\id ROM - Yopno [New Testament and Psalms]; 14-May-2010 \h Rom \toc2 Rom \toc1 Rom \mt1 Pol da Rom Amɨn do Papia Mandagɨt \is1 But pɨso gen \ip Pol da papia on mandagɨt, nido Pol kɨŋ kokup pap Rom uŋudon paŋmuwukbi egɨpgwit uŋun pɨndat do nandagɨt. Uŋudon bɨsap pɨsɨpmɨsok egek don Spen mɨktɨmon kɨŋ Gen Bin Tagɨsi yaŋ teŋteŋok do nandagɨt. Do mibɨltok on papia naŋ kalɨp yɨpban kɨgɨt. On papiagwan Pol da Kristo dakon Gen Bin Tagɨsi do pakyaŋsi yaŋ teŋteŋosok, ae Yesu yolyol amɨn da ni aŋpak baŋ ani uŋun do yosok. \ip Mibɨltok Pol da gɨldat tagɨ yaŋ yoyɨŋek ae Piŋkop da Rom paŋmuwukbi paŋpulugosak do bɨsit pi asak uŋun do yoyɨgɨt. Aŋek papia on mandagɨt dakon mibɨlɨ yaŋ yagɨt, “Nandaŋ gadat agak kosiron dagɨn Piŋkop da dabɨlon mɨŋat amɨnyo kɨlegɨ dagomaŋ” (1.17). Pol da yaŋ yosok, Juda amɨn bo ae Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ kɨsi yokwi pakpak gɨn. Do Piŋkop da nandaŋ yawok yomɨŋek yokwikon baŋ tɨmɨtjak kosit uŋun kaloŋɨsi kɨnda gɨn. Amɨn kɨnda Yesu Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmjak amɨn Piŋkop da yokwikon naŋ abɨdokdɨsak, aŋakwan uŋun amɨn Piŋkop dakon notnisi dagokdɨsak, ae Yesu Kristo dakon sami ae padɨk padɨkyo dagokdɨsak. \ip Piŋkop da amɨn kɨnda yokwikon naŋ abɨdosak kaŋ, egɨp egɨpni kalugɨsak. Piŋkop uŋun gat egakwan Wupni uŋun amɨnon tugosok. Do yokwi ae kɨmot da uŋun amɨn abɨŋ yɨpjak dakon tapmɨmni mɨnisi. Kɨlapmɨ 5 mon da 8 ron Pol da gen teban dakon mibɨlɨ yosok, ae Telagɨ Wup dakon tapmɨmni Yesu nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ amɨnon pi asak uŋun do yosok. \ip Kɨlapmɨ 9 non da 11 non Pol da jɨgɨni madep kɨnda do yosok. Pol iyɨ Juda amɨn kabɨkon nani kɨnda. Juda amɨn uŋun kalɨp Piŋkop da iyɨ do manjɨgɨt. Mani Juda mɨŋat amɨnyo morapmɨ da Yesu manji ɨmgwit. Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ morapmɨ da Yesu dakon paŋdetni dagawit, mani Juda amɨn dɨma. Pol da yaŋ yosok, Gulusuŋ uŋun Juda amɨn iyɨ dakon. Piŋkop da yo madep uŋun iyɨkon ak do nandagɨt uŋun dɨma kaŋba pɨsagɨt. Mani Pol da Juda mɨŋat amɨn kabɨ Yesu dakon mɨŋat amɨn kabɨkon don abɨŋ saŋbekdaŋ yaŋ nandagɨt. \ip Gen mibɨ do Pol da paŋmuwukbi ni aŋpak baŋ ani uŋun do yosok. Pol da amɨn do but dasi galak taŋ yomyom aŋpak ani uŋun do morapmɨsi yosok. Ae Piŋkop dakon pi agak dakon aŋpak do yosok, ae gapman da yoŋgamgwan egɨp egɨp, ae amɨn paŋpulugok aŋpak gat do yosok. \c 1 \s1 Nandaŋ gadat kosiron dagɨn Piŋkop da dabɨlon amɨn kɨlegɨsi amaŋ \r (Kɨlapmɨ 1–4) \s1 Pol da yabekbi pini do yosok \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Ya 9.15\x*Nak Pol, Yesu Kristo dakon oman monjɨ da papia on mandɨsat. Uŋun da nak yabekbi pi abeŋ do yaŋ namgut, ae Piŋkop dakon Gen Bin Tagɨsi yaŋ teŋteŋok abeŋ do manjɨŋ nepgut. \p \v 2 \x - \xo 1:2 \xt Ro 16.25-26\x*Kalɨp Piŋkop da Gen Bin Tagɨsi uŋun do yaŋ teban tok aban kombɨ amɨn da gen uŋun Piŋkop da telagɨ papiakon mandawit. \v 3 Gen Bin Tagɨsi uŋun da Monji do yosok. Uŋun amɨn dagaŋek Kɨla Amɨn Madep Dewit da kabɨkon da altagɨt. \v 4 Ae Piŋkop da kɨmoron naŋ aban pɨdagɨt bɨsapmon Telagɨ Wup da Amɨn Tagɨnin Yesu Kristo uŋun Piŋkop dakon Monji tapmɨm madepni taŋ ɨmɨsak yaŋsi nolɨgɨt. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt Ya 26.16-18; Gal 2.7-9\x*Yesu da pi agɨt do aŋek Piŋkop da nin do yo tagɨsi aŋ nimɨŋek yabekbi pi aneŋ do yaŋ mudaŋ nimgut. Nin da yaŋ yomno Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨkon amɨn morap Yesu nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋek geni guramɨgakwa man madep pasak do aŋek nin manjɨŋ nipgut. \v 6 Jiyo kɨsi yaŋ ɨlɨt nandaŋek Yesu Kristo da kabɨkon saŋbewit. \p \v 7 \x - \xo 1:7 \xt IDT 6.25-26\x*Rom amɨn, Piŋkop da ji do but dasi galak taŋ damɨŋek iyɨ dakon amɨn kabɨ ani do yaŋ damgut. Nak on papia ji do mandaŋ damɨsat. \p Piŋkop Datnin ae Amɨn Tagɨ Yesu Kristo dakon nandaŋ yawotni gat ae but yawotni gat jikon tosak do bɨsit asat. \s1 Pol Rom amɨn pɨndat do nandagɨt \p \v 8 Nak mibɨltok yaŋ dayɨsat. Mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ amɨn morap da ji dakon nandaŋ gadat do madepsi yoŋ, do ji do nandaŋek Yesu Kristo da manon Piŋkop ya yaŋsi iyɨsat. \v 9 Piŋkop iyɨ nandɨsak, bɨsapmɨ bɨsapmɨ ji do nandaŋek bɨsit asat. Nak Piŋkop Monji dakon Gen Bin Tagɨsi yaŋ teŋteŋok asat uŋun but dasi nandaŋ kɨmagek asat. \v 10 \x - \xo 1:10 \xt Ya 19.21; Ro 15.23\x*Nak bɨsit yaŋ iyɨsat, jikon apbeŋ do nandɨsak kaŋ, kosit kɨnda yɨpmaŋ naban jikon tagɨ apbeŋ. \v 11 Nak ji dandak do galagɨsi nandɨsat, nido wupji dakon yo tagɨsi dɨ dabo paŋek tebaisi atni do nandɨsat. \v 12 Nandak nandakno yaŋ tosok, ji dakon nandaŋ gadat da nak aŋteban aŋakwan nak dakon nandaŋ gadat da ji paŋteban asak. \p \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Ya 19.21\x*Not kabɨ yaŋsi nandani, nak bɨsap morapmɨ jikon ap do nandagɨm. Nido Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨkon pi abo nandaŋ gadat awit uŋudeŋ gɨn jikon ak do nandɨsat. Mani bɨsap morapmɨ yo dɨwarɨ da kosit sopmaŋ namaŋ. \v 14 Piŋkop da pi namgut uŋun Grik amɨn, ae Grik amɨn dɨma, ae nandaŋ kokwini kɨlegɨ amɨn, gat ae nandaŋ kokwini tagɨ dɨma amɨn, uŋun kɨsi paŋpulugokeŋ do pi namgut. Uŋun amɨnon pi dɨma abeŋ kaŋ, gomano toŋ yaŋ asak. \v 15 Yaŋ do aŋek Rom amɨn jiyo kɨsikon Gen Bin Tagɨsi yaŋ teŋteŋokeŋ do galagɨ madepsi nandɨsat. \s1 Gen Bin Tagɨsi uŋun Piŋkop dakon tapmɨmni \p \v 16 \x - \xo 1:16 \xt Mk 8.38; Ya 13.46; 1Ko 1.18-24\x*Nak Gen Bin Tagɨsi uŋun do dɨma mayak tosot. Nido, uŋun gen kagagwan Piŋkop dakon tapmɨmni tosok, do uŋun gen da amɨn morap nandaŋ gadat aŋ uŋun yokwikon baŋ tɨmɨkdak. Mibɨltok Juda amɨn tɨmɨkdak, ae Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨyo kɨsi tɨmɨkdak. \v 17 \x - \xo 1:17 \xt Ab 2.4; Ro 3.21-22\x*Piŋkop niaŋon da amɨn kɨlegɨ yaŋ niyɨsak uŋun do Gen Bin Tagɨsi da nolɨsak. Nin nandaŋ gadat aŋapno uŋun do aŋek Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ niyɨsak. Wasok wasok uŋun nandaŋ gadat, ae wasɨpyo kɨsi uŋun nandaŋ gadat kaloŋgɨn. Gen kɨnda Piŋkop da papiakon tosok uŋun do yosok. \q1 “Amɨn kɨlegɨ uŋun nandaŋ gadat aŋek egɨpdaŋ.” \s1 Amɨn kɨsi morap da Piŋkop manji ɨmgwit \p \v 18 Piŋkop Kwen Kokup da aŋpaknin kokwin aŋek butjapni nolɨsak. Uŋun da amɨn morap manji ɨmɨŋek aŋpak yokwi aŋ amɨn uŋun do butjap madepsi nandaŋ yomɨsak. Uŋun amɨn da aŋpak yokwi aŋek gen bamɨ wɨtjɨŋba toŋ. \v 19 \x - \xo 1:19 \xt Ya 14.15-17; 17.24-28\x*Uŋun amɨn Piŋkop dakon mibɨlɨ kɨlɨ nandawit, nido Piŋkop da iyɨ kɨlɨ yolɨgɨt. \v 20 \x - \xo 1:20 \xt Jop 12.7-9; Kap 19.1\x*Piŋkop da yo morap wasagɨron da wɨŋ abɨsok ekwamaŋon uŋun yo morap pɨndagek Piŋkop dakon mibɨlni pasɨlɨ toŋ uŋun nomansi pɨndakgaŋ. Piŋkop dakon egɨp egɨp niaŋensi, ae tapmɨmni toktogɨsi tosok uŋun pɨndakgaŋ, do amɨn kɨnda da nak Piŋkop dɨma nandaŋ ɨmɨsat yaŋ yogogɨ mɨnisi. \p \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Ep 4.17-18\x*Asi, Piŋkop nandaŋ ɨmgwit, mani uŋun Piŋkopsi yaŋ nandaŋek mani aŋkɨsiŋek ya yaŋ iyɨk do dɨma nandawit. Nandak nandakni upbal tawit, ae nandaŋ kokwini tagɨ dɨma aŋakwa butni pɨlɨn tuk awit. \v 22 \x - \xo 1:22 \xt Jer 10.14; 1Ko 1.20\x*Nin nandaŋ kokwinin tagɨsi yaŋ yawit, mani nandaŋ kokwini tagɨ dɨma amɨn dagawit. \v 23 \x - \xo 1:23 \xt GT 4.15-19; Kap 106.20\x*Uŋun da Piŋkop tɨlɨmni toŋ egɨp egɨp teban egɨsak uŋun manji ɨmɨŋek dɨma gawak ɨmgwit. Yum kaŋek amɨn egɨ kɨmak kɨmak amaŋ uŋun dakon wupmɨ gat, ae mɨnam, ae bɨt kɨlapyo gat, ae bɨrombak mibɨlɨ mibɨlɨ dakon wupmɨ wasaŋek gawak yomgwit. \s1 Mɨŋat amɨnyo da aŋpak yokwi mibɨlɨ mibɨlɨ awit \p \v 24 Yaŋ awit do Piŋkop da yum pɨndagakwan yokwi dakon galaktok yolek notni da gɨptɨmon yumabi aŋpak ɨŋanisi aŋ aŋ awit. \v 25 Uŋun amɨn da Piŋkop dakon gen bamɨ yɨpmaŋek top gen baŋ yolgwit. Aŋek Piŋkop yo morap wasagɨt uŋun manji ɨmɨŋek yo morap wasagɨt uŋun baŋ gawak yomɨŋek omani aŋyomgwit. Mani Piŋkop yo morap wasagɨt uŋun naŋgɨn toktogɨsi aŋkɨsiŋ kɨmorɨ. Uŋun asi. \p \v 26 Uŋun Piŋkop manji ɨmgwit, do Piŋkop da yum pɨndagakwan aŋpak mayak mayagɨ ak do but kɨndap pawit. Aŋek mɨŋat da mɨŋat eyo dakon aŋpak yɨpmaŋek mɨŋat notni gat aŋpak yokwisi awit. \v 27 \x - \xo 1:27 \xt MS 18.22; 20.13; 1Ko 6.9\x*Ae wɨliyo kɨsi mɨŋat eyo aŋpak yɨpmaŋek wɨli notni gat aŋpak dɨma agagɨ ak do but kɨndap madepsi pawit. Aŋek aŋpak yokwisi awit uŋun da arɨpmon kobogɨ do yo yokwisi tɨmɨkgwit. \p \v 28 Piŋkop egɨsak yaŋ nandawit, mani manji ɨmɨŋakwa Piŋkop da yum pɨndagakwan iyɨ dakon nandak nandak yokwini yolgwit. Aŋek aŋpak yokwi dɨma agagɨ awit. \v 29 Uŋun aŋpak yokwi mibɨlɨ mibɨlɨ aŋek, wagat wagat, ae nandaba yokwi tok, ae pɨndak galaktok, ae amɨn dapba kɨmot dakon aŋpak, ae emat, ae top gen, ae gwayeŋ yok uŋun amɨnon tugosok. \v 30 Ae amɨn paŋupbal ak do gen yokwi yoŋ, ae Piŋkop do nandaba yokwi tok aŋ, ae butjapmon da gen pap yoŋ, ae pɨbɨt tɨdok aŋ. Ae aŋpak yokwi kalugɨ paŋalon aŋ, ae meŋ datyo dakon gen dɨma guramɨkgaŋ. \v 31 Uŋun nandak nandakni tagɨ mɨni, ae iyɨ dakon yaŋ teban tok geni yapmaŋgaŋ, ae bupmɨni mɨni, ae dɨwarɨ yopyop aŋpak dɨma aŋ nandaŋ. \v 32 Piŋkop dakon gen teban kɨlegɨ da aŋpak yokwi uŋuden aŋ amɨn si kɨmotni do yosok uŋun nandaŋ, mani yum kaŋek uŋun aŋpak yokwi morap sigɨn aŋ. Ae uŋun gɨn dɨma, amɨn dɨwarɨ da uŋun aŋpak yokwi aŋakwa si joŋɨkgaŋ. \c 2 \s1 Piŋkop da amɨn dakon aŋpakni kokwin kɨlegɨsi asak \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt Mt 7.1-2; Jn 8.7\x*Ji amɨn sugaŋek aŋpakni kokwin aŋ amɨn yaŋ dayɨsat, ji dɨsi do suŋ kɨnda dɨma agɨmaŋ yaŋ yogogɨ mɨni. Ji amɨn sugaŋek aŋpakni kokwin aŋ bɨsapmon, uŋun dɨsiyo kɨsi do yoŋ. Nido, aŋpak yokwi aŋ uŋun dɨsiyo kɨsi yaŋ gɨn aŋ. \v 2 Nin nandamaŋ, Piŋkop da uŋuden amɨn kokwinɨgek kobogɨ yokwisi yomɨsak, uŋun kokwin kɨlegɨkon da asak. \v 3 Gak amɨn sugaŋek aŋpakni kokwin asal, mani gagayo kɨsi aŋpak yokwi yaŋ gɨn asal. Gak Piŋkop da gen yaŋ gaban tagɨ pulugaŋ kɨkeŋ yaŋ nandɨsal, ma? \v 4 \x - \xo 2:4 \xt Ep 1.7; 2Pi 3.15\x*Piŋkop da aŋpak yaworɨsi aŋgamɨŋek kobogɨ tepmɨ dɨma gamɨŋek gak do jomjom aŋegɨsak uŋun do nandabɨ yo ɨsalɨ asak, ma? Gak da but tobɨl abi do aŋek aŋpak yaworɨsi aŋgamɨsak. Gak uŋun dɨma nandɨsal, ma? \p \v 5 Mani, gak but teban aŋek but tobɨl ak do dɨma nandɨsal. Yaŋ aŋek Piŋkop da kobogɨ yo yokwisi aŋgamdɨsak dakon yo gaga madepsi paŋmuwuk kakwasal. Ae Piŋkop da mɨŋat amɨnyo gen kokwini kɨlegɨsi aŋyomdɨsak bɨsap madepmon butjap madepni aŋalon aŋakwan gak kobogɨ yokwisi tɨmɨtdɨsal. \v 6 \x - \xo 2:6 \xt Kap 62.12; YT 24.12; Mt 16.27; 2Ko 5.10\x*Piŋkop da \q1 “amɨn kaloŋ kaloŋ aŋpak awit da arɨpmon kobogɨ yomɨŋ yomɨŋ akdɨsak.” \m \v 7 Amɨn dɨwarɨ aŋpak kɨlegɨsi ak do pi madepsi aŋ kɨmagek Piŋkop gat Kwen Kokupmon tagɨsi egek man madep gat tɨlɨmni gat ae egɨp egɨp teban tɨmɨt do wusɨk wusɨk aŋ. Piŋkop da uŋun amɨn do egɨp egɨp dagok dagogɨ mɨni yomdɨsak. \v 8 \x - \xo 2:8 \xt 2Tes 1.8\x*Mani, amɨn dɨwarɨ iyɨ dogɨn nandaŋek gen bamɨ manji ɨmɨŋek aŋpak yokwisi aŋ amɨn uŋun Piŋkop dakon butjapni abɨdokdaŋ. \v 9 Amɨn morap aŋpak yokwi aŋ uŋun jɨgɨ tepmɨyo madepsi pakdaŋ. Mibɨltok Juda amɨn da paba Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ kɨsi da pakdaŋ. \v 10 Mani, amɨn morap aŋpak kɨlegɨ aŋ uŋun tɨlɨm gat ae man madep gat ae but yawot gat tɨmɨtdaŋ. Mibɨltok Juda amɨn da tɨmɨkba Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ kɨsi da tɨmɨtdaŋ. \v 11 Nido Piŋkop da mɨŋat amɨn morap tɨlak kaloŋɨkon gɨn kokwin asak. \p \v 12 Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ Piŋkop dakon gen teban dɨma abɨdawit, mani