\id GAL Yongkom Galatians proj#256 Jude Dagi / Steve Christensen \h Galasiadan \toc1 Galasiadan Poolbed Galasiadan Yaa Kerek Keendoon \toc2 Galasiadan \mt1 Galasiadan \mt2 Poolbed Galasiadan Yaa Kerek Keendoon \is1 Kerek Kee Komo Dowad Wongkoon \ip Kambong kambong Galasia aom kuu dudi kedmengkandidan yenambed menebiwen. Kedmengkandiwen kuu Yuudan yi amowamob korem awinenib Yuudan areb kad wandaniib kumbed God yindob arimbed yimin keraniib andiwen. Kumban Poolbed kuu yiminban dowan, Yesu yaamo angkumone dobaraniib kumbedmo yimin ande korokboon, kerek keyaombed. Wongkoon ye weeb kuu AD 53 areb. \is1 Korok Weng \io1 1. Amun Kerundi Weng Ibduruk (1:1-5) \io1 2. Yesu Ye Weng Amun Kuu Mimo, Kan Angkara Kere Kan Angkara Keri Yemanban (1:6-10) \io1 3. Weng Amun Poolbed Kanyare Daandimaan Kuu Anammo Ande Korokboon (1:11—2:21) \io1 4. Anam Andiwendan Kuu Yuudan Yi Amob Yaambed Dudbere Obonmo Kere Yi Anam Andi Yaambed Doriib Ande Korokboon (sapta 3—4) \io1 5. Dudbere Obonmo Kere Anam Andi Yaambed Dobiri Kuu Komo Areb Ande Korokboon (5:1—6:10) \io1 6. Yeenbon Weng (6:11-18) \c 1 \p \v 1 Ne kuu Pool, Yesu Keresu yoom ye bobnoon yiri nen demboon ye Ambe God yoombed kinoona apaso keraan. Kukuu karubbedban o karub yaambedban. \p \v 2 Anam andiwendan Galasia aom doriib, yiib yaa kuu ne yoom kuristen angkodmia yiyiib doruub korem yoombed kerek kee keenduub. \p \v 3 Kabamoon kondoon ye mimyob dowakeniib yewenubmo dobiriyiib kuu nuwambe God yoom Yariman Yesu Keresu yoom yaambed yiib yaa bangkandime. \v 4 Keresu kuu nub ambarakmi dowad yeka ye wadkeri kondene bobnoon. Kwanoon kuyiib kibikee miin arewa dobiri yaron yaa nub kumaom doruub kuu ben burudande bindaniin manok anded. Ye kuu nuwambe God ye dowaken yaambed kwanoon. \v 5 Kowe, God yaa kuu nambiriyiib kerok, aron korem korem! Anam kwanok. \s1 Weng Amun Kuu Mim Kembedmo \p \v 6 Keresu ye kabamoon kondoon ye mimyob dowaken yaambed yiib yaa baandoon ye God yaa kuu yiib kuu kirodmo kirokmonekoriwa, weng maa yaa wenebiwen kuu ne binangkaan kii! \v 7 Kumban anam kuu weng amun kuu mimo, maayiibban kii. Kuned karub yenambed yiib kuu benib kerebkarab aom kiradmiib kii. Kwane, Yesu ye weng amun kuu kan amonombe yeka mamaa kerandamiib kii. \v 8 Kumban nubbed o engyumbed yiib yaa weng amun ke dakmuwen kanamban kimyen keraneen kuu, nubbed o engyumbedka ye kuyiib kuu Godbed kumbaanban yamotbon yiri korari yeman kinok! \v 9 Nubbed anuk yedmuwen kwane kibireb ikakman nembed yedmaan kei, karub kanembed God ye weng amun yiib kandiwen kekeimban kimyen mamaa dakmoka, karub ye kuyiib kuu Godbed kumbaanban yamotbon yiri korari yeman kinok! \p \v 10 Keyiib ku dakmaan kui karubbed yimin amun kameen kii anduwime andid dee, o Godbed yimin amun kameen kii anduwok andid dee? Ne kuu karubbed kubewime andid dee? Dowan! Ne kuu karubbed kubewime ande kamaan karen, ne kuu Keresu ye dememanban karen. \s1 Pool Kuu Apaso Keri Dowad Godbed Kinoon, Karubbedban \p \v 11 Angkodmia, yiibkaadkerime ande yedmaan kei, weng amun nembed dakmimain kuu karub yaambed andowindo kii. \v 12 Ne kuu karub yaambed kandindo, o karub yenambed kedmengkawindo. Yesu yekareb ne yaa ben dian kure korokbe kedmengkawoon. \p \v 13 Kedi, yiib kuu anukbed ne dobiri kerekmen Yuudan yi amowamob awini ye dowad yaambed kuu wengambere yiibkaadkeriwen kui. Ne komarewa kameni Yesu yaambed God yaa anam andiwendan kuu yobdoodmo yenbandeni, monmanmande kamaan yiibkaadkeriwen kui. \v 14 Nembedmo kuu Yuu karub ne yoom weeb ibmodan yemoon yaa kuu Yuudan yi kurikuri amowamob kuu nembedmo arimbed kaadkere awineni, ne awo awoya yi kedmengki amowamob kuyaa kuu mengmeng awinimo keraan. \v 15 Kumban ne wooneen yaronbed ne