\id ROM - yau \h Röm \toc1 Polho Duichon suraro Röm taun idungma ‘yuha’ yongo bapiya ngo irim togoc \toc2 Röm \toc3 Röm \mt1 Röm \mt2 Polho Duichon suraro Röm taun idungma ‘yuha’ yongo bapiya ngo irim togoc \ip Yongburoc mata: Pol yu Duichon suraro taun moröma Röm wocin idungma yu yacyacha toup kombigoc. Worocha tongga yu bapiya ngo inoin uyap tong arang-arang toctocha irim togoc. Bapiya ngorochon foro moröma wömai sapta 1:17 woc-in ingoroc itac: Foro tunguhagon tongga nonu Kopotorochon nongnongo owi amna öngkungidamon, woi Yesu kombing tobing imongidamonmaha worochagon. Uyap au maec, muno sinom. \ip Oro sapta 1 decma 8 wocin wömai Pol ingoroc yogoc, guroc owi amna ambarac yu wöntucmunodec itbödeang. Worocha tongga Kopotorocho yu ambarac mata youp-dec fohong yungga urago wömuno imuna gorong ongbödenahing. Wohong Yesu Duic yu wömuno noni ambarac ep goröcdec doun bödegungmaha tongga Kopoto-rocho kombing topic topic owi amna yu yangbanangitac. \ip Oro sapta 9 decma 11 wocin wömai Polho Israel nanohon yong tuctuc mata yogoc. Pol yu Israel nanoha irot mepmep toup togoc. Yaha yu ino Israel amna au idocma-ha. Wohong Pol yu ingoroc kombigoc: Bumbumyi nano yu osuc Duicdec sakau fiuna mit wömai Israel nano yu ihorocgon Kopotorochon feno sinom öngkupna-hing. \ip Oro sapta 12 decma 16 wocin wömai Polho ‘Duichon owi amnani yaö toroc kiap ogepma tanitnung’ yongo worochon yong fasun mata yogoc. \c 1 \p \v 1 Noc Pol, nocu Duic Yesu yuhon mongorec toctoc amna itat. Kopotorocho ‘aposel youp towa’ yongo nanong yogoc. O yu ‘fatmata ogepmano owi amna yong fandat iniruc’ yongo noc nangsoworegoc. \v 2 Fatmata wo wömai Kopotorocho osucgon yong tuctuc amnaniho ducdecma non nimoc nimocha godingmun fatdegoc. \v 3 Oro mata godingmun fadocma worocho önga Yesu Duicdec boinno öngkuboc. Yesu yui amna öngkungga king Devithon morogo idoc. \v 4 Wohong yaru kiapdec wömai yui kunkun itac. Kopotorochon gesö morömaho yu kumkumonma tun wekogocmaha tongga non kombiamon, yu woi Kopotorochon Manano sinom, Moröm noni itac. \v 5 Duicha tongga Kopotorocho non ning banango aposel youpdec fohong nögoc. Tuna nonu sa guroc danong owi amna ambarac fatmata ogepma inongidamon. Woi ‘yuho Yesu kombing tobing imongo matano sumbot bödengitnung’ yongo inongidamon. \v 6 O son kombing tobic tobic suraro Röm taundec idangma, son wömai Kopotorocho ihorocgon kanong yuna Duicot ding fingga idang. \p \v 7 Oro nocho bapiya ngo Röm kombing tobic tobic owi amna sontha irim tongo siaya ongeyac. Kopotoroc yu sontha toup kombingitac. Tongo yu ‘inoin kunkun feno idarut’ yongo kanong yogoc. Kopotoroc Nandöng noni orin Moröma noni Yesu Duic, yuhon banac banacno orin irot gucno worocho sonot itun. \s1 Pol yu Duichon suraro Röm taun idungma yu yacyacha toup kombigoc \p \v 8 Oro, forosingga nocho mata ingoroc kantiwa: Owi amna guroc danong woce wocema yuho sonthon fat soni yongidang. Woi kombing tobic tobic soni orongi sinom itkamangma worochon fatno yongidang. Worocha tongga nocho son ambaracha Yesu Duichon madec Kopotoroc ecec inongitat. \v 9 Nocho irotna Kopotoroc boging imongmaina Mananohon fatmata ogepma yocyoc youp orongigon tongitat. Tuna Kopotorocho boinno sinom kombingitac, nocho bong-ono muno sontha yongo \v 10 dönac youp orongi ingoroc tongitat: Kopo-torocho kombiuna angit ina wömai yu ogep uyapna tun öngkuuna noc ogep sonot ehangot. \p \v 11 Noc ‘Kunkun Yaruhon guram tong koing tong kampiwa’ yongo sonot onggonga toup kombihat. \v 12 Tongo kombing tobic tobic noni nucno wo indaun tonaya kiap worocho non ambarac tong fat neangoc. \v 13 Oro, oröc ori, noc ‘sontho ingoroc kombiarut’ yongo kombihat: Bongono bongono noc sonot onggonga kombingidot mahong youp foro wohon wohontho öngkungga noc sogit akep tuna sonot onggongon uyap au maöngkuboc. Worochoi oro, noc kantri wohon wohon itongoya owi amna koböcho nochon matana kombingmuya irotno ibannidung. O nocho kombiaya kiap ihorocnoho sonot önkuunai wömai ogepma sinom in. \p \v 14 Kopotoroc yu ‘owi amna ambarac tongfat yehi’ yongo youp namogoc. Woi Grik nanohu o torop auhu o kombic kombic moröma idimangmahu o amna kombic kombicno moröma muno, yu ambarac ‘mongorec tong impiwa’ yongo Kopotorocho noc soworegoc. \v 15 Worocha tongga irotnaho Röm nano son fatmata ogepma ihorocgon kanoc kanocha toup fadang öngo itac. \s1 Duichon fatmata ogepma woi Kopotorochon gesö moröma \p \v 16 Duichon fatmata ogepma woi Kopotorochon gesö moröma. Uyap worocdecgon wömai Kopotorocho kombing tobic tobic owi amna ambarac inoha fogida itonggong koing tun öngkung imuna batip idang. Kombing tobic tobic owi amna Yuda nanohon toropdecma yu wömai fatmata ogepma osuc kombigung. Tuna mit wömai fatmata ogepmaho bumbumyi nano sa woce woce idangma yudec ongbödegoc. Nocho fatmata ogepma yocyocha yangam fapfap matongitat. \v 17 Muno sinom, fatmata ogepmaho wömai Kopotorocho ting tuna nonu yuho yangamin nongnongo owi amna öngkungidamon, worochon foro nindangitac. O foro woi ingoroc: Non Duicha kombing tobing imongidamonmahagon tongga nonu Kopotorochon owi amna nongnongo öngkungidamon, uyap au maec, muno sinom. Worochon mata wömai Kopotorochon bapiyadec ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Itonggong koing woi numaho sinom sogiangoc? Woi owi amna kombing tobic tobichon uyapdec ongidangma yuhogon wömai sogida Kopotorocho yangamin nongnongo itnahing.” \rq (Habakuk 2:4)\rq* \s1 Kopotorocho guroc amnahon wömunoha irot ecego moröma sinom kombingitac \p \v 18 Kopotorocho owi amna yuha me imongidangma yuha ecego moröma sinom kombingitac. Tongo yu wontucmuno toctoc owi amna ambarac urago mepmo sinom iban imongitac. Guroc amnahon wömunoho wömai mata boinno tohongga tau weditac. \v 19 Kopoto-rochon youpnoho wömai gurocdec ngocin eran idina guroc amnaho angtangtang tup. Kopotorocho inobut woi tuctugo indauna kombiup. \v 20 Boinno, guroc amnaho Kopotoroc dantho acacno maec. Wohong osuc forosicsicdec wömai Kopotorocho sa guroc gauna amnaho ogep youpno wo angtangtang tongmuya ingoroc kombiup: Boinno sinom, Kopotorochon gesö morömaho woi inoyabitno sinom bödec bödecno muno. Yu woi boinno sinom Kopotoroc Moröm noni itac. \p Oro worocha wömai amna auho ingoroc yocyocno maec: ‘Noc Kopotoroc makombing imot yo’. \v 21 Muno sinom, guroc amna amba-racho Kopotoroc kombing imongidung mahong yu yong moröng imoc imocha wömai makombingidung. O yu ecec inoc inocha makombingidung. Worocha tongga irot kombic kombicno ogepma wo bisong onguna irotnoi bumbum yongo kumbong digoc. \v 22 Yui inoha kombigung, ‘nonu kombic kombic noni ogepma sinom’, ihoroc yong-idung mahong Kopotorocho yangamin wömai yu bumbumyi sinom öngkubung. \v 23 Yu wömai itonggong Morömo Kopotoroc yuhon yaguno kiapmoha me imongo ibaru fauna manomano boyömoha yong moröng imongidung. Woi guroc amnahon dogunohu o yup arap gorom worochon dogunohu wo tobing fingo ‘kopotoroc noni iti’ yongo yong moröng imongidung. \p \v 24 Oro foro worocha tongga Kopotorocho tuna inoin ibibo wömunoho yu moröm tong imongo wodiuya toroc kiap betni foro ihono ihono tongidung. Woi göra kiap yangam fabfapni tongo inoin godiboho dongyu bet fadidang. \v 25 Tongo yu wömai yapmu Kopotorocho dongun öngkubungma worochong yong moröng imongidung mahong Kopotoroc inoha wömai yu me imogung. Tongo yu Kopotorochon kombic kombic boinno wo imu fauna imanang kombic kombic mongurac togung. Wohong Kopotoroc yuhogon wömai onoce sinom idina nonu yugon yong moröng imongitnahamon. \p \v 26 Oro, guroc amnaho toroc kiap wontucmuno ihoroc tongidungmaha tongga Kopotorocho yu yangmurat tuna inoin kiapmo yangam fabfabniho yu yangtorengidoc. Ihoroc tongmuya oweni yu ihorocgon opno ot idit kiap nongnongo imu fauna kiap wömuno tongidung. \v 27 O worochon torocgon wömai amna yu owiot idit kiap nongnongo imu fauna ibibono amna nucniha yuya yuot toroc kiap yangam fabfabni tongidung. Amnaho toroc kiap nongnongo mongurac tongo kiap wömuno tanidungmaha tongga Kopotorocho yu kiap wömunohon toroc urago imogoc. \v 28 O guroc amna yu wömai Kopotorocha kombiuya sahano idina imu fadoc. Tuna Kopotorocho yu yangmurat tuna yuho inoin kombic kombicno gendöngni tanmuya yapmu matoctocno worocgon tongidang. \p \v 29 Tongo yuho irotnon wömai wömuno foro ihono ihono foc tongga idang. Woi wömuno toctoc kiaphu, o amna auhon manomanoha yang ibip kiaphu, o ayam ayamphon toroc kiaphu, o yu ‘nucnihon manomano fogitna’ yongo nucni dong omom tongidang, o emoc kiaphu, o tonguc imocimoc kiaphu, o yu nucniha wömunogon kombingga mata metec yongidang. \v 30 O yu amna auhon mano dou obukoc obukochon imanang mata yongidanghu o Kopotoroc ayam tong imongidang. O yong saha yocyoc kiaphu o inoin mano töctöc kiaphu, o inohagon borongdetdet kiaphu ihoroc tongidang. Yu wömuno dongyu önkup önkuphon uyapmo koböc kombingidang. O yu mac nandöng unenne idit kiap makombingidang. \v 31 Kombic kombic ogepma yuot maec. O yu inoin yong koing matano guman-idang. O yu nucniha uroci makombii matongfat yengidang. \v 32 Oro, owi amna ihorocnoha wömai Kopotorocho mata youpdec urago imuna omongbödenahing. O guroc amna yu wömai kombiang, ‘Kopotorocho wömuno nonihon urago nimangoc’ mahong yu wömunono maimu faditac. Muno yu kiringga worocgon tongöang. O amna au yuhon kiapmo wömuno tanmuyai wömai yuho amna ihorocnoha borongdedidang. \c 2 \s1 Kopotorocho owi amna ambarac mata youpdec fohong yuangoc \p \v 1 Oröc ori, sontho ingoroc yoninga ‘wömuno noni maec yo’. Wömai yaha, sontho nuc sonihon toroc kiap wömuno yangsoworengidang mahong sontho kiap soworengidangma worocotmagon soni woi tongidang. Tongga son sonibut mata soni yu bödeuna obukonahing. \v 2 Nonu ingoroc kombiamon, Kopotorocho amna toroc kiap wömuno ihoroc tongidangma yu mata youpdec fohong yungga matano nongnongogon yun bödeuna obukonahing. \v 3 O sonu amna komanangnohong sontho nuc sonihon toroc kiap wömuno yangsoworengidang. Wohong son sonibut woi kiap wömuno worocotmagon tongidanganu wömai Kopotorocho kurömna sinom mata soni yun bödeuna urago wömuno kamangoc. \v 4 Kopotorocho non tong ogep moröma sinom tong nimongitac o yu non ning banango urago karupgon manimongitac. Kombiarut! Kopotorocho tong ogep tong nimongo irot iban ibanthon uyapdec ningat fonggonga kombihac. Worocha wömai sonu Kopotorochon toroc kiap ogepma ngorocha ‘woi yapmu boyömo’ yongo kombininga!’ \p \v 5 Wohong sonthon irot soniho wömunodec koing songga iditac. O sontho irot soni iban ibantha koroc koroc kamang. Worocha tongga wömuno soniho Kopotorocho yangamin toup morögiuna Kopotorocho sontha irot ecego moröma sinom kombihac. Tongo yu non mata youpdec ningat fongungocan bongono wocin wömai yuho mata noni yun bödeuna yuhon soworec soworec kiapmo nongnongo worocho wömai nondec eran öngkung nimangoc. \p \v 6 Tuna Kopotorocho owi amna ambarac inoin inoin youp tongidungma worochon toroc urago iban imangoc. \v 7 Owi amna kiringga toroc kiap ogepmagon toctocha kombingidangma o ‘Kopotorochon irot kombic kombicgon tanitnahamon’ yongo kombingidangma o ‘Kopotorochon mahogon moröma itun’ yongo kombingidangma yu wömai Kopotorocho itonggong koing imangoc. \v 8 Wohong owi amna au inohagon kombingidangma o mata boinno me imongidangma o wömuno toctochon uyapgon sindanidangma, owi amna ihorocnomaha wömai Kopotorochon irot aranggum uuna irot ececgo kombingga wöngnacno wontucmuno sinom iban imangoc. \v 9 O owi amna wömuno tongidangma woi Yuda nanohu o torop auhu yu ambaracnodec wömai mepmo orin focfoc moröma sinompho öngkuangoc. \v 10 Wohong owi amna ambarac toroc kiap ogepma tongidangma woi yuda nanohu o torop auhu yu wömai Kopotorocho inoin yaguno gesö wairurubarac orin ma moröma orin irot gucno woroc imangoc. \v 11 Kopotorocho owi amna ambaracho toroc kiap tungudecgon yangsoworengitac. \p \v 12 Oro, owi amna Kopotorochon nongoru makombiima yuho wömuno tuyai wömai yu nongoru makombi ida gorong ongonahing. O Yuda nano Kopotorochon nongoru kombiima yuho wömuno tuyai wömai nongoruho yuhon matano yun bödeuna gorong ongonahing. \v 13 Wömai yaha, owi amnaho nongoru onggimphagon sogididangma yuho wömai Kopotorocho yangamin nongnongo maöngkuing. Muno, owi amnaho nongoru sumboda itongidangma yu wömai Kopotorocho ‘nochon nongnongo owi amna idarut’ yongo inangoc. \v 14 Oro bum-bumyi nano yu Kopotorochon nongoru masogidung. Wohong auho wömai inoin irot kombic kombic tanda toroc kiapmo Kopotorocho yangamin angit idangma woroc tongidang. Yu wömai Kopotorochon nongoru sinomu makombing mahong yu inoin nongoru tu öngkuuna toroc kiap ogepma tongidang. \p \v 15 Nongoruhon gendic matano woi yuhon irotnon irim toctocyi simbang itac. O inoin irot kombic kombicho wömai inoha mata fir-ing tanitac o ino tongfat yengitac. Kiapmo worocho wömai ingoroc nindahac: Kopotorochon nongoruho