yokwi aba Piŋkop da kobogɨ do yo yokwisi aŋ yomdɨsak. Ae Juda amɨn da gen tebani abɨdawit, do yokwi aba gen tebani uŋun yolek gen yaŋ yomdɨsak. \v 13 Nido, gen teban ɨsal dogɨn nandaŋ amɨn uŋun Piŋkop da dabɨlon amɨn kɨlegɨ dɨma. Gen tebani guramɨkgaŋ amɨn baŋgɨn Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ yoyɨsak. \v 14 \x - \xo 2:14 \xt Ya 10.35\x*Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ uŋun Piŋkop dakon gen tebani dɨma abɨdawit, mani dɨwarɨ iyɨ da nandak nandagon da gen teban guramɨkgaŋ. Piŋkop dakon gen teban dɨma abɨdawit, mani butnikon da aŋpak yokwi tagɨyo iyɨ kokwinɨkgaŋ. \v 15 Uŋun da yaŋ nolɨsak, Piŋkop dakon gen teban butnikon kɨlɨ mandabi. Ae Piŋkop dakon galak tok nandaŋ, do bɨsap dɨwarɨkon butnikon da suŋ amaŋ yaŋ nandaŋ, ae bɨsap dɨwarɨkon tagɨ amaŋ yaŋ nandaŋ. \v 16 Bɨsap kɨnda apdɨsak, uŋun bɨsapmon Piŋkop da Yesu Kristo obakon da amɨn morap kɨsi dakon aŋpak pasɨlɨkon da awit uŋun kokwin akdɨsak. Gen Bin Tagɨsi yaŋ teŋteŋosot uŋun da uŋun do yosok. \s1 Juda amɨn gen teban da paŋpulugosak yaŋ nandaŋ \p \v 17 Juda amɨn ji yaŋ nandaŋ, Piŋkop da gen tebani nin do nimgut, do nin do tagɨsi nandɨsak. Ae ji dɨsi dakon man pawɨgek, “Nin Piŋkop dakon notnisi ekwamaŋ” yaŋ yoŋ. \v 18 Ji Piŋkop dakon galaktok nandaŋ. Ji gen teban dakon nandak nandak morapmɨ kɨlɨ pawit, do aŋpak kɨlegɨ uŋun tagɨsi yaŋ yoŋ. \v 19-20 \x - \xo 2:19-20 \xt 2Ti 3.5\x*Ji yaŋsi nandaŋ teban toŋ, “Gen tebanon nandak nandak tagɨsi morap gat ae gen bamɨ gat tɨmɨkgamaŋ, do nin amɨn dabɨlɨ mɨni dakon kosit yolɨk amɨn, ae pɨlɨn tukgwan ekwaŋ amɨn dakon teŋteŋɨni. Nin nandaŋ kokwini tagɨ dɨma amɨn gat ae mɨŋat monjɨyo kɨsi dakon yoyɨŋdetni” yaŋ nandaŋ teban toŋ. \v 21 \x - \xo 2:21 \xt Mt 23.3-4\x*Asi, ji amɨn morapmɨ yoyɨŋ dekgaŋ, mani mibɨlɨ nido ji dɨsi baŋ yoyɨŋdet dɨma aŋ? Amɨn kabo dɨma noni do yoyaŋ, mani ji dɨsi kabo dɨma bo noŋ? \v 22 Ji “Yumabi aŋpak dɨma ani” yaŋ yoŋ. Mani dɨsi yumabi aŋpak dɨma bo aŋ? Ae ji kokup kɨdat gawak yomyom do dɨmasi agagɨ yaŋ yoŋ, mani Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ dakon kokup kɨdat gawak yomyom yutnon yoni kabo dɨma bo tɨmɨkgaŋ? \v 23 Ji dɨsi dakon man pawɨgek, “Nin Piŋkop dakon gen teban pakyaŋsi nandamaŋ” yaŋ yoŋ. Mani ji dɨsi gen teban kɨrɨŋɨgek Piŋkop dakon man abɨŋ yɨpmaŋgaŋ. \v 24 \x - \xo 2:24 \xt Ais 52.5\x*Piŋkop dakon papia da uŋun aŋpak do yaŋ yosok: \q1 “Juda amɨn ji da aŋpak yokwi aŋ do aŋek Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ da Piŋkop dakon man abɨŋ yɨpmaŋek jɨgɨlak gen yaŋ ɨmaŋ.” \s1 Gɨptɨm mandak dakon aŋpak bamɨsi \p \v 25 Asi, gak gen teban guramɨkgi kaŋ, gɨptɨm mandak aŋpak uŋun da aŋpak tagɨsi asak. Mani gen teban kɨrɨŋɨtdal kaŋ, gak gɨptɨmgo dɨma mandabi Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ yombem dagosol. \v 26 \x - \xo 2:26 \xt Gal 5.6\x*Ae amɨn kɨnda gɨptɨmɨ dɨma mandabi da gen teban guramɨkdak kaŋ, uŋun amɨn gɨptɨmɨ mandabi yombem. \v 27 Asi, Juda amɨn ji Piŋkop dakon gen teban abɨdawit, ae amɨn da gɨptɨmji mandawit. Mani ji gen teban kɨrɨŋɨkgaŋ kaŋ, Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ dakon aŋpak tagɨ da Juda amɨn ji amɨn yokwi yaŋ dolɨkdɨsak, nido iyɨ gɨptɨm mandak dɨma aŋ mani gen teban guramɨkgaŋ. \v 28 Juda amɨnon da altaŋbi da Juda amɨn bamɨsi dɨma asak. Ae gɨptɨm mandak aŋpak uŋun kwen gɨptɨm dakon yogɨn dɨma. \v 29 \x - \xo 2:29 \xt GT 30.6; Kol 2.11\x*Amɨn kɨnda Piŋkop da butni kaŋban tagɨsi asak uŋun amɨn Juda amɨn bamɨsi. Gɨptɨm mandak dakon aŋpak bamɨsi uŋun Piŋkop dakon gen teban guramɨt aŋpak da dɨma aŋalon asak, Piŋkop dakon Wup da amɨn buron aŋalon asak. Uŋun amɨn amɨn da mani dɨma awɨkwaŋ, Piŋkop da mani awɨgɨsak. \c 3 \s1 Aŋpak yokwi da aŋpak tagɨ arɨpmɨ dɨma abɨŋ yɨpjak \p \v 1 Do gak Juda amɨn kɨnda kaŋ, uŋun da niaŋon da gak aŋpulugosak? Ae gɨptɨm mandak dakon aŋpak uŋun da Juda amɨn tagɨ paŋpulugosok, bo dɨma? \v 2 Uŋun da madepsi paŋpulugosok. Piŋkop da Juda amɨn do yo tagɨ mibɨlɨ mibɨlɨ yomgut. Mibɨltok uŋun da geni kɨla ani do yomgut. \v 3 Asi, dɨwarɨ da geni dɨma guramɨkgwit. Yaŋ awit do Piŋkop da yaŋ teban tok agɨt uŋun tagɨ kɨrɨŋɨtjak? \v 4 \x - \xo 3:4 \xt Kap 51.4\x*Uŋun dɨmasi! Asi, amɨn morap top amɨn gɨn, mani Piŋkop kaloŋ gɨn bamɨ yogok amɨn. Uŋun do Piŋkop gen papia da yaŋ yosok: \q1 “Piŋkop gak aŋpak kɨlegɨkon da gen yaŋ namɨsal. \q2 Ae gen pikon gepni kaŋ teban tokdɨsal.” \p \v 5-6 Nin dakon aŋpak yokwinin da Piŋkop dakon aŋpak kɨlegɨsi nomansi aŋteŋteŋ asak kaŋ niaŋ yoneŋ? Piŋkop da yokwinin dakon kobogɨ niban suŋ asal yaŋ tagɨ iyɨneŋ? Uŋun dɨmasi! Uŋun amɨn dakon nandak nandak gɨn. Piŋkop bɨsapmɨ bɨsapmɨ aŋpak kɨlegɨkon da pi dɨma asak kaŋ, niaŋon da mɨŋat amɨn morapyo kokwin akdɨsak? \v 7 Amɨn dɨwarɨ da yaŋ yoŋ, “Nak dakon top geno da Piŋkop dakon geni bamɨsi aŋteŋteŋ aŋek man madepni awɨgɨsak kaŋ, niaŋon da amɨn yokwi yaŋ nayɨŋek kobogɨ yokwi namɨsak?” \v 8 Ae amɨn dɨwarɨ da gen yokwi yaŋ yoŋ, “Kɨlɨ aŋpak yokwi aŋapno uŋudon da aŋpak tagɨ noman taŋban.” Amɨn dɨwarɨ da yaŋba yokwi tok aŋ namɨŋek gen yokwi uŋuden nak da yosot yaŋ yoŋ. Piŋkop da kokwin agakni kɨlegɨkon da uŋun amɨn kobogɨ yokwisi yomdɨsak. \s1 Amɨn kɨnda da aŋpak kɨlegɨ kɨnda dɨma asak \p \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Ro 1.18–2.24; 3.23\x*Do niaŋ? Juda amɨn nin da amɨn dɨwarɨ yapmaŋgamaŋ? Uŋun dɨmasi! Nak kɨlɨ dolɨt, Juda amɨn gat ae Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ gat nin kɨsi yokwi dakon tapmɨm da nin tebai wamaŋdak. \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Kap 14.1-3; 53.1-3\x*Uŋun do Piŋkop gen papia da yaŋ yosok: \q1 “Amɨn kɨlegɨ kɨnda dɨma egɨsak. Mɨnisi. \q1 \v 11 Nandak nandakni tagɨsi amɨn mɨni. \q2 Kɨnda da Piŋkop wɨsɨŋ kok do pi dɨma asak. \q1 \v 12 Amɨn kɨsi morap Piŋkop manji ɨmɨŋek yokwi tawit. \q2 Kɨnda da aŋpak tagɨ kɨnda dɨmasi asak.” \q1 \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Kap 5.9; 140.3\x* “Gen kagani uŋun kɨmakbi tamo yombem. \q2 Top gen morapmɨ yoŋ.” \q1 “Tuŋon amɨn dakon pakbi emarɨ toŋ gen dulumnikon da moŋ.” \q1 \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Kap 10.7\x* “Bɨsapmɨ bɨsapmɨ amɨn jobɨt yomɨŋek paŋtasɨk ak do gen yoŋ.” \q1 \v 15 \x - \xo 3:15 \xt Ais 59.7-8\x* “Uŋun tepmɨsi amɨn dapba kɨmotni do kwaŋ. \q1 \v 16 Uŋun dukwan dukwan amɨn paŋupbal aŋek jɨgɨ yom do akwaŋ. \q1 \v 17 Amɨn gat but kaloŋ egɨp egɨp dakon mibɨlɨ dɨmasi nandaŋ.” \q1 \v 18 \x - \xo 3:18 \xt Kap 36.1\x* “Uŋun Piŋkop do dɨmasi pasolgoŋ.” \p \v 19 Nin nandamaŋ, gen morap gen tebanon toŋ uŋun amɨn morap gen teban da yoŋgamgwan ekwaŋ uŋun da guramɨtni do toŋ. Do amɨn kɨnda da “nak amɨn kɨlegɨ” yaŋ arɨpmɨ dɨmasi yosak. Nin kɨsi morap mɨktɨmon ekwamaŋ Piŋkop da dabɨlon dɨwarɨnin toŋ. \v 20 \x - \xo 3:20 \xt Kap 143.2; Ro 7.7; Gal 2.16\x*Do gen teban guramɨt kosiron da amɨn kɨnda Piŋkop da dabɨlon kɨlegɨsi dɨma egɨsak. Dɨmasi! Gen teban da nin dɨwarɨnin toŋ yaŋ nolɨsak, uŋun gɨn. \s1 Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ amɨn uŋun amɨn kɨlegɨ \p \v 21 Mani abɨsok Piŋkop da ni kosiron da amɨn kɨlegɨ yaŋ niyɨsak uŋun nolɨsak. Uŋun gen teban guramɨt kosiron da dɨma. Moses dakon gen teban gat ae kombɨ amɨn dakon papia gat da niaŋon da kɨlek toneŋ uŋun do yaŋkwok kɨlɨ awit. \v 22 \x - \xo 3:22 \xt Gal 2.16\x*Mɨŋat amɨn morapyo Yesu Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ uŋun Piŋkop da amɨn kɨlegɨsi yaŋ yoyɨsak. Kosit ŋwakŋwarɨ kɨnda dɨma tosok. Amɨn morap Piŋkop da dabɨlon arɨp gɨn. \v 23 Nido nin kɨsi morap yokwi agɨmaŋ, ae Piŋkop gat Kwen Kokup arɨpmɨ dɨma egɨpmɨ. \v 24 \x - \xo 3:24 \xt Ro 5.1\x*Mani Piŋkop da nin do nandaŋ yawok nimɨŋek mɨŋat amɨnyo kɨlegɨ yaŋ niyɨsak. Uŋun Yesu Kristo da nin yumaŋ naŋ nipgut do aŋek yaŋ niyɨsak. \v 25 Piŋkop da Yesu kɨmagek yawini da mɨŋat amɨn morapyo nandaŋ gadaŋ ɨmni uŋun dakon yokwini wɨrɨrɨtjak do manjɨgɨt. Uŋun agɨt da gen kokwin agakni uŋun kɨlegɨsi yaŋ nolɨsak. Nido kalɨp mɨŋat amɨnyo yokwi aba yo yaworɨ aŋ yomɨŋek kobogɨ tepmɨ dɨma yomgut. \v 26 Ae abɨsok bɨsapmon iyɨ kokwin agakni uŋun kɨlegɨsi yaŋ nolɨk do amɨn morap Yesu nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ uŋun amɨn kɨlegɨ yaŋ yoyɨsak. \p \v 27 Do gen teban yolek uŋun kosiron da nin amɨn kɨlegɨ dɨma amaŋ. Pi kɨnda aŋek dɨma, nandaŋ gadat kosiron dagɨn amɨn kɨlegɨ amaŋ, do amɨn kɨnda da iyɨ do dɨma nandaban wɨgɨsak. \v 28 Nido nin nandamaŋ, nandaŋ gadat kosiron dagɨn amɨn kɨlegɨ amaŋ. Gen teban yolyol kosiron da dɨma. \p \v 29 \x - \xo 3:29 \xt Ro 10.12\x*Piŋkop uŋun Juda amɨn dakon Piŋkop gɨn? Uŋun dɨmasi. Uŋun Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ kɨsi dakon Piŋkopni. \v 30 \x - \xo 3:30 \xt GT 6.4; Gal 3.20\x*Nido Piŋkop uŋun kaloŋɨ kɨndagɨn egɨsak, ae nandaŋ gadat kosiron da Juda amɨn gɨptɨmɨ mandabi ae Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ gɨptɨmɨ dɨma mandabi uŋun kɨsi nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋakwa tɨmɨkdak. \v 31 \x - \xo 3:31 \xt Mt 5.17\x*Do nandaŋ gadat aŋek gen teban yum koneŋ? Uŋun dɨmasi. Nin nandaŋ gadat bamɨsi aŋek gen teban joŋɨkgamaŋ. \c 4 \s1 Abraham da nandaŋ gadat aban Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨgɨt \p \v 1 Yaŋ do nin babɨknin Abraham do niaŋ yoneŋ? \v 2 Abraham aŋpak kɨlegɨ gɨn aŋek uŋun kosiron da kɨlegɨ man pagɨt tam iyɨ mani tagɨ awɨkwan. Mani Piŋkop da dabɨlon uŋun kosiron da kɨlegɨ man dɨma pagɨt. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt WW 15.6; Gal 3.6\x*Piŋkop gen papia da uŋun do niaŋ yosok? Yaŋ yosok: \q1 “Abraham Piŋkop dakon gen do nandaŋ gadat aban amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨgɨt.” \p \v 4 Amɨn pi aŋek tomni tɨmɨkgaŋ uŋun do but galak dakon yo yaŋ dɨma yomaŋ. Uŋun tomni tɨmɨkgaŋ yaŋ yomaŋ. \v 5 Mani amɨn kɨnda pi dɨma aŋek nandaŋ gadat asak uŋun amɨn Piŋkop yokwi pakpak kokwin aŋek kɨlegɨ man yomɨsak uŋun da dabɨlon kɨlek tosok. \v 6 Dewit kɨsi da uŋun do yagɨt. Amɨn aŋpak tagɨ ak do pi madep dɨma aŋ uŋun Piŋkop da dabɨlon amɨn kɨlegɨ dagoŋ, ae uŋun da kɨsɨk kɨsɨk tagɨ ani uŋun do yagɨt. \v 7 \x - \xo 4:7 \xt Kap 32.1-2\x*Dewit da yaŋ yagɨt: \q1 “Amɨn Piŋkop dakon gen tebani yapba gulusuŋni uŋun yopmaŋ yomɨŋek dɨwarɨni wɨrɨrɨkdak uŋun amɨn kɨsɨk kɨsɨk ekwaŋ. \q1 \v 8 Amɨn kɨnda yokwi aban Amɨn Tagɨ da kobogɨ ɨm do saŋbeŋek dɨma nandɨsak uŋun amɨn kɨsɨk kɨsɨk ekwaŋ.” \p \v 9 Ji niaŋ nandaŋ? Juda amɨn gɨptɨmni mandabi uŋun dagɨn gɨsamɨ toŋ ekwaŋ? Bo Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ gɨptɨmɨ dɨma mandabi uŋun kɨsi da gɨsamɨ toŋ ekwaŋ? Kɨsi bamot gɨsamɨ toŋ ekwaŋ. Nin yaŋ yomaŋ, Abraham nandaŋ gadat aban Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨgɨt. \v 10 Abraham niaŋ aban Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨgɨt? Gɨptɨmni mandagɨt bo don mandagɨ? Uŋun gɨptɨmni dɨma mandaŋakwan Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨgɨt. \v 11 \x - \xo 4:11 \xt WW 17.10-11\x*Gɨptɨmni dɨma mandaŋek nandaŋ gadat aŋakwan Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨgɨt. Aŋek don Abraham uŋun amɨn kɨlegɨ kɨnda yaŋ dakon tɨlak do gɨptɨm mandak dakon aŋpak ɨmgut. Yaŋdo, Abraham uŋun amɨn morap gɨptɨm dɨma mandaŋek Piŋkop nandaŋ gadaŋ ɨba amɨn kɨlegɨ yaŋ yoyɨsak dakon datnisi egɨsak. \v 12 Ae Abraham uŋun gɨptɨmɨ mandabi amɨn kabɨ dakon dat yo kɨsi egɨsak. Mani amɨn gɨptɨmni mandaŋek nandaŋ gadat dɨma aŋ amɨn uŋun dakon datni dɨma egɨsak. Amɨn morap gɨptɨmni mandaŋek Abraham da gɨptɨmni dɨma mandaŋek nandaŋ gadat agɨt yaŋ gɨn nandaŋ gadat aŋ amɨn dakon datni egɨsak. \s1 