raijanande vintabo, muno ama marane mamo makato Ai vintabo. Kangkamambe Aija nuge nuganui! Amin! \c 12 \s1 Weapo taune wasaunanta no Amisye ai \p \v 1 Inya, sya arakove! Amisye apa muinye manakoe rave, weti risyare ibeker indamu weapo taune wasaunanta no Amisye ai, omamo raurata irati wapa anakotaro wapo rameseo Ai. Weti wapo wasanasine muno wasanuga ratayao terave Amisye ai indamu ana ngkakainoanive inta raen no wasai jewen weti Amisye anayanambe wasai. Wapa ana wapo rave so mirati wapa sambaya mamaisyo Ai. \v 2 Vemo weatavondi mine so ama ananyao rai nora, muno vemo weataobombe vatano mine so awa ana wo rave rai nora. Yara wapo wasakari raneka Amisye ai indamu Po wapa ana wadatantona ranigwan nggwanyin indamu weapamo maisyare vatano gwanyin. Wea umba wapo Amisye apa bekere raen kakavimbe: Apa bekero ngko dave muno mamaisy omi mo anuga raveti ranayanambe. \p \v 3 Amisye po kove raugaje rinai indamu syo Apa ayao ravov, weti syo wasanyao taiso: Vemo wapo taune wasaijaseo titive taune wapa ana wapo ratantona rai nora. Yara syare vatane nanentabo wapa ana wapo ratantona mamaisy, wapo taune wasanuga rataun mamaisyo wapa anave Amisye po ratodi wasai to rai. \v 4 Syo ananeneae inta raura taiso: Wansanasine mamo ama anakotare manui, maisyare wansakari, wansajoe, wansaneme wemaisy. Muno kotare inta ama anakere ramuinyo inta ama rai, maisyare wansajoe ama anakere ramuinyo wansaneme ama anakere rai. Weti wansanasine ama kotare manui, weramu wansanasine mamo intabo. \v 5 Weti vatano wamanave Kristus aije wamamo wansaurata irati wansanasine umaso rai: Wamanui rave weramu wambe intabove no Kristus ai. Muno wamo wansaeranande vambinibe weye Kristus po wansanugande tenambe intabove irati anasine rai. \p \v 6 Wama anakere mbe kotabe, mamaisyo kovo vambunino Amisye po raugaje vatan nanentabo wansai tutudi rai. Weti sya arakove, ranivara weapamo inta nya kovo vambunino Amisye po raugaje nai mamo nyo Apa ayao nde nai ravov, weamo syare nyo raijar mamaisyo nya anave Amisy ai rarijati. \v 7 Muno ranivara nya anakero Amisye po raugaje nai mamo nyo vatane maeranande, weamo nyo maeranande kobe. Ranivara Amisye po anakero kurune raugaje nai indamu nyo Apa kawasae mansanyao, weamo nyo mansanyao mavabe. \v 8 Ranivara Amisye po kovo vambunine raugaje nai indamu nyananyaube, weamo nyananyaube kobe. Ranivara Amisye po nawain indamu nyo nya ananuge muno nya doije ratodijo vatano awa ananuge meweno maije mai, weamo nyo raunande manakoeve mai. Ranivara Amisye po vambunine raugaje nai indamu wimbe akarive vatane mai, weamo nyo mansaugav kobe. Muno ranivara Amisye po anakere raugaje nai indamu nyo muinye raroron irati vatano kaijinta mai, weamo nyo raijaro nanuga ranayanambe rautan. \s1 Muinye \p \v 9 Arakove, syare wapo muinye rarorono vatane mai tugaive, yara vemo wamuinyo mai ndaradambe nora. Wapo anakotaro ngkakainoanive ratugaro marambe, yara wapo ana ngkove raijaro matuve. \v 10 Weapamo wabe arakobe no Kristus ai, weti syare wamuinyo wasai vambinibe maisyare anui, rijate umuinyo taune mansai no awa yavaruga ramaisy. Muno wapo wapa arakove mansaura titive. \v 11 Wapo Amisye apa anakere raijaro panyoambe, yara vemo wapononae nora! Syare wapa mayare ntapekan muno wasanuga ntenami wapanapatambe Ai. \v 12 Wasananibe weye wasanave Amisye amen. Wasatawandi siurije rai. Wapo sambaya raura seo Amisye ai tutir. \v 13 Syare wasaemeno wapa arakovo wanave Kristus aije mai nanawirati awa ananuge meweno mai ti wapo maeranande awa bekedaije rai. Arono vatano marane ude, wapo maugav usen no wapa yavar. \p \v 14 Syare wapo Amisye anajo indamu Po kove raugaje vatano wanakakaive wasai mansai. Tugae, wapo Apa kove ranajo indamu nde mansai, yara vemo wapanaamatambe mai nora.