woi yuhon irodin itac. \v 16 Oro, Kopotorocho Yesu Duichon oburodec owi amnahon irot kombic kombic öpma woroc yangsoworeangocan bongono wocin wömai amnahon irot eran öngkuangoc. Nocho fatmata ogepma kanongitatma worochon toroc. \s1 Yuda nanohon yong tuctuc matano \p \v 17 Oro, son Yuda nano, sonu tingting? Sonu ma soni onoce töngmuya yongidang, nonu Yuda nano idamon yo. O sonu kombingidang, nongoruho Kopotorochon mata youpdecu tongfat neangoc yo. O sontho yongidang, ‘nonu Kopotorochon toropni sinom idamon yo’. \v 18 O sonu yongidang, Kopotorochon irot kombic kombic sinom woi nonu kombiamon yo. O sonu yongidang, “Nongoruho fasun nimuna nonu momphon kombic kombic ino yabitno kombingbödeamon yo.” \v 19 O sonu soniha kombingidang, “Dan komnima wömai nontho uyap indangidamon yo, o owi amna kumbongnon idangma yuhon yaguno woi Yuda nano nontho sinom idamon yo.” \v 20 O sonu kombingidang, “Amna bumbumyi wömai nontho fandat inongidamon yo. O mana-gumboc wömai nonu kombic kombic ogepma imongidamon yo.” O sonu kombingidang, “Nongoruho wömai Kopotorochon kombic kombic ambarac nindangdup tongnimongitac yo.” \p \v 21 Worochoi oro, soniu owi amna au fandat inoc inocha toup kombiangma, son soniu fandat inongidanga woha muno? O soniu owi amna usem toninga fandat inongidangma, son soniu usem tongidanga woha muno? \v 22 O soniu owi amna oimna gumanninga inongidangma, son soniu oimna gumanidanga woha muno? O soniu imanang kopotorocha kombingidang woi yapmu wömuno sinom mahong son soniu bumbumyi nanohon imanang kopotorochon yong moröng böchon manomano usem fogito fongidanga woha muno? \v 23 O soniu Kopotorochon nongoru fogidungmaha ma soni önoce töngidang mahong son sonibut nongoru fodiuya Kopotorochon mano tu obukongitacha woha muno? \v 24 Worochon matano wömai ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Son Yuda nano, son toroc wömuno tongidangmaha tongga bumbumyi nanoho Kopotoroc inong saha tongidang.” \rq (Aisaia 52:5)\rq* \p \v 25 Kombiarut, sontho nongoru sumbotdup tuyai wömai godip macmac kiap soni ogep tongfat keun. Wohong sonu nongoru gumarantanganu wömai godip macmac kiap soni worocho son angit matongfat keic. Muno, sonu amna godibo ma-macmacyima simbang idang. \v 26 O bumbumyi nano godibo ma-macmacyi idangma yuho nongoruhon toroc itongontanganu wömai yu Kopotorocho yangamin godip macmacyi simbang idang. \v 27 Bumbumyi nanohon godibo woi ma-macmacyi idang mahong yuho nongoru sumbentanganu wömai yuho son Yuda nano nongoru gumanidangma sonthon mata soni yu bödeuna gorong ongonahing. Wömai yaha, sonthon godip soni woi macmacyi idang o son nongoru irim toctocyi itkamang mahong sonu nongoru gumanidang. \p \v 28 Godibhagon tongga amna au yu Yuda amna sinom muno. O godip macmachon kiap worocho woi godibhon manomanogon muno. \v 29 Amnahon irot kombic kombicnohagon tongga yui Yuda amna boinno entac. O godip macmachon kiap boinno woi Kunkun Yaruho irot nonin tun öngkungitac. Nongoru bapiya mata irim toctocyi itacma worocho wömai ihoroc angit matic. Amna ihorocnoma wömai Kopotorocho ma morö imongitac, amnaho muno. \c 3 \s1 Wömuno noniha tongga Kopotorocho mata godingmun fadocma wo makörengmun ongic \p \v 1 Oro amna auho ingoroc yun: Yuda nanoho bumbumyi nano tingtinga yanggiradidang? O godip macmac kiapho tingtingno sinom non tongfat nengitac? \v 2 Oro nocho amna worochon matano ingoroc iban imam: Worocho wömai koböcma sinom tongfat yengitac. Tunguma wömai ingoroc: Kopotorocho inoin matano sinom ‘Yuda nanoho angtorearut’ yongo yu osuc imogoc. \p \v 3 Oro, amna auho ingoroc yun: Yuda nanoho Kopotoroc korengmu ongitacmaha tongga Kopotorocho yu ihorocgon körengyun ongupha? \v 4 Oro nocho amna worochon mata ingoroc iban imam: Muno sinom! Guroc amna ambaracho imanang yongidang mahong Kopotoroc tunguho ino mata yogocmahon torocgon tanitac. Worochon mata wömai Kopotorochon bapiyadec ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “O Kopotoroc, goc mata yia worochon boinno nontho yangamin boinno öngkungitac. O mata youpdec wömai gak-ain mataho ayamaihon matano yanggirada koing sangoc.” \rq (Buk Song 51:6)\rq* \p \v 5 Oro, amna auho ingoroc yun: Non toroc kiap wömuno tongidamonma worocho wömai Kopotorochon nongnongo kiap tun eran öngkuantac. Worocha wömai Kopotorocho wömuno noniha yongga irot ecego kombingmuna urago iban nimontacma wömai yuho kandöc tunthu? \v 6 Oro, nocho amna worochon matano ingoroc iban imam: Muno sinom! Kopotorocho toroc kiap kandöc tonggai wömai yuho mit guroc owi amna tingtingno sinom nongnongogon yangsoworeun? \p \v 7 O wönggon amna auho mata ingoroc yun: Nonthon toroc kiap imanangniho tuna Kopotorochon toroc kiap boinno eran öngkuantacanu o yuhon mano morörma entacanu wömai foro yaöha sinom Kopotorocho non wömuno toctoc owi amna urago wömuno nimuna gorong ongonahamon yo? \v 8 Oro, nocho amna worochon matano ingoroc iban imam: Mata ihorocnoho boinnohai wömai non toroc kiap wömuno tongo itongitnaya worochon menon yapmu ogepma au öngkuun. Mayain, woi kandöc sinom. Amna au yu wömai noc nanong saha tongo nocha yongidang: ‘Pol yu mata worocotmagon yongitac yo!’ Oro amna nocha mata metec ihoroc yongidangma yu wömai Kopotorocho boinno sinom möpmo wagang imuna obukonahing. \s1 Owi amna ambaracho Kopotorocho yangamin nongnongo maeng \p \v 9 Worochai tingting oro? Non Yuda nano nontho bumbumyi nano yanggirada Kopotorocho yangamin nongnongo idamontha? Muno sinom. Noc urop kanongdet, Yuda nano orin bumbumyi nano non ambarac wömunoho unenne itbödeamon. \v 10 Worochon matano Kopotorochon bapiyadec ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Amna tungu auho Kopotorocho yangamin nongnongo maec. Muno sinom. \v 11 O amna auhon kombic kombicnoho orongi maec, muno sinom. O amna tungu auho ‘Kopotorochon irot kombiwa’ yongo dönac youp matongitac. \v 12 Muno sinom, owi amna ambaracho Kopotoroc me imongo boyömo itbödeang. Tongo amna tungu auho toroc kiap ogepma matongitac, muno sinom. \li1 \v 13 Duc ingguro woi gopma detno simbang furang kangga ididang. O mönbiroho nucni inong yungitac. O dugo ginoho amna dou obukoc obukochon mata yongitac. Woi gorom wömunohon marasin simbang. \v 14 O dugo decma wömai möpmo orin ececgo ohuna amna dongyun obukongidang. \li1 \v 15 O orungoho emochon mongorec tongimongo amna douya omomp-ha domdomgon ongidang. \v 16 Tongo yuhon itonggong kiapmohon weranno woi dirung orin mepmo morö. \v 17 O yu nucniot irot tungu idit worochon uyapmo makombingidang. \v 18 O yui Kopotoroc magending imongidang, muno sinom.” \rq (Buk Song 14:1-3; 5:9; 140:3; 10:7; 36:1; Saveman 7:20; Aisaia 59:7, 8)\rq* \p \v 19 Oro, nonu urop ingoroc kombiamon: Nongoru mataho wömai owi amna nongoruhon unenne ididangma yuha yac. Worocha tongga amna auho ingoroc yocyocno woi maec: ‘Noc amna nongnongo yo.’ Muno sinom, Kopotorocho yangamin wömai non guroc owi amna ambarac turongobarac itbödeamon. \v 20 Worocha wömai non ambaracho nongoru sindan sindanthon uyapdec Kopotorocho yangamin nongnongo maöngkupnin. Muno sinom, nongoruhon youpnoha tongga wömuno noniho eran öngkuuna nonu wo angtangtang tontamon. \s1 Kombing tobic tobic kiaphogon tuna nonu Kopotorocho yangamin nongnongo itnahamon \p \v 21 Oro, önga wömai Kopotorocho yangamin nongnongo idithon uyap wego au öngkung nimogoc. Woi nongoruhon uyap muno. Nongoruho orin Kopotorochon yong tuctuc amnani yuho osucgon uyap worochon yong tuctuc mata ninogung. \v 22 Nonu Yesu Duic kombing tobing imongidamonmaha foro worochagon tongga Kopotorocho non nongnongo idit kiap wo nimongitac. Owi amna ambarachon foronoi tungugon. \v 23 Yu ambaracho wömuno tuya Kopotorocho yu yauna sahano idang. \p \v 24 Wohong Duic Yesu yu ‘nontha’ yongo tong föhöc togocmaha tongga Kopotorocho non wömunodecma öcangyun muuya nongnongo idit kiap wo irot ogepha nimongitac. \v 25 Kopotorocho ‘Yesu wömuno dongyun bödec bödechon öret noni itun’ yongo yu temongmun uuna Yesuho ‘nontha’ yongo omongo nogotno koring mögoc. Tuna owi amna ambarac yu kombing tobing imongidangma yuhon wömuno woi tong sac tongbödeng imongitac. Kiap ngorocdec wömai Kopotorocho uyap yaönomadec nonu nongnongo entamon wo nindagoc. Osuc wömai Kopotorocho wömuno noni makokorengidoc, o turongo nonihon urago karupgon maiban nimongidoc. \v 26 Wohong önga wömai Kopotorocho wömuno imun fatfathon uyap tun öngkung nimogoc. Tongo yu inoin nongnongo kiap nindauna nonu ingoroc kombiamon: Kopotoroc inoi nongnongo o yuho tuna owi amna Yesu kombing tobing imongidangma yu ambaracho ihorocgon nongnongo idang. \p \v 27 Worochai oro, nonu kiapmo ingoroc yangidamon, amna au inoin gesödec nongoru tanda Kopotorocho yangamin nongnongo maic. Muno sinom, nonu wömai uyap tungudecgon nongnongo öngkungidamon woi kombing tobic tobichon uyap worocdecgon. Worocha tongga amna auho inoin mano onoce töctöcno woi maec, muno sinom. \v 28 Nonu mata tungugon yong fandadidamon, woi ingoroc: Kopotorocho yangamin nongnongo iditha wömai nongoru tantan kiapho non matongfatneic. Muno sinom, kombing tobic tobic nonihagon tongga Kopotorocho non inoha fogiuna nongnongo idamon. \v 29 Worochai tingting oro? Kopotoroc yu woi Yuda nanohon Kopotorocgon itacha woha yui ihorocgon bumbumyi nanohon Kopotoroc itachu nuhun? Boinno sinom, yui owi amna ambarachon Kopotoroc itac. \v 30 Kopotoroc yu ino tunguhogon itac. O yuho wömai amna godip macmacyihu o godip ma-macmacyihu yu ambarac kombing tobic tobicno worocgon yangga nongnongo ninongitac. \v 31 Worochai nonu ingoroc yonaya woi angit intha? Kombing tobic tobic woi yapmu ogepma o nongoru woi yapmu boyömo? Muno sinom. Nonu nongoru tong koing tongo temongmana öhun. \c 4 \s1 Kopotoroc yu Abraham nongnongo amna ihoroc inogoc \p \v 1 Worochai oro, nonu öranoni Abraham yuha yaö mata yontamon? Abraham yu kombing tobic tobicha tingting kombingidoc? \v 2 Abraham yu toroc kiap ogepma sinom tongidoc. Worocha yu ogep guroc amnaho yangamin inoha borongdehun mahong Kopotorocho yangamin wömai inoin mano onoce töctöcno woi maec. Muno yu inoi nongnongo kiapha amna nongnongo maidoc. \v 3 Kopotorochon bapiyaho ingoroc yac: \li1 “Abraham yu Kopotoroc kombing tobing imongidocmaha tongga Kopotorocho yu angbanango ‘nakain nongnongo amna iti’ yongo inogoc.” \rq (Stat 15:6)\rq* \p \v 4 Oro, youp wabkarac yu wömai youphon wöngnacno irot ogep simbang masogididang. Muno, yuho wömai youp tongidangmahon urago sogididang. \v 5 Wohong Kopotoroc yu kombing tobic tobic owi amna nongnongo idit kiap wo irot ogepha ino sing imongitac, woi youpnohon uragoha muno. Yu wömai amna gendöngni yangbanango ‘nongnongo’ inongitac. \v 6 Devit yu kiap worochagon kombingmuna yogoc, Kopotorocho amna auhon toroc kiapmo körengmun onguna komanang angbanango ‘nongnongo iti’ yongo inong yontacanu wömai amna worocho irot ogep moröma sinom kombihun. \p \v 7 Devit yu worochagon kombingo yogoc, \li1 “Kopotorocho amna auhon turongono imun fauna wömunono öcangyun möantanganu wömai amna worocho irot ogep moröma sinom kombihun. \v 8 O Morömaho amna auhon wömunono makokoreicanu wömai amna worocho toup borongdehun.” \rq (Buk Song 32:1, 2)\rq* \p \v 9 Oro, Devitho irot ogepha mata yogocma wo wömai amna godibo macmacyi ‘yuhogon sogiditnung’ yongo yogochu nuhun? Muno sinom, yuho ‘amna godibo ma-macmacyi ambaracho irot ogep wo sogiarut’ yongo yogoc. Noc urop Abrahamphon matano kanot. Kopotorocho Abrahamphon kombing tobic tobic kiapmo angga yu angbanango ‘amna nongnongo iti’ yongo inogoc. \v 10 Oro Kopotorocho ‘amna nongnongo iti’ yongo inong yogocan bongono wocin wömai yu urop godip mangdetdetyi idocha woha yu godibo ma-mai idoc? Wömai ingoroc, yu abe godibo ma-mai idina Kopotorocho amna nongnongo inongdegoc! \v 11 Ihoroc inuna mit Abrahampho godibo magoc. Abraham godibo ma-mai itmuna yu Kopotoroc kombing tobing imogoc. Tuna Kopotorocho yu amna nongnongo ihoroc inogoc. Yu godibo magocma kiap worocho woi kombing tobic tobicnohon weranoha togoc. \p Oro Abraham kiap ihoroc togocmaha tongga yui kombing tobic tobic owi amna ambarachon fano öngkuboc. Kopotorocho Abraham angbanagocma worochon torocgon wömai yu ihorocgon amna ambarac godibo ma-macmacyi idangma yu yangbanauna nongnongo idang. \v 12 O amna godibo macmacyi worochon fano woi ihorocgon Abraham itac mahong ambarachon muno. Abraham godibo abe mamacmacyi itmuna kombing tobic tobic kiapdec itongidocma owi amna kiap woroc tanidangma yuhon fanogon wömai Abraham itac. \s1 Kopotorocho Abraham mata godingmun fat imogocma woi kombing tobic tobic owi amna ambaracha kombingga inogoc \p \v 13 Osuc Kopotorocho sa guroc ambarac ‘Abraham orin morogoni imangot’ yongo Abraham mata godingmun fat imogoc. Oro yong koing mata ngo wömai Kopotorocho Abraham nongoru sumbotdup tongidocmaha maimogoc. Muno sinom, Abrahampho Kopotoroc kombing tobing imogocmaha tongga Kopotorocho yu angbanango mata wo godingmun fat imogoc. \v 14 Wömai yaha, owi amna nongoru tanidangma yu yong koing mata worochon boinno sogitnahinganu wömai woroc, kombing tobic tobic noni woi yapmu boyömo in, o Kopotorocho mata godingmun fadocma woi ihorocgon forono muno in. \p \v 15 Nongoru mainthai wömai fodic fodic kiap ihorocgon main. Wohong nongoru itacmaha tongga nonu wo yembodidamon. Ihoroc tonaya Kopotorocho nontha irot ececgo moröma sinom kombingitac. \v 16 Worocha tongga nonu yong koing matahon boinno irot ogepha kombing tobic tobichon uyapdec sogitnahamon. Kopotoroc yu Abrahamphon kombing tobic tobic agocmaha tongga yong koing mata godingmun fat imogoc. Tongo Kopotorocho Abrahamphon morogoni ambarac yangbanango yong koing matanohon boinno imangoc. Woi Yuda nano nongorudec idangma yuhagon muno, owi amna ambarac kombing tobic tobicno Abrahamphon toroc idimangma yu ambarac imangoc. Abraham yu woi kombing tobic tobic owi amna ambarachon fano. \v 17 Worochon matano ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Nocho toya gocu bumbumyi nano torop koböcmahon fano engoroc.” \rq (Stat 17:5)\rq* \p Abraham yu Kopotoroc kombing tobing imongidoc. Tongo yui Kopotorocho yangamin nandöng noni itac. Kopotoroc yu wömai amna omong faima itonggong koing tun öngkung imongitac. O yu mata yunai yapmu maianma woi öngkungidang. \p \v 18 Kopotorocho Abraham mata ingoroc godingmun fat imogoc: \li1 “Gochon morogoyai koböcma sinompho öngkupnahing.” \rq (Stat 17:5)\rq* \p Kopotorocho mata ihoroc inuna Abraham yu ‘mata worochon boinno tingtingno sinom öngkuangoc’ yongo irot yai matogoc. Muno, Abraham yu boinno sinom kombing tobigoc, Kopotorochon mataho boinno öngkuangoc. Worocha tongga yu owi amna torop koböcmahon fano öngkuboc. \v 19 Abraham yui urop birucno 100 worochon toroc itmuna godibo wotsing gapgap tongo omong faima simbang idoc. O oweno Sara yuhon godip föbo wömai managumboc bacbachon gesö maidimogoc. Wohong Abraham yu worocha kombingbanac matogoc. Muno, yuhon kombing tobic tobicno woi orongi sinom idoc. Tongo masing kaboc. \v 20 Yui Kopotorocho mata godingmun fat imogocma worocha irot yai matogoc. Muno, yu Kopotorochon matano sogit akep tongmuna yu yong moröng imongidoc. \p \v 21 Abraham yu ingoroc kombing tobigoc: Kopotorochon gesö woi moröma sinom worocha tongga yu ogep mata godingmun fadocma worochon toroc tanto tangoc. \v 22 Oro Abraham ihoroc kombing tobigocmaha tongga Kopotorocho Abraham amna nongnongo ihoroc inogoc. \v 23 O yu wömai Abrahamphagon amna nongnongo mainogoc. \v 24 Muno Kopotorocho nontha ihorocgon owi amna nongnongo ninongitac. Wömai yaha, nonu yuhon mata kombing tobing-idamonmaha. Mata woi Amnaho Moröma noni Yesu omocdecma tun wekogocma yuhon. \v 25 Yu wömai ‘nonthon turongo noni bödehun’ yongo Yesu omochon oburodec sigoc. O yu ‘non owi amna nongnongo itna’ yongo yu Yesu omocdecma tun wekogoc. \c 5 \s1 Nonu Kopotorocot irot tungu idamon \p \v 1 Worochai oro, kombing tobic tobic noniha tongga nonu Kopotorochon nongnongo feno itmanaina yuot irot tungu idamon. Woi Moröma noni Yesu Duic yuhon youpha tongga kiap worocdec ididamon. \v 2 Yesu yu wömai non Kopotorochon banac banacnohon simbu fagarit nimogoc. Tuna nonu yuha kombing tobing imong-manaina ‘mit momphon yaguno sadec itonggong koing ana feangoc’ yongo toup borongdetmanaina guroc ngocin itongidamon. \p \v 3 Boinno, önga guroc ngocin wömai nonu mepmo ihono ihono yana fedidang mahong nonu worocha ihorocgon borongdetna. Wömai yaha, mepmoho wömai irot noni tongkoing tong nimongidangmaha tongga. \v 4 O irot noni wo koing sontacanu wömai kombing tobic tobic noni mac fingitac. O kombing tobic tobic noni mac fiantacanu wömai nonu irot yai wönggon matonin. Muno nonu koing songga ‘itonggong koing boinno sinom ana feangoc’ yongo worocha torengga itnahamon. \v 5 O nonu komanangtorengga maitnin. Muno, Kopotoroc yu irot basi sinom worocha tongga yu Kunkun Yaru irot nonin sing nimuna nonu boinno sinom kombiamon, Kopotorocho non madongyun fatnin. \p \v 6 Kombiarut, nonu Kopotorochon ayami iditnaya wontucmunoho non ningtorengga ididoc. Tuna Kopotorocho bongono siuna Duicho ‘nontha’ yongo omboc. \v 7 Boinno sinom amna auho amna nongnongo au tongfat yecyecha mamong faditac, o amna ogepma tongfat yecyecha wömai amna tungutnihogon omup. \v 8 Wohong Kopotoroc yui irot basi sinom. Worocha tongga yu inosing Duic inong muuna engmuna ‘wömuno toctoc owi amna nontha’ yongo omboc. Kiap worocdec wömai Kopotorocho ingoroc nindahac, yu woi nontha toup sinom kombingitac. \p \v 9 Duicho omong fauna nogotno koriuna nonu Kopotorocho yangamin oweng owengo idamon. Worocha tongga nonu boinno sinom kombiamon, Kopotorocho non ning banango irot ecegonohon urago manimic. \v 10 Osuc wömai nonu Kopotorochon ayamo idomon mahong Manano Yesu yu omongga tong föhöc tuna non Kopotorocot irot tungu idamon. Oro Yesu ombocmaha tongga non Kopotorocot irot tungu idamon, o Yesuho itonggongno wönggon sogidocmaha tongga nonu Kopotorocot batip sinom itnahamon. \v 11 Oro nonu mit momdec batip itnahamon mahong önga wömai Moröma noni Yesu Duic yuho tong föhöc tongo Kopotorocot ayam ayam kiap wo urop tun bödeuna nonu Kopotorocot irot tungu idamon. Worocha tongga nonu toup borongdedidamon. \s1 Adampha tongga non omongidamon mahong Duicha tongga itonggong koing sogitnahamon \p \v 12 Oro, osuc forosicsicnodec amna tunguhogon wömuno togocmaha tongga wömuno toctoc kiap guroc ngocin öngkungga toup morögingo owi amna ambarac omomphon oburodec fohong yugoc. Oro worochon torocgon wömai amna tunguhogon non omocdecma asan nimongo idit koingdec ningat fonggoc. Amna tunguho wömuno togocmaha tongga wömuno toctoc kiapho guroc owi amna ambarac fogitdup tuna omongidang. \v 13 Nongoru abe maöngkui idina, wömuno toctoc kiap urop guroc ngocin itdegoc mahong nongoru abe maidocmaha tongga Kopotorocho amnahon wömuno makokoregoc. \v 14 Wohong Adamdec forosingga idtengga Mösehon bongono omocho urop guroc owi amna ambarac yangtorengidoc. Amna auho wömai Kopotorochon nongoru mafodigung, Adampho togoc iho, wohong muyu yu ambarac omong fadidung. \p Adam yu woi amna mit ebocma worochon doguno idoc. \v 15 Wohong amna mit ebocma yuha tongga Kopotorocho non ningbanauna irot ogep moröma sinom nimongitac. Amna tungu Adam, yuho nongoru fodigocmaha tongga amna koböcmaho omong fat bödegung mahong amna mit ebocma yuha tongga Kopotorocho amna koböcma yang banango irot ogep imogoc. Boinno sinom, Yesu Duic yu Adamphon wömuno anggirat bödegoc. \v 16 Noc wönggon kantiwa, Kopotorochon irot ogepno o amna tungu ngorochon wömuno yui kiapmo tungu muno. Amna tunguho wömuno togocmaha tongga Kopotorocho owi amna ambarac mata youpdec fohong yungo ‘wömunonohon urago fogiarut’ yongo kombigoc. Wohong Kopotorocho irot ogep nimongitacma worochon boinno wömai ingoroc: Kopotorocho owi amna wömuno togungma yu yangbanango ‘nakain nongnongo feno idarut’ yongo inogoc. \v 17 Boinno sinom, amna tunguho Kopotorochon mata korengmun onggoc. O amna tungu worochon wömunoha tongga omocho koing songmuna owi amna ambarac fohongbödegoc. Wohong amna tungu Yesu Duic, yuhon youpnoho wömai omochon gesö anggiratdup tac. Tuna Kopotorocho banac banacno moröma orin yuho yangamin nongnongo idit kiap woroc irot ogepnoha tongga nimongitac. Tuna owi amna woroc sogididangma yuho wömai itonggong koing au feuna Duichon madec Kopotorocot idit itonggong koingon sa yangtorenahing. \p \v 18 Oro worochai nonu ingoroc kombina: Amna tungu Adam yuho Kopotorochon mata fodigocmaha tongga Kopotoroc yu owi amna ambarac mata youpdec fohong yungo wömunohon urago imogoc. Wohong Duicho Kopotorochon irotno tun fökögocmaha tongga owi amna itonggong koing au feangoc. \v 19 Amna tunguho Kopotorochon mata masumbodidocmaha tongga owi amnaho wömunoho unenne itbödegung. Oro worochon ökenne wömai amna tunguho Kopotorochon mata sumbotdup togocmaha tongga Kopotorocho owi amna koböcma dongyun nongnongo yonahing. \p \v 20 Oro, Kopotorocho nongoru nimogocmahon foro wömai ingoroc: Nongoruho tuna wömuno toctoc kiap toup morögigoc. Wohong wömunoho morgigocanu wömai Kopotorochon banac banacnoho ihorocgon toup moröfato wömuno anggiradoc. \v 21 Osuc wömai wontucmunoho toup koing songo guroc owi amna yangtoreuna yu omoc au fedidoc. Oro önga wömai Kopotorochon banac banacnoho koing songga idina non Kopotorocho yangamin owi amna nongnongo itmanaina Moröma noni Yesu Duic yuhon madec itonggong koing ana feangoc. \c 6 \s1 Non Duicot ombomon \p \v 1 Oro, non worocha yaö mata yonam? Ingoroc yonamphu nuhun? Nonu ‘Kopotorochon banac banacnoho toup morögihun’ yongo wömuno tocgon tongitnahamon. Ihoroc yonampha? \v 2 Woi ihoroc muno, non omomyi simbang wömuno toroc kiap urop imana fadoc. Worocha nonu kiap ihorocnodec wönggon maitongonin. \v 3 Sonu ingoroc makombinghu nuhun? Nonu yamuc gubomonan bongono wocin wömai nonu Duic Yesuot ding fingmanaina yuot omong fadomon. \v 4 Yamuc gubomonmaha tongga non ambarac Duicot omongga kumkumon ohogomon. Tuna Nandöng Kopotoroc yu inoin yaguno gesö morömadec Duic kumkumonma tun wekogoc. Worocha tongga nonu ihorocgon önga itonggong wegodec itongitnahamon. \s1 Nonu Duicot itonggong koing sogitdegomon \p \v 5 Nonu Duicot ding fingmanaina ombomonanu wömai non ihoroc-gon yuot dingfingga wönggon wekongga yuot itonggong koing sogitnahamon. \v 6-7 Boinno sinom, amna au yu Duicot omong faantac-anu wömai yu wömunohon gesö unenne maic. Muno yu asan imuna orung itac. Worocha tongga irot osucno noni yu urop ep goröcdec Duicot omongga wömuno godip föp nonidec youp tongitacma worochon gesöno tun bödegoc. Worocha nonu wömunohon mongorec wönggon matonin. \p \v 8 Oro, non ingoroc kombing tobingidamon: Non Duicot ombomonmaha tongga mit yuot itonggong koing sogitnahamon. \v 9 Kopotorocho Duic kumkumonma bongo tungugon tun wekogoc. Tuna yui wönggon bongo yai mamongfaic. Muno sinom, omocho yu wönggon matohic. \v 10 Yui bongo tungugon omongga wömunohon gesöno tun bödecno sinom togoc. Tongo yu itonggongno wönggon sogida Kopotorocha bogigoc. \v 11 Oro son soniha ihorocnogon kombingga itongitnung. Son ombungmaha tongga wömunohon gesöho son wönggon makangtoreic. Muno, Duic Yesuha tongga son itonggong soni sogida Kopotorocha bogingitnung. \p \v 12 Worochai oro, sontho wömuno kombing imuya worocho omomphon godip soni ngo angtoreicyit. Tongo worocho son wodiuna godibhon ibibo wontucmuno wo tanninga. \v 13 O ihorocgon son godip sonihon docno docno wömunoha bogininga. Wömunoho godip docno docnodec kiap wömuno ticyit. Muno sinom, Kopotorocho son omocdecma doun wekuya itonggong wego sogidungmaha tongga son muyu itonggong soni yuha boging imarut. Tongo yuho son youp kamuna sonu toroc kiap nongnongo tongmuya itongitnung. \v 14 Son nongoruho unenne maeng. Muno, Kopotorocho asan kuuna yuhon banac banacnoho son kangtorengitac. Worocha tongga wömunoho wönggon son tong moröm tong kamicha. \s1 Nonu toroc kiap nongnongohon youp wabkarac iditnahamon \p \v 15 Worochai oro, nonu nongoruhon unenne maididamon. Muno, önga wömai Kopotorochon banac banacnoho nonu ningtorengitac. Worocha tongga nonu ogep wönggon toroc kiap wontucmuno tonampha woha tingting? Ihorocno woi muno sinom. \p \v 16 Kombiarut, sonu irot soni amna au imongo yuhon mata sumbentanganu wömai woroc, son amna worochon youp wabkarac entang. Amna au yu wömai wontucmunohon youp wabkarac ididang. Tongo yu worochon uragoha omoc koing au feangoc. O amna auho wömai Kopotorochon youp wabkarac itmuya yuhon mata sumbodidang. Tongo yui amna nongnongo itnahing. \v 17 Boinno, osucu son wömunohon mongorec youp tongidung mahong önga wömai sonu fatmata ogepma fandat kanogomonma woroc sumbodidang. Worocha tongga nonu Kopotoroc ecec moröma sinom inongidamon. \v 18 Sonu osuc wömuno toctochon yidec ididung mahong önga wömai son orung itmuya nongnongo toroc kiaphon youp wabkarac idang. \p \v 19 Oro, kombic kombic soni mepmo itacmaha tongga nocho ngo youp wabkarachon toroc mata kantat. Sonu osuc godip sonihon docnodec toroc kiap betni tongo wömunohon youp wabkarac ididung. Tongo itonggong kiap soni wontucmuno sinom idoc. Wohong öngai son muyu godip sonidec nongnongo kiaphon youp tongga worochon youp wabkarac iditnung. Tongo son Kopotorochon kunkun owi amna itnahing. \p \v 20 Sonu wömunohon youp wabkarac ididungan bongono wocin wömai nongnongo kiapho itonggong soni abe mangtorengidoc. \v 21 Oro bongono wocin wömai manomano wömuno tongidungma woho obmukusuc au matongfat kengidung. Muno sinom, önga wömai sonu kiap worocha yangam fap tongidang. Kiap ihorocnoha tongga amna omoc koing au feditac. \v 22 Önga Kopotorocho son wömunohon yidecma asan kuuna orung idang. Tongo son Kopotorochon youp