Piŋkop dakon yaŋ teban tokni uŋun nandaŋ gadat amɨn morap kɨsi do toŋ \p \v 13 \x - \xo 4:13 \xt WW 17.4-6; 22.17-18; Gal 3.29\x*Kalɨp Piŋkop da Abraham gat babɨkni gat do mɨktɨm morap kɨsi yom do yaŋ teban tok agɨt. Abraham gen teban yolakwan uŋun do aŋek yaŋ teban tok dɨma aŋ ɨmgut. Nandaŋ gadat gɨn aŋakwan amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨŋek yaŋ teban tok aŋ ɨmgut. \v 14 \x - \xo 4:14 \xt Gal 3.18\x*Gen teban yolgaŋ amɨn dagɨn Piŋkop dakon yaŋ teban tokni tɨmɨtni kaŋ, nandaŋ gadat uŋun yo ɨsalɨ asak, aŋakwan yaŋ teban tokni uŋun bamɨ mɨni aŋ mudokdaŋ. \v 15 \x - \xo 4:15 \xt Ro 3.20; 5.13\x*Amɨn da gen teban yapmaŋakwa Piŋkop da butjap nandaŋ yomɨsak. (Mani gen teban mɨni kaŋ, gen kɨrɨŋɨt dakon dɨwarɨni mɨni.) \p \v 16 \x - \xo 4:16 \xt Gal 3.7\x*Piŋkop da Abraham gat babɨkni don altaŋek egɨpdaŋ uŋun do nandaŋ yawok yomɨŋek yaŋ teban tok aŋ yomgut. Do Piŋkop da yo uŋun manjɨŋ yomgut uŋun tɨmɨt do nandaŋ gadat aŋek tagɨ tɨmɨtni. Uŋun yo gen teban yolgaŋ amɨn dogɨn dɨma toŋ, amɨn morap Abraham da nandaŋ gadat agɨt yaŋ gɨn aŋ amɨn kɨsi da yo uŋun tɨmɨtdaŋ. Abraham uŋun nin morap kɨsi dakon datnin. \v 17 \x - \xo 4:17 \xt WW 17.5\x*Uŋun do Piŋkop dakon papia da yaŋ yosok: \q1 “Nak da gak gepbo mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ amɨn egɨ aŋ aŋ kwaŋ uŋun dakon datni egɨpdɨsal.” \m Piŋkop uŋun nandaŋ gadaŋ ɨmgut da dabɨlon Abraham uŋun datnin egɨsak. Uŋun Piŋkop dagɨn amɨn kɨmakbi egɨp egɨp yomɨsak, ae yo dɨma tawit uŋun gen yaŋakwan noman toŋ. \p \v 18 \x - \xo 4:18 \xt WW 15.5\x*Abraham uŋun Piŋkop da yaŋ teban tok aŋ ɨmgut uŋun arɨpmɨ dɨmasi noman tokdaŋ yaŋ nandagɨt, mani mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ amɨn egɨ aŋ aŋ kwaŋ uŋun dakon datni egɨpdɨsat uŋun do nandaŋ gadat tebaisi agɨt. Piŋkop da kɨlɨ iyɨgɨt: \q1 “Babɨkgo da madepsi ɨreŋ tokdaŋ.” \m \v 19 \x - \xo 4:19 \xt WW 17.17\x*Abraham uŋun bɨlakni 100 do monjɨ arɨpmɨ dɨma paŋaŋalagɨ, ae mɨŋatni Sara uŋun yo kɨsi monjɨ arɨpmɨ dɨma paŋalagɨ agɨt, mani nandaŋ gadatni dɨma yawogek tebaisi tagɨt. \v 20 Piŋkop da yaŋ teban tok aŋ ɨban but bamot aŋek nandaŋ gadatni dɨma yɨpmaŋ dekgɨt. Nandaŋ gadatni sigɨn teban taŋakwan Piŋkop do man madep ɨmgut. \v 21 Ae Piŋkop da yo ak do yaŋ teban tok agɨt uŋun arɨpmɨ tagɨ akdɨsak yaŋsi nandaŋ teban tagɨt. \v 22 \x - \xo 4:22 \xt WW 15.6\x*Yaŋ do aŋek Piŋkop da Abraham dakon nandaŋ gadatni kaŋek “amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨgɨt.” \p \v 23 Gen uŋun mandabi uŋun yaŋ: “Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨgɨt” gen uŋun Abraham dogɨn dɨma mandabi. \v 24 Gen uŋun nin kɨsi do yosok. Nin Piŋkop Amɨn Tagɨnin Yesu kɨmoron naŋ aban pɨdagɨt uŋun nandaŋ gadaŋ ɨmamaŋ amɨn Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ niyɨsak. \v 25 \x - \xo 4:25 \xt Ais 53.4-5\x*Piŋkop da Yesu nin dakon dɨwarɨnin wɨrɨrɨtjak do yum kaŋakwan amɨn da aŋakba kɨmakgɨt. Ae nin da kɨlegɨ man paneŋ do aŋek kɨmoron naŋ aban pɨdagɨt. \ms1 Nin Kristo gat kɨsi kɨmakgɨmaŋ ae uŋun gat kɨsi egɨp egɨp abɨdagɨmaŋ \mr (Kɨlapmɨ 5–8) \c 5 \s1 Piŋkop da nin mɨŋat amɨnyo kɨlegɨ yaŋ niyɨsak \p \v 1 Yaŋ do aŋek nin nandaŋ gadat ano Piŋkop da mɨŋat amɨnyo kɨlegɨ yaŋ niyɨsak. Do Amɨn Tagɨnin Yesu Kristo da paŋpulugaŋban nin Piŋkop gat but kaloŋ ekwamaŋ. \v 2 Yesu da mɨŋat amɨnyo nandaŋ gadat amaŋ uŋun Piŋkop dakon nandaŋ yawot kagagwan pɨgɨneŋ do yoma wɨtdal nimgut da nin abɨsok uŋudon tebaisi akgamaŋ. Aŋek nin Piŋkop da abɨŋ tɨmɨkban Kwen Kokupmon iyɨ da tɨlɨm madepgwan egɨpneŋ do nandaŋ teban taŋek jomjom amaŋ, ae nin uŋun do nandaŋek kɨsɨk kɨsɨk amaŋ. \p \v 3 \x - \xo 5:3 \xt Jem 1.2-3; 1Pi 1.5-7\x*Nin uŋun dogɨn kɨsɨk kɨsɨk dɨma amaŋ. Jɨgɨ noman taŋ nimaŋ uŋunyo kɨsi do kɨsɨk kɨsɨk aneŋ, nido jɨgɨ da nin dakon but paŋteban aŋakwa jɨgɨkon tebaisi akgamaŋ. \v 4 Ae jɨgɨkon tebai agek egɨp egɨpninon aŋpak kɨlegɨsi noman toŋ, ae uŋun aŋpak da nin joŋɨkban but galagon da nandaŋ teban taŋek jomjom aŋek ekwamaŋ. \v 5 Ae jomjom amaŋ uŋun ɨsal dogɨn dɨma amaŋ, nido Piŋkop da Telagɨ Wupni butninon tagal niban uŋun da Piŋkop da nin do but dasi galak taŋ nimɨsak uŋun nolɨŋban komaŋ. \p \v 6 Nin tapmɨmnin mɨni da egapno Piŋkop bɨsap yɨpguron Kristo da abɨŋ yokwi pakpak amɨn nin do kɨmakgɨt. \v 7 Mɨktɨm amɨn ninon kɨnda da amɨn kɨlegɨ aŋpulugok do kɨmot ak do dɨma nandɨsak, mani amɨn tagɨsi kɨnda amɨn dɨwarɨ da uŋuden amɨn aŋpulugok do tagɨ kɨmotni. \v 8 \x - \xo 5:8 \xt Jn 3.16; 1Jn 4.10\x*Mani nin yokwi pakpak sigɨn egapno Kristo da nin do kɨmakgɨt. Uŋun da Piŋkop da nin do but dasi galak taŋ nimɨsak uŋun nolɨŋban komaŋ. \v 9 \x - \xo 5:9 \xt Ro 1.18; 2.5; Ep 2.3-5\x*Kristo dakon yawi da nin paŋkɨlek aban nin amɨn kɨlegɨ agɨmaŋ, do uŋun da nin madepsi paŋpulugaŋek paŋkutnaŋban Piŋkop da japmɨsi nandaŋek yokwi pakpak amɨn do kobogɨ yokwisi yomjak bɨsapmon tagɨsi egɨpdamaŋ. \v 10 Nin Piŋkop gat uwal sigɨn egɨpgumaŋ bɨsapmon Piŋkop dakon Monji da kɨmagek uwal uwal tagɨt uŋun mosak dakon pi aŋek paŋmuwukban Piŋkop gat but kaloŋ agɨmaŋ. Yaŋ agɨt do yaŋsi nandamaŋ, abɨsok Monji kalugɨ egɨsak do aŋek Piŋkop da nin yokwikon baŋ tɨmɨtdɨsak. \v 11 Ae uŋun gɨn dɨma, Amɨn Tagɨnin Yesu Kristo da nin paŋpulugaŋban nin Piŋkop gat but kaloŋ agɨmaŋ, do nin uŋun do kɨsɨk kɨsɨk madepsi amaŋ. \s1 Adam da kɨmot aŋalon agɨt, mani Yesu da egɨp egɨp aŋalon agɨt \p \v 12 \x - \xo 5:12 \xt WW 3.6; Ro 6.23\x*Adam amɨn kaloŋɨ kɨnda dagɨn yokwi aban yokwi da mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ amɨn nin kɨsi tɨmɨkgɨt. Ae yokwi da kɨmot aŋalon agɨt. Aban mɨŋat amɨn morapyo kɨsi kɨmot da tɨmɨkgɨt, nido amɨn morap kɨsi yokwi awit. \v 13 \x - \xo 5:13 \xt Ro 4.15\x*Piŋkop da Moses do gen teban dɨma ɨmɨŋakwan yokwi mɨktɨmon kɨlɨ tagɨt. Mani gen teban dɨma tagɨt do Piŋkop da amɨn dakon yokwini dɨma manjɨgɨt. \v 14 Mani Adamon da wɨŋ Moses da bɨsapmon amɨn yokwi awit do kɨmot da mɨŋat amɨn morapyo tɨmɨkgɨt. Dɨwarɨ Adam da Piŋkop dakon gen ɨrakgɨt uŋudeŋ dɨma awit, mani kɨmot da uŋunyo kɨsi tɨmɨkgɨt. \p Adam uŋun Yesu don altosak dakon tɨlak agɨt, nido Adam da yo agɨt uŋun dakon bamɨ mɨŋat amɨn moropyo kɨsikon ɨreŋ tagɨt. \v 15 Mani Adam dakon yokwi gat Piŋkop dakon nandaŋ yawotni gat uŋun arɨp dɨma, uŋun iyɨ iyɨ. Amɨn kɨnda, Adam, uŋun da yokwi aban amɨn morapmɨ da kɨmakgwit. Mani Piŋkop dakon nandaŋ yawotni da kɨmot dakon tapmɨm abɨŋ yɨpmaŋek mɨŋat amɨnyo morapmɨkon madepsi tugaŋ yomgut. Amɨn kaloŋɨ Yesu Kristo dakon nandaŋ yawotni do aŋek Piŋkop da nin paŋpulugaŋban amɨn kɨlegɨ agɨmaŋ. Yo uŋun but galak do nimgut. \v 16 Piŋkop da but galak do kɨlegɨ man nimgut uŋun da yo madepsi asak, uŋun da Adam da yokwi aban jɨgɨ pagɨmaŋ uŋun madepsi yapmaŋdak. Adam dakon yokwini do aŋek Piŋkop da mɨŋat amɨnyo gen pikon yopmaŋek kɨsi morap tasɨk toni do yagɨt. Mani Piŋkop da but galak do yaŋ agɨt: mɨŋat amɨnyo yokwi morapmɨ aba nandaŋ yawok yomɨŋek amɨn kɨlegɨ yaŋ yoyɨgɨt. \v 17 Amɨn kaloŋ kɨnda da gen kɨrɨŋɨt aban uŋun dakon yokwini da kɨmot aŋalon aban kɨmot da kɨla amɨn madep kɨnda da yaŋ amɨn morap pabɨŋ yopgut. Mani Piŋkop dakon nandaŋ yawok gat ae but galak yoni gat dakon tapmɨm da kɨmot dakon tapmɨm yapmaŋek madepsi daman. Do nin yaŋsi nandamaŋ, mɨŋat amɨn morap Piŋkop dakon nandaŋ yawot uŋun abɨdoŋ Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ yoyɨŋakwan amɨn kaloŋɨ Yesu Kristo da pi agɨt do aŋek mɨktɨmon egɨpjak bɨsapmon tebaisi atdaŋ. \p \v 18 \x - \xo 5:18 \xt 1Ko 15.22\x*Yaŋdo, amɨn kaloŋɨ da gen teban kɨrɨŋɨkban uŋun yokwi do aŋek Piŋkop da amɨn morap kobogɨ yokwi tɨmɨtni do gen pikon yopgut. Yaŋ gɨn, amɨn kaloŋ kɨnda da aŋpak kɨlegɨ aban Piŋkop da uŋun agɨt do aŋek nin amɨn kɨlegɨ yaŋ niyɨŋakwan kalugɨ ekwamaŋ. \v 19 \x - \xo 5:19 \xt Ais 53.11\x*Amɨn kaloŋɨ da gen kɨrɨŋɨt aban uŋun do aŋek amɨn morap kɨsi yokwi pakpak amɨn dagawit. Yaŋ gɨn amɨn kaloŋɨ da gen guramɨt aban mɨŋat amɨn morap kɨsi amɨn kɨlegɨ dagokdaŋ. \p \v 20 Amɨn da aŋpakni uŋun yokwisi yaŋ kaŋ nandaŋyo ani do aŋek Piŋkop da gen tebani yoban abɨdawit. Mani amɨn da yokwi morapmɨsi aba yokwi awit da arɨpmon Piŋkop da nandaŋ yawot madepsi aŋ yomgut. \v 21 \x - \xo 5:21 \xt Ro 6.23\x*Do yokwi da kɨla amɨn madep da yaŋ yɨgek amɨn morap kɨmot aŋalon aŋ yomgut. Mani abɨsok Piŋkop dakon nandaŋ yawotni kɨla amɨn madep da yaŋ yɨkdak. Amɨn Tagɨnin Yesu Kristo da pi agɨt do aŋek Piŋkop da nandaŋ yawok nimɨŋek amɨn kɨlegɨ yaŋ niyɨŋakwan egɨp egɨp dagok dagogɨ mɨni abɨdomaŋ. \c 6 \s1 Nin Kristo gat kɨsi kaloŋɨ kɨmakgɨmaŋ \p \v 1 Do nin niaŋ yoneŋ? “Piŋkop dakon nandaŋ yawotni da madepsi ɨreŋtosak do aŋek nin yokwi sigɨn aneŋ” yaŋ tagɨ yoneŋ, ma? \v 2 Uŋun dɨmasi! Nin kɨmakbi yombem do yokwi dakon yaŋ ɨlɨt arɨpmɨ dɨma nandaŋek yolyolɨ. Do niaŋon da yokwi sigɨn aneŋ? \v 3 \x - \xo 6:3 \xt Gal 3.27\x*Nin Yesu Kristo gat gadaŋek telagɨ pakbi sogɨmaŋ bɨsapmon nin morap kɨsi Yesu gat kɨmot kaloŋɨ agɨmaŋ. Ji uŋun dɨma nandaŋ, ma? \v 4 \x - \xo 6:4 \xt Kol 2.12\x*Telagɨ pakbikon nin Kristokon gadano kɨmot kaloŋɨ ano Piŋkop da nin Kristo gat kɨsi wayɨkgɨt. Ae Dat da tapmɨm madepnikon da Kristo kɨmoron naŋ aban pɨdagɨt, do uŋun da arɨpmon nin egɨp egɨp kalugɨkon egɨpneŋ. \s1 Nin Kristo gat kɨsi kaloŋɨ egɨpdamaŋ \p \v 5 Nin Kristokon gadano uŋun da kɨmot agɨt nin yo kɨsi yaŋ gɨn kɨmakgɨmaŋ, do uŋun da kɨmoron da pɨdagɨt uŋudeŋ gɨn nin kɨmoron da pɨdokdamaŋ. \v 6 \x - \xo 6:6 \xt Gal 5.24\x*Nin nandamaŋ, but kalɨp dakon tapmɨm wagɨl mɨnisi asak do aŋek Yesu gat ae nin dakon but kalɨpnin gat kɨsi tɨlak kɨndapmon dapgwit. Do nin yokwi dakon oman amɨn saŋbeŋek dɨma ekwamaŋ, \v 7 nido amɨn kɨlɨ kɨmakgɨt uŋun yokwi dakon oman amɨni dɨma egɨsak. \p \v 8 Nin Kristo gat kɨsi kɨmakgɨmaŋ, do nin uŋun gat kɨsi egɨpdamaŋ yaŋsi nandaŋ teban tomaŋ. \v 9 Nido nin yaŋsi nandamaŋ, Kristo kɨmoron da kɨlɨ pɨdagɨt, do ae kɨmot kɨnda gat arɨpmɨ dɨma asak. Kɨmot tapmɨmɨ mɨni do saŋbeŋek arɨpmɨ dɨma abɨŋ yɨpjak. \v 10 Kɨmot agɨt uŋun yokwi dakon tapmɨm abɨk do aŋek bɨsap kaloŋ kɨnda kɨmakban dagagɨt, mani abɨsok Piŋkop man madep ɨm do egɨsak. \v 11 \x - \xo 6:11 \xt 2Ko 5.15; Gal 2.19\x*Do yaŋ gɨn ji yaŋ nandani, “Nin kɨmakbi yombem da yokwi da kɨsiron dɨma ekwamaŋ. Nin Yesu Kristokon gadagɨmaŋ, do Piŋkop man madep ɨm do ekwamaŋ.” \p \v 12 \x - \xo 6:12 \xt WW 4.7\x*Ji yokwi yɨpba uŋun da gɨptɨmji si kɨmorɨ uŋun kɨlani dɨma asak. Yokwi da ɨlɨk paŋgwan gɨptɨm dakon galaktok yokwi dɨ abam. \v 13 \x - \xo 6:13 \xt Ro 12.1\x*Ae ji yokwi yɨpba gɨptɨm dɨwatji kɨsi kɨla aŋakwan aŋpak yokwi dɨma ani. Ji kɨmakbi tamokon da pɨdawit da kalugɨ ekwaŋ, do ji dɨsi baŋ Piŋkop do paret ani. Aŋek Piŋkop yɨpba gɨptɨmji kaloŋ kɨla aŋakwan aŋpak kɨlegɨ ani. \v 14 \x - \xo 6:14 \xt 1Jn 3.6\x*Yokwi da saŋbeŋek kɨlasi dɨma akdɨsak, nido ji gen teban da kɨsiron dɨma ekwaŋ. Ji Piŋkop dakon nandaŋ yawot da kagagwan ekwaŋ. \s1 Nin aŋpak kɨlegɨ dakon oman amɨn ekwamaŋ \p \v 15 Nin gen teban da kɨsiron dɨma ekwamaŋ, do niaŋ aneŋ? Nin Piŋkop dakon nandaŋ yawot da kagagwan ekwamaŋ do yokwi tagɨ aneŋ? Uŋun dɨmasi! \v 16 \x - \xo 6:16 \xt Jn 8.34; 2Pi 2.19\x*Ji yaŋsi nandani. Amɨn kɨnda dakon geni guramɨgek oman aŋ ɨm do kɨni kaŋ, uŋun amɨn dakon oman amɨn egɨpdaŋ. Do uŋun da tɨlak ji yokwi do kɨŋek geni guramɨtni kaŋ kɨmot akdaŋ. Mani Piŋkopmon kɨŋek geni guramɨtni kaŋ, amɨn kɨlegɨ akdaŋ. \v 17 Kalɨp ji yokwi dakon oman amɨn egɨpgwit, mani abɨsok Piŋkop da geni daban but dasi nandaŋek guramɨkgaŋ, do ya yaŋ iyɨneŋ. \v 18 Ji yokwi dakon oman amɨn egɨpgwit, mani Piŋkop da yokwikon baŋ tɨmɨgek aŋpak kɨlegɨ dakon oman amɨn