\id TIT - Yopno [New Testament and Psalms]; 14-May-2010 \h Taitus \toc2 Taitus \toc1 Taitus \mt1 Pol da Taitus do Papia Mandagɨt \is1 But pɨso gen \ip Taitus uŋun Juda amɨn kabɨkon nani kɨnda dɨma. Mani Yesu yolyol amɨn dagagɨt bɨsapmon Pol aŋpulugaŋban yabekbi pi agɨmal. Pol da Taitus Krit mɨktɨm tɨm tap binap tosok uŋudon paŋmuwukbi dakon pi kɨla asak do yɨpban egɨpgut. \ip Mibɨltok Pol da yosok, Krit amɨn dakon aŋpak uŋun tagɨ dɨma. Mani amɨn kɨnda paŋmuwukbi dakon kɨla amɨn dagok do kaŋ, aŋpak tagɨsi aŋkɨmotjak. Don Pol da Taitus da mɨŋat amɨnyo iyɨkon iyɨkon niaŋon da yoyɨŋdet asak uŋun do iyɨgɨt. Mɨŋat amɨn pelaŋ, ae yawi kaluk, ae oman monjɨ uŋun yoyɨŋdet niaŋsi asak uŋun do mandagɨt. \ip Gen mibɨ do yaŋ mandagɨt. Taitus da mɨŋat amɨnyo yoyɨŋ degek but kaloŋsi egek notni do aŋpak tagɨsi aŋ yomɨŋ yomɨŋ aŋek gen emat dɨma aŋek egɨpni do yoyɨgɨt. \c 1 \s1 Taitus uŋun nandaŋ gadatni paŋteban aŋek paŋmuwukbi Krit mɨktɨm tɨm tap binap tosogon ekwaŋ uŋun dakon aŋpakni paŋmɨlɨp asak. \r (Kɨlapmɨ 1–3) \p \v 1 Nak Pol, Piŋkop dakon oman monjɨ ae Yesu Kristo dakon yabekbini. Nak mɨŋat amɨnyo Piŋkop da iyɨ do manjɨgɨt uŋun dakon nandaŋ gadatni paŋteban abeŋ do nak yabekgɨt, ae paŋpulugoko gen bamɨ nandaŋ pɨsaŋek Piŋkop dakon aŋpak yolek ani yaŋ do nak yabekgɨt. \v 2 \x - \xo 1:2 \xt Kol 1.27\x*Do paŋpulugoko nandaŋ gadat tebaisi aŋek, Piŋkop da egɨp egɨp teban yomjak do jomjom aŋ. Kalɨpsigwan Piŋkop da yo kɨnda dɨma wasaŋban noman tagɨt bɨsapmon, egɨp egɨp teban uŋun nim do kɨlɨ yaŋ teban tagɨt. Uŋun top dɨma yosok. \v 3 Ae don, iyɨ bɨsap uŋun yɨpguron, amɨn dɨ geni yaŋ teŋteŋoni do paŋnoman agɨt. Yaŋ aban geni noman altaŋ teŋteŋagɨt. Piŋkop, yokwikon baŋ tɨmɨt tɨmɨt amɨnin, uŋun da nak Piŋkop gen yaŋ teŋteŋok pi on abeŋ dosi nayɨgɨt. \p \v 4 \x - \xo 1:4 \xt Ro 1.7; 2Ko 8.23; Gal 2.3\x*Taitus, nak papia on gak do mandaŋ gamɨsat. Gak monjɨnosi, nandaŋ gadakgo nin morap gat arɨp. Piŋkop Dat gat ae Yokwikon Baŋ Tɨmɨt Tɨmɨt Amɨnin Yesu Kristo gat da nandaŋ yawok gamɨŋek aŋpulugaŋbal butgo yaworɨ tosak do bɨsit asat. \s1 Taitus uŋun paŋmuwukbi dakon kɨla amɨn tagɨsi baŋ manjɨsak \p \v 5 Gak pi morap aŋdɨwarɨkgɨmaŋ uŋun paŋwasɨp abi yaŋ do aŋek Krit mɨktɨmon gepgum. Do gayɨgɨm uŋun da arɨpmon kokup morapmon paŋmuwukbi dakon kɨla amɨn manjɨki. \v 6 \x - \xo 1:6 \xt 1Ti 3.2-7; 2Ti 2.24-26\x*Gak mɨŋat amɨnyo da dabɨlon gulusuŋni mɨni amɨn baŋ manjɨki. Uŋun mɨŋat kaloŋɨ dakon eni egɨpjak. Ae uŋun amɨn dakon monjɨ gwayoni Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmni, ae Piŋkop da dabɨlon aŋpak garagɨ tagɨ yolek dɨma ani, ae kwen wɨgɨk aŋek meŋ datyo dakon gen pabɨŋ yop aŋpak yolek dɨma ani. \v 7 Paŋmuwukbi dakon kɨla amɨn uŋun Piŋkop dakon pi kɨla agak amɨn, do kosit kɨlegɨsi agɨpjak, aŋakwan amɨn da gulusuŋni kɨnda dɨma koni. Uŋun iyɨ do nandaban dɨma wɨgɨsak, ae butjap tepmɨ dɨma nandɨsak. Uŋun pakbi teban naŋek but upbal dɨma asak, ae emat pɨdokyo dɨma asak, ae moneŋ morapmɨ tɨmɨt do nandak nandak dɨma asak. \v 8 Amɨn yutnikon kwa kɨlani tagɨ asak, ae aŋpak tagɨsi morap do galagɨsi nandɨsak, ae aŋpakni kɨlegɨsi, ae telagɨsi egɨsak, ae iyɨ do kɨla aŋek aŋpak kalɨpmɨ pabɨŋ yopmaŋdak. \v 9 Uŋun gen bamɨsi iyɨŋ dekgwit uŋun tebaisi abɨdosak. Aŋek mɨŋat amɨnyo gen bamɨ yoyɨŋ degek butni paŋteban asak. Ae gen bamɨ pabɨŋ yopmaŋgaŋ amɨn gen tebaisi yoyɨŋakwan gulusuŋni pɨndatni. \s1 Mɨktɨm tɨm Krit uŋudon amɨn morapmɨ da amɨn dɨwarɨ dakon nandaŋ gadat paŋupbal aŋ \p \v 10 \x - \xo 1:10 \xt 1Ti 4.7\x*Gak kɨla amɨn tagɨsi baŋ manjɨki, nido kwen wɨgɨk amɨn morapmɨ ekwaŋ. Uŋun gen ɨsalɨ morapmɨ yaŋek amɨn dakon nandak nandak paŋkewalgaŋ. Uŋun kabɨkon, morapmɨ uŋun Juda amɨn, uŋun da gɨp mandani do pi tebaisi aŋ. \v 11 \x - \xo 1:11 \xt 2Ti 3.5-6; 1Pi 5.2\x*Uŋun amɨn mɨŋat amɨnyo dakon moneŋni tɨmɨt do nandaŋek yoyɨŋdet gulusuŋ aŋek mɨŋat amɨnyo dɨwarɨ gat ae gwakni morap kɨsi gat dakon nandaŋ gadat paŋupbal aŋ. Do gen uŋuden dɨma yoni do yaŋsop aŋ yobi. \v 12 Kalɨp Krit amɨn dakon nandak nandak amɨn madep kɨnda da yaŋ yagɨt, “Krit amɨn morap uŋun top yogok amɨn. Uŋun amɨn yokwisi joŋ kɨlap yombem. Uŋun ɨsalsi egek jap morapmɨ nok do gɨn nandaŋ.” \v 13 \x - \xo 1:13 \xt 2Ti 4.2\x*Gen uŋun bamɨ. Do gak aŋpakni paŋmɨlɨp aŋek Piŋkop nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋ kɨmotni do gen tebaisi yoyɨki. \v 14 \x - \xo 1:14 \xt 1Ti 4.7\x*Yaŋ aŋaki Juda amɨn dakon babɨkni dakon binap gen do mɨrak saŋbeŋek dɨma yopni, ae gen bamɨ manji ɨmaŋ amɨn dakon gen tebani do mɨrak dɨma yopni. \p \v 15 Mɨŋat amɨnyo burɨkon yoni mɨni uŋun nandak nandakni kɨlegɨ gɨn. Mani aŋpak Piŋkop da dabɨlon garagɨ tagɨ baŋ yolek Kristo dɨma nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ amɨn uŋun nandak nandakni kɨlegɨ mɨnisi. Nido, nandak nandakni gat butni gat Piŋkop da dabɨlon garagɨ tagɨ. \v 16 \x - \xo 1:16 \xt 1Jn 1.6; 2.4\x*Gen kaganikon da yaŋ yoŋ, “Piŋkop nandaŋ ɨmɨsat”, mani aŋpakni da yaŋ nolɨŋban komaŋ, Piŋkop manji ɨmɨŋek ekwaŋ. Piŋkop da dɨmasi galak taŋ yomɨsak. Uŋun gen pabɨŋ yop amɨnsi, ae aŋpak tagɨsi kɨnda arɨpmɨ dɨma ani. \c 2 \s1 Amɨn pelaŋ aŋpak Piŋkop da si galak tosok baŋ ani \p \v 1 Mani, gak mɨŋat amɨnyo Yesu yolyol dakon gen madep madep morap toŋ uŋun yol kɨmotni do yoyɨŋ dekgi. \v 2 Amɨn pelaŋ pakbi teban naŋek but upbal dɨma ani do yoyɨki. Uŋun amɨn da pɨndakba amɨn tagɨsi ani do yoyɨki, ae nandaŋ kokwin tagɨsi aŋek aŋpak tagɨsi baŋgɨn ani. Uŋun nandaŋ gadat tebaisi aŋek, amɨn do but dasi galak taŋ yomɨŋek, tebai agek jɨgɨ morapmɨ guramɨtni do yoyɨŋ dekgi. \p \v 3 \x - \xo 2:3 \xt 1Ti 3.11\x*Ae mɨŋat pelaŋ yo kɨsi yoyɨŋbɨ Piŋkop da aŋpak galak tosok uŋun baŋ yolni. Amɨn do manji gen dɨma yoni, ae pakbi teban dakon oman monjɨni dɨma egɨpni. Ae yoyɨŋbɨ amɨn dɨwarɨ aŋpak tagɨsi do yoyɨŋdetni. \v 4 Mɨŋat pelaŋ da mɨŋat gɨmoŋɨ da eni gat ae monjɨ gwayoni gat but dasi galak taŋ yomni do yoyɨŋdetni. \v 5 \x - \xo 2:5 \xt Ep 5.22\x*Ae yoyɨŋ dekba mɨŋat gɨmoŋɨ nandaŋ kokwin tagɨsi aŋek aŋpak tagɨsi baŋgɨn aŋek Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨni egɨpni. Aŋek yutni kɨla tagɨsi ani, ae amɨn do aŋpak tagɨsi aŋyomni, ae eni dakon pɨŋbini egɨpni. Aŋpak uŋun ani kaŋ, amɨn da Piŋkop gen do yaŋba yokwi tok dɨma akdaŋ. \s1 Taitus aŋpak tagɨsi wɨli gɨmoŋɨ da yolek ani uŋun baŋ asak \p \v 6 Uŋudeŋ gɨn, gak wɨli gɨmoŋɨ paŋteban abɨ uŋunyo kɨsi nandaŋ kokwin tagɨsi aŋek iyɨ dakon egɨp egɨpni dakon kɨla tagɨsi ani. \v 7 \x - \xo 2:7 \xt 1Ti 4.12\x*Yo morap aki bɨsapmon, gak gaga aŋpak tagɨsi baŋgɨn abi, aŋaki amɨn da aŋpakgo kaŋek yolni. Mɨŋat amɨnyokon yoyɨŋdet pi aki bɨsapmon gen kɨlegɨsi yaŋaki amɨn da gandaba pi amɨn bamɨsi kɨnda yaŋ gandani. \v 8 \x - \xo 2:8 \xt 1Pi 2.15\x*Gen kɨlegɨsi baŋgɨn yoki kaŋ, amɨn da gulusuŋ kɨnda dɨma kokdaŋ. Ae uwal da gen yokwi kɨnda arɨpmɨ dɨma niyɨkdaŋ, nandak nandak yokwini do mayagɨ pakdaŋ. \s1 Oman amɨn madepni dakon gen tagɨsi guramɨtni \p \v 9 \x - \xo 2:9 \xt 1Ti 6.1\x*Gak oman amɨn yoyɨŋbɨ madepni dakon pɨŋbini egek pi tagɨsi madepni da galak tosak uŋun baŋ ani. Aŋek madepni da gen yoyɨŋba kobogɨ do gen yokwi dɨma yoyɨni, \v 10 ae madepni dakon yo kabo dɨma tɨmɨtni. Madepni dakon gen tagɨsi yol kɨmagakwa, madepni da aŋpak ani do but galaksi nandɨsak uŋun aŋakwa pɨndakban gwaljɨgɨ mɨnisi ani. Yaŋ aba yo morap anikon amɨn da oman amɨn pɨndagek gen on yaŋ teŋteŋomaŋ uŋun do galak toni. Uŋun gen uŋun Piŋkop yokwikon baŋ tɨmɨt tɨmɨt amɨnin dakon gen bamɨsi. \s1 Piŋkop dakon aŋpak yolek Kristo do jomjom aneŋ \p \v 11 Nin nandamaŋ, Piŋkop