\f + \fr 12:14 \ft Matius 5:44; Lukas 6:28; 1 Korintus 4:12-13\f* \v 15 Arono vatane manuga ranayanambe, syare weatavondi wasanayanambe matavon. Arono vatane woyov, wapoyovo matavon. \v 16 Syare wasaumano wasai vambinibe. Vemo wapare weapi titi rave vatano kaijinta makivan nora, yara syare watantuna vatano awa tame ntiti jewene matavon. Vemo wasararin nora! \p \v 17 Arono vatane mansanuga mamuno wasai, vemo wapo mamune rasakinavo mai nora.\x + \xo 12:17 \xt Matius 5:39-44; 1 Tesalonika 5:15; 1 Petrus 3:9\x* Yara wapo ana ngkove obo rave indamu mamai no vatan tenambe mansamune rai. \v 18 Vemo wapayaowi nora, yara wapo unanuije rakani indamu wasanuga nsaumano vatan tenambe mansai. \v 19 Sya arakovo rimuinyo wasai, vemo wapo mamune rasakinavo vatano wo wasave tatugadi mansai nora, yara wapo varore raugaje indamu Amisye apa parije ntende mai. Maisyare Ayao Amisye mo ratoe no taiso: Amisye pare, “Risyi syo kakai rasakinavo vatano wo kakai rave mansai. Taune Sya varore mije, indati Syo awa mangke raugaje mai.”\x + \xo 12:19 \xt Ulangan 32:35\x* \v 20 Syare wapa ana wapo rave mamo maisyare Ayao Amisye ama ananyao so rai: \q1 “Ranivara nya marova maror, nyo anaisye raunanto po raisy, \q2 muno awa ngkangkamandi, nyo mana raunanto po ramanam. \q1 Nyo rave tai maisy, weamo nya marova so indati samane apa ana po nave tatugadi rai.”\x + \xo 12:20 \xt Amsal 25:21-22\x* \m \v 21 Weti vemo wapo mamune rasakinavo vatano manuga mamuno wasaije mai nora! Weye ranivara wapo mamune rasakinavo mai, weamo mamune omi mo wasapinde to. Yara wapo kove raijaro wasai indamu wapo mamune rapinde. \c 13 \s1 Wabeta akari pemerinta mansai \p \v 1 Syare vatane nanentabo beto akarijo pemerinta mansai tutudi. Weye pemerinta awa ube akarive omamo wo raugav bintabo no Amisye ai. Muno Amisye opirati po vatane mapatimu ube akarive. \v 2 Wepirati po pemerinta atayao indamu be akarive wansai, weti vatano are nawirati wonae ubeta pemerinta ai, onawamo maisyare vatano wonae ubeta Amisy ai mansamaisy. Indati awa mangke maje mai. \v 3 Ranivara vatane apa ana dave mamo mamaisy, weamo pemerinta pa po asyaniv nora. Yara vatano awa udave ngkakainoanive onawirati wo asyaniv. Weti sya arakove, ranivara wabeke damu wapo pemerinta asyanive jewen, weamo wapo anakotaro ngkove bo rave, wea indati pemerinta kangkamambe wasai. \v 4 Weye akarijo pemerinta pamo Amisye po atutir indamu po wasaeranande. Weramu ranivara wapa ana wadave ngkakai, weamo wapo pemerinta asyaniv weye apa vambunine no irati ai indamu po mangke raugaje wasai. Muno tugaeyamo Amisye po pemerinta atutir indamu po mangke Amisye raugaje vatano wo anakotaro ngkakai rave mansai. \v 5 Maisyare omai ti, wabeta pemerinta ai indamu vemo mangke Amisye ntende wasai jinta. Muno wabeta ai indamu mamaisyo Amisye apa bekere rai. \p \v 6 Muno wemi mbewar ti wapo pajak ravae nanto pemerinta ai tavon. Wapo ravae indamu vatano pemerinta wo awa anakere raijar, namirati Amisye po raugaje indamu wo ranawan. \v 7 Maisyare omai ti, pajak dako, romano doi rako, ana rui pemerinta po ranajo indamu wapo ravae, weamo wapo ravae kobe.\x + \xo 13:7 \xt Matius 22:17-21; Markus 12:14-17; Lukas 20:22-25\x* Muno vatano rui vayave ube akarive wasai, syare wabeta mai muno wapo mansaura titive. \s1 Wamuiny irati vatan tenambe mansai, weye Kristus pakare mararai to \p \v 8 Arono wapo doije inta ranajo wapo rauga no vatane inta ai, weamo wapavave wapo apa ravae akananto. Weramu syare wapo raijar tutiro wasai mi som: muinye, wemirati syare wapo rarorono wasai vambinibe. Weye are pirati po muinye rarorono vatan tenambe mai, opamo beto Ananyao Musa rai vintabo to.\x + \xo 13:8 \xt Matius 22:37-40\x* \v 9 Ananyao Musa mare: vemo nyo anaerere rave inya, vemo nyo vatane mao inya, vemo nyanaonoambe inya, vemo nanuga ntento vatano kaijinta apa anakotaro apaura raije rai jinya. Ananyao tenambe so muno ananyao Amisy kai rui tavon ranugande ratoe intabove so mare: “Muiny irati nya arakove mansai maisyare muno taune wimuinyo taune nai wemaisy.”\x + \xo 13:9 \xt Keluaran 20:13-17; Imamat 19:18; Ulangan 5:17-21; Matius 22:39\x* \v 10 Vatano are pirati muinyo apa arakova ai opamo po kakai rave ai ramu. Weti vatano muiny opamo beto Amisye apa ananyao rai tenambe to. \p \v 11 Arakove, syare wapo muinye raroron arono naiso weye ama varore indati mare nsopi. Arono wusyin wamanave Kristus aijoe, Apa masyoto pakare raije mamo nggwaravainy, yara naiso Apa pakare mamo mararai kobe to. Weti wade wambesea indamu wamo ana ngkove rarijat. \v 12 Namane ndentoa kavinta raumandi, sansimane mare ntipu kobe. Weti wamo wama ana wandave ngkakai ravea nsopi, weye anakotaro ngkakai mamo namane amaura rai. Yara wana varo sansimane rai weti wade wamanatatayaube, maisyare naite wo awa anaiyu ratayao indamu usisa marova rai. \v 13 Syare wamo ana ngkove obo raijar, indamu mamaisyo vatano wanya varo sansimane rai mansamaisy. Arono wapo one rave, vemo wamaeno awije rai nora. Vemo wapo anaerere rave nora muno wapo anakotaro nggwambe rave nora. Vemo wapayaowi nora muno wasanuga mparijo vatane mansai nora. \v 14 Syare wapa ana wadave mo Amisy Yesus Kristus apa ramaisy. Muno vemo wapo unanui rakani indamu watavondi wapa bekero ngkakainoanive rai nora. \c 14 \s1 Ranivara nya arakova apa koano po rarijate nsasye irati nya ana nyo rarijate rai, vemo nyo aura tatugadi nora \p \v 1 Ranivara wapa arakove inta apa anave mayondi, weamo syare wapo augave siso wasatavon, vemo wapo awatambe nora. Muno vemo wapayaowi ai nora, vemo wapare, “Nya ana nyo ratantona mamaisye ramu,” wenora. \v 2 Vatano nanawirati awa anave ntindimu wo raura ware, “Anaisye kotaro rui vayave wamo rai kai.” Weramu vatano nanawirati awa anave mayondi ware, “Maere ama ine mamo raisyisyi, weti syo anawao obo raisy.” \v 3 Vemo vatano po maere ama ine raisy po vatano po raisye ramu aura tatugadi nora. Muno vemo vatano po maere ama ine raisye ramu po vatano po raisye aura tantunawi nora. Weye Amisye anuga rausiso Po yaugav tenambe to. \v 4 Onayamo vatano yanapatambe Ai kava. Weti are nawirati weap?! Wabeanimaibe wapo Amisye apa vatano panapatambe Aije inta aura tantunawi? Amisye wepi be akarive ai, weti Po apa ana po rave raen pare mamai dako jewen dako. Taune Apa varore mije, yara wapa ma jewena! Weti ranivara wapa arakove inta apa anave mayondi, indati Amisye po vambunine raugaje ai indamu po ana mamaisye rave. \p \v 5 Vatan inta wo masyote inta rapatimu ware omamo masyoto akoe ma, yara vatano kaijinta ware masyote inta ramuinyo masyoto kaijinta raije ramu, yara mamai tenambe. Syo ananyao so raugaje wasai: Ngko