\id MRK - Biblica® Open Kiyombe Contemporary New Testament and Psalms 2002 \ide UTF-8 \h MALAKO \toc1 Nsamu Wumboti wusonika Malako \toc2 Malako \toc3 Malako \mt2 Nsamu Wumboti wusonika \mt1 Malako \c 1 \ms1 KHUBUKULU YI KISALU KI YESU \s1 Yowani Mbotiki mvuala Nzambi \r (Matayi 3.1-12 ; Luka 3.1-6 ; Yowani 1.19-28) \p \v 1 Thonono Nsamu wu mboti wu Yesu Klisto, Muana Nzambi, \v 2 banga busonimina mu nkanda mbikudi Ezayi : \q1 \qt Tala ! Ndiela fidisa mvualꞌama ku ntualꞌaku,\qt* \q1 \qt niandi wela kubika nzilꞌaku.\qt* \q1 \v 3 \qt Yawu mbembo yi mutu wunyamikina mu dikanga :\qt* \q1 \qt Lukubika nzila yi Pfumu,\qt* \q1 \qt Luludika minsolo miandi.\qt* \p \v 4 Yowani wuyiza, wuba botikanga mu dikanga ayi wuba tubanga ti : “Bika lubotama mu diambu di monisa ti lubaludi mavanga ; buna Nzambi wela kululemvukila mu masumu meno.” \p \v 5 Batu boso baba mu zunga ki Yuda ayi batubobo baba kalanga ku Yelusalemibaba kuendanga kuidi niandi. Wuba botikanga mu nlangu Yolidani bu baba tambudilanga masumu mawu. \v 6 Yowani wuba vuatanga minledi mivangulu mu mika mi kamela\f + \fr 1.6 \fr*\fq Kamela\fq*\fqa : \fqa*\ft Phila bulu kidi banga phunda ; kidi ayi khuki kikubuku mu natangabizitu mu dikanga. Kizebi nua nlangu wuwombo-wombo. Tala diaka Matayi 3.4.\ft*\f*. Bosi nsinga kaba nkanganga mu luketo wuvangulu mu nkanda wu bulu. Bidiakaba ndianga : makhoko ayi niosi. \v 7 Malongi kaba longanga mawu mama : \p —Fioti fisiedi malumona mutu wumosi wunkuiza ku manima mama, niandi wudutidi mu lulendo ; ndisi fuana nkutu ko mu yinama mu diambu di nianguna minsinga mi zisapatu ziandi. \v 8 Minu mu nlangu ndilembo kulubotikila vayi niandi mu pheve Yinlongokela kulubotikila. \s1 Yesu wubotama ayi wutotu. \r (Matayi 3.13-17 ; Luka 3.21-22) \p \v 9 Mu thangu yina Yesu wuba ku Nazaleti, buala buidi mu Ngalili, wuyiza kuidi Yowani ayi niandi wumbotika mu nlangu Yolidani. \v 10 Mu thangu kaba totuka mu nlangu, kazimbukulu Diyilu dizibukidi, Pheve Yinlongo yikuluka va niandi banga dibembi. \v 11 Mbembo yitotuka ku Diyilu, yiwakana : \p —Ngeyo widi mwanꞌama wu luzolo ; khini yiwombo wukumbonisanga. \r (Matayi 4.1-11 ; Luka 4.1-13) \p \v 12 Vana vawu Pheve yituma Yesu mu kuenda ku dikanga. \v 13 Makumaya ma bilumbu kavuandila kuna ayi kuna Satana kantotila. Wuba mvuandanga ayi bibulu bi nsitu bosi zimbasi ziba kunsadilanga. \ms1 KISALU KI YESU KU NGALILI \s1 Yesu wutona longa \r (Matayi 4.12-17 ; Luka 4.14-15) \p \v 14 Bu bakanga Yowani, Yesu wuyiza ku Ngalili mu longa Nsamu wumboti wu Nzambi. \v 15 Wuba tubanga ti : \p —Thangu yifueni ! Kipfumu ki Nzambi kifikimini. Bika lubalula mavanga ayi luwilukila Nsamu wumboti. \s1 Minlonguki mitheti ni Yesu \r (Matayi 4.18-22 ; Luka 5.1-5,10-11) \p \v 16 Lumbu kimosi Yesu bu kaba kuenda yendanga mu mbembele mbu wu Ngalili, wumona Simoni ayi khombꞌandi Andele banloza dikondi mu mbu, bila baba banlobi mbizi. \p \v 17 Yesu wuba kamba : \p —Ndandakananu ayi ndiela kulukitula minlobi mi batu. \p \v 18 Muna thangu beni, basia bika makondi mawu ayi banlandakana. \v 19 Buela kuesa fioti ; wumona zaki muana Zebede ayi khombꞌandi Yowani ; balembo londi makondi mu khati nlungu. \v 20 Vana vawu wuba tela. Basia bika dise diawu Zebede ayi bisadi biandi muna nlungu ; banlandakana. \s1 Yesu wukuka ziphevi zimbimbi \p \v 21 Bayenda ku Kafalinawumi. Lumbu ki saba\f + \fr 1.21 \fr*\fq Lumbu ki saba\fq*\fqa : \fqa*\ft tala Matayi 12.1\ft*\f* bu kifuana, Yesu wukota mu nzo lukutukunu ayi wutona longa. \v 22 Basimina mu diambu di malongi mandi. Bila wuba longila mu lulendo vayi bika banga minlongi mi mina. \v 23 Muna nzo lukutukunu muba mutu wumosi wuba pheve yimbimbi, wutona yamikina : \p \v 24 —A ! Yesu muisi Nazaleti, mbi mambu tuidi beto yaku e ? Wizidi mu kutubunga e ? Minu ndizebi, ngeyo widi nani : widi mutu wunlongo wu Nzambi. \p \v 25 Yesu wutemina pheve yimbimbi ayi wuntumina : \p —Bika biyoko, totuka mu mutu wawu ! \p \v 26 Pheve yimbimbi yitukumuna mutu beni, yiyamikina mu mbembo yingolobosi yitotuka. \p \v 27 Babo basimina ayi baba kukiyuvula bawu na bawu : \p —A ! Diambu mbi diadi e ? Talanu ndongolo yimona yinlongolo mu lulendo. Niandi wuntumina ziphevi zimbimbi ayi ziphevi beni zikuntumukina. \p \v 28 Buna tsanguꞌandi yitembakana mu zunga kioso ki Ngalili. \s1 Yesu wubelusa bambevo bawombo \r (Matayi 8.14-15 ; Luka 4.38-39) \p \v 29 Muna thangu yina kaka, buna batumbu totuka mu nzo lukutukunu. Yesu, Zaki ayi Yowani bayenda ku nzo Simoni ayi Andele. \v 30 Nzitu wu Simoni wu nketo wuba wuleka va mbuka bila zinzangala ziba yandi. Yesu buna katumbu kota ; bankamba tsangu mu diambu diandi. \v 31 Bu kafikama, wunsimba mu koko, wuntelimisa. Zinzangala zimana, bosi weka kuba sadila. \r (Matayi 4.24 ; 8.16-17 ; Luka 4.40-41) \p \v 32 Mu masika, thangu bu yidiama, bannatina bambevo zioso ayi batu bobo baba ziphevi zimbimbi. \v 33 Batu boso ba divula bakutakana va muelo nzo. Simoni ayi Andele. \v 34 Wubelusa batu bawombo baba bimbevo bi phila mu phila ayi wukukaziphevi ziwombo zimbimbi ayi wuzikandika zibika yoluka bila zizaba Yesu niandi nani. \r (Luka 4.42-44) \p \v 35 Mu nsuka buna kukidi tombo fioti, Yesu wukotuka ayi wutotuka ku nganda, wuyenda ku buangu kisuama mu diambu di sambila. \p \v 36 Simoni ayi batu bobo baba yandi bantomba. \v 37 Buna bambakula, bankamba : \p —Batu boso ngeyo bantomba ! \p \v 38 Vayi wuba vutudila : \p —Tuendanu kueto ku buangu kinkaka, mu mala momo mafikimini. Mfueti longa mu mala beni, bila diawu ndiyizila ! \p \v 39 Buna wulonga mu zinzo ziawu zi zikhutukunu mu Ngalili dioso ayi wukuka ziphevi zimbimbi. \p \v 40 Mutu wumosi wuba buazi wuyiza fukimina Yesu ayi wunkamba : \p —Enati tidi, beki kuaku bu kumbelusa. \p \v 41 Yesu wummona kiadi, wunonuna koko, wunsimba ayi wunkamba : \p —Nyinga thidi, beluka kuaku ! \p \v 42 Vana vawu buazi bubotukidi, mu mutu beni, wutumbu beluka. \p \v 43 Yesu wumvutula ku nzo andi bu kanlubula ti : \p \v 44 —Keba, kadi kamba kadi mutu wumosi mambu mama vayi yenda kimonisa kuidi nganga Nzambi ayi yenda tambika makaba momo Moyize kavanina lutumunumu diambu di kiba kimbangi kuidi bawu ti ngeyo belukidi. \p \v 45 Vayi buna katumbu totuka ; wutona yamikisa kuidi batu bosomambu moso mavangama mu niandi ayi wutembikisa tsangu beni mumo. Mu bila kioki yesu kakadila mu bibuangu bisuama. Vayi batu baba mu zindambu zioso baba kuizanga kuidi niandi. \c 2 \s1 Yesu wutelimisa dikoka ayi wulemvukila masumu mandi \r (Matayi 9.1-8 ; Luka 5.17-26) \p \v 1 Ndambu bilumbu bu bivioka, Yesu wubuela kuenda ku Kafalinawumi. Bawa tsangu ti widi kuna nzo. \v 2 Nkangu wu batu wukutakana muna. Batu bawokila ngolo, diawu nkutu bibuangu bisia buela monika ko ka diambu ko va muelo. Vayi Yesu wuba longa mambu ma Nzambi. \v 3 Batu baya bayiza kuidi niandi, ayi, banata dikoka. \v 4 Vayi bu basia nunga ko mu kuntudisa vaba Yesu bila nkangu wu batu wuwokila ngolo ; diawu batobudila divudu mu muanzu vana vawu vabela Yesu. Bosi bakulula kiphoyi bila wuba wuleka va kiphoyi beni. \p \v 5 Yesu bu kamona minu kiawu ; buna wukamba kuidi dikoka ti : \p —A muanꞌama, masumu maku malemvokolo ! \p \v 6 Minlongi minkaka mi Mina miba vana mitona niunguta mu mintima miawu : \p \v 7 —A bila mbi mutu wawu kanyolukila bobo e ? Keti lembo vuezi Nzambi ! Nani wunlemvukilanga masumu e ? A keti Nzambi kaka wunlemvukilanga masumu ! \p \v 8 Vana vawu Yesu, mu pheve andi, bu kazaba mayindu mawu, wuba kamba : \p —Bila mbi lunyindudila mayindu ma phila yoyi e ? \v 9 Diambu mbi diodi dikambulu phasi mu kamba kuidi dikoka : “Masumu makumalemvokolo” voti “Telama, nanguna kiphoyi kiaku ayi diata”. \v 10 Vayi muingi luzaba ti Muana Mutu beki lulendo lu lemvukila masumu va ntoto… \p \v 11 Buna wukamba dikoka ti : \p —Ndikutumina : Telama, bonga kiphoyi kiaku, vutuka ku nzoꞌaku ! \p \v 12 Vana vawu mutu beni wutelama, wubonga kiphoyi kiandi, wutotuka va meso ma batu boso. Baboso basimina ayi bakembisa Nzambi bu batuba : \p —Tumueni ko mambu ma phila yayi ! \s1 Bafindisa Yesu ziphaka \r (Matayi 9.9-13 ; Luka 5.27-32) \p \v 13 Yesu wuyenda diaka ayi wudiata mu mbembele mbu, nkangu wu batu wuyiza ku kaba ayi wuba longa. \v 14 Bu kaba vioka, wumona Levi, muana Alafayi, vuendi mu bilu kiba mfutisilanga ziphaku ayi wunkamba : \p —Wundandakana. Niandi wutelama ayi wunlandakana. \p \v 15 Yesu bu kaba dia ku nzo Levi ; mimfutisi mi ziphaku miwombo ayi bankua masumu bawombo badia yandi va kimosi ayi minlonguki miandi ; bila batu bawombo banlandakana. \p \v 16 Minlongi mi mina mi Bafalisi bu mimona ti Yesu wulembo dia va kimosi ayi mimfutisi mi zipaku ayi bankua masumu, mieka nyuvula minlonguki mi Yesu : \p —Bila mbi Nlongi eno kalembo dila va kimosi ayi mimfutisi mi ziphaku ayi bankua masumu e ? \p \v 17 Yesu bu kawa bobo, buna wuba vutudila : \p —Batu badi buvini basi mfunu wu munganga ko, vayi badi kimbevo bawu bantombanga munganga ! Ndisia kuiza ko mu tela basonga vayi ndiyiza mu tela bankua masumu. \r (Matayi 9.14-17 ; Luka 5.33-39) \p \v 18 Minlonguki mi Yowani ayi Bafalisi baba kukifuisanga nzala mudiambu di lusambulu. Buna bayiza yuvula Yesu : \p —Bila mbi minlonguki mi Yowani ayi mi Bafalisi beti kukifuisila nzala mu diambu di lusambulu vayi minlonguki miaku mikifuisanga nzala ko mu diambu di lusambulu e ? \p \v 19 Yesu wuba vutudila : \p —Buevi ; batu batumusu ku nyengo makuela balenda kukifuisa nzala mu diambu di lusambulu bu bakidi va kimosi ayi mutu wowo kuedidi e ? Mutu wowo sadisidi nyengo bu kadi yawu va kimosi, balendi kifuisa nzala mu diambu di lusambulu ko. \v 20 Vayi vela ba lumbu, bu bela ku babotula mutu wowo kuedidi bunabosi bela kifuisa nzala mu diambu di lusambulu. \p \v 21 Mutu kalendi bonga tendi kimona ko muingi kalondila nledi wukhulu. Niandi vanga bobo buna kimona kieka buela kakuna nledi wukhulu ayi buna divudu diela ba dinneni. \v 22 Bobuawu mutu kalendi tula ko vinu kimona mu zitsaku zikhulu\f + \fr 2.22 \fr*\fq Zitsaku zikhulu\fq*\fqa : \fqa*\ft bana ba Iseli baba kifu ki lundilanga vinu mu zitsaku zivangulu mu minkanda mi bibulu vayi mu nkanda wu khombo baba luta vangilanga ziawu.