\id HEB \h IBRANI \toc1 Nyovara Wao Nanto Vatano Ibrani Mansai IBRANI \toc2 Ibrani \toc3 Ibr \mt2 Nyovara Wao Nanto \mt2 Vatano Ibrani Mansai \mt1 IBRANI \c 1 \s1 Yesus Kristus opamo Arikainyo Amisye pije \p \v 1 Arono wusyinoe Amisye po apa anawae matayao ti wo Apa ayao raura wama aneno Yahudi mansai to. Po apa ayao raura rijati tutiro anawae mai muno Po rarorono maije ama kotare manui. \v 2 Weramu arono munije ama akari mararaije so umba payao de wansai no Apa Kavo ai. Apa Kavo so pi Amisye po apatimu indamu Po naumo warae muno mine so ranari tenambe. Muno Opirati Amisye po apatimu indamu apaura anakotar tenambe rai. \v 3 Apa Arikainye so pirati Amisye apa varo kovo ntiti raen no Ai, muno Opamo po Amisye amaisy, weti Amisye apa ana no ai tenambe raen no Apa Kavo ai tavon. Soamo Apa Kavo so po anakotaro mine tename so muno naumo warae raijanande tenambe, muno Po raeranande irati Apa ayao ama vambunine rautan. Arono kakai to indamu Po vatane wama ayao kakai rapaya, naije pakaseo no munijo ntiti, tuna no Amisyo Titi anem ngkove rai indamu be akarive atavon. \s1 Arikainyo Amisy titi jirati naito Amisye mansakivan \p \v 4 Maisyare wemaisy, Amisye po apa Kavo aijaseo titive naito Amisye mansakivan tenambe, mamaisyo Apa tamo Amisye po raugaje Ai rai. Apa tamo namije ntiti naito Amisy awa tame rakivan bintabo. \v 5 Weye Amisye po ayao namiso raura aje Apa naite inta ai jewen pare, \q1 “Masyoto unumeso Syo raura Naijamo: \q1 Winyirati Sya Arikainye pi Winy \q2 muno Risyirati Nya Injaya pi Risy.”\x + \xo 1:5 \xt Mazmur 2:7; Ibrani 5:5; Arakov 13:33\x* \m Ayao umaso mamo Amisye po raura Apa Kavo Yesus obo ai. Muno Amisye apa ayao kaijinta maisyare somai tavon: \q1 “Indati Risyamo Apa Aja pi Risy, \q2 muno Syo awaino Sya Arikainy.”\x + \xo 1:5 \xt 2 Samuel 7:14\x* \m Arono Amisye po rauranare wemaisy, Po apa naite inta aura jewen. \v 6 Muno arono Amisye po apa Arikainyo Anui atutir de no mine so, Po raura pare: \q1 “Syare Sya naite ude tenambe \q2 indamu ubeaje Sya Arikainye so ai.” \m \v 7 Naito Amisy wenawamo Amisye po mansaura taiso: \q1 “Syo sya naite matutir wusya maisyare ovare amaisy, \q2 muno maisyare tanamo mbadurure ramaisy.”\x + \xo 1:7 \xt Mazmur 104:4\x* \m \v 8 Weramu Arikainyo Amisye pamo Amisye po raura nanto Ai no taiso: \q1 “Winyamo Amisye pi Winy! \q1 Winya mbe akarive rai ma indati ntoa nuge nuganui, \q2 Winyamo Akarijo Titi nya ana ndave mamai bintabo. \q1 \v 9 Winy mbekero ana mamaisye rai, \q2 yara nanuga mamuno anakotaro kakai rai tenambe. \q1 Wemi mbewar ti Risyi Nya Amisy syo napatimu\f + \fr 1:9 \ft Ayao Yunani naiso mare, “Risyi Nya Amisy syo manine rave nayajam.” Arono wusyinoe vatano Yahudi wo vatane inta atayao indamu be akarive, weamo wo manine rauvaro akari rai indamu aijaseo Akarijo Titi rai.\f* \q2 indamu Syo naijaseo titive Nya arakove makivan, weti nanuga ranayanambe.”\x + \xo 1:9 \xt Mazmur 45:6-7\x* \m \v 10 Muno Amisye po raura nakato Apa Kavo ai pare: \q1 “Winyi Amisy, arono manasyin dave Winyirati nyo mine so ranari muno Nyo naumo warae ranari tavon. \q1 \v 11 Anakotare umaso indati rakanive vintabo ti raen akatoe ramu. \q1 Yara Winyamo no tawan tutir. \q1 Mine so muno naumo warae noa mbe wusyimbe to, \q2 maisyare ansuno noa mbe wusyimbe ramaisy. \q1 \v 12 Ansuno mbe wusyimbe vatane wo ranigwano ansuno nggwanyine rai. \q1 Maisyare wemaisy, Amisye nyo mine so muno naumo warae ranigwano wanyine rai. \q1 Weramu Winyamo mbe ninuwanive jewen. \q1 Nya kove ama marane ntami intai jewen, \q2 yara wino tawan tutira nuge nuganui.”\x + \xo 1:12 \xt Mazmur 102:25-27\x* \m Ayao umaso mamo Amisye po raura nanto Apa Kavo ai. \v 13 Muno Amisye po ayao namiso raura Apa Kavo ai tavon: \q1 “Nyaje ntuna no inanem ngkove rai java \q1 Syo Nya marova maveaje utantuna no najo ate rai \q2 indamu wimbe akarive mai.”\x + \xo 1:13 \xt Mazmur 110:1; Lukas 20:42-43; Arakov 2:34-35\x* \m Ayao umaso mamo Amisye po raura aje Apa naite inta ai jewen, yara Po raura nanto Apa Arikainye obo ai. \v 14 Naito Amisy onawamo anawayo wanapatambe Amisye ai tenambe nawa. Amisye po matutir indamu wo Apa kawasae maeranande, vatano nanawirati Amisye po matayao indamu awaura kovo nuge nuganui rai. \c 2 \s1 Yesus po naito Amisy makivan weye Wepirati po kovo nuge nuganui raunande \p \v 1 Maisyare omai ti, Yesus opamo titi, Po naito Amisye mansakivan tenambe, weti ribeke dave indamu Apa ananyao wamo rarani to mamo wamo raijar matuve, indamu vemo wamo wama anave rapaya ntami nora. \v 2 Arono wusyinoe ananyao Amisye mamo Apa naite inta wo raugaje wama anene mansai. Ayao naite umaso mamo mbe tanamamoambe vatane mansai, weti are pirati beto rai jewen yara ponayo rai, opamo mangke raugaje ai mamaisyo apa ana po rave rarijati. \v 3 Weti mangke mo wama anene mansakep arono wonayo ayao naito Amisye wo raugaje rai. Maisyare omaisy, wamamo ranivara wamonayo ayao kove rai, wemi mo kovo nuge nuganui raunande, weamo wanajivo wama mangke raora kakai! Weye Amisy Yesus taune pirati manasyimbe po ayao kove umaso ravov, muno Apa arakovo utavondi ai nanawirati wo ranauno taune mansamarikoame rai, wo ayao kove umaso raura nakato wansai. \v 4 Muno awa ayao wo Yesus aura mamo Amisye po raroron kakavimbe omamo ayao tugae ma no taiso: Po vambunine raugaje mai indamu wo anapaporainye kotare manui raroron indamu vatane wanave awa ayao udaura rai. Muno Po Anawayo Vambunine ama kovo vambunine raugaje terave mansai, mamaisyo taune Apa bekere rai. \s1 Yesus po unanui rausiso indamu vatane mapaya ayao kakai rai \p \v 5 Naito Amisy onanawamo indati ube akarive munijo wanyino makare rai jewen, munijo namirati wamayao dai wem. Ube akarive rai jewen weye Amisye po varore raugaje mansai ramu. \v 6 Yara Po vatane matayao indamu ube akarive. Maisyare Ayao Amisye ama mo ratoe inta mare: \q1 “Wakoe! Vatane onawamo vatan bayave nawa, \q2 muno awa tame meweno mai. \q1 Weramu Amisyo winy, naemeno mai muno Nyo maeranande! \q1 \v 7 Arono manasyimbe Nya naite titi wo vatane mansakivan. \q1 Weramu umba Nyo vatane maijaseo titive, \q2 Nyo tamo manakoe raugaje mai. \q1 \v 8 Muno Nyo vambunine raugaje mai indamu \q2 ube akarive anakotare rai tenambe.”\f + \fr 2:8 \ft Mazmur 8:4-6. Ayao Yunani mare, “Amisye po anakotar tenambe raveaje no ajo ate rai indamu be akarive rai vintabo.”\f* \m Ayao umaso murairive mare Amisye po vatano mine so maijasea ube akarive anakotare rai tenambe; weti inta ntuna akirive mansai ramu, yara wo raijanande tenambe. Weramu naisoamo wamo ana umaso raen dainya nene; vatane ube akarive anakotare rai tenambe rainy. \v 9 Weramu wamo Yesus aen ivae! Wepirati anakotare umawe nde nande Ai to: arono paje no mine so rai be vatanbe we, naito Amisye nawamo titi wo akivan mamaumbe weramu no ra nugoenta ramu. Umba soamo Amisye po Yesus aijaseo titive, Po tamo manakoe raugaje Ai weye Yesus kakaijo vatane mai. Amisye apa kove manakoeyo wansai wemi mbewar ti Yesus kakaijo vatan tenambe wansai. \p \v 10 Amisye po anakotare ranari vintabo muno apaura rai tenambe indamu Po apa kovo ntiti raroron. Apa bekere mamo Po vatane wanui maijasea indamu Apa arikainye waino mai ti utavondi Apa kovo ntiti rai. Weti po Yesus apatimu indamu siuri muno kakai, wirati Yesus po unanuije rausiso indamu vatane usisa muni kove rai. Apa siurije mo aijaseo ti Opamo wama Akarijo mamai dave pije. Maisyare omaisy, Amisye po apatimu indamu siuri omamo mamaisy. \v 11 Yesus po wama ayao kakai wansanuga rarondom indamu ndandinit. Wepe wame wama Injae pamo intabo, Wepirati Amisy. Weti Yesus samane wansai jewen, yara Po wansawainamo Apa arakov. \v 12 Po raura nanto Amisye ai pare: \q1 “Risyo naura kakavimbe Sya arakove mansai, \q2 Risy kangkamambe Nai no anugane ama uga rai.”\x + \xo 2:12 \xt Mazmur 22:22\x* \m \v 13 Muno Yesus po raura tavon pare: \q1 “Risyamo syanave Amisye obo ai.” \m Muno pare: \q1 “Risyi so, muno arikainyo Amisye po maunande \q2 indamu utavondi Rinai utantuna rinatavon.”\x + \xo 2:13 \xt Yesaya 8:17-18\x* \p \v 14 Vatano Yesus po mawaino arikainye so wenanawamo vatan bayave nanawirati manasine nanto wene rai, weti Yesus be vatanbe indamu Po mansamaisy. Muno Po anasine raunanto indamu kakai indamu Po Anakakai Akoe, opi po wene raugav, apa vambunine raubaisy. \v 15 Yesus kakai indamu Po vatane mapaya wene ama vambunine rai. Weye arono wana no mine so rai, wamo wene rasyaniv tutir, muno wama yanive so mo wansaijar matuve. Weramu Yesus kakai to ti wamo wene rasyaniv akatoe ramu. \v 16 Soamo mbaro wansai mamo naito Amisye wenawirati Yesus po maeranande jewen, yara Po vatane wansaeranande, wamirati wansato siso aneno Abraham apa susye rai. \v 17 Wemi mbewar ti Yesus be vatanbe: beker ava Po apa arakove wansamaisyo anakotare rai tenambe. Be vatanbe Po wansamaisy indamu Opamo wama Syeno Titi anuga memen ntuna irati wansai muno beto Amisye ai apa anakero po raugaje Ai rai. Indamu Po wama ayao kakai ama mangke ranawan ti mpaya wansai wirati Po wansaugav wamakare Amisye ai. \v 18 Soamo Yesus po vatane wansaeranande arono wananta irati ana mo wansatopane rai, weye taune pamo siuri muno ana mo atopane ma Po raen to. \c 3 \s1 Yesus panakoeve Musa akivan \p \v 1 Sya arakovo wapanave Yesus Kristus ai, weapirati Amisye apa kawasae po wasawain indamu wasisa munijo ntiti rai, syo raura wasai: Syare wapo Yesus atantona rati. Opamo Amisye po atutir de no mine so rai indamu Po apa ayao raura wansai, muno Opamo wama Syeno Titi pije. Yesus so pirati wamanave Ai pije. \v 2 Opamo beto Amisye ai, Opi po atayao apa anakere rai, maisyare muno Musa beto Amisye ai ti po Amisye apa yavaruga maeranande, onawamo Amisye apa kawasae nanawije. \v 3 Weramu Yesus opamo titi Musa akivan. Wandaura so