kinekore ye kabamoon kondoon ye mimyob dowaken yaambed ne yaa baandoon ye God kuu kubi dowakeniib kere \v 16 ne yaa ye Mingki nen dian kure korokbewoon, ye weng kuu ambibkin maa maadan yaa kanyare daande andi dowad. Kwanoona, ne kuu karub maa yaa wene komo kamaniin ande kaamonok winindo. \v 17 Kwane, ne kuu Yerusalem ari weneni ibduruk keriwen ye apasodan yaa wedmok winindo, kumban ne kuu erebnarimban ambibkin Arabia angka wenekori, amaanbed siti Damaskus yaa ikakman manaan. \p \v 18 Kwane, weeb ayoobmim dowan keruuna, ne kuu Yerusalem ari wene Pita yoom dibere dakmenabi dowad durunenok wanaan. Kwane, aron 15iib ye yoom dobaraan. \v 19 Kuyaron kuu apasodan yenayiib ma wedmendindo, Yariman Yesu ye daman Yems kumbedmo wedmenaan. \v 20 Anamaa, ne kuu God ye arinambo arimbed yedmaan kuu, yiib yaa ke wongkaan kee dudimban anammo. \v 21 Amaanbed ne kuu ambibkin Siriayiib Silisiayiib yaa wanaan. \v 22 Kuyaron kuu Yesu Keresu yaa anam andiwendan ambibkin Yudea aom doriib kuu ne ma wedmewindo. \v 23 Yi kuu ne dowad wengmo wengambiriwen, “Karub anuk nub yenbande durud yewed kondekore anam andi ye weng monmarande kamoon kuu kibikee kuye weng kanyare daandimaan kii.” yenambed ande dakmiiwe wengambiriwen. \v 24 Kwane, yi kuu ne dowadbed God yaningko kankooniwen. \c 2 \s1 Pool Kuu Apasodanbed Ee Andiwen \p \v 1 Weeb 14iib ye amaanbed ne ikakman Yerusalem ari wanaan, Baanabas yoom Taitus kangkon ye yoom ben wanaan. \v 2 Komo ye dowadbed kwari wanaan kuu Godbed korokbewoonkob. Kwane, Yuudanban yaa dakmimain ye weng amun kuu yimin dee ande kaamondi dowad kuristendan yi korok korok aningkodan yaa daandaan. Kumban korok korok yimbed yikirimo yaa daandaan, amborom kuu keye deme awinaan kuu idiibban andaniib dee ande unaan kowe. \v 3 Taitus ne yoom monoon kuu Gurikman, kuned kad wandindo. Kumban, yi kuu Yuudan yi amob awine ye kad wandime ande dedmonindo. \v 4 Kad wandime andi ye weng kee demboon kuu aadidmidanbed kuristen angkodmia irariwen kumbed Yesu Keresu yaambed Yuudan yi amob yaa dudboroon ye dobiri awinuwen kuyaa darobi dowad yemyeb awuderenib, nub benkubudere Yuudan yi amob ye dabderem aom nongkobem ande kamiwen. \v 5 Kumban nub kuu yi yaa aron mimo ma kondindo, God ye weng amun kuu anam kowe yiib yaa angkimborok andi dowadbed. \p \v 6 Kwane, kuristen aningkoyiibdan, aningkoyiib o aningkoyiibban kuyaa kuu ne ma meenimokban, kedi, God kuu karub bunangkamo wedmene amun andimokban, kwane keye korok korok kembed ne weng yaa inamen yeeb ma kan dabokne kawindo. \v 7 Kwane, Godbed Pita kuu Yuudan yaa God ye weng amun daandi deme konoon areb, ne kuu Yuudanban yaa daandi deme kawoon kuu korok korokbed wedmiwen. \v 8 Amborom kuu Godbed Pita yaa aromkono konoona Yuudan yaa apaso deme awinoon kumbed yimin ambangkoon kuu, kwamune ne yaa aromkono kawoona Yuudanban yaa apaso deme awinaan kumbed yimin ambangkaan kowe. \v 9 Yems yoom Pita yoom Yoon yoom kuu korok dareb dareb andimaib, yi kuu Godbed komarewa aromkono keewoone ye deme ambangkaan kuu wedmiwen kowe, yimbed yiiwa nuwa deme mimodan kii ande yedmiiwe dingki bekoruwa weng mimo keruwen. Nub yaa yedmiwen, “Yiib kuu Yuudanban yaa wene dakmiiwo nub kuu Yuudan yaa wene dakmuuwo kamem.” andiwen. \v 10 Weng mimomo yimbed nub yaa yedmiwen kuu, “Kuristen angkodmi kamboknondan yaa meenme awandiwen kwamune areb meenme awandime, korondaib.” andiwen. Kuyaa kuu ne dowaken darewoob kere kwamune awine doriin. \s1 Poolbed Pita Yaa Yobdood Weng Daanoon \p \v 11 Kumban, Pita kuu Antiok aom monoona, nembed ye yaa yobdood weng dedmone daanaan, amborom kuu abdon weneen kuu dianmo kereen kowe. \v 12 Ibduruk monoon kuu Yuudanban yoom animan ane doriib. Kumban Yemsbed karub yena ben nongkoboona miniwen kuu Pita kuu Yuudanban yoom animan ibmo animaib kuyaom kuu yeka koronde andokboon, amborom kuu Yuudan yi amob awine kad wanabem andidan\f + \fr 2:12 \ft Yuudan yi amob maa kuu Yuudanban yaa daboknaib andoon kowe, Pita kwanoon.\f* yaa unendoon kowe. \v 13 Yuudan kuristen angkodmi keriwendan yenayiib Pita ye aadidmi wedme dabokniwen. Kwani kowe, yi aadidmi kumbed Baanabas kangkon ibmo keroone inamen arewa kuyaa nenwiniwen. \p \v 14 Kumban, yi kuu weng amun ye kiwaan yaa awine kande ibmo wonokban wedmaanka, yi korem yi arinambo nembed Pita yaa yedmenaan, “Eb kuu Yuuman kumban, eb dobiri doreeb kuu Yuudanban areb kerewen. Kumbed komande Yuudanban kuu Yuudan yi amowamob awinime ande dedmobendeeb? \p \v 15 “Nub kuu Yuudanban kumbed ambarakmimaib ye karubban, nub kuu Yuudan kumbed Kuristen keruwen kowe, \v 16 nub nubkaadkeruwen kukei, kane kane kuu God ye kerebiri arimbed yimin keraneen kuu Moses ye amob awine kandimbedban, Yesu Keresu yaa anam andimbed. Kwane kowe, nub Yuudan kwangkon Yesu Keresu yaa anam anduwen kumbed anam andi yaambed yimin keranuub, kukuu Moses ye amob awine kanduwen kumbedban, amborom kuu amob awine kandi yaambed karub maa kuu ma yimin keraanban kowe. \p \v 17 “Kumban, nub kuu Keresumbed ongmoone yimin kerekorub ye kiwaan ari wunuuwe nubka Yuudan yi amob korem awinokban kumbed, Yuudanbed wedme nub yaa ambarakmidan ande yedmaniib kuu kuye id kuu Keresumbed ambarakmime andimaan dee? Dowan kii! \v 18 Kedi, Yuudan yi amob awine kandi ye inamen kan moraraan kuu angkon ika awinaniin kuu ne kuu kuye amob domangki ye karub keraan ande korokbaniin. \v 19 Amborom kuu Yuudan yi amob yaambed yiminban keraan ande kuye amob awine kandi ye inamen yaa bobnemoon areb keraan kumbed komo ambangkain kuu God ye dowadmo awinimain kowe. \v 20 Ne kuu Yesu yoom at ming arimbed ayiiwe bobnoon kwamune areb bobnemoon areb keraan kowe, ne kuu neka dorokban, Keresumbed ne niindem aom dobere nen kinban winimaan. Ne okad kiri wad doriin kuu God ye Mingki ne yaa mimyob dowaken keewe ne dowad bobnoonman yaa anam andi yaambed doriin. \v 21 Ne kuu God ye kabamoon kondoon ye mimyob dowaken yaa kuu wangdandunindo, amborom kuu yorokmo keri kuu Moses ye amob yaambed kandimaib karen Keresu bobnoon kuu idiibban karen kii!” andaan. \c 3 \s1 Anam Andi Dee Yuudan Yi Amob Awini Dee \p \v 1 Galasiadan, inameniibbandan, yiib kuu kanembed birandoon? Yesu Keresu kuu at ming arimbed ayiiwe bobnoon kuu yiiwindob arimbed korobe dakme ambengkandoone wengambere kaadkeriwen kii. \v 2 Weng mimo keyiib kuu ne yedmewibka nekaadkera, kane yaambed? Yiib kuu God ye Kingkin kandiwen kuu, Moses ye amob yiibbed awiniwen yaambed dee, o weng amun wengambere anam andiwen yaambed dee? \v 3 Yiib kuu inameniibbandan anamoo? Yiib kuu God ye Kingkin yaromkonombed andowe ambangkiwen kumban, kibikee yiibka yiiwaromkonombed yimin keri dowad awine dankorarandamiiwoo? \v 4 Yiib kuu Yesu yaa anam andiwen kumbed durud yewed darewoob kandiwen kuu dawangmo kandiwen dee? Anamoo, durud yewed kuu dawangmo kandiwenoo? Dowan kii! \v 5 Godbed ye Kingkin kondene yiib aom God yaromkono wedmi yeman ambangkimaan kuu, yiibbed Moses ye amob awine kandiwen kumbed dee, o weng amun wengambere anam andiwen kumbed dee? \p \v 6 Abraham kuyaa meenime, ye kuu God yaa anam andoone Godbed ye kuu yorokmoman andunoon. \v 7 Keyiib kee kaadkerime, kane kanembed God yaa anam andiwen kuu Abraham ye dana meed kii. \v 8 Profesi weng God Ye Weng Karadmo aom kuu Godbed Yuudanban yi anam andi yaambed ye arinambo arimbed yimin keri ye kiwaan ongmaneen kowe, weng amun kuu arinambo Abraham yaa daanoon, “Ambibkin koremdan kuu eb yaambed amun