\ft*\f* bila vinu kimona kibeki bu kanzunina zitsaku zioso. Buna vinu kibungani ayi zitsaku zifuidi. Vayi beti lundila vinu kimona mu zitsaku zimona. \s1 Yesu niandi Pfumu lumbu ki saba \r (Matayi 12.1-8 ; Luka 6.1-5) \p \v 23 Bu kaba viokila mu tsola yi ble mu lumbu ki saba\f + \fr 2.23 \fr*\fq Lumbu ki saba\fq*\fqa : \fqa*\ft tala Matayi 12.1\ft*\f* ; minlonguki miandi bu miba vioka, mivela ble\f + \fr 2.23 \fr*\fq ble\fq*\fqa : \fqa*\ft tala Matayi 3.12 ; 12.1 ; Luka 3.17.\ft*\f*. \p \v 24 Buna Bafalisi bankamba : \p —Tala ! Bila mbi minlonguki miaku mimvangila mambu momo makanduku mu lumbu ki saba e ? \p \v 25 Niandi wuba vutudila : \p —Lutengi ko mambu Davidi kavanga mu thangu niandi ayi bakundi bandi baba nzala ayi bakambu bidia e ? \v 26 Wukota muna Nzo Nzambi, niandi ayi bakundi bandi badia maphamomo matambuku kuidi Nzambi. Mu thangu beni Abiatali niandi wuba pfumu yi zinganga. Muaki zinganga ziawu kaka ziba minsua mu dia mapha beni ; vayi Davidi wudia mawu ayi wuvana batu bandi. \p \v 27 Yesu wubuela bakamba : \p —Lumbu ki saba kivangu mu diambu di mutu, bika sia ti mutu niandiwuvangu mu diambu di lumbu ki saba. \v 28 Diawu Muana Mutu niandi Pfumu lumbu ki saba. \c 3 \r (Matayi 12.9-14 ; Luka 6.6-11) \p \v 1 Yesu wubuela kota diaka mu nzo lukutukunu, kuna kuba mutu wumosi wuba koko kusioka. \v 2 Yesu baba tala keni lenda kumbelusa mu lumbu ki saba muingi babaka bu kumfundila. \p \v 3 Yesu wukamba mutu wowo wuba koko kusioka : \p —Telama vana, va ntuala batu boso. \p \v 4 Bosi wuba yuvula : \p —Minsua midi mu vanga mamboti voti mambimbi mu lumbu ki saba e ? Minsuamidi mu vukisa luzingu lu mutu voti mu vonda e ? \p \v 5 Vayi kadi mutu kasia vutula kadi diambu ko. Yesu wuba tala mu nganzi ayi weka mona kiadi mu diambu di mintima miawu miba banga matadi. Bosi wukamba kuidi mutu wuba koko kusioka : \p —Nonuna koko kuaku ! Wunonuna kuawu ayi koko kuandi kufuana. \v 6 Vana vawu, Bafalisi batumbu totuka mu nzo lukutukunu, bayenda kaza ayibatu ba dingumba di Elode muingi batomba diluaku di vondila Yesu. \s1 Yesu va khatitsika nkangu wu batu \p \v 7 Yesu ayi minlonguki miandi babotuka vana, bayenda ku ndambu mbu. Vayi nkangu wuwombo wu batu wuba landakana : baba ku Ngalili, \v 8 ku Yuda, ku Yelusalemi, ku tsi Idume, ku disimu dinkaka di Yolidani. Batu bobo bazungidila bizunga bi Tile ayi Sidoni bayiza bawombo kuidi niandi bu bawa mambu momo kavanga. \v 9 Wukamba minlonguki miandi minkubikila nlungu muingi nkangu wu batu wubika kumfietikisa. \v 10 Muaki sumbu kabelusa batu bawombo, diawu bobo baba minsongo balundumuka kuiza kuidi niandi muingi bansimba. \p \v 11 Bosi thangu batu baba ziphevi zimbimbi bammona, babua va ntualꞌandiayi bayamikina : \p —Ngeyo widi Muana Nzambi ! \p \v 12 Vayi wuba kandika babika zabikisa ti niandi nani. \s1 Yesu wusobula bamvuala \r (Matayi 10.1-4 ; Luka 6.12-16) \p \v 13 Yesu wukuma va mbata mongo ; wutela batu bobo kazola ayi batu beni bayiza kuidi niandi. \v 14 Kumi batu buadi kasobula bobo kabieka bamvuala\f + \fr 3.14 \fr*\fq bobo kabieka bamvuala\fq*\fqa : \fqa*\ft mambu mama masi ko mu minkanda minkaka.\ft*\f* muingi babanga yandi va kimosi ; \v 15 ayi muingi kaba fidisa mu kuenda longi ayi mu diambu baba lulendo lu totudila ziphevi zimbimbi. \v 16 Tala mazina makumi batu buadi bobo kasobula : \v 17 —Simoni mutu kabieka Piela ; Zaki, muana Zebede ayi khombꞌandi Yowani. Wuba vana dizina di Bowanelingesi bu dinsundula “bana ba nzazi” \v 18 Andele, Filipi, Balitelemi, Matayi, Toma, Zaki muana Alafayi, Tade, Simoni wuba mu dingumba di Bazeloti \v 19 ayi Yuda Isikalioti, mutu wuvakusa Yesu. \s1 Nzambi voti Satana \r (Matayi 12.22-32 ; Luka 11.15-23 ; 12.10) \p \v 20 Bu kakota mu nzo, nkangu wu batu wuyiza kutakana diaka muna. Yesu ayi minlonguki miandi basia buela baka ko bu dila. \v 21 Bibutu biandi bu biwa nsamu beni, biyiza kunlanda mu kingolo bila baba tuba : “Weka dilawu”. \v 22 Minlongi mi mina miba ku Yelusalemi mituba : \p —Ku tsi minsua mi Belezebuli kadi. Mu lulendo lu pfumu yi ziphevi zimbimbi kalembo kukila ziphevi zimbimbi. \v 23 Buna Yesu wuba tumisa ayi wuba sudikisila mu zinongo : \p —Buevi Satana kalenda kukila Satana e ? \v 24 Enati kipfumu kivasukidi kiawu veka, buna kipfumu beni kilendi zingila ko. \v 25 Enati nzo yivasukidi yawu veka, buna nzo beni yilendi zingila ko. \v 26 Enati Satana weka kinuanisa niandi veka, ayi enati widi wuvasuka, buna, kalendi zingila ko. Tsukulu andi yimonikini. \v 27 Kuisi ko mutu beki bukotila mu nzo yi mutu widi ngolo ayi yiba bima biandi enati kasi tuama kanga ko mutu beni. Buna bosi kalenda baka bu yibila bima bioso bidi mu nzo andi. \p \v 28 Bukiedika ndikulukamba ti masumu moso ayi bifingu biosobilenda fingu Nzambi biela lemvukulu \v 29 vayi woso kuandi wela finga Pheve yinlongo, kalendi lemvukulu ko ; wela natanga nkanu wu masumu momo mu zithangu zioso. \p \v 30 Yesu wubayolukila buawu mu diambu di batu baba tubanga ti : “ku tsi minsua mu pheve yimbimbi kadi”. \s1 Dikanda dikiedika di Yesu \r (Matayi 12.46-50 ; Luka 8.19-21) \p \v 31 Ngudi yi Yesu ayi bakhomba bandi bayiza. Batelama ku nganda ayi batuma mutu mu kuntela. \p \v 32 Batu bawombo bavuanda ayi banzungidila Yesu. Buna bayiza ku nkamba : \p —Tala ngudi aku ayi bakhomba ziaku badi ku nganda ayi ngeyo bantomba. \p \v 33 Yesu wuba vutudila : \p —A nani ngudi ama ayi banani bakhomba ziama e ? \p \v 34 Bu tala batu bobo bantula va lukongolo, buna wuba kamba : \p —Tala ngudi ama ayi bakhomba ziama bawu baba. \v 35 Woso mutu wumvanga luzolo lu Nzambi, niandi khombꞌama yi bakala ayi khombꞌama yi nketo ayi ngudi ama. \c 4 \s1 Nongo yi nkuni \r (Matayi 13.1-15 ; Luka 8.4-10) \p \v 1 Yesu wubuela tona diaka longa va disimu di mbu. Nkangu wu batu wukutakana va kaba wuba wuwombo. Diawu kakumina mu nlungu, wuvuanda muna. Nkangu wu batu wuba va disimu va ndambu mbu. \v 2 Wuba longila mambu mawombo mu zinongo. Tala mambu kaba nlonga : \p \v 3 —Wanu mboti : Nkuni wumosi wuyenda ku kuna. \v 4 Bu kaba muanga mbongo, ndambu yibua mu yenda nzila ; zinuni ziyiza mana kuyidoda. \v 5 Ndambu yinkaka yibua va matadi ; vuma beni vasia ba ntoto wuwombo ko. Zitheti zivika mena kuandi bila ntoto wusia ba phiba ko. \v 6 Vayi muini wungolo bu wutotuka, mintuidila beni milebuka ayi miyuma bila misia ba mianzi ko. \v 7 Yinkaka yibua va zitsendi. Zitsendi beni zimena ayi zifietikisamintuidila beni. Diawu mintuidila beni misia buta mimbutu ko. \v 8 Vayi yinkaka yibua mu ntoto wumboti, yitotula mintuidila, mikula ayi mibuta mimbutu : yimosi makumatatu ; yinkaka makumasambanu, yinkaka khama. \v 9 Buna wubuela bakamba : woso widi matu ma wila buna bika kawa. \p \v 10 Bu kaba va niandi veka, batu bobo banzungidila va kimosi ayi kumi mimvuala miandi miodi banyuvula tsundu yi zinongo. \p \v 11 Wuba vutudila : \p —Beno lutambula diluaku di zabila mansueki ma kipfumu ki Nzambi. Vayi kuidi batu bankaka bobo badi ku nganda, mamo mu zinongo kaka manyolokolo \v 12 muingi : \q1 \qt Mu thangu bantala, batedi kuawu\qt* \q1 \qt vayi bakadi mona.\qt* \q1 \qt Mu thangu banwa, bawilu kuawu\qt* \q1 \qt vayi bakadi sudika\qt* \q1 \qt muingi babika baluka kuidi Nzambi\qt* \q1 \qt ayi masumu mawu mabika lemvokolo.