\id 1PE - Yopno [New Testament and Psalms]; 14-May-2010 \h 1 Pita \toc2 1 Pita \toc1 1 Pita \mt1 Papia 1 Pita da Mandagɨt \is1 But pɨso gen \ip Pita uŋun Yesu dakon paŋdet 12 kabɨkon nani kɨnda da on papia uŋun Yesu yolyol amɨn jɨgɨ morapmɨ paba uŋun dakon nandaŋ gadatni paŋteban ak do mandagɨt. Yaŋ yosok, Yesu yolyol mɨŋat amɨn Yesu Kristo dakon Gen Bin Tagɨsi do aeni nandani dosi yosok. Yesu kɨmagek kɨmoron da pɨdagɨt, aŋek aeni tobɨl ap do yaŋ teban tok agɨt. Yaŋ teban tok uŋun agɨt uŋun do nandaŋek apjak do jomjom ani. \ip Asi, Yesu yolyol amɨn jɨgɨ paŋ, mani jɨgɨ uŋun nandaŋ gadatni paŋkɨlɨt do noman toŋ. Do nandaŋ gadat tebaisi abɨdaŋ kɨmagek wɨgɨ Kristo da aeni tobɨl apjak bɨsapmon wɨgakwan uŋun bɨsapmon tomni tagɨsi tɨmɨtdaŋ. \c 1 \ms1 No Rule Piŋkop dakon mɨŋat amɨn kabɨsi agɨmaŋ, do aŋpak tagɨsi baŋ aŋek, yo tagɨsi abɨdok do nandaŋek jomjom amaŋ uŋun abɨdoneŋ \mr (Kɨlapmɨ 1.1–2.10) \p \v 1 Nak Pita, Yesu Kristo dakon yabekbini. Papia on mandɨsat uŋun Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo ji uwal da jɨgɨ daba waseŋ kɨ provins Pontus, ae Galesia, ae Kapadosia, ae Esia, ae Bitinia uŋudon kɨŋ kɨŋ awit da ekwaŋ ji do mandɨsat. \p \v 2 \x - \xo 1:2 \xt Ro 8.29; 2Tes 2.13\x*Kalɨpsigwan Piŋkop Dat da ji kɨlɨ nandaŋ damɨŋek iyɨ dakon mɨŋat amɨnyo dagoni do kɨlɨ manjɨgɨt. Uŋun Telagɨ Wup da paŋpulugaŋban egɨp egɨpji kɨsi Piŋkop do parek ɨmɨŋek telak taŋek Yesu Kristo dakon gen yol kɨmotni, aŋakwa Yesu dakon yawini da ji sugaŋ depban Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨni ani, yaŋ do aŋek ji kɨlɨ manjɨgɨt. \p Piŋkop da nandaŋ yawot madepsi aŋ damɨŋek butji paŋyawot aban yaworɨsi tosak do bɨsit asat. \s1 Egɨp egɨp tagɨsi da nin do Kwen Kokupmon jomaŋek tosok \p \v 3 Nin Piŋkop dakon man aŋkɨsineŋ, uŋun Amɨn Tagɨnin Yesu Kristo dakon Piŋkopni ae Datni. Nin do bupmɨ madepsi nandaŋ nimgut, do Yesu Kristo kɨmakbi tamokon naŋ aban pɨdagɨt, aŋek uŋun kosiron da Piŋkop da egɨp egɨp kalugɨ nimgut. Ae egɨp egɨp kalugɨ wagɨl tagɨsi nin do aŋnoman agɨt uŋun abɨdoneŋsi yaŋ nandaŋek jomjom aŋek ekwamaŋ. \v 4 \x - \xo 1:4 \xt Kol 1.12\x*Nin Kwen Kokup dakon egɨp egɨp abɨdoneŋ do kɨlɨ manjɨgɨt. Egɨp egɨp uŋun arɨpmɨ dɨma tasɨk togɨ, ae Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨnisi, ae mudok mudogɨ mɨnisi. Egɨp egɨp uŋun Piŋkop gat kɨsi Kwen Kokup egɨpneŋ bɨsapmon abɨdoneŋ do Piŋkop da kɨlɨ manjɨgɨt. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt Jn 10.28; 17.11\x*Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋakwa Piŋkop da tapmɨm madepnikon da ji paŋkutnosok. Uŋun da ji yokwikon baŋ tɨmɨgek paŋpulugaŋban tagɨsi egɨpni do nandɨsak, ae yo uŋun ak do nandɨsak uŋun mibɨ bɨsapmon nomansi aban teŋteŋokdɨsak. \v 6 \x - \xo 1:6 \xt Jem 1.2; 1Pi 5.10\x*Piŋkop da yo uŋun akdɨsak, ji uŋun do nandaŋek kɨsɨk kɨsɨk aŋ. Mani abɨsok bɨsap pɨsɨpmɨsok dogɨn paŋkɨlɨt mibɨlɨ mibɨlɨ da noman taŋ damɨŋakwa tepmɨ paŋ. \p \v 7 \x - \xo 1:7 \xt YT 17.3; Sek 13.9; Mal 3.3; Jem 1.3\x*Piŋkop da ji dakon nandaŋ gadat aŋkɨlɨk kok do aŋek paŋkɨlɨt yum pɨndagakwan abaŋ. Nin nandamaŋ, gol uŋun yo tagɨsi, mani gol uŋun yo tasɨk togɨ, do ji dakon nandaŋ gadat da gol yapmaŋdak ae wagɨl tagɨsisi. Amɨn da gol uŋun asi gol bo yaŋ do kɨndapmon soŋek aŋkɨlɨk koŋ. Do nandani, paŋkɨlɨt mibɨlɨ mibɨlɨ altaŋ daba nandaŋ gadatji tebaisi sigɨn tosak kaŋ, mibɨ gɨldaron Yesu Kristo noman altosak bɨsapmon ji do kɨsɨk kɨsɨk nandaŋ damɨŋek man madep damdɨsak. \p \v 8 \x - \xo 1:8 \xt Jn 20.29; 2Ko 5.7\x*Ji Yesu dɨma kawit, mani but dasi galak taŋ ɨmaŋ. Abɨsok dɨma koŋ, mani nandaŋ gadaŋ ɨmɨŋek but galaksi nandaŋ. But galak uŋun da mɨktɨm dakon kɨsɨk kɨsɨk morap yapmaŋ mudosok. Uŋun gen kagɨnin da arɨpmɨ dɨma yaŋ teŋteŋaŋ mudogɨ. Dɨmasi. \v 9 Kristo nandaŋ gadaŋ ɨmaŋ do aŋek Piŋkop da ji yokwikon baŋ tɨmɨkdak. \p \v 10 \x - \xo 1:10 \xt Mt 13.16-17\x*Kalɨp kombɨ amɨn da Piŋkop da abɨsok nandaŋ yawok damɨŋek jikon yo tagɨsi akdɨsak uŋun do yaŋ teŋteŋok awit. Piŋkop da nin yokwikon baŋ tɨmɨtdɨsak uŋun dakon mibɨlɨ nandak do pi madepsi awit. \v 11 \x - \xo 1:11 \xt Kap 22; Ais 53; Lk 24.26-27\x*Kristo dakon Wup da kombɨ amɨn da butgwan yɨgek gen kagakon da Kristo da tepmɨ mibɨlɨ mibɨlɨ pakdɨsak aŋek don man madep pakdɨsak uŋun do yaŋkwok agɨt. Aŋakwan kombɨ amɨn da nandawit, “Ni bɨsapmon nin yokwikon baŋ tɨmɨtjak amɨn apjak?” ae “Uŋun bɨsapmon ni yo da noman tokdɨsak?” \v 12 Mani, Piŋkop da yaŋ yolɨgɨt, yo morap noman tokdaŋ do kombɨ gen yawit, uŋun da bɨsapmon dɨma noman toni. Abɨsok ekwaŋ amɨn ji da bɨsapmon noman toni do yawit. Telagɨ Wup Piŋkop da Kwen Kokup naŋ yabekban pɨgɨt uŋun da amɨn tapmɨm yoban Gen Bin Tagɨsi yaŋ teŋteŋok aŋek Piŋkop da yo asak do kɨlɨ dayɨwit. Aŋelo kɨsi Piŋkop da ji do yo tagɨsi agɨt uŋun pɨndak nandaŋyo akdo tagɨsi nandaŋ. \s1 Piŋkop da telagɨ egɨpneŋ do yosok \p \v 13 Do bɨsapmɨ bɨsapmɨ nandak nandakji si paŋtagap aŋek egɨpni, aŋek dɨsi do kɨla tagɨsi aŋek egɨpni. Yesu Kristo da noman altosak bɨsapmon Piŋkop da nandaŋ yawok damɨŋek jikon yo tagɨsi uŋun akdɨsak uŋun do nandaŋ gadat tebaisi aŋek jomjom ani. \v 14 \x - \xo 1:14 \xt Ro 12.2; Ep 2.3; 4.17-18\x*Mɨŋat monjɨyo da gen guramɨt aŋ uŋudeŋ ani. Kalɨp nandak nandakji mɨni, do galaktok yokwi mibɨlɨ mibɨlɨ yolgwit, mani abɨsok aŋpak uŋun dɨma yolni. \v 15 Piŋkop da ji kɨlɨ yaŋ damgut, uŋun telagɨ, do yo morap anikon jiyo kɨsi telagɨ egɨpni. \v 16 \x - \xo 1:16 \xt MS 11.44-45; Mt 5.48\x*Nido Piŋkop dakon papia da yaŋ yosok: \q1 “Ji telagɨ egɨpni, nido nak telagɨ egɨsat.” \s1 Tomni madep naŋ nin yumaŋ nagɨt \p \v 17 \x - \xo 1:17 \xt Ro 2.11; PA 2.23\x*Piŋkop bɨsit iyɨŋek “Dat” yaŋ iyaŋ. Dat uŋun da man tɨmɨkgamaŋ uŋun do nandaŋek kokwin dɨma asak. Nin kaloŋ kaloŋ da aŋpak amaŋ uŋun pɨndagek nin kokwin asak. Do on mɨktɨmon egɨpni bɨsap morapmon, on mɨktɨm uŋun nin dakon kokupsinin yaŋ dɨma nandani, ae Piŋkop do pasalek uŋun da yoŋgamgwan gɨn egɨpni. \v 18 Nido dɨsi nandaŋ, kalɨp babɨkji da mibɨlɨ mɨni dɨma nandaŋ pɨsaŋek egɨpgwit jiyo kɨsi yaŋgɨn egɨpgwit, mani Piŋkop da ji yumaŋ naŋek uŋun aŋpagon baŋ pulugaŋ depgut. Ae ji yum do mɨktɨm dakon yo si tasɨk togɨ silwa bo gol baŋ dɨma yumaŋ nagɨt. \v 19 \x - \xo 1:19 \xt Ya 20.28; Ibr 9.12-14\x*Kristo dakon yawi, tomni wukwisi naŋ yumaŋ nagɨt. Kristo uŋun sipsip monɨŋ gwaljɨgɨ mɨnisi. \v 20 \x - \xo 1:20 \xt Ep 1.4; 2Ti 1.9-10\x*Piŋkop mɨktɨm dɨma wasagɨt bɨsapmon, Kristo da ji yumaŋ nosak do kɨlɨ manjɨgɨt, ae abɨsok mibɨ bɨsap on ekwamaŋon, Piŋkop da nin paŋpulugosak do Kristo yɨpban kɨlɨ altaŋ teŋteŋagɨt. \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Jn 14.6; Ro 5.1-2\x*Uŋun da ji paŋpulugaŋban Piŋkop