\id GEN Yongkom [YON] Genesis proj#256 Steve Christensen / Team \h Andowoon \toc1 Andowoon Ye Weng (Genesis) \toc2 Andowoon \mt1 Andowoon Ye Weng \mt2 (Genesis) \c 1 \s1 Andowoon 1 \s1 Andowe Ongmenaboon Ye Weng \p \v 1 Yimin andowoon yiri kuu Godbed ambidiib okadiib ongmenaboon, \v 2 kumban okad kuu wuub nimingkindo, angkon kumkam maayiibban. Kwane kumun kumbed kebenoon. God ye Kingkin kuu ok animari wedyambed yarebeen. \v 3 Godbed yedmoon “Namborok.” andoona namboroon. \v 4 Namboroone, wedmekore “Amun kii.” andoon. Andekore, yembed nambiriyiib kumuniib kuu andokbe yeka yeka keroon. \v 5 Kwanekore, nambiri yaningko kuu “Awingyab” andekore, kumun yaningko kuu “Amnoom” ande keroon. Mirikne ware amkimo keroone, aron mimo keroon. \p \v 6 Kwanoone, Godbed yedmoon, “Ok yiri kuu yuka keruko, ok ari kuu yeka keroko, wedya kuu nuub yeman kerok.” andoona kwanoon. \v 7 Godbed mindong yi dangimbon ongmekore ok ari dore ok yiri dore wedya kowoon. \v 8 Kowe Godbed mindong yi dangimbon yaningko kuu “Ambid” andoon. Mirikne ware amkimo keroone, aron ayoob keroon. \p \v 9 Kwanoone, Godbed yedmoon, “Ok yiri kuu kanmimyirimo keruko, bid kuu yaro angkimburuko.” andoona, kwanoon. \v 10 Bid kuu “Okad” ande, ok kuu “Karamok” ande keroon. Kwane wedmekore “Amun kii.” andoon. \v 11 Kwanandekore yedmoon, “Aya kereeka nonga yuma oma mongkob animan maa maa animaibka animaibbanka korem dembok.” andoona, kwanoon. \v 12 Yi korem kuu yi kawiib yowiib. Wedmekore, “Amun kii.” andoon. \v 13 Mirikne ware amkimo keroone, aron ayoobmim keroon. \p \v 14 Kwanoone, Godbed yedmoon, “Nambiri kuu ambid arimbed menebok. Yi dowad kuu awingyab yemaniib amnoom yemaniib weeb kimingki yemaniib \v 15 ambid arimbed okad yiri yuri yemaniib.” andekore, \v 16 aroniib woodiib mindongiib ongmenaboon. Aron kuu awingyab ye nambiri darewoob yeman. Wood kuu aron arebban amnoom ye nambiri embeng yeman. \v 17 Ongme dowan kerekore, ambid ari nongkoboon. Ambid ari nongkoboon kuu okad yiri yuri ye dowadiib, \v 18 awingyawiib kumuniib andokbi ye dowadiib nongkoboon. Yuriiwe, wedmekore, “Amun kii.” andoon. \v 19 Mirikne ware amkimo keroone, aron kaning keroon. \p \v 20 Kwanoone, Godbed yedmoon, “Ok yiri dingkan maa maayiib muubnoko ayari on maa maayiib dembe ambid ari wanyarebime.” andekore, \v 21 karamok yiri ye dingkan miin kambari maa maayiib ok yiri dingkan yena koremiib kuu ongmenaboone ok yiri muubniwen. Ok yiri ye dingkan korem komarewa ongmenaboon kuu kwamunemo. Ayari on maa maa kangkon ongmenaboon. Ayari on korem komarewa ongmenaboon kuu kwamunemo. Wedmekore, “Amun kii.” andoon. \v 22 Godbed yi yaa amun kerunde yedmendoon, “Yiib ok yiri ye dingkan kuu mana yemoon kere ok yiri muubne wonok. Ayari on yiib kangkon mana yemoon kere wonok.” andoon. \v 23 Mirikne ware amkimo keroone, aron angko keroon. \p \v 24 Kwanoone, Godbed yedmoon, “Bid ari dingkan maa maayiib amongkowiib kiiwiib kuu okad yaambed dembenib yiib komarewa ongmenabaan kuu kwamunemo yemoon kerime.” andekore, \v 25 bid ari dingkan maa maa korem ongmenaboon. Dingkan korem komarewa ongmenaboon kuu kwamunemo. Wedmekore, “Amun kii.” andoon. \p \v 26 Kwanandekore yedmoon, “Nubbed nimakarub nuwareb ongmem. Yi kuu ok yiri ooniib ayari oniib dingkan kiiwiib amongkowiib darewoowiib embengiib dingkan korem yariman kerok.” andoon. \v 27 Andekore, God ye kuruwak areb nimakarub ongmenaboon, ambiyiib yingkiyiib. \v 28 Yi yaa kuu amun kerunde yedmoon, “Dana yemoon woongkanabime. Okad yimin yimin yaa muubnime. Okad kumundin yaa oonime. Dingkan korem kuu yariman kerime, ok yiri ooniib ayari oniib dingkan korem bid ari yarebimaiwiib kui.” andoon. \v 29 Kwanandekore yedmoon, “Kedi, yob irimaan yeman koremiib ayowiib yiib yaa kondaan, yiib animan kui. \v 30 Bid ari dingkaniib ayari oniib dingkan korem bid ari yarebimaiwiib yaa kuu kereekiib bukiib kondaan, yi animan kui.” andoona, kwanoon. \v 31 Godbed ongmenaboon korem yaa wedmendekore, “Korem amun yeman kii.” andoon. Mirikne ware amkimo keroone, aron benme keroon. \c 2 \s1 Andowoon 2:1-4a, 7-9, 15-25 \p \v 1 Kwane ambidiib okadiib kuna kuna dangoon ye kumkam korem ongmenabe dowan keroon. \v 2 Kowe, God kuu aron ed kuu deme korem dowan keroon kowe dibere yiidkoon. \v 3 Kwane, yembed aron kee amun kerunekore karadmo yeman ande kowoon, amborom kuu ongmenabi deme korem dowan keroon ye dowad dibere yiidkoon kowe. \v 4 Kuye weng kuu Godbed ambidiib okadiib kumkam korem ongmenaboon ye weng kui.|H \s1 Karuwiib Wonongiib Ongmenaboon \p Yariman Godbed ongme dowan kerindo kuyaron kuu \v 5 yongbon kawa aya nonga kuu deedirindo amborom kuu am yedmindo kowe monokban keroon. Kwane kuyaa kuu karub maa yongbon kaab deme ambangkaneen ye karuwiibban. \v 6 Am minindo kuned ok kuu okad yirimbed deedereen. Deedereenu, bid ari kuu okiib dange wuneen.|U \p \v 7 Kuyaron kuu okad aandune karub ongmene miiddem aombed inum konoone demboon. \v 8 Demboone, \nd Yariman\nd* Godbed aron dembimaun angka yongbon kaab arumoone demboon, Iden aom kuu. Arume dowan kerekore, kuyaom kuu karub ongmoon kuu kowoona doboroon. \v 9 Kwane, \nd Yariman\nd* Godbed at amun maa maayiib dembok andoone daare wonoon kuu, at ani yemaniib wedme kubi yemaniib kui. Yongbon kidangka kuyaom kuu at ayoob demboon. At mimo kuu wadkeri ye at. At mamaa kuu arewa o amun inamen kaadkeri ye at.|H \p \v 10 Yongbon Iden kuyaombed ok kuu wene ari bokon kaningiib danganabeen. \v 11 Ok ibduruk doween kuu yaningko Paison, Havila ambibkin aom awanewandeen. \v 12 (Havila ambibkin aom kuu gold amuniib at nunung baeb amuniib od darewoob ye botiib dangoon.) \v 13 Ok mamaa yaningko kuu Gihon, Kus ambibkin aom awanewandeen. \v 14 Ok mamaa yaningko kuu Taigris, Asiria ambibkin kangkambed awanewandeen. Ok mamaa yaningko kuu Yufretes.|U \p \v 15 Yongbon Iden aom karub kuu \nd Yariman\nd* Godbed kowoon ye dowad kuu oone dobere ambangki yeman. \v 16 Kwamune \nd Yariman\nd* Godbed yedmoon, “Eb kuu ayob korem kee ananeeb kuu yimin, \v 17 kumban arewa o amun inamen kaadkeri ye ayob kuu anaab, kuu amob kowe. Ananeeb kuu anam bobnaneeb kowe.” andoon. \p \v 18 Kwamune \nd Yariman\nd* Godbed yedmoon, “Yembedmo dobiri kuu amunban kowe, nembed ye yaa awaneni ye angkodmiyiib ongmaniin.” andoon. \v 19 Kwanekore, okad andune dingkan koremiib ayari on koremiib ongmenabe karub yaa benmonoona, yi aningko korem yeengkanandoon. \v 20 Yeengkanande dowan keroon, kumban yangkodmi ma wedmindo. \v 21 Kwanoone, \nd Yariman\nd* Godbed karub yaa meenoone unuk darewoob angkoone, karub ye anaatok mimo daandekore, ye kad ika ongmekore, \v 22 angkon anaatokbed wonong ongmekore, ye yaa nenmene \v 23 domonenoona, karub kuu yaro wedmendekore yedmoon, \q1 “Kwamune kowe, yu kono kuu ne konombed kandene, \q2 yu yom kuu ne yombed kandene keroon kowe, \q1 yu aningko kuu Wonong kowaan, \q2 amborom kuu karub yaambed kandoon kowe.” andoon. \p \v 24 Kwamunekob, karub kuu yarian yaa domonde ye amban yoom dabokne yi ayoob kuu id mimo kerimaib. \v 25 Yi ayoob ebkadiibban idmo doriib kuned karakiibban. \c 3 \s1 Andowoon 3 \s1 God Ye Amob Wengamberedandiwen \p \v 1 \nd Yariman\nd* Godbed ongmenaboon ye dingkan korem yaa kuu niinbed nemengkandi kuu burudandoon. Kwane, niinbed wonong yaa kaamondoon, “Anam kuu Godbed ayob korem yaa kuu anaib ande amob kowoon dee?” andoon. \v 2 Andoone, wonongbed niin yaa man yedmeen, “Nub kuu ayob korem kuu animaub kuu yimin, \v 3 kumban ayob mimo kee nub animokban Godbed amob kowoon nub yaa. Yembed yedmoon, ‘Anaib, awinaib. Kwane ananiib o awinaniib kuu bobnaniib.’ andoon.” andeen. \p \v 4 Anduune, niinbed yedmendoon, “Dowan, anam kuu yiib kuu bobnaibban. \v 5 God yekaad yiib kuu ayob kee ananiib kuu yiib inamen nandaneene God areb keraniib. Kwane komo komo kuu inamen arewa o amun kuu kaadkeraniib.” andoon. \p \v 6 Andoona, wonong ayob wedmeen kuu ani yeman amun dangoone wedme ani dowakeniib meeneen, “Ne dowaken kuu aneni meeni kangdom kandandid.” andekoru kande aneen. Anekoru, yu karuwiib kanwene konuune yeyiib anoon. \v 7 Ane dowan kerekoriwa, yi inamen nandoone wedme binangkiwen ebkadiibban idmo kowe. Kwani kowe, yi ayoob yedob biid wane kaarangke borokiwen. \p \v 8 Kwane, oobnon yaambed wengambiriiwe \nd Yariman\nd* God kuu mongkob kidangkambed meneen. Wengamberekoriwa, awunumbon yaa bikniwen. \v 9 Bikne doriiwe, \nd Yariman\nd* Godbed karub yaa baande kaamonoon, “Kuna yaa doreeb?” andoon. \v 10 Andoone, karubbed neman yedmoon, “Mongkob kidangkambed meneewe wengambaraan kowe, ebkadiibban idmo kowe uneni wene biknaan.” andoon. \v 11 Andoone, Godbed kaamonoon, “Kanembed yedmebdoonkob ebkadiibban idmo doreeb? Ayob amob kowaan kuu anewenoo?” andoon. \v 12 Andoone, karubbed neman yedmoon, “Wonong ebbed ne yaa kawewen kumbed ayob kee kawuune anaan kii.” andoon. \v 13 Andoone, Yariman Godbed yu yaa kaamondoon, “Komarewa kwamewen kee?” andoon. Andoone, wonongbed man yedmeen, “Niinbed ne yaa nemengkawoone anaan kii.” andeen. \s1 Dabab Darewoob Kandiwen \p \v 14 Kwani kowe, \nd Yariman\nd* Godbed niin yaa yedmenoon, \q1 “Kwanewen kowe, eb kuu butun darewoob kandeeb, \q1 dingkan amongkowiib dingkan kiiwiib korem arebban. \q1 Kibirebyambed wene aron korem, \q2 eb kuu kabeyob din ingkud ari irin wananeeb. \q1 \v 15 Dabab darewoob ke kowaan kee, \q2 eb yoom wonong yoom neman bon bon kamimamaniib kii. \q1 Kwani kowe, eb yob kuu wonong yu yowiib \q2 aron korem bon kerimamaniib. \q1 Yu yobbed eb korok kuu wowe monmaraneene \q2 ebbed yu yob ye yon daandum yaa domondaneeb.” andoon. \p \v 16 Kwanandekore, yembed wonong yaa yedmendoon, \q1 “Ongmaniina kub dana wooni yaron kuu yewed darewoob ariyiib. \q2 Dana woonaneeb kuu yewed darewoob kandaneeb kui. \q1 Kumban kub karub yaa dowaken keraneewe \q2 ye kuu kub korok keraneen.” andoon. \p \v 17 Kwanandekore, yembed Adam yaa yedmenoon, \q1 “Eb wonong yu weng wengamberekoreb anaib ande amob kowaan ye ayob kuu anewen kowe, \q2 okad kuu butun kande arewa keruun kii. \q1 Kwani kowe, ebkareb yongbon deme kuu yobdoodmo ambangkaneb ananeeb, \q2 kibikbed wene eb bobni yaron keranuun. \q1 \v 18 Kumban nongyikiib orikiib eb yongbon aom dembimamaneen kowe, \q2 animan kuu yiminban kerimamaneene dura animan bad wenebimamaneeb kii. \q1 \v 19 Ebkareb deme ambangke nimin kandenewe animan ananeeb. \q1 Eb kuu okadbed ongmaan kowe, \q2 bobnaneeb kuu okad keraneeb. \q1 Amborom kuu eb kuu ingkudmo kowe, \q2 bobnaneeb kuu ingkud ika keraneeb.” andoon. \p \v 20 Adambed yamban yu aningko Iv kowoon, amborom kuu yu kuu nimkarub korem yi ena kowe. \v 21 Kwani kowe, \nd Yariman\nd* Godbed ba kadbed ebkad ongmekore, yi yaa bangkandoone borokiwen. \v 22 Kwane, \nd Yariman\nd* Godbed yedmoon, “Karub kuu nuwareb keroon, komo komo kuu inamen arewa o amun kuu kaadkeroon kowe. Kwani kowe, yembed wadkeri ye ayob kuu kande ananeen kuu ne dowakenban, amborom kuu ananeen kuu bobnindeban keraneen kowe.” andoon. \v 23 Andekore, mongkob Iden aom kuu “Winime!” andoone bunangka winiwen. Winiiwe, \nd Yariman\nd* Godbed yedmoon, “Eb kuu wene yongbon deme ambangke. Amborom kuu eb kuu okadbed ongmoon kowe. Yiib angkon mongkob Iden aom ika manaib, amob kowaan kowe.” andoon. \v 24 Mongkob Iden kangkambed engyus ayoowiib kerewang arimbed amot yumbuyiib nongkoboone kerewang kuu kanawadmeen. Kerewang kee wadkeri ye at ye kiwaan ari kebenoon. \c 4 \s1 Andowoon 4:1-12,25-26 \s1 Kein Yoom Abel Yoom \p \v 1 Adam yamban yoom dangiiwe oyoomiib kereen. Kwanekoru, dana mingki wooneen. Woonekoru, yedmeen, “\nd Yarimanbed\nd* awawoonkob mingki woone kandaan kii. Kwani kowe, yaningko kuu Kein.”\f + \fr 4:1 \ft Kein yaningko ye id kuu “Kandaan”.\f* andeen. \v 2 Amaan, angkon dana mingki mamaa Abel wooneen. Abel kuu dingkan amongkob oonembirimaan. Kein kuu yongbon deme ye karub keroon. \p \v 3 Amaanbed Kein kuu ye yongbonbed bene nengkane agedmo keroone baeb kuu \nd Yariman\nd* yaa konoon. \v 4 Kwane, Abel kuu ye dingkan wonob dana aye ye yom kowiib kumbed bunge kanmene nengkane agedmo keroone baeb kuu \nd Yariman\nd* yaa konoon. Kwane, Abelbed konoon kuu \nd Yariman\nd* ye dowaken kerenoon, \v 5 kumban Keinbed konoon kuu ye dowakenban kerenoon. Dowakenban keroone, Kein kuu norin ye murubia anammo keroon. \p \v 6 Kwanoone, \nd Yarimanbed\nd* Kein yaa yedmenoon, “Eb kuu komandewed norin wandewen? Komoyiibkob norin ye murubia kerewen? \v 7 Amun kamaneeb kuu dowaken kerubdaniine kubaneewoo? Kumban, amun kamaabban keraneeb kuu ambarakmimbed eb awinebdaneen. Ambarakmi inamenbed burudandubdandameen, kumban ebkareb ambarakmi yaa burudande dore!” andoon. \p \v 8 Kuye yoman kuu Keinbed ye daman yaa yedmenoon, “Mongkob angka wenem.” andoone winiwen. Wene dorekoriwa, ye daman kuu ayoone bobnoon. \p \v 9 Kwanoona, \nd Yarimanbed\nd* Kein yaa kaamonenoon, “Eb daman Abel kuu kunaya doreen?” andoone, Keinbed neman yedmoon, “Nekaadban. Ne kuu ye oone dobiri ye karuwoo?” andoon. \v 10 Kwanandoone, \nd Yarimanbed\nd* yedmenoon, “Komo kamewen kee? Wengambere. Eb daman ye umkan okad yiri kubudoroon kumbed ne yaa baandoona wengambaraan. \v 11 Kwani kowe, butun kabdaan kii, eb kuu yongbon deme awinideban amborom kuu ebbed eb daman aye wene ye umkan okad yiri kubudoroon kowe. \v 12 Eb yongbon kuu dembaanban. Eb kuu nane kibine dobiri ye karubban kereeb! Eb kuu wedyamo dewenebi ye karub kereeb kii!” andoon.|H \p \v 13 Andoone, Keinbed neman yedmoon “Kee dabab darewoob oi! Ne kuu yiminban! \v 14 Kibikee ne kuu yongbon deme ambangkideban, eb amob kaweeb kowe. Angkon ne kuu eb dia minideban. Ne kuu wedyamo dewenebi ye karub keraan kowe, karub mamaambed wedmewaneen kuu naneene bobnaniin!” andoon. \p \v 15 Andoone, Yariman Godbed yedmoon “Dowan, kanembed eb aneen kuu neman karub kurubmim inaniin.” andoon. Kwane, Yariman Godbed Kein ye binad ari amob akmi yeman kowe yedmoon “Kane amob akmi yeman wedmenaneen kuu ayi yemanban.” andoon. \v 16 Kwamunekore, Kein kuu Yariman God domonene wenene Dewenebi ambibkin angka doboroon. Aron dembimamuun angka Dewenebi ambibkin Iden yaa doboroon. \s1 Kein Ye Awoya \p \v 17 Kein yoom ye wonong yoom yi mingki Inok wooniwen. Kwanekore, Keinbed kambong nare yidmene ambib yenbekore kambong kuu ye karub dana yaningko Inok kowoon. \v 18 Inok ye mingki kuu Irad. Irad ye mingki kuu Mehudyael. Mehudyael ye mingki kuu Metusael. Metusael ye mingki kuu Lamek. \v 19 Lamek kuu nima ayoob awanmoon, Adah yoom Silah yoom. \v 20 Adahbed dana mingki Yabal wooneen. Ye kuu dingkan amongkob ooni ye karub yi awoya. Yi kuu parai kombon aombed dobirimamiib. \v 21 Ye daman yaningko kuu Yubal. Ye kuu yok kuweng amun wangkenabi ye karub yi awoya. \v 22 Silahbed dana mingki Tubal-Kein wooneen. Ye kuu yeengbed kumkam korem ongmenabi ye karub. Ye nengkan kuu Naama. \v 23 Lamekbed ye nima ayoob yaa daandoon \q1 “Wengambirime! Kewedmanbed noon kowe ayaane bobnoon. \q1 \v 24 Kwani kowe, Kein ayaniib ye kakman kuu karub kurubmimiib yeene inaniib, \q2 kumban ne naniib ye kakman kuu karub 77iib yeene inaniib kumbed yimin.” andoon.|U \s1 Set Yoom Inos Yoom \p \v 25 Amaanbed, Adam yoom ye wonong yoom dangiiwe karub dana maa wooniwen. Woonekoru, yedmeen, “Godbed ne yaa mimyob keewene karub dana maa kawoon. Dana kee Abel kuu Keinbed ayoon ye yumbon kandi yeman. Kwani kowe, ne dana yaningko Set\f + \fr 4:25 \ft Set yaningko ye id kuu “Kondoon”.\f* yedma.” andeen. \v 26 Angkon amaanbed Set yoom ye wonong yoom dana mingki Inos wooniwen. Kuyaron kumbed karub \nd Yariman\nd* yaa baandi ye inamen andowiwen.|H \c 5 \s1 Adam Ye Awoya \p \v 1 Adam ye awoya kuu kei. (Godbed karub kuu ye areb ongmoon. \v 2 Karuwiib wonongiib ongmekore amuniib kerundoon. Kerundekore, yedmoon “Yiib kuu karuwa wononga kii.” andoon.) \v 3 Adam kuu weeb 130yiib doberekore, ye mingki Set kuu woonoon. Ye kuu Adam areb. \v 4 Kwanekore, Adam ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 800iib doboroon. \v 5 Ye weeb korem kuu 930yiib doberene bobnoon. \p \v 6 Set kuu weeb 105iib doberekore, ye mingki Inos kuu woonoon. \v 7 Kwanekore, Set ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 807iib doboroon. \v 8 Ye weeb korem kuu 912iib doberene bobnoon. \p \v 9 Inos kuu weeb 90yiib doberekore, ye mingki Kenan kuu woonoon. \v 10 Kwanekore, Inos ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 815iib doboroon. \v 11 Ye weeb korem kuu 905iib doberene bobnoon. \p \v 12 Kenan kuu weeb 70yiib doberekore, ye mingki Mahalalel kuu woonoon. \v 13 Kwanekore, Kenan ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 840yiib doboroon. \v 14 Ye weeb korem kuu 910iib doberene bobnoon. \p \v 15 Mahalalel kuu weeb 65iib doberekore, ye mingki Yared kuu woonoon. \v 16 Kwanekore, Mahalalel ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 830yiib doboroon. \v 17 Ye weeb korem kuu 895iib doberene bobnoon. \p \v 18 Yared kuu weeb 162yiib doberekore, ye mingki Inok kuu woonoon. \v 19 Kwanekore, Yared ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 800iib doboroon. \v 20 Ye weeb korem kuu 962yiib doberene bobnoon. \p \v 21 Inok kuu weeb 65iib doberekore, ye mingki Metusela kuu woonoon. \v 22 Kwanekore, Inok ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 300iib God ye dowakeniib doboroon. \v 23 Ye weeb korem kuu 365iib doboroon \v 24 kuned Godbed nendoon, amborom kuu ye kuu God ye murubia ari amunmo doboroon ye karub kowe. Kwani kowe, korem wonoon, okad yiri dobirindo. \p \v 25 Metusela kuu weeb 187iib doberekore, ye mingki Lamek kuu woonoon. \v 26 Kwanekore, Metusela ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 782yiib doboroon. \v 27 Ye weeb korem kuu 969iib doberene bobnoon. \p \v 28 Lamek kuu weeb 182yiib doberekore, ye mingki kuu woonoon. \v 29 Woonekore, Lamekbed yedmoon “Yariman Godbed arewa kondoon okad kiri kee kowe dana kee nub yaa awandi ye kiwaan ongmaneen. Kwani kowe, dana kee yaningko Noa\f + \fr 5:29 \ft Noa yaningko ye id kuu “Nenkankuni”.\f* andaan kii.” andoon. \v 30 Kwanekore, Lamek ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 595iib doboroon. \v 31 Ye weeb korem kuu 777iib doberene bobnoon. \p \v 32 Noa kuu weeb 500iib doberekore, karub dana ayoobmim Sem yoom Hem yoom Yeefet yoom wanaboon. \c 6 \s1 Karub Yi Inamen Arewa Darewoob \p \v 1 Kuyaambed karuwa nimaya okad yemoon muubniwen. \v 2 Kuye niindem aom kuu okad yiri ye nimakoyu kerengkandimboniib dobiriwen. God ye karubbed wedmibka nimakoyu kerengkandimbonmo kowe, ebka neka kame biwen. \v 3 Angkon Yariman Godbed yedmoon “Kwana kowe, ne kuu kerendobaraina karub weeb darewoob dobaraibban, amborom kuu yi dobiri arewa keroon kowe. Weeb 120iib kwari burudande dobaraibban.” andoon. \v 4 Kurin kuyaron yaa dobiriwen kuu karub dareb dareb doboob doboob dobiriwen. Yi kuu God ye karubbed wene Godiibban yi nima biwen yi dana. Yi kuu kanangkod kayirin kamenabidan.|U \s1 Andowoon 6:5-22 \p \v 5 Kwane, \nd Yariman\nd* wedmoonka nimakarub yi dobiriyiib inameniib korem kuu miin arewamo keroon kowe \v 6 yedmoon, “Ne niindem aom miin kubiyiibban keroon, komande nimakarub ongmaankob okad yiri doriib? \v 7 Kwani kowe, nimakaruwiib dingkaniib ayari oniib korem kuu okad yirimbed araniin kumbed yimin, amborom kuu ne mimyob darewoob kowaan, komande ongmaanka.” andoon. \v 8 Kumban \nd Yariman\nd* kuu ye kubi dowakeniib Noa yaa. \s1 Noa Ye Weng \p \v 9 Kekee Noa ye weng. Noa yembedmo inamen yorokmo awine doboroon. Kuyaron dobiriwen ye nimakarub kuu yembedmo ambarakmiyiib kii ande dedmone daandiyiibban ye karub keroon. Noamo kuu God ye murubia ari amunmo doboroon ye karub. \v 10 Ye karub dana ayoobmimiib kuu Sem yoom Hem yoom Yeefet yoom. \v 11 Amunmo meenme doboroon kumban nimakarub korem korem kuu ambarakmiyiib ayub aya yaambed dobiriwen, God ye kiringkono ari. \v 12 Godbed wedmoonka nimakarub yi dobiri korem kuu ambarakmimo. \p \v 13 Kwani kowe, Godbed Noa yaa yedmenoon, “Nimakarub korem monmaraniin, amborom kuu ayub aya yambedmo doriib kowe. Anamaa, nimakaruwiib okadiib monmaraniin. \v 14 Kwani kowe, ebbed at kamkonombed motod yenbe. Motod aombed ambinam yemoon ongmenabe. Angkon, at nunungbed motod aomiib angkayiib kuu ambe, ok aomnokban keri yeman. \v 15 Ku yenbaneeb kuu motod ye doboob kuu dingki bendom dore dingki birid dore kumbed kimingkanmo wene 300iib kere. Angkon, angkara angkara kuu dingki bendom dore dingki birid dore kumbed kimingkanmo wene 50iib kere. Angkon, yiri dore ari dore kuu kimingkanmo wene 30iib kere. \v 16 Ari kuu widbed kebene. Motod amkan dore ateni dore wedkuyaa nuub yeman ambongko dingki bendom dore dingki birid dore mimo aande. Ambongko mimo motod wedyambed aande. Motod aom kuu ambib yiriyiib ariyiib ayoobmim ongme. \v 17 Kedi, urok darewoob ongmaniina mananeen kumbed kane kane yi korem okad yiri wad doriib kuu duknaniib. \v 18 Kumban eb yaa ne weng ke yedme kowaan kei. Eb yoom eb karub dana yoom yiib amered yoom motod aom aomnaniib. \v 19-20 Ayari on maa maa koremiib dingkan maa maa koremiib wad doriib yeman maa maa koremiib ambiyiib yingkiyiib kuu menebiiwo motod aom be aomnekoreb oone. \v 21 Wad doriib yeman maa maa korem yi animaniib yiib animaniib korem be nongkobe.” andoon. \v 22 Noambed God ye weng kunduk dakmoon areb kuu korem kwanoon. \c 7 \s1 Andowoon 7:1-5,17,23 \s1 Urok Ye Weng \p \v 1 Kwane dowan kerekore, \nd Yarimanbed\nd* Noa yaa yedmenoon, “Kibik yaron kuu ebbedmo amunmo doberewen kowe, eb yoom eb wonong yoom eb karub dana yi amered yoom motod aom aomnime. \v 2-3 Dingkan ani yeman maa maa korem ambi ediib yingki ediib ayari on maa maa korem ambi ediib yingki ediib durukman ye dingkan maa maa korem ambi mimoyiib yingki mimoyiib be aomnibko oonime. Dingkan be aomne oonibko amaanbed yemoon kereniwe muubnaniib. \v 4 Wene ari kuu aron ediib dowan keranuune nembed am darewoob yedmaniine mananuun. Aronki 40yiib amnoom 40yiib menembaranuun kii. Kwani kowe, nimakaruwa dingkana yi korem okad yiri dobirimaib kuu monmaraniin.” andoon. \v 5 Andoone, Noambed \nd Yariman\nd* ye weng kunduk dakmoon kuu korem kwamunemo kamoon.|H \p \v 6 Noa ye weeb 600iib yaron kuu \v 7 Noa yoom ye wonong yoom ye karub dana ayoobmim yi amered yoom motod aom aomniwen. \v 8-16 God ye weng kunduk dakmoon areb kuu dingkan korem amongkowiib kiiwiib darewoowiib embengiib ambiyiib yingkiyiib Noa yaa menebe motod aom aomnekoriwa, Yariman Godbed ambongko kebenoon. Aron ediib dowan keroon kowe, wood ayoob aron 17 arimbed kuu ok darewoob okad niindem yirimbed bangkanandedeerebeenan wunuune ambid arimbed am darewoob okad yimin yimin yaa munuune kameen kowe, urok muneen. Kuyaron kuu aron 40yiib am darewoob menembureen, amkiyiib aronkiyiib.|U \p \v 17 Aronki 40yiib kuu urok derebeenu, motod kuu ok animari kanawaneen.|H \v 18 Kanawanekoru, ok animari kanawadmenmo dewenebuun. \v 19 Urok derebeenu, aangko darewoob korem kuu yukneen. \v 20 Derebe dowan kerekoru, okad korem kuu yukneen. Aangko dungkunbed dingkimbed kimingkanmo wene ok animarimbed ye ambab kuu 15iib. \v 21-22 Yukne dowan keruune, wadkeri yeman korem karuwa dingkana korem kuu dukniwen.|U \v 23 Nimakaruwiib dingkaniib ayari oniib, okad yiri wad doriibdan korem kuu monmare dowan keroon kuned, Noa awene yoom dingkan yoom motod aom aomniwendan kuu yimbedmo dobiriwen.|H \v 24 Okad korem yukneen yaron kuu 150yiib. \c 8 \s1 Urok Dowan Kereen \p \v 1 Noa awene yoom dingkan yoom motod aom aomniwen kuu Godbed nonondandindo. Kwani kowe, yedmoon “Nuub monok.” andoone monoone ok kuu igakman andowe keekne wuneen. \v 2 Kwanoone, okad niindem yirimbed ok kuu menebuun kuu kebene am kebene keroone, \v 3 aron 150yiib kuyaron kuu ok ika keekne wuneen. \v 4 Wood 7 aron 17 arimbed kuu motod kuu aangko Ararat ari angkibureen. \v 5 Ok keekne wuneene wood 10 arimbed kuu aangko maa maa kuu dian kereen. \p \v 6 Wene aron 40yiib dowan keruune wene ari kuu Noambed bunangka wedmi yeman ambongko nandene \v 7 ayari on binmo on kurud areb yaningko Reven kankoraroone wanwene ok animari wedyambed dewenebeen. \v 8 Amaan on kawanmo on kawa areb yaningko Dav kankoraroon amborom kuu ok kuu keekne dowan kereen ande meenoon. \v 9 Kankoraroone wanwuneen kuned okad akmindo kowe, ika wanmuneen amborom kuu ok kuu keekne dowan kerindo kowe. Ika wanmunuune, Noambed nende motod aom kowoon. \v 10 Wene aron ediib dowan keruune, on kawanmo ika kankoraroone, \v 11 wanyarebuune oobnembed ika wanmuneen kuu atbiidiib domone kanmuneen. Kwani kowe “Ok keekne dowan kereen yo.” ande meene yekaadkeroon. \v 12 Wene aron ediib dowan keruune ika kankoraroone wanwuneen kuned kuu ika minindo. \p \v 13 Noa ye weeb kuu 601iib kuyaron kuu wood mimo aron mimo keruune ok keekne dowan kereen. Kwanoone, Noambed wid yena bongme benkatmekore kerekanabe okad yiri wedmoon kuu okad kuu kamkono kere weneen. \v 14 Wene wood ayoob aron 27 keruune, okad kuu kokne kamkono kere wuneen.|U \b \p (Aronki yemoon dowan keruune, urok kuu keekne dowan keroone okad kuu kamkono kere kereen.) \s1 Andowoon 8:15-22 \p \v 15 Kwane, Godbed Noa yaa yedmoon, \v 16 “Eb yoom eb wonong yoom eb karub dana yoom yi amered yoom \v 17 okad yiri yemaniib ayari yemaniib dingkan maa maa koremiib bunangka angkanime. Dingkan korem ke be angkaneeb kee wenebe yemoon kere muubnaniib kii.” andoon. \v 18 Kwanandoone, Noa yoom ye wonong yoom ye karub dana yoom yi amered yoom kuu bunangka angkaniwen. \v 19 Angkaniiwa, dingkan maa maa korem kuu yeka yeka angkane wenebiwen. \p \v 20 Angkon, Noambed bot wuube dingkan nengke agedmo keri yeman ye bon ongmekore, dingkan durukmanbaniib ayari oniib yaa maa maa bene kwari kiribekore, nengkane agedmo keroone baeb kuu \nd Yariman\nd* yaa konoon. \v 21 Kwane, \nd Yarimanbed\nd* kuyaa kuwekore yekareb yedmoon, “Amaan angkon okad kamune ne ika arewa kerundainban, kwane karubbed komo kamaniib yaa kui. Ne nekaad aron korem kuu nimakarub danambed wene aamkono yaa yi inamen kuu arewamo. Kumban, angkon nembed okad yiri wad doriibdan kuu angkon ika monmarainban, kibikee monmaraan kwamune.” andekore, ika yedmoon \q1 \v 22 “Aron kwane okad angkibaranuun yaa kuu \q1 animan kaab arumenabi yaroniib wanabi yaroniib, \q1 angkon yuruk aroniib nimin aroniib, \q1 angkon amaroniib yongkonbi aroniib, \q1 angkon amkiyiib aronkiyiib keremborok, \q1 dowan keraanban.” andoon. \c 9 \s1 Andowoon 9:1-15 \s1 Godbed Noa Yaa Amun Keendoon \p \v 1 Kwane, Godbed Noa yoom ye karub dana yoom yaa amun kerunde yedmoon, “Yiib dana yemoon yidwarok. Okad korem muubnok. \v 2 Dingkan koremiib ayari on koremiib okyiri oon koremiib kuu yiib yaa konob une dobirimamaniib. Yi kuu yiib dowakenmo komo kamaniib kuyaa kiribaana doriib. \v 3 Ne dingkan ye amob durukman bongmaan kowe, korem kuu ani yeman. Anuk kuu okad yirimbed kab kaini yeman [[ask: green plants]] kuu yiib ani yeman andaan kwamune areb kuu, kibikee dingkaniib ayari oniib okyiri ooniib korem kangkon yiib ani yeman andaan. \p \v 4 “Amob mimo kuu kei, dingkan id yaa umkaniib kwane anaib, amborom kuu umkanbed wadkeriyiib angkeen kowe. \v 5 Kanembed karub maa ayaneene bobnaneen kuu bobni ye dabab kandaneen. Dingkan kanembed karub ayaneene bobnaneen kwangkon bobni ye dabab kandaneen. \q1 \v 6 “Karub kuu God ye kuruwak areb ongmoon kowe, \q1 karub kanembed karub maa ayaneene bobnaneen kuu \q2 man kangkon karub yenambed aye kowaniib.” andoon. \p \v 7 Kwanandekore, ika yedmoon, “Kwane, yiib kuu awoya dana yewudmo yidwarok, yiib kuu okad korem muubnok. Okad yiri yidwarok.” andoon. \p \v 8 Weng kee Godbed Noa yoom ye karub dana yoom yaa yedmendoon, \v 9 “Kedi, kibikee nekambed ne weng kunduk eb yoom eb awoya ari dobaraniibdan yoom yaa kondaan kii. \v 10 Weng kunduk kee dingkaniib ayari oniib wadkeri yeman korem motod aombed angkadiriwen yaa kondaan. \v 11 Ne weng kunduk ke ongmaan kei, amaan ok urokbed wadkeri yeman korem ika monmarainban, kwane ok urokbed okad korem ika monmarainban.” andoon. \p \v 12-13 Kwanandekore, Godbed ika yedmoon, “Weng kunduk akmi yeman ke niinarikuru kei wiib wedaom kowaan, ne dore okad dore wedya kowaan kui. Weng kunduk akmi yeman kee kowaan kuu yiiwiib wadkeri yeman yenayiib korem yaa kowaan. Weng kunduk kuu nimakarub yaro dobere dobere yaro wananiib korem yiman. \v 14 Komo aron amokambidiib ongmaniine niinarikuruyiib keraneen kuu, \v 15 ne ika meenaniin ne weng kunduk yiib yoom dingkan maa maa korem yoom yaa kowaan kowe, angkon amaan ok urokbed wad doriibdan korem yainban andaniin.” andoon.