\qt* \p \v 13 Bosi wubuela bakamba : \p —Lukadi sudika nongo yayi e ? Buna buevi lulenda sudikila zinongo zioso e ? \r (Matayi 13.18-23 ; Luka 8.11-15) \p \v 14 —Nkuni niandi wunkunanga mambu ma Nzambi. \v 15 Batu bankaka badi mbongo yidi muyenda nzila, mu kunu mambu ma Nzambi. Bu bawilu mawu, buna satana wunkuizanga nsualu mu ziona mambu ma Nzambi makunu mu bawu. \v 16 Bosi bankaka badi banga mbongo yikunu va ntoto widi matadi. Bawu wa mambu ma Nzambi, bantumbu vika kumatambulanga mu khini. \v 17 Vayi bu bakambulu mianzi, bazingilanga ko. Bila enati ziphasi voti zithotolo zitonini mu diambu di mambu ma Nzambi, buna beti vika bua. \v 18 Bankaka badi banga mbongo yikunu va zitsendi. Bawu beti wa mambu ma Nzambi. \v 19 Vayi mambu beni makadi buta mimbutu mu diambu mayindu ma nza yayi, luvunu lu kimvuama ki nza ayi zitsatu zi mambu mankaka bu makotidi mu bawu buna mamfietikisanga Mambu ma Nzambi. \v 20 Bosi bankaka bawu bantambulanga mbongo mu ntoto wumboti. Bawu bobo beti wanga mambu ma Nzambi ayi bawu beti buta mimbutu miwombo : yinkaka makumatatu, yinkaka makumasambanu bosi yinkaka khama. \s1 Nongo yi muinda \r (Luka 8.16-18) \p \v 21 Wuba kamba diaka : \p —A bwevi, beti nata muinda mu diambu di kuwutula ku tsi katini voti ku tsi mbuka e ? A keti beti kuwunata mu diambu di kuwutula va yilu meza. \v 22 Mamo masuama mafueti ba va kiezila ayi mamo masueko mafueti totuka va nganda. \v 23 Enati mutu widi matu mawila buna bika kawa. \v 24 Buna wubuela diaka : lulubuka mbote mu mamo momo lulembo wa bila bela kulutezila mu tezo kioki lusadila ayi bela buela mawombo. \v 25 Bila kuidi woso mutu beki, bela buela kumvana vayi kuidi mutu wowokambulu, bela kunziona biobi kutu bidi yandi. \s1 Nongo yi mbongo yimena yawu veka \p \v 26 Wubuela tuba diaka : \p —Tala Kipfumu ki Nzambi kidedikini banga mutu wumosi wukuna mbongo mu ntoto. \v 27 Kaleka voti kakotuka va builu voti va muini, mbongo yimena ayi yiyonzuka yawu veka niandi mukambu zaba. \v 28 Ntoto wawu veka, wubuta mimbutu ; va thete wumenisa ntuidila, bosiwutotula tsangu bosi mimbutu miyela. \v 29 Thangu mimbutu mayedidi ; nkuni wubonga kikhondolo kimvedolongo mimbutu muingi kavedila mimbutu bila thangu yivedila yifuana. \s1 Nongo yi luteti lu mutalide \r (Matayi 13.31-32 ; Luka 13.18-19) \p \v 30 Wubuela kamba diaka : \p —Mu mbi tulenda dedikisa kipfumu ki Nzambi ? Mu nongo mbi tulendakulukambila yawu e ? \v 31 Kipfumu ki Nzambi kidedikini banga luteti lu mutalide. Bu lukununumu ntoto, luawu lututidi keva mu zitheti zioso va nza. \v 32 Vayi luawu kunu mu ntoto lueti menanga ayi lumviokanga bikunusubioso mu kula ayi lueti totula matafi manneni ; kuna zinuni zilenda tungilazindiala ziawu ku tsi phozi andi. \r (Matayi 13.34-35) \p \v 33 Buna wuba longa mambu ma Nzambi mu zinongo ziwombo ziphilayayi, boso bubela diluaku di balenda kunsudikila. \v 34 Kalendi kuba yolukila ko mu kambu sadila nongo. Vayi ti weka va niandi veka ayi minlonguki miandi, buna wuba kuba sudikisanga mambu moso. \s1 Yesu wuviatuka vuka mu ngolo \r (Matayi 8.23-27 ; Luka 8.22-25) \p \v 35 Va thangu masika muna lumbu kina, Yesu wukamba minlonguki miandi : \p —Tusabukanu ku disimu dinkaka. \v 36 Basia bika nkangu wu batu ; bawu bannata mu nlungu boso bu kabela. Minlungu minkaka miba yandi vana. \v 37 Buela zimbukila vuka kingolo kieka. Mayo ma ngolo mabua mu nlungu. Bosi nlungu wutona wala nlangu. \v 38 Niandi wuba wuleka kuna tsongi nlungu. Wuniekika ntu andi va mbatakusa. Minlonguki minkotula ayi minkamba : \p —A Nlongi ! Tueka mfua vayi Ngeyo wummona diawu diambu di phamba e ? \p \v 39 Wukotuka, wutemina vuka ayi wuvana lutumu kuidi mbu : \p —Bika biyoko ! Ba dio sui ! Vuka kimanisa ayi ndembama yivutuka. \p \v 40 Bosi wuyuvula minlonguki miandi : \p —A bila mbi luididi boma-boma ? A buevi lukambulu minu e ? \v 41 Beka mona boma buwombo ayi beka niunguta bawu veka : \p —A buna nani mutu wawu muingi vuka ayi mbu bintumunika e ? \c 5 \s1 Yesu wuviatuka ziphevi zimbimbi mu ngolo \r (Matayi 8.28-34 ; Luka 8.26-39) \p \v 1 Bu batula ku disimu dinkaka di mbu mu zunga ki basi Ngelasa\f + \fr 5.1 \fr*\fq Ngelasa\fq*\fqa : \fqa*\ft Minsekudi minkaka misonika “zunga ki basi Ngadala”, minkaka misonikazunga ki basi Ngelengesi. Tala Matayi 8.28 ; Luka 8.26.\ft*\f*. \v 2 Yesu bu katotuka mu nlungu ; mutu wumosi wuba ziphevi zimbimbi wutotuka mu mabumbi, wuyiza kundengana. \v 3 Mutu beni wuba vuandanga mu mabumbi ayi kadi mutu kalendikunkanga ko, ka diambu ko mu zisieni. \v 4 Bila zikhumbu ziwombo baba ku nkanganga bisengo ayi zisieni mu malu vayi wuba tabulanga zisieni beni ayi wuba bukunanga bisengo mu bitini. Ayi kadi mutu kasia ku nyodika ko. \v 5 Zithangu zioso, builu ayi muini, niandi wuba vuandanga mu biziamiayi ku miongo, wuba kuenda yamikinanga ayi ku kiluekanga mu matadi. \p \v 6 Bu kamona ti Yesu wukidi thama ; wuzawula ayi wuyiza fukama va ntualꞌandi, \v 7 ayi wuyamikina mu mbembo yi ngolo : \p —A yesu, Muana Nzambi yi zangama, mambu mbi tidi kuidi minu e ? Mu dizina di Nzambi ndikuleba : kadi kundiamisa. \p \v 8 Bila wuba kambanga pheve yimbimbi : \p —Pheve yi mbimbi totuka mu mutu wawu ! \p \v 9 Bosi Yesu wunyuvula : \p —A dizina diaku nani ! Niandi wumvutudila : \p —Dizina diama “Lengio” bu dinsundula tuidi bawombo. \p \v 10 Pheve yimbimbi yileba Yesu muingi kabika kuba kuka mu zunga ki tsi beni. \v 11 Nkangu wu zingulu wunneni wuba dia kuna, kuna ndambu mongo. \p \v 12 Zipheve zimbimbi zileba Yesu : \p —Wututuma tukota kueto mu zingulu ziazi ! \p \v 13 Yesu wuba vana minsua. Buna ziphevi zimbimbi zitotuka mu mutu beni ayi ziyenda kota mu zingulu. Zingulu beni ziba tezo ki zimilizizole ; zinengumuka nsualu mu mongo ayi ziyenda bua mu mbu, ayi, zimana diama. \p \v 14 Minsungi mi zingulu beni mitina ayi minata tsangu mu mavula ayi mu ziphangu zi bibulu zitsola. Batu bayiza tala mambu momo mavioka. \v 15 Bu batula vaba Yesu, bamona mutu beni wowo wuba ziphevi zimbimbi, mutuwowo wuba lengio, buna kavuendi ; vueti minledi ayi diela diandi diosodiduka. Buna bamona boma. \v 16 Ayi baba kamba mambu mavioka kuidi batu bobo bamona boso mavangiminamu mutu wuba ziphevi zimbimbi ayi mu zingulu. \v 17 Buna batu beni baleba Yesu kabotuka mu zunga kiawu. \p \v 18 Mu thangu Yesu kaba nkota mu nlungu, mutu wowo wuba ziphevi zimbimbiwuyuvula Yesu enati lenda kunlandakana. \p \v 19 Vayi Yesu kasia kumvana ko minsua mu kunlandakana ayi wunkamba : \p —Vutuka ku nzoꞌaku, kuidi bakhomba ziaku ayi wuba kambi mambu Pfumu kavangidi ayi buevi kamuenini kiadi. \p \v 20 Buna wuyenda ayi wutona samuna mu “kumi di mavula” mambu moso mamvangila Yesu. Baboso basimina buwombo. \s1 Yesu wuviatuka bimbevo ayi lufua mu ngolo \r (Matayi 9.18-26 ; Luka 8.40-56) \p \v 21 Yesu bu kabuela sabuka, mu nlungu, ku disimu dinkaka di mbu ; nkangu wu batu bawombo bayiza kunzungidila vana disimu di mbu. Niandi va ndambu mbu kaba. \p \v 22 Buna mutu wumosi dizina diandi Yayilusi\f + \fr 5.22 \fr*\fq Yayilusi\fq*\fqa : \fqa*\ft Minsekuki minkaka misonika Yayilo va buangu ki Yayilusi. Tala Luka 8.41.\ft*\f*, wuba wumosi mu bapfumu zi nzo lukutukunu wuyiza vana. Bu kamona Yesu, wufukama va ntualꞌandi. \v 23 Wunleba ngolo ayi wunkamba : \p —Muanꞌama wunketo widi mu ziphasi zi lufua. Wundemvukila ; yizawuntetika mioko muingi kabeluka ayi kazinga ! \p \v 24 Yesu wuyenda yandi va kimosi ayi nkangu wu batu wunlandakana ayi wumfietikisa mu zindambu zioso. \v 25 Nketo wumosi wuba muna nkangu beni wuba kimbevo ki viokanga menga, kumi mimvu miodi kabedila kimbevo beni. \v 26 Wumona ziphasi ziwombo kuidi minganga miwombo ayi bima biandi bioso bimana mu diambu di kimbevo beni, kasia beluka ko vayi ziphasi ziluta buelama. \v 27 Bu kawa zitsangu zi Yesu, buna wuyiza, muna nkangu wu kaba, ku manima ayi wusimba nledi wu Yesu. \v 28 Bila wuyindula ti : \p —Minu simba kuandi minledi miandi mandi beluka kuama ! \p \v 29 Muna thangu yina kaka, menga malembolo buela vioka ayi wumona mu nituꞌandi ti belukidi mu nsongo wowo. \p \v 30 Muna thangu yina, Yesu wubakula ti lulendo luandi lutotuka, wubaluka kuidi nkangu wu batu ayi wuba yuvula ti : \p —A nani simbidi minledi miama e ? \p \v 31 Minlonguki miandi minkamba : \p —Wummona kuaku buevi nkangu wu batu balembo fietikisila mu zindambu zioso ayi weka buela yuvula : “Nani wutsimbidi e ?” \p \v 32 Vayi niandi thalu andi yiba kaka kuidi nkangu muingi kazaba mutu vengi diawu. \v 33 Nketo wumona boma ayi weka tita. Bu kazaba diambu divangama mu nitu andi buna wufikama, wufukama va ntuala Yesu ayi wunkamba kiedika kioso. \p \v 34 Buna Yesu wunkamba : \p —A muanꞌama wunketo, minu kiaku kibelusidi ! Yenda mu ndembama ayi beluka kuaku mu ziphasi ziaku. \p \v 35 Buna wukidi yoluka, ndambu yi batu baba ku nzo pfumu yi nzolukutukunu bayiza kunkamba : \p —Muanꞌaku wunketo fuidi. Bila mbi mu buela tatisa nlongi e ? \p \v 36 Vayi Yesu bu kawa mambu batuba, wukamba pfumu yi nzo lukutukunu, ti : \p —Kadi mona boma. Wilukila kaka ! \p \v 37 Bosi Yesu kasia vana ko minsua, kadi kuidi mutu wumosi, mu kunlandakana botula kaka Piela, zaki ayi khombꞌandi Yowani. \v 38 Buna batula ku nzo Pfumu lukutukunu, Yesu wumona divuda diba kuna : batu badila ayi bayamikina. \p \v 39 Buna wukota mu nzo ayi wutuba : \p —A bila mbi divuda diodi e ? Ayi bila mbi lulembo didila e ? Muana kasi fua ko vayi leka kuandi kalekidi ! \p \v 40 Vayi bansekinina. Buna Yesu wutotula batu boso ku nganda. Wubonga dise ayi ngudi yi muana ayi minlonguki miomi miba yandi. Bawu bakota yandi muna khati vinga muba muana beni. \v 41 Wusimba koko ku muana ayi wunkamba : \p —Talita kumi ! Bu dinsundula : Muana ndumba ndikutumina kotuka ! \p \v 42 Vana vawu muana ndumba wutelama ayi wudiata bila nduka-nduka kumi mimvu miodi miba yandi. Babo basimina ngolo. \v 43 Vayi Yesu wuba kandika babika kamba mambu beni kadi kuidi mutu wumosi ayi wuba kamba bamvana bidia. \c 6 \s1 Bavueza Yesu ku Nazaleti \r (Matayi 13.53-58 ; Luka 4.16-30) \p \v 1 Buna Yesu wubotuka kuna ; wuvutuka