mamaisy, weye wandaen vatano po yavare ranari pamo panakoeve apa yavaro po ranarije rakivan. \v 4 Tugae, yavare nanentabo mamo vatan inta po ranari, weramu Po anakotare ranari tenambe pamo Amisye taunep. \v 5 Amisye po anakere raugaje Musa ai indamu po Amisye apa yavaruga maeranande. Muno Musa pamo beto Ai mavabe, maisyare vatano panapatambe apa akari apa yavaruga rai inta amaisy. Musa apa po rave so mbe ranameve ana rui indati nande no masyoto makare rai. \v 6 Weramu Kristus beto Amisye ai maisyare Amisye taune apa Arikainy, napi be akarive yavaruga Amisye rai tenambe. Weti are nawirati usisa Amisye apa yavaruga so rai? Sya arakove, vatano wamirati wansanuga ntindimu wansanave Amisye amen wamamo Apa yavaruga nawirati wam. \s1 Vemo wasanuga matu ti wasakirive Amisye ai nora \p \v 7 Weti syare wambeta Anawayo Vambunine ama ayao so rai mare: \q1 “Wadanide! Syare masyoto unumeso wapo Amisye anamote raraniv! \q1 \v 8 Vemo wasanuga matu nora, \q2 maisyare wapa aneno wusyine mansamaisy, nanawirati wonae ubeta Amisye ai \q2 muno manuga kantetoaro Ai arono wanya no nugo vabukane vono maninimbe. \q1 \v 9 Amisye pare, ‘Rinatawandi wapa anene mai to. \q2 Tume tename jirum wo raen ibekobeo mai tutir, \q3 weramu manuga matu ti ware wo inatopan. \q1 \v 10 Wemi mbewar riparijo mai, \q2 weye vatane so wonayo Rinai, \q2 muno wonae ubeta Sya ananyao raiji. \q1 \v 11 Weti ripari mangkebe, ti Syo raura patimuve syare: \q1 Vatane so indati awaura Sya kove rai jewen,\f + \fr 3:11 \ft Ayao so, “Vatane so indati awaura Sya kove rai jewen,” ama tunato raije mare Amisye po mansamayaro usisa munijo Kanaan raije ramu.\f* \q2 namirati Syo ratayao indamu maneme mpaya awa anakere rai ti umainda una kovo saumane rautano wem.’ ”\x + \xo 3:11 \xt Mazmur 95:7-11\x* \p \v 12 Inya, sya arakove, syare wasyisyaube! Vemo weapamo inta nanuga ntairi ayao kakaije rai nora muno nyonae nyanave nora. Vemo inta nakirive Amisy wepi noa pitawabe ai nora. \v 13 Yara syare wapo wasanyao vambinibe indamu wapa anave Amisye ai ntindimu, indamu vemo weapamo inta nya ayao kakai mo naponae ti nanuga matu inya. Weti wapo wasanyao vambinibe masyote yanteter tutir arono masyote ta ntami so, weye ama varore indati mare nsopi kobe. \v 14 Ranivara wamo wama anave Amisye ai raijar tutir ava wene mo wansaugav, muno wama anave namije mamo ntindimu maisyare arono manasyin dave wamanave kobe wemaisy, weamo indati wantavondi wamaura Kristus apa kove rai. \v 15 Syare wasaemen irati Amisye apa ayao umawe rai: \q1 “Wadanide! Syare masyoto unumeso \q2 wapo Amisye anamote raraniv! \q1 Vemo wasanuga matu nora, \q2 maisyare wapa aneno wusyine mansamaisy, \q3 nanawirati wonae ubeta Amisye ai.”\x + \xo 3:15 \xt Mazmur 95:7-8\x* \p \v 16 Weti vatano wo Amisye anamote umaso raraniv weramu wonae ubeta Ai onawamo are nawije? Wenawamo vatano Musa po mansaugav ti wuje no munijo Mesir raora wenawije. \v 17 Wama anene umaso wonae ubeta Amisye ai, weti Amisye parijo mansaija tume tename jirum. Awa ayao kakaije ntapekano mansai ti ukakai kobe no nugo vabukane vono maninimbe weye Amisye apa mangke maje mai. \v 18 Muno vatane umaso wenawamo vatano Amisye po mansaura arono Po raura patimuve pare, “Vatane so indati usisa Sya munijo syo ratayao mansai rai jewen, namirati maneme mpaya awa anakere rai ti umainda una vayave wem.” Usisa Amisye apa munijo po ratayao rai jewen weye ubeta Aije ramu. \v 19 Maisyare omaisy, wandaen usisa rai ramu weye wonae wanave Amisye aiji. \c 4 \s1 Amisye po kove ratayao vatano wanave mansai indamu maneme mpaya awa anakere rai ti umainda una kovo saumane rautan \p \v 1 Amisye purairirive pare po kove so raunande wansai indamu wamaura rai: omamo anakere mpaya wansai yara wamainda wana kovo saumane rautan. Varore ntami wansaija nene indamu wamaura kove umaso rai, weti syare wambekobe rave indamu wan tenambe wamo raijar indamu vemo vatane inta aumandi nora. \v 2 Amisye po apa Ayao Kove raugaje wansai maisyare muno Po raugaje wama aneno wusyine umawe mansai to wemaisy. Weramu wama anene wo ayao umaso raraniva marudi, mo kove inta raude mai jewen weye wanave Amisye ai jewen ti. \v 3 Vatano wamanave wamamo wamaura Amisye apa kove umaso rai, namirati wansaneme mpaya wama anakere rai yara wamainda wana kovo saumane rautan. Yara vatano wanave jewene nawamo awaura raije ramu, mamaisyo Amisye po raura so rai pare: \q1 “Weti ripari mangkebe, ti Syo raura patimuve syare: \q1 Vatane so indati awaura Sya kove rai jewen, \q2 namirati Syo ratayao indamu maneme mpaya awa anakere rai ti umainda una kovo saumane rautano wem.”\x + \xo 4:3 \xt Mazmur 95:11\x* \p Amisye apa kove umaso mamo Po ratayao arono Po mine so ranari kobeyoe. \v 4 Weye masyote kaujentabo Amisye po mine so ranari, maisyare Ayao Amisye ama mo ratoe inta mare: \q1 “Umba arono masyoto kaururum nande to, \q2 Amisye aneme mpaya Apa anakere rai tenambe, umba mainda no kovo saumane rautan.”\x + \xo 4:4 \xt Kejadian 2:2\x* \m \v 5 Wasaemen Amisye apa ayao umawe rai pare: \q1 “Vatane so indati awaura Sya kove rai jewen, \q2 namirati Syo ratayao indamu maneme mpaya awa anakere rai ti umainda una kovo saumane rautano wem.”\x + \xo 4:5 \xt Mazmur 95:11\x* \p \v 6 Wama anene wo Amisye apa Ayao Kove raranivo manasyimbe, weramu awaura kovo anakere mpaya mai namije rai jewen weye wonae wanave Aiji. Weramu Amisye purairive pare indati vatano kaijinta awaura rai. \v 7 Muno Po masyoto kaijinta rapatimu tavon, omamo masyoto unumeso. Anene umawe ukakai vintabo to, noa nugoenta rave umba Amisye po ayao so raugaje Daud ai pare: \q1 “Wadanide! Syare masyoto unumeso \q2 wapo Amisye anamote raraniv! \q1 Vemo wasanuga matu nora!”\x + \xo 4:7 \xt Mazmur 95:7-8\x* \p \v 8 Wama aneno wusyin Yosua po vatano Israel maugav usisa munijo Kanaan rai, weramu Kanaan omamo Amisye apa kovo po ratayao Apa kawasae mai ma jewena nene. Weye wama aneno wusyine utantuna no Kanaan mansanan ava masyoto Daud ai, naije umba Amisye po raura pare po masyoto kaijinta rapatimu indamu Apa kawasae awaura Apa kovo po ratayao mansai rai. Maisyare omaisy, wandaen Amisye apa masyoto po rapatimuge so omamo masyoto Yosua wema jewen. \v 9 Weti wandaen varore inta ntamija nene indamu Amisye apa kawasae awaura Apa kove rai, namirati awa anakere mpaya mai yara umainda una kovo saumane rautano wem. \v 10 Vatano are pirati apaura Amisye apa kove umaso rai, opamo aneme mpaya apa anakere rai yara mainda no kovo saumane rautan, maisyare muno Amisye amaisy arono Po apa anakero munije so ranarija mewen ti tuna vayave. \v 11 Maisyare omai ti, sya arakove, syare wambeke dave indamu wamaura kovo anakere mpaya wansai rai, wemi Amisye po ratayao indamu wantantuna atavon. Weramu vemo wamamo vatane inta beto Amisye ai jewen ti aumandi nora. Weye are pirati panave Amisye ai kobe jewen maisyare vatano Israel wusyinoe mansamaisy, indati apaura Amisye apa kove umaso rai kakai. \p \v 12 Ayao Amisye po raura mamo ayao njayaisy mo kovo nuge nuganui raugav, muno Apa ayao mamo mbambunin dave. Omamo raurata irati tija nsiu rani rani rai ramaisy, omi mo vatane anasine raukir ti manawadi no kabume rai, pae rai, nsiso no ene rai. Maisyare omaisy, Ayao Amisye nsiso kobe no vatane anuga rai ti mo apa ana datantona muno apa bekere raen tenambe. \v 13 Anakotaro Amisye po ranari no mine so inta ngkokaibe Amisye apa ana daene rai ramu. Yara anakotaro ngkokaibe raneka vintabo ti raen kakavimbe no Amisye amun. Muno arono munije ama akari wamo wama ayao kakai ranawan wamo raura kakavimbe no Amun. \s1 Yesus opirati wama Syeno Titi pije \p \v 14 Weti sya arakove, vemo wamo wama anave Amisye apa Kavo Yesus aije rapaya nora, yara wamo wama anave raijar matuve. Weye Yesus so pirati wama Syeno Titi pije, Opirati poroto siso no munijo ntiti to no Amisye amune rai to. \v 15 Wama Syeno Titi sopamo syeno pantatukambe pa jewen, yara Opamo syeno aemeno wansai weye Po wama mayondi raen. Weye arono Yesus no no mine so, anakotaro rui vayave mo vatane wansatopane mamo nande Ai tavon to, weramu Apa sasye wansai mamo Apa ayao kakai meweno Ai. \v 16 Yesus so pirati wama Syeno Titi pije weti vemo wanjani nora, yara wande vambunimbe indamu wamararai Amisye ai indamu wamo wama sambaya rave Ai. Weye Amisye aemeno wansai muno Opamo bekobe, weti indati Po apa muinye rarorono wansai muno Po wansaeranande wama ana nsosobe rai tenambe. \c 5 \s1 Syeno Titi Yesus muno Syeno Titi Yahudi \p \v 1 Syeno titi maisyare so: Vatane inta apatimu no vatano Yahudi awa yasyine rai indamu aijaseo syeno titi rai. Umba po anakero syene raijaro kawasae mansai no Amisye amun, maisyare so: arono vatane wo anakotare inta raugav, syeno titi po raunanto Amisye ai, muno po maere rameseo Amisye ai mansamarom indamu Amisye po awa ayao kakaije rapaya.\fig Syeno titi po anakotare rameseo Amisye ai vatane mansamarom |src="cn02093b.tif" size="span" loc="Ibrani 5:1" copy="David C Cook" ref="Ibrani 5:1" \fig* \v 2 Syeno titi Yahudi aemeno apa arakove mansai weye taune anuga mayondi maisyare muno apa arakove awa ramaisy. Weti po mansanyao saumambe arono wantatukambe ti wo ayao kakai rave. \v 3 Syeno titi taune anuga mayondi wemi mbewar Amisye apa ayao maje indamu syene po anakotare ramero kawasae obo awa ayao kakai rai ramu, yara taune apa ayao kakai rai tavon.\x + \xo 5:3 \xt Imamat 9:7\x* \v 4 Vatane inta taune po taune aijaseo syeno titi rai omamo mamaisye ramu. Yara Amisye obo pirati po vatane inta awaino anakero syeno titi rai umba mamaisy, maisyare muno Po Harun awaino syene rai no wusyinoe ramaisy.\x + \xo 5:4 \xt Keluaran 28:1\x* \p \v 5 Maisyare wemaisyamo Yesus Kristus tavon. Kristus opamo taune po taune aijaseo syeno titi rai ramu. Yara Amisye wepirati po aijaseo, Po raura Ai pare: \q1 “Masyoto unumeso Syo raura Naijamo: \q1 Winyirati Sya Arikainye pi Winy \q2 muno Risyirati Nya Injaya pi Risy.”