|H \v 16 Ne kuu niinarikuru amukambiid ari wedmaniin kuu angkon ika meenaniin karuwiib dingkaniib yaa ne weng kunduk kowaan kuu. \v 17 Kukuu weng kunduk kuu wadkeri yeman yaa kondaan.” andoon. \s1 Noa Ye Karub Dana \p \v 18 Sem yoom Hem yoom Yeefet yoom kuu Noa ye karub dana. Yi kuu motod aombed angkadiriwen. (Hem kuu Keenan ye awodki.) \v 19 Karub dana ayoobmim kuyaambed karub korem yi awoya. \p \v 20 Noa kuu yongbon deme ye karub kowe nong yob ibduruk yembed andowe kiiboon. \v 21 Kiiboona demboona, nong yob wande ondoobkekore, angkimberene wain ok keroona, wain ok kuu anoon. Anekore, awarak ayuuna ebkad biandekore, idmo ye kombon aom angkeen. \v 22 Hem Keenan yawodki kumbed yawodki Noa kombon aom idmo angkeena wedmenoon. Wedmenekore, wene ye ambanga ayoob yaa yedmendoon. \v 23 Sem yoom Yeefet yoom tabua awine kankoone, yi kandom angkorom anuk kowe, kanwene yi angkorom korokbe weneniiwa kombon aom aomne yi awodki dabuneniwen. Yi murubia angkorom koniwen kuu yi awodki idmo angkeen kuu yi dowakenban wedmeni kuu. \v 24 Ok awarak dowan keroona, Hembed komo kamoon kuu Noambed wengamberekore, \v 25 yedmoon \q1 “Keenan yaa butun kamoon. \q1 Ye awoya kuu Hem ye ambanga ayoob yi awoya yi dabderem yirimo dobere yi dememo awine yaraniib.” andekore, ika yedmoon, \q1 \v 26 “Kubi konem, Sem ye Yariman God yaa. \q1 Keenan ye awoya kuu Sem ye awoya yi dabderem yiri dobere yi dememo awine yaraniib.” andekore, ika yedmoon, \q1 \v 27 “Godbed Yeefet ye okad kuu irin angkane darewoob kere. \q1 Kwane Sem yoom Yeefet yoom yi awoya kuu ibmo dobaraniib. \q1 Keenan ye awoya kuu Yeefet ye awoya yi dabderem yiri dobere yi dememo awine yaraniib.” andoon. \p \v 28 Urok yondem kuu Noa kuu weeb 350yiib doboroon. \v 29 Ye weeb korem kuu 950yiib doberene bobnoon. \c 10 \s1 Noa Ye Meed Yi Awoya \p \v 1 Noa ye karub dana Sem, Hem, Yeefet urok kee ye yondem yi dana meed wanabiwen. \pi1 \v 2 Yeefet ye karub dana kuu Gomer yoom Megog yoom Madai yoom Yavan yoom Tubal yoom Mesek yoom Tiras yoom kwane wanaboon. Kuyaambed ambibkin maa maa andowoon. \pi1 \v 3 Gomer ye karub dana kuu Askenas yoom Rifat yoom Togarma yoom kwane wanaboon. \pi1 \v 4 Yavan ye karub dana kuu Elisa yoom Taasis yoom Kit yoom Rodan yoom kwane wanaboon. \v 5 Keke Yeefet ye awoya ambibkin maa maa wenebe dobereniiwa weng maa maa dakmenabiwen. Yi kuu karamok dudbi ariyiib karamok kebed yayiib dobiriwen. \pi1 \v 6 Hem ye karub dana kuu Kus yoom Misraim yoom Put yoom Keenan yoom kwane wanaboon. Kuyaambed ambibkin maa maa andowoon. \pi1 \v 7 Kus ye karub dana kuu Seba yoom Havila yoom Sabta yoom Raama yoom Sabteka yoom kwane wanaboon. \pi1 Raama ye karub dana kuu Seeba yoom Dedan yoom kwane wanaboon. \p \v 8 Nimrod kuu Kus ye mingki. Yembedmo nangmenmo wene okad yimin yimin yaa korok keroon. \v 9 Ye kuu dingkan yemoon bi ye karub keroon, Yariman God ye murubia ari. Kwanikob yikareb yedmimaib “Nimrod dingkan biman Yariman God ye murubia ari areb kerime.” andimaib. \v 10 Yembed Babilonia ambibkin aom taun Babiloniib Erekiib Akadiib Kalneyiib kuyaambed ibduruk korok keroon. \v 11 Ambibkin kuyaambed wene Asiria ambibkin aombed taun Ninevayiib Rehobotiiyiib Kalayiib \v 12 Reseniib yenbenaboon. Kambong Resen kuu Ninevayiib Kalayiib wedyirimbed yenbenaboon. Nineva taun kuu amaanbed darewoob kereen. \pi1 \v 13 Misraim ye awoya kuu Ruddaniib Anamdaniib Lehabdaniib Naftudaniib \v 14 Patrusdaniib Kasludaniib Kaftordaniib. Kasludan yena andokbe yika dobereniib Filistiadan keriwen. \pi1 \v 15 Keenan ye awoya kuu Saidondaniib Hitdaniib \v 16 Yebusdaniib Amorodaniib Girgasdaniib \v 17 Hivdaniib Arkdaniib Sindaniib \v 18 Arvaddaniib Semardaniib Hamatdaniib. Saidon kuu Keenan ye wonob dana. \p Kwane yi awoya wenebiwen. \v 19 Yi bid yimin kuu Saidonbed wene kuri kambong Kerar, kambong Kasa dia. Kwane wene kangka taun Sodomiib Gomorayiib Admayiib Seboyimiib, kambong Lasa dia. \v 20 Hem ye awoya kuu yi ambibkin maa maa yi amyenibon maa maa wenebe dobereniiwa yi weng maa maa dakmenabiwen. \p \v 21 Sem kuu Yeefet ye daman. Sem ye awoya maa kuu Hibrudan. \pi1 \v 22 Sem ye karub dana kuu Elam yoom Asur yoom Arfasad yoom Lud yoom Aram yoom kwane wanaboon. \pi1 \v 23 Aram ye karub dana kuu Us yoom Hul yoom Geter yoom Mesek yoom kwane wanaboon. \pi1 \v 24 Arfasad ye mingki kuu Sela. Sela ye mingki kuu Eber. Eber ye awoya kuu Hibrudan. \pi1 \v 25 Eber ye karub dana ari wanaboon kuu Peleg yoom Yoktan yoom kwane wanaboon. Peleg\f + \fr 10:25 \ft Peleg yaningko ye id kuu “Andokbi”.\f* yaron yaa kuu ambibkin maa maa andokbe yemoon keroon. \pi1 \v 26 Yoktan ye karub dana kuu Almodad yoom Selef yoom Hasarmavet yoom Yeraa yoom \v 27 Hadoram yoom Usal yoom Dikla yoom \v 28 Obal yoom Abimael yoom Seeba yoom \v 29 Ofir yoom Havila yoom Yobab yoom kwane wanaboon. Yi korem kuu Yoktan ye karub dana. \p \v 30 Yi dobiriwen kuu kambong Mesambed wene kambong Sefar kangka aangko ambibkin yaa. \v 31 Sem ye awoya kuu yi ambibkin maa maa yi amyenibon maa maa wenebe dobereniiwa yi weng maa maa dakmenabiwen. \p \v 32 Kuu Noa ye awoya kui. Kuyaambed urok yondem ambibkin korem yaa wenebe muubniwen.|U \c 11 \s1 Andowoon 11:1-9 \s1 Babilon Ye Ambib Ambon Darewoob \p \v 1 Kurin anuk kuu nimakarub korem kuu weng mimo dakmimaib, yeka yeka andokbindo. \v 2 Kuyaron kuu yi korem aron dembimaun angka awanawanmo yaronib wene okad dabon yiri Babilonia aom dobiriwen. \v 3 Yi korem mene nedbenib yedmiwen, “Okadbed boyambib yeman ongmenabem. Ongmenabe aron nimin nongkobubko erebne kamkono kerok.” andiwen. Botban okadbed kwane ongmenabekoriwa, at nunung biwen, boyambib yeman dabokne awini yeman. \v 4 Kwamekoriwa yedmiwen, “Menebe boyambib yemoon taun keri dowad yenbenabem. Kwane, boyambib kongam darewoob yenbenmo daane ambid burudandem. Kwananuub kuu nub aningko kumbed darewoob keraneen. Nub aningkomo keruko okad yimin yimin yaa wenebe buyokbayok keraubban.” andiwen. \p \v 5 Kwanoona, \nd Yariman\nd* kuu ambib kongamiib tauniib yenbiib kuu wedmok kamene \v 6 wedmekore yedmoon, “Yi weng mimo kumbed kwane andowe ongmiib kowe, komo meene ongmandamaniib kuu kwane ongmaniib. \v 7 Kwani kowe, nub kawenenub yi weng amonombe weng maa maa yeka yeka keroko neman wengambere wengambere kerindeban kerok.” andekore, \v 8 \nd Yarimanbed\nd* been buyokbayok keroona bidambib maa maa wenebene boyambib taun darewoob yenbiib kuu korondiwen. \v 9 Kowe, taun yaningko kuu Babel\f + \fr 11:9 \ft Babel yaningko ye id kuu “Kerebkarab”.\f* ande yedmiwen, amborom kuu \nd Yarimanbed\nd* nimakarub korem yi weng amonombe weng maa maa kere wene karub kuu ben buyokbayok kere okad yimin yimin yaa nongkobenmo wonoon. \s1 Sem Ye Awoya \p \v 10 Sem ye awoya kuu kei. Urok yondem weeb ayoob dowan keroona, Sem ye weeb 100iib kerekore ye mingki Arfasad kuu woonoon. \v 11 Kwanekore, Sem ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 500iib doboroon. \p \v 12 Arfasad kuu weeb 35iib doberekore ye mingki Sela kuu woonoon. \v 13 Kwanekore, Arfasad ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 403yiib doboroon. \p \v 14 Sela kuu weeb 30yiib doberekore ye mingki Eber kuu woonoon. \v 15 Kwanekore, Sela ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 403yiib doboroon. \p \v 16 Eber kuu weeb 34yiib doberekore ye mingki Peleg kuu woonoon. \v 17 Kwanekore, Eber ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 430iib doboroon. \p \v 18 Peleg kuu weeb 30yiib doberekore ye mingki Reu kuu woonoon. \v 19 Kwanekore, Peleg ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 209iib doboroon. \p \v 20 Reu kuu weeb 32yiib doberekore ye mingki Serug kuu woonoon. \v 21 Kwanekore, Reu ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 207iib doboroon. \p \v 22 Serug kuu weeb 30yiib doberekore ye mingki Nehor kuu woonoon. \v 23 Kwanekore, Serug ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 200iib doboroon. \p \v 24 Nehor kuu weeb 29iib doberekore ye mingki Tera kuu woonoon. \v 25 Kwanekore, Nehor ye dana yenayiib ari wanaboon. Kuyaom doboroon kuu weeb 119iib doboroon. \p \v 26 Tera kuu weeb 70yiib doberekore ye mingki Abram yoom Nehor yoom Haran yoom wanaboon. \s1 Tera Ye Awoya \p \v 27 Tera ye awoya kuu kei. Tera kuu Abram yoom Nehor yoom Haran yoom yi awodki. Haran kuu Lot yawodki. \v 28 Kwane Haran kuu ye taun Ur Babilonia ambibkin aombed bobnoon kuyaron kuu yawodki kuu doreen. \v 29 Abram kuu Serai awanoona Nehor kuu Milka awanoon. Haran kuu Milka yoom Iska yoom yi awodki. \v 30 Serai kuu kurong kowe yu dana kuu woonindo. \p \v 31 Kwane, Tera yaro ye mingki Abram yoom ye awo Lot yoom Abram ye wonong Serai yoom kuu bekore Ur taun yaa koronde Keenan ambibkin yaa wene wedya Haran taun yaambed doboroon. \v 32 Tera ye weeb korem kuu 205iib doberene bobnoon, Haran taun aom.|U \b \p (Weeb yemoon ari keruune, Noa ye dana mingki Sem ye awo aman ari Abram kuu wooneen.) \c 12 \s1 Andowoon 12:1-7 \s1 Godbed Abram Yaa Baandoon \p \v 1 Kwane, \nd Yarimanbed\nd* Abram yaa yedmenoon, \q1 “Ewambe yokadiib eb karubkimiib \q2 eb ambibkiniib domondekorewa, \q2 nembed ambibkin maa korokbebdaniin yaa wene. \q1 \v 2 Kwane, nembed eb awoya yemoon bangkabdaniina ambibkin yeweb kere yemoon kai keraniib. \q2 Kwane, amun kerubdaniin. \q1 Kwane, ongmaniina eb aningko kuu darewoob keraneen. \q2 Kwani kowe, eb yaambed yena kuu amun kerundaneen. \q1 \v 3 Kanembed eb yaa amun kerubdaneen kuu nembed amun kerunaniin, \q2 kuned kanembed arewa kerubdaneen kuu nembed arewa kerunaniin. \q1 Eb yaambed ambibkindan korem yaa kuu amun kerundaneen.” andoon. \p \v 4 \nd Yarimanbed\nd* kwanandoone Abram wengamberekore kwanoon, ye kuu Haran taun angkambed Lot yoom domonde winiwen. Kuyaron kuu Abram ye weeb kuu 75iib. \v 5 Yembed ye wonong Serai yoom ye daman ye mingki Lot yoom kuu ye deme karuwiib ye yiribman korem Haran angkambed booniib kuu be Keenan ambibkin yaa wonoon. Kwane wene Keenan ambibkin nandene, \v 6 wene More ye at kubun keedbon kambong Sekem dia kwane kuyaa doboroon. (Kuyaron kuu Keenandan kuu kuyaa doriib.) \p \v 7 Doboroone, \nd Yarimanbed\nd* wadbare angkaderene Abram yaa yedmenoon, “Ambibkin kee eb yob yaa kondaniin.” andoon. Kwanandoona, Abrambed bot wuuboon, \nd Yarimanbed\nd* ne yaa angkadoroon kii ande korokbi yeman. \b \p (Abram yoom ye yoom winiwendan yoom kuu Keenan ambibkin aom dewinimaib, ye dingkan kab kuu kereek yemoon animaib kowe. Yi kuu ambib anam yenbenabindo, dingkan kadbed ongmiwen ye ambib kombon aombed dangimo kamen yariwen. Kwane, bidambib maa yaa wanande kaimaib kuu yi ambib kombon yeman kuu bedmenabe be kemo yi angkurom ari nongkobekorib bewinimaib.) \b \p (Yi kuu animan kab ma kibingkindo, dingkanmo bangkanandiwen. Yi dingkan yena kuu animaib, yena kuu ari berengkimaib, karub yena yi berengke yeen ani dowad. Kuye od kuu Abram ye nimakarub yoom kuu karub yena yaambed yongbon animan berengkimamiwen. Wiid yob kangkon berengkekorib flawa ongmenib bred nengkimamiwen.)|H \v 8 Amaan angkon koronde kuri wene aangkobon ambibkin angka angkanoon. Kambong Betel kaom kere kambong Ai kangka kere wedyiri kombon be arume doboroon. Kuyaambed angkon bot wuube dingkan nengke agedmo keroone baeb kuu Yariman God yaa koni yeman ye bon wuubekore, kurikuriyiib kubiyiib Yariman God yaa konoon. \v 9 Kwane, mim kuyaamo dobirindo, wene kuyaambed dobere dobere Keenan aom kuri doboroon. \s1 Abram Idyip Yaa Wonoon \p \v 10 Keenan ambibkin aom am kainoona animaniibban keroona mungimo dobereniiwa koronde anuk ambene wene Idyip ambibkin anuk wonoon. \v 11 Wene Idyipdan yi okad dia aomnande yedmoon ye wonong yaa “Kub kuu kerengkandimbon kowe, \v 12 Idyipdanbed meenaniib kuu kub kuu ne wonong ande meenenekoriwa, ne kuu nekoriwa, ub kuu nendaniib kowe, \v 13 minibka yedmende kub kuu ne daman ande. Kwane kub yaambed ne kuu nokban kere amun amun kamaniib.” andoon. \v 14 Andekore, Idyip bid aom aomnoona Idyipdan kuu ye wonong kuu wedmendiwen kuu kerengkandimbon wonong. \v 15 Kwane Idyip yi king Fero ye korok korok yena wedmendekoriwa, king yaa yedmeniiwa yembed yi yaa yedmendoone, wene Serai kuu nende king yambiwoom winiwen. \v 16 Yu dowadbed Abram kuu kingbed ongme oonenoon. Kwane, sibi yemooniib naningkod yemooniib buromakau yemooniib donki yemooniib kemo yemooniib kakmaniibban deme ye karub yemooniib bangkanoon, Abram yaa. \p \v 17 Serai nende yambiwoom kowoon ye dowadbed ye yoom yambiwoom karub doriib yoom yaa Yariman Godbed yi korem yaa korere darewoob maa maa kondoon. \v 18 Kwanoona, kingbed Abram yaa kaamonoon “Eb komo kamewen, ne yaa? Komoyiibkob Serai kuu ne wonong ande yedmewindo kerewen? \v 19 Komande yu kuu eb daman andekorewa, yu kuu munuunkob ne wonong keraan? Eb wonong kei nenwene keyom koronde yaro wene!” andekore, \v 20 king ye korok korok yaa yedmendoona Abram nendeniiwa ye wonong nendeniiwa ye barang korem bekoriwa ambibkin kuyom kuu be wene bunangka domondiiwe winiwen. \c 13 \s1 Abram Yoom Lot Yoom Andokbiwen \p \v 1 Abram yoom ye wonong yoom Lot yoom yi yiribman korem be Idyip ambibkin domonde ari wene Keenan ambibkin yaa winiwen. \v 2 Abram kuu yiribman yemoon ye karub, sibiyiib naningkodiib buromakauiib od yeman silva yemooniib gold yemooniib boon. \v 3 Kwane angkon dobere dobere wene Betel kere Ai kere anukbed kombon be doboroon yaa ika monoon. \v 4 Menekore, bot wuube dingkan nengke agedmo keroone baeb kuu Yariman God yaa koni yeman ye bon wuubekore, kurikuriyiib kubiyiib God yaa konoon.|U \s1 Andowoon 13:5-18 \p \v 5 Lot, ye kuu Abram yoom winiwenman, ye kangkon ye nimadanayiib deme karuwiib sibiyiib naningkodiib buromakauwiib. \v 6 Abram ye dingkan kawiib Lot ye dingkan kawiib kuu yemoon keroon kowe, kereek kirod dowan keroona yi ayoob ibmo dobiri yiminban keroon. \v 7 Kwane, Abram ye dingkan kab oonidaniib Lot ye dingkan kab oonidaniib arud weng dakmiwen. (Kuyaron kuu Keenandaniib Perisdaniib Keenan ambibkin aom doriib.) \p \v 8 Kwani kowe, Abrambed Lot yaa yedmoon, “Eb kuu ne daman kowe nub kuu wengbaraub, nub deme karub kangkon wengbaraib. \v 9 Okad kumundin kemaombed nub dewenebi kuu yiminaa. Kwani kowe, nub kibikee andokbem. Eb dowaken an angka wene dobarande meenewen kuyaa wenebko, ne kuu wiwi angka wene dobarako. Eb dowaken wiwi angka wene dobarande meenewen kuyaa wenebko, ne kuu an angka wene dobarako.” andoon. \p \v 10 Kwane, Lot kuu indob kankoone darobe wedmoon kuu kankubunen yiri yaningko Yoodenbed wene kambong Soar yimin ok yemoon wedmoon, kukuu \nd Yariman\nd* ye yongbon Iden areb Idyip okad areb. (Kuyaron kuu God kuu Sodom tauniib Gomora tauniib monmarindo.) \v 11 Kwane kuyaambed, Abram yoom Lot yoom kwane andokbiiwe, Lot kuu Yooden kankubunen yiri kangka angkanoon. \v 12 Kwane, Abram kuu Keenan bid ari doboroona, Lot kuu wene Sodom taun dia kankubunen yiri doboroon. \v 13 Sodomdan kuu \nd Yariman\nd* ye murubia ari miin arewa kame ambarakmi darewoob kamembirimaib. \s1 Abram Hebron Aom Wonoon \p \v 14 Lot wonoona kuye yoman \nd Yarimanbed\nd* Abram yaa yedmenoon, “Ebbed doreeb kuyaambed indob kankoone kangka kere kaom kere kuri kere kari kere okad korem ongme wedme. \v 15 Okad korem ke wedmeeb kee eb yoom eb yob yoom yaa kondaniin, aron korem. \v 16 Nembed eb yob yemoon bangkabdaniin kuu karub ma kimingke dorinban, ingkud korem kimingkindeban areb. \v 17 Keenan okad korem kee eb yaa kabdaniin kowe, wene okad korem kee yimin yimin yaa dewene dore wedme.” andoon. \v 18 Kwanandoone, Abrambed Hebron aom wene Mamre ye at kubun keedbon dia wene kombon yenbe doboroon. Kwane, \nd Yariman\nd* yaa meeni yeman ye bon botbed wuuboon.|H \c 14 \s1 Abrambed Lot Ika Nendoon \p \v 1-4 Sodom taun yi king kuu Bera. Gomora taun yi king kuu Birsa. Kambong Adma yi king kuu Sinab. Kambong Seboim yi king kuu Semeber. Yi kaningiib yoom Soar yi king yoom, yi korok kuu Kedolaomer. Yembed oonoon kuu weeb wad ayoowiib dowan kereen kumban yikareb kerem ande meeniwen, yi king angkoyiib kuu. Kedolaomer kuu Elam ambibkindan yi king. Amrafel kuu Babilonia ambibkindan yi king. Ariok kuu Elasar ambibkindan yi king. Tidal kuu Goim ambibkindan yi king. Yi kaningiib yi ana nangmidaniib taun angkoyiib yi king yaa nangmok winiwen. Kambong angkoyiib yi ana nangmidaniib yi kingiib kankubunen yiri yaningko Sidim yaa nedbiwen. (Kibikee Sidim kuu karamok yaningko Ded Si.) \p \v 5-6 Weeb 14iib ari kuu Kedolaomer yoom ye king angkodmi yoom yi ana nangmidan yoom kambong Asterot Karnaim yaa wene Refaim karub yaa nangmene, kambong Hem yaa wene Sus karub yaa nangmene, kambong Save Kiriataim yaa wene Em karub yaa nangmene, aangko Seir ambibkin aom wene Hor karub yaa nangmene, kambong Elparan dia nangmeniwen. Kwanekoriwa, Kedolaomer yoom ye king angkodmi yoom yi korok keriwen. Kambong Elparan kuu amiibban koknoon ambibkin dia. \v 7 Kwanekoriwa, amonombe kambong Kades yaa wene Amelek karub korem yaa wene nangmene Amoro karub yaa kambong Hasason Tamar aom wene nangmeniwen. Kwanekoriwa, Kedolaomer yoom ye king angkodmi yoom yi korok keriwen.|U \s1 Andowoon 14:8-20 \s1 Abrambed Lot Ika Nendoon \p \v 8 Aron maa, Sodoma Gomoraya Admaya Seboima Soara yi ana nangmidaniib yi kingiib kankubunen yiri yaningko Sidim yaa nangmok winiwen. \v 9 Yi kuu Elamdan yi king Kedolaomer yoom Goimdan yi king Tidal yoom Babiloniadan yi king Amrafel yoom Elasardan yi king Ariok yoom yi ana nangmidaniib yaa nangmok winiwen. King angkoyiibbed king kaningiib yaa nangmok winiwen kui. \v 10 Kankubunen yiri yaningko Sidim kuu kolta bot dem yemoon dangoon. Nangmenib, Sodom yi ana nangmidan yoom Gomora yi ana nangmidan yoom yi king ayoob yoom kuu kirikmone wenenib dem yiri kirobiiwe, king yenayiib yi ana nangmidaniib kuu kirikmone wene aangko ari daaniwen. \v 11 Kedolaomer yoom ye king angkodmi ayoobmimiib yoom yi ana nangmidan yoombed Sodoma Gomoraya yi yiribmaniib yi animaniib korem kuu be winiwen. \v 12 Abram ye daman ye mingki Lot kuu Sodom aom doreen kowe, ana nangmidanbed yeyiib ye yiribmaniib kangkon be winiwen. \p \v 13 Karub mamaa kombere dore wenene komo keroon kuu Abram yaa daanoon. (Abram yaa kuu “Hibruman” andimaib. Ye kuu Mamre ye at kubun keedbon dia doboroon. Mamre yoom ye damana Eskol yoom Aner yoom yi ayoobmim kuu Amorodan. Yi kuu Abram yangkodmi.) \v 14 Abram wengamboroone ye mingki Lot kuu bondanbed nenwiniwen kowe, ye nangmi karub korem 318iib benwene king kaningiib yaa nangmok wenene kambong Dan yaa nandekore, \v 15 amnoombed Abram kuu ye karub andokboone, wene nangmiiwa kirikmoniiwa nangmenmo wene kambong Hoba dia winiwen. Hoba kuu Damaskus taun burudande ari. \v 16 Kwane, Abram kuu benwiniwen ye yiribman koremiib Lotiib ye yiribmaniib Sodoma Gomoraya ye nimayiib nimakarub yenayiib be ika monoon. \s1 Melkisedekbed Abram Yaa Amun Kerunoon \p \v 17 Abram kuu Kedolaomer awene yaa nangme burudande dorekore ika monoona, Sodom yi kingbed Abramiib yaa wedmenok wonoon, kankubunen yaningko Save yiri. \v 18 Kuyaron kuu Melkisedek kuu kambong Salem yi kingiib Korem Ari ye God dore karub dore wedyiri dobiri ye karuwiib. Kwane, yembed flawayiib nongyob ok ambodiib Abramiib yaa be menene, \v 19 Abram amun kerunok ande yedmoon, \q1 “Korem Burudandoon Arimbed Ye God, ambidiib okadiib ongmenaboonman, \q2 Abram yaa amun kerunok. \q1 \v 20 Yembed awabdoone nangmeneb burudandewen kowe, \q2 Korem Burudandoon Arimbed Ye God yaningko kankoonem.” andoon. \p Kwanandoone, Abrambed nangmene boon ye yiribman kuu andokbe wenore angko angkoyiib nongkobekore anded mimo kuu Melkisedek yaa konoon.|H \p \v 21 Konoone, Sodom yi kingbed Abram yaa yedmoon “Nangmenib biwen yiribman kuu awine, kumban ne nimakarub kuu ika bangkawe.” andoon. \v 22 Andoone, Abrambed man yedmoon “Korem Ari ye Yariman Godbed yedmoonkob okadiib ambidiib kereen. Yaningko yaambed yedmaan kuu \v 23 eb yiribman kuu ma awinainban. Korem ebka bangkabdandamiin, ebkad nong o yonkad nong awinainban. Kwani kowe, ebbed kekane yedmaabban ‘Abram kuu nembed yiribman yemoon bangkanaan kowe, ye kuu yiribman yemoon ye karub keroon.’ andaabban. \v 24 Ne kuu eb yiribman ma kandainban, kuned ne karubkimbed ani yeman aniwen kumbedmo awinaniin. Ne angkodmia Mamre yoom Eskol yoom Aner yoom yimbedmo yi nangmenib biwen yiribman kuu bime.” andoon.|U \c 15 \s1 Andowoon 15:1-18 \s1 God Ye Weng Kunduk Abram Yaa \p \v 1 Kwane, amaan \nd Yarimanbed\nd* Abram yaa wane korokbene yedmenoon, \q1 “Abram, eb unaab. \q1 Arud ye barang yaa kuu kombe areb kukbebdembaraniin. \q2 Ne kuu eb kakman amun miin darewoob keraan.” andoon. \p \v 2 Kumban, Abrambed yedmoon, “O \nd Yariman\nd* Ambengkan, ne kuu danayiibban kowe, ne yaa kakman kuu komo kawaneeb? Ne yumbon kandaneen ye karub kuu ne deme karub Elieser, Damaskus ye karub kii.” andoon. \v 3 Kwanandekore Abrambed ika yedmoon, “Ebbed ne yaa danayiib kawindo kowe, ne deme karub yembed ne yumboniib yiribmaniib kuu baneen.” andoon. \p \v 4 Kwanandoone, \nd Yarimanbed\nd* yedmenoon, “Eb deme karub kuu eb yumboniib yiribmaniib baanban. Eb bobnaneeb kuu eb dana mingki eb umkan anam kumbed eb yumboniib yiribmaniib kuu baneen.” andoon. \v 5 Kwanandekore, Abram nenwene bunangkambed yedmenoon, “Eb indob kankoone ambid ari wedme, mindong kimingke. Ebkareb kimingki kuu yiminoo? Eb awoya kuu mindong yemoon kwamune areb keraniib kii.” andoon. \p \v 6 Abram kuu \nd Yariman\nd* ye weng yaa anam ande meenoonkob, \nd Yarimanbed\nd* ye dowad meenoon kuu “Ye kuu yorokmo ye karub ande kowaan kii.” andoon. \p \v 7 Kwanandekore, yembed Abram yaa yedmoon, “Ne kuu \nd Yariman\nd*, Ur taun Babilonia ambibkin aombed nenyaro manaan ye id kuu okad kee eb yaa kabdandid.” andoon. \p \v 8 Kwanandoone, Abrambed kaamonoon, “O \nd Yariman\nd* Ambengkan, komarewa kerenidned okad kuu neman keraneen kuu nekaadkeraniin?” andoon. \p \v 9 Andoone, \nd Yarimanbed\nd* yedmenoon, “Buromakau ingkod mimoyiib naningkod mimoyiib sibi ambi mimoyiib, yi korem kuu weeb ayoobmim dowan kereen kumbed, ayari on kawanmo mimo yaningko daviib ayari on kerekerek ingkod mimo yaningko pidyoniib kuu be mene.” andoon. \p \v 10 Kwanandoone, Abram kuu kuye dingkan yeene be monoon. Be mene, dingkan kuu wedyirimbed bunge baangkane angkara angkara nongkobekore, on kuu bunge baangkindo on maa angkara kowe on maa angkara kowoon, kiwaan wedyiri angkuun. \v 11 Bob id animaib ye ayari on kumbed wanmene dingkan yom kuu anandamiiwa Abrambed wangmoon. \p \v 12 Aron kuu kubune wenuune, Abram kuu unuk darewoob angkoone, kumun darewoob kebenenuune, uniwon karakwon keroon. \v 13 Kwane, \nd Yarimanbed\nd* Abram yaa yedmoon, “Weng keyaa anam ande. Eb awoya ari kuu wene ambibkin mamaa yaa dobaraniiwe kuye ambibkindanbed yi ben kakmaniibban no deme awinembiridan kerundenib miin arewa kamendaniib, kwane dobaraniibbed wene weeb 400iib dowan keranuun. \v 14 Kumban, kwamendaniib ye kakman kuu nembed kuye ambibkindan yaa wengyundeni dabab kondaniin. Kwananiina, eb awoya ari kuu yiribman yemoon ben ambibkin yaro angkane wananiib. \v 15 Kumban eb kuu keyaa yewenubmo dobere wene kiomne anam kerekoreb bobnaneewe mangkaniib. \v 16 Eb awoya awoya kaningiib keraniib yaron yaa kuu ika mananiib. Kuyaron kuu Amoro ambibkindan yi dobiri arewa kuu darewoob keraneena dabab darewoob kondaniin kuyaambed eb awoya ari ika mananiib.” andoon. \p \v 17 Kwanandoone, aron kuu kubune miriknoone, flawa nengki yeman amarengiib angkadkok amot yumbuyiib angkadere dingkan yom dangoone wedyirimbed dewonoone, \v 18 \nd Yarimanbed\nd* Abram yaa amob weng yedme kowoon, “Okad keembed kuri wene Idyip okad yimin, kari wene ok Yufretes yimin, eb awoya ari yaa kondaniin.” andoon.|H \v 19 Okad kee Ken ambibkiniib Kenis ambibkiniib Kadmon ambibkiniib \v 20 Hit ambibkiniib Peris ambibkiniib kambong Refaimiib \v 21 Amoro ambibkiniib Keenan ambibkiniib Kirgas ambibkiniib Yebus ambibkiniib kukui.” andoon.|U \c 16 \s1 Andowoon 16:1-3,15 \s1 Hagar Yoom Ismael Yoom \p \v 1 Abram ye wonong Serai kuu kurong kowe, yu deme no awinembiri ye Idyip wonong yu aningko Hagar konandameen kuu meeneen. \v 2 Kwana kowe, Abram yaa yedmeen, “\nd Yarimanbed\nd* ne dana nendi kiwaan kebenoon kowe, ne dowaken kuu ne deme no awinembiri ye wonong yoom dangime. Dana woonanuun kuu ne danayiib kera.” andeen. Seraimbed kwananduune Abrambed “Ee” andoon. \v 3 Kwana kowe, yumbed yu ambi Abram yaa Hagar konuune awanoon. Kuyaron kuu Abram awene kuu Keenan ambibkin aom weeb angko angkoyiib dobiriwen.|H \v 4 Awanoona, Hagar kuu oyoomiib kereen. Oyoomiib keruune wedmekoru, kerengkan inamen kameenu Serai yaa karak kondeen. \p \v 5 Kwamune kowe, Seraimbed Abram yaa yedmeen “Hagarbed ne yaa karak kaween kuu ebbed ongmi yeman kii. Anam, nembed eb yaa kabdaan kumban oyoomiib kerekoru, ne yaa karak bangkawimamuun, kowe Yariman Godbed wengyundandok eb dee ne dee!” andeen. \v 6 Anduune, Abrambed yedmoon “Eyoka, yu kuu kub deme ye kakmaniibban wonong kereene, ub kuu yu korok kowe, kubbed yu yaa komo kamaneeb kuu kub dowakenmo.” andoon. Seraimbed Hagar yaa wenbanduune koronde wuneen. \p \v 7 Yariman God ye engyumbed wene Hagar yaa amiibban koknoon ambibkin aom kambong Sur ye kiwaan ari kirub okdobon yaa wengandene \v 8 yedmoon “Hagar, Serai yu deme ye kakmaniibban wonong, kuna yaambed menebko, kuna yaa weneeb?” andoone, man yedmeen “Ne kuu ne korok yaambed kombere dore meniin.” anduune, \v 9 yembed yedmoon “Angkon ika wene, yu deme ye kakmaniibban wonong ika kere. \v 10 Nembed kub awoya yemoon bangkabdaniin kuu karub kane ma kimingkaanban.” andekore, \v 11 angkon ika amun kerune yedmoon \q1 “Kub kuu karub dana woonaneeb kuu yaningko Ismael\f + \fr 16:11 \ft Ismael yaningko ye id kuu “Godbed wengambereen.”\f* andaneeb, \q2 amborom kuu Yariman Godbed kub ameng kami kuu wengamboroon. \q1 \v 12 Kumban, kub karub dana kuu awon kiib areb dobaraneen. \q1 Ye kuu karub korem yaa bon keraneene karub korem kwangkon ye yaa bon kerunaniib. \q2 Ye karubkim yaa domonde yekamo dobaraneen.” andoon. \p \v 13 Andoone, Hagar kuu God anam wedmenaan manok andeen. Kowe, Yariman God yaa yaningko baandeen “Wedmewewen ye God.” amborom kuu Godbed yu yaa daandoon kowe. \v 14 Kwanikob, okdobon yaningko kuu Beyalahairoi\f + \fr 16:14 \ft Beyalahairoi yaningko ye id kuu “Doreen ye God Wedmewoon ye Okdobon.”\f* andimamiib. Okdobon kuu kambong Kades dore kambong Bered dore wedyiri angkuun.|U \p \v 15 Amaan, Hagar kuu karub dana wooneene Abrambed dana yaningko Ismael andoon.|H \v 16 Kuyaron kuu Abram ye weeb kuu 86iib.|U \c 17 \s1 Andowoon 17 \s1 Kad Wadmi Kuu God Ye Weng Kunduk Akmi Yeman \p \v 1 Abram ye weeb kuu 99iib keroone, \nd Yarimanbed\nd* angkaderene yedmenoon, “Ne kuu Aromkono Darewoob Arimbed Ye God kowe, ne dowaken yaambed dobereneb eb yaa ambarakmoon kii ande kadwoniyiibban dobere. \v 2 Nembed eb yaa amob weng yedme kowaan kuu kwananiin. Kwane, eb awoya yemoon kai bangkabdaniin.” andoon. \p \v 3 Abram ye korok kankibene ye kiringkonombed okad badmendoone, Godbed ye yaa yedmenoon, \v 4 “Kedi, nembed kekane kamaniin kei. Ne amob weng yedme kowaan kuu kei, eb kuu ambibkin yemoon ye ambokab keraneeb kii. \v 5 Kibireb kei eb aningko Abram\f + \fr 17:5 \ft Abram yaningko ye weng id kuu “Awodki yaningko darewoowiib”.\f* korondaan, kumban aningko yeeb Abraham\f + \fr 17:5 \ft Abraham yaningko ye weng id kuu “Yemoon ye Awodki”.\f* kabdaan, amborom kuu ambibkin yemoon ye ambokab keraneeb kowe. \v 6 Eb awoya yemoon bangkabdaniin. Eb awoya kuu yemoon kerenib andokbe ambibkin yena keraniib. Eb awoya yena kuu king keraniib. \v 7 Amob weng kee aron korem eb yoom eb awoya yoom yaa angkimberembaraneen kuu ne kuu eb God angkon ne kuu eb awoya yi God. \v 8 Kibikee Keenan ambibkin okad kee eb okadban, kumban okad korem kuu eb awoya yaa kondaniine yiman keranuun, aron korem. Angkon, ne kuu yi God keraniin.” andoon. \p \v 9 Godbed kwanandekore, Abraham yaa ika yedmoon, “Amob weng yedme kowaan kuu korobe awinime, eb yoom eb awoya ari yoom, yi yaro dobere dobere yaro wananiib aom kuu. \v 10 Eb yoom eb awoya ari yoom yaa amob weng yedme kowaan kuu kei, karub dana korem kuu wekonokad wadmenabime. \v 11 Kad wadmi kuu eb dore ne dore amob weng yedme kowaan ye akmi yeman. \v 12-13 Karub dana woonibka aron kaning kaningiib dowan keruko yi korem yi kad wadmenabime. Eb dana anam yoom, eb demedan yi dana yoom, owoddan yaambed deme no awinembiri ye dowad odbed moonaneeb ye dana yoom, eb dana anamban kui, yi kad wadmenabime. Kad wadmi ye amob weng kuu aron korem korem ye amob. \v 14 Karub kanembed kad wadmindo kuu nembed yedme kowaan ye amob weng domokboon kowe, ye kuu dankarime.” andoon. \p \v 15 Andekore, angkon ika yedmoon “Eb wonong yu aningko Serai kuu koronde, kumban aningko yeeb Sera\f + \fr 17:15 \ft Aningko Seraiyiib Serayiib yi id kuu “King ye wonong dana”.\f* ande. \v 16 Yu yaa amun kerundaniin, angkon eb yaa yu yaambed dana mingki kabdaniine, yu kuu ambibkin yemoon yi awoya keranuun. Angkon, yu awoya yena kuu king keraniib.” andoon. \p \v 17 Andoone, Abraham ye korok kankibene ye kiringkonombed okad badmendene meendobekore ambon kamoon. Ye meeni kuu “Karub weeb 100iib kuu danayiib keraneen dee? Sera weeb 90yiib kuu dana woonanuun dee?” ande meenekore ika demboon. \v 18 Dembekore, God yaa kaamonenoon “Ismael kuu ne yumbon kandaneen kuu yimin dee?” andoon. \p \v 19 Andoone, Godbed Abraham yaa yedmoon “Yii. Eb wonong Sera kuu karub dana woonanuun kuu yaningko Aisek\f + \fr 17:19 \ft Aisek yaningko ye id kuu “Yembed ambon kameen”.\f* ande. Ne weng kunduk kee ye yoom ye awoya yoom yaa kondaniin. \v 20 Eb dowaken Ismael yaa wengamberekoreb, ye yaa amun kerunaniine dana yemoon keraneene, king wad ayoowiib yi awodki keraneen. Ye awoya yaa kuu ambibkin aromkonoyiib kerunaniin. \v 21 Kumban ne weng kunduk kuu Aisek yaamo konaniin. Ye kuu Serambed woonanuun weeb mimo dowan keranuun ari.” andoon. \v 22 Dakme dowan kerekore, Godbed Abram domonene kawonoon. \p \v 23 Kuyaron kwarimbed Abraham kuu God ye weng wengamberekore, ye dana mingki Ismaeliib ye deme ye kakmaniibban ye karuwiib karub yambiwoom doriiwiib korem kuu kad wadmenabiwen. \v 24 Abraham ye weeb kuu 99iib dowan keruunkob kad wandiwen. \v 25 Angkon, Ismael kwangkon ye weeb 13iib dowan keruunkob kad wandiwen. \v 26-27 Aron mimo arimbed yi ayoowiib ye deme karub koremiib kuu kad wadmenabiwen. \c 18 \s1 Andowoon 18 \s1 Abraham Ye Dana Ye Weng Kunduk \p \v 1 Kuyaron kuu Abraham kuu Mamre ye at kubun keedbon dia ambib kombon yenbe doboroon. Kwane, aronkobbed Abraham kuu ye ambib kombon kiwaan ari diboroone \nd Yarimanbed\nd* mene angkadoroon. \v 2 Kwane, Abrahambed wedmoone karub ayoobmim kuu doriib. Wedmendekore, kirodmo wene wengandande wonoon. Wenene, ye korok kankibene ye kiringkonombed okad badmendene \v 3 yedmoon, “Ne yariman, eb dememan ne yaa dowakeniib kerebko, nambib yaa mene burudandaab. \v 4 Yiib kuu ee andibka ok yunmonoko yiib yon ogekorib at kubun keyaom dibere yiidkime. \v 5 Ne angkon animaniib kanmanako, ane aromkono kandekoriwa yiib dowakenmo winime. Yiib dememan neyiib yaa miniwen kowe.” andoon. Andoone, yimbed inande yedmiwen, “Eyoka, eb weng dakmewen kuu kwamune kame.” andiwen. \p \v 6 Andiiwe, Abraham kuu kirodmo wene ambib kombon aom Sera yaa yedmendoon, “Kirod, flawa yemoon nengke.” andoon. \v 7 Kwanandekore, ye kirodmo dingkan doriib yaa wene buromakau mana kowiib kanmene kowoone ye deme karubbed kirod ayekore bunge nengkoon. \v 8 Kwane, Abrahambed naningkod muk ambod kodkobmo kerooniib naningkod muk ambodiib buromakau yomiib be karub ayoobmim yaa wene at kubun dem aombed nekwekore doboroone yi ayoobmim aniwen. \p \v 9 Anekoriwa, yimbed Abraham yaa kaamoneniwen, “Eb wonong Sera gude?” andiwen. Kwanandiiwe, yembed yedmoon, “Yu kuu ambib kombon aom yakui.” andoon. \v 10 Yi ayoobmim ye karub maambed yedmoon, “Anam kuu wood wad ayoowiib ari kuu angkon ika mananiine eb wonong Sera kuu dana mingki woonanuun.” andoon. Sera kuu ambib kombon ye ambongko diambed wengambureen. \v 11 (Abraham yoom Sera yoom kuu kiomniwen kowe Sera yu dana nendi kuu yiminban.) \v 12 Kowe, Sera kuu yemyeb ambon kamenu yukareb yedmeen, “Dana nendi kuu kubi yeman kuned, ne kad kombaraan angkon ne korok kuu kiomnoon kowe, kwane kubaniinoo? Dowan.” andeen. \p \v 13 Kwananduune, \nd Yarimanbed\nd* Abraham yaa yedmenoon, “Sera kuu komo andud ambon kamenu ‘Kiomnaan kuned dana nendaniinoo?’ andeen? \v 14 Nembed komo kamandamiin kuu kwananiin. Nembed yedmaan kuu wood wad ayoowiib dowan keranuune angkon ika mananiine Sera kuu dana mingki woonanuun.” andoon. \v 15 Sera kuu uneen kowe dude yedmeen, “Ne ambon kamindo.” andeen. Anduune, Godbed man yedmoon, “Yii, anam kuu ambon kamewen.” andoon. \s1 Sodom Ye Dowad Dakmiwen \p \v 16 Kwaniiwe, karub ayoobmim kuu yaro dembenib Sodom taun yiri andowe winiwen. Kwane, Abraham kuu yi domondok wonoone, \v 17 \nd Yarimanbed\nd* yedmoon, “Komo kamandamiin kuu Abraham yaa kuu biknenainban. \v 18 Ye awoya kuu ambibkin aromkono darewoob keraniib. Angkon, Abraham yaambed ambibkin korem kuu amun kerundaniin. \v 19 Ye kuu nembed kinaan kowe, yembed ye danayayiib ye awoyayiib yaa ne weng daandaneene wengamberekorib, inamen yorokmoyiib inamen yiminmoiib kamaniib. Kwamaniib kuu ye yaa ne weng kunduk yedmaan kuu kamaniin.” andoon. \p \v 20 Kwanandekore, \nd Yarimanbed\nd* Abraham yaa yedmoon, “Wengambaraan kuu Sodomiib Gomorayiib yi inamen kuu miin arewa kai, kwane yi ambarakmi kuu miin darewoob kai kowe, \v 21 nembed yiri wene weng kee anam dee anamban dee kuyaa wedmandamiin.” andoon. \v 22 Andoone, karub ayoob Sodom yaa winiiwe, Abraham kuu \nd Yariman\nd* ye arinambo doboroon. \p \v 23 Abrahambed ye yaa yaro menene kaamonoon, “Ebbed arewa kamenabidan monmaraneeb kuu yorokmodan kangkon monmaraneewoo? \v 24 Siti aom kuu yorokmodan 50iib keraneen kuu arewadaniib korem kuu monmaraneeb dee? Yorokmodan 50iib dobaraniib kuu taun domondaneeb dee yorokmodaniib arewadaniib ibmo monmaraneeb dee? \v 25 Eb kuu okaddan korem ye Wengyundi Ye Karub kowe, yorokmo wengyundaneeb dee? Anamaa, ebbed ma kamaabban. Ebbed yorokmodaniib arewadaniib yaa ibmo wengyundande ukum mimo kondaabban, yorokmodaniib arewadaniib ben dabokne yenbandaawe duknaibban.” andoon. \p \v 26 Kwanandoone, \nd Yarimanbed\nd* yedmoon, “Yorokmodan 50iib Sodom aom wedmaniin kuu taun kuu monmarainban.” andoon. \p \v 27 Kwanandoone, Abrahambed God yaa inande yedmoon, “Ne kanangkod dakmaan kumban eb kuu Yariman, ne kuu karubmo, ingkud o yikbot areb. \v 28 Ma, yorokmodan 50iibban 45iibmo dobaraniib kuu komo kamaneeb? Karub angkoyiib kuyiibban kumbed taun kumundin monmaraneeb dee?” andoon. Kwanandoone, Godbed yedmoon, “Yorokmodan 45iib dobaraniiwe wedmaniin kuu monmarainban.” andoon. \p \v 29 Kwanandoone, Abrahambed ika yedmoon, “Yorokmodan 40iib dobaraniib kuu komo kamaneeb?” andoone, Godbed yedmoon, “40iib dobaraniiwe wedmaniin kuu monmarainban.” andoon. \p \v 30 Kwanandoone, Abrahambed God yaa yedmoon, “Yariman, ne yaa kongewaab, angkon ika dakmandamiin. Yorokmodan 30iibmo dobaraniib kuu komo kamaneeb?” andoone, Godbed yedmoon, “30iib dobaraniiwe wedmaniin kuu monmarainban.” andoon. \p \v 31 Kwanandoone, Abrahambed yedmoon, “Eb kuu Yariman kumban, eb yaa kanangkod dakmaan kuu amunban. Kumban, yorokmodan 20iibmo dobaraniib kuu komo kamaneeb?” andoone, Godbed yedmoon “20iib dobaraniiwe wedmaniin kuu monmarainban.” andoon. \p \v 32 Kwanandoone, Abrahambed yedmoon, “Yariman, ne yaa kongewaab, angkon ika mimo dakmaniin kuu yimin dee? Yorokmodan angko angkoyiibmo dobaraniib kuu komo kamaneeb?” andoone, Godbed yedmoon, “Angko angkoyiib dobaraniiwe wedmaniin kuu taun kuu monmarainban.” andoon. \p \v 33 Kwanandekore, \nd Yariman\nd* kuu Abraham domonene wonoone Abraham kuu koronde ambiwoom ika wonoon. \c 19 \s1 Andowoon 19:1-29 \s1 Sodomdan Yi Ambarakmi \p \v 1 Kuye oobnembed Lot kuu taun ye kuuk botbed wiriniwen yambongko yaambed diboroon. Kwane, engyus ayoob kee mene Sodom yaa miniiwe, Lotbed wedmendekore yaro wene ye korok kankibene ika dembe \v 2 yedmoon, “Ne korok korok ee! Ne kuu yiib yaa angkodmandamiin kowe nambiwoom minime. Yiib yon ogibko angkekoruwa, awari amkimombed wananiib kuu yimin.” andoon. Kwanandoone, yimbed yedmiwen, “Yii, taun kidangkambed amnoom kuu dobaranuuwe waraneen.” andiwen. \v 3 Kwanandiiwe, Lotbed daande nangkandoone “Ee” andekoriwa, yambiwoom winiiwe, Lotbed ye deme karub yedmoone kabayingkindo ye flawayiib orok animaniib nengkiiwe nekwoone aniwen. \p \v 4 Anekoriwa, amnoombed owoddan kuu dibiiwe, Sodom ye karub aamkonoyiib kewediib korem kuu mene yambib angkara awanewandiwen. \v 5 Kwane, yimbed Lot yaa baande yedmiwen, “Karub kibik eb yoom doberem ande miniwen kuu kuna? Nub yaa benmenebko yi yaa nenem kamendem.” andiwen. \p \v 6 Kwanandiiwe, Lotbed bunangka wene ambongko kebenekore \v 7 yedmoon, “Nangkodmia! Mokorondime, yiib kuu arewa kamendaib! \v 8 Ne dana koyu ayoob kuu karub yoom dangindo kumbed yiib yaa be mene domondaniine komo kamaniib kuu yiib dowakenmo. Kumban owoddan ayoob keyaa arewa kamendaib! Yi kuu nambiwoom miniwen kowe, nembed yi kukbaraniin.” andoon. \p \v 9 Kwanandoone, Sodomdanbed yedmiwen, “Angkane! Eb kuu nub ambibkinmanban kumban, eb kuu nub wengyundi korok kerandameewoo? Yiminban kii! Angkane! Angkanokban kuu yi ayoob yaa kuu arewa kerundanuub kuu burudande eb yaa kuu arewa darewoob arimbed kerubdanuub.” andiwen. Andekoriwa, Lot dedmonenib ambongko monmarande kamiwen. \p \v 10 Kumban owoddan ayoobbed bunangka yire Lot kuu angkon ika ambiwoom kirodmo binge wande nen aomnekorib, ambongko kuu kebeniwen. \v 11 Kwane, yimbed karub korem ambib bunangka doriib yi indob kuu kebengkiiwe, indob tut keroone, yi korem ambongko wedmindeban keriwen. \s1 Lot Ye Nimadana Yoom Kuu Sodom Yaambed Kirokmoniwen \p \v 12 Kwanekoriwa, owoddan ayoobbed Lot yaa yedmiwen, “Eb kuu eb danayiib eb wonongkimiib eb karubkimiib taun keyaom doriib kee ben angkane, \v 13 amborom kuu taun kee monmarandamuub kowe. \nd Yariman\nd* ye kiringkono arimbed ambarakmi yemoon keriwen kowe, yembed Sodom monmari dowad nub ben yuroone munuwen.” andiwen. \p \v 14 Kwanandiiwe, Lot kuu wenene ye dana koyu ayoob awadmandamiib ye karub ayoob yaa yedmendoon, “Kirod minibko wenem, \nd Yarimanbed\nd* taun kee monmarandameen kowe!” andoon, kumban ye kuu birondok monoon manok ande meeniwen. \p \v 15 Warandameen yaambed, engyus ayoobbed Lot yaa yedmiwen, “Kirod! Eb wonong yoom eb dana koyu ayoob ke doriib kee yoom be angkane. Kirod angkanokban keraneeb kuu taun kee monmaranuuwe yiib kangkon duknaniib.” andiwen. \v 16 Kwanandiiwe, kerebkarab kamoon kumban, \nd Yarimanbed\nd* mimyob keenoon kowe, engyus ayoobbed ye yoom ye wonong yoom ye dana koyu ayoob yoom kuu taun bunangka be winiwen. \p \v 17 Winiiwe, engyu ayoob ye karub maambed yedmoon, “Bobnaub ande kabaanmo winime! Ika anuk wedmaib! Kankubunen yiri wene yinmonaib! Kabaanmo wene aangko daanime! Kwamunaniib kuu duknaibban.” andoon. \v 18 Kwanandoone, Lotbed yedmoon, “Ne korok, kwamunaabned, nub kuu yiminban ii! \v 19 Ebbed ne yaa dowakeniib keruwoon, kwane ne yaa amun kai kamewen kowe bobnainban. Kumban kombiri wene aangko daani kuu ne kuu yiminban kowe, neyiib monmaraneewe bobnaniin. \v 20 Kedi, kambong meb yaa kuu wedmeewoo? Kambong kuu dia kowe kombiri wananiin kuu yimin dee? Kambong kuu embengaa. Kukuu embengoo? Kambong embeng yaa wananiin kuu yimin andaneeb kuu bobnainban.” andoon. \p \v 21 Kwanandoone, engyumbed yedmoon, “Ee, eweng kuu wengambaraan. Kambong ke dakmewen kee monmarainban. \v 22 Kowe, kirod kabaanmo wene! Ma kamainban, eb kuu wene yakuyaa nandaneeb kumbed.” andoon. Lotbed kambong kuu embeng andoon kowe yaningko kuu Soar\f + \fr 19:22 \ft Soar yaningko ye weng id kuu “Embeng”.\f* andimaib. \s1 Sodomiib Gomorayiib Monmaroon \p \v 23 Aron kuu yaro menuune Lot kuu wene kambong Soar yaa wene nandoone, \v 24 \nd Yarimanbed\nd* yedmoone ambid arimbed bot sulfa amotiib taun Sodomiib Gomorayiib ari kirobeen. \v 25 Kwane, kankubunen yiriyiib nimakarub koremiib aya nonga buuk koremiib kuu monmaroon. \v 26 Kumban, Lot ye wonong kuu ika anuk wedmuune yu kuu karam kere at kongkab areb kereen. \p \v 27 Mirikne ware amkimo keruune, Abraham kuu uniyambed \nd Yariman\nd* ye arinambo ari doboroon kuu ika wonoon. \v 28 Ye wene doberene Sodomiib Gomorayiib kankubunen yiriyiib yaa wedmoone, ambib yemoon amot denemoon yi amareng darewoob yeederebeen. \v 29 Godbed Abraham yoom dakmiwen ye weng kuu nonondandindo kowe, Lot yaa awanenoone taun monmaroon kuu kombiri wonoon.|H \s1 Moab Yi Karuwiib Amon Yi Karuwiib Yi Weng \p \v 30 Lot kuu kambong embeng aom dobiri kuu unoon kowe, ye yoom ye dana koyu ayoob yoom kuu koronde wene aangko daane aangko dem aombed dobiriwen. \v 31 Angkaanbed nengkaan yaa yedmendeen “Nub ambe kuu kiomnoon. Angkon, nub yaa awani ye dowad kuu karuwiibban kowe, danayiib keraubban kii. \v 32 Awarak ayi yeman ye ok yaningko wain konubko anekore awarak ayuko ye yoom dangenub danayiib kerem.” andeen. \v 33 Anduune, amnoombed wain ok koniiwe anoone awarak ayuune angkaan yoom dangiwen. Awarakbed ayeen kowe komo kamoon kuu yekaadban. \p \v 34 Awarimbed angkaanbed nengkaan yaa yedmeen “Ne yoom danguwen kowe, amnoom kuu angkon ika wain ok konubko anoko awarak ayuko kub yoom dangime. Nub ayoob kuu nub ambe yaambed danayiib kerem.” andeen. \v 35 Anduune, amnoombed wain ok koniiwe anoone awarak ayuune nengkaan yoom dangiwen. Awarakbed ayeen kowe komo kamoon kuu yekaadban. \p \v 36 Kwanekoriwa, yi awodki yaambed oyoomiib keriwen. \v 37 Angkaan kuu dana mingki woonekoru, yaningko Moab\f + \fr 19:37 \ft Moab yaningko ye id kuu “Awodki yaambed”.\f* andeen. Moab kuu Moab ambibkin yi awoya. \v 38 Nengkaan kuu dana mingki woonekoru, yaningko Benami\f + \fr 19:38 \ft Benami yaningko ye id kuu “Ne karubkim yi dana”.\f* andeen. Benami kuu Amon ambibkin yi awoya. \c 20 \s1 Abraham Yoom Abimelek Yoom \p \v 1 Abrahambed Mamre ye okad yaa kuu domonde kuri wene Keenan ambibkin aom kambong Kades dore kambong Sur dore wedyiri doboroon. Amaan, kambong Gerar aom wene doberene \v 2 yedmoon “Sera kuu ne daman.” andimaan. Kwanoone, Gerar ye king ye aningko Abimelekbed ye deme karub yaa yedmoone, Sera kuu ye yaa nenwiniwen. \p \v 3 Amnoom mamaambed kiyuum angkambed Godbed wene Abimelek yaa yedmenoon “Wonong kee awaneenbed nenminiwen kowe, bobnandameeb kii.” andoon. \v 4 Kumban Abimelek kuu ayoob dangindo kowe, Yariman God yaa yedmoon “Ne ambarakmindo kowe, neyiib ne nimakarub koremiib monmaraneebdee? \v 5 Abraham yembed ne daman andoone angkon yu kangkon yembed yedmoon areb yedmeen kowe, inamen amunmo kere nendaan kowe, ne ambarakmindo.” andoon. \v 6 Godbed kiyuum angkambed Abimelek yaa yedmoon “Ee, nekaadkeraan, eb kuu inamen amunmo kerewen kowe, ebbed ne yaa ambarakmaab andid kuu kebenaan, angkon yu yaa badmendaab andid kuu kebenaan. \v 7 Kwani kowe, kibireb kee ebbed wonong kuu domondene, yu karub yaa. Ye kuu ne weng dakmi ye karub kowe, yembed eb yaa kurikuri keraneene bobnaabban. Kumban, angkon ika konokban keraneeb kuu nembed yedmebdaan kuu eb yoom eb nimakarub yoom duknaniib.” andoon. \p \v 8 Ware amkimo keruune, Abimelekbed ye korok korok baandoone menebiiwe kiyuum weng kuu dakmoone yi uni darewoob keriwen. \v 9 Kwani kowe, Abimelekbed Abraham baandoone monoone kaamonenoon “Eb kuu komo kamewen nub yaa kuu? Ne kuu eb yaa ambarakmindo kumbed ne yoom ne nimakarub yoom yaa dabab kee kondewen kuu komo dowad kerewen? Ebbed ne yaa ambarakmi darewoob kwamewen kuu kwamuwi yemanbanbed kwamuwewen. \v 10 Komandewed kwamunewen?” andoon. \p \v 11 Abrahambed man yedmoon “Nembed meenaan kuu ambibkin kee ye karub korem kuu God yaa meenindodan kowe ne nene kowekorib, ne wonong nendaniib ande meenaan. \v 12 Yu kuu ne daman anam amborom kuu nambe ye dana kowe. Kumban, awaan mamaa kowe, nembed awanaan. \v 13 Godbed ne kuu daawoone wengamberekori, nambe yambiwoom kuu domonenekori, ambibkin mamaa yaa wanaan kowe, yu yaa yedmaan “Ne yaa inamen amun ye inamen keraneeb kuu ne yaa ‘Ye kuu nambang’ andimamaneeb.” andoon. \p \v 14 Andoone, Abimelekbed Sera kuu Abraham yaa konekore, angkon sibiyiib buromakauiib ye deme no kakmaniibban awinembiri ye karuwiib baangkanekore, \v 15 Abraham yaa yedmoon “Keke ne okad kowe, eb dowakenmo kuna yaa dobaraneeb kuu kui.” andekore, \v 16 Sera yaa yedmoon “Nembed kub ambang yaa od yeman silva 1000iib konaniin kuu anam kub kuu ambarakmindo ande yi korem yikaadkeri yeman.” andoon. \p \v 17 Andoone, Abrahambed God yaa kurikuri keroone Godbed Abimelek yoom ye wonong yoom ye deme no kakmaniibban awinembiri ye nima yoom yaa ongmoone wadkeriwen \v 18 amborom kuu Abimelekbed Sera nendoone yi kuu oyoomiib kerindeban, Yariman Godbed kebendoon kowe.|U \c 21 \s1 Andowoon 21:1-13 \s1 Aisek Kuu Wooneen \p \v 1 Kwane, \nd Yarimanbed\nd* Sera yaa komo yedmoon kuu kwanoon, kwane angkon yembed Sera yaa ye weng kunduk dakmoon kuu kwamunemo yu yaa kerundoon. \v 2 Kowe, yu kuu oyoomiib kerekoru, Abraham kuu kiomnoon yaambed dana mingki wooneen. Dana wooneen kuu Godbed aron kowoon arimbed wooneen. \v 3 Abraham kuu Serambed wooneen ye dana mingki kuu yaningko Aisek ande kowoon. \v 4 Aron kaning kaningiib dowan keruune, Abrahambed God ye weng yedme kowoon areb dana mingki kad wandoon. \v 5 Aisek wooneen yaron kuu Abraham ye weeb kuu 100iib. \p \v 6 Kwane, Serambed yedmeen, “Godbed kube ambon kamiyiib kawoon kowe, kuyaa wengambaraniibdan korem kuu ne yoom kube ambon kamanuub.” andeen. \v 7 Andekoru, ika yedmeen, “Karub maambed Sera yu dana woonenu oonenanuun andoonoo? Dowan, karub maa kwane andindo. Kumban, nembed Abraham kuu kiomnoon yaambed dana mingki woonaan.” andeen. \s1 Hagar Yoom Ismael Yoom Yaa Yedmoone Winiwen \p \v 8 Dana kaine muk animokban keroon yaron arimbed, Abrahambed orok darewoob ongmoone aniwen. \v 9 Kwane, Ismael kuu Hagar Idyip wonongbed Abraham ye dana mingki wooneen kuu Aisek yaa daanimo kamoone, \v 10 Serambed wedmekoru Abraham yaa yedmeen, “Dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye wonongiib yu dana mingkiyiib kee yedmebko winime! Amborom kuu dana kee eb yiribman bi ye yumbon kandi kuu yiminban. Eb bobnaneeb kuu Aisekmo baneen.” andeen. \p \v 11 Kwananduune, Abraham kuu ye niindem aom miin yiminban keroon, amborom kuu Ismael kwangkon ye mingki kowe. \v 12 Kumban Godbed Abraham yaa yedmenoon, “Hagar yoom yu mingki yoom yaa miin yiminban keraab. Serambed yedmebduka wengambere kwane, amborom kuu eb yob kuu Aisek yaambed ande kowaniin kowe. \v 13 Nembed Hagar yu mingki yaa dana yemoon konaniine ambibkin mimodan keraniib, amborom kuu ye kwangkon eb dana kowe.” andoon.|H \p \v 14 Ware amkimo keruune, Abrahambed Hagar yaa animaniib ok yowo dingkan kadbed ongmiweniib kuu bene yu kandom ari nongkobekore, yedmendoone, yu mingki yoom winiwen. Amiibban koknoon ambibkin Berseba yaa kirinwanmo wuneen. \v 15 Ok dowan keroone, dana kuu at kubun aom kowuune diboroone \v 16 100 mita areb wenenu dibereenu yukareb yedmeen “Dana kuu bobnandameen kowe, ye bobni wedmaniin kuu ne dowakenban.” andeen. Andekoru, dibuun yirimbed ameng kamande kameen. \p \v 17 Godbed dana ye ameng wengamberekore, ambid arimbed God ye engyumbed Hagar yaa dandoon “Komandewed meeni darewoob kerewen? Unaab! Godbed dana ye ameng kuu wengamboroon kowe. \v 18 Dembe wene dana kuu nenkone nemengkane. Nembed ye awoya amun kerundaniine ambibkin darewoob keraniib.” andekore, \v 19 Godbed yu indob nandoone okdobon wedmeen kowe, wene ok yowo aom yuundekoru, yu danayiib yunkonuune anoone wene okad maa doberekoriwa, \v 20 God kuu dana yaa oonenoone kainoon. Kaine, amiibban koknoon ambibkin yaningko Paran yaa doboroon. Dobere, anambed dingkan yenbandi ye karub keroon. \v 21 Kainoone, yawaanbed Idyip wonong benuune awanoon. \s1 Abraham Yoom Abimelek Yoom Yi Amob \p \v 22 Kuyaron kuu Abimelek yoom ye ana nangmidan yi korok yaningko Faikol yoom weneniiwa Abraham yaa Abimelekbed yedmenoon “Godbed eb yaa komo kamaneeb kuu dore awabdimameen. \v 23 God yaningko yaambed yedme kowe ebbed neyiib ne danayiib ne awoyayiib yaa nemengkandaab. Ne kuu eb yaa inamen amunmo meenimamiin kowe, neman kangkon ne yaa ambibkin kee doreeb aom kee God yaningko yaambed yedme kowe inamen amunmo meenimame.” andoon. \v 24 Andoone, Abrahambed yedmoon “Ee, eb weng kuu God yaningko yaambed yedme kowaan.” andoon. \p \v 25 Andekore, Abrahambed Abimelek yaa kongewoon okdobon ye dowad, amborom kuu Abimelek ye deme karubbed Abraham ye okdobon kuu kandiwen kowe. \v 26 Abimelekbed yedmoon “Nekaadban, karub kanembed kwamunoon? Eb kuu ne yaa yedmewindo kowe, kibirebmo wengambaraan kii.” andoon. \v 27 Andoone, Abrahambed sibi yenayiib buromakau yenayiib kuu Abimelek yaa baangkanoone yi ayoob dakmenib amob ongmiwen. \v 28 Abrahambed ye sibi ediib be nongkoboone, \v 29 Abimelekbed ye yaa kaamonenoon “Komandewed kwamune kameeb? andoon. \v 30 Andoone, Abrahambed yedmoon “Sibi ediib kee baneeb kuu anam nembed okdobon kuu nidkoon andi ye kumun.” andoon. \v 31 Kowe, okdobon yaningko Berseba\f + \fr 21:31 \ft Berseba yaningko ye id kuu “Amob weng ye okdobon” o “Ediib ye okdobon”.\f* andiwen, amborom kuu amob ongmiwen kowe. \p \v 32 Amob ongme dowan kerekoriwa, Abimelek yoom Faikol yoom kuu angkon ika Filistia ambibkin yaa winiwen. \v 33 Winiiwe, Abrahambed at kaab yaningko Tamaris Berseba yaa kibenekore, kurikuriyiib kubiyiib Yekawono ye Yariman God yaa konoon. \v 34 Abraham kuu Filistia ambibkin aom aron doboob doboroon.|U \c 22 \s1 Andowoon 22:1-19 \s1 Godbed Abraham Yaa Komboon Kaamonoon \p \v 1 Amaanbed Godbed Abraham yaa kombon kaamonoon kuu kei. Yembed baandoon, “Abraham!” andoone, “Ne kei.” ande inandoon. \p \v 2 Kwane Godbed daanoon, “Eb dana mingki mimo, mimyob dowaken kerunewen ye dana Aisek kui, ye kuu bidambib Moraia aom nenwene. Kwane, ayekoreb ningkaneewa agedmo keraneene baeb kuu ne yaa kawe. Nembed aangko korokbebdaniin ari kumbed komo daabdaan kuu kwane.” andoon. \p \v 3 Kuye awari amkimo kai, Abraham yaro ye donki nekwene atok kuu nengkane agedmo keri ye dowad baangke ye donki ari nongkobe yerengke yuwekore, ye donkiyiib ye deme karub ayoowiib ye mingki Aisekiib be wonoon, Godbed bidambib yedmenoon yaa. \v 4 Kwane wene aron ayoobmim arimbed, Abraham korok kankoone bidambib yedmenoon kuu ambabbed wedmoon. \v 5 Wedmekore, ye deme karub yaa yedmendoon, “Yiib yoom donki yoom kiri dobirime. Ne yoom ne dana yoom kuu wene yakuyaambed kurikuri kere angkon ika yiiwiib yaa mananuub.” andoon. \p \v 6 Andekore, atok be ye dana mingki bangkanoona karinoona, ye kuu wekiyiib amoyiib kuu yembed boona, yi ayoob winiwen. Wenoniiwa, \v 7 Aisekbed awodki Abraham yaa yedmoon, “Ambe?” andoone Abrahambed inande “Ee ne dana, dakme.” ande yedmoon. \p Kwanandoona, Aisekbed kaamonoon, “Nub kuu amoyiib atokiib buwen kumban aye ningkane agedmo keri ye sibi kuu kuna?” andoona, \v 8 Abrahambed inande yedmoon, “Ne dana, Godbed yekarebmo sibi kuu kondaneena ningkanuuwa agedmo keraneene baeb kuu konanuub.” andoon. Kwane ibmo weniib. \p \v 9 Wenenib Godbed bidambib kuyaa kii andoon yaa nandiwen. Nandiiwa, Abraham kuyaa bot be dingkan nengke agedmo keri yeman wuubekore, animari atok be nongkobekore, dana mingki Aisek kuu nong yerengkane kande atok animari kowekore, \v 10 weki kan oone ye dana mingki ayandamoon, \v 11 kumban ambid aombed \nd Yariman\nd* ye engyumbed, “Abraham! Abraham!” ande baandoona, Abrahambed “Ee, ke doriin kei.” ande inandoon. \v 12 Kowe, engyumbed yedmoon, “Eb dana kuu ayaab! Kibireb kee eb wengambere anam ande kwami God yaa kuu wedmaan, eb dana mingki mimo kuu ebka amuknokban, ne yaa kuu.” andoon. \p \v 13 Kwane, Abraham korok kankoone wedmoone sibi ambi durub yaambed amanayod dem aom angkanoon. Wedmekore, ye dana kuu dudmungkoone yaro demboone, sibi kuu Abraham ye dana ye dowad kande aye ningkane agedmo keroone baeb kuu God yaa konoon. \v 14 Kowe, Abrahambed aangko kuyaa aningko kuu “\nd Yarimanbed\nd* kondimaan” ande kowoon. Kuyaronbed mene kibikee, kangkon kwane yedmimaib “\nd Yariman\nd* ye aangko kwarimbed kondaneen.” andimaib. \p \v 15 Angkon ika \nd Yariman\nd* ye engyumbed ambid arimbed Abraham yaa baande \v 16 daanoon, “\nd Yarimanbed\nd* yedmoon, ‘Eb dana mingki mimo kuu ne yaa kuu ebka awine amuknindo kowe, eb yaa neka naningko yaambed wiim aangke weng yedme kowaan kuu kei. \v 17 Anam kuu eb yaa amun kerubdeni eb awoya yemoon kabdaniin. Yi kuu ambid ari mindong yemoon areb o karamok kebed yaa kubukbon mimmim kimingkindeban areb keraniib. Kwane yi bondan yi kambong kuu yimbed yeene burundadme dore oonaniib. \v 18 Eb yob yaambed ambibkindan korem okad yimin yimin yaa kuu amun keendaniin, amborom kuu eb kuu ne weng wengamberewen kowe.’” andoon. \p \v 19 Andoone, Abraham yoom Aisek yoom ye demedaniib yaa ika winiiwa igakman Berseba yaa yambiwoom winiwen. Kwane, Abraham kuyaa doboroon.|H \s1 Nehor Ye Karub Dana \p \v 20 Keke kwane dowan keroone, aron maa karub maambed Abraham yaa yedmoon “Eb aagorok Nehor yoom ye wonong Milka yoom kuu karub danayiib wanabiwen. \v 21 Nehor ye mingki ibduruk kuu Us, kumbed kuu Bus, kumbed Kemuel (Amaan, Aram yawodki keraneen.), \v 22 kwane kuye yondem kuu Kesed, Haso, Pildas, Yidlaf, Betuel yoom wanabiwen.” andoon. \v 23 Amaan Betuel kuu Rebeka yu awodki keroon. Milka kuu karub dana kaning kaningiib kei wanabiwen, Abraham ye aagorok Nehor yaambed. \v 24 Kwane, Nehor kuu karub dana yena kaningiib wanaboon, ye dungkud wonong Reumambed kuu. Yi aningko kuu Teba yoom Gaham yoom Tahas yoom Maaka yoom.|U \c 23 \s1 (Andowoon 23-24) \p (Kwane, Sera kuu weeb 127iib kerekoru bobneen. Abraham kuu ye wonong ande mimyob wandemboroon, kumban yu kuyaom mangki ye dowad kuu ye kuu okadiibban. Kowe, ye kuu nimakarub kuyaom doriibdan yaa okad mana moonekore ye wonong kuu mangkoon. Amaanbed Abraham kangkon bobnoone ye meed ayoob Aisek yoom Ismael yoombed ye bob id kuu ye wonong yu dia mangkiwen. Abraham ye weeb korem kuu 175iib.)|H \s1 Sera Bobneen \p \v 1 Sera dobureen yu weeb kuu 127iib \v 2 kwane bobneen, kambong Kiriat Arba aom, Keenan ambibkin aom. (Kibikee Kiriat Arba kuu Hebron andimaib.) Kwane, Abraham mimyob kowene bobon wene yu dowad ameng kamoon. \p \v 3 Ameng kamekore, ye wonong yu bob angkuun yaambed yaro Hitdan yaa dakmok wonoon. Dakme yedmoon \v 4 “Ne kuu norod manaan kwane ne kuu owodman. Okad maa kawibko moonekori, ne wonong yu bob mangka.” andoona \v 5 Hitdanbed Abraham yaa inandiwen \v 6 “Angkodmi, wengambere. Eb kuu kayabak aromkono darewoowiib, nub aom kuu. Eb dowakenmo kuna yaambed nub bot bob mangkimbon amun kandaneeb kuu yimin. Nub kuu kane ye bot bob mangkimbon keya kee eb dowakenmo kandande meenewen kuu nub ma eb wonong yu bob mangki yaa kuu kebebdaubban.” andiwen. \p \v 7 Andiiwa, Abraham yaro dembekore Hit ambibkindan yaa bumangke kiringkonombed okad badmenekore ika demboon. \v 8 Dembekore, yi yaa yedmoon “Yiib kuu ne yaa ‘Mangkaneeb kuu yimin’ anam andibka, Sohar ye mingki Efron yaa ne dowad kaamonime. \v 9 Kaamonibko ye mongkob yerenbon yaa botdem yaningko Makpela kuu ne yaa moonoko, nembed ye od kumundin kuu komoyiib kowaneen kuu od amodane moona.” andoon. \v 10 Efron kuu Hitdan numun dabokne yi taun kuuk darewoob wiriniwen yambongko kuye nedbimbon yaa dibiib. Yembed Hitdan yi arinambo arimbed Abraham yaa inandoon \v 11 “Ne aamkono, kwamunemban. Wengambere, okadiib botdemiib kwaom kuu eb kabda, ne kambongdan kee anam kwanoon andi ye dowad nub weng wengambarande doriib. Eb wonong yu bob kuu mangke.” andoon. \p \v 12 Andoone, Abraham ika yaro dembekore Hit ambibkindan yaa bumangke kiringkonombed okad badmenekore ika dembekore \v 13 karub korem yi arinambo arimbed Efron yaa yedmenoon “Ne yaa wengambere. Ne dowaken kuu okad kee kumundinmo od amodani, nod kee kandebko, ne bob kee kuyaa mangka.” andoon. \v 14 Andoone, Efron Abraham yaa inandoon \v 15 “Ne aamkono, ne yaa wengambere. Okad kuu yu kakman kuu od yeman silva 400iibmo kumban od kakman komoyiib kuye dowad wengbaraubban. Okad kuu kande, eb wonong yu bob mangke.” andoon. \p \v 16 Andoone, Abraham ee andekore, Hitdan yi arinambo arimbed Efron yaa od konoon. Kumundinmo amodoon kuu od yeman silva 400iib od kimingkidan yaa korokbendoona kimingke anam andiiwa kowoon \v 17-18 kowe, Efron ye mongkobon okad Makpela aom, Mamre kangka, kuu taun kuuk ambongko yaambed Hitdan yi indob yi arinambo arimbed Abrahambed amodekore, okadiib botdemiib ayiib mongkoboniib kuu nekwane korem kwaom kuu yariman keroon. \v 19 Kwanekore, Abraham ye wonong Sera kuu mongkobon Makpela yu botdem aom mangkoon, Keenan ambibkin aom, Mamre dia. (Mamre kuu amaan ari Hebron andiwen.) \v 20 Kwani kowe, Abrahambed mongkoboniib botdemiib kuu Hitdan yaambed bobkonombon yeman okad moone amodoon. \c 24 \s1 Aisek Ye Wonong Boon \p \v 1 Kuyaron kuu Abraham kuu anam kiomnoon kumban Godbed od yemooniib animan yemooniib dingkan amongkob yemooniib deme karub yemooniib amun kerunoon kowe, \v 2-4 ye deme karub yembed yiribman korem oonoon ye korok yaa yedmoon “Ne dana ye awani dowad wonong kuu Keenan ambibkindan keye nimambed benaab. Kowe, nambibkin ne okad angka igakman wene ne karubkim doriib yaambed ne dana Aisek ye wonong kuu bene. Kwani kowe, ne dowaken kuu eb dingki kanmene ne yon muudkuk dabderem aom kowekore, Yariman God ambidiib okadiib ye God kuye aningko yaambed ne yaa kwananiin ande amob ongme.” andoon. \p \v 5 Andoone, ye deme karubbed Abraham yaa kaamonoon “Wonong yu dowakenban mini korondanuun kuu komo keraniin? Kwamunanuun kuu eb danambed igakman eb ambibkin angka nenwananiin dee?” andoone, \v 6 Abrahambed yedmoon “Yii. Ne dana nambibkin kuyaa igakman kuyaa nenwanaab. \v 7 Yariman, Ambid Ari ye God, yembed nambe yambiwoom yaambed ne wooneen ye okad yaambed nenmonoon. Kwane weng kundukbed yedmewoon ‘Keenan ambibkin kee eb awoya\f + \fr 24:7 \ft Hibru weng anam kuu yob. Yob weng id angkara kuu awoya.\f* yaa kondaniin.’ andoon kowe, Yariman God ye engyumbed yedin arinambo weneneena awabdaneena ne dana ye dowad wonong kuu kuyaambed nenmananeeb. \v 8 Wonongbed eb yoom igakman mini kuu yu dowakenban keranuun kuu nub amob ongmuwen kuu eb dabab kandaabban. Kumban, ne dana mingki igakman nenwanaab.” andoon. \v 9 Kwane, ye dingki kuu ye korok Abraham ye mudkuk dabderem aom yiri kowene yedmoon “Weng kee dakmuub keye dowad kuu kwananiin.” ande amob ongmoon. \p \v 10 Kwane deme karub kuu ye korok Abraham ye yiribman amun amuniib be, Abraham ye kemo angko angkoyiib ari nongkobe yerengke yuwekore, kemoyiib be wonoon. Kwane wene Nehor ye taun Aram ambibkin ari wonoon. \v 11 Wenekore, ye kemo kuu taun bunangka okdobon diambon nongkoboona bumangke dibere yiidkiwen. Kuyaron kuu oobnonya, nima ok yuungkok bad winimaib yaron. \v 12 Kwane yembed kurikuri keroon “Oo Yariman God, ne korok Abraham ye God, kibik aron kee ne yaa ne korok ye dana ye dowad wonong kawe, eb amob ne korok yaa ongmewen kwananeeb kuu amun yeman, ne korok yaa. \v 13 Ne kee doriin kei, okdobon dia. Okdobon kee kibireb yaa taundan yi dana meed nima koyumbed mene yuungkimaib. \v 14 Wonong eb deme karub Aisek ye dowad kowewen ne nekaadkeri yeman kuu kui. Yu mananuun kuu ‘Ok maa yunkawebko ana.’ andaniina yedmanuun ‘Ok ane. Angkon, nembed eb kemo ok bangkanda.’ andanuun. Kwananuun kuu eb weng kunduk ne korok yaa kwananeeb kuu nekaadkeraniin.” andoon. \p \v 15 Andeene, Rebeka kuu ok pot darewoowiib kandom ari karine menuun. Yu kuu Abraham ye ayi Nehor yoom ye wonong Milka yoom yi mingki Betuel ye mungkan. \v 16 Yu kuu koyu kerengandimbon amun yeman, angkon karub yoom dangindo. Kwane dewene okdobon yiri kubune ok yuundekoru muneen. \v 17 Dewunuune, deme karub kirodmo angkane yedmoon “Ok maa yunkawaneewa ananiin kuu yimin dee?” andoon. \v 18 Andoone yedmeen “Ee, aamkono, ok ane.” andekoru kirodmo ok nande yiri kowekoru ok koneen. \v 19 Kwane ane dowan keroone, yedmeen “Eb kemo kwangkon ok bangkanda.” andeen. \v 20 Kwane, kirodmo ok ani yeman yabad aom bunekoru angkon kirodmo wenenu ok yena ika bune yuungkane kemo kuu ok bangkanduune aniwen yimin. \p \v 21 Kwane karub kuu iwari kwane doberene kerendoboroon, anam Yariman Godbed wonong kee kondoon dee kuyaa komboon darobeen. \v 22 Kemo ok ane dowan keriiwa, karub kuu yaro gold kumkum kande yu yangdem yaa derenendekore gold yeed ayoob been yu dingki ari deebendoon. \v 23 Kwane, kaamondoon “Kub ambe kuu kane? Yambiwoom ne yoom ne karub yoom kibik amnoom kuu ye yoom danganuub kuu yimin dee?” andoone \v 24 yedmeen “Nambe kuu Betuel, Nehor yoom Milka yoom yi mingki. \v 25 Dingkan yi animaniib yi dangimboniib yiib kwangkon yiib dangimboniib nub ambiwoom kuu.” anduune \v 26 karub kuu yiri bumangke Yariman God yaa yubudkane \v 27 yedmoon “Kubem, Yariman God yaa, ne korok ye dowad kuu Godbed ye weng kunduk yaamo kwane ambangkoon. Yariman God kuu nenmene ne korok Abraham ye karubkim doriib yaamo nenmonoon.” andoon. \p \v 28 Kwane, Rebeka kuu kabaanmo wene ambiwoom awaan awene yaa komo keroon kuu kwane dandeen. \v 29-30 Rebeka kuu yu ambangiib, yaningko kuu Leban. Ye kuu gold kumkumiib gold yeed ayoob deebeeniib wedmekore, yu weng wengamberekore, kirodmo wene wedmoone karub kuu kemoyiib okdobon diambon yaa doriib. \v 31 Wene wedmendekore, yedmoon “Yiib minime, yiib Yariman Godbed amun kwendoondan yiib komande keyaa doriib? Yiib dowad nambib kuu nekwendaan, yiib kemo kwangkon yi dangimbon nekwendaan.” andoon. \v 32 Andoone, karub kuu wene yambiwoom aomniiwa, kemo ari yiribman kuu Lebanbed be okad yiri nongkobekore, kemo kuu yi animaniib yi dangimboniib kondoon. Kwane ok yunmonoon Abraham ye demedan yi yon ogi yeman. \p \v 33 Kwane animan bemene yi arinambo ari woriwen kumban Abraham ye deme karubbed yedmoon “Animan anainban. Ibduruk kuu nembed komo mene manaan kuu yiib yedmendekorid, yoman ananiin.” andoone, Lebanbed yedmoon “Dakme.” andoon. \v 34 Andoone yedmoon “Ne kuu Abraham ye deme karub. \v 35 Yiribman yemoon Godbed ne korok yaa amun konoone ye kuu yiribman yemoon ye karub keroon. Yiribman yemooniib, sibi yemooniib, naningkod yemooniib, buromakau yemooniib, silva od yeman yemooniib, gold od yeman yemooniib, deme nimakarub yemooniib, kemo yemooniib, donki yemooniib bangkanoon. \v 36 Ne korok ye wonong Sera kiomneen yaambed ye karub dana mimo wooneen. Kwane yiribman korem kuu ye dana yaa konoon. \v 37 Ne korokbed amob ongmene yedmewoon kuu ye dana ye awani dowad wonong kuu ‘Keenan nimambed wonong benaab. \v 38 Kumban ne dana ye awani dowad wonong kuu wene ne karubkim doriib kuyaa kuu ne amyenimbon yaambed wonong kuu bene.’ andoon. \v 39 Andoone kaamonaan ‘Ma wonong kuu ne yoom monokban kuu komo keraniin.’ andaan. \v 40 Andaane, yembed man yedmoon kuu ‘God ye weng aron korem wengambaraan kowe, ye engyumbed yedin wene awabdaneene nambe aweneyiib yaa ne amyenimbon yaambed wonong benaneeb. \v 41 Ne amob ongmaan kuyaa kuu ne karubkim yaa wananeewa yi yiminban andaniib kumbedmo eb kuu dabab kuu kandaabban.’ andoon. \v 42 Kumban kibik okdobon yaa manaan kuu kurikuri keraan ‘Yariman God, ne korok Abraham ye God, nembed mene kwane ande manaan kuu ne korok ye dana ye dowad wonong kawe. \v 43 Okdobon diambon kee doriin kei, wonong koyu kane mene ok yuundok mananuun kuu kaamondaniin ‘Ok maa yunkawaneewa ananiin kuu yimin dee?’ andaniine \v 44 yedmanuun ‘Ok ane. Angkon, nembed eb kemo ok bangkanda.’ andanuun kuu ne korok ye mingki ye dowad wonong beni yeman kuu kui yoo andeni baamonaniin.’ andaan. \p \v 45 Kurikuri dowan kerindo kuned Rebeka ok pot darewoowiib kumbed wene ok yuundeen, kurikuri kere dowan keraankin. ‘Ok maa yunkawebko ana.’ andaane \v 46 ok kirodmo yu kandom arimbed nanyiri kowenu yedmeen ‘Ok ane. Angkon, nembed eb kemo ok bangkanda.’ anduune, ok kuu anaane ne kemo kuu ok bangkandeen. \v 47 Kwane yu yaa kaamondaan ‘Ub ambe kuu kane?’ andaane ‘Nambe kuu Betuel, Nehor yoom Milka yoom yi mingki.’ anduune kumkum kande yangdem yaa derenendekore yeed dingki ari deebendaan. \v 48 Kwane ne korok Abraham ye God yaa bumangkane yubudkane kubiyiib konaan, amborom kuu ne kuu Godbed ne korok ye dana mingki awani ye dowad nenmonoone, ne korok ye ayi ye awo wedmaan kowe. \p \v 49 Kibireb kee yiib kuu ne korok yaa mimyowiib dee dowan dee, komo meeniwen ee o yi ye weng kuu ma yedmibko, kaadkerekori komo keraniin kuu kwana.” andoone, \v 50 Leban yoom Betuel yoom yedmiwen “Weng maa kunambed ma yedme kebenebdaubban amborom kuu kiwaan kee Yariman Godbed korokbebdoon kowe. \v 51 Rebeka kuu kei, nenwene. Nenwenebko eb korok ye mingki ye wonong kerok, Yariman Godbed korokbe kabdoon kowe.” andiwen. \v 52 Kwane, Abraham ye deme karub kuu wengamboroonkin God yaa bumangke kiringkonombed okad badmenoon. Badmenekore demboon. \v 53 Kwanekore, goldiib silvayiib ebkadiib Rebeka yaa been bangkandekore, yu awaan yoom yu ayi yoom kwangkon yiribman miin amun amuniib been bangkandoon. \v 54 Kwane, ye yoom karub yena ye yoom miniwen yoom okiib animaniib ane amnoom kuu kuyaa dangekoriwa, yaro awari amkimombed yedmoon “Ne korokiib yaa domowibko wana.” andoon. \p \v 55 Andoone, awaan mingki yoombed yedmiwen “Wonong koyu kuu korondebko aron angko angkoyiibmo nub yoom doberekoruwa kumbed domobduko nenwene.” andiib, \v 56 kumban Abraham ye deme karubbed yedmoon “Ne kiwaan kebengkawaib, keke Yariman Godbed kee kwanuwoon kowe. Korondibko, ne korok yaa wana.” andoon. \v 57 Andoone, yedmiib “Wonong koyu kumbed baande kaamonubko yuka komandundanuun kuu kwananduk.” andekorib, \v 58 yi baandiiwa Rebeka munuuna kaamondiwen “Kub dowaken kuu karub kee yoom wanandameewoo?” andiiwe “Ee, ne dowaken wanandamiin.” andeen kowe, \v 59 yimbed Rebeka yoom yu deme wonong yoom Abraham ye deme karub yoom karub ye yoom miniwen yoom “Winime.” andekorib, \v 60 yi kwane amun kwende weng kee Rebeka yaa wengobendiwen \q1 “Nub odak ee, kub kuu wene ari dana yemoon yemoonbed wanabebko, \q2 kub awoya yewudmo kerok. \q1 Angkon yimbed yi bondan burudaandeniiwa \q2 yi bondan yaa yimbed korok keraniib.” andiwen. \p \v 61 Kwane, Abraham ye deme karub yoom Rebeka yoom yu deme wonong yoom kemo ari yi yiribman nekwane yi korem igakman winiwen. \p \v 62 Okdobon Beyalahairoi kuyaa kuu Keenan kanuk Aisek kuu mene doboroon. \v 63 Ye kuu oobnon yaa yirokaba mongkobon anuk yarone korok kankoone wedmoone kemo kuu meniib. \v 64 Rebeka Aisek wedmenekoru, kemo ari kuu kubureenu \v 65 Abraham ye deme karub yaa kaamoneen “Karub mongkobon aombed nub yaa wengandok meneen kuu kane?” andeene yedmendoon “Ye kuu ne korok.” andoone, yu kuu dabua nande yu murubia kiringkonombed kirimo kebeneen, yu kuu inamen amunmo ye wonong kowe. \p \v 66 Kwane, deme karubbed korem komo kamoon kuu kwane Aisek yaa wengkobenoon. \v 67 Kwane Rebeka kuu Aisekbed nende ye awaan Serambed dobureen ye kombon aom nenaomne yu kuu awanoon. Awanoone, yu yaa mimyob dowaken keroon kowe, ye awaan yu bobneen yu mimyob kowoon kuu dowan keroon. \c 25 \s1 Wene Abraham Bobnoon Yaron Keroon \p \v 1 Abraham wonong maa yaningko Ketura awanoon. \v 2 Yumbed Abraham ye karub dana yena wanabeen kuu Simran yoom Yoksan yoom Medan yoom Midian yoom Isbak yoom Sua yoom kui. \v 3 Yoksan ye karub dana kuu Seeba yoom Dedan yoom kui. Dedan ye awoya kuu Asur ambibkindan yoom Letus ambibkindan yoom Leum ambibkindan yoom kui. \v 4 Midian ye karub dana kuu Efa yoom Efer yoom Hanok yoom Abida yoom Eldaa yoom kui. Yi korem kuu Ketura yu awoya. \p \v 5 Yiribman korem Abraham boon kuu mingki Aisek yaa yedmoon “Ne bobnaka ne yiribman korem ebbed be.” andoon. \v 6 Kumban Abraham kuu wad doreen yaambed, ye dungkud nima yi karub dana yaa munob yena bangkandekore yedmendoonkob Aisekiib yaa kuu yi koronde ben ambibkin kangka winiwen. \p \v 7-8 Abraham ye weeb kuu 175iib kere kiomne anam keroon yaambed bobnekore, ye karuwayiib yaa daboknoon. \v 9 Bobnoona, Hitman Soar ye mingki Efron ye mongkobon Mamre kangka yaningko Makpela botdem aom ye meed Aisek yoom Ismael yoombed mangkiwen. \v 10 Bobkonombon kukuu Abraham yoom ye wonong Sera yoom kuyaom mangkenabiwen. Mongkobon kuu Hitman yaambed Abrahambed moonoon. \v 11 Abraham bobnoon ye yondem, Aisek kuu Okdobon Beyalahairoi dia doreen. Doreena, Godbed ye yaa amun kerenoon. \s1 Ismael Ye Awoya \p \v 12 Keke Ismael ye weng. Ismael kuu Abraham yoom Hagar yoom yi mingki, Yu kuu Sera yu kakmaniibban ye deme Idyip wonong. \v 13 Ye karub dana yi aningko kuu kei, Nebaiot, Kedar, Adbiil, Mibsam, \v 14 Misma, Duma, Masa, \v 15 Hadad, Tema, Yetur, Nafis, Kedema yoom kui. Nebaiot kuu wonob dana, angkon Kedema kuu yeenbon dana. \v 16 Yi andokbe amyenimbon wad ayoowiib yi ambokab keriwen. Angkon, yi aningko kuu yi kambongiib yi kombonboniib yaambed kondiwen. \v 17 Amaan, Ismael kuu weeb 137iib dobere kiomnekore bobnoon. \v 18 Ismael awene kuu bidambib Havila kere Sur kere wedkuri Idyip yimin kere wene Asiria kangka ye kiwaan kebed yaa dobiriwen. Abraham ye awoya yena yaa dowakeniibban keriwen kowe yi dia dobirindo, yi kuu yika angkara dobiriwen.|U \s1 Andowoon 25:19-34 \s1 Isau Yoom Yekob Yoom \p \v 19 Keke Abraham ye mingki Aisek ye weng. \v 20 Aisek kuu weeb 40yiib kere Rebeka kuu awanoon. Yu kuu Aram ambibkin ye okad dabonmo ye karub Betuel ye mungkan. Yu kuu Aramman Leban ye daman. \p \v 21 Rebeka kuu kurong kowe, Aisekbed yu dowad \nd Yariman\nd* yaa kurikuri keroon. Kwanoone, \nd Yarimanbed\nd* inandoon kowe Rebeka oyoomiib kereen. \v 22 Yu kabeyob aombed ayoob dabak dana neman kankorare kankorare kamiwen. Kwanoone, “Kwana kowe, ne yaa komarewa keroon?” andekoru, \nd Yariman\nd* yaa kaamonuune, \v 23 yembed inande daandoon, \q1 “Kub kabeyob aom kuu ambibkindan ayoob yi ambokab. \q2 Kwane, ambibkindan ayoob kuu andokbaniib. \q1 Ningki ye awoyambed ayi ye awoya yaa burudande aromkono arimbed keraniib. \q2 Kwane, ayi kuu ningki ye dabderem yiri dobaraneen.” andoon. \p \v 24 Amaan, wooni yaron munuuna karub dana ayoob dabak dana wooneen. \v 25 Dana ibduruk kuu dodmo, ye kuu kimi mungkum kowe yaningko Isau\f + \fr 25:25 \ft Isau yaningko ye weng id kuu “Kimi Yemooniib” areb.\f* ande kowiwen. \v 26 Ma ningki kuu ayi Isau ye yon daandum yaa awinoon kowe yaningko Yekob\f + \fr 25:26 \ft Yekob yaningko ye weng id kuu “Daandum Awinoon”. “Daandum Awinoon” yi weng id angkara kuu “Nemengkandi”.\f* ande kowiwen. Yi wooneen yaron kuu Aisek ye weeb kuu 60yiib keroon. \p \v 27 Karub kewed ayoob kuu kainenib, ayi Isau kuu dingkan kiib bi ye karub kere dura angka yari ye karub keroon. Kumban Yekob kuu yongbon deme awine kambong aom iwari dobiri ye karub keroon. \v 28 Aisekbed Isau yaa mimyob dowaken keenimaan, amborom kuu dingkan kiib ani kuu ye dowaken darewoob kowe, kuned Rebekambed Yekob yaa mimyob dowaken keenimaun. \p \v 29 Aron maa, Isau bad yaro meneen. Ye kuu mungi darewoob bobne mene wedmoonka, Yekob kuu katang dodmo dinaan kowe \v 30 yedmoon, “Ne kuu mungimbed kombaraan kowe, animan dodmo kuu kirod maawe!” andoon. (Kwanikob yaningko mamaa kuu Idom\f + \fr 25:30 \ft Idom yaningko ye weng id kuu “Dodmo”.\f* ande yedmimaib.) \v 31 Kwanandoone, Yekobbed inande yedmoon, “Eb ayi ye yumbon nub ambe bobni ye yiribman bi ye dowad kawebko animan kabda.” andoon. \v 32 Kwanandoone, Isaumbed yedmoon “Kedi, bobnandamiin kowe, ne ayi ye yumbon kuu kabamoon kii!” andoon. \p \v 33 Kowe, Yekobbed yedmoon, “Ibduruk kuu ne yaa amob weng ongme kawebka.” andoone, Isaumbed amob weng ongme ayi ye yumbon kuu Yekob yaa konoon. \v 34 Konoone, Yekobbed flawayiib katang okiib bangkanoona anoon. Kwane Isau ayi ye yumbon kuu arewa ande meenoon. \c 26 \s1 Andowoon 26:1-6 \s1 Aisek Yoom Abimelek Yoom \p \v 1 Kurin Abraham doboroon yaambed am kaine animaniibban keroona dobiriwen kwane kuu Aisekbed doreen yambibkin aom kuu ika am kaine animaniibban keroon. Kowe, Aisekbed Filistiadan yi king Abimelek ye oonimbon aom kambong Gerar yaa wonoon. \v 2 Wonoone, \nd Yarimanbed\nd* angkaderene Aisek yaa yedmoon, “Idyip yiri wanaab. Nembed kunaya dobere ande yedmebdako kuyaombed dobere. \v 3 Ambibkin keyaom doberebko, ne kuu eb yoom doberenub amun kerubda. Nembed eb yoom eb awoya yoom yaa keye ambibkin korem wedmeeb kee kondaniin, ne amob eb ambe Abraham yaa ongme kowaan kuu eb yaa kangkon kowaniin. \v 4 Nembed eb awoya yemoon bangkabdaniin kuu mindong yemoon kimingkindeban ambid ari kwamune areb, angkon keye ambibkin okad korem wedmeeb kee yi yaa kondaniin. Angkon eb yob yaambed ambibkin koremdan okad yimin yimin yaa kuu amun kerundaniin. \v 5 Nembed kwamaniin ye id kuu amborom kuu eb ambe Abraham kuu ne amob nongkobaan korem kuu wengambere kwamoon kowe.” andoon. \v 6 Kwani kowe, Aisek kuu Gerar aom doboroon.|H \p \v 7 Kambong karubbed Aisek ye wonong Rebeka yu dowad kumbed Aisek yaa kaamoniwena, “Ne wonong” andindo, “Yu kuu ne daman” andoon, amborom kuu Aisek kuu unekore, “Yu kuu kerengandimbon kowe, kambong karubbed ne nenekorib, yu kuu nendaniib.” ande meene unoon kowe. \p \v 8 Aisek kuu aron doboob kuyaom doboroon ye yondem kuu, aron maa Filistia yi king Abimelekbed kerekni ambongko angkambed wedmoone Aisek kuu Rebeka yoom karub ye wonong yoom areb awinene awinene doriib. \v 9 Doriiwe wedmekore, Abimelekbed ye deme karub yaa yedmenoonkob wene Aisek nenmonoone, Abimelekbed Aisek yaa kaamonoon “Yu kuu eb wonongoo? Komandewed ‘Yu kuu ne daman’ andewen?” andoone, Aisekbed yedmoon “Ne kuu unaan kuu ‘Ne nenekorib, yu kuu nendaniib’ ande meenaan.” andoon. \v 10 Kwane, Abimelekbed Aisek yaa kaamonenoon “Eb kuu komo kamewen nub yaa kuu? Karub maambed eb wonong yoom dangiwen karen, eb dowad nub kuu dabab kanduwen karen.” andoon. \v 11 Kwani kowe, Abimelekbed karub korem yaa daandoon “Karub kanembed karub kee yoom ye wonong yoom yaa badmendaneen kuu ayanuuwe bobnaneen.” andoon. \p \v 12 Aron maa, Aisekbed kaawiib yowiib kibingkoon. Kibingkekore, kuye weeb aombed yemoon wane wenore mimyamo keroon kuu yob mimo kibingkoon kuu id 100iib boon, amborom kuu Godbed ye yaa amun kerenoon kowe. \v 13 Kwanoone, Aisek kuu yiribman yemoon be wenore mimyamo keroone daane darewoob kereen kowe, yiribman karakiib ye karub keroon. \v 14 Ye kuu demedan yemooniib dingkan karakiib kowe Filistiadanbed ye yaa wungkaneniwen \v 15 kowe, Abraham kuu doboroon yaron yaambed ye deme karubbed okdobon nidkiwen kuu Filistiadanbed okadbed kebengkiwen. \v 16 Kwanekoriwa, Abimelekbed Aisek yaa yedmoon “Nub ambibkin keyaom kee koronde wene, amborom kuu eb kuu aromkono darewoob kerewen nub arebban kowe.” andoon. \p \v 17 Andoone, Aisek kuu koronde wene kankubunen Gerar yiri parai kombon bane ongme kuyaa doboroon. \v 18 Kurin Abraham doboroon kuu okdobon nidkanaboon kumban ye bobnoone Filistiadanbed okdobon kuu kebengkiwen kowe, Aisekbed angkon ika nidkanabekore, ye ambembed aningko yeengkanandoon kuu kwane ika yengkanandoon. \p \v 19 Aron maa, Aisek ye deme karubbed okdobon maa kuu kankubunen yirimbed nidkiiwe ok kuu yeederebeen \v 20 kumban Gerar yi sibi ooni yi karubbed Aisek ye deme karub yaa wengberenib yedmiwen “Ok kee nub ok.” andiwen kowe, Aisekbed okdobon yaningko kuu Esek\f + \fr 26:20 \ft Esek yaningko ye id kuu “Wengbiri”.\f* ande kowoon. Ye id kuu ye yaa wengbereniwen. \v 21 Kwane, ye deme karubbed okdobon maa nidkiwen. Nidkiwen kumban ye yaa angkon wengbiriiwe okdobon yaningko kuu Sitna\f + \fr 26:21 \ft Sitna yaningko ye id kuu “Nangmi”.\f* ande kowoon. \v 22 Kwane kuyaa kuu koronde weneene okdobon maa nidkiiwe karub maa ye yaa wengbirindo kowe okdobon yaningko kuu Rehobot\f + \fr 26:22 \ft Rehobot yaningko ye id kuu “Dobiri yimin”.\f* ande kowekore, ika yedmoon “Yariman Godbed dobiri yimin nub yaa kondoon kowe, okad keyaom kee yewenubmo dobaranuub.” andoon. \p \v 23 Kwane kuyaambed Aisek kuu Berseba ari wonoon. \v 24 Wonoone, kuye amnoom aombed Yariman God kuu angkaderene ye yaa yedmenoon “Ne kuu eb ambe Abraham ye God. Eb unaab, amborom kuu ne kuu eb yaa dore awabdimain kowe. Kwani kowe, nembed eb yaa amun kerubdeni, eb awoya yemoon kabdaniin, amborom kuu ne deme karub Abraham yaa ne weng kunduk kowaan kowe.” andoon. \v 25 Andoone, Aisekbed bot wuube dingkan nengkane agedmo keri yeman ongmekore, Yariman God yaa kurikuriyiib kubiyiib konoon. Angkon ye parai kombon bane ongme doboroone ye deme karubbed okdobon nidkiwen. \p \v 26 Nidkiiwa, Abimelek kuu Gerar yaambed Aisek wedmenande monoon. Ye yoom ongkanimameen karub yaningko Ahusat yoom ana nangmi ye korok yaningko Faikol yoom kwane miniwen. \v 27 Miniiwe, Aisekbed yi yaa kaamondoon “Yiib kuu komandiwed mene ne yaa wedmewok miniwen? Yiib kuu ne yaa dowakeniibban kerekoriwa, yiibbed ne yaa ‘Nub ambibkin aom kuu koronde wene’ andiibkob manaan kowe.” andoone, \v 28 yimbed man yedmiwen “Nubkaadkeruwen eb yaa kuu Yariman Godiib kowe, nub dore eb dore wiim aangkenub amob ongme kowem. \v 29 Nub eb yaa mayindo kowe, neman ebbed nub yaa yab. ‘Wene!’ anduwen kumban nub kuu eb yaa amunmo keruuwa mene yewenubmo doreeb. Angkon Yariman Godbed eb yaa amun kerubdoon kowe.” andiiwe, \v 30 Aisekbed orok ongme nekwoone yi korem animaniib okiib anekorib, \v 31 dangiiwe waroone, amkimokaimbed yi korem kuu wiim aangke amob weng ongmiwen. Kwanekorib, Aisek kuu kubiyiib yi yaa andoonkob yi kuu domonene yewenubmo winiwen. \p \v 32 Winiiwe, kuyaron arimbed Aisek ye deme karubbed okdobon nidkiwen ye dowad mene yedmeniwen “Okdobon nidkuwen kuu ok wedmuwen.” andiwen \v 33 kowe, Aisekbed okdobon yaningko kuu Siiba\f + \fr 26:33 \ft Siiba yaningko ye id kuu “Amob Weng”.\f* ande kowoon. Kuu kowoon kuu kibik kwangkon kambong darewoob yaningko Berseba\f + \fr 26:33 \ft Berseba yaningko ye id kuu “Amob weng ye okdobon” o “Ediib ye okdobon”.\f* andimaib. \p \v 34 Isau kuu weeb 40yiib kerekore Hit ambibkin yi nima ayoob, Beeri ye mungkan Yudit yoom Elon ye mungkan Besmat yoom kwane awadmoon. \v 35 Nima ayoob kuu Aisek yoom Rebeka yoom yaa kongendimaib kuu dabab kondiwen. \c 27 \s1 Yekobbed Aisek Yaa Nemengkandoon \p \v 1 Amaan, Aisek kuu kiomnoon kowe, indob kuu wiib yonoon kowe, korobe wedmimokban. Aron maa, ye dana ayi Isau yaa baande yedmoon “Ne dana.” andoone Isaumbed yedmoon “Ne kuu kei.” andoon. \v 2 Andoone, Aisekbed yedmoon “Ne kuu kiomnaan. Bobnaniin dee, nekaadban. \v 3 Kwani kowe, eb anangkawiib anayiib ana ye kud aombed beneeb dura angka ne dowad dingkan kiib bad wene aye kanmene. \v 4 Kwane, animan ambod amun ne dowaken yaa nekwe nengke kanmenebko ana. Anekori, eb yaa amun kerubda, amaanbed bobnaniin kowe.” ande daaneene \v 5 Rebeka kuu wengaun. Wengambureene, daane dowan keroone, Isau kuu dura angka dingkan bad wonoon. \p \v 6 Wonoone, yumbed yu dana Yekob yaa yedmeneen “Wengambere. Nembed wengambaraane eb ambe Aisekbed eb ambang Isau yaa daanoon \v 7 ‘Dingkan kuu ayekoreb animan ambod amun nekwe nengke kanmenebko, anekori nembed Yariman God ye arinambo arimbed amun kerubda, amaan kuu bobnaniin kowe.’ andoon \v 8 kowe ne weng kee ongme wengambere. Ne dana yee, nembed komo yedmaka kwane. \v 9 Ebbed wene nub naningkod mana amun ayoob yeene benmenebko, animan ambod amun eb ambe ye dowaken yaambed nekwe nengka. \v 10 Kwanako ebbed animan kuu ambeyiib yaa benwenebko anekore, yembed eb yaa amun kerubdekoreka, bobnaneen kowe.” andeen. \p \v 11 Kumban Yekobbed awaan Rebeka yaa yedmoon “Nambang Isau kuu kimi yemooniib ye karub, kumban ne kuu kimiyiibban \v 12 kowe, ambembed ne yaa angkorowe yekaad ne kuu Isaumban andekore, yembed ne yaa amun keruwaanban kerene butun kamewaneen, amborom kuu ye yaa nemengkandandamaan kowe.” andoon. \v 13 Andoone, awaanbed man yedmeen “Eb ambembed eb yaa butun kamaneen kuu nembed kandaniin kowe, nembed kwane ande yedmaka kwane, wene naningkod benmene.” andeen. \p \v 14 Anduune, Yekob kuu wene naningkod ayoob yeenekore, awaaniib yaa benmonoone, yumbed animan ambod amun yawodki ye dowaken yaambed nengkanabeen. \v 15 Kwanekoru, Rebekambed ayi Isau yebkad amuniib ambiwoom dangoon kuu benu ningki Yekob yaa deebeneen. \v 16 Kwanekoru, angkon yumbed naningkod kad benu Yekob ye dingki yaa deebenekoru, ye kongkono yaa kowe kereen. \v 17 Kwane animan ambod amuniib flawayiib nengkeen kuu Yekob yaa bangkaneen. \p \v 18 Bangkanuune Yekob kuu be wene awodki yaa yedmoon “Ambe.” andoone, “Ee, ne dana, eb kuu kane?” andoon. \v 19 Andoone, Yekobbed yawodki yaa yedmoon “Ne kuu Isau, eb wonob dana. Ebbed ne yaa yedmewen kuu kwanaan kowe, yaro dibere ne dingkan yom kee anekoreb, ne yaa amun keruwe.” andoon. \v 20 Kumban yawodki Aisekbed ye dana yaa kaamonenoon “Komarewa kere dingkan kuu kirodmo wedme ayewen?” andoon. Andoone, Yekobbed yedmoon “Eb Yariman Godbed awawoon kowe, wedme ayaan.” andoon. \v 21 Andoone, Aisekbed yedmoon “Ne dana, dia menebko angkorobda. Kwananiin kuu nekaadkeri yeman, eb kuu ne dana Isau anam dee andid.” andoon. \v 22 Andoone, Yekob kuu yawodki Aisek ye dia wonoone awodkimbed angkoronekore, yedmoon “Weng kuu Yekob ye weng areb, kumban dingki kuu Isau ye dingki.” andoon. \v 23 Kwane, ye korobe meene yekaadkerindo, amborom kuu ye dingki yaa kuu kimiyiib, yambang Isau areb kowe, yembed ye yaa amun kerenoon. \v 24 Angkon, yembed Yekob yaa kaamonoon “Eb kuu ne dana Isau anam dee?” andoone “Ee, ne kei.” andoon. \v 25 Kwanekore, Aisekbed yedmoon “Ne dana, dingkan yom ebbed kanmenewen kuu kawebko ana, anekori nembed eb yaa amun kerubda.” andoon. Andoone, Yekobbed animan kuu kankonoone anoon. Aneene, ok yaningko wainiib konoone anoon. \p \v 26 Anekore, awodki Aisekbed ye yaa yedmoon “Ne dana, keya meneneeb ne yaa mandamuk kere.” \v 27 andoone, Yekob kuu wene awodki yaa mandamuk kerunoone, Aisek kuu Isau yebkad baeb kuuwekore amun kerune yedmoon \q1 “Aa, ne dana eb baeb kuu dura Yariman Godbed amun kerundoon ye baeb areb. \q1 \v 28 Yariman Godbed eb yaa ambid arimbed am yimin kabdene okad amunmo kabdoko, \q2 yowiib ok yaningko wain yeewiib yewudmo kerok. \q1 \v 29 Ambibkin maa maa yi karubbed eb yaa bumangkekorib, eb deme awingkok. \q1 Ebbed korok kere eb aagoroka yaa kuu, yi kuu eb yaa bumangkime. \q1 Eb yaa butun arewa ambengkanebde kabdibka Godbed butun arewa kondaneen. \q1 Angkon eb yaa amun kerubdibka Godbed amun kerundaneen.” andoon. \p Kwane ande amun kerunoon. \p \v 30 Kwane, Aisek kuu Yekob yaa amun kerune dowan keroone, yawodki yaambed kuu koronde wonoone, Isau bad wonoon kuu mene awudoroon. \v 31 Ye kangkon animan ambod amuniib nekwe nengkekore, awodkiyiib yaa kanmenene yedmoon “Ambe, yaro dibere ne dingkan yom kee anekoreb ne yaa amun keruwe.” andoon. \v 32 Andoone, yawodki Aisekbed ye yaa kaamonoon “Eb kuu kane?” andoone “Ne kuu eb wonob dana Isau kei.” andoon. \v 33 Andoone Aisek kuu kiringmi darewoowiib kumbed yedmoon “Kanembed bad yarene aye nekwe nengke ne yaa kanmonoon? Kibireb yaa ne anekori ye yaa amun kerunaan kowe, anam, ye kuu amun kerundimamaneen!” andoon. \v 34 Andoone, Isau kuu awodki ye weng wengamberekore, ye niindem aom yewed kandekore, naawonmo ameng kamene yambe yaa yedmoon “Ambe! Ne kangkon amun keruwe!” andoon. \v 35 Kumban yembed yedmoon “Eb damanbed mene nemengkawene eb yaa amun keri yeman kuu kanwonoon.” andoon. \v 36 Andoone, Isaumbed yedmoon “Yekob yaningko ye id\f + \fr 27:36 \ft Yekob yaningko ye id kuu “Daandum Awinoon”. “Daandum Awinoon” Yi weng id angkara kuu “Nemengkandi”.\f* ye yaa kuu anam. Ye kuu ne yaa nemengkawe ayoob keroon. Yembed eb bobni ye yumbon ne kandi yeman kuu nemengkawe kandoon kumbed angkon ne yaa amun keri yeman kibireb yaa nemengkabde kandoon kii!” andekore, angkon kaamonoon “Amun keri yeman mamaayiib ne yaa keruwaneeb dee?” andoon. \v 37 Andoone, Aisekbed Isau yaa man yedmoon “Nembed ye kuu eb korok kankoweni, ye karubkim kuu ye deme karub kereni, yowiib ok yaningko wain yeewiib yewudmo kerok kwane andaan kowe, ne dana, eb kuu komo yaambed amun kerubdaniin?” andoon. \v 38 Andoone, Isaumbed yawodki yaa yedmoon “Ambe, eb kuu amun keri yeman mamaayiib dee? Ne kangkon amun keruwe yaa!” andekore naawonmo ameng kamoon. \p \v 39 Awodki Aisekbed ye yaa amun kerune yedmoon \q1 “Eb kuu ambibkin amun amiib aom kuu koronde \q2 okad arewa ambab angkambed dobaraneeb. \q1 \v 40 Eb kuu kerewangmo kande dobaraneeb. \q1 Eb daman ye deme karub keraneeb, \q2 kumban ebkareb aromneneb ye deme korondeeb ye dabderem aom korondeeb ebkareb dobaraneeb.” andoon. \p \v 41 Andoone, kwane Isau ye niindem aom kuu norin ye inamen mene doreen, Yekob yaa, amborom kuu Aisekbed amun kerunoon kowe. Yekareb yedmoon “Nambe bobni aron kuu dia kereen. Bobaneene mimyob koweni yaron dowan keraneen kuu ne daman Yekob kuu ayaniine bobnaneen.” andoon. \v 42 Andoone, Rebeka kuu karub maambed daandoone ayi Isaumbed Yekob yaa anambo weng dakmoon kuu kowe wene Yekob yaa yedmeen “Ne dana, eb ambang Isaumbed ‘Ne daman ayaniin kuu amun kii!’ ande inamen aom meenoon. \v 43 Kwane kowe, nembed yedmebdaka kwane. Nambang Lebaniib yaa Haran taun aom kombiri wene. \v 44 Wene ye yoom doberebko eb ambang kuu ye norin dowan keroka. \v 45 Kwane eb ambang ye norin ebbed ye yaa kwanewen kuu dowan kere nonondandoka, nembed weng kowako, kumbed kuyaa kuu koronde mene. Yiib ayoob aron mimo aombed bobni kuu ne dowakenban.” andeen. \p \v 46 Andekoru, wene Aisek yaa yedmeen “Ne kuu Hitdan yi nima keya kee otkeneb kerundaan. Angkon Yekob kwangkon ambibkin keyaom wonong maa awananeen Hit wonong kwamune areb kuu bobnaniin.” andeen.|U \c 28 \s1 Andowoon 28:1-19 \s1 Yekob Leban Yaa Andowe Weneen \p \v 1 Kowe, Aisekbed Yekob yaa baandoone monoone, amun kerunekore yedme kowoon “Keenan wonong kuu awanaab. \v 2 Kibireb kee, eb ena yu ambe Betuel awenembed Aram ambibkin ye okad dabonmo doriib yaa wene, wonong kuu eb mom Leban ye dana kuyaombed awane. \v 3 Aromkono Korem ye Godbed eb yaa amun kerubdene dana yewudmo kere daanoko ambibkin yemoon kerok. \v 4 Yembed Abraham yaa amun kerunoon areb kuu eb yoom eb awoya yoom yaa kangkon kondok, kwanoko ambibkin kibireb kee doreeb kuu ebmanban kuned Godbed Abraham yaa konoon kowe awabdoko okad kee yaa yariman kere.” andoon. \v 5 Kwanandekore, Aisekbed Yekob yaa yedmoonkob Aram ambibkin ye okad dabonmo yaa Lebaniib yaa andowe weneen. Leban kuu Aramman Betuel ye dana, ye kuu Rebeka yu ambang, yu kuu Yekob yoom Isau yoom yi awaan. \p \v 6 Kwane, Isau kuu yekaadkeroon, Aisekbed Yekob yaa amun kerunekore yedmoon, “Keenan ambibkin wonong kuu awanaab.” andoone Aram ambibkin ye okad dabonmo yaa wonoon kuu wonong awani ye dowad wonoon. \v 7 Yangkon yekaadkeroon kuu Yekob kuu awodki yoom awaan yoom yi weng wengamboroon. \v 8 Wonoone, Isau kuu Keenan wonong awani kuu yawodki Aisek ye dowakenban ande meenoon kowe, \v 9 Ismaeliib yaa wenene Nebaiot ye daman Mahalat awanoon, yu kuu Abraham ye dana Ismael ye mungkan. Kowe, Isau kuu nima ayoobmim awadmoon. \s1 Yekob Kuu Betel Yaambed Kiyuum Wedmoon \p \v 10 Yekob kuu Berseba yaambed koronde wene Haran yaa andowe wonoon. \v 11 Kwane kiwaan wedya kuu obonmo okad yaa nandoone, aron kuu kubuneen kowe, bot kande ambongkone angkene \v 12 kiyuum wedmoone, kuum kuu ambid arimbed okad yiri dedmonoon kuyaambed God ye engyus kuu kubune daane kamiib. \v 13 Kwari kuu \nd Yariman\nd* doroon, kwane yembed yedmoon, “Ne kuu \nd Yariman\nd*, eb awo Abraham ye God, angkon Aisek ye God. Nembed okad kee angkeeb yiri kuu ewiib eb awoyayiib yaa kondaniin. \v 14 Eb awoya kuu yewudmo keraniib, ingkud mimim kimingkindeban kwamune areb keraniib, kwane yi kuu kuriyiib kariyiib kaomiib kangkayiib wenebenib, yi okad kuu irin angkane darewoob keranuun. Angkon karub korem okad yimin yimin yaa kuu eb yoom eb awoya yoom yaambed amun kerundaniin. \v 15 Kedi, ne kuu eb yaa dore awabdimain kowe, ebbed kuna yaa wananeeb kuu keebdombereni, angkon nembed eb kuu okad keyaom ika nenmananiin. Ne kuu eb yaa domobdainban, nembed eb yaa komo yedme kowaan kuu kwananiin.” andoon. \p \v 16 Kiyuum wedmekore, Yekob kuu angkoon yirimbed dembene yeka meenoon, “Anam, \nd Yariman\nd* kuu keyaom kumbed ne kuu nekaadkerindo keraan.” andoon. \v 17 Ye kuu unekore yedmoon, “Keyaom kee unimbon, okad keyaom God yambib kii! Ewen ari daani ye kiwaan kuda!” andoon. \p \v 18 Amkimo kaimbed Yekob kuu ye bot ambongkone angkoon kuu kande ongme numone kowoone angkimboroone kwari kuu meeni yeman ande kowekore oiyo bunoon. \v 19 Bunekore, yembed okad kuyaom yaningko Betel\f + \fr 28:19 \ft Betel yaningko ye weng id kuu “God yambib”.\f* kowoon, kuned kurin kuu kambong doreen yaningko Lus andimaib. \p \v 20 Kwanekore, Yekobbed amob ongme yedmoon “Ne dowaken kuu nembed wanandamiin yaa kuu Godbed dore oone awawimamaneen animaniib ebkad debi yemaniib kuu bangkawimamaneen kowe, \v 21 kengbonmo ika nambe yambiwoom mananiin. Kwananeen kuu Yariman God kuu ne God andimamaniin. \v 22 Angkon nembed bot kuu meeni yeman ambongkone angkaan kuu God yambib andaniin, angkon yembed korem bangkawaneen kuu ne kuu andokbe wenore angko angkoyiib nongkobekore anded mimo God yaa konaniin.” andoon.|U \c 29 \s1 Andowoon 29-33 \p (Kwane, Yekob kuu Haran yaa wenene Leban ye meed ayoob Lea yoom Reksel yoom awadmoon. Ye kuu Leban ye deme weeb 14iib yi berengki dowad ambangkoon. Kwane, Godbed ye yaa anodki yaa koronde yambeyiib yaa ika wene andoon. Ye kuu kwane ika weneen kumban, Isau yoom ye karub yoombed yeya nimadanaya yaib ande unoon. \b \p Kwane, kiwaan wedya amnoom maa kuu Yekob kuu God yoom nangme awine kanyiri kowoon kanyiri kowoon kamiiwa, indob yaamo waroon. Kowe, Godbed Yekob yaa amun kerunekore aningko maa Israel ande konoon. Kwane, Isau kuu Yekob durunenoone yi ayoob kuu angkon ika angkodmi keriwen. Kwane, Isau kuu ye dobirimaan ye ambibkin Idom yaa ika wonoon.)|H \s1 Yekob Leban Yaa Wonoon \p \v 1 Kwanekore, Yekob kuu angkon wenene kangkadan yi karub yi ambibkin yaa aomnoon. \v 2 Aomnekore, wedangka wedmoon kuu okdobon kuyaambed sibi nimingke dobaraiwa nimingke dobaraiwa nimingke dobaraiwa ayoobmim kamimamiib kuu menebe dibiriwen, amborom kuu okdobon kuyaambed sibi kuu ok bangkandiiwe animamiib kowe. Okdobon animari dabunimamiib ye bot kuu darewoob. \v 3 Kwane sibi nimingke dobiriwen korem kuu menebe nedbaiwe sibi ooniwendanbed okdobon animari bot darewoob kuu kanangkanekorib ok yuungke bangkandimamiib. Bangkandekorib, angkon ika bot kuu kande okdobon anim ari kebenimamiib. \p \v 4 Yekobbed sibi ooniwendan yaa kaamondoon “Nangkodmia! Yiib kambong kuu kane?” andoone yimbed man yedmiwen “Nub kambong kuu Haran.” andiiwe, \v 5 yembed yi yaa yedmoon “Yiib kuu Nehor ye awo Leban kuu yiibkaadoo?” andoone, “Ee, ye kuu nubkaadaa.” andiwen. \v 6 Kwane Yekobbed yi yaa kaamondoon “Ye kuu amun dee?” andoone, yimbed yedmiwen “Ee, ye kuu amunmo doreen. Ye mungkan Reksel kuu sibi kee be menuun kei.” andiwen. \v 7 Andiiwe, yembed yedmoon “Wedmime. Kuu oobnonban, kuu aron angkaramo kowe, sibi kuu nedbi yaron kuu mokeed. Kwani kowe, ok bangkandekorib bewene kereek yemoon yaa wenebime.” andoon. \v 8 Kumban yimbed man yedmiwen “Nubbedmo kuu yiminban, sibi korem yoom yi oonidan korem yoom kuu mimyamo nedbaniiwe okdobon ari bot dabuniwen kuu nub korem kanangkonekorub kumbed ok kuu bangkandanuub.” andiwen. \p \v 9 Ye kwane yi yoom dorone dakmiiwe, Reksel kuu yu ambe ye sibiyiib benu muneen, amborom kuu yu kangkon sibi oonimamuun ye wonong kereen kowe. \v 10 Kwane Yekob kuu ye mom Leban ye dana Reksel wedmendekore, wene okdobon animari bot kebeniwen kuu kanangkanekore, ye mom ye sibi kuu ok yuungke bangkandoon. \v 11 Kwanekore, Yekob kuu Reksel yaa mandamuk kerunde ameng kamande kamoon. \v 12 Kwane yembed yu yaa yedmendoon “Ne kuu kub ambe ye karubkim, angkon ne kuu Rebeka yu dana.” andoone, yumbed kabaanmo wene yu ambe yedmeneen. \p \v 13 Yedmenuune ye yangkura yu mingki monoon Lebanbed wengamberekore, kirodmo wene wenganok wonoon. Wenene yembed nenkangkunekore mandamuk kerekore, yambiwoom nenwonoon. Kuyaambed Yekobbed weng korem kuu daanoon. \v 14 daanoone, Lebanbed yedmoon “Eb kuu ne umkan anam.” andoon. Kwane Yekob kuu ye yoom doriiwe, wood mimo kereen. \s1 Yekobbed Lea Yoom Reksel Yoom Awadmoon \p \v 15 Lebanbed ye yaa yedmoon “Eb kuu ne karubkim kuned ne deme ogoodmo ambangkeeb kuu amunban. Ebbed yedmewe, eb dowaken deme ambangki ye kakman yaa kuu komo andaneeb?” andoon. \v 16 Leban kuu nimadana koyu ayoowiib, angkaan yu aningko kuu Lea, angkon nengkan yu aningko kuu Reksel. \v 17 Lea yu indob kuu wuud korobe wedmindeban, kumban Reksel kuu kerengandimbon. \v 18 Yekob kuu Reksel yaa awani inamen meenendekore yedmoon “Ne kuu weeb ediib eb deme ambangkako eb dana nengkan Reksel kuu ne yaa domowe.” andoon. \v 19 Andoone, Lebanbed yedmoon “Eb yaa kabdaniin kumbed amun, karub maa yaa koni kuu amunban kowe, neyiib yaa keya dobere.” andoon. \p \v 20 Andoone, Yekob kuu weeb ediib Leban ye deme ambangkoon, Reksel awani ye dowad. Kumban ye dowaken kuu Reksel yaa meenendoon kowe aron doboobban ande meenoon. \v 21 Kwane, Yekobbed Leban yaa yedmoon “Weeb ediib dowan kereen kowe, Reksel kuu kawebko awana.” andoone, \v 22 Lebanbed orok ongmoone karub korem kuyaom doriib kuu nedbiiwa aniwen, \v 23-24 kumban miriknoone ye dana angkaan Lea nenwene Yekob yaa domonenekore, angkon ye deme wonong Silpa kuu ye dana angkaan yaa yu deme ambangki yeman kondekore, Yekob kuu Lea yoom dangiwena, \v 25 amkimo kerune, Yekob kuu yaro wedme binangkoon, “Ii, Lea kii!” ande meene wedmekore, Leban yaa wene yedmoon “Ne yaa kee komarewa kerewen? Ne kuu Reksel yu dowad eb deme ambangkaan, komandewed ne yaa nemengkawewen?” andoone, \v 26 Lebanbed neman yedmoon “Nengkandin awanekore angkaan yoman awani kuu nub ambibkin keyaom ma kwanimokban \v 27 kowe, ne mungkan kee yu awani ye dowad orok yaron ediib dobereewo dowan keruka, angkon Reksel kuu kabdubko awanekoreb, angkon ika weeb ediib ne deme ambangke.” andoon. \v 28 Andoone, Yekobbed yedmoon “Ee kwananiin.” andoon. \p Kowe, Yekob kuu Lea yoom orok yaron ediib doberekoriwe, Lebanbed ye dana nengkan Reksel konoone ye wonong keroon. \v 29 Angkon Lebanbed ye deme wonong Bilha kuu ye dana Reksel yaa yu deme ambangki yeman kondoon. \v 30 Reksel konoone, Yekob kuu yu yoom dangiwen. Ye kuu Reksel yaamo dowaken darewoob kerundekore, Lea kuu dowakenban kerundoon. Kwanekore, angkon weeb ediib Leban ye deme ambangkoon. \s1 Yekob Ye Meed \p \v 31 Kuu ye weeb ediib kuyaombed, Yariman Godbed wedmoone Lea yaa kuu Yekob ye dowakenban keroon kowe, Godbed yu dana wooni ye kiwaan nandoon, kumban Reksel kuu kurong kereen. \v 32 Lea kuu oyoomiib kerekoru, dana mingki wooneen. Woonekoru, yumbed yedmeen “Yariman Godbed ne yaa dabab kandaan kuu wedmewoon kowe, anam ne ambimbed ne yaa dowaken keraneen.” andekoru, dana yaningko Ruben\f + \fr 29:32 \ft Ruben yaningko ye weng id kuu “Dabab Kandaane Wedmewoon”.