depgut da ekwaŋ. \p \v 19 Nandaŋ kokwinji arɨpmɨ dɨma, do mibɨlɨ nandaba pɨsosak do aŋek tɨlak genon yosot. Kalɨp gɨptɨmji kaloŋ yɨpba aŋpak ɨŋani gat ae aŋpak yokwisi mibɨlɨ mibɨlɨ gat dakon oman amɨn egɨpgut. Mani abɨsok gɨptɨmji kaloŋ yɨpba aŋpak kɨlegɨ dakon oman amɨn egɨpjak dakon pi aŋ kɨmotni. Yaŋ aŋek ji telagɨsi egɨpdaŋ. \p \v 20 Ji yokwi dakon oman amɨn egɨpgwit bɨsapmon aŋpak kɨlegɨ dakon oman amɨn dɨma egɨpgwit. \v 21 Mani aŋpak yokwi kalɨp awit uŋun dakon bamɨ tagɨ kɨnda dɨma abɨdawit. Abɨsok uŋun aŋpak do mayagɨ nandaŋ. Uŋun aŋpak da amɨn kɨmot yomɨsak. \v 22 Mani Piŋkop da ji yokwi da kɨsiron baŋ tɨmɨk iyɨ dakon oman amɨn depgut da ekwaŋ. Do iyɨ paŋpulugaŋban telagɨsi egek egɨp egɨp dagok dagogɨ mɨni egɨpdaŋ. \v 23 \x - \xo 6:23 \xt Ro 5.12,15\x*Yokwi dakon tomni uŋun kɨmot, mani Piŋkop da but galak do egɨp egɨp dagok dagogɨ mɨni yumsi nimɨsak. Uŋun egɨp egɨp Amɨn Tagɨnin Yesu Kristokon tosok. \c 7 \s1 Kristokon gadagɨmaŋ dakon tɨlak gen \p \v 1 Not kabɨ, gen teban pakyaŋsi nandaŋ amɨn ji do gen on dayɨsat. Ji dɨsi nandaŋ, amɨn kɨnda si egɨsak bɨsapmon gen teban da yoŋgamgwan egɨsak. Mani kɨmokdok bɨsapmon gen teban da yoŋgamgwan saŋbeŋek dɨma egɨsak. \v 2 Nak tɨlak gen kɨnda yoko. Gen teban da yosok uŋun da arɨpmon mɨŋat kɨnda amɨn paban eni gat gɨptɨm kaloŋɨ amal. Mani eni kɨmokdok bɨsapmon gen teban da saŋbeŋek dɨma wamaŋdak. \v 3 Do mɨŋat uŋun eni egakwan amɨn kɨnda pasak kaŋ, mɨŋat uŋun yumabi asak. Mani eni kɨmokdok kaŋ, gen teban da dɨma abɨdosok, do amɨn kɨnda pasak kaŋ, uŋun yumabi dɨma asak. \p \v 4 \x - \xo 7:4 \xt Ro 6.2,11\x*Yaŋdo, not kabɨ, ji Kristokon gadaŋba uŋun gat kɨlɨ kɨmakgwit, do ji Moses dakon gen teban da kɨsiron dɨma ekwaŋ. Ji da Piŋkop do bamɨ tagɨsi paŋalon aŋ ɨmni do aŋek abɨsok kɨmoron da pɨdagɨt amɨn dakon amɨn kabɨni ekwaŋ. \v 5 Nin but kalɨpmɨ dakon galaktok yolgumaŋ bɨsapmon gen teban da gɨptɨmnin dakon galaktok yokwi yolneŋ do yabet aban yokwi agɨmaŋ. Yaŋ aŋek kɨmot aŋalon agɨmaŋ. \v 6 \x - \xo 7:6 \xt Ro 8.2; 6.4\x*Mani nin Kristo gat kɨsi kɨlɨ kɨmakgɨmaŋ, do gen teban da nin dɨma tɨmɨkdak, nin pulugaŋbi da ekwamaŋ. Do abɨsok Piŋkop do oman amaŋ uŋun Telagɨ Wup da kosit kalugɨ nolɨŋakwan oman amaŋ. Gen teban papiakon mandabi uŋun yolek oman dɨma amaŋ. \s1 Yokwi da nin paŋupbal agɨt \p \v 7 \x - \xo 7:7 \xt TP 20.17; GT 5.21\x*Gen teban da galaktok yokwi ninon paŋalon aban yokwi amaŋ kaŋ, gen teban uŋun yo yokwi yaŋ tagɨ yoneŋ? Uŋun dɨmasi! Gen teban da taŋek yokwino nolɨŋban nomansi pɨndakdat. Gen teban da yaŋ yosok: \q1 “Ji amɨn dakon yo do pɨndak galaktok dɨma ani.” \m Yaŋ dɨma yosok tam, pɨndak galaktok uŋun aŋpak yokwi yaŋ dɨma nandakom. \v 8 Mani yokwi gen tebanon tapmɨm paŋek butnokon pɨndak galaktok mibɨlɨ mibɨlɨ paŋalon agɨt. Gen teban mɨni kaŋ, yokwi uŋun tapmɨmni mɨni amɨn kɨmakbi yombem. \v 9 Gen teban dɨma nandagɨm bɨsapmon nak kalugɨ egɨpgum. Mani gen teban nagon apgut bɨsapmon yokwi da pɨdaŋakwan nak kɨmot agɨm. \v 10 Gen teban uŋun amɨn egɨp egɨp yom do noman tagɨt. Mani uŋun da egɨp egɨp dɨma namgut, kɨmot namgut. \v 11 \x - \xo 7:11 \xt WW 3.13\x*Nido yokwi da gen tebanon tapmɨm paŋek nak aŋkɨlɨgek nɨkban kɨmakgɨm. \p \v 12 \x - \xo 7:12 \xt 1Ti 1.8\x*Do gen teban uŋun telagɨsi. Gen teban morap Piŋkop da yɨpgut uŋun telagɨsi, ae kɨlegɨsi, ae tagɨsi. \v 13 Gen teban tagɨsi da asi nak nɨkban kɨmakgɨm? Uŋun dɨmasi! But kalɨpno da yo tagɨsi uŋun naŋ abɨdaŋek nak nɨkban kɨmakgɨm. Yokwi pini aŋek nomansi teŋteŋaŋakwan yokwi uŋun ɨŋan ɨŋanisi yaŋ koneŋ do aŋek Piŋkop da yum kaŋakwan pini agɨt. \s1 Yokwi da kɨlanin ak do pi asak \p \v 14 Nin nandamaŋ, gen teban uŋun Piŋkop dakon Wupmon da abɨsak. Mani nak but kalɨp naŋ yoldat, nido nak yokwi dakon oman amɨn egɨsat. \v 15 \x - \xo 7:15 \xt Gal 5.17\x*Nak aŋpak asat uŋun mibɨlɨ dɨma nandaŋek asat. Aŋpak si ak do nandɨsat uŋun dɨma asat. Mani aŋpak dɨmasi ak do nandɨsat uŋun baŋ asat. \v 16 Nak naga aŋpak dɨma galak tosot uŋun baŋ asat kaŋ, Moses dakon gen teban uŋun yo tagɨsi kɨnda yaŋ yosot. \v 17 Yaŋdo, nak naga aŋpak yokwi uŋun dɨma asat. Yokwi nak da buron egɨsak uŋun da asak. \v 18 Nak nandɨsat, nak da buron yo tagɨ kɨnda dɨma tosok. Uŋun but kalɨpno do yosot. Asi, nak aŋpak kɨlegɨ ak do nandɨsat, mani arɨpmɨ dɨma abeŋ. \v 19 Aŋpak tagɨ ak do nandɨsat uŋun dɨma asat. Ae aŋpak yokwi dɨma ak do nandɨsat uŋun baŋ asat. \v 20 Nak aŋpak dɨma galak tosot uŋun baŋ asat kaŋ, nak naga dɨma asat. Yokwi butnokon egɨsak uŋun da asak. \p \v 21 Yaŋdo, aŋpak kɨnda da egɨp egɨpnokon pi tebaisi asak uŋun yaŋ. Aŋpak tagɨ ak do nandɨsat bɨsapmon yokwi da kosit sopsop aŋ namɨsak. \v 22 Asi, nak butnogwan da Piŋkop dakon gen teban do nandako yo madepsi asak. \v 23 \x - \xo 7:23 \xt Gal 5.17; 1Pi 2.11\x*Mani butno dakon galaktok madep kɨnda da butnogwan pi aban nandɨsat. Uŋun galaktok da nandak nandaknokon nak abɨŋ nep do emat aŋek yokwi da dam tebanon nepmaŋek gɨptɨmno kɨla asak. \v 24 Awa, nak bupmɨsi egɨsat! Gɨptɨmno da kɨmoron nepmaŋdak, do namɨn da nak pulugaŋ nepjak? \v 25 \x - \xo 7:25 \xt 1Ko 15.57\x*Nak Piŋkop ya yaŋ iyɨsat! Amɨn Tagɨnin Yesu Kristo dasi pulugaŋ nepdɨsak. \p Yaŋdo, nak nandak nandaknokon Piŋkop dakon gen teban yol do nandɨsat, mani but kalɨp egɨp egɨpmon nak yokwi dakon oman amɨn egɨsat. \c 8 \s1 Kristo da yokwinin wɨrɨrɨk nimɨŋek Telagɨ Wup nimgut \p \v 1 Yaŋdo, mɨŋat amɨnyo Yesu Kristokon gadawit uŋun yokwi dakon kobogɨ dɨmasi tɨmɨtdaŋ. \v 2 Nido ji Yesu Kristo dakon mɨŋat amɨn kabɨni ekwaŋ, ae Wup egɨp egɨp nimɨsak uŋun dakon tapmɨm da ji pulugaŋ depmaŋdak. Aŋakwan ji yokwi gat ae kɨmot gat da kɨsiron saŋbeŋek dɨma ekwaŋ. \v 3 Piŋkop da Moses do gen teban ɨmgut uŋun da nin dakon dɨwarɨnin arɨpmɨ dɨma wɨrɨrɨtjak, nido but kalɨpnin da gen teban arɨpmɨ dɨma guramɨtjak. Mani Piŋkop da iyɨ dakon Monji yabekban pɨŋ yokwi pakpak amɨn nin dakon gɨptɨm yombem abɨdaŋek yokwinin wɨrɨrɨkgɨt. Piŋkop da Monji naŋ paregek yokwi dakon tapmɨm abɨgɨt. \v 4 \x - \xo 8:4 \xt Gal 5.16,25\x*Gen teban dakon aŋpak kɨlegɨ nin da egɨp egɨpmon tugok tugogɨsi noman tosak do aŋek Piŋkop da yaŋ agɨt. Nin abɨsok but kalɨpmon dɨma ekwamaŋ, nin Telagɨ Wupmon ekwamaŋ. \p \v 5 Amɨn but kalɨp aŋpagon ekwaŋ uŋun but kalɨp dakon galaktok baŋgɨn yolgaŋ, mani amɨn Telagɨ Wupmon ekwaŋ uŋun Telagɨ Wup dakon galaktok yolgaŋ. \v 6 Amɨn kɨnda nandak nandakni but kalɨpmon yɨpmaŋdak kaŋ, uŋun amɨn kɨmotjak. Mani nandak nandakni Telagɨ Wupmon yɨpmaŋdak kaŋ, uŋun amɨn egɨp egɨp abɨdaŋek but yawot egɨpjak. \v 7 Amɨn kɨnda nandak nandakni but kalɨpmon yɨpmaŋdak kaŋ, uŋun Piŋkop dakon uwalni, nido gen tebani dɨma guramɨkdak, ae uŋuden amɨn da arɨpmɨ dɨma guramɨrɨ. \v 8 Amɨn morap but kalɨpmon ekwaŋ uŋun aŋpak Piŋkop da galak tosok uŋun arɨpmɨ dɨma ani. \p \v 9 \x - \xo 8:9 \xt 1Ko 3.16; 12.3\x*Mani ji but kalɨp aŋpagon dɨma ekwaŋ. Piŋkop dakon Wupni asi jikon egɨsak kaŋ, Telagɨ Wup da ji dayɨŋ pawɨlakwan ekwaŋ. Kristo dakon Wupni mɨni amɨn uŋun Kristo dakon amɨn dɨma. \v 10 \x - \xo 8:10 \xt Gal 2.20\x*Yokwi da gɨptɨmjikon kɨmot paŋalon aŋdaban kɨmot akdaŋ. Mani Kristo butjikon egɨsak kaŋ, ji amɨn kɨlegɨ dagawit, ae wupji kalugɨ ekwaŋ. \v 11 Piŋkop Yesu Kristo kɨmoron naŋ aban pɨdagɨt uŋun dakon Wupni jikon egɨsak kaŋ, Piŋkop da Wupni da tapmɨmon gɨptɨmji kɨmot akdaŋ uŋun egɨp egɨp yomdɨsak. \s1 Nin Telagɨ Wupmon Piŋkop dakon gwakni agɨmaŋ \p \v 12 Yaŋdo, not kabɨno, Piŋkop da nin Wup dakon galaktok yolneŋ do nandɨsak. But kalɨp da ji tɨmɨsok dɨ dɨma paŋpulugagɨt, do uŋun dakon galaktok dɨmasi yolni. \v 13 \x - \xo 8:13 \xt Gal 6.8; Kol 3.5\x*Ji but kalɨp aŋpagon egɨpni kaŋ, si kɨmotdaŋ. Mani Telagɨ Wup da tapmɨmon gɨptɨm dakon aŋpak yokwi pabɨŋ yopni kaŋ, kalugɨ egɨpdaŋ. \v 14 Nido mɨŋat amɨn morapyo Piŋkop dakon Wup da yoyɨŋ pawɨldak uŋun Piŋkop dakon gwakni ekwaŋ. \v 15 \x - \xo 8:15 \xt Mk 14.36; 2Ti 1.7\x* \x - \xo 8:15 \xt Gal 4.5-7; PA 21.7\x*Piŋkop da Wup damgut uŋun da ji oman amɨn egek pasol pasol aesi ani do dɨmasi nandɨsak. Wupni da ji paŋpulugaŋban Piŋkop dakon gwakni dagaŋek Piŋkop do “Aba, Dat” yaŋ iyamaŋ. \v 16 \x - \xo 8:16 \xt 2Ko 1.22\x*Telagɨ Wup gat ae nin dakon wup gat da “nin Piŋkop dakon gwakni ekwamaŋ” uŋun do yaŋkwok amal. \v 17 Nin Piŋkop dakon gwakni ekwamaŋ, do Piŋkop Dat da Kristo do yo tagɨsi morap ɨm do yaŋ teban tok agɨt uŋun nin kɨsi da tɨmɨtdamaŋ. Nin abɨsok uŋun da tepmɨ pagɨt uŋudeŋ gɨn paneŋ kaŋ, nin uŋun da tɨlɨmnikon uŋun gat kɨsi egɨpdamaŋ. \s1 Don Kwen Kokupmon tɨlɨmnikon tagɨsi egɨpdamaŋ \p \v 18 Tɨlɨmni wagɨl tagɨsisi uŋun don nimdɨsak, do abɨsok tepmɨ pamaŋ uŋun yo monɨŋɨsisok yaŋsi nandɨsat. \v 19 Nido yo morap Piŋkop da wasagɨt uŋun da Piŋkop da gwakni nomansi paŋteŋteŋ akdɨsak dakon bɨsap tepmɨ noman taŋban yaŋ do aŋtep aŋ. \v 20 \x - \xo 8:20 \xt WW 3.17-19\x*Yo morap wasagɨt uŋun Piŋkop da jobɨt yomgut. Jobɨt uŋun dɨma tɨmɨt do nandawit, mani Piŋkop da iyɨ don paŋkaluk akdɨsak uŋun nandaŋ teban taŋek jomjom ani do aŋek jobɨt yomgut. \v 21 Don, Piŋkop da bɨsap yɨpguron yo morap tasɨk taŋek kɨmot aŋ uŋun pulugaŋban ae dɨma kɨmagek mɨk tokdaŋ. Aban Piŋkop dakon gwakni nin gat tɨlɨmnikon pulugaŋbi da egɨpdamaŋ. \p \v 22 Nin nandamaŋ, mɨŋat da monjɨ paŋalak do tepmɨ paŋ uŋun da tɨlak yo morap Piŋkop da wasagɨt tepmɨ paŋ. Aŋek kɨsi morap da iyoŋ iyoŋ yawit da yaŋakwa wɨk da abɨsok bɨsapmon wɨsak. \v 23 \x - \xo 8:23 \xt 2Ko 5.2-4\x*Ae yo uŋun dagɨn iyoŋ iyoŋ dɨma yoŋ. Ninyo kɨsi iyoŋ iyoŋ yomaŋ. Nin Telagɨ Wup kɨlɨ abɨdagɨmaŋ, ae yo dɨwarɨ tagɨsi don tɨmɨtdamaŋ yaŋsi nandamaŋ. Mani nin abɨsok tepmɨ sigɨn paŋek iyoŋ iyoŋ yaŋek Piŋkop da monjɨ gwayono yaŋ niyɨŋek gɨptɨm kalugɨ nimdɨsak bɨsap uŋun do nandaŋ teban taŋek jomjom amaŋ. \v 24 Piŋkop da nin yokwikon baŋ tɨmɨkgɨt, ae yo morap tagɨsi aŋ nim do nandɨsak uŋun do jomjom amaŋ. Yo kɨnda abɨdok do jomjom amaŋ kaŋ, nin nandamaŋ uŋun yo dɨma abɨdamaŋ. Amɨn kɨnda yo kɨnda kɨlɨ abɨdagɨt kaŋ jomjom dɨma asak. \v 25 Mani nin yo uŋun dɨma abɨdagɨmaŋ, do jomjom amaŋ kaŋ, nin butnin yaworɨ taŋakwa jomjom amaŋ. \p \v 26 Ae Telagɨ Wup da tapmɨmni mɨni amɨn nin paŋpulugosok. Nin yo nido bɨsit aneŋ uŋun dɨma nandamaŋ, ae gen kaga da ni gen naŋ yoneŋ uŋun dɨma nandamaŋ. Mani Telagɨ Wup da iyoŋ iyoŋ yaŋek nin paŋpulugok do iyɨ bɨsit asak. \v 27 \x - \xo 8:27 \xt Kap 139.1\x*Uŋun da Piŋkop dakon galaktok yolek telagɨ amɨn kabɨni nin paŋpulugok do bɨsit asak. Do Piŋkop amɨn but pɨndat pɨndat amɨn da Wup dakon nandak nandakni kosok. \p \v 28 \x - \xo 8:28 \xt Ep 1.11\x*Nin nandamaŋ, Piŋkop da yo morap kɨsikon pi aban uŋun yo morap da amɨn morap iyɨ do but dasi galak taŋ ɨmaŋ amɨn uŋun da paŋpulugok madepsi tɨmɨkgaŋ. Uŋun amɨn Piŋkop da galaktokni yolni do aŋek yaŋ yomgut. \v 29 \x - \xo 8:29 \xt Kol 1.18; Ibr 1.6\x*Nido mɨŋat amɨnyo Piŋkop da kalɨpsigwan “don tɨmɨtdɨsat” yaŋ nandaŋ yomgut uŋun Monji Yesu yombem dagoni do tɨlak agɨt. Monjɨ da peni mibɨltogɨ egakwan padɨk padɨkni ae samɨniyo morapmɨ da egɨpni do nandagɨt. \v 30 Ae amɨn uŋun tɨlak agɨt uŋunyo kɨsi yaŋ yomgut. Ae amɨn uŋun yaŋ yomgut uŋun mɨŋat amɨnyo kɨlegɨ yaŋ yoyɨgɨt. Ae amɨn uŋun kɨlegɨ yaŋ yoyɨgɨt uŋun tɨlɨmni yomgut. \s1 Piŋkop nin do toktogɨsi but dasi galak taŋ nimɨsak \p \v 31 \x - \xo 8:31 \xt Kap 118.6\x*Yaŋ agɨt do niaŋ yoneŋ? Piŋkop da nin paŋpulugosok, do namɨn da uwal aŋek nin pabɨŋ nipjak? \v 32 Piŋkop iyɨ dakon Monji dɨma aŋkutnaŋek nin morap paŋpulugosak do yabekgɨt. Yaŋ agɨt do yo morap kɨsi but galagon da nimdɨsak. \p \v 33 \x - \xo 8:33 \xt Ais 50.8-9\x*Piŋkop da nin iyɨ do kɨlɨ manjɨgɨt, do namɨn da gen