to! Vatan nanentabo nyo rapatimu nanuga rai! \v 6 Weye vatano napi po masyote inta rapatimu pare masyoto akoe ma, po rave indamu po Amisye aura titive rai. Vatano po maere ama ine raisy, opamo po rave Amisye ai tavon, weye po kove raura seo Amisye aijo rai wusyimbe to. Muno vatano po maere ama ine raisye jewen, opamo po rave Amisye ai tavon muno po kove raura seo Amisye ai wusyimbe tavon to. \p \v 7-8 Arakove, wangkov no mine somamo indamu wamo taune wama bekere obo rarijat omamo jewen. Yara wangkov no mine so indamu wamo anayanambe raugavo Amisye ai. Muno wangkakai mamo maisyare wemai tavon. Weti wangko dako wangkakai rako, wamamo Amisye apaura wansai vintabo. \v 9 Wemi mbewar Kristus kakai muno kovakato no wene rai to, indamu Opirati Amisyo be akarive vatano nanawirati ugwenen to muno vatano nanawirati ujai ti utantunana nene mansai tenambe. \p \v 10 Weti sya arakove, weapamo wapanave Kristus ai kava, weti wabeanimaibe inta wapo wapa arakove maura tantunawi muno wapo awa ana udave rapatimu wapare ngkove ramu? Wabeanimaibe wabeare so? Wasaemen: masyoto makareye wan tenambe wansayai no Amisye amun indamu Po wansanajo wama ana wandave ngkakai muno ngkove rai. \v 11 Maisyare Ayao Amisye mo ratoe mi som: Amisye pare, \q1 “Tugae rave, Sya ana syo raurairive so mare nande: \q2 Indati vatan nanentabo ubeaje no Rinamun, \q2 wo raura kakavimbe ware Ribui syirati Amisy.”\x + \xo 14:11 \xt Yesaya 45:23\x* \m \v 12 Indati wamamo nanentabo po taune apa ana po rave ranawan po raura kakavimbe no Amisye amune rai. \s1 Vemo ana wapo rave inta mo arakove augavo ayao kakai raron nora \p \v 13 Maisyare omai ti, vemo wapo wasaura tantunawi vambinibe akato inya, yara wapo wasaurana nsopi! Syare wapo raura patimuve no wasanuga rai indamu vemo ana wapo rave inta mo wapa arakove inta augavo ayao kakai raron nora. \v 14 Risyamo ibe intabove Amisy Yesus ai, weti syo raen anaisye inta raisyisyi jewen. Weramu ranivara vatan inta po ratantona no anuga rai pare, “Anaisye inta mamo raisyisyi,” weamo vemo po rai nora. Anakotaro rui mirati po rakarae pare anaonae ma, weamo anakotaro namije po raisyisyi ai. \v 15 Weramu syare naemeno nya arakove wato ai. Weye ranivara nya arakove po naen nyo apa anaisyo po raisyisyi raisy, weamo anuga nsosobe. Nya arakove umaso pamo Kristus kakai ai to, weti vemo nya ana nyo raisye mo nya arakova apa anave randami nora! Yara syare naemeno ai, ti kove mamo nyo anaisye wato rai nora. \v 16 Ranivara nya ana ndaura nyare kovo mamaisy inta mo nya arakove anuga ransosobe, weamo kove mamo nyo rapaya vayave indamu vemo nya arakove po naura tantunawi nora. \v 17 Weye arono Amisye be akarive wansai, weamo koano anaisye muno koano mana mbe mobe jewen. Yara ana mbe mobe mamo wamamai no Amisye amune rai, wansaumano wansai vambinibe, muno wansananibe weye Anawayo Vambunine no no wansanuga rai. \v 18 Weye are pirati tavondi Kristus ai tai maisy, opamo po anayanambe raugavo Amisye anuga rai muno vatane wo aura titive. \p \v 19 Weti wade wamo unanuije rakani indamu wansanuga nsaumano wansai vambinibe. Muno wamo wansaeranande vambinibe indamu wansanuga mbambunin. \v 20 Tugae, anaisye mamo inta mbe anaonaeve akatoe ramu. Weramu syare wasaemeno wapa arakovo wepi po anaisye inta raisyisyije ai. Ranivara wapa arakovo napije po wasaen wapo apa anaonae raisy umba mo auga ti po ayao kakai rave, weamo ngkove ramu. Vemo wapo anaisye wato rai nora! Indamu vemo wapo Amisye