kerundaneen.” andoon. \v 9 Kowe, kane kane God yaa anam andiwen kuu anam andoonman Abraham yoom amun kerundoon. \p \v 10 Kane kane Moses ye amob yaambed awine angkumone doriibdan korem kuu arewa kerundi ye dabab aombed doriib, amborom kuu kekamune God Ye Weng aombed wongkoon, “Kane kane amob buk aom wongkoon ye weng mimim korem awine kande doberembaraibban kuu arewa kerundi ye dabab kandaneen.” andoon kowe. \v 11 God Ye Weng aombed wongkoon kuu, “Yorokmodan kuu anam andi yaambed dobaraniib.” andoon kowe, dianmo korokboon karub maa Moses ye amob awini yaambed God ye kerebiri ari kuu ma yimin kere yorokmo kerindo. \v 12 Yuudan yi amob kuu anam andi yaambed angkumonindo, ambangki yaambed angkumonoon. Kedi, God Ye Weng aombed wongkoon kuu “Karub kanembed amob korem awine kande ambangkaneen kuu kuyaamo dobaraneen.” andoon. \v 13 God Ye Weng aombed wongkoon kuu, “Karub kane ayarimbed kankooniwen kuu arewa kerundi ye dabab kandoon.” andoon kowe, Keresumbed nub dowad arewa kerundi ye dabab kandoon kumbed Moses ye amobbed arewa kerundi ye dabab yaa nub kuu biddoon. \v 14 Yembed nub biddoon kuu ye yaambed Abraham yaa konoon ye amun kerundi kuu Yuudanban yaa monok ande, anam andi yaambed nub kuu weng kunduk kondoon ye Kingkin Karadmo kandime anded. \s1 Moses Ye Amowiib Weng Kundukiib \p \v 15 Angkodmia, nimakarub yi dobiri kerekmen yaambed kuruweng yedmaan kuu kei. Karubbed amob weng kuu wiim aangke ongmaniib kuu karub maambed domokbaanban o weng yena kan ari daboknaanban. Weng ke dakmaan kee kwamunemo. \v 16 Kedi, weng kunduk kuu Abraham yoom ye yob yoom yaa yedmendoon. God Ye Weng dakmoon kuu “yob yemoon yoom” andindo, “eb yob yoom” andoon. Kukuu karub mimo anded, Keresu kui. \v 17 Nembed dakmaan ye id kuu kei, weng kunduk Godbed yedmoon keye aronbed wene amob weng Moses yaa kondoon kuu weeb 430yiib, kumban amob kembed amob Abraham yaa Godbed ongmoon kuu kankorare weng kunduk idiibban keri yemanban. \v 18 Kedi, weng kunduk ye yumbon kandi kuu Moses ye amob yaambed karen, kukuu weng kunduk yaambedban karen, kumban Godbed weng kunduk yaambed weng kunduk ye yumbon ye weng munobmo konoon Abraham yaa. \p \v 19 Kwani kowe, Moses ye amob keyiib kuu komo dowadbed kondoon? Kuu ambarakmi kuu ben dian korokbi dowad kondoon. Kondoked wene weng kunduk Abraham yaa konoon ye Yob monoon yaron yaa kereen. Amob kuu Godbed engyu yaa kondoone, yimbed God dore nimakarub dore wedyiri dobiri ye karub Moses yaa koniiwe, yembed awinoon kumbed amob kuu andowe ambangkoon. \v 20 Kumban wedyiri dobiridan kuu karub maa dore karub maa dore wedyiri dobirimaib, karub ayoob weng ongmi yeman, kumban God kuu mimo, yembedmo weng kunduk ongmoon. \p \v 21 Kwani kowe, Moses ye amobbed God ye weng kunduk yaa manmo keroon dee? Yii, dowan kii! Kuye amob Yuudan yaa kondoon kuu wadkeri kondi yeman keroon karen, yorokmo kerundi kuu kuye amob yaambed monoon karen. \v 22 Kumban God Ye Weng Karadmo yedmoon kuu okad kiridan korem kuu ambarakmi ye wii aom ben kambungkoon. Kwanandoon kumbed weng kunduk kuu Yesu Keresu yaa anam andi yaambed kondi yeman kowe, kane kane anam andaniib kuu yi yaa weng kunduk kee kondaneen. \p \v 23 Yesu Keresu yaa anam andi kee minindombed anuk kuu nub kuu Moses ye amobbed wiidan areb awingkandoon. Kwanoonbed wene anam andi kee dian korokboon. \v 24 Kwanikob, Moses ye amobbed nub oonendoon kumbed mene Keresu mini yaron keroon. Kowe nub anam andi yaambed Godbed nub kuu yorokmo kerundimaan. \v 25 Kibikee nub yaa amobbed oonendi ye kiwaan kuu dowan keroon, keyiib kee anam andi ye aronbed muneen kii. \s1 God Ye Meed Keriwen \p \v 26 Yesu Keresu yaa anam andi yaambed yiib korem kuu God ye meed keriwen, \v 27 amborom kuu