pikon nipjak? Piŋkop da iyɨ mɨŋat amɨnyo kɨlegɨ yaŋ niyɨsak. \v 34 Namɨn da nin yokwi dakon kobogɨ tɨmɨtneŋ do yosak? Uŋun arɨpmɨ dɨma, nido Yesu Kristo nin do aŋek kɨmakgɨt, ae uŋun gɨn dɨma, nin do aŋek kɨmoron da pɨdagɨt. Ae abɨsok Piŋkop da amɨn tet do yɨgek nin paŋpulugosak do iyɨsak. \v 35 Kristo da nin do but dasi galaktaŋ nimɨsak, do yo kɨnda da nin uŋun kagagwan naŋ arɨpmɨ dɨma paŋwasisak. Jɨgɨ tepmɨyo paneŋ, bo amɨn da yo yokwi aŋ nimni, bo jap do aneŋ, bo ɨmal do wadak wadak aneŋ, bo yo yokwisi kɨnda da nin paŋupbal ak do asak, bo emat ninon noman tosak kaŋ, uŋun yo morap da tagɨ paŋwasini? Uŋun arɨpmɨ dɨmasi! \v 36 \x - \xo 8:36 \xt Kap 44.22\x*Piŋkop gen papia da uŋun do yaŋ yosok: \q1 “Nin gak dakon mɨŋat amɨnyo ekwamaŋ, do bɨsapmɨ bɨsapmɨ amɨn da nin si nindapba kɨmokgomaŋ. \q2 Uŋun da nindaba nin sipsip si dapba kɨmorɨ yombem da ekwamaŋ.” \m \v 37 Mani Kristo da nin do but dasi galaktaŋ nimɨsak, do uŋun yo morap noman taŋ nimɨŋakwa paŋpulugaŋakwan pabɨŋ yopmaŋgamaŋ. \v 38 Nak asisi nandaŋ teban tosot, Piŋkop da nin do but dasi galaktaŋ nimɨsak, ae yo kɨnda da nin uŋun kagagwan naŋ arɨpmɨ dɨma paŋwasisak. Kɨmot, bo egɨp egɨp, bo aŋelo, bo koŋ, bo yo abɨsok toŋ, bo yo don noman tokdaŋ, bo yo tapmɨmɨ toŋ mibɨlɨ mibɨlɨ, \v 39 bo yo kwen toŋ, bo yo mɨkgwan toŋ, bo yo dɨwarɨ taŋ aŋaŋ kwaŋ uŋun yo morap da Piŋkop da nin do but dasi galak taŋ nimɨsak uŋun kagagwan baŋ arɨpmɨ dɨma paŋwasisak. Piŋkop da nin do but dasi galaktaŋ nimɨsak uŋun Amɨn Tagɨnin Yesu Kristo obakon nolɨŋban komaŋ. \ms1 Pol Piŋkop da Israel amɨnon pi agɨt uŋun do yagɨt \mr (Kɨlapmɨ 9–11) \c 9 \s1 Pol da Israel amɨn do bupmɨ nandaŋ yomgut \p \v 1 Nak Kristo dakon amɨn, do bamɨsi yosot. Top dɨma yosot. Nak gen on yosot uŋun Telagɨ Wup da nandak nandakno si joŋɨgakwan gen uŋun bamɨ yosot yaŋsi nandaŋek yosot. \v 2 Nak bɨsapmɨ bɨsapmɨ bupmɨ but yokwiyo aŋek butno madepsi jɨk tosok. \v 3 \x - \xo 9:3 \xt TP 32.32\x*Nak Piŋkop da yawi dɨwat kabɨno Israel amɨn yokwikon baŋ tɨmɨtjaksi do nandɨsat. Do nak dakon galaktok uŋun yaŋ: Kosit dɨ yaŋ toŋ tam nak da naga jobɨt tɨmɨgek Kristo yɨpmaŋ degapbo Israel amɨn da nak dakon tamo abɨdaŋbam. \v 4 \x - \xo 9:4 \xt TP 4.22; MS 1–10; Kap 147.19; Ro 15.8; Ibr 9.5\x*Israel amɨn kabɨ uŋun Piŋkop da gwaknoni yaŋ kɨlɨ yoyɨgɨt. Tɨlɨmni kɨlɨ yolɨŋban bɨsap morapmɨ kawit, ae Piŋkop da saŋbek saŋbek uŋun gat aŋek gen tebani yomgut. Ae gawak ɨmni dakon mibɨlɨ yoyɨŋek yaŋ teban tokni yomgut. \v 5 Uŋun dakon babɨkni mibɨltogɨ uŋun man madepni toŋ da egɨpgwit. Ae uŋun kabɨkon da Kristo amɨn dagagɨt. Kristo uŋun Piŋkopsi, yo morap dakon busuŋɨ egɨsak, do bɨsapmɨ bɨsapmɨ mani aŋkɨsiŋ kɨmotneŋ. Uŋun asi. \s1 Piŋkop da Israel amɨnon pi agɨt Pol da uŋun do yagɨt \p \v 6 Do Piŋkop da Israel amɨn do yaŋ teban tok agɨt uŋun joŋɨgakwan bamɨ toŋ dɨma agɨt yaŋ tagɨ yoneŋ? Uŋun dɨma, nido Israel amɨnon da altaŋbi uŋun kɨsi morap Israel amɨn bamɨsi dɨma. \v 7 \x - \xo 9:7 \xt WW 21.12\x*Ae Abrahamon da altaŋbi amɨn morap kɨsi da Abraham dakon gwaknisi yaŋ tagɨ dɨma yoneŋ. Piŋkop da kalɨp yaŋ yagɨt: \q1 “Aisak kaloŋon dagɨn babɨkgo noman tokdaŋ.” \m \v 8 \x - \xo 9:8 \xt Gal 4.23\x*Uŋun gen dakon mibɨlɨ uŋun yaŋ. Amɨn da monjɨ paŋalaŋ uŋudeŋ altoŋ amɨn morap kɨsi da Piŋkop dakon gwakni dɨma. Monjɨ morap yaŋ teban tok kosiron da altaŋbi uŋun dagɨn Abraham dakon babɨkni. \v 9 \x - \xo 9:9 \xt WW 18.14\x*Nido Piŋkop da yaŋ teban tok yaŋ agɨt: \q1 “Bɨsap yɨpgumon tobɨl abɨŋapbo Sara da monji wɨli aŋalakdɨsak.” \p \v 10 Ae uŋun gɨn dɨma, babɨknin Aisak da Rebeka paŋek monji yayat paŋalagɨt. \v 11 Mani Piŋkop aŋpakni yolek galaktoknikon amɨn manjɨsak. Yayat bamot dɨma altaŋek aŋpak tagɨ bo ae yokwi dɨma aŋakwal \v 12 \x - \xo 9:12 \xt WW 25.23\x*Piŋkop da Rebeka yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Monjɨ mibɨltok altosak uŋun da padɨge dakon oman amɨni egɨpdɨsak.” \m \v 13 \x - \xo 9:13 \xt Mal 1.2-3\x*Piŋkop gen papia da uŋun do yaŋ yosok: \q1 “Padɨge Jekop do but dasi galaktaŋ ɨmgum, mani peni Iso do dɨma galak taŋ ɨmgum.” \m \v 14 Do niaŋ yoneŋ? Piŋkop kokwin kɨlegɨ dɨma asak? Dɨmasi! \v 15 \x - \xo 9:15 \xt TP 33.19\x*Nido Piŋkop da Moses yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Nak amɨn kɨnda do bupmɨ nandaŋ ɨm do nandakeŋ kaŋ, bupmɨ nandaŋ ɨmdɨsat. \q2 Ae amɨn kɨnda aŋpulugok do nandakeŋ kaŋ aŋpulugokdɨsat.” \p \v 16 \x - \xo 9:16 \xt Ep 2.8\x*Yaŋdo, Piŋkop amɨn manjɨt do nandɨsak kaŋ, amɨn dakon galaktok bo amɨn dakon teban tebanon da dɨma manjɨsak, uŋun bupmɨni do aŋek manjɨsak. \v 17 \x - \xo 9:17 \xt TP 9.16\x*Telagɨ papiakon Isip dakon kɨla amɨn madep Pero Piŋkop da yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Nak da jɨgɨ madepsi gabo mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ mɨŋat amɨnyo da tapmɨmno kaŋek man madep namni yaŋ do aŋek nak da kɨla amɨn madep man gamgum.” \m \v 18 Yaŋdo, nin nandamaŋ, Piŋkop da amɨn kɨnda do bupmɨ nandaŋ ɨm do nandɨsak kaŋ, bupmɨ nandaŋ ɨmdɨsak. Ae amɨn kɨnda aban but teban asak do nandɨsak kaŋ, galaktokni yolek aban but teban asak. \p \v 19 Mani jikon da kɨnda da yaŋ nayɨkdɨsak, “Piŋkop da yaŋ asak kaŋ, nido nin gulusuŋnin toŋ yaŋ niyɨsak? Namɨn da Piŋkop da yo ak do nandɨsak uŋun yapmaŋek iyɨ da galaktogon yo kɨnda asak?” \v 20 \x - \xo 9:20 \xt Ais 29.16; 45.9\x*Gak yaŋ dɨmasi yoki. Gak amɨn gɨn, do Piŋkop da yo asak uŋun do “Dɨma agagɨ asal” yaŋ nido yosol? \q1 “Amɨn iyɨ wasagɨt da wasagɨt amɨn ‘Nido nak yaŋ wasagɨl?’ yaŋ tagɨ dɨma iyɨgɨ.” \m \v 21 \x - \xo 9:21 \xt Jer 18.6\x*Mɨktɨm kwoba wasok amɨn da mɨkgagak tɨmɨ kɨnda abɨdaŋek kwoba tagɨsi kɨnda pi tagɨsi do wasaŋek, kwoba kɨnda pi ɨsalɨ dɨ ak do wasosak kaŋ, uŋun dɨma agagɨ asak yaŋ tagɨ nandaneŋ? \p \v 22 Piŋkop da yaŋ gɨn asak. Uŋun butjapni ae tapmɨmni amɨn kɨsi da koni do nandɨsak, mani japmɨ nandaŋ yomɨsak amɨn tasɨk toni do parekbi uŋun jomjom aŋek tepmɨ dɨma paŋtasɨk asak. \v 23 Yaŋ asak, nido amɨn bupmɨ nandaŋ yomɨsak uŋun da tɨlɨmni dakon yo tagɨsi morap uŋun dakon mibɨlɨ nandani do nandɨsak. Uŋun amɨn tɨlɨmnikon egɨpni do kɨlɨ manjɨgɨt. \v 24 Uŋun nin mani. Uŋun da nin Juda amɨn ae Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ da kabɨkon baŋ manjɨŋ nipgut. \v 25 \x - \xo 9:25 \xt Os 2.23\x*Kombɨ amɨn Osea da papia mandagɨron Piŋkop da Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ do yaŋ yagɨt: \q1 “Mɨŋat amɨnyo uŋun kalɨp nak dakon amɨn kabɨ dɨma egɨpgwit, uŋun abɨsok nak dakon amɨn kabɨno yaŋ yoyɨkeŋ. \q2 Ae but dasi dɨma galaktaŋ yomgum amɨn, uŋun abɨsok but dasi galaktaŋ yobeŋ.” \m \v 26 \x - \xo 9:26 \xt Os 1.10\x*Ae kɨnda yaŋ yagɨt: \q1 “Ji nak dakon amɨn kabɨ dɨma yaŋ yoyɨgɨm tamokon uŋudon gɨn ‘Ji Piŋkop egɨp egɨp teban egɨsak uŋun dakon monjɨ gwayoni’ yaŋ yoyɨkdɨsat.” \p \v 27 \x - \xo 9:27 \xt Ais 10.22-23\x*Aisaia Israel amɨn do nandaŋek yaŋ tɨdaŋek gen yaŋ yagɨt: \q1 “Israel mɨŋat amɨnyo tap kɨdɨpmɨŋon nɨman toŋ yombem morapmɨsi ɨreŋ tokdaŋ, mani Amɨn Tagɨ da kaloŋɨsok dɨ baŋgɨn yokwikon baŋ tɨmɨtdɨsak. \q1 \v 28 Nido Amɨn Tagɨ da mɨŋat amɨn morap gen pikon yopmaŋek kobogɨ yokwisi tepmɨsi yomdɨsak.” \m \v 29 \x - \xo 9:29 \xt Ais 1.9\x*On yo noman tokdaŋ uŋun do Aisaia da kalɨp yaŋ yagɨt: \q1 “Amɨn Tagɨ Tapmɨm Ami da nin dakon amɨn kabɨ kaloŋɨsok dɨ dɨma yopban egɨpgwit tam, nin Sodom ae Gomora kokup da tasɨk tagɨmal yaŋ gɨn tasɨk tagɨmaŋ.” \s1 Israel amɨn nandaŋ gadat bamɨ dɨma awit \p \v 30 Do niaŋ yoneŋ? Yaŋ yoneŋ: Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ Piŋkop da dabɨlon kɨlegɨ egɨp do pi teban dɨma awit. Uŋun nandaŋ gadat aŋek kɨlek tawit. \v 31 Mani Israel amɨn Moses dakon gen teban yolek mɨŋat amɨn kɨlegɨ egɨp do pi tebaisi awit, mani dɨma kɨlek tawit, \v 32 \x - \xo 9:32 \xt Ais 8.14\x*nido nandaŋ gadat kosiron da amɨn kɨlegɨ egɨp do dɨma nandawit. Uŋun iyɨ da teban tebanon da kɨlegɨ man pak do nandawit. Uŋun Yesu dɨma nandaŋ gadaŋ ɨmgwit, do tɨp kɨnda da yaŋ kosiron taŋakwan kandapni tɨdaŋek maŋ pakgwit. \v 33 \x - \xo 9:33 \xt Ais 28.16; 1Pi 2.6\x*Piŋkop gen papia da uŋun do yaŋ yosok: \q1 “Nandani. Nak da tɨp kɨnda Saion kokup papmon amɨn kesal dapni do yɨpmaŋdat. \q2 Mani nandaŋ gadaŋ ɨmni amɨn mayaktok dɨma pakdaŋ.” \c 10 \s1 Israel amɨn Piŋkop dakon aŋpak dɨma nandaŋ \p \v 1 Not kabɨ, Piŋkop da Israel amɨn yokwikon baŋ tɨmɨtjak dosi nandaŋek bɨsit iyɨsat. \v 2 Nak Israel amɨn dakon mibɨlni nandɨsat, uŋun Piŋkop dakon galaktok yol do pi tebaisi aŋ, mani Piŋkop dakon galaktok pakyaŋsi dɨma nandaŋek aŋ. \v 3 Uŋun niaŋ aŋapno Piŋkop da kɨlegɨ man nimjak uŋun dɨma nandaŋek iyɨ da teban tebanon da amɨn kɨlegɨ dagok do pi tebaisi aŋ. Yaŋ aŋek Piŋkop yɨpba uŋun da paŋkɨlek aban amɨn kɨlegɨ dɨma dagoŋ. \v 4 Nin nandamaŋ, Kristo da pi aban gen teban yo ɨsalɨ agɨt, do mɨŋat amɨn morap Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ uŋun Piŋkop da dabɨlon amɨn kɨlegɨ dagoŋ. \p \v 5 \x - \xo 10:5 \xt MS 18.5\x*Moses da mɨŋat amɨnyo gen teban yolek ni aŋpak baŋ aŋakwa Piŋkop da amɨn kɨlegɨ yaŋ yoyɨsak uŋun do yaŋ mandagɨt: \q1 “Amɨn kɨnda gen teban morap kɨsi guramɨkdak uŋun kalugɨ egɨpjak.” \m \v 6 \x - \xo 10:6 \xt GT 30.12-14\x*Mani amɨn kɨnda nandaŋ gadat aŋakwan Piŋkop da uŋun do amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨsak uŋun amɨn da yaŋ yosok, “Ji dɨsi butjikon da \q1 ‘Namɨn da Kwen Kokup wɨgɨsak?’ \m yaŋ dɨma yoni. Gen uŋun yoni uŋun da Kristo mɨktɨmon abɨk do nandaŋ yaŋ asak. \v 7 Ae ji \q1 ‘Namɨn da kɨmakbi tamokon pɨgɨsak’ \m yaŋ dɨma yoni. Gen uŋun yoni uŋun da Kristo kɨmakbi tamokon naŋ awɨk do nandaŋ yaŋ asak.” \v 8 Mani niaŋ yoneŋ? Nin Piŋkop dakon gen yolek yaŋ yoneŋ: \q1 “Piŋkop dakon gen uŋun ji da kapmatjok tosok. \q2 Uŋun gen kagasikon ae butjikon tosok.” \m Gen uŋun nandaŋ gadat dakon gen nin da yaŋ teŋteŋok amaŋ uŋun. \v 9 Nin yaŋ yomaŋ. Gak yaŋkwok aŋek gen kagagokon da “Yesu uŋun Amɨn Tagɨ” yaŋ yoki, ae butgokon da “Piŋkop da Yesu kɨmoron naŋ aban pɨdagɨt” yaŋ nandaŋ gadasal kaŋ, Piŋkop da gak yokwikon naŋ abɨdokdɨsak. \v 10 Nin butninon da nandaŋ gadat ano Piŋkop da nin mɨŋat amɨnyo kɨlegɨ yaŋ niyɨsak, ae nandaŋ gadatnin gen kagakon da yaŋkwok ano Piŋkop da nin yokwikon baŋ tɨmɨkdak. \p \v 11 \x - \xo 10:11 \xt Ais 28.16\x*Piŋkop dakon gen da uŋun do yaŋ yosok: \q1 “Amɨn morap Piŋkop nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ uŋun mayaktok dɨma pakdaŋ.” \m \v 12 \x - \xo 10:12 \xt Ya 15.9\x*Juda amɨn gat ae Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ gat uŋun kɨsi Piŋkop da dabɨlon arɨp gɨn. Amɨn Tagɨ uŋun amɨn morap kɨsi dakon Amɨn Tagɨni. Uŋun da amɨn morap paŋpulugosak do bɨsit iyaŋ uŋun madepsi gɨsamɨkdak. \v 13 \x - \xo 10:13 \xt Jol 2.32\x*Do \q1 “mɨŋat amɨn morap Amɨn Tagɨ dakon man yaŋek paŋpulugosak do bɨsit iyaŋ uŋun yokwikon baŋ tɨmɨtdɨsak.” \p \v 14 Mani mɨŋat amɨnyo dɨma nandaŋ gadaŋ ɨmni kaŋ, niaŋon da bɨsit iyɨŋba paŋpulugosak? Ae gen bini do dɨma nandani kaŋ, niaŋon da nandaŋ gadaŋ ɨmni? Ae amɨn kɨnda da Piŋkop gen dɨma yoyɨsak kaŋ, niaŋon da gen bini nandani? Uŋun arɨpmɨ dɨma nandani. \v 15 \x - \xo 10:15 \xt Ais 52.7\x*Ae amɨn dɨma yabetni kaŋ, Piŋkop gen arɨpmɨ dɨma yaŋ teŋteŋokdaŋ. Piŋkop gen da yaŋ yosok: \q1 “Gen bin tagɨsi paŋabaŋ amɨn dakon abapni uŋun yo madepsi!” \s1 Israel amɨn Gen Bin Tagɨsi dɨma abɨdawit \p \v 16 \x - \xo 10:16 \xt Ais 53.1\x*Mani Israel amɨn kɨsi da Gen Bin Tagɨsi dɨma abɨdawit. Aisaia da yaŋ yagɨt: \q1 “Amɨn Tagɨ, gen yaŋ teŋteŋomaŋ namɨn da nandaŋ gadasak?” \m \v 17 Yaŋdo, nin nandamaŋ, amɨn da Kristo dakon gen yaŋ teŋteŋaŋba nandano uŋun