nandaŋ gadaŋ ɨmgwit. Uŋun Piŋkop da Kristo kɨmakbi tamokon naŋ aban pɨdaŋban man madep ɨmgut. Do ji Piŋkop do nandaŋ gadat aŋek yo ak do yaŋ teban tok agɨt uŋun do jomjom aŋ. \s1 Nin amɨn do but dasi galak taŋ yomneŋ \p \v 22 \x - \xo 1:22 \xt Jn 13.34; Ro 12.10\x*Ji gen bamɨ yolgwit, yaŋ aŋek dɨsi Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨni awit. Aŋek Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo dɨwarɨ but dasi galak taŋ yomaŋ. Do abɨsok pi madepsi aŋ kɨmagek but dasi galak taŋ yomɨŋ kɨmotni. \v 23 Ji yaŋ ani, nido egɨp egɨp kalugɨ Piŋkopmon abɨdawit uŋun kɨmot kɨmorɨ mɨni. Piŋkop dakon gen dagok dagogɨ mɨni uŋun da egɨp egɨp kalugɨ uŋun aŋalon asak. \v 24 \x - \xo 1:24 \xt Ais 40.6-8\x*Piŋkop da papiakon gen yaŋ tosok: \q1 “Mɨŋat amɨn morap joŋ da yaŋ bɨsap dubak dɨma ekwaŋ, \q2 ae man madepni da jareŋ da yaŋ tepmɨ bɨrɨpmɨgɨ moŋ. \q2 \v 25 Mani Piŋkop dakon gen toktogɨsi taŋ aŋaŋ kɨsak.” \m Gen uŋun jikon Gen Bin Tagɨsi yaŋ teŋteŋawit uŋun. \c 2 \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt Ep 4.22; Jem 1.21\x*Ji altok altok kalugɨ kɨlɨ awit, do aŋpak yokwi morap yɨpmaŋ mudoni. Top yogok aŋpak gat, ae jamba but aŋpak morap gat, ae tagɨsi ekwaŋ amɨn do nandaba yokwi tok gat, ae yaŋba yokwi tok morap gat uŋun kɨsi yɨpmaŋ mudoni. \v 2 Monjɨ ŋakŋak kalugɨ mum do galagɨ madepsi nandaŋ, uŋun da tɨlak mum tagɨsi, ae uŋudon yo yokwi kɨnda dɨma tosok, uŋun Piŋkopmon da abɨsak uŋun tɨmɨt do galagɨ madepsi nandani. Mum uŋun da wupji aŋpulugaŋban Piŋkop da egɨp egɨp kalugɨ uŋun damguron tagaŋ madep ani ae tapmɨm pani, aŋek Piŋkop gat tagɨsi egɨpni. \v 3 \x - \xo 2:3 \xt Kap 34.8\x*Yaŋ ani, nido Piŋkop da aŋpak ninon asak uŋun kɨlɨ aŋkɨlɨk kawit, aŋek Amɨn Tagɨ uŋun tagɨsi yaŋ kɨlɨ nandawit. \s1 Amɨn Tagɨ uŋun gwak egɨp egɨpmɨ toŋ \p \v 4 Ji Amɨn Tagɨkon apni. Uŋun gwak egɨp egɨpmɨ toŋ yombem kɨnda. Mɨŋat amɨnyo da kaŋba yokwi aban maba kɨgɨt, mani Piŋkop da kɨlɨ manjɨgɨt, aŋek kaŋban tagɨsisi agɨt. \p \v 5 \x - \xo 2:5 \xt Ep 2.21-22; PA 1.6\x*Jiyo kɨsi gwak egɨp egɨpmɨ toŋ yombem, ae Telagɨ Wup da tapmɨmon Piŋkop da paŋpulugaŋban iyɨ dakon yutni dagoŋ. Yaŋ aban ji Piŋkop dakon telagɨ mukwa sogok amɨn kabɨni egek Yesu Kristo da manon paret ani. Uŋun paret Telagɨ Wup da ji paŋtagap aban Piŋkop da paret si galak tosok asak. \v 6 \x - \xo 2:6 \xt Ais 28.16; Ep 2.20\x*Uŋun do Piŋkop da papiakon gen kɨnda yaŋ tosok: \q1 “Nandani, yut kodɨgɨkon gwak teban tɨp kɨndanaŋ tɨdosot uŋun nak da kɨlɨ manjɨgɨm. \q2 Uŋun gwak tagɨsi ae tebaisi. \q2 Uŋun abɨsok yɨpbo Saion kokup papmon tosok. \q2 Uŋun do nandaŋ gadaŋ ɨmni amɨn mayaktok arɨpmɨ dɨma pakdaŋ.” \m \v 7 \x - \xo 2:7 \xt Kap 118.22\x*Ji nandaŋ gadat aŋ mɨŋat amɨnyo yaŋsi nandaŋ, Kristo uŋun gwak wagɨl tagɨsisi. Mani nandaŋ gadat dɨma aŋ amɨn, uŋun do Piŋkop da papiakon gen yaŋ tosok: \q1 “Yut agak amɨn da gwak yokwi yaŋ yaŋek maba kɨgɨt, uŋun gwak tɨp kɨnda naŋ tɨdawit da akdak.” \m \v 8 \x - \xo 2:8 \xt Ais 8.14\x*Ae gen kɨnda yaŋ tosok: \q1 “Uŋun da tɨp da yaŋ kosit obanikon tosok, do amɨn morapmɨ kandapmɨ tɨdaŋek pɨlɨgɨ pagek tasɨk tokdaŋ.” \m Uŋun Piŋkop dakon gen abɨŋ yɨpmaŋgaŋ, do kandapmɨ tɨdaŋek pɨlɨgɨ pokgoŋ. Kalɨp Piŋkop da yaŋ ani do kɨlɨ manjɨgɨt. \p \v 9 \x - \xo 2:9 \xt GT 7.6; 14.2; Ais 9.2; Ya 26.18; Ep 5.8\x*Mani, Piŋkop da ji kɨlɨ manjɨgɨt. Ji Kɨla Amɨn Madep dakon telagɨ mukwa sogok amɨn kabɨni ekwaŋ. Ji Piŋkop iyɨ dakon mɨŋat amɨn kabɨnisi ekwaŋ. Egek jikon yo tagɨsi morap agɨt uŋun dakon yaŋ teŋteŋok ani do yaŋ damgut. Pɨlɨn tuk yɨpmaŋ degek teŋteŋɨkon apni do yaŋ damgut. \v 10 \x - \xo 2:10 \xt Os 2.23\x*Kalɨp Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo dɨma egɨpgwit, mani abɨsok mɨŋat amɨn kabɨnisi ekwaŋ. Kalɨp Piŋkop dakon bupmɨni dɨma abɨdawit, mani abɨsok kɨlɨ abɨdaŋ. \ms1 No Rule Mɨŋat amɨn dɨwarɨ da binapmon pɨlɨk bamok kɨlegɨsi aneŋ \mr (Kɨlapmɨ 2.11–3.22) \s1 Nin Piŋkop dakon oman monjɨsi egɨpneŋ \p \v 11 \x - \xo 2:11 \xt Gal 5.17,24\x*Notnonisi, ji on mɨktɨmon kokup ŋwakŋwarɨkon amɨn da yaŋ ekwaŋ, ae binap amɨn yombem. Do yaŋsi dayɨsat, ji but kalɨp dakon galaktok yokwi manji yomni. Uŋun da wupji abɨŋ yɨp do emat asak. \v 12 \x - \xo 2:12 \xt Mt 5.16\x*Ji Piŋkop dɨma nandaŋ ɨmaŋ amɨn da binapmon pɨlɨk bamok kɨlegɨsi ani. Asi, gulusuŋ aŋ do gen yaŋ damdaŋ, mani aŋpakji kɨlegɨ koni do don Piŋkop da mɨŋat amɨnyo gen pikon yop do apjak bɨsapmon Piŋkop dakon man aŋkɨsikdaŋ. \p \v 13 \x - \xo 2:13 \xt Tit 3.1\x*Gapman mibɨlɨ mibɨlɨ dakon geni guramɨtni, nido Amɨn Tagɨ da yaŋ ani do nandɨsak. Kɨla amɨn madep da ji dakon wukwisi egɨsak do geni guramɨtni, \v 14 ae provins dakon gapman dakon mibɨltok amɨni kɨsi dakon geni guramɨtni. Kɨla amɨn madep da uŋun amɨn yabegek aŋpak yokwi aŋ amɨn do kobogɨ yokwi aŋyomni, ae aŋpak kɨlegɨ aŋ amɨn dakon man pawɨgɨni do yopgut da ekwaŋ. \v 15 \x - \xo 2:15 \xt 1Pi 3.16\x*Piŋkop da aŋpak tagɨsi baŋgɨn ani do nandɨsak. Yaŋ aŋek kaŋdo nandaŋ kokwini tagɨ dɨma amɨn da gen kagani sopmaŋek gen dɨma yaŋ damni. \v 16 Ji mɨŋat amɨnyo pulugaŋkwi da yaŋ egɨpni. Mani “nin pulugaŋbi” yaŋ nandaŋek kɨŋ aŋpak yokwi mibɨlɨ mibɨlɨ dɨ abam. Piŋkop dakon oman monjɨ da yaŋ egɨpni. \v 17 \x - \xo 2:17 \xt Ro 12.10\x*Amɨn morap kɨsi do nandaba wukwan yomni, aŋek Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo dɨwarɨ do but dasi galak taŋ yomni. Piŋkop do si pasalek egɨpni. Aŋek kɨla amɨn madep do man madep ɨmni. \s1 Nin Yesu Kristo dakon aŋpak yolek tepmɨ paneŋ \p \v 18 \x - \xo 2:18 \xt Ep 6.5\x*Oman monjɨ ji kɨla amɨnji dakon pɨŋbini egek nandaba wukwan yomni. Nak kɨla amɨn tagɨsi ji do yo yaworɨ aŋdamaŋ uŋun dogɨn dɨma yosot. Kɨla amɨn yo yokwi aŋdamaŋ uŋun kɨsi dakon pɨŋbini egɨpni. \v 19 Piŋkop dakon galaktok yolakwa ɨsal dogɨn tepmɨ daba tepmɨ uŋun tagɨ pamaŋ yaŋ nandani kaŋ, Piŋkop da uŋun do tagɨsi nandakdɨsak. \v 20 \x - \xo 2:20 \xt 1Pi 3.14,17\x*Mani aŋpak yokwi aŋakwa dɨkba tepmɨ pani kaŋ, Piŋkop da ji do nandaban tagɨ asak? Uŋun dɨma. Mani aŋpak tagɨ baŋ aŋakwa dɨkba uŋun do tepmɨ pani kaŋ, Piŋkop da yaŋ do galak tosok. \v 21 \x - \xo 2:21 \xt Mt 16.24; Jn 13.15\x*Piŋkop da aŋpak uŋuden yolni do yaŋ damgut, nido Kristo ji paŋpulugok do tepmɨ pagɨt. Ji da yolni do aŋpak uŋun kɨlɨ dolɨgɨt. \q1 \v 22 \x - \xo 2:22 \xt Ais 53.9\x* “Uŋun yokwi kɨnda dɨma agɨt, \q2 ae top genyo kɨsi kɨnda dɨma yagɨt.” \m \v 23 \x - \xo 2:23 \xt Ais 53.7; 1Pi 3.9\x*Amɨn da ɨbɨpgwit, mani kobogɨ dɨma yobɨpgut. Tepmɨ pagɨt, mani paŋupbal ak do dɨma yagɨt. Uŋun iyɨ naŋ Piŋkop yo morap kokwin kɨlegɨsi agak amɨn da kɨsiron yɨpgut. \v 24 \x - \xo 2:24 \xt Ais 53.5-6; Ro 6.11\x*Kristo tɨlak kɨndapmon akgɨt aŋek gɨptɨmni naŋ nin