\x + \xo 5:5 \xt Mazmur 2:7; Ibrani 1:5; Arakov 13:33\x* \m \v 6 Muno Amisye apa daura ti ratoe tavon no anemo kaijinta rai pare, \q1 “Winyirati nawaino syene raija ntoa nuge nuganui, \q2 maisyare Melkisedek amaisy.”\x + \xo 5:6 \xt Mazmur 110:4\x* \p \v 7 Arono Yesus no no mine vone so rai, poyov muno Po Amisye awain akoeve Apa sambaya rai,\x + \xo 5:7 \xt Matius 26:36-46; Markus 14:32-42; Lukas 22:39-46\x* weye Amisye obo pi bambunin Po apaya kakaije rai. Muno Amisye po apa sambaya umaso raraniv weye Yesus beto Ai anuga mpaaje rautan. \v 8 Yesus opirati Arikainyo Amisye pije, weramu Apa siurijo nande Ai mo anyao indamu beto Amisye apa bekere rai tenambe. \v 9 Muno Apa beto Amisye aije omamo mamai dave, maisyare omai ti Wepirati po kovo nuge nuganuije raugavo vatano nanawirati ubeto Ai mansai tenambe. \v 10 Amisye po Yesus awaino Syeno Titi, maisyare Melkisedek wusyinoe amaisy. \s1 Vemo wasakirive Amisye ai nora, muno wapo wapa anave rapaya ntami nora \p \v 11 Sya arakove, ribeker syare syo anakotar manui inta raura wasai indamu ananyao Yesus muno Melkisedek umaso mbaro wasai. Weramu syo raura kakavimbe wasai omamo nsosobe rave, weye wapa ana wadatantona mamo mavave da nanto rai ramu. \v 12 Abo! Weapamo wapanave Amisye ai nugoenta to, weti syo rakarae weabe kurumbe wapo Apa ananyao raugaje mamo ama masyote mi so nto. Weramu tugae mamo syo wasaenamo wamaisyare arikainyo tuvanoe! Weti kove mamo vatane wo wasanyao Amisye apa ayao rai jakato rati, indamu Apa ananyao moto manasyine, jirume, mandeije wapo ranaun dijati. Weapamo wasaurata irati arikainyo tuvane inta ai, wepirati po anaisyo paparaisy rai dainy, yara po ukame obo raisya nene amaisy. \v 13 Vatano po ukame raisye pamo arikainyo tuvane pa, ti pantatukambe pare kakai mi rui muno kove mi rui? \v 14 Weramu anaisyo paparaisye mamo vatano apa akoe matu to wepi po raisy. Vatane so aurata irati vatano awa anave matu to. Onawamo wo ananyao tugae ratantona tutir, muno wo taune manuga raeranande indamu mbambunin. Weti wo kakai, kove raen. \c 6 \p \v 1 Weti sya arakove, ibeker indamu wapa anave Kristus aije ntubai miridi nseo. Kristus apa ananyao raugaje wasai manasyimbe mamo wapo raen to, weti vemo watantuna ananyao ama ruke so bo raive tutir nora, yara soamo syare wapo ananyao ama miridi nseo ranyao tutir indamu wapa anave ntindimu. Kristus apa ananyao ama ruke mi so: ananyao wansakinavo wama ana wandave ti ngkakai rai; muno ananyao wamanave Amisye obo ai; \v 2 muno ananyao vatane maugasya kuvuni mana rai; muno ananyao aneme raijasea ntamijo vatane mai; muno ananyao vatane ukovakato no wene rai; muno ananyao Amisye apa mangke no tawan. Ananyao tenambe umaso mamo wama anave ama ruke mije. \v 3 Ranivara Amisye po wansamayar, indati wamo Apa ananyao ntiti raen. \p \v 4 Weramu vatano nanawirati makirive Kristus ai ti wo awa anave Aije rapaya ntami onawamo indati usakinav wakare Ai jakato kakai. Wakoe! Vatane wato nawamo Amisye apa vare mbaro manuga rai to, muno Apa kovo po raugaje mamo wo raen to, muno Apa Anawayo Vambunine mamo Po raugasya mansai to. \v 5 Muno Amisye apa ayao mamo wo raen to ware omamo ayao ngko dave mijem. Muno Apa vambunine mamo wo raen tavon to, namirati indati Po raroron manakoeve arono munije ama akari. \v 6 Wakoe! Ranivara vatane wato wo rapatimu ware wo awa anave rapaya ntami muno makirive Kristus ai, wea indati usakinav wakare Ai jakato kakai. Weye awa ana wo rave somamo maisyare wo Arikainyo Amisy auseo sawa rijati muno wo ave arikaimbe no vatano wanui mansamun. \p \v 7 Syo ananeneae inta raura so: Arono maruge maje mo mine rauwa, umba anare rayanyun dai mamo indati mo mano kove raunande vatano apave nawaisye rai ai. Mino namije amaura Amisye apa kove rai, weti rapararita vatano are nawirati manuga raneka Amisye ai mansai. \v 8 Weramu ranivara anansinao muno ininaije obo ntubai mine inta rai, weamo ama kove mewen dai. Indati Amisye po anaamatane inta rapatimugo mine umaso rai indamu taname mo ranen ti mangkur. Vatano nanawirati makirive Amisye ai onawamo maurata irati mino anansinao namije rai, weti indati Amisye po mangke raugaje mai. \p \v 9 Sya arakovo inanuga no wasai, syo raura taije maisy weramu risyanave wasai weapamo wasaurata irati mino anansinao umawe raije jewen. Yara anakotaro mamaisy muno ngkove wemirati wapo rave, mamaisyo vatano Amisye po mapaya awa ayao kakaije raije wo rave ramaisy. \v 10 Amisye opamo mamai dave. Weti animari jirati wapa anakero wapo raijaro Ai raije ramu. Muno aemen irati wapa muinyo wapo rarorono Ai rai arono wapo wapa arakovo wanave maeranande tenambe no wusyinoe ndea unumeso. \v 11 Reambeke dave indamu weapamo nanentabo wapo ana ngkove umaso raijar tutira ntoa ama marane rai, indamu ana wasanave ramen omamo indati wapo raijar. \v 12 Weramu vemo wapononae nora, yara wasatawandi tutir! Watavondi vatano ube unanuive wasai mai, nanawirati wanave matuve muno matawandi tutir ava unanta Amisye apa urairi daunande mansai rai. \s1 Amisye apa urairi mamo ntandupuisye ramu \p \v 13 Arono wusyinoe Amisye po urairije raokaisyo aneno Abraham ai, Po taune apa tame veano raokaisy weye Apa tame ntiti rave. Vatan inta titi seo rave po Amisye akivane jewen bayave, weti Amisye po taune apa tame obo veano Apa urairije raokaisy. \v 14 Apa urairijo po raugaje Abraham ai no taiso: \q1 “Syo raurairive syare Syo kove raugaje nai jaje, \q2 muno nya susyo nyo mampame indati wanui rave.”\x + \xo 6:14 \xt Kejadian 22:17\x* \m \v 15 Abraham atawandi po ranyut ava po ana Amisye po raurairive ai raija to. \p \v 16 Arono vatane ubeker wurairive patimuve, wo tamo ntiti veano raokaisy indamu vatano kaijinta wanave rai. Ranivara wo tamo ntiti veano raokaisy, weamo awa ana wo raura umaso mamo mbambunin dave, weti vatane wo ayao inta rasakinav akananto kakai. \v 17 Muno Amisye po raurairive patimuve tavon weye beker indamu vatano nanawirati Apa urairije nande mai wo raen kakavimbe: Amisye apa ana po raurairive mamo Po ranigwane ramu, yara teto Apa urairije rai tawan. Weti Po taune apa tame raura arono Po apa urairije raokaisy indamu Apa urairije mbambunin dave. \v 18 Amisye apa urairije mamo mamaisyo rai kobe, muno Apa ana po raurairive patimuve mamo mamaisyo rai tavon. Anakotare jirume umaso mbe ninuwanive jewen, weye Amisye pangkarive kakai. Apa urairije mo wansanuga raijasea mbambunin. Weti wanta wanggaugambe Ai indamu ana wansanave ramene indati wandaijar. \v 19-20 Wansanave ramen namije mamo mo wansanuga rantuna matuve Amisye ai ti wantanamanin, maisyare oramo kamintu inta rapinto ntuna matuve no mayan ate. Weti wansanave ramene mamo matu muno mbambunin weye Yesus puisyeve wansai siso no Yavaro Amisy munijo ntiti rai to, muno panawadi Po kaene nsawa unsanda Tanoano Ndandini Dave raije rapaya ti siso rai to. Soamo be syembe wansai no Amisye amune raija ntoa nuge nuganui, maisyare Melkisedek no wusyinoe amaisy. \c 7 \s1 Syeno Melkisedek \p \v 1-2 Melkisedek opamo akarijo titi munijo Salem, muno opamo syeno panapatambe Amisyo Titi Rave ai. Tamo Melkisedek ama ine mare “akarijo titi mamaisy.” Muno apa tamo kaijinta mamo Akarijo Titi Salem, ama ine mare “akarijo titi po saumane raugavo mine so rai.” Arono wusyinoe aneno Abraham to marova rai, po akarijo titi wanui mapinde marova rai. Umba pakare, naije Melkisedek de po Abraham aovambe muno po Amisye anajo indamu Po kove raugaje Abraham ai.\x + \xo 7:1-2 \xt Kejadian 14:17-20\x* Weti Abraham po ananugo po raugavo apa marova mansaora no munijo marova rai raporar mbe abusyimbe umba po nake intabo raunanto Melkisedek ai. \v 3 Melkisedek sopamo apa ajae, apa akoe nayamo vatan inta po yaene ramu, muno apa anene awa tame ratoe ramu. Muno apa masyoto avaki muno apa masyoto kakai mamo vatan inta wo raeno intai ramu. Weti Melkisedek opamo syeno no tawan tutir, maisyare muno Arikainyo Amisye amaisy. \p \v 4 Weti wandaen Melkisedek opamo vatano panakoe pa, apa tame ntiti rave, weye Abraham beaje ai. Abraham pamo vatano Israel taune awa ajaya pije damu beaje Melkisedek umaso ai muno po ananugo po raugavo apa marova mansaora ama nake intabo raunande ai. \v 5 Weramu Ananyao Musa ama ayao inta mo ratoe mare syeno Yahudi mapatimu no susyo Lewi obo rai. Muno mo ratoe tavon mare arono vatano Yahudi wo awa nawaisye ama ine ranugande, weamo wo rapora abusyimbe ti wo nake intabo raunanto syeno Lewi mansai inda wisyisyo rai. Weti syeno Lewi wo nake intabo raugav no Yahudi mansai tenambe kai, weramu onawamo taune awa arakove nawa weye awa anene intabo, opirati Abraham. \v 6 Melkisedek pamo avaki no Lewi apa susye rai jewen, weramu tugaeyamo Abraham po ananuge ama nake intabo raunanto ai. Muno Melkisedek po Amisye apa kove raugaje Abraham ai, opi Amisye apa urairije ntuna ai. \v 7 Weti wandaen Melkisedek opamo titi Abraham akivan, weye wamo raenamo vatano po kove raugaje pamo vatano panakoe pije, yara vatano kove raugaje ai pamo vatano mamaun. \p \v 8 Weramu syeno mavaki no susyo Lewi rai onawamo titi tai maisye jewen. Wo romane nake intabo raugav, maisyare Melkisedek po raugav ramaisy, weramu syeno Lewi una tawane ramu, yara wene nande mai. Yara Melkisedek opamo Ayao Amisye mo ratoe mare no tawan. \v 9 Arono Abraham po romane nake intabo raunande Melkisedek ai, weamo Lewi taune po raunande ai tavon to ije. \v 10 Weye arono Lewi pana ano rainy, opamo no no apa aneno Abraham anasine rai to. Weti arono Abraham nanto Melkisedek ai, weamo Lewi siso to. \s1 Syeno Yesus po syeno Lewi mansamaisye ramu, yara po syeno Melkisedek amaisy \p \v 11 Arono Amisye po Ananyao Musa raugaje, po Lewi apa susye maijaseo ube syembe wo vatano Israel maugav indamu ubeta Ananyao Musa ama ananyao rai tenambe. Weramu syeno Lewi awa anakere mo vatane maveti umamai no Amisye amune raije ramu. Wemi mbewar ti Amisye po syeno kaijinta atayao. Syeno napije atayao no Lewi muno Harun aya susye raije ramu, yara po syeno Melkisedek amaisy. \v 12 Muno arono varoro syeno Lewi umaso ranigwan, weamo Ananyao Musa ranigwan tavon ti mbe tanamamoambe akatoe ramu. \v 13-14 Ana mbeti idaura no somamo wama Amisy Yesus, wepirati po varoro syeno namije ranigwan, Opamo avaki no susyo Lewi raije jewen. Yara vatan tenambe wo raen Yesus avaki no susyo Yehuda rai, muno susyo Yehuda mamo vatan inta aijaseo be syembe jewen bayave. Weye arono Musa po ananyao syene raugaje wama anene mansai, po inta raurave no susyo Yehuda raije ramu, yara po susyo Lewi obo ratayao anakero syene rai. \p \v 15 Weti arono syeno kaijinta tipu maisyare Melkisedek amaisy, wepirati wama Amisy Yesus, weamo mo raroron kakavimbe Ananyao Musa mamo ranigwan to. \v 16 Yesus aijaseo syene rai mamaisyo susyo mo syene rampame rai jewen. Yara Yesus aijaseo syene rai weye Opamo bambunin dave muno kova nuge nuganui. \v 17 Maisyare Ayao Amisye ama mo ratoe so ramaisy: Amisye pare, \q1 “Winyirati nawaino syene raija ntoa nuge nuganui, \q2 maisyare Melkisedek amaisy.”