dakon nandaŋ yawotni uŋun kɨlɨ noman tagɨt, do amɨn morap yokwikon baŋ tagɨ tɨmɨtjak. \v 12 \x - \xo 2:12 \xt 1Jn 2.16\x*Nandaŋ yawotni uŋun da aŋpak yaŋ aneŋ do nolɨsak. Piŋkop da pɨndakban aŋpak ɨŋani aŋ uŋun dɨma aneŋ do nolɨsak. Ae on mɨktɨm dakon aŋpak yokwi morap yopneŋ do nolɨsak. Ae on mɨktɨmon egek nin do kɨla tagɨsi aŋek kɨlegɨsi egek Piŋkop yolneŋ do nandaŋ yawotni da nolɨsak. \v 13 Uŋun aŋpak tagɨsi yolek nandaŋ teban taŋek kɨsɨk kɨsɨk bɨsap madep do jomjom aneŋ. Uŋun bɨsapmon Yesu Kristo Piŋkopnin Wɨkwisi ae Yokwikon Baŋ Tɨmɨt Tɨmɨt Amɨnin tɨlɨmni gat noman altokdɨsak. \v 14 \x - \xo 2:14 \xt TP 19.5; GT 7.6; Esi 37.23; Gal 1.4; 1Pi 2.9\x*Kristo uŋun mibɨlɨ yaŋ do egɨp egɨpni parekgɨt. Nin yokwi morap da kɨsiron baŋ pulugaŋ nipmaŋek sugaŋ paŋmɨlɨp aban gwaljɨgɨ mɨnisi aneŋ do parekgɨt. Ae nin da iyɨ dakon amɨn kabɨ aŋek aŋpak tagɨsi but dasi aneŋ do parekgɨt. \p \v 15 \x - \xo 2:15 \xt 1Ti 4.12\x*Gak gen on mɨŋat amɨnyo yoyɨŋdekgi. Gak yaŋ mudaŋ gabi, do gen on guramɨtni do paŋtagap abi, ae gen pabɨŋ yopmaŋgaŋ amɨn uŋun aŋpakni paŋmɨlɨp ak do gen tebaisi yoyɨki. Gak yum pɨndagaki amɨn da gengo do yo ɨsalɨ yaŋ dɨma yoni. \c 3 \s1 Piŋkop da nin do yo tagɨsi agɨt, do nin aŋpak tagɨsisi aneŋ \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt Ro 13.1-7; 1Pi 2.13-14\x*Gak mɨŋat amɨnyo aego butni pabɨ pɨsaŋba kɨla amɨn madep gat ae gapman dakon pɨŋbini egek geni guramɨk kɨmotni. Aŋek bɨsapmɨ bɨsapmɨ pi tagɨsi mibɨlɨ mibɨlɨ morapmɨ ak do tagap toni. \v 2 Yoyɨŋbɨ amɨn kɨnda do gen gɨreŋ kɨnda dɨma yoni, aŋek gen emat dɨma ani. Bɨsapmɨ bɨsapmɨ yaworɨsi egek mɨŋat amɨn morap kabɨkon iyɨ do nandaba pɨŋakwa aŋpak tagɨsi baŋ aŋyomni. \p \v 3 \x - \xo 3:3 \xt 1Ko 6.9-11; Ep 2.1-2; 5.8\x*Ninyo kɨsi kalɨp nandaŋ kokwinin tagɨ dɨma, ae gen pabɨŋ yop agɨmaŋ. Sunduk da nin paŋkɨlɨkban but sulugɨk gat ae gɨptɨm dakon galaktok mibɨlɨ mibɨlɨ dakon oman monjɨ egɨpgumaŋ. Nin aŋpak yokwi mibɨlɨ mibɨlɨ aŋek tagɨsi ekwaŋ amɨn do nandaba yokwi tok agɨmaŋ. Amɨn da uwal aŋnimgwit, ae ninyo amɨn do uwal agɨmaŋ. \p \v 4 Mani Piŋkop Yokwikon Baŋ Tɨmɨt Tɨmɨt Amɨnin uŋun da nin do but dasi galak taŋ nimgut, aŋek golgolɨ nandaŋek nin do aŋpak tagɨsi agɨt. Ae uŋun aŋpakni noman altaŋ teŋteŋagɨt bɨsapmon, \v 5 \x - \xo 3:5 \xt 2Ti 1.9; Ibr 10.22\x*nin yokwikon baŋ tɨmɨkgɨt. Nin da nin aŋpak kɨlegɨ kɨnda agɨmaŋ do aŋek nin yokwikon baŋ dɨma tɨmɨkgɨt. Iyɨ dakon bupmɨ do aŋek yokwikon baŋ tɨmɨkgɨt. Nin sugaŋban monjɨ ŋakŋak kalugɨ yombem aŋapno Telagɨ Wup da egɨp egɨp kalugɨ nimgut. \v 6 \x - \xo 3:6 \xt Ya 2.17-18\x*Yesu Kristo Yokwikon Baŋ Tɨmɨt Tɨmɨt Amɨnin pi agɨt uŋun do aŋek Piŋkop da Telagɨ Wupni madepsi ninon tagalgɨt. \v 7 Kristo da nin do nandaŋ yawok nimɨŋek paŋpulugaŋban Piŋkop da dabɨlon amɨn kɨlegɨsi agɨmaŋ. Aŋpak uŋun aŋek egɨp egɨp teban abɨdoneŋ do nin manjɨgɨt. Nin egɨp egɨp teban do nandaŋ teban taŋek jomjom aŋek ekwamaŋ. \v 8 Gen morap gayɨsat uŋun bamɨsi. \p Nak gen uŋun do madepsi yaŋ teŋteŋoki do nandɨsat, aŋaki mɨŋat amɨnyo Piŋkop nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ uŋun da aŋpak tagɨsi ak do pi madepsi ani. Aŋpak uŋuden uŋun yo bamɨsi, ae uŋun da amɨn morapmɨ tagɨ paŋpulugogɨ. \v 9 \x - \xo 3:9 \xt 2Ti 2.14,16\x*Mani pɨdok pɨdok ak do nandaŋ kokwini tagɨ dɨmakon da yoŋ, ae gen emat aŋ amɨn, ae babɨkni dakon man dogɨn yaŋekwaŋ, ae Moses dakon gen tebanon gen toŋ uŋun dakon mibɨlɨ do gen emat aŋ amɨn dakon geni gulusuŋ do mɨrak dɨma yopbi. Gen uŋuden da nin arɨpmɨ dɨmasi paŋpulugoni. \p \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Mt 18.15-17\x*Amɨn kɨnda paŋmuwukbi tuwɨl do aŋpak dɨ aban kaŋ, nandak nandakni aŋmɨlɨp ak do mama gen dɨ iyɨki. Kosit kaloŋ bo kosit bamot gengo dɨma nandaban kaŋ, manji ɨmɨŋek wagɨl yɨpmaŋ dekgi. \v 11 Gaga nandɨsal, uŋuden amɨn kosit kɨlegɨ kɨlɨ yɨpmaŋ dekgɨt, ae yokwi pakpak amɨn dagak. Do iyɨ dakon yokwini da kobogɨ yokwi tɨmɨtjak do kɨlɨ yaŋ mudaŋ ɨbi. \s1 Taitus kɨŋ Pol kosak \p \v 12 \x - \xo 3:12 \xt Ep 6.21-22; Kol 4.7-8\x*Nak da Atemas bo Tikikus kɨnda gak do yabekgo opjak bɨsapmon gak nak do Nikopolis kokupmon op do kosit wɨsɨk dakon pi madepsi abi. Nido nak ais bɨsapmon Nikopolis egɨp do nandɨsat. \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Ya 18.24; 1Ko 3.5-6\x*Gak Senas uŋun gen teban dakon nandak nandak amɨn gat Apolos gat kɨlani tagɨsi abi. Gak da kosit agɨpjil dakon yo do paŋpulugoki. Aŋaki kosit agɨpjil bɨsapmon yo do wadak wadak dɨma anjil. \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Ep 4.28\x*Mɨŋat amɨnin da pi tagɨsi aŋek yo do wadak wadak aŋ amɨn paŋpulugoni dakon nandak nandak tɨmɨtni. Paŋmuwukbi ɨsal egek Piŋkop dakon aŋpak dɨma yolni kaŋ, uŋun tagɨ dɨma. \p \v 15 Mɨŋat amɨn morap nak gat ekwamaŋ uŋun da gak do gɨldat tagɨ yaŋ yɨpba obɨsak. Ae nin dakon gɨldatnin tagɨ mɨŋat amɨnyo Yesu Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋek nin do but dasi galak taŋ nimaŋ uŋun yoyɨki. \p Piŋkop dakon nandaŋ yawotni ji morap kɨsikon tosak do bɨsit asat.