apa anakero ngkove no wapa arakove anuga rai rangkat nora! \v 21 Weti ranivara wapa arakova apa anave mayondi tai maisy, kove mamo wapo maere ama ine raisye jewen kai muno wapo angguri ramaname jewen kai. Muno anakotaro rui vayave mo wapa arakove augavo ayao kakai raron, vemo wapo rave nora. \p \v 22 Sya arakovo wapanave Kristus aije weap, syare syo raura kakavimbe wasaije so: Anakotaro maisyare maere ama ine rai dako jewen ndako, omamo anakotaro mamaun bayave. Syare vatan nanentabo nya ana nyanave anakotare so rai mamo nyo raokaisyo Amisye obo ai. Weti ranivara vatan inta panave pare apa ana po rave mamo ayao kakai ma jewen, weamo anayanambe. Anayanambe weye apa ana dave ntavondi apa anave rai. \v 23 Weramu ranivara vatane inta anuga mamaun ti po rakaraebe pare, “Anaisye somamo raisyisyi rako? Syo rai kai rako?” umba po rai kobe, weamo ngkove ramu. Omamo ayao kakaije ma, weye apa ana po rave mo apa anave rarijate ramu. Muno anakotaro rui vayave no no anave rai jewen omamo ayao kakaije ma. \c 15 \s1 Vemo wapo taune wapa anayanambe rakani nora, yara wapo wapa arakove maeranande \p \v 1 Inya, sya arakove! Ranivara wama anave mbambunin, koveamo wamo vatano apa anave mayondi aeranande, muno wansatawandi ai mavabe. Vemo wamo taune wama wansanayanambe obo rakani nora. \v 2 Syare vatan nanentabo wamo wama arakove aveti anayanambe, muno wamo aeranande indamu apa anave mbambunin. \v 3 Syare wama ana wandave mo Kristus apa ramaisy. Opamo po taune apa anayanambe rakanije ramu. Maisyare Ayao Amisye mo Kristus aura no wusyinoe no taiso: “Vatano wo Amisye aura tantunawi, onawamo wo rinaura tantunawi tavon.”\x + \xo 15:3 \xt Mazmur 69:9\x* \v 4 Ayao Amisye ama mo ratoe tenambe mamo indamu mo wansanyao. Apa Ayao mo wansanyao indamu wansatawandi muno wansanuga mbambunin, wirati wansanaveano Amisye amen. \v 5 Wepirati po kove raugaje indamu wansatawandi muno wansanuga mbambunin. Ribe sambayambe Ai indamu Po wasauga ti wasaumano wasai vambinibe, mamaisyo Yesus Kristus apa bekere rai. \v 6 Wirati wea tenambe wasanuga intabove wakangkamambe Amisye ai, wepirati wama Amisy Yesus Kristus apa Aja pije. \s1 Amisye po Ayao Kove raugaje vatano Yahudi jewene mansai \p \v 7 Syare wasanuga rausiso indamu wapo wapa arakove maugav usisa wasatavon, maisyare muno Kristus anuga rausiso wasai ti Po wasauga wasisa to. Syare wasanuga rausiso wasai vambinibe indamu vatane wo wasaen ti wo Amisye ararimbe. \v 8 Syare wasaemen Kristus de po vatano Yahudi mansaeranande indamu Po raroron kakavimbe: Amisye pamo teto Apa urairije rai. Apa urairije mamo Po raokokaisyo Yahudi awa anene mansai no wusyinoe. \v 9 Muno Kristus de tavon indamu vatano Yahudi jewene nao wo Amisye ararimbe weye Po kove rarorono mai. Maisyare Ayao Amisye mo ratoe mare: \q1 “Amisyo winy, risy kangkamambe Nai \q2 no vatano Yahudi jewene awa yasyine rai. \q1 Rikinyo ansyerane rai indamu syo Nya tame rararimbe.”\x + \xo 15:9 \xt 2 Samuel 22:50; Mazmur 18:49\x* \m \v 10 Muno Ayao Amisye mo raura nakato mare: \q1 “Vatano Yahudi jewene wade! \q1 Wasananibe Amisye apa kawasae matavon.”\x + \xo 15:10 \xt Ulangan 32:43\x* \m \v 11 Muno Ayao Amisye ama anemo kaijinta mare: \q1 “Vatano Yahudi jewene wade tenambe, \q2 wakangkamambe Amisye ai! \q1 Vatan tenambe wade wapo Amisye ararimbe!”\x + \xo 15:11 \xt Mazmur 117:1\x* \m \v 12 Muno anawae Yesaya po ratoe tavon pare: \q1 “Indati Vatane inta tipu no Isai apa susye rai\f + \fr 15:12 \ft Isai opamo Daud apa ajaya pije. Vatano tipu no susyo Isai raije so pirati Yesus Kristus.