amnani idang. Worocha tongga sonu Kopotorochon kunkun feno itmuya itonggong koing au feangoc. \v 23 Wömai yaha, Kopotorocho irot ogep nimongitacma woi itonggong koing. Itonggong koing wömai nonu Duic Yesu Moröma noni yuhon madec wöngnacno muno komanang sogiamon. Wohong wömuno toctochon urago woi omoc koing. \c 7 \s1 Pol yu nongoruha tongga oimnahon toroc mata sigoc \p \v 1 Oro oröc ori, son nongoruhon foro kombingbödeang. Tongo son mata kanontatma ngo tuctugo kombiantang. Wömai ingoroc: Amna au wec idina wömai yu nongoruho unenne itongitac mahong yu omong fauna wömai nongoruho yu wönggon sogit akep matic. \v 2 Nocho worochon tepmo ingoroc kantiwa: Owi amna yu oimna tongidamoroc. Tunya nongoruho oimna tong akep tongitac. Tuna opnoho omunai wömai owi wo orung entac, oimnahon nongoruho yu wönggon akep matic. \v 3 Wohong opnoho abe wec idina owiho amna auot entacanu wömai woroc, owi wo yu göra kiapdec itac. Wohong opno omentacanu wömai nongoruho owi wo sogito akep matic. Muno, yu ogep amna au tong singga göra kiap matic. \p \v 4 Oro oröcnai, kiap worochon torocgon wömai sonu ihorocgon Duichon godip föbodec ding fingga ombung. Tongo nongoruho son wönggon akep matic. Muno, sonu amna auhon toropni idang. Amna ngo wömai Kopotorocho omocdecma tun wekogoc. Tuna nonu yuot ding fingga itongmanaina itonggong noniho Kopotorochon kiap boinno ogepma dongyana öngkupnahing. \v 5 Osuc wömai irot osucnoho non ningtorengidoc. Tuna nongoruho godip nonihon ibibo wömuno tun fadauna nonu woroc tanmanaina omoc koing aana fedoc. \v 6 Wohong önga wömai nonu Duicot omong fadomonmaha tongga nonu manomano osucnoho non sogit akep togocma woroc dongyana fauya Kopotorocho non nongoruhon yidec asan nimuna orung idamon. Tongo nonu yaruhon kiap wegodec Kopotorochon youp tongidamon. Nongoru irim toctocyi itacma worochon unenne wönggon maitongonin. \s1 Nongoru orin wontucmuno worochon yong tuctuc matano \p \v 7 Worochai oro, non yaö mata yonam? Nongoruho ibibo wömuno noni tun macfingitacmaha tongga nongoru ino wömuno itacha? Woi muno sinom. Nongoruho wömunohon foro tun eran öngkuuna noc wömuno kombing tuctuc tongitat. Ihoroc maidinai wömai nocu wömunohon foro tingtingno sinom kombiam? Woi makombit! Nongoruho ingoroc yac: Goc amna auhon manomanoha yang irup öirocha. Oro, nongoruho mata ihoroc mayunahai wömai nocu yang irup öcöc kiap woi yapmu wömuno, ihoroc makombiam. \v 8 Nongo-ruhon uyapdec wömai wontucmunoho nochon irodin yang irup öcöc kiap ihono ihono tun fadang öngitac. Nongoruho mainahai wömai wontucmunohon uyapno main. Tongo yu gesöno muno in. \v 9 Osuc wömai nonu Kopotorochon nongoru makombii itongidomon. Wohong mit nongoruho engmuna wömuno tun wekuna non omong fadomon. \v 10 Kopotorocho ‘owi amna itonggong sogiarut’ yongo nongoru nimogoc. Wohong nongoruho engmuna itonggong noni matun öngkung nimogoc. Muno, nongoruha tongga nonu omong fadidamon. \v 11 Wömai yaha, wontucmunoho non nongoruhon uyapdec tonguc neuna nonu nongoru yembotnaya nongoruho non nihuna omong fadidamon. \v 12 Worocha non ingoroc kombina: Nongoru orin gendic mata Kopotorocho nimogocma woi ambarac kunkun orin nongnongo orin ogepma sinom idang. \p \v 13 Worochoi tingting oro? Nongoruho ogepma itacanu wömai worocho foro tingtinga niuna omong fadidamon? Oro mata worochon urago wömai ingoroc: Nongoru woi ogepmahong wontucmunoho nongoru ogepmadec anmun uuna non niuna ombomon. Kiap ihorocnoha tongga owi amnaho wontucmunohon foro tuctugo kombiup. Nongoruha tongga wontucmunohon foro moinno sinom worocho eran öngkuuna angtuctuc tamon. \s1 Wontucmunoho itonggong noni ningtorengitac \p \v 14 Boinno sinom, nongoru wömai Kopotorocho nimogoc. Wohong nonu amna singo, worocha tongga Kopotorochon nongoru tantanthon gesöho nondec maec. Muno, nonu wontucmunohon youp wabkarac idamon. \v 15 Worocha tongga wontucmunoho non sogit akep tuna noni sing irot kombic kombic ogepma noni wo tantantha tana matuna wontucmuno tongidamon. O yapmu au nontho kombinaya wömuno iditacma, worocgon wömai tongidamon. \v 16 O nonu ingo kombing-gahai, kiap non tongidamonma woi wömuno yo, ihoroc kombianta-monanu wömai kiap worocho ingoroc nindahac: Nonu urop kombi-amon, Kopotorochon nongoru woi ogepma sinom. \v 17 Worochai oro, wontucmuno wömai non noni sing matongidamon, muno wontucmunoho irot nonin iditacma worochogon wontucmuno tun fadauna tongitac. \v 18 Nonu tuctugo sinom kombiamon, yapmu ogepma tungu auho irot nonin maec. Oro nocho ngo irot osucno worocha yat. Wömai yaha, non toroc kiap ogepma toctocha toup kombiamon mahong woroc toctochon gesö noni maec. \v 19 Tongo toroc kiap ogepma non toctocha kombiamonma wo wömai nonu matongidamon. Muno, toroc kiap wontucmuno non toctocha makombimon, worocgon wömai nonu tongidamon. \v 20 Oro, non toroc kiap nontho kombinaya wömuno itacma worocgon tongidamonanu wömai woroc, non noni sing wömai matongidamon. Muno, wontucmunoho irot nonin itacma, worocho wömai tongitac. \p \v 21 Worochai oro, nontho anaya toroc kiap ingorocnoho itonggong noni yangtorengitac: Non toroc kiap ogepma toctocha kombiamon mahong urop wömunoho engmuna woroc tong ibaruna wömuno iditac. \v 22 Nonthon irot kombic kombic noniho wömai Kopotorochon nongoruha toup sinom kombingidamon. \v 23 Wohong godip föbnonidec wömai nongoru auho youpno tongga idina angidamon. Worocho wömai nongoru ogepma kombic kombic nonidec itacma worocot emoc tongidamoroc. Tongo nongoru godip föbdec itacma worocho non yidec feuna orung maemon. \v 24 Kou sinom, nonu amna uroci yo, numa sinompho non tongfat neuna omomphon godip föp ngo imana fahun? \v 25 Boinno, Moröma noni Yesu Duic yuhon oburodec wömai Kopotorocho non tongfat neantac. Worocha tongga nonu yuha ecec moröma sinom inona. \p Oro, kombic kombic nonidec wömai nonu Kopotorochon nongoruhon youp wabkarac idamon mahong irot osucnoho wömai wontucmunohon mongorec youp tongidamon. \c 8 \s1 Kunkun Yaruho itonggong wego nimongitac \p \v 1-2 Worochai oro, Duic Yesuha tongga Itonggong Tun Öngkup Öngkup Yaruhon nongoru worocho non wömuno toctochon nongorudecma asan nimuna orung itmanaina omoc koing maana feic. Muno sinom, mata youpdec wömai Kopotorocho Duichon owi amna wontucmunohon urago maiban imic. \p \v 3 Irot osucno noni yu Kopotorochon nongoru tantanthon gesö maidi-mogoc. Worocha tongga nongoruho wömuno noni dongyun bödec bödecno woi tun matogoc. Wohong Kopotorocho ‘wontucmuno noni bödehun’ yongo inoin Manano batip sinom wo inongmuna eboc. Manano wo wömai wömuno toctoc amna nonthon godip föp sogitmuna wömuno noni tun bödec bödechon uragoha bogigoc. Tuna Kopotorocho Mananohon godip föbodec non wömuno toctoc amna nonthon wömuno dongyun bödegung. \v 4 Tuna irot osucnoho itonggong noni wönggon mangtorengitac. Muno, önga wömai Kunkun Yaruho itonggong noni angtorengitac. Worocha tongga non ogep nongoruhon toroc kiap ogepmadec itongmanaina toroc kiap nongnongo tongitnahamon. \p \v 5 Oro, owi amna irot osucnohon toroc kiapdec itongidangma, yuhon irot kombic kombicnoho wömai irot osucnohon ibibo woroc tantantha koing songga idang. Wohong owi amna Kunkun Yaruhon toroc kiapdec itongidangma, yuhon irotnoho wömai ‘Kunkun Yaruhon irotgon koing soun’ yongo wo tantantha kombingidang. \v 6 Amna au irot osucnohon kombic kombic tarantacanu wömai yu omoc koing aun feangoc. Wohong Kunkun Yaruho amna auhon kombic kombic fasun imuna wömai yuho irot gucot itongmuna itonggong koing aun feangoc. \v 7 Irot osucnoho Kopotorochon nongoru sumbot sumbotno wömai maec, muno yui Kopotorochon ayamo itac. \v 8 Irot osucnoho amna au fasun imunai wömai amna worocho Kopotorochon irothon toroc kiapdec angit maitongic. \p \v 9 Worochoi oro, Kopotorochon Yaruho irot sonin entacanu wömai yuho fasun kamuna irot osucnoho son wönggon makangtoreic. Duichon Yarunoho amna auhon irodin mainai wömai amna worocho Duichon amna maec. \v 10 Wohong Duicho irot sonin entacanu wömai woroc: Wömunoha tongga godip föp soniho omong faditac mahong Kopotorocho son ‘nongnongo idarut’ yongo kanong yogocmaha tongga yaru soni itonggong koinghon fat idang. \v 11 Kopotoroc yu Yesu Duic omocdecma tun wekogoc. Tuna yuhon Yaruho irot sonin itacanu wömai worocho tuna sonthon godip föp soni ihorocgon omocdecma wekonahing. Woi inoho osuc Duic omocdecma tun wekogocma worochon toroc doun wekonahing. \s1 Kunkun Yaruho tuna non Kopotorochon weni manani idamon \p \v 12 Worochai oröc ori, non muyu itonggong noni Kunkun Yaruhon idit kiap wego worocha boging imongitnahamon. Tongo nonu irot osucnohon toroc kiapdec wönggon maitongonin, muno sinom. \v 13 Wömai yaha, son irot osucnohon toroc kiapdec itonggahai wömai sonu omoc koing au feangoc. Wohong sonu Kunkun Yaruhon gesödec godip föbhon toroc kiap wömuno dongyu bödeuyai wömai sonu itonggong koing au feangoc. \v 14 Wömai yaha, amnaho Kopotorochon Yaru kombing imuya yuho itonggongno fasun imongitacma, amna ihorocnoho wömai Kopotorochon managumbocni idang. \v 15 Yaru ngo Kopotorocho son kamogocma yuho asan kamuna sonu wönggon botoc botochon mongorec toctoc amna maitning. Muno sinom, yuho tuna son Kopotorochon weni manani idang. O Kunkun Yaruhon gesödec wömai nontho Kopotorocha ‘Nandöng, Nandöng’ ihoroc mambodidamon. \v 16 Kunkun Yaruho wömai Yaru noni inong masang tuna nonu tuctugo kombiamon, non Kopotorochon managumbocni idamon yo. \p \v 17 Oro, nonu Kopotorochon managumbocni idamonanu wömai midu Nandöng Kopotoroc yu nonot Duicot momphon fim öresac manomano ino yabitno ogepmano nimangoc. O nonu önga Duichon mepmo docno au sumbentamonanu wömai mit nonu ihorocgon Duicot itonggong koing mitimobarac woroc sogitnahamon. \s1 Kopotorocho mom sa guroc yup arap ambarac dongyun wego garuya ino yabitno itnahing \p \v 18 Oro, önga wömai nonu guroc ngocin mepmo sumbodidamon mahong nocu kombihat woi yapmu obugu. Wömai yaha, mit wömai momphon idit koing mitimobaracma worocho non eran öngkung nimuna sogitnahamon. Itonggong worocho wömai mepmo guroc ngocin sumbodidamonma anggiratno sinom tangoc. \v 19 Manomano ambarac Kopotorocho dongyun öngkubungma worocho ‘Kopotorocho inoin weni manani idit itonggong mitimobaracma woroc imuna yu eran öngkung nimonung’ yongo worocha torengga idang. \v 20 Wömai yaha? Manomano ambarac Kopotorocho dongyun öngkubungma woi wontucmuno boyömo itbödeang. Woi inoin wontucmunoha tongga boyömo maeng. Muno, guroc amnahon turongoha tongga boyömo itbödeang. Wohong Kopotorocho ‘manomano wo dongya orokonahing’ yongo ingoroc kombingdegoc: \v 21 Mit wömai manomano önga obukoc obukochon oburodec idangma worocho orung ida Kopotorochon weni mananiot idit koing mitimobarac woroc sogida ino yabitno ida idtongonahing. \p \v 22 Nonu ingoroc kombiamon: Osucgon forosingga manomano ambarac Kopotorocho dongyun öngkubungma worocho focfocdec itmuya yong fapficficho itongidang. Owiho mana bacbachon focfoc kombingidangma worochon toroc. \v 23 O yuhogon yong fapficficho matongidang, muno, non Kunkun Yaruhon guram osuc sogidomonma non ihorocgon irot nonin yong fapficficho ida ‘Kopotorocho non karupgon inoin weni mananiha fogihun’ yongo torengga idamon. Bongono wocin wömai godip föp noni ngo mitimobarac kiap wego öngkupnahing. \v 24 Non ihoroc woroc kombing tobingidamonmaha tongga Kopotorocho non inoin kunkun fatha fogidoc. Wohong idit kiap wego woroc nonot abe maec. Urop nonot inahai wömai torengga idit kiap urop bödeun. Yaha, yapmu urop nonot epacma worocha matorengga itnin. \v 25 Oro nonu idit kiap mitimobaracma woroc abe masogimonmaha tongga nonu irot noni tong koing tongmanaina worocha torengga itnahamon. \p \v 26 O worochon torocgon wömai Kunkun Yaruho amna gapgapyi non dönac yocyocha tongfat nengitac. Nonu dönac yocyoc kiap ogepma makombingidamon. Tuna Kunkun Yaruho nontha yongo Kopotorocho yangamin dönacha tong fatnengitac. Dönacno woi yong fap ficfichon kiapmo inobarac amnahon duc matahon toroc muno. \v 27 Kopotoroc yu amnahon irot angtangtang tongmuna Kunkun Yaruhon irot kombic kombicno kombingbödengitac. Yaha Kunkun Yaruho Kopotorochon irot tanto kunkun owi amnani tongfat yengo dönac noni Kopotoroc angitgon inongitac. \p \v 28 O nonu ingoroc kombiamon: Kopotorocho inoin youp torop yongo sigocma woroc tanto ino sing owi amna inong yongitac. Tuna owi amna auho mambocno kombingga irotno Kopotoroc boging imuya Kopotorocho owi amna ihorocnoha yongo manomano ambarac yudec öngkungidangma woi ambarac ogepgon tongfat yengitac. \v 29 Kopo-toroc yu osucgon inoin owi amnani wo kombingdegoc. Tongo osucgon yui ‘owi amna woroc Manana Yesu yu simbang itnahing’ yongo inoin fatha eragoc. Worocha tongga Kopotorochon weni manani koböcmaho öngkubung mahong Yesu yui Manano borongoma itac. \v 30 Kopotorocho owi amna erangdegocma yu woroc wömai inong yogoc. O Kopotorocho