ku tsi andi yika butukila ayi minlonguki miandi minlandakana. \v 2 Mu lumbu ki saba, Yesu wutona longa mu nzo lukutukunu. Buna bawombomu batu bobo banwa basimina ayi batuba : \p —A kuevi kabakidi mambu momo e ? A phila nduenga mbi yoyibamveni e ? A buevi kalembo vangila bikumu biobi e ? \v 3 Niandi ko salaphati ; muana Maliya ; khomba yi Zaki, Yose, Yuda ayi Simoni e ? Bakhomba bandi zi baketo keti zikala yeto vava ? Niandi wuba nkaku kuidi bawu muingi babika wilukila. \p \v 4 Buna Yesu wuba kamba : \p —Mbikudi kantambulanga minzitusu ko mu tsi andi, kuidi bibutu biandi koayi mu dikanda diandi ko. \p \v 5 Diawu kadi kumu kasia vanga kuna ko. Vayi botuka kaka ndambu bambevokatetika mioko ayi kabelusa. \v 6 Wusimina buwombo mu kambu kuawu ku minu. \s1 Yesu wutuma kumi mimvuala miandi miodi \r (Matayi 10.1,5-14 ; Luka 9.1-6) \p Yesu wudiengila mu mala ma zunga kina mu diambu di longa. \v 7 Wutumisa kumi mimvuala miandi miodi ayi wuba fidisa buadi-buadi. Wuba vana lulendo lu yadila ziphevi zimbimbi. \v 8 Wuba kamba babika nata kadi kima kimosi mu nzila botula kaka nti wutula va koko. Buna wuba kamba : \p —Bu lunkuenda, lubika nata kadi khuta ; kadi nata khutu ; kadi nata zimbongo mu photimoni. \v 9 Luvuata zisapatu mu malu vayi kadi nata kikhutu ki viakisa. \v 10 Yoso nzo bela ku luyakula, buna lukala muna nate luela kuenda. \v 11 Kioso buangu bela manga ku luyakula voti kuluwa ; buna muthangu luela botuka vana luba kukumuna mbungi-mbungi yi malu meno\f + \fr 6.11 \fr*\fq Kukumuna mbungi-mbungi\fq*\fqa : \fqa*\ft yinsundula ti basiedi mu kithuadi kimosi ko. Tala Matayi 10.14.\ft*\f*. Diodi diela ba kimbangi kuidi bawu. \p \v 12 Buna bayenda ayi balonga batu ti babalula mavanga. \v 13 Bakuka ziphevi ziwombo zimbimbi ayi badukudila bambevo ziwombomafuta ayi baba belusa. \s1 Lufua lu Yowani Mbotiki \r (Matayi 14.1-2 ; Luka 9.7-9) \p \v 14 Ntinu Elode wuwa zitsangu zi Yesu, bila dizina diandi ditembakanamu zindambu zioso. Baba tubanga : \p —Yowani Mbotiki niandi wufulukidi mu bafua ! Diawu kadidi lulendo luvangilabikumu. \p \v 15 Vayi bankaka baba tubanga : \p —Niandi Eli. Bankaka diaka ti : \p —Widi mbikudi banga wumosi mu mimbikudi. \p \v 16 Vayi Elode bu kawa mambu momo, buna wutuba : \p —Yowani mutu ndizengisa ntu, niandi wufulukidi ! \r (Matayi 14.3-13 ; Luka 3.19-20) \p \v 17 Muaki niandi veka Elode wuvana lutumunu mu buila yowani ayi wunkangisa mu zisieni mu nloko mu diambu Elode kakuela Elodiasi nketo nkhombꞌandi Filipi. \v 18 Bila Yowani wuba kambanga ntinu Elode : \p —Wusi ko minsua mu kuela nketo khombꞌaku ! \p \v 19 Elodiasi wumfuemina ayi wuntombila diluaku di kumvondila. Vayi kasia nunga ko. \v 20 Bila Elode tsisi kaba monanga Yowani bila wuzaba ti Yowani wuba mutu wusonga ayi wunlongo. Diawu kaba ku nkebilanga bumbote. Bu kaba kunwanga buna wuba yindulanga buwombo ayi khini kaba monanga mu kunwa. \p \v 21 Vayi lumbu kimosi diluaku dimonika mu thangu Elode, mu lumbu ki nyengo wu mbutukulu andi ; kakubika nyengo wunneni wu ndiwulu, wutumisa bapfumu zioso zi leta, bapfumu zioso zi masodi ayi bapfumu zioso zi malamu zunga ki Ngalili muingi biza dia ku nzoꞌandi. \v 22 Mu thangu yi nyengo, muana ndumba wu Elodiasi wukota muna nzo, wukina. Wumonisa Elode khini va kimosi ayi batu boso Elode katumisa ku nyengo. Diawu ntinu kakambila muana ndumba beni : \p —Wundomba kioso tidi, ndieka kuvana kiawu. \v 23 Wumvana tsila bu kaleva ndefi ti kioso kuandi wunlomba, yiba kuandi ti ndambu yi kipfumu kiama, ndieka kuvana kiawu ! \p \v 24 Muana ndumba beni wuyenda yuvula ngudi andi : \p —A mbi ndomba e ? \p Ngudi andi wunkamba : \p —Ntu wu Yowani Mbotiki ! \p \v 25 Buna muana ndumba wuvika vutuka nsualu kuidi ntinu ayi wunkamba : \p —Thidi mu nsualu wuphana buabu ntu wu Yowani Mbotiki mu dilonga. \p \v 26 Ntinu wumona kiadi, vayi mu diambu di zindefi zi kaleva ayi batu bobo batumusu ; buna kasia zola kunyimina wawu ko. \v 27 Buna ntinu wufidisa disodi dimosi mu masadi momo maba kunsungangaayi wuntuma kanata ntu wu Yowani. Disodi beni diyenda kuna nloko ayi dizenga ntu wu Yowani. \v 28 Dinata ntu beni mu dilonga ; divana wawu kuidi muana ndumba bosimuana wuyenda wuvana kuidi ngudi andi. \v 29 Minlonguki mi Yowani bu miwa nsamu, miyiza bonga nitu andi, mizika yawu. \p \v 30 Mimvuala mikutakana vaba Yesu ayi mimvumbudila kipholo kimamo bavanga ayi balonga. \p \v 31 Buna wuba kamba : \p —Yizanu va lutengo, va buangu kikambulu batu ayi luvunda fioti. Muaki batu bawombo baba kuendanga ayi kuizanga. Diawu basia bakila ko thangu yi dila bidia. \v 32 Diawu bakumina mu nlungu mu kuenda ku lutengo ; va buangu kikambulu batu. \s1 Yesu wudikila mili tanu yi babakala \r (Matayi 14.13-21 ; Luka 9.11-17 ; Yowani 6.1-15) \p \v 33 Batu bawombo baba mona bu bayenda ayi baba bakula. Diawu batu bawombo baba mu mavula bazawula kuna ayi baba tuamina va buangu kioki baba kuenda. \v 34 Yesu bu kakuluka mu nlungu ; wumona nkangu wu batu ; wuba mona kiadi bila baba banga mameme makambulu nsungi. Wutona kuba longa mambu mawombo. \p \v 35 Buisi buna bueka nduka yila, minlonguki miyiza kunkamba : \p —Va buangu kikambulu batu tuidi bosi buisi bueka yila. \v 36 Diawu vutula batu baba muingi benda mu ziphagu zi bibulu zitsola ayi mu mala mafikimini mu diambu benda sumbi bidia. \p \v 37 Vayi Yesu wuba vutudila : \p —Luba vananu beno veka bidia ! Vayi bawu banyuvula : \p —Tidi tuenda sumbi mapha ma zikhama zizole zi denali\f + \fr 6.37 \fr*\fq Denali\fq*\fqa : \fqa*\ft mfutu wu kisadi mu lumbu kimosi.\ft*\f* muingi tuba vana badia. \p \v 38 Yesu wuba yuvula : \p —Mapha ma kua madi yeno e ? Yendanu lutala. Bu bazaba, buna bankamba : Mapha matanu ayi zimbizi zizole. \p \v 39 Buna wuvana lutumunu mu vuandisa nkangu wu batu mu makabu, va biti binlangu. \v 40 Batu bavuanda mu makabu ; mankaka khama yi batu, mankaka makumatanu ma batu. \v 41 Bosi wubonga mapha beni matanu ayi zimbizi beni zizole, wuvumbulameso ku Yilu, wuvutula matondo ; wubukuna mapha, wuvana minlonguki muingimikabudila nkangu wu batu. Wubuela kabudila zimbizi zizole beni kuidi batu boso. \v 42 Batu boso badia ayi bayukuta. \v 43 Batota kumi bipani biodi biwala mu bitini bi mapha ayi mu zimbizi ziozi zisiadidila. \v 44 Thalu yoso yi batu badia mapha yiba mili tanu yi babakala\f + \fr 6.44 \fr*\fq mili tanu yi babakala\fq*\fqa : \fqa*\ft Bayuda baba kifu kitanganga kaka babakala ; baba tanganga ko baketoayi bana balezi. Tala Matayi 14.21 ; Luka 9.14.\ft*\f*. \s1 Yesu wudiatila va mbata nlangu \r (Matayi 14.22-33 ; Yowani 6.16-21) \p \v 45 Ku nzimunina Yesu wutuma minlonguki miandi mikuma mu nlungu muingi mintuaminina ku disimu dinkaka di mbu ku ndambu Betisayida ; niandi veka bu kaba vutula nkangu wu batu. \v 46 Buna kamana vutula nkangu buna wuyenda ku mongo mu kuenda sambila. \p \v 47 Buisi buna bueka yila, nlungu weka va ngingi mbu ; Vayi buna Yesu wukidi niandi veka ku disimu. \v 48 Wumona ti minlonguki miandi milembo moni ziphasi ziwombo mu vuila mu diambu di phemo yiba kuba vutula ku manima. Yiba nduka-ndukathangu yinya yi builu. Yesu wuyenda ku baba vayi va mbata mbukaba diatila. Ayi wuzola kuba viokakana. \v 49 Vayi bu bammona wundiatila va mbata mbu, babanzila ti nkuyuayi diawu bayamikinina. \v 50 Bila baboso bammona ayi bamona boma. Vayi vana vawu wuba kamba : \p —Bika luba bukhafi bila minu kuandi ; lubika mona boma. \p \v 51 Bosi wukuma mu nlungu mu baba ayi phemo yilembama. Minlonguki misimina ngolo, \v 52 bila misia sudika ko tsundu yi kumu ki mapha mu diambu di mintimamiawu miba mi matadi. \s1 Yesu wubelusa bambevo ku Ngenezaleti \r (Matayi 14.34-36) \p \v 53 Buna bamana sabuka mbu, batula ku zunga ki Ngenezaleti ; bakanga nlungu va dibongo. \v 54 Bu batumbu kuluka mu nlungu, batu babakula Yesu. \v 55 Buna batu beni bayenda nsualu mu zunga kioso. Bannatina bambevo mu biphoyi koso buangu bawa ti kuna kadi. \v 56 Mu bibuangu bioso kaviokila yiba mu mala, mu mavula voti mu zitsola batu batula bambevo mu mazandu, ayi, baba nlebanga Yesu muingi kaba vana kaka minsua mu simba kaka tsongi yi nledi andi. Babo bobo basimba wawu babeluka. \c 7 \s1 Yesu ayi kikhulu ki Bayuda \r (Matayi 15.1-20) \p \v 1 Bafalisi ayi ndambu yi minlongi mi mina baba ku Yelusalemi, bayiza kutakana vaba Yesu. \v 2 Bamona ti minlonguki miandi minkaka miba dia dipha ayi miokomi mvindu bu dinsundula mioko mikambu sukulu. \v 3 Bila Bafalisi ayi Bayuda boso balendi dia ko mu kambu tuama sukulabumbote mioko miawu ; buawu bobo baba kinzikilanga kikhulu ki bakulu bawu. \v 4 Ayi enati ku zandu babedi, balendi dia ko enati basi yobila ko. Bifu binkaka biwombo baba bikila kuidi bakulu bawu banga mu phila yisukudila zikopo, mimvungu ayi zinzungu zi bisengo. \v 5 Diawu Bafalisi ayi minlongi mi mina bayuvudila Yesu ti : \p —A bila mbi minlonguki miaku mikinzikanga ko kikhulu ki bakulubeto e ? Bila mbi beti dila ayi mioko mikambu sukulu e ? \p \v 6 Yesu wuba vutudila : \p —Beno luidi bankua mayuya ! Ezayi wubikula bumboti mu diambu dieno. Banga bu disonimina mu minkanda : \q1 \qt Batu baba mu tsongi zi bididi kaka beta kunzitisila\qt* \q1 \qt vayi mintima miawu thama midi ayi minu.\qt* \q1 \v 7 \qt Mu phamba kuandi balembo tsambidila\qt* \q1 \qt bila malongi balembo longi madi zithumunu zikubuku kuidi batu.\qt* \p \v 8 Bila lueti loza Mina mi Nzambi ayi lueti kinzika kikhulu ki batu. \p \v 9 Wubuela ku bakamba diaka : \p —Beno lueti vunzikisa Mina mi Nzambi muingi lukinzika kikhulu kieno. \v 10 Bila Moyize wutuba ti : \qt Kinzika Dise diaku ayi ngudi aku, ayi woso wunsinga dise diandi votingudi andi kafueti baka thumbudulu yi lufua.\qt* \p \v 11 Vayi tala phila lueti tubila : woso wunkamba kuidi dise diandi voti kuidingudi andi ti : “Bima biabi ndiedi kaveni mu kusadisa bidi kolibani, budinsundula dikaba ditambuku kuidi Nzambi”, \v 12 ayi lueti vana minsua kuidi mutu wowo mu kambu sadisa dise diandi ayi ngudi andi. \v 13 Buawu bobo beno lueti vunzikisila Mambu ma Nzambi bu lueti kinzikakikhulu kieno kioki lueti kukilonga ayi lueti vanga mambu mawombo ma phila yoyi. \p \v 14 Yesu wutumisa diaka nkangu wu batu ayi wuba kamba : \p —Lungua beno boso ayi lusudika : \v 15 Kuisi ko kima kidi ku nganda yi mutu kilenda sumuna mutu bu kikotidi mu khati mutu vayi biobi bieti totuka mu niandi biawu bieti kunsumuna. \v 16 [Enati mutu beki matu ma wila buna bika kawa\f + \fr 7.16 \fr*\ft Buku kiaki kisi ko kisonama mu minkanda minkaka.\ft*\f*.] \p \v 17 Buna kabotuka vaba nkangu wu batu, Yesu wukota ku nzo ; bunaminlonguki miandi minyuvula muingi kaba kamba tsundu nongo yoyi katuba. \p \v 18 Buna wuba kamba : \p —Beno mamveno luisi ko diela e ? Lukadi zaba ti bibioso bidi ku nganda yi mutu bilendi kunsumuna ko bu bikotidi mu niandi. \v 19 Bila bikotanga ko mu ntimꞌandi vayi mu vumu binkuendanga bosibintotukanga ku nganda. Mu mambu momo buna Yesu wuvedisa bidia bioso. \p \v 20 Wubuela ku bakamba diaka : \p —Vayi mantotukanga mu mutu, mawu meti sumuna mutu. \v 21 Bila mu khati, mu ntima wu mutu, muawu mueti totukila mayindumambimbi meti nata mutu mu vanga mambu matsoni, mu yiba, mu vonda, \v 22 mu kitsuza, mu nzinunu, mu mambu mambimbi, mu luvunu, mu divunzi, mu kikhenene, ku bifingu, ku luniemo ayi ku mambu ma buvungisi ayi mambimbi. \v 23 Mambu moso mama mambimbi mu khati ntima meti ba ayi mawu meti sumuna mutu. \s1 Minu ki nketo wukambulu Nyuda \r (Matayi 15.21-28) \p \v 24 Yesu bu kabotuka vana, wuyenda mu zunga ki divula di Tile. Buna wukota mu nzo yimosi ayi kasia zola ko ti mutu kazaba. Vayi kasia baka busuamina ko. \v 25 Bila nketo wumosi, wuwa zitsangu ziandi ayi wuba ayi muanꞌandiwunketo wuyamusu kuidi pheve yimbimbi, wuyiza ayi wufukama va malu mandi. \v 26 Nketo beni wuba muisi Ngelese, wubutukila ku Fenisi didi mu tsi Sili. Wuleba Yesu muingi katotula pheve yimbimbi yiba mu muanꞌandi wunketo. \p \v 27 Vayi Yesu wumvutudila : \p —Bika theti bana batuama yukuta ; bila busi fuana ko mu bonga dipha di bana ayi lozila diawu zimbua. \p \v 28 Nketo beni wunkamba : \p —Nyinga Pfumu, zimbua zidi ku tsi meza zieti dia bitsiedi-tsiedi biobi bana beti dodula. \p \v 29 Buna Yesu wumvutudila : \p —Mu diambu di mvutu wowo, yenda kuaku ! Pheve yimbimbi yitotukidi mumuanꞌaku wunketo. \p \v 30 Bu kavutuka ku nzoꞌandi ; wuyenda bata muanꞌandi buna kalekidi va mbuka, pheve yimbimbi yitotukidingi kuandi. \s1 Yesu wubelusa mutu wufua matu ayi wuba nkukumu \p \v 31 Yesu bu kabotuka mu zunga ki Tila, wuviokila mu Sidoni ayi mu Dekapoli\f + \fr 7.31 \fr*\fq Dekapoli\fq*\fqa : \fqa*\ft dinsundula kumi di mavula.\ft*\f* bu kayenda ku mbu wu Ngalili. \v 32 Bannatina mutu wumosi wufua matu ayi wuba yolukilanga mu phasi. Banleba muingi kantetika mioko. \v 33 Yesu wubotula mutu beni va khatitsika nkangu, wunnata va lutengo, wutula minlembo miandi mu matu ; wulobula madita bosi wusimba ludimilu mutu beni. \v 34 Buna wuvumbula meso ku yilu, wuvumisa ayi wutuba : \p —Efata ! Bu dinsundula zibuka kuaku. \p \v 35 Vana vawu matu ma mutu beni mazibuka ; ludimi luandilunianguka ayi wutona tuba bumboti. \v 36 Yesu wuba kandika babika kamba nsamu beni kadi kuidi mutu wumosi. Bu kaluta kuba kandika buna baluta tembikisa wawu. \p \v 37 Nkangu wu batu basimina ngolo ayi batuba : \p —Mambu moso keti vanga madi mamboti ; weti zibula matu ma batu bafua matuayi weti yolukisa mababa ! \c 8 \s1 Yesu wudikila mili ya yi babakala \r (Matayi 15.32-39) \p \v 1 Muna bilumbu beni, nkangu wu batu bawombo bakutakana. Sumbu basia ba kadi kidia ko, buna Yesu wutela minlonguki miandi ayi wuba kamba : \p \v 2 —Kiadi ndimmona nkangu wu batu baba. Bila bilumbu bitatu bavuandidi yama vava ayi basi kadi kidia ko. \v 3 Enati ndibavutudi ayi nzala mu zinzo ziawu buna maba bua dibutumu nzila bila bankaka thama babedi. \p \v 4 Minlonguki miandi mimvutudila : \p —Va buangu kikambulu batu tuidi, buna kuevi tulenda bakila maphamafueni mu dikila nkangu wu batu wawu e ? \p \v 5 Yesu wuba yuvula : \p —A mapha makua madi yeno e ? \p \v 6 Buna Yesu wutumina batu boso bavuanda va tsi ; wubonga tsambuadi di mapha beni, wuvutula matondo, wubukuna mawu ayi wuvana mawu minlongukimiandi ayi miawu mikabudila nkangu wu batu. Buawu bobo mivanga. \v 7 Baba ayi ndambu bina bi zimbizi zifioti zi nlangu. Bu basakumuna biawu wuvana minlonguki miandi muingi mikabudila batu. \v 8 Badia ayi bayukuta. Botota tsambudi di bipani mu bitini biobi bisiadidila. \v 9 Batu babo baba, nduka-nduka mili ya yi babakala. Bosi Yesu wuba vutula. \p \v 10 Muna thangu beni, Yesu wukota mu nlungu ayi minlonguki miandi, bayenda ku Dalimanuta. \s1 Yesu ayi bapfumu zi zinganga Nzambi zi Bayuda \r (Matayi 16.1-4) \p \v 11 Bafalisi bayiza ayi batona kumfindisa ziphaka. Banlomba dimbu kimosikiba ku Diyilu mu diambu di kuntambila ntambu. \p \v 12 Yesu wuvumina ayi wutuba : \p —Bila mbi batu ba tsungi yayi bantombila dimbu e ? Bukiedika ndikulukamba tikadi dimbu kimosi balendi mona ko. \p \v 13 Wu babika, wukuma mu nlungu ayi wuyenda ku disimu dinkaka. \r (Matayi 16.5-12) \p \v 14 Minlonguki mizimbakana nata mapha ; dipha dimosi kuandi kaka diba yawu muna nlungu. \p \v 15 Vayi wuba lubula : \p —Lukeba ayi luzibula meso mu luvi\f + \fr 8.15 \fr*\fq Luvi\fq*\fqa : \fqa*\ft Tala tsudukusu mu matayi 13.31.\ft*\f* lu Bafalisi ayi lu Elode ! \p \v 16 Minlonguki miyuvusana miawu na miawu : \p —Mu diambu tukambulu mapha diawu kantubila bobo ! \p \v 17 Yesu wuzaba mayindu mawu ayi wuba yuvula : \p —Bila mbi lulembo kukiyuvula beno na beno mu diambu lukambulu mapha e ? A beno, lusudikidi ko e ? Ayi lubakudi ko e ? Mintima mieno mikidi banga matadi e ? \v 18 Meso madi yeno vayi lukadi mona e ? Makutu madi yeno vayi lukadi wa e ? Lukadi buela tebuka moyo e ? \v 19 Bu ndibukuna mapha matanu mu diambu di mili tanu yi batu, bipani bikua lutota biobi biba biwala mu bitsadisila e ? \p Bamvutudila : \p —Kumi bibiodi. \v 20 Bu ndikabula tsambuadi di mapha mu diambu di mili ziya zi batu. A bipani bikua lutota biobi biba biwala mu bitsiadisila e ? Bamvutudila : \p —Tsambuadi. \p \v 21 Buna wubuela diaka : \p —Vayi nate buabu lusudikidi ko e ? \s1 Yesu wubelusa phofo ku Betesayida \p \v 22 Bu batula ku Betesayida banata phofo kuidi Yesu, banleba muingi kansimba. \p \v 23 Yesu wusimba phofo beni mu koko, wunnata ku fula di buala, wulobula madita mu meso ma phofo beni ; wuntetika mioko ayi wunyuvula : \p —Lembo moni kima e ? \p \v 24 Phofo wutala ayi wuvutula : \p —Ndimmona batu, banga minti mindiata. \p \v 25 Yesu wubuela tetika mioko miandi mu meso ma phofo beni. Bosi Phofo weka mona ; wubeluka ayi wumona bumboti bima bioso. \p \v 26 Yesu wumvutula ku nzoꞌandi. Vayi wunkamba ti : \p —Kadi kota ku buala. \ms1 YESU AYI MINLONGUKI MIANDI \s1 Piela wutelimina Yesu kimbangi \r (Matayi 16.13-20 ; Luka 9.18-21) \p \v 27 Yesu ayi minlonguki miandi miyenda mu mala ma Sezale mu Filipi. Mu nzila, wuyuvula minlonguki miandi : \p —Batu beti tuba ti minu ndidi nani e ? \p \v 28 Bamvutudila : \p —Bankaka widi Yowani Mbotiki ; bankaka widi Eli, ayi bankaka widiwumosi mu mimbikudi. \p \v 29 Buna wuba yuvula : \p —Vayi beno veka lueta tuba ti minu ndidi nani e ? \p Piela wumvutudila : \p —Ngeyo widi Klisto. \p \v 30 Vayi wuba kandika babika yolukila diawu kadi kuidi mutu wumosi. \s1 Yesu wuyolukila lufua luandi ayi mfulukulu andi \r (Matayi 16.21-23 ; Luka 9.22) \p \v 31 Bosi wutona kuba longa ti Muana mutu kafueti mona ziphasi ziwombo, bila bakulutu, bapfumu zi zinganga Nzambi, minlongi mi mina, baboso bobobela kunloza ; bela kumvonda vayi bilumbu bitatu bu biela vioka, niandi wela fuluka. \v 32 Wuba kamba mambu moso mama mu kambu sueka kadi diambu. Buna Piela wunnata va ndambu ayi wutona kuntubidila. \p \v 33 Vayi Yesu wubaluka ayi wutala minlonguki miandi, weka ntubidila Piela mu kingolo ti : \p —Satana ! Botuka va ndidi ! Bila mayindu maku masi ko ma Nzambi vayi ma kimutu. \s1 Buevi bu landikinina Yesu \r (Matayi 16.24-28 ; Luka 9.23-27) \p \v 34 Yesu wutumisa nkangu wu batu ayi minlonguki miandi, wuba kamba : \p —Enati mutu tidi kundandakana buna kafueti kukizimbakana niandi veka vayi kabonga dikulusi diandi ayi kandandakana. \v 35 Bila woso tidi keba luzingu luandi wela luzimbisa, vayi woso wela luzimbisa mu diambu diama