\id REV - Yopno [New Testament and Psalms]; 14-May-2010 \h Paŋalon Abi \toc2 Paŋalon Abi \toc1 Paŋalon Abi \mt1 Kristo da Gen Pasɨlɨ Jon do Paŋalon Aŋ Ɨmgut \is1 But pɨso gen \ip On papia Jon da mandagɨt. Uŋun Jon dagɨn Gen Bin Tagɨsi gat ae 1 Jon, 2 Jon, ae 3 Jon kɨsi mandagɨt. \ip On papia uŋun amɨn da Yesu yolyol amɨn madepsi paŋupbal awit bɨsapmon Jon da mandagɨt. Yo yokwisi aŋ yomgwit, nido Yesu yolyol amɨn uŋun Yesu Kristo do Amɨn Tagɨnin yaŋsi nandaŋ gadaŋ ɨmgwit. On papia da Yesu yolyol amɨn dakon nandaŋ gadatni paŋteban aŋakwan jɨgɨ madep uŋun da dɨma pabɨŋ yopjak yaŋ do yosok. \ip On papia da yo don noman tokdaŋ uŋun do tɨlak gen morapmɨ yosok. Yesu yolyol amɨn uŋun bɨsapmon egɨpgwit uŋun da tɨlak gen nandaŋ pɨsawit, mani nandaŋ gadatni mɨni amɨn dɨma nandawit. Tɨlak gen uŋun dakon mibɨlɨ uŋun yaŋ: Yesu Kristo uŋun Amɨn Tagɨ, ae uŋun da kɨsiron da Piŋkop da uwalni kɨsi morap pabɨŋ yopdɨsak, aŋek Sunduk yo kɨsi abɨŋ yɨpdɨsak. Aŋek Yesu pini aŋ mudosak bɨsapmon Piŋkop da mɨŋat amɨnyo tebaisi agek nandaŋ gadatni dɨma yɨpmaŋ dekgwit amɨn do tomni yomdɨsak. Aŋakwan Piŋkop gat egek ae saŋbeŋek jɨgɨ dɨma pakdaŋ, nido Piŋkop da yo morap aeni paŋkaluk aŋ mudokdɨsak. \c 1 \s1 Yesu Kristo da paŋmuwukbi 7 kabɨ do gen yɨpgut \r (Kɨlapmɨ 1–3) \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt PA 22.6\x*Gen on pasɨlɨ tawit, baŋ Yesu Kristo da paŋalon agɨt. Yesu da oman monjɨni yolɨsak do Piŋkop da ɨmgut. Yo uŋun tepmɨsi altokdaŋ. Yesu da aŋeloni yabekban abɨŋ pi monjɨni nak Jonon gen on nayɨgɨt. Nak da pi monjɨni dɨwarɨ yolɨkeŋ yaŋon da nayɨgɨt. \v 2 Yo morap nolɨgɨt uŋun bamɨsi pɨndakgɨm. Piŋkop dakon gen ae Yesu Kristo dakon gen uŋun bamɨsi. \p \v 3 \x - \xo 1:3 \xt PA 22.7,10\x*Piŋkop yo morap noman toni do yagɨt uŋun dakon bɨsap kwaŋ tosok, do amɨn kɨnda da on kombɨ gen paŋmuwukbi do manjɨŋ yomjak kaŋ, uŋun kɨsɨk kɨsɨk tagɨ asak. Ae gen on mandabi uŋun nandaŋek guramɨtni amɨn, uŋunyo kɨsi kɨsɨk kɨsɨk ani. \s1 Jon da paŋmuwukbi 7 kabɨ do gen mandagɨt \p \v 4 \x - \xo 1:4 \xt TP 3.14-15; PA 3.1; 4.5\x*Nak Jon da paŋmuwukbi 7 kabɨ Esia Provinskon ekwaŋ ji do gen on mandɨsat. Piŋkop abɨsok egɨsak, ae kalɨpsigwan egɨpgut, ae don egɨpdɨsak uŋun da nandaŋ yawok damaŋakwan butji yaworɨ tosak. Ae wup 7 kabɨ Piŋkop dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo da ɨŋamon ekwaŋ uŋunyo kɨsi da nandaŋ yawok damaŋakwan butji yaworɨ tosak. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt Kap 89.27; Kol 1.18\x*Yesu Kristo, Piŋkop dakon gen bamɨsi yaŋ teŋteŋok amɨn, uŋun kɨmoron da mibɨltaŋ pɨdagɨt. Ae uŋun kɨla amɨn madep morap mɨktɨmon ekwaŋ uŋun dakon Amɨn Tagɨni. Uŋun kɨsi da but yawot nandaŋ damaŋakwan butji yaworɨ tosak. \p Yesu da nin but dasi galak taŋ nimɨsak, ae iyɨ dakon yawi da yokwinin wɨrɨrɨk mudagɨt. \v 6 \x - \xo 1:6 \xt 1Pi 2.9; PA 5.10; 20.6\x*Yaŋ aŋek nin uŋun gat amɨn kɨla aneŋ do manjɨŋ nipgut, ae iyɨ dakon Piŋkop ae Datni uŋun dakon oman aneŋ do mukwa sogok amɨni egɨpneŋ do manjɨŋ nipgut. Bɨsap mudok mudogɨ mɨni Yesu Kristo dakon tɨlɨmni ae tapmɨm madepni taŋ ɨmdɨsak. Uŋun asi. \p \v 7 \x - \xo 1:7 \xt Dan 7.13; Sek 12.10; Mt 24.30; Jn 19.34-37; 1Tes 4.17\x*Koni. Uŋun gɨkwem gat kɨsi apdɨsak. Abɨŋakwan amɨn morap kɨsi da dabɨl da kokdaŋ. Amɨn morap Yesu sugawit uŋun kɨsi da kokdaŋ. Aŋakwa amɨn morap mɨktɨmon ekwaŋ kɨsi da uŋun do nandaŋek kunam bupmɨyo madepsi akdaŋ. Asi, yo morap uŋun altaŋ mudokdaŋ. Uŋun asi. \p \v 8 \x - \xo 1:8 \xt PA 21.6; 22.13\x*Amɨn Tagɨ Piŋkop Tapmɨm Ami, abɨsok egɨsak, ae kalɨpsigwan egɨpgut, ae don apdɨsak, uŋun da yaŋ yosok, “Nak Wasok Wasoksi ae Mibɨsi egɨsat.” \s1 Jon da Kristo kagɨt \p \v 9 Nak Jon, ji dakon notji. Nin Yesu dakon amɨn kabɨ, ae Piŋkop da Amɨn Kɨla Asak uŋun da kagagwan kaloŋɨ ekwamaŋ, do but yaworon da jɨgɨ ae tepmɨyo kaloŋɨ pamaŋ. Paŋek kɨsin da dɨma alek taŋek tebai akgamaŋ. Nak Piŋkop dakon gen yaŋ teŋteŋaŋek, “Nak Yesu nandaŋ gadaŋ ɨmɨsat” yaŋ yagɨm, do aŋek nak abɨdaŋ tap binap mɨktɨm tɨm Patmos uŋudon nepgwit da egɨsat. \v 10 Amɨn Tagɨ dakon gɨldatni Sondakon, Telagɨ Wup da butnokon pɨgɨ madepsi tugagɨt. Aŋakwan manjinokon nandaŋapbo amɨn kɨnda gen madepsi yaŋ tɨdaŋek kweŋ da yaŋ yagɨt. \v 11 Uŋun amɨn da yaŋ yagɨt, “Yo morap pɨndakdal uŋun papiakon mandaŋ yopbɨ paŋmuwukbi 7 kabɨ do kɨni. Mandaŋ yopbɨ paŋmuwukbi Epesas kokup papmon ekwaŋ, ae Smena, ae Pegamum, ae Taitaira, ae Sadis, ae Piladelpia ae Laodisia do kɨni.” \p \v 12 Yaŋban nak gen nayɨgɨt amɨn uŋun kok do tobɨlgɨm. Tobɨlek teŋteŋɨ tamo gol baŋ wasaŋbi 7 kabɨ pɨndakgɨm. \fig Teŋteŋɨ dakon tamo|alt="Lampstands" src="HK085D.tif" size="col" loc="Location" copy="Copyright" ref="1.12" \fig* \p \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Dan 7.13; 10.5\x*Uŋun da binapmon \q1 “amɨn dakon monji yombem kɨnda” \m akban kagɨm. Uŋun ɨmal dubakni paban pɨgɨ kandapni kɨsi wɨtjɨgɨt. Aŋek nap kɨnda gol baŋ wasaŋbi naŋ pɨbɨrɨkon aŋgwasɨŋek wamgut. \v 14 \x - \xo 1:14 \xt Esi 43.2; Dan 7.9; 10.6; PA 2.18; 19.12\x*Busuŋɨ ae busuŋ daŋgwani uŋun kwakwagɨsi, sipsip dakon daŋgwan ae gɨk sitnaŋ yombem. Ae dabɨlni kɨndap tebaisi sosoŋ uŋun yombem. \v 15 Kandapni uŋun teŋteŋɨsi ain kɨnda mani bras kɨndapmon sosoŋ uŋun yombem. Ae tekni nandagɨm uŋun pakbi madepsi pokgoŋ uŋun dakon wɨwɨk yombem. \v 16 \x - \xo 1:16 \xt Ibr 4.12; PA 2.12; 19.15\x*Kɨsirɨ amɨn tet da gɨk 7 kabɨ tɨmɨkgɨt. Ae emat agak sɨba geni terɨ terɨ ae geni tepmɨsi uŋun gen kaganigwan da pawɨŋ tagɨt. Gɨldat da tebaisi wɨsɨsak uŋudeŋ tomno dabɨlni madepsi teŋteŋagɨt. \p \v 17 \x - \xo 1:17 \xt Ais 44.6; 48.12; PA 2.8; 22.13\x*Nak uŋun kaŋek kandapnikon maŋ pagek amɨn kɨmakbi da yaŋ pakgɨm. Pagapbo kɨsitni amɨn tet da kwenokon wɨtjɨŋek yaŋ yagɨt, “Dɨma pasolgi. Nak Wasok Wasoksi ae Mibɨsi egɨsat. \v 18 Nak Egɨp Egɨp Egɨsat Amɨn. Nak kɨmakgɨm, mani koki, nak egɨp egɨp dagok dagogɨ mɨni egɨ aŋaŋ kɨsat. Kɨmot dakon yoma wɨtdal, ae amɨn kɨlɨ kɨmakgwit uŋun dakon kokup dakon yoma wɨtdal kɨsitnokon toŋ. \v 19 Do gak yo pɨndakdal uŋun dakon geni mandaki. Yo abɨsok toŋ, ae yo don noman tokdaŋ, uŋun do mandaki. \v 20 Gɨk 7 kabɨ kɨsitno amɨn tet do taŋba pɨndal, ae teŋteŋɨ tamo gol baŋ wasaŋbi 7 kabɨ yaŋ pɨndal, uŋun dakon mibɨlɨ pasɨlɨ tosok. Mibɨlɨ uŋun yaŋ: gɨk 7 kabɨ uŋun paŋmuwukbi 7 kabɨ dakon aŋeloni. Aŋakwa teŋteŋɨ tamo 7 kabɨ uŋun paŋmuwukbi 7 kabɨ.” \c 2 \s1 Epesas paŋmuwukbi do gen yɨpgut \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt PA 1.16\x*Uŋun da saŋbeŋek yaŋ yagɨt, “Gak paŋmuwukbi Epesas kokup papmon ekwaŋ uŋun dakon aŋeloni do gen yaŋ mandaki: \mi Nak gɨk 7 kabɨ kɨsitno amɨn tet da tɨmɨgek teŋteŋɨ tamo gol baŋ wasaŋbi 7 kabɨ da binapmon agɨsat. Agek gen on yɨpbo gagon obɨsak. \v 2 \x - \xo 2:2 \xt 1Jn 4.1\x*Aŋpak asal ae pi teban asal uŋun kɨlɨ nandaŋ mudagɨm. Gak tebaisi agek amɨn aŋpakni yokwi do dɨma galak taŋ yomɨsal. Dɨwarɨ da yaŋ gayɨwit, ‘Ninyo kɨsi yabekbi’, mani uŋun yabekbi dɨma yaŋ uŋun gaga kɨlɨ geni kokwinɨgek top amɨn yaŋ pɨndakgɨl. \v 3 Amɨn da gandaba mano abɨdosol do yo yokwisi aŋgamaŋ. Mani tebaisi agek jɨgɨ uŋun ɨmegek kuraktok dɨma asal. \pi1 \v 4 Mani nak gak gat gen toŋ. Nandaŋ gadat kaluk agɨl bɨsapmon nak do but dasi galak taŋ namgul, mani abɨsok yaŋ dɨma asal. \v 5 \x - \xo 2:5 \xt PA 3.3\x*Kalɨp tagɨsi egɨpgul do nandaki. Gak kɨlɨ mal. Do aŋpak kalɨp agɨl uŋun do aego nandaŋek but tobɨl aŋek aŋpak kalɨp agɨl uŋudeŋ abi. Yaŋ dɨma abi kaŋ, abɨŋ lamgo uŋun si gwayekeŋ. \v 6 Mani aŋpakgo tagɨsi kɨnda uŋun yaŋ: Nikolas dakon amɨn kabɨ dakon aŋpak do nandaba yokwi tok asal. Nagayo kɨsi uŋun amɨn dakon aŋpak do nandako yokwi tosok. \pi1 \v 7 \x - \xo 2:7 \xt WW 2.9; PA 22.2,19\x*Amɨn mɨrakni toŋ da Telagɨ Wup da paŋmuwukbi do gen yosok uŋun pakyaŋsi nandani. Amɨn kɨnda emaron teban tosak kaŋ, nak da yaŋ dagaŋ ɨmɨŋapbo egɨp egɨp kɨndap walon jap paŋ nosak. Kɨndap uŋun Paradais kon Piŋkop da pigaga tosok.” \s1 Smena paŋmuwukbi do gen yɨpgut \p \v 8 Uŋun da saŋbeŋek yaŋ yagɨt, “Gak paŋmuwukbi Smena ekwaŋ uŋun dakon aŋeloni do gen yaŋ mandaki: \mi Nak wasok wasoksi ae mibɨsi egɨsat. Nak kɨmakgɨm da aeno kalugɨ egɨsat. Gen on yɨpbo gagon obɨsak. \v 9 \x - \xo 2:9 \xt 2Ko 11.14-15; PA 3.9\x*Gagon jɨgɨ ae tepmɨyo morapmɨ noman taŋ gamaŋ, ae yogo mɨnisi da egɨsal, uŋun nandaŋ gamɨsat. Mani yogo morapmɨsi. Amɨn dɨwarɨ da gen yokwi yaŋ gamaŋ uŋun nandɨsat. Uŋun amɨn da iyɨ do nin Juda amɨn yaŋ yoŋ, mani uŋun Juda amɨn dɨma, uŋun Sunduk dakon amɨn kabɨ. \v 10 \x - \xo 2:10 \xt 2Ti 4.8; Jem 1.12\x*Donjok tepmɨ pakdɨsal. Mani uŋun do pasol pasol dɨma abi. Ji paŋkewal do Sunduk da ji da binapmon amɨn dɨwarɨ baŋ dam tebanon yopdɨsak. Yaŋ aban jɨgɨ ae tepmɨyo gɨldat 10 da arɨpmon pakdaŋ. Dɨkba kɨmotni do yoni kaŋ, tebaisi agek nandaŋ gadatji dɨma wɨtdal kɨsak. Aŋakwa egɨp egɨp dakon pelɨt tɨlɨmɨ toŋ dabeŋ. \pi1 \v 11 \x - \xo 2:11 \xt PA 20.14; 21.8\x*Amɨn mɨrakni toŋ da Telagɨ Wup da paŋmuwukbi do gen yosok uŋun pakyaŋsi nandani. Amɨn kɨnda emaron teban tosak kaŋ, uŋun amɨn kɨmot da ae kɨnda gat arɨpmɨ dɨma aŋupbal asak.” \s1 Pegamum paŋmuwukbi do gen yɨpgut \p \v 12 Uŋun da gen saŋbeŋek yagɨt, “Gak paŋmuwukbi Pegamum kokup papmon ekwaŋ uŋun dakon aŋeloni do gen yaŋ mandaki: \mi Nak emat agak sɨba geni terɨ terɨ ae geni tepmɨsi uŋun abɨdosot. Gen on yɨpbo gagon obɨsak. \v 13 Kokup egɨsal uŋudon Sunduk dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamoni uŋudon tosok uŋun nandɨsat. Mani nak dakon man abɨdaŋ kɨmokdol. Antipas, nak dakon gen dakon yaŋ teŋteŋok amɨn tagɨsi kɨnda, uŋun Sunduk da egɨsak kokupmon aŋakba kɨmakgɨt. Yaŋ aŋakwa gak uŋun bɨsapmon nak do wasɨp dɨma yagɨl. \pi1 \v 14 \x - \xo 2:14 \xt IDT 22.1–25.2; 31.16; 2Pi 2.15\x*Mani nak gak gat gen toŋ. Gagon amɨn dɨ da Balam dakon aŋpak abɨdaŋ kɨmokgoŋ. Balam dakon aŋpak uŋun yaŋ. Kalɨp Balam da Balak Israel amɨn paŋkewal dakon mibɨlɨ iyɨŋ dekgɨt. Iyɨŋ dekban Balak da Israel amɨn paŋkewalban yokwi aŋek kokup kɨdat do bɨt kɨlapyo mukwa sowit uŋun nawit. Ae yumabi kɨsi awit. \pi1 \v 15 Uŋudeŋ gɨn amɨn dɨ gagon ekwaŋ uŋun Nikolas dakon amɨn kabɨ dakon geni guramɨkgaŋ. \v 16 Gak but tobɨl abi. Yaŋ dɨma abi kaŋ, nak kɨlɨ uŋunjok gagon obɨŋek gen kaganokon emat agak sɨba tosok uŋun naŋ uŋun amɨnon emat akdɨsat. \pi1 \v 17 \x - \xo 2:17 \xt TP 16.4,14-15,33-34; Ais 62.2; Jn 6.48-50\x*Amɨn mɨrakni toŋ da Telagɨ Wup da paŋmuwukbi do gen yosok uŋun pakyaŋsi nandani. Amɨn kɨnda emaron teban tosak kaŋ, nak da mana dɨ abɨsok pasɨlɨ toŋ uŋun ɨbeŋ. Ae tɨp kwakwagɨ kɨnda ɨbeŋ. Uŋun tɨpmon man kalugɨ kɨnda mandabi da tosak. Uŋun man amɨn kɨnda da dɨma nandɨsak. Amɨn tɨp abɨdosak uŋun amɨn dagɨn nandakdɨsak.” \s1 Taitaira paŋmuwukbi do gen yɨpgut \p \v 18 \x - \xo 2:18 \xt PA 1.14-15\x*Uŋun da gen saŋbeŋek yagɨt, “Gak paŋmuwukbi Taitaira kokup papmon ekwaŋ uŋun dakon aŋelo do gen yaŋ mandaki: \mi Nak Piŋkop dakon Monji. Dabɨlno uŋun kɨndap tepmɨsi sosok uŋun yombem, ae kandapno teŋteŋosok uŋun ain kɨnda mani bras sugaŋba kwakwagɨsi aŋ uŋun yombem. Gen on yɨpbo gagon obɨsak. \v 19 Aŋpak morap asal uŋun nandaŋ mudosot. Gak amɨn do but dasi galak taŋ yomɨsal, ae nak nandaŋ gadaŋ namɨsal, ae amɨn dɨwarɨ paŋpulugok do pi asal. Nak nandɨsat, pi mibɨltok agɨl uŋun yapmaŋek abɨsok pi madepsi asal. \pi1 \v 20 \x - \xo 2:20 \xt 1KA 16.31; 2KA 9.22\x*Mani nak gak gat gen toŋ. Gak Jesebel yɨpbi gak gat ekwamal. Mɨŋat uŋun da nak kombɨ amɨn kɨnda yaŋ yosok, mani pi monjɨno top paŋkewalek yumabi aŋpak, ae jap kokup kɨdat do paret abi uŋun noni do yoyɨŋ dekdak. \v 21 But tobɨl asak do nandaŋek bɨkbɨk ɨmɨsat. Mani but tobɨl aŋek yumabi aŋpakni yɨpmaŋ det do dɨma nandɨsak. \v 22 Do uŋun mɨŋat sot kɨnda ɨbo tepmɨ madepsi pakdɨsak. Ae amɨn morap uŋun mɨŋat gat yumabi awit but tobɨl aŋek uŋun mɨŋat dakon aŋpakni dɨma yɨpmaŋ mudoni kaŋ, uŋunyo kɨsi jɨgɨ ae tepmɨyo madepsi yomdɨsat. \v 23 \x - \xo 2:23 \xt Kap 7.9; Jer 17.10; PA 20.12-13\x*Ae monjɨ gwayoni kɨsi dapbo kɨmotni. Yaŋ aŋapbo paŋmuwukbi kɨsi morap da nak da amɨn but ae nandak nandakyo pɨndagek ji kaloŋ kaloŋ aŋpak ani da arɨpmon tomni damdɨsat yaŋ nandaŋ namdaŋ. \v 24 Mani paŋmuwukbi dɨwarɨ Taitaira ekwaŋ ji mɨŋat uŋun dakon gen dɨma yolgaŋ, ae ‘Sunduk dakon geni pasɨlɨ’ yaŋ yoŋ, uŋun dakon mibɨlɨ nandak do pini dɨma awit. Yaŋ dayɨsat, jɨgɨ kɨnda gat dɨma dabeŋ. \v 25 \x - \xo 2:25 \xt PA 3.11\x*Mani yo morap tɨmɨkgaŋ uŋun tebaisi tɨmɨgakwa wɨgɨ nak da opbeŋ dakon bɨsap asak. \pi1 \v 26 \x - \xo 2:26 \xt Kap 2.8-9\x*Emaron teban taŋek geno guramɨgakwan wɨgɨ bɨsap madep apjak amɨn uŋun yaŋ mudaŋ ɨbo mɨktɨm morap kɨla akdɨsak. \q1 \v 27 ‘Kɨla amɨn pini tapmɨmɨ toŋsi aŋek ain win kɨrɨŋ naŋ uwalni pudaŋ monɨŋ monɨŋ akdɨsak, amɨn da mɨktɨm kwoba pudaŋ monɨŋ monɨŋ aŋ uŋun da tɨlagon akdɨsak.’ \pi1 Datno da yaŋ mudaŋ namgut, uŋun da tɨlak uŋun amɨn do yaŋ mudaŋ ɨbeŋ. \v 28 \x - \xo 2:28 \xt PA 22.16\x*Ae wɨsawɨsa do gɨk wɨsak uŋun kɨsi ɨbeŋ. \v 29 Amɨn mɨrakni toŋ da Telagɨ Wup da paŋmuwukbi do gen yosok uŋun pakyaŋsi nandani.” \c 3 \s1 Sadis paŋmuwukbi do gen yɨpgut \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt PA 1.4,16\x*Uŋun da saŋbeŋek yaŋ yagɨt, “Gak paŋmuwukbi Sadis kokup papmon ekwaŋ uŋun dakon aŋeloni do gen yaŋ mandaki: \mi Nak Piŋkop dakon wup 7 kabɨ tɨmɨkdat, ae gɨk 7 kabɨ kɨsi tɨmɨkdat. Gen on yɨpbo gagon obɨsak. Aŋpak morap asal uŋun kɨsi nandaŋ mudosot. Amɨn da gak do yaŋ yoŋ, ‘Sadis paŋmuwukbi kabɨ uŋun egɨp egɨpmɨ toŋsi.’ Mani kɨlɨ kɨmakgɨl. \v 2 Dɨpmɨngo yopbɨ kɨt! Aŋpakgo dɨwarɨ dɨma kɨmakgwit uŋun paŋteban abi. Nido aŋpakgo kɨnda Piŋkopno da dabɨlon kɨlegɨsi yaŋ kɨnda dɨmasi kat. \v 3 \x - \xo 3:3 \xt Mt 24.43-44; 1Tes 5.2; PA 2.5; 16.15\x*Gen bamɨ kalɨp nandaŋek abɨdagɨl, uŋun do aego nandabi. Nandaŋek guramɨgek but tobɨl abi. Dɨpmɨn dɨma yɨpbɨ kɨsak kaŋ, kabo noknok da tɨlagon apdɨsat. Abɨŋapbo gagon opdɨsat dakon bɨsap dɨma nandakdɨsal. \pi1 \v 4 \x - \xo 3:4 \xt Jut 23\x*Mani amɨn kabisok kɨnda Sadis ekwaŋ uŋun ɨmalni dakon kɨla aŋek garak dɨma awit. Uŋun amɨn kabɨ dakon aŋpakni kɨlegɨsi, do ɨmal kwakwagɨ paba nak gat tagɨ agɨpneŋ. \pi1 \v 5 \x - \xo 3:5 \xt TP 32.32-33; Mt 10.32; Lk 12.8\x*Amɨn kɨnda emaron teban tosak kaŋ, uŋun do kɨsi ɨmal kwakwagɨ paŋ ɨbeŋ. Ae egɨp egɨp papiakon mani dɨma wɨrɨrɨkgeŋ. Datno da ɨŋamon ae aŋeloni da ɨŋamon mani yaŋ teŋteŋokeŋ. \v 6 Amɨn mɨrakni toŋ da Telagɨ Wup da paŋmuwukbi do gen yosok uŋun pakyaŋsi nandani.” \s1 Piladelpia paŋmuwukbi do gen yɨpgut \p \v 7 \x - \xo 3:7 \xt Ais 22.22\x*Uŋun da saŋbeŋek yaŋ yagɨt, “Gak paŋmuwukbi Piladelpia kokup papmon ekwaŋ dakon aŋeloni do gen yaŋ mandaki: \mi Nak telagɨsi, ae aŋpak bamɨsi dakon ami. Nak da Dewit dakon yoma wɨtdal abɨdosot. Nak da yoma wɨtdaldat, amɨn kɨnda da arɨpmɨ dɨma sop sopmɨ. Ae nak da yoma sopmaŋdat, amɨn kɨnda da arɨpmɨ dɨma wɨtdalɨ. Gen on yɨpbo gagon obɨsak. \v 8 \x - \xo 3:8 \xt 1Ko 16.9\x*Aŋpak morap asal uŋun kɨlɨ nandaŋ mudagɨm. Koki! Ɨŋamgokon yoma kɨnda wɨtdalbo pɨsosok. Ae amɨn kɨnda da arɨpmɨ dɨma sopjak. Nak nandɨsat, tapmɨmgo madep dɨma, mani nak dakon gen guramɨgek nak dakon man do wasɨp dɨma yagɨl. \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Ais 45.14; 49.23; 60.14; PA 2.9\x*Sunduk dakon amɨn kabɨ uŋun da iyɨ do nin Juda amɨn yaŋ yoŋ, mani uŋun Piŋkop dakon amɨn dɨma, uŋun top amɨn. Nak da uŋun amɨn yabekgo abɨŋ gak da kandap mibɨlon ŋwakbeŋ aŋek nak da ji but dasi galak taŋ damɨsat yaŋsi nandani. \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Lk 21.19; 2Ti 2.12\x*Nak dakon gen guramɨgek jɨgɨ altaŋ gamgwit bɨsapmon butgo yaworɨ taŋakwan tebaisi akgɨl. Yaŋ agɨl do jɨgɨ madep mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ amɨn paŋkewal do noman tokdɨsak bɨsapmon kɨlago aŋapbo jɨgɨ uŋun dɨma altaŋ gamjak. \v 11 Gagon tepmɨsi apdɨsat. Yo abɨdosol uŋun tebaisi abɨdoki. Amɨn kɨnda da tomnigo uŋun dɨ gwayeŋban. \pi1 \v 12 \x - \xo 3:12 \xt Ais 62.2; 65.15; PA 14.1; 21.2\x*Amɨn kɨnda emaron teban tosak kaŋ, nak da gwak yaŋ moko agek Piŋkopno dakon telagɨ yut aŋteban asak. Aŋek Piŋkop dakon yut yɨpmaŋek aeni waŋga dɨma pɨgɨsak. Uŋun amɨnon Piŋkopno dakon man, ae Piŋkopno dakon kokup pap dakon man mandakeŋ. Kokup pap uŋun Jerusalem kalugɨ, uŋun Kwen Kokup yɨpmaŋek Piŋkopnokon da pɨkdɨsak. Ae naga dakon mano kalugɨ kɨsi uŋun amɨnon mandakdɨsat. \v 13 Amɨn mɨrakni toŋ da Telagɨ Wup da paŋmuwukbi do gen yosok uŋun pakyaŋsi nandani.” \s1 Laodisia paŋmuwukbi do gen yɨpgut \p \v 14 Uŋun da saŋbeŋek yaŋ yagɨt, “Gak paŋmuwukbi Laodisia kokup papmon ekwaŋ uŋun dakon aŋeloni do gen yaŋ mandaki: \mi Nak Piŋkop dakon geni gat ae yaŋ teban tok geni gat do gen uŋun asisi yaŋ yogok amɨn. Nak Piŋkop dakon gen bamɨsi yaŋ teŋteŋok amɨn. Bɨsapmɨ bɨsapmɨ geni bamɨsi gɨn yaŋ teŋteŋosot. Piŋkop da yo morap wasagɨt dakon mibɨlɨsi nak da gen on yɨpbo gagon obɨsak. \v 15 \x - \xo 3:15 \xt Ro 12.11\x*Aŋpak morap asal uŋun kɨsi nandaŋ mudosot. Nak nandɨsat, gak mɨrɨmɨ dɨma, ae tedepmɨ dɨma. Gak da mɨrɨmɨ bo ae tedepmɨ egɨpbi do nandɨsat. \v 16 Mani dɨma. Gak tedepmɨ yaŋgok egɨsal. Gak tedepmɨsi dɨma ae mɨrɨmɨsi yo dɨma. Yaŋ do aŋek gen kaganokon da gak wandɨtdɨsat. \v 17 \x - \xo 3:17 \xt Lk 12.21; 1Ko 4.8\x*Gak ‘Moneŋno morapmɨ ae yo kabɨno morapmɨ toŋ. Yo kɨnda do wadak wadak dɨma asat’ yaŋ yosol. Mani dɨma. Amɨn da bupmɨsi nandaŋ gamni da tɨlagon yokwisi egɨsal. Gak yogo mɨnisi da egɨsal, ae dabɨlgo mɨni, ae molaŋ molaŋ agɨsal. Aŋek gaga dɨma nandabɨ pɨsosok. \v 18 \x - \xo 3:18 \xt Ais 55.1\x*Yaŋ do aŋek nawa gen on gamɨsat. Nak dakon golno kɨndapmon soŋba gwaljɨgɨ mɨnisi aŋ uŋun gol baŋ yubi kaŋ, moneŋgo morapmɨsi taŋ gamdaŋ. Ae gɨptɨmgo wam do ɨmal kwakwagɨ baŋ yubi kaŋ, amɨn da gandaba molaŋ dɨma agɨpbi, ae mayagɨgo mɨni. Ae dabɨl marasin dɨ yumaŋek dabɨlgokon yopbi kaŋ, tagɨsi sɨŋtokdɨsal. \v 19 \x - \xo 3:19 \xt 1Ko 11.32; Ibr 12.6; PA 2.5\x*But dasi galak taŋ yomɨsat amɨn uŋun tebai yoyɨŋek aŋpakni paŋkɨlek ani do jɨgɨ yomɨsat. Do aŋpakgo paŋkɨlek ak do pi tebai aŋek but tobɨl abi. \pi1 \v 20 \x - \xo 3:20 \xt Jn 14.23\x*Nandaki! Nak yomakon agek yoma domon tɨdaŋek yaŋ yosot: Nak yutnon tagɨ wɨkeŋ? Amɨn kɨnda tekno nandaŋek yoma wɨtdaljak kaŋ, nak wɨgɨko uŋun gat egek jap nondeŋ. \fig Yesu yoma domon tɨdosok|alt="Jesus at door" src="cn02107B.tif" size="col" loc="Location" copy="Copyright" ref="3.20" \fig* \pi1 \v 21 Amɨn kɨnda emaron teban tosak kaŋ, uŋun amɨn do yaŋ dagaŋ ɨbo kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamonokon nak gat kɨsi yɨtdeŋ. Kalɨp nak da emaron teban taŋek Datno gat kɨsi kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamonikon yɨkgɨm uŋudeŋ yɨtdeŋ. \v 22 Amɨn mɨrakni toŋ da Telagɨ Wup da paŋmuwukbi do gen yosok uŋun pakyaŋsi nandani.” \ms1 Sipsip Monɨŋ da Kwen Kokupmon Papia Kɨnda Wɨtdalakwan Mɨktɨm Amɨnon Yo Yokwisi Noman Tokdaŋ \mr (Kɨlapmɨ 4–11) \c 4 \s1 Kwen Kokupmon Piŋkop gawak ɨmaŋ \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt PA 1.1,10\x*Uŋun da kwenon aeno kaŋapbo Kwen Kokupmon yoma kɨnda wɨtdal kɨgɨt da taŋban kagɨm. Kaŋapbo amɨn uŋun kalɨp nak do kweŋ da yaŋ tebaisi yaŋ tɨdaŋek yaŋ namgut uŋun da yaŋ yagɨt, “Ɨdon wɨŋaki yo morap don altokdaŋ golɨko.” \v 2 \x - \xo 4:2 \xt Ais 6.1\x*Nayɨŋban uŋudon gɨn Telagɨ Wup da butnokon pɨgɨ madepsi tugagɨt. Aŋakwan Kwen Kokup kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo kɨnda taŋban kagɨm. Uŋun tamokon amɨn kɨnda yɨkban kagɨm. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt Esi 1.28\x*Uŋun amɨn tɨp jaspa ae tɨp gami konilian da yaŋ teŋteŋagɨt. Kɨlap baŋ kɨnda da kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo uŋun aŋgwasɨgɨt. Kɨlap baŋ kɨldani uŋun tɨp kalɨkalɨgɨ emeral yaŋ. \v 4 \x - \xo 4:4 \xt PA 3.18\x*Kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo 24 kabɨ da kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo uŋun aŋgwasɨŋek taŋba pɨndakgɨm. Uŋun tamokon kɨla amɨn 24 kabɨ da yɨkgwit.\f * \fr 4:4 \ft Uŋun kɨla amɨn uŋun aŋelo man madepni toŋ kabi kɨnda do yosok.\f* Uŋun kɨla amɨn ɨmalni kwakwagɨ baŋ pawit, ae busuŋɨkon pelɨt kɨldani toŋ gol baŋ wasaŋbi baŋ pawit. \v 5 \x - \xo 4:5 \xt Esi 1.13; Sek 4.2; PA 1.4; 8.5; 11.19; 16.18\x*Kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon da mal dakon teŋteŋɨ da yamgwit. Aŋakwa nandaŋapbo wuwɨk madepsi noman taŋakwa kɨrɨrɨŋ agɨt. Kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo noman da kalɨŋ 7 kabɨ sowit. Kalɨŋ uŋun Piŋkop dakon wupni 7 kabɨ. \v 6 \x - \xo 4:6 \xt Esi 1.5-10,22; 10.14\x*Kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo noman da yo kɨnda tagɨt, uŋun tap ɨdap daman glas baŋ wasaŋbi yombem, ae wagɨl kwakwagɨsi. \p Yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo dakon ɨleŋɨ 4 kabɨkon akgwit. Yo 4 kabɨ uŋun burɨkon ae manjikon kɨsi dabɨl morapmɨ da gɨptɨmɨ kɨsi ɨlɨmɨkgwit. \v 7 Yo egɨp egɨpmɨ toŋ kɨnda uŋun laion yombem. Ae kɨnda uŋun bulmakau wɨli yombem. Ae kɨnda uŋun tomno dabɨlni amɨn dakon yombem. Ae kɨnda uŋun sɨŋgɨŋ madep kwen agegɨsak yombem. \v 8 \x - \xo 4:8 \xt Ais 6.2-3; Esi 1.18; 10.12\x*Yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ kaloŋ kaloŋ uŋun kɨsi pɨrɨ 6 kabɨ taŋ yomɨŋ yomɨŋ awit. Aŋakwa gɨptɨmɨ kaloŋ dabɨl morapmɨ da ɨlɨmɨkgwit. Ae pɨrɨ da mibɨlgwan kɨsi tawit. Gɨldarɨ ae kalbi kɨsi ak nandarɨ mɨni yaŋ yoŋ, \q1 “Telagɨ, telagɨ, telagɨ. \q2 Amɨn Tagɨ Piŋkop Tapmɨm Ami kalɨpsi egɨpgut, \q2 ae abɨsok egɨsak, \q2 ae don apdɨsak, \q2 uŋun telagɨsi” yaŋ yoŋ. \p \v 9 Yo egɨp egɨpmɨ toŋ kabɨ uŋun da Amɨn uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamonikon yɨkdak ae egɨp egɨp dagok dagogɨ mɨni egɨsak uŋun do kɨsɨk kɨsɨk madepsi aŋek mani awɨgek ya yaŋ iyaŋ. Bɨsapmɨ bɨsapmɨ yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ uŋun yaŋ aŋakwa \v 10 \x - \xo 4:10 \xt PA 19.4\x*kɨla amɨn 24 kabɨ da Amɨn uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon yɨkdak uŋun da buron maŋ pokgoŋ. Maŋ pagek egɨp egɨp dagok dagogɨ mɨni egɨsak Amɨn uŋun gawak ɨmaŋ. Ae pelɨtni kɨldani toŋ gol baŋ wasaŋbi uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo tosok uŋudon noman ɨlɨk yopmaŋek kap yaŋ yoŋ, \q1 \v 11 “Amɨn Tagɨ Piŋkopnin, \q2 gak da yo morap galaktokgokon wasagɨl da abɨsok toŋ. \q2 Yaŋ agɨl do mɨŋat amɨn morap kɨsi da gak do kɨsɨk kɨsɨk madepsi aŋek mango awɨgɨni, \q2 ae tapmɨmgo madepsi da yoŋgamgwan pɨŋbi egɨpni kaŋ tagɨsi.” \c 5 \s1 Jon da papia kɨnda kɨlɨ sopgwit kagɨt \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xt Ais 29.11; Esi 2.9-10\x*Amɨn uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon yɨkgɨt uŋun kɨsitni amɨn tet do papia gɨroŋɨkbi kɨnda taŋban kagɨm. Papia uŋun terɨ terɨ kɨldani toŋ, ae kendol pakbi baŋ kosirɨ 7 kabɨ aŋteban abi. \fig Kosirɨ 7 kabɨ aŋteban abi|alt="Seven seals" src="scroll-BB.tif" size="col" loc="Location" copy="Copyright" ref="5.1" \fig* \p \v 2 Ae aŋelo tapmɨmɨ toŋsi kɨnda kaŋapbo gen papmon da yaŋ tɨdaŋek yaŋ yagɨt, “Namɨn amɨn kɨlegɨsi kɨnda dasi kendol pakbi baŋ paŋteban abi pakdegek papia tagɨ wɨtdaljak?” \v 3 Mani amɨn Kwen Kokup ekwaŋ, bo ae mɨktɨmon ekwaŋ, bo ae mɨktɨm da mibɨlɨgwan ekwaŋ kɨnda da papia uŋun arɨpmɨ dɨma wɨtdaljak bo ae arɨpmɨ dɨma kosak. \v 4 Nak papia uŋun amɨn kɨnda da arɨpmɨ dɨmasi wɨtdaljak bo ae kosak yaŋ kaŋek kunam madepsi saŋbek saŋbek morapmɨ takgɨm. \v 5 \x - \xo 5:5 \xt WW 49.9; Ais 11.1,10; PA 22.16\x*Yaŋ aŋapbo kɨla amɨn kabɨkon da kɨla amɨn kɨnda da yaŋ nayɨgɨt, “Gak kunam dɨma takgi. Koki! On Laion Juda amɨn kabɨkon altagɨt, uŋun Dewit dakon babɨnikon gugɨ uŋun da don noman taŋ wɨgɨt. On Laion emaron teban tagɨt. Yaŋ agɨt do uŋun da papia kendol pakbi baŋ kosirɨ 7 kabɨ paŋteban abi uŋun pakdegek tagɨ wɨtdaljak.” \s1 Jon da Sipsip Monɨŋ kagɨt \p \v 6 \x - \xo 5:6 \xt Sek 4.10; Jn 1.36; PA 13.8\x*Yaŋ nayɨŋakwan Sipsip Monɨŋ kɨnda akban kagɨm. Uŋun paret ak do si aŋakba kɨmakgɨt yombem. Uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo da binapmon agakwan yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ gat ae kɨla amɨn gat da aŋgwasɨwit. Sipsip Monɨŋ uŋun jomni 7 kabɨ, ae dabɨlni 7 kabɨ. Dabɨlni uŋun Piŋkop dakon wupni 7 kabɨ. Uŋun Piŋkop da yabekban mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ kɨŋ mudawit. \v 7 Kɨlɨ Sipsip Monɨŋ da kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon kɨŋ Amɨn yɨkgɨt da kɨsirɨ amɨn tet do papia tagɨt uŋun abɨdagɨt. \v 8 \x - \xo 5:8 \xt Kap 141.2; PA 8.3-4\x*Papia uŋun abɨdaŋakwan yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ, ae kɨla amɨn 24 kabɨ gat da Sipsip Monɨŋ da kapmatjok maŋ pakgwit. Kɨsisi kaloŋ kaloŋ gita monɨŋni gat ae gol ɨdapni gat tɨmɨk tɨmɨk awit. Gol ɨdapmon yo kɨbaŋɨ tagɨsi tugawit, uŋun Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨyo dakon bɨsitni. \p \v 9 \x - \xo 5:9 \xt Kap 33.3; 40.3; 96.1; 98.1\x*Yaŋ aŋek kap kalugɨsi kɨnda yaŋ yawit, \q1 “Gak da papia gɨroŋɨkbi abɨdaŋek kendol pakbi baŋ paŋteban abi uŋun arɨpmɨ tagɨ pakdekgi. \q2 Nido gɨkba kɨmagek yawigo naŋ mɨŋat amɨnyo Piŋkop do ɨm do aŋek yumaŋ nagɨl. \q2 Asi, amɨn mibɨlɨ mibɨlɨ ekwaŋ, \q2 ae geni mibɨlɨ mibɨlɨ, \q2 ae gɨptɨmni mibɨlɨ mibɨlɨ, \q2 ae mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ kɨsi yumaŋ nagɨl. \q1 \v 10 \x - \xo 5:10 \xt TP 19.6; Ais 61.6; PA 1.6; 20.6\x*Yumaŋ naŋek amɨn kɨla ani do manjɨŋ yopgul, \q2 ae nin dakon Piŋkop dakon oman ani do mukwa sogok amɨni manjɨŋ yopgul. \q2 Uŋun da kɨla amɨn madep egek mɨktɨmon amɨn kɨlani akdaŋ.” \s1 Sipsip Monɨŋ dakon man aŋkɨsiwit \p \v 11 \x - \xo 5:11 \xt Dan 7.10; Ibr 12.22\x*Kɨlɨ aeno kaŋ egapbo aŋelo morapmɨsi dakon geni nandagɨm. Uŋun aŋelo dakon tɨlakni milion morapmɨsi ae tausen morapmɨsi da arɨp. Uŋun aŋelo kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo ae yo egɨp egɨpmɨ toŋ ae kɨla amɨn kabɨ baŋ paŋgwasɨŋek akgwit. \v 12 Yaŋ tɨdaŋek kap kɨnda yaŋ yawit, \q1 “Sipsip Monɨŋ on kalɨp aŋakba kɨmakgɨt. \q2 Uŋun da man madep gat, \q2 ae yo tagɨsisi morap gat, \q2 ae nandak nandak tagɨsi gat, \q2 ae tapmɨmɨ wukwisi uŋun kɨsi tagɨ tɨmɨtjak. \q2 Amɨn morap kɨsi da mani aŋenagek kɨsɨk kɨsɨk aŋ ɨmɨŋek ya yaŋ iyɨni kaŋ uŋun kɨlegɨsi.” \p \v 13 Ae yo morap Piŋkop da wasagɨt uŋun dakon geni kɨsi nandagɨm. Yo morap Kwen Kokup ekwaŋ, ae mɨktɨmon ekwaŋ, ae mɨktɨm kagagwan ekwaŋ, ae tap kaga ekwaŋ kɨsi dakon geni nandagɨm. Uŋun da yaŋ yawit, \q1 “Amɨn uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamonikon yɨkdak, \q2 ae Sipsip Monɨŋ gat kɨsi, \q2 nin jil dakon tɨlɨm gat ae tapmɨm gat pɨndagek kɨsɨk kɨsɨk aŋek dagok dagogɨ mɨni man madep damamaŋ.” \p \v 14 Aŋakwa yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ uŋun da yaŋ yawit, “Uŋun asi.” Yaŋ yaŋakwa