\x + \xo 7:17 \xt Mazmur 110:4\x* \p \v 18-19 Ananyao Musa mamo ranigwan to weye ama ananyao mbambunin kobe jewen, mo vatane maugavere Amisye aije ramu. Ama ananyao mbea marudi weye mo vatane maveti umamai no Amisye amune raije ramu. Wemi mbewar Amisye po ananyao wusyine umaso rapaya, yara soamo Po unanuijo wanyine raroron indamu wande wamararai Ai. Weaveti wansanaveano unanuijo wanyine so ramen weye ama kove mo kovo ananyao wusyine rakivan. \p \v 20 Arono syeno wanyine sop, wepirati Yesus, seo be syembe, Amisye po raurairive Ai pare indati be syembe ntoa nuge nuganui. Weramu syeno kaijinta onawamo Amisye po raurairive mai tai maisye jewen. \v 21 Amisye po raurairive patimuve Yesus ai arono seo be syembe pare, \q1 “Risyirati Amisy, Syo urairije so raokaisy: \q1 ‘Winyirati nawaino syene raija ntoa nuge nuganui.’ \q2 Syo urairije so ranigwane ramu, yara riteto rai tawan.”\x + \xo 7:21 \xt Mazmur 110:4\x* \m \v 22 Amisye purairive Yesus ai tai maisy, weti Yesus opi bewar wamo raen tugae urairijo wanyine somamo ngko dave mo urairijo wusyine rakivan. \p \v 23 Umba syo ayao kaijinta raura tavon taiso: Syeno varoro Lewi onawamo wanui arono wusyinoe mansanan ava unumeso, weramu wene nande mansai tenambe. Arono inta kakai, wea umba kaijinta po anigwan be syembe akato. \v 24 Weramu Yesus pamo kova nuge nuganui, weti vatan inta po anigwan be syembe akato jewen, yara Po anakero syene raijar tutir. \v 25 Yesus opamo kova nuge nuganui indamu payao terave nande Amisye ai wansai. Maisyare omai ti, Yesus bambunin indamu vatan tenambe are nawirati ude Amisye ai weye wanave Yesus ai wenawamo Po mansapaya kakaije rai no naiso muno ntoa nuge nuganui. \p \v 26 Yesus opamo Syeno Titi wepirati po wansaeranande ti mamaisy. Weye Opamo anuga ndandinit, ayao kakai meweno Ai. Amisye po auguje no vatano wo ayao kakai rave awa yasyine raora, Po aijaseo indamu Apa tuna raije mamo ntiti rave no munijo ntiti rai. \v 27 Yesus opamo po syeno titi kai rui vayave mansamaisye ramu. Onawamo wo maere rameseo Amisye ai masyote yanteter indamu ayao kakai rapaya, manasyimbe taune awa ayao kakai rai umba kawasae awa rai tavon. Weramu wama Syeno Titi Yesus po anakotare rameseo Amisye ai masyote yantetere jewen, yara Po taune anasine raunande indamu kakai omamo intabo kobe, umba ama kove ntamija nuge nuganui. \v 28 Arono wusyinoe Amisye po Ananyao Musa raugaje, vatano nanawirati maijasea syeno titi rai onawamo vatan bayave nawa, awa ayao kakaije no mansai. Ananyao Musa ntamija nugoenta rave, umba Amisye po urairijo wanyine raugaje akato, Po raurairive patimuve Apa Kavo ai indamu Po aijaseo syeno titi rai. Wama Syeno Titi Yesus sopamo anakotaro ngkakainoanive meweno Ai, yara Opamo mamai dave noa nuge nuganui. \c 8 \s1 Yesus Kristus opamo wama Syeno Titi pije \p \v 1 Mbe mobe ti syayao dai jakato mi som: Wama Syeno Titi tuna no Amisyo Titi anem ngkove rai no munijo ntiti indamu be akarive atavon. \v 2 Po apa anakero syene raija no Yavaro Amisye ama Tanoano Ndandini Dave rai no no munijo ntiti. Omamo yavaro tugae wansambayambe rai, omirati vatane wo raijaro maneme rai jewen, yara Amisye taune po ranari. \p \v 3 Anakero raugaje syeno titi ai no taiso: po vatane awa anakotaro wo raugavere raunanto Amisye ai, muno po maere rameseo Amisye ai mansamarom tavon. Wama Syeno Titi Yesus po ana inta raunande Amisye ai tavon.\f + \fr 8:3 \ft Yesus apa ana po raunande Amisye ai mi som: Po taune anasine raunande indamu kakai (7:27).\f* \v 4 Arono Yesus no no mine vone so rai, Opamo awaino syene jewen, weye syeno Lewi una to, onawamo wo maere rameseo Amisye ai mamaisyo Ananyao Musa rai. \v 5 Syeno Lewi umaso awa anakero wo raijare mamo maisyare raname vayave ma, mbe rarorombe anakotaro no no munijo ntiti rai. Weye wasaemen arono Amisye po Musa atutir po randumo sambaya ranari, po raura aje ai taiso: “Inya! Winyo ranari mamaisyo Syo rarorono nai no unate rai ramai dave.”\x + \xo 8:5 \xt Keluaran 25:40\x* \v 6 Weramu anakero raugaje Yesus ai mamo ama kove ntiti rave, weti mamaisyo anakero syeno Lewi awa rai jewen. Weye urairijo wanyino Yesus po raokaisy omirati ngko dave mije, mo urairijo wusyino Musa po raugave rakivan. Weye urairijo wanyine mo kovo manakoe raugav, yara urairijo wusyine ama kove mamaun. \p \v 7 Ranivara urairijo manasyine mamo mamai dave to ratire, weamo urairijo wanyine\f + \fr 8:7 \ft Ayao Yunani no naiso mo ratoe mare, “urairijo jirume.” Urairijo jirume mamaisyo urairijo wanyine rai, wemi Yesus po raugav. Yara urairijo manasyine mamo Ananyao Musa, wemi raugaje wusyimbe.\f* mamo nde akato ramu. Weramu urairijo manasyine mamo mamai kobe rainy. \v 8 Muno Amisye po ayao kakai raen no Apa kawasae mansai, weti Po raura pare: \q1 “Wadanide! Arono ama masyoto nde nande, \q2 indati Risyo urairijo wanyine raokaisyo Israel mansai muno susyo Yehuda mansai. \q1 \v 9 Urairijo namije mamo mo urairijo Syo raokaisyo \q2 awa anene mansai no wusyinoe ramaisye jewen, \q3 arono Syo mansaugavuje munijo aro Mesir raora. \q1 Onawamo usai Sya urairi idaugaje mansai rai jewen. \q2 Wemi mbewar inakirive mai. \q1 \v 10 Weramu Risyamo syare syo urairijo wanyine raokaisyo \q2 vatano Israel mansai no masyoto rijat no taiso: \q1 Indati Syo sya ananyao raugasya no awa ana wo ratantona rai \q2 muno Syo ratoe no manuga rai. \q1 Indati Risyirati awa Amisy pi Risy, \q2 muno wenawamo Sya kawasae nanawije. \q1 \v 11 Weti indati wo awa arakovo yavaruga \q2 muno awa arakovo kaijo rui vayave \q3 mansanyao akatoe ramu indamu wo rinaen. \q1 Weye vatan tenambe indati wo rinaen: \q2 vatano mamaun muno vatano akokoe nao tenambe. \q1 \v 12 Indati Risyamo syo awa ana wo raveti ngkakai rapaya mansai, \q2 muno inakari makato irati awa ayao kakai rai jakatoe ramu.”\x + \xo 8:12 \xt Yeremia 31:31-34\x* \p \v 13 Soamo Amisye po urairijo wanyine raura, weye pare urairijo manasyine mbe wusyimbe to. Weti urairijo manasyine rapaya ra ntami. \c 9 \s1 Randumo sambaya muno koano sambayambe wusyin \p \v 1 Amisye apa urairijo manasyin po raugaje Apa kawasae mansai mamo mo koano sambayambe Ai raura kakavimbe muno mo mansanyao indamu randumo sambaya ranari.\fig Vatano Israel awa randumo sambaya wusyin |src="lb00259c.tif" size="span" loc="Ibrani moto 9" copy="Louise Bass" ref="Ibrani moto 9" \fig* \v 2 Weti wo randumo sambaya ranari, ama tanoane jirum. Tanoano usye rawainamo Tanoano Ndandinit. Yawainye inta ntuna no tanoano namije rai, muno meja tavon, wemirati anaisyo roti raunanto Amisye ai ntuna ama vone rai.\x + \xo 9:2 \xt Keluaran 25:23-40; Imamat 24:1-9\x* \v 3 Tanoano jirume mamo kaene ransawa ama unsanda rai. Tanoane so ama tame mi Tanoano Ndandini Dave. \v 4 Tanoano namije mamo tewa oramo emasije veano ranari ntuna rai, indamu syene wo kemenyano mbovove ramero rai. Muno Kasyamo Urairi Amisye ntuna no naije tavon, omamo emasije veano ratavan tenambe. Kasyame umaso ama uga mamo anakotare so randi rai: anomano emasije, wemirati anaisyo manna raugasya ntuna ama uga rai; muno Harun apa isyo ama isyume ntipu rai; muno orame vasye jirum, namirati Amisye apa ananyao abusyin ratoe rai ntuna rai.\x + \xo 9:4 \xt Keluaran 16:33, 25:10, 30:1; Bilangan 17:8; Ulangan 10:3-5\x* \v 5 Muno kasyame umaso ama vone mamo ana akokoe jirum, yawainamo kerub, yatotovo naito Amisye mansanyi, Amisye apa varo ngkovo ntiti ntipu aya yasyin. Muno aya pepake raneka sea no kasyame ama vone raora. Ama vone so ama tame mirati “ayao kakai rapaya.” Weramu soamo syo anakotare so raura tenambe jewen, yara idaura tumaimbe. \p \v 6 Weti randumo sambaya muno ama anakotaro no no ama uga rai mamo ratayao no tai maisy. Masyote yanteter syene wo awa anakere raijar no tanoano usye rai. \v 7 Weramu tanoano jirum, namirati rawaino Tanoano Ndandini Dave, omamo syeno titi obo pi siso rai. Muno apa siso rai mamo tume intabo, siso rai intabo vayave. Arono rui siso rai, po maere ama mavu raugav, indamu po raunanto Amisye ai taune apa ayao kakai rai muno kawasae awa ayao kakai rai, namirati wo rave weramu wantatukambe omamo ayao kakaije ma.