owi amna inong yongdegocma yu nongnongo dongyun öngkubung. O owi amna nongnongo öngkubungma yu wömai Kopotorocho itonggong kiap mitimobarac imogoc. \s1 Yesuha tongga yapmu auho non Kopotorochon oburodecma wönggon maöcangyun mönin \p \v 31 Oro, non manomano ogepma wo yangmanaina yaö mata yontamon? Wömai ingoroc, Kopotorocho non tongfat nengidinai wömai ayam noniho non maninggiratning. \v 32 Kopotoroc yu inoin Manano makokoregoc. Muno yu ‘nontha’ yongo inoin Manano boging nimuna omboc. O yu inoin Manano nimogocanu wömai yu ihorocgon non ningbanangga inoin manomano ambarac nimongbödeangoc. \v 33 Kopotoroc inobut tuna non nongnongo owi amnani itdeamon. Worocha tongga numa sinompho owi amna Kopotorocho inoha soworengo fogidocma yu mata youpdec fohong yungga yuha mata firing tarangoc? Woi amna auho ihoroc angit matic. \p \v 34 Duic Yesu yu urop nontha yongo omboc. Tuna Kopotorocho yu wönggon tun wekuna itonggongno sogida Kopotorochon oburo arocne itmuna ‘Kopotorocho non tongfatnehun’ yongo dönac youp tongitac. Worocha wömai numaho ‘Kopotorochon owi amnani yu wömunonohon urago sogiarut’ yongo mata noni tun öngkuantac? Woi amna au ihoroc angit matic. \v 35 Duic yu irot basi sinom. Worocha numa sinompho non yuhon oburodecma öcangyun mönam? Mepmo auhu o focfoc foro ihono ihonohu o amna non dou obukoc obukoc tangmahu o nacno möp idithu o uroci idithu o manomano wömunoho non doun obukoc obukocha tontacmahu o emochu woi muno sinom, yapmu ihorocno au wömai non Duichon oburodecma maöcangyun mönin. \v 36 Worochon matano ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Yuhagon tongga bongono muno amnaho non ning omom toctocha tang. Ayam noniho nontha ingoroc kombingidang, Yui bot sipsip boyömo, dong omom tona yo.” \rq (Buk Song 44:2)\rq* \p \v 37 Boinno sinom, toroc kiap wömuno ihorocno ambaracho nondec öngkungidang mahong Duic yu nontha toup kombingitac. Worocha tongga nonu mepmo wo ambarac yanggiratno sinom tongidamon. \v 38 Nocho boinno sinom ingoroc kombihat: Kopotoroc yu nontha toup sinom kombingitac, worocha wömai yapmu auho non yuhon oburodecma maöcangyun mönin. Woi omochu, o itonggonghu, o sum yaru auhu, o dogu boyömo auhu, o yapmu au önga itacmahu, o yapmu mit öngkupnahingmahu, o gesö foro auhu \v 39 o yapmu onoce itacmahu, o yapmu omoce itacmahu, o yapmu au Kopotorocho dongyun öngkubungma, manomano ambaracho non Kopotorochon oburodecma angit maöcangyun muning. Yaha Duic Yesu Moröma noniha tongga Kopotorocho nontha toup kombingitac. \c 9 \s1 Pol yu Israel nano nucniha uroci kombigoc \p \v 1 Boinno sinom, Duichon madec nocho mata boinno au kantiwa. Mata ngoi imanang muno. O Kunkun Yaruho irotnan itmuna mata ngo tong koing tongitac. Wömai ingoroc: \v 2-3 Israel nano yu woi nakain oröcnai orin nakain nogot docno sinom. Nocu yuha bongono bongono uroci moröma sinom kombingitat. O irotnaho mep tuna noc irot koböc koböc kombingitat. Nocho yu tongfat yecyecha yuot mongurac tongga Duic ima fauna Kopotorochon möpmo nocdec uunma wömai noc kombiaya angit in. \p \v 4 Israel nano yu woi Kopotorochon torop inoha soworec soworecyi. O Kopotorocho yu ‘nakain wenai mananai’ ihoroc inogoc. O yuho wömai Kopotorochon yaguno orin toroc kiap moröma tongidocma woroc yangidung. O yuha wömai Kopotorocho yong koing matano imogoc. O Kopotorochon nongoru wömai yui osucgon sogidung. O öret socsoc böc orin yong moröng yocyochon torop wo wömai Kopotorocho yuha imogoc. O yuha wömai Kopotorocho ‘nocho son ayam sonihon oburodec asan kamoya orung itnahing’ yongo mata godingmun fat imogoc. \v 5 O Kopotorochon amna moröma Abraham, Aisak, Jeköp yu wömai Israel nanohon ombu sakungni idung. O Duic yu wömai yuhon toropdecma amna öngkuboc. Duic yui Kopotoroc, o yui manomano ambarachon bigo. Worocha tongo nontho bongono bongono yuhagon yong moröng imongitnahamon, woi boinno. \s1 Kopotorocho Israel nanodec toroc kiap tingtingno tongidocma worochon matano \p \v 6 Oro, Kopotorocho Israel nano mata godingmun fat imogocma worocho wömai yu makörengmun ongic. Muno sinom, Kopotorochon yong koing mataho wömai boinno sinom Israel nanodec öngkungbödeangoc. Wohong owi amna Israel nanohon nogot docno idangma yui ambaracho wömai Israel sinomu maeng. \v 7 O ihorocgon Abrahamphon morogoni ambaracho wömai yuhon manani sinom maeng. Muno sinom, osuc Kopotorocho Abraham ingoroc inogoc, ‘Gakain morogoyai sinom yu wömai Aisakdec öngkupnahing.’ \v 8 Mata ngorochon foro wömai ingoroc: Managumboc godibhon kiapdec öngkup öngkupyi, yui wömai Kopotorochon managumbocni sinom muno. Managumbocni sinomu wömai owi amna Kopotorocho mata godingmun fadocma woroc kombing tobingidangma yu worocho wömai Abrahamphon morogoni sinom idang. \v 9 Kopotorocho mata ingoroc godingmun fadoc: \li1 “Nocho urop bongono au erangdegot. Bongono wocin wömai nocho ehaya Sara yu mananobarac engoc.” \rq (Stat 18:10)\rq* \p \v 10 O ihorocgon, Rebekahon mananin yaima worochon fano woi öranoni Aisak yu tungugon. \v 11-12 Wabkarac yai yu abe maöngkui yapmu ogepmahu o yapmu wömuno abe mati idinya Kopotorocho urop Rebeka yong tuctuc mata ingoroc inongdegoc: \li1 “Mana borongomaho wömai mana mitmahon youp wabkaracno engoc.” \rq (Stat 25:23)\rq* \p Oro, kiap worocho wömai ingoroc nindahac: Kopotoroc yu amna auhon toroc kiapmo angga maerangitac. Muno, yui inoin kombic kombicgon tanda managumboc mitma inong yongo eragoc. \v 13 Worochon toroc wömai mata au ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Nocho Jeköpha toup kombigot mahong Isohai ayam tong imogot.” \rq (Malakai 1:2)\rq* \p \v 14 Oro, nonu mata woroc kombinaya amna auho ingoroc yun: Kopotorocho amna auha me imogocma woi kandoc togocha? Oro, nocu mata worochon urago ingoroc inontat: Muno sinom, \v 15 Kopotoroc yu kandoc matogoc. Yu wömai osuc Möse ingoroc inogoc: \li1 “Nocu nakain kombic kombicgon tanmaina amna auha ang-banaya nochon fat entac. O ihorocgon nocu nakain kombic kombicgon tanmaina amna auha uroc namontac.” \rq (Kisim Bek 33:19)\rq* \p \v 16 Worocha non ingoroc kombina: Kopotorocho amna au inoha soworeantachu o munohu woi amna auhon kombic kombichu o amna auhon youpha tongga matic. Muno sinom Kopotoroc yu inoin kombic kombicgon tanda amna yangbanangitac. \v 17 Mösehon bapiyadec wömai Kopotorocho Isip nanohon king ingoroc inogoc: \li1 “Noc ‘owi amna ambaracho nakain gesö moröma auya nakain maho sa guroc danong ongbödengga moröma itun’ yongo goc temongma uuna king itaroc.” \rq (Kisim Bek 9:16)\rq* \p \v 18 Worocha wömai woroc: Kopotoroc yu kombiuna angit inahai wömai yu amna au angbanauna inoin fat entac. O Kopotorocho kombiuna angit inai wömai yu amna au irotno foc tong akep imuna yu Kopotorocha me imontac. \p \v 19 Oro, sondecma amna auho ingoroc nanun: Amna au Kopotorochon kombic kombicno körengmun onggongno woi maec. Worochai foro yaöha sinom Kopotorocho non wömuno noniha mata youpdec ningat fongontac? Oro nocho amna ihorocnoma mata urago ingoroc imontat: \v 20 Gocu numa yo? Gocu tingtinga Kopotoroc inong faim? Yapmu tobic tobicyi worocho wömai amna ino tobigocma ingoroc mainun: Gocho foro yaöha noc ihorocno tobiroc yo? \v 21 Wö tobic tobic amna yu guroc docno tungu sogitmuna inoin ibibono tanto wö yai tobiantac. Tungu auma wömai nacno socsocha ogepma tobiantac o auma totnongec gitgitha komong tobiantac. \p \v 22 Oro Kopotoroc yu kiap worocotmagon tongitac. Yu woi ecegono orin gesöno moröma wömuno toctoc owi amna indac indacha kombihac. Wontucmuno toctoc owi amna yu urop gorong onggonga arangarang yongga idang mahong Kopotorocho yu abe yangbanango urago wömuno karupgon maimic. Muno, yui önggöngyino bongono ubarago sumboditac mahong mit wömai dongyun obukonahing. \v 23 O Kopotoroc yu inoin yaguno wairuru kiap mitimobaracma wo owi amna inoha soworeiima indac indacha kombihac. Tongo yu torop wo osucgon erangga ‘idit itonggong koing sogitnahing’ yongo soworengdegoc. \v 24 Oro torop wo wömai nonu Duichon suraro idamon. Kopotorocho non auma Yuda nanohon toropdecma ninong yogoc, o auma bumbumyi nanohon toropdecma ninong yuna yuot ebomon. \v 25 Worochon matano wömai Kopotorocho yong tuctuc amna Hosea yuhon bapiyadec ingoroc yogoc: \li1 “Sonu osuc nakain torop maididung mahong nocho son kanong yoya sonu nakain owi amnanai itnahing, \li1 O osuc nocho sontha makombigot mahong wömai nocho sontha toup sinom kombingga nakain torop itnahing.” \rq (Hosea 2:23)\rq* \li1 \v 26 “Osuc nocho yu inogot, ‘sonu nochon toropnai muno!’ Oro mit wömai owi amnaho kanonahing, ‘sonu Kopotoroc Itonggong Morömo yuhon managumbocni.” \rq (Hosea 1:10)\rq* \li1 \v 27 Oro Aisaia yu Israel nanoha uroci kombingga ingoroc yogoc: \li1 “Israel nano yui torop moröma sinom, top sonorocnohon toroc ip mahong Kopotorocho torop obugugon soworeuna batip itnahing.” \li1 \v 28 “Wömai yaöha, Kopotoroc Moröma yu wömai guroc owi amna ambarac mata youpdec fohong yungo urago wontuc-muno iban imangoc.” \rq (Aisaia 10:22)\rq* \li1 \v 29 Aisai yu kurömna sinom ingoroc yogoc: \li1 “Gesö Morömo Kopotoroc yu non maningbanaicanu wömai morogo noni au maip. Tuna nonu ambarac obukong-bödenam. Woi taun Sodom orin taun Gomora obukongdup togomorocma worochon toroc nontho tonam.” \rq (Aisaia 1:9)\rq* \s1 Israel nano yu makombing tobigung \p \v 30 Worocha non ingoroc kombina: Bumbumyi nano yu ‘Kopotorocho yangamin nongnongo itna’ yongo youp au matongidung mahong Kopotorocho yu yangbanauna yu Yesuha kombing tobing imongidang. Worocha tongga yui Kopotorocho yangamin nongnongo idang. \v 31 Wohong Israel nano yu ‘nongnongo itna’ yongo nongoru gendichon mongorec youp moröma sinom tongidung mahong yui Kopotorocho yangamin nongnongo maeng. \v 32 Wömai yaha? Yu Kopotorocha kombing tobing imongo ‘yuhogon tuna nonu nongnongo owi amna itnahamon’ yongo makombigung. Muno, yui kombingidung, ‘noniu youp noniha tongga nonu Kopotorocho yangamin nongnongo owi amna itnahamon.’ Kombic kombic ihorocnoha tongga yui dubogo ‘amna dongyun möcmöc sop’ worocdec möngkengga mögung. \v 33 Worochon matano ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Aarut, nocho Saion sa urongodec ‘amna dongyun möcmöc sop’ au tong siantat. Tongo sop worocdec wömai amnaho dubogo möngkengga mut sorop sorop tongga mönahing. \li1 Wohong amna au yu kombing tobic tobicno yudec siantac-ma yuho wömai öngahu o mithu yangam fapfap matic, muno yu ogep engoc.” \rq (Aisaia 8:14)\rq* \c 10 \s1 Duicho nongoruhon uyapmo tun bödegoc \p \v 1 Oröc ori, noc ‘Kopotorocho Israel nano inoin fat fogihun’ yongo toup sinom kombihat. Worocha tongga noc Kopotorocha dönac orongi inongitat. \v 2 Noc Israel nanohon foro kombicno sinom tatmaha ingoroc yong tangtang yowa: Yu ‘Kopotorochon youp tona’ yongo youp moröma sinom tongga irotno aranggum öhac mahong Kopotorochon irot sinom wömai yu makombingidang. \v 3 Kopotorocho yu nongnongo idithon uyap indac indacha kombigoc mahong Israel nano yu uyap worocha kombiuya sahano idoc. Worocha tongga yu inoin gesödec ‘Kopotorocho yangamin nongnongo itnahamon’ yongo inoin kombic kombicgon tando tongidung. Tongo Kopotorochon nongnongo idit kiapu yudec maec. \v 4 Duic yu nongoru angit sinom sindanbödengga nongoruhon uyap tun bödegoc. Worocha tongga owi amna yuha kombing tobing imongidangma yui ambarac Kopotorocho yangamin nongnongo itbödeang. \p \v 5 Oro Möseho nongoruhon uyapdec Kopotorocho yangamin nongnongo öngkup önkupha yong tuctuc mata ingoroc sigoc: \li1 “Amna auho nongoruhon mata sumbotdup tangocanu wömai kiap worocho itonggongno tun öngkung imangoc.” \rq (Wok Pris 18:5)\rq* \p \v 6 Wohong kombing tobic tobichon uyapdec Kopotorocho yangamin nongnongo idit kiapha wömai mata ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Son irot soniho ingoroc yoninga: Amna auho momdec onoce öngmuna Duic nonot ambehecgon yangat tohoun. \v 7 O son ingo yoninga: Amna auho omong fatfatyihon sae omoce ohongmuna Duic kumkumonma nonot ambehecgon yangat tuun yo.” \rq (Lo 30:12, 13)\rq* \p \v 8 Muno sinom, kombing tobic tobic owi amna yui ingoroc kombingidang: \li1 “Kopotorochon mataho urop nonot engmuna duc nonin orin irot nonin itdehac.” \rq (Lo 30:14)\rq* \p Kopotorochon mata ngoi woroc, kombing tobic tobichon fatmata ogepma, noni yong fandadidamonma woroc. \v 9 Goc au ‘Yesu yu Moröma noni itac’ ihoroc yong tangtang yontarocanu o goc irodaho ‘Kopotorocho Yesu kumkumonma tun wekogoc’ ihoroc kombing tobiantarocanu, wömai Kopotorocho goc sogiuna batip entaroc. \v 10 Wömai yaha, non irot noniho kombing tobingidamonmaha tongga Kopotorocho non nongnongo owi amna ninongitac. O duc noniho fatmata ogepma yong tangtang yongidamonmaha tongga Kopotorocho non fogiuna batip idamon. \v 11 Kopotorochon bapiyaho yac: \li1 “Owi amna ambaracho kombing tobic tobicno yudec singidangma yu yangam fapfap