kɨla amɨn kabɨ da maŋ pagek gawak yomgwit. \c 6 \s1 Sipsip Monɨŋ da kendol baŋ papia soŋ aŋteban awit uŋun pakdekgɨt \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt PA 4.6; 5.1\x*Nak kaŋapbo Sipsip Monɨŋ da papia gɨroŋɨkbi abɨdaŋek kendol pakbi baŋ kosirɨ 7 kabɨ paŋteban abi uŋun mibɨltok nani pakdekgɨt. Pakdegakwan yo egɨp egɨpmɨ toŋ 4 kabɨkon da kɨnda gen yagɨt. Geni uŋun kɨrɨrɨŋ da yaŋ yagɨt, “Gak op.” \v 2 \x - \xo 6:2 \xt Sek 1.8; 6.1-6\x*Aeno kaŋek os kwakwagɨ kɨnda kagɨm. Uŋun da kwenon amɨn kɨnda obipni abɨdaŋek yɨkgɨt. Uŋun amɨn do kɨla amɨn madep dakon pelɨt kɨnda ɨmgwit. Ɨba emaron teban tagɨt da tɨlagon kɨgɨt. Kɨŋek emat morapmɨ sigɨn aŋek teban tokeŋ yaŋon da nandaŋek kɨgɨt. \p \v 3 Sipsip Monɨŋ da kendol pakbi baŋ papia aŋteban abi 2 uŋun pakdekgɨt. Pakdegakwan yo egɨp egɨpmɨ toŋ 2 uŋun da yagɨt, “Gak op.” \v 4 Yaŋakwan os gami kɨnda apban kagɨm. Uŋun da kwenon amɨn yɨkgɨt uŋun do tapmɨm ɨbi. Uŋun tapmɨm uŋun on mɨktɨmon yaworɨ tosok uŋun paŋdagosak dakon tapmɨm. Paŋdagaŋban amɨn da notni dapmaŋ dapmaŋ aŋek kɨmotdaŋ. Uŋun pi asak do emat agak sɨba madepsi kɨnda ɨmgwit. \p \v 5 Kɨlɨ ae Sipsip Monɨŋ da kendol pakbi baŋ papia aŋteban abi 3 uŋun pakdekgɨt. Pakdegakwan yo egɨp egɨpmɨ toŋ 3 uŋun da yagɨt, “Gak op.” Yaŋakwan os pɨlisi kɨnda kagɨm. Uŋun da kwenon amɨn kɨnda yɨkgɨt, uŋun jap kokwin agak yo kɨnda kɨsirɨkon abɨdagɨt. \v 6 Aŋakwan amɨn dakon tek yombem kɨnda nandaŋapbo yo egɨp egɨpmɨ toŋ 4 kabɨkon da yaŋ yagɨt, “Amɨn kɨnda gɨldat daman kɨnda dakon pi asak dakon tomni tɨmɨtjak uŋun wit yɨgɨ monɨŋɨsok kɨnda gɨn abɨdosak, bo bali kwoba kapbɨ gɨn tɨmɨtjak. Mani gak olip nelak gat ae wain gat dɨma paŋtasɨk abi.” \p \v 7 Sipsip Monɨŋ da kendol pakbi baŋ papia aŋteban abi 4 uŋun pakdekgɨt. Pakdegakwan nandaŋapbo yo egɨp egɨpmɨ toŋ 4 da yaŋ yagɨt, “Gak op.” \v 8 \x - \xo 6:8 \xt Jer 15.1-3; Esi 5.12,17; 14.21\x*Yaŋakwan os kɨloŋkɨloŋɨ kɨnda kagɨm. Uŋun da kwenon amɨn kɨnda yɨkgɨt uŋun mani Kɨmot. Amɨn Kɨlɨ Kɨmakgwit Dakon Kokupni uŋun kapmatjok da yolgɨt. Amɨn mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ kokwin 4 kabɨ aŋek kabɨ kɨnda dapbal kɨmotni do tapmɨm yobi. Dɨwarɨ emat agak sɨba baŋ dapbal kɨmotni, ae dɨwarɨ jap do madepsi aŋek kɨmotni, ae dɨwarɨ sot yokwisi da tɨmɨtjak, ae dɨwarɨ joŋ bɨt kɨlapyo da dapmaŋ noni. \p \v 9 Sipsip Monɨŋ da kendol pakbi baŋ papia aŋteban abi 5 uŋun pakdekgɨt. Pakdegakwan amɨn kɨmakgwit dakon wupni alta da mibɨlgwan pɨndakgɨm. Kalɨp uŋun amɨn da Piŋkop dakon gen tebaisi abɨdaŋek uŋun dakon yaŋ teŋteŋok aŋakwa uwal da dapba kɨmakgwit. \v 10 Amɨn wup uŋun da tebaisi yaŋ tɨdaŋek yaŋ yawit, “Amɨn Tagɨ Tapmɨm Ami, gak telagɨsi egɨsal, ae aŋpakgo wagɨl bamɨsi gɨn. Nin bɨsap niaŋdasi gak do jomjom aŋapno mɨktɨm amɨn gen pikon yopmaŋek yawinin dakon kobogɨ yobi?” \v 11 \x - \xo 6:11 \xt PA 7.9,13; 19.14\x*Yaŋba uŋun amɨn do paba pɨgɨk dubagɨ kwakwagɨsi kaloŋ kaloŋ yomɨŋek yaŋ yoyɨwit, “Ji jomjom pɨsɨpmɨsok ani. Uwal da oman amɨn pi ɨsalji gat, ae notji gat dapdaŋ. Ji dɨkba kɨmakgwit, yaŋ gɨn dapba kɨmotdaŋ. Amɨn niaŋ da dapdaŋ uŋun Piŋkop da kɨlɨ manjɨgɨt. Uwal da uŋun kɨsisi dapmaŋ mudaŋakwa don Piŋkop da yawisi dakon kobogɨ yomdɨsak.” \p \v 12 \x - \xo 6:12 \xt Mt 24.29; Ya 2.20; PA 8.12; 11.13; 16.18\x*Sipsip Monɨŋ da kendol pakbi 6 papia aŋteban awit uŋun pakdekgɨt. Pakdegakwan mɨktɨm wudɨp madepsi agɨt. Aŋakwan gɨldat dabɨl yɨk garaŋ yombem pɨlisi agɨt, ae kanek gɨmanisi yawi yombem agɨt. \v 13 \x - \xo 6:13 \xt Ais 34.4\x*Aŋakwan gɨk kundukon toŋ mɨktɨmon mawit. Gɨk mawit uŋun pik kɨndap dakon sopmɨ dɨma pek taŋakwa mɨrɨm da pɨsoŋakwa moŋ uŋun da tɨlak mawit. \v 14 \x - \xo 6:14 \xt PA 16.20\x*Aŋakwa papia gɨroŋɨk yopmaŋgamaŋ, uŋun da tɨlagon kundu si kɨŋ pasɨlgɨt. Aŋakwan kabap gat ae tap binap mɨktɨm tɨm toŋ uŋun tamoni yopmaŋ degek duwalɨk kɨwit. \v 15 \x - \xo 6:15 \xt Ais 2.10,19,21\x*Aŋakwa mɨktɨm dakon kɨla amɨn madep gat, ae amɨn man madepni toŋ gat, ae emat amɨn dakon mibɨltok amɨni gat, ae yoni morapmɨ amɨn gat, ae amɨn tapmɨmɨ toŋ gat, ae oman amɨn, ae amɨn morap ɨsal ekwaŋ, uŋun kɨsisi pasal kɨŋ tɨp gopbatgwan ae kabapgwan tɨp madep toŋ uŋun da mibɨlɨgwan pasɨl do kɨwit. \v 16 \x - \xo 6:16 \xt Lk 23.30\x*Aŋek kabap gat ae tɨp gat do yaŋ tɨdaŋek yawit, “Ji nin da kwenon maŋ wɨtjɨŋ nimɨŋakwa pasɨlɨ egɨpneŋ. Pasɨlɨ egapno Amɨn uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamonikon yɨkdak uŋun dɨma nindasak, ae Sipsip Monɨŋ butjap damani nandaŋek kobogɨ yokwi dɨma nimjak. \v 17 \x - \xo 6:17 \xt Jol 2.11; Mal 3.2\x*Amɨn do butjap madepsi nandaŋek kobogɨ yokwisi yomdamal dakon gɨldat madep kɨlɨ uŋun abɨk. Namɨn amɨn dasi tapmɨmni uŋun abɨŋ yɨpmaŋek tagɨ egɨpjak?” \c 7 \s1 Israel amɨn 144 tausen da Piŋkop dakon tɨlak abɨdawit \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xt Jer 49.36; Dan 7.2\x*Uŋun da kwenon aŋelo 4 kabɨ mɨktɨm dakon kodɨgɨ 4 kabɨkon akba pɨndakgɨm. Mɨrɨm da mɨktɨm gat ae tap gat ae kɨndap gat dɨma pɨsoni yaŋ do mɨrɨm 4 kabɨ uŋun tebaisi tɨmɨkgwit. \v 2 Yaŋ aŋakwa aŋelo kɨnda gɨldat wɨsak tetgɨn da apban kagɨm. Uŋun da Piŋkop egɨp egɨpmɨ toŋ dakon tɨlak amɨnon yop do yo kɨnda abɨdaŋek apgut. Abɨŋek aŋelo 4 kabɨ Piŋkop da mɨktɨm gat tap gat paŋtasɨk ani do tapmɨm yomgut uŋun do madepsi yaŋ tɨdagɨt. \v 3 \x - \xo 7:3 \xt Esi 9.4,6; PA 9.4\x*Yaŋ tɨdaŋek yaŋ yagɨt, “Ji mɨktɨm ae tap ae kɨndap tepmɨsi paŋtasɨk ak do dɨma nandani. Mibɨltok Piŋkopnin dakon tɨlak pi monjɨni da ɨŋamon yopdamaŋ. Yaŋ aŋapno don yo morap tagɨ paŋtasɨk ani.” \v 4 \x - \xo 7:4 \xt PA 14.1,3\x*Ae nandaŋapbo amɨn tɨlak tɨmɨkgwit dakon tɨlak yaŋba nandagɨm. Israel amɨn kabɨ morap da binapmon amɨn 144 tausen da tɨlak uŋun tɨmɨkgwit. \q1 \v 5 Juda amɨn kabɨkon amɨn 12 tausen da tɨmɨkgwit. \q2 Ae Ruben da kabɨkon 12 tausen \q2 ae Gat da kabɨkon 12 tausen \q1 \v 6 ae Ase da kabɨkon 12 tausen \q2 ae Naptali da kabɨkon 12 tausen \q2 ae Manase da kabɨkon 12 tausen \q1 \v 7 ae Simeon da kabɨkon 12 tausen \q2 ae Liwai da kabɨkon 12 tausen \q2 ae Isaka da kabɨkon 12 tausen \q1 \v 8 ae Sebulan da kabɨkon 12 tausen \q2 ae Josep da kabɨkon 12 tausen \q2 ae Benjamin da kabɨkon 12 tausen. \p Uŋun amɨn da Piŋkop dakon tɨlak tɨmɨkgwit. \s1 Mɨŋat amɨn morapmɨ da Piŋkop gawak ɨmgwit \p \v 9 Ae uŋun da kwenon amɨn morapmɨsi pɨndakgɨm, uŋun manjɨrɨ mɨni. Amɨn uŋun amɨn kabi kabi egɨ egɨ aŋ uŋun morap kɨsi dakon. Ae mɨktɨm morap kɨsi, ae gɨptɨm mibɨlɨ mibɨlɨ, ae gen mibɨlɨ mibɨlɨ uŋun kɨsi kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo, ae Sipsip Monjɨ da ɨŋamon akgwit. Uŋun ɨlɨkba pɨgɨk kwakwagɨsi ae dubagɨ baŋ pawit. Ae kɨsirɨkon jopbaŋ tam baŋ tɨmɨkgwit. \v 10 \x - \xo 7:10 \xt PA 5.6-7\x*Uŋun amɨn kabɨ madep tebaisi yaŋ tɨdaŋek yaŋ yawit, \q1 “Piŋkopnin kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamonikon yɨkdak, ae Sipsip Monɨŋ kɨsi uŋun dagɨn nin yokwikon baŋ tɨmɨkbal tagɨsi ekwamaŋ.” \p \v 11 Aŋakwa aŋelo morap kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo, ae kɨla amɨn, ae yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ uŋun paŋgwasɨŋek akgwit. Agek kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo kaŋek maŋ pagek tomno dabɨlni mɨktɨmgwan yopmaŋek Piŋkop gawak ɨmgwit. \v 12 \x - \xo 7:12 \xt PA 5.12\x*Aŋek yaŋ yawit, \q1 “Uŋun asi! Nin dagok dagogɨ mɨni Piŋkopnin do ya yaŋ iyɨŋek kɨsɨk kɨsɨk madepsi aŋek man madepni do yaŋ teŋteŋoneŋ. \q2 Dagok dagogɨ mɨni nandaŋ kokwini tagɨsi, ae tapmɨm madepni taŋ ɨmdɨsak. Uŋun asi!” \s1 Uŋun amɨn kabɨ dakon tepmɨ kɨlɨ uŋun mudosok \p \v 13 Kɨla amɨn kabɨkon da kɨnda da yaŋ nayɨgɨt, “On amɨn ɨlɨkba pɨgɨk dubak kwakwagɨ payɨŋ uŋun namɨn? Ae dukwan da abeŋ?” \p \v 14 \x - \xo 7:14 \xt Dan 12.1; Mt 24.21\x*Yaŋban iyɨgɨm, “Amɨn tagɨ, gaga nandɨsal.” \p Yaŋapbo yaŋ nayɨgɨt, “On amɨn uwal da kɨsiron jɨgɨ tepmɨyo madepsi pawit da abɨsok tagɨ ekwaŋ. Ɨmalni Sipsip Monɨŋ dakon yawi baŋ sugaŋba kwakwagɨsi awit. \v 15 Yaŋ awit do aŋek Piŋkop dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon noman akgaŋ. Gɨldarɨ ae kalbiyo Telagɨ Yut Madepnikon egek omani aŋ ɨmaŋ. Piŋkop kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon yɨkdak, iyɨ uŋun gat egek paŋkutnosak. \v 16 \x - \xo 7:16 \xt Ais 49.10\x*Jap do ae dɨma akdaŋ, ae pakbi do dɨma akdaŋ. Gɨldat da gɨptɨmni tebai dɨma pɨndatjak, ae yo kɨnda da gɨptɨmɨkon pɨndakban tedepmɨ dɨma nandakdaŋ. \v 17 \x - \xo 7:17 \xt Kap 23.2; Ais 25.8; PA 21.4\x*Nido, Sipsip Monɨŋ kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo da binap yɨkdak, uŋun da kɨla amɨni egɨpdɨsak. Aŋek pakbi egɨp egɨpmɨ toŋ da dabɨlɨkon uŋudon paŋkɨkdɨsak. Aŋakwan Piŋkop da dabɨl pakbini kɨsisi wɨrɨrɨkban kunam saŋbeŋek dɨma tatdaŋ.” \c 8 \s1 Sipsip Monɨŋ da kendol pakbi baŋ paŋteban abi 7 uŋun pakdekgɨt \p \v 1 Sipsip Monɨŋ da kendol pakbi 7 papia aŋteban awit uŋun pakdekgɨt. Pakdegakwan Kwen Kokupmon wayɨŋɨ mɨnisi tagɨt. Yaŋ taŋakwan wɨgɨ 30 minit da tɨlak agɨt. \v 2 Ae koko aŋelo 7 kabɨ Piŋkop da ɨŋamon akgaŋ uŋun do kweŋ 7 yaŋ yoba tɨmɨkgwit. \p \v 3 \x - \xo 8:3 \xt TP 30.1-3; PA 5.8\x*Aŋakwa ae aŋelo kɨnda alta da kapmatjok paŋkɨ akgɨt. Uŋun aŋelo gol ɨdap kɨnda yo kɨbaŋɨ tagɨsi uŋudon ɨdawɨk mukwa kɨbaŋɨ tagɨsi sok do abɨdagɨt. Aŋakwan yo kɨbaŋɨ tagɨsi morapmɨsi ɨmgwit. Ɨba Piŋkop dakon amɨn dakon bɨsit gat tɨmɨk kakwaŋek alta gol baŋ wasaŋbi Piŋkop dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon noman tosok, uŋudon mukwa soŋ ɨmgut. \v 4 Yaŋ aŋakwan mukwa kɨbaŋɨ tagɨsi gat, ae Piŋkop dakon amɨn dakon bɨsitni gat, aŋelo da kɨsiron da Piŋkop da ɨŋamon wɨgɨwit. \v 5 \x - \xo 8:5 \xt TP 19.16-19; MS 16.12; PA 11.19; 16.18\x*Aŋakwa aŋelo da kɨndap altakon tagɨt uŋun abɨdaŋ mukwa soksok ɨdapgwan yopban tugaŋba kɨndap maban mɨktɨmon mawit. Mɨktɨmon maŋakwa mal dakon teŋteŋɨ da yamgwit. Aŋakwa nandaŋapbo wuwɨk madepsi noman taŋakwa kɨrɨrɨŋ agɨt, ae mɨktɨm wudɨp agɨt. \s1 Aŋelo 4 kabɨ da kweŋ pɨsowit \p \v 6 Aŋakwan aŋelo 7 kabɨ uŋun kweŋ 7 kabɨ tɨmɨkgwit uŋun pɨsok do tagap tawit. \p \v 7 \x - \xo 8:7 \xt TP 9.23-26; Esi 38.22; Jol 2.30\x*Aŋelo mibɨltok akgɨt uŋun da kweŋni pɨsoŋakwan ais ae kɨndap ae yawi gat paŋkolop abi gat kɨsi mɨktɨmon mawit. On mɨktɨm daman ae kɨndapyo kokwin aba kabi kapbɨ aŋakwa mɨktɨm kabi kɨnda sogɨt, ae kɨndap dakon kabi kɨnda sogɨt. Ae joŋ kaluk kalugɨ kɨsisi soŋ mudawit. \p \v 8 Ae aŋelo uŋun da buŋon nani kweŋni pɨsogɨt. Aŋakwan yo kɨnda kabap madepsi yombem si soŋakwan, maba tap kaga pɨgɨ magɨt. Uŋun tap kokwin aba kabi kapbɨ aŋakwa kabi kɨnda yawi dagagɨt. \v 9 Ae yo egɨp egɨpmɨ toŋ tap kagagwan ekwaŋ uŋun kokwin aba kabi kapbɨ aŋakwa kabi kɨnda si kɨmakgwit. Ae tap wakga yo kɨsi kabi kapbɨ kokwin aŋakwa tap wakga kabi kɨnda wagɨlsi tuwɨl kɨ tasɨk tawit. \p \v 10 Ae aŋelo 3 kweŋni pɨsogɨt. Aŋakwan gɨk madepsi kɨnda kalɨŋ da yaŋ soŋek kundu yɨpmaŋ abɨŋ magɨt. Uŋun pakbi madep madep pokgoŋ uŋun kabi kapbɨ yaŋ kokwin awiron kabi kɨndakon magɨt. Ae pakbi dabɨlon magɨt. \v 11 \x - \xo 8:11 \xt Jer 9.15\x*Gɨk uŋun dakon mani uŋun Yo Ɨsipmɨ ae Emarɨ Toŋ. Uŋun abɨŋ pakbi kabi kɨndakon maŋakwan pakbi uŋun ɨsipmɨsi agɨt, do amɨn morapmɨsi pakbi uŋun naŋek kɨmakgwit. \p \v 12 \x - \xo 8:12 \xt Esi 32.7; PA 6.12-13\x*Ae aŋelo 4 kweŋni pɨsogɨt. Aŋakwan gɨldat ae kanek ae gɨkyo uŋun kokwin aba kabi kapbɨ aŋakwa gɨldat kabi kɨnda ae kanek kabi kɨnda ae gɨk morap dakon kabi kɨnda paŋupbal aŋakwan pɨlɨn tuk awit. Yaŋ awit do gɨldarɨ dakon ae kalbi dakon teŋteŋɨ tagɨ dɨma teŋteŋawit. \p \v 13 \x - \xo 8:13 \xt PA 9.12; 11.14\x*Uŋun da kwenon sɨŋgɨŋ madepsi kɨnda kwen binap akwan kagɨm. Sɨŋgɨŋ uŋun madepsi yaŋ tɨdaŋek yaŋ yagɨt, “Bupmɨsi, bupmɨsi, bupmɨ madepsi mɨktɨmon ekwaŋ amɨn. Aŋelo kapbɨ kweŋni pɨsokdaŋ, aŋakwa mɨktɨmon amɨn jɨgɨ madepsi pakdaŋ.” \c 9 \s1 Aŋelo 5 kweŋni pɨsogɨt \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xt PA 20.1\x*Aŋelo 5 uŋun kweŋni pɨsoŋakwan gɨk kɨnda kundukon da abɨŋ mɨktɨmon kɨlɨ magɨt kagɨm. Gapma dubagɨsi ae kɨdagɨ mɨni uŋun dakon yoma wɨtdal uŋun gɨk do ɨmgwit. \v 2 \x - \xo 9:2 \xt WW 19.28; TP 10.12-15; Jol 2.2,10\x*Aŋakwa gɨk da gapma uŋun wɨtdalakwan uŋun gapmagwan da kɨndap madepsi sosok dakon mukwa da wɨgɨt. Mukwa gapmagwan da wɨgɨt uŋun da gɨldat dabɨl gat ae kundu gat dakon kosit sopmaŋakwan pɨlɨn tuk agɨt. \v 3 Aŋakwan pɨlak pɨlak da mukwa kagagwan da mɨktɨmon mawit. Uŋun pɨlak pɨlak do skopion dakon tapmɨm yomgwit. \v 4 \x - \xo 9:4 \xt PA 7.3\x*Pɨlak pɨlak uŋun yaŋ yoyɨwit, “Ji joŋ gat, ae yo mibɨlɨ mibɨlɨ mɨktɨmon kwoŋ gat, ae kɨndap gat uŋun dɨma paŋupbal ani. Ji amɨn Piŋkop dakon tɨlakni ɨŋamɨkon mɨni uŋun baŋ gɨn paŋupbal ani. \v 5 Ji uŋun amɨn tepmɨ pi madepsi kanek 5 da butgwan tagɨ yomni, mani dɨma dapba kɨmotni.” Tepmɨ pi yomni uŋun skopion da amɨn ɨnjɨŋ yoba tepmɨ madepsi paŋ uŋun da tɨlagon yomdaŋ. \v 6 \x - \xo 9:6 \xt Jop 3.21; Jer 8.3\x*Uŋun bɨsapmon amɨn kɨmot do kosit wɨsɨk akdaŋ, mani kɨmot dɨma kokdaŋ. Kɨmot do tagɨsi nandakdaŋ, mani sigɨn egɨpdaŋ. \p \v 7 \x - \xo 9:7 \xt Jol 2.4\x*Pɨlak pɨlak uŋun os amɨn da emat do paŋtagap aŋ yombem pɨndakgɨm. Busuŋɨkon pelɨt gol baŋ wasaŋbi yombem da taŋ yomgwit. Tomno dabɨlni uŋun amɨn dakon yombem. \v 8 \x - \xo 9:8 \xt Jol 1.6\x*Busuŋ daŋgwani uŋun dubagɨsi mɨŋat dakon yombem, ae geni uŋun laion dakon yombem. \v 9 \x - \xo 9:9 \xt Jol 2.5\x*Paba pɨgɨk ain yombem baŋ pɨbɨrɨ wɨtjɨwit. Pɨrɨ uŋun karis morapmɨ os da emaron kɨk do ɨlɨk pawɨlakwa wuwɨk madepsi noman toŋ uŋudeŋ awit. \v 10 Paljɨgɨ skopion dakon yombem, pakbi emarɨ toŋ amɨnon yopban pɨgɨni dakon kɨsɨkni paljɨgɨkon taŋ yomaŋ. Kanek 5 yaŋ amɨn tepmɨ madepsi yomyom dakon tapmɨm taŋ yomaŋ. \v 11 Gapma dubagɨsi kɨdagɨ mɨni dakon aŋeloni da kɨla amɨn madepni egɨ yomgut. Ibru genon da uŋun aŋelo do Abadon yaŋ yawit. Ae Grik genon da Apolyon yaŋ yawit. Uŋun gen dakon mibɨlɨ: Yo Morap Paŋtasɨk Ak Amɨn. \p \v 12 Jɨgɨ mibɨltok altogɨ, kɨlɨ uŋun altaŋ mudak. Nandabi. Jɨgɨ bamorɨ don noman tokdamal. \s1 Aŋelo 6 kweŋni pɨsogɨt \p \v 13 Aŋelo 6 kweŋni pɨsoŋakwan gen kɨnda noman taŋban nandagɨm. Alta gol baŋ wasaŋbi, Piŋkop da ɨŋamon tosok, uŋun dakon kodɨgɨ 4 kabɨkon jom 4 kabɨ tawit uŋudon da yagɨt. \v 14 Gen uŋun altagɨt da aŋelo kweŋ abɨdagɨt uŋun yaŋ iyɨgɨt, “Aŋelo 4 kabɨ pakbi madep Yupretiskon paŋteban awit da ekwaŋ uŋun wɨtdal yopbɨ kɨni.” \v 15 Yaŋban aŋelo 4 kabɨ uŋun kɨŋ amɨn morap mɨktɨmon ekwaŋ uŋun kabi kapbɨ kokwinɨgek, kabi kɨnda si dapba kɨmotni do wɨtdal yopgut. Aŋelo kabɨ uŋun kɨlɨ noman tawit da pi uŋun ak do awa ae gɨldat, kanek, ae bɨlakyo dogɨn jomjom awit. \v 16 Ae nandaŋapbo emat amɨn oskon yɨkgwit dakon tɨlakni yawit, uŋun 200 milion yaŋ. Tɨlakni nandaŋapbo yawit. \v 17 Uŋun dɨpmɨn yombem kaŋek os gat ae amɨn os kwenon yɨkgwit, uŋun yaŋ pɨndakgɨm: amɨn uŋun emat dakon yɨk ɨmalyo pawit. Paba pɨgɨk uŋun gami, ae pɨli, ae kɨloŋkɨloŋɨ baŋ pawit. Os dakon busuŋɨ uŋun laion dakon busuŋɨ yombem. Aŋakwa os da gen kagagwan da mɨleŋ asɨp ae mukwa ae salfa tɨp si soŋek wɨwit. \v 18 Uŋun amɨn kokwin kabi kapbɨ aŋek, yo yokwi kapbɨ uŋun os da gen kagagwan da altawit da mɨŋat amɨnyo kabi kɨnda dapba kɨmakgwit. \v 19 Os uŋun dakon tapmɨmni gen kagani gat ae paljɨgɨ garon tawit. Paljɨgɨ uŋun tuŋon amɨn emarɨ toŋ yombem. Paljɨgɨ dɨwarɨkon tuŋon amɨn dakon busuŋɨ toŋ, do uŋun baŋ amɨn paŋupbal awit. \p \v 20 \x - \xo 9:20 \xt Kap 115.4-7; 135.15-18; Dan 5.23; PA 16.9,11\x*Amɨn dɨwarɨ uŋun yo yokwisi kapbɨ da dɨma dapba kɨmakgwit amɨn but tobɨl dɨma awit. Koŋ gat ae kokup kɨdat iyɨ kɨsit da wasawit gat sigɨn gawak yomgwit. Kokup kɨdat uŋun gol ae silwa ae ain kɨnda mani bras ae tɨp ae kɨndap baŋ wasawit, uŋun dɨma sɨŋtoŋ ae gen dɨma nandaŋ ae kosit dɨma akwaŋ. \v 21 Uŋun amɨn da amɨn dɨwarɨ dapba kɨmakgwit, ae sot mawomyo aŋek yo tapmɨmɨ toŋ dɨwarɨ pawɨlgwit, ae yumabi awit, ae amɨn dɨwarɨ dakon yo kabɨ paŋkɨsɨbɨwit. Mani but tobɨl aŋek yo uŋun yop do dɨma nandawit. \c 10 \s1 Aŋelo da papia Jon do ɨban nagɨt \p \v 1 Ae kaŋapbo aŋelo tapmɨmɨ toŋ kɨnda Kwen Kokup da pɨgɨt. Uŋun gɨptɨmɨ gɨkwem naŋ wamgut, ae busuŋɨ da kwenon kɨlap baŋ kɨnda tagɨt. Tomno dabɨlni gɨldat da yaŋ teŋteŋagɨt. Aŋakwan kandap bamotni mɨleŋ asɨp yombem. \v 2 Uŋun aŋelo papia gɨroŋɨkbi monɨŋ kɨnda kɨsirɨkon abɨdagɨt, ae papia uŋun wɨtdal kwi da tagɨt. Uŋun kandapmɨ amɨn tetgɨn do tap kwenon yɨpgut, aŋek kandapmɨ terɨ kɨnda mɨktɨmon bamagɨt. \v 3 Aŋek laion da madepsi yaŋ tɨdoŋ, uŋudeŋ madepsi yaŋ tɨdaŋakwan kɨrɨrɨŋ 7 kabɨ da madepsi yawit. \v 4 \x - \xo 10:4 \xt Dan 12.4,9\x*Kɨrɨrɨŋ 7 kabɨ yaŋakwa gen yawit uŋun mandak do agɨm, mani Kwen Kokupgwan da tek kɨnda yaŋ noman tagɨt, “Kɨrɨrɨŋ 7 kabɨ dakon gen uŋun nandak nandakgokon gɨn toni. Dɨma mandabi.” \p \v 5 \x - \xo 10:5 \xt GT 32.40; Dan 12.7\x*Kaŋapbo aŋelo tap ɨdapmon ae mɨktɨmon bamaŋ akgɨt, uŋun kɨsirɨ amɨn tetni Kwen Kokup gɨn do aŋenakgɨt. \v 6 Aŋenagek gen yaŋ aŋteban agɨt. Piŋkop egɨp egɨp dagok dagogɨ mɨni egɨsak, kundu gat ae yo morap kundukon toŋ, ae mɨktɨm gat ae yo morap mɨktɨmon toŋ, ae tap gat ae yo morap tap kagagwan toŋ uŋun wasagɨt Amɨn da manon gen yaŋ aŋteban aŋek yaŋ yagɨt, “Bɨsap kɨlɨ uŋun mudokdɨsak. Piŋkop ae saŋbeŋek jomjom dɨma akdɨsak. \v 7 \x - \xo 10:7 \xt Am 3.7\x*Aŋelo 7 kweŋni pɨsoŋakwan Piŋkop da yo ak do yagɨt da pasɨlɨ toŋ, uŋun paŋalon aban bamɨ toŋ akdɨsak. Uŋun gen kalɨpsigwan kombɨ amɨn pi monjɨni do yomgut.” \p \v 8 Aŋelo yaŋ yaŋakwan tek uŋun Kwen Kokup da aeni noman taŋek nayɨgɨt, “Gak kɨŋ aŋelo uŋun tap ɨdapmon ae mɨktɨmon bamaŋ akdak da kɨsiron papia tosok uŋun abɨda.” \v 9 \x - \xo 10:9 \xt Esi 2.8–3.3\x*Nayɨŋban kɨŋ aŋelo yaŋ iyɨgɨm, “Papia monɨŋ uŋun nak do nam.” Iyɨko yaŋ nayɨgɨt, “Abɨdaŋek na. Gen kagagokon kabaŋ dakon pakbini yombem galagɨni tagɨsi akdɨsak, mani but kagagogwan emat akdɨsak.” \v 10 Yaŋakwan papia uŋun kɨsirɨkon naŋ abɨdaŋek nagɨm. Naŋek gen kaganokon kabaŋ pakbi yombem galagɨni tagɨsi nandagɨm, mani si naŋ mudaŋek butnogwan emat aban nandagɨm. \p \v 11 Ae yaŋ nayɨgɨt, “Gak aego mɨŋat amɨn morapmɨkon, ae mɨktɨm morapmɨkon, ae amɨn geni mibɨlɨ mibɨlɨ yoŋon, ae kɨla amɨn madep morapmɨkon yo noman tokdaŋ, uŋun do kombɨ gen yoki.” \c 11 \s1 Amɨn bamorɨ da Piŋkop gen yaŋ teŋteŋagɨmal \p \v 1 \x - \xo 11:1 \xt Esi 40.3; Sek 2.1-2\x*Amɨn kɨnda da tɨlak yopyop kɨndap kɨrɨŋ kɨnda namɨŋek yaŋ nayɨgɨt, “Gak pɨdaŋek Piŋkop dakon telagɨ yut gat ae alta gat tɨlak yopmaŋ. Yaŋ aŋek amɨn uŋun yutgwan Piŋkop gawak ɨmaŋ uŋun manjɨki. \v 2 \x - \xo 11:2 \xt Lk 21.24; PA 13.5\x*Mani tamo waŋga da tosok uŋun Amɨn Ŋwakŋwarɨ Kabɨ da egɨpni do parekbi, do uŋun tɨlak dɨma yɨpbi. Uŋun amɨn kabɨ da abɨŋ Piŋkop dakon telagɨ kokup pap pabɨŋ yopmaŋek kɨla tebaisi aŋek bamaŋakwa kanek 42 yaŋ akdɨsak. \v 3 Aŋakwa nak da amɨn bamorɨ uŋun geno yaŋ teŋteŋonjil do tapmɨm yobeŋ. Amɨn bamot uŋun bupmɨ dakon yɨk ɨmalyo baŋ pakdamal. Aŋek nak dakon gen yaŋ teŋteŋaŋakwal gɨldat 1,260 yaŋ akdɨsak.” \p \v 4 \x - \xo 11:4 \xt Sek 4.3,11-14\x*Amɨn bamot uŋun mɨktɨm daman dakon Amɨn Tagɨni da ɨŋamon olip kɨndap bamot ae lam bamot akgamal uŋun mani. \v 5 \x - \xo 11:5 \xt 2Sa 22.9; Kap 97.3\x*Uwalni da yo yokwi aŋ yomni kaŋ, kɨndap gen kaganikon da noman taŋek soŋba mɨni aŋ. Asi, amɨn dɨ uŋun amɨn bamot yo yokwi aŋ yomni kaŋ, kosit yaŋon da si kɨmotdaŋ. \v 6 \x - \xo 11:6 \xt TP 7.17-20; 1Sa 4.8; 1KA 17.1\x*Uŋun amɨn bamot kundu kosit sopmaŋ ɨbal kombɨ gen yonjil bɨsapmon sɨkak dɨma moni dakon tapmɨm taŋ yomaŋ. Ae pakbi kulabɨk abal yawi dagoni dakon tapmɨm kɨsi taŋ yomaŋ. Ae mɨktɨm amɨnon wasok mibɨlɨ mibɨlɨ abal amɨn yokwi toni dakon tapmɨm kɨsi taŋ yomaŋ. Yo uŋuden galaktoknikon tagɨ anjil. \p \v 7 \x - \xo 11:7 \xt Dan 7.21; PA 12.17; 13.7; 17.8\x*Piŋkop dakon gen yaŋ teŋteŋaŋ aŋkɨ wasɨp aŋakwal, joŋ kɨlap yokwisi kɨnda uŋun gapma kɨdagɨ mɨni yɨpmaŋ degek kwen wɨkdɨsak. Wɨŋ amɨn bamot gat emat wamaŋek amɨn bamot pabɨŋ yopmaŋek dapban kɨmotdamal. \v 8 \x - \xo 11:8 \xt Lk 13.34\x*Aŋakwan bumjotni uŋun kokup pap da kosit oba madepmon tokdamal. Kokup pap uŋun tɨlak aŋek mani Sodom ae Isip yaŋ yoŋ. Uŋun kokup pap uŋudon gɨn kalɨp Amɨn Tagɨni tɨlak kɨndapmon aŋakba kɨmakgɨt. \v 9 Amɨn mibɨlɨ mibɨlɨ geni mibɨlɨ mibɨlɨ yoŋ, ae gɨptɨmni mibɨlɨ mibɨlɨ, ae mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋon da amɨn morapmɨsi da gɨldat kapbɨ ae gɨldat terɨ kɨnda amɨn bamot dakon bumjot pɨndatdaŋ. Ae yum pɨndagakwa amɨn da bumjotni dɨmasi wayɨtni do yokdaŋ. \v 10 Mɨktɨm amɨn da amɨn bamot uŋun kɨlɨ wagɨl kuŋwamal yaŋ pɨndagek, but kwaktok nandaŋek notni do but galak yo yomdaŋ, nido kombɨ amɨn bamot uŋun mɨktɨm amɨn tepmɨ madepsi yomgumal. \p \v 11 \x - \xo 11:11 \xt Esi 37.5,10\x*Mani gɨldat kapbɨ gat ae gɨldat terɨ kɨnda kɨŋ mudaŋakwa, Piŋkop da egɨp egɨp mɨrɨm yɨpban amɨn bamot da butgwan pukwa pɨdaŋ akgɨmal. Agakwal amɨn bamot pɨndakgwit amɨn uŋun madepsi pasalgwit. \v 12 \x - \xo 11:12 \xt 2KA 2.11\x*Aŋakwa amɨn bamot uŋun nandaŋakwal amɨn kɨnda da Kwen Kokupgwan da tebai yaŋ tɨdaŋek yaŋ yoyɨgɨt, “Jil ɨdon wɨnjil.” Yaŋakwan uwalni pɨndagakwa amɨn bamot gɨkwem kagagwan wɨgek Kwen Kokup wɨgɨgɨmal. \v 13 \x - \xo 11:13 \xt PA 6.12; 16.18\x*Wugakwal uŋudon gɨn wudɨp madepsi kɨnda aŋakwan kokup pap dakon tɨmɨ kɨnda tasɨk tagɨt. Aŋakwan tɨmɨ 9 kabɨ dagɨn tagɨ tawit. Uŋun wudɨp da amɨn 7 tausen yaŋ dapban kɨmakgwit. Aŋakwa si egɨpgwit amɨn madepsi pasalek Kwen Kokup Piŋkop dakon man yaŋ aŋkɨsiwit. \p \v 14 \x - \xo 11:14 \xt PA 9.12\x*Kɨlɨ jɨgɨ madepsi kosirɨ 2 kɨlɨ uŋun mudak. Mani nandani, bɨsap pɨsɨpmɨsok egek jɨgɨ 3 noman tokdɨsak. \s1 Aŋelo 7 kweŋ pɨsogɨt \p \v 15 \x - \xo 11:15 \xt TP 15.18; Kap 10.16; Dan 2.44; 7.14\x*Kɨlɨ aŋelo 7 kweŋni pɨsogɨt. Aŋakwan nandaŋapbo Kwen Kokupgwan da madepsi yaŋ tɨdaŋek yawit, “Piŋkop Amɨn Tagɨnin gat ae Kristoni gat, uŋun bamot mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ dakon kɨla amɨn madep dagamal. Amɨn Tagɨ da kɨla amɨn madep dagok dagogɨ mɨni egɨ wugɨkdɨsak.” \v 16 Aŋakwan kɨla amɨn 24 kabɨ iyɨ da kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon Piŋkop da ɨŋamon yɨkgaŋ, uŋun ŋwakbeŋ aŋek tomni dabɨlni mɨktɨmon yopmaŋek Piŋkop gawak ɨmgwit. \v 17 Aŋek yaŋ yawit, \q1 “Amɨn Tagɨ Piŋkop Tapmɨm Ami, \q2 gak abɨsok egɨsal, \q2 ae kalɨpsigwan egɨpgul. \q2 Tapmɨm madepgo abɨdaŋek kɨla amɨn madep pigo wasaŋek asal, \q2 do nin ya yaŋ gayamaŋ. \q1 \v 18 \x - \xo 11:18 \xt Kap 110.5; 115.13; Ro 2.5; PA 20.11-13\x*Piŋkop do kuraktok aŋ amɨn uŋun Piŋkop do butjap madepsi nandawit, \q2 mani gak da butjap madepsi pakdɨsal bɨsap kɨlɨ uŋun noman tosok. \q2 Abɨsok amɨn kɨmakgwit gen pigokon opni dakon bɨsap. \q2 Abɨsok pi monjɨgo do tomni tagɨsi yomdɨsal dakon bɨsap. \q2 Uŋun kombɨ amɨn, ae gaga dakon mɨŋat amɨn kabɨ, ae gak dakon man do pasalek ekwaŋ amɨn, uŋun amɨn mani toŋ ae mani mɨni kɨsi do tomni tagɨsi yomdɨsal. \q2 Abɨsok mɨŋat amɨnyo paŋupbal awit amɨn, uŋun paŋtasɨk aki dakon bɨsap.” \p \v 19 \x - \xo 11:19 \xt Ibr 9.4; PA 8.5; 15.5; 16.21\x*Kɨla amɨn da yaŋ mudaŋakwa, aŋelo da Piŋkop dakon Telagɨ Yut Madep Kwen Kokup tosok uŋun wɨtdalgwit. Aŋakwa Piŋkop dakon Saŋbek Saŋbek Kɨnam Telagɨ Yut Madepmon taŋban kawit. Mal da dukwan dukwan yamaŋakwan kɨrɨrɨŋ uŋun wuwɨk madepsi yagɨt. Aŋakwan mɨktɨm wudɨp aŋakwan ais morapmɨ sɨkak da yaŋ mawit. \ms1 Sunduk gat amɨn kabɨni gat wagɨlsi tasɨk tawit \mr (Kɨlapmɨ 12–20) \c 12 \s1 Jon da mɨŋat gat ae nugɨm yokwisi madep gat pɨndakgɨt \p \v 1 Kɨlɨ kundukon tɨlak ŋwakŋwarɨsi kɨnda noman tagɨt. Tɨlak uŋun yaŋ: Mɨŋat kɨnda gɨldat dabɨl naŋ ɨmalɨ do wamgut. Aŋakwan kanek kandapni da mukgwan tagɨt, ae gɨk 12 kabɨ da busuŋɨkon pelɨrɨ do taŋ ɨmgwit. \v 2 \x - \xo 12:2 \xt Mai 4.10\x*Mɨŋat uŋun monjɨ kwapni toŋ. Monjɨ altok do aŋakwan tepmɨ nandaŋek madepsi yaŋ tɨdagɨt. \v 3 \x - \xo 12:3 \xt Dan 7.7\x*Ae kundukon tɨlak kɨnda gat noman tagɨt. Tɨlak uŋun yaŋ: nugɨm yokwisi gɨptɨmɨ gami madepsi kɨnda noman tagɨt. Uŋun nugɨm yokwisi uŋun busuŋni 7 kabɨ. Aŋakwan jomɨ 10 yaŋ busuŋɨkon kwawit. Aŋakwan kɨla amɨn madep pelɨt 7 kabɨ da busuŋɨkon tawit. \fig Nugɨm busuŋɨ 7 kabɨ|alt="Dragon" src="Dragon.tif" size="span" loc="Location" copy="Copyright" ref="12.3" \fig* \p \v 4 \x - \xo 12:4 \xt Dan 8.10\x*Uŋun dakon paljɨgɨ da kundukon gɨk morapmɨ wɨrɨrɨkban mɨktɨmon mawit. Uŋun gɨk kokwin kabi kapbɨ aŋek, uŋun dakon kabi kɨnda kɨsisi mɨktɨmon mawit. \p Nugɨm yokwisi uŋun mɨŋat uŋun da monjɨ aŋalak do agɨt uŋun da ɨŋamon akgɨt. Mɨŋat uŋun da monjɨ aŋalaŋban monjɨ uŋun si nok do jomjom aŋek akgɨt. \v 5 \x - \xo 12:5 \xt Kap 2.9; Ais 7.14; 66.7; PA 19.15\x*Aŋakwan mɨŋat uŋun monji wɨli aŋalagɨt. Uŋun wɨli da kɨla agak dakon ain teban abɨdaŋek mɨŋat amɨn morap mɨktɨmon ekwaŋ uŋun kɨla tebaisi akdɨsak. Mɨŋat monji altaŋban uŋudon gɨn aŋaŋ kwen Piŋkop ae Piŋkop da kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo uŋudon awɨgɨwit. \v 6 Aŋakwa mɨŋat uŋun pasal kɨŋ mɨktɨm amɨni mɨnikon kɨgɨt. Uŋudon Piŋkop da tamoni kɨlɨ aŋnoman agɨt. Uŋudon kɨlani aŋek jap ɨmɨŋakwa wɨgɨ gɨldat 1,260 yaŋ asak. \p \v 7 \x - \xo 12:7 \xt Jut 9\x*Kɨlɨ Kwen Kokup emat madepsi kɨnda noman tagɨt. Maikel gat aŋelo kabɨni gat nugɨm yokwisi madep uŋun gat emat wamgwit. Ae nugɨm yokwisi madep gat ae aŋelo kabɨni kɨsi emat kobogɨ awit. \v 8 Mani emaron teban toni dakon tapmɨm dɨma taŋ yomgut, do Kwen Kokup ae saŋbeŋek dɨma egɨpgwit. \v 9 \x - \xo 12:9 \xt WW 3.1,14; Lk 10.18; 22.31; PA 20.2\x*Piŋkop dakon aŋelo da nugɨm yokwisi madep maba pɨgɨgɨt. Nugɨm yokwisi madep uŋun kalɨpsigwan egɨpgut, mɨktɨmon amɨn morap yokwi ani do paŋkewaldak. Mani kɨnda Koŋ, ae mani kɨnda Sunduk yaŋ yoŋ. Uŋun maba mɨktɨmon pɨgɨt, ae aŋeloni kɨsi uŋun gat maba pɨwit. \p \v 10 \x - \xo 12:10 \xt Jop 1.9-11; Sek 3.1\x*Kɨlɨ uŋun da kwenon nandaŋapbo Kwen Kokupgwan da amɨn kɨnda da madepsi yaŋ tɨdaŋek yaŋ yagɨt, \mi “Abɨsok Piŋkopnin da mɨŋat amɨn kabɨni yokwikon baŋ tɨmɨkdak. Tapmɨmni altaŋ teŋteŋaŋakwan kɨla amɨn madep yɨkdak. Aŋakwan Kristoni man madepni gat ae tapmɨmni gat abɨsok tɨmɨkdak. Nido, notnin gen yaŋ yomɨsak amɨn abɨsok aŋelo da kɨlɨ maba pɨgɨk. Uŋun gɨldat kalba ae kalbiyo Piŋkopnin da ɨŋamon gen yaŋ yomgut. \v 11 Notnin egɨp egɨpni paŋkutnok do dɨma nandawit. Sipsip Monɨŋ da yawikon, ae Piŋkop dakon gen yaŋ teŋteŋawiron da tapmɨm paŋek emaron teban taŋek uwal abɨŋ yɨpgwit. Kɨmot do pasol pasol dɨma awit. \v 12 \x - \xo 12:12 \xt Ais 44.23; 49.13\x*Kwen Kokup gat ae Kwen Kokup ekwaŋ amɨn morap ji kɨsɨk kɨsɨk ani! Mani mɨktɨm gat ae tap gat yagosil! Nido Sunduk jikon kɨlɨ pɨk. Pɨk da bɨsap pɨsɨpmɨsok egɨpdɨsat yaŋ nandɨsak, do butjap madepsi nandɨsak.” \p \v 13 Nugɨm yokwisi uŋun nak maba mɨktɨmon pɨgɨm yaŋ kaŋek, mɨŋat uŋun monji wɨli aŋalagɨt uŋun aŋsopgut. \v 14 \x - \xo 12:14 \xt Dan 7.25; 12.7\x*Mani nugɨm yɨpmaŋek dubagɨkon mɨktɨm amɨni mɨnikon tagɨ pɨdaŋ kɨsak do sɨŋgɨŋ madepsi dakon pɨrɨ bamorɨ uŋun mɨŋat do ɨmgwit. Uŋudon kɨŋ bɨlak kapbɨ ae bɨlak dɨwarɨ kɨnda egakwan kɨlani aŋakwa nugɨm yokwisi madep da arɨpmɨ dɨma aŋupbal asak. \v 15 Kɨlɨ nugɨm yokwisi madep uŋun da pakbi gen kaganikon da wandɨkgɨt. Pakbi uŋun pakbi madepsi da yaŋ pak abɨgek mɨŋat uŋun yolgɨt. Nugɨm yokwisi uŋun pakbi pak abɨgek mɨŋat uŋun aŋaŋ abɨgakwan pasɨljak yaŋon da agɨt. \v 16 Mani mɨktɨm da mɨŋat aŋpulugaŋek gen kagani aŋtaŋ kɨŋakwan nugɨm yokwisi madep da pakbi uŋun wandɨkgɨt uŋun mɨktɨm da si naŋ mudagɨt. \v 17 \x - \xo 12:17 \xt PA 11.7\x*Aŋakwan nugɨm yokwisi madep uŋun mɨŋat do butjap madepsi nandagɨt, do mɨŋat uŋun dakon monjɨ dɨwarɨ gat emat wam do kɨgɨt. Mɨŋat dakon monji uŋun Piŋkop dakon gen teban morap guramɨk kɨmokgoŋ, ae Yesu dakon gen yaŋ teŋteŋaŋek Yesu yolgaŋ amɨn uŋun. \v 18 Nugɨm yokwisi uŋun tap ɨdap da ɨleŋɨkon akgɨt. \c 13 \s1 Joŋ kɨlap yokwisi bamorɨ noman tagɨmal \p \v 1 \x - \xo 13:1 \xt PA 12.3; 17.3,7-12\x*Ae kaŋapbo joŋ kɨlap yokwisi kɨnda tap kagagwan da noman taŋ wɨgɨt. Uŋun busuŋɨ 7 kabɨ. Aŋakwan jomɨ 10 kabɨ da busuŋɨkon kwawit. Aŋakwa kɨla amɨn madep dakon pelɨt 10 kabɨ jomɨkon tawit. Ae busuŋɨkon man taŋ taŋ awit. Man uŋun Piŋkop jɨgɨlak mibɨlɨ mibɨlɨ yaŋ ɨmɨm dakon man da tawit. \v 2 \x - \xo 13:2 \xt Dan 7.4-6\x*Joŋ kɨlap yokwisi uŋun kagɨm uŋun joŋ pusiket madep lepat yaŋ yoŋ, uŋun yombem. Mani kandapmɨ uŋun bea dakon yombem, ae gen kagani laion dakon yombem. Nugɨm yokwisi madep uŋun da iyɨ dakon tapmɨm, ae kɨla amɨn yɨtyɨt tamoni, ae kɨla agak dakon yaŋ dagok madepni, uŋun joŋ kɨlap yokwisi do ɨmgut. \v 3 \x - \xo 13:3 \xt PA 17.8\x*Uŋun joŋ kɨlap yokwisi dakon busuŋɨ kɨnda si kɨmorɨ da tɨlak wudani taŋ ɨmgut, mani aeni kɨbɨdagɨt. Aŋakwan mɨktɨmon mɨŋat amɨn morap kɨsi uŋun kaŋ nɨmnɨmɨgek yolgwit. \v 4 Nugɨm yokwisi madep uŋun da joŋ kɨlap yokwisi do kɨla amɨn pi asak do yaŋ mudaŋ ɨmɨk, do nugɨm yokwisi madep uŋun gawak ɨmgwit. Ae joŋ kɨlap yokwiyo kɨsi gawak ɨmɨŋek yaŋ yawit, “Namɨn amɨn joŋ kɨlap yokwisi yombem? Ae namɨn amɨn gat emat arɨpmɨ tagɨ wamjil?” \p \v 5 \x - \xo 13:5 \xt Dan 7.8,25; 11.36; PA 11.2\x*Piŋkop da yum kaŋakwan joŋ kɨlap yokwisi uŋun iyɨ do nandaban wɨgakwan Piŋkop do jɨgɨlak yaŋ ɨmgut, ae kanek 42 da arɨpmon pi uŋun asak dakon yaŋ dagok Piŋkop da ɨmgut. \v 6 Uŋun gen kagani wɨtdalek Piŋkop jɨgɨlak yaŋ ɨmgut. Yaŋ ɨmɨŋek Piŋkop dakon man, ae Piŋkop dakon kokup, ae amɨn Kwen Kokup ekwaŋ kɨsi do manji gen yagɨt. \v 7 \x - \xo 13:7 \xt PA 11.7\x*Piŋkop da yum kaŋakwan Piŋkop iyɨ dakon mɨŋat amɨn kabɨkon emat agɨt. Emat aŋek dapmaŋek pabɨŋ yopgut. Uŋun amɨn kɨsi dakon kɨla amɨn madep tagɨ egɨpjak, ae mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ kɨsi, ae gen mibɨlɨ mibɨlɨ yoŋ kɨsi, ae gɨptɨmɨ mibɨlɨ mibɨlɨ kɨsi dakon kɨla amɨn madep tagɨ egɨpjak dakon yaŋ dagok aŋ ɨbi. \v 8 \x - \xo 13:8 \xt Kap 69.28; PA 17.8; 20.12,15; 21.27\x*Piŋkop da mɨktɨm dɨma wasagɨt bɨsapmon amɨn morap egɨp egɨp papiakon mani dɨma mandagɨt, uŋun amɨn da joŋ kɨlap yokwisi gawak ɨmdaŋ. Papia uŋun Sipsip Monɨŋ kalɨp aŋakba kɨmakgɨt, uŋun dakon. \p \v 9 Amɨn mɨrakni toŋ da gen on pakyaŋsi nandani! \v 10 \x - \xo 13:10 \xt Jer 15.2; 43.11; PA 14.12\x*Amɨn kɨnda dam tebanon pɨgɨsak do manjɨkbi kaŋ, uŋun dam tebanon pɨgɨkdɨsak. Ae amɨn kɨnda emat agak sɨbakon kɨmotjak do manjɨkbi kaŋ, emat agak sɨbakon kɨmotdɨsak. Yo uŋuden noman taŋba, Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨ butni yaworɨ taŋakwa tebai agek nandaŋ gadatni tebaisi abɨdoni. \s1 Joŋ kɨlap yokwisi 2 uŋun da mɨktɨm amɨn paŋkewalgɨt \p \v 11 Aeno joŋ kɨlap yokwisi kɨnda gat kaŋapbo mɨktɨm kagagwan da wɨgɨt. Uŋun jomɨ bamorɨ sipsip monɨŋ dakon jom yombem. Ae gen yogokni uŋun nugɨm yokwisi madep kɨnda egɨsak dakon yombem. \v 12 Joŋ kɨlap yokwisi 2 uŋun da joŋ kɨlap yokwisi mibɨltok nani dakon kɨla agak dakon tapmɨm kɨsisi yaŋ dagok aŋ ɨmgut. Uŋun tapmɨm naŋ joŋ kɨlap yokwisi mibɨltok nani da ɨŋamon pi agɨt. Uŋun tebaisi yoyɨŋakwan mɨktɨm gat ae mɨŋat amɨnyoni gat da joŋ kɨlap yokwisi mibɨltok nani gawak ɨmgwit. Joŋ kɨlap yokwisi si kɨmorɨ da tɨlak wudani taŋ ɨmgut mani wudani aeni kɨbɨdagɨt. \v 13 \x - \xo 13:13 \xt 1KA 18.24-39; Mt 24.24; PA 19.20\x*Joŋ kɨlap yokwisi 2 uŋun da wasok tapmɨmɨ toŋ madep madep baŋ agɨt. Wasok tapmɨmɨ toŋ kɨnda agɨt uŋun yaŋ: Amɨn da dabɨlon wasok aban kɨndap si soŋek Kwen Kokup yɨpmaŋek mɨktɨmon pɨwit. \v 14 Piŋkop da tapmɨm ɨmɨŋakwan wasok tapmɨmɨ toŋ morap joŋ kɨlap yokwisi mibɨltok nani da ɨŋamon aŋek mɨktɨm amɨn paŋkewalgɨt. Aŋek joŋ kɨlap yokwisi uŋun kalɨp emat agak sɨba da aŋakgɨt, mani abɨsok egɨsak gɨn, uŋun dakon man yaŋ aŋkɨsik do kɨndap baŋ wupni pasɨni do tebaisi yoyɨgɨt. \v 15 Piŋkop da tapmɨm ɨmɨŋakwan egɨp egɨp dakon mɨrɨm joŋ kɨlap yokwisi dakon wupmɨ wasawit do ɨban gen yagɨt. Ae amɨn morap joŋ kɨlap yokwisi dakon wupmɨ wasaŋbi do dɨma gawak ɨmni uŋun da si dapban kɨmotdaŋ. \p \v 16 \x - \xo 13:16 \xt PA 14.9-11; 16.2; 20.4\x*Joŋ kɨlap yokwisi 2 da tebaisi yoyɨŋban amɨn morap dakon kɨsit amɨn tetnikon, ae ɨŋamnikon tɨlak kɨnda yɨpgwit. Amɨn ɨsalɨ, ae mani toŋ, ae yoni morapmɨ amɨn, ae yoni mɨni amɨn, ae oman amɨn dɨma ekwaŋ amɨn, ae oman amɨn ekwaŋ amɨn kɨsi tɨlak yopmaŋ yomgwit. \v 17 Do amɨn kɨnda uŋun joŋ kɨlap yokwisi dakon tɨlakni mɨni kaŋ, amɨnon yumaŋ nok dɨma asak, ae uŋudon yumaŋ nok dɨma ani. Joŋ kɨlap yokwisi dakon tɨlakni uŋun iyɨ dakon mani, ae mani dakon namba. \v 18 Amɨn nandak nandakni tagɨsi da joŋ kɨlap yokwisi dakon namba pakyaŋsi manjɨŋ nandɨsak. On uŋun amɨn dakon namba. Nambani uŋun 666. \c 14 \s1 Sipsip Monɨŋ dakon mɨŋat amɨni kap kalugɨ yawit \p \v 1 Nak aeno kaŋapbo, Sipsip Monɨŋ Saion Kabap uŋudon akban kagɨm. Agakwan amɨn 144 tausen uŋun gat kɨsi akgwit. Sipsip Monɨŋ dakon man gat ae Datni dakon man gat ɨŋamnikon mandabi. \v 2 \x - \xo 14:2 \xt PA 1.15; 19.6\x*Ae nandaŋapbo wuwɨk tagɨsi kɨnda Kwen Kokupgwan da apgut. Uŋun pakbi madep morapmɨ dakon wuwɨk yombem, ae kɨrɨrɨŋ madep da yaŋ agɨt. Wuwɨk nandagɨm uŋun amɨn da gita tɨdaŋakwa gen yoŋ uŋun dakon wuwɨk yombem. \v 3 \x - \xo 14:3 \xt Ais 42.10; PA 5.9; 7.4\x*Kap kalugɨ kɨnda Piŋkop dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon yawit. Ae yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ da ɨŋamon ae kɨla amɨn da ɨŋamon yawit. Amɨn 144 tausen yaŋ Piŋkop da mɨktɨmon mɨŋat amɨnyo da binapmon yokwikon baŋ yumaŋ naŋ yopgut, uŋun kabɨ dagɨn kap uŋun tagɨ nandaba pɨsosak. \v 4 Uŋun amɨn kabɨ mɨŋat gat yumabi dɨma aŋek gwaljɨgɨ mɨnisi egɨpgwit. Kokup morap Sipsip Monɨŋ da kɨk do agɨt, uŋun yol awɨlgaŋ gɨn. Uŋun Piŋkop da mɨktɨmon amɨn da binapmon baŋ yokwikon baŋ yumaŋ naŋ yopgut, do uŋun Piŋkop da mɨŋat amɨn kabɨni mibɨltoksi tɨmɨkgɨt da yaŋsi egɨpdaŋ. Yaŋ agɨt, do iyɨ gat ae Sipsip Monɨŋ gat dakon mɨŋat amɨn kabɨ egɨpni. \v 5 Top gen kɨnda dɨmasi yawit. Gulusuŋni mɨni egɨpgwit. \s1 Aŋelo kapbɨ da yaŋ teŋteŋok awit \p \v 6 Nak aeno kaŋapbo ae aŋelo kɨnda kwen binap kwan kagɨm. Uŋun da Gen Bin Tagɨsi dagok dagogɨ mɨni amɨn mɨktɨmon ekwaŋ yoyɨŋ teŋteŋosak do yabekbi. Mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ mɨŋat amɨn kabɨ morap, ae geni mibɨlɨ mibɨlɨ yoŋ, ae gɨptɨm kɨldani mibɨlɨ mibɨlɨ uŋun kɨsi do yabekbi. \v 7 Uŋun da abɨŋ gen papmon da yaŋ yagɨt, “Piŋkop do pasal ɨmɨŋek man madepni yaŋ aŋenotni, nido Piŋkop da amɨn gen pikon yopjak dakon bɨsap madep kɨlɨ abɨk. Piŋkop kundu ae mɨktɨm ae tap ae pakbi dabɨl morap wasaŋ yopgut uŋun gawak ɨmni.” \p \v 8 \x - \xo 14:8 \xt Ais 21.9; Jer 51.7-8; PA 17.2; 18.23\x*Ae aŋelo kɨnda buŋon yolgɨt uŋun da yaŋ yagɨt, “Kokup madep Babilon uŋun kɨlɨ tuwɨl kɨgɨt. Asi, uŋun kɨlɨ tuwɨl kɨgɨt. Kokup madep Babilon amɨn da yumabi aŋpakni tebaisi taŋ yomgut. Ae mɨŋat amɨn kabɨ morap mɨktɨmon ekwaŋ uŋun kɨsi da yumabi aŋpak ani do tebaisi yoyɨŋ dekgwit. Uŋun awit uŋun wain morapmɨ yoba nawit yaŋ yombem agɨt.” \p \v 9 \x - \xo 14:9 \xt PA 13.12-17\x*Uŋun aŋelo bamot da buŋon ae kɨnda da abɨŋ gen papmon da yaŋ yagɨt, “Amɨn kɨnda joŋ kɨlap yokwisi ae wupni gawak ɨmɨŋek tɨlakni ɨŋamɨkon ae kɨsirɨkon abɨdosak kaŋ \v 10 \x - \xo 14:10 \xt WW 19.24; Kap 75.8; Ais 51.17,22; Jer 25.15-16; Esi 38.22; PA 16.19; 20.10\x*wain kɨnda nokdɨsak. Wain uŋun Piŋkop dakon butjap naŋ nokdɨsak. Wain uŋun pakbisi naŋ dɨma aŋyawot akdɨsak. Tomni yokwisi yomjak kapmon iyɨ dakon butjapni tagalban nokdɨsak. Uŋun amɨn Piŋkop dakon telagɨ aŋelo kabɨ da ɨŋamon, ae Sipsip Monɨŋ da ɨŋamon tepmɨ madepsi pakdɨsak. Tɨp salfa tepmɨsi sosok uŋudon tepmɨ madepsi pakdɨsak. \v 11 \x - \xo 14:11 \xt Ais 34.10\x*Kɨndap uŋun soŋakwan tepmɨ panigwan da mukwa mudok mudogɨ mɨni pɨdokdɨsak. Amɨn kɨnda joŋ kɨlap yokwisi ae wupni gawak ɨmɨŋek mani dakon tɨlak abɨdosok uŋun amɨn yɨk nandat dɨmasi asak. Gɨldarɨ gɨldarɨ ae pɨlɨni pɨlɨni tepmɨ pi mudok mudogɨ mɨni pakdɨsak.” \p \v 12 \x - \xo 14:12 \xt PA 13.10\x*Uŋun bɨsapmon Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨ butni yaworɨ taŋakwa geni guramɨkgaŋ, ae Yesu tebaisi nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ amɨn uŋun tebaisi atdo. \p \v 13 Kɨlɨ nandaŋapbo Kwen Kokupmon da amɨn kɨnda da yaŋ yagɨt, “Gen yaŋ mandaki, ‘Abɨsok mɨŋat amɨn kabɨ Amɨn Tagɨ nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋek kɨmokgoŋ ae don kɨmotni uŋun kɨsɨk kɨsɨk tagɨ ani.’ ” Ae Telagɨ Wup da yaŋsi yosok, “Asisi, amɨn uŋun oman pi madepsi awit uŋun yɨpmaŋek yɨk yawot pani. Yaŋ aŋakwa aŋpak kɨlegɨsi awit uŋun mandabi da toŋ uŋun da yolba kɨsi kɨni.” \s1 Mɨktɨmon jap morap bamɨ kɨlɨ pik tawit, uŋun pakpak dakon bɨsap noman tak \p \v 14 \x - \xo 14:14 \xt Dan 7.13\x*Uŋun da kwenon nak gɨkwem kwakwagɨ kɨnda kagɨm. Uŋun gɨkwemon \q1 “amɨn dakon monji yombem kɨnda” \m yɨkban kagɨm. Busuŋɨkon kɨla amɨn madep dakon pelɨt gol baŋ wasaŋbi kɨnda tagɨt, ae kɨsitnikon jap bamɨ pakpak sɨba geni tepmɨsi kɨnda abɨdagɨt. \v 15 Ae aŋelo kɨnda Piŋkop da Telagɨ Yut Madepmon da abɨgɨ amɨn uŋun gɨkwemon yɨkgɨt uŋun tebaisi yaŋ tɨdaŋek yaŋ iyɨgɨt, “Sɨbago abɨdaŋek jap bamɨ taŋ balja. Mɨktɨmon jap morap kɨsi kɨlɨ pik taŋ, do abɨsok jap uŋun baljoki dakon bɨsap.” \v 16 Yaŋakwan amɨn uŋun gɨkwemon yɨkgɨt uŋun sɨbani abɨdaŋek mɨktɨmon jap pik tawit uŋun baljagɨt. \p \v 17 Ae aŋelo kɨnda gat Piŋkop dakon Telagɨ Yut Madep Kwen Kokup tosok uŋun yɨpmaŋek waŋga pɨgɨt. Uŋunyo kɨsi jap bamɨ pakpak sɨbani geni tepmɨsi kɨnda abɨdagɨt. \v 18 \x - \xo 14:18 \xt Jol 3.13\x*Ae aŋelo kɨnda alta yɨpmaŋek apgut. Aŋelo uŋun kɨndap sosok dakon kɨla agak dakon tapmɨm taŋ ɨmgut. Uŋun da aŋelo jap bamɨ pakpak sɨba geni tepmɨsi abɨgɨt amɨn gen tebaisi yaŋek yaŋ iyɨgɨt, “Mɨktɨmon wain sop kɨlɨ pik taŋ mudaŋ, do gak sɨbago geni tepmɨsi uŋun abɨdaŋek mɨktɨm dakon wain sop uŋun mandaŋek tɨmɨ kɨndakon gɨn paŋmuwukgi.” \v 19 Yaŋakwan aŋelo sɨbani abɨdaŋ mɨktɨm dakon wain sop mandaŋek paŋmuwuk yopgut. Yopmaŋek wain sop uŋun bamaŋ tɨl do bamaŋ tɨl tamo madep kɨndagwan sɨmɨlgɨt. Bamaŋ tɨl tamo madep uŋun Piŋkop dakon butjap dakon tɨlak asak. \fig Wain sop bamaŋ tɨl tamo|alt="Man treading wine" src="SIL-G085.tif" size="col" loc="Location" copy="Copyright" ref="14.19" \fig* \p \v 20 \x - \xo 14:20 \xt Ais 63.3; PA 19.15\x*Uŋun wain sop bamaŋ tɨl tamo madep kokup pap da waŋga tagɨt, wain sop uŋudon bamaŋ tɨlgwit. Aŋakwa uŋungwan da yawi madepsi pak abɨgek mɨktɨm kɨsi wɨtjɨŋban 300 kilomita da arɨp agɨt. Aŋakwan yawi wɨŋaŋ wɨŋ os da gen kagakon ain tɨm tosok uŋun da arɨpmon wɨgɨgɨt. \c 15 \s1 Aŋelo 7 kabɨ da yo yokwisi 7 kabɨ tɨmɨkgwit \p \v 1 Ae Kwen Kokupmon tɨlak masɨ masɨmɨ ae tapmɨmɨ toŋsi kɨnda noman taŋban kagɨm. Aŋelo 7 kabɨ pɨndakgɨm. Uŋun da amɨn paŋupbal ak do yo yokwisi 7 kabɨ tɨmɨkgwit. Yo yokwisi uŋun da mudaŋakwa ae yo kɨnda dɨma noman tosak, Piŋkop dakon butjapni wagɨl mudokdɨsak. \p \v 2 Ae yo kɨnda tap ɨdap madep yombem kagɨm. Uŋun tap ɨdapmon glas gat kɨndap gat ɨktagɨlbi. Tap ɨdap glas yombem uŋun da kɨdɨpmɨŋon amɨn morapmɨ akgwit. Uŋun amɨn kabɨ emaron teban taŋek joŋ kɨlap yokwisi gat ae wupni gat ae mani dakon nambani abɨŋ yɨpgwit amɨn. Uŋun gita Piŋkop da yomgut uŋun tɨmɨkgwit. \v 3 \x - \xo 15:3 \xt TP 15.1; Kap 139.14; 145.17\x*Aŋek Piŋkop dakon oman amɨni Moses gat, ae Sipsip Monɨŋ gat dakon kap yawit. Kap uŋun yaŋ: \q1 “Amɨn Tagɨ Piŋkop Tapmɨm Ami, \q2 pi masɨ masɨmɨ tapmɨmɨ toŋsi asal. \q2 Amɨn kabɨ morap dakon Kɨla Amɨn Madepni, aŋpakgo uŋun kɨlegɨsi ae bamɨsi. \q1 \v 4 \x - \xo 15:4 \xt Kap 86.9; Jer 10.6-7\x*Amɨn Tagɨ, gak kaloŋ dagɨn telagɨsi egɨsal, do namɨn da gak do pasalek mango dɨma yaŋ aŋkɨsisak? \q2 Aŋpakgo kɨlegɨsi uŋun kɨlɨ altaŋ noman tawit, do mɨktɨm morap dakon amɨn da abɨŋek gawak gamdaŋ.” \p \v 5 \x - \xo 15:5 \xt TP 38.21\x*Uŋun da kwenon aeno sɨŋtoko Piŋkop dakon telagɨ ɨmal yutni Kwen Kokup tosok uŋun wɨtdalgwit. \v 6 Aŋelo 7 kabɨ uŋun amɨn paŋupbal ak do yo yokwisi 7 kabɨ tɨmɨkgwit, uŋun Piŋkop dakon yut yɨpmaŋek waŋga pɨwit. Uŋun ɨmal gwaljɨgɨ mɨnisi teŋteŋɨni toŋ baŋ pawit. Ae pɨbɨrɨkon ɨmal dak gol baŋ wasaŋbi baŋ paŋgwasɨŋek wamgwit. \v 7 Yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ da kabɨkon kɨnda da ɨdap madep gol baŋ wasaŋbi 7 kabɨ aŋelo 7 kabɨ do yomgut. Piŋkop, dagok dagogɨ mɨni egɨ aŋaŋ kɨsak teban, uŋun dakon butjapni uŋun ɨdap madepmon tugaŋ tawit. \v 8 \x - \xo 15:8 \xt 1KA 8.10-11; 2KAG 5.13-14; Ais 6.4\x*Ae Piŋkop dakon tɨlɨmni gat ae tapmɨmni gat dakon mukwa Telagɨ Yut Madepmon tugaŋ tawit. Amɨn kɨnda da uŋungwan arɨpmɨ dɨma wɨgɨsak. Aŋelo 7 kabɨ da yo yokwisi 7 kabɨ baŋ pini aba dagaŋakwa don wɨgɨgɨ. \c 16 \s1 Ɨdap madep 7 kabɨ Piŋkop dakon butjapni toŋ uŋun tagalgwit \p \v 1 Nandaŋapbo Piŋkop da Telagɨ Yut Madepgwan tek madepsi kɨnda nandagɨm. Uŋun aŋelo 7 kabɨ tebai yaŋ tɨdaŋek yaŋ yoyɨgɨt, “Ji Piŋkop dakon butjap uŋun ɨdap madep 7 kabɨkon toŋ uŋun pabɨdaŋ paŋkɨ mɨktɨmon tagalni.” \p \v 2 \x - \xo 16:2 \xt TP 9.10; PA 13.12-17\x*Yoyɨŋban aŋelo mibɨltogɨ da ɨdap madepni mɨktɨmon tagalgɨt. Yaŋ aŋakwan wuda teban yokwisi tepmɨni madepsi mibɨlɨ mibɨlɨ amɨn joŋ kɨlap yokwisi dakon tɨlakni taŋ yomgwit, ae wupni wasaŋbi do gawak ɨmgwit, uŋun da gɨptɨm tɨmon yɨkgwit. \p \v 3 \x - \xo 16:3 \xt TP 7.17-21\x*Ae aŋelo 2 ɨdap madepni tap ɨdapmon tagalgɨt. Tagalban tap ɨdap amɨn kɨlɨ kɨmakbi dakon yawi yombem agɨt. Aŋakwan tap kagagwan yo morap egɨp egɨpmɨ toŋ uŋun kɨmakgwit. \p \v 4 Ae aŋelo 3 ɨdap madepni pakbi madep ae pakbi dabɨl da kwenon tagalgɨt. Tagalban pakbi morap kɨsi yawi dagawit. \v 5 Aŋakwan nandaŋapbo aŋelo pakbi kɨla agɨt uŋun da yaŋ yagɨt, “Piŋkop, Telagɨ Amɨn, gak abɨsok egɨsal, ae kalɨpsigwan egɨpgul. Aŋpakgo wagɨl kɨlegɨsi, do kokwin kɨlegɨsi aŋek yo yokwisi altaŋ yomni do yagɨl. \v 6 Uŋun amɨn kabɨ da kombɨ amɨngo gat, ae mɨŋat amɨn kabɨgo gat dapmaŋakwa yawini tayɨŋɨgɨwit. Yokwi uŋun awit do gak da yawi koleŋ yobɨ noŋ. Yokwi awit dakon kobogɨ tagɨ tɨmɨkgaŋ.” \v 7 \x - \xo 16:7 \xt Kap 19.9; PA 15.3\x*Ae nandaŋapbo altakon da amɨn kɨnda da yaŋ tɨdaŋek yaŋ yagɨt, “Amɨn Tagɨ Piŋkop Tapmɨm Ami, gak da amɨn gen pikon aŋpakni kokwin aŋ yomɨsal. Asisi, gen pikon yopyopgo uŋun wagɨl bamɨsi ae kɨlegɨsi gɨn asal.” \p \v 8 Kɨlɨ aŋelo 4 da ɨdap madepni gɨldaron tagalgɨt. Tagalakwan Piŋkop da gɨldat do tapmɨm ɨmɨŋakwan gɨldat da madep taŋek amɨn soŋ yomgut. \v 9 \x - \xo 16:9 \xt PA 9.20-21\x*Gɨldat tepmɨsi soŋek, amɨn uŋun obɨsi soŋ yomgut. Aŋakwan Piŋkop ɨbɨpgwit. Piŋkop da nandaŋakwan yo yokwisi uŋun altaŋ yomgwit, mani but tobɨl aŋek mani dɨma yaŋ aŋkɨsiwit. \p \v 10 \x - \xo 16:10 \xt TP 10.22; Ais 8.21-22\x*Kɨlɨ aŋelo 5 da joŋ kɨlap yokwisi dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon ɨdap madepni tagalgɨt. Tagalakwan amɨn morap joŋ kɨlap yokwisi da kɨla agɨt, uŋun pɨlɨn tuk madepsi altaŋ yomgut. Tepmɨ madepsi nandaŋek melɨ ɨnjɨwit. \v 11 Tepmɨ madepsi pawit, ae gɨptɨmnikon wuda tawit, uŋun do nandaŋek Kwen Kokup dakon Piŋkop ɨbɨpgwit. Mani aŋpak yokwisi awit uŋun but tobɨl aŋek manji yom do dɨma nandawit. \p \v 12 \x - \xo 16:12 \xt Ais 11.15\x*Ae aŋelo 6 da ɨdap madepni pakbi madep Yupretiskon tagalgɨt. Tagalban pakbi wagɨlsi kɨbɨdaŋakwan amɨn tagɨ madep gɨldat da si wɨsak tetgɨn da opni do kosit aŋnoman agɨt. \v 13 Ae koŋ kapbɨ meŋgak yombem pɨndakgɨm. Kɨnda uŋun nugɨm yokwisi da gen kagakon da wɨgɨt, ae kɨnda uŋun joŋ kɨlap yokwisi da gen kagakon da wɨgɨt, ae kɨnda kombɨ amɨn toptopmɨ da gen kagakon da wɨgɨt. \v 14 \x - \xo 16:14 \xt PA 19.19\x*Uŋun koŋ yokwisi kabɨ wasok tapmɨmɨ toŋ mibɨlɨ mibɨlɨ awit. Uŋun mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ dakon kɨla amɨn madepni do dukwan dukwan kɨwit. Uŋun kɨŋ kɨla amɨn madep tɨmɨkba emat amɨni gat abɨŋ muwukba, Piŋkop Tapmɨm Ami da amɨn gen pikon yopdɨsak dakon bɨsap madepmon Piŋkop gat emat wam do muwutdaŋ. \p \v 15 \x - \xo 16:15 \xt Mt 24.43-44; PA 3.3\x* “Nandani. Nak tepmɨsi kabo noknok da tɨlagon jikon opdɨsat. Amɨn kɨnda dɨma pagek yɨk ɨmalni iyɨ da kapmatjok toni kaŋ, uŋun amɨn kɨsɨk kɨsɨk asak. Nido, uŋun amɨn molaŋ molaŋ dɨma agɨpjak, aŋakwan amɨn da mayagɨni arɨpmɨ dɨma kokdaŋ.” \p \v 16 \x - \xo 16:16 \xt Sek 12.11\x*Kɨlɨ koŋ da kɨla amɨn madep gat emat amɨni gat tɨmɨk paŋabɨŋ mɨktɨm tɨm kɨnda Ibru genon da Amegedon yaŋ yoŋ uŋudon paŋmuwukgwit. \p \v 17 Kɨlɨ aŋelo 7 da ɨdap madepni kundukon tagalgɨt. Aŋakwan Piŋkop da Telagɨ Yut Madepgwan, kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamonikon da amɨn kɨnda dakon gen kaga da yaŋ tɨdaŋek yaŋ yagɨt, “Kɨlɨ uŋun mudosok.” \p \v 18 \x - \xo 16:18 \xt PA 4.5; 8.5\x*Yaŋakwan mal da dukwan dukwan kɨsi yamgwit. Aŋakwa wuwɨk madepsi noman taŋakwan kɨrɨrɨŋ aŋakwa wudɨp madepsi agɨt. Wudɨp uŋun madepsi daman agɨt. Mɨktɨmon amɨn egɨ aŋaŋ obaŋ bɨsapmon wudɨp madep uŋuden kɨnda kalɨp dɨma noman tagɨt. \v 19 \x - \xo 16:19 \xt PA 14.10\x*Kɨlɨ kokup pap Babilon pudaŋ kɨ tɨmɨ kapbɨ awit. Aŋakwa mɨŋat amɨn morap dakon kokup pap morap wagɨl tuwɨl kɨ tasɨk taŋ mudawit. Piŋkop da kokup pap Babilon dakon aŋpak yokwisi do nandaŋek, wain kapmon ɨban nagɨt. Wain uŋun Piŋkop dakon butjap damani. \v 20 \x - \xo 16:20 \xt PA 6.14\x*Wudɨp daman aŋakwan mɨktɨm tɨm morap tap binap tawit uŋun kɨsisi tap kagagwan pɨgɨwit, ae kabap morap kɨsisi tuwɨl kɨ mɨnisi awit. \v 21 \x - \xo 16:21 \xt TP 9.23-24; PA 11.19\x*Aŋakwa ais sɨkak madepsi mawit. Ais tɨm kaloŋ kaloŋ mawit dakon jɨgɨni uŋun 50 kilo da arɨp. Uŋun ais sɨkak kundukon da amɨn da kwenon maŋek, amɨn wagɨlsi dapmaŋ paŋtasɨk awit. Piŋkop da ais sɨkak uŋun yɨpban maŋ obɨsi paŋupbal aban uŋun do Piŋkop ɨbɨpgwit. \c 17 \s1 Yumabi mɨŋat madep tomni yokwisi tɨmɨkgɨt \p \v 1 \x - \xo 17:1 \xt Jer 51.12-13\x*Uŋun aŋelo 7 kabɨ ɨdap madep 7 kabɨ tɨmɨkgwit kabɨkon da kɨnda da abɨŋ yaŋ nayɨgɨt, “Gak apbɨ yumabi mɨŋat pakbi madep madep da kapmatjok yɨkdak, ni tomni yokwi baŋ tɨmɨtdɨsak uŋun golɨko. \v 2 \x - \xo 17:2 \xt Ais 23.17; Jer 51.7; PA 14.8\x*Mɨktɨm dakon kɨla amɨn madepni uŋun mɨŋat gat yumabi morapmɨ awit. Ae mɨktɨm amɨn morapmɨ kɨsi mɨŋat uŋun gat yumabi awit uŋun but upbal aŋek pakbi teban noknok amɨn yombem awit.” \p \v 3 \x - \xo 17:3 \xt PA 13.1\x*Kɨlɨ Telagɨ Wup da butnokon pɨgɨ madepsi tugaŋakwan aŋelo uŋun da nak aŋaŋ mɨktɨm amɨn dɨma ekwaŋ tɨmon aŋkɨ nepgut. Uŋudon mɨŋat kɨnda joŋ kɨlap yokwisi gami kɨnda da kwenon yɨkban kagɨm. Uŋun joŋ kɨlap yokwisi da kwenon man morapmɨsi tawit. Uŋun man morap uŋun Piŋkop do manji gen mibɨlɨ mibɨlɨ tawit. Joŋ kɨlap yokwisi uŋun busuŋni 7 kabɨ, ae jomɨ 10 kabɨ yaŋ busuŋɨkon kwawit. \v 4 \x - \xo 17:4 \xt Jer 51.7; PA 18.16\x*Mɨŋat uŋun ɨmal pagɨt uŋun gami ae pɨli yombem baŋ pagɨt. Tɨlɨmni gol baŋ wasaŋbi mibɨlɨ mibɨlɨ, ae tɨlɨm tɨp kɨldani tagɨsi baŋ wasaŋbi, ae kɨndɨrɨŋ yomaŋ nogɨ wukwisi baŋ wasaŋbi baŋ pagɨt. Kɨsirɨkon kap gol baŋ wasaŋbi kɨnda naŋ abɨdagɨt. Piŋkop da dabɨlon aŋpak ɨŋan ɨŋani agɨt gat, ae yumabi agɨt dakon garak gat, uŋun kɨsisi uŋun kapmon tugaŋ tawit. \v 5 Mɨŋat uŋun ɨŋamnikon mani mandawit. Mani uŋun tɨlak gen yombem kɨnda. Mani uŋun yaŋ: “Kokup Pap Madep Babilon, uŋun Yumabi Mɨŋat Morap gat, ae Aŋpak Yokwisi Mɨktɨmon Tosok uŋun dakon Meŋi.” \v 6 \x - \xo 17:6 \xt PA 18.24; 19.2\x*Uŋun mɨŋat da Piŋkop dakon telagɨ amɨn kabɨ, Yesu nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋek mani yaŋ teŋteŋawit amɨn dapban kɨmakgwit. Uŋun mɨŋat kaŋapbo amɨn uŋun dakon yawini naŋek but upbal amɨn yombem agɨt. Uŋun kaŋ wɨrɨpdagek but morap nandagɨm. \p \v 7 \x - \xo 17:7 \xt PA 13.1\x*Kɨlɨ aŋelo da yaŋ nayɨgɨt, “Gak nido wurɨpdakdal? Mɨŋat joŋ kɨlap yokwisi busuŋni 7 kabɨ ae jomɨ 10 kabɨ uŋun da kwenon yɨkban kwamal, uŋun bamot dakon mibɨlɨ pasɨlɨ tosok, mani nak uŋun do golɨkdɨsat. \v 8 \x - \xo 17:8 \xt Dan 12.1; PA 11.7; 13.7\x*Joŋ kɨlap yokwisi kagɨl, uŋun kalɨpsigwan egɨpgut, mani abɨsok ae dɨma egɨsak. Mani gapma kɨdagɨ mɨni yɨpmaŋek kwen wɨkdɨsak. Wɨŋek Piŋkop da aŋakban wagɨl pasɨldɨsak. Mɨktɨm amɨn, Piŋkop da mɨktɨm dɨma wasagɨt bɨsapmon amɨn morap egɨp egɨp papiakon mani dɨma mandagɨt amɨn kabɨ, uŋun da joŋ kɨlap yokwisi kaŋek wurɨpdatdaŋ. Nido, kalɨp egɨpgut, ae abɨsok dɨma egɨsak, ae don noman tokdɨsak. \p \v 9 “Amɨn nandak nandakni tagɨsi da yo uŋun do tagɨ nandaba pɨsokdɨsak. Busuŋ 7 kabɨ uŋun ɨleŋ 7 kabɨ dakon tɨlak asak. Ɨleŋ 7 kabɨkon mɨŋat uŋudon yɨkdak. \v 10 Ae busuŋ 7 kabɨ uŋun kɨla amɨn madep 7 kabɨ dakon tɨlak kɨsi asak. Kɨla amɨn madep 5 uŋun kɨlɨ kɨmakgwit, ae kɨnda abɨsok egɨsak, ae kɨnda don noman tokdɨsak. Noman tosak bɨsapmon bɨsap pɨsɨpmɨsok egɨpdɨsak. \v 11 Joŋ kɨlap yokwisi uŋun kalɨp egɨpgut da abɨsok dɨma egɨsak, uŋun kɨla amɨn madep uŋun 8. Mani kɨla amɨn madep 8 uŋun 7 kabɨ da kabɨkon nani. Uŋun wagɨl pasɨldɨsak. \p \v 12 \x - \xo 17:12 \xt Dan 7.7,24\x* “Ae jom 10 kabɨ uŋun joŋ kɨlap yokwisi da kwenon kwawit, uŋun kɨla amɨn madep 10 kabɨ dakon tɨlak asak. Uŋun kɨla amɨn madep dɨma noman taŋ. Mani joŋ kɨlap yokwisi uŋun gat yaŋ dagok kaloŋɨ paŋek kɨla amɨn madep pini uŋun 1 awa da tɨlak gɨn akdaŋ. \v 13 Kɨla amɨn madep uŋun nandak nandakni kaloŋɨ dagɨn tokdɨsak. Aŋek kɨla amɨn pi asak do tapmɨmni gat ae yaŋ dagokni gat uŋun joŋ kɨlap yokwisi dogɨn ɨmdaŋ. \v 14 Yaŋ aba Sipsip Monɨŋ gat emat wamdaŋ. Wamaŋek Sipsip Monɨŋ da wagɨlsi pabɨŋ yopdɨsak, nido, uŋun amɨn tagɨ morap dakon Amɨn Tagɨni, ae kɨla amɨn madep morap dakon Kɨla Amɨn Madepni. Uŋun dakon amɨn kabɨni uŋun iyɨ yaŋ yomgut aŋek iyɨ do manjɨŋ yopgut da geni tagɨsi guramɨkgaŋ. Uŋun amɨn kabɨ gat Sipsip Monɨŋ gat da emaron teban tokdaŋ.” \p \v 15 Aŋelo da saŋbeŋek yaŋ nayɨgɨt, “Pakbi madep uŋun kaŋaki yumabi mɨŋat uŋun da kapmatjok yɨkban kal, uŋun amɨn mibɨlɨ mibɨlɨ morap gat, ae gɨptɨm mibɨlɨ mibɨlɨ gat, ae gen mibɨlɨ mibɨlɨ morap gat, ae amɨn kabi morap egɨ aŋaŋ kwaŋ uŋun dakon tɨlak asak. \v 16 \x - \xo 17:16 \xt PA 18.8\x*Jom 10 kabɨ uŋun pɨndal, uŋun jom gat ae joŋ kɨlap yokwisi gat da uŋun yumabi mɨŋat do nandaba yokwi tok aŋɨmdaŋ. Uŋun obɨsi aŋtasɨk aŋek ɨmalni kɨsisi wɨrɨrɨkba molaŋ atdɨsak. Yaŋ aŋek gɨptɨmni dakon sabamni naŋek kɨndapmon wagɨl sokdaŋ. \v 17 Piŋkop da iyɨ kɨla amɨn madep 10 kabɨ uŋun do nandak nandak yomdɨsak. Yoban yo morap noman toni do kɨlɨ nandagɨt, uŋun noman tokdaŋ. Uŋun but kaloŋ aŋek kɨla amɨn madep tapmɨm pawit uŋun tapmɨm kɨsi joŋ kɨlap yokwisi dogɨn ɨmdaŋ. Yaŋ aŋakwa wɨgɨ Piŋkop da yo morap altaŋ mudoni do yagɨt uŋun altaŋ mudokdaŋ. \v 18 Mɨŋat uŋun kal, kokup pap madep uŋun kɨla amɨn madep morap mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ egɨ aŋaŋ kwaŋ uŋun da kɨlani asak dakon tɨlak asak.” \c 18 \s1 Babilon kɨlɨ tasɨk tagɨt \p \v 1 Uŋun da kwenon kaŋapbo aŋelo kɨnda gat Kwen Kokup yɨpmaŋ pɨgɨt. Uŋun man bini toŋ, ae tɨlɨmni tagɨsi do aŋek mɨktɨm madepsi teŋteŋagɨt. \v 2-3 \x - \xo 18:2-3 \xt Ais 13.21; 34.11-14; Jer 50.39; PA 14.8\x*Tebaisi yaŋ tɨdaŋek yaŋ yagɨt, “Mɨktɨm morap dakon amɨn Babilon gat yumabi morapmɨ awit. Uŋun dakon waini tebaisi baŋ yaŋ nawit. Ae mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ dakon kɨla amɨn madepni gat kɨsi yumabi uŋun gat awit. Babilon amɨn uŋun yoni morapmɨ ae yaworɨsi egek kɨsɨk kɨsɨk egɨpgwit, do mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ moneŋ ɨlɨt pi aŋ amɨn uŋun yoni morapmɨ amɨn dagawit. Aŋpak yokwisi uŋun agɨt do kokup pap madep Babilon uŋun kɨlɨ tasɨk tak! Uŋun kɨlɨ tasɨk tak! Uŋun abɨsok koŋ da egɨpni dakon tamo dagak. Koŋ yokwisi gat, ae mɨnam ɨŋani yokwisi mibɨlɨ mibɨlɨ gat kɨsi uŋudon ekwaŋ.” \p \v 4 \x - \xo 18:4 \xt Ais 48.20; Jer 50.8; 51.6,45; 2Ko 6.17\x*Ae Kwen Kokupgwan da amɨn kɨnda da yaŋ yagɨt, “Mɨŋat amɨn kabɨno, ji kokup pap uŋun yɨpmaŋek abɨgɨni. Aŋpak yokwi asak, do uŋun gat agek yokwi dɨ abam. Ae yokwi agɨt dakon kobogɨ tɨmɨtdɨsak, do jiyo kɨsi dɨ tɨmɨkbam. \v 5 \x - \xo 18:5 \xt WW 18.20-21; Jer 51.9\x*Yokwini paŋabɨŋ kakwaŋakwan Kwen Kokup da tɨlagon wɨgɨgɨt. Piŋkop da yokwi morapni agɨt uŋun pakyaŋsi nandaŋ kɨmokdok. \v 6 \x - \xo 18:6 \xt Kap 137.8; Jer 50.15,29; 2Tes 1.6\x*Ji uŋun yumabi mɨŋat da amɨn do aŋpak yokwisi niaŋ aŋyomgut, uŋun aŋpak yaŋ gɨn aŋ ɨmni. Uŋun da pakbi teban tebaisi kapmon wasagɨt. \v 7 \x - \xo 18:7 \xt Ais 47.7-9\x*Uŋun iyɨ dakon man awɨgek yumabi mibɨlɨ mibɨlɨ agɨt. Do yokwi morapmɨ uŋun agɨt, uŋun da arɨpmonsi tepmɨ madepsi ɨmɨŋakwa kunam morapmɨsi tatjak. Uŋun iyɨ dakon man awɨgek yaŋ yosok, ‘Nak mɨŋat madep egɨsat, do mɨŋat madep da yɨtyɨt tamo madepmon nak uŋudon yɨkdat. Nak mɨŋat sakwabat da yaŋ ɨsal dɨma egɨsat. Jɨgɨ abɨsok dɨma altaŋ namni aŋakwa kunam arɨpmɨ dɨma takgeŋ. Arɨpmɨ dɨmasi.’ \p \v 8 \x - \xo 18:8 \xt PA 17.16\x* “Yaŋ yosok, do yo yokwisi mibɨlɨ mibɨlɨ gɨldat kaloŋgɨn altaŋ ɨmdaŋ. Sot yokwisi noman tokdaŋ, ae amɨn morapmɨ kunam tatdaŋ, ae jap do madepsi akdaŋ. Aŋakwa kɨndap da Babilon soŋban pasɨldɨsak. Piŋkop Amɨn Tagɨ, uŋun tapmɨmni madepsi, uŋun da Babilon dakon aŋpak kɨlɨ kokwinɨkgɨt, do si tasɨk tosak do yagɨt. \p \v 9 \x - \xo 18:9 \xt Esi 26.17; 27.30-35\x* “Mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ dakon kɨla amɨn madep uŋun gat yumabi awit, ae yaworɨsi ae kɨsɨk kɨsɨksi egɨpgwit, do kokup pap uŋun sosak dakon mukwani pɨdaŋban koni bɨsapmon bupmɨ kunam yo aŋek but yokwisi aŋek egɨpdaŋ. \v 10 Kaŋba tepmɨ yokwisi uŋun paban kaŋek, madepsi pasoldaŋ. Aŋek dubagɨkon da agek yaŋ yokdaŋ, ‘Bupmɨ, bupmɨsi, Babilon gak. Gak madepsi, ae kokup pap tebaisi! Bɨsap awa kaloŋɨ dogɨn yokwi agɨl dakon kobogɨ yo yokwisi kɨlɨ noman taŋ gamɨk!’ \p \v 11 \x - \xo 18:11 \xt Esi 27.36\x* “Amɨn da saŋbeŋek yo kabɨni dɨma yumdaŋ, do moneŋ ɨlɨt ɨlɨt amɨn mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ uŋun da Babilon do nandaŋek bupmɨ kunam yo aŋek but yokwisi aŋek egɨpdaŋ. \v 12 \x - \xo 18:12 \xt Esi 27.12-13,22\x*Yumaŋ nok dakon yoni uŋun gol, silwa, ae tɨp tomni wukwisi, ae kɨndɨrɨŋ tomni wukwisi, ae ɨmal kwakwagɨ tagɨsi, ae ɨmal gami mibɨlɨ mibɨlɨ, ae sɨlka ɨmal, ae kɨndap kɨbaŋɨ tagɨsi morap kɨsi, ae elepan jom baŋ yo mibɨlɨ mibɨlɨ wasawit kɨsi, ae yo mibɨlɨ mibɨlɨ kɨndap tomni wukwisi baŋ wasawit gat, ae ain kɨnda mani bras, ae ain gat, ae tɨp tɨlakni mibɨlɨ mibɨlɨ yaŋ. \v 13 Ae yomaŋ nok dakon yoni dɨwarɨ kɨsi taŋ yomgwit, uŋun sinamon, ae jap paŋgalak ak yo mibɨlɨ mibɨlɨ, ae mukwa kɨbaŋɨ tagɨsi sogok dakon yo, ae bɨt nelak kɨbaŋɨ tagɨsi mibɨlɨ mibɨlɨ, ae wain, ae olip dakon nelagɨ, ae plaua tagɨsi gat, ae wit. Ae bulmakau, ae sipsip, ae os, ae oskon da amɨn pawɨl tamo, ae oman monjɨ kɨsi. Uŋun yo morap amɨn dɨ da saŋbeŋek yumyumɨ mɨni. \v 14 Moneŋ ɨlɨt ɨlɨt amɨn uŋun da yaŋ yokdaŋ, ‘Yo tagɨsi morap uŋun butgo dasi tɨmɨkgeŋ yaŋ nandagɨl, uŋun yo morap gak da dubagɨsikon toŋ. Yo tagɨsi morapgo yumaŋ nogɨ wukwisi gat, ae tɨlɨmgo tagɨ tagɨ morapgo uŋun kɨsisi pasɨl mudaŋ. Ae saŋbeŋek dɨma pɨndatdɨsal.’ \p \v 15 \x - \xo 18:15 \xt Esi 27.31,36\x* “Ae amɨn moneŋ ɨlɨt pi uŋun yo morap baŋ awit, aŋek uŋun kokup papmon moneŋ morapmɨsi tɨmɨkgwit, uŋun amɨn da kokup pap uŋun da tepmɨ yokwisi pakdɨsak uŋun kaŋek madepsi pasoldaŋ. Aŋek dubagɨsikon da agek kunam bupmɨyo aŋek but yokwisi egɨpdaŋ. \v 16 \x - \xo 18:16 \xt PA 17.4\x*Aŋek yaŋ yokdaŋ, ‘Kokup pap madep, wagɨl bupmɨsi! Kalɨp ɨmal kwakwagɨ tagɨsi, ae ɨmal gami mibɨlɨ mibɨlɨ baŋ pagɨl. Yaŋ aŋek gɨptɨmgo gol, ae tɨp kɨldani tagɨsi, ae kɨndɨrɨŋ yumaŋ nogɨ wukwisi baŋ paŋtɨlɨm agɨl. \v 17 \x - \xo 18:17 \xt Ais 23.14; Esi 27.27-29\x*Bɨsap awa kaloŋɨ dogɨn moneŋ morap uŋun gat ae tɨlɨm gat uŋun wagɨl tasɨk taŋ mudaŋ.’ \p “Tap wakga pawɨlgaŋ amɨn morap gat, ae tap wakgakon da mɨktɨm ŋwakŋwarɨkon kwaŋ amɨn morap gat, ae tap wakgakon pi aŋ amɨn morap gat, ae amɨn morap tap ɨdapmon moneŋ ɨlɨt pi aŋ amɨn, uŋun kɨsi Babilon da dubagɨkon agek \v 18 \x - \xo 18:18 \xt Esi 27.32\x*kɨndap soŋ ɨmjak dakon mukwa kaŋek, yaŋsi yaŋ tɨdokdaŋ, ‘Kokup pap madepsi oden kɨnda dɨmasi tagɨt.’ \v 19 Yaŋ yaŋek mɨktɨmon kɨmbabaŋ tɨmɨk busuŋnikon maba wugakwa, bupmɨ kunam yo aŋek but yokwisi aŋek egɨpdaŋ. Yaŋ aŋek yaŋ tɨdaŋek yaŋ yokdaŋ, ‘Kokup pap madep awa, bupmɨsi! Tap wakga dakon ami morap tap ɨdapmon akwaŋ uŋun kokup pap dakon moneŋ morapni baŋ tɨmɨgek yoni morapmɨ amɨn dagawit. Bupmɨsi! Bɨsap awa kaloŋɨ dogɨn uŋun kokup pap wagɨlsi tasɨk tosok!’ \p \v 20 \x - \xo 18:20 \xt GT 32.43; Ais 44.23; Jer 51.48\x* “Kwen Kokup gat, ae Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨ gat, ae yabekbi kabɨ gat, ae kombɨ amɨn kabɨ gat, ji kɨsi uŋun kokup papmon abɨsok yo noman tosok uŋun do kɨsɨk kɨsɨk ani. Piŋkop da uŋun kokup pap da jikon aŋpak yokwi aŋdamgut uŋun kokwinɨgek uŋun dakon kobogɨ ɨmɨsak.” \p \v 21 \x - \xo 18:21 \xt Jer 51.63-64; Esi 26.21\x*Gen uŋun yaŋ mudaŋakwan aŋelo tapmɨmɨ toŋ kɨnda da tɨp madep kɨnda abɨdagɨt. Tɨp uŋun wit mɨsɨŋɨkgaŋ dakon tɨp dakon tɨlak, madepsi. Tɨp uŋun aŋenak maban tap kaga pɨgɨgɨt. Maban pɨgakwan yaŋ yagɨt, “On asat yaŋ gɨn uŋun kokup pap madep Babilon abɨdaŋ tebaisi maba pɨgɨkdɨsak. Maba pɨgakwan amɨn da ae saŋbeŋek dɨma kokdaŋ. \v 22 \x - \xo 18:22 \xt Ais 24.8; Esi 26.13\x*Do Babilon gagon gita dakon gen, bo kɨnam kɨrɨŋ dakon gen, bo kweŋ, ae saŋbeŋek gak da nagalgwan dɨmasi yokdaŋ. Ae kɨsit kɨlda amɨn pi mibɨlɨ mibɨlɨ aŋ uŋun saŋbeŋek gagon dɨma egɨpdaŋ. Ae tɨp madep da wit mɨsɨŋɨkgaŋ dakon wuwɨgɨ gagon saŋbeŋek dɨma tosak. \v 23 \x - \xo 18:23 \xt Jer 7.34; 16.9; 25.10\x*Ae lam dakon teŋteŋɨ ae saŋbeŋek dɨma teŋteŋaŋ gamjak. Ae mɨŋat eyo aŋek soŋnok aŋ dakon wuwɨgɨ gakgwan ae saŋbeŋek dɨma noman tokdaŋ. Kalɨp moneŋ ɨlɨt amɨngo mɨktɨm amɨn morap da dabɨlon wukwisi da egɨpgwit. Gak amɨn paŋkɨlɨt wasok mibɨlɨ mibɨlɨ aŋek mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ dakon amɨn top paŋkewalgɨl.” \p \v 24 \x - \xo 18:24 \xt Jer 51.49; PA 17.6\x*Piŋkop da kaŋban uŋun kokup pap da kombɨ amɨni dapgut ae mɨŋat amɨn kabɨni dapgut dakon gulusuŋni madepsi taŋ ɨmɨsak. Ae mɨktɨmon mɨŋat amɨnyo uwal da dapba kɨmakgwit, uŋun dakon gulusuŋni kɨsi Babilon dogɨn tosok. \c 19 \s1 Amɨn da Babilon tasɨk tagɨt uŋun do kɨsɨk kɨsɨk awit \p \v 1 Ae uŋun da kwenon, amɨn morapmɨ Kwen Kokup egek madepsi yaŋ tɨdoŋ dakon wuwɨk yombem nandagɨm. Yaŋ tɨdaŋek yaŋ yawit, “Piŋkop aŋkɨsino! Nin dakon Piŋkop uŋun dagɨn nin yokwikon baŋ tɨmɨkgɨt. Uŋun man madepni toŋ ae tapmɨmni toŋ. \v 2 \x - \xo 19:2 \xt GT 32.43; PA 6.10\x*Asisi, Piŋkop gen kokwini uŋun wagɨl bamɨsi ae kɨlegɨsi gɨn asak. Yumabi mɨŋat madep uŋun da mɨktɨm amɨn morap gat yumabi aŋpak aŋek paŋupbal agɨt. Yaŋ agɨt do Piŋkop da kobogɨ yokwisi ɨmɨsak. Mɨŋat uŋun Piŋkop dakon pi monjɨ dapban kɨmakgwit, do kobogɨ ɨmɨsak.” \p \v 3 Ae yaŋ tɨdaŋek yawit, “Piŋkop aŋkɨsino! Kɨndap da uŋun kokup pap sogɨt dakon mukwani dagok dagogɨ mɨni wɨgɨsak!” \v 4 Kɨla amɨn 24 kabɨ gat, ae yo 4 kabɨ egɨp egɨpmɨ toŋ ŋwakbeŋ aŋek Piŋkop kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamonikon yɨgakwan gawak ɨmgwit. Aŋek yaŋ yawit, “Uŋun asi. Piŋkop aŋkɨsino!” \v 5 Ae Piŋkop dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon da amɨn kɨnda da yaŋ tɨdaŋek yaŋ yagɨt, “Piŋkop dakon pi monjɨ, Piŋkop do pasalek ekwaŋ amɨn, ji amɨn mani mɨni ae mani toŋ, ji Piŋkop aŋkɨsini!” \s1 Sipsip Monɨŋ mɨŋat paŋakwan jap noknok madep awit \p \v 6 \x - \xo 19:6 \xt PA 14.2\x*Ae amɨn morapmɨsi da yaŋ, gen yaŋba nandagɨm. Wuwɨkni uŋun pakbi madepsi pokdok uŋun dakon wuwɨk yombem. Ae uŋun kɨrɨrɨŋ da yaŋ madepsi yawit. Uŋun da yaŋ tɨdaŋek yaŋ yawit, “Piŋkop aŋkɨsino! Amɨn Tagɨnin Piŋkop Tapmɨm Ami kɨla amɨn madep egek pini asak. \v 7 \x - \xo 19:7 \xt Ais 61.10; PA 21.2\x*Kɨlɨ Sipsip Monɨŋ da mɨŋat pakdɨsak dakon bɨsap kɨlɨ noman tosok, ae mɨŋat iyɨ kɨlɨ tagap tak da egɨsak, do butnin tagɨsi aŋakwa kɨsɨk kɨsɨk madepsi aŋek mani yaŋ aŋkɨsineŋ. \v 8 Piŋkop da ɨmal kwakwagɨsi tagɨsi, teŋteŋɨni madepsi, ae gwaljɨgɨ mɨni uŋun mɨŋat do ɨmgut.” (Uŋun ɨmal kwakwagɨsi ae tagɨsi uŋun Piŋkop dakon amɨn da aŋpak kɨlegɨsi awit dakon tɨlak asak.) \p \v 9 \x - \xo 19:9 \xt Mt 22.2\x*Ae aŋelo da yaŋ nayɨgɨt, “Gen yaŋ mandaki: ‘Amɨn uŋun Piŋkop da Sipsip Monɨŋ da mɨŋat pakdɨsak da soŋnok madepmon kɨni do yaŋ yomɨsak uŋun amɨn kɨsɨk kɨsɨk tagɨ ani.’ ” Ae saŋbeŋek yaŋ nayɨgɨt, “Gen on Piŋkop dakon gen bamɨsi.” \v 10 \x - \xo 19:10 \xt Ya 10.25-26; PA 22.8-9\x*Kɨlɨ nak aŋelo dakon kandap da kapmatjok ŋwakbeŋ aŋek gawak ɨm do agɨm. Mani yaŋ nayɨgɨt, “Yaŋ dɨma abi! Gak gat ae not kabɨgo gat da Yesu da gen yaŋ teŋteŋagɨt uŋun nandaŋ gadaŋ amɨn kabɨ, ji da Piŋkop oman aŋɨmaŋ, uŋudeŋ gɨn nak kɨsi oman amɨni gɨn, do Piŋkop naŋ gawak ɨbi. Nin nandamaŋ, Yesu Kristo da gen yaŋ teŋteŋagɨt, uŋun dagɨn amɨn paŋtagap aban kombɨ gen yoŋ.” \s1 Jon da amɨn kɨnda os kwakwagɨkon yɨkban kagɨt \p \v 11 \x - \xo 19:11 \xt Kap 96.13; Ais 11.4; PA 1.5; 6.2\x*Nak kaŋapbo Kwen Kokup wɨtdal kɨgɨt. Aŋakwan os kwakwagɨ kɨnda akban kagɨm. Uŋun oskon amɨn kɨnda yɨkgɨt, mani uŋun yaŋ: Pini Do Butdasi Nandaŋek Aŋegɨsak Amɨn, ae Aŋpak Bamɨsi Asak Amɨn. Gen kokwin pi asak, ae emat asak, uŋun aŋpakni kɨlegɨsi naŋ yolek asak. \v 12 \x - \xo 19:12 \xt Dan 10.6; PA 1.14; 2.17\x*Dabɨlni uŋun kɨndap dakon mɨleŋ asɨp yombem, ae busuŋɨkon kɨla amɨn madep dakon pelɨt morapmɨ taŋ ɨmgwit. Gɨptɨmɨkon man kɨnda mandawit. Iyɨ gɨn kaloŋ da man uŋun nandɨsak, amɨn dɨwarɨ dɨma nandaŋ. \v 13 \x - \xo 19:13 \xt Ais 63.1-3; Jn 1.1,14\x*Ɨmal dubak pagɨt uŋun yawi madepsikon aŋbɨm abi naŋ pagɨt. Mani uŋun Piŋkop Dakon Gen. \v 14 Kwen Kokup dakon emat amɨn uŋun osni kwakwagɨ uŋudon yɨgek yol aŋaŋ kɨwit. Ɨmal kwakwagɨsi gwaljɨgɨ mɨnisi baŋ pawit. \v 15 \x - \xo 19:15 \xt Kap 2.9; PA 1.16; 14.20\x*Emat agak sɨba geni tepmɨsi kɨnda, gen kaganigwan da wɨgɨt. Uŋun emat agak sɨba naŋ amɨn kabi morap mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ egɨ aŋaŋ kwaŋ uŋun pabɨŋ yopdɨsak. \q1 “Ain kɨrɨŋ naŋ abɨdaŋek amɨn kabɨ morap kɨlani tebaisi akdɨsak.” \m Yaŋ aŋek wain sop pɨŋtɨl tɨp gapmakon wain sop bamaŋ tɨldɨsak. Uŋun Piŋkop Tapmɨm Ami dakon butjapni dakon tɨlak asak. \v 16 \x - \xo 19:16 \xt PA 17.14\x*Ɨmal dubaknikon, ae suŋɨlɨkon man yaŋ mandabi: “Kɨla Amɨn Madep Dakon Kɨla Amɨn Madepni, ae Amɨn Tagɨ Dakon Amɨn Tagɨni.” \p \v 17 \x - \xo 19:17 \xt Esi 39.17-20\x*Ae gɨldaron aŋelo kɨnda akban kagɨm. Uŋun da mɨnam kwen binap akwaŋ do yaŋ tɨdaŋek yaŋ yoyɨgɨt, “Ji Piŋkop dakon jap noknok madep do abɨŋ muwutni. \v 18 Aŋek kɨla amɨn madep dakon gɨptɨm tɨmni noni, ae emat amɨn dakon mibɨltok amɨni dakon gɨptɨm tɨmni noni, ae amɨn tebai dakon gɨptɨm tɨm, ae os gat ae amɨn os kwenon yɨkgaŋ amɨn dakon gɨptɨm tɨm, ae amɨn morap kɨsi dakon gɨptɨm tɨmni noni: oman dɨma ekwaŋ amɨn, ae oman amɨn, ae amɨn mani mɨni, ae amɨn mani toŋ kɨsi dakon gɨptɨm tɨm noni.” \p \v 19 Ae joŋ kɨlap yokwisi gat, ae mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ dakon kɨla amɨn madepni gat ae emat amɨni gat da abɨŋ muwukgwit. Uŋun amɨn uŋun oskon yɨkgɨt gat ae emat amɨni gat emat wam do aŋek muwukgwit. \v 20 \x - \xo 19:20 \xt PA 13.12-17; 20.10\x*Mani joŋ kɨlap yokwisi uŋun gat ae kombɨ amɨn toptopmɨ gat tɨmɨkgwit. Kombɨ amɨn toptopmɨ uŋun joŋ kɨlap yokwisi da dabɨlon wasok tapmɨmɨ toŋ morapmɨ aŋek amɨn paŋkewalban tɨlakni abɨdawit, ae wupni wasaŋbi do gawak ɨmgwit. Joŋ kɨlap yokwisi gat kombɨ amɨn toptopmɨ gat dɨma kɨmagek egakwal gapma madep tɨp salfa uŋungwan tugawit da sosok uŋungwan maba pɨgɨgɨmal. \v 21 Aŋakwa amɨn uŋun oskon yɨkgɨt, uŋun da emat agak sɨba gen kaganikon tagɨt uŋun naŋ joŋ kɨlap yokwisi dakon emat amɨni kɨsi morap dapban kɨmakgwit. Aŋakwan mɨnam morap da uŋun emat amɨn dakon gɨptɨmni naŋek burɨ tugawit. \c 20 \s1 Sunduk bɨlak 1 tausen yaŋ dam tebanon egɨpgut \p \v 1 \x - \xo 20:1 \xt PA 9.1\x*Kɨlɨ kaŋapbo aŋelo kɨnda Kwen Kokup yɨpmaŋ pɨgɨt. Kɨsirɨkon gapma kɨdagɨ mɨni dakon yoma wɨtdal abɨdagɨt, ae nap teban madepsi kɨnda kɨsi abɨdagɨt. \v 2 \x - \xo 20:2 \xt WW 3.1; PA 12.9\x*Uŋun da nugɨm yokwisi madep kalɨpsigwan egɨpgut uŋun abɨdagɨt. Mani kɨnda Koŋ, ae mani kɨnda Sunduk yaŋ yoŋ. Aŋelo da nap teban naŋ wamaŋ aŋteban aban bɨlak 1 tausen egɨpgut. \v 3 Kɨlɨ aŋelo da maban gapma kɨdagɨ mɨnikon pɨgɨgɨt. Pɨgakwan gapma uŋun dakon yoma sopmaŋek tebaisi aŋteban agɨt. Mɨktɨm amɨn morap arɨpmɨ dɨma paŋkewaljak, yaŋ do agɨt. Uŋun bɨlak 1 tausen mudaŋakwan don yɨpmaŋ dekba bɨsap pɨsɨpmɨsok galaktoknikon egɨpdɨsak. \p \v 4 \x - \xo 20:4 \xt Dan 7.9,22,27; 1Ko 6.2; PA 13.17\x*Ae kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo pɨndakgɨm. Uŋun tamokon amɨn uŋudon yɨkgwit. Piŋkop da gen kokwin ani do yaŋ mudaŋ yomgut. Ae amɨn uwal da tegɨ mandaŋ dagaŋek dapba kɨmakgwit, uŋun dakon wupni pɨndakgɨm. Kalɨp uŋun amɨn da Piŋkop dakon gen tebaisi abɨdaŋek, Yesu do yaŋ teŋteŋok aŋakwa uwal da dapba kɨmakgwit. Uŋun amɨn joŋ kɨlap yokwisi gat ae wupni wasaŋbi gat do dɨma gawak ɨmgwit, ae uŋun dakon tɨlakni ɨŋamnikon ae kɨsitnikon dɨma tɨmɨkgwit. Uŋun amɨn egɨp egɨp aeni abɨdaŋek Kristo gat kɨla amɨn madep egakwa bɨlak 1 tausen agɨt. \v 5 Uŋun wasok wasok amɨn kɨmoron da pɨdoŋ amɨn. (Amɨn dɨwarɨ kɨmakgwit uŋun bɨsapmon egɨp egɨp dɨma abɨdawit. Uŋun bɨlak 1 tausen mudaŋakwan don egɨp egɨp abɨdokdaŋ.) \v 6 \x - \xo 20:6 \xt PA 1.6\x*Amɨn uŋun wasok wasoksi aeni pɨdoni amɨn uŋun kɨsɨk kɨsɨk tagɨ ani. Piŋkop da uŋun amɨn iyɨ do manjɨgɨt, do kosirɨ kɨnda gat arɨpmɨ dɨma kɨmotdaŋ. Uŋun Piŋkop ae Kristo dakon mukwa sogok amɨn egek Kristo gat bɨlak 1 tausen kɨla amɨn madep egɨpdaŋ. \s1 Sunduk tasɨk tagɨt \p \v 7 Bɨlak 1 tausen uŋun mudaŋakwan, gapma kɨdagɨ mɨni dakon yoma wɨtdalakwa Sunduk dam tebani yɨpmaŋ abɨgɨkdɨsak. \v 8 \x - \xo 20:8 \xt Esi 38.2,9,15-16\x*Uŋun waŋga abɨgek mɨŋat amɨnyo mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ uŋun paŋkewaldɨsak. Uŋun amɨn kabɨ mani Gok ae Megok yaŋ yoŋ. Sunduk da emat ani do paŋmuwutdɨsak. Emat amɨn kabɨni dakon tɨlakni uŋun tap kɨdɨpmɨŋon nɨman toŋ yombem morapmɨsi. \v 9 \x - \xo 20:9 \xt 2KA 1.10\x*Uŋun mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ da apgwit. Abɨŋ Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨ gat ae kokup pap Piŋkop da si galak taŋ ɨmɨsak uŋun gat aŋgwasɨwit. Mani Kwen Kokup da kɨndap da pɨŋ emat amɨn uŋun soŋ yoban mɨni awit. \v 10 \x - \xo 20:10 \xt Kap 11.6; PA 19.20; 21.8\x*Sunduk da amɨn paŋkewalgɨt, do Piŋkop da Sunduk maban gapma madep tɨp salfa tepmɨsi sosoŋ uŋudon pɨgɨgɨt. Joŋ kɨlap yokwisi gat ae kombɨ amɨn toptopmɨ gat uŋun bamot uŋun gapmakon kɨlɨ egɨpgumal. Uŋun amɨn kapbɨ kalbi ae gɨldarɨ tepmɨ madepsi bɨsap mudok mudogɨ mɨni paŋegɨpdaŋ teban. \s1 Gen pi madepsi noman tagɨt \p \v 11 Uŋun da kwenon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo madep kwakwagɨ kɨnda taŋban kagɨm. Ae uŋun tamokon amɨn kɨnda yɨkban kagɨm. Aŋakwan mɨktɨm gat ae kundu gat yɨpmaŋ dek kɨgɨmal. Ae saŋbeŋek dɨma tagɨmal. \v 12 \x - \xo 20:12 \xt Dan 7.9-10; Mt 25.31-46; Ya 17.31; 2Ko 5.10; PA 13.8\x*Amɨn kɨmakbi pɨndakgɨm. Uŋun amɨn mani toŋ, ae mani mɨni, uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon noman akgwit. Kɨlɨ aŋelo da papia dɨ kwɨnɨkgwit. Ae papia kɨnda kɨsi kwɨnɨkgwit, uŋun egɨp egɨp dakon papia. Aŋakwan Piŋkop da uŋun papiakon gen tawit uŋun pɨndagek amɨn kɨmakgwit uŋun dakon aŋpak kalɨp awit uŋun kokwin agɨt. \v 13 \x - \xo 20:13 \xt Ro 2.6; 1Pi 1.17; PA 2.23; 22.12\x*Ae amɨn kalɨp tap ɨdapgwan kɨmakgwit uŋun kɨsi Piŋkopmon kwa aŋpak morap kalɨp awit uŋun kokwin agɨt. Ae kɨmot gat ae Amɨn Kɨmakba Yopbi Tamo uŋun bamot yum pɨndagakwal amɨn kɨmakgwit uŋun Piŋkopmon kwa amɨn kaloŋ kaloŋ da aŋpak kalɨp awit uŋun pɨndagek kokwin agɨt. \v 14 Kɨlɨ kɨmot gat ae Amɨn Kɨmakba Yopbi Tamo uŋun maban pakbi ɨdap kɨndap sosok uŋudon pɨgɨgɨmal. Pakbi ɨdap uŋun kɨndap sosok uŋun amɨn kosirɨ kɨnda gat kɨmokgoŋ dakon tamoni. \v 15 Amɨn morap mani egɨp egɨp papiakon dɨma toŋ uŋun kɨsi maba pakbi ɨdap kɨndap sosok uŋudon pɨgɨwit. \ms1 Piŋkop da yo morap paŋkaluk akdɨsak \mr (Kɨlapmɨ 21–22) \c 21 \s1 Kundu kalugɨ gat ae mɨktɨm kalugɨ gat pɨndakgɨm \p \v 1 \x - \xo 21:1 \xt Ais 65.17; 2Pi 3.13\x*Uŋun da kwenon nak kundu kalugɨ gat ae mɨktɨm kalugɨ gat pɨndakgɨm. Kundu mibɨltogɨ gat mɨktɨm mibɨltogɨ gat uŋun kɨlɨ wagɨl kɨŋ pasɨlgɨmal. Ae tap ɨdap saŋbeŋek dɨma tagɨt. \v 2 \x - \xo 21:2 \xt Ais 52.1; 61.10; Ibr 11.16; 12.22; PA 3.12\x*Ae Piŋkop dakon telagɨ kokup pap uŋun kagɨm. Uŋun Jerusalem kalugɨ. Uŋun koko Piŋkop gat egɨpgumal, da Kwen Kokup yɨpmaŋ dek pɨgɨt. Uŋun tɨlɨmni tagɨsi, mɨŋat da amɨn pak do tagap taŋek tɨlɨmni tagɨsi pasak uŋuden. \v 3 \x - \xo 21:3 \xt MS 26.11-12; Esi 37.27; Sek 2.10; 2Ko 6.16\x*Ae kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon da amɨn tek kɨnda madepsi yaŋ tɨdaŋban nandagɨm, “Nandani. Abɨsok Piŋkop dakon yut amɨn da binapmon taŋakwan iyɨ dakon mɨŋat amɨn kabɨni egɨpni. Asi, Piŋkop iyɨ uŋun gat egɨpdaŋ. Aŋek uŋun dakon Piŋkopni egɨpdɨsak. \v 4 \x - \xo 21:4 \xt Ais 35.10; 65.19; PA 7.17\x*Uŋun kabɨkon kunam pakbi morap dabɨlɨkon toni uŋun kɨsisi wɨrɨrɨkban kunam saŋbeŋek dɨma tatdaŋ. Ae amɨn saŋbeŋek dɨma kɨmotdaŋ, ae but yokwi aŋek saŋbeŋek kunam dɨma tatdaŋ, ae tepmɨ saŋbeŋek dɨma pakdaŋ. Nido mɨktɨm kalɨpmɨ gat yoni kalɨpmɨ gat uŋun kɨsisi pasɨl mudokdaŋ.” \p \v 5 \x - \xo 21:5 \xt 2Ko 5.17\x*Amɨn uŋun kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon yɨkgɨt, uŋun da yaŋ yagɨt, “Nandani, yo morap abo kalugɨ aŋ mudoŋ.” Aeni saŋbeŋek yaŋ yagɨt, “Gen on mandaki. Nido gen gayɨsat uŋun bamɨsi. Amɨn morap kɨsi da uŋun do tagɨ nandaŋ gadagɨ.” \v 6 \x - \xo 21:6 \xt Ais 55.1; Jer 2.13; Jn 7.37; PA 1.8,17; 22.17\x*Yaŋek yaŋ nayɨgɨt, “Pi uŋun mudosok. Nak Wasok Wasoksi ae Mibɨsi egɨsat. Pi morap asat uŋun wasɨp aŋaŋ asat. Amɨn kɨnda tegɨ bap tosak kaŋ, nak da yɨpbo pakbi dabɨl egɨp egɨpmɨ toŋ ae yumaŋ nogɨ mɨni uŋun nosak. \v 7 \x - \xo 21:7 \xt 2Sa 7.14; 1KAG 17.13; Kap 89.26-27\x*Amɨn kɨnda emaron teban tosak kaŋ, nak da uŋun yo morap ɨbeŋ. Aŋek nak da Piŋkopni egapbo uŋun da monjɨno egɨpjak. \v 8 \x - \xo 21:8 \xt Mt 25.41; PA 20.15; 22.15\x*Mani amɨn pasalek duwalɨk pukwaŋ, ae nandaŋ gadat dɨma aŋ, ae aŋpak yokwisi morapmɨ aŋ, ae amɨn dapba kɨmokgoŋ amɨn, ae amɨn yumabi aŋ, ae sot mawomyo aŋek yo tapmɨmɨ toŋ pawɨlgaŋ amɨn, ae kokup kɨdat do gawak yomaŋ amɨn, ae amɨn morap top yoŋ, uŋun iyɨ da kokupmon pɨgɨkdaŋ. Uŋun pakbi ɨdap kɨndap tepmɨni madepsi salfa tɨp da sosoŋ uŋun. Uŋun amɨn kɨmot kosirɨ kɨnda gat aŋ uŋun dakon tamoni.” \s1 Jon da Jerusalem kalugɨ kagɨt \p \v 9 Kɨlɨ aŋelo kɨnda nagon apgut. Aŋelo uŋun aŋelo 7 kabɨ ɨdap madepmon Piŋkop dakon butjap mudosak do amɨn paŋupbal ak dakon yo yokwisi 7 kabɨ tɨmɨkgwit uŋun kabɨkon nani kɨnda. Aŋelo yaŋ nayɨgɨt, “Gak apbɨ Sipsip Monɨŋ dakon mɨŋatni abɨsok pakdɨsak uŋun golɨko.” \p \v 10 \x - \xo 21:10 \xt Esi 40.2\x*Kɨlɨ Telagɨ Wup da butnokon pɨgɨ madepsi tugaŋakwan aŋelo uŋun da nak bedaŋ aŋkɨ ɨleŋ madepsi ae kwensi kɨnda uŋudon nepgut. Aŋkɨ nepmaŋek Piŋkop dakon kokup pap Jerusalem nolɨgɨt. Uŋun koko Piŋkop gat egɨpgumal, da Kwen Kokup yɨpmaŋ dek pɨŋban kagɨm. \v 11 \x - \xo 21:11 \xt Ais 60.1-2,19\x*Piŋkop dakon tɨlɨmɨ madepni uŋun kokup papmon teŋteŋagɨt. Teŋteŋɨni uŋun ŋwakŋwarɨsi, tɨp yumaŋ nogɨ wukwisi dakon teŋteŋɨni yombem. Uŋun tɨp jaspa yombem da yaŋ teŋteŋagɨt. Uŋun glas yombem gwaljɨgɨ mɨnisi. \v 12 \x - \xo 21:12 \xt Esi 48.30-35\x*Kokup pap yoma nagalni uŋun kwensi. Uŋun yoma kagani 12 kabɨ, ae aŋelo 12 kabɨ uŋun yoma kagakon akgaŋ. Aŋakwa Israel amɨn kabɨ 12 dakon man yoma domon tawit. \v 13 Nagal uŋun dakon dɨwarɨ gɨldat da wɨsak tetgɨn do yoma kagani kapbɨ tawit. Ae not tetgɨn nani do yoma kagani kapbɨ tawit. Ae saut tetgɨn nani do yoma kagani kapbɨ tawit. Ae nagal uŋun dakon dɨwarɨ gɨldat da pɨgɨsak tetgɨn nani do yoma kagani kapbɨ kɨsi. \v 14 Kokup pap uŋun dakon nagal tebaisi tosak do kwɨŋɨrɨ tɨp daman 12 kabɨ mibɨlɨkon tawit. Sipsip Monɨŋ dakon yabekbi 12 kabɨ dakon mani uŋun tɨpmon tawit. \p \v 15 \x - \xo 21:15 \xt Esi 40.3; PA 11.1\x*Aŋelo gen nayɨgɨt uŋun da kalɨŋ kɨrɨŋ gol baŋ wasaŋbi kɨnda abɨdagɨt. Uŋun naŋ kokup pap gat, ae nagal madepni uŋun gat, ae nagal uŋun dakon yoma kagani tɨlak yop do abɨdagɨt. \fig Kokup pap dakon tɨlak yɨpgut|alt="Measuring city" src="HK035E.tif" size="span" loc="Location" copy="Copyright" ref="21.15" \fig* \p \v 16 Kokup pap dakon ɨleŋɨ 4 kabɨ dakon tɨlakni uŋun kaloŋɨ gɨn. Dubagɨni ae madepni uŋun kɨsi arɨpgɨnsi. Aŋelo da kokup pap kalɨŋ kɨrɨŋni naŋ tɨlak yɨpban 2,200 kilomita da arɨp agɨt. Kokup pap dakon ɨleŋɨ 4 kabɨ dakon tɨlakni gat, ae kokup pap dakon kwen nani kɨsi dakon tɨlakni uŋun arɨpgɨnsi. \v 17 Ae kokup pap dakon nagal kɨsi tɨlak yɨpgut. Yaŋ aban nagal kwen wɨgɨgɨt dakon tɨlakni 65 mita da arɨp agɨt. Tɨlak yopyop uŋun amɨn da tɨlak yopmaŋgaŋ uŋun naŋgɨn aŋelo da nagal dakon tɨlak yopgut. \p \v 18 \x - \xo 21:18 \xt Ais 54.11-12\x*Kokup pap dakon nagal uŋun tɨp jaspa baŋ wasaŋbi. Aŋek kokup pap uŋun gol jɨmjɨmɨ mɨnisi baŋ wasaŋbi. Kokup pap uŋun dakon gol uŋun glas yombem gwaljɨgɨ mɨnisi. \v 19 Kokup pap dakon nagal dakon teban tokni uŋun Piŋkop da tɨp yumaŋ nogɨ wukwisi mibɨlɨ mibɨlɨ uŋun baŋ paŋtɨlɨm agɨt. Tɨp 1 tagɨsi nagal mibɨlon tagɨt uŋun tɨp jaspa. Ae tɨp 2 uŋun tɨp pɨli uŋun tɨp sapaia. Ae tɨp 3 uŋun tɨp aget. Ae tɨp 4 uŋun kalɨkalɨgɨ, uŋun tɨp emeral. \v 20 Ae tɨp 5 uŋun tɨp sadonikis, uŋun gami kwakwagɨ kɨsi. Tɨp 6 uŋun tɨp gɨman konilian. Ae tɨp 7 uŋun kɨloŋkɨloŋɨ, uŋun krisolait. Ae tɨp 8 uŋun tɨp kalɨkalɨgɨ ŋwakŋwarɨ kɨnda uŋun beril. Ae tɨp 9 uŋun tɨp kɨloŋkɨloŋɨ ŋwakŋwarɨ kɨnda uŋun topas. Ae tɨp 10 uŋun tɨp krisopres. Tɨp 11 uŋun tɨp aiasin. Ae tɨp 12 uŋun tɨp gami ŋwakŋwarɨ kɨnda tɨp ametis. \v 21 Yoma kaga 12 kabɨ uŋun pel 12 kabɨ, uŋun kɨndɨrɨŋ yumaŋ nogɨ wukwisi. Yoma kaloŋ kaloŋ pel madep kaloŋ kaloŋ baŋ wasaŋbi. Kokup dakon kosit pap uŋun gol baŋgɨn wasaŋbi. Gol uŋun gwaljɨgɨ mɨnisi glas yombem. \p \v 22 Uŋun kokup papmon Telagɨ Yut Madep kɨnda dɨma taŋban kagɨm. Nido, Amɨn Tagɨ Piŋkop Tapmɨm Ami gat ae Sipsip Monɨŋ gat da iyɨ Telagɨ Yut Madep da yaŋ egɨpgumal. \v 23 \x - \xo 21:23 \xt Ais 60.19-20; PA 22.5\x*Uŋun kokup papmon gɨldat gat kanek gat pini mɨni. Nido, Piŋkop dakon tɨlɨmni da kokup pap teŋteŋaŋ ɨmɨsak. Aŋakwan Sipsip Monɨŋ uŋun kokup pap dakon lamni da yaŋ egɨsak. \v 24 \x - \xo 21:24 \xt Ais 60.3,5\x*Amɨn mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ egɨ aŋaŋ kwaŋ da uŋun kokup pap dakon teŋteŋɨkon agɨpdaŋ. Aŋakwa mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ dakon kɨla amɨn madep da yoni tagɨ uŋun yumaŋ nogɨ wukwisi uŋudon paŋopdaŋ. \v 25 \x - \xo 21:25 \xt Ais 60.11\x*Uŋun kokup papmon pɨlɨn kɨnda dɨma tokdɨsak, do kokup pap dakon nagal dakon yoma dagok dagogɨ mɨni pɨsokdaŋ. \v 26 Amɨn mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ egɨ aŋaŋ kwaŋ uŋun yoni tɨlɨmɨ tagɨsi toŋ gat ae man madep ɨmɨm aŋpakni kɨsi tɨmɨgek uŋudon paŋopdaŋ. \v 27 \x - \xo 21:27 \xt Ais 52.1; Esi 44.9; 1Ko 6.9-10\x*Mani pɨlɨn tuk dakon yo gat, ae amɨn aŋpak yokwi mibɨlɨ mibɨlɨ aŋ gat, ae top yoŋ amɨn uŋun kokup papmon dɨma pɨgɨni. Mɨŋat amɨnyo Sipsip Monɨŋ dakon egɨp egɨp papiakon mani toŋ, uŋun dagɨn uŋun kokup papmon pɨgɨkdaŋ. \c 22 \s1 Jon da egɨp egɨp pakbi gat ae egɨp egɨp kɨndap gat pɨndakgɨt \p \v 1 \x - \xo 22:1 \xt Esi 47.1\x*Kɨlɨ aŋelo uŋun da pakbi madep kɨnda nolɨgɨt. Uŋun egɨp egɨp yomyom pakbi. Uŋun glas yombem gwaljɨgɨ mɨnisi agɨt. Pakbi uŋun Piŋkop gat ae Sipsip Monɨŋ gat da kɨla amɨn madep yɨt yɨt tamogwan da pak abɨgɨsak. \v 2 \x - \xo 22:2 \xt WW 2.9; Esi 47.12; Jol 3.18; Sek 14.8\x*Pak abɨgɨ kokup pap da kosit madep da binapsi naŋ pak kɨsak. Pakbi da ɨleŋɨ terɨ terɨ egɨp egɨp yomyom kɨndap akdak. Kɨndap uŋun bɨlak kɨnda da butgwan bamɨ pot do kosirɨ 12 yaŋ aŋ aŋ asak. Kanek morap kɨsi bamɨ taŋ taŋ asak. Ae kɨndap uŋun dakon tamɨ uŋun amɨn mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ egɨ aŋaŋ kwaŋ uŋun sotni paŋmɨlɨp ak do toŋ. \v 3 Yo morap jobɨt pabi uŋun yo morap saŋbeŋek ae dɨma tokdaŋ. Piŋkop gat ae Sipsip Monɨŋ gat dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo uŋun kokup papmon tosak. Ae Piŋkop dakon oman amɨn da gawak ɨmdaŋ. \v 4 \x - \xo 22:4 \xt Mt 5.8; PA 3.12\x*Gawak ɨmɨŋek tomno dabɨlni kokdaŋ, ae Piŋkop dakon mani oman amɨni da ɨŋamnikon tokdɨsak. \v 5 \x - \xo 22:5 \xt Dan 7.18,27; PA 5.10; 20.6; 21.23,25\x*Pɨlɨn ae saŋbeŋek dɨma tokdɨsak. Aŋakwan lam gat ae gɨldat gat pini mɨni, nido Amɨn Tagɨ Piŋkop da iyɨ mɨŋat amɨn teŋteŋaŋ yomdɨsak. Aŋakwan oman monjɨni kɨla amɨn madep dagok dagogɨ mɨni egɨ wɨgɨkdaŋ. \p \v 6 \x - \xo 22:6 \xt PA 1.1\x*Aŋelo uŋun da yaŋ nayɨgɨt, “Gen uŋun bamɨsi. Amɨn morap kɨsi da uŋun do tagɨ nandaŋ gadagɨ. Piŋkop Amɨn Tagɨ da kombɨ amɨn dakon wup paŋtagap aban geni yaŋ teŋteŋoŋ. Uŋun aŋeloni yabekban abɨŋ yo tepmɨsi noman togɨ uŋun oman monjɨni nin nolɨgɨt.” \s1 Yesu apdɨsak \p \v 7 \x - \xo 22:7 \xt PA 1.3\x*Yesu da yosok, “Nandani! Nak kɨlɨ uŋunjok apdɨsat. Mɨŋat amɨnyo kombɨ gen on papiakon toŋ uŋun guramɨkgaŋ, uŋun kɨsɨk kɨsɨk ani.” \p \v 8 \x - \xo 22:8 \xt PA 19.10\x*Nak Jon da gen on nandaŋek yo uŋun pɨndakgɨm. Yo uŋun nandaŋ pɨndakyo aŋ mudaŋek aŋelo uŋun yo morap nolɨgɨt uŋun da kandap mibɨlon ŋwakbeŋ aŋek gawak ɨm do agɨm. \v 9 Mani yaŋ nayɨgɨt, “Yaŋ dɨma abi! Nak kɨsi oman amɨn gɨn. Nak gak gat ae kombɨ amɨn kabɨ notgoni uŋun dakon pi ɨsalji, ae amɨn morap on papiakon gen toŋ uŋun guramɨkgaŋ amɨn uŋun dakon pi ɨsalni. Piŋkop kaloŋ naŋgɨn gawak ɨbi.” \v 10 Yaŋ nayɨŋek sigɨn yaŋ yagɨt, “Kombɨ gen on papiakon toŋ uŋun dɨma sopmaŋ aŋteban abi. Nido, Piŋkop da yo morap uŋun akdɨsak dakon bɨsap kɨlɨ kwaŋ tak. \v 11 \x - \xo 22:11 \xt Dan 12.10\x*Amɨn aŋpak yokwi aŋ, uŋun yum pɨndagakwa saŋbeŋek ani. Ae amɨn aŋpak ɨŋan ɨŋani aŋ, uŋun yum pɨndagakwa saŋbeŋek ani. Ae amɨn aŋpak kɨlegɨsi aŋ, uŋun yum pɨndagakwa saŋbeŋek ani. Ae amɨn telagɨ ekwaŋ, uŋun yum pɨndagakwa telagɨ sigɨn egɨpni.” \p \v 12 \x - \xo 22:12 \xt Ais 40.10; Jer 17.10; PA 2.23\x*Yesu da yaŋ yagɨt, “Nandani, nak tepmɨsi apdɨsat. Mɨŋat amɨn morap tomni yom do apdɨsat. Aŋpak awit dakon kobogɨ do tomni aŋpak awit da arɨpmon yomdɨsat. \v 13 \x - \xo 22:13 \xt Ais 44.6; PA 1.8,17; 21.6\x*Nak Wasok Wasoksi ae Mibɨsi egɨsat. Nak mibɨltok egɨsat, ae buŋonsi egɨsat. Nak yo morap dakon mibɨlɨ. Pi morap asat uŋun wasɨp aŋ aŋ asat.” \p \v 14 \x - \xo 22:14 \xt WW 2.9; 3.22\x*Amɨn pabɨ pɨgɨk dubakni sugoŋ uŋun kɨsɨk kɨsɨk tagɨ ani. Uŋun da egɨp egɨp yomyom kɨndap dakon bamɨ tagɨ paŋ noni, ae uŋun da kokup pap da yoma kaga naŋ tagɨ pɨgɨni. \v 15 Aŋakwa amɨn aŋpak yokwisi aŋ amɨn gat, ae amɨn sot wamwam aŋek yo tapmɨmɨ toŋ pawɨlgaŋ amɨn gat, ae yumabi aŋ amɨn gat, ae amɨn dapba kɨmokgoŋ amɨn gat, ae kokup kɨdat gawak ɨmaŋ amɨn gat, ae amɨn aŋpak toptopmɨ do galak taŋek yolgaŋ, uŋun amɨn morap Piŋkop dakon kokup pap da waŋga egɨpdaŋ. \p \v 16 \x - \xo 22:16 \xt IDT 24.17; Ais 11.1,10; Ro 1.3; PA 2.28; 5.5\x* “Nak Yesu, nak da aŋelono yabekgo jikon obɨk da paŋmuwukbi jikon gen on yaŋ teŋteŋosok. Nak kɨla amɨn madep Dewit da babɨ kabɨkon da gugɨ wugɨt uŋun nak mani. Ae nak Dewit Dakon Monji, ae nak Wɨsawɨsa Dakon Gɨk Pap Madepsi Teŋteŋosok uŋun.” \p \v 17 \x - \xo 22:17 \xt Ais 55.1; PA 21.6\x*Telagɨ Wup gat ae mɨŋat uŋun Sipsip Monɨŋ pakdɨsak gat da yaŋ yomal, “Gak apbi.” Ae amɨn morap gen on nandani ji kɨsi yaŋ yoni, “Gak apbi.” \p Amɨn kɨnda tegɨ bap tosak kaŋ tagɨ apjak. Amɨn kɨnda pakbi nok do nandɨsak kaŋ, uŋun amɨn abɨŋek egɨp egɨp yomyom pakbi tagɨ nosak. Uŋun Piŋkop da but galak do yumsi nimɨsak. \s1 Jon da gen on papiakon toŋ uŋun nandani amɨn do gen tebaisi yɨpgut \p \v 18 \x - \xo 22:18 \xt GT 4.2; 12.32\x*Nak da on papiakon kombɨ gen toŋ uŋun nandani amɨn morap do gen tebai yɨpmaŋdat. On gen tosogon amɨn kɨnda gen kɨnda gat saŋbesak kaŋ, amɨn paŋupbal ak yo yokwisi on papiakon toŋ, uŋun Piŋkop da saŋbeŋban uŋun amɨnon noman taŋ ɨmdaŋ. \v 19 Ae amɨn kɨnda da kombɨ gen on papiakon toŋ dɨ wɨrɨrɨtjak kaŋ, Piŋkop da yo tagɨsi on papiakon toŋ uŋun wɨrɨrɨk ɨmjak. Aŋakwan uŋun amɨn egɨp egɨp yomyom kɨndapmon jap dɨma paŋ nosak, ae Piŋkop da telagɨ kokup papmon uŋudon dɨma egɨpjak. On papiakon uŋun dakon geni toŋ. \p \v 20 \x - \xo 22:20 \xt Mt 24.30-31; 1Ko 16.22\x*On yo morap do yaŋ teŋteŋok asak amɨn da abɨsok yaŋ yosok, “Asisi, nak kɨlɨsok uŋun apdɨsat.” \p Asi, Amɨn Tagɨ Yesu gak apbi. \v 21 Amɨn Tagɨ Yesu dakon nandaŋ yawotni uŋun Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨkon tosak.