\x + \xo 9:7 \xt Imamat 16\x* \v 8 Maisyare wemaisy, Anawayo Vambunine mo raroron mare ranivara randumo sambaya wusyine umawe ta nteta nene muno urairijo wusyine mbe tanamamoambe vatane mansaija nene, weamo vatane usisa no Tanoano Ndandini Dave rai kakai. \v 9 Umaso mbe ananeneabe wansai no masyoto unumeso, ama ine no taiso: maero rameseo Amisye ai muno anakotaro kaijo raunanto Ai mo vatane mansanuga ravera ngkakavimbe ramu. \v 10 Ananyao wusyine mo koano anaisye raugaje, muno koano mana, muno koano manakea rarondom indamu usambayambe; weti koane so no vatane manakea vone obo rai. Vatane utavondi ananyao wusyine umaso rai java Amisye po apa ananyao wanyine veano ranigwan. \p \v 11 Yesus Kristus opamo de indamu be Syeno Titive po urairijo wanyine ama kove raugavo wansai. Soamo wama Syeno Titije so siso no yavaro sambaya munijo ntiti rai to, omi mamai dave muno ntiti jirati randumo sambaya wusyine umawe rakivan. Weye Apa yavaro sambaya mamo no no mine so rai jewen muno vatane wo ranari jewen. \v 12 Muno Kristus opamo siso no Tanoano Ndandini Dave rai. Weramu Po kambine, sapijo tuvane awa mavu raugave ramu. Yara Po taune apa mavu raugav, Po raunande intabo kobe indamu Po wama ayao kakai rapaya ngkakavino wansaija nuge nuganui. \v 13 Ananyao Musa mo raura mare vatano are nawirati awa ayao kakai nggwambe mansai no Amisye amun, weamo kambine, sapijo wo maotar awa mavu rakapaputinaje manakea rai, muno wo sapijo tuvane ramer ama kapume rataopondi manakea rai tavon indamu mo marondoma ukakavimbe.\x + \xo 9:13 \xt Imamat 16:3, 15-16; Bilangan 19:9\x* \v 14 Yara Yesus Kristus apa mavu mamai dave, mo mavu umawe rakivan, weti mo ayao kakai wansanuga so rarondom ti ngkakavimbe vintabo indamu wamanapatambe Amisyo noa pitawabe ai. Weye Kristus, wepirati apa ayao kakai meweno Ai, Po taune anasine raunande indamu kakai, Apa mavu nsororopo wansai, omamo raurata irati anakotaro rameseo Amisy ai. Anawayo Vambunin, wemirati no pitawabe, Omi mo vambunine raugaje Kristus ai indamu Po anasine raunande kakai. \p \v 15 Wemi mbewar ti Kristus po urairijo wanyine umawe raugav, indamu Opamo be marimbe Amisy ai muno vatane mansai. Wirati indamu vatano are nawirati Amisye po mawain, onawamo awaura Apa kovo ngko dave Po raurairive rai, wemirati noa nuge nuganui. Anakotare so nde nande weye Kristus kakai to, Apa kakaije mo vatane mansapaya irati awa ayao kakaijo wo rave arono urairi wusyine ta ntami we. \p \v 16-17 Vatano mine so wama koane inta maisyare so: Ranivara vatane inta apave ananuge inta rai umba beker pare po raugakaje apa arikainye mansai arono wene nande ai, weamo po apa bekere ratoe nyovara wao inta rai wusyimbe indamu arono apa masyoto wene nde toyamo vatane wo apa ananuge raosor mamaisyo apa bekere umawe rai. Weramu arono vatane umaso ta tunana nene, weamo apa ananuge raosoro apa arikainye mansai rainy. \v 18 Weti koane umaso mo raroron: Vatane inta apa wene omirati mo apa urairijo po ratoe raveti mamaisy. Muno Amisye apa urairijo manasyin maisyare wemaisy tavon, weye wene inta mo raokaisy arono mavu nsororop. No taiso: \v 19 Manasyimbe Musa po Amisye apa ananyao raura kakavimbe vatano Israel mansai vintabo. Umba po sapijo tuvan inta aubaisy, muno kambino anya inta tavon. Musa po aya mavu raugav, po mana veano raroyar. Umba po maere ama ananemane ransukapo umbai inta rai daugasyo daunsundi mavu so rai, po rakapaputinaje bukugo mo ananyao Amisy ratoe ama vone rai, muno vatano Israel makari rai tenambe. \v 20 Umba Musa po raura aje Israel mansai pare, “Somamo mavugo mo Amisye apa urairije so raokaisyo wasai pare indamu wabeta Apa ananyao rai tenambe.”\x + \xo 9:20 \xt Keluaran 24:8; Markus 14:24\x* \v 21 Maisyare wemai tavon, Musa po mavu rampapato randumo sambaya rai muno ama anakotaro ratayao sambaya rai rai vintabo. \v 22 Ananyao Musa mo mavuge raura mare kavintare anakotar tenambe mamo mavuge mirati mo rarondoma ngkakavimbe. Weti ranivara mavuge inta raugaje jewen, weamo vatane awa ayao kakai mamo rapaya ramu. \s1 Kristus po anasine raunandea kakai intabo kobe indamu Po vatane awa ayao kakai rapaya \p \v 23 Randumo sambaya umawe muno ama anakotaro ntuna ama uga rai omamo raurata anakotaro kakui no no munijo ntiti rai. Anakotaro mine somamo maere awa mavu raijasea ngkaputinaje rai indamu ngkakavimbe. Weramu anakotaro kakui no no munijo ntiti ngkakavimbe omamo maere awa mavu mi mo rarondoma jewena, yara Kristus apa mavu, wemirati ntiti rave mamaisy. \v 24 Weye Tanoano Ndandini Dave vatane wo ranari umawe mamo Kristus siso rai jewen, weye wemamo mbe ranameve vayave irati yavaro sambaya tugae no no munijo ntiti rai. Yara Kristus siso munijo ntiti rai, soamo payao wansai no Injayo Amisy amune rai. \p \v 25 Syeno titi Yahudi nawamo tume yanteter usisa no Tanoano Ndandini Dave rai indamu wo maere awa mavu raugav wo raunanto Amisye ai. Weramu wama Syeno Titi Kristus opamo po taune apa mavu raugav po raunanto. Muno daunanto, daunanto rijati jewen, yara intabo kobe. \v 26 Weramu ranivara Kristus po anasine raunanto tutir datire, weamo Apa siuri ti kakai omamo nande tutir kobe no arono Amisye po nuge so ranari kobeyoea nde nande no naiso. Wakoe! Omamo mamaisye ramu! Yara Kristus de no mine so intabo kobe arono munije ama akari mararaije so, wirati Po anasine raunandea kakai indamu Po vatane awa ayao kakaije rapaya. \v 27 Amisye po vatane wansapatimu wangkakai mamo intabo kobe. Mewen to, marane mamo Po wansanajo wama ana wandave rai indamu Po ayao mamaisye rapatimugo wansai. \v 28 Kristus kakai intabo kobe tavon, Po anasine raunandea kakai indamu Po vatano wanui awa ayao kakai ranawan. Indati pakare intabo akato no mine so rai, omamo indamu Po ayao kakai ranawan akato ma jewen, yara indamu Po kove raugavo vatano rui nawirati wo anyute mansai indamu usisa Apa muni kove rai. \c 10 \s1 Yahudi awa anakotaro wo rameseo Amisy ai mo ayao kakai rapaya kakai, yara Kristus apa mamaisy \p \v 1 Ananyao Musa mbe ranameve anakotaro ngkovo makanande rai. Ananyao Musa maisyare raname ramaisy, yara anakotaro kakui ngkov no irati Kristus ai. Mamaisyo Ananyao Musa raijamo, anakotare rameseo Amisye ai omamo vatane wo rave tume yanteter. Weramu mo vatano ude usambayambe umaso maveti umamaisyo Amisye amune raije ramu. \v 2 Ranivara mo vatano usambayambe nanawije awa ayao kakai rarondom tugae ratire, weamo awa ayao kakai wo ranaun no manuga rai mamo mewen to. Muno ranivara anakotaro rameseo mo awa ayao kakai rarondom datire, weamo vatane wo anakotare rameseo tutibe tume yantetere ramu. \v 3 Weramu wandaene mamo awa sambaya wo anakotare rameseo Amisye ai tume yanteter namije mo maveti makari makato irati awa ayao kakai wusyine rai. \v 4 Weye sapije, kambine awa mavu mamo mo ayao kakai rapaya kakai. \p \v 5-7 Wemi mbewar arono Kristus de no mine so, Po raura nanto Ajayo Amisye ai taiso pare: \q1 “Injae Amisy, Winy nanuga no irati maero raotar muno anakotaro vatane wo raunanto Nai raije ramu. \q1 Vatane wo maere rameseo Nai muno wo ama mavu raunanto indamu ayao kakai rapaya, \q2 omirati mo nanuga raveti ranayanambe kobe jewen. \q1 Yara rinanasine somamo Nyo ratayao indamu Syo raunanto. \q1 Weti Syo raura syare, ‘Injae Amisy, Risyi so! \q2 Ride indamu Syo Nya mbekere rave mamaisy, \q3 maisyare Nya bukuge mo rinaura no ama ayao mo ratoe rai.’ ”\x + \xo 10:5-7 \xt Mazmur 40:6-8\x* \m \v 8 Kristus apa ayao umaso ama ine no tai rui? Manasyimbe payao pare, “Injae Amisy, Winy nanuga no irati maero raotar muno anakotaro vatane wo raunanto Nai raije ramu. Muno maere rameseo muno ama mavu raunanto indamu ayao kakai rapaya, omirati mo nanuga raveti ranayanambe kobe jewen.” Weramu Ananyao Musa mo vatane manyao indamu wo koane umaso rarijat tenambe, weti Kristus apa ayao noare rui? \v 9 Umba Po raura nakato pare, “Injae Amisy, Risyi so. Ride indamu Syo Nya mbekere rave mamaisy.” Ayao umaso mare ananyao wusyine mamo rapaya ntami to. Muno ama koano anakotare rameseo muno ama koano mavu raunanto Amisye ai omamo rapaya tavon. Umba Po ranigwan akato pamo Kristus taunep. \v 10 Weti Kristus po Amisye apa bekere rarijat ti Po taune anasine raunandea kakai, Po raunande intabo kobe. Apa ana po rave so mo wama ayao kakai rapaya wansai ti wangkakavimbe ntoa nuge nuganui. \p \v 11 Arono ananyao wusyin raijoe, syeno Yahudi nawamo usai no tewa orame ama usye rai indamu wo anakotare raunanto Amisye aijo kawasae mansai. Masyote yanteter wo anakere umaso raijar akato tutir, weramu wo raijara marudi, weye anakotaro rui vayave wo raunanto Amisye ai mamo mo ayao kakai rapaya kakai. \v 12 Weramu Kristus apa ana po raunanto Amisye ai mamo Po rave intabo kobe arono Po taune anasine raunandea kakai indamu Po ayao kakai rapaya. Muno Apa kakaije umaso mo kove raugavo vatane mansaija nuge nuganui. Arono Po apa anakere umaso raijara mewen to, umba seo no munijo ntiti rai, tuna no Ajayo Amisy anem ngkove rai indamu be akarive atavon. \v 13 Soamo Kristus tuna no naije Po ranyut ava Amisye po apa marova maveaje no Kristus ajo ate rai,\x + \xo 10:13 \xt Mazmur 110:1\x* indamu Kristus be akarive mai. \v 14 Po anasine raunande ti kakai intabo omamo mo vatane maveti umamai dave no Amisye amune raija nuge nuganui, nanawirati awa ayao kakai manuga Po rarondom indamu ndandinit. \p \v 15 Muno Anawayo Vambunine mo raura kakavimbe wansai mare anakotare umaso mamo no rai tugae. Ama ayao no taiso: \q1 \v 16 “Amisye po raura pare: \q1 ‘Risyamo syare syo urairijo wanyine raokaisyo Sya kawasae mansai no masyoto rijat no taiso: \q1 Indati Syo sya ananyao raugasya no manuga rai \q2 muno Syo ratoe no awa ana wo ratantona rai. \q1 \v 17 Indati awa ayao kakai muno awa ana udave mamune mamo \q2 inakari makato inta rai jakatoe ramu.’ ”\x + \xo 10:17 \xt Yeremia 31:33-34\x* \m \v 18 Soamo Amisye po wama ayao kakai rapaya to, weti indati wamo anakotare rameseo Ai maisyare wusyinoe ramaisy akatoe ramu. \s1 Kristus po unanuije raneka indamu wansisa Amisye amune rai \p \v 19 Maisyare omai ti, sya arakove, wambambunin ti wansisa no Tanoano Ndandini Dave rai indamu wananta no Amisye amun. Yesus kakai ti Apa mavu nsororopo wansai wemirati mbewar ti wanjanive jewen. \v 20 Weye Po unanuijo wanyine inta rarae wansai, omirati wamo raito wanjaisyo rai. Weti kaene ransawa tanoane umaso ama unsanda rai mo wansaorai jakatoe ramu, yara wamo raron ti wansisa kobe. Muno Kristus taune anasine raurata kaene ransawa umaso rai, weye Po anasine raunandea kakai indamu Po unanuije raneka wansai wansisa Amisye ai. \v 21 Weti wamaura irati Syeno Titi inta ai, Wepirati be akarive Amisye apa yavaruga mansai tenambe. Opamo Yesus Kristus, muno Amisye apa yavaruga nawirati Apa kawasae wam. \v 22 Weti wade wamararai Amisy ai wama sambaya rai, wansanuga tugaive rautan muno wama anave ntindimu. Weye wama ayao kakai wansanuga rai mamo Kristus apa mavu mo rarondom, muno wansanasine mamo mana ndandinite veano rayajam bintabo to. \p \v 23 Arakove, wamo Kristus aura wamare wansanave amen, weti vemo wamamaundive Ai nora. Yara syare wama anave ntindimu, weye Amisye pamo teto Apa urairije rai tawan. \v 24 Syare wamo wansanyao vambinibe indamu wamo muinye raroron muno wamo ana ngkove rave tutir. \v 25 Abo! Arakove inta wanunugambe usambayambe akatoe ramu, yara wo rapaya to. Arakove, syare wamanunugambe wansambayambe Amisye ai omamo vemo wandapaya nora! Yara syare wamo wansanyao vambinibe indamu wansanuga mbambunin. Muno wamo rave tutir dave weye Kristus apa masyoto pakare raije mararai to. \s1 Vemo wansakirive Kristus ai jinya muno wama anave Aije rapaya ntami jinya \p \v 26 Sya arakove, vemo wapo wapa anave Kristus aije rapaya ntami jinya! Weye ranivara wamo Apa ayao tugae raen to, weramu wamonayo rai jakato yara wamo ayao kakai rave tutir, wea indati ana mo wama ayao kakai rapaya wansai omamo mewen. \v 27 Muno ranivara wansakirive Amisy ai tai maisy, indati wanjani dave weye ana mo wansanyut no wama usye mamo nami so: mangkeo Amisye pare po rapatimu vatano mine so mansai, muno Apa tanamo mbadurur mo vatano umarovave Ai mansanen ti makanive. \v 28 Arono wusyinoe, ranivara vatane inta po Ananyao Musa rawatambe ti beto rai jewen, umba vatane jirum dako mandei dako wo aeno rai ti wo raura kakavimbe no awa akarije amun, weamo mangke raugaje vatano napije ai. Apa ayao kakai umaso mamo rapaya ai jewen, yara mangke raugaje ai indamu kakai.\x + \xo 10:28 \xt Ulangan 17:6\x* \v 29 Sya arakove, wadanide! Mangke wusyinoe maisyare wemaisy, weti wandaen vatano are nawirati wonayo Arikainyo Amisye ai indati awa mangke nande mai manakoe rave, mo mangke umawe rakivan bintabo! Yesus apa mavu omirati mo Amisye apa urairijo wanyine raokaisy, muno nsororop indamu mo vatano nanawije awa ayao kakai rarondom. Weramu onawamo wo Yesus ave arikaimbe, muno wo Apa mavu raura tantunawi ware omamo ana tamoene ma. Wo Anawayo Vambunine raura tantunawi tavon, Wemirati mo Amisye apa kove raugaje wansai. Tugae, vatane wato indati mangke raugaje mai! \v 30 Weye wamo raen Amisye wepirati po ayao so raura to pare: “Risyi syo kakai rasakinavo vatano wo kakai rave mansai. Taune Sya varore mije, indati Syo awa mangke raugaje mai.” Muno Po raura tavona pare, “Indati Syo sya kawasae manajo awa ana udave ti ngkov muno ngkakai rai.”\x + \xo 10:30 \xt Ulangan 32:35-36; Roma 12:19\x* \v 31 Wakoe! Wanjani dave vemo Amisyo noa pitawabe Apa mangke maje wansai! \p \v 32 Syare wasaemen wapa wusyinoe rai arono ayao kove mbaro wasanuga rai. Arono naije wapanave Kristus ai to, umba siurijo manakoe nande wasai weramu wasatawandi panyoambe rai tutir. \v 33 Intanamo vatane wo wasakaajian muno wo wasave tatugadi no vatano wanuije mansamun. Muno arono vatane wo wapa arakovo wanave mave tatugadi, watavondi wasiuri wapa arakove so matavon. \v 34 Arono wo wapa arakovo wanave Kristus aije inta mausiso makova tanoano makova rai to, wasaemeno mai ti wapo maeranande. Arono wo wapa ananuge raugavo wasaora tenambe, weapamo waparije ramu yara wasanayanambe, weye wapo raen indati weapaura ananugo ngkovo ntiti rai, omamo ntamija nuge nuganui. \p \v 35 Maisyare omai ti, vemo wapo wapa anave rapaya nora! Yara wasanuga ntindimu wapa anave rai, wea indati Amisye po ama ine raugaje wasai. \v 36 Weti syare wasatawandi indamu wapo Amisye apa bekere rarijat, wirati indamu Apa ana po raurairive indati wapaura rai. \v 37 Maisyare Ayao Amisye mo ratoe mare: \q1 “Masyote mamo soa nggwaravainy akatoe ramu, \q2 yara kavinta nakato Vatano wapo anyute de nande. \q2 Opamo de maneai jewen. \q1 \v 38 Muno vatano nanawirati umamai no Inamune rai \q2 indati ukova nuge nuganui weye wanave. \q1 Weramu are nawirati makirive Rinai, \q2 indati inanayanambe mai jewen.”\x + \xo 10:38 \xt Habakuk 2:3-4; Roma 1:17; Galatia 3:11\x* \m \v 39 Sya arakove, wamamo vatano mansakirive Amisy ai ti ukakai nawirati wama jewena. Yara wamamo vatano wamanave kobe, weti Amisye po wansapaya kakaije rai indamu wangkova no tawan. \c 11 \s1 Aneno wusyine awa anave Amisye ai \p \v 1 Arakove, anave mamo maisyare so: wansanuga ntindimu Amisye ai, wamare anakotaro wansanave ramene mamo indati nande wansaneme rai, muno ana raeno wansami rai ma jewen, wamo raen omamo no tugae. \v 2 Wama aneno wusyine awa anave wemi mbewar Amisye anayanambe mai. \p \v 3 Muno wama anave wemi mbewar wamo munije tename so raen wamare Amisye pi po ranari anamote bo rai. Muno ana raeno wansamije rai jewene omirati Po raveano ana wamo raeno wansamije rai so ranari. \p \v 4 Aneno Habel apa anave mbewaramo po maere inta raotar po rameseo Amisye ai. Apa ana po raunanto Amisy ai mamo ngko dave, yara apa anuijo Kaina apa mamaisye ramu. Amisye anayanambe Habel apa ana po rameseo Aije rai muno Po apa anave raen, weti pare, “Habel mamai no Rinamune rai.” Habel opamo kakai to, weramu ndea unumeso apa ana po rave ngkino wansai tutir, weye apa anave mbe unanuive wansai.\x + \xo 11:4 \xt Kejadian 4:2-10\x* \p \v 5 Aneno Henok apa anave wemi mbewar wene nande ai ramu, yara Amisye de po augavo anasino kovo rautan tenambe to no munijo ntiti. Weti vatane wo akanija marudi, unanta ai jewen, weye Amisye po augaveto to. Ana nande ai som, Ayao Amisye mo ratoe mare arono Henok aijaseo rainyamo opamo vatano Amisye anayanambe ai. \v 6 Weramu vatano apa anave meweno ai opamo po Amisye anuga raveti ranayanambe ramu. Weye are pirati beker pare de mararai Amisye ai, opamo panave pare Amisye pamo no tugae, muno panave pare Amisye indati po kove raugaje vatano are pirati po akani Ai. \p \v 7 Aneno Noak apa anave mbewar ti beto Amisye apa ayaowe rai. Weye Amisye po ana nande no masyoto rijate raura Noak ai wusyimbe to pare manayam akoe indati njamo mine vone so rai vintabo. Noak beto Amisye ai ti po nyomane inta ranari indamu wepe apa yavaruga nawe usea rai ti umanutu ramu arono mana nseparo munije rai. Noak panave kobe Amisye ai, weti apa anave mbewar Amisye po raura pare Noak opamo mamai no Amune rai, yara Po mangke raugaje vatano mine vone so mansai. \p \v 8 Aneno Abraham apa anave mbewar ti beto Amisye ai arono Amisye po awain indamu to no munijo kaijinta rai, purairive pare, “Abraham, indati Syo munijo namije raunande nai indamu winyaura rai.” Weti Abraham puje taune apa munije raora, poroto kobe, weramu apa to rai mamo pantatukambe rai.\x + \xo 11:8 \xt Kejadian 12:1-5\x* \v 9 Muno Abraham apa anave mbewaramo arono nande no munijo Amisye po raurairiveowe, opamo tuna no naije maisyare vatano marano de amaisy. Abraham tuna no randume inta rai, muno apa kavo Isak muno apa ajavi Yakob itantuna randume rai tavon. Onayamo Amisye po apa urairi umawe raugaje yai tavon indamu ayaura mino namije rai tavon.\x + \xo 11:9 \xt Kejadian 26:3, 35:12\x* \v 10 Abraham pamo atawandi tutir, weye apa ana po ranyute mamo mino namije ma jewena, yara beker tuna no munijo Amisye po ranari no munijo ntiti, wemirati ntuna matuve no tawan. \p \v 11 Abraham apa anave mbewar apa arikainye inta aeno ai. Weye Abraham opamo be vatan anuive rave to muno apa anamu Sara omamo wanya nte bayave ma, weramu Amisye po vambunine raugaje yai indamu yo arikainye inta avaki. Weye Abraham panave mbambunin no anuga rai pare Amisye teto Apa urairi rai mamai kobe. \v 12 Tugae, Abraham opamo be vatan anuive to, anasine mbambunin akato indamu po arikainye mansaen omamo mewen to. Weramu vatan intabo umaso pamo bakipambea apa susye ntapekan, awa wanui ratore kakai, maisyare tumo naumo warae ramaisy muno nayavo ntuna no mayane warave ramaisy. \p \v 13 Vatan tenambe umaso wanave kobe yava wene mo mauga to. Wo anakotaro uma Amisye po raurairiveowe raijare ramu, weramu manayanambe weye werato wo urairije ama masyote raen nggwaravaimbe to. Wo raura kakavimbe ware, “Reamamo reana no mine vone so maisyare vatano marano ude mansamaisy.”\x + \xo 11:13 \xt Kejadian 23:4; 1 Tawarik 29:15\x* \v 14 Vatano wo raura taije maisy wo awa muni tawane rakani indamu una rai. \v 15 Weramu awa munijo wusyino wuje raora omamo makari makato rai ramu. Weye ranivara ubekero awa munijo wusyine umaso rai ratire, weamo maweso wakata rai. \v 16 Yara mansanuga nto irati munijo kaijinta rai, omamo no no munijo ntiti, ama kove mo munijo wusyine ama rakivan. Weti arono wo Amisye awaino awa Amisy, weamo Amisye samane maije ramu, weye tugae Po munije inta ratayao mai no munijo ntiti rai. \p \v 17-18 Abraham apa anave mbewar po apa kavo Isak augav indamu po ameseo Amisye ai, indamu Amisye po Abraham apa anave raen omamo tugae rako? Amisye po raurairive Abraham ai to pare, “Indati nya kavo Isak napiso Syo atayao indamu winanto irati susyo idaurairive nai we rai.”