mati batip itnahing.” \rq (Aisaia 28:16)\rq* \p \v 12 Mata wo woi owi amna ambaracha yac. Yuda nanohu o bumbumyi nanohu yui ambarac kiap tungugon, o Morömo Kopotoroc yu tunguho ambarac yangtorengitac. Tuna owi amna ‘Morömaho tongfat nehun’ yongo dönac youp tongidangma yudec wömai Kopotorocho guram moröma sing imongitac. \v 13 Woi Kopotorochon bapiyaho yacma ingoroc: \li1 “Owi amna ambarac ‘Morömaho tongfat nehun’ yongo dönac youp tongidangma yu wömai Moröma Kopotorocho fogiuna batip itnahing.” \rq (Joel 2:32)\rq* \p \v 14 Worochoi oro, owi amna Morömaha makombing tobing imongidangma yuho wömai tingtingno ‘Morömaho tongfat nehun’ yongo dönac inup? O yu fatmata ogepmano makombiinganu wömai yuho tingtingno yuha kombing tobing imup? O amna auho fatmata ogepma inong tangtang maticma wömai yu tingtingno sinom woroc kombiup? \v 15 O ihorocgon suraroho fatmata ogepma fandat fandat amna mainong muuyai wömai bumbumyi nanoho fatmata ogepma tingtingno sinom kombiup? Woi yu makombining. Kopotorochon bapiyaho worocha ingoroc yac: \li1 “Amna auho engmuna owi amna fatmata ogepma fandat inontacanu wömai borongdetdet moröma sinom engoc.” \rq (Aisaia 52:7)\rq* \p \v 16 Wohong Israel nano ambaracho fatmata ogepma masogidung. Muno, Aisaia yu worocha Moröma kou mata ingoroc inogoc: \li1 “Moröma, gochon fatmata wömai owi amna tungutnigontho kombing tobingidang.” \rq (Aisaia 53:1)\rq* \p \v 17 Worochai oro, nonu ingoroc kombiamon: Owi amna fatmata ogepma kombiantanganu wömai yu Yesuha kombing tobing imontang. O fatmata ogepmahon foro woi Duichon duc matano. \v 18 Oro, Israel nano yui fatmata ogepma makombingidunghu nuhun? Muno, yu woi kombingbödegung. Kopotorochon bapiyaho worocha ingoroc yac: \li1 “Fatmata ogepmaho woi böcsa danong ongbödeuna owi amna ambaracho kombingbödegung.” \rq (Buk Song 19:4)\rq* \p \v 19 O noc wönggon ingoroc kanong ac towa: Israel nano yuho fatmatahon foro tuctugo makombigunghu nuhun? Muno, yui kombigungmai, Möseho Israel nanoha mata irim togocma woroc kombiarut. Kopotorocho ingoroc yogoc: \li1 “Torop au yui nakain torop muno, o yuhon kombic kombic ogepma maec mahong nocho yu nakain toropha fogiangot. Tuna sonu toroc kiap wo angmuya sonthon irot soni obökuna kombut tonahing.” \rq (Lo 32:21)\rq* \p \v 20 O Aisaia yu ihorocgon Kopotorochon matano orongi ingoroc yogoc: \li1 “Owi amna nocha makombigungma yuho noc nau fedoc. O owi amna ‘nochon foro kombina’ yongo matogungma yuot wömai nocho öngkung tangtang togot.” \rq (Aisaia 65:1)\rq* \p \v 21 O Aisaiaho Israel nanoha kombingmuna mata ingoroc yogoc: \li1 “Nocho bongono muno ‘nakain torop fogiwa’ yongo obuna imondot mahong owi amna torop wo yui nochon matana körengmu önguna ayam tong namongidang.” \rq (Aisaia 65:2)\rq* \c 11 \s1 Kopotoroc yu Israel nano torop obmugon inoin fat soworegoc \p \v 1 Worocha nocho ingoroc kanong ac towa: Kopotoroc yu inoin torop urop körengyun onggungha woha muno? Woi muno sinom, noc naka woi Israel amna, Abrahamphon morogo. Nocu Benyaminthon toropdecma öngkubot. \v 2 Osuc sinom wömai Kopotorocho Israel nano ‘nakain torop itnung’ yongo soworengdegoc. Worocha tongga yu makörengyun ongoning. Sonu Elaiyahon fatnoi Kopotorochon bapiyadec itacma woroc kombiarut. Elaiya yu Israel nano mata youpdec fohong yucyucha Kopotoroc dönac ingoroc inogoc: \p \v 3 “Kopotoroc Moröma, yu woi gakain yong tuctuc amnayai dong omom togung. O yu woi gakain alta dong taptap togung. Tuya noc tungugon wec itat mahong yuho noc ihorocgon not omom toctocha tang.” \rq (1 King 19:10, 14)\rq* \p \v 4 Elaiya yu ihoroc yuna Kopotoroc yu mata ingoroc iban imogoc: \li1 “Yudecma owi amnanai 7,000 ihoroc yu wömai osuc imanang kopotoroc Bal yu goruc yemoc matongimogung o yu mayong moröng imogung. Worocha tongga nocho yu nakain fat soworegot.” \rq (1 King 19:18)\rq* \p \v 5 O worochon toroc wömai önga ihorocgon Kopotorocho owi amna torop obmugon yangbanangga inoha soworegoc. \v 6 Kopotorocho torop wo yang banagocma woi yuho youpno ogepma togungmaha mayang banagoc. Muno, Kopotorocho amna auhon youp yangmuna yang baantacma kiap ihorocno woi banac banac kiap sinom main. \p \v 7 Worocha tingting oro? Israel nano yu Kopotorocho yangamin nongnongo iditha youp moröma sinom tongidung mahong yu nongnongo maidung. Muno, Kopotorocho irotno foc tong imuna gorong onggung. Wohong torop obmugon wömai Kopotorocho inoha soworeuna yu Kopotorochon nongnongo feno idang. \v 8 Worochon matano wömai ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Kopotorocho tuna irotno kumbong digoc o daro sum fadoc o onggimoho tong usauna mata tuctugo makombigung. Tuna yu ihoroc ida idtengga önga ihorocgon idang.” \rq (Lo 29:4; Aisaia 29:10)\rq* \p \v 9 O Devit yu ingoroc yogoc: \li1 “Tong sonoc bongono morödec Kopotorocho yu wömuno tong impun. Gagacho arap fogit akep tongitac iho. O yu inoin wömunoha möngga turongohon urago sogitnung. \v 10 O daro sum fauna kumbong itongitnung. O mepmo moröma yudec öngkungga gesöno fohuna itongitnung.” \rq (Buk Song 69:22, 23)\rq* \s1 Israel nanohon önggungyiha tongga Kopotorocho bumbumyi nano yangbanango inoha fogiditac \p \v 11 Oro nocho wönggon ingoroc kanong ac towa: Israel nano yui wömunodec möngmuya obukocno sinom tongo ambarac gorong ongbödeupha woha muno? Woi muno sinom, yu nongoru fodigungmaha tongga Kopotorocho bumbumyi nano yangbanango inoha fogidoc. Woi ‘Israel nanoho bumbumyi toropdec kiap öngkubocma woroc angmuya kombing ibip tarut’ yongo ihoroc togoc. \v 12 Israel nanohon tong bumbum togungmaha tongga bumbumyi nano ambaracho guram moröma sogidung. O Israel nano Duicha me imogungmaha tongga Kopotoroc yu bumbumyi nano tong fatyecno sinom togoc. Tongo mit wömai Israel nano ambaracho irotno ibanda wönggon Kopotorochon torop sinom itnahing. Tuna bongono wocin wömai momphon guram moröma inobarac sinom guroc ngocin engkuangoc. \p \v 13 Oro, nocho bumbumyi nano sontha ingoroc kantiwa: Kopotoroc yu noc nanong muuna noc sonthon bonip sonidec aposel youp tongitat. Tongo nocu worocha tongga Kopotoroc ecec inongitat. \v 14 Wö-mai yaha, nochon youpha tongga Israel nano au yu ogep son kang ibip tongo irotno fadang uuna irotno ibaruna Kopotorocho yu fogiuna batip ip. Nocu ‘kiap ihoroc öngkupun’ yongo toup kombihat. \v 15 Kopo-torocho Israel nano körengyun onggungmaha tongga Kopotorocho bumbumyi nano ot irot tungu sigoc. Wohong mit Kopotorocho Israel nano wönggon inoha fogiangocan bongono wocin wömai kiap tingtingno sinom öngkuangoc? Wömai ingoroc, omomyi yu wönggon wekongga itonggong koing sogitnahing. \p \v 16 Oro, nocho worochon mata tepmo ingoroc kantiwa: Amna auho nacno ön wegonma fengmuna docno obugu Kopotorochon ececnoha siantac. Ecec worocha tongga Kopotorochon gurampho nacno ambaracnodec ohongitac. O worochon torocgon wömai ep fonsirangoho kunkun idinai wömai ep worochon betomo ambaracho Kopotorochon fat itbödeantang. \p \v 17 Oro, Israel nano yu woi ep oliv ogepma simbang, o son bumbumyi nano sonu ep oliv boyömo simbang. Tuna Kopotoroc yu ep ogepmahon betomo au ubotho fonyun onggung. Tongo yu ep boyömohon betomo au fogida ep ogepmahon boinnodec sakangyun figung. Tongo worocho oliv ep ogepmahon fonsirangodecma unac ogepma sogididang. \v 18 Oro son ingoroc kombininga: Nontho wömai ep ogepmahon betomono boinno yanggiradamon. Kombiarut, betomoho wömai ep fonsirango masumbodidang. Muno, ep fonsi-rangoho wömai betomo sumboditac. \p \v 19 Boinno sinom, Kopotoroc yu ep ogepmahon betomo au uboda fonyun onguya son bumbumyi nano yuhon abamodec sakau figoc. \v 20 Wohong sonu worocha ma soni töngitninga. Muno, nocho garac mata ingoroc kantiwa: Kopotorocho wo ubodocma woi yu makombing tobigungmaha togoc. O sonu wömai kombing tobic tobic sonibarac idangmaha tongga ep ogepmadec sakau fiuna idang. Worocha soni acacho itongitnung. \v 21 Yaha, Kopotoroc yu betomo sinom mayang-banagoc. O soni kombing tobic tobic soni muno iyai wömai yuho son ihorocgon makang banaic. \v 22 Kombiarut, Kopotoroc yu irot gucnohon Morömo. Wohong yui ihorocgon amna itonggongno tobic tobichon Morömo. Tongo yu wömuno toctoc owi amna doun obukongidang mahong gocu Kopotorochon kiap obingno kokorengmina itongontarocanu wömai yuho gocot irot tungu idtahamoroc. Goc ihoroc matirocanu wömai Kopotorocho goc ihorocgon ep ogepmadec mangga tomun ongontaroc. \v 23 O Kopotoroc yu ogep Israel nano wönggon oliv ep ogepmadec sakaun finahing. Osuc wömai yui kombing tobic tobic kiapha me imongo koing sogung mahong yui kiap woroc imu faunai wömai Kopotorocho yu wönggon ep ogepmadec sakangyun finahing. \p \v 24 Kombiarut, oliv ep boyömo woi son bumbumyi nanoho idang mahong Kopotorocho son faingo fengo oliv ep ogepmadec sakaun figung. Worocha wömai non ingoroc kombina: Kopotorocho Israel nano wönggon fogida ep ogepmadec sakaun ficficno woi yapmu moröma muno, yaha yui ep ogepmahon betomo sinom. \s1 Mit wömai Kopotorocho Israel nano ambarac wönggon inoha fogiangoc \p \v 25 Oro oröc ori, nocho yong tuctuc mata au kantiwa. Mata woi osuc öp idoc mahong ‘son soniha borongdetningyit’ yongo mata wo kantiwa. Wömai ingoroc: Israel nano auhon irotno woi foc tongbödegoc. Wohong yu woi ihoroc bongono muno maitning. Muno, bumbumyi nano Kopotorocho inoha soworegocma yuho irotno ibandup tonahingan bongono wocin wömai Israel nanoho ihorocgon irotno ibannahing. \v 26 Tuna Kopotorocho yu wönggon fogiuna batip itnahing. Worochon yong tuctuc mata wömai ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Kopotorocho yac, Israel nano tong ogep tong imocimoc amna yui Saion singga ehangoc. Yu engmuna Jeköphon morogonihon wömuno tong sac tongbödeangoc. \li1 \v 27 Nocho yu mata ingoroc godingmun fat imangot: ‘Nocho yuhon turongo ambarac tong sac tongbödeng imangot’.” \rq (Aisaia 59:20; 27:9)\rq* \p \v 28 Oro, Israel nano yu fatmata ogepma makombing tobigung. Worocha yu Kopotorochon ayamo idang. Kiap worocho wömai son bumbumyi nano tongfat kengitac. Wohong Israel nano yu woi Kopotorochon feno osucgon soworec soworecyi. Worocha tongga Kopotorocho ombu sakungni yong koing matano godingmun fat imogoc worocho yu fogitbödeangoc. \v 29 Kopotorocho yong koing matano mongurac matic. O yu owi amna inong yogocma yu madong-yun fatning muno sinom. \v 30 Son bumbumyi nano, osuc sonu Kopoto-rochon mata körengmu ongidoc. Wohong Israel nanoho matano ihorocgon körengmu onggocmaha tongga Kopotorochon banac banacnoho son fogiuna batip idang. \v 31 Oro worochon torocgon wömai önga Israel nanoho Kopotorochon mata körengmu ongeyac. Tuna Kopotorocho son kang banangitacmaha wömai yui mit Israel nano ihorocgon yang banaangoc. \v 32 Kopotoroc yu ‘Israel nanohu o bum-bumyi nanohu yu ambarac banac banachon uyapdec wontucmunodec öcangya mönahing’ yongo yu yangmurat tuna wontucmunohon unenne itbödeang. \s1 Kopotorochon irot kombic kombic woi moröma inobarac sinom \p \v 33 Mayain, Kopotorochon toroc kiapmo woi ino yabitno sinom, o kombic kombicno woi inobarac, moröma sinom. Amna auho yuhon irot kombic kombicno tuc tugo makombic. O Kopotorocho owi amna soworengitacma woi non amna makombimon, muno sinom. \li1 \v 34 “Numaho wömai Morömahon irot kombic kombic kombingdegoc? O numaho wömai yu kombic kombicha tongfat yegoc?” \rq (Aisaia 40:13)\rq* \li1 \v 35 “Numaho wömai yapmu ogepma Kopotoroc imuna Kopotorocho urago iban imun?” \rq (Jop 41:11)\rq* \p \v 36 Kopotoroc inohogon wömai manomano ambarac dongyun öngkubung. O yu ino woi manomano ambarachon forodongno. O manomano ambarac woi yuhon madecgon öngkubung. Worocha tongga yong moröc noni bongono bongono yugon inong moröngitnahamon. Woi boinno. \c 12 \s1 Non muyu itonggong noni Kopotorocha bogingmanaina itongitnahamon \p \v 1 Oröc ori, kombiarut, Kopotorocho non ning banango moröma sinom tongfat negoc. Worocha tongga nocho kiring kampiwa, son muyu itonggong soni yuha bogingitnung. O godip föp soni kunkun sinom ecec simbang Kopotoroc imongitnung. Yu kiap ihorocnoha toup kombingitac. O kiap ihorocno woi yong moröng soni sinom edengoc. \v 2 Sonu guroc ngorochon itonggong kiapdec wönggon itongitninga. Muno, son muyu Kopotoroc kombing imuya yuho irot soni mongurac tong kamuna kombic kombic soni ambarac mongurac tongga wego sinom engoc. Tongo son ogep itonggong kiap soni angsoworengmuya Kopotorochon irot kombic kombichon toroc itongitnahing. Kopotorochon irot kombic kombic woi ogepma, angit sinom o yapmu auha madocmöic. \p \v 3 Oro, Kopotorocho noc nang banango aposel youp ngo namogocmaha tongga nocho son ingoroc kantiwa: Son ma soni önoce töngmuya soniha borongdetninga. Muno, Kopotorocho son tungu tungu kombing tobic tobic soni sonin sonin torocdec soworeng kamogoc. Tuna son muyu worocha kombingga soniin toroc kiap soni soworecno sinom tongmuya itongitnung. \v 4 Sonu urop