ayi mu diambu di Nsamu wumboti, wela luvukisa. \v 36 Enati mutu beki nza yimvimba vayi zimbisidi muelꞌandi, buna ndandu mbi kela baka e ? \v 37 Voti mu kima mbi mutu kalenda sombikisa muelꞌandi e ? \v 38 Bila woso mutu wukumfuila tsoni ayi wumfuila mambu mama tsoniva khatitsika tsungi yayi yi bankua kitsuza ayi yi bankua masumu, buna muana mutu mamvandi wela kumfuila tsoni mu thangu kela kuiza mu nkembo wu dise diandi va kimosi ayi zimbasi ziandi zinlongo. \c 9 \p \v 1 Ayi wubuela diaka : \p —Bukiedika ndikulukamba : batu bankaka badi vava balendi ba fuako nate bela mona Kipfumu ki Nzambi kinkuizila mu lulendo. \s1 Yesu wukituka \r (Matayi 17.1-9 ; Luka 9.28-36) \p \v 2 Bilumbu bisambanu bu bivioka, Yesu wubonga Piela, Zaki ayi Yowani, wuba nata va bawu veka, va lutengo, va mbata mongo wumosi wunda. Wukituka va ntualꞌawu ; \v 3 minledi miandi mitona lezama ayi mieka miphembi dio ve. Kuisi ko mutu va ntoto wumvimba beki buvedisila minledi muingi miba phembi yi phila yina \v 4 Tumbu zimbukila Eli ayi Moyize baba monikina ; bansolula ayi Yesu. \p \v 5 Buna Piela wukamba Yesu : \p —A Nlongi ! Bulutidi mbote tukala kueto vava ! Bika tutunga zinzozitatu zikapu : yimosi mu diambu diaku, yimosi mu diambu di Moyize, yimosi mu diambu di Eli. \p \v 6 Bukiedika kasia zaba ko diambu dituba bila bawu boso boma baba mona. \p \v 7 Buna dituti dimosi dimonika ayi diba fuka. Mbembo yimosi yitotuka mu dituti beni, yiwakana : \p —Niandi, niawu muanꞌama wu luzolo, lunwila ! \p \v 8 Muna yina thangu, minlonguki bu mitala ku ndambu ayi ndambu misia buela mona Moyize ayi Eli ko vayi Yesu kaka wusiala yawu. \p \v 9 Bu baba nengumuka mongo, Yesu wuba vana lutumunu ti babikakamba mambu mama bamueni kadi kuidi mutu wumosi nate Muana Mutu kelafuluka mu bafua. \v 10 Balunda mambu beni vayi bayuvasana bawu yi bawu tsundu yi “fuluka mu bafua”. \r (Matayi 17.10-13) \p \v 11 Buna banyuvula : \p —A bila mbi minlongi mi Mina mieta tubila ti Eli kafueti tuama kuiza theti e ? \p \v 12 Yesu wuba vutudila : \p —Bukiedika Eli kafueti tuama kuiza ayi wela kubika mambu moso. Vayi bila mbi disonimina mu minkanda ti Muana Mutu wela mona ziphasi ziwombo ayi wela sekonono e ? \p \v 13 Vayi minu ndikulukamba ti Eli wuyiza vayi bamvangila mambu bosobubela luzolo luawu banga bu disonimina mu diambu diandi. \s1 Yesu wubelusa muana wuba pheve yimbimbi \r (Matayi 17.14-21 ; Luka 9.37-43) \p \v 14 Buna batula kuba minlonguki ; bamona nkangu wu batu wuba zungidila ayi milembo findana ziphaka ayi minlongi mi Mina. \v 15 Vana vawu nkangu wu batu buna wumona Yesu, wusimina ngolo. Buna batu boso bazawula mu diambu bamvana mbote. \p \v 16 Buna wuba yuvula : \p —A diambu mbi lulembo findinina yawu ziphaka e ? \p \v 17 Mutu wumosi wuba muna nkangu wumvutudila : \p —A Nlongi, ndinatiningi muanꞌama wu bakala widi pheve yi dibaba. \v 18 Mu kioso kuandi buangu Pheve yimbimba yawu kumbuila, yeti kuntutumuna ngolo ayi weti totula difulu mu munu ; weti kueta meno, bosi nitu yifueti mana kangama. Khembi minlonguki miaku muingi mikuka pheve beni vayi misi nunga ko. \p \v 19 Yesu wuba vutudila : \p —Tsungi yikambulu minu ! Zithangu zikua ndiela kadila yeno va kimosi e ? Zithangu zikua ndiela buela kangila ntima mu bila kieno e ? Lundatina niandi. \p \v 20 Bantuadila muana beni. Pheve yimbimbi bu yitumbu mona Yesu, yitutumuna muana beni ; muana wulumbama va tsi ; muana wumvindumuka va tsi. Difulu dieka ntotuka va munu. \p \v 21 Yesu wuyuvula dise diandi : \p —Tona thangu mbi katonina mona ziphasi ziazi e ? Dise diandi divutula : \p —Tona mu bumuana buandi. \v 22 Zikhumbu ziwombo Pheve beni yimbimbi yeti kunlumba ku mbazu voti mu nlangu muingi yimvonda. Enati wulenda vanga diambu, bunabika wutumona kiadi, wutusadisa ! \p \v 23 Yesu wumvutudila : \p —Enati wulenda ! Mambu moso malenda vangama kuidi woso mutu wilukidi ! \p \v 24 Vana vawu dise di muana diyamikina : \p —Nguilukidi, wutsadisa mu kambu kuama ku minu. \p \v 25 Yesu bu kamona ti nkangu wu batu wulundumuka, buna wutemina pheveyimbimbi ayi wutuba : \p —A Pheve yimbimbi yeti kanga mbembo ayi matu ma muana, minu ndikutumina : Totuka mu muana wawu ayi muisi ko thangu mu buela vutuka mu niandi. \p \v 26 Pheve yimbimbi yiyamikina, yitutumuna muana beni, bosi yitotuka. Muana beni weka banga wufua. Diawu batu boso baba vana batubila : “Yimeni, fuidi.” \p \v 27 Vayi yesu wunsimba mu koko, wuntedimisa, bosi muana beni wutelama. \p \v 28 Yesu bu kakota mu nzo, minlonguki miandi mieka kunyuvula va bawu veka : \p —A bila mbi beto tusi nunganga ko mu kuka pheve yoyo e ? \p \v 29 Yesu wuba vutudila : \p —Pheve yi phila yayi yeti totukila kaka mu lusambulu\f + \fr 9.29 \fr*\ft minkanda minkaka misonika : pheve yi mpila yayi yeti totukila kakamu lusambulu ayi mu kukifuisa nzala mu lusambulu.\ft*\f*. \s1 Yesu wubuela yolukila lufua luandi ayi mfulukulu andi. \r (Matayi 17.22-23 ; Luka 9.43-45) \p \v 30 Babotuka muna zunga beni, baviokila ku Ngalili. Yesu kasia zola ko ti mutu ka buzaba \v 31 bila minlonguki miandi kaba longo ; wuba kamba : \p —Muana Mutu wela yekolo mu mioko mi batu. Bela kumvonda. Vayi bilumbu bitatu bu biela vioka, wela fuluka mu bafua. \p \v 32 Vayi minlonguki misia sudika ko tsundu malongi beni, bosi boma miba mona mu kunyuvula biuvu. \s1 Nani lutidi munneni mu kipfumu ki Diyilu \r (Matayi 18.1-5 ; Luka 9.46-48) \p \v 33 Batula ku Kafalinawumi. Yesu bu kaba muna nzo, buna wuba yuvula : \p —A mambu mbi lulembo findininanga ziphaka mu nzila e ? \p \v 34 Baboso baba dio sui ! Bila bu baba mu nzila, bafindasana bawu nabawu ziphaka mu diambu di zaba nani muna badi lutidi munneni. \p \v 35 Yesu wuvuanda, wutumisa Kumi mimvuala miodi ayi vuba kamba : \p —Enati mutu tidi ba wutheti, buna kaba wutsuka mu batu boso ayikaba kisadi ki batu boso. \p \v 36 Bosi wubonga muana lezi, wuntelimisa va khatitsikꞌawu. Buna kambonga mu mioko miandi bosi wuba kamba : \p \v 37 —Woso wunyakula muana lezi wuphila yayi mu dizina diama, minu kuandi kayakudi. Ayi woso mutu wundiakudi buna bika sia ti minu kaka kayakudi vayi yakudi diaka mutu wowo wuthuma. \r (Luka 9.49-50) \p \v 38 Bosi Yowani wunkamba : \p —Nlongi, tumueningi mutu wumosi wuntotula ziphevi zimbimbi mu dizinadiaku vayi tunkandikidingi bila katulandakananga ko. \p \v 39 Yesu wumvutudila : \p —Lubika kunkandika, bila kuisi ko mutu weti vanga kumu mu dizinadiama ayi zimbukulu weka kuthubidila mambu mambimbi. \v 40 Bila woso wukambu bumbeni kuidi beto buna ku ndambu eto kadi. \v 41 Tala, bukiedika ndikulukamba : woso kuandi mutu wukuluvana banza ti kopoyi nlangu mu dizina diama bila luidi batu ba Klisto, kalendi zimbisa ko mfutu andi. \r (Matayi 18.6-11 ; Luka 17.1-2) \p \v 42 Ayi wubuela tuba ti : \p —Woso mutu wumbuisa mu masumu wumosi mu bana balezi baba betikunguilukila, bulutidi mboti bankanga, mu tsingu, ditadi dinneni diodi beti nikina zitheti bosi banloza mu mbu. \p \v 43 Enati koko kuaku kulembo buisi mu masumu buna zenga kuawu bila mboti wukota mu luzingu ayi koko kumosi ayi kuenda ku bulungi, kuidi mbazuyizimanga ko ayi mioko miodi miduka. \p [ \v 44 Kuna zimvidi ziawu zilendi fua ko ayi mbazu yilendi zima ko\f + \fr 9.44 \fr*\ft Mambu mama masi ko mu minkanda minkaka.\ft*\f*.] \v 45 Enati kulu kuaku kulembo buisi mu masumu, buna zenga kuawu bilamboti wukota mu luzingu ayi kulu kumosi ayi mu lozo ku bulungi ayi malu muadi maduka. [ \v 46 Kuna zimvidi ziawu zilendi fua ko ayi mbazu yilendi zima ko\f + \fr 9.46 \fr*\ft Mambu mama masi ko mu minkanda minkaka.\ft*\f*.] \v 47 Enati dieso diaku dieti kubuisa mu masumu, buna dovula diawu bila mboti wukota mu Kipfumu ki Nzambi ayi dieso dimosi ayi mu lozo ku bulungi ayi meso muadi maduka ; \v 48 kuna zimvidi ziawu zilendi fua ko ayi mbazu yilendi zima ko. \p \v 49 Bila kadika mutu wela kitulu lueki mu mbazu banga tsalu bu yinkitudilanga bidia lueki. \v 50 Tsalu kima kimboti vayi ti yisiedi ko lueki, buna buevi lulenda vutudila diakalueki luandi e ? Diawu bika luba tsalu mu beno veka ayi zingilanganu mu ndembama beno na beno. \c 10 \ms1 KISALU KI YESU MU YUDA AYI KU YELUSALEMI \s1 Ziphasi mu diambu di vonda dikuela \r (Matayi 19.1-12) \p \v 1 Yesu wubotuka kuna mu kuenda mu zunga ki Yuda ayi ku ndambu yinkakayi Yolidani. Nkangu wu batu wubuela kutakana va kaba ayi wutona kuba longabanga boso bu kayuku. \p \v 2 Bafalisi bayiza kuidi niandi mu diambu bamfiela, bana banyuvula : \p —Minsua midi kuidi bakala mu botula nketo andi va makuela e ? \p \v 3 Niandi wuba vutudila : \p —Moyize mbi kalutumina e ? \p \v 4 Bankamba ti : \qt Moyize wuvana minsua mu sonika nkanda luvambanu mu vonda dikuela ayi mu kuka nketo andi.\qt* \p \v 5 Yesu wuba vutudila : \p —Moyize wulusonikina lutumunu lolo mu diambu di mintima mieno midi banga matadi \v 6 vayi vana thonono Nzambi wubavanga bakala ayi nketo. \p \v 7 \qt Diawu bakala kela bikila dise diandi ayi ngudi andi mu bundana ayi nketo andi,\qt* \v 8 \qt buna bawu buadi bela kituka nsuni wumosi.