dakon yokwinin ɨmekgɨt. Yokwi morap yɨpmaŋ mudaŋek aŋpak kɨlegɨ yol kɨmotneŋ mibɨlɨ yaŋ do aŋek agɨt. Gɨptɨmni obɨsi aŋagakwa tepmɨ pagɨt uŋun da ji paŋmɨlɨp agɨt. \v 25 \x - \xo 2:25 \xt Esi 34.5-6; Mt 9.36; Jn 10.14; Ibr 13.20-21\x*Ji kɨsi morap sipsip kɨnda pasɨlgɨt da dɨma nandaŋ pɨsaŋek agɨsak uŋun da tɨlak agɨpgwit. Mani abɨsok Sipsip Kɨla Amɨn Tagɨsikon tobɨl apgwit. Uŋun wupji dakon Kɨla Amɨn Tagɨsi. \c 3 \s1 Mɨŋat eyo dakon gen \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt Ep 5.22\x*Uŋudeŋ gɨn, mɨŋat eni toŋ uŋun esi dakon pɨŋbi egɨpni. Ae uŋun kabɨkon wɨli dɨwarɨ Piŋkop dakon gen dɨma guramɨkgaŋ kaŋ, mɨŋatni ji but tobɨl ani do gen dɨma yaŋakwa aŋpakji tagɨsi baŋgɨn pɨndagek but tobɨl tagɨ ani. \v 2 Nido, mɨŋat ji dandaba pɨlɨk bamok kɨlegɨsi aŋek pɨŋbisi ekwaŋ. \p \v 3 \x - \xo 3:3 \xt 1Ti 2.9\x*Mɨŋat ji amɨn da dandaba tagɨsi ani yaŋ do busuŋji dɨma paŋtɨlɨm ani, ae gɨptɨmji gol baŋ dɨma paŋtɨlɨm ani, ae ɨmal tagɨsi baŋ dɨma pani. \v 4 Tɨlɨm dɨma tasɨk togɨ baŋ but kagasi paŋtɨlɨm ani. Tɨlɨm uŋun aŋpak yaworɨsi ae tayaŋgok egɨp egɨp. Aŋpak uŋuden Piŋkop da dabɨlon tagɨsisi. \v 5 Aŋpak uŋuden do galak toni. Nido kalɨp bɨsapmon mɨŋat telagɨ egek Piŋkop da yo tagɨsi yom do yaŋ teban tok aŋyomgut uŋun do jomjom aŋek uŋun tɨlɨm pawit. Aŋek eni dakon pɨŋbini egɨpgwit. \v 6 \x - \xo 3:6 \xt WW 18.12\x*Sara uŋun aŋpak yolek Abraham dakon gen guramɨgek amɨn madepno yaŋ iyɨgɨt. Ae ji aŋpak kɨlegɨsi yolek yo kɨnda do dɨma pasolni kaŋ, ji uŋun Sara dakon gwakni. \p \v 7 \x - \xo 3:7 \xt Ep 5.25\x*Uŋudeŋ gɨn, wɨli mɨŋatni toŋ, ji nandak nandak tagɨsi baŋ yolek mɨŋatji gat tagɨsi yɨtni. Mɨŋat dakon tapmɨm uŋun wɨli dakon tapmɨm yombem dɨma, uŋun madep dɨma, mani mɨŋatyo kɨsi egɨp egɨp kalugɨ Piŋkop da butgalak do nimɨsak uŋun kɨlɨ abɨdawit, do ji mɨŋatji do nandaba wɨkwan yomɨŋek paŋpulugaŋek aŋpak tagɨsi baŋ aŋyomɨŋ kɨmotni. Aŋpak uŋun yolek ani kaŋ, yo kɨnda da ji dakon bɨsit do kosit sopsop dɨma akdɨsak. \s1 Bɨsapmɨ bɨsapmɨ amɨn do aŋpak tagɨsi aŋ yomneŋ \p \v 8 Gen on paŋdagok do yaŋ yosot. Ji morap kɨsi but kaloŋ egek amɨn morap kɨsi do bupmɨ nandaŋ yomni. Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo dɨwarɨ do but dasi galak taŋ yomɨŋek nandaŋ yawok yomɨŋek dɨsi do nandaba pɨsak. \v 9 Amɨn da yokwi aŋ daba kaŋ, kobogɨ do yokwi dɨma aŋ yomni. Ae yaŋba yokwi tok aŋ daba kaŋ, kobogɨ do yaŋba yokwi tok dɨma aŋ yomni. Kobogɨ do Piŋkop da yo tagɨsi aŋyomjak do bɨsit ani. Piŋkop da ji yaŋ aŋek dɨsi gɨsam tɨmɨtni do yaŋ damgut. \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Kap 34.12-16\x*Piŋkop gen papiakon gen yaŋ tosok: \q1 “Amɨn kɨnda egɨp egɨpni tagɨsi noman taŋakwan bɨsap tagɨsi kok do nandɨsak kaŋ, uŋun amɨn gen yokwi dɨma yosak, ae top dɨma yosak. \q2 \v 11 Uŋun aŋpak yokwi morap manji yomɨŋek, aŋpak tagɨsi baŋgɨn asak. \q2 Uŋun amɨn gat but kaloŋ ak do dakon pi aŋ kɨmotjak. \q2 \v 12 Nido, Amɨn Tagɨ da amɨn kɨlegɨ kɨlani aŋek bɨsitni do mɨrak yopmaŋdak, \q2 mani yokwi pakpak do nandaban yokwi taŋ yomɨsak.” \s1 Aŋpak tagɨ aneŋ dakon tepmɨ tagɨ paneŋ \p \v 13 Ji aŋpak tagɨsi tebai yol kɨmagek ani kaŋ, namɨn da yo yokwi aŋ damjak? \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Ais 8.12-13; Mt 5.10; 1Pi 2.20; 4.14\x*Mani aŋpak tagɨsi aŋek uŋun do tepmɨ pani kaŋ, Piŋkop da yo tagɨsi aŋ damdɨsak, do pasol pasol dɨma ani, ae nandaba kɨk dɨma ani. \v 15 Butjikon da Kristo kaloŋ naŋgɨn yɨpba Amɨn Tagɨsi egɨpjak. Ae yo tagɨsi do jomjom aŋ uŋun dakon mibɨlɨ do dayɨŋba kaŋ, bɨsapmɨ bɨsapmɨ kobogɨ yoyɨk do tagap tok aŋ kɨmotni. \v 16 \x - \xo 3:16 \xt 1Pi 2.12\x*Mani geni kobogɨ yaworɨ ae aŋpak tagɨsikon da paŋtobɨl yomni. Ae Piŋkop da dabɨlon kɨlegɨsi egɨpni. Yaŋ aba Kristo yol do aŋek aŋpak tagɨsi aŋakwa gen yokwi dayaŋ amɨn uŋun mayagɨ pakdaŋ. \v 17 Aŋpak tagɨsi aŋakwa uŋun do amɨn da jɨgɨ daba tepmɨ pani kaŋ, Piŋkop da ji do tagɨsi nandakdɨsak. Mani aŋpak yokwi aŋek uŋun dakon tepmɨ tɨmɨtneŋ kaŋ, uŋun da yo yokwisi asak. \s1 Kristo da nin yokwikon baŋ tɨmɨt do kɨmot aŋek ae pɨdagɨt \p \v 18 Kristo uŋun amɨn kɨlegɨsi, mani yokwi pakpak mɨŋat amɨnyo dakon tamo abɨdaŋek yokwini wɨrɨrɨgek Piŋkopmon tɨmɨk paŋkɨk do aŋek kɨmakgɨt. Uŋun bɨsap kaloŋ kɨnda kɨmakgɨt, ae kɨnda gat dɨma kɨmotjak. Uŋun mɨktɨm amɨnsi da ekwan amɨn da aŋakba kɨmakgɨt, mani Telagɨ Wup da tapmɨmon da pɨdagɨt da egɨsak. \v 19 Uŋun kɨŋ wup dam tebanon egɨpgwit uŋun do Piŋkop gen yaŋ teŋteŋaŋ yomgut. \v 20 \x - \xo 3:20 \xt WW 6–7\x*Wup uŋun da kalɨp Noa da bɨsapmon Piŋkop gen abɨŋ yɨpgwit. Noa da bɨsapmon aŋpak yokwi madepsi awit, mani Piŋkop da kobogɨ tepmɨ dɨma yomgut. Uŋun butni yaworɨ taŋakwan jomjom aŋegakwan wɨgɨ Noa da tap wakgani wasaŋ mudagɨt. Aŋek mɨŋat amɨnyo kaloŋɨsok 8 kabɨ dagɨn tap wakgakon wɨgakwa pakbi madep da tɨmɨk paŋkɨŋakwa Piŋkop da yokwikon baŋ tɨmɨkban tagɨsi egɨpgwit. \v 21 Pakbi uŋun da telagɨ pakbi sogok dakon tɨlak asak. Piŋkop da ji yokwikon baŋ tɨmɨt do telagɨ pakbikon baŋ tɨmɨkdak. Telagɨ pakbi uŋun gɨptɨm garak wɨrɨrɨtjak do dɨma, uŋun Piŋkop da dabɨlon gwaljɨgɨ mɨni egɨp do dakon tɨlak asak. Ji yokwikon baŋ tɨmɨt do Piŋkop da Yesu Kristo kɨmoron naŋ aban pɨdagɨt. \v 22 Ae Kristo Kwen Kokup kɨlɨ wɨgɨgɨt da abɨsok Piŋkop da amɨn tet do yɨkdak. Yɨgakwan aŋelo ae kɨla amɨn madep, ae yo morap tapmɨmɨ toŋ uŋun da pɨŋbini ekwaŋ. \ms1 No Rule Paŋkɨlɨt madepsi da paŋmuwukbikon noman taŋ yoba tepmɨ paŋ \mr (Kɨlapmɨ 4–5) \c 4 \s1 But kalɨp dakon aŋpak yɨpmaŋ mudoneŋ \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Ro 6.2,7\x*Kristo gɨptɨm tɨmnikon da tepmɨ pagɨt, do nandak nandak uŋun abɨdagɨt jiyo yaŋ gɨn abɨdaŋ kɨmotni. Nido, amɨn kɨnda gɨptɨm tɨmnikon da tepmɨ pagɨt kaŋ, uŋun amɨn yokwi dakon aŋpak kɨlɨ yɨpmaŋ dekgɨt. \v 2 Ae mɨktɨmon egɨsak bɨsapmon but kalɨp dakon aŋpak dɨma yoldak, Piŋkop dakon galaktok baŋgɨn yoldɨsak. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt Ep 2.2-3\x*Ji but kalɨp dakon aŋpagon arɨpmɨsi agɨpgwit, aŋek Piŋkop dɨma nandaŋ ɨmaŋ amɨn da aŋpak aŋ uŋun ak do galagɨsi nandawit. Aŋpak uŋun, yumabi aŋpak mibɨlɨ mibɨlɨ, ae pakbi teban naŋek but upbal agak, ae jap pakbiyo madepsi aŋek pakbi teban morapmɨ naŋek aŋpak yokwi agak, ae aŋpak wagɨl yokwisi kɨnda uŋun kokup kɨdat do gawak yomyom aŋpak, uŋun aŋpak morap awit. \v 4 Abɨsok Piŋkop dɨma nandaŋ ɨmaŋ amɨn gat aŋpak yokwi mibɨlɨ mibɨlɨ uŋun saŋbeŋ yoba dɨma aŋ, aŋakwa uŋun do wɨrɨpdagek pɨdaŋ gen yokwi dayaŋ. \v 5 \x - \xo 4:5 \xt Ya 10.42\x*Mani don gen pikon iyɨ agek mibɨlɨ nido aŋpak uŋun awit uŋun do yokdaŋ. Piŋkop da amɨn si ekwaŋ gat, ae amɨn kɨlɨ kɨmakgwit gat kɨsi aŋpakni kokwin ak do kɨlɨ tagap tak. \v 6 Mibɨlɨ yaŋ do aŋek