da nandaŋ gadat paŋalon asak. \p \v 18 \x - \xo 10:18 \xt Kap 19.4\x*Mani nak gen kɨnda dayɨkdɨsat uŋun yaŋ. Israel amɨn Gen Bin Tagɨsi uŋun nandawit bo dɨma? Uŋun nandawit. Piŋkop gen papia da yaŋ yosok: \q1 “Mɨŋat amɨn morapyo mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ da tekni kɨlɨ nandawit. \q2 Geni mɨktɨm dɨwarɨkon da dɨwarɨkon kɨlɨ kɨgɨt.” \m \v 19 \x - \xo 10:19 \xt GT 32.21\x*Ae gen kɨnda gat dayɨkdɨsat uŋun yaŋ. Israel amɨn da gen uŋun dakon mibɨlɨ nandaba pɨsagɨt bo dɨma? Uŋun nandaba pɨsagɨt. Mibɨltok Piŋkop da Moses dakon gen kagakon da Israel amɨn gen yoyɨgɨt uŋun do nandaneŋ. Gen yaŋ yagɨt: \q1 “Nak da amɨn kabi kɨnda man bini mɨni ae nandak nandakniyo tagɨ dɨma uŋun tɨmɨkgo nak nandaŋ gadaŋ naba ji da uŋun do nandaba yokwi tok aŋek butjap nandakdaŋ.” \m \v 20 \x - \xo 10:20 \xt Ais 65.1\x*Ae Aisaia da gen tebaisi yaŋ yagɨt: \q1 “Amɨn kabi kɨnda nak wɨsɨk do pi dɨma awit uŋun da nak kɨlɨ aŋalon awit. \q2 Ae nak do dɨma yaŋek egɨpgwit amɨn nak da naga naŋ yolɨko kɨlɨ nandawit.” \m \v 21 \x - \xo 10:21 \xt Ais 65.2\x*Mani Aisaia da Israel amɨn do nandaŋek yaŋ yagɨt: \q1 “Nak gɨldat kɨnda kaloŋ gen kɨrɨŋɨt aŋek but tobɨl ak do dɨma nandaŋ amɨn uŋun nagon opni do kɨsitno dedaŋ egɨsat.” \c 11 \s1 Piŋkop da Israel amɨn dɨwarɨ do nandaŋ yawot agɨt \p \v 1 \x - \xo 11:1 \xt 1Sa 12.22; Kap 94.14; Pil 3.5\x*Do nak yaŋ dayɨkdɨsat, Piŋkop da mɨŋat amɨn kabɨni manji yomgut? Uŋun dɨmasi! Nak naga Israel amɨn kɨnda. Nak Abraham dakon babi, ae Benjamin da kabɨkon nani kɨnda. \v 2 Piŋkop da mɨŋat amɨnyo kalɨp iyɨ do manjɨgɨt uŋun manji dɨma yomgut. Ji Piŋkop da papiakon Elaija do gen mandabi uŋun dɨma nandaŋ bo? Elaija Israel amɨn do gen yaŋ yomɨŋek Piŋkop yaŋ iyɨgɨt: \q1 \v 3 \x - \xo 11:3 \xt 1KA 19.10,14\x* “Amɨn Tagɨ, gak dakon kombɨ amɨngo kɨlɨ dapba kɨmakgwit, ae gak dakon altago tuwɨlgwit. \q2 Abɨsok nak kaloŋ dagɨn egapbo nakyo kɨsi nɨkba kɨmotdɨsat.” \p \v 4 \x - \xo 11:4 \xt 1KA 19.18\x*Mani Piŋkop da kobogɨ ni gen naŋ iyɨgɨt? Yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Nak dakon amɨn kabɨno 7 tausen da ekwaŋ, uŋun amɨn kokup kɨdat Bal uŋun do gawat gawat dɨma awit.” \m \v 5 Uŋudeŋ gɨn abɨsokyo kɨsi Piŋkop da Juda amɨn kabisok kɨnda nandaŋ yawot aŋ yomɨŋek iyɨ do kɨlɨ manjɨgɨt. \v 6 \x - \xo 11:6 \xt Gal 3.18\x*Uŋun pi kɨnda awit do aŋek dɨma manjɨgɨt, uŋun nandaŋ yawok yomɨŋek ɨsalsi manjɨgɨt. Uŋun pi kɨnda aŋakwa manjɨgɨt tam, uŋun da nandaŋ yawotsi dɨma asak. \p \v 7 Yaŋdo, niaŋ yoneŋ? Israel amɨn Piŋkop da dabɨlon kɨlek tok do pi tebaisi awit, mani dɨma kɨlek tawit. Piŋkop da amɨn dɨwarɨ baŋgɨn manjɨŋban uŋun dagɨn kɨlek tawit. Aŋakwan dɨwarɨ Piŋkop da but yomani sopmaŋ yomgut. \v 8 \x - \xo 11:8 \xt GT 29.4; Ais 29.10\x*Piŋkop gen papia da uŋun do yaŋ yosok: \q1 “Piŋkop da nandak nandakni paŋupbal aban upbal tawit, \q2 ae dabɨlɨ sopban yo dɨma pɨndarɨ awit, \q2 ae mɨrakni sopban yo dɨma nandawit. \q2 Piŋkop da yaŋ agɨt da abɨsok yaŋ gɨn egɨ aŋaŋ obaŋ.” \m \v 9 \x - \xo 11:9 \xt Kap 69.22-23\x*Kalɨp Dewit da uŋun do yaŋ yagɨt: \q1 “Uŋun jap noknok aŋek kɨsɨk kɨsɨk aŋ, mani gak da yokwi awit dakon kobogɨ do paron yopbɨ yokwalni, ae gapmakon moni, ae kosiron tɨpmon kandapni tɨdoni dosi nandɨsat. \q1 \v 10 Ae dabɨlni abɨ pɨlɨn taŋakwa yo dɨma pɨndatni, ae jɨgɨ morapmɨ ɨmek yomɨŋaki manji gɨroŋɨtni, aŋek yaŋ gɨn egɨ wɨgɨni dosi nandɨsat.” \s1 Piŋkop da Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ yokwikon baŋ tɨmɨkgɨt \p \v 11 \x - \xo 11:11 \xt Ya 13.46\x*Yaŋdo, nak yaŋ dayɨkdɨsat. Israel amɨn yokwikon maŋek wagɨl tasɨk taŋ yaŋ nandaŋ? Uŋun dɨmasi! Uŋun Piŋkop manji ɨmgwit, aŋakwa Piŋkop da Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ yokwikon baŋ tɨmɨkgɨt. Israel amɨn da uŋun kaŋek ninon yaŋsi asak tam tagɨsi yaŋ nandaŋ yomni do aŋek Piŋkop da uŋun agɨt. \v 12 Israel amɨn da Piŋkop manji ɨmgwit bɨsapmon Piŋkop da mɨktɨm amɨn morap kɨsi paŋpulugaŋek yo tagɨsi morapmɨ aŋyomgut. Ae Israel amɨn Piŋkop dakon aŋpak yɨpmaŋ dekgwit bɨsapmon Piŋkop Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ do yo tagɨsi aŋyomgut. Yaŋ agɨt do yaŋsi nandaneŋ, Israel amɨn Piŋkopmon ae tobɨl apni bɨsapmon, mibɨltok agɨt uŋun si yapmaŋek mɨktɨm amɨn morap kɨsi do yo wagɨl tagɨsisi morapmɨ aŋyomdɨsak. \p \v 13 Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ, nak abɨsok ji do gen on dayɨkdɨsat. Piŋkop da nak jikon yabekbi pi abeŋ do yaŋ namgut. Nak pi uŋun asat uŋun do tagɨsi nandɨsat, \v 14 nido nak uŋun pi aŋapbo, Piŋkop da jikon yo tagɨsi aŋ damɨŋakwan, Israel amɨn dabɨnoni da uŋun kaŋek, ninon yaŋ gɨn asak tam tagɨsi yaŋ nandani do nandɨsat. Yaŋ nandaŋakwa Piŋkop da dɨwarɨ yokwikon baŋ tɨmɨtjak kaŋ tagɨsi yaŋ nandɨsat. \v 15 Piŋkop da Israel amɨn yopmaŋ dekgɨt bɨsapmon mɨŋat amɨnyo mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ uŋun tɨmɨkban iyɨ gat but kaloŋ awit. Yaŋ agɨt do Israel amɨn yokwikon baŋ tɨmɨtjak kaŋ, nin nandamaŋ, uŋun kɨlɨ kɨmakgwit baŋ egɨp egɨp ae yomɨsak yaŋ asak. \v 16 Amɨn da wit mibɨltok paŋ uŋun baŋ dɨwarɨ tɨmɨgek bret wasaŋek Piŋkop do paret aŋ. Yaŋ aba bret dɨwarɨ kɨsi telagɨ gɨn aŋ mudoŋ. Ae kɨndap dakon gelɨ uŋun telagɨ kaŋ, kɨlɨŋɨ yo kɨsi telagɨ gɨn. \p \v 17 \x - \xo 11:17 \xt Ep 2.11-19\x*Nak tɨlak gen kɨnda dayɨkdɨsat. Olip kɨndap amɨn da kwaokbi dakon kɨlɨŋɨ uŋun Israel amɨn dakon tɨlak asak. Uŋun kɨlɨŋɨ dɨwarɨ Piŋkop da paŋsanɨk maban kɨwit. Ae Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ ji olip kɨndap iyɨ kwokwo dakon kɨlɨŋɨ yombem, ji paŋabɨŋ olip kɨndap tagɨsi amɨn da kwaokbikon saŋbegɨt da gelɨkon pakbi ɨlɨgek kɨlɨŋɨ dɨwarɨ gat tagɨsi toŋ. \v 18 Mani ji dɨsi do nin kɨlɨŋɨ dɨwarɨ yapmaŋek kɨlɨŋɨ tagɨsi yaŋ dɨma nandani. Ji da gelɨ do pakbi dɨma ɨmaŋ, gelɨ da pakbi damɨsak, do ji dɨsi do dɨma nandaba wɨgɨsak. \v 19 Mani ji da yaŋ yokdaŋ, “Nin da kɨndap obikon saŋbeneŋ do aŋek kɨlɨŋɨ uŋun Piŋkop da paŋsanɨkgɨt.” \v 20 Uŋun asi, Piŋkop da yaŋ agɨt. Mani Israel amɨn Kristo dɨma nandaŋ gadaŋ ɨmgwit, uŋun do aŋek paŋsanɨkgɨt. Ae ji nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ do kɨndapmon saŋbewit da ekwaŋ. Do ji dɨsi do nandaba dɨma wɨgɨsak. Ji si pasolni. \v 21 Nido Piŋkop da kɨndap uŋun iyɨ dakon kɨlɨŋɨ uŋun paŋsanɨkgɨt, do ji dɨsi do nandaba wɨgɨsak kaŋ, jiyo kɨsi paŋsanɨtdɨsak. \p \v 22 \x - \xo 11:22 \xt Jn 15.2,4\x*Ji pakyaŋsi nandani. Piŋkop da amɨn do aŋpak yaworɨ aŋyomɨsak, mani yokwi aba japmɨ nandaŋ yomɨsak. Amɨn morap aŋpakni yopmaŋ dekgwit uŋun yo yokwisi aŋyomgut, mani ji aŋpakni tagɨsi uŋun do nandaŋ teban taŋek sigɨn atni kaŋ, aŋpak yaworɨ aŋdamdɨsak. Mani ji yaŋon dɨma atni kaŋ, jiyo kɨsi paŋsanɨtdɨsak. \v 23 Ae Israel amɨn kalɨp paŋsanɨkgɨt uŋun nandaŋ gadat ani kaŋ, kɨndap obikon aeni saŋbekdɨsak. Nido Piŋkop iyɨ aeni saŋbesak dakon tapmɨm taŋ ɨmɨsak. \v 24 Dɨsi nandaŋ, Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ ji kalɨp olip kɨndap iyɨ kwokwo dakon kɨlɨŋɨ yombem da yaŋ egɨpgwit. Uŋudon baŋ Piŋkop da ji paŋsanɨk olip kɨndap amɨn da kwaokbikon saŋbegɨt. Kɨndap iyɨ yaŋ dɨma kwoŋ, mani Piŋkop da yaŋ agɨt. Do kɨlɨŋɨ uŋun paŋsanɨkgɨt uŋun iyɨ da obikonsi tagapmɨsi saŋbekdɨsak. \s1 Piŋkop amɨn morap do bupmɨni yolɨk do nandɨsak \p \v 25 Not kabɨ, nak ji da gen pasɨlɨ kɨnda tosok uŋun dakon mibɨlɨ nandaba pɨsosak do nandɨsat. Yaŋ kaŋ dɨsi do dɨma nandaba wɨgɨsak. Gen pasɨlɨ uŋun yaŋ: Israel amɨn dɨwarɨ Piŋkop da but yomani sopgut uŋun yaŋ egɨ wɨgakwa Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ niaŋ da iyɨkon apni do tɨlak yɨpgut uŋun da arɨpmon iyɨkon apdaŋ. \v 26 \x - \xo 11:26 \xt Ais 59.20-21\x*Ae don Piŋkop da Israel amɨn morap kɨsi yokwikon baŋ tɨmɨtdɨsak. Uŋun do Piŋkop gen papia da yaŋ yosok: \q1 “Yokwikon Baŋ Tɨmɨt Tɨmɨt Amɨn uŋun Saion kokup papmon da apdɨsak. \q2 Abɨŋek Jekop dakon amɨn kabɨkon altaŋek Piŋkop gen pabɨŋ yop aŋpakni wɨrɨrɨkban kɨŋ mudokdaŋ. \q1 \v 27 \x - \xo 11:27 \xt Jer 31.33-34\x*Aŋek yokwini wɨrɨrɨk yom do nak uŋun gat saŋbek saŋbek kɨnda abeŋ.” \p \v 28 Israel amɨn Yesu dakon Gen Bin Tagɨsi uŋun do manji ɨmgwit, do Piŋkop dakon uwalni dagawit. Yaŋ aŋek ji Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ paŋpulugawit. Mani Piŋkop da kalɨpsigwan Israel amɨn iyɨ dakon mɨŋat amɨn kabɨ egɨpni do kɨlɨ manjɨgɨt, ae babɨkni do sigɨn nandaŋ yomɨŋek but dasi galaktaŋ yomɨsak. \v 29 Nido Piŋkop da amɨn yaŋ yomɨsak uŋun nandak nandakni kulabɨk dɨma asak, ae but galak do yo yomɨsak uŋun arɨpmɨ dɨma gwayesak. \p \v 30 Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ ji kalɨp Piŋkop dakon gen pabɨŋ yopgwit. Mani abɨsok Israel amɨn Piŋkop dakon gen dɨma guramɨkgaŋ. Yaŋ do aŋek ji bupmɨni abɨdawit. \v 31 Uŋudeŋ gɨn abɨsok Israel amɨn da Piŋkop gen dɨma guramɨkgaŋ. Mani ji da bupmɨni abɨdawit, do Israel amɨn yo kɨsi tagɨ abɨdoni. \v 32 Piŋkop da mɨŋat amɨn morap kɨsi bupmɨni yolɨk do nandagɨt, do yum pɨndagakwan amɨn kɨsi geni kɨrɨŋɨgek dam tebanon egɨpgwit. \s1 Piŋkop man madep ɨmɨŋ kɨmotneŋ \p \v 33 \x - \xo 11:33 \xt Ais 55.8-9\x*Mao! Piŋkop dakon aŋpakni tagɨsi, ae nandaŋ kokwini, ae nandak nandakni uŋun wagɨl ɨlarɨsi. Gen kokwin pi agakni amɨn da mibɨlɨ arɨpmɨ dɨma wɨsɨŋ kokogɨ, ae amɨn da pi agakni arɨpmɨ dɨma nandaŋ pɨsogɨ. \v 34 \x - \xo 11:34 \xt Ais 40.13; 1Ko 2.16\x*Uŋun do Piŋkop gen papiakon gen yaŋ tosok: \q1 “Namɨn da Amɨn Tagɨ dakon butni kagɨt? \q2 Ae namɨn da aŋpulugaŋek nandak nandak ɨmgut?” \q1 \v 35 \x - \xo 11:35 \xt Jop 41.11\x* “Namɨn da mibɨltok Piŋkop do yo ɨmgut do kobogɨ do Piŋkop da yoni tamoni paŋtobɨl ɨmjak?” \m \v 36 \x - \xo 11:36 \xt 1Ko 8.6\x*Piŋkop da iyɨ yo morap wasagɨt, ae uŋun da yaŋakwan tamonikon toŋ. Ae yo morap da mani aŋenokgoŋ. Dagok dagogɨ mɨni tɨlɨmni taŋ aŋaŋ kɨkdɨsak teban. Uŋun asi. \ms1 Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ amɨn da ni aŋpak baŋ ani uŋun do Pol da yagɨt \mr (Kɨlapmɨ 12.1–15.13) \c 12 \s1 Nin gɨptɨmnin naŋ Piŋkop do paret aŋ ɨmneŋ \p \v 1 \x - \xo 12:1 \xt Ro 6.11,13; 1Pi 2.5\x*Yaŋdo, not kabɨno, nak Piŋkop dakon bupmɨni madepsi uŋun do nandaŋek gen tebai yaŋ dayɨsat. Ji kalugɨ sigɨn egek gɨptɨmji naŋ Piŋkop do paret aŋ ɨmni. Yaŋ aŋek telagɨ egek aŋpak Piŋkop da galak tosok uŋun baŋ aŋek egɨpni. Ji yaŋ ani kaŋ, Piŋkop bamɨsi gawak ɨmdaŋ. \v 2 Ji mɨktɨm amɨn da tɨlagon dɨma egɨpni. Ji yum kaŋakwa Piŋkop da nandak nandakji paŋkaluk aban aŋpakji kɨsi kalugɨsak. Yaŋ ani kaŋ, Piŋkop dakon galaktokni tagɨ nandaba pɨsokdɨsak. Aŋek aŋpak tagɨsi gat, ae aŋpak Piŋkop da si galak tosok gat, ae aŋpak gwaljɨgɨ mɨnisi uŋun tagɨ nandaba pɨsokdɨsak. \s1 Piŋkop da pi kokwinɨk nimɨsak uŋun tagɨsi aneŋ \p \v 3 \x - \xo 12:3 \xt 1Ko 12.11; Ep 4.7; Pil 2.3\x*Piŋkop da nak do aŋpak tagɨsi aŋ namɨŋek pi namgut, do ji kaloŋ kaloŋ yaŋ dayɨsat. Ji dɨsi do dɨma nandaba wɨgɨsak. Piŋkop da nandaŋ gadat damɨsak uŋun da arɨpmon aŋpakji kokwinɨgek dɨsi do “nin niaŋen amɨn?” yaŋ do nandani. \v 4 \x - \xo 12:4 \xt 1Ko 12.12,27\x*Nin nandamaŋ, gɨptɨmnin kaloŋɨ mani dɨwatni morapmɨ, ae pini kaloŋɨ dɨma aŋ. \v 5 Yaŋgɨn, nin mɨŋat amɨnyo morapmɨ mani nin Kristokon gɨptɨm kaloŋɨ agɨmaŋ. Ae nin kɨsi gɨptɨm kaloŋɨ dakon dɨwatni da ekwamaŋ. \p \v 6 \x - \xo 12:6 \xt 1Ko 12.4-11; 1Pi 4.10-11\x*Piŋkop da nandaŋ yawotni do aŋek but galak do pi ŋwakŋwat ŋwakŋwat nimgut. Do amɨn kɨnda kombɨ gen yosak do pi ɨmgut kaŋ, nandaŋ gadatni taŋ ɨmɨsak uŋun da arɨpmon kombɨ gen yosak. \v 7 Amɨn kɨnda paŋmuwukbi paŋpulugosak do pi ɨmgut kaŋ, tagɨsi paŋpulugosak. Ae amɨn kɨnda yoyɨŋdet pi ɨmgut kaŋ, yoyɨŋdet pi aŋ kɨmotjak. \v 8 Ae amɨn kɨnda amɨn but paŋteban ak