\f* ande koween. \p \v 33 Amaan angkon ika oyoomiib kerekoru, dana mingki wooneen. Woonekoru, yumbed yedmeen “Yariman Godbed wengamboroon ne yaa kuu ne ambimbed meenewindo kowe, Godbed dana kee kawoon.” andekoru, dana yaningko Simion\f + \fr 29:33 \ft Simion yaningko ye weng id kuu “Wengamboroon”.\f* ande koween. \p \v 34 Amaan angkon ika oyoomiib kerekoru, dana mingki wooneen. Woonekoru, yumbed yedmeen “Kibikee, ne ambimbed ne yaa yubudkawaneen, amborom kuu nembed ye karub dana ayoobmim baan kowe.” andekoru, dana yaningko Livai\f + \fr 29:34 \ft Livai yaningko ye weng id kuu “Yubudkani”.\f* ande koween. \p \v 35 Amaan angkon ika oyoomiib kerekoru, dana mingki wooneen. Woonekoru, yumbed yedmeen “Kibikee, Yariman God yaningko kankoonaan.” andekoru, dana yaningko Yuda\f + \fr 29:35 \ft Yuda yaningko ye weng id kuu “Aningko Kankooni”.\f* ande koween. Yoman, Lea kuu ika kurong kereen. \c 30 \p \v 1 Kwane Reksel kuu Yekob yaa dana woonimokban kere wedmekoru, yu oni yaa wungkandeen. Wungkandekoru, Yekob yaa yedmeen “Dana kawe! Kawaabban kuu bobnaniin!” andeen. \v 2 Anduune, Yekob kuu arud wandene yu yaa yedmoon “Ne kuu God areb dee? Yembed dana nendi kebenoon kowe.” andoon. \v 3 Andoone, yumbed yedmeen “Kwane kowe, ne deme wonong Bilha kee eb yoom dangimo kamenib dana woonuko nendekori, kuyaambed ari kuu ne danayiib kera.” andeen. \p \v 4 Andekoru, yumbed yu deme wonong Bilha ye yaa dana wooni ye dowad konuune, dungkud wonong areb awanoone, yu yoom dangiwen. \v 5 Yu kuu oyoomiib kerekoru dana mingki wooneen. \v 6 Kwane Rekselbed yedmeen “Godbed ne yaa wengyundane ne weng wengamberekore, dana kawoon.” andekoru, dana yaningko Den\f + \fr 30:6 \ft Den yaningko ye weng id kuu “Wengyundi”.\f* ande koween. \v 7 Amaan angkon Reksel yu deme wonong Bilha kuu oyoomiib kerekoru, Yekob ye dana mingki mamaa wooneen. \v 8 Woonuune, Rekselbed yedmeen “Ne oni yaa kuu dedmone dedmone nekareb aromneni burudandaan.” andekoru, dana yaningko Naftalai\f + \fr 30:8 \ft Naftalai yaningko ye weng id kuu “Dedmone Dedmone”.\f* ande koween. \p \v 9 Kwane, Lea yu dana wooni kuu kebenoon kowe, yu deme wonong Silpa kuu Yekob yaa dana wooni ye dowad konuune, dungkud wonong areb awanoon. \v 10 Lea yu deme wonong Silpa kuu oyoomiib kerekoru, Yekob ye dana mingki wooneen. \v 11 Woonuune, Leambed yedmeen “Ne kuu amun kandeni kubaan!” andekoru, dana yaningko Ged\f + \fr 30:11 \ft Ged yaningko ye weng id kuu “Amun Kandeni Kubaan”.\f* ande koween. \v 12 Amaan angkon Lea yu deme wonong Silpa kuu Yekob ye dana mingki mamaa wooneen. \v 13 Woonuune, Leambed yedmeen “Ne kuu kubaan kowe, nimambed ne yaa kubiyiib andaniib.” andekoru, dana yaningko Aser\f + \fr 30:13 \ft Aser yaningko ye weng id kuu “Kubiyiib”.\f* ande koween. \p \v 14 Yob wi yaron arimbed, Ruben kuu wene mongkobon angka ane oyoomiib keri yeman yaningko mandreek kuu wedmekore, ye ena Leayiib yaa mandreek id benmonoon. Benmonoone, Rekselbed Lea yaa yedmeen “Anam, kub dana ye mandreek id kuu neyiib maawe.” andeen \v 15 kumban yumbed man yedmeen “Kubbed ne ambi kuu nenwenewen kumbed angkon ne dana ye mandreek id benwanandewedoo? Kuu yiminbanaa!” anduune Rekselbed yedmeen “Kub dana ye mandreek id kuu kawebko, ne korondaka kibik amnoom kee kub yoom nub ambi yoom dangime.” andeen. \v 16 Kwane oobnune Yekob kuu mongkobon angkambed menene Lea kuu wenganande muneen. Meneenu, yedmeen “Kibik eb kuu ne yoom danganuub, amborom kuu eb yoom dangi yeman kuu ne dana ye mandreek idbed moonaan kowe.” anduune, amnoom keruune ye yoom yu yoom dangiwen. \v 17 God kuu Lea yu weng wengamboroon kowe, Lea kuu oyoomiib kerekoru, Yekob yaambed yu dana mingki angko wooneen. \v 18 Woonekoru yedmeen “Godbed ne yaa kakman kawoon, amborom kuu ne deme wonong kuu ne karub yaa konaan kowe.” andekoru dana yaningko Isekar\f + \fr 30:18 \ft Isekar yaningko ye weng id kuu “Kakman”.\f* ande koween. \v 19 Amaan angkon Lea kuu oyoomiib kerekoru, Yekob yaambed yu dana mingki kung wooneen. \v 20 Woonekoru yedmeen “Godbed ne yaa amun yeka mamaa kawoon kowe, ne ambimbed ne yaa kuu amun meeni kawaneen, amborom kuu nembed ye karub dana kungiib woonaan kowe.” andekoru dana yaningko Sebulun\f + \fr 30:20 \ft Sebulun yaningko ye weng id kuu “Nimakarub Maa Yaa Amun Meeni”.\f* ande koween. \v 21 Amaan angkon dana wonong dana woonekoru, yu aningko Daina ande koween. \p \v 22 Kwane, Godbed Reksel yaa ika meenendekore, yembed dana wooni ye kiwaan nandoon. \v 23 Nandoone, oyoomiib kerekoru dana mingki woonekoru yedmeen “Godbed ne karak kuu kankoraroon.” andekoru, \v 24 ika yedmeen “Ne dowaken kuu Yariman Godbed ne yaa dana mamaa ari kawaneen.” andekoru, dana yaningko Yosef\f + \fr 30:24 \ft Yosef yaningko ye weng id kuu “Ma Kowi”.\f* ande koween. \s1 Yekob Ye Dingkan Kab Kuu Yemoon Kere Wuneen \p \v 25 Kwane, Reksel kuu Yosef wooneen ye yondem kuu Yekobbed Leban yaa yedmoon “Ne kuu domowebko, nambibkin yaa wana. \v 26 Ne amerediib ne danayiib kuu domondebko benwana, eb ebkaad nembed eb deme yemoon ambangkaan kowe, domowebko nambibkin kiwaan yaa wana.” andoon. \v 27 Kumban Lebanbed ye yaa man yedmoon “Ne yaa eb dowaken kerebka keyaa dobere. Ne kuu kombon yorokmi yemanbed nekaadkeraan kuu Yariman Godbed ne yaa amun keruwoon, amborom kuu ewiib doriin kowe. \v 28 Kwani kowe, ne deme ye kakman eb dowakenmo kuu komoyiib kowok andewed kuu yedmebko, nembed eb yaa bangkabdimamaniin.” andoon. \p \v 29 Andoone, Yekobbed ye yaa yedmoon “Ebkaadkerewen, nembed eb deme ambangkaan kuu eb sibiyiib naningkodiib kuu nembed amunmo oonaan. \v 30 Kurin kuu eb dingkan kuu yemoonban kuned nembed mene oonaan kumbed Yariman Godbed eb yaa amun kerubdoonkob dingkan kab yewudmo kere daaneen. Kumban kibikee nekareb ne awene yaa andowe bangkandandamiin kuu yiminoo?” andoon. \v 31 Andoone, Lebanbed kaamonoon “Eb kuu komo kabdaniin?” andoon. \p Andoone, Yekobbed man yedmoon “Yiribman ogood kuyaa kawaab. Kumban ebbed ma ne yaa kwananeeb kuu nembed angkon ika eb sibiyiib naningkodiib kuu oonimamaniin. \v 32 Ee andebko, kibikee nembed wene eb sibiyiib naningkodiib kuu nekweni sibi bodbod embengiib sibi bodbod darewoowiib naningkod bodbod embengiib naningkod bodbod darewoowiib yi mana kimi binmoyiib kuu andokbe kera kwananiin kuu eb deme ye kakman nembed awini yeman. \v 33 Ne yaa kakmanmo nembed baane akme anam andi yeman kuu ebbed wedmaneeb kuu ne dingkan kab nimingkaan aombed kuu dingkan bodbodiibbaniib angkon yi mana kimi binmoyiibbaniib kuu anam yid kandaan ebkaadkeri yeman.” andoon. \p \v 34 Andoone, Lebanbed yedmoon “Eyoka, ebbed yedmeeb kuu kwane.” andoon kuned \v 35 kuyaron arimbed yembed ye karub dana meed yaa yemyeb yedmoonkob dingkan bodbodiib dingkan ambi akberekiniib yi mana kimi binmoyiib korem kuu ye dana meedbed yemyeb bene \v 36 aron ayoobmim ye ambab wenekorib nongkobiwen. Kwaniiwe, Yekob kuu Leban ye sibiyiib naningkodiib yemyeb bindo kuu oonimameen. \p \v 37 Kumban, Yekob kuu at yi aningko Poplariib Almoniib Pleeniib yi nondong kuu aangkekore kad yena doon kuu nondong id kawanmo angkaderebok anded, at nondong kuu akberekin areb keriwen. \v 38 Kwanekore, at nondong akberekiniib kuu sibiyiib naningkodiib yi arinambo arimbed ok yuungke bangkandimamiib yaambed nongkoboon kowe, dingkan kuu mene ok anandamenib at nondong dia yaambed durutkim keri yeman. \v 39 Kwanekorib, mana wanabiwen kuu bodbodiib akberekiniib kowe, Yekob yeman keroon. \v 40 Yekobbed mana kee andokbe yeka nongkoboon, kumban ambiyiib yingkiyiib kuu yi murubia kuu Leban ye dingkan kab binmoyiib akberekiniib yaa dedmobiwen. Kwanekore ye dingkan kuu yeka nongkobekore, angkon Leban ye dingkan kuu yeka nongkobe keroon. \v 41 Kwane dingkan yingki aromkonoyiib kuu amimbon ari dibarande kamiiwe, Yekobbed at nondong akberekiniib kuu kanwene yi indob ari kowoon kuu at nondong akberekiniib diambed durutkim dobiriwen, \v 42 kumban dingkan aromkonoyiibbanbed amimbon ari dibarande kamiiwe, Yekobbed at nondong akberekiniib kuyaa nongkobindo kowe, dingkan aromkonoyiibbanbed mana kiween kuu Leban yeman, angkon dingkan aromkonoyiibbed mana kiween kuu Yekob yeman. \v 43 Kwamunimaan kumbed Yekob kuu sibi yemooniib naningkod yemooniib boon kowe, ye kuu yiribman yemoon ye karub keroon. Kwane, ye kuu dingkan yemooniib ye deme karuwa nimayayiib kemoyiib donkiyiib. \c 31 \s1 Yekob Leban Yaambed Kombiri Wonoon \p \v 1 Yekob wengamboroonka Leban ye karub danambed dakmiib “Yekobbed nub ambe ye yiribman korem kuu boon kii. Ye yiribman korem kuu nub ambe yaambed boon.” andiwen. \v 2 Ye kwane wedmoon Leban kwangkon ye yaa amun amun kamindo, anukbed kamimaan arebban keroon. \v 3 Kwane Godbed Yekob yaa yedmenoon “Eb ambeya yi okad yaa angkon eb karubkim yaa ika wene. Ne kuu eb yaa dore awabdaniin.” andoon. \p \v 4 Andoona, Yekobbed Reksel yoom Lea yoom yaa weng kowoon “Yi ayoob kuu ne dingkan kab oone doriin yaa minime.” andoon. \v 5 Miniiwa, yembed yi yaa daandoon “Ne nekaadkeraan, yiib ambe kuu ne yaa kubiyiibban keroon anukbed ne yaa kamimaan arebban. Kumban nambe ye God kuu ne yaa awawe doreen. \v 6 Yiib kuu yiibkaad, ne kuu yiib ambe ye dowad ne aromkonoyiib korem ye deme awinaan. \v 7 Kumban ye birawe ye deme awinaan ye kakman yeka mamaa kowe yeka mamaa kowe yeka mamaa kowe angkara angkara angko angkoyiib kere kowoon, kumban yembed ne yaa dabab maawindo amborom kuu Godbed ye yaa kebenoon kowe. \v 8 Aron yena yaa Lebanbed ne yaa yedmimaan “Naningkod bodbodiib sibi bodbodiib kuu eb deme ye kakman kii” andimaane ari kuu naningkod koremiiwa sibi koremiiwa kuu mana bodbodiibmo wanabiwen. Amaan, sibiyiib naningkodiib Lebanbed akmekore, inamen maa kere ne yaa yedmimaan “Naningkod akberekiniib sibi akberekiniib ku eb deme ye kakman kii.” andimaane ari kuu naningkod koremiiwa sibi koremiiwa kuu mana akberekiniibmo wanabiwen. \v 9 Kwani kowe, Godbed yiib ambe ye sibiyiib naningkodiib kuu bene ne yaa bangkawoon.” andoon. \p \v 10 Andekore ika yedmoon “Anuk kuu durutkim dobiri yaron muneen kuu kiyuum angkambed wedmaan kuu naningkod ambi bodbodiib akberekiniib kumbedmo yingki yaa durutkim dobiriwen. \v 11 God ye engyumbed kiyuum angka ne yaa baandoon ‘Yekob’ andoone ‘Ee, kee doriin kei.’ andaane, \v 12 yedmewoon ‘Wedme. Andaankob naningkod ambi bodbodiib akberekiniib kumbedmo yingki yaa durutkim doriib, amborom kuu Lebanbed eb yaa komo kameen kuu ne korem wedmiin. \v 13 Ne kuu God, Betel yaambed wane angkarene wengabdaane ebbed bot doboob numone kowekore, oil bune amob ongmewen ne yaa kii. Kibireb yaa eb yiribman korem nekwekoreb, ambibkin kee koronde eb wooneen ye okad yaa ika wene.’ andoon, kiyuum angkambed ne yaa.” andoon. \p \v 14 Andoone, Reksel yoom Lea yoom Yekob yaa man yedmiwen “Nub ambe bobnaneene ye yiribman nekwiiwe nub kuu yiribman mimo maandaubban. Dowan! \v 15 Yembed nub yaa owoddan areb ande meenimameen. Nub konid boon kuu korem anene kiradme dowan keroon. \v 16 Yiribman korem ye yaambed Godbed be kabdoon kuu nub man nub danaya yi man keroon. Kowe, Godbed komo eb yaa kwane andoonka kwane.” andiwen. \p \v 17 Andekoriwa, Yekob ye amerediib ye meediib korem be kemo ari nongkoboona dibiriiwe, \v 18 yembed Aram ambibkin ye okad dabonmo aombed ye dingkan kab koremiib yiribman koremiib boon kuu korem nekwekore, dingkan kab yidin be ye awodki Aisekbed Keenan ambibkin doreen yaa ika andowe wonoon. \v 19 Kuye niindem aom Leban kuu wene ye sibi kimi wanabande wonoon, Reksel yaro dorenu yu ambe ye awad darewoob yi kuruwak akme meeni yeman (wedkongkono yi dowad areb) yid bene wuneen. \v 20 Angkon Yekobbed Leban yaa nemengkanoon kuu ye yedmindo yemyebmo kombiri wonoon \v 21 kowe, Yekob yoom ye amered yoom ye meed yoom ye yiribman koremiib kombiri wene ok Yufretes yara yane wene aangko ambibkin Giliad aomnande winiwen. \s1 Lebanbed Yekob Yaa Kerenenmo Yoman Wonoon \p \v 22 Aron ayoobmim dowan keruuna, Leban wengamboroonka Yekob kuu kombiri wonoon. \v 23 Kowe, Leban ye karubkim nekwane be yaro dore kerenenmo yoman wonoon. Aron ediib dowan keruune, Lebanbed Yekob durunenoon, aangko ambibkin Giliad aom. \v 24 Kuye amnoom kuu God kiyuum angkambed mene Aram ambibkinman Leban yaa daanoon “Ebkaadkere! Weng amun o weng arewa Yekob yaa daanaab.” andoon. \p \v 25 Kwane Yekob aangko ambibkin Giliad aombed parai kombon banaboon yaa Leban yoom ye karubkim yoom menekorib yi kwangkon yi parai kombon banabiwen. \v 26 Kwanekoriwa, Lebanbed Yekob yaa yedmoon “Komarewa kerewen? Eb nemengkawene ne dana mungkana be menewen, ana nangbane be wenemoon areb kerewen. \v 27 Komande nemengkaweneeb yemyebmo kombiri menewen? Yedmewindo kuu komoyiibkob kamewen? Yedmewewen karen, yiib wini dowad nubbed kubiyiib yok yeman haawa tamborina wangkanabe yokiib wingkanabe kamuubkob domowe miniwen karen. \v 28 Kumban, eb korondeewa ne awoyayiib ne mungkanayiib yaa be mandamuk bangkandi kuu kebenewen, eb kuu miin amunban korokiibban anam kamunewen kii. \v 29 Ne enbandi kuu yimin, kumban amnoom eb ambe ye Godbed daawene yedmewoon ‘Ebkaadkere! Weng amun o weng arewa Yekob yaa daanaab.’ andoon. \v 30 Ne nekaad, eb dowaken ika eb kurin doberewen yaa wanande menewen, kumban komande ne awad darewoob yi kuruwakiib yid benmenewen?” andoon. \p \v 31 Andoone, Yekobbed Leban yaa inande yedmoon “Ne unaan, amborom kuu eb mungkana ayoob kee ebka baneeb ande meenaan. \v 32 Kane yaambed eb awad darewoob yi kuruwak wedmaneeb kuu ayiwed bobni yeman, nub karubkim yi arinambo arimbed, ebka kerekne wedmebko eb yiribman keroka kande.” andoon. Kumban Yekob kuu ye yekaadban, Rekselbed Leban ye awad darewoob yi kuruwak kuu yid benbikneen. \p \v 33 Kwane Leban kereknoon Yekob ye parai kombon aomiib deme nima ayoob yi parai kombon aomiib Lea yu parai kombon aomiib ongme kereknoon kumban ma wedmindo. Lea yu parai kombon aombed angkanekore, Reksel yu parai kombon aom aomnoon. \v 34 Rekselbed yu awodki ye awad darewoob yi kuruwak kuu benbikneen kuu yu kemo animari kurune dibiri yeman ye dabderem aom kowekoru kwari dibuun. Leban kombon dem korem kereknoon kumban wedmindo \v 35 kowe, Rekselbed yu awodki yaa yedmeen “Ambe, ne yaa kabawaab. Ne kuu yere yaro dobiri eb arinambo ari kuu yiminban, amborom kuu ne wood wedme dibiin kowe.” andeen. Kwane, Leban kombon dem korem kereknoon kumban ye awad darewoob yi kuruwak kuu ma bindo, dowan. \p \v 36 Ma bindo kowe, Yekob kuu norin wande yedmoon “Ne komo ambarakmaan? Amob komo domokbaankob ne yaa nenmo menewen? \v 37 Ebka onmewen, ne yiribman korem yuraan yaa, kumban eb yiribmaniib ma dabokne angkiboroona akmindo, dowan! Ma akmewen keroka kanmene nub karubkim arinambo ari korokbende, yi wedme kanembed ambarakmoon kanembed ambarakmindo kamime. \v 38 Ne weeb 20yiib eb deme ambangkaan. Kuye niindem aom aron korem kuu eb naningkod manayiib sibi manayiib kuu ma dana woonande bobnindo. Angkon, ne kuu eb sibi ambi ma aye anindo. \v 39 Aron maa maa dingkan kiibbed eb sibi o naningkod ayimaib kuu kanmene korokbebdimokban, nembed sibi bobnoon ye dowadmo ne sibi maambed kankabdimamiin. Aronki o amnoom yaambed kanembed ma yid kandimaib kuu ebbed ne yaa baande yedmimaab ‘Yid kandiwen kowe, ye kakman kawe!’ andaawa kabdimain. \v 40 Aronki kuu aronbed ne aromkono monmarimaun, ma amnoom kuu yuruk darewoob kandimain, unuk angkindeban. \v 41 Kwamune, deme darewoob weeb 20yiib awinaan, ma ibduruk weeb 14iib kuu eb dana mungkana ayoob yi awadmandid, ma ari kuu weeb kungiib kuu eb sibiyiib naningkodiib berengkandid awinaan. Kuyaron kumaom kuu ne deme ye kakman ebbed yeka mamaa ande kowe yeka mamaa ande kowe yeka mamaa ande kowe angkara angkara angko angkoyiib kere ande kowewen. \v 42 Kumban nambe Aisek ye God, Abraham ye God kuu ne yaa dore awawimameen. Godbed ne yaa dore awawindo karen, ne yaa kuu ebbed kwane ‘Wene!’ andeebkob kwane kamboknong manaan karen. Kumban God wedmoon dabab nembed kandaan kuu deme darewoob nembed ambangkimain kowe, eb yaa amnoombed ongkabdoon kui.” andoon. \s1 Yekob Yoom Leban Yoom Weng Mimo Kere Amob Ongmiwen \p \v 43 Lebanbed Yekob yaa yedmoon “Nima kee ne mungkana. Angkon, yi meed kwangkon ne man. Angkon, sibiyiib naningkodiib kee kangkon ne dingkan kab. Angkon, yiribman korem akmeeb kuu ne yiribmanmo, kumban neka ne mungkanayiib yi meediib ika baniin dee? Yiminbanaa! \v 44 Kowe, nub ayoob weng mimo kere amob ongmem. Bot be wuubekoruwa, amaan kuyaa wedmekore meeni yeman kerem.” andoon. \p \v 45 Kwane, Yekobbed bot doboob kannumone kowoona doboroon. \v 46 Yembed yedmoonkob ye karubkim kwangkon bot be wuubiwen. Kwamunekoriwa, kuyaambed dibere animan aniwen. \v 47 Leban kuye bot wuubiwen kuyaa kuu ye wengbed Yegasahaduta\f + \fr 31:47 \ft Yegasahaduta yaningko ye id kuu “Bot wuubimbon kee Nub Meeni Yeman”.\f* ande kowoone, Yekob kwangkon weng id mimo Hibru wengbed Galid\f + \fr 31:47 \ft Galid yaningko ye id kuu “Bot wuubimbon kee Nub Meeni Yeman”.\f* ande kowoone kamiwen. \p \v 48 Lebanbed yedmoon “Kibikee bot kee wuubuwen keembed ewa neya amob weng ongmuwen akme meeni yeman.” andoon. Kwanikob aningko Galid andimamiib. \v 49 Angkon aningko maa Mispa\f + \fr 31:49 \ft Mispa yaningko ye id kuu “Ambib doboob ari dore kerendobiri yeman”.\f* andimamiib, amborom kuu Lebanbed yedmoon “Kwane, nub kuu andokbe yeka yeka wenebanuub kuu Yariman Godbed ewa neya yaa kerendobere wengyunde doborok. \f + \fr 31:49 \ft Mispa yaningko ye id kuu “Ambib doboob ari dore kerendobiri yeman”.\f* \v 50 Meenem, karub yena nub amob wedmindo kumban nub amob ongmuwen kuu Godbed wedmoon kowe, ne meed yaa arewa kamaneeb o nima yena ma awadmaneeb kuu Godbed wedme yekaadkeraneen.” andoon. \v 51 Andekore, Leban ika yedmoon “Eb dore ne dore bot kee wuubaaniiwa bot doboob kannumone kowaaniiwa kuu kui. \v 52 Keye bot wuubaan keyiiwaa, keye bot doboob kannumone kowaan keyiiwa kuu wedme meeni keriwen, nembed bot kee burudande mene eb yaa arewa kamainban, man kwangkon ebbed bot kee mene burudande ne yaa arewa kamaabban. \v 53 Korondubko, amob kee domokbanuub kuu Abraham ye God, angkon Nehor ye God, angkon yi ambeya yi God kumbed ewa neya wengyunde dabab kondok.” andoon. \p Kwamuneene, Yekobbed amob weng yambe Aisek ye God yaningko yaambed ande kowoon. \v 54 Kwane, Yekobbed aangko ambibkin aombed dingkan ma ayene ningkaneene agedmo keroone baeb kuu God yaa konoon, angkon Leban yoom yi karubkim yoom yaa baandoona korem miniiwa orok mana aniwen. Anekorib, amnoom kuu kuyaa kwari dangiwen. \v 55 Awari amkimokaimbed Leban yeedere yaro ye awoyayiib ye mungkanayiib yaa mandamuk kerunde amun kerundekore, domonde ika yambib angka wonoon. \c 32 \s1 Yekobbed Isau Wengani Ye Dowad Nekwoon \p \v 1 Kuye aron Yekob kwangkon ye okad yaa wini ye dowad weneena God ye engyusbed wedya wenganiwen. \v 2 Kwane, Yekob wedmendekore, yedmoon “Keke, God ye Kombonbonkibi kii!” andoon kowe, aningko kowe yedmoon “Bid kari kee, Mahanaim\f + \fr 32:2 \ft Mahanaim yaningko ye weng id kuu “Kombonbon ayoob”.\f* kii!” andoon. \p \v 3 Yekob yaro dore ye weng kanwini ye karub baandoona miniwen, ye dowaken kuu yambang Isaumbed Idom ambibkin aom okad Sia yiri doreen yaa ye weng kanwinime anded kowe, \v 4 Yekobbed yi yaa daandoon “Weng kuu kwamune dakme daanime, ne korok Isau yaa. Eb deme karub Yekobbed yedmoon ‘Ne kuu Lebaniibbed doberembaraan kuned kibikee manaan. \v 5 Ne kuu buromakauiib donkiyiib sibiyiib naningkodiib deme nimakaruwiib kii. Eb kuu ne korok kowe, ne weng kowaana eb yaa munuun kuu, ne yaa dowaken kerebka andid kaamonaan.” andoon. \p \v 6 Weng kanwenekorib, ika mene Yekob yaa yimbed daaniwen “Nubbed eb ambang Isau yaa wunuwen kowe, kibireb yembed eb yaa wengabdande meneen, angkon ye karub 400iib dabokne doriiwa meniib.” andiwen. \v 7 Yekob wengamberekore, uni darewoob kubiyiibban kerebkarab kamene meenoon. Yembed yaro dore ye yiribman korem andokboon, nimakaruwiib sibiyiib naningkodiib buromakauiib kemoyiib yiribmaniib yeka yeka andokbe ayoob nekwoon. \v 8 Yekob ye meeni kuu Isaumbed mene karub yenayiib dingkan kab yenayiib nekwoon kuu yoka, yena angkara nekwoon kuu kirikmone wananiib kowe yaibban ande meenmoon. \p \v 9 Kwamune, Yekob kurikuri kere yedmoon “Oo nawo Abraham ye God, nambe Aisek ye God! Yariman oo! Ebbed yedmewewen ‘Ika eb ambibkiniib eb ena ambeyiib eb karubkimiib yaa wene. Eb yaa oone amun amun kamaniin.’ andewen. \v 10 Ne kuu eb deme karub kuned ebbed aron korem ne yaa mimyob kewembirimameeb, ne yaa meenmewembirimameeb kuu ne kakmanban, ebbed munob kawewen. Kurin kuu nembed ok Yorden yanaan kuu ne yonamadmo awine yanaan. Kumban ne kibikee yiribman yemooniib baan kowe, nekwanabe ayoob keraan. \v 11 Nambang Isau ye arud wandi ne yaa kebene, amborom kuu ne kuu unaan, yembed mene ne yoom danaya awaana yoom kuu yaneen ande meenaan. \v 12 Ebbed ne yaa yedmewen ‘Ne kuu korobe ooneni awabdeni ongmaniina dobere dana yemoon kereneeb, karamok kebed yaa ye kubuk mimim kimingki yiminban areb keraniib.’ andewen.” andoon. \p \v 13 Yekob kuyaa dobere miriknoona angkoone waroone ye yiribman yena Isau yaa munob bangkani yeman nekwoon kuu \v 14 naningkod yingki 200iib, naningkod ambi 20yiib, sibi yingki 200iib, sibi ambi 20yiib, \v 15 kemo yingki 30yiib yi danayiib, buromakau yingki 40yiib, buromakau ambi angko angkoyiib, donki yingki 20yiib, donki ambi angko angkoyiib kwamune nekwoon. \v 16 Yekob ye deme karub mimo mimo kwamune nekwoon kwane ooni yeman. Yembed yedmoon “Yiibdin arinambo winime. Karub mimo ye dingkaniib wonoko, karub mimo ye dingkaniib yoman wonoko yeka yeka kamime, ika daboknaib.” andekore, \v 17 karub arinoon yaa daanoon “Ewiib dingkaniib winiiwo nambang Isaumbed wedmebde wengabde kaamondene ‘Yiib kane ye karub, kuna yaa weniib, dingkan kab kee kane yeman?’ kamoonka, \v 18 eb kuu kwamune yedme ‘Dingkan kab korem kee eb deme karub Yekob yeman kii! Yi kuu munob dingkan ye korok Isau yaa bangkanoon. Angkon ye kuu nub yoman meneen.’ ande.” andoon. \v 19 Ye kwamune angkon yoman wonoon ye karub yaa kwangkon daanoon. Yi yoman wenebiwendan yaa kangkon weng mimo kwanamo bangkandoona yi kuu dingkan kawiib andowe benwiniwen. \v 20 daandekore, ika yedmoon “Yiib nonondandaib yedmenime ‘Eb deme karub Yekob kuu nub yoman meneen kii!’ andime.” ande Yekobbed yedmoon, amborom kuu yembed meenoon kuu “Mokuro, munobmo dingkan kab kee bangkananiin kuu, Isaumbed wedmekore, mimyob kewene ne yaa norin dowan kerok anded, ne yaa amunmo kame durunewok meneen dee?” ande meenoon. \v 21 Kwamune Yekob ye munob bangkandi yeman kuu ye deme karubbed arinambo benwiniwena, ye kuu ika parai kombon aom doboroone miriknoone angkoon. \s1 Yekob Yoom God Yoom Nangme Awine Kanyiri Kowoon Kanyiri Kowoon Kamiwen \p \v 22 Kuye amnoom Yekob yarone ye nima ayoowiib deme nima ayoowiib karub dana 11iib kuu bene yuroone ok Yabok yara okeed yaambed yaniwen. \v 23 Kwane benyuroone yaniiwe, ye yiribman korem kuu yomanbed benyuroone yaniwen. \v 24 Kwamune, Yekob kuu yembedmo domoneniwen kuye niindem aom amnoom kuu karub maa monoona, Yekob yoom nangme awine kanyiri kowoon kanyiri kowoon kamiiwa, indob yaamo waroon. \v 25 Karub kumbed wedmoonka, ye kuu burudankorare winindeban keroon kowe, karub kumbed Yekob ye mookono God ye aromkonombed dedmonoon kob doomboroon. \p \v 26 Kwamune karub kumbed yedmoon “Ware weneen kii! Kui yaa, kwamune domowebko wana yaa!” kamoone, Yekobbed man yedmoon “Kwamaubbanaa! Ebbed ne yaa amuniib kawewedned domobdain oo!” andoone, \v 27 karub kumbed yedmoon “Eb aningko kuu kane?” andoone “Ne kuu Yekob.” andoone, \v 28 karub kumbed yedmoon “Kibikee eb aningko kuu Yekob andimban, Israel\f + \fr 32:28 \ft Israel yaningko ye weng id kuu “Ye yoom God yoom nangme awine kanyiri kowoon kanyiri kowoon kamiwen”.\f* andaniib kii, amborom kuu eb yoom God yoom nangme awine kanyiri kowoon kanyiri kowoon kameniiwa burudandewen, angkon eb yoom karub maa maa yoom nangme awine kanyiri kowoon kanyiri kowoon kameniiwa burudandewen.” andoon. \v 29 Yekobbed yedmoon “Kwani kowe, eb aningko kuu kane, yedmewe.” andoon, kumban karub kumbed yedmoon “Komandewed naningko kaadkerandewed?” andekore, Yekob yaa amun kerunekore wonoon. \p \v 30 Kumbed Yekobbed yedmoon “God ne indobbed wedmaan kumban ne bobnindo kowe, okad keyaa kee Peniel\f + \fr 32:30 \ft Peniel yaningko ye weng id kuu “God ye murubia”.\f* ande kowaan.” andoon. \v 31 Andekore, aron yaro mene darewoob keruun yaambed yaro okad Peniel kuu domonde wonoon. Ye yon kuu kanenanmo wonoon, amborom kuu mookono doomboroon kowe. \v 32 Kwana kowe, wene kibikee, Israeldan kuu dingkan mookono yaa mekmeed yom kuu animokban, amborom kuu Godbed yom kee yaa kuu Yekob dedmonoon kowe. \c 33 \s1 Yekob Yoom Isau Yoom Duruniwen \p \v 1-2 Yekob korok kankoone wedmoonka yambang Isau kuu meneen kowe, Yekob mene deme nima Bilha yoom Silpa yoom yi dana yoom kuu be nekwekore yedmoon “Yiib kuu yiibdin wini yeman.” andekore, ma Lea yoom yu meed yoom kuu be nekwekore yedmoon “Yiib kuu wedya wini yeman.” andekore, Reksel yoom yu mingki Yosef yoom kuu be nekwekore yedmoon “Yiib kuu yoman wini yeman.” andoon. \v 3 Andekore, yekareb yedinmo arinambo Isau yaa wenene bumangkane okad yiri korok kankibinene ika dembe kame ediib kere yambang Isau ye dia monoon. \p \v 4 Kumban Isau kabaanmo wene Yekob awinene nenkangkunekore mandamuk kowoone, yi ayoob amengiib kamenabiwen. \v 5 Kwamunekoriwa, Isau kerekanabe wedmoona nimayiib danayiib yayaa doriib. Wedmekore kaamonoon “Kee kaneya eb yoom meniib?” andoone Yekobbed man yedmoon “Ne korok ee! God kuu ne yaa amun kewoon kowe, yi kuu dana yembed ne yaa bangkawoon.” andoon. \p \v 6 Andoone, deme nima yoom yi dana yoom kuu menekorib, bumangkane okad yiri korok kankibine yeediriwen. \v 7 Kwane, angkon yoman Lea yoom yu meed yoom kuu menekorib, bumangkane okad yiri korok kankibine yeediriwen. Kwane, angkon yoman Yosef yoom Reksel yoom kuu menekorib, bumangkane okad yiri korok kankibine yeediriwen. \p \v 8 Kwanekoriwe, Isaumbed kaamonoon “Komo dowad eb deme karub dingkan kawiib kuu kwamune nekweebkob arinambo miniwen?” andoone Yekob man yedmoon “Yi kuu eb munob bangkabdandid kwamunaan kuu mimyob kewe andid.” andoon. \v 9 Kumban Isaumbed yedmoon “Ne daman ee, ne kuu yiribman yimin baan kowe, ebka amukne.” andoone, \v 10 Yekobed man yedmoon “Ne dowakenbanaa. Kwamune ne yaa eb niindem aom kuu dowakeniib kerebka, nembed komo bangkabdaan kuu be yaa. Angkon ebbed ne yaa eb niindem aom dowakeniib kerewen kowe, eb murubia wedmaan kuu God ye murubia wedmemoon areb keraan. \v 11 God kuu ne yaa amun amun keruwoon kuu, ne kuu animan yiminiib, dingkan kab yiminiib, od yiminiib kwamune doriin kowe, anam kuu bewed yimin.” ande kwamune yedme yedme kamoone Isau kuu inamen amonombekore dingkan boon. \p \v 12 Kwane Isaumbed yedmoon “Nub kandabokne ibmo kere wenem.” andoon. \v 13 Kumban Yekobbed yedmoon “Ne korok ee, eb ebkaad, dana kuu yi aromkonoyiibban kerene ne dingkan kab kwangkon manayiib kowe, emambed benwini kuu yimin. Ma ne dingkan kawiib kirodmo kabaanmo wenemoon areb kere aron mimo wananiin kuu dingkan kab kuu ma yowore wananiib. \v 14 Kwani kowe, koronde ebdin wene. Eb deme karub ne kuu yoman mananiin, emamo dingkan kawiib danayiib yi wini kara areb be menembaraniin kowe, emamo mene eb Idom ambibkin aom doreeb yaa daraniin.” andoon. \v 15 Andoone, Isaumbed yedmoon “Ne karub yenayiib domobde wananiina dore awabdaniiwa mananeewoo?” andoone Yekobbed yedmoon “Dowanoo! Kwamaawaa! Ne yaa eb niindem aom dowakeniib kumbedmo kuu yiminaa.” andoon. \p \v 16 Kwanoone, kuyaron ari Isau andowe ika Idom yiri wonoon. \v 17 Kumban Yekob kuu okad mamaa yiri wenekore, yambib yenbe angkon dingkan kab yi dobiri ye kombon arumenaboon. Kwana kowe, okad kuyaa kuu aningko Sukot\f + \fr 33:17 \ft Sukot yaningko ye id kuu “Kombon”.\f* andiwen. \p \v 18 Yekobbed Keenan ambibkin aom aomnekore, wene Sekem taun yiri monoon kowe, anukbed Aram ambibkin ye okad dabonmombed mini kuu dowan keroon. Taun diambed parai kombon yenbe doboroon. \v 19 Ye kuu parai kombon yenbe doboroon ye okad kuu Hamor ye mingki Sekem yaambed od yeman silva 100iib moonoon. \v 20 Kuyaa God yaa dingkan aye ningkane agedmo keroone baeb God yaa koni yeman botbed wuubekore, aningko Eleloheyisrael\f + \fr 33:20 \ft Eleloheyisrael yaningko ye id kuu “Israel Ye God kuu Aromkonoyiib Kii”.