yiib kane kane baptais kerunde ye yaa iniwen kuu Keresu arebmo keriwen kowe. \v 28 Keyaa keyiib kee Godbed kuu ma andokbindo, Yuudan o Yuudanban, yena yi dabderem yiri dobere no deme awinembiridan o yikareb oone doriibdan, karub o wonong, yiib korem kane kane Yesu Keresu yaa iniwen kuu korem mimodan. \v 29 Kwane, yiib kuu Keresu ye karuwa nimaya keraniib kuu, yiib kuu Abraham ye yob kerenib, weng kunduk ye yumbon kandaniib kii. \c 4 \p \v 1 Ne kuu kuruwak weng kamune kowe yedma, dana mingki kuu awodkimbed weng kunduk ongmoon kowe, dana kuu awodki ye yiribman korem kuu baneen. Kumban ye kuu dana kowe, awodki ye dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye karub areb ye kuu yekareb oone doborokban. \v 2 Ye kuu awodkimbed kinoone araben ooni ye karubbed oonaankob wene awodkimbed aron kowoon yaa kerimaun. \v 3 Kee kwamune areb kuu nub kuu dana yaron kuu okad yiri dobiri ye amowamobbed yerengke ye dabderem yiri ben nongkoboone doburuwen. \v 4 Kumban wene aron kowoon yaa kuu mene nanduuna, Godbed ye Mingki nenkowoona monoon. Ye kuu okad wonongbed woonuuna Moses ye amob dabderem yirimbed doboroon. \v 5 Kwanoon kuu Moses ye amob dabderem yiri doriibdan kuu bidde ben God ye dawangi dana meed kerime dowad. \v 6 Yiib kuu God ye meed keriwen kowe, Godbed ye Mingki ye Kingkin Karadmo kuu nub niindem aom kondoon. Keye Kingkin kembed nub niindem aombed God yaa “Ambe,\f + \fr 4:6 \ft Kukuu Aram wengbed \ft \+it Abba\+it* ande wongkoon.\f* Ambe.” ande baandimaan. \v 7 Kwane kowe, yiib kuu ye meed, yena yi dabderem yiri dobere no deme awinembiridanban. Yiib kuu ye meed keriwen kowe, ye dana ye yumbon ongmoon kuu yiib yaa kondoon kii. \s1 Pool Ye Meeni Weng Galasiadan Yaa \p \v 8 Yiib kuu anuk God yaa yiibkaadkerunindo kuu, yiib kuu dudi god yi dabderem yiri dobere yi dememo awinembirimaib. \v 9 Kumban kibikee yiib kuu God yaa yiibkaadkeriwen. Kumban anam kuu God kuu yiib yaa yekaadkerundoon. Kowe, komarewa yiib kuu amonombe okad yiri dobiri ye amowamob yaa ika wanandamiib kee? Kuye amowamob kuu inamen amuniibban, awandi yemanban kii. Yiib dowaken kuu ikakman amowamobbed awine yerengkoon ye dabderem yirimbed doberem andiwedoo? \v 10 Kedi, yiib kuu anukbed okad yiri dobiri ye amowamob awine dobiriwen areb Yuudan yi Sabat aroniib Yuudan yi orok maa maa aroniib kwamenabi ye amowamob kuyaa kongamkanambere awine doriib kii. \v 11 Yiib kwane kamiib kowe, ne aromkonoyiib ne aroniib yiib yaa konde awandaan kuu idiibban ambangkaan manok ande meenaan kumbed yiib dowad unaan. \p \v 12 Angkodmia, yiib yaa aromkonomo nangkande yedmaan kei, ne areb kere Yuudan yi amowamob korondime, amborom kuu ne kuu Yuudanban yiib areb keraan kowe. Yiib kuu ne yaa ma ambarakmindo. \v 13 Yiibkareb kaadkeriwen kui, ne kuu bob anikadiib keraan kumbed yiib kambong aom dobere yiib yaa weng amun ibduruk daandaan. \v 14 Ne bob anikad keraan kumbed yiib kuu meeni darewoob kere dabab kandiwen kumban, yiib kuu damangkawe wunekaruwindo. Anam kuu yiibbed ne kuu God ye engyu areb o ne kuu Yesu Keresu ye areb ne kuu nende kubewiwen. \v 15 Kowe, komarewa kere yiib kubi dowaken korem wene biknoon? Ne yaa mimyob darewoob keewiwen kowe, ne awawi dowad yiib indob angkane bangkawe awawi ye kiwaan wedmiwen karen, indob angkane bangkawiwen karen. Yiib kwamune ye mimyob darewoob ne yaa kuu wedmaan kii. \v 16 Kumban anam weng dakmaan kumbed kibikee yiib kuu ne yaa bon keriwenoo? \p \v 17 Weng amun kan amonombandamiibdan kuu inamen yobdoodmo kere yiib ben yi kerekmen yaa kerem andiwed, kumban kukuu ben abdon ye kiwaan wini ye dowad. Yi dowaken kuu yiib ben andokbe nub yaa bon kerenib inamen yobdoodmo kere yi yaa daboknime andiwed. \v 18 Yobdoodmo kere inamen awini kuu amun kumban, inamen amun kumbed yimin kii. Kwane, aron koremiibbedned, ne yiib yoom dobiri ye aronmomban. \v 19 Ne danayayee, dana wooni ye odibin yewed areb ika keraan kumbed wene Keresu kuu yiib niindem aom ongmok. \v 20 Ne dowaken darewoob kuu kibikee yiiwiib yaa meneni ongkandi weng kee koronde kubi wengmo dakmandamiin kii, amborom kuu yiib dowad meenmi nindorokiib kerebkarab kamiin kowe. \s1 Hagaa Yoom Sera Yoom Yi Kuruweng \p \v 21 Yiib kane kane Moses ye amob ye dabderem aom dobarandamiibdan, yedmewime, kuye amobbed yedmoon kuu yiib ma wengambiriwenoo? \v 22 Kuu kekamune yedmoon, Abraham kuu ye meed karub ayoob, mim kuu dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye wonongbed, maa kuu obonmo wonongbed. \v 23 Ye mingki maa kuu dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye wonongbed wooneen kuu yeka mamaamban woonimaub kwanemo wooneen. Kumban ye mingki obonmo wonongbed wooneen kuu God ye weng kunduk yaambed. \p \v 24 Nima ayoob keyiib kee wiim aangke amob weng ongmenaboon ayoob dowad korokboon. Amob weng maa kuu aangko Sainai arimbed ongmoon, kuye amob weng kumbed amowamob ye dabderem yiri dobere no deme awinembiri dana wanabimaun. Kukuu Hagaa kui. \v 25 Kedi, Hagaa kee aangko Sainai ambibkin Arabia aombed angkuun kerekmen dowad kineen. Kuu Yerusalem kibikee angkuun ye siti kuu yu areb kereen, amborom kuu yu kuu yu danayiib kuu amowamob ye dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye kerekmen angkambed doruun, Yuudan yi amowamob ye dabderem yiri doruun kowe. \v 26 Kumban Ewen ari ye Yerusalem kuu obonmo wonong areb, yu kuu nub ena areb kii, Yuudan yi amowamob yaa obonmo keruwen kowe. \v 27 Kedi, God Ye Weng aom yedmoon kuu, \q1 “Nima kurong, dana woonimokban ye nima, \q2 yiib kuu kubime. \q1 Dana wooni ye odibin yewed maandimokban ye nima, \q2 kube komkime. \q1 Amborom kuu domondoon ye wonong kuu dana yemooniib, \q2 ambiyiib ye wonong arebban.” andoon. \p \v 28 Angkodmia, yiib kuu Aisek areb weng kunduk Abraham yaa konoon ye dana meed kuda. \v 29 Kuye aron yaa kuu dana woonimaib kwamune wooneen ye dana Ismaelbed God ye weng kundukbed wooneen ye dana Aisek yaa anbande durud yewed konoon. Kwana areb kuu kibik kwangkon kwamune ibmo keroon, Yuudan yi amob awinidanbed nub kuyaa obonmo keruwendan yaa bon keriwen kui. \v 30 Kumban God Ye Weng Karadmo aom kuu komandoon? Yedmoon kuu, “Dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye wonong yoom yu dana yoom kuu ben kirarime, amborom kuu dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye wonong yu dana kuu obonmo wonong yu mingki yoom ibmo kere ambe ye yumbon kandaanban.” andoon. \v 31 Angkodmia, kuu kwamune kowe, nub kuu dabderem yiri dobere no deme awinembiri ye wonong yu dana meedban kowe, Yuudan yi amob ye dabderem yiri dorokban. Nub kuu obonmo wonong yu dana meed kowe, Yuudan yi amob yaa obonmo keruwen kii. \c 5 \s1 Ben Dudbere Obon Kondoon Ye Dobiri Kerekmen \p \v 1 Nub kuu Keresumbed ben dudbere obon kondoon ye dobiri dowadbed yembed ben dudbere obon kondoon kii. Kowe, kangdommo dobirime. Yuudan yi amobbed awine yerengkoon ye dabderem yiri ika wene dobaraib. \p \v 2 Wengambirime! Pool, nembed ke yedmendaan kei. Yiib kuu “Kad wanabime.” ande “Ee kwamendime.” andaniib kuu Keresumbed yiib dowad komo ambangkoon kuu yiib yaa idiibban keraneen. \v 3 Angkon ika aromkono yedmaan, karub mim kanembed ee andaneenkob kad wandaniib kuu ye kuu Moses ye amob korem yaa wengambere awinembiri ye karub keraneen. \v 4 Yiib kane kane Moses ye amob awine kanduwen kumbed God yaa yiminmo keranuub ande kamiibdan kuu, yiibka Keresu yaa kuu korem andokbiwen kii, yiib kuu