pi ɨmgut kaŋ, amɨn but paŋteban ak pi uŋun aŋ kɨmotjak. Ae amɨn kɨnda wadak wadak amɨn paŋpulugosak do pi ɨmgut kaŋ, yo morapmɨ yomjak. Ae amɨn kɨnda kɨla amɨn pi ɨmgut kaŋ, kɨla amɨn pi uŋun do tapmɨmni kɨsi paregek asak. Ae amɨn kɨnda amɨn do bupmɨ nandaŋek paŋpulugok pi ɨmgut kaŋ, kɨsɨk kɨsɨgon da paŋpulugosak. \s1 Nin amɨn do but dasi galak taŋ yomneŋ \p \v 9 Ji amɨn do but dasi galak taŋ yomɨŋ kɨmotni, topmon da dɨma ani. Ji aŋpak yokwi do nandaba yokwisi asak. Aŋek aŋpak tagɨ baŋ pabɨdaŋ kɨmotni. \v 10 \x - \xo 12:10 \xt 1Pi 1.22\x*Ji dɨsi dakon notji do but dasi galaktaŋ yomaŋ uŋudeŋ gɨn Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo do but dasi galak taŋ yomni. Aŋek dɨsi do nandaba niaŋ wɨgɨsak uŋun si yapmaŋek notji do madepsi nandaba wukwan yomɨŋ yomɨŋ ani. \v 11 Ji kurak togɨ mɨni pisi aŋ kɨmotni. Butjikon Telagɨ Wup da kɨndap da yaŋ soŋek paŋtagap aban Amɨn Tagɨ dakon pi aŋ kɨmotni. \v 12 \x - \xo 12:12 \xt 1Tes 5.16-18\x*Ji nandaŋ teban taŋek Amɨn Tagɨ da yo tagɨsi aŋ damjak do jomjom aŋ, do kɨsɨk kɨsɨk aŋek egɨpni. Ae jɨgɨ noman taŋ daba kaŋ, butji yaworɨ taŋakwa tebaisi atni. Bɨsapmɨ bɨsapmɨ bɨsit aŋ kɨmotni. \v 13 \x - \xo 12:13 \xt Ibr 13.2\x*Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo yo do wadak wadak aba kaŋ paŋpulugoni. Ae amɨn kokup ŋwakŋwarɨkon da apba kɨlani aŋek paŋpulugoni. \p \v 14 \x - \xo 12:14 \xt Mt 5.44; 1Ko 4.12\x*Amɨn da yokwi aŋdamni kaŋ, Piŋkop da yo tagɨsi aŋyomjak do bɨsit iyɨni. Paŋupbal asak do bɨsit dɨma iyɨni. \v 15 Ji kɨsɨk kɨsɨk aŋ amɨn gat kɨsɨk kɨsɨk ani, ae kunam takgaŋ amɨn gat kunam tatni. \v 16 \x - \xo 12:16 \xt YT 3.7\x*Ji kaloŋ kaloŋ but kaloŋon da egɨpni. Dɨsi do nandaba dɨma wɨgɨsak. Aŋek amɨn pɨŋbi ekwaŋ gat egɨp do dɨma kurak toni. Ji man pawɨgɨk dɨma ani. \p \v 17 \x - \xo 12:17 \xt 1Tes 5.15\x*Amɨn da yokwi aŋ daba kaŋ, kobogɨ do yokwi dɨma aŋ yomni. Mɨŋat amɨnyo da dabɨlon ji aŋpak tagɨsi baŋgɨn aŋakwa dandani. \v 18 Ji gat but kaloŋ egɨp do nandaŋ kaŋ, amɨn morap kɨsi gat but kaloŋon da egɨp do pi madepsi ani. \p \v 19 \x - \xo 12:19 \xt GT 32.35; Mt 5.39\x*Not kabɨno, amɨn da yokwi aŋ damni kaŋ, yokwi kobogɨ dɨma aŋ yomni. Piŋkop da butjap nandaŋ yomjak do bɨkbɨk ɨmni. Nido Piŋkop gen papiakon Amɨn Tagɨ da yaŋ yosok: \q1 “Kobogɨ yomyom uŋun nak dakon pi. \q2 Yo yokwi awit dakon kobogɨ nak da naga yomdɨsat.” \m \v 20 \x - \xo 12:20 \xt YT 25.21-22; Mt 5.44\x*Do ji kobogɨ dɨmasi yomni. Piŋkop gen papia da yaŋ yosok: \q1 “Uwalgo jap do aban kaŋ, jap ɨbi. \q2 Ae pakbi do aban kaŋ, pakbi ɨbi. \q2 Yaŋ abi kaŋ, aŋpak yokwini do nandaŋek mayagɨ pakdɨsak.” \m \v 21 Ji yum kaŋakwa yokwi da dɨma pabɨŋ depjak. Aŋpak tagɨsi baŋ aŋek yokwi pabɨŋ yopni. \c 13 \s1 Nin gapman da yoŋgamgwan egɨpneŋ \p \v 1 \x - \xo 13:1 \xt YT 8.15; Tit 3.1\x*Amɨn morap nin gapman dakon pi amɨn da yoŋgamgwan egɨpneŋ, nido gapman kɨnda iyɨ dɨma noman tagɨt. Kɨsi morap Piŋkop da paŋalon agɨt. \v 2 Yaŋdo, amɨn kɨnda gapman dakon pi amɨn dakon gen pabɨŋ yopmaŋdak kaŋ, uŋun amɨn Piŋkop da amɨn manjɨŋek pikon yopgut uŋun baŋ kwen wɨgɨk aŋ yomɨsak. Yaŋ ani amɨn kwen wɨgɨk awit dakon kobogɨ do yo yokwisi tɨmɨtdaŋ. \v 3 \x - \xo 13:3 \xt 1Pi 2.13-14\x*Nandani, gapman dakon pi amɨn uŋun amɨn kɨlegɨ ekwaŋ uŋun paŋpasol ak do dɨma ekwaŋ. Uŋun amɨn aŋpak yokwi aŋ uŋun paŋpasol ak do ekwaŋ. Do ji gapman do pasol pasol dɨma ak do nandaŋ kaŋ, aŋpak tagɨsi baŋgɨn aŋakwa gapman da manji pawɨgɨsak. \v 4 Gapman uŋun Piŋkop dakon oman amɨn. Uŋun ji paŋpulugaŋba tagɨsi egɨpni do ekwaŋ. Mani ji yokwi ani kaŋ, sisi pasolni, nido emat agak sɨba ɨsal dɨma abɨdoŋ. Uŋun da amɨn yokwi aba Piŋkop da japmɨ nandaŋek kobogɨ yom do nandɨsak amɨn uŋun kobogɨ yom do ekwaŋ. \v 5 Yaŋdo, nin gapman da kobogɨ yokwi aŋnimdɨsak uŋun do pasalek geni guramɨtneŋ. Ae uŋun gɨn dɨma, butningwan da suŋ kɨnda dɨma aŋek kɨlegɨsi ekwamaŋ yaŋsi nandaneŋ do aŋek geni guramɨtneŋ. \p \v 6 \x - \xo 13:6 \xt Mt 22.21\x*Mibɨlɨ yaŋ do ji gapman do takis yomaŋ, nido gapman dakon pi amɨn uŋun Piŋkop dakon oman amɨni ekwaŋ, ae uŋun toktogɨsi pini aŋkɨmokgoŋ. \v 7 Amɨnon goman morap agɨl uŋun sopbi. Takis mibɨlɨ mibɨlɨ yopyopmɨ uŋun yopni. Ae kɨla amɨn mibɨlɨ mibɨlɨ morap do gawak yomɨŋek man madep yomni. \s1 Nin amɨn morap do but dasi galak taŋ yomneŋ \p \v 8 \x - \xo 13:8 \xt Mt 22.39-40; Jem 2.8\x*Jikon gomanji kɨnda dɨ taŋ daban. Gomanji kaloŋɨ kɨndagɨn tagɨt da tosok uŋun ji da arɨpmɨ dɨma sopsopmɨ. Goman uŋun amɨn do but dasi galak taŋ yomni. Nido amɨn kɨnda amɨn do but dasi galak taŋ yomɨsak uŋun gen teban yol kɨmokdok. \v 9 \x - \xo 13:9 \xt TP 20.13-15,17; GT 5.17-19,21\x*Gen teban da yaŋ yosok: \q1 “Yumabi dɨma ani. \q2 Amɨn dɨma dapba kɨmotni. \q2 Kabo dɨma noni. \q2 Ae pɨndak galaktok dɨma ani.” \m On gen teban gat ae gen teban dɨwarɨ toŋ uŋun gen teban kaloŋɨ kɨnda dagɨn kɨsi tɨmɨkdak. Gen teban uŋun yaŋ: \q1 “Gaga do but dasi niaŋ galak tosol, uŋudeŋ gɨn amɨn do but dasi galak taŋ yobi.” \m \v 10 \x - \xo 13:10 \xt 1Ko 13.4-7\x*Amɨn kɨnda amɨn do but dasi galak taŋ yomɨsak uŋun amɨn amɨn do aŋpak yokwi dɨma aŋyomɨsak. Yaŋdo, amɨn kɨnda amɨn do but dasi galak taŋ yomɨsak uŋun gen teban yol kɨmokdok. \s1 Nin aŋpak kɨlegɨsi baŋ aneŋ \p \v 11 \x - \xo 13:11 \xt Ep 5.14; 1Tes 5.6-7\x*Ji yaŋ aŋek egɨpni, nido on bɨsap ekwamaŋ uŋun dɨsi nandaŋ. Abɨsok uŋun dɨpmɨnon da pɨdot pɨdot bɨsap, nido Piŋkop da nin abɨŋ tɨmɨtdɨsak dakon bɨsap kɨlɨ uŋun kwaŋ tosok. Kalɨp Yesu nandaŋ gadaŋ ɨmgumaŋ bɨsapmon uŋun bɨsap dubagɨkon tagɨt, mani abɨsok kɨlɨ kapmat tosok. \v 12 \x - \xo 13:12 \xt 1Jn 2.8\x*Pɨlɨn kɨlɨ uŋunjok mudokdɨsak, aŋakwan wɨsa yo kɨsi kɨlɨ uŋunjok dagokdɨsak. Yaŋdo, nin pɨlɨn tuk dakon aŋpak yokwi morap yopmaŋek teŋteŋɨ dakon yo baŋ pasɨk yaŋ paneŋ. \v 13 \x - \xo 13:13 \xt Lk 21.34; Ep 5.18\x*Nin amɨn da gɨldaron akwaŋ uŋudeŋ aŋpak kɨlegɨsi baŋ aŋek egɨpneŋ. Nin jap pakbiyo madep aŋek pakbi teban naŋek but upbal aŋek dɨma egɨpneŋ. Ae yumabi aŋpak mibɨlɨ mibɨlɨ gat, ae aŋpak ɨŋani mibɨlɨ mibɨlɨ gat dɨma aneŋ. Ae gen emat gat, ae pɨndak galaktok gat dɨma aneŋ. \v 14 \x - \xo 13:14 \xt Ep 5.11\x*Ji Amɨn Tagɨ Yesu Kristo ɨmal naŋ yaŋ pani. Ae but kalɨp dakon galaktok yol do nandak nandak dɨma ani. \c 14 \s1 Nin amɨn dakon aŋpak kokwin dɨma aneŋ \p \v 1 \x - \xo 14:1 \xt Ro 15.7\x*Amɨn kɨnda nandaŋ gadat asak, mani nandaŋ gadatni dɨma teban tagɨt kaŋ, uŋuden amɨn kokwin dɨma aŋek but dasi abɨdoni. Mani uŋun gat aŋpak dɨwarɨ agagɨ bo dɨma agagɨ uŋun do ji gen emat dɨma ani. \v 2 \x - \xo 14:2 \xt WW 9.3-4\x*Amɨn kɨnda uŋun nandaŋ gadatni tebai, do jap morap kɨsi tagɨ nosok. Mani amɨn kɨnda uŋun nandaŋ gadatni tebai dɨma, do bɨt kɨlapyo dɨma nosok. \v 3 \x - \xo 14:3 \xt Kol 2.16\x*Do jap morap kɨsi tagɨ nosok amɨn uŋun bɨt kɨlapyo dɨma nosok amɨn do nandaba yokwi tok dɨma asak. Ae bɨt kɨlapyo dɨma nosok amɨn da jap morap kɨsi nosok amɨn do yokwi asak yaŋ dɨma nandɨsak. Nido Piŋkop da uŋun amɨnyo kɨsi kɨlɨ abɨdagɨt. \v 4 \x - \xo 14:4 \xt Mt 7.1; Jem 4.11-12\x*Gak namɨn da amɨn kɨnda dakon oman amɨni dakon aŋpakni kokwin asal? Pi tagɨ asak bo ae yokwi asak, uŋun amɨn tagɨni dagɨn yogogɨ. Mani uŋun tebai tagɨ atjak, nido Amɨn Tagɨni da iyɨ aŋteban aŋakwan tebaisi atjak. \p \v 5 \x - \xo 14:5 \xt Gal 4.10-11\x*Amɨn kɨnda gɨldat kɨnda do uŋun gɨldat telagɨsi yaŋ nandaŋek uŋun gɨldat da gɨldat dɨwarɨ yapmaŋdak yaŋ nandɨsak. Ae amɨn kɨnda da gɨldat morap kɨsi arɨp gɨn yaŋ nandɨsak. Amɨn kaloŋ kaloŋ uŋun butnikon da ni nandak nandak naŋ abɨdosok uŋun tebai abɨdaŋek atjak. \v 6 Amɨn kɨnda gɨldat kɨnda naŋ tɨlak aŋek uŋun gɨldaron Piŋkop gawak ɨmɨsak kaŋ, uŋun Amɨn Tagɨ do nandaŋek asak. Ae jap morap kɨsi nosok amɨn, uŋun Amɨn Tagɨ do nandaŋek nosok, nido Piŋkop ya yaŋ iyɨŋek nosok. Ae bɨt kɨlapyo dɨma nosok amɨn, uŋun Amɨn Tagɨ do nandaŋek Piŋkop ya yaŋ iyɨŋek nosok. \v 7 Nandani. Ninon amɨn kɨnda iyɨ dogɨn dɨma egɨsak, ae kɨmot ak do iyɨ dogɨn dɨma kɨmokdok. \v 8 \x - \xo 14:8 \xt Gal 2.20\x*Nin kalugɨ ekwamaŋ kaŋ, Amɨn Tagɨ man madep ɨm do ekwamaŋ. Ae nin kɨmotneŋ kaŋ, Amɨn Tagɨ man madep ɨm do kɨmotdamaŋ. Do kalugɨ egɨpneŋ bo kɨmotneŋ, nin Amɨn Tagɨ dakon gɨn. \v 9 Kristo uŋun amɨn kɨmakbi ae kalugɨ ekwaŋ uŋun kɨsi dakon Amɨn Tagɨni egɨp do aŋek kɨmakgɨt da ae pɨdagɨt. \p \v 10 \x - \xo 14:10 \xt 2Ko 5.10\x*Do gak nido notgo dakon aŋpak kokwin asal? Ae nido nandaba yokwi tok aŋ ɨmɨsal? Nandani. Nin kɨsi morap Piŋkop da gen pikon atdamaŋ. \v 11 \x - \xo 14:11 \xt Ais 45.23; Pil 2.10-11\x*Uŋun do Piŋkop gen papia da yaŋ yosok: \q1 “Nak Amɨn Tagɨ da bamɨsisi yosot, amɨn kɨsi morap da ŋwakbeŋ aŋnamdaŋ. \q2 Aŋek kɨsi morap da nak do Piŋkop bamɨsi yaŋ yokdaŋ.” \m \v 12 Do nin kɨsi kaloŋ kaloŋ aŋpak morap agɨmaŋ dakon mibɨlɨ Piŋkop iyɨkdamaŋ. \s1 Nin notnin yokwikon moni do pi dɨma aneŋ \p \v 13 Yaŋdo, nin notnin dakon aŋpak kokwin dɨma aŋ aŋ aneŋ. Nin nandak nandak tagɨsi baŋ paŋek notnin kɨnda yokwikon mosak dakon pi dɨmasi aneŋ. \v 14 \x - \xo 14:14 \xt Ya 10.15; Tit 1.15\x*Amɨn Tagɨ Yesu da nandak nandakno aban pɨsaŋakwan yaŋsi nandako pɨsosok, jap kɨnda nono Piŋkop da nandaban yokwi tosak uŋun dɨma tosok. Mani amɨn kɨnda jap kɨnda dɨma noknogɨ yaŋ nandɨsak kaŋ, dɨmasi nosak, nido jap uŋun do iyɨ dɨma noknogɨ yaŋ nandɨsak. \v 15 \x - \xo 14:15 \xt 1Ko 8.11-13\x*Notgo da jap kɨnda dɨma noknogɨ yaŋ nandɨsak, uŋun gak da naŋek butni aŋupbal asal kaŋ, gak notgo do but dasi dɨma galak taŋ ɨmɨsal. Kristo uŋun notgo do kɨmakgɨt, do japmon da butni dɨma aŋupbal abi. \v 16 Gak aŋpak kɨnda do tagɨsi agagɨ yaŋ nandɨsal kaŋ, kaŋ kɨmokgi. Uŋun aŋpak do aŋek notgo aŋupbal abɨ amɨn da aŋpak uŋun do aŋpak yokwi yaŋ dɨ yaŋbam. \v 17 Nandani, Piŋkop dakon Amɨn Kɨla Agakni uŋun jap pakbiyokon dɨma tosok. Amɨn Kɨla Agakni uŋun aŋpak kɨlegɨ, ae but yawot, ae Telagɨ Wup da kɨsɨk kɨsɨk paŋalon aŋnimɨsak uŋudon tosok. \v 18 Amɨn kɨnda uŋun aŋpak yolek Kristo dakon pi asak, uŋun Piŋkop da kaŋban tagɨsi aŋakwan amɨn da nandaba wukwan ɨmdaŋ. \p \v 19 \x - \xo 14:19 \xt Ro 12.18; 15.2\x*Yaŋdo, nin aŋpak but kaloŋ paŋalon asak, ae aŋpak notnin tagɨ paŋteban agagɨ uŋun baŋ yolek aŋ kɨmotneŋ. \v 20 \x - \xo 14:20 \xt 1Ko 8.13\x*Jap dogɨn aŋek Piŋkop da amɨnon pi tagɨsi asak uŋun dɨma aŋupbal ani. Jap morap kɨsi noknogɨ gɨn, mani gak da jap kɨnda naŋaki uŋun do aŋek notgo dakon nandaŋ gadatni wɨtdal kɨsak kaŋ, gak yokwi asal. \v 21 Gak bɨt kɨlapyo bo wain noki, bo ae yo dɨwarɨ gat aŋapbo notno mosak yaŋ nandɨsal kaŋ, uŋun aŋpak dɨma abi. \p \v 22 Nandaŋ gadat aŋek uŋun yo morap do niaŋ nandɨsal uŋun Piŋkop gat jil dakon yo. Amɨn kɨnda yo kɨnda do tagɨsi nandaŋek burɨkon da nak yokwi dɨma asat yaŋ nandɨsak amɨn kɨsɨk kɨsɨk tagɨ asak. \v 23 Mani amɨn kɨnda but bamot aŋek jap kɨnda nosak kaŋ, uŋun gulusuŋ asak, nido nandaŋ gadaron da dɨma nosok. Nandaŋ gadatninon da aŋpak morap amɨn da dɨma agagɨ yaŋ nandaŋek amaŋ, uŋun yokwi amaŋ. \c 15 \s1 Nin Kristo yol kɨmotneŋ \p \v 1 Nandaŋ gadatnin tebai amɨn nin da nandaŋ gadatni dɨma teban taŋbi amɨn paŋpulugoneŋ. Nin nin do gɨn nandaŋek kɨsɨk kɨsɨk pak do dɨma nandaneŋ. \v 2 \x - \xo 15:2 \xt 1Ko 10.24,33\x*Nin notnin paŋpulugono kɨsɨk kɨsɨk paŋek nandaŋ gadatni teban toni do pi aneŋ. \v 3 \x - \xo 15:3 \xt Kap 69.9\x*Nido Kristo yo kɨsi iyɨ kɨsɨk kɨsɨk pak do dɨma nandagɨt. Piŋkop gen papia da uŋun do yaŋ yosok: \q1 “Piŋkop, gak do yaŋba yokwi tok awit uŋun gen da nak yo kɨsi abɨdosok.” \m \v 4 \x - \xo 15:4 \xt 2Ti 3.16\x*Gen morap kalɨp Piŋkop gen papiakon mandabi uŋun da nin niyɨŋdetjak do mandawit. Gen uŋun da butnin paŋteban aŋakwan tebaisi