\f* ande kowoon. \c 34 \s1 Daina Yoom Sekemdan Yoom \p \v 1 Kwane, Yekob yoom Lea yoom yi mungkan Daina kuu ambibkindan yi nima yaa ogood dakmok wuneen. \v 2 Kuye niindem aom Hiv ambibkin ye karub yi taun Sekem ye korok Hamor ye mingki Sekem kuu Daina wedmendekore, awine yu yaa ambarakmoon. \v 3 Ambarakmekore, ye mimyob dowaken darewoob yu yaa keroon kowe, angkon yu yaa mimyob dowaken ye weng daandoon. \v 4 Kowe, yambe yaa wene yedmoon “Wonong koyu kee yu arian yaa dakme amodebko awana, ne wonong kera.” andoon. \p \v 5 Amaan Yekob wengamboroonka, ye mungkan Daina kuu karub maambed awine ambarakmoon andiwen kumban, ye karub dana kuu mongkobon angka dingkan kab kereek ooniwena ano doriib kowe, weng kee dakmindo. Yiyiib miniwed weng dakmaub ande meene doreen. \v 6 Kwane, Sekem yambe Hamormbed Yekob yaa weng dakmok wonoon. \v 7 Weneene, Yekob ye karub dana wengamberekorib, dingkan kab oone doriib angkambed miniwen. Yi korem niindem aom kubiyiibban kere noriniib wande miniwen, amborom kuu yembed Yekob ye mungkan awine ambarakmoon kuu karak bobni yeman arewa anam Yekob awene yaa kamoon kowe. Kwamuni kuu yiminban anam. \p \v 8 Mene doriiwa, Hamormbed mene yi yaa yedmendoon “Ne dana Sekem kuu ye mimyob dowaken darewoowiib eb dana mungkan kuyaa keroon. Yu kuu ne dana konebko, awanene ye wonong keraneen kuu amunoo? \v 9 Neman neman awadmem. Yiib nima koyu nub kewedbed awadmibko, man nub nima koyu yiib kewedbed awadmibko kamem. \v 10 Kwamenub yiib kuu nub yoom doberem, amborom kuu okad kuu yiib yaa amowiibban kowe. Dobereniiwa deme maa maa ambangkanabe yiibbed nub yaa berengkiiwo, man nubbed yiib yaa berengkuuwo kamenabe doberem. Angkon bidambib yena amodaniib kuu yimin.” andoon. \p \v 11 Kwane Sekembed Daina yu awodki yaa yu ambanga yaa angkon daandoon “Kwamune ne yaa yiib niindem aom kuu dowakeniib keribka, yiibbed komo yiribman yedmaniib kuu kwane kondaniin. \v 12 Yu konid komoyiib kuu kwane yedme koweniiwa yumaniib yu karubkim yimaniib yedmaniib kuu yimin, yiibka yiib dowakenmo. Kumban no koronde wonong koyu kumbedmo kawibko awane ne wonong kera.” andoon. \p \v 13 Yekob ye karub danambed neman yedmiwen kuu Sekem yoom yambe yoom yaa birondiwen, amborom kuu yi yangkura yaa Sekembed awine kanwene ambarakmoon kowe. \v 14 Yimbed yedmiwen “Nub kuu ee andauwa nub yangkura awanaabban, amborom kuu yiib kuu nub arebban, wekono kad wanabindo kowe. No kwane kabdanuuwa awananeeb kuu nub kuu karak darewoob kandanuub. \v 15 Nub deme mimo yiib yaa kondanuuwa ee ande ambangkaniib kuu yimin, deme kuu wekono kad wanabenib nub areb keraniib kuu yimin. \v 16 Kwamuniwed, nub nima koyu yiibbed awadmiweda, man yiib nima koyu nubbed awadmuwed kami kumbed yimin. Yiib yoom dabokne doberenuwa, nimakarub weng mimo keranuub. \v 17 Kumban nub weng wengambere ee andokban wekono kad wokban keraniib kuu nub yangkura nendenuwa nub koronde wananuub.” andiwen. \p \v 18 Andekoriwa, Hamor yoom Sekem yoombed meeniib kuu Yekob ye karub danambed weng ongmiib kuu yimin amun andiwen. \v 19 Kewedman Sekem kuu wengamberekore, “Kibireb kwananuub kii!” ande meenoone yambe yoom kirod koronde winiwen, amborom kuu ye dowaken darewoob kuu Yekob ye mungkan awananded kowe. Ye kuu ye karubkim burudandoona taundanbed ye yaa karub amun ande yedmimamiib. \v 20 Kowe, Hamor yoom ye mingki Sekem yoom wene yi taun ye kuuk darewoob yambongko yaa nedbimbonbed dore yi taundan yaa daandiwen. \v 21 “Keyee karub kee nub yaa amun amun kamiib kii! Kowe, korondanuuwa nub okad ari dobaraniib kuu yimin. Nub kumkam yi yaa berengkanuuwa yi kumkam nub yaa berengkaniiwa kamanuub kwangkon yimin, bidambib kuu darewoob yimin yiyiib nuwiib dobiri kuu. Nubbed yi koyu awadmubko, man yimbed nub nima koyu awadmibko kamanuub kwangkon yimin. \v 22 Kumban, yimbed yedmiwen nuwiib yiyiib dabokne dobiri yeman kuu kei. Nub karub korem kuu wekono kad wanabi yeman, yi areb keri yeman. \v 23 Kwamanuub kuu yi sibiya buromakauya yiribmana dingkan kawa kuu korem nub man keraneen kii! Kowe korondekoruwa, weng mimo kere yi weng wengambere kere ee andekorub, ibmo doberem.” andiwen. \p \v 24 Karub korem taun ye kuuk darewoob yambongko yaa miniwendan kuu weng kei wengambiriwen kowe, yi korem Hamor yoom Sekem yoom yaa ee andekoriwa, yi korem yi wekono kad kuu wanabiwen. \p \v 25 Aron ayoobmim dowan keruune, karub korem wekono kad wiwendan kuu yewed bobne dangiwena, Yekob ye karub dana ayoob Simion yoom Livai yoom, Daina yu ambangambed yaro yi kerewang be wene karub wekono kad wiwen korem kuu yenbandiwen, taun aom doriibdan yikaadkerindo kowe, korem yiwen, angkon \v 26 yi ayoobbed Hamor yoom Sekem yoom kangkon yenib, angkon Daina Sekem yambiwoom kuu nenkoronde winiwen. \v 27 Yekob ye karub dana yena kuu yi aagoroka ayoobbed karub yiwen yi bob id akmekorib, karub bob yi yiribman taun aom dangoon koremiib yi yid biib, amborom kuu Sekembed Daina yaa taun angka ambarakmoon kowe. \v 28 Yid biiwa, Sekem taun aomiib ambunangka dingkan kab korem sibiyiib, naningkodiib donkiyiib komo komo kuu Yekob ye meedbed bekorib, \v 29 danayiib nimayiib ambiwoom korem yiribman amun amun dange weneen kuu korem yimbed yi kakman areb be winiwen. \p \v 30 Yekobbed ye karub dana Simion yoom Livai yoom yaa daandoon “Yiib kuu dabab darewoob kawekoriwa, ne ari kereknewiib kii. Kowe, kibikee ambibkin Keenandaniib Perisdaniib kuu nub yaa bondan keraniib. Nub karub kuu yemoonban kowe, yi daboknekorib nub yaa ana nangbaniib kuu nub korem yenbandaniiwe duknanuub.” andoon. \v 31 Yi inande yedmiwen “Kumban, yembed nub yangkura kuu kande kiwaan ari ye wonong areb meenekore ambarakmoon kuu miin arewa kii!” andiwen. \c 35 \s1 Yekob Betel Ari Ika Wonoon \p \v 1 Kwani kowe, Yekob yaa Godbed yedmenoon “Betel ari wene. Kuyaa dobere, eb ayi Isau yaa une kombiri weneewa, nembed wane angkadaraane wedmewewen kuyaambed botbed dingkan agedmo kereene ne yaa baeb koni yeman wuube.” andoon \v 2 kowe, Yekobbed karubkimiib karub ye yaa doriiwiib yaa yedmoon “Ambibkin maa yi awad darewoob yi kuruwak korem kuu benkirariiwa, ogambekorib, ambarakmaib, ebkad yeeb ben inwarime. \v 3 Kwane minime. Minibko, nub korem Betel ari wenem. Wene kwarimbed God yaa nembed botbed dingkan agedmo keri yeman wuubaniin. Yembed ne dabab kandimain yaa awawembirimaan, angkon kuna yaa yarebimain yaa yembed dore awawembirimaan kowe.” andoon. \v 4 Kwanandoona, yi korem awad darewoob yi kuruwakiiwa kenooged witkon areb yi kenood dem aom nongkobiweniib korem Yekob yaa be miniiwa Sekem taun ye at kubun keedbon yiri mangkoon. \v 5 Mangkoona, yi korem winiwen. Winiiwa, taun yi angkara dobere weniib kuu Godbed uni kondoona yi dowad emderene ma winindo.|U \s1 Andowoon 35:6-29 \s1 Yekob Betel Ari Ika Wonoon \p \v 6 Kwane, Yekob yoom ye nimakarub korem yoom Keenan ambibkin aom Lus taun kuyaambed winiwen. (Kibikee Lus kuu Betel andimaib.) \v 7 Wenekoriwa, dingkan nengke baeb koni yeman kuu botbed wuuboon. Anuk yiri kuu ayi yaambed une kombiri weneenkob kuye okad yaa nandekore God kuu wane angkadere wedmenoon kowe, wuubimbon yaningko Elbetel\f + \fr 35:7 \ft Elbetel yaningko ye id kuu “Betel ye God”.\f* ande kowoon. \p \v 8 Kuyaron kuu Rebeka yu awandi wonong Debora kuu bobneen. Bobnuuna, okad Betel dia at ook ambokab dia mangkiwen. Kwane, at yaningko Alonbakut\f + \fr 35:8 \ft Alonbakut yaningko ye weng id kuu “Inok Wi”.\f* ande kowoon. \p \v 9 Yekob kuu Betel ika monoon kowe, Aram ambibkin ye okad dabonmo yaambed ye yare ika mene dowan keroon. Kwani kowe, Godbed ika wane angkadere amun kerune \v 10 yedmenoon, “Eb aningko kuu Yekob kumban, kibikbed nare ari kuu eb aningko yeeb Israel\f + \fr 35:10 \ft Israel yaningko ye weng id kuu “Ye yoom God yoom nangme awine kanyiri kowoon kanyiri kowoon kamiwen”.\f* ande kowaan.” andoon. \p Godbed Yekob yaa aningko yeeb Israel ande kowekore, \v 11 ari yedmenoon, “Ne kuu Aromkono Darewoob ye God kii. Eb kuu dana yemooniib kerebko eb awoya yemoon kerime. Ambibkin yemoon kuu eb yaambed andowaneen, angkon eb kuu king yemoon yi ambokab keraneeb. \v 12 Okad ambibkin kee Abraham yoom Aisek yoom yaa kondaan kuu eb yoom eb awoya ari yoom yaa kangkon kondaniin.” andoon. \v 13 Dakme dowan kerekore, Godbed Yekob domonene kawonoon. \p \v 14 God yoom dobere dakmiwen yiri kuu Yekobbed bot doboob kan numonekore, God yaa amun dakmuwen andi ye dowad wain okiib oiyoyiib bunoon. \v 15 Kwanekore, yumbon kuu Yekobbed Betel\f + \fr 35:15 \ft Betel yaningko ye weng id kuu “God yambib”.\f* ande ika yedme kowoon. \s1 Reksel Yoom Aisek Yoom Bobniwen \p \v 16 Amaan, Yekob yoom ye nimadana yoom Betel koronde winiwen. Wene kambong Efrat dia weniib yaambed Reksel odibin woona dana woonande yewed darewoob kandeen. \v 17 Odibin waan kuu yiminban yewedbed darewoob keroone, yu deme wonongbed yedmeen, “Dana kee kangkon karub dana kowe unaab!” andeen, \v 18 kumban Reksel kuu bobne wenenu inum yeenbon narenu yedmeen, “Dana yaningko kuu Benoni\f + \fr 35:18 \ft Benoni yaningko ye weng id kuu “Ne dabab ye dana”.\f*.” andeen, kumban yawodkimbed yedmoon kuu Benjamin\f + \fr 35:18 \ft Benjamin yaningko ye weng id kuu “Wibi angkambed dobiri ye dana”.\f* andoon. \v 19 Reksel bobnuuna, yu kuu kambong Efrat kiwaan kebed dia mangkiwen. (Kibikee Efrat kuu Betlehem andimaib.) \v 20 Kuyaa kuu Yekobbed bot doboob kan numonoon. Kibik kangkon kuyaa kuu Reksel yu bobkonombon ye bot kan numonoon angkeen. \p \v 21 Kwane, Israel kuu wenene Migdaleder burudandekore parai kombon bane doboroon. \v 22 Israel kuu ambibkin kuyaom doreen kuu ye dungkud wonong Bilha yaa kuu ye mingki Rubenbed nenem kamoone, Israel wengamberekore norin wandoon. \p Yekob ye karub dana kuu wad ayoowiib. \pi1 \v 23 Leambed yu karub dana wanabeen kuu kei, Ruben yoom Simeon yoom Livai yoom Yuda yoom Isekar yoom Sebulun yoom kui. Ruben kuu Yekob ye wonob dana. \pi1 \v 24 Rekselmbed yu karub dana wanabeen kuu kei, Yosef yoom Benjamin yoom kui. \pi1 \v 25 Reksel yu deme wonong Bilhambed yu karub dana wanabeen kuu kei, Den yoom Naftalai yoom kui. \pi1 \v 26 Lea yu deme wonong Silpambed yu karub dana wanabeen kuu kei, Ged yoom Aser yoom kui. \p Yekob ye karub dana Aram ambibkin ye okad dabonmo aombed wanabiwen kuu kui. \p \v 27 Yekob kuu awodki Aisekiib Mamre yaa wonoon, Abraham yoom Aisek yoom dobiriwen yaa. Mamre kuu Hebron dia. \v 28 Aisek ye weeb korem doboroon kuu 180yiib \v 29 amunmo doberekore, bobnekore ye karuwayiib yaa daboknoon. Bobnoona, Isau yoom Yekob yoombed ye kuu mangkiwen.|H \c 36 \s1 Isau Ye Awoya \p \v 1 Keke Isau ye awoya yi weng. Isau yaningko mamaa kuu Idom. \v 2-3 Isau kuu Besmat yoom Keenan nima Ada yoom Oholibama yoom awadmoon. Ada kuu Hitman Elon ye mungkan. Oholibama kuu Hitman Sibeon ye dana Ana ye mungkan. Besmat kuu Ismael ye mungkan, Nebaiot ye daman. \v 4 Adambed Isau ye dana Elifas wooneen. Besmat kuu Reuel wooneen. \v 5 Oholibama kuu Yeus yoom Yalam yoom Kora yoom kwane wanabeen. Isau ye karub dana Keenan aombed wanabiwen kukui. \p \v 6 Isau kuu ye amerediib ye karub danayiib nimadanayiib yambiwoom doriib ye karuwiib ye dingkan kawiib ye dingkan yenayiib ye yiribman koremiib Keenan aombed boon kuu ye daman Yekob kuu domonene wene okad ambab angkambed doboroon. \v 7 Kurin kuu yimbed ooniwen yi yiribman kumbed yemoon keroone, okad kuyaom yi ayoob dobiri kuu yiminban, amborom kuu yi dingkan kab yemoon keroon kowe yi animaib kuu kirod dowan kerimaan. \v 8 Kowe, Isau kuu aangko ambibkin Idom yaa wene doboroon. \p \v 9 Isau ye awoya yi weng kuu kei. Ye awoya kuu aangko ambibkin Idomdan kui. \v 10 Keke Isau ye karub dana yi aningko. \pi1 Elifas kuu Isau yoom Ada yoom yi dana mingki. \v 11 Elifas ye karub dana kuu Teman yoom Omar yoom Sefo yoom Gatam yoom Kenas yoom kwane. \v 12 Isau ye mingki Elifas kuu dungkud wonong animari awanoon yu aningko kuu Timna, yumbed dana mingki Amalek wooneen. Kukuu Isau ye wonong Ada yu awoya. \pi1 \v 13 Reuel kangkon Isau yoom Besmat yoom yi dana mingki. Reuel ye karub dana kuu Nahat yoom Seera yoom Sama yoom Misa yoom kwane. Kukuu Isau ye wonong Besmat yu awoya. \pi1 \v 14 Isau ye wonong Oholibama, yu kuu Ana yu mungkan, Sibeon ye awo. Yumbed karub dana kuu Yeus yoom Yalam yoom Kora yoom kwamune wanabeen. \p \v 15 Keke Isau ye awoyambed korok korok keriwen. \pi1 Isau ye wonob dana Elifas ye karub dana kuu korok korok keriwen kuu Teman yoom Omar yoom Sefo yoom Kenas yoom \v 16 Kora yoom Gatam yoom Amalek yoom kwane. Keke yi kuu Elifas ye awoyambed Idom aom korok keriwendan. Yi kuu Ada ye awoya. \pi1 \v 17 Isau ye dana Reuel ye karub dana kuu korok korok keriwen kuu Nahat yoom Seera yoom Sama yoom Misa yoom kwane. Yi kuu Besmat yu awoya. \pi1 \v 18 Isau ye wonong Oholibama yu karub dana kuu korok korok keriwen kuu Yeus yoom Yalam yoom Kora yoom. Keke Isau ye wonong Oholibama, Ana yu mungkan yaambed korok korok keriwen. \p \v 19 Kukuu Isau ye karub dana, Idomdan yi korok korok. \pi1 \v 20 Keke Horman Sia ye karub dana, ambibkin kuyaom doriib kuu Lotan yoom Sobal yoom Sibeon yoom Ana yoom \v 21 Dison yoom Eser yoom Disan yoom kwane. Yi kuu Idom aom Hordan yi korok korok keriwen. \pi1 \v 22 Lotan ye karub dana kuu Hori yoom Homam yoom. Timna kuu Lotan ye yangkura. \pi1 \v 23 Sobal ye karub dana kuu Alvan yoom Manahat yoom Ebal yoom Seefo yoom Onam yoom kwane. \pi1 \v 24 Sibeon ye karub dana kuu Aia yoom Ana yoom kwane. Ana, yembed awodki Sibeon ye donki bene amiibban koknoon ye okad yaa benwonoone kereek aniiwa kirubdem ok niminiib wedmoon. \pi1 \v 25 Ana ye dana mingki kuu Dison angkon ye wonong dana kuu Oholibama. \pi1 \v 26 Dison ye karub dana kuu Hemdan yoom Esban yoom Itran yoom Keran yoom kwane. \pi1 \v 27 Eser ye karub dana kuu Bilhan yoom Saavan yoom Akan yoom kwane. \pi1 \v 28 Disan ye karub dana kuu Us yoom Aran yoom. \pi1 \v 29 Keke Hordan yi korok korok, Lotan yoom Sobal yoom Sibeon yoom Ana yoom \v 30 Dison yoom Eser yoom Disan yoom kwane. Kukuu yi kuu yi amyenimbon yi korok korok Hordan Idom ambibkin aom doriib. \s1 Idom Yi Korok Korok \p \v 31 Keke Idom aom king kere ooniwen yi weng. Israeldan kuu yaro korok kerindo yaron. \pi1 \v 32 Beor ye dana Bela kuu Idomdan yi king keroon. Ye taun yaningko kuu Dinhaba. \pi1 \v 33 Kwane bobnoone, Seera ye mingki Yobab, Bosra taun ye karub kumbed king keroon. \pi1 \v 34 Kwane bobnoone, Husam, Teman ambibkin ye karubbed king keroon. \pi1 \v 35 Kwane bobnoone, Bedad ye mingki Hadadbed king keroon. Ye kuu Moab ambibkin kambong Midiandan yaa nangmene burudandoon. Ye taun yaningko kuu Avit. \pi1 \v 36 Kwane bobnoone, Samla, Masreka ye karub kumbed king keroon. \pi1 \v 37 Kwane bobnoone, Saulbed king keroon. Ye kuu ok Yufretes kung ari ye taun Rehobot ye karub. \pi1 \v 38 Kwane bobnoone, Akbor ye mingki Baal-Hananbed king keroon. \pi1 \v 39 Kwane bobnoone, Hadadbed king keroon. Ye taun yaningko kuu Pau, ye wonong yu aningko kuu Mehetabel. Yu kuu Matred yu mungkan, Me-Sahab yu awo. \pi1 \v 40 Keke Isau ye awoyambed yaro korok korok keriwen yi amyenimbon ambogawiib yi aningko kuu Timna yoom Alva yoom Yetet yoom \v 41 Oholibama yoom Ela yoom Pinon yoom \v 42 Kenas yoom Teman yoom Mibsar yoom \v 43 Magdiel yoom Iram yoom kwane. Kukuu Idomdan yi amyenimbon yi korok korok kerenib yi wenebe yi bidambib maa maa kuyaom doberenib yi kambong maa maa nariwen. \p Idomdan yi awodki kuu Isau.|U \c 37 \s1 Andowoon 37-50 \p (Yosef ye ayia kuu ye yaa wungkaniwen kowe, yena yi dabderem yirimo dobere deme awinembiri ye karub keri dowad Idyipdan yaa mooniwen, kumban Godiib ye yaa dorene ye dabab korem yaa kuu nenkoone burudandoon. Kwane Godbed dobiri amuniib wengyunde inamen amuniib konoone Idyip yi king Ferombed Yosef yaa kubene Idyip ambibkin koremiib yambib darewoob aomiib yi ooni ye korok kowoon. \b \p Kwanoon ye yoman kuu Idyip ambibkiniib Keenan ambibkiniib kuu animaniibban kere wonoon kowe, yemoon kuu mungi ye yewed darewoob kandiwen. Yekob yoom ye nimadana yoom kwangkon animaniibban. Kwane Yekob wengamboroonka Idyip aom kuu animaniib kowe, ye meed yedmoona ibduruk winiwen. Idyip yiri ika winiwen kuu Yosefbed ye kuu kane kuu ayia yaa korokbendoon. Kwane King Fero kwangkon Yosef yarian kuu yekaadkeroon. \b \p Kwane Yosefbed awodki Yekob yoom yarian korem 75iib yoom yaa weng kowoona, yi korem Idyip yiri winiwen. Kwane Yekob yoom ye nimadana yoom kuu kurimbed dukniwen.)|H \s1 Yosef Ye Kiyuum Weng \p \v 1 Yekob yambembed Keenan ambibkin aom doboroon kuyaa kumbed kwane Yekobbed doboroon. \p \v 2 Keke Yekob awene yi weng. Yosef kuu kewedman weeb 17iib kuu ye ambanga yoom ibmo dingkan kab oone dobiriwen. Ye ambanga kuu yi awodki ye amered Lea yoom Bilha yoom Silpa yoom yi meed. Kwane angkon yi komo komo arewa kamiwen kuu Yosefbed awodki yaa daanimaan. \v 3 Yekob yaningko mamaa kuu Israel. Israel ye mimyob dowaken darewoob kuu Yosef yamo, angkon ye karub dana yena yaa kuu embengmo, amborom kuu Yosef kuu kiomnoon yaa ye dana kowe. Yembed ebkad doboob kuu yeka amun yeman manimaniyiib yaambed ongme karane Yosef yaa konoona derenoon. \v 4 Kwane dorone, aron maa wedmibka yi ambe kuu Yosef yaamo dowaken darewoob, ma ayi yaa kuu dowan. Yi niindem aom arudiib keriwen kowe, yi daman Yosef yaa kongeni wengmo danimamiib. \p \v 5 Kuye niindem aom Yosef kuu kiyuum wedmoon. Wedmekore, ye ambanga yaa dakmok wonoon. \v 6 Yembed yi yaa yedmoon “Wengambirime. Keke ne kiyuum wedmaan. \v 7 Nub korem flawa yeman ye yob imkonokawiib wanane anded yenbenabekorub, anded kuu okad yiri dedmone dobiriib, mongkobon angkambed, kwane kirodmo ne anded kuu yere doboobmo doboroona yiib anded kuu neman yaa nedbe okad yiri bumangkiwen.” andoon. \v 8 Ye ambangambed ye yaa yedmiwen “Eb kuu kwane nub korok kere oonandameewoo? Eb anam nub korok kerandameewoo?” andiwen. Ayiya korem kongendi darewoob kerenib niindem aom arud kuu miin darewoob keriwen, amborom kuu kiyuum kuu yembed wedme dakmeen kuyaambed. \p \v 9 Kwane amaan angkon ye kiyuum mamaa wedmekore, ye ambanga yaa dakmoon “Wengambirime. Ne kuu angkon kiyuum mamaa wedmaan kii. Kowe kekamune woodiib aroniib mindong 11iib kuu ne diambed ne yaa kirobe bumangkiwen kii!” andoon. \v 10 Kwane awodki yaa kwangkon kiyuum weng kuu daanoon. Yambembed yedmoon “Eb kwamune dakmembaraab, amob kowe, koronde. Komo kwamune ye kiyuum id kuu? Anam, neya eb enaya eb ambanga nub mene eb yaa okad yiri bumangke kirobanuuwoo? Kwamaubbanaa!” andoon. \v 11 Ye ambanga kuu ye yaa wungkaniwen, kumban yambe kuu kiyuum kee ye id kuu komo manok ande meenimaan. \s1 Yosef Ye Ambangambed Ye Kuu Kan Ari Mooniwen \p \v 12 Aron mamaa, ye ambanga kuu Sekem taun dia winiwen, yi ambe ye sibi awene be wene ooniiwe kereek ane doriib. \v 13 Kowe, awodki Israelmbed Yosef yaa yedmoon “Ebkaadkerewen kuu eb ambanga kuu dingkan kab ooniiwe kereek ane doriib, Sekem taun dia. Ne dowaken kuu eb ambangayiib yaa wene.” andoone Yosefbed “Eyoka” andoon. \v 14 Kwane, Israelmbed Yosef yaa yedmoon “Wene eb ambanga wedmende amunmo doriib dee? Dingkan kab kwangkon wedme yi weng kande kanmene.” andekore yedmoona Hebron kankubuneen yirimbed wonoon. Wene, Yosef Sekem taun nandoon kuu yaron kuu \v 15 ye ambanga ande odmenmo yareena karub maambed wengane kaamonenoon “Eb komo odmenmo yareeb?” andoone, \v 16 yembed yedmoon “Nambanga ande odmenmo yariin. Eb ebkaadoo, kuna yaa yi dingkan kab oone doriib?” andoon. \v 17 Yembed man yedmoon “Yi kuu keyaa koronde winiwen kii. Ne wengambaraana dakmiwen kuu Dotan yiri wenem ande kamiwen kii.” andoon. Kwamune, Yosef ye ambanga yi yomanmo wenene wedmendoon, Dotan dia doriib. \p \v 18 Kumban yi kangkon man ambab meneen kumbed wedmeniwen, yi yedmiib komarewa ayanuub ande dakmiib. \v 19 Yikarebmo yedmiib “Kuned kuu kiyuuman meneen kii! \v 20 Wenem, ye ayenub kande okdobon dem kee dange wenuun kiri ma kaanem. Kwanekorub yedmem ‘Dura ye arud dingkanbed Yosef kuu aye birinde aniwen kii!’ andem. Kwanekorub, wedme ye kiyuum kuu komo keraneen kuyaa?” andiwen. \v 21 Andekoriwa, Ruben wengamberekore yembed meenoon “Yimbed ne daman ayi kuu kebenda.” ande meenekore, yembed yedmoon “Nub ayaub. \v 22 Ayauwe ye umkan okad yiri onduknaan. No dem yiri awine kankaanem, amiibban koknoon ye okad keyambed. Kumban ayaib!” andoon. Ruben kuu meene yedmoon ye id kuu ye angkon ika menene Yosef dem yiri kuu yemyeb nenyaro kowene ika ye ambeyiib yaa nenwonok ande ye meenoon. \p \v 23 Kwane, Yosef ye ambanga yaa monoon, yi yaro dore awingkaneniiwa ye ebkad doboob manimaniyiib derenoon kuu biangkandiwen. \v 24 Kwane ye kuu nendore wene ok dobon dem yiri kaaniwen. Ok dobon dem kuu okiibban dowan bidmo kereen yiri kankaaniwen. \v 25 Kwamunekoriwa, yi dibone animan ano korok kankoone wedmibka, Ismaeldan yenayiib yi animan ambod mooni yemaniib, kad arewa ye muramura mooni yemaniib, baeb amun mooni yemaniib kemo ari nongkobekorib, Giliad ambibkin arimbed Idyip yiri deweniib. \v 26 Diboniiwa, Yudambed ye aagoroka yaa yedmoon “Nub daman ayekorub, ye bob id mangke biknanuub kuu od kandanuub dee? \v 27 Kwana kowe, korondem, anam kuu no ye kuu kan ari moonem, Ismaeldan kee meniib keyaa. Nub ayaubban amborom kuu ye kuu nub daman umkan mimo kowe.” andoon. Yi korem weng mimo kerekoriwa, kwamunem andiwen. \v 28 Andekorib wedmiiwa, Midian ambibkin yi berengkanabi ye karub deweniib kowe, Yosef kuu ye ambangambed dem yiri kowiwen doreen kuu awine nenyaro kowekoriwa, od yeman silva 20yiib murudkowiibbed mooniwen. Ismaeldan yaa kwaniiwa, nende Idyip yiri nenwiniwen. \p \v 29 Kwane yomanbed Ruben menene ok dobon dem yiri Yosef kuu dore wedmoonka, dobirindo dowan keroon! Ye kerebkarab kamene mimyob darewoob kowene yebkad kuu biringkoon, ye mimyob darewoob keroon kowe. \v 30 Ye ika wenene ye damana yaa yedmoon “Kewedman ok dobon dem yiri kuu dowan! Komo kamaniin?” andoon. \p \v 31 Kwamunekoriwa, Yosef yebkad doboob manimaniyiib kuu nandekoriwa, naningkod maa ayekorib, yebkad kuu kande umkanbed ambiwen. \v 32 Yi kwame dowan kerekorib, ebkad kuu nande awodkiyiib yaa wenene yedmiwen “Nub kuu ebkad kee kitangkambed wedmuwen. Darobe wedme anduwed, mokuro eb dana yebkad dee?” andiwen. \v 33 Ye darobe wedmekore yedmoon “Oo anam, ne dana yebkad doboob kei! Arud awaan dingkan mamaambed ayoon kii! Anam Yosef kuu aye bunge aniwen!” andoon. \v 34 Kwamune, Yekob kwangkon yebkad biringkekore ebkad korobob arewambed bendebekore, aron doboob darewoob ye dana dowad ameng kamemboroon. \v 35 Ye dana korem kuu menene awodki yaa daane ongkanuuwo korondok ande kamiwen, kumban yembed yi yaa wengambirindo. Yembed yedmoon “Ne kwamune amengmo kamoni, neyiib bobneni ne danayiib angka angkanandamiin.” andekore, ye korondindo kwane amengmo kameboroon. \p \v 36 Kuu yaron kuu Midiandan kuu ari Yosef kandeniiwa Idyip ambibkin aom aomnekoriwa, karub maa yaningko Potifambed Yosef moonoon. Potifa kuu Idyip ye king Fero ye ana nangmidan yi korok mamaa. \c 38 \s1 Yuda Yoom Tamar Yoom \p \v 1 Kwanoon kuyaron yaa, Yuda kuu ye aagoroka domondekore, kambong Adulam ye karub yaningko Hirayiib yaa doborok wonoon. \v 2 Kuyaambed karub yaningko Sua ye mungkan wedmendekore awanoon. \v 3 Awanekore, dangimamoniiwe oyoomiib kere, dana ibduruk wooneen kuu karub dana, yaningko kuu Er yedmiwen. \v 4 Angkon ika oyoomiib kere karub dana maa wooneen yaningko kuu Onan yedmiwen. \v 5 Angkon ika maa wooneen kangkon karub dana kowe yaningko kuu Sela yedmiwen. Ye kuu kambong Kesib yaambed wooneen. \p \v 6 Amaan arimbed, Yudambed ye dana mingki wonob Er ye wonong benoon yu aningko kuu Tamar. \v 7 Er God yaa wengambirimokban kowe, ye dobiri kuu miin arewa keroone, God ye dowakeniibban kerekore, ayoona bobnoon \v 8 kowe, Onan yaa Yudambed yedmoon “Eb ambang ye dana wanabi dowad eb ambang ye wonong yoom dangiiwo dana wanabuk, ayi ye yumbon kandi yeman. Nub kara kui. Kwane.” andoon. \v 9 Kowe, Onam kuu ayi ye wonong yoom dangimaib kumban, ye kawad kuu bunangka okad yiri kirarimaan kumbed, ayi ye meed wanabi kuu kebenoon. Yekaadkeroon kuu ye dana keraanban kowe. \v 10 Onanbed kwamimaan kuu miin arewa kowe, God dowakeniibban kere, ye kangkon ayoona bobnoon. \p \v 11 Kwanoon kowe, Yudambed “Sela kuu ye ayi areb bobnaneen dee?” ande meene unekore, Tamar yaa yedmendoon “Kwani kowe, wene kub ambeyiib yaa irib kwane doberebko, ne dana Sela kuu kainoka.” andoona, Tamar kuu yu awodkimbed doreeniib yaa wuneen. \v 12 Kuye yondem amaan dobere wene, Yuda ye wonong bobneen. Bobneena, mimyob kowe doreene dowan kerekore, ye yoom yangkodmi Hira Adulam karub yoom Timna ari Yuda ye karubbed ye sibi wung wiib yaa wedmok winiwen. \v 13 Tamar wengamburuunka “Yuda kuu Timna ari ye sibi wung wok deweneen kii.” andiib \v 14 kowe, irib ebkad kuu biangke nongkobe kiwaan ari ye nima yi ebkad areb be debekoru, dabuambed kiringkonombed nare kirimo kebenekoru, wene kambong Enaim ye kuuk darewoob wiriniwen yambongko dia, Timna kiwaan kebed yaa Yuda biranande dibuun. Yukaadkereen Sela kuu kainoon kumban yu kuu ye wonong keri dowad konindo kowe. \p \v 15 Yu murubia kiringkonombed nare kiri kee kebeneen kowe, Yuda wedmendekore yembed meenoon kuu kiwaan ari ye wonong andoon. \v 16 Ma, ye kuu ye dana mingki ye wonong ande ma kaadkerindo kowe, kiwaan kebedbed wene yu yaa yedmoon “Kub yoom ne yoom wene dangem.” andoone, yumbed kaamoneen “Komo kawaneebkob eb yoom kuu wene danganuub?” anduune, \v 17 neman yedmoon “Ne naningkod mana kankebdaniin.” andoone yumbed kaamoneen “Komo amukni yeman kawaneebkob awine dobaraniinkob naningkod kuu kewaneeb?” anduune, \v 18 “Kubbed yedme. Nembed komo amukni yeman kub yaa kabdaniinkob awine dobaraneeb?” andoona, yumbed neman inandeen “Eb yonamadiib, eb kerek kebeni yemaniiwa ye nongiiwa bangkawe.” anduuna, yu yaa bangkandekore yu yoom dangiiwa yu kuu oyoomiib kereen. \v 19 Kwane yu kuu wuneen kuu yu murubia ari dabua kebeneen kuu biangkendekoru, angkon irib ebkad ika bendebe doruun. \p \v 20 Kwane kuye yoman, Yudambed yangkodmi Adulam ye karub yaa naningkod kowoona, kanwene ye amukni yeman wonong kuyaa kondoon kuu igakman bemonok anded, kuned yembed yu wedmendindo kowe, \v 21 karub kuyaom dobiriib yaa kaamondoon “Keenan yi god yi kiwaan ari wonong Enaim kiwaan kebed yaa dibureen kuu kuna?” andoona, yimbed yedmiwen “Kemaom kee Keenan yi god yi kiwaan ari wonongiibban.” andiwen. \v 22 Kowe, Yuda yaa ika wene yembed yedmoon “Nembed yu wedmendindo, angkon karub kuyaomdanbed yedmiib kuu kemaom kuu Keenan yi god yi kiwaan ari wonongiibban andiib.” andoona, \v 23 Yudambed yedmoon “Naningkod kabdaankob wonong kee kondaneeb manok ande wenewen kumban wedmendindo kowe, korondubko, ne yonamad awene kondaan kuu kwane yumbed buk. Korondaubban ika ika onme yarebbanuub kuu karub yenambed nub yaa daandi ye ambon yeman kerundaniib.” andoon. \p \v 24 Kwane wood ayoobmim dowan keruuna, weng muneen “Eb wonongkim Tamar kuu kiwaan ari wonong areb kere oyoomiib kereen kii.” ande Yuda yaa yedmeniiwa, yedmoon “Nende, wat amotbed nengkibko dene bobnuk.” andoone, \v 25 kwane wonong kuu nende ningkandamiiwe, yumbed yu wonongkim yaa weng koween “Kee kane ye yonamadiib ye kerek kebeni yemaniiwa ye nongiiwa kawoonkob awinaan kee? Yembed yedmoonkob dangekorub oyoomiib keraan. Mene wedmebka, kumkam kee kane yeman ande.” andeen. \v 26 Yuda wedmekore, “Ii neman kii!” ande meenekore yedmoon “Yu inamen kuu amun kumban ne inamen kuu amunban, amborom kuu ne kuu anam ne dana Sela yaa konaniin andaan kuu kwanindo kowe, ne kuu anam ambarakmaan kii.” andoon. Kwanekore, Yuda yu yoom kuu angkon ma ika dangindo. \p \v 27 Wooni yaron munuune wedmuunka, karub dana ayoob dabak dana woonandamuun. \v 28 Kowe, dana maa kuu yedin dingki yiroona, yu deme wonongbed ebkad nong dodmombed dingki yaa yuween kuu yedin wooneen andeen, \v 29 kumban ye dingki angkande ika aomnoon kowe, dana maa yedin wooneen. Kowe, yu deme wonongbed yedmeen “Keke kwane bamdaane yaro wenewen kii.” andeen kowe, yaningko kuu Peres\f + \fr 38:29 \ft Peres yaningko ye weng id kuu “Bamdaane yaro wini”.\f* yedmiwen. \v 30 Kwane ye yondem kuu ye aagorok kuu ebkad nong dodmoyiib kumbed wooneen kowe, yaningko kuu Seera\f + \fr 38:30 \ft Seera yaningko ye weng id kuu “Dodmo, yirim areb”.\f* yedmiwen. \c 39 \s1 Yosef Yoom Potifa Ye Wonong Yoom \p \v 1 Kwane Yosef kuu Idyip yiri nenwiniwen. Nenwiniiwe, Idyipman yaningko Potifambed moonoon. Ye kuu Idyipdan yi king Fero ye deme karub. Ye kuu ana nangmidanbed king oonimaib yi korok. Yembed Ismaeldanbed Idyip yiri Yosef nenwiniwen kuu moonoon \v 2 kowe, ye korok Idyipman yambiwoom doboroon. Yariman God kuu Yosef yaa dore awanimaan kowe, komo komo kamoon kuu amunmo keroon. \v 3 Kwanoone, ye korok kuu wedmoonka, Yariman God kuu ye yaa dore awanimaankob, yembed deme ambangkimameen kuu amunmo kerimaan. \v 4 Yosef kuu kwanimaan kowe, Potifambed karub amun yeman ande meenekore, yeka ye deme karub nendoon. Kwani kowe, Potifa ye deme nimakarub korem yi korok kerekore, angkon Potifa ye yiribman korem yi ooni karub keroon. \v 5 Nendoone Yosef ambiwoom korok keroon yaron yaambed ari kuu Yariman Godbed Potifa awene yambib aom doriibdan yaa amun kerundoon, amborom kuu Yosefiib kowe. Potifa ye yiribman korem ambiwoomiib yongbonbon angkayiib kuu Yariman Godbed amun kerundoon. \v 6 Kwane ye yiribman korem kuu Yosefbed oonene korok keroon kowe, Potifa kuu ye yiribman meenimokban, animan ani yeman yaamo meenoon. \p Yosef kuu aromkonoyiib angkon ye kuu kerengkanimbon \v 7 kowe, dobere wene ye korok ye wonongbed ye yaa nenem inamen meenenekoru, wengwadmeen “Menebko ne yoom dangem!” andeen \v 8 kumban, Yosefbed yu yaa yedmoon “Yii! Ne korokbed ne yaa yambiwoom yiribman korem kee oonaan yaa anam ande korok kowoon kowe, yembed ye yiribman yaa amun dee ande meenimokban. \v 9 Ambib keyaom kuu ne kuu korok darewoob. Karub maa kanembed kuu ne arewiibban. Kowe, ne korokbed ne yaa kuu ‘Ne kumkam kee araben awinaneeb kuu yimin.’ andoon, kumban ma kwamune andindo kubbed kwaneeb kii, amborom kuu kub kuu ye wonong kowe. Komande kub yaa ambarakmi arewa kamaniin? Kwananiin kuu God yaa ambarakmaniin.” andoon. \v 10 Yii andoon kuned, angke ware, angke ware, yumbed Yosef yaa wengwadmeen kumban, Yosef kuu yu yoom dangindo, angkon yu yoom dobirindo. \p \v 11 Aron mamaa, ambiwoom deme karub kuu wenebiiwe yembedmo ambiwoom deme ambangkaane \v 12 yumbed ye yuruk ebkad yaa awinenekoru, wengwadmeen “Menebko ne yoom dangem!” andeen kumban, amonombe kombiri weneene ye yuruk ebkad kuu yu dingkimbed awine bianduune domonekore, ambiwoom kuu kombiri dore bunangka wonoon. \v 13 Kwane, yumbed wedmuune kwanoone yuruk ebkad kandekoru, \v 14 yu ambiwoom deme nima yaa yumbed baanduune miniiwe yedmeen “Wedmime. Hibruman kee nenmene kowako nub yaa kwane emdangke doborok ande nenmonoon kii! Yembed mene neyiib yaa dangem ande monoon, kumban ne kuu kabang kamaane \v 15 ye yuruk ebkad kuu kee korarundekore bunangka kombiri dore wonoon kii!” andeen. \p \v 16 Kwane ye yuruk ebkad kuu kankowuune ye korok monoone, \v 17 weng kuu ye yaa daaneen “Eb dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye Hibru karub nub yaa kee nenmenewen kumbed ne yaa menene wengwaroon \v 18 kumban, ne kuu kabang kamaane, ye yuruk ebkad kuu kee korarundekore, bunangka kombiri dore kabaanmo wonoon kii!” andeen. \v 19 Kwanuune, ye korok kuu ye wonongbed daaneen kuu wengamberekore, ye niindem aom norinbed amot nimin areb keroon \v 20 kowe, Yosef kuu nenwene wii aom kamonoon, Idyip ye kingbed ye wiidan nongkoboon kuyaom kowoon. \p Kowoon kumban, wii aom kuu \v 21 Yariman Godbed amun kerune dore awanimaan kowe, wii yariman kuu Yosef yaa amun amun kamenekore, \v 22 yembed Yosef yaa kuu wiidan ooni yeman nendoone, wii aombed komo kamimamiib kuu yembed korok keroon. \v 23 Wii yariman kuu Yosefbed wiidan oonoon yaa kuu ma komo meenindo, amborom kuu Yariman Godbed Yosef yaa dore awanimaane yembed komo kamimameen kuu amunmo kerimameen. \c 40 \s1 Wii Aom Ye Karub Yi Kiyuum Yosefbed Kedmengkandoon \p \v 1 Aron maa amaan ari, Idyipdan yi king yaa ye wain ok koni ye karub yoom Idyipdan yi king ye flawa ongmidan yi korok yoom, yi ayoobbed Idyipdan yi king Fero yaa ambarakmiwen \v 2 kowe, Fero kuu karub ayoob yi yaa norin wandekore, \v 3 yedmoonkob yi ayoob awingke benwene Fero yaa oonidan yi korok yambiwoom kiribekorib, wii ambib Yosefiib doreen aom nongkobiwen. \v 4 Fero yaa oonidan yi korokbed wii karub ayoob kuu be Yosef yaa domondoon, yembed oonoko dobirime anded. Kwamune wii aom doriib ye niindem aom aron doboob keroon. \p \v 5 Aron maa, amnoom kuu king yaa ye wain ok koni ye karub yoom king ye flawa ongmidan yi korok yoom, yi ayoob kiyuum wanabiwen, amnoom mimo kuyaombed. Yi kiyuum kuu idiibmo yeka yeka. \v 6 Kwane awari amkimo Yosef dawuro menene wedmendoonka, yi ayoob kubiyiibban dibiib \v 7 kowe, yembed yi yaa kaamondoon “Komoyiibkob yiib kubiyiibban keriwen, kibikee wedmaan kee?” andoon. \v 8 Yi ayoob inande yedmiwen “Nub ayoob ibonmo kiyuum wanabuwen kii! Kumban nub kiyuum weng id kuu kanembed kedmengkandaanban.” ande yedmiwen. Yosefbed yedmoon “God, yembedmo kuu kiyuum weng id kedmengkandi ye karub. Yiib kiyuum weng kuu dakmibko wengambara.” andoon. \p \v 9 Kowe kwane king yaa ye wain ok koni ye karub ye kiyuum weng Yosef yaa daanoon “Ne kiyuum wedmaan kuu nong yob wain ok ongmi ye nong ne kiringkono ari kamonoon \v 10 kuu nondong ayoobmimiib dangoon. Kirod kirodmo kwamunene dembene wuung ire yob dibere amnene yumundereboon. \v 11 Ne king Fero ye kabus kuu nembed awinaan kowe, nembed nong yob awine ondoobkaana ok kuu Fero ye kabus aom meneboona, nembed kabus nanwene Fero yaa konaan.” andoon. \v 12 Kwane Yosefbed yedmoon “Ye id kuu kei. Nong yob nondong ayoobmim kuu aron ayoobmim. \v 13 Aron ayoobmim ari kuu Ferombed wii aombed eb nenangkane kowekore, eb korok nenkone ika eb deme yaa nenkowaneena, angkon Fero ye wain ok konimamaneeb, kurin kwanewen areb kii. \v 14 Kumban kuu dakmaan kwamune amunmo eb yaa ambangkoka ne nonondandaab. Meenewe mimyowiib kewe ne yaa ne kangkon Fero yaa daanebko ne wii aom kee nende ambun angka kowoko deedara. \v 15 Kwamune ne kuu dudimbed awine Hibru yi okad aombed kanminiwen, angkon kwamunene kibik keyaom kuu anam ma ambarakmindo kumbed ogoodmo kande wii kaaniwenkob doriin.” andoon. \p \v 16 Kwane king ye flawa ongmidan yi korok wengamboroone, Yosefbed karub maa ye kiyuum woon kuu amunmo kedmengkandoone, ye kwangkon Yosef yaa yedmoon “Ne kangkon kiyuum kwamune wedmaan kii. Ne korok ari kuu kabed ayoobmimiib dangoon kumaom korem kuu flawayiibmo. \v 17 Kabed animari angkeen kuyaom kuu flawa yeka maa maa ningkanabiwen kumaom dangoon. Yi kuu Fero yeman, kumban ayari onbed benaniinmo kamiib kii.” andoon. \v 18 Kwane Yosefbed yedmoon “Kiyuum kuye id kuu kei. Kabed ayoobmim kuu aron ayoobmim. \v 19 Aron ayoobmim ari kuu Ferombed wii aombed eb nenangkane kowekore, eb korok nenkone wandekore, eb id kuu kan at yitkang arimbed kaaraneena ayari onbed ananiib.” andoon. \p \v 20 Aron ayoobmim ari kuu king Fero ye wooneen ye aron kowe, ye orok ongmekore ye korok korok baandoona menebe aniwen. Anekoriwa, orokbon arimbed king yaa ye wain ok koni ye karub yoom king ye flawa ongmidan yi korok yoom kuu wii aombed benangkane nongkobekore ye korok korok yi arinambo arimbed yi ayoob yi korok benkonoon. \v 21 King yaa ye wain ok koni ye karub kuu Ferombed ika ye deme yaa kowoona, wain ok kabus aom onduknekore Fero yaa konimameen. \v 22 Kumban king ye flawa ongmidan yi korok kuu Ferombed ye korok wandekore, ye id kuu kan at yitkang arimbed kaaroon. Kwamune yi ayoob yaa Yosefbed komo dakmoon arebmo kamoon. \v 23 Kuned king yaa ye wain ok koni ye karub kuu Yosef meenenindo ye nonondandoon. \c 41 \s1 Yosefbed Fero Ye Kiyuum Weng Id Kedmengkandoon \p \v 1 Weeb ayoob dowan kereen ye yondem, Idyip yi king Fero kiyuum wedmoone, ye kuu ok Nail kebed yaa doreen. \v 2 Kwane, buromakau darewoob darewoob bingbingmo ediib kuu ok yirimbed yeedere yaroniib, kereek doboob ok kebed yaa ane doriib. \v 3 Kwane, buromakau yena konokonomo murubia didban ediib ok yirimbed yeedere yaro miniwen. Mene yena ok kebed yaa doriib yaa dabokne doriib. \v 4 Kwane, buromakau konokonomo kumbed buromakau darewoob bingbingmo kuu aniwen. Kwane, Fero kuu yaro demboon. \p \v 5 Ye angkon ika angkene kiyuum maa wedmoone, yakom irok mimo yaambed id ediib darewoob darewoob amun amun ire yumune weneen. \v 6 Wonoone, yakom maa konokonomo dembene id ediib iroone nuub niminbed wuuroone koknoon kumbed \v 7 yakom id darewoob darewoob amun amun kuu been yoobkoon. Kwane Fero yeederene wedmoonka kiyuum waan. \p \v 8 Ye kuu meenmi darewoob kameen amkimo kereene, Idyip aom indob ayoob yi karub, inamen bangbangiib kuye karub weng kowoone meneniiwa, kiyuum kuu daandoon, kumban karub kuu miniwen kuu weng id anam kuu ma korokbenindo. \v 9 King yaa ye wain ok koni ye karubbed Fero yaa yedmoon “Ne kibik ika meenmaan kuu ne anuk kuu ambarakmaan. \v 10 Kurin kuu ne yoom flawa ongmidan yi korok yoom ebbed norin wandenekore, nub kuu eb yaa oonidan yi korok yambiwoom wii kamberewen. \v 11 Kuyaom kuu amnoombed nub kiyuum ye idiib yeka yeka wanabuwen. \v 12 Hibru kewedman kuu nub yoom doruuwa ye kuu eb yaa oonidan yi korok ye deme karub keroon. Nub kiyuum kuu daanuuwa, \v 13 kiyuum weng id kuu yembed nub yaa kedmengkandoon. Kwamune yedmoon arebmo, nub yaa komo kwanandameen kuu nub yaa kwanoon. Yedmewenkob, flawa ongmidan yi korok ye korok kuu wande ye id kuu kan at yitkang arimbed kaaroon. Ne kuu ne deme yumbon kuu ika nenkowewen.” andoon. \p \v 14 Kwane, Ferombed weng kowoone, wii ambiwoombed Yosef nenminiiwe, bomi de ebkad yeweb debe kwanoone, kirodmo Feroyiib yaa nenminiwen. \v 15 Kwane, Ferombed Yosef yaa yedmoon “Ne kiyuum wedmaan kumban, karub kanembed ma kedmengkandindo. Kumban ne wengambaraanka eb kuu kiyuum wengambere id kedmengkandimameeb.” andoone, \v 16 Yosefbed Fero yaa inande yedmoon “Ne kuu yiminban, kumban eb dowaken kuu kwamune kowe, Godbed eb kiyuum weng id kuu kedmengkabdaneen.” andoon. \p \v 17 Kwane, Ferombed Yosef yaa yedmoon “Ne kiyuum angka wedmaane, ne kuu ok Nail kebed angka doriin. \v 18 Kwane, buromakau darewoob darewoob bingbingmo ediib kuu ok yirimbed yeedere yaroniib, kereek doboob ok kebed yaa ane doriib. \v 19 Kuyi yondem buromakau yena konokonomo miin murubia didban ediib yeedere yaro meniib kii. Kwamune kuu Idyip ambibkin korem keyaom kee ne ma kwamune wedmindo. \v 20 Kwane, buromakau konokonomo murubia didban ediib kumbed buromakau ibduruk dembiwen kuu korem ane dowan keriwen. \v 21 Kwane aniwen kumban, yi ma kwanindo areb, yi kuu konokonomo miin murubia didban kuu kwanamo. Kwane ne dembaan. \p \v 22 Kiyuum maa kuu kei. Yakom irok mimo yaambed id ediib darewoob darewoob amun amun ire yumune weneen. \v 23 Wonoone, yakom maa konokonomo dembene id ediib iroone, nuub niminbed wuuroone koknoon kumbed \v 24 yakom id darewoob darewoob amun amun kuu been yoobkoon. Indob ayoob yi karub yaa ne kiyuum daandaan kuu weng id ne yaa maawindo.” andoon. \p \v 25 Kwane, Yosefbed Fero yaa yedmenoon “Godbed komo awinandameen kuu eb yaa korokbebdoon. Kiyuum ayoob kuu ye weng id kuu ibmo. \v 26 Buromakau darewoob darewoob amun amun ediib, yakom darewoob darewoob amun amun ediib ye weng id mimo kuu weeb ediib. \v 27 Buromakau konokonomo murubia didban ediib yoman yeediriweniib, yakom konokonomo nuub niminbed wuuroone koknoon ediib ye weng id mimo kuu weeb ediib kuu animaniibban keraneen. \p \v 28 Eb yaa nembed kee yedmebdaan kuu kui. Godbed komo awinandameen kuu eb yaa korokbebdoon. \v 29 Weeb ediib kuu Idyip ambibkin korem aom kuu animan yewudmo kere wananeen, \v 30 kumban yoman kuu weeb ediib aom kuu am kainaneena animaniibban keraneen. Kwane, Idyip aom kuu animan yewudmo kuu nonondandaniiwa am kaini kuu Idyip okad yimin yimin yaa waneene monmaraneen. \v 31 Anam, animan yewudmo kuu ika meenmaibban amborom kuu animaniibban keri kuu miin arewa keraneen. \v 32 Eb kuu kiyuum ayoob wedmewen ye id kuu anam Godbed aron doboobban kwanandameen, angkon inamen ma kerokban. \p \v 33 Eb kuu Fero kowe, inamen bangbangiib kedmengkandi yemoon ye karub wedmekore, Idyip ye okad yi korok nenkowe. \v 34 Kwane, ebbed okad yimin yimin yaa animan ooni ye korok be nongkobe. Yi dowad kuu animan yewudmo ye weeb ediib aom animan wanabi kuu bekorib, andokbe wenore angkoyiib nongkobe anded mimo bekorib, animan angkara animan yi yariman ika bangkandimamaniib. \v 35 Animan baniib kuu taun aombed eb animan nongkobi yi ambiwoom kuu benwenoraniib. Kwanekorib, oonaniib kuu amun. \v 36 Animan wenore oonaniib kuu weeb ediib aom Idyip aom animaniibban keraneen ye niindem aom angkon bangkandaniib yeman. Kwananiib kumbed karub mungi bobnaibban.” andoon. \s1 Ferombed Idyip Ooni Ye Dowad Yosef Nenkowoon \p \v 37 Kwane, Fero yoom ye korok korok yoom weng kandekorib, weng amun ande meeniwen \v 38 kowe, Ferombed yi yaa yedmoon “Karub mim kwamune kee ma wedmaubban, God ye kingkiniib kee.” andekore \v 39 Ferombed Yosef yaa yedmoon “Korem kee Godbed korokbebdoon kowe, eb kuu inamen bangbangiib kedmengkandi yemooniib kuu karub ma kwaneyiibban kowe, \v 40 eb kuu nembed ne ambibkindaniib ne korok korokiib ye korok nenkowaniine, eb weng kondaneeb kuu eb wengmo awine kandaniib. Nembedmo kuu eb korok kii.” andekore, \v 41 ika yedmoon “Kibik kee Idyip ambibkin korem aom kee ebbed ooni korok nenkowaan.” andekore, \v 42 Ferombed ye dingki kanding ye kuruyiib biande Yosef ye dingki birid ari derenekore, ebkad doboob amuniib derenekore, gold itoob ye kongkono yaa niinenoon \v 43 kowe, Fero yaa wengongke ye dabderem aom dobiri ye karub keroon. Kwane, Ferombed yedmoonkob ye hos mamaayiib ye hos yoman ari dobiriwed kirod yarebi yeman aningko seriot mamaayiib nekwiiwe, Yosef kuu nenkowoone, karub yena yidin wene ika ika baandiib “Angkane karub keyaa bumangkime.” andiiwe, Yosef kuu Fero yaa wengongke ye dabderem aom dobiri ye karub keroon kuu Ferombed Idyipdan yaa korokbendoon. \p \v 44 Kwane, Ferombed Yosef yaa yedmoon “Ne kuu Fero, kumban karub kanembed eb yimin andiyiibban kuu yoon o dingki ma kankoonaanban, Idyip korem aom.” andekore, \v 45-46 Ferombed Yosef yaa Idyip wengbed aningko maa Sefenat Fanea konoon. Kwane, taun aningko On yi karub dore yi god dore wedyiri dobiri ye karub Potifera ye dana mungkan Asenat konoona awanoon. Yosef kuu weeb 30yiib yaambed Idyipdan yi king Fero ye yumbon aombed wene Fero ye deme andowe Idyip korem aom yeka awine deweneboon. \v 47 Weeb ediib ibduruk kuyaom okad kuu animan yewudmo id ire wonoon kowe, \v 48 Yosefbed animan korem Idyip aom kuu id ire wonoon taun dia kuu taun kwamune aom be wenoroon, taun mimim kui. \v 49 Animan id korem kuu kimingkindeban, karamok kebed yaa kubuk mimim areb kowe, Yosefbed kimingki kuu korondoon. \p \v 50 Kuu yaron kuu Yosef ye meed karub dana ayoob ye wonong Asenatbed wanabeen. \v 51 Yosef ye mingki ibduruk wooneene yedmoon “Nambe awene yaa meeniyiib ne durud yewed koremiib Godbed boona nonondandaan kowe yaningko kuu Menase\f + \fr 41:51 \ft Menase yaningko ye weng id kuu “Nonondandi”.\f*.” andoon. \v 52 Yosef ye mingki maa wooneene yedmoon “Ne kuu okad maa aom dobere durud yewed kandaan, kumban Godbed amun keruwoone yowiib keraan kowe, yaningko kuu Efraim\f + \fr 41:52 \ft Efraim yaningko ye weng id kuu “Ne yob kuu ayoob keraan”.\f*.” andoon. \p \v 53 Idyip aom animan yewudmo ye weeb ediib kuu mene yimin wandoone, \v 54 animaniibban ye weeb ediib andowe muneen. Kwane, Yosefbed komo dakmoon kuu kwanoon. Ambibkin maa korem aom kuu animaniibban kere wonoon, kumban Idyip aom kuu animan yemooniib. \v 55 Idyipdan animaniibban keroona wedmekoriwa, mene Fero yaa animan dowad ameng kamiwen kowe, Ferombed Idyipdan yaa yedmendoon “Yosefiib yaa winibko, yembed komo yedmendoka kwanime.” andoon. \v 56 Animan kuu Idyip korem aom dowan kere weneene, Yosefbed animan ambib nandoone Idyipdanbed Yosef yaa andowe berengkiwen. \v 57 Ambibkin korem kwangkon animaniibban mungi ye yewedbed yiminban kowe, korem meneniiwa, Yosefiib yaa Idyip aombed animan andowe berengkiwen. \c 42 \s1 Yosef Ye Aagoroka Kuu Idyip Yaa Winiwen \p \v 1 Kwane, Yekob awene yi kwangkon yi animan kuu dowan kowe, Yekob kuu wengamboroone Idyip ambibkin yaa kuu yob ani yeman (nati areb) kuu dangoon. Kwani kowe, yembed ye karub danaya yaa yedmendoon “Yiib komande ogood dibere keenombere keenombere kamiib? \v 2 Ne kuu wengambaraan, Idyip yaa kuu yob ani yeman dangoon kowe, wene yiri nubman berengke benminime. Kwananiib kuu anekorub bobnaubban dobaranuub.” andoon. \p \v 3 Andoone, Yosef ye aagoroka angko angkoyiib kwane wene Idyip yaa yob ani yeman kuu berengkok winiwen. \v 4 Kumban, Yosef ye daman Benjaminiib winindo, amborom kuu yawodki Yekob kuu ne dana ayaan ande unoon. (Yekob yaningko mamaa kuu Israel) \v 5 Kowe, Israel ye mingki kuu Idyip yiri wene yob ani yeman kuu berengkande winiwendan numun winiwen, amborom kuu Keenan aom kwangkon animaniibban keroon kowe. \p \v 6 Yosef kuu Idyip ambibkin kuyaom ye korok kowe, karub kuu yob ani yeman ye yaa berengkande minimamiib. Kwane Yosef ye aagoroka kuu mene ye yaa bumangke yi kiringkono okad yiri kankubuniiwe, \v 7 Yosef kuu wedmendekore yi kuu yekaadkeroon kumban, ye kuu yekaadban areb kerene yeka mamaa kere yi yaa amun amunban kamendene yi yaa daandoon “Yiib kuu kunambed miniwen?” andoone, yimbed yedmiwen “Keenan ambibkin yaambed munuwen animan berengkanduwed.” andiwen. \p \v 8 Yosef kuu ye aagoroka yaa kuu nemanmo yekaadkerundoon kumban, neman ye yaa kuu yikaadban, Idyipman areb keroon kowe. \v 9 Kwanekore, ye kiyuum yi yaa kuu meenekore, yi yaa yedmoon “Yiib kuu darobidan ye karub mene nub ambibkin yaa yi ana nangmidaniibban dee kuna kuyaa wedmok miniwen kii!” andoon. \v 10 Andoone, yimbed man yedmiwen “Nub yariman, yii! Nub kuu eb deme karub kowe, mene animan berengkanduwed, kumbedmo. \v 11 Nub kuu ambe mimo ye meed. Nub kuu korem anam eb deme karub, nub kuu darobidan ye karubban, nub kuu anam ye karub.” andiwen. \v 12 Andiiwe, yembed yi yaa yedmoon “Yii, yiib kuu mene nub ambibkin yaa yi ana nangmidaniibban dee kuna kuyaa wedmok miniwen kii.” andoon \v 13 kumban yimbed neman yedmiwen “Nub kuu eb deme karub, nub kuu aagoroka wad ayoowiib, nub ambe kuu mimo Keenan ambibkin aom dobirimameen kowe, yeenbon dana kuu nub ambe yoom doriib, angkon aagorok mamaa kuu dowan.” andiwen. \p \v 14 Andiiwe, Yosefbed yi yaa yedmoon “Yiib kuu yedmendaan kui, yiib kuu darobidan \v 15 kowe, Idyipdan yi king Fero yaningko yaambed amob yedme kowaan yiib yaa kuu kombon wedmi yeman kuu yiib kwangkon keyaom dobaraniiwe yiib daman yeenbon kuu keyaom mananeen kumbed. \v 16 Kowe, yiib kuyaom karub mamaa yedmibko wene yiib daman yeenbon kuu nenmonok yena yiib kuu wii aom awunime. Kwananiib kumbed yiib weng dakmiwen kuu anam dee kombon wedmi yeman. Anam, Fero yaningko yaambed amob yedme kowaan kuu kwanokban keraniib kuu nekaadkeri yeman, yiib kuu darobidan kii.” andoon. \v 17 Kwanekore, Yosefbed yi kuu bene wii aom aron ayoobmim nongkoboon. \v 18 Aron ayoobmim arimbed yembed yi yaa yedmoon “Ne kuu God wengambiri ye karub kowe, kwananiib kumbed domondaniina wananiib, bobnaibban. \v 19 Yiib kuu anam ye karub keroka, yiib aagorok mimo kuu wii aom keyaa domonenekorib winime. Kwanekorib, yiib aweneya kuu mungi bobniwen kowe, yiib wene animan bekorib yiyiib yaa winime. \v 20 Kumban yiib daman yeenbon kuu ne yaa nenminime. Kwananiib kumbed yiib weng daawiwen kuu anam andaniine, yiib kuu bobnaibban.” andoone “Ee, kwananuub kii.” andiwen. \p \v 21 Kwanekorib, yikareb neman yedmenoon yedmenoon kamiwen “Anam kii. Nub kuu nub daman ye dowad dabab kanduub kii! Nub kuu ye dabab wedmuwen, ye wadkeri dowad nub yaa eekmoon kumban, nub kuu ye yaa wengamberenindo kowe, dabab kee nub yaa monoon kii.” andiwen. \v 22 Andiiwe, Rubenbed yedmoon “Ne kuu yedmendaan ‘Kewedman yaa ambarakmaib.’ andaan kui. Kumban, yiib kuu wengambirindo keriwen kowe, ye bobnoon ye kakman ye ukum kanduub kii.” andoon. \v 23 Yi kuu Yosef kuu yekaadkerundoon ande meenindo, amborom kuu ye kuu Idyip wengbed dakmeene amenengki ye karub Keenan wengbed dakmendeen kowe. \p \v 24 Kwanekore, yi yaa kuu amonombe angkorom korokbendekore, ameng kamande kamoon kumban ye mimyob kirod kebenoon kowe, ika amonombe yi yaa ika daandekore, yembed Simion kuu nende yi indob arimbed yengbenoon. \v 25 Kwanekore, Yosefbed ye deme karub yaa yedmendoone, yob ani yeman kuu aagoroka yi yowo aom age nambungkekorib, aagoroka yi od kuu angkon ika yi yowo aom benkambungkekorib, angkon animan yenayiib kiwaan yaa wananiib yeman bangkandiwen. Kwanekoriwa, \v 26 aagorokambed yi animan yowo kuu donki animari nongkobiiwe winiwen. \p \v 27 Wene wedya angkande kamenib, yi aagorok mamaambed ye donki yaa animan bangkandande kamene yowo aom dande wedmoone ye od kuu angkon ika kuyaom angkuun kowe, yembed ye aagoroka yaa yedmoon \v 28 “Woyee! Ne yowo aom kuu ne odiib kedi!” andoone, yi mimyob yaa yiminban keroone une kiringmiyiib kamenib neman daane daane kame yedmiwen “Kee komo Godbed nub yaa kee kamunoon kee?” andiwen. \p \v 29 Kwane mene yi Keenan ambibkin aom awuderekorib, yi ambe Yekob yaa yi yaa komo kamoon kuu kwane daaniwen \v 30 “Karub okad yarimanbed nub kuu darobidan andekore, nub yaa yeka mamaa kere, amun amunban kamendoon. \v 31 Kumban nubbed ye yaa yedmuwen ‘Nub kuu anam ye karub, nub kuu darobidanban. \v 32 Nub kuu ambe mimo ye meed, aagoroka wad ayoowiib, mamaa kuu dowan, angkon yeenbon dana kuu kewedman kowe, ambe yoom Keenan yaa doriib.’ anduwen. \v 33 Anduuwe, okad yarimanbed nub yaa yedmoon ‘Keke kwananiib kumbed nekaadkerekori, yiib kuu anam ye karub andaniin kuu yiib aagorok mimo kuu keyaa domonenekorib animan kuu benib winime, yiib awene kuu mungi bobniwen kowe. \v 34 Kumban yiib daman yeenbon kuu ne yaa nenminime. Kwananiib kumbed ne kuu nekaadkerekori, yiib kuu darobidanban, anam ye karub andaniin. Andekori, yiib aagorok kuu yiib yaa angkon ika kondaniin, angkon yiib kuu okad keyaom nub yaa berengkiiwo yiib yaa berengkuuwo kamenabanuub kuu yimin.’ andoon.” andiwen. \p \v 35 Kwane, yi animan yowo aom kuu age wedmiiwe, yi od kuu ika kuyaom dangoon. Kowe, yi yoom yi awodki yoom kuu wedmekorib uniwen. \v 36 Kwane, yi ambe Yekobbed yi yaa yedmoon “Yiibbed ne dana benwiniiwe bikniwen. Yosef kuu dowan, Simion kuu dowan, kumbed angkon Benjamin nenwanandiwedoo? Ne yaa kuu korem ne bonman keroon kii!” andoon. \p \v 37 Andoone, Rubenbed yawodki yaa yedmoon “Kwane, Benjamin kuu eb yaa angkon ika nenmonokban keraka, ne karub dana ayoob kuu yengkadme. Ebbed ne yaa ‘Ee, korobe oone.’ andekoreb, domowebko nenwenekori ika nenmana.” andoon \v 38 kumban, Yekobbed yedmoon “Ne mingki kee kuri eb yoom wanaibban. Ye ambang kuu bobnoon kowe, Reksel yu dana kuu yembedmo doreen. Nenwananeewe, kiwaan wedyambed ayaneen kuu ne kuu mimyob kowe wene bobnaniin.” andoon. \c 43 \s1 Yosef Ye Aagoroka Idyip Yiri Ika Winiwen \p \v 1 Keenan ambibkin aom kuu am minimokban kowe animaniibban keroon. \v 2 Yekob awenembed Idyip ambibkin yirimbed animan be miniwen kuu ane dowan kerekoriwa, Yekobbed ye danaya yaa yedmendoon “Yiib Idyip yiri ika winime. Angkon yob ani yeman yena berengkime.” andoon \v 3 kumban Yudambed yawodki yaa man yedmoon “Yi korokbed nub yaa amob darewoob ongme yedmoon ‘Yiib damaniib nenmanaibban kuu ne yumbon aom aomnaibban.’ andoon kowe, \v 4 ebbed Benjamin yoom winime andebko nub animan berengkok wenem. \v 5 Kumban ebbed Benjamin yoom winime andaabban kuu nub wanaubban amborom kuu yembed nub yaa yedmendoon ‘Yiib damaniib nenmanaibban kuu ne yumbon aom aomnaibban.’ andoon kii!” andoon. \p \v 6 Kwane, Israelmbed yedmoon “Komande yiibbed yedmiwen ‘Nub kuu damaniib.’ andekoriwa, dabab ne yaa kankawiib?” andoone, \v 7 yimbed inande yedmiwen “Ye kuu nub yaa kaamobi yemoon keroon. Yembed nub yaa ‘Yiib ambe kuu wad doreen dee? Yiib kuu aagorok maayiib dee?’ ande kwamune kaamondoon kowe, nubbed no inande yedmuwen. Yembed amob ongme yedmoon ‘Yiib damaniib nenminime.’ andoon kuu anuk kuu nubkaadban kii!” andiwen. \p \v 8 Andekoriwa, Yudambed yawodki yaa yedmoon “Eb yedmaneewa nembed kewedman kuu nendaniina kibireb kee wananuub dee? Kwananeeb kuu eb yoom nub yoom nub dana yoom wad dobaranuub, duknaubban. \v 9 Nembed ye yaa ongme oonaniin. Eb dana ooni kuu nembedmo. Ye kuu nembed eb arinambo ari ika nenkowokban keraniin kuu ne kuu karak dabab darewoob kandaniin. Dabab kee eb kiringkono ari bongmindeban wene bobnaniin kii. \v 10 Ogoodmo dobirindo karen, Idyip yiri wenekorub ika mene ayoob keruwen karen.” andoon. \p \v 11 Kwane, yi awodki Israelmbed yi yaa yedmoon “Anam, kiwaan mayiibban kowe, ambibkin keyaom ye barang amun yemaniib yiib yowo aom kambungke animan ooni ye karub yaa be wene bangkanime. Kad arewa ye muramurayiib, in okiib, animan ambod yemaniib, baeb amun yemaniib, pistasio yowiib, almon yowiib\f + \fr 43:11 \ft Pistasio yowiib almon yowiib kuu awe areb.\f* kui. \v 12 Od silva animan berengki yemaniib be winime. Angkon od silva yiib yob yowo aom biknoone wedmiwen kuu yi kerebkarab kamiwen dee, nubkaadban kowe, ika be wene bangkanime. \v 13 Yiib daman Benjamin kuu nende animan ooni ye karub yaa ika winime, kibireb kei. \v 14 Angkon Aromkono Korem Ye Godbed yiib yaa awandoko, animan ooni ye karub kuu yiib yaa mimyob keendekore, ika wini kuu yimin andaneene, yiib aagorok maa yoom Benjamin yoom yiib yoom ika minime. Ne dana maa bobnaneene mimyob kowaniin kuu kiwaan mayiibban ee!” andoon. \v 15 Kwane yimbed barang amun bangkani yemaniib od silva animan berengki yeman ayoowiib bekorib, Benjamin nende Idyip yiri kirodmo wene Yosef ye yumbon aom aomniwen. \p \v 16 Kwane Yosefbed ye aagoroka yoom Benjamin yoom wedmendekore, ye demedan yi korok yaa yedmoon “Karub kee nambiwoom be wene. Dingkan aye animan nekwe ningkenabe. Yi kuu ne yoom aronkobbed ananuub kowe.” andoon. \v 17 Kwanandoone, yi kuu Yosef yambiwoom be wonoon. \v 18 Be weneene, uniwen amborom kuu “Od kuu nub yowo aom biknoon kowe, nub kuu keyaa kee benmonoon kii. Ye dowaken nub yaa kuu yenbande yerengkandaneene ye dabderem yiri dobere no deme awinembiridan keranuuwe angkon nub donki kuu baneen kii.” ande meene uniwen. \p \v 19 Kwane, yimbed Yosef ye demedan yi korok dia wenekorib, ambongko diambed \v 20 yedmiwen “Nub korok ee, anuk kuu kiri kee ibduruk animan berengkok munuwen. \v 21 Berengkekorub igakman wunuwen. Wenenenub wedya angkandamenuwe, parai kombon yengbekorub, nub yowo nande, animan berengkuwen ye od korem kuu nub yowo aom biknoon kowe wedmuwen. Kwanikob od kee ika be munuub kii. \v 22 Kanembed od kee nub yowo aom kambungkoon kuu nubkaadban. Angkon od maayiib be munuwen kuu animan maa berengkanduwed.” andiwen. \v 23 Kumban Yosef ye demedan yi korokbed yedmoon “Meenimbanaa. Unaiwaa. Yiib God, angkon yiib ambe ye God, yembed yiib dowad yiib yowo aom kuu od munob kambungkoon. Yiib od baan kii.” andekore, yi aagorok Simion nenmene yi yaa domondoon. \p \v 24 Kwane Yosef ye deme karubbed yi kuu ambiwoom be aomnekore, yon ogambi yeman ye ok bangkandekore, dingkan animan yi donki yaa bangkandoon. \v 25 Kwane yimbed yi yowiib, iniib, muramurayiib ambod yemaniib baeb amun yemaniib bangkandande nekwiwen, amborom kuu wengambiriiwe Yosef kuu aronkob ari mananeene ananiib. \p \v 26 Kowe, Yosef kuu yambiwoom mene aomnoone, yimbed yi barang amun kuu Yosef yaa bangkanekorib, bumangke kiringkonombed okad badmenekoriwa, \v 27 Yosefbed yi yaa kaamondoon “Yiib kuu amun dee? Yiib ambe kiomnoon yiibbed daawiwen kuu amun dee? Wat doreen dee?” andoon. \v 28 Andoone, yimbed yedmiwen “Nub ambe kuu eb deme karub. Ye kuu amunmo wad doreenaa.” andekorib, Yosef yaa karub amun yeman ande meeniwen kowe, ika bumangke kiringkonombed okad badmeniwen. \v 29 Kwane, Yosefbed kerekanabe ye daman anam ye ena yu dana Benjamin wedmekore yi yaa yedmoon “Karub kee yiib daman yeenbon kwamune yiibbed daawiwen kuiyoo?” andekore, Benjamin yaa yedmoon “Ne dana, Godbed eb yaa awabdok.” andoon. \v 30 Kwane ye daman wedmoon kowe, mimyob darewoob ye yaa keenekore, Yosef kuu domonde kombiri wene ye angkimbon ambinam aom aomnekore, ameng kamoon. \p \v 31 Ameng dowan kerekore, ye murubia ogambekore, ye mimyob kebene ika mene yedmoon “Animan akime.” andoone, \v 32 ye deme karubbed Yosef ye arak arimbed ye animan akiiwe, arak mamaa arimbed Yosef ye aagoroka yi animan akiiwe, arak mamaa arimbed Idyipdan yi animan akiiwe kamiwen, amborom kuu Hibrudan yoom ani kuu Idyipdan yi dowakenban anam. \v 33 Yosefbed ye demedan yaa yemyeb yedmoone, ye aagoroka kuu arak yaa wonob dana arimbed wene yeenbon dana yirimbed kwamune be nongkobiwen. Kwane Yosef ye aagoroka kuu kwamune diburuuwe wedmekorib, binangke neman wedmene wedmene kamiwen. \v 34 Yosef ye arak arimbed animan be Yosef ye aagoroka bangkandiwen kumban Benjamin yaa kuu ye aagoroka angkoyiib yi animan be wenori areb animan miin darewoob bangkaniwen. Bangkandekoriwe, Yosef ye aagoroka kuu animan darewoob ane mikmoniwen. \c 44 \s1 Yosefbed Ye Ambanga Yaa Anam Andi Komboon Kaamonoon \p \v 1 Kwane, Yosefbed ye demedan yi korok yaa yedmoon “Karub mimi mimi yi yowo aom kuu yi dembe yimin yaamo yob ani yeman bangkande. Kwane yi yowo aom yob ani yeman animari kuu yi od silva kuu ika kambungke, \v 2 angkon daman yeenbon etari ye yowo aom yob ani yeman animari kuu ne silva kabus od darewoob yemaniib ye od silva animan berengkooniib kambungke.” ande Yosefbed kwane yedmoone, kwane ambangkoon. \p \v 3 Warewini amkimombed yedmendoona, Yosef ye aagoroka kuu yi donki be andowe winiwen. \v 4 Taun domonde ambab winindombed Yosefbed ye demedan yi korok yaa yedmoon “Karub kee weniib ye yondem kirod wene wedmende durundebka yedmende ‘Ne korok kuu yiib yaa amunmo kamoon, kumban komande yiibbed ye yaa arewa kameniib? \v 5 Komande yiibbed ne yariman ye kabus silva od darewoob yeman yid kandiwen? Kabus kee ye ok ani yeman angkon ye komon yorokmi yeman kii. Keke amob darewoob domokbiwen.’ ande yedme.” andoon. \p \v 6 Andoona, wene wedmende durundekore, weng komo dakmoon kuu kwanemo daandoona, \v 7 yimbed inande yedmiwen “Komande kwane andeeb kii! Nub kuu kwamune kamindo. \v 8 Nub kuu Keenan ambibkin angkambed od kuu nub yowo aom dangeene wedmuwen kuu eb yaa ika be munuwen. Kwani kowe, komande nub kuu eb yariman yambiwoom ye od silvayiib od goldiib yid banubka? \v 9 Nub kuu eb deme karub areb kedi. Kowe, nub keyaom kee kabus yid boon kuu wedmaneeb kuu mim kuu ayiwed bobni yeman, angkon nub kuu eb dabderem yiri dobere no deme awinembiridan keranuub.” andiwen. \v 10 Andiiwe, Yosef ye demedan yi korokbed man yedmoon “Eyoka, karub mim kane yid boon kuu wedmanuub kuu yembedmo ne dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye karub keraneen, kumban karub yena yid bindo kuu koronde wananiib kuu yiminaa!” andoone, \v 11 yi korem kirod yi yowo been okad yiri nongkobe yi yowo danan winiiwe, \v 12 deme karub yi korok kumbed ayi yaambed andowe yorokmenmo wene yi daman etari yaambed yimin wandoon. Kwane, kabus kuu ningki yimin ari Benjamin ye yowo aombed wedmiwen. \v 13 Kwanoone, yi ebkad biringkaniiwa ameng kamekorib, yi yiribman donki ari ika nekwane, taun aom ika winiwen. \p \v 14 Yosef kuu yambiwoom doreena, Yuda yoom ye aagoroka yoom weneniiwa, Yosef ye arinambo ari okad yiri bumangke kirobiwen. \v 15 Kowe, Yosefbed yedmoon “Yiib kuu komo keriwen? Yiib yiibkaadbankob kamiwen dee ne kuu ari komo kerandameen kuu wedmaniin.” andoon. \v 16 Kwane, Yudambed inande yedmoon “Nub yariman ee. Nub kuu eb yaa komo andanuub? Nub yid bindo yaa akmi yeman ye dowad kuu komo kamanuub? Kumban nub ambarakmi biknuwen kuu Yariman Godbed been dian keroon kowe, karub mim kabusiib kuyoom nub korem yoom kuu eb dabderem yiri dobere no deme awinembiridan keruub kii.” andoon. \v 17 Kumban, Yosefbed yi yaa yedmoon “Yiminban oo! Ne kwanainban oo! Karub mimo kabusiib wedmiwen kumbedmo ne dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye karub keraneen kuu yimin. Yiib korem yena kuu igakman amunmo yiib ambeyiib yaa winime.” andoon. \p \v 18 Kwanandoona, Yudambed yaro dore ye dia wenene ye yaa yedmoon “Ne yariman ee! Nub kuu eb deme karub kedi! Ne yaa kongewaab. Wengamberebko, ne weng yedma. Eb yoom Fero yoom kuu ibmo. \v 19 Ee, ebbed nub yaa kaamondewen ‘Yiib kuu yiib ambeyiib dee? Yiib aagoroka yenayiib dee?’ andeewa, \v 20 nubbed neman yedmuwen ‘Nub ambe kuu kiomnoon. Angkon kuu ye kiomnoon yaambed dana mingki mimo wooneen. Ye ambang maa awaan mimombed wooneen kuu bobnoon kowe, ye kuu ye awaan anam yaambed aagorok mayiibban. Kwani kowe, awodkimbed ye mimyob darewoob kuyaa kowene ye dowaken dana keroon.’ anduwen. \v 21 Yariman ee! Ebbed ‘Nenminibko nekarewiib wedmandamiin.’ andewen, \v 22 kumban nubbed yedmuwen ‘Dana kewedman kuu nenmananuub kuu ye awodki kuu bobnaneen kii!’ anduwen. \v 23 Kumban ebbed yedmewen kuu ‘Kewedman kuyiibban kuu ne arinambo ari angkon ma manaibban.’ andeewa, \v 24 nub yoom nub ambe yoom kuu eb deme karub areb kowe, nub ambeyiib yaa eb amowiib kwane kanwunuwen. \v 25 Wunuuwa, nub ambembed yedmoon ‘Yiib angkon wene animan embengmo moone minime.’ andoon, \v 26 kumban nubbed inande yedmuwen ‘Kewedman kuyiibban kuu ika karub kuye arinambo ari kuu wanaubban.’ anduwen. \v 27 Kumban nub ambembed yedmoon ‘Ne wonong Rekselmbed karub dana ayoobmo wanabeen kowe, \v 28 mim kuu ne domowe wonoone wedmindo keraane, kiib dingkanbed ayenane biringke kurubkurub kiriwen ande meenekori korondaan, ika wedmindo \v 29 kowe, ye damaniib nenwananiibkob ye yaa arewa keraneen kuu ne kuu ye dowad mimyob darewoob kowe wene bobnaniin.’ andoon kii! \v 30-31 Kwani kowe, nub ambe ye wadkeri kuu daman keembed ye wadkeri kuu awinemoon areb keroon kowe, kewedman keyoom nub ambeyiib yaa ika wonokban keranuub kuu dana kewedman keye mimyobbed aye kowaneene bobnaneen. \v 32 Kowe, nembed ye dana yaa ongme oonaniin andaan nambe yaa, angkon yedmaan ‘Ye kuu nembed eb arinambo ari ika nenkowokban keraniin kuu ne kuu karak dabab darewoob kandaniin. Dabab kee eb kiringkono ari bongmindeban wene bobnaniin kii.’ andaan. \v 33 Weng kee kwamune nambe yaa yedmenaan kowe, kewedman keyiib ye aagorokambed ika nenwananiib kuu yimin dee? Ne kuu yid bi ye kakman ye yumbon kandeni, eb dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye karub keraniin kuu yimin dee? \v 34 Nembed yeyiibban nambe yaa ika wini kuu yiminban! Angkon, ne kuu nambembed mimyob durud yewed kandod wedmi kuu yiminban.” andoon. \c 45 \s1 Yosef Kuu Yekareb Kedmengkone Kaadkeriwen \p \v 1 Yuda ye weng wengamberekore, Yosef kuu ameng kamande kamoon kowe, ye deme karub kuu baandoone, ye dia kuu koronde winiiwe, ye aagoroka yoom ye yoommo wadnari ambiwoom kuu karub mamayiibban keroone, ye aagoroka yaa ye kuu kane ande andowe kedmengkandoon. \v 2 Kwanekore, naawonmo ameng kamoone Idyipdan kuu wengambereniwen, angkon Idyipdan yi king Fero ye deme karub ambiwoom doriibdan kwangkon karub mamaambed daandoone wengambiriwen. \p \v 3 Yosefbed ye aagoroka yaa yedmendoon “Ne kuu Yosef kii! Nambe kuu wad doreen dee?” andoon kumban, ye aagoroka kuu yi neman ma inandindo, amborom kuu ye yumbon aom kuu uniwen kowe. \v 4 Kwane Yosefbed yi yaa yedmoon “Ne dia minime.” andoone, ye dia winiiwe yedmendoon “Ne kuu Yosef, yiib aagorok kii. Yiibbed ne kuu Idyipdan yaa mooniwen kui. \v 5 Kowe, yiib kuu ne mooniwen kwande meenenib yiibkareb norin keraib angkon unaib, amborom kuu duknaubban, Godbed nedin keyaa nenmonoon kowe. \v 6 Kwane weeb ayoob ambibkin keyaom kee animan kuu idiibban keroon, angkon weeb angkoyiib kwangkon animan id wandaibban angkon animan kab kibingkaibban. \v 7 Kumban Godbed yiib yaa kuu nedin nenmonoone, dabab darewoob yaambed yiib kuu benmene awandanded, amborom kuu yiib yoom yiib awoya yoom korem duknaniib kuu God ye dowakenban kowe. Kwanikob, yiib kuu dukni miin arewa yeman koronde kombiri benmonoon kii. \p \v 8 Kwani kowe, keyaa manaan kuu yiibbed nenkondindo, Godbed nenmonoon. Yembed ne kuu awawoone Idyipdan yi king Fero ye wengongki ye karub kereni, yambiwoom doriibdan yi korok kereni, Idyip okad korem kuu nembed korok keraan \v 9 kowe, kirod ika wene nambe yaa yedmenime, keke eb dana Yosefbed yedmoon ‘Godbed Idyipdan korem yaa ne kuu korok nenkowoon kowe, neyiib yaa mene, aron yena dobaraab. \v 10 Eb kuu ewiib eb danayiib eb awoyayiib eb dingkaniib dingkan oonidaniib eb yiribman koremiib kuu benmeneeb okad Gosen aom ne dia yaambed dobirime. \v 11 Nembed eb dowad kuu oonaniin, amborom kuu weeb angkoyiib kuu animaniibban keraneen kowe. Kwananeeb kuu eb yoom eb ambiwoom doriibdan eb awene yoom eb deme karub yoom eb dingkan yoom, yiib korem kuu mungi bobnenib duknaibban.’ ande yedmime.” andoon. \p \v 12 Yosefbed ye aagoroka yaa ika yedmoon “Yiib kuu ongme wedmiiwoo? Benjamin, eb kangkon ongme wedmeewoo? Keke ne kuu anam Yosef nembed yiib yaa daandiin kii. \v 13 Kowe, nambe yedmenime, nembed Idyip aom korok darewoob keraan, angkon yiibbed komo komo wedmiwen kuu daanime. Kwane nambe kuu kirod kiri nenminime.” andoon. \p \v 14 Kwanekore, ye dingki kuu ye daman Benjamin yaa awine nenkangkunekore ameng kamoone, Benjamin kangkon man awine nenkangkunekore ameng kamoone kamiwen. \v 15 Kwanekore, ye aagoroka korem yaa mandamuk keendekore awine nenkangkune ameng kamoone, man awine nenkangkune ameng kamiiwe kamiwen. Kwanekoriwa, ye aagoroka yoom ye yoom dakmenabiwen. \p \v 16 Fero kuu wengamboroone Yosef ye aagoroka miniwen kii andiiwe, ye yoom ye korok korok yoom kuu kubekoriwa, \v 17 Ferombed Yosef yaa yedmoon “Eb aagoroka kuu yedmendebko, yiribman kuu nekwane yi dingkan ari nongkobekorib, Keenan ambibkin yaa ika winime. \v 18 Wenenib, yi ambe yoom yi nimadana koremiib kuu benib, ika neyiib yaa keyaa minime, minibko nembed Idyip aom okad amun yeman kondako, animan amun kuu keyaombed kubiyiib ane dobirime. \v 19 Eb kuu kwamune yi yaa yedmende, kekamunime, kwame kuyaombed dibiriwed benmini yeman yumboniib aningko waigon kuyiib waigon yi hosiib kuu Idyip aombed benbangkandebko, bewene yi danayiib yi amerediib yi ambeyiib kuu keyaa benminime. \v 20 Yiib yiribman yaa meenaib, amborom kuu Idyip aom amunmo dangoon kuu yiibman keraniib kowe.” andoon. \p \v 21 Andoone, Israel ye karub dana kuu kwaniwen. Yosefbed kuyaom dibiriwed benmini yeman yumboniib aningko waigon kuyiib waigon yi hosiib animan wedya wene ananiib yemaniib kwane bangkandoon. Ferombed yedmoon areb kuu kwanoon. \v 22 Kwanekore, ye aagoroka korem yaa kuu ebkad yeweb bangkandoon, kumban Benjamin yaa kuu od silva 300iib ebkad yeweb angkoyiib kwane bangkanoon. \v 23 Keke yambe yaa bangkani ye dowad Idyip aombed yiribman amun yeman kuu donki angko angkoyiib ari kuu nongkobekore angkon donki yingki angko angkoyiib animari kuu yob ani yeman yowoyiib flawayiib animan yena wedya ika mene ananeen yemaniib kwane nongkoboone nekwiwen. \v 24 Kwanekore, ye aagoroka kuu domondoone winiiwe, yembed yi yaa yedmoon “Ambiyaom wene wedya wengbaraib.” andoon. \p \v 25 Andoone, yi kuu wene Idyip domondekorib, yi ambe Yekowiib yaa Keenan ambibkin aom winiwen. \v 26 Yimbed yi ambe yaa daaniwen “Yosef kuu bobnindo, wad doreen kii! Angkon yembed Idyip okad korem kuu yembed korok keroon.” andiwen, kumban Yekob binangki darewoob keroon kowe, yi weng kuu anam ande meenindo, kerebkarab kamoon. \v 27 Kumban yimbed ye yaa Yosefbed daandoon ye weng korem kuu daanekoriwa, Yosefbed diborodned ika nenwini yeman aningko waigon bangkandoone, benwiniwen kuu Yekob wedmekore, ye wedme binangki dowan kerekore \v 28 yedmoon “Kibireb kee, ne kuu anam ande meenaan, ne dana Yosef kuu wad doreen kowe, wene wedmenekoridned bobnaniin.” andoon. \c 46 \s1 Yekob Idyip Yiri Wonoon \p \v 1 Kwane, Israel awene kuu yi yiribman koremiib benib andowe winiwen. Wene, Berseba nandekoriwa, yembed dingkan yeene ningkenaboone agedmo keroone, baeb kuu yambe Aisek ye God yaa konoon. \v 2 Miriknoone, Israel kuu angkoone, Godbed ye yaa wane korokbenoon. (Israel yaningko mamaa kuu Yekob.) Kwangkambed yedmoon “Yekob! Yekob!” andoone “Ne kei.” ande inandoon. \v 3 Kwane, Godbed daanoon “Ne kuu God, eb ambe ye God. Eb Idyip ambibkin yiri wini kuu unaab, amborom kuu kumaombed amun kerubdaniine, eb awoya kuu ambibkin darewoob keraniib. \v 4 Idyip yiri wananeeb kuu oonebdaniin, angkon eb awene ika be mananiin. Angkon bobnaneewe, Yosef yembedmo eb indob kebenekore mangkaneen kii.” andoon. \p \v 5-7 Kwanoona, ware amkimo keroone, Yekob ye karub danambed kuyaom dibiriwed benmini yeman yumboniib aningko waigon kuyiib waigon yi hosiib Ferombed araben bangkandoon kuyaom kumbed yi yiribman korem Keenan aombed biweniib yi ambeyiib yi nimadanayiib, yi korem bennongkobekorib, yi dingkan kab korem Keenan aombed biweniib kuu Idyip yiri winiwen. Yekob ye dana yoom ye awoya yoom yi korem kuu winiwen. \p \v 8 Yekob awene Idyip yiri winiwen yi aningko kuu kei. Ruben kuu Yekob ye wonob dana. \pi1 \v 9 Ruben ye karub dana kuu Hanok, Palu, Hesron, Karmi yoom kui. \pi1 \v 10 Simion ye karub dana kuu Yemuel, Yamin, Ohad, Yakin, Sohar, Saul yoom kui. Saul kuu Keenan wonongbed wooneen. \pi1 \v 11 Livai ye karub dana kuu Gerson, Kohat, Merari yoom kui. \pi1 \v 12 Yuda ye karub dana kuu Er, Onan, Sela, Peres, Seera yoom kui. (Kuned Er yoom Onan yoom kuu Keenan aombed bobniwen.) Peres ye karub dana kuu Hesron yoom Hamul yoom kui. \pi1 \v 13 Isekar ye karub dana kuu Tola, Pua, Yasub, Simron yoom kui. \pi1 \v 14 Sebulun ye karub dana kuu Sered, Elon, Yaleel yoom kui. \p \v 15 Yekob yoom Lea yoom yi karub dana awene kukui. Yekob yoom Lea yoom yi karub dana Aram ambibkin ye okad dabonmo aombed wanabiwen. Yi yangkura kuu Daina. Yi korem kuu 33yiib. \pi1 \v 16 Ged ye karub dana kuu Sefon, Hagi, Suni, Esbon, Eri, Arodi, Areli yoom kui. \pi1 \v 17 Aser ye karub dana kuu Imna, Isva, Isvi, Beraia yoom kui. Yi yangkura kuu Sera. Beraia ye karub dana kuu Heber yoom Malkiel yoom kui. \p \v 18 Yi kuu Lebanbed Lea yaa kondoon ye wonong Silpa yoom Yekob yoom yi karub dana awene kui. Yi korem kuu 16iib. \p \v 19 Yekob yoom Reksel yoom yi karub dana kuu Yosef yoom Benjamin yoom. \pi1 \v 20 Yosef yoom taun aningko On yi karub dore yi god dore wedyiri dobiri ye karub yaningko Potifera ye mungkan Asenat yoom kumbed Menase yoom Efraim yoom wanabiwen, Idyip aombed. \pi1 \v 21 Benjamin ye karub dana kuu Bela, Beker, Asbel, Gera, Naaman, Ehi, Ros, Mupim, Hupim, Arid yoom kui. \p \v 22 Yi kuu Yekob yoom Reksel yoom yi karub dana awene kui. Yi korem kuu 14iib. \pi1 \v 23 Den ye mingki kuu Husim kui. \pi1 \v 24 Naftalai ye karub dana kuu Yahsiel, Guni, Yeser, Silem yoom kui. \p \v 25 Yi kuu Lebanbed Reksel yaa kondoon ye wonong Bilha yoom Yekob yoom yi karub dana awene kui. Yi korem kuu ediib. \p \v 26 Yekob yoom ye dana meed yoom ye awoya yoom Idyip yiri winiwen kuu 66iib, kumban ye karub dana yi amered kuu kimingkindo. \v 27 Yosef yaambed Idyip aom karub dana ayoob wanabiwen kowe, Yekob awene korem Idyip aom doriib kuu 70yiib. \p \v 28 Kwane, Yekobbed Yuda yaa yedmoone, yedin Yosef yaa wene Gosen okad kuna yaa aom dobaranuub andi ye dowad wonoon. Gosen okad aomniwen kuyaron kuu \v 29 Yosefbed yedmoone, ye deme karubbed ye hosiib ye hos yoman ari dobiriwed kirod yarebi yeman aningko seriot kuyiib nekwiiwe, animari doberekore, Gosen yaa yambe wenganok wonoon. Yambeyiib yaa angkaderekore, yambe yaa awinene nenkangkunekore ameng kamemboroon. \v 30 Kwane Israelbed Yosef yaa yedmoon “Nembed wedmaane eb kuu wad doreeb kowe, bobnaniin kuu yimin.” andoon. \p \v 31 Kwane, Yosefbed ye aagoroka yoom yawodki aweneya yoom yaa daandoon “Ne kuu kari wene king Fero yaa daananiin ‘Ne aagoroka yoom nambe awene yoom Keenan ambibkin aom dobiriwen kuu ne yaa miniwen. \v 32 Yi kuu dingkan kab oonidan kowe, yi dingkan kawiib yi yiribman koremiib benminiwen.’ andaniin. \v 33 Ferombed baandaneene ye yumbon aom aomnaniiwe kaamondaneen ‘Yiib deme komo awingkimaib?’ andoka, \v 34 neman inande yedmime ‘Nub kuu eb deme karub. Nub kuu dingkan kab oonidan, nub awoya yi deme areb kwane awingkimaub.’ andime. Yiib kuu kwamune andaniib kuu yiib kuu Gosen yaa dobaraniib kuu yimin ande yedmaneen, amborom kuu dingkan kab oonidan kuu Idyip yi dowakenban anam kowe.” andoon. \c 47 \p \v 1 Andekore, Yosefbed ye aagoroka angkoyiib be, king Fero yaa wenekore yedmoon “Nambe yoom ne aagoroka yoombed yi dingkan kawiib yi yiribman koremiib Keenan ambibkin aombed Gosen yaa be winiwen.” andekore, \v 2 ye aagoroka angkoyiib kuu Fero yaa korokbenoon. \p \v 3 Kwane, Ferombed ye aagoroka yaa kaamondoon “Yiib deme kuu komo awingkimaib?” andoone, man yedmiwen “Nub kuu eb deme karub. Nub kuu dingkan kab oonidan, nub awoya yi deme areb kwane awingkimaub. \v 4 Nub kuu owoddan, Keenan ambibkin aom kuu animaniibban keroon, angkon nub dingkan kab kangkon yi animaniibban keroonkob munuwen kowe, nub dowaken kuu okad Gosen aom araben dobaranuub. Kuu yimin dee?” andiwen. \v 5 Andiiwe, Ferombed Yosef yaa yedmoon “Eb ambe yoom eb aagoroka yoom eb yaa miniwen kowe, \v 6 Idyip okad amun amuniib yaa benwenebko ambib yenbe dobirime. Okad Gosen aom dobaraniib kuu yimin. Angkon yi yena kuu dingkan kab oonidan yi inamen anam yikaadkeriwen kuu ebbed be menebko, ne dingkan kab yaa domondako, oonimamime.” andoon. \p \v 7 Kwane, Yosefbed yambe nenwene Fero yaa korokbenoon. Yekobbed Fero yaa amun kerunoone, \v 8 Ferombed kaamonenoon “Eb kuu weeb komoyiib?” andoone, \v 9 Yekobbed inande yedmoon “Ne kuu okad ari dewenebaan ye weeb kuu 130yiib. Ne dobiri ye weeb kuu yobdood angkon doboobban. Angkon ne weeb kuu ne awoya yi weeb yi doboob arebban.” ande \v 10 Fero yaa amun kerunekore, Fero ye yumbon aombed wonoon. \p \v 11 Kwane, Yosefbed yambe yoom ye aagoroka yoom be Idyip aom okad amun yeman Gosen yaa be wenekore, Gosen okad maa kondoone, ambib yenbe dobiriwen, Fero ye weng dakmoon kwamune areb keriwen. (Kibikee okad kee dobiriwen kuu Ramesis andimaib.) \v 12 Kwaniiwa, Yosefbed ye aagoroka yi meed korem kimingkoon kowe, yi korem yaa animan yiminmo bangkandimaan. \s1 Animaniibban Aron Doboob Keroon \p \v 13 Kuyaronbed ari kuu Idyip ambibkiniib Keenan ambibkiniib kuu animan idiibban kowe, animaniibban anam kerekore, mungi darewoob kere mungimbed aromkonoyiibban doberembiriwen. \v 14 Nimakarub Yosef yaa wene yob animan (nati areb) berengkanabimaiwa yi od korem kuu Yosefbed bekore, king Fero yambib amun yeman aom nongkobimaan. \v 15 Kwanaane, Idyipdan yi odiib angkon Keenandan yi odiib kuu dowan keroon. Od dowan keroon kowe, Idyipdan korembed Yosef yaa wene yedmiwen “Nub yaa animan bangkande yaa! Yiminoo? Anaubban kuu eb arinambo arimbed bobnanuub kii! Nub od dowan kii!” ande kamiwen. \v 16 Kwane, Yosefbed inande yedmendoon “Yiib kuu odiibban kowe, yiib dingkan kab kuu bangkawibko animan bangkanda.” andoon. \v 17 Kwani kowe, yi hosiib yi sibiyiib yi naningkodiib yi buromakauyiib yi donkiyiib Yosef yaa bangkanaiwe, Yosefbed neman yi yaa animan bangkandaane kamiwen. Weeb kuyaom kuu Yosefbed awandimaan kowe duknindo. \p \v 18 Kwane kuye weeb burudande weeb ari kuu nimakarubbed Yosef yaa ika mene yedmiwen “Ebkaad aa! Nub kuu odiibban, angkon nub dingkan kab kuu ebmanmo. Nub idiib nub okadiib kuu nubman, kumbedmo. Mamayiibban. \v 19 Anam kii! Anaubban kuu eb arinambo arimbed nub yoom nub okad yoom duknanuub kii! Nub yoom nub okad yoom berengkekoreb, animan nub yaa bangkande! Kwananeeb kuu king Fero ye dabderem yiri dobere no deme awinembiridan keranuub. Nub okad kwangkon Fero yeman keraneen. Yob bungki yeman nub yaa bangkande. Kwananeeb kuu wad dobaranuub, duknaubban. Angkon kwananeeb kuu nub okad kuu ingkudmo keraunban.” andiwen. \v 20 Kwanekoriwa, Yosefbed Fero ye dowad okad korem kuu berengkoon, Idyip yimin yimin aom. Idyipdan korem yaambed berengkoon, amborom kuu mungi miin darewoob keroon kowe. Kwanikob, okad korem kuu king Fero yeman keroon. \v 21 Angkon Idyipdan korem kuu king Fero ye deme kakmaniibban ye karub keriwen. \v 22 Okad yena berengkindo kuu Idyipdan dore yi god dore wedyiri dobiri ye karub yi okad, amborom kuu king Ferombed yi deme ye kakman bangkandimaan kuu animan bangkandimaan. Kowe, yi okad berengkindo. \p \v 23 Kwane, Yosefbed nimakarub yaa yedmendoon “Kibikee, nembed Fero ye dowad yiib yoom yiib okad yoom berengkaan kowe, yob bungki yeman yiib yaa bangkanda. Kwane, yiib yongbon yaa bungkenabime. \v 24 Id wi yaron kuu id andokbe wenore angkoyiib nongkobekorib anded mimo Fero yaa konimamime. Id angkara kuu yiib awene yiib ani yemaniib kab bungki yemaniib kui.” andoon. \v 25 Kwane, yimbed yedmeniwen “Eb kuu nub yaa awandewena, nub duknindo kii. Nub yaa amunmo kamewen kowe, nub king Fero ye dabderem yiri dobere no deme awinembiridan keruub kii.” andiwen. \v 26 Kwane, Yosefbed amob ongme kowoon kuu okad yaambed korem andokbe wenore angkoyiib nongkobekorib anded mimo Fero yaa konimamime, ye man kowe ande kowoon. Amob kee doboroon mene kibikee. Okad Ferombed bindo kuu Idyipdan dore yi god dore wedyiri dobiri ye karub yi okad, kumbedmo. \s1 Yekob Ye Amob Yeenbon \p \v 27 Israeldan kuu Idyip ambibkin aom okad Gosen yaa doberembiriwen. Deme yemoon ambangkekorib, okad berengkanabiiwe yiribman yemoon beniiwe kamiwen. Angkon dana yewudmo wanabiwen. \v 28 Yekob kuu Idyip aom weeb 17iib doboroon kowe, ye weeb korem kuu 147iib. (Yaningko mamaa kuu Israel.) \v 29 Israel kuu yekaadkeroon aron doboobban ari kuu bobnaneen. Kwane kowe, ye dana Yosef kuu yedmoone monoon. Monoone, Yekobbed yedmoon “Eb mimyob dowaken ne yaa kowewen kowe, eb dingki kanmene ne yon muudkuk dabderem aom kowekoreb, ne yaa kwananiin ande amob ongme. Amob kuu ne yaa amunmo kame ne weng wengamberekoreb kwane. Ne id kuu Idyip aom mangkaab. \v 30 Bobnaka, ne id kande Idyip domonde wene ne ambeya mangkanabiwen yaa kurimbed mangke.” andoone, Yosefbed inande yedmoon “Eyoka, eb weng kuu kwananiinaa.” andoon. \v 31 Kwanandoone, Yekobbed yedmoon “Ne yaa amob ongme.” andoone, Yosef kuu amob ongmoon. Amob ongmoone, Yekobbed yonamad ari yonekore, kurikuriyiib kubiyiib God yaa konoon. \c 48 \s1 Menase Yoom Efraim Yoom Yaa Amun Kerundoon \p \v 1 Amaan arimbed, Yosef yaa daanoon “Eb ambe kuu korereyiib kii.” andoone wengamberekore, ye karub dana ayoob Menase yoom Efraim yoom kuu yambe Yekowiib yaa benwonoon. \v 2 Kwane, Yekob yaa eb dana Yosef kuu monoon kii andiiwe wengamberekore, angkeen yirimbed mangdomon aromnene yaro diboroon. \p \v 3 Kwanekore, Yekobbed Yosef yaa yedmoon “Aromkono Korem ye Godbed kambong Lus\f + \fr 48:3 \ft Kibikee Lus kuu Betel andimaib)\f* yaa Keenan ambibkin aom kuyaambed ne yaa amun keruwe \v 4 yedmewoon ‘Nembed eb yaa dana yemoon bangkabdaniine yewudmo kere wananeen, angkon nembed eb kuu ongmaniine ambibkin yemoon yi ambokab keraneeb angkon nembed Keenan ambibkin okad korem kuu eb yaa kabdaniine eb awoyambed okad kee aron korem korem yeman kandaniib.’ andoon. \p \v 5 Godbed kwamune andoon kowe, eb karub dana ayoob Idyip aombed wanabeebkob, ne kuu yomanbed manaan kuu kimingke nekareb ne dana keraniin. Efraim yoom Menase yoom kuu Ruben yoom Simion yoom kwanaan areb kwamune neka keraniin. \v 6 Dana yena ari wanabaneeb kuu ebmanmo kere eb dana ayoob kee kuye ambibkin aom okad yumbon kandaniib kuu yi ambanga yaningko yaambed. \v 7 Eb ena Reksel bobneen kowe, yu dowad kwanaan kui. Ne kuu Aram ambibkin ye okad dabonmo yaambed ika meniine, Reksel kuu Keenan ambibkin wedyambed kambong Efrat dia bobnuune, ne mimyob darewoob kowekori, nembed Efrat\f + \fr 48:7 \ft Kibikee Efrat kuu Betlehem andimaib.\f* kiwaan kebed yaa yu kuu mangkaan.” andoon. (Yekob yaningko mamaa kuu Israel.) \p \v 8 Kwane Israel kuu Yosef ye karub dana wedmendekore, yembed kaamonoon “Kee kane awene?” andoone \v 9 Yosefbed neman yedmoon “Yi kuu ne dana, Godbed ne yaa kiri kee bangkawoon kei.” andoon. Kwane Israelbed yedmoon “Ne yaa benmenebko nembed yi yaa amun kerunda.” andoon. \v 10 Israel ye indob kuu wud dabunoon amborom kuu kiomnoon kowe, ye kuu korobe wedmindeban. Kowe, Yosefbed ye dana kuu be ye dia monoone yambembed mandamuk keendekore kangkudereboon. \v 11 Israelbed Yosef yaa yedmoon “Ne kuu angkon ika eb murubia kamune wedmainban ande meenaan, kumban Godbed yimin yedmoon kowe, eb dana kwangkon wedmaan kii!” andoon. \p \v 12 Andoone, Yosefbed yambe ye yon dangbo ari dibiib kuu benangkanekore, bumangke ye murubia kuu okad yiri kankubunekore, \v 13 Efraim kuu Yosef ye dingki wiwi angkambed awinenekore, nenwene Israel ye dingki an angka kowoon. Angkon, Menase kuu Yosef ye dingki an angkambed awinenekore, nenwene Israel ye dingki wiwi angka kowoon. \v 14 Kumban Israelbed ye dingki wiwi kuu an angka yirene ningki Efraim ye korok ari kowekore, ye dingki an kuu wiwi angka yirene ayi Menase ye korok ari kowoon. Menase kuu ayi kumban, ye awo ye dingki anbed ye korok ari kowoon. Efraim kuu ningki kumban, ye awo ye dingki wiwimbed ye korok ari kowoon. \v 15 Kwane, Yosef yaa amun kerune yedmoon \q1 “Ne God kuu nawo Abraham yoom nambe Aisek yoombed wengambiriwen yi God. \q2 Ye kuu ne yaa kuu sibi oonidan areb oonewembirimameen ari mene kibikee ye God. \q2 \v 16 Ye kuu Engyu areb arud ye barang korem yaambed ne yaa awawimaan ye God. \q1 Kewed ayoob keya amun kerundok. \q1 Godbed awandoko nawo Abrahamiib nambe Aisekiib neyiib nub aningko areb aningko darewoob kerime. \q2 Kwane yi awoya yemoon kerok.” andoon. \p \v 17 Andoone, Yosef kuu wedmoone yambe ye dingki wiwi kuu Efraim ye korok ari kowoone wedmekore ye dowakenban keroon kowe, yembed awodki ye dingki wiwi Efraim ye korok ari kowoon kuu kanangkanene Menase ye korok ari kowande \v 18 yedmoon “Ambe, yii! Keke ayi kii. Kowe, eb dingki wiwi kuu kande ye korok ari kowe.” andoon \v 19 kumban, yambembed yiminban andekore yedmoon “Ne dana ee, nekaad. Ye kwangkon yaningko darewoob kerene awoya yemoon keraneen kumban, ye damanbed ye ayi yaa burudande yaningko miin darewoob keraneen. Ye awoya kuu ambibkin maa maa nimingke nimingke keraniib.” andoon. \p \v 20 Andekore, kuyaron arimbed yi yaa amun kerunde yedmoon \q1 “Eb aningko yaambed Israel nembed amun kerundi, \q2 Godbed eb yaa Efraim areb Menase areb kerubdok.” andekore, \p Efraim yaningkodin Menase yaningko yoman yedme kowoon. \p \v 21 Kwanekore, Israelbed Yosef yaa yedmoon “Ne kuu bobnandamiin kumban, God kuu eb yaa dore awabdimamaneen kowe, yembed eb kuu eb ambeya yi okad kari ika nenwananeen. \v 22 Eb kuu eb aagoroka yi korok kowe, Amorodan yaambed ne kerewangiib ne anangkawiib kumbed Sekem okad kandaan kuu kabda.” andoon. \c 49 \s1 Yekobbed Ye Karub Danaya Yaa Amun Kerendoon \p \v 1 Kwane, Yekobbed ye karub dana yaa baande yedmoon “Mene ne dia dibiribko, amaan ari yiib yaa komo keraneen ye weng kuu yedmenda. \v 2 Yekob ye karub dana, mimyamo kere dibirime. Yiib ambe Israel ye weng kuu wengambirime. \q1 \v 3 Ruben, eb kuu ne wonob dana. Eb kuu ne aromkono ye karub, eb kuu nembed ambe keri yeman, eb kuu eb aromkonombed eb damana ari dobirimameeb, kui. \v 4 Kumban, eb kuu urok arudiib areb kowe, eb damana yi korok ye yumbon domonaneeb, amborom kuu ne angkimbon ari daane ne dungkud wonong yoom dangiwen kowe, ne yaa ambarakmewen, kui. \q1 \v 5 Simion yoom Livai yoom kuu aagoroka, inamen mimo kedi, yi kerewang kuu nangmi yeman. \v 6 Ne kuu yimbed yemyeb weng dakmi yayiib wengboniib yaa kuu wene nedbe dakmainban, amborom kuu yi arudbed karub kuu yeene monmariwen, angkon buromakau yi mekmeed nari kuu yi iningkuk yeman kowe. \v 7 Yi noriniib arudiib kuu miin arewa kowe, yi norin yaa butun kerok. Nembed yiib awoya been Israel ambibkin aom buyokbayok keraniina wenebaniib kii. \q1 \v 8 Yuda, eb aagoroka kuu eb yaa kubebdaniib. Eb kuu eb bondan yi kongkono ari awingkaneeb. Eb aagoroka kuu eb yaa bumangkaniib, kui. \v 9 Yuda, eb kuu laiyon areb (Laiyon kuu awon ambi kiib kambari aromkono darewoowiib areb, yimbed karub animamiib). Dingkan aye anekore, ye ami yaa winimaan areb. Bayiringke angkimbirimaan kuu karub maa kuyaa wene wangmimokban, unimaib kowe. Eb kuu laiyon kee areb kereeb kii. \v 10 Yuda yoom ye awoya yoom kuu Israeldan yi king keraniib. King yaromkono kuru awinekorib, king kere dobaraniiwe wene king anam kuu mananeen, kui. Ambibkin korem yi karub kuu ye yaa kube wengambaraniib. \v 11 Yuda kuu animan yemoon ye karub keraneen kowe, ye donki ingod kuu nong yob ye nong amun yeman yaambed yengbimamaneen. Angkon, yebkad kuu wain okbed ogimamaneen, amborom kuu wain ok yemoon ye karub keraneen kowe. \v 12 Ye indob kuu wain ok areb keraneen, animan amun yemooniib kowe. Ye ningkambo kangkon muk ambod areb kawanmo dangkorong keraneen, kui. \q1 \v 13 Sebulun kuu karamok kebed yaa dobaraneen. Yembed dobaraneen ye kebed yaa kuu motod yemoon menebe dobirimamaniib. Ye dobiri yimin kuu wene Saidon yimin, kui. \q1 \v 14 Isekar kuu donki aromkonoyiib areb, aromkonoyiib kumban dabab be wini kuu ye dowakenban kowe, ye dabab benkariyabe wini ye yowo ayoob be wanaanban wedyaa dibaraneen. \v 15 Kumban, ye yiidkimbon amuniib ye okad amuniib kuu wedmaneen kowe, yaro ye dabab kuu kandom ari nongkobekore, benwananeena yedmaniibkob, ye dabderem yiri dobere no deme ambangkaneen, kui. \q1 \v 16 Den kuu ye amyenimbon yaa wengyundaneen, yi kuu Israel yi amyenimbon yena areb keraniib. \v 17 Den kuu niin dok areb kerene kiwaan kebed yaa angkimbere hos yon daandum yaa domonaneene korongbere dandaneene, hos ari dibeen ye karub kuu angkurom anuk kombaraneen, kui. \q1 \v 18 Oo Yariman God, ne kuu eb awawe ande meedmiin. \q1 \v 19 Ged kuu yid bidanbed ayenmo mananiib kumban, igakman yenmo wananeen, kui. \q1 \v 20 Aser kuu animan yemoon keraneen, ye kuu king yi animan ambod amuniib nekwe bangkandi ye karub keraneen, kui. \q1 \v 21 Naftalai kuu diiya yingki amuniibbed kabaanimaun kuu mana amuniib wanabimaun areb, kui. \q1 \v 22 Yosef kuu id yemoon dibirimaan ye nong demok kebed yaambed deedere nondong kuu bot kuuk yaa yone daane burudandimaan areb. \v 23 Ye bondanbed arudiib ayenmo menenib, ye yaa anangkabbed ana baradmiwen, \v 24 kumban ye anangkab kuu korobe dedmene, ye dingki kuu korobe aromnoon, amborom kuu Yekob ye Aromkono Korem Ye God, aningko maa kuu Israeldan yi Ooni Ye God, aningko maa kuu Israeldan Yi Kombe Ye God kumbed ye aromkonombed awanembirimameen kowe. \v 25 Eb ambe ye Aromkono Korem Ye Godbed eb yaa awabdene amun kerubdimaan. Ambid arimbed amiib, dem ok yi okiib, dingkan kab yemooniib dana yemooniib kwane bangkabdok. \v 26 Godbed amun keruwoon kuu darewoob, aangko unyeman yi yiribman amun burudandoon. Amun keruwoon kowe, korem kuu Yosef yeman kerok. Ye aagoroka yaambed Godbed nenmonoon kowe, kui. \q1 \v 27 Benjamin kuu dura anon arudiib mungiyiib areb. Amkimo kuu dingkan aye animameen, oobne yaa kuu yenmo wene yiribman be nekwe bangkandimaan areb, kui.” andoon. \p \v 28 Yi korem kuu Israel ye ambokab wad ayoowiib kowe, keke yi ambembed yi yaa yi kara areb amun kerundene kwane yedmoon. \s1 Yekob Kuu Bobnoon \p \v 29 Kwanekore, kwanime ande weng daandoon “Ne kuu bobnekori, ne karuwayiib yaa daboknendandamaan kowe, botdem aom Hitman Efron ye mongkobon yaambed ne ambeya mangkiwen yaambed ne yiib mangkime. \v 30 Botdem kee Makpela okad aom Mamre dia Keenan ambibkin aom, Abrahambed botdemiib mongkoboniib Efron yaambed moonoon kuu bobmangkanabi yeman ye okad kui. \v 31 Abraham yoom ye wonong Sera yoom kuu kuyaa mangkiwen. Aisek yoom ye wonong Rebeka yoom kangkon kuu kuyaa mangkiwen. Angkon Lea kuu nembed kuyaa mangkaan. \v 32 Mongkoboniib botdemiib kuu Hitdan yaambed moonoon kuyaa kuu ne id kuu mangkime.” andoon. \v 33 Kwane, Yekob kuu ye karub danaya yaa kwanime ande weng ongkande dowan kerekore, ye yon kuu angkimbon ari ika nongkobekore, yiri angkimbere yeenbon inum narekore, bobnoon. \c 50 \p \v 1 Yekob kuu bobnoone, Yosef kuu ameng kame kankankune mandamuk kerunoon. \v 2 Kwane, yembed ye dokta yaa yedmendoonkob, yimbed mangki ye dowad Yekob ye bob id yaa andowe nekwiwen. \v 3 Baeb amuniib, bob id deendindeban ye muramurayiib nekwiiwe wene aron 40yiib dowan kereen. Kuye Idyipdan yi bob id nekwi yaron areb. Bobnoone, Idyipdan kwangkon ye yaa mimyob keeniwen. Yi kuu mimyob darewoowiib kowe, ameng kamiwen kuu wene aron 70yiib dowan kereen. \p \v 4 Kwane, mimyob keeni yaron dowan keruune, Yosefbed wene king Fero ye korok korok yaa yedmoon “Yiib kuu ne yaa dowakeniib keribka, Fero yaa ne dowad yedmime \v 5 ‘Nambembed yedmoona, amob ongmaan kuu nambe bobnaneen kuu kanwene ye bobkonombon Keenan ambibkin aom nidkoon kwaom kumbed mangkaniin andaan. Amob kee kowaan kowe, ebbed ee yimin andebka, ne kuu kwari wene nambe ye id mangkekori igakman mananiin.’ andime.” ande Yosefbed yedmoon. \v 6 Kwane, yedmiiwe Ferombed man yedmoon “Eb ambembed yedmoonkob, amob ongmewen kowe, kwane kan kwari wene eb ambe kuu mangke.” andoon. \p \v 7 Kwanandoone, Yosefbed yambe mangkok wonoon kuu ye yoom Fero ye korok korokdan yoom \v 8 Yosef awene yoom yambe awene yoom yi korem kwamune winiwen, kumban Yekob aweene yi kewed koyuyiib danayiib kuu winindo. Yi kuu yi dingkan kab oone dobiriwen, okad Gosen aom. \v 9 Yosef yoom winiwendan kuu karuwiib yi hosiib, hos yoman ari dobiriwed kirodmo yarebi yeman aningko seriot kuyiib yi karuwiib hosiib kowe, yemoon winiwen. \p \v 10 Weneniiwa, ok Yorden dia wene Atad ye flawa ye yob kad bangkanabimbon yaa yinmonekoriwa, Yosefbed bob yuudi ameng kame diboroone, mimyowiib ameng darewoob kamiwen, aron ediib dowan kereen. \v 11 Kuyaron kuu Keenandan yi yaa wedmekorib yedmiwen “Idyipdan kuu bob yuudi ye dowad dibiib.” ande yedmekorib, keyaa kee aningko yeeb Abelmisraim\f + \fr 50:11 \ft Abelmisraim yaningko ye id kuu “Idyipdan yi bob yuudimbon”.\f* ande kowiwen. \p \v 12 Kwane Yekobbed ye karub dana yaa amob weng daande kowoon kuu kwaniwen. \v 13 Yimbed ye bob kande Keenan ambibkin aom wene okad Makpela ye botdem aombed mangkiwen. Botdem kee Abrahambed Hitman Efron yaambed botdemiib mongkoboniib Mamre dia bob mangkimbon ye dowad berengkoon. \v 14 Mangke dowan kerekorib, yi korem igakman Idyip yiri winiwen. \s1 Yosef Ye Aagoroka Kuu Ye Yaa Ika Uniwen \p \v 15 Kwane, Yosef ye aagoroka wedmeniwen kuu yi awodki bobnoon kowe, Yosef yaa ika unekorib yikareb yedmiwen “Nubbed Yosef yaa ambarakmuwen ye kakman awine inandaneen dee?” ande uniwen \v 16 kowe, Yosef yaa weng keeniwen kuu “Eb ambembed bobnindo aron anuk kuu yedmoon \v 17 Yosef yaa yedmime. ‘Eb aagorokambed eb yaa ambarakmiwen ye kakman kuu are nonondande. Yi kuu eb ambe ye God ye deme karub kowe, angkon yimbed komo arewa eb yaa kamiwen ye dabab kuu are nonondande.’ andoon kii!” ande weng keeniwen. Yosef kuu wengambere mimyob keende inok woon. \p \v 18 Kwane ye aagorokambed ye yaa mene bumangke okad yiri kirobekorib yedmiwen “Nub kuu eb deme no kakmaniibban awinembiri ye karub keruub kii.” andiwen. \v 19 Kumban Yosefbed yi yaa weng amuniib yedmoon “Unaiwaa! Ne kuu God ye yumbon kandaan dee? Dowan oo! \v 20 Yiib dowakenbed kuu ne yaa arewa kamiwen kumban, Godbed amonombe nub yaa amun kerundoon kowe, karub yemoon duknindo, wad doburuub kii! \v 21 Kwana kowe, yiib ne yaa unaib. Nembed yiib yoom yiib dana yoom yaa korobe oonaniin.” andoon. Kwanandoone, yi uni kuu dowan keroona dobiriwen. \s1 Yosef Bobnoon \p \v 22 Yosef awene yoom ye aagoroka awene yoom yi kuu Idyip ambibkin aom dobiriwen. Yosef ye weeb korem kuu 110iib. Wat doreen yaron kuu \v 23 ye dana Efraim ye awoya ari kuu wedmendoon. Angkon ye dana Menase ye dana Makir ye meed kwangkon wanabekorib, Yosef yaa kiriboon. \p \v 24 Kwane, Yosefbed ye aagoroka yedmendoon “Ne bobni aron dia meneen. Kumban, anam kuu Godbed yiib yaa awandene be okad kee koronde okad Abraham yoom Aisek yoom Yekob yoom yaa amob ongme kowoon kuyaa kuu be wananeen.” andekore, \v 25 yambe Israel ye karub dana yaa daandekore, ika amob weng yedmoon “Anam, Godbed yiib yaa awandaneen kowe, ne bob id kuu keyambed mangkaib, be winime.” ande amob weng ongme kowoone, wiim aangkiwen. \v 26 Kwane, Yosef kuu ye weeb 110iib dobere bobnoon. Kwane ye bob kuu baeb amuniib bob id muramurayiib nekwiiwe, Idyip ambibkin aombed babang aom kambiriwen, kuned mangkindo.