\f* \q2 indamu be akarive vatano Yahudi jewene mansai, \q2 muno Webo ai, mansanaveano Amen.”\x + \xo 15:12 \xt Yesaya 11:10\x* \p \v 13 Amisye pamo wansanaveano Amen. Risambayambe Ai syare Po wasauga ti wasananibe rave muno Apa saumane ntairijo wasanuga rai weye wapanave Ai. Muno syare Anawayo Vambunine mo vambunine raugaje wasai indamu wasanaveano Amisye amene manakoe nseo kobe. \s1 Paulus apa anakero po raijaro Amisye ai \p \v 14 Sya arakove, syo wasaen wapa ana wadave ngkove mamo manui rave. Muno syo wasaen wananta Amisye apa ayao rai ntapekan, weti wapo wasanyao rai vambinibe indamu wasanuga mbambunin. \v 15 Nyovara wao somamo syo ratoe tindimuve wasai weye ribeker wasaemen sya ayaowe rai. Weye Amisye po kove raugaje rinai, \v 16 Po inatutiro Yesus Kristus apa anakere rai indamu syo Ayao Kovo Amisye ravovo vatano Yahudi jewene wasai. Sya anakere somamo raurata syene awa anakere rai. Syene wo anakotare rameseo Amisye ai, yara risyo weasaugav syo wasaunanta Amisye ai. Weti Amisye anayanambe wasai weye Anawayo Vambunine mo wasanuga ratayao ngkakavimbe to. \p \v 17 Risyamo ibe intabove Yesus Kristus ai, weti inanayanambe rikangkamambe sya anakero syo raijaro Amisye aije rai. \v 18 Apa anakero syo raijar no vatano Yahudi jewene awa yasyine obo mirati syo raura titive. Weye Kristus po vambunine raugaje rinai indamu syo vatano Yahudi jewene maugavere ubeta Ai. Ubeta Ai weye wo sya ayaowe raraniv muno wo sya ana idave raen. \v 19 Weye Anawayo Vambunine mo vambunine raugaje rinai indamu syo anapaporainye muno anainame rarorono mai. Weti syo Ayao Kovo Yesus Kristus ravovo tenambe to, syo raija kobe no munijo Yerusalem mansanan nanto no propinsijo Ilirikum. \v 20 Sya bekere mamo syoroto no munijo maran indamu syo Ayao Kove ravovo vatano nanawirati wo ranaun dainye mansai. Weramu ranivara kuruno kaijinta wo Ayao Kove ravovo no munije inta rai to, weamo risyamo syare syo ravovo no naije akatoe ramu, weye syonae syo anakere rampamo vatano kai awa ma vone raiji. \v 21 Weti syo Ayao Kove ravovo vatano wo rarani dainye mansai indamu mamaisyo Ayao Amisye mo ratoe so rai, mare: \q1 “Vatano nanawirati Apa ayao ravovo mai rainy, \q2 indati wo raen kakavimbe. \q1 Muno vatano wo Apa ayao rarani dainy, \q2 indati unanta rai kobe.”\x + \xo 15:21 \xt Yesaya 52:15\x* \s1 Paulus pare beker po arakovo una no munijo Roma mapan \p \v 22 Nugoenta rave syare syoroto syo wasapan no munijo Roma, weramu sya anakere mo rinaoraive syoroto rai.\x + \xo 15:22 \xt Roma 1:13\x* \v 23 Weramu soamo sya anakero no no munije so mewen to. Tume kakai ribeker syo wasapan, weti \v 24 syare syo raijore mi wato syo wasapan. Syo wasapana jewen, umba syoroto no propinsijo Spanyol. Syare wansanayanambe tenambe masyote kavinta yai, umbawe syare wapo inaeranande sya unanui anya rai tutir ito no Spanyol. \v 25 Weramu wabaya rati vavai, weye soamo syare syoroto no Yerusalem indamu syo Amisye apa kawasae una no naije maeranande rati. \v 26 Soamo syo doije inta raugav syo raunanto arakovo Yerusalem nanawirati awa ananuge meweno maije mai. Doijo syo rauga somamo vatano Yahudi jewene una no Anugano Amisy Makedonia muno Akaya onawirati wo raunande, weye maemeno awa arakovo Yerusalem mansai, ti wo raura patimuve indamu wo doije ranunugambe mai.