mɨŋat amɨnyo uŋun kɨlɨ kɨmakgwit uŋun dɨma kɨmagek Gen Bin Tagɨsi nandawit. Asi, yokwi pakpak da kɨmokgoŋ uŋudeŋ yokwi awit dakon kobogɨ do kɨmot awit, mani Piŋkop da iyɨ yombem wup egɨpni do nandagɨt do Kristo dakon Gen Bin Tagɨsi nandawit. \s1 Piŋkop da but galak do yo nimɨsak uŋun pi tagɨsi yomneŋ \p \v 7 \x - \xo 4:7 \xt Ro 13.11-12\x*Yo morap pasɨldaŋ dakon bɨsap kɨlɨ kapmat tosok. Do bɨsit ak do dɨsi do kɨla aŋek dɨpmɨn dɨma pagek kalugɨ egɨpni. \v 8 \x - \xo 4:8 \xt 1Pi 1.22\x*Ae yo madepsi kɨnda, ji Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo dɨwarɨ do but dasi galak taŋ yomyom aŋpak tebaisi abɨdoni. Yaŋ ani kaŋ, amɨn da yokwi aŋ daba dɨwarɨni tagɨ yopni. \v 9 \x - \xo 4:9 \xt Ibr 13.2\x*Ae Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo dɨwarɨ apba ji gat egɨpni kaŋ, but galagon da kɨlani tagɨsi aŋkɨmotni. \p \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Ro 12.6-8\x*Piŋkop da ji kaloŋ kaloŋ do but galak dakon yo damgut, do ji kaloŋ kaloŋ Piŋkop dakon oman monjɨ tagɨsi da egek, ni pi ani do tapmɨm damgut uŋun aŋek amɨn dɨwarɨ paŋpulugoni. \v 11 Amɨn kɨnda Piŋkop gen yaŋ teŋteŋok pi abɨdagɨt kaŋ, Piŋkop da iyɨ yosok yaŋ nandaŋek gen yosak. Ae amɨn kɨnda amɨn paŋpulugok pi asak kaŋ, uŋun amɨn Piŋkop da tapmɨm ɨmɨsak uŋun da arɨpmon pi uŋun aŋ kɨmotjak. Yaŋ aŋakwa mɨŋat amɨnyo da yo morap ani uŋun pɨndatni, aŋek Yesu Kristo da manon Piŋkop dakon man aŋkɨsini. Uŋun man madepni ae tapmɨmni dagok dagogɨ mɨni taŋ aŋaŋ kɨsak. Uŋun asi. \s1 Kristo da tepmɨ pagɨt uŋudeŋ, tepmɨ pak do but galaksi nandaneŋ \p \v 12 Notnonisi, paŋkɨlɨt kɨnda kɨndap da yaŋ jikon noman tosok. Mani ji wurɨpdagek yo ŋwakŋwarɨsi kɨnda da noman taŋ nimɨsak yaŋ dɨma nandani. \v 13 \x - \xo 4:13 \xt Ya 5.41; Jem 1.2; 1Pi 1.6-7\x*Uŋun paŋkɨlɨron ji Kristo da tepmɨ pagɨt uŋudeŋ paŋ, do kɨsɨk kɨsɨk ani. Ae Kristo dakon tɨlɨmni altaŋ teŋteŋosak bɨsapmon ji kɨsɨk kɨsɨk madepsi aŋek butji tagɨsi tokdɨsak. \p \v 14 \x - \xo 4:14 \xt 1Pi 2.20\x*Ji Kristo dakon man abɨdoŋ, aŋakwa uŋun do amɨn da gen yokwi dayɨŋba kaŋ, ji uŋun do kɨsɨk kɨsɨk ani. Nido, Piŋkop dakon Wup tɨlɨmni wagɨl tagɨsisi jikon tosok. \v 15 Kaŋ kɨmotni. Amɨn dapba kɨmotni, bo yo kabo noni, bo aŋpak yokwi dɨ ani, bo amɨn dɨwarɨ dakon pi paŋupbal ani, aŋakwa tepmɨ pani kaŋ, uŋun tagɨ dɨma. \v 16 Mani ji Kristo Dakon Amɨn ekwaŋ do aŋek tepmɨ pani kaŋ, mayagɨ dɨma nandani. Kristo dakon man uŋun do but galaksi nandaŋek Piŋkop aŋkɨsini. \v 17 Piŋkop da mɨŋat amɨn kabɨni nin gen pikon nipjak dakon bɨsap kɨlɨ noman tak. Mibɨltok ninon asak, do mɨŋat amɨnyo Piŋkop dakon Gen Bin Tagɨsi manji ɨmaŋ amɨn kabɨkon asak bɨsapmon kobogɨ yokwisi tɨmɨtdaŋ. \v 18 \x - \xo 4:18 \xt YT 11.31\x*Piŋkop dakon papia da yaŋ yosok: \q1 “Yokwikon baŋ amɨn kɨlegɨ tɨmɨt tɨmɨt uŋun jɨgɨsi, do Piŋkop manji ɨmaŋ amɨn gat yokwi pakpak gat niaŋ agagɨ?” \m \v 19 Do Piŋkop da galak togon amɨn dɨwarɨ tepmɨ pani do nandɨsak kaŋ, uŋun amɨn egɨp egɨpni Piŋkop nin wasagɨt da kɨsiron yɨpmaŋek aŋpak tagɨsi baŋgɨn ak do. Uŋun da bɨsapmɨ bɨsapmɨ kɨlanin tagɨsi aŋkɨmokdok. \c 5 \s1 Kɨla amɨn ji Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo kɨlani tagɨsi ani \p \v 1 Abɨsok nak paŋmuwukbi dakon kɨla amɨn gat gen yogogɨ. Nakyo kɨsi kɨla amɨn kɨnda. Naga da dabɨlon Kristo kaŋapbo tepmɨ pagɨt. Ae nak gat