God ye kabamoon kondoon ye mimyob dowaken aomban bunangkadan keriwen kii. \v 5 Kumban anam andi yaambed nub kuu Kingkin Karadmombed awandimaane Godbed nub ben yorokmo kerundi yaron kuyaa ande meedmuub kuu nindorokiibbed meedmuub kii. \v 6 Kedi, Yesu Keresu yoom daboknuwen kumbed kad wanabi ye inamen o kad wanabindo ye inamen kuu ma meendobaibban yeman. Meendobi yeman kee anam andimbed mimyob dowaken keendi yaambed ambangki. \p \v 7 Yiib kuu trofi kandi ye inameniib amunmo kibindaremoon areb keriwen kumban, kane kanembed yiib wini ye kiwaan kebengkande yiibbed anam weng wengambere awine kandi kuu kebengkiwen? \v 8 Ke nangkande dedmonoon kee yiib baande kinoon ye God yaambed yiib yaa kee kwanindo. \v 9 Kaadkerime, yiib kuu Yuudan yi amob dungkun mana mana awinaniib kuu yiis embengmo kidaom kowimaib kumbed flawa kumundin kabayingkimaan areb kowe kwanaib. \v 10 Kumban ne kuu Yariman yaambed arudkono kangdom kandaan kuu, yiib kuu nembed ke yedmaan keyaa ibmo awinaniib kowe, kimyen wanaibban. Karub kanembed yiib ben buyokbayok kameen kuu ye kuu aningkoman o aningkoyiibban, ye yaa kiwaan mimo angkeen, ye kuu dabab kandaneen kii. \v 11 Angkodmia, nembed kad wanabime ande kamimokban kowe, Yuudan yi amob awinime andimaibdanbed nenbande durud yewed kawimo kamiib kii. Yi yaa ibmo kereni Yuudan yi amob awinem andaniin kuu Yesu at ming arimbed bobnoon kumbed anam andi yaambed doberem andi ye weng yaa kongene weng arewa andaibban. \v 12 Yiib yaa kerebkarab kerundiwendan kuu nembed meenaan kuu kadmomban yikareb kubuyowiib banabe wanabe ben kirarime ande meenundaan kii. \p \v 13 Angkodmia, yiib kuu Yuudan yi amob yaa yerengkimban obon kerime dowad baandoon. Kumban yiib obon keriwen andi ye iranmimbed id ye dowaken yaambed dobaraib. Anam kuu, neman mimyob dowaken keenoon neman mimyob dowaken keenoon kamiib kumbed awandime. \v 14 Kedi, Yuudan yi amob korem kuu mim kembed korem darewoob arimbed dabunoon kuu kei, “Ebka ebmeren yaa mimyob dowaken kowimaab areb kuu, eb dia doriibdan yaa kwangkon kwane mimyob dowakenbed keende.” andoon. \v 15 Ma, yiib kuu dingkan areb kere neman domonene neman ayenane kamiib kuu korondime. Korondaibban kuu yiibkareb yiibmeren monmaraniib kii. \s1 Kingkin Karadmombed Ben Kinban Wonoko Dobirime \p \v 16 Nembed yedmaan kuu kei, Kingkin Karadmombed ben kinban wonoko dobirime. Kwananiib kumbed id ye dowaken kuu ma awine kande dobaraibban. \v 17 Amborom kuu id ye dowaken kuu yeka, Kingkin Karadmo ye dowaken kuu yeka. Id ye dowaken yoom Kingkin Karadmo yoom kuu bon keriwen. Kowe, yiib kuu yiib dowaken yaambed kamimokban. \v 18 Kumban yiib kuu Kingkin Karadmombed ben kinban wananeen kuu yiib kuu Yuudan yi amob ye dabderem yiri dobaraibban. \p \v 19 Id ye dowaken ye ambarakmi kuu nimakarub korem yikaad kuda, nenem ye inameniib yorokmomban koroomiib ye inameniib anon dowomkim yaa doberemoon areb ye inameniib \v 20 dudi god yaningko kankooniyiib yowangkima bommirima ye inameniib arud wandembirimo dobiriyiib wengbiriyiib wungkandiyiib norin darewoob wandiyiib kirim ye inameniib manmo keri ye inameniib yeka yeka keri ye inameniib \v 21 koren kami ye inameniib ok arewa ane awarak bobnembiriyiib disko andenabiyiib kwamune ye inameniib kui. Anuk ongkande yedmaan areb ikakman aromkonomo dakmaan, kekamune karuwa nimaya kuu yumbon God ye oonimbon aom kuu kandaibban, kumban nub kuu kanduwen. \p \v 22 Kumban God ye Kingkin ye yob irimaan kuu, mimyob dowaken keendiyiib kubi ye inameniib yewenub dobiriyiib yodbirimban iwarimbed dobiriyiib awandiyiib amun amun kamiyiib korondiyiibban kwane awinembiriyiib \v 23 ingmiyiibban nangkemmo dobiriyiib yimeren kangkadmiyiib kui. Keye inamen keyaa amob