\qt* Buna basiedi diaka batu buadi ko vayi beka nsuni wumosi kaka. \p \v 9 Diawu mutu kabika vambisa kibundisa Nzambi. \p \v 10 Bu baba diaka mu nzo, minlonguki minyuvula diaka mu diambu di mambu beni. \v 11 Wuba kamba : \p —Mutu niandi botula nketo andi va makuela ayi kuedidi nketo wunkaka, vengi kitsuza kuidi nketo wutheti. \v 12 Bosi enati nketo botukidi va makuela, ayi kuedidi bakala dinkaka, buna vengi kitsuza. \s1 Yesu wutambula bana balezi \r (Matayi 19.13-15 ; Luka 18.15-17) \p \v 13 Banatina Yesu bana balezi muingi kaba tetika nioko vayi minlonguki mitemina batu bobo babanata. \p \v 14 Vayi bu kamona bobo ; wufuema ayi wuba kamba : \p —Lubika bana bafioti biza kuidi minu ayi kadi kuba kandika ; bila kipfumu ki Nzambi kivuiwilu kuidi bobo baba dedikini. \v 15 Bukiedika ndikulukamba, woso mutu wummanga tambula Kipfumu ki Nzambibanga muana lezi, kalendi baka ko bu kotila mu Kipfumu beni. \p \v 16 Vana vawu wubonga bana ba lezi, wuba tetika mioko ayi wuba sakumuna. \s1 Zimvuama ayi Kipfumu ki Nzambi \r (Matayi 19.16-30 ; Luka 18.18-30) \p \v 17 Bu kaba kuenda, mutu wumosi wuyiza fukama mu nsualu ku ntualꞌandi ayi wunyuvula : \p —Nlongi wumboti, diambu mbi phanga muingi ndibaka luzingu lukalumani e ? \p \v 18 Yesu wumvutudila : \p —Bila mbi wukuthedila wumboti e ? Kuisi ko mutu widi wumboti. Nzambi kaka widi wumboti. \v 19 Vayi ngeyo zebi zithumunu : \qt kadi vonda, kadi vanga kitsuza, kadi yiba, kadi tuba kimbangi ki luvunu, kadi vangila mutu mbimbi, kinzika dise diaku ayi ngudi aku.\qt* \p \v 20 Mutu beni wunkembi : \p Nlongi, ndieti sadila mambu momo tona mu bumuana buama ! \p \v 21 Yesu wuntala, wunzola ayi wunkamba : \p —Diambu dimosi kaka dikambulu yaku : yenda, sumbisa bima bioso bidi yaku ayi vana kuidi minsukama. Buna ma wubaka kiuka mu Diyilu, bosi yiza ayi wundandakana. \p \v 22 Bu kamana wa mambu momo, mutu beni wutumbu vonga, wuyenda ayi kiadi mu ntima bila kimvuama kiwombo kiba yandi. \p \v 23 Buna Yesu wuzungisa thalu mu zindambu zioso ayi wukamba minlonguki miandi : \p —Didi diambu di phasi kuidi batu bobo badi kimvuama mu kota mu kipfumu ki Nzambi. \p \v 24 Minlonguki misimina buwombo mu diambu di mambu mandi. Vayi Yesu wubuela bakamba : \p —Bana, ziphasi ziwombo zidi mu kota mu Kipfumu ki Nzambi\f + \fr 10.24 \fr*\ft Minkanda minkaka mieti buela kuidi bawu bantulanga mayindu mawu mu kimvuama.\ft*\f*. \v 25 Bukiedika kadi kuandi phasi kuidi kamela\f + \fr 10.25 \fr*\fq Kamela\fq*\fqa : \fqa*\ft bulu kidi banga phunda. Kikubuku mu natanga bizitu mu dikanga ayi kizebi nuanlangu wuwombo.\ft*\f* mu viokila va divudu di tsoma vayi bika kuidi mutu widi kimvuama mu kota mu Kipfumu ki Nzambi. \p \v 26 Minlonguki misimina ngolo ayi bayuvasana bawu na bawu : \p —A buna nani wulenda vuka e ? \p \v 27 Yesu wuba tala ayi wuba kamba : \p —Kuidi batu malendi baka bu vangiminina ko vayi bika kuidi Nzambi bila kuidi Nzambi mamo malenda vangama. \p \v 28 Diawu Piela kanyuvudila : \p —Tala, beto tumana bika bima bioso ayi tulandakana ! \p \v 29 Yesu wumvutudila : \p —Bukiedika ndikulukamba, kadi mutu wumosi wubikidi nzo, bakhomba bandi zi babakala, bakhomba bandi zi baketo, ngudi andi ; dise diandi, bana bandi voti zitsola ziandi mu diambu diama ayi mu diambudi Nsamu Wumboti, \v 30 Wela kambu baka mu thangu yayi yi tuidi : zinzo, bakhomba zi babakala ayi zi baketo, zingudi, bana ayi zitsola va kimosi ayi yamusu vioka zikhama zi zikhumbu. Bosi mu thangu yela kuiza, wela baka luzingu lukalumani. \v 31 Vayi batu bawombo mu bobo badi batheti bela ba batsuka, bosi, bobo badi batsuka bela ba batheti. \s1 Yesu wubuela yolukila lufua ayi mfulukulu andi \r (Matayi 20.17-19 ; Luka 18.31-34) \p \v 32 Bu baba mu nzila mu kuenda ku Yelusalemi, Yesu ku ntuala kaba. Minlonguki misimina, batu bobo baba landakana bamona boma. Buna Yesu wubonga diaka kumi mimvuala miandi miodi ayi wutona kuba kamba mambu momo mafueti kumbuila. \v 33 Wuba kamba : \p —Lutala, tulembo yendi ku Yelusalemi, vayi kuna Muana Mutu kela yekodolo mu mioko mi bapfumu zinganga ayi kuidi minlongi mi Mina. Bela ku nzengila nkanu wu lufua ayi bela ku nyekula mu mioko mi Bapakanu. \v 34 Bela kunsekinina, bela kunlobudila madita, bela ku mbeta bikoti ayi bela kumvonda. Vayi bilumbu bitatu bu biela vioka, wela fuluka mu bafua. \s1 Zaki ayi Yowani balomba buangu ki nzitusu \r (Matayi 20.20-28 ; Luka 22.25-27) \p \v 35 Buna Zaki ayi Yowani, bana ba Zebede, bayiza fikama vaba Yesu, bankamba : \p —A Nlongi ! Tutidi wutuvangila mambu momo tueka ku lomba. \p \v 36 Wuba yuvula : \p —A diambu mbi lutidi ndiluvangila e ? \p \v 37 Bamvutudila : \p —Mu thangu wela ba mu nkemboꞌaku, bika wumosi kaba vuanda va lubakala luaku, wumosi va lumoso luaku. \p \v 38 Vayi Yesu wuba kamba : \p —Beno lusi zaba ko mambu momo lunlomba ! Buna beno lulenda nua mbunguyoyi ndiela nua e ? Voti buna lubotimini mbotama yoyi mfueti botama e ? \p \v 39 Bamvutudila : \p —Tulenda kueto ! \p Yesu wuba kamba : \p —Luela nua kueno mbungu yoyi ndikuiza nua ayi luela botama mbotama yoyi ndikuiza botimina ! \v 40 Vayi mu diambu di vuanda va lubakala luama voti va lumoso luama, diodi disi kuthala ko. Bila bibuangu beni bidi mu diambu di batu bobo bakubukulu biawu. \p \v 41 Thangu kumi di mimvuala minkaka miwa mambu momo, mifuemina Zaki ayi Yowani. \p \v 42 Bosi Yesu wuba tumisa bawu boso, wuba kamba : \p —Luzebi ti bobo bammonikanga ti bapfumu zi Bapakanu zieta kuba tuminanga mu kingolo ayi batu bawu baluvalu beti kuba yadila. \v 43 Vayi kuidi beno, buawu ko bufueti bela. Bila woso tidi ba wunneni vakhatitsikꞌeno buna bika kaba kisadi kieno. \v 44 Ayi woso tidi ba wutheti buna luidi, bika kaba mvika wu batu boso. \v 45 Bila Muana Mutu kasia kuiza ko muingi bansadila vayi wuyiza mu diambudi sadila ayi vana luzingu luandi mu diambu di kula bawombo. \s1 Yesu wubelusa Balitime \r (Matayi 20.29-34 ; Luka 18.35-43) \p \v 46 Bosi batula ku Yeliko. Mu thangu Yesu, va kimosi ayi minlonguki miandi ayi nkangu, bu batotuka mu Yeliko buna Balitime, muana bakala wu Time, wuba phofo ayi wuba wuvuanda mu myenda nzila ayi zimbongo kaba lombanga. \v 47 Buna kawa ti niandi nina Yesu muisi Nazaleti, wutona yamikina : \p —A Yesu ! Muana Davidi, wumbona kiadi ! \p \v 48 Bawombo bantemina muingi kabika biyoko. Vayi niandi wulutabuela yamikina ngolo : \p —A Muana Davidi ! Wumbona kiadi ! \p \v 49 Yesu wutelama ayi wutuba : \p —Luntela ! Batela phofo ayi bakamba : \p —Ba bukhafi ! Telama ! Ngeyo kantela. \p \v 50 Wuloza yunga kiandi, wutumbu telama, wuyenda nsualu kuidi Yesu. \p \v 51 Yesu wunyuvula : \p —Diambu mbi tidi ndivangila e ? \p Phofo wumvutudila : \p —A Nlongi, thidi mona ! \p \v 52 Buna Yesu wunkamba : \p —Yenda, minu kiaku kibelusidi ! \p Vana vawu Balitime wumona ayi wulandakana Yesu mu nzila. \c 11 \s1 Yesu wutambulu mu nkembo ku Yelusalemi \r (Matayi 21.1-11 ; Luka 19.28-40 ; Yowani 12.12-19) \p \v 1 Mu thangu bafikama ku Yelusalemi, buna beka nduka tula ku Betifange ayi ku Betani ku ndambu mongo minti mi Olive ; Yesu wutuma minlonguki miandi miodi ayi \v 2 wuba kamba : \p —Yendanu ku buala bobo buidi ku ntualꞌeno, beno tula, buna ma lumona muana phunda wukangama, kadi mutu kawudiatidi ko. Lunianguna wawu ayi lutuala wawu. \v 3 Vayi enati mutu wuluyuvudi : “Bila mbi lumvangila bobo e ?”, buna lunkamba : “Pfumu mfunu kawuvuidi”. Buna wela kuwufila nsualu vava. \p \v 4 Bayenda, bamona muana phunda beni buna wukangimini va ndambu muelo, ku nganda, mu yenda nzila. Bawu nianguna. \p \v 5 Batu bankaka baba vana bayuvula : \p —A mbi biobi lumvana e ? A mu diambu di mbi luniangunina muana phunda wowo e ? \p \v 6 Bavutula banga boso Yesu kabatumina. Batu beni bababika benda kuawu. \p \v 7 Banata muana phunda beni kuidi Yesu ; bayala minledi miawu vambata muana phunda beni, ayi, Yesu wuvuanda va mbata muana phunda beni. \v 8 Batu bawombo bayala minledi miawu mu nzila, bankaka bayala matafi maminti momo bazenga mu zitsola. \p \v 9 Batu bobo baba ku ntuala ayi bobo baba ku mbusa baba yamikinanga : \q1 \qt Ozana !\qt* \q1 \qt Bika kasakumunu mutu wowo wunkuizila\qt* \q1 \qt mu dizina di Pfumu !\qt* \q1 \v 10 \qt Bika kisakumunu Kipfumu kioki kinkuiza,\qt* \q1 \qt kipfumu ki nkuluꞌeto Davidi\qt* \q1 \qt Ozana mu bibuangu binzangama.\qt* \p \v 11 Yesu bu kakota ku Yelusalemi, wuyenda mu Nzo Nzambi. Bu kazungisa thalu andi mu bima bioso, wuyenda ku Betani va kimosi ayi kumi minlonguki miandi miodi mu diambu di thangu yeka kielo. \s1 Yesu wusinga nti wu figi \r (Matayi 21.18-19) \p \v 12 Mu lumbu kilanda, bu batotuka mu Betani, Yesu wumona nzala. \v 13 Buna wukidi thama, wumona nti wumosi wu figi wuba meza mamboti. Wufikama mu tala kani lenda mona muna makundi. Vayi bu kafikama vaba nti, meza na meza kaka kamona, bila yisia ba tsungi yi makundi ma figi ko. \p \v 14 Buna Yesu wukamba nti wu figi : \p —Kadi mutu kalendi buela dia dikundi di nti aku ko. \p Minlonguki miandi miwa bu katuba mambu momo. \s1 Yesu mu Nzo Nzambi \r (Matayi 21.12-17 ; Luka 19.45-48 ; Yowani 2.13-16) \p \v 15 Buna bayetula ku Yelusalemi, Yesu wukota ku luphangu lu Nzo Nzambi, ayi wukuka batu bobo baba sumbisa bima ayi bobo baba sumba bimamuna luphangu lu Nzo Nzambi. Wusengubula zimeza zi batu bobo baba sienzanga zimbongo ayi bikundu bi bobo baba sumbisanga mabembi. \v 16 Ayi wukandika ti kadi mutu wumosi kabika buela viokisila mimfuna mu Nzo Nzambi. \p \v 17 Buna wutona longa ti : \p —Tala Disia sonama ko ti \qt bela tedilanga nzo ama Nzo yi lusambulu mu diambu di batu boso e ? Vayi beno lukitudi yawu nsuku wu mivi.