\x + \xo 11:17-18 \xt Kejadian 21:12\x* Amisye purairive tai maisy, weramu Abraham panatatayaube indamu po apa kavo intabo umaso aotar po ameseo Ai. \v 19 Weye Abraham po ratantona pare, “Ranivara Isak so kakai, wea indati Amisye bambunin po aijaseo kovakato.” Abraham pare beramu po Isak aotar, umba Amisye po apaya kakaije rai, weti somaisyamo kovakato no wene rai. \p \v 20 Umba aneno Isak apa anave mbewar po Amisye apa kovo makanande raurairive apa kavo Yakoba pe Esaua pe yai.\x + \xo 11:20 \xt Kejadian 27:27-29, 39-40\x* \p \v 21 Aneno Yakob apa anave mbewar irati arono be vatan anuive to ti pararai kakai rai, po aneme raijaseo po kove raugaje Yusup apa arikainye jirume yai. Umba sambayambe beaje Amisye ai, teta nanto saroro apa isyo rai.\x + \xo 11:21 \xt Kejadian 47:29-48:20\x* \p \v 22 Aneno Yusup apa anave mbewar arono pararai kakai rai, po vatano Israel awa wuje no Mesir raura wusyimbe. Muno po ayao inta raura tavon indamu arono indati wuje, wo apa pae raugav tavon.\x + \xo 11:22 \xt Kejadian 50:24-25, 13:19; Yosua 24:32\x* \p \v 23 Anave mbewar arono Musa avakija jewen, apa vatan anui yo angkokaibe embae mandei, weye yo aen opamo arikainyo ko dave. Arono naije Akarijo Titi Firaon apa ayao maje indamu vatano Yahudi awa arikainyo anya mano aje maubaisy tenambe, weramu Musa apa vatan anui yo Firaon apa ayao so rasyanive ramu. \p \v 24 Musa apa anave mbewar arono panakoe to, ponae Firaon apa ajavi waino aiji. \v 25 Weti Musa tuna tutir no Firaon apa yavare rai jakatoe ramu weye ponae tavondi ayao kakai ama marinsene raiji weye ama marinsene ntamija nugoenta ramu. Yara po raura patimuve indamu tavondi Amisye apa kawasae awa siurije rai. \v 26 Musa po munijo Mesir ama romane ratantona ramu, pare ama ngkove mamo mamaun. Yara po siurije ratantona pare ranivara vatane wo aura tantunawi weye anaveano Mesias amen, ama ngkove mamo manakoe. Weye apa ana po ranyute mamo kovo Amisye indati po raugaje ai no masyoto rijat. \p \v 27 Musa apa anave mbewar puje munijo Mesir raora ti to kobe, yara po akarijo Mesir apa pari rasyanive ramu. Muno atawandi weye po Amisyo vatane wamo aeno wansamije rai jewen aen to. \v 28 Muno Musa apa anave mbewar beto Amisye apa ayao rai, weti po vatano Israel mansanyao indamu wo maero domba apa mavu veano awa yavare ama unsanda uje raiman indamu arono naito Amisyo po wene raugav paje no munijo Mesir, vemo po Israel awa arikainyo ananuiny maubai nora. Maisyare omaisy, Musa po vatano Israel manyao indamu wo Ono Paska rave.\x + \xo 11:28 \xt Keluaran 12:1-14\x* \p \v 29 Vatano Israel awa anave mbewar wo Mayano Nijam raotar maisyare wanya no mino ngkanene rai weye Amisye po mana umaso ratugar. Weramu arono vatano Mesir wo mawatan ava ware wo raotar tavon, naije kobe mayane mbuvar akare mo matatu vintabo ti umanutu. \p \v 30 Muno vatano Israel awa anave mbewar, munijo Yeriko ama yan akoe mandamisy arono usarirae daija masyote kaururum. \v 31 Anave mbewar wanya anaerer Rahap ngkakai jewen arono ama munijo Yeriko umaso mandamisy muno vatano wonae ubeta Amisye ai ugwenen bintabo. Weye Rahap so manave Amisye ai ti mo vatano Israel nanairati ije yo munije ranyanyuti yaugav inya no ama yavar, mo yaeranande. \p \v 32 Wakoe! Ranivara syare syo wama anene awa anave Amisye aije ratodi tenambe, indati syayao nggwaravain dave! Maisyare Gideon, Barak, Simson, Yepta, Daud, Samuel muno anawae Amisye tenambe. \v 33 Weti wama anene awa anave mbewar ti: \li1 wo akarijo titi munijo marane mapinde; \li1 wo ana mamaisye rave no munijo ube akarive raije rai; \li1 wo anakotaro Amisye po raurairive mai raija to; \li1 wo makeo singa ansopi ti po matao ramu. \li1 \v 34 Wo tanamo mbadurure rapamo ti mo mansanene ramu; \li1 unajiv ti awa marova wo maubaisyo awa anaiyu rai ramu. \li1 Manasine mayondi, weramu Amisye po vambunine raugaje mai. \li1 Usisa marova rai, Amisye apa vambunine rautan, ti wo awa marova marane mapinde. \p \v 35 Anave Amisye ai mbewar wanya inta nawamo awa arikainye ukovakato no wene ama uga rai. Vatano kaijinta onawamo wanave ntindimuve Amisye ai arono vatane wo mansewabe. Wo awa siurije umaso rawatambe ramu, weye ubeker ukovakato namirati kovo munijo ntiti obo rai. \v 36 Inta nawirati awa anave mbewar vatane wanaikebe mai muno wo manepati. Kaijinta onawamo maokaisyo waijo besi rai, mausiso makova tanoano makova rai. \v 37 Inta nawirati orame rave maepara ugwenen; inta nawirati gergaji rave maotara ugwenen;\f + \fr 11:37 \ft Yahudi awa ayao wusyine mare anawae Yesaya pamo gergaji rave aotar ti kakai.\f* inta nawamo maubaisyo omake rai. Inta wanya awa ansuno domba muno kambine ama kea rautan, awa ananuge meweno mai, muno vatane wo mansave tatugadi muno wo mansewabe. \v 38 Unajiv no nugo vabukane vono maninimbe muno usea wasya no unate rai. Awa yavare meweno mai, yara usisa unaki no tinda muno atentemo rui mi unanta rai. Vatano ko dave umaso wo Amisye anuga raveti ranayanambe, weti wo vatano mine so mansakivan bintabo. \p \v 39 Anene umawe wenanawamo Amisye anayanambe mai tenambe weye wanave no tawano Ai. Weramu arono onawamo una no mine vone so rai, wo anakotaro uma Amisye po raurairiveowe raijare ramu. \v 40 Wo raijare ramu weye Amisye beker po kovo ngko dave inta ratayao wansai. Amisye apa bekere mi som: pare Apa ana po raurairive aneno wusyine mai indati nde nande arono wantavondi mai indamu wenawe wamaura rai kava. Wirati aneno wusyine maveti umamai dave wansatavon. \c 12 \s1 Wansatawandi wantavondi unanuijo Amisye po ratayao wansai rai \p \v 1 Sya arakove, vatano wusyine umaso wanui rave wo wansakijani, awa anave mbambunin mbe unanuive wansai indamu wantavondi Amisye ai kobe tavon. Weti wade wamo ana mangke wansai rapaya ntami, muno wamo ayao kakai rawatambe, wemi mo wansamune ransosobe. Yara wansatawandi wantavondi unanuijo Amisye po ratayao wansai rai, maisyare vatano wansanan panyoambe mansamaisy. \v 2 Muno syare wansami ntetero Yesus obo ai, Wepi po unanuije rausiso wansai indamu wamanave, muno Wepi po wansaeranande wama anave rai no manasyin ava nto ama marano matu wansai rai. Yesus atawandi siuri rai no inyo kapite rai, muno Po rawatambe ramu. Kakai no inyo kapite rai omamo mbe samaneve,\f + \fr 12:2 \ft Arono nugo Roma raijamo, ranivara vatane inta apa ayao kakai mamo mamun dave, maisyare panaonoambe rako, po vatane aubai dako, weamo pemerinta po mangke raugaje ai indamu kakai no inyo kapite rai. Ayao kakai meweno Kristus ai, weramu arono kakai no inyo kapite rai, omamo mbe samaneve weye vatano wanui wo aen sawa ti wo rakarae ware opamo vatano mamune pa.\f* weramu Yesus po samane umaso ratantona ramu weye kovo indati nande no marane obo mi Po ratantona. Soamo tuna no Injayo Amisy anem ngkove rai no munijo ntiti indamu be akarive atavon. \v 3 Wasaemen irati Yesus apa siurije rai, Opamo siuri arono vatano awa ayao kakai ntapekano mai umarovave Ai wo ave tatugadi. Syare wasaemen Apa siurije rai indamu arono siurije nande wasai, vemo wamayondi nora muno wasanuga mamaun nora. \v 4 Weye weamarovave ayao kakai mo wasatopane rai, weramu wapa mavu ntende rai jewen, muno vatane inta wo wasaubaisye jewen. Weti syare weasatawandi tutir. \p \v 5 Muno vemo wasanimari jirati Amisye apa ananyao so rai nora, wemirati Po raugaje wasai weye weapamo Apa arikainye nawirati weap. Apa ananyao no taiso: \q1 “Sya arikainy, syare wapo Sya ananyao raraniv arono Syo wapa ayao kakai raura kakavimbe nande wasai. \q1 Vemo wasanuga mamaun nora arono Syo wapa ayao kakai raroron kakavimbe wasai. \q1 \v 6 Weye vatano rimuinyo mansai nawamo Syo manepato Sya ayao rai. \q1 Muno are nawirati Sya arikainye waino mai nawamo Syo manepat indamu ubeta Sya ananyao rai.”\x + \xo 12:6 \xt Amsal 3:11-12; Ayub 5:17\x* \p \v 7 Wamo raen ajae mine so wo awa arikainye manepat arono awa ana wo rave ngkakai, weti ajae inta pamo indati po apa kavo anyanyut bayave jewen. Weti arono Amisye po wansanepat, weamo wansatawandi rai. Weye ranivara wamamo Amisye apa arikainyo waino wansai, weamo Po wansanepat. \v 8 Muno Po vatan tenambe nanawirati Apa arikainye waino mai manyao muno Po manepat. Weti ranivara winyamo Amisye po nanepate jewen, omamo mare winyamo Apa arikainyo tugae pi winya jewena. \v 9 Wan tenambe wamaura ajae una no mine so mansai, onawamo wo wansanyao muno wo wansanepat, ti wambeaje mai. Wambeaje wama injayo mine so mansai tai maisy, weti kove mamo wama Injayo no no munijo ntiti, wambeta Ai rave arono Po wansanyao, wirati wangkova nuge nuganui! \v 10 Wama injae mine so nawamo wo wansanyao muno wo wansanepat arono ta wambe arikaimbea nene mamaisyo awa ana wo ratantona ngkove rai. Weramu Amisye po wansanyao muno Po wansanepat omamo mamai dave, Po rave indamu ngkovo wansai, wirati wamamo vatano wansanuga ndandinit mo taune anuga ramaisy. \v 11 Arono rui wama Injayo Amisye po wansanepat, weamo wamoyov wama yorame rai. Weramu arono Po wansanepat, weamo ama marane mamo mo kove so raugavo wansai: mo kovo saumane raunande wansanuga rai muno mo wansanyao ti wama ana wandave mamaisy. \s1 Ananyao raugaje vatano wanave mansai \p \v 12 Maisyare omai ti, sya arakove, vemo wapa anave mayondi nora muno wasanuga mayondi nora, yara wapo wasanyao vambinibe ra wabambunin. Wasaurata irati vatano pansanan panyoambe ti to siso amaisy, opamo po anemo mayondi muno apa vukano ntutare raijasea mbambunin ti pansanan tutir. \v 13 Muno syare wapo Kristus arijat sarokibe, wirati indamu vatano wo wasarijade nanawirati awa anave mayondi indati maijasea ubambunin. \v 14 Syare wabeke dave indamu wasanuga nsaumano vatane mansai tenambe, muno wabeke dave indamu wasanuga ndandinit. Weye vatano manuga ndandinite jewen indati wo Amisye aene jewen. \v 15 Weti wabekobe rave indamu vemo inta nakirive Amisye apa kove rai nora. Muno vemo inta nya pari ntipu no wapa yasyine rai nora, weye vatano pari opamo maisyare moaro mamune ramaisy, weye po apa arakovo wanui awa anave ransosobe ti wo anakotaro ngkakainoanive rave. \v 16 Vemo weapamo inta nyo anaerere rave nora. Vemo inta nyonayo Amisye apa kove rai nora, maisyare Esau amai nora. Esau opamo arikainyo anui pije ti arono ajayo Isak pare kakai, indati apaura ajaya apa anakotare rai tenambe. Weramu ponayo apa kovo arikainyo anui umaso rai, yara po raunanto apa rijato Yakob ai, weye anuga ntento apa anaisye rai. \v 17 Umba masyoto rijat akato Esau po ajaya anajo indamu po apa kove raugaje ai. Po anajoa ami ngkaru ntende vone rai, weramu bea marudi. Weye ajaya ponae, ti varore inta no ai jakatoe ramu.