\x + \xo 15:26 \xt 1 Korintus 16:1-4; 2 Korintus 8:1-4, 9:1-2\x* \v 27 Muno wo raunande manuga ranayanambe rautan. Wo awa arakove umaso maeranande omamo mamaisy, weye arono manasyinoe vatano Yahudi wenawirati wo Ayao Kovo Kristus raura nanto vatano Yahudi jewene mansai. Weti ranivara vatano Yahudi jewene wo awa arakovo Yahudi maeranande akato, weamo mamaisy, raurata irati wo kove raugakare mai. Weye soamo vatano Yahudi jewene usisa Amisye apa kovo po raugaje Yahudi maije rai tavon to. \v 28 Weti manasyimbe syare syo doijo ranugane so raunanto arakovo Yerusalem mansai. Arono syo raijara mewen to, indati syare syo wasapan no Roma, umba sya unanui anya rave ito kobe no Spanyol. \v 29 Arono syore wasai, syo raen Kristus indati po kovo manakoe inta raugaje indamu syo raunande wasai jakato. \p \v 30 Sya arakove, Yesus Kristus no no wansanuga rai muno apa Anawayo Vambunine mo wansauga ti wamuinyo vambinibe, weti ribeke dave indamu watavondi rinai kobe ti wamo sambaya rave Amisye aijo rinai. \v 31 Syare wapo Amisye anajo indamu Po rinaorai jirati vatano wanave jewen una no Yudea mansai. Muno wapo Amisye anajo indamu arono syo doijo ranugane so raunanto arakovo Yerusalem mansai, onawamo wo raugav manayanambe rautan. \v 32 Muno wapo sambaya raura seo Amisye ai indamu ranivara Po rinamayar, indati syore wasai, inanuga ranayanambe rautan. Muno arono rino wasarijat, indati rinanuga raijaseo mbambunin akato. \v 33 Syare Amisye tuna wasautan tenambe, Wepirati po kovo saumane raugaje wasanuga rai. Amin! \c 16 \s1 Paulus po kove ranutu terave apa arakovo una no Roma mansai \p \v 1 Arakove, syare syo wama arakovo wanya inta rarorono wasai, ama tame mirati Febe. Omamo mo anugano Amisy no munijo Kengkrea maeranande. \v 2 Wanya somamo wama arakovo wamanave Amisy Yesus ai kava, weti syare wasanuga rausiso rai mamaisyo vatano wanave Yesus ai awa anaube ramaisy. Ranivara ama ana inta meweno rai ti mo ranajo wasai, syare wapo raunanto rai, weye wanya so mo vatane wanui maeranande muno ri tavon mo rinaeranande to. \p \v 3 Syo sya kove ranutugore Prisikila muno Akwila yai, \x + \xo 16:3 \xt Arakov 18:2, 18, 26; 2 Timotius 4:19; 1 Korintus 16:19\x* onayamo sya arakovo wamo anakero Yesus Kristus raija kava. \v 4 Sya arakove sonayamo kavintare igweneno inai indamu yo inavijuri kakaije rai. Weti syo kove raura nanto yai weye yo inapaya kakai rai to, muno vatan tenambe una no anugano Amisy no munijo Yahudi jewene utavondi wo kove raura nanto yai tavon. \v 5 Muno syo kove ranutu tavon irati Amisye apa kawasae nanawirati wanugan ube sambayambe no aya yavare rai. \p Syo kove ranutu Epenetus ai, opirati sya arakovo inanuga no ai rave. Opamo vatano manasyin dave panave Yesus Kristus ai no propinsi Asia. \v 6 Syo kove ranutu tavono Maria rai, omamo mo anakere raija panyoambe wasai to. \v 7 Muno syo kove ranutu irati Andronikus muno Yunias yai, onayamo sya arakovo Yahudi inta nanaije. Onayamo arono wusyinoe reamakova tenambe tanoano makova inta rai. Onayamo arakovo Yesus po matutire inta nanaije, aya anakere mamo vatan tenambe wo raura titive. Arono risya syanave Kristus ai rainy, onayamo yanave wusyimbe to. \p \v 8 Syo kove raura tavono Ampiliatus ai, risyamo muinyo ai rave weye ririmbe intabove Amisy Yesus ai. \v 9 Muno syo kove raura Urbanus ai, opamo wama arakovo wamo anakero Kristus raija kava. Muno kove raura tavon irati Estakis ai, opamo inanuga no ai rave. \v 10 Kove raura Apeles ai, opamo vatano apa beto Kristus aije raen kakavimbe. Kove