agek Piŋkop da abɨŋ tɨmɨtjak uŋun do jomjom aŋek egɨpneŋ. \fig Nin paŋpulugok do gen mandawit|alt="Man writing on scroll" src="C001.tif" size="col" loc="Location" copy="Copyright" ref="15.4" \fig* \p \v 5 Piŋkop da nin dɨma alek toneŋ do tapmɨm nimɨŋek butnin paŋteban asak. Uŋun da ji paŋpulugaŋban Yesu Kristo yol kɨmagek but kaloŋsi egɨpni dosi nandɨsat. \v 6 Aŋek ji Amɨn Tagɨnin Yesu Kristo dakon Piŋkopni ae Datni uŋun but kaloŋ ae gen kaloŋon da mani aŋkɨsini do nandaŋek bɨsit asat. \s1 Kristo da Juda amɨn gat ae Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ gat kɨsi paŋpulugagɨt \p \v 7 \x - \xo 15:7 \xt Ro 14.1\x*Kristo da but dasi nandaŋek ji tɨmɨkgɨt, do jiyo yaŋ gɨn notji but dasi tɨmɨk tɨmɨk ani. Yaŋ aŋek Piŋkop man madep ɨmni. \v 8 \x - \xo 15:8 \xt Mt 15.24\x*Ji yaŋ ani, nido nak yaŋ dayɨsat, Kristo uŋun Juda amɨn dakon oman amɨni dagagɨt. Aŋek Piŋkop uŋun gen bamɨ yogok amɨn yaŋ yolɨk do aŋek babɨkni do yaŋ teban tok aŋ yomgut uŋun arɨpmɨsi agɨt. \v 9 \x - \xo 15:9 \xt Kap 18.49; Ya 3.25\x*Yaŋ aŋek Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ da Piŋkop dakon bupmɨni do nandaŋek mani aŋkɨsini do nandagɨt. Piŋkop gen papia da uŋun do yaŋ yosok: \q1 “Yaŋdo, nak Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨkon mango yaŋ aŋkɨsikeŋ. \q2 Aŋek gak dakon man awɨgɨk do kap yokeŋ.” \m \v 10 \x - \xo 15:10 \xt GT 32.43\x*Ae Piŋkop gen kɨnda da yaŋ yosok: \q1 “Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ ji Piŋkop dakon amɨn kabɨ gat but galaksi nandaŋek kɨsɨk kɨsɨk ani.” \m \v 11 \x - \xo 15:11 \xt Kap 117.1\x*Ae tɨmɨ kɨndakon yaŋ yosok: \q1 “Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ ji Amɨn Tagɨ aŋkɨsini. \q2 Mɨŋat amɨn morapyo mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ ji mani aŋkɨsini.” \m \v 12 \x - \xo 15:12 \xt Ais 11.10; PA 5.5\x*Ae Aisaia yo kɨsi da yaŋ yagɨt: \q1 “Jesi da kabɨkon da gugɨ kɨnda wɨkdɨsak. \q2 Uŋun da mɨŋat amɨnyo mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ kɨlani akdɨsak. \q2 Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ da uŋun amɨn da paŋpulugosak do nandaŋ teban taŋek jomjom aŋek egɨpdaŋ.” \p \v 13 Yo tagɨsi tɨmɨtneŋ do jomjom amaŋ uŋun Piŋkop da uŋun nim do yaŋ teban tok agɨt. Egɨp egɨpji uŋudon tosok yaŋsi nandaŋ ɨmɨŋakwa uŋun da kɨsɨk kɨsɨk ae but yawot daban butjikon tugosak, ae Telagɨ Wup da tapmɨmon yo tagɨsi dam do yaŋ teban tok agɨt uŋun tɨmɨtdamaŋ yaŋsi nandani dosi nandɨsat. \ms1 Pol da iyɨ pi agɨt uŋun do yagɨt, ae Rom amɨn do gɨldatni tagɨ yomgut \mr (Kɨlapmɨ 15.14–16.27) \s1 Pol da iyɨ pi agɨt do but galaksi nandagɨt \p \v 14 Not kabɨno, ji bɨsapmɨ bɨsapmɨ aŋpak tagɨsi baŋgɨn aŋ yaŋsi nandaŋ damɨsat. Ae nandak nandak arɨpmɨ tɨmɨkgwit, do notji yoyɨŋdet tagɨ aŋ aŋ ani. \v 15 Mani nak butji pabo pɨsaŋakwa gen dɨwarɨ aesi nandani do gen dɨwarɨ tebaisi baŋ mandaŋ damɨsat. Nido Piŋkop da nandaŋ yawok namɨŋek \v 16 \x - \xo 15:16 \xt Ro 1.5; 11.13\x*nak Yesu Kristo dakon pi amɨni egek Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨkon pi abeŋ do nak manjɨgɨt. Nak uŋun pi aŋek Piŋkop dakon Gen Bin Tagɨsi yaŋ teŋteŋok aŋek mukwa sogok amɨn kɨnda da yaŋ egɨsat. Egek nak Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ baŋ Piŋkop da paret si galak tosok yombem kɨnda naŋ Piŋkop do ɨmɨsat. Ɨmɨŋapbo Telagɨ Wup da paŋtelak asak. \p \v 17 Yaŋdo, nak Yesu Kristokon gadako Piŋkop dakon pi agɨmak uŋun do butgalaksi nandɨsat. \v 18 Nak yo kɨnda do dɨma yokdɨsat. Kristo da tapmɨm namɨŋakwan Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨkon pi aŋapbo but tobɨl aŋek Piŋkop gen guramɨkgwit uŋun dogɨn yokeŋ. Nak gen yagɨm ae pi agɨm, \v 19 ae Telagɨ Wup da tapmɨmon wasok tapmɨmɨ toŋ mibɨlɨ mibɨlɨ agɨm. Yaŋ aŋapbo pɨndagek but tobɨl awit. Nak Jerusalem da wasaŋek Kristo dakon Gen Bin Tagɨsi dakon gen morap yaŋ teŋteŋaŋapbo Ilirikum Provinskon kɨgɨt. \v 20 \x - \xo 15:20 \xt 2Ko 10.15-16\x*Nak Kristo dakon man dɨma nandaŋ amɨn kabɨkon Gen Bin Tagɨsi yaŋ teŋteŋok abeŋ dosi nandagɨm da nandaŋ egɨsat. Nak amɨn da gwak kɨlɨ mawiron yut ak do dɨma galak tosot. \v 21 \x - \xo 15:21 \xt Ais 52.15\x*Piŋkop gen papia da yosok uŋudeŋ akdosi nandɨsat. Uŋun yaŋ yosok: \q1 “Amɨn gen bini dɨma yoyɨwit amɨn da uŋun kokdaŋ, ae gen bini dɨma nandawit amɨn da nandaŋ pɨsokdaŋ.” \m \v 22 \x - \xo 15:22 \xt Ro 1.13\x*Pi uŋun da bɨsap morapmɨ nak abɨsɨŋakwan ji abɨŋ dandakeŋ dakon bɨsap mɨni. \s1 Pol da Rom amɨn pɨndagek Spen kɨk do nandagɨt \p \v 23 Mani ɨdon amɨn da Kristo dakon gen bin kɨlɨ nandawit, do nak ɨdon pino mɨni, ae bɨlak morapmɨ nak ji dandak do si nandagɨm da nandɨsat. \v 24 Yaŋdo, nak Spen mɨktɨmon kɨkeŋ bɨsapmon obɨŋ ji dandaŋek don kɨkeŋ dosi nandɨsat. Nak ji gat bɨsap pɨsɨpmɨsok egɨpneŋ uŋun da kɨsɨk kɨsɨk namɨŋakwan uŋun da kwenon aŋpulugaŋba Spen kɨkeŋ do galak tosot. \p \v 25 \x - \xo 15:25 \xt 1Ko 16.1-4\x*Mani abɨsok nak Jerusalem kɨŋek telagɨ paŋmuwukbi kabɨ paŋpulugokeŋ. \v 26 \x - \xo 15:26 \xt Ya 24.17; 1Ko 16.1; 2Ko 8.1; 9.2,12\x*Paŋmuwukbi Masadonia ae Akaia provins bamoron ekwaŋ uŋun da Jerusalem telagɨ paŋmuwukbi kabɨkon wadak wadak amɨn ekwaŋ uŋun paŋpulugok do tagɨsi nandaŋek moneŋ paŋmuwukgwit. \v 27 \x - \xo 15:27 \xt 1Ko 9.11\x*Uŋun ak do tagɨsi nandawit, nido gomani Juda amɨnon tosok uŋun sopsopmɨ. Juda amɨn da Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨkon Piŋkop dakon yo tagɨsi aŋabɨŋ yomgwit, do Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ da Juda amɨn do gɨptɨm dakon yo tagɨsi dɨ paŋpulugoni kaŋ tagɨsi. \p \v 28 Nak Jerusalem amɨn do moneŋ yomyom pi abo dagaŋakwan Spen kɨk do obɨŋek ji dandakeŋ. \v 29 \x - \xo 15:29 \xt Ro 1.11\x*Ae nak nandɨsat, jikon opbeŋ bɨsapmon Kristo dakon gɨsamni nagon madepsi tugaŋ naban uŋun da ji tagɨsi paŋpulugokdɨsak. \p \v 30 \x - \xo 15:30 \xt 2Ko 1.11; Kol 4.3; 2Tes 3.1\x*Not kabɨ, Amɨn Tagɨ Yesu Kristo do nandaŋek, ae Telagɨ Wup da amɨn do but dasi galak taŋ yomyom aŋpak paŋalon asak, uŋun do kɨsi nandaŋek nagon saŋbeŋba Piŋkop do bɨsit aŋ kɨmotneŋsi. \v 31 Bɨsit aba Judia mɨktɨmon nandaŋ gadat dɨma aŋ amɨn da nak dɨma abɨdoni. Ae bɨsit aba telagɨ paŋmuwukbi Jerusalem ekwaŋ uŋun da nak da paŋpulugok do pi asat uŋun do galagɨsi nandani. \v 32 Yaŋ kaŋ Piŋkop da galak tosagon nak kɨsɨk kɨsɨgon da jikon opbo kɨsin da tapmɨm paneŋ. \p \v 33 Piŋkop dakon but yawotni ji kɨsikon tosak do bɨsit asat. Uŋun asi. \c 16 \s1 Pol da mɨŋat amɨn morapmɨ do gɨldatni tagɨ yomgut \p \v 1 Nak nandaŋ gadat mɨŋat samɨnin Pibi dakon mibɨlɨ do dayɨkdɨsat. Uŋun mɨŋat tagɨsi kɨnda, paŋmuwukbi Senkria kokupmon ekwaŋ uŋun dakon oman mɨŋatni egɨsak. \v 2 Uŋun da mɨŋat amɨnyo morapmɨ gat ae nak gat kɨsi paŋpulugagɨt, ae uŋun Amɨn Tagɨ dakon mɨŋat kɨnda, do but dasi abɨdoni. Uŋun aŋpak da telagɨ paŋmuwukbi dakon aŋpaksi asak. Ae yo nido wadak wadak asak uŋun aŋpulugoni. \p \v 3 \x - \xo 16:3 \xt Ya 18.2\x*Gɨldatno tagɨ Prisila gat Akwila gat do yomni. Uŋun pi ɨsalno Yesu Kristo dakon pi kaloŋɨ amaŋ. \v 4 Uŋun nak kutnok do aŋek palɨ kɨmakgɨmal. Do nak gɨn dɨma, Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ dakon paŋmuwukbi morap kɨsi da uŋun bamot do but galak nandaŋek ya yaŋ yomaŋ. \v 5 Gɨldatno tagɨ paŋmuwukbi uŋun bamot da yutnon muwukgaŋ uŋun do yomni. \p Gɨldatno tagɨ notnosi Epenetus do ɨmni. Uŋun da mibɨltok Esia Provinskon Kristo do nandaŋ gadaŋ ɨmgut. \p \v 6 Gɨldatno tagɨ Maria do ɨmni. Uŋun da ji paŋpulugok do pi madepsi morapmɨ agɨt. \p \v 7 Gɨldatno tagɨ Andronikus gat ae Junias gat do yomni. Uŋun bamot nak dakon dɨwatno, nak gat kɨsi dam tebanon egɨpgumaŋ. Uŋun yabekbi kabɨkon man madepni toŋ. Uŋun da mibɨltok Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmgumal, aŋakwal nak don nandaŋ gadat agɨm. \p \v 8 Gɨldatno tagɨ Ampliatus do ɨmni. Uŋun Amɨn Tagɨ dakon amɨn kɨnda, do nak but dasi galak taŋ ɨmɨsat. \p \v 9 Gɨldatno tagɨ Ubanus do ɨmni. Uŋun pi ɨsalno Kristo dakon pi kaloŋɨ amak. Ae notnosi Stakis kɨsi do gɨldatno tagɨ ɨmni. \p \v 10 Gɨldatno tagɨ Apeles do ɨmni. Uŋun Kristo yolyol amɨnsi kɨnda yaŋ kawit. \p Gɨldatno tagɨ Aristobulus da yutnon ekwaŋ amɨn do yomni. \p \v 11 Gɨldatno tagɨ Erodion do ɨmni. Uŋun nak dakon dɨwatno kɨnda. \p Gɨldatno tagɨ Nasisus dakon dɨwatni Amɨn Tagɨ da kabɨkon ekwaŋ uŋun do yomni. \p \v 12 Gɨldatno tagɨ Tipina gat ae Tiposa gat do yomni. Uŋun mɨŋat bamot Amɨn Tagɨ dakon pi madepsi amal. \p Gɨldatno tagɨ notnosi Pesis do ɨmni. Uŋun mɨŋatyo kɨsi da Amɨn Tagɨ dakon pi madepsi agɨt. \p \v 13 \x - \xo 16:13 \xt Mk 15.21\x*Gɨldatno tagɨ Rupas do ɨmni. Uŋun Amɨn Tagɨ yol kɨmokdok. Ae gɨldatno tagɨ meŋi do kɨsi ɨmni. Uŋun nak dakon meŋno kɨsi egɨpgut. \p \v 14 Gɨldatno tagɨ Asinkritus, ae Pegon, ae Emes, ae Patobas, ae Emas gat, ae nandaŋ gadat amɨn dɨwarɨ uŋun gat ekwaŋ uŋun do yomni. \p \v 15 Gɨldatno tagɨ Pilologus gat, Julia gat, ae Nerus gat sami gat, ae Olimpas gat ae telagɨ paŋmuwukbi morap uŋun gat ekwaŋ uŋun do yomni. \p \v 16 \x - \xo 16:16 \xt 1Ko 16.20; 1Pi 5.14\x*Ji paŋmuwukbi dɨwarɨ do but dasi galak taŋ yomaŋ yaŋ yolɨkdo, kɨsitni ɨlɨgek si bedoni. \p Kristo dakon paŋmuwukbi morap da gɨldatni tagɨ yɨpba jikon obɨsak. \s1 Amɨn dɨwarɨ da paŋmuwukbi tuwɨl do pi aŋ \p \v 17 \x - \xo 16:17 \xt Mt 7.15; Tit 3.10\x*Not kabɨ, amɨn dɨwarɨ da ji da gen abɨdawit uŋun abɨŋ yɨpmaŋek jikon pɨdok pɨdok ae jɨgɨyo paŋalon aŋ. Uŋun amɨn do kaŋ kɨmotni do tebaisi dayɨsat. Ji uŋun da dubagɨkon egɨpni. \v 18 \x - \xo 16:18 \xt Pil 3.19; 2Pi 2.3\x*Uŋun amɨn Amɨn Tagɨnin Kristo dakon pi baŋ dɨma aŋ. Uŋun gɨptɨm dakon galaktok baŋgɨn yolgaŋ. Uŋun nandaŋ kokwini mɨni amɨn paŋgalak aba gen toptopmɨ do nandaŋ gadat aŋ. \v 19 \x - \xo 16:19 \xt Ro 1.8; 1Ko 14.20\x*Ji Piŋkop dakon gen guramɨk kɨmokgoŋ dakon geni amɨn kɨsi da kɨlɨ nandawit, do nak ji do but galaksi nandɨsat. Mani nandaŋ kokwin tagɨsi aŋek aŋpak tagɨsi baŋgɨn tɨmɨgek aŋpak yokwi dakon nandak nandak jikon kɨnda dɨma tosak do nandɨsat. \v 20 \x - \xo 16:20 \xt WW 3.15\x*Kɨlɨ uŋunjok Piŋkop but yawot nimɨsak uŋun da Sunduk kandap gɨbaŋninon yɨpban bamono sulɨgɨkdɨsak. \p Amɨn Tagɨnin Yesu dakon nandaŋ yawotni jikon tosak do bɨsit asat. \s1 Amɨn dɨwarɨ da gɨldatni tagɨ Rom amɨn do yopgwit \p \v 21 \x - \xo 16:21 \xt Ya 16.1-2; 19.22; 20.4\x*Pi ɨsalno Timoti da gɨldatni tagɨ damɨsak. Ae nak dakon dɨwatno Lusias, ae Jeson, ae Sosipata uŋunyo kɨsi da gɨldatni tagɨ damaŋ. \p \v 22 Nak Tetius, Pol dakon gen abɨdaŋek papia on mandɨsat. Amɨn Tagɨ da manon gɨldat tagɨ yaŋ dayɨsat. \p \v 23-24 \x - \xo 16:23-24 \xt Ya 19.22; 1Ko 1.14\x*Gaius da gɨldatni tagɨ damɨsak. Uŋun da nak gat ae paŋmuwukbi morap gat kɨsi yutnikon kɨlanin tagɨsi asak. \p Erastas uŋun kokup pap dakon moneŋ kɨla amɨni, ae notnin Kwatas da gɨldatni tagɨ ji do damamal. \s1 Nin Piŋkop dakon man aŋkɨsiŋ kɨmotneŋ \p \v 25 \x - \xo 16:25 \xt Ro 1.5; Ep 1.9; 3.5,9; Kol 1.26\x*Piŋkop da nak da Yesu Kristo dakon Gen Bin Tagɨsi dayɨsat uŋun gen naŋ ji dakon nandaŋ gadatji tagɨ paŋteban asak. Gen Bin Tagɨsi uŋun kalɨpsigwan pasɨlɨ taŋ aŋ aŋ opgut. \v 26 Mani abɨsok Piŋkop da nomansi paŋteŋteŋ asak. Kalɨpsigwan Piŋkop egɨp egɨp teban egɨsak uŋun da kombɨ amɨn yoyɨŋban geni mandawit. Nin mɨŋat amɨn morapyo mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ uŋun da nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋek geni guramɨtni do aŋek uŋun gen baŋ dayamaŋ. \v 27 Uŋun Piŋkop kaloŋ gɨn nandaŋ kokwini tagɨsi. Yesu Kristo obakon da nin do yo tagɨsi agɨt, uŋun do nandaŋek nin Piŋkop dakon man toktogɨsi aŋkɨsiŋ kɨmotneŋ! Uŋun asi.