\x + \xo 12:17 \xt Kejadian 25:29-34, 27:30-40\x* \s1 Wamamo Amisye apaura wansai ti anakotare inta mo wansapinde kakai \p \v 18 Weapamo wapa wade mararai Amisye ai omamo mo aneno wusyine awa ude mararai Ai ramaisye ramu. Weye arono ude mararai Unato Sinai rai, wo raene mi so: tanamo mbadurur muno kijaowe, kaumuro ntapekan muno ovaro panyoan dave nande.\x + \xo 12:18 \xt Keluaran 19:16-19, 20:18-21; Ulangan 4:10-13, 5:22-27\x* \v 19 Tavuna inta ngkin muno anamot akoe inta ngkinde mansai. Arono vatano Israel wo Amisye anamote umaso raraniv, ujani ti wo raura ware, “Vemo Amisye payao aje reansai jakato nora!” \v 20 Naije wo Amisye apa ananyao so raraniv taiso: “Anakotaro rui vayave mantukamo unate so rai—vatane pa rako maere pa rako—orame rave aepar da kakai.”\x + \xo 12:20 \xt Keluaran 19:12-13\x* Arono vatane wo ananyao mpanyoane umaso raraniv, awa vambunine meweno mansai kobe. \v 21 Israel awa ana wo ranyanyut arono naije mamo wo rasyaniv bintabo. Muno Musa tavon pare, “Risyamo ijani dave ti inanuga ntutar.” \p \v 22 Weramu, sya arakove, weapamo wade mararai Amisye ai no unate umawe rai jewen. Yara wade mararai Amisye ai no Unato Sion, namirati Yerusalem no no munijo ntiti. Wemamo Amisy, opi kova noa nuge nuganui, apa munije mije. Muno naito Amisye wanunugambe no naije, awa wanui nanto no ribuge manui rave, wo Amisye ararimbe manayanambe rautan. \v 23 Weapamo wade tavondi anugano Amisy no no munijo ntiti rai. Anugane somamo Amisye apa arikainy ananuiny awa ma, nanawirati awa tame ratoe nsiso bukugo munijo ntiti rai to. Muno watavondi vatano ugwenen to arono wusyinoe mansai, nanawirati awa ana udave ngkov no mine so muno Amisye po maveti umamai dave no munijo ntiti. Muno wade wasayai no Amisye amune rai, Wepirati po ayao mamaisye rapatimugo vatan tenambe awa ana udave rai. \v 24 Muno wade wasayai no Yesus amune rai tavon, Wepirati be marimbe de teto urairijo wanyine rai to. Muno Apa mavu nsororop arono kakai omamo mo kove raunande, mo aneno Habel apa mavu ntende rakivan. Weye Habel apa mavu nggwain indamu mo kakai rasakinavo vatano po aubaisye ai,\x + \xo 12:24 \xt Kejadian 4:8-10\x* yara Yesus apa mavu mo ayao kakai rapaya. \p \v 25 Sya arakove, wadanide! Vemo waponayo Napi payao nande wansai so Ai nora. Weye wama anene awa mangke nande mai arono wonae wo Musa aranivi, wepi po ayao Amisye raura no mine vone so rai. Yara Napi payao nande wansai so Pamo no rave no munijo ntiti pa! Weti ranivara wamo aranive jewenamo indati wamare wampaya Apa pari mangke rai obo ratire tao jewen! \v 26 Arono Amisye payao nanto Musa ai no Unato Sinai raijoe, anamote ngkin akoeve mo nuge rambayar. Weramu soamo Po raurairive pare po rave intabo akato indamu mine so rakanive vintabo. Pare: \q1 “Indati Syo nuge rambayar intabo akato, muno naumo warae tavon.”\x + \xo 12:26 \xt Hagai 2:6\x* \m \v 27 Amisye apa ayao umaso ama ine mare anakotaro ranari tenambe mamo Po rangkiki java rakanive vintabo, wirati indamu anakotaro mangkiki kakai obo mirati no tawan. \v 28 Weti wade wamo kove raura seo Amisye ai weye wamamo Apa kawasaeyo be akarive wansai. Muno wana tawan weye anakotare inta mo wansangkiki ti mo wansapinde kakai. Wemi mbewar ti wamo Amisye ararimbe muno wambeaje Ai mamaisyo apa bekere rai. Muno wamo asyaniv, \v 29 weye arono Amisye po mangke raugaje, Opamo maisyare taname ramaisy, mo ana inta ranen mangkur ti rakanive vintabo. \c 13 \s1 Ananyao raugaje indamu Amisye anayanambe wansai mi wandakani \p \v 1 Risyare weapamo wamuinyo wasai vambinibe tutir weye wabe arakobe no Kristus ai. \v 2 Muno arono vatano wapantatukambe mansai inta ude, syare wabekobe indamu wapo maugav usen no wapa yavar. Wasaemen arono wusyinoe vatan inta wo Amisye apa naite inta maugav usen no awa yavare rai, weramu wantatukambe are nawije!\x + \xo 13:2 \xt Kejadian 18:1-8, 19:1-3\x* \v 3 Syare wasaemen irati wapa arakovo mausiso makova tanoano makova rai mansai. Muno wasaemen irati wapa arakovo nanawirati vatane wo mave tatugadi mansai. Wasaemeno wapa arakove umaso mansai maisyare watavondi wasiuri matavone wemaisy. \p \v 4 Syare vatan tenambe ubeaje irati awa vauname rai, weti anya nikijo apa anamu obo rarijat, muno wanya nikijo ama anap obo arijat. Weramu vatano are nawirati utavondi ananyao umaso rai jewen muno vatano rui vayave wo anaerere ugavo mansai onawamo Amisye po awa mangke ratayao manyut. \v 5 Vemo wasanuga nto doije rai nora, yara syare wasanayanambe vayave, wapare, “Ana rui mamaisyo rinai, namije nto.” Weye Amisye apa ana po raura to mi so, pare: \q1 “Risyamo inakirive nai ramu; \q2 Muno inaneme mpaya nai vayave ramu.”\x + \xo 13:5 \xt Ulangan 31:6, 8; Yosua 1:5\x* \m \v 6 Maisyare omai ti, wamamo wansanuga ntindimu wamare: \q1 “Amisye wepirati po rinaeranande, \q2 weti risyamo ijanive ramu. \q1 Anakotaro ngkakai vatano min bayave so wo rave inai, \q2 omamo syo rasyanive ramu.”\x + \xo 13:6 \xt Mazmur 118:6\x* \p \v 7 Weapamo vemo wasanimari wapa akarijo wo wasanyao Amisye apa ayao rai mansai nora. Syare wapo awa ana udave ranyanyuti, weye onawamo utavondi Amisye ai tutir ava wene mo maugav. Weti awa anave namije mamo mbe unanuive wasai inda wapa anave mo awa ramaisy. \v 8 Yesus Kristus be ninuwanive jewen. Arono wusyinoe, unumeso, muno ntoa nuge nuganui, Opamo be ninuwanive jewen bayave. \p \v 9 Sya arakove, vemo ananyao kotaro nsasyeo wama anave raije mo wansanuga raugabe ti wansosobe nora. Maisyare vatano Yahudi awa koano anaisye rai. Koane so ama kove meweno rai, weti vatane utavondi raija marudi, mo manuga raijasea mbambunine jewen. Yara Amisye apa kove obo mirati mo wansanuga raijasea mbambunin. \p \v 10 Vatano wamanave Kristus aije wamamo wamaura kove inta rai, mo koano Yahudi ama kove rakivan. Muno syeno Yahudi nanawirati wo anakotare rameseo no tewa orame rai utavondi kovo wamaura raije rai jewen. \v 11 Syeno titi Yahudi po maere ama mavu raugav siso no Tanoano Ndandini Dave rai indamu mo vatane awa ayao kakaije rapaya mai. Yara po maere ranasine ramauta vayave, po raugav to no munije ama akiri indamu ramero marambe.\x + \xo 13:11 \xt Imamat 16:27\x* \v 12 Muno ana nande Yesus ai maisyare wemai tavon, weye Opamo kakai no munijo Yerusalem ama akiri indamu Apa mavu mo vatane awa ayao kakai rapaya mai, mo manuga raveti ngkakavimbe. \v 13 Sya arakove, wade wamo koano Yahudi rapaya vintabo indamu wantavondi Yesus ai no munije ama akiri. Muno wade wantavondi Ai apa siurije rai arono vatane wo aura tantunawi. \v 14 Weye soamo wama muni tawan no no mine so inta me ramu. Yara munijo makanande omirati wamo ranyuta, omamo no no munijo ntiti. \p \v 15 Maisyare omai ti, sya arakove, syare wangkangkamambe Amisye ai tutir, omamo wama anakotaro wamo raunanto Ai mije. Wamo kove raura seo Ai muno wamo Yesus Kristus apa kovo ntiti raura kakavimbe wansawa rai, weye Yesus Kristus be syembe wansai. \v 16 Weti wabekobe vatane mansai muno wapo wasaeranande vambinibe wemamo vemo wapo rapaya nora. Weye wapa ana wadave ngkove umaso raurata irati anakotaro wadaunanto Amisye ai, mo anuga raveti ranayanambe. \p \v 17 Syare wabeta wapa akari apa ayaowe rai muno wabeaje mai. Weye onawamo wapa akarijo wo wasaeranande indamu wano tawan no wapa anave rai. Wo awa anakere umaso raijaro panyoambe weye wo raen arono masyoto rijat indati usai no Amisye amun indamu Po manajo awa anakere umaso rai: mamai dako jewen dako? Ranivara wabeta wapa akari mansai, indati wo anakere raijaro manayanambe rautan. Yara jewen, wo anakere raijaro manimaumbe rautan, indati mo kove inta raugavo wasai ramu. \p \v 18 Reamamo reansanuga mo reama ana reandave raen, tugae inta ngkakainoanive ramu. Muno reambeke dave indamu anakotaro rui vayave reamo rave mamo mamai dave. Weti sya arakove, syare wasambayambe reansai tutir. \v 19 Risyamo ibeke dave indamu wapo sambaya rave Amisye ai, wapo anajo indamu syavave syakare wasai. \s1 Sambaya no nyovara waowe ama maran \p \v 20 Syare Amisye tuna wansautan tenambe, Opi po kovo saumane raugaje wansai. Opamo po Amisy Yesus aijaseo kovakato no wene ama uga rai, muno Po Apa mavu veano urairijo wanyine raokaisyo wansaija ntoa nuge nuganui. Yesus Kristus sopamo wama Akarijo Titi po wansaeranande maisyare vatano po maero domba maeranande amaisy. \v 21 Risambayambe indamu Amisye po anakotaro kove rui vayave raugaje wasai indamu wapo Apa bekere rarijat. Yesus Kristus tuna wansanuga rai ti risambayambe syare Amisye po wansatayao indamu wamamo vatano wamo anayanambe raugavo Ai. Kangkamambe Yesus Kristus aija nuge nuganui! Amin. \s1 Ayao maran \p \v 22 Syare wabekobe indamu wapo sya ananyaowe so raraniv mavabe, weye sya nyovara wao so nggwaravainye ramu. \v 23 Syare wadaen wama arakovo Timotius pamo apaya irati tanoano makova rai to. Ranivara de nande to, indati syo augav pe ririmore rimo wasapan. \v 24 Syare wapo sya kove raura wapa akari mansai tenambe muno kawasae Amisy mansai vintabo. Wama arakovo una no munijo Italia so wo kove raura wasai tavon. \v 25 Amisye apa kove no wasautan tenambe.