maambed ma burudandindo. \v 24 Kane kane Yesu ye nimaya karuwa keriwendanbed id ye dowaken kuye meeni darewoowiib ambarakmi yaa kubi dowakeniib kuu at ming arimbed aye mangkemoon areb keriwen. \v 25 Nub kuu Kingkin Karadmo yaambed doruub kowe, ye dowaken yaambed awine doberem. \v 26 Kwane, nub kuu kerengkan keraub, nub kuu nubkanmo yena yaa deerewanabaub, nub kuu nubkanmo yena yaa wungkandaub. \c 6 \s1 Korem Yaa Amun Amun Kamendime \p \v 1 Angkodmia, wedmibka karub maa ambarakmeen keroka, yiib kane kane yiib anam andi kuu kwane kaine amnoondan kuu nangkemiibbed ye kuu ongmime. Kumban yiibka yiibmeren kangkadme kaadkerime. Kwanaibban kuu ye ambarakmimbed yiib yaa dedmonaneen. \v 2 Dabab kandibka, neman awanenoon neman awanenoon kamime. Kee kwamune kamaniib kumbed Yesu ye amob ye kerekmen yaambed dobaraniib. \v 3 Aningkoyiibbanmanbed “Ne kuu arimbed kwana ye karub kii.” ande kamaneen kuu yeka yemeren birananeen. \v 4 Ebka eb dobiri kuu komboon darobe kangkadme wedme. Amun keroon kaned yeka yemeren kerengkanok. Kumban, karub maambed ambangkoon yaambed kankowe kumun ingkande kameeb kumbed kerengkanaab. \v 5 Kedi, karub korem kuu yeka ye deme kuu arumoon arumoon kamime, ogoodmo dobaraib. \p \v 6 Kane kane weng amun ye kedmengki kuu baone doriib kuu yi kedmengkandi korok yaa kuu yiribman amun korem numbirime. \p \v 7 God yaa kuu karub mim kanembed ma damangkanaanban, amborom kuu karub kuu komo ambangkaneen kuu kuye idmo wandaneen kowe, inamen maa kere yiibka yiibmeren bironaib. \v 8 Karub kane ye id dowaken yaambed ambarakmi kab kibingkaneen kuu kuye dowaken yaambed monmari ye id wandaneen. Kumban, karub kane ye kuu Kingkin Karadmo ye dowaken yaambed kab kibingkaneen kuu kuye Kingkin yaambed wadkeri aron korem ye id wandaneen. \v 9 Kwane, amun amun ambangki yaa kuu nub odkeneb wande korondaub, amborom kuu nub kuu yinmone korondaubban keranuub kuu aron anam kinoon mananuun arimbed wadkeri aron korem ye id wandanuub kowe. \v 10 Kwani kowe, aron denekmen angkimboroka nimakarub korem yaa kuu amun amun ambangkandem. Keyiib anam andiwendan yaa kwangkon amun amun dowaken miin ariyiibbed ambangkandem, yi kuu nub oniya ambanga damana areb kowe. \s1 Yeenbon Weng \p \v 11 Kedi, neka ne dingkimbed kerek kee wongkaan kuu darewoob darewoob ongmaan kuu yiib wedmime. \v 12 Niindem aomban bunangka ye dowadmo nub yaa kerengkandime ande kamiibdan yi kuu yiib yaa kad wanabime ande dedmonbendiib kii. Yi kuyiib kuu Keresu ye at ming ye dowadbed yi yaa durud yewed kondaib andi dowad kumbedmo kekamune kamiib. \v 13 Yi kane kane kad wanabiwen kuu yi kane mim kuyaa kuu Yuudan yi amob yaa awinindo. Kuned yi dowaken kuu yiib kad wanabibko bunangka deme dowad kerengkan kerandiwed. \v 14 Kumban, kerengkan weng ma kamain, nub Yariman Yesu Keresu ye at ming ye dowad kumbedmo yimin. Ye at ming kuyaambed okad yiri ye inamen korem kuu ne yaa at ming arimbed aye mangkemoon areb keroone, ne kangkon kuyaa at ming arimbed aye mangkemoon areb keraan. \v 15 Kad wanabi ye inamen o kad wanabindo ye inamen kuu ma meendobaibban yeman, kumban meendobi darewoob yeman kuu Godbed nimakarub yi wadkeri yeweb ongmi ye dowadbedmo. \v 16 Kane kane yiib kuu inamen keyiib kee awine kande doriib kuu yewenub dobiriyiib mimyob keende kakman are nonondandiyiib kuu yiib korem yaa bangkandok. Kukuu, God ye nimaya karuwa anam kui. \p \v 17 Yeenbon kebeni weng kuu kei. Karub mimombed ne yaa dabab ma kawaib, amborom kuu ne id yaa nenbandiwen ye kuburu ke dangoon kembed korokboon kuu Yesu kuu ne Yariman kowe. \p \v 18 Angkodmia, nub Yariman Yesu Keresu ye mimyob dowaken kabamoon kondoon kuu kwamune yiib kingkin yaayiib ibmo awandok. Anam kwanok.