ji gat Kristo dakon tapmɨm ae man madep noman altosak bɨsapmon Piŋkop da yo tagɨsi nin morap kɨsi do nim do yagɨt uŋun tɨmɨtdamaŋ. Kɨla amɨn ji pi yaŋ baŋ ani do dayɨsat. \v 2 \x - \xo 5:2 \xt Jn 21.15-17; Ya 20.28\x*Ji Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo kɨla tagɨsi ani. Uŋun sipsip da yaŋ ji da kɨsiron ekwaŋ. Piŋkop da kɨsɨk kɨsɨgon da pi uŋun ani do nandɨsak. Do pi yaŋon da ani. Amɨn da tebai dayɨŋba uŋun do aŋek pi dɨ abam. Ae tomni tɨmɨt dogɨn pi uŋun dɨma ani. Pi uŋun ak do galagɨ nandani. \v 3 \x - \xo 5:3 \xt 2Ko 1.24; Pil 3.17; Tit 2.7\x*Amɨn madep dagaŋek Piŋkop da mɨŋat amɨnyo uŋun kɨsitjikon yopgut uŋun dɨ pabɨŋ yopbam. Ji aŋpak tagɨsi baŋ aŋakwa pɨndagek yolni. \v 4 Yaŋ ani kaŋ, Sipsip Kɨla Amɨn Mibɨltogɨ da altaŋ teŋteŋosak bɨsapmon tomni wagɨl tagɨsi uŋun abɨdokdaŋ. Tomni toktok teban tosak ae dɨma tasɨk togɨ uŋun naŋ abɨdokdaŋ. \s1 Nin egɨp egɨpnin Piŋkop da kɨsiron yɨpneŋ \p \v 5 \x - \xo 5:5 \xt YT 3.34; Ep 5.21; Jem 4.6\x*Yawi kaluk ji kɨla amɨn da yoŋgamgwan egɨpni. Ji morap pɨŋbi egɨp egɨp yol kɨmagek Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo da yoŋgamgwan egɨpni. Nin nandamaŋ: \q1 “Piŋkop da mɨŋat amɨnyo iyɨ dakon man pawɨkwaŋ uŋun pabɨŋ yopmaŋdak. \q2 Mani amɨn pɨŋbi ekwaŋ uŋun nandaŋ yawok yomɨŋek yo tagɨsi aŋ yomɨsak.” \m \v 6 \x - \xo 5:6 \xt Mt 23.12; Lk 14.11; Jem 4.10\x*Do dɨsi dakon galaktok pabɨŋ yopmaŋek Piŋkop tapmɨmɨ toŋ da yoŋgamgwan egɨpni. Yaŋ ani kaŋ, iyɨ nandɨsak bɨsap uŋudon ji paŋenotjak. \v 7 \x - \xo 5:7 \xt Mt 6.25-30\x*Piŋkop da kɨlasi tagɨsi asak, do yo morap do nandaba kɨk aŋ uŋun kɨsitnikon yopni. \p \v 8 \x - \xo 5:8 \xt 1Tes 5.6\x*Ji kalugɨ egek dɨsi do kɨla tagɨsi aŋek egɨpni. Sunduk uwalji uŋun laion yombem, uŋun da madepsi yaŋ tɨdaŋek mɨŋat amɨnyo nok do wusɨsak. \fig Sunduk uŋun laion yombem|alt="Lion" src="HK00046B.TIF" size="col" loc="Location" copy="Copyright" ref="5.8" \fig* \v 9 \x - \xo 5:9 \xt Ep 6.11-13; Jem 4.7\x*Ji nandaŋ gadaron tebaisi agek paŋkɨlɨkban kaŋ geni dɨmasi nandani. Ji nandaŋ, Piŋkop dakon mɨŋat amɨnyo dɨwarɨ mɨktɨmɨ mɨktɨmɨ ekwaŋ, uŋun ji da tepmɨ paŋ yaŋ gɨn paŋ. \p \v 10 Piŋkop, nandaŋ yawot dakon mibɨlɨ, uŋun da ji tɨlɨm gulgwani tagɨsi toktok teban tosok uŋudon iyɨ gat kɨsi egɨpni do aŋek Yesu Kristo obakon da ji yaŋ damgut. Bɨsap pɨsɨpmɨsok gɨn tepmɨ pakdaŋ, mani don iyɨ nandaŋ gadatji paŋteban aban toktogɨsi tebaisi atdaŋ. \v 11 Uŋun kaloŋgɨn dagok dagogɨ mɨni tapmɨm morap kɨsi taŋ ɨmɨsak. Uŋun asi. \s1 Gen dɨwarɨ \p \v 12 \x - \xo 5:12 \xt Ya 12.2,25; 13.13; 15.22,37-40\x*Sailas, nak da koko uŋun Yesu yolyol notnosi, ae pi bamɨsi gɨn asak, uŋun da nak aŋpulugaŋban gen pɨsɨpmɨ on ji do mandɨsat. Nak ji dakon but paŋteban akdo, ae Piŋkop dakon nandaŋ yawotni bɨsapmɨ bɨsapmɨ jikon tosok uŋun dolɨk do aŋek papia on mandɨsat. Ji uŋun do nandaŋek tebaisi atni. \p \v 13 \x - \xo 5:13 \xt Ya 12.2; 2Ti 4.11\x*Paŋmuwukbi mɨŋat amɨnyo Babilon\f * \fr 5:13 \ft Amɨn dɨwarɨ da Babilon uŋun Rom kokup pap do yosok yaŋ nandaŋ.\f* ekwaŋ, uŋun mɨŋat amɨnyo Piŋkop da ji gat kɨsi kɨlɨ manjɨgɨt, uŋun da gɨldat tagɨ yaŋ dayaŋ. Monjɨno Mak yo kɨsi da gɨldat tagɨ yaŋ dayɨsak. \v 14 Paŋmuwukbi dɨwarɨ do but dasi galak taŋ yomaŋ yaŋ yolɨkdo, kɨsitni ɨlɨgek si bedoni. \p Kristokon gadaŋbi amɨn morap butji yaworɨ tosak do bɨsit asat.