\qt* \p \v 18 Bapfumu zi zinganga Nzambi ayi minlongi mi Mina bu bawamambu momo kavanga, batomba nzila yi kumvondila. Bila boma baba kummonamu diambu di nkangu wu batu boso simina wuba simina mu diambu di malongi mandi. \p \v 19 Bu batula va masika, Yesu ayi minlonguki miandi batotuka mu divula. \s1 Lulendo lu minu \r (Matayi 21.20-22) \p \v 20 Mu nsuka wu lumbu kilanda bu baba viokila vana, bamona nti wufigi wumeni yuma nate muna mianzi. \v 21 Piela wutebuka moyo mu mambu mavioka, wukamba Yesu : \p —A Nlongi ! Tala nti wu figi wowo wusingidi wuyumini ! \p \v 22 Yesu wuvutula : \p —Bika minu kieno kiba mu Nzambi. \v 23 Bukiedika ndikulukamba, enati mutu kembi kuidi mongo wawu : “botuka vava, wukilozi mu mbu” ayi enati kakadi memeta mu ntimꞌandivayi wilukidi ti mambu momo kakembi mafueti kaka vangama, buna diambu beni difueti kaka vangama. \v 24 Diawu ndikulukambila ti dioso kuandi diambu di lunlomba mu lusambulu, luwilukila ti lutambudi diawu, ayi, luela mona ti divangimini. \p \v 25 Vayi mu thangu lutidi sambila enati mutu beki ndiandi diambu, bikakanlemvukila muingi dise dieno didi ku Diyilu niandi mamvandi kalulemvukila mu zinzimbala zieno. [ \v 26 Vayi enati lumengi lemvukila, buna dise dieno didi ku Diyilu kalendi kululemvukila ko mu zinzimbala zieno\f + \fr 11.26 \fr*\ft Buku kiaki kisi ko mu minkanda minkaka mi khulu.\ft*\f*.] \s1 Balenza kipfumu ki Yesu \r (Matayi 21.23-27 ; Luka 20.1-8) \p \v 27 Bosi batula diaka ku Yelusalemi. Yesu bu kaba ndiengila mu luphangu lu nzo Nzambi, bapfumu zi zinganga Nzambi, minsoniki ayi bakulutu ba batu bayiza kuidi niandi. \v 28 Banyuvula : \p —Mu lulendo mbi wulembo vangila mambu momo e ? Ayi nani wuveni lulendo beni e ? \p \v 29 Yesu wuba vutudila : \p —Thidi ku luyuvula kiuvu kimosi ; enati lupheni mvutu, buna bosi minu mamvama ndieka kulukamba mu lulendo lu nani ndilembo vangilanga mambu momo. \v 30 Nani wuvana Yowani minsua mu botika, Nzambi voti batu e ? Luphana mvutu. \p \v 31 Bayindula, bawu na bawu ayi bakamba : \p —Enati tukembi ti “Nzambi” buna maka tuyuvula : “Vayi buna bila mbi lukambu kunwilukila e ?” \v 32 Vayi enati tuvutudi ti “Batu”… \p Batu baba mona boma bilabatu boso bawilukila ti Yowani wuba mbikudi wukiedika. \p \v 33 Buna bavutudila Yesu ti : \p —Tuisi zaba ko. Yesu mamvandi wuba vutudila : \p —Minu mamvama ndilendi kulukamba ko kani mu lulendo lu nani ndilembo vangila mambu mama. \c 12 \s1 Nongo yi minkuni mimbimbi mi ndima yi vinu \r (Matayi 21.33-46 ; Luka 20.9-19) \p \v 1 Buna wutona kuba tubila mu zinongo : \p —Mutu wumosi wukuna ndima yi vinu ayi wutungila yawu luphangu. Wukaba dibulu dimosi mu kamuninanga makundi ma vinu ayi wutunga nzo yimosi yi banga mu diambu di sunganga ndimꞌandi. Bosi mutu beni wuyekula ndima beni mu mioko mi minkuni muingi miyifutilanga. Bosi wuyenda mu nzietolo. \p \v 2 Thangu yi mvedolongo mimbutu bu yifuana, buna wutuma kisadi kiandi kimosi kenda landi ndambu makundi mandi ma vinu kuidi bisadi bi ndima. \v 3 Vayi bisadi bi ndima bikanga mutu beni ayi bintuta khuba bosi bimvutula mioko na mioko. \v 4 Pfumu yi ndima wubuela tuma kisadi kinkaka. Banlueka ku ntu bosi bamfinga. \v 5 Pfumu yi ndima wubuela tuma kisadi kintatu, bamvonda. Bosi wubuela tuma bisadi binkaka biwombo, binkaka bitutu khuba ayi binkaka bivondo. \p \v 6 Pfumu yi ndima wusiala ayi mutu wumosi. Mutu beni muanꞌandi wowoketi luta zola. Ku nzimunina niandi wuba wutsuka mu fidisu bu katuba : “Bela kinzika Muanꞌama”. \v 7 Vayi minkuni mi ndima mikambasana bawu na bawu : “Taleno mutu wowo wela vinginina kiuka, yizanu tumvonda muingi kiuka kikituka kieto.” \v 8 Buna mimbuila, mimvonda ayi minloza ku nganda ndima vinu. \p \v 9 Buna Pfumu ndima mbi kela vanga e ? Niandi veka wela kuiza, wela vonda minkuni miomi ayi wela defisa ndima beni kuidi minkuni minkaka. \v 10 Lusia tanga ko masonuku mama : \q1 \qt Ditadi diodi diloza mintungi,\qt* \q1 \qt dikituka ditadi di mfunu di fuma ki nzo\qt* \q1 \v 11 \qt Pfumu niandi wuvanga buawu\qt* \q1 \qt ayi didi diambu ditsiminanga mu meso meto !\qt* \p \v 12 Buna batomba diluaku di kangisila Yesu. Bila bazaba kuawu ti bawu Yesu kavekula vayi boma baba mona nkangu wu batu. Diawu basia kumbikila ayi bayenda kuawu. \s1 Ziphaka mu diambu di phaku yi Sezali \r (Matayi 22.15-22 ; Luka 20.20-26) \p \v 13 Batuma ndambu yi Bafalisi ayi batu ba dikabu di Elode biza kuidi Yesu mu diambu di tomba diluaku di kumbuidila mu mambu momo kalenda tuba niandi veka. \p \v 14 Bayiza kunyuvula : \p —A Nlongi, tuzebi ti ngeyo kiedika, wumonanga mutu boma ko bila wutalanga bizizi bi batu ko ; weti longa nzila yi Nzambi mu kiedika. Diawu wutukambi, minsua midi mu futa phaku kuidi Sezali voti nana e ? Tufuta voti tubika futa e ? \p \v 15 Vayi Yesu wuzaba mayuya mawu ayi wuba kamba : \p —Bila mbi lunkumfiedila e ? Luthuadila denali\f + \fr 12.15 \fr*\fq Denali\fq*\fqa : \fqa*\ft yiba zimbongo zi bisengo. Yawu yiba mfutu wu kisadi bu kasedi lumbu kimvimba mu ndima. Tala mu Matayi 18.28.\ft*\f* kimosi muingi ndikitala. \p \v 16 Bannantina kiawu ayi wuba yuvula : \p —A zizi kinani kiaki ayi bisono biabi bi nani e ? \p Bamvutudila : \p —Bi Sezali ! \p \v 17 Buna Yesu wuba kamba : \p —Diawu luvana bi Sezali kuidi Sezali ; bi Nzambi kuidi Nzambi. \p Babo bansimina ngolo. \s1 Ziphaka mu diambu di mfulukulu yi bafua \r (Matayi 22.23-33 ; Luka 20.27-40) \p \v 18 Bosi Basaduki, batu bobo beti tuba ti bafua balendi fuluka ko, bayiza kuidi Yesu ayi banyuvula : \p \v 19 —Nlongi, Moyize wutusonikina ti \qt Bakala dikuela bu kafuidi, enati kasia buta bana ko, buna khombꞌandi kafueti vinginina nketo wowo kabikidi muingi kabuta bana mu diambu di khombꞌandi wufua.\qt* \p \v 20 Vaba tsambuadi di bakhomba zi babakala, Muana wutheti wukuela nketo, wufua vayi kasia buta bana ko. \v 21 Wumuadi wuvinginina nketo beni. Niandi mamvandi wufua, kasia butabana ko. Buawu bobo buvangimina kuidi khomba yintatu, \v 22 nate tsambuadi yoso bakuela nketo beni, vayi basia buta kadi muanako. Kunzimunina, nketo beni mamvandi wufua. \v 23 Buna mu lumbu kimfulukulu, nketo beni wela ba wunani e ? Bila tsambuadi yoso yinkuela. \p \v 24 Yesu wuba vutudila : \p —Lulembo kukivuni. Bila lusi zaba masonoko ko ayi lusi zaba ko lulendo lu Nzambi. \v 25 Bila batu bafua bu bela fuluka, batu balendi buela kuelana ko ayi kuedisa ko, vayi bela ba banga zimbasi mu Diyilu. \v 26 Vayi mu diambu di mfulukulu yi bafua, lutengi ko mu buku yi Moyize mu diambu di nti wu zitsendi phila Nzambi kanyolukila ti : \qt Minu ndidi Nzambi yi Abalahami ; Nzambi yi Isaki ayi Nzambi yi Yakobi.\qt* \p \v 27 Nzambi kasi Nzambi yi batu bafua ko, vayi Nzambi yi batu badi moyo. Diawu mu nzimbala yinneni luidi ! \s1 Muina wulutidi \r (Matayi 22.34-40 ; Luka 10.25-28) \p \v 28 Nlongi wumosi wu Mina wuba wa mu thangu baba findasana ziphaka. Bu kamona ti Yesu wuvutudila bumboti Basaduki, wuyiza fikama va kaba, bosi wunyuvula : \p —Mu Mina mioso, Muina mbi wulutidi mfunu e ? \p \v 29 Yesu wumvutudila : \p —Muina wulutidi mfunu wawu wawu : Wa Iseli, Pfumu niandi Nzambi eto, niandi kaka Nzambi ; \v 30 diawu zola Pfumu Nzambi aku mu ntimꞌaku wumvimba, mu muelꞌakuwumvimba, mu mayindu maku moso ayi mu zingolo ziaku zioso. \v 31 Tala Muina wummuadi wudedikini banga wutheti : zola ndiakubanga bu weti kukizodila ngeyo veka. Kuisi ko Muina wunkaka wuviokidi Mina miami. \p \v 32 Nlongi beni wu Mina wumvutudila : \p —Nlongi, mambu kembi madi makiedika bila Pfumu Nzambi widi wumosi kaka, kuisi ko wunkaka ; \v 33 zola Nzambi mu ntimꞌaku wumvimba, zola Nzambi mu diela diaku dioso ayi mu zingolo ziaku zioso ayi zola nkundi aku banga bu wukukizodilanga, diviokidi yokila Nzambi dikaba ayi kumvana mintindu mioso mi makaba ma mfunu. \p \v 34 Yesu wumona ti mu diela kavutudila, diawu kankambila : \p —Wisi thama ko ayi kipfumu ki Nzambi ! \p Momo bu mavioka, kadi mutu kasia buela kunyuvula biuvu ko. \s1 Ziphaka mu diambu di Klisto \r (Matayi 22.41-46 ; Luka 20.41-44) \p \v 35 Yesu bu kalonga muna luphangu lu Nzo Nzambi, wuba yuvula : \p —A buevi minlongi mi Mina mintubilanga ti Klisto Muana Davidi e ? \v 36 Bila niandi veka Davidi bu katuadusu kuidi pheve Yinlongo, wutuba : \q1 \qt Pfumu wukamba kuidi Pfumuꞌama\qt* \q1 \qt vuanda va koko kuama ku lubakala.\qt* \q1 \qt Nate mbeni tula bambeni ziaku\qt* \q1 \qt ku tsi bitambi biaku.\qt* \p \v 37 Diawu, enati niandi veka Davidi wuntedila Klisto “Pfumu”, buna buevi kafueti buela bela muanꞌandi e ? Nkangu wu batu wuwila Yesu mu khini. \s1 Yesu wutumbudila minlongi mi Mina \r (Matayi 23.1-12 ; Luka 20.45-47) \p \v 38 Wutuba mu malongi mandi : \p —Lulubukila minlongi mi Mina. Bila bawu khini beti monamu diatilanga mu mazuela manda ayi beti zola baba vaninanga mbotimu bibuangu bidi batu bawombo. \v 39 Bayuku vuandