\id HEB - Yopno [New Testament and Psalms]; 14-May-2010 \h Ibru \toc2 Ibru \toc1 Ibru \mt1 Papia Ibru Amɨn do Mandabi \is1 But pɨso gen \ip Papia on namɨn da mandagɨt uŋun dɨma nandamaŋ. Mani on papia mandagɨt amɨn uŋun Juda amɨn dakon Piŋkop gawak ɨmɨm sɨlɨp morap ae telagɨ papianikon gen morap toŋ uŋun pakyaŋsi nandɨsak amɨn kɨnda da mandagɨt yaŋ nandamaŋ. \ip Papia on Juda amɨn kabi kɨnda Yesu yolyol amɨn dagawit uŋun do mandagɨt, nido Yesu yɨpmaŋek tobɨl saŋbek saŋbek kalɨpmɨkon ae kɨk do nandawit. Do paŋpulugaŋek Yesu dɨma yɨpmaŋ detni do mandagɨt. Papia on da nandaŋ gadatni paŋteban aŋek Piŋkop da Yesu Kristo obakon da pi madep agɨt uŋun do yosok. Kristo kaloŋ dagɨn Piŋkop dakon aŋpak bamɨsi uŋun nolɨsak. \ip On papia da yo madep kapbɨ do yosok. 1) Yesu uŋun Piŋkop dakon Monjisi. Yesu mɨktɨmon egɨpgut bɨsapmon jɨgɨ ae tepmɨyo madepsi pagɨt, yaŋ aŋek uŋun kosiron da mɨŋat amɨnyo dakon paŋpulugok amɨni dagagɨt (2.10). Do Yesu da kombɨ amɨn morap kalɨp egɨpgwit uŋun yapmaŋ mudosok, ae aŋelo ae Moses yo kɨsi yapmaŋdak. 2) Piŋkop da iyɨ Yesu mukwa sogok amɨn dagok dagogɨ mɨni egɨpjak do manjɨgɨt, ae Yesu da Juda amɨn dakon mukwa sogok amɨni yapmaŋ mudosok. 3) Yesu uŋun mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn Kwen Kokup egɨsak, aŋek nandaŋ gadaŋ ɨmni amɨn yokwikon baŋ tagɨ tɨmɨtjak. Piŋkop gawak ɨmɨm dakon sɨlɨp do Moses dakon gen teban da yagɨt, uŋun Yesu da yo bamɨ don asak uŋun dakon tɨlak baŋ awit. \ip On papia da mɨŋat amɨnyo dakon nandaŋ gadat paŋteban ak do yosok. Do Israel amɨnon nandaŋ gadatni tebaisi amɨn kalɨp egɨpgwit dakon gen morapmɨ toŋ (kɨlapmɨ 11). Yaŋ yosok, jɨgɨ morapmɨ noman taŋ damdaŋ, mani nandaŋ gadatji tebai abɨdaŋ wɨgek kɨmot ani. Yesu pakyaŋsi sɨŋtaŋ kaŋek aŋpakni yolek jɨgɨ tepmɨyo pabɨŋ yopni do yosok. \c 1 \s1 Piŋkop dakon Monji da gen niyɨsak \r (Kɨlapmɨ 1-2) \s1 Yesu Kristo uŋun Piŋkop dakon Monji \p \v 1 Kalɨpsigwan Piŋkop da kombɨ amɨni paŋtagap aban bɨsap morapmɨ ae kosit mibɨlɨ mibɨlɨkon da geni yoyɨŋban babɨknin da nandawit. \v 2 \x - \xo 1:2 \xt Jn 1.3\x*Mani abɨsok mibɨ bɨsap ekwamaŋon Piŋkop da geni Monjikon da niyɨgɨt. Monji uŋun da yo morap tɨmɨtjak do manjɨgɨt, ae uŋun da kɨsiron da mɨktɨm gat ae kundukon yo morap toŋ gat wasaŋ yopgut. \v 3 \x - \xo 1:3 \xt Jn 14.9; Kol 1.20; Ibr 8.1\x*Monji da Piŋkop dakon tɨlɨm gɨlgwani gat teŋteŋosok. Iyɨ uŋun Piŋkop yombemsi asak. Geni tapmɨmɨ toŋ uŋun da mɨktɨm gat ae kundu gat joŋɨkban tebai tomal. Uŋun da amɨn dakon yokwini sugaŋ paŋmɨlɨp aban kɨlegɨsi awit, aŋakwa Kwen Kokupmon Piŋkop Kɨla Amɨn Madep Wɨkwisi da amɨnsi tet do yɨkgɨt. \s1 Piŋkop Monji da aŋelo yapmaŋdak \p \v 4 \x - \xo 1:4 \xt Pil 2.9\x*Dat da Monji do man ɨmgut uŋun wukwisi, uŋun da aŋelo dakon mani yapmaŋ mudosok, do Monjɨ uŋun da aŋelo dakon wukwisini egɨsak. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt 2Sa 7.14; 1KAG 17.13; Kap 2.7; Ya 13.33\x*Uŋun yaŋsi nandamaŋ, nido Piŋkop da Monji yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Gak Monjɨno. Abɨsok nak Datgo dagosot.” \m Ae kɨnda gat yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Nak da Datni egapbo uŋun da Monjɨno egɨpjak.” \m Piŋkop da aŋelo kɨnda do gen yaŋ dɨmasi iyɨgɨt. \v 6 \x - \xo 1:6 \xt GT 32.43; Ro 8.29\x*Ae Piŋkop da Monji mibɨltogɨ mɨktɨmon yabegek yaŋ yagɨt: \q1 “Piŋkop dakon aŋelo kɨsi morap da gawak ɨmɨŋ kɨmotni.” \m \v 7 \x - \xo 1:7 \xt Kap 104.4\x*Piŋkop da aŋelo do gen kɨnda yaŋ yagɨt: \q1 “Uŋun da aŋeloni aban mɨrɨm dagoŋ. \q2 Uŋun da oman amɨni aban mɨleŋasɨp dagoŋ.” \m \v 8 \x - \xo 1:8 \xt Kap 45.6-7\x*Mani Monji do yaŋ yagɨt: \q1 “Piŋkop, gak kɨla amɨn madep toktok teban egɨ aŋaŋ kɨkdɨsal. \q2 Gak da aŋpak kɨlegɨkon da amɨn kabɨgo kɨlani akdɨsal. \q1 \v 9 Gak aŋpak kɨlegɨ do galak taŋek aŋpak yokwi do dɨma galak tosol. \q2 Yaŋ asal do nak Piŋkopgo da man madep gamɨŋek bɨt nelak soŋ gabo kɨsɨk kɨsɨkgo da madepsi asak. \q2 Asi, man madepgo da notgo dakon man yapmaŋ mudosok.” \m \v 10 \x - \xo 1:10 \xt Kap 102.25-27\x*Piŋkop da Monji aeni yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Amɨn Tagɨ, kalɨpsigwan yo morap dɨma altaŋakwa gak da on mɨktɨm dakon joŋɨtni wasagɨl da tebaisi tosok. \q2 Ae kundukon yo morap toŋ uŋun kɨsitgo da wasagɨt. \q1 \v 11 Kundu gat mɨktɨm gat wagɨl tasɨk tokdamal, mani gak toktok teban egɨpdɨsal. \q2 Uŋun ɨmal gɨraŋɨ da yaŋ pasɨldamal. \q1 \v 12 Uŋun gak da yalɨŋ yɨtnaŋ yaŋ gɨroŋɨtdɨsal. \q2 Gak da amɨn da ɨmal kulabɨk aŋ, uŋudeŋ kulabɨk akdɨsal. \q2 Mani gak kulabɨk dɨma asal, ae gak dakon bɨsap mudok mudogɨ mɨni.” \m \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Kap 110.1\x*Kalɨp Piŋkop da Monji yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Gak nak da amɨn tet do yɨgaki wɨgɨ uwalgo yopbo pɨŋbigo egɨpni.” \m Mani ni bɨsapmon aŋelo kɨnda do Piŋkop da gen uŋuden kɨnda yagɨt? Dɨmasi! \v 14 \x - \xo 1:14 \xt Kap 34.7; 91.11\x*Aŋelo uŋun oman amɨn gɨn. Uŋun wup, Piŋkop da mɨŋat amɨnyo yokwikon baŋ tɨmɨtdɨsak uŋun paŋpulugoni do yabekdak. \c 2 \s1 Piŋkop da nin yokwikon baŋ tɨmɨkgɨt uŋun yo madepsi \p \v 1 Piŋkop dakon Monji man madep pagɨt, do gen nandagɨmaŋ uŋun nandak nandakninon da tebai abɨdaŋek guramɨk kɨmotneŋ. Gen uŋun guramɨt do alek taŋek dɨ dɨwalɨk pɨkwam. \v 2 \x - \xo 2:2 \xt Gal 3.19\x*Kalɨp babɨknin Piŋkop da gen yoyɨk do aŋelo da gen kagakon da gen bamɨsi yoyɨgɨt, do amɨn morap gen uŋun ɨragek abɨŋ yɨpgwit, uŋun aŋpak yokwi awit uŋun da arɨpmon tomni yokwisi tɨmɨkgwit. \v 3 \x - \xo 2:3 \xt Ibr 10.29; 12.25\x*Piŋkop da nin yokwikon baŋ tɨmɨt do pi agɨt uŋun yo madepsi, do nin Piŋkop da pi agɨt uŋun do nandano yo ɨsalɨ asak kaŋ, kosit niaŋon da yokwi dakon kobogɨ yapneŋ? Nin da arɨpmɨ dɨma. \p Mibɨltok Amɨn Tagɨnin Yesu da iyɨ nin yokwikon baŋ tɨmɨt do yaŋ teŋteŋagɨt. Aŋakwan geni nandawit amɨn da yaŋ niyɨwit, “Gen uŋun bamɨsi gɨn.” \v 4 \x - \xo 2:4 \xt Mk 16.20; 1Ko 12.4,11\x*Ae Piŋkop da tɨlak mibɨlɨ mibɨlɨ, ae yo masɨ masɨmɨ, wasok tapmɨmɨ toŋ mibɨlɨ mibɨlɨ gat agɨt. Ae iyɨ da galaktogon Telagɨ Wup dakon but galak dakon yo mibɨlɨ mibɨlɨ kokwinɨk yomgut. Yo morap uŋun agɨt da Monji dakon gen uŋun bamɨsi yaŋ nolɨŋban komaŋ. \s1 Yokwikon Baŋ Tɨmɨt Tɨmɨt Amɨnin dakon gen \p \v 5 Ae egɨp egɨp kalugɨ egɨpdamaŋ do yomaŋ uŋun aŋelo da kɨla ani do Piŋkop da dɨma yaŋ mudaŋ yomgut. \v 6 \x - \xo 2:6 \xt Kap 8.4-6\x*Piŋkop da papiakon tɨmɨ kɨndakon amɨn kɨnda da yaŋ yagɨt: \q1 “Piŋkop, amɨn uŋun niaŋen baŋ uŋun do nandak nandak aŋegɨsal? \q2 Amɨn uŋun yo ɨsalɨ. \q2 Gak nido kɨlani aŋegɨsal? \q1 \v 7 Gak da amɨn yopbɨ bɨsap pɨsɨpmɨsok aŋelo dakon pɨŋbini egɨpgwit. \q2 Gak da amɨn paŋenagek tɨlɨm gat ae man madep gat yomgul. \q1 \v 8 Gak da yo morap nin dakon pɨŋbi egɨpni do yaŋ mudaŋ nimgul.” \m Uŋun da yo morap kɨlani ani do yaŋ yosok, do yo kɨnda ɨsal dɨma tosak, yo kɨsisi kɨlani ani. Mani abɨsok yo morap pɨndatno kɨlani dɨma aŋ, yo dɨwarɨ dakon kɨlani baŋ gɨn aŋ. \v 9 \x - \xo 2:9 \xt Pil 2.8-9\x*Mani nin Yesu komaŋ. Piŋkop da bɨsap pɨsɨpmɨsok yɨpban aŋelo dakon pɨŋbini egɨpgut. Mani Piŋkop da nandaŋ yawotni do aŋek Yesu yabekban mɨŋat amɨn morap dakon tamo abɨdaŋek tepmɨ madepsi paŋek kɨmakgɨt, do Piŋkop da aŋenagek tɨlɨm gɨlgwani tagɨsi gat ae man madep gat ɨmgut. \p \v 10 Piŋkop uŋun yo morap dakon ami, ae uŋun da yo morap wasagɨt. Uŋun monjɨ gwayoni morapmɨ tɨmɨk paŋkɨ yopban Kwen Kokup tagɨsi egɨpni do nandagɨt. Yaŋ nandagɨt do Yesu yɨpban tepmɨ pagɨt, aŋek tepmɨ uŋun pagɨt do aŋek uŋun da mɨŋat amɨnyo dakon yokwikon baŋ tɨmɨt tɨmɨt amɨni tagɨsi ae mibɨltok amɨni dagagɨt. Piŋkop da yaŋ aban kɨlek tagɨt. \v 11 \x - \xo 2:11 \xt Mt 25.40\x*Yesu gat, ae mɨŋat amɨnyo paŋmɨlɨp aban telagɨ awit amɨn kabɨ gat uŋun Datni kaloŋɨ kɨnda gɨn. Yaŋ do aŋek “not” yaŋ yoyɨk do mayagɨ dɨma nandɨsak. \v 12 \x - \xo 2:12 \xt Kap 22.22\x*Uŋun yaŋ yagɨt: \q1 “Nak da gak dakon man madep notnokon yaŋ teŋteŋokeŋ. \q2 Piŋkop gawak ɨm do muwutni bɨsapmon gak dakon man uŋun da binapmon yaŋ aŋkɨsikeŋ.” \m \v 13 \x - \xo 2:13 \xt Ais 8.17-18\x*Ae yaŋ yagɨt: \q1 “Egɨp egɨpno Piŋkopmon tosok yaŋsi nandakeŋ.” \m Ae kɨnda gat yaŋ yagɨt: \q1 “Koki, nak Piŋkop da monjɨ \q2 gwayoni namgut nak uŋun gat oni ekwamaŋ.” \s1 Yesu nin paŋpulugok do amɨn dagagɨt \p \v 14 \x - \xo 2:14 \xt 1Jn 3.8; PA 12.10\x*Piŋkop dakon monjɨ gwayoni uŋun gɨptɨm ae yawiniyo toŋ, uŋun amɨnsi gɨn, do Yesu uŋun kɨsi amɨn dagagɨt. Aŋek mɨŋat amɨnyo kɨmot yomɨsak dakon tapmɨm taŋ ɨmɨsak amɨn Sunduk, uŋun aŋupbal ak do aŋek kɨmakgɨt. \v 15 Mɨŋat amɨnyo kɨmot do pasolgoŋ, aŋek mɨktɨmon ekwaŋ bɨsap morap kɨmot da pasol yoban dam tebangwan yaŋ ekwaŋ. Mani Yesu uŋun dam teban yɨpmaŋ detni do aŋek kɨmakgɨt. \p \v 16 Asisi, Yesu aŋelo paŋpulugok do aŋek pi uŋun dɨma agɨt. Uŋun Abraham dakon babɨkni paŋpulugok do aŋek pi uŋun agɨt. \v 17 Do yo morapmon iyɨ dakon notni yombemsi dagaŋek bupmɨkon da, ae pi agak tagɨsikon da mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨni dagagɨt. Do Piŋkop dakon gen guramɨgek yokwi wɨrɨrɨt pi tagɨsi aŋ kɨmokdok, ae bupmɨni madepsi. \v 18 Paŋkɨlɨt noman taŋ ɨba iyɨ tepmɨ pagɨt, do mɨŋat amɨnyo paŋkɨlɨt noman taŋ yoba tagɨ paŋpulugosak. \ms1 Yesu dakon man madep da Moses dakon man madep yapmaŋdak \mr (Kɨlapmɨ 3.1–4.13) \c 3 \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt IDT 12.7; Ibr 4.14; 7.26\x*Yaŋdo, telagɨ not kabɨ, Piŋkop Kwen Kokup egɨsak uŋun da jiyo kɨsi yaŋ damɨsak. Ji Yesu do pakyaŋsi nandani. Uŋun Yabekbi ae Mukwa Sogok Mibɨltok Amɨn, nin da nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋek mani do yaŋ teŋteŋok amaŋ amɨn uŋun. \fig On mukwa sogok amɨn kɨnda|alt="High Priest" src="LB00266B.TIF" size="col" loc="Location" copy="Copyright" ref="3.1" \fig* \p \v 2 Piŋkop da pi uŋun ɨban kalɨp Moses da mɨŋat amɨnyo Piŋkop dakon yut madep da yaŋ agakwa pini tagɨsi aŋek mɨŋat amɨnyoni paŋpulugagɨt, uŋudeŋ gɨn Yesu yo kɨsi Piŋkop dakon pi tagɨsi agɨt. \v 3 Mani, nandamaŋ, yut awaldak amɨn dakon man da yut dakon man yapmaŋdak. Do Piŋkop da Yesu do man madep ɨmgut uŋun da Moses dakon man madep yapmaŋdak. \v 4 Yut morap kaloŋ kaloŋ amɨn da awalgwit, mani Piŋkop da yo morap wasagɨt. \v 5 \x - \xo 3:5 \xt IDT 12.7; GT 18.15-19\x*Moses uŋun Piŋkop dakon oman amɨni egɨpgut, egek Piŋkop dakon gen guramɨk kɨmagek Piŋkop da yutnon pi agɨt. Uŋun Piŋkop da yo don yaŋ teŋteŋosak uŋun dakon yaŋ teŋteŋok amɨn egɨpgut. \v 6 Mani Kristo Piŋkop dakon Monji da mɨŋat amɨnyo Piŋkop dakon yut ekwaŋ uŋun kɨlani asak dakon pi taŋ ɨmɨsak. Aŋek Piŋkop dakon gen guramɨk kɨmagek pi uŋun asak. Bɨsapmɨ bɨsapmɨ nin pasol pasolɨ mɨni nandaŋ gadat tebaisi aŋek Amɨn Tagɨ da yo tagɨsi aŋ nimdɨsak uŋun do jomjom aneŋ kaŋ, ninyo kɨsi Piŋkop dakon yutni ekwamaŋ. \s1 Gen pabɨŋ yopmaŋgaŋ amɨn yɨk yawot dɨma akdaŋ \p \v 7 \x - \xo 3:7 \xt Kap 95.7-11\x*Yaŋ do aŋek Telagɨ Wup da yaŋ yosok: \q1 “Ji abɨsok Piŋkop dakon gen nandani kaŋ, \q1 \v 8 \x - \xo 3:8 \xt TP 17.7; IDT 20.2-5\x*kalɨp babɨkji da kwen wɨgɨk awit bɨsapmon geni abɨŋ yɨpgwit, uŋudeŋ ji but teban dɨma ani. \q1 \v 9 Uŋun mɨktɨm amɨn dɨma ekwaŋ tɨmon nak aŋkewalgwit. \q2 Aŋek bɨlak 40 da arɨpmon pi tapmɨmɨ toŋ agɨm uŋun kawit. \q1 \v 10 Yaŋ aba uŋun mɨŋat amɨnyo do butjapsi nandaŋek yaŋ yagɨm, \q2 ‘Butnikon da nak dɨma nolgaŋ. \q2 Bɨsapmɨ bɨsapmɨ kosit yɨpmaŋ yomgum uŋun si yapmaŋgaŋ.’ \q1 \v 11 \x - \xo 3:11 \xt IDT 14.21-23\x*Do butjap nandaŋek yaŋ teban tok aŋek yaŋ yoyɨgɨm, \q2 ‘Asisi, ji nak dakon yɨk yawot kokupgwan dɨmasi pɨgɨni.’ ” \p \v 12 Not kabɨ, ji kaŋ kɨmotni. Not kɨnda ji da binapmon nandak nandak yokwi dɨ nandaŋek nandaŋ gadatni yɨpmaŋ degek Piŋkop egɨp egɨpmɨ toŋ manji dɨ ɨban. \v 13 Bɨsap mɨni abɨsok gɨn ekwamaŋ, do gɨldarɨ gɨldarɨ ji kaloŋ kaloŋ paŋmuwukbi dɨwarɨ do gen tagɨsi baŋ yoyɨni, aŋek burɨ paŋteban ani. Aŋpak yokwi da jikon kɨnda aŋkewalban but teban dɨ aban. \v 14 Nin Piŋkop wasaŋek nandaŋ gadaŋ ɨmgumaŋ bɨsapmon, nandaŋ gadat tebaisi agɨmaŋ. Nandaŋ gadatnin aŋteban aŋapno teban taŋakwan wɨgɨ kɨmotneŋ dakon bɨsapmon wɨgɨsak kaŋ, nin Kristo dakon notnisi egɨpdamaŋ. \p \v 15 \x - \xo 3:15 \xt Ibr 3.7-8\x*Ji mama gen do dɨma ɨŋtoni. Gen uŋun yaŋ: \q1 “Ji abɨsok Piŋkop dakon gen nandani kaŋ, kalɨp babɨkji da kwen wɨgɨk awit bɨsapmon geni abɨŋ yɨpgwit, uŋudeŋ but teban dɨma ani.” \p \v 16 \x - \xo 3:16 \xt IDT 14.1-35\x*Namɨn amɨn da kalɨp Piŋkop dakon gen nandaŋek kwen wɨgɨk aŋek geni abɨŋ yɨpgwit? Mɨŋat amɨnyo Moses da tɨmɨkban Isip yɨpmaŋ opgwit uŋun dagɨn aŋpak uŋun awit. \v 17 \x - \xo 3:17 \xt 1Ko 10.10\x*Ae Piŋkop da namɨn do bɨlak 40 da arɨp butjap nandaŋ yomgut? Mɨŋat amɨnyo yokwi aŋek kɨmakgwit aŋakwa gɨptɨmni mɨktɨm kɨbɨrɨ amɨn da arɨpmɨ dɨma egɨpmɨ mɨktɨmon tawit amɨn uŋun do butjap nandagɨt. \v 18 Piŋkop da namɨn amɨn kabɨ da yɨk yawot kokupmon arɨpmɨ dɨma kɨni do gen tebaisi yaŋ aŋteban agɨt? Mɨŋat amɨnyo geni abɨŋ yɨpgwit uŋun dogɨn agɨt. \v 19 Do nandamaŋ, mɨŋat amɨnyo uŋun Piŋkop dɨma nandaŋ gadaŋ ɨmgwit, mibɨlɨ yaŋ do aŋek yɨk yawot kokupnikon dɨma kɨni do yagɨt. \c 4 \s1 Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo da yɨk yawot kokup abɨdokdaŋ \p \v 1 Piŋkop da nin tɨmɨk yɨk yawot kokupmon paŋkɨk do yaŋ teban tok agɨt. Do nin si pasalek kaŋ kɨmotneŋ, Piŋkop da jikon amɨn kɨnda uŋun kokupmon arɨpmɨ dɨma kɨkdɨsak yaŋ kɨnda dɨ kaŋban. \v 2 Kalɨp Israel amɨn da nandawit, uŋudeŋ gɨn ninyo Gen Bin Tagɨsi nandagɨmaŋ. Mani ɨsal nandawit, aŋek Piŋkop gen do dɨma nandaŋ gadawit. Do Gen Bin Tagɨsi uŋun nandawit da dɨma paŋpulugagɨt. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt Kap 95.11; Ibr 3.11\x*Mani mɨŋat amɨnyo nin Piŋkop nandaŋ gadaŋ ɨmamaŋ nin nipban yɨk yawot kokupnigwan pɨkwamaŋ. Kalɨp Piŋkop da kokup uŋun do nandaŋek gen yaŋ yagɨt: \q1 “Do nak butjap nandaŋek yaŋ teban tok aŋek yaŋ yoyɨgɨm, \q2 ‘Asisi, ji nak dakon yɨk yawot kokupgwan dɨmasi pɨgɨni.’ ” \m Mani kalɨpsigwan Piŋkop da yo morap wasagɨt bɨsapmon pi morapni kɨsi aŋ mudaŋek yɨk yawot kokupni kɨsi aŋnoman agɨt. \v 4 \x - \xo 4:4 \xt WW 2.2\x*Piŋkop da papiakon tɨmɨ kɨndakon gɨldat 7 do yaŋ yagɨt: \q1 “Piŋkop da gɨldat 7 non pi morap aŋ mudagɨt pɨndakgɨt, aŋek uŋun gɨldaron yɨk yawot agɨt.” \m \v 5 \x - \xo 4:5 \xt Kap 95.11\x*Ae gen uŋun mibɨltok kamaŋ uŋun da yaŋ yosok, “Uŋun nak dakon yɨk yawot kokupgwan dɨmasi pɨgɨkdaŋ.” \v 6 Uŋun da yaŋ nolɨsak, Piŋkop dakon yɨk yawot kokup uŋun tosok, mani amɨn dɨwarɨ uŋungwan dɨma pɨgɨwit, nido uŋun amɨn kabɨ kalɨp Gen Bin Tagɨsi nandawit, mani geni abɨŋ yɨpgwit. \v 7 \x - \xo 4:7 \xt Kap 95.7-8\x*Yaŋ do aŋek Piŋkop da yɨk yawot kokupnikon pɨgɨk dakon gɨldat kɨnda yɨpmaŋek uŋun gɨldat do “Abɨsok” yaŋ yagɨt. Kalɨpsigwan babɨknin gen kɨrɨŋɨt aŋek kɨmakgwit da donsi Dewit dakon gen dulumon da yagɨt. Gen on do kɨlɨ yamaŋ, uŋun yaŋ: \q1 “Abɨsok ji nak Piŋkop dakon gen nandani kaŋ, but teban dɨma ani.” \m \v 8 \x - \xo 4:8 \xt GT 31.7; Jos 22.4\x*Kalɨp Josua da yɨk yawot kokup yomgut tam, Piŋkop da bɨsap kɨndakon don yom do dɨma yaŋban. \v 9 Do nin nandamaŋ, Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo yɨk yawot taŋ yomɨsak. Uŋun Sabat yɨk yawot bɨsap yombem. \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Ibr 4.4\x*Do yɨk yawot kokupgwan pɨgɨsak amɨn uŋun kalɨp Piŋkop da pi wasɨp aŋek yɨk yawot agɨt, uŋudeŋ gɨn pini yɨpmaŋek yɨk yawot asak. \v 11 Do nin yɨk yawot kokupgwan pɨgɨk do pi tebaisi aneŋ. Kalɨp gen pabɨŋ yop aŋpak awit uŋudeŋ amɨn kɨnda gen pabɨŋ yop aŋek yɨk yawot dɨma dɨ abɨdaŋban. \p \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Ep 6.17; PA 1.16; 19.13-15\x*Nido Piŋkop gen uŋun egɨp egɨpmɨ toŋ, ae tapmɨmni madep. Geni uŋun tepmɨsi, ae emat agak sɨba geni terɨ terɨ toŋ uŋun yapmaŋdak. Gen uŋun da amɨn yaban mɨkgwansi pɨgɨsak. Pɨgek amɨn gat ae wup gat yamaŋ pɨdosok, ae kɨdat dakon saŋbek gat ae wuk gat kɨsi yamaŋ pɨdosok, do nin dakon nandak nandak gat ae butnin dakon galaktok morap gat uŋun pakyaŋsi nandaŋ mudosok. \v 13 Piŋkop da yo morap wasagɨt, uŋun kɨndasok Piŋkop da dabɨlon arɨpmɨ dɨma pasɨlɨ. Yo morap kɨsi pɨsaŋbisi ae nomansi Piŋkop da dabɨlon toŋ. Ae Piŋkop da yaŋban nin aŋpak morap agɨmaŋ gat pi morap agɨmaŋ uŋun dakon mibɨlɨ iyɨŋ mudokdamaŋ. \ms1 Yesu uŋun mukwa sogok dakon mibɨltok amɨnin \mr (Kɨlapmɨ 4.14–10.39) \s1 Yesu Kwen Kokupmon egek saŋbek saŋbek kalugɨ dakon Mukwa Sogok dakon Mibɨltok Amɨn egɨsak \p \v 14 \x - \xo 4:14 \xt Ibr 3.1; 10.23\x*Nin aŋpak morap agɨmaŋ uŋun Piŋkop iyɨŋ mudokdamaŋ, do nin Yesu nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋ kɨmotneŋ. Yesu uŋun Mukwa Sogok Mibɨltok Amɨnin egɨsak, uŋun Kwen Kokupgwansi wɨgɨgɨt. Uŋun Yesu uŋun Piŋkop dakon Monji. Do nin nandaŋ gadatnin uŋun yaŋ teŋteŋok amaŋ uŋun tebaisi abɨdoneŋ. \v 15 Mukwa Sogok Mibɨltok Amɨnin uŋun da nin do bupmɨ nandaŋek nin tapmɨmnin madep dɨma uŋun nandɨsak. Nido paŋkewal morap ninon noman toŋ uŋun Yesu yo kɨsi noman taŋ ɨmgwit, mani yokwi dɨma agɨt. \v 16 \x - \xo 4:16 \xt Ibr 10.19\x*Do nin jɨgɨnin toŋ bɨsapmon bɨsit aŋek pasol pasolɨ mɨni Piŋkop da kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamonikon kɨneŋ. Uŋun nandaŋ yawot amɨnsi, uŋun da bupmɨ ae nandaŋ yawok nimɨŋek nin tagɨ paŋpulugosak. \c 5 \p \v 1 Mukwa sogok dakon mibɨltok amɨn dakon mibɨlɨ uŋun yaŋ. Piŋkop da amɨn kɨnda abɨdaŋ mɨŋat amɨnyo dakon binap amɨni egɨpjak do manjɨsak. Uŋun Piŋkop do but galak dakon yo mibɨlɨ mibɨlɨ ɨmɨm gat ae yokwi wɨrɨrɨt dakon paret mibɨlɨ mibɨlɨ agak dakon pi baŋ asak. \v 2 Iyɨ mɨktɨm amɨn nin yombem tapmɨmni madep dɨma, do amɨn nandak nandakni mɨni ae Piŋkop dakon kosit yɨpmaŋ dekgaŋ amɨn aŋpak yaworɨ aŋ yomɨsak. \v 3 \x - \xo 5:3 \xt MS 9.7; 16.6\x*Uŋun tapmɨmni madep dɨma do mɨŋat amɨnyo gat ae iyɨ dakon yokwini kɨsi mudoni do paret asak. \p \v 4 \x - \xo 5:4 \xt TP 28.1\x*Amɨn kɨnda da galak toknikon “Nak man madep paŋek mukwa sogok dakon mibɨltok amɨn egɨpbeŋ” yaŋ arɨpmɨ dɨma yosak. Kalɨp Piŋkop da Aron yaŋ ɨmgut uŋudeŋ Piŋkop da amɨn kɨnda yaŋ ɨmɨŋakwan pi uŋun abɨdosok. \p \v 5 \x - \xo 5:5 \xt Kap 2.7\x*Ae Kristo kɨsi, iyɨ dakon man awɨgek mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn dɨma dagagɨt. Piŋkop da iyɨ uŋun pi asak do manjɨgɨt. Piŋkop da yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Gak Monjɨno. Abɨsok nak Datgo dagosot.” \m \v 6 \x - \xo 5:6 \xt Kap 110.4; Ibr 6.20; 7.1\x*Ae tɨmɨ kɨndakon Piŋkop da yaŋ yosok: \q1 “Gak mukwa sogok amɨn toktogɨ egɨpbi. \q2 Gak mukwa sogok amɨn Melkisedek yombem.” \p \v 7 \x - \xo 5:7 \xt Mt 26.36-46; Pil 2.6-8\x*Yesu mɨktɨmon egɨpgut bɨsapmon, Piŋkop do bɨsit agɨt. Uŋun nandagɨt, Piŋkop da kɨmoron naŋ arɨpmɨ tagɨ abɨdosak yaŋ nandagɨt, do bɨsit tebaisi agɨt, ae madepsi yaŋ tɨdaŋek kunam morapmɨ takgɨt. Uŋun iyɨ do nandaban pɨŋakwan Piŋkop gawak ɨmɨŋek egɨpgut, do Piŋkop da bɨsitni nandaŋ ɨmgut. \v 8 Yesu uŋun Piŋkop dakon Monji egɨpgut, mani tepmɨ pagɨt uŋun da Piŋkop dakon galaktok yolyol dakon aŋpak iyɨŋ dekgɨt. \v 9 Tepmɨ paŋek Piŋkop da pi ɨmgut uŋun aŋ mudaŋek amɨn morap geni guramɨkgaŋ uŋun yokwini wɨrɨrɨk yomɨŋek egɨp egɨp teban yomyom amɨni dagagɨt. \v 10 Ae Piŋkop da Yesu manjɨŋek yaŋ yagɨt, “Gak mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn kɨnda Melkisedek yombem egɨpbi.” \s1 Nin amɨn monɨŋ da tɨlagon dɨma egɨpneŋ \p \v 11 Yesu mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨnin dakon geni morapmɨ toŋ. Nin uŋun do dayɨk do nandamaŋ. Mani nandak nandakji yo tepmɨ tɨmɨt tɨmɨt da arɨp dɨma, do nin gen uŋun dakon mibɨlɨ ji dolɨk do aŋtɨdok amaŋ. \v 12 \x - \xo 5:12 \xt 1Ko 3.1-3\x*Ji paŋmuwukbi bɨsap dubak kɨlɨsi awit. Ji da amɨn dɨwarɨ Piŋkop gen do yoyɨŋdet pi tagɨ agagɨ, mani dɨma. Ji nandak nandak do wadak wadak aŋ, do amɨn dɨ da aeni Piŋkop gen dakon gen madep madep uŋun dayɨŋdetni kaŋ tagɨ. Ji jap tebai noknok da arɨp dɨma. Ji mum noknok da tɨlak sigɨn ekwaŋ. \v 13 Nin nandamaŋ, mum baŋgɨn noŋ amɨn uŋun amɨn monɨŋ. Aŋpak kɨlegɨ uŋun niaŋ uŋun dɨma nandaŋ. \v 14 Mani jap tebai uŋun amɨn madep kɨlɨ abi dakon. Uŋuden amɨn bɨsap morapmɨ aŋpak jit da tagɨ ae jit da yokwi uŋun paŋkɨlɨgek kɨlɨ kokwinɨkgwit, do abɨsok tagɨsi nandaŋ pɨsaŋ mudaŋ. \c 6 \s1 Nin si teban taŋ egek Piŋkop da yo tagɨ aŋnimjak do jomjom aneŋ \p \v 1-2 Do nin kalɨp Kristo dakon gen niyɨŋdet abi uŋun dogɨn dɨma yoneŋ. Nin yaŋ gɨn sigɨn aneŋ kaŋ, nin yut dakon gwak bɨsap morapmɨ maŋek yut dɨma wɨtjamaŋ da yaŋ asak. Do nin saŋbeŋek gen yaŋ baŋ gɨn dɨma yoneŋ: but tobɨl aŋek aŋpak morap kɨmot paŋalon aŋ uŋun manji yomyom dakon gen, ae Piŋkop nandaŋ gadaŋ ɨmɨm dakon gen, ae telagɨ pakbi sogok dakon gen mibɨlɨ mibɨlɨ, ae kɨsit amɨn da kwenon wutjɨk dakon gen, ae amɨn kɨmakbi kɨmoron da pɨdokdaŋ dakon gen, ae nin morap kɨsi Piŋkop da kokwin aŋek kobogɨ dagok dagogɨ mɨni abɨdokdamaŋ, uŋun dakon gen. Uŋuden gen baŋgɨn dɨma tɨmɨk egɨpneŋ. Nin amɨn madep kɨlɨ abi dakon yoyɨŋdet baŋ aneŋ. \v 3 Piŋkop da yaŋ tagɨ aneŋ do nandɨsak kaŋ, tagɨ aneŋ. \p \v 4-6 \x - \xo 6:4-6 \xt Mt 10.22; Ibr 10.26-27; 1Jn 5.16\x*Amɨn dɨwarɨ Piŋkop da teŋteŋɨni yoban gen bamɨ kɨlɨ abɨdawit, ae Kwen Kokup dakon but galak yo uŋun kɨlɨ aŋkɨlɨgek nandawit, ae Telagɨ Wup uŋun kɨlɨ abɨdawit. Uŋun Piŋkop gen aŋkɨlɨgek uŋun yo tagɨsi yaŋ kɨlɨ nandawit, ae Piŋkop da wasaŋek Amɨn Kɨla Asak dakon tapmɨm kaŋek uŋun yo tagɨsi yaŋ kɨlɨ nandawit. Uŋuden amɨn yokwikon maŋek Piŋkop manji ɨmni kaŋ, tobɨl abɨŋek but tobɨl asak dakon kosit mɨni. Aŋpak uŋun asak da, iyɨ Piŋkop dakon Monji tɨlak kɨndapmon aeni aŋakdak. Uŋun amɨn da jɨgɨlak yaŋ ɨmni yaŋ do tɨlak kɨndapmon aeni awɨgɨ aŋakdak. \p \v 7 Nandani, nak tɨlak kɨnda abeŋ. Bɨsap morapmɨ sɨkak mosok, aŋakwan mɨktɨm da sɨkak abɨdaŋek pi awit amɨn paŋpulugaŋek jap tagɨsi paŋalon aŋ yomjak kaŋ, Piŋkop da on mɨktɨm do yo tagɨsi asak. \v 8 \x - \xo 6:8 \xt WW 3.17-18; Mt 13.7,22\x*Mani mɨktɨm da nap kelɨ toŋ ae joŋ yokwi baŋ gɨn paŋalon asak kaŋ, mɨktɨm uŋun yokwi. Do bɨsap dubak dɨma Piŋkop da yokwi tosak dosi yokdɨsak. Aŋakwan kɨndap da soŋban pasɨldɨsak. \p \v 9 Notnonisi, nin mɨŋat amɨnyo Piŋkop manji ɨmaŋ amɨn do yomaŋ, mani nandamaŋ, ji jɨgɨ uŋuden dɨma tɨmɨtdaŋ. Piŋkop da ji paŋpulugaŋek yokwikon baŋ tɨmɨkgɨt. \v 10 \x - \xo 6:10 \xt Ibr 10.32-34\x*Piŋkop uŋun kokwin agakni uŋun kɨlegɨsi, do ji da pi tagɨsi awit uŋun do dɨma ɨŋtokdɨsak. Ji Piŋkop but dasi galak taŋ ɨmɨŋek uŋun da paŋtagap aban mɨŋat amɨni paŋpulugawit. Ae yaŋ gɨn sigɨn aŋ. \v 11 Ji morap da pi tebaisi yaŋ gɨn sigɨn aŋkɨmagakwa wɨgɨ mibɨ bɨsapmon wɨgɨsak dosi nandamaŋ. Yaŋ ani kaŋ, nandaŋ gadatji abɨdaŋ kɨmagek Piŋkop da yo tagɨsi aŋnim do yagɨt ae uŋun do nandaŋ teban taŋek jomjom aŋ uŋun abɨdokdaŋsi. \v 12 Dɨma kurak toni do nandamaŋ. Nandaŋ gadat aŋ kɨmagek Piŋkop da yo nim do yaŋ teban tok agɨt uŋun tɨmɨt do but yaworon da jomjom aŋ amɨn dakon aŋpak baŋ yol do nandamaŋ. \s1 Piŋkop dakon yaŋ teban tokni do tebaisi nandaŋ gadaneŋ \p \v 13 \x - \xo 6:13 \xt WW 22.16-17\x*Kalɨp Piŋkop da Abraham yaŋ teban tok aŋɨmgut bɨsapmon, amɨn kɨnda da Piŋkop yapmaŋek uŋun da wukwisi do uŋun da manon da geni arɨpmɨ dɨma aŋteban asak. Yaŋ do aŋek Piŋkop da iyɨ da manon da gen yaŋ aŋteban aŋek yaŋ yagɨt: \q1 \v 14 “Asisi yosot, gak do yo tagɨsi aŋ gamɨŋek babɨkgo dakon gwakni paŋpulugoko morapmɨsi akdaŋ.” \m \v 15 Iyɨŋban Abraham butni yaworɨ taŋakwan jomjom aŋek don Piŋkop da yo morap ɨm do yaŋ teban tok agɨt uŋun tɨmɨkgɨt. \p \v 16 Gen paŋteban agak dakon aŋpak uŋun yaŋ. Amɨn kɨnda da manon gen yaŋ aŋteban aŋ kaŋ, uŋun amɨn wukwisi ae iyɨ yapmaŋdak yaŋ yolɨsak. Amɨn kɨnda gen yaŋ aŋteban ak asak kaŋ, uŋun da geni aŋteban aŋakwan amɨn geni abɨŋ yɨp do nandayɨŋ amɨn dakon gen kositni sopmaŋ yomɨsak. \v 17 Kosit yaŋ tosok do kalɨp Piŋkop da Abraham dakon mɨŋat amɨn kabɨni nin do yo tagɨsi aŋ nim do yaŋ teban tok aŋ nimgut. Ae nandak nandakni kulabɨk dɨma asak yaŋ nomansi nolɨk do aŋek iyɨ dakon gen aŋteban ak do gen yaŋ aŋteban agɨt. \v 18 \x - \xo 6:18 \xt IDT 23.19\x*Do gen bamorɨ tomal, uŋun Piŋkop dakon yaŋ teban tokni gat, ae gen yaŋ aŋteban agɨt on gat. Uŋun bamot kulabɨk arɨpmɨ dɨma anjil, nido Piŋkop da top dɨmasi yosak. Do mɨŋat amɨnyo pasal kɨŋ Piŋkop da kapmatjok pasɨlgɨmaŋ nin Piŋkop dakon yaŋ teban tokni uŋun do nandaŋek butnin paŋteban aŋ kɨmagek Piŋkop da yo uŋun nim do yaŋ teban tok agɨt uŋun do jomjom aneŋ. \v 19 \x - \xo 6:19 \xt MS 16.2-3\x*Uŋun jomjom da egɨp egɨpnin dakon teban tok tagɨsi ae tebaisi, kɨrat madep tap wakga tebai abɨdosok uŋun yombem. Kɨrat uŋun ɨmal madep telagɨ yut dakon burɨ telagɨsisi sopmaŋdak uŋun yapmaŋek yutgwan wɨgɨsak. \v 20 Yesu da mibɨltaŋ nimɨŋek nin paŋpulugok do uŋungwan kɨlɨ wɨgɨgɨt. Uŋun mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn dagaŋek dagok dagogɨ mɨni egɨ wɨgɨkdɨsak. Uŋun Melkisedek yombem. \c 7 \s1 Melkisedek uŋun man madepni toŋ \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xt WW 14.17-20\x*Melkisedek uŋun Salem kokup pap dakon kɨla amɨn madepni, ae Piŋkop Wukwisi dakon mukwa sogok amɨni egɨpgut. Abraham da emat aŋek kɨla amɨn madep dapmaŋek kokupmon apgut bɨsapmon, Melkisedek da kosiron domdom aŋek gɨsam ɨmgut. \v 2 Ɨmɨŋakwan Abraham da emaron yo morap tɨmɨkgɨt uŋun kokwin aban kabi 10 aŋakwan uŋudon baŋ kabi kɨnda Melkisedek do ɨmgut. Melkisedek dakon man dakon mibɨlɨ uŋun yaŋ: “aŋpak kɨlegɨ dakon kɨla amɨn madep.” Ae uŋun Salem kokup pap dakon kɨla amɨn madep kɨsi, uŋun dakon mibɨlɨ uŋun yaŋ: “but yawot aŋpak dakon kɨla amɨn madep.” \v 3 Melkisedek meŋi ae datniyo dakon but pɨsoni dɨma mandabi, ae babɨkni kabɨ yo kɨsi dakon but pɨsoni mɨni. Meŋi da aŋalagɨt bɨsap mɨni ae ni gɨldaron kɨmakgɨt dakon bɨsapni mɨni. Uŋun Piŋkop dakon Monji da yaŋ egɨpgut. Uŋun mukwa sogok toktogɨsi egɨsak. \p \v 4 Babɨknin mibɨltogɨ Abraham da yo tagɨ tagɨ morap emaron tɨmɨkgɨt uŋun kokwin aban kabi 10 aŋakwan uŋudon baŋ kabi kɨnda Melkisedek do ɨmgut. Do yaŋsi nandamaŋ, Melkisedek uŋun man madepni toŋ! \v 5 \x - \xo 7:5 \xt IDT 18.21\x*Moses dakon gen teban da yaŋ yosok, Israel amɨn yo kabɨni kokwinɨkba kabi 10 aŋakwa uŋudon baŋ kabi kɨnda Liwai amɨn kabɨkon mukwa sogok pi tɨmɨkgaŋ amɨn do yomni. Israel amɨn uŋun Liwai dakon notni, ae uŋun Abraham dakon monjini kɨsi, mani Israel amɨn da yo kabɨni taŋ yomaŋ uŋun dakon kabi kɨnda notni uŋun do yomaŋ. \v 6 Melkisedek Liwai da kabɨkon da dɨma altagɨt. Mani Abraham dakon yo kabɨni dakon kabi kɨnda tɨmɨgek Piŋkop dakon yaŋ teban tok tɨmɨkgɨt amɨn Abraham do gɨsam ɨmgut. \v 7 Ae nin pakyaŋsi nandamaŋ, gɨsam yomɨsak amɨn uŋun amɨn madep aŋakwan gɨsam tɨmɨkdak amɨn uŋun pɨŋbini egɨsak. \p \v 8 Mukwa sogok amɨn da Israel amɨn dakon yoni kabi kɨnda tɨmɨk tɨmɨk aŋ, uŋun amɨn kɨmot do gɨn ekwaŋ. Mani Melkisedek, Abraham dakon yoni kabi kɨnda tɨmɨkgɨt amɨn, uŋun Piŋkop dakon papia da sigɨn egɨsak yaŋ yosok. \v 9-10 Melkisedek Abraham gat domdom agɨmal bɨsapmon Liwai Israel amɨn dakon yo tɨmɨt tɨmɨt amɨn uŋun babɨkni Abraham da yawikon egɨpgut, do nin yaŋ tagɨ yoneŋ, Abraham da Melkisedek do yo ɨmgut bɨsapmon Liwai da ɨmgut yaŋ asak. \s1 Mukwa sogok amɨn mibɨltogɨ kalugɨ da mukwa sogok kalɨpmɨ yapmaŋ mudosok \p \v 11 Kalɨp Israel mɨŋat amɨnyo gen teban abɨdawit, ae uŋun gen teban da yaŋ yosok, Liwai amɨn kabɨ uŋun mukwa sogok pi ani. Mani, Liwai dakon mukwa sogok pini da mɨŋat amɨnyo arɨpmɨ tagɨ paŋmɨlɨp agagɨ kaŋ, mibɨlɨ nido Piŋkop da mukwa sogok amɨn kɨnda don yabekgɨt, uŋun Melkisedek yombem, ae uŋun Aron yombem dɨma? \v 12 Ae mukwa sogok amɨn kulabɨk ani kaŋ, gen teban yo kɨsi kulabɨk agagɨ. \v 13 Piŋkop da mukwa sogok amɨn don yabekgɨt amɨn, uŋun Israel amɨn kabɨ ŋwakŋwarɨ kɨndakon altagɨt. Ae uŋun da kabɨkon amɨn kɨnda kalɨp altakon mukwa sogok pi kɨnda dɨma agɨt. \v 14 \x - \xo 7:14 \xt Ais 11.1; Mt 2.6; PA 5.5\x*Nin nandamaŋ, Amɨn Tagɨnin Juda da kabɨkon da altagɨt, ae Moses da uŋun amɨn kabɨ dakon amɨn da mukwa sogok amɨn egɨpni do gen kɨnda dɨma yagɨt. \p \v 15 Do mukwa sogok kalugɨ uŋun altak uŋun Melkisedek yombem, ae yaŋsi nandano pɨsosak, uŋun da Liwai kabɨkon mukwa sogok amɨn yapmaŋ mudosok. \v 16 Amɨn dɨwarɨ uŋun mukwa sogok amɨn dagawit, nido uŋun Liwai kabɨkon nani. Mani uŋun mukwa sogok amɨn dagagɨt, nido egɨp egɨpni uŋun tapmɨmɨ toŋsi, ae yo kɨnda da arɨpmɨ dɨma aŋtasɨk agagɨ. \v 17 \x - \xo 7:17 \xt Ibr 5.6\x*Piŋkop gen da uŋun do yaŋ yosok: \q1 “Gak da mukwa sogok amɨn dagok dagogɨ mɨni egɨpdɨsal. \q2 Gak mukwa sogok amɨn Melkisedek yombem.” \m \v 18 Gen teban kalɨpmɨ uŋun Liwai amɨn dagɨn mukwa sogok amɨn dagoni uŋun Piŋkop da kɨlɨ wɨrɨrɨk mudagɨt, nido gen teban uŋun tapmɨmɨ mɨni ae uŋun da nin arɨpmɨ dɨma paŋpulugogɨ. \v 19 \x - \xo 7:19 \xt Ibr 10.22; Jem 4.8\x*Gen teban da yo kɨnda aŋmɨlɨp aban tagɨsisi dɨma agɨt. Yaŋdo, Piŋkop da kosit ŋwakŋwarɨ kɨnda wɨtdalban pɨsagɨt uŋun tagɨsisi ae gen teban yapmaŋdak, ae uŋun kosiron da Piŋkop da kapmatjok tagɨ kɨneŋ yaŋsi nandaŋ teban taŋek jomjom amaŋ. \p \v 20 Ae Piŋkop da uŋun mukwa sogok amɨn manjɨgɨt bɨsapmon, uŋun gen yaŋ aŋteban aŋek manjɨgɨt. Mukwa sogok kalɨpmɨ do yaŋ dɨma agɨt. \v 21 \x - \xo 7:21 \xt Ibr 5.6\x*Mani, Piŋkop da gen yaŋ aŋteban aŋakwan Yesu mukwa sogok amɨn dagagɨt. Piŋkop dakon papia da yaŋ yosok: \q1 “Amɨn Tagɨ da gen kɨlɨ yaŋ aŋteban agɨt, \q2 ‘Gak mukwa sogok dagok dagogɨ mɨni egɨpbi.’ \q2 Ae geni uŋun kulabɨk dɨmasi asak.” \m \v 22 \x - \xo 7:22 \xt Ibr 8.6; 12.24\x*Piŋkop yaŋ yagɨt, do nin nandamaŋ, Yesu da saŋbek saŋbek kalugɨ uŋun aŋteban asak, ae saŋbek saŋbek kalugɨ uŋun wagɨl tagɨsisi ae saŋbek saŋbek kalɨpmɨ yapmaŋdak. \p \v 23 Kalɨp amɨn morapmɨ da mukwa sogok amɨn dagawit, nido uŋun kɨmakgwit, aŋek mukwa sogok amɨn toktogɨ arɨpmɨ dɨma egɨpmɨ. \v 24 Mani Yesu da dagok dagogɨ mɨni egɨsak. Uŋun mukwa sogok pi dagok dagogɨ mɨni do abɨdagɨt. \v 25 \x - \xo 7:25 \xt Ro 8.34\x*Do mɨŋat amɨnyo uŋun da manon Piŋkop da kapmatjok kɨni uŋun bɨsapmɨ bɨsapmɨ yokwikon baŋ tagɨ tɨmɨtjak, nido uŋun dagok dagogɨ mɨni egɨsak, aŋek Piŋkop da paŋpulugosak do bɨsit aŋegɨsak. \p \v 26 Mukwa sogok mibɨltok amɨn uŋuden da nin tagɨsi paŋpulugosak. Uŋun telagɨ egɨsak, ae gulusuŋni kɨnda dɨma taŋ ɨmɨsak, ae Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨnisi. Uŋun Piŋkop da yokwi pakpak da dubagɨkon kwensi ason Kwen Kokup yɨpgut da egɨsak. \v 27 \x - \xo 7:27 \xt Ibr 5.3\x*Mukwa sogok dakon mibɨltok amɨn kalɨpmɨ uŋun gɨldarɨ gɨldarɨ mukwa soŋ soŋ awit. Mibɨltok iyɨ dakon yokwini mudoni dakon mukwa sowit, aŋek don mɨŋat amɨnyo dakon yokwini mudoni dakon mukwa sowit. Mani Yesu pi yaŋ dɨma asak. Uŋun bɨsap kaloŋgɨn iyɨ dakon egɨp egɨpni wagɨl parekgɨt. \v 28 Gen teban da mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn mɨktɨm amɨn tapmɨmni madep dɨma amɨn baŋ manjɨgɨt. Mani gen teban da manjikon Piŋkop da gen yaŋ aŋteban aŋek Monji manjɨgɨt. Uŋun Monjɨ uŋun wagɨl tagɨsisi, ae uŋun dagok dagogɨ mɨni egɨpdɨsak. \c 8 \s1 Yesu Kwen Kokup mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn egɨsak \p \v 1 Gen uŋun yomaŋ dakon mibɨlɨ uŋun yaŋ: Nin mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn tagɨsi uŋuden amɨnin egɨsak. Uŋun Kwen Kokupmon Kɨla Amɨn Madep Wɨkwisi egɨsak uŋun dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamokon kɨsirɨ amɨnsi tet do kɨlɨ yɨkgɨt. \v 2 Uŋun Piŋkop dakon pi Kwen Kokup telagɨ yutnon asak. Yut uŋun Amɨn Tagɨ dakon yut bamɨsi, uŋun da iyɨ agɨt, amɨn da dɨma awit. \p \v 3 Mukwa sogok dakon mibɨltok amɨn morap Piŋkop do but galak yo paŋkɨ paŋkɨ aŋ, ae mukwa sogok dakon pi uŋun taŋ yomɨsak. Do Mukwa Sogok dakon Mibɨltok Amɨnin uŋunyo kɨsi mukwa sosaksi. \v 4 Uŋun mɨktɨmon egɨsak tam, mukwa sogok amɨn arɨpmɨ dɨma ekwan. Nido, mɨktɨmon mukwa sogok amɨn kɨlɨ ekwaŋ. Uŋun gen teban yolek Piŋkop do but galak dakon yo mibɨlɨ mibɨlɨ ɨmaŋ. \v 5 \x - \xo 8:5 \xt TP 25.40; Kol 2.17; Ibr 9.23\x*Uŋun mukwa sogok pi uŋun telagɨ yut mɨktɨmon tosok uŋudon aŋ. Telagɨ yut uŋun telagɨ yut bamɨsi Kwen Kokup tosok uŋun dakon tɨlakni ae wupmɨgɨn. Moses da ɨmal naŋ telagɨ yut awal do agɨt bɨsapmon Piŋkop da yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Gak ɨmal yut dakon yo morap aki bɨsapmon, pakyaŋsi kaŋ kɨmagek wupmɨ kabapmon golɨgɨm uŋun naŋsi yolek abi.” \m \v 6 \x - \xo 8:6 \xt Ibr 7.22\x*Mani abɨsok Kristo mukwa sogok pi abɨdagɨt uŋun da mukwa sogok amɨn dɨwarɨ dakon pi yapmaŋ mudosok. Nido, uŋun binap amɨn egek saŋbek saŋbek kalugɨ aŋteban asak, ae saŋbek saŋbek uŋun da saŋbek saŋbek kalɨpmɨ yapmaŋdak. Ae saŋbek saŋbek kalugɨ da yo nim do yaŋ teban tok asak uŋun da saŋbek saŋbek kalɨpmɨ da yo nim do yaŋ teban tok agɨt uŋun yapmaŋdak. \s1 Saŋbek saŋbek kalugɨ da saŋbek saŋbek kalɨpmɨ yapmaŋdak \p \v 7 Nandani. Saŋbek saŋbek kalɨpmɨ uŋun wagɨl tagɨsi tam, Piŋkop da saŋbek saŋbek kalugɨ arɨpmɨ dɨma aban. \v 8 \x - \xo 8:8 \xt Jer 31.31-34\x*Mani, Piŋkop da mɨŋat amɨnyo dakon gulusuŋni pɨndagek yaŋ yagɨt: \q1 “Amɨn Tagɨ da yaŋ yosok, \q2 ‘Nandani, bɨsap kɨnda apdɨsak, nak uŋun bɨsapmon Israel amɨn kabɨ gat ae Juda amɨn kabɨ gat saŋbek saŋbek kalugɨ abeŋ. \q1 \v 9 Saŋbek saŋbek uŋun kalɨp Isip mɨktɨmon babɨkni kɨsitnikon da tɨmɨk paŋapgum bɨsapmon saŋbek saŋbek agɨm uŋudeŋ dɨma abeŋ. \q2 Nido nak da saŋbek saŋbek agɨm dakon gen dɨma guramɨkgwit, do nak da manji yomgum. \q1 \v 10 Mani saŋbek saŋbek kalugɨ nak da Israel mɨŋat amɨnyo gat akdɨsat, uŋun yaŋ: \q2 Nak da gen teban morapno nandak nandaknikon yopdɨsat, aŋek geno butnikon mandakdɨsat. \q2 Aŋek nak da Piŋkopni egapbo, uŋun nak dakon mɨŋat amɨn kabɨ egɨpdaŋ. \q1 \v 11 Ae uŋun bɨsapmon amɨn da notni gat ae peni padɨk padɨkni yo yoyɨŋ degek “Ji Amɨn Tagɨ nandaŋ ɨmni” yaŋ dɨma yokdaŋ. \q2 Nido kɨsi morap nak nandaŋ namdaŋ gɨn. \q2 Uŋun amɨn ɨsalɨ bo ae man madepni toŋ uŋun nandaŋ namdaŋ gɨn. \q1 \v 12 Nak da yokwini wɨrɨrɨk yomɨŋek, ae saŋbeŋek dɨma nandakeŋ.’ ” \m \v 13 Piŋkop da saŋbek saŋbek kalugɨ do yaŋek, uŋun da yaŋ nolɨsak, saŋbek saŋbek mibɨltogɨ uŋun kalɨpmɨ dagak. Ae yo kalɨpmɨ dagaŋek si pasɨl do aŋ, uŋun bɨsap pɨsɨpmɨsok gɨn tokdaŋ, aŋek wagɨl pasɨldaŋ. \c 9 \s1 Piŋkop gawak ɨmɨm dakon sɨlɨp dakon gen teban kalɨpmɨ \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xt TP 25.23–26.30\x*Saŋbek saŋbek mibɨltogɨ uŋun Piŋkop gawak ɨmɨm dakon sɨlɨp dakon gen tebani taŋ ɨmgwit, ae on mɨktɨmon Telagɨ Yut kɨnda tagɨt. \fig Israel amɨn dakon Telagɨ Yutni|alt="Tabernacle" src="Tabernacle.tif" size="span" loc="Location" copy="Copyright" ref="9.1" \fig* \p \v 2 Uŋun Telagɨ Yut uŋun ɨmal baŋ yut kabeŋ kɨnda yut burɨ bamorɨ yaŋ wɨtjɨwit. Yut burɨ mibɨltogɨkon teŋteŋɨ yopyop tamo gat, ae bret yopyop tamo gat, ae telagɨ bret gat uŋun da tawit. Uŋun yut burɨ do Yut Burɨ Telagɨ yaŋ yawit. \v 3 \x - \xo 9:3 \xt TP 26.31-33\x*Aŋek Yut Burɨ Telagɨ da pomon ɨmal madepsi kɨnda abɨsɨŋba magɨt. Aŋek ɨmal uŋun da manjigwan yut burɨ kɨnda tagɨt uŋun Yut Burɨ Telagɨsi yaŋ yawit. \v 4 \x - \xo 9:4 \xt TP 16.33; 25.10-16; 30.1-6; IDT 17.8-11; GT 10.3-5\x*Yo soŋba kɨbaŋɨ tagɨsi aŋ dakon alta wasawit uŋun gol baŋ kwenikon wɨtjɨwit uŋun yutgwan tagɨt. Ae Saŋbek Saŋbek Kɨnam wasaŋek gol baŋ kwenikon wutjɨwit uŋunyo kɨsi tagɨt. Ae uŋun tamo tɨmgwan yo yaŋ tawit: kwoba monɨŋ gol baŋ wasaŋbi uŋungwan tagɨt, uŋun kwobagwan mana\f * \fr 9:4 \ft Mana uŋun jap kɨnda Moses da bɨsapmon Piŋkop da yopban pɨŋba Israel amɨn da nawit.\f* tawit, ae uŋun tamogwan Aron dakon win kɨrɨŋni kalɨp gugɨ wugɨt, ae tɨp bamot Piŋkop da saŋbek saŋbek dakon gen mandagɨt uŋungwan tawit. \fig Saŋbek Saŋbek Kɨnam|alt="Ark of the covenant" src="Ark.tif" size="col" loc="Location" ref="9.4-5" \fig* \p \v 5 \x - \xo 9:5 \xt TP 25.18-22\x*Ae aŋelo serabim bamorɨ dakon wupmɨ amɨn da wasawit da uŋun Saŋbek Saŋbek Kɨnam uŋun da kwenon yɨkgɨmal. Uŋun bamot dakon pɨrɨ da kɨnam dakon gapmɨ aŋyoŋgam anjil do wasawit. Aŋelo bamot uŋun Piŋkop uŋudon egɨsak dakon tɨlak. Mani, abɨsok uŋun yo morap dakon mibɨlɨ do arɨpmɨ dɨma yokeŋ. \p \v 6 \x - \xo 9:6 \xt IDT 18.2-6\x*Yo morap yaŋ da arɨpmon wasaŋek mukwa sogok amɨn gɨldarɨ gɨldarɨ telagɨ yut dakon yut burɨ mibɨltogɨ do wɨgek pini awit. \v 7 \x - \xo 9:7 \xt MS 16.2-34\x*Aŋakwa mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn uŋun kaloŋ dagɨn Yut Burɨ Telagɨsi do wɨgɨgɨt. Bɨlagɨ bɨlagɨ kosit kaloŋ wɨgɨ wɨgɨ agɨt. Ae ɨsal dɨma wɨgɨgɨt. Uŋun yawi tɨmɨk pawɨgɨgɨt. Aŋek uŋun yawi baŋ iyɨ dakon yokwini gat ae mɨŋat amɨnyo da dɨma nandaŋek gulusuŋ awit dakon yokwini wɨrɨrɨt do paret agɨt. \v 8 Uŋun aŋpagon Telagɨ Wup da yaŋ nolɨsak, telagɨ yut uŋun sigɨn tagɨt bɨsapmon, Yut Burɨ Telagɨsigwan wɨgɨneŋ dakon kosit dɨma pɨsagɨt. \v 9 \x - \xo 9:9 \xt Ibr 10.1-2\x*Uŋun yo morap da abɨsok yaŋ nolɨsak, mukwa sogok amɨn da Piŋkop do but galak dakon jap ɨmaŋ ae bɨt kɨlapyo baŋ mukwa soŋ ɨmaŋ, mani uŋun da Piŋkop gawak ɨmaŋ amɨn dakon but arɨpmɨ dɨma paŋmɨlɨp asak, ae nin amɨn kɨlegɨsi yaŋ arɨpmɨ dɨma nandakdaŋ. \v 10 Gen teban uŋun da jap ae pakbi, ae pakbi soŋba Piŋkop da dabɨlon kɨlek toni dakon sɨlɨp mibɨlɨ mibɨlɨ do yosok. Uŋun gɨptɨm dakon yo dogɨn yosok, do yo uŋun da Piŋkop da dabɨlon nin arɨpmɨ dɨma paŋmɨlɨp aban kɨlek toneŋ. Piŋkop da gen teban on mɨŋat amɨnyo da yolakwa wɨgɨ saŋbek saŋbek kalugɨ noman tokdɨsak dakon bɨsapmon wɨgɨsak do gen teban on yomgut. \s1 Yesu iyɨ dakon yawini naŋ paret agɨt \p \v 11 Mani abɨsok Kristo kɨlɨ apgut da yo tagɨsi noman tawit da toŋ uŋun dakon Mukwa Sogok Mibɨltok Amɨni egɨsak. Uŋun telagɨ ɨmal yut wagɨl tagɨsi ae telagɨ ɨmal yut kalɨpmɨ yapmaŋdak uŋungwan kɨlɨ wɨgɨgɨt. Amɨn da yut uŋun dɨma awalgwit. Uŋun on mɨktɨm dakon yo dɨma. \v 12 Ae Kristo meme bo ae bulmakau monɨŋ dakon yawi baŋ tɨmɨgek uŋun Yut Burɨ Telagɨsigwan dɨma wɨgɨgɨt. Uŋun iyɨ dakon yawi naŋ tɨmɨgek telagɨ yutgwan bɨsap kaloŋ kɨnda gɨn wɨgɨgɨt. Aŋek nin yokwikon baŋ yumaŋ naŋban egɨp egɨp dagok dagogɨ mɨni do amɨn agɨmaŋ. \v 13 \x - \xo 9:13 \xt MS 16.15-16; IDT 19.9,17-19; Ibr 10.4\x*Saŋbek saŋbek kalɨpmɨkon mɨŋat amɨnyo Piŋkop da dabɨlon garak aba mukwa sogok amɨn da meme gat ae bulmakau wɨli dakon yawi, ae bulmakau mɨŋat soŋba soŋ pasɨlgaŋ dakon abɨlakni uŋun baŋ tɨmɨgek uŋun mɨŋat amɨnyokon tagal yomgwit. Uŋun Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨni egɨpni do aŋek yaŋ awit. \v 14 \x - \xo 9:14 \xt 1Pi 1.18-19\x*Mani Kristo dakon yawi da uŋun yapmaŋdak. Kristo uŋun gulusuŋ kɨnda agɨt dakon dɨwarɨni kɨnda dɨmasi taŋ ɨmgut. Ae Wup egɨp egɨp teban egɨsak uŋun da tapmɨmon iyɨ dakon egɨp egɨpni naŋ paret agɨt, do yawini gɨptɨmnin baŋgɨn paŋmɨlɨp aban gwaljɨgɨ mɨni dɨma amaŋ. Mani uŋun aŋpaknin yokwi morap nin kɨmoron paŋkwaŋ uŋun dakon dɨwarɨ wɨrɨrɨkban pasɨlakwa nin Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨnisi ekwamaŋ yaŋsi nandamaŋ. Do nin Piŋkop egɨp egɨpmɨ toŋ dakon pi tagɨ aneŋ. \s1 Kristo dakon yawi da saŋbek saŋbek kalugɨ aŋteban asak \p \v 15 Mibɨlɨ yaŋ do aŋek Yesu uŋun saŋbek saŋbek kalugɨ dakon binap amɨn egɨsak. Uŋun mɨŋat amɨnyo saŋbek saŋbek mibɨltogɨ sigɨn tagɨt bɨsapmon yokwi awit dakon dɨwarɨ wɨrɨrɨt do aŋek kɨmagek mɨŋat amɨnyo dakon egɨp egɨpni yumaŋ nagɨt. Do mɨŋat amɨn morap Piŋkop da yaŋ yomɨsak, uŋun da Piŋkop da kalɨp monjɨ gwayoni do gɨsamni dagok dagogɨ mɨni yom do yagɨt uŋun tɨmɨtdaŋ. \p \v 16 Amɨn kɨnda don kɨmot do aŋek, yo kabɨni namɨn da tɨmɨtjak yaŋ dakon but pɨso papia kɨnda mandɨsak. Aŋek kɨmotjak bɨsapmon monjɨ uŋun papia yolek dat da yo kabɨ manjɨŋ ɨmgut uŋun tɨmɨt do nandɨsak kaŋ, mibɨltok datni asi kɨmakgɨt amɨn da yaŋ nandaŋakwa yo kabɨni tagɨ tɨmɨtjak. \v 17 Amɨn uŋun kɨmokdok kaŋ, but pɨso gen uŋun pini toŋ asak. Mani but pɨso mandagɨt amɨn egɨsak kaŋ, but pɨso mandagɨt uŋun ɨsal tosok. \v 18 Uŋun da tɨlak Piŋkop da saŋbek saŋbek mibɨltogɨ agɨt uŋun aŋteban ak do yawi tagalgwit. \v 19 \x - \xo 9:19 \xt TP 24.6-8\x*Moses da gen teban morap mɨŋat amɨnyo do yoyɨŋ mudaŋek bulmakau monɨŋ gat ae meme gat dakon yawini tɨmɨk pakbi gat ɨktagɨlgɨt. Aŋek isop kɨndap dakon kɨlɨŋɨ nap gami baŋ wabi uŋun sipsip daŋgwan baŋ wasaŋbi uŋun yawikon sɨbɨgɨt. Aŋek abɨdaŋ awɨlakwan yawi dakon mumumɨ da Piŋkop dakon gen teban papia ae mɨŋat amɨn morap da kwenon mawit. \v 20 Aŋek yaŋ yagɨt: \q1 “Yawi on Piŋkop da saŋbek saŋbek uŋun yolnisi do yagɨt uŋun aŋteban asak.” \m \v 21 \x - \xo 9:21 \xt MS 8.15,19\x*Ae uŋudeŋ gɨn Moses da telagɨ ɨmal yut gat ae Piŋkop gawak ɨmɨm dakon yo morap toŋ uŋudon yawi pawɨlakwan mawit. \v 22 \x - \xo 9:22 \xt MS 17.11\x*Asi, gen tebanon yawi kaloŋ dagɨn yo morapmɨ aban gwaljɨgɨ mɨni aŋ. Ae yo kɨnda aŋakba kɨmagakwan yawini dɨma mosak kaŋ, Piŋkop da mɨŋat amɨn dakon yokwini dɨma yopmaŋ yomɨsak. \s1 Kristo da yokwi wɨrɨrɨt do iyɨ naŋ paret agɨt \p \v 23 \x - \xo 9:23 \xt Ibr 8.5; 10.1\x*Telagɨ ɨmal yut gat yo morapni gat uŋun yo Kwen Kokup toŋ dakon wupmɨ gɨn. Uŋun yo daŋgwi toŋ dakon yawini tɨmɨgek uŋudon tagalba Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨni awit. Mani, yo Kwen Kokup nani paŋtelak ak do paret wagɨl tagɨsi yo daŋgwi toŋ yapmaŋdak uŋun baŋ awit. Yaŋ dɨma awit tam dɨma telak taŋbam. Do uŋun agagɨsi awit. \v 24 Nin nandamaŋ, Kristo uŋun telagɨ yut amɨn kɨsit da awalbi ae Piŋkop dakon telagɨ yut bamɨsi dakon wupmɨ gɨn asak uŋungwan dɨma wɨgɨgɨt. Uŋun Piŋkop da kapmatsisok altaŋ noman taŋek nin paŋpulugok do aŋek Kwen Kokupsi wɨgɨgɨt. \v 25 Bɨlagɨ bɨlagɨ mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn mukwa sok do yawi tɨmɨgek Yut Burɨ Telagɨsi uŋungwan wɨgɨgɨt. Ae yawi uŋun tɨmɨkgɨt uŋun iyɨ dakon yawi dɨma. Mani Yesu uŋun Kwen Kokup iyɨ naŋ paret do wɨgɨgɨt, ae uŋun bɨsap morapmɨ dɨma agɨt. \v 26 \x - \xo 9:26 \xt Ibr 10.10\x*Yaŋ bɨsap morapmɨ asak tam, uŋun tepmɨ morapmɨ sigɨn paŋ aŋaŋ kɨsak, uŋun Piŋkop da yo morap wasaŋban noman tawiron da wɨŋ abɨsok bɨsapmon wɨsagon tepmɨ sigɨn paban. Mani dɨma. Abɨsok mibɨ bɨsapmon Kristo bɨsap kaloŋsi kɨnda mɨktɨmon pɨŋek yokwi wɨrɨrɨt do iyɨ naŋ paregek kɨmakgɨt. \v 27 Amɨn morap kɨsi bɨsap kaloŋgɨn kɨmagek don gen pikon atdaŋ. \v 28 Uŋudeŋ gɨn, Kristo mɨŋat amɨnyo morapmɨ dakon yokwini dakon jɨgɨni tɨmɨt do aŋek bɨsap kaloŋ kɨndagɨn iyɨnaŋ paregek kɨmakgɨt. Ae bɨsap kɨnda gat don apdɨsak, mani uŋun bɨsapmon yokwi wɨrɨrɨt do dɨma apdɨsak. Mɨŋat amɨnyo uŋun do jomjom aŋ amɨn yokwikon baŋ tɨmɨt do apdɨsak. \c 10 \s1 Mukwa sogok kalɨpmɨ da yokwi arɨpmɨ dɨma wɨrɨrɨtjak \p \v 1 Moses dakon gen teban uŋun yo tagɨsi don noman tokdaŋ dakon wupmɨ gɨn, uŋun bamɨ dɨma. Do gen teban yolek bɨlagɨ bɨlagɨ mukwa soŋ soŋ awit, mani gen teban da mɨŋat amɨnyo telagɨ yutnon abaŋ uŋun paŋmɨlɨp aban tagɨsisi arɨpmɨ dɨma ani. \v 2 Mukwa sogok uŋuden da mɨŋat amɨnyo paŋmɨlɨp aban tagɨsisi aŋ tam, mukwa sogok dɨ gat saŋbeŋek dɨma abam. Mukwa sogok da mɨŋat amɨnyo telagɨ yutnon apgwit uŋun wagɨl paŋmɨlɨp aban gwaljɨgɨ mɨni kɨlɨ awit tam, butnikon da suŋ agɨmaŋ dakon gulusuŋnin uŋun sigɨn taŋ nimaŋ yaŋ dɨma nandabam. \v 3 Mani dɨma. Bɨlagɨ bɨlagɨ mukwa uŋun soŋek yokwini do sigɨn nandaŋ, \v 4 \x - \xo 10:4 \xt Ibr 9.13\x*nido bulmakau wɨli gat ae meme gat dakon yawini da yokwi arɨpmɨ dɨmasi wɨrɨrɨrɨ. \p \v 5 \x - \xo 10:5 \xt Kap 40.6-8\x*Yaŋ do aŋek Kristo mɨktɨmon apgut bɨsapmon yaŋ yagɨt: \q1 “Gak amɨn da yo daŋgwi toŋ baŋ dapmaŋ mukwa soŋek paret ani do dɨma galak tagɨl. \q2 Mani gak da gɨptɨmno naŋ aŋnoman agɨl. \q1 \v 6 Mukwa sogok dakon yo kɨndapmon wagɨl sosoŋ gat ae yokwi wɨrɨrɨt dakon mukwa sosoŋ uŋun kɨsi do gak dɨma galak tagɨl. \q1 \v 7 Do nak yaŋ yagɨm, ‘Piŋkop, nak gak dakon galaktok yol do kɨlɨ abɨt. \q2 Uŋun nak do papiakon kɨlɨ mandabi.’ ” \m \v 8 Mibɨltok Kristo da gen teban da paret ani do yosok uŋun do yaŋ yagɨt, “Gak amɨn da yo daŋgwi toŋ baŋ dapmaŋ mukwa soŋek paret ani do dɨma galak tagɨl, ae mukwa sogok dakon yo kɨndapmon wagɨl sosoŋ gat ae yokwi wɨrɨrɨt dakon mukwa sosoŋ uŋun kɨsi do gak dɨma galak tagɨl.” (Mani Moses dakon gen teban da anisi do yosok.) \v 9 Ae saŋbeŋek yaŋ yagɨt, “Nak gak dakon galaktok yol do kɨlɨ abɨt.” Uŋun do aŋek saŋbek saŋbek kalugɨ aŋteban ak do aŋek saŋbek saŋbek kalɨpmɨ wɨrɨrɨkdak. \v 10 \x - \xo 10:10 \xt Ibr 9.12\x*Yesu Kristo Piŋkop dakon galaktok yolek gɨptɨmni naŋ paregek bɨsap kaloŋ kɨmakgɨt. Yaŋ aŋek paŋpulugagɨt da nin iyɨ dakon telagɨ mɨŋat amɨn kabɨ ekwamaŋ. \s1 Yesu da paret agɨt uŋun da yokwi tagɨ wɨrɨrɨtjak \p \v 11 \x - \xo 10:11 \xt TP 29.38\x*Saŋbek saŋbek kalɨpmɨ da bɨsapmon mukwa sogok amɨn morap gɨldarɨ gɨldarɨ agek pini aŋ aŋ awit. Uŋun mukwa kaloŋ naŋ gɨn bɨsap morapmɨ soŋ soŋ awit, ae uŋun da yokwi arɨpmɨ dɨma wɨrɨrɨrɨ. \v 12 Mani, Kristo da paret kaloŋɨsi kɨnda gɨn agɨt, ae uŋun paret bɨsap dagok dagogɨ mɨni taŋ aŋaŋ kɨkdɨsak. Yaŋ aŋ mudaŋek Piŋkop da amɨn tet do yɨkgɨt. \v 13 \x - \xo 10:13 \xt Kap 110.1\x*Yɨgek Piŋkop da uwalni kandap mibɨlnikon yopban geni guramɨtni do jomjom aŋegɨsak. \v 14 Nido uŋun iyɨnaŋ bɨsap kaloŋ paregek paŋpulugaŋban mɨŋat amɨnyo iyɨ dakon telagɨ mɨŋat amɨn kabɨ dagoŋ. Ae uŋun da aban gwaljɨgɨ mɨnisi awit, ae yaŋ gɨn toktogɨsi egɨ aŋaŋ kɨkdaŋ. \p \v 15 Uŋun dakon mibɨlɨ Telagɨ Wup kɨsi da nin do yaŋ teŋteŋok asak. Mibɨltok yaŋ yosok: \q1 \v 16 \x - \xo 10:16 \xt Jer 31.33; Ibr 8.10\x* “Amɨn Tagɨ da yaŋ yosok, \q2 ‘Saŋbek saŋbek kalugɨ nak da don uŋun gat abeŋ uŋun yaŋ. Nak da gen tebano butnikon yopdɨsat, aŋek gen teban dakon geni nandak nandaknikon mandakdɨsat.’ ” \m \v 17 \x - \xo 10:17 \xt Jer 31.34\x*Ae don gen uŋun saŋbeŋek yaŋ yosok: \q1 “Nak da yokwini gat ae gen teban ɨragek yo yokwi aŋ do wagɨl ɨŋtokeŋ.” \m \v 18 Ae Piŋkop da yokwi kɨlɨ wɨrɨrɨkgɨt, do yokwi wɨrɨrɨt dakon mukwa soni dakon pi mɨni. \s1 Nin nandaŋ gadat aŋ kɨmagek Piŋkop da kapmatjok kɨneŋ \p \v 19 \x - \xo 10:19 \xt Ibr 4.16\x*Yaŋdo, not kabɨ, Yesu dakon yawini da yokwinin kɨlɨ wɨrɨrɨk mudagɨt, do nin pasol pasolɨ mɨni Yut Burɨ Telagɨsi uŋungwan tagɨ wɨgɨneŋ. \v 20 \x - \xo 10:20 \xt Mt 27.51\x*Nin uŋun yutgwan kosit kalugɨ egɨp egɨpmɨ toŋ uŋudon da tagɨ wɨgɨneŋ. Kosit uŋun Yesu da iyɨ dakon gɨptɨm paregek wɨtdalgɨt, uŋun Telagɨ Yut Dakon Burɨ Telagɨsi dakon yoma kaga do ɨmal madep abɨsɨŋba magɨt uŋun wɨtdalek wɨgɨgɨt. \p \v 21 Nin Mukwa Sogok dakon Mibɨltok Amɨnin egɨsak. Uŋun wukwisi ae Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨ morap kɨlani asak. \v 22 \x - \xo 10:22 \xt MS 8.30; Esi 36.25; Ep 5.26\x*Uŋun da aŋpak yokwi agɨmaŋ dakon gulusuŋnin wɨrɨrɨkgɨt, do Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨni da ekwamaŋ, yaŋsi nandaneŋ do yawini nin dakon buron tagalgɨt. Aŋek gɨptɨmnin pakbi jɨmjɨmɨ mɨnisi naŋ sugagɨt. Yaŋsi agɨt do butninon aŋpak toptopmɨ morap toŋ uŋun wɨrɨrɨk mudoneŋ, aŋek Piŋkop do nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋ kɨmagek uŋun da kapmatsisok kɨneŋ. \v 23 Nin nandaŋ gadatnin gat ae yo tagɨsi do nandaŋ teban taŋek jomjom aŋek ekwamaŋ uŋun do yaŋ teŋteŋok amaŋ do nandaŋ gadatnin tebaisi abɨdaŋek but bamot dɨmasi aneŋ. Nido, yo morap Piŋkop da ak do yaŋ teban tok agɨt, uŋun asisi akdɨsaksi. \v 24 Nin kaloŋ kaloŋ Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo dɨwarɨ do nandaŋek paŋtagap ano amɨn do but dasi galak taŋ yomni, aŋek aŋpak tagɨsi aŋ yomni. Nin uŋun do nandak nandak aneŋ. \v 25 \x - \xo 10:25 \xt Ibr 3.13\x*Ae Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo nin amɨn dɨwarɨ da aŋ uŋudeŋ muwut muwutnin dɨma yɨpmaŋ detneŋ. Ji nandaŋ, Kristo dakon abap bɨsapni kɨlɨ abɨŋek kapmat tosok, do nin kaloŋ kaloŋ amɨn dɨwarɨ dakon but paŋteban ak do pi madepsi aneŋ. \s1 Nin Piŋkop dakon Monji manji dɨma ɨmneŋ \p \v 26 \x - \xo 10:26 \xt Ibr 6.4-8\x*Nandani, nin gen bamɨ kɨlɨ nandaŋ pɨsagɨmaŋ, aŋek don si nandaŋ mudaŋek yokwi da aŋpagon agɨpneŋ kaŋ, yokwi uŋun wɨrɨrɨt dakon mukwa sogok kɨnda gat dɨmasi tosok. \v 27 \x - \xo 10:27 \xt Ais 26.11\x*Nin yaŋon da egɨpneŋ kaŋ, pasol pasol madepsi aŋek gen pi madep dakon gɨldat gat ae kɨndap tedepmɨ madepsi Piŋkop dakon uwalni wagɨl soŋ yomdɨsak uŋun do jomjom akdamaŋ. \v 28 \x - \xo 10:28 \xt GT 17.6; 19.15\x*Kalɨp, amɨn kɨnda Moses dakon gen teban ɨrakgɨt, aŋakwan amɨn bamorɨ bo kapbɨ da kaŋek suŋ ak dakon yaŋkwok awit kaŋ, uŋun amɨn do bupmɨ dɨma nandaŋ ɨmgwit. Kɨla amɨn da mɨŋat amɨnyo yoyɨŋba si aŋakba kɨmakgɨt. \v 29 \x - \xo 10:29 \xt Mt 12.30-32; 1Ko 11.27-29\x*Do ji Piŋkop dakon Monji do nandaba yo ɨsalɨ asak amɨn do niaŋsi nandaŋ? Uŋun amɨn jɨgɨ madepsi pakdaŋ. Kristo dakon yawi da saŋbek saŋbek kalugɨ aŋteban asak, uŋun da paŋmɨlɨp aban uŋun amɨn Piŋkop dakon amɨnsi dagawit aŋek telagɨsi egɨpgwit. Mani, abɨsok uŋun amɨn da aba yawi yo ɨsalɨsi asak. Aŋek nandaŋ yawot dakon Wup do aŋpak yokwisi aŋ ɨmaŋ. \p \v 30 \x - \xo 10:30 \xt GT 32.35-36; Kap 135.14\x*Nin nandamaŋ, Piŋkop da yaŋ yagɨt: \q1 “Yokwi dakon kobogɨ yomyom uŋun nak dakon pi. \q2 Nak da kobogɨ aŋyomdɨsat.” \m Ae saŋbeŋek yaŋ yagɨt: \q1 “Amɨn Tagɨ da mɨŋat amɨni dakon aŋpakni gen pikon kokwin aŋek kobogɨ yokwi yomdɨsak.” \m \v 31 Asi, nin Piŋkop egɨp egɨpmɨ toŋ dakon Monji manji ɨmneŋ kaŋ, Piŋkop da kobogɨ yokwisi nimdɨsak do pasol pasol madepsi aneŋ. \s1 Nin nandaŋ gadaron tebaisi atneŋ \p \v 32 Ji aesi kalɨp Piŋkop dakon teŋteŋɨ abɨdawit bɨsap uŋun do nandani. Uŋun bɨsapmon jɨgɨ tepmɨyo madepsi pawit, mani ji tebaisi akgwit. \v 33 Bɨsap dɨwarɨ mɨŋat amɨnyo da dabɨlon depba agakwa jɨgɨlak yaŋ damɨŋek yo yokwi aŋ damgwit. Ae ji bɨsap dɨwarɨ jɨgɨ uŋuden pawit amɨn gat gadaŋek paŋpulugawit. \v 34 \x - \xo 10:34 \xt Mt 5.11-12; 6.20\xt Ab 2.3-4\x*Ae dam tebanon yopba egɨpgwit amɨn uŋun do bupmɨ nandaŋ yomgwit. Ae amɨn da yo kabɨsi gwayewit bɨsapmon, ji kɨsɨk kɨsɨk aŋek yum pɨndakgwit, nido yaŋ nandawit, yo bamɨsi taŋ nimɨsak gɨn, uŋun dagok dagogɨ mɨni taŋ aŋaŋ kɨkdɨsak. \p \v 35 Ji jɨgɨ kalɨp pawit uŋun do nandaŋek nandaŋ gadatji tebai uŋun dɨma yɨpmaŋ detni. Nandaŋ gadat tebai aŋ dakon tomni madepsi Piŋkop da damdɨsak. \v 36 Tebaisi ak kɨmotni, yaŋ aŋek Piŋkop dakon galaktok tagɨ yolni. Aŋek kalɨp Piŋkop da yo tagɨsi dam do yaŋ teban tok agɨt uŋun tagɨ tɨmɨtni. \v 37 \x - \xo 10:37 \xt Ab 2.3-4\x*Tebaisi atni, nido Piŋkop gen papia da yaŋ yosok: \q1 “Asi, bɨsap dubak dɨma, amɨn uŋun apdɨsak kɨlɨ uŋunjok apdɨsak. \q2 Ae tepmɨsi apdɨsak. \q1 \v 38 Nak dakon amɨno kɨlegɨsi uŋun nandaŋ gadaron egɨpdɨsak. \q2 Mani duwalɨk pɨgɨsak kaŋ, tagɨ dɨma nandaŋ ɨbeŋ.” \m \v 39 Mani nin duwalɨk pɨgek pasɨlneŋ dakon amɨn dɨma. Nin nandaŋ gadat aŋek egɨp egɨp teban abɨdoneŋ dakon mɨŋat amɨnyo da ekwamaŋ. \ms1 Nandaŋ gadat dakon mibɨlɨsi \mr (Kɨlapmɨ 11–13) \c 11 \s1 Piŋkop do nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋek tebaisi atneŋ \p \v 1 \x - \xo 11:1 \xt 2Ko 5.7\x*Nandaŋ gadat dakon mibɨlɨ uŋun yaŋ. Nin pakyaŋsi yaŋsi nandamaŋ, yo tagɨ morap Piŋkop da nim do yaŋ teban tok agɨt uŋun tɨmɨt do nandaŋ teban taŋek jomjom aŋek ekwamaŋ uŋun asi tɨmɨtdamaŋ yaŋsi nandamaŋ. Ae dabɨl da yo uŋun dɨma pɨndakgamaŋ, uŋun yo morap uŋun toŋ yaŋsi nandamaŋ. \v 2 Kalɨp amɨn nandaŋ gadat awit, aba Piŋkop da aŋpakni do but galaksi nandagɨt. \v 3 \x - \xo 11:3 \xt WW 1.1; Kap 33.6; Jn 1.3\x*Nin nandaŋ gadat amaŋ do yaŋsi nandamaŋ, Piŋkop mɨktɨm gat ae kundukon yo morap toŋ uŋun yaŋban genikon da noman tawit. Do yo morap abɨsok dabɨl da pɨndakgamaŋ, uŋun yo amɨn da dɨma pɨndarɨ baŋ wasagɨt. \s1 Abel, Enok, ae Noa yo da Piŋkop do nandaŋ gadat awit \p \v 4 \x - \xo 11:4 \xt WW 4.3-10\x*Abel Piŋkop do nandaŋ gadat aŋek mukwa soŋ ɨmgut. Aban Piŋkop da Abel dakon mukwa do galak tagɨt. Mani Ken dakon mukwa do dɨma galak tagɨt. Abel uŋun nandaŋ gadat agɨt, mibɨlɨ yaŋ do aŋek Piŋkop da but galak dakon yo Abel da ɨmgut uŋun do galak taŋek amɨn kɨlegɨ yaŋ iyɨgɨt. Abel kɨlɨsi kɨmakgɨt, mani nandaŋ gadatni uŋun da nin sigɨn yaŋ teŋteŋaŋ nimɨsak. \p \v 5 \x - \xo 11:5 \xt WW 5.21-24\x*Enok Piŋkop do nandaŋ gadat agɨt. Aban aŋpakni do tagɨsi nandagɨt, do dɨma kɨmagakwan Piŋkop da abɨdaŋ aŋaŋ Kwen Kokup wɨgɨgɨt. Amɨn da wɨsɨŋek dɨma kawit, nido Piŋkop da kɨlɨ abɨdagɨt. \v 6 Mani, nandaŋ gadatni mɨni amɨn, Piŋkop da uŋun amɨn do nandaban tagɨ dɨma asak. Nido, Piŋkop da kapmatjok kɨk do nandɨsak amɨn, uŋun Piŋkop egɨsak yaŋsi nandaŋ gadaŋ kɨmokdok, ae amɨn Piŋkop wusɨk do pi aŋ amɨn uŋun Piŋkop da yo tagɨsi aŋ yomɨsak yaŋ nandaŋ gadaŋ kɨmokdok. \p \v 7 \x - \xo 11:7 \xt WW 6.13–7.1\x*Piŋkop da Noa yo don noman tokdaŋ uŋun dakon but pɨso gen iyɨgɨt. Iyɨŋban yo uŋun Noa da dɨma pɨndakgɨt, mani Piŋkop dakon gen nandaŋ gadaŋek tap wakga kɨnda wasagɨt. Aŋek iyɨ gat ae gwakni gat uŋun tap wakgakon wɨgek dɨma tasɨk tawit. Uŋun nandaŋ gadatnikon da, Noa da mɨktɨm amɨn morap dɨwarɨ gulusuŋ awit uŋun paŋteŋteŋ agɨt. \s1 Abraham gat Sara gat nandaŋ gadat agɨmal \p \v 8 \x - \xo 11:8 \xt WW 12.1-5\x*Abraham Piŋkop do nandaŋ gadat agɨt, do Piŋkop da yaŋ ɨmgut bɨsapmon Abraham Piŋkop dakon gen guramɨkgɨt. Uŋun kokupni yɨpmaŋ degek Piŋkop da mɨktɨm kɨnda ɨban iyɨ dakon mɨktɨm dagosak do nandagɨt uŋudon kɨgɨt. Abraham dukwan kɨkeŋ uŋun dɨma nandagɨt, mani nandaŋ gadat aŋek kɨgɨt. \v 9 \x - \xo 11:9 \xt WW 35.12\x*Uŋun nandaŋ gadat aŋek kɨŋ Piŋkop da mɨktɨm ɨm do yagɨt uŋudon yɨkgɨt. Aŋek uŋun mɨktɨmon waŋga amɨn da yaŋ ɨmal yutnon yɨkgɨt. Ae Aisak gat Jekop gat kɨsi ɨmal yutnon yɨkgɨmal, uŋun amɨn do Piŋkop da mɨktɨm uŋun yom do yaŋ teban tok agɨt. \v 10 Abraham yaŋ agɨt nido nandaŋ gadat aŋek kokup pap toktogɨsi uŋudon don egɨpbeŋ yaŋ nandagɨt. Piŋkop da kokup pap uŋun niaŋ wasogɨ uŋun iyɨ nandaŋ mudaŋek wasagɨt. \p \v 11 \x - \xo 11:11 \xt WW 18.11-14; 21.2; Ro 4.19\x*Abraham gat Sara gat monjɨ paŋalak bɨsap kɨlɨ yapgumal, mani nandaŋ gadat aŋek monjɨ paŋalanjil dakon tapmɨm pagɨmal. Sara nandaŋ gadat aŋek yaŋ nandagɨt, “Piŋkop da yaŋ teban tok agɨt, ae uŋun da gen bamɨ gɨn yosok.” \v 12 \x - \xo 11:12 \xt WW 15.5; 22.17\x*Do amɨn kaloŋ uŋun amɨn pelaŋsi aŋek si kɨmot do agɨt bɨsapmon monjɨ morapmɨsi dakon datni dagagɨt. Babɨkni uŋun ɨreŋ taŋek kundukon gɨk toŋ ae tap kɨdɨpmɨŋon nɨman toŋ morapmɨsi, amɨn da arɨpmɨ dɨma manjɨrɨ awit. \p \v 13 \x - \xo 11:13 \xt WW 23.4; 1KAG 29.15; Kap 39.12; 1Pi 2.11\x*Uŋun mɨŋat amɨn morap uŋun nandaŋ gadat aŋek egɨ wɨgɨ kɨmot awit. On mɨktɨmon egɨpgwit bɨsapmon yo tagɨsi Piŋkop da yom do yaŋ teban tok agɨt uŋun dɨma tɨmɨkgwit, ɨsal nandaŋ gadaron da dubagɨkon pɨndagek but galak nandawit. Uŋun iyɨ do nin mɨktɨm ŋwakŋwarɨkon amɨn yombem da amɨn da mɨktɨmon bɨsap pɨsɨpmɨsok ekwamaŋ yaŋ yawit. \v 14 Yaŋ yoŋ amɨn uŋun iyɨ dakon mɨktɨm wɨsaŋ yaŋ nandamaŋ. \v 15 Mɨktɨm yɨpmaŋek apgwit uŋun dogɨn nandaŋek egɨpgwit tam tobɨl kokup egɨpgwiron tagɨ kwam. \v 16 Mani mɨktɨmni kalɨpmɨ uŋun yapmaŋek mɨktɨm wagɨl tagɨsisi uŋudon egɨp do galak tawit, mɨktɨm uŋun Kwen Kokup. Uŋun amɨn da Piŋkop do, “Gak nin dakon Piŋkop,” yaŋ iyɨŋakwa Piŋkop mayagɨ dɨma pasak, nido uŋun amɨn do kokup pap kɨnda kɨlɨ aŋnoman agɨt da tosok. \p \v 17-18 \x - \xo 11:17-18 \xt WW 21.12; 22.1-14\x*Piŋkop da Abraham do yaŋ teban tok aŋek yaŋ iyɨgɨt: \q1 “Aisagon da babɨkgo altokdaŋ.” \m Mani Piŋkop da Abraham aŋkewalek monji aŋak mukwa sosak do iyɨŋban monji kaloŋɨ Piŋkop do ɨmgut. \v 19 \x - \xo 11:19 \xt Ro 4.17\x*Abraham yaŋ nandagɨt, “Aisak kɨmotjak kaŋ, Piŋkop da tagɨ aban pɨdosak.” Yaŋsi nandagɨt, do monji kɨmoron naŋ abɨdagɨt yaŋ asak. \s1 Aisak, Jekop, ae Josep yo da Piŋkop nandaŋ gadaŋ ɨmgwit \p \v 20 \x - \xo 11:20 \xt WW 27.27-29,39-40\x*Aisak nandaŋ gadat aŋek Jekop gat Iso gat do gɨsam yomgut. Aŋek yo don noman taŋ yomdaŋ uŋun do yoyɨgɨt. \p \v 21 \x - \xo 11:21 \xt WW 47.31–48.20\x*Jekop nandaŋ gadat aŋek si kɨmot do aŋek Josep dakon monjɨ bamot do gɨsam yomgut. Aŋek busuŋni wɨn kɨrɨŋni da dɨwarɨkon wɨtjɨŋek Piŋkop gawak ɨmgut. \p \v 22 \x - \xo 11:22 \xt WW 50.24-25; TP 13.19\x*Josep nandaŋ gadat aŋek si kɨmot do aŋek yagɨt “Israel amɨn don Isip mɨktɨm yɨpmaŋek kɨkdaŋ.” Yaŋ yaŋek don kɨmakban iyɨ dakon kɨdarɨ tɨmɨgek niaŋ ani uŋun do yoyɨgɨt. \s1 Moses nandaŋ gadat agɨt \p \v 23 \x - \xo 11:23 \xt TP 1.22; 2.2\x*Moses dakon meŋi datniyo nandaŋ gadat agɨmal. Do Moses altaŋban kanek kapbɨ aŋkɨsɨbɨgɨmal, nido monjɨ uŋun wagɨl tagɨsisi kɨnda kagɨmal, ae kɨla amɨn madep dakon gen teban kɨrɨŋɨt do pasol pasol dɨma agɨmal. \p \v 24 Moses nandaŋ gadat aŋek tagaŋek amɨn madep agɨt bɨsapmon amɨn da kɨla amɨn madep Pero dakon gwi dakon monji yaŋ iyɨni do dɨmasi galak tagɨt. \v 25 Uŋun Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨ gat jɨgɨ kaloŋɨ paneŋ yaŋ nandagɨt. Yokwi dakon aŋpak aŋek bɨsap pɨsɨpmɨsok kɨsɨk kɨsɨk ak do dɨma nandagɨt. \v 26 Yaŋ nandagɨt, Kristo dakon man do mayaktok pakeŋ kaŋ, uŋun da Isip dakon yoni tagɨsi morap uŋun yapmaŋdak. Yaŋ nandagɨt nido Piŋkop da tomni do yo tagɨsi ɨmdɨsak uŋun do nandaŋek egɨpgut. \p \v 27 Moses nandaŋ gadat aŋek Isip mɨktɨm yɨpmaŋek kɨgɨt. Kɨla amɨn madep da japmɨ nandaŋ ɨmgut, mani Moses uŋun do dɨma pasalgɨt. Piŋkop pasɨlɨ egɨsak uŋun Moses da dabɨl da yaŋ kagɨt do tebaisi akgɨt. \v 28 \x - \xo 11:28 \xt TP 12.21-30\x*Uŋun nandaŋ gadat aŋek Yapyap Bɨlak madepmon Israel amɨn yoyɨŋban sipsip dapgwit. Aŋek aŋelo da Israel amɨn dakon monji mibɨltogɨkon ɨgayɨkjok kɨnda dɨma ani yaŋ do sipsip dakon yawi baŋ yoma domon sowit. \s1 Israel amɨn morapmɨ nandaŋ gadat tebaisi awit \p \v 29 \x - \xo 11:29 \xt TP 14.21-31\x*Israel amɨn nandaŋ gadat aŋek Tap Gami pudaŋek mɨktɨm kɨbɨrɨ tɨmon yaŋ kɨwit. Mani Isip amɨn kɨŋ tap pudok do aŋek pakbi naŋ kɨmakgwit. \p \v 30 \x - \xo 11:30 \xt Jos 6.12-21\x*Israel amɨn nandaŋ gadat aŋek Jeriko kokup pap aŋgwasɨŋakwa gɨldat 7 kabɨ agɨt. Aŋakwa tɨp dam madep tuwɨl kɨgɨt. \p \v 31 \x - \xo 11:31 \xt Jos 2.1-21; 6.21-25; Jem 2.25\x*Kosit oba mɨŋat Reap nandaŋ gadat aŋek amɨn paŋman ak amɨn bamot paŋpulugaŋek pabɨdaŋban yutnikon wɨgɨwit. Do Piŋkop dakon gen dɨma guramɨkgwit amɨn gat kɨsi dɨma kɨmakgwit. \p \v 32 \x - \xo 11:32 \xt GK 6.11–8.32; 4.6–5.31; 11.1–12.7; 13.2–16.31; 1Sa 16.1–1KA 2.11; 1Sa 1.1–25.1\x*Bɨsap pɨsɨpmɨ do ni gen baŋ saŋbeŋek dayɨkeŋ? Gideon, ae Barak, ae Samson, ae Jepta, ae Dewit, ae Samuel, ae kombɨ amɨn morap do dayɨkeŋ kaŋ bɨsap arɨpmɨ dɨma. \v 33 \x - \xo 11:33 \xt Dan 6.1-27\x*Uŋun amɨn nandaŋ gadat aŋek dɨwarɨ da kɨla amɨn madep morapmɨ dakon emat amɨni pabɨŋ yopgwit. Uŋun amɨn aŋpak kɨlegɨkon da amɨn kɨla aŋek Piŋkop da yo yom do yaŋ teban tok agɨt uŋun tɨmɨkgwit. Ae laion dakon gen kagani sopgwit. \v 34 \x - \xo 11:34 \xt Dan 3.23-27\x*Uŋun amɨn da mɨleŋ asɨp madepsi sogɨt uŋun aba kɨmakgɨt. Ae emat agak sɨba paŋpekwolakwa dɨma dapgwit. Uŋun amɨn tapmɨmni mɨni, mani don tapmɨm pawit. Uŋun emat amɨn tebaisi dagaŋek mɨktɨm ŋwakŋwarɨ dakon emat amɨn kabɨni yolba pasal kɨwit. \v 35 \x - \xo 11:35 \xt 1KA 17.17-24; 2KA 4.25-37\x*Amɨn kɨmakbi aeni pɨdaŋba meŋi da tɨmɨkgwit. \p Mani nandaŋ gadat amɨn dɨwarɨ uwal da dam tebanon yopmaŋek gɨptɨmɨ obɨsi paŋupbal awit. Mani Piŋkop manji ɨmɨŋek pulugaŋ kɨk do dɨma nandawit, nido yaŋ nandawit, kɨmotneŋ kaŋ kɨmoron da pɨdaŋek egɨp egɨp wagɨl tagɨsi abɨdokdamaŋ yaŋ nandawit. \v 36 \x - \xo 11:36 \xt 1KA 22.26-27; Jer 20.2; 37.15; 38.6\x*Ae uwal da dɨwarɨ jɨgɨlak gen yoyɨŋek baljawit, ae dɨwarɨ nap teban baŋ paŋteban aŋek dam tebanon yopgwit. \v 37 \x - \xo 11:37 \xt 2KAG 24.21\x*Dɨwarɨ tɨpbaŋ dapgwit, ae dɨwarɨ ɨlɨk dagok baŋ gɨptɨmɨ ɨlɨk dagaŋba tɨm bamot awit, ae dɨwarɨ emat agak sɨba baŋ dapba kɨmakgwit. Uŋun amɨn dɨwarɨ sipsip ae meme gɨpbaŋ paŋek agɨpgwit. Uŋun gɨptɨm dakon yo do wadaŋakwa amɨn da jɨgɨ yomɨŋek aŋpak yokwi aŋyomgwit. \v 38 Yaŋ aba mɨktɨm kɨbɨrɨ amɨn da arɨpmɨ dɨma egɨpmɨ ae kabapgwan binap agek gopbat ae gapmagwan egɨ egɨ awit. Uŋun nandaŋ gadat amɨn da mɨktɨm amɨn dɨwarɨ yapmaŋ mudaŋek amɨn wukwisi ae tagɨsi awit. \p \v 39 Uŋun mɨŋat amɨn morapyo nandaŋ gadat awit do aŋek Piŋkop da mɨŋat amɨnyo tagɨsi yaŋ nandaŋ yomgut. Mani mɨktɨmon egek Piŋkop da yo yom do yaŋ teban tok agɨt uŋun dɨma tɨmɨkgwit, \v 40 nido kalɨp Piŋkop da yo wagɨl tagɨsi nin kɨsi da tɨmɨtneŋ do nandaŋ kokwin kɨlɨ agɨt. Kalɨp egɨpgwit amɨn gat ae nin gat kɨsi bɨsap kaloŋ gwaljɨgɨ mɨnisi egɨpneŋ do nandagɨt. \c 12 \s1 Nin Yesu pakyaŋsi kaŋek nandaŋ gadaŋ ɨmneŋ \p \v 1 \x - \xo 12:1 \xt 1Ko 9.24-25\x*Uŋun nandaŋ gadat mɨŋat amɨnyo kalɨp egɨpgwit uŋun gɨkwem da yaŋ nin paŋgwasɨŋek nindaŋ. Yaŋdo, nin yo morap pabɨŋ nip do aŋ uŋun yopmaŋ mudaŋek yokwi nin baŋgaldak uŋun paŋ dagoneŋ. Aŋek tɨmtɨm yaŋek dɨma yawogek Piŋkop da napbɨ gwapbo aneŋ do yagɨt uŋudon agɨpneŋ. \v 2 Yesu uŋun nandaŋ gadatnin dakon wasok wasok ae wasɨp, do dabɨlnin Yesukon gɨn taŋakwan kaŋek egɨpneŋ. Uŋun don kɨsɨk kɨsɨk madepsi egɨpdɨsat yaŋ nandaŋek tɨlak kɨndap dakon mayagɨ do nandaba kɨk dɨma aŋek tepmɨ paŋek kɨmakgɨt, da abɨsok Piŋkop dakon kɨla amɨn madep yɨtyɨt tamo da amɨn tet do yɨkdak. \s1 Piŋkop da nin paŋkɨlek ak do jɨgɨ nimɨsak \p \v 3 Ji pakyaŋsi nandani. Yokwi pakpak amɨn da Yesu aŋpak yokwisi aŋ ɨmɨŋakwa tebaisi akgɨt. Ji uŋun do nandaŋek tapmɨm yawot dɨma ani, ae butji dɨma yawotjak. \v 4 Asi, ji yokwi uŋun pabɨk do emat madepsi awit, mani emat aŋakwa yawisi kɨnda dɨma mawit, don mokdaŋ. \v 5 \x - \xo 12:5 \xt Jop 5.17; YT 3.11-12; PA 3.19\x*Ae Piŋkop da ji dakon but paŋteban asak do gen yagɨt uŋun kɨlɨ ɨŋtawit, ma? Ji monjɨnoni yaŋ dayɨŋek yaŋ yagɨt: \q1 “Monjɨno, Amɨn Tagɨ da gak aŋkɨlek ak do jɨgɨ gaban kaŋ, uŋun do yo ɨsalɨ yaŋ dɨma nandaki, ae gen tebai gayɨŋban uŋun do tapmɨmgo dɨma mosak. \q1 \v 6 Nido, Amɨn Tagɨ da amɨn morap but dasi galak taŋ yomɨsak uŋun paŋkɨlek ak do jɨgɨ yomɨsak, ae amɨn morap monjɨnoni yaŋ yoyɨŋek tɨmɨkdak uŋun si baljosok.” \m \v 7 \x - \xo 12:7 \xt GT 8.5\x*Ji tebaisi agakwa Piŋkop da ji paŋkɨlek ak do jɨgɨ damjak. Dat kɨnda da monji aŋkɨlek ak do asak uŋudeŋ gɨn Piŋkop da jikon yaŋ gɨn asak. Namɨn monjɨ kɨnda datni da dɨma aŋkɨlek asak? \v 8 Piŋkop da monjini kɨsi morap paŋkɨlek asak. Ae dɨma paŋkɨlek asak kaŋ, monjinisi dɨma ekwaŋ. Kaŋ ji gwamda yombem da ekwaŋ. \v 9 Ae mɨktɨmon datnin do nandani. Uŋun da nin paŋkɨlek ak do jɨgɨ nimɨŋakwa nandano wukwan yomgumaŋ. Yaŋ agɨmaŋ do wupnin dakon Datni da nin paŋkɨlek asak bɨsapmon uŋun do madepsi gawak ɨmɨŋek egɨp egɨp abɨdoneŋsi. \v 10 Mɨktɨmon datnin da bɨsap pɨsɨpmɨsok iyɨ da nandak nandak da arɨpmon nin paŋkɨlek awit. Mani Piŋkop da iyɨ telagɨ egɨsak do ninyo kɨsi yaŋ gɨn telagɨ egɨpneŋ do aŋek nin paŋpulugaŋek paŋkɨlek asak. \v 11 \x - \xo 12:11 \xt Jem 3.17-18\x*Dat da nin paŋkɨlek ak do jɨgɨ nimɨsak bɨsapmon nin kɨsɨk kɨsɨk dɨma amaŋ, nin butjɨk pamaŋ. Mani don paŋkɨlek agɨt dakon bamɨ komaŋ, uŋun aŋpak kɨlegɨsi gat ae but yawot gat nimɨsak. \s1 Nin tapmɨm paŋek tebaisi atneŋ \p \v 12 \x - \xo 12:12 \xt Ais 35.3\x*Yaŋdo, kɨsitji alek taŋbi uŋun paŋenagek pi ani, ae ŋwakji tapmɨmɨ mɨni paŋteban aŋek \q1 \v 13 \x - \xo 12:13 \xt YT 4.26\x* “kosit kɨlegɨkon agɨpni.” \m Yaŋ ani kaŋ, kandapji wagɨl dɨma yokwi tokdaŋ, aeni kɨlek tokdaŋ. \p \v 14 Amɨn morap gat yaworɨ egɨp do pi tebaisi ani. Ae telagɨsi egɨpni. Telagɨ dɨma egɨpni amɨn uŋun Amɨn Tagɨ dɨma kokdaŋ. \v 15 Pakyaŋsi kaŋ kɨmotni. Jikon da kɨnda maŋek Piŋkop dakon nandaŋ yawotni dɨ yɨpmaŋ dekban. Ae jikon da kɨnda kɨndap ɨsɨpmɨ da yaŋ kwaŋek yokwi paŋalon aŋdaban amɨn morapmɨ dɨ paŋupbal aban Piŋkop manji dɨ ɨbam. \v 16 \x - \xo 12:16 \xt WW 25.29-34\x*Amɨn kɨnda yumabi aŋpak asak do kaŋ kɨmotni. Bo amɨn kɨnda Iso da Piŋkop manji ɨmgut uŋudeŋ asak do kaŋ kɨmotni. Uŋun jap bɨsap kaloŋ noknogɨ uŋun tɨmɨt dogɨn aŋek yo kabɨni monjɨ mibɨltogɨ amɨn da tɨmɨrɨ uŋun kɨsi ɨmgut. \v 17 \x - \xo 12:17 \xt WW 27.30-40\x*Dɨsi nandaŋ, don yo kabɨni uŋun tɨmɨt do nandagɨt, mani dɨma tɨmɨkgɨt. Gɨsamni ae tɨmɨt do kunam takgɨt, mani but tobɨl aŋek gɨsamni tɨmɨtjak dakon kositni dɨma taŋ ɨmgut. \s1 Nin Jerusalem Kwen Kokup tosok uŋudon kɨlɨ obɨmaŋ \p \v 18 \x - \xo 12:18 \xt TP 19.16-20; GT 4.11-12\x*Israel amɨn da Sinai Kabap kɨwit ji uŋudeŋ dɨma aŋ. Uŋun kabapmon kɨŋek yo dabɨl da pɨndakgwit, ae mɨrak paŋek nandawit. Uŋudon kɨndap madep sogɨt, ae pɨlɨn tuk masɨ masɨmɨ agɨt, ae mɨrɨm tebaisi agɨt uŋun pɨndakgwit. \v 19 \x - \xo 12:19 \xt TP 20.18-21; GT 5.22-27\x*Aŋek kweŋ kɨnda madepsi yaŋakwan amɨn kɨnda da gen yagɨt. Yaŋakwan mɨŋat amɨnyo pasol pasol madepsi nandaŋek bɨsit tebaisi yaŋ yawit, “Gen dɨ gat nandak do pasolgomaŋ!” \v 20 \x - \xo 12:20 \xt TP 19.12-13\x*Piŋkop da gen yoyɨgɨt uŋun do pasalgwit. Gen uŋun yaŋ: \q1 “Amɨn bo bɨt kɨlap yo kɨnda kabapmon wɨgɨsak kaŋ tɨpnaŋ aŋakba kɨmotjak.” \m \v 21 \x - \xo 12:21 \xt GT 9.19\x*Yo uŋun pɨndakgwit uŋun do madepsi pasal nɨmnɨmɨgek Moses yaŋ yagɨt: \q1 “Nak nɨmnɨmɨgek madepsi pasoldot.” \p \v 22 Mani ji yo uŋudenon dɨma abɨŋ altawit. Saion Kabapmon kɨlɨ apgwit. Jerusalem Piŋkop egɨp egɨpmɨ toŋ dakon kokup pap Kwen Kokup tosok uŋudon kɨlɨ apgwit. Uŋudon aŋelo tausen morapmɨsi da muwugek kɨsɨk kɨsɨk aŋ. \v 23 Ji Piŋkop dakon monjɨ gwayoni mibɨltogɨ man morapni Kwen Kokupmon mandabi uŋun dakon muwut muwut madepmon apgwit. Piŋkop, amɨn morap dakon gen kokwin amɨnon apgwit. Amɨn kɨlegɨ dakon wup kabɨkon apgwit. Uŋun amɨn Piŋkop da paŋkɨlek aban gwaljɨgɨ mɨnisi awit. \v 24 \x - \xo 12:24 \xt WW 4.10; Ibr 8.6\x*Yesu saŋbek saŋbek kalugɨ dakon binap amɨnon apgwit. Ae Yesu dakon yawi mumumni mawiron apgwit. Uŋun yawi da yokwinin wɨrɨrɨkdak, do uŋun Abel dakon yawi yapmaŋdak. Abel dakon yawi da kobogɨ tɨmɨt do yosok. \s1 Kaŋ kɨmotni \p \v 25 \x - \xo 12:25 \xt Ibr 2.1-3; 10.26-29\x*Kaŋ kɨmotni. Piŋkop da gen yosok uŋun nandak do dɨma kurak toni. Kalɨp Moses da on mɨktɨmon Piŋkop dakon mama gen yoyɨŋban geni nandak do kurak tawit bɨsapmon, iyɨ kutnaŋek kɨgɨk dakon kosit dɨma taŋ yomgut. Do yaŋsi nandani, abɨsok Piŋkop da Kwen Kokupmon da mama gen niyɨsak, uŋun manji ɨmneŋ kaŋ, nin paŋkutnaŋek kɨgɨk dakon kosit mɨnisi. \v 26 \x - \xo 12:26 \xt Ag 2.6\x*Kalɨp Piŋkop da gen yaŋban mɨktɨm wudɨp agɨt. Mani abɨsok yaŋ teban tok aŋek yaŋ niyɨsak: \q1 “Bɨsap kɨnda gat mɨktɨm aŋkwakwalɨtdɨsat. \q2 Ae mɨktɨm gɨn dɨma, kundu yo kɨsi paŋkwakwalɨtdɨsat.” \p \v 27 Ae “bɨsap kɨnda gat” do yosok, do yaŋ nandamaŋ, Piŋkop da mɨktɨm kunduyo kɨsi paŋkwakwalɨtjak bɨsapmon yo morap iyɨ wasagɨt uŋun wɨrɨrɨkban pasɨldaŋ. Aŋakwan yo arɨpmɨ dɨma paŋkwakwalɨrɨ uŋun dagɨn tokdaŋ. \p \v 28 Piŋkop da kɨla asak kokup uŋun abɨdagɨmaŋ uŋun arɨpmɨ dɨma kwakwalɨrɨ, yaŋ do aŋek ya yaŋ iyɨneŋ. Nin aŋpak iyɨ galak tosok uŋun aŋek iyɨ naŋgɨn gawak ɨmɨŋek pasol pasol aŋek mani aŋenotneŋ. \v 29 \x - \xo 12:29 \xt GT 4.24; 9.3\x*Yaŋsi aneŋ, nido \q1 “Piŋkopnin uŋun kɨndap tebaisi, \q2 do yo yokwi morap soŋ pɨlɨk mudokdɨsak.” \c 13 \s1 Nin kaloŋ kaloŋ amɨn do but dasi galak taŋ yomneŋ \p \v 1 Ji paŋmuwukbi notji do but dasi galak taŋ yomyom aŋpak dɨma yɨpmaŋ detni. \v 2 \x - \xo 13:2 \xt WW 18.1-8; 19.1-3; Ro 12.13\x*Jikon amɨn kɨnda dɨma nandaŋ ɨmaŋ amɨn kɨnda apban kaŋ, uŋun abɨdok do dɨma ɨŋtoni. Kalɨp amɨn dɨwarɨ da amɨnsi baŋ tɨmɨkgamaŋ yaŋ nandawit, mani aŋelo baŋ tɨmɨkgwit. \p \v 3 Amɨn dam tebanon ekwaŋ amɨn do dɨma ɨŋtaŋ yomni. Nin uŋun gat kɨsi dam tebanon ekwamaŋ yaŋ nandani. Ae uwal da jɨgɨ yomaŋ amɨn uŋun do dɨma ɨŋtaŋ yomni. Ninyo kɨsi da jɨgɨ uŋun pamaŋ yaŋ nandaŋek egɨpni. \p \v 4 \x - \xo 13:4 \xt Ep 5.5\x*Mɨŋat eyo aŋpak uŋun yo madepsi kɨnda, do amɨn morap kɨsi da uŋun do nandaba wɨgakwan kɨlani aŋakwa gwaljɨgɨ mɨnisi tosak. Nido Piŋkop da yumabi aŋpak mibɨlɨ mibɨlɨ aŋ amɨn uŋun kobogɨ yo yokwisi aŋ yomdɨsak. \p \v 5 \x - \xo 13:5 \xt GT 31.6,8; Jos 1.5\x*Moneŋ dakon galaktok jikon dɨma tosak. Yo taŋ nimaŋ uŋun arɨpninon toŋ yaŋ nandani. Nido Piŋkop da yaŋ kɨlɨ niyɨgɨt: \q1 “Gepmaŋ dekgo gaga dage arɨpmɨ dɨma egɨpdɨsal.” \m \v 6 \x - \xo 13:6 \xt Kap 118.6\x*Yaŋdo, nin nandaŋ teban taŋek yaŋ yomaŋ: \q1 “Amɨn Tagɨ paŋpulugokno egɨsak, \q2 do yo kɨnda do dɨma pasolbeŋ. \q2 Amɨn da arɨpmɨ dɨma abɨŋ nepni.” \s1 Nin Yesu yol do dɨma mayak toneŋ \p \v 7 \x - \xo 13:7 \xt 1Ko 4.16\x*Kɨla amɨnji kalɨp Piŋkop dakon gen dayɨwit uŋun dɨma ɨŋtaŋ yomni. Aŋpak awit dakon bamɨ uŋun do nandaŋek nandaŋ gadat awit uŋun yolek yaŋ gɨn egɨpni. \v 8 Yesu Kristo uŋun kulabɨgɨ mɨni apma, ae abɨsok, ae don egɨ aŋaŋ kɨkdɨsak teban. \v 9 \x - \xo 13:9 \xt Ro 14.17\x*Yaŋdo, amɨn da gen ŋwakŋwarɨ dɨ dayɨŋ dekba nandaŋ gadatji dɨ wɨtdal kwam. Nin Piŋkop dakon nandaŋ yawotni yɨpno uŋun da butnin paŋteban aban atneŋ. Jap noknok dakon gen teban yolyol aŋpak da amɨn dakon but arɨpmɨ dɨma paŋteban asak. Uŋun aŋpak da amɨn kɨnda arɨpmɨ dɨmasi aŋpulugokdɨsak. \v 10 Mukwa sogok amɨn da yo daŋgwi toŋ altakon dapbi uŋun baŋ noŋ. Mani nin altanin ŋwakŋwarɨ kɨnda tosok. Uŋun altakon mukwa sogok amɨn da jap arɨpmɨ dɨma noknogɨ. \p \v 11 \x - \xo 13:11 \xt MS 16.27\x*Mukwa sogok amɨn dakon mibɨltok amɨn da sipsip ae bulmakau dakon yawini yokwi wɨrɨrɨt do Yut Burɨ Telagɨsi uŋungwan pawɨgɨsak, mani bamɨ yut yomayo da waŋga sosoŋ. \v 12 \x - \xo 13:12 \xt Jn 19.17\x*Yaŋgɨn Yesu dakon yawini da mɨŋat amɨnyo paŋtelak aban telagɨsi ani do kokup pap dakon yoma kaga da waŋga tepmɨ pagɨt. \v 13 \x - \xo 13:13 \xt Ibr 12.2\x*Yaŋdo, nin kɨsi yut yomayo da waŋga kɨŋek uŋun da mayagɨ pagɨt ninyo uŋudeŋ gɨn paneŋ. \v 14 \x - \xo 13:14 \xt Ibr 11.10,16; 12.22\x*Nido on mɨktɨmon nin dakon kokup pap toktogɨ kɨnda dɨma tosok. Mani kokup pap kɨnda don noman tokdɨsak nin uŋudon kɨneŋ dosi nandamaŋ. \v 15 \x - \xo 13:15 \xt Kap 50.14,23\x*Yaŋdo, nin yɨpmaŋ derɨ mɨni Yesu da manon Piŋkop aŋkɨsiŋ kɨmotneŋ. Yaŋ aneŋ uŋun da gen dulumnin dakon paret asak. \v 16 \x - \xo 13:16 \xt Pil 4.18\x*Mɨŋat amɨnyo do aŋpak tagɨsi aŋyomni, ae notji paŋpulugok do yo kabɨsi baŋ notji do yomɨŋ yomɨŋ ani. Uŋun aŋpak do dɨma ɨŋtoni, nido uŋun paret kɨnda, Piŋkop da uŋun do galak tosok. \s1 Piŋkop da nin paŋpulugaŋban tagɨsi egɨpneŋ \p \v 17 \x - \xo 13:17 \xt 1Tes 5.12\x*Kɨla amɨnji kɨlasi aŋ uŋun don pi awit dakon mibɨlɨ Piŋkop iyɨkdaŋ, do gawak yomɨŋek geni guramɨtni. Yaŋ ani kaŋ, kɨsɨk kɨsɨgon da pini akdaŋ. Mani butjɨk pani kaŋ, uŋun da ji dɨma paŋpulugokdɨsak. \p \v 18 \x - \xo 13:18 \xt Ya 24.16; 2Ko 1.12\x*Ji nin do bɨsit ani. Piŋkop da dabɨlon butningwan gwaljɨgɨ mɨni yaŋsi nandamaŋ, ae yo morapmon aŋpak kɨlegɨsi baŋgɨn ak do nandamaŋ. \v 19 Nak jikon tepmɨsi tobɨl opbeŋ do bɨsit aŋ kɨmotni. \p \v 20 \x - \xo 13:20 \xt Jer 32.40; Esi 37.26; 1Pi 2.25\x*Amɨn Tagɨnin Yesu, sipsip dakon Kɨla Amɨn madep, uŋun da saŋbek saŋbek dagok dagogɨ mɨni uŋun aŋteban ak do yawini parekgɨt. Uŋun Piŋkop da kɨmoron naŋ aban pɨdagɨt. Abɨsok Piŋkop but yawot ami da \v 21 ji paŋtagap aban egɨp egɨpjikon yo tagɨsi morap da tugaŋ daba iyɨ dakon galaktok yol kɨmotni dosi nandɨsat. Yesu Kristo da pi agɨt do aŋek uŋun da ninon pi aban aŋpak morap iyɨ galak tosok uŋun aŋ mudoneŋ. Tɨlɨmni dagok dagogɨ mɨni taŋ aŋaŋ kɨkdɨsak, do mani aŋkɨsiŋ kɨmotneŋ. Uŋun asi. \s1 Mibɨ gen \p \v 22 Not kabɨ, nak ji dakon but paŋteban ak do gen on mandaŋ damɨsat uŋun do mɨrak pakyaŋsi yopni, nido gen on mandɨsat uŋun dubagɨsi dɨma. \p \v 23 Ji yaŋ nandani, notnin Timoti uŋun dam tebanon naŋ yɨpba kɨlɨ kɨgɨt. Nagon tepmɨ apjak kaŋ, nit ji dandak do apdeŋ. \p \v 24 Nin dakon gɨldat tagɨ yɨpno kɨla amɨnji gat ae Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨni kɨsikon abɨsak. Ae amɨn kabɨ Itali mɨktɨm yɨpmaŋ apgwit uŋunyo kɨsi gɨldatni tagɨ yɨpba jikon abɨsak. \v 25 Piŋkop dakon nandaŋ yawotni ji kɨsikon tosak do bɨsit asat.