kombiang, godip föp noni worochon docno docnono koböc idang o yui youpno inoin inoin tongidang. \v 5 Oro worochon torocgon wömai nonu suraro koböcma idamon mahong Duicha tongga nonu godip föp tungu öngkubomon. Tongo non muyu nuc noni tongfat yeun yeun tongo oröc kiapdec itongitnahamon. \p \v 6 Kopotorocho ning banango guram kiapmo nonin nonin sing nimogoc. Amna au yu Kopotorochon yong tuctuc yocyoc guram sogidung. Tongo yu muyu suraro yong tuctuc mata inongitnung. Woi kombing tobic tobic idimpacmahon toroc ihoroc yontac. \v 7 O amna au yu Kopotorochon owi amna tongfat yecyechon guram sogidung. Tongo yu muyu suraro tongfat yengitnung. O amna yu fandat fandat youp toctochon guram sogidung. Tongo yu muyu surarodec yong fandat fandat youp tongitnung. \v 8 O amna au yu nucnihon irot tongkoing tong imimphon guram sogidung. Tongo yu muyu youp wo tongitnung. O amna au nucni urocima yu manomano silip tong imocimochon youp sogidung. Tongo yu muyu youp woroc nongnongo tongitnung. O Amna au yu surarohon dugo idithon guram sogidung. Tongo yu muyu irotno youp worocha bogingitnung. O amna au yu nucni tong ogep tong imocimochon guram sogidung. Tongo yu muyu irot borongbarac kiap ihoroc tongitnung. \s1 Irot imoc imoc kiaphon matano \p \v 9 Sonu nuc soni godibhogon öroc tong imongitninga. Muno, son muyu irot soni tong fup tong imongitnung. O son muyu kiap wömunoha ayam tong imongga toroc kiap ogepma kokorengitnung. \v 10 Son muyu Kopotorochon owi amna irot soni boging imongitnung, yan oröcho tongidamorocma worochon toroc. O son muyu nuc soni yauya ‘onoce itac’ yongo gending imongitnung. \v 11 Son muyu bongono muno Kopotorochon youpha irot sorocno sinom tongo Kunkun Yaruhon gesödec Moröma mongorec tong imongitnung. \v 12 Son muyu ‘Kopotorocho tongfat neantac’ yongo borongdeditnung. O mepmo auho sondec öngkung kamunai wömai sonu koing songga itongitnung. O son dönac yocyocha karupgon gapgap yoninga. \v 13 O son muyu sonthon manomano soni silip tongga Kopotorochon owi amna urocima yu tongfat yengitnung. O amna böc auhonma auho sonot idiyai, wömai son muyu yu böc sonin yangat föngga angitgon yangtorengitnung. \p \v 14 Amna auho son dongyu obökuyai, wömai sonu ‘Kopotorocho yu tong ogep tong impun’ yongo dönac yongitnung. Sonu yu möpmo wagang imoninga. \v 15 O nuc soniho borongdeantacanu wömai sonu yuot borongdeditnung. O nuc soniho irot mep tontacanu wömai sonu yuot uroci kombingmuya itfat yungitnung. \v 16 Son muyu nuc soniot irot tungu singmuya itongitnung. O son ma soni onoce töngitninga. Muno, sonu muyu owi amna komongno ot oröc tongitnung, amna morömaotgon muno. O son kombic kombic soniha borongdetninga. \p \v 17 Amna auho son toroc kiap wömuno tong kamuyai wömai sonu urago tong imoninga. Muno, son bongono muno owi amna ambaracho yangamin toroc kiap ogepmagon tongitnung. \v 18 Sonu owi amna ambaracot irot tungu idithon uyapha yabingitnung. \v 19 Oröcnai, son sonibuc ayam soni urago iban imoninga. Muno, son Kopotorocha torengga idiya yu inobuc urago iban imangoc. Worochon yong tuctuc mata wömai Moröma noni ingoroc yogoc: \li1 “Urago iban imocimoc woi nakain youp, o wömunohon wöngnacno wömai naka iban imangot.” \rq (Lo 32:35)\rq* \p \v 20 Son sonibuc urago iban imoninga, ingorochong tongitnung: \li1 “Ayama worec imunai wömai nacno impi. O yu yamucha omong faunai wömai yamuc get impi. \li1 Gocho kiap ihoroc tong imontarocanu wömai yuho ayam tong gamogocmaha yangam fap morö tontac.” \rq (Sindaun 25:21)\rq* \p \v 21 Sonu toroc kiap wömuno kombing imuya worocho kanggiraicyit. Son muyu toroc kiap ogepma tongga wömunohon gesö anggirad-itnung. \c 13 \s1 Non muyu gavman gending imongitnahamon \p \v 1 Kombiarut, gavman yu inoin gesöha tongga makoing songitac. Muno, gavmanthon moröma ambarac wömai Kopotorocho yemongyun uuya youpno tongidang. Worocha tongga owi amna ambarac gavmanthon mata kombingga sumboditnung. Kopotorocho gavman auha ‘öc’ mayunahai wömai guroc ngocin gavman au main. \v 2 Worchai oro, amna auho gavmantha ayam tong imunai wömai yu Kopotoroc temongmun ögocma worocha ayam tong imontac. Tongo yu worochon urago sogiangoc. \v 3 Amna toroc kiap ogepma tong-idangma yui gavmanthon morömaha mabotoning mahong usem toctoc amna yu wömai gavmantha botongidang. Oro worocha goc gavmantha mabotoc botochai, wömai toroc kiap ogepmagon tong-idiruc. Tuna gavmanthon amna moröma yu gocha irot ogep kombinahing. \p \v 4 Kopotoroc ‘gavmantho suraro ogepma yangtorengitnung yongo’ yu yemongyun uuya Kopotorochon youp amna idang. Son soni woho, gavman yui gesöno komanang masogidung. Muno, goc toroc kiap wömuno tontarocanu wömai goc gavmatha botontaroc. Yui Kopoto-rochon youp amna idangmaha tongga Kopotorochon ecego wömuno toctoc amna urago iban imongidang. \v 5 Worocha non muyu gavmant-hon mata sumboditnahamon. Woi uragoha botoc botochagon muno, mahong non irot nonin kombiamon, gavman unenne idit kiap woi toroc kiap ogepma. \v 6 Oro foro worochagon tongga sonu gavman takis möneng imongitnung. Wömai yaha, gavman woi Kopotorochon youp amna ida inoin gesö gavman youphagon bogingidang. \v 7 Son möneng butogo soni ambarac saringdup tongga takis kiapmo manomano idangma woroc ambarac wöngitnung. O amna morömaha gending imongga mata metec yongitninga. \s1 Nuc noniha irot tong fup imongitnahamon \p \v 8 Sonu butogo soni ambarac saringga dongyu bödenung. Yapmu tungugon wömai mabödeic woi nucni irot tong fup tong imocimoc kiap worocho mabödeic. Amna au nucnihagon kombingga irotno imongitacma yuho wömai Kopotorochon nongoru ambarac sumbotdup tontac. \v 9 Nongoruho ingoroc yac: \li1 “Son oimna göra kiap tongitninga. Son nuc soni dong omong tongitninga. Son usem tongitninga. Son nuc sonihon manomanoha yang ibip tongitninga.” \rq (Kisim Bek 20:13; Lo 5:17)\rq* \p Oro nongoru woroc orin nongoru au idangma worochon bigo woi nongoru moröma ngoroc: \li1 “Goc gakaha kombingitarocma worochon torocgon nuca iroda boging imongidiruc.” \rq (Wok Pris 19:18)\rq* \p \v 10 Amna au nucnoha irot imontacma yuho wömai yapmu wömuno matic. Muno, irot imoc imoc kiap worocho wömai nongoru ambarac idangma worochon forodongno sinom. \s1 Son dan dupdup tongitninga \p \v 11 Kombiarut, nonu bongono inobarac sinomdec itongidamon. Yaha, non forosingga Yesuha kombing tobigomonan bongono wocin Kopotorochon bongono morö abe korungon idoc mahong önga wömai bongono worocho urop eng fomtac. Worocha son dan dupdup tongitninga. Muno, son wekongga irot soniho kombic kombicho itongitnung. \v 12 Kumbong urop bödeuna sa isoc isocha tac. \p Worochai oro kumbongon toroc kiap wömuno imana fauna yagunodec itongga emoc ogepmahon manomano fohongyana muuya idongitnahamon. \v 13 Tongo nonu yagunohon toroc kiapdec nongnong-ogon itongitnahamon. Kumbonghon toroc kiapdec muno, woi pati tongga kömec boyömohu o yamuc koingo toup nongo bumbum yocyochu o göra kiap toctochu o toroc kiap betni tongohu o emoc toctochu o amna auhon manomanoha yang ibip öcöchu, toroc kiap ihoroc tonintha. \v 14 Muno, sonu muyu Moröma noni Yesu Duic yu tec soni simbang tohomu muuna irot osucnohon ibibo anggirada worochon toroc wönggon itongitninga. \c 14 \s1 Son öroc sonihon toroc kiapmoha yangsoworeninga \p \v 1 Amna auhon kombing tobic tobicno singo entacanu wömai sontho yu surarodec taruya ongoninga. Muno son muyu yu yangbanango yuot kondong itmuya mataho emoc toninga. Wömai yaha, kiap auha wömai amna au kombiuya ‘ogep tonam’, wohong amna au yu worochagon kombiuya ‘bongbong sicsicyi worocha angit matoctocno’. \v 2 Amna au yu wömai manomano ambarac nongidang. Tongo kombing tobic tobicnoho ogepma koingogon entac mahong amna au yuhon kombing tobic tobicno singo worocha yui ‘kandöc toninyit’ yongo bot arap manongidang. \v 3 Oro amna manomano ambarac nongitacma yuho inoha ‘noc aumahon öngitno itat’ yongo kombiicha. O ihorocgon amna bot arap manongitacma yu ‘wontucmuno tac’ yongo nucniha kombing moinmoin ticha. Muno sinom, Kopotoroc yu amna yaityait wo urop soworengga inoin fat fogitdegoc. \p \v 4 Goc numa yo! Goc foro yaöha amna auhon youp wabkaracno soworeharoc yo? Worochon morömano yuhogon wömai youp wabkaracno ‘nongnongo itacha woha turongonobarac itachu’ yongo soworeantac. Woi gochon manomano muno. Wohong nocho kombihat, Moröma noni yu youp wabkaracno tong koing tong imuna nongnongo entac. \p \v 5 Oro, amna au yui wömai sep bongono auha ‘gendina’ yongo kombingidang. Wohong amna au yu ‘sep bongono ambarac woi ihorocnogon’ yongo kombingidang. Worocha son amna tungu tungu son muyu irot soni soworengga sonthon kombic kombic sonidec angit itacma worochon toroc itongitnung. \v 6 Amna sep bongono au anggen-dingidangma yu wömai Kopotoroc yong moröng imoc imocha ihoroc tongidang. O amna bot arap nongidangma yu nacnoha ecec inongo nongidang. Worocha yu ihorocgon Kopotorocha yong moröng imontang. O amna bot arap manongidangma yu inoin nacnoha ihorocgon ecec inongga Kopotorocha yong moröng imontang. \v 7 Kombiarut, itonggong noni woi nonthon manomanogon muno. O omong faantamonma woi ihorocgon nonthon manomanogon muno. \v 8 Itonggong noni woi ‘Morömaha’ yongo itongidamon. O omen-tamonma woi ihorocgon ‘Morömaha’ yongo omentamon. Worocha wömai nonu itongontamonthu o omong faantamonthu woi non Moröma Kopotoroc yuhon fatgon idamon. \v 9 Duic yu omong fadoc mahong mit wönggon itonggongno sogidoc. Foro worochagon tongga yui omong fatfatyihon Morömo orin wec idangma yuhon Morömo itac. \p \v 10 Worochai oro, sonu foro yaöha oröc sonihon toroc kiapno yangsoworengga mata metec yongidang? O foro yaöha gocu gakaha kombingitaroc, ‘noc oröcnahon öngitno sinom itat yo’? Kombiarut, non ambaracho Kopotorocho yangamin idongga itnaya yuho mata noni yangsoworengga yun bödeangoc. \v 11 Worochon yong tuctuc matano ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Itonggong Morömo woi naka itat. Worocha owi amna ambarac yu boinno sinom nocot engmuya goruc yemoc tong namonahing. Tongo ambaracho ingoroc yong tapnahing. ‘Boinno, goc Kopotoroc Moröm noni sinom.’” \rq (Aisaia 45:23)\rq* \p \v 12 Worocha woroc, non owi amna tungu tungu ambarac nonu Kopotorocho yangamin idongga toroc kiap nonihon foro inong tapnahamon. \s1 Nontho tonaya oröc noni turongodec möngitninga \p \v 13 Worochai oro nonu oröc nonihon toroc kiapmo wönggon mangsoworenin. O nonu yuha mata metec wönggon mayonin. Muno, non muyu oröc nonihon kombing tobic tobicno tong koing tong imongitnahamon. O kombic kombicno tong gorong tong imonintha. \v 14 Oro Moröma noni Yesu yu kombic kombic namuna nocho boinno sinom kombihat, nacno ambarac idangma woi Kopotorocho yangmin betni maeng. Muno non ogep ambarac naantamon mahong amna au yu inoin irodin kombiunai ‘noc nacno wo angit manait,’ ihoroc kombinggai wömai nacno wo inoin kombic kombicdec betni idina naicha. \v 15 O goc nacno au naantarocmaha tongga oröcahon irot obukontac wömai goc kiap ngorocdecu oröca irot imocno sinom matiroc. Mayain, Duic yu ‘oröca woroc sogiwa’ yongo omboc. Worocha gocho nacnoha tongga oröca wo ti obökicha. \v 16 Ihoroc tontarocanu wömai owi amna Duic makombing imingma yuho nacnoha tongga kombing tobic tobic kiap soniha yong moin moin yontang. \v 17 Nacno yamucha tongga nonu Kopotorochon midim sabarac sadec mangonin. Muno sinom, nongnongo idit kiap orin irot gucdec idit kiap orin borongdetdet kiap worocha tongga nonu mom midim sabarac sa ana feangoc. Kiap woroc wömai Kunkun Yaruho irot nonin tun öngkung nimongitac. \v 18 O amna auho toroc kiap woroc tanmuya Duichon youp tontacma yuha wömai Kopotorocho irot ogep kombiantac o owi amnaho ihorocgon ‘yui amna ogepma’ yongo kombinahing. \p \v 19 Worochai oro, non ambaracho ‘irot tungu itna’ yongo nucno tongfat yeunyeun tongo itongitnahamon. Non muyu kiap ihorocnoha kokorengitnahamon. Tongo non ambarac ogepmagon itnahamon. \v 20 Nacnoha tongga Kopotorochon youp tu obökicyit. Boinno sinom, nacno ambarac woi Kopotorocho yangamin sacsago idang mahong goc nacno au naiya worocho tuna oröcahon irotno obukontacanu wömai gocho kandoc tontaroc. \v 21 Goc bot arap naantarochu o goc wain yamuc naantarochu o goc yapmu au tontarocmahu, kiap worocho tunai oröcahon irotno obukontacanu wömai gocho yapmu ihorocno nairocha o toroc kiap ihorocno wönggon tirocha. \p \v 22 Oro sonu nacnohahu o toroc kiap auhahu worocha amna auot mataho emoc toninga. Gocu kombiiya angit itachu o angit maechu woi gocot Kopotorocot sothon manomanogon. O amna au yu ino nacno nongitacmahu o toroc kiap tongitacmahu worocha inoin irodin kombiuna ‘woi angit itac’ oro amna ihorocnoho wömai borongdehun. \v 23 Wohong amna au yu nacno au nocnocha irot yai kombingmuna naantacma yu wömai Kopotorocho yangamin yapmu wömuno tontac. Wömai yaha, yuho kombigoc, ‘noc angit manait’ mahong nagoc. Oro yu yapmu auha irot yai kombingmuna tontacma wömai woroc, yui Kopotorocho yangamin wömuno tontac yaha yui yapmu kombing tobicgocma woroc matandoc. \c 15 \s1 Non muyu Duichon kombic kombic orin toroc kiapmo tannitnahamon \p \v 1 Oro, non kombing tobic tobic orongi itnimpacma, non muyu oröc noni kombing tobic tobicno singo yu tongfat yengga mepmono sumboditnahamon. Non ‘kombic kombic nonihogon koing soun’ yongo kombininta. \v 2 Muno, non muyu nuc noni oröc tong imongo yuhon irotno tong koing tong imongitnahamon. \v 3 Duic yu ihorocgon inoin ibibogon tantantha makombingidoc. Muno yui Kopotorochon bapiya mata irim toctocyi itacma worochon torocgon itongidoc. Mata wömai ingoroc yac: \li1 “Öö Kopotoroc, amnaho gocha ganong saha tongidang. Tuya mata worocho noc sogihac.” \rq (Buk Song 69:9)\rq* \p \v 4 Mata ambarac osuc Kopotorochon bapiyadec irim tongidungma woi ‘non woroc embada kombic kombic ogepma sogitna’ yongo irim toctocyi itac. Tuna nonu woroc embatmanaina irot noni koing suna ‘manomano ino yabitno Kopotorocho nimoc nimocha yogocma woroc sogitnahamon’ yongo torengga ididamon. \p \v 5 Kopotoroc irot gucno orin irot tong koing tong nimoc nimoc Morömo yu muyu irot soni tun yungan tuna sonu irot tungu singmuya Duic Yesuhon toroc kiapmogon tanitnahing. \v 6 Tongga son ambaracho irot tungu duc tungu singmuya Kopotoroc yong moröng imongitnung. Yu woi Moröma noni Yesu Duic yuhon Kopotoroc orin Fano itac. \s1 Fatmata ogepma woi Yuda nano orin bumbumyi nano yu ambarachon \p \v 7 Duic yu son yangam kamongo sonot irot tungu sigoc. Oro worochon torocgon wömai sonu ihorocgon nuc soni yangam imongo irot nucnodec siun siun tongo iditnung. Toroc kiap ihorocnoha tongga Kopotorochon ma guroc ngocin moröma engoc. \v 8 Kombiarut, Duic yu ‘Kopotorochon mata koing soun’ yongo Yuda nanohon mongorec toctoc amna öngkuboc. Kiap worocha tongga Kopotorocho ombu sakungni yong koing matano godingmun fat imogocma worocho ambarac Duichon oburodec boinno öngkungbödegung. \v 9 Tuna Kopotorochon banac banacnoho bumbumyi nano ihorocgon fogiuna yu Kopotoroc yong moröng imongidang. Worochon mata ingoroc irim toctocyi itac: \li1 “Worocha wömai nocho bumbumyi nanohon bonipnodec itmaina gochon maya onoce töa faduna yong moröng ap yong gampiwa.” \rq (2 Samuel 22:50; Buk Song 18:49)\rq* \li1 \v 10 O mata au ingoroc yac: \li1 “Son bumbumyi nano son Kopotorochon feno ot yong borongdearut.” \rq (Lo 32:43)\rq* \li1 \v 11 O wönggon mata au ingoroc yac: \li1 “Son bumbumyi nano ambarac son Moröma yong moröng imarut. O son kantri ambarachon owi amna son yong moröng ap yong imarut.” \rq (Buk Song 117:1)\rq* \li1 \v 12 O Aisaia, yu ingoroc yogoc: \li1 “Yesihon morogono au öngkuangoc. Tongo yuho bumbumyi nano ambarac yangtoreangoc. Tuna bumbumyi nano ‘yuho tongfat nehun’ yongo yuha kombing tobing imongitnahing.” \rq (Aisaia 11:10)\rq* \p \v 13 Kombing tobic tobic nonihon Morömo Kopotoroc yu irot soni tun guc mauna borongdetdet soniho morö fahun. Tongo sonu ‘yuho tongfat neantac’ yongo yuha kombing tobing imongitnahing. Tuna Kunkun Yaruho inoin gesödec irot soni tong koing tong kamuna borongdetdet moröma sinompho irot sonin foc tontac. \s1 Pol yu bumbumyi nano fatmata ogepma inocinoc amna \p \v 14 Oröcnai, nocho boinno sinom kombihat, son toroc kiap ogepma toctocha toup kombingidang. O sonu Kopotorochon irot kombic kombic tuctugo kombiang. Worocha son ogep suraro soni fasun imongidang. \v 15 Wohong nocho ‘Kopotorochon mata ta fusa dihun’ yongo bapiya ngo irim togot. Mata au wömai nocho orongi sinom togot. Wömai yaha, Kopotorocho noc nang banango \v 16 ‘bumbumyi nano fatmata ogepma fandat iniruc’ yongo noc temongmun uuna Duic Yesuhon youp amna iditat. Woi ‘Kunkun Yaruho tuna bumbumyi nanoho Kopotorocho yangamin ecec ogepma simbang kunkun iditnung’ yongo nocho fatmata ogepma yocyoc youp öret socsoc amna osuc tongidungma woroc simbang tongitat. \p \v 17 Worocha tongga nocho Duic Yesuhon madec Kopotorochon youp ngo tongitatmaha borongdetno sinom tongitat. \v 18 Nocho mata koböc koböc mayit, muno yapmu tunguhon fatgon yongitat, woi ingoroc: Nochon youpha tongga Duicho nochon obunadec bumbumyi nano koböcma Kopotorocot yangat feboc. Tuna yuho Kopotorochon matano sumbodidang. \v 19 Nocho wömai Kunkun Yaruhon gesödec toroc kiap inobarac orin momphon weran moröma tongidot. Yerusalem foro singga eng tengga Ilirikum provinsdec böcsa danong nocho Duichon fatmata ogepma owi amnadec yong silip tongo inong tongidot. \v 20 Osuchagon wömai nakain irot kombic kombic moröma ingoroc idoc: Nocu sa Duichon ma abe makombingidungan woce ongmaina fatmata ogepma inong tangtang youp tangot. Nocho amna auhon youp saka ficficha makombingitat. \v 21 Muno, nocu mata ngo irim toctocyi itacma worochon torocgon toctocha kombihat. \li1 “Owi amna Duichon fatno abe mainoc inocyi yu wömai kombinahing. O owi amna yuhon fatno abe makombigungma yu wömai tuctugo kombinahing.” \rq (Aisaia 52:15)\rq* \s1 Pol yu Röm kombing tobic tobic suraro yacyacha kombigoc \p \v 22 Oro, nocho bumbumyi nanohon sae itongmaina fatmata inocinoc youp moröma sinom tongidot. Worocha tongga sonot onggongon uyapna foc tong namuna nocho abe sonot maebot. \v 23 Nocho biruc koböcma son kackacha toup kombingidot. Oro önga wömai sa guroc ngoce nochon youp urop bödehac. \v 24 Worocha nocho youp torop ingoroc singdegot: Noc kantri Spen ongungotan bongono wocin wömai nocho osuc sonot engmaina kaaya nonu ambarac borongdeda irot ogepdec itnahamon. \p Ihoroc itmanaina mit wömai sonu noc Spen onggonga obmukusuc tongfat neuya nocho woce ongungot. \v 25 Wohong öngai ‘noc Kopoto-rochon kunkun feno Yerusalem taun idangma yu tongfat yewa’ yongo woce onggonga uyapdec itat. \v 26 Wömai yaha, kombing tobic tobic owi amna provins Masedonia orin Akaia idangma, yuho Yerusalem suraro uroci tongfat yecyecha ecec möneng suran togung. Tongo ‘nocho yu imangot’ yongo nakain obunadec sigung. \v 27 Yu ihoroc toctocha irot ogep kombigung. O kiap worocdec wömai yui Yerusalem suraro butogo saringga urago imogung. Yaha, Yerusalem suraro yui Yuda owi amna. Tongo Yuda nano yui Kopotorochon guram osuc sogida bumbumyi nano ot silip togung. Worochon uragoha wömai önga bumbumyi nanoho Yuda nano godibhon manomanoha tongfat yeang. \p \v 28 Oro, nocho möneng wo Yerusalem surarohon oburodec siaya sogitnung. Tongo mit Spen onggongon uyap forosiangot. Tongo uyap bonipnodec wömai nocho sonot engga kaangot. \v 29 Noc boinno sinom kombihat, Duichon guram nocdec foc tongga idina nocho sonot ehangot. \p \v 30 Nakain oröcnai, Moröma noni Yesu Duic yuhon madec orin Kunkun Yaruhon irot imocimoc kiapdec nocho ‘dönacha tongfat nearut’ yongo kiring kampiwa: Noc youp mepmo sinom tongitat, worocha son muyu nocot irot tungu singmanaina dönacha tongfat nearut. \v 31 Yudia sae amna Kopotorochon mata körengmu ongitacma yuho wömuno tong namoc namocha kombiang. Worocha tongga ‘Kopotorocho noc yuhon oburodecma öcangmun muhun’ yongo dönac yarut. O ihorocgon ‘nocho Yerusalem suraro ot itmaina yu tongfat yecyecha youp tangotma worocho suraroho yangamin angit itun’ yongo dönac yarut. \v 32 Son ihoroc tuya Kopotorocho kombiuna angit inai wömai nocho irot ogep kombingmaina sonot ehaya non ambarac kondong itmanaina irot noni tong koing tun tun tongo borongdetnahamon. \v 33 Irot guchon Morömo Kopotoroc yu sonot itun, woi boinno. \c 16 \s1 Pol yu owi amna koböcmaha irot ogep matano siuna onggoc \p \v 1 Nat noni Fibi, yui owi ogepma sinom. Yui Kenkria taun woce Duichon surarohon mongorec youp tongitac. \v 2 Oro yu sonot ehunai wömai sontho Moröma nonihon madec yu anggendingga ogepgon angtorengitnung. Son Kopotorochon kunkun fenohon toroc kiap ogepma indanitnung. O yu yapmu auha docmöantacma wömai sonu worocha tongfat yengitnung. Yui owi amna koböcma ogepma sinom tongfat yengidoc. O noc ihorocgon tongfat negoc. \p \v 3 Noc irot ogep matana siaya Prisila orin Akwila yuot ongoun. Oimna yu nocot Duichon youp ban tongidamon. \v 4 Osuc wömai yui noc tongfat necnecha inoin itonggongno foyop dongyun fadomoroc. Worocha nakagon muno, wohong bumbumyi nanohon suraro ambaracho yu ecec moröma sinom inona. \p \v 5 O irot ogep matana ihorocgon owi amna yuho bucin suran tongidangma yuot ongoun. \p O irot ogep matana Epainetasot ongoun. Yu woi nochon nucna sinom. Yuho wömai provins Esiadecma amna ambarac bigo sing imuna irotno ibanda Duicha kombing tobing imogoc. \p \v 6 O irot ogep matana Mariaot ongoun. Yu woi sontha yongo youp orongi tongidoc. \p \v 7 O irot ogep matana Andronikas orin Juniasot ongoun. Amna yaima yu nocot Yuda nanohon toropdec öngkubomon. Yu woi nocot kondong yi bucin idomon. Yuhon ma aposel bonipnodec moröma itac. O nocu Duic abe makombii edeya yuho wömai urop Yesu kombing tobing imongidomoroc. \p \v 8 O irot ogep matana ihorocgon Ampliatasot ongoun. Moröma noniha tongga nocho yuha toup sinom kombingitat. \p \v 9 O irot ogep matana Urbanasot ongoun. Yui nonot Duichon youp ban tongidamon. O Stakis yui ihorocgon nochon oröcna sinom. \p \v 10 O irot ogep matana ihorocgon Apellesot ongoun. Duicha tongga yui mepmo moröma sinom aun fedoc. Wohong yui mepmodec masing kai koing sogoc. \p O irot ogep matana Aristobulushon toropniot ongoun. \p \v 11 O irot ogep matana Herödionot ongoun. Yu woi nocot Yuda nanohon toropdecma öngkubomot. \p O irot ogep matana Duichon feno Narsisasho bucin idangma yuot ongoun. \p \v 12 O irot ogep matana Trifina orin Trifosaot ongoun. Owi yaima yu woi Morömahon youp moröma sinom tongidamoroc. \p O irot ogep matana Persisot ongoun. Yu woi nochon nucna sinom. Owi ngo yui ihorocgon Morömahon youp moröma sinom tongidoc. \p \v 13 O irot ogep matana Rufusot ongoun. Yu woi Morömahon amna sinom. O yuhon macnoho noc nakain macna simbang tongfat nengidoc. \p \v 14 O irot ogep matana ihorocgon Asinkritas, Flegon, Hermes, Patrobas, o Hermas yuot ongoun. O ihorocgon oröc noni yuot kondonggon idangma. \p \v 15 O irot ogep matana Filologus, Julia, Nereus orin natno, o Olimpas orin Duichon kunkun owi amna yuot ididangma, yuot ongoun. \p \v 16 Son Kopotorochon owi amna ambarac obu yopyop tarut. Kopotorochon kunkun suraro ambaracho ‘irot ogepno sonot itun’ yongo kombiang. \s1 Polho ‘suraro fuc toningyit’ yongo garac mata yogoc \p \v 17 Oro oröc ori, nocho mata orongi ingoroc kantiwa: Amna au yu suraro soni fuc toctocha tang. Yui fatmata ogepma nongnongo kanogomonma woroc ibando kandöc fandadidang. Tongo worocho kombic kombic ogepma soni foc tong kamongitac. Son soni woho, son amna ihorocno kombing imiya yuho sonot itninga. \v 18 Amna ihorocno yui Moröma noni Duic yuhon youp matongidang. Muno, yui inoin ibibonogon tanmuya owi amna etnoma tonguc yengo inong yamuc tuya kombic kombicno gorong ongidang. \v 19 Boinno, sonu Kopotorochon fatmata ogepma sinom tanidang. Tuya worochon fatnoho böcsa danong ongbödegoc. Worocha nocho sontha irot ogep sinom kombihat. Son ingoroc tongitnung: Toroc kiap ogepma wömai kombicno sinom tongitnung mahong toroc kiap wömunohon kombic kombicu sonot icha. \p \v 20 Oro, non bongono docutnogon iditnaya mit wömai irot guc Morömo Kopotoroc yu dogu kopot tamberuna orung sonihon unenne engoc. Moröm noni Yesu yuhon banac banacno sonot itun. \s1 Amna auho Röm suraroha irot ogep matano sigung \p \v 21 Oro, nochon youp kondongna Timoti yuho sontha irot ogep mata sihac. O Lusius, Jeson, Sosipater, yu woi ihorocgon tang. Yuot nocot non ambarac Yuda nanohon toropdecma öngkubomon. \p \v 22 O noc Tertias nocho Polhon dugodecma mata ngo sogida bapiya ngo irim totma nocho ihorocgon Morömahon madec irot ogep matana sihat. \p \v 23 O Gaius yu ihorocgon sontha irot ogep matano sihac. Nocho yuho bucin iditat, o yu suraro ambarac ogepma sinom tongfat yengitac. \p O Erastas, yu woi taun ngorochon möneng yangtorectorec amna, yuot oröc noni Kwartasot yu ihorocgon irot ogep matano siunya sonot ongoun. \p \v 24 Moröma noni Yesu Duic yuhon banac banacno sonot itun, woi boinno. \s1 Mata madango \p \v 25 Non Kopotoroc yong moröng imona. Yuho ogep kombing tobic tobic soni tong koing tong kamuna sonu koingo sonahing. Woi nocho Yesu Duichon fatmata ogepma fandat kanongitatma worocho irot soni tong koing tongitac. Fatmata ngoi osuc öp idoc mahong önga wömai eran öngkupac. \v 26 Itonggongon Foro Kopotoroc yu yong tuctuc amnani inuna yuho yong tuctuc matano bapiyadec irim togung. Tuna nonu woroc embada fatmata ogepma tuctugo kombingidamon. Kopotoroc yu ‘sa guroc danong owi amna ambaracho yuhon matano kombing tobingmuya sumboditnung’ yongo kiap ihoroc togoc. \v 27 Kopotoroc yu tunguho wömai kombic kombic ambarachon foro itac. Öngahu o mithu bongono muno nonu Yesu Duichon madec yong moröng noni yuhagon imongitnahamon, woi boinno.