raura tavono Aristobulus apa yavaruga mansai tenambe. \v 11 Kove raura Herodion ai, opamo sya arakovo Yahudi inta pije. Kove raura tavon irati arakovo wanave Kristus ai no Narkisus apa yavaruga mansai. \p \v 12 Risyo kove raura Tripena me Triposa me yai. Wanya jirume so yo anakero Amisy Yesus raijaro panyoambe. Muno kove raura tavon irati Persisa rai, wemirati sya arakovo inanuga no rai muno omamo mo anakero Amisy Yesus raijaro panyoambe tavon. \v 13 Kove raura Rupusa pe\x + \xo 16:13 \xt Markus 15:21\x* apa akoya me yai. Rupusa pamo vatano Amisy Yesus po atayao terave Ai. Muno akoya mamo maisyare taune risya ingkoa mije weye mo rinaeranande rave. \v 14 Kove raura tavon irati arakovo Asingkiritus, Peregon, Ermes, Paterobas, Ermas, muno arakovo utantuna matavon tenambe mansai. \v 15 Kove raura arakovo Pirorogus muno Yulia muno Orimpas, Nereus muno apa anama, muno Amisye apa kawasae utantuna matavon tenambe mansai. \p \v 16 Wapo kove raura wasai vambinibe weye wabe arakobe no Yesus Kristus ai. Anugano Amisy Kristus tenambe wo kove ranutugore wasai. \s1 Ananyao maran \p \v 17 Sya arakove, syo ananyao so raugaje wasai: Wasyisyaube vatano wayaowi ti wapa anugane mporadi mansai! Wo wasaveti wapananepabe wapa anave rai, weye awa ananyao nsasye irati ananyao tugae wapo raugav nsiso wasanuga rai to rai. Weti wagwaravainyo vatane wato mansai! \v 18 Weye vatano maisyare so wo wama Amisy Kristus apa anakere raijare jewen, yara taune manasine ama bekere omirati wo rarijat. Mansawa nsiridi ayao rai muno awa ayao manavan, weti wo vatano wantatukambe maponae. \v 19 Weramu vatan tenambe wo wasaen weapamo wabeto Kristus ai, weti inanayanambe wasai. Ribeker wasakarikuga mbaro anakotaro ngkove rai, weramu anakotaro ngkakainoanive mamo syare meweno wasai. \v 20 Amisy, opi po kovo saumane raugaje vatane mai, indati pavave Po Anakakai Akoe apinde muno apa vambunino mo wasaijare randamisy indamu wapo atekar asyo no wasajo ate rai. \p Syare wama Amisy Yesus apa kove no wasautan tenambe. \p \v 21 Timotius, wepirati sya arakovo irimo anakero Kristus raija kava, po kove ranutugore wasai. Umba Lukiusa pe Yasona pe Sosipatera pe wo kove raura wasai tavon, onawamo sya arakovo Yahudi inta nanawije. \p \v 22 Muno risy Tertius syare syo sya kove raura wasai tavon, weye wambe arakobe no Amisy Yesus ai. Risyirati syo Paulus apa ayaowe ratoe nyovara waowe so rai. \p \v 23 Gayus po kove ranutugore wasai, opirati po Paulus rinaugav rinikijo arijat no apa yavar, muno apa yavare mi anugano Amisye ube sambayambe rai. Erastus, wepirati po munijo Korintus so ama doije randi, po kove ranutu wasai. Muno arakovo Kwartus tavondi po kove raura wasai tavon. \p \v 24 Syare wama Amisy Yesus Kristus apa kove no wasautan tenambe. Amin! \s1 Nyovara waowe ama maran \p \v 25 Kangkamambe Amisye ai! Wepirati po vambunine raugaje indamu wapa anave mbambunin mamaisyo Ayao Kovo Yesus Kristus syo ravovo wasai to rai. Ayao umaso mamo rangkokaibeve nugoenta rave. \v 26 Weramu soamo ayao umaso raroron kakavimbe, mamaisyo Amisy, wepi no pitawabe, Apa bekere rai. Weye Po apa anawae wusyin matutir wo ayao umaso ratoe muno Po vatane matutir indamu wo ravovo vatan tenambe no mine so mansai indamu wanave muno ubeta Ai. \v 27 Kangkamambe Amisye ai, webo pirati Amisyo apa ana po ratantona ntiti rave! Wamo ararimbe Yesus Kristus apa tame rai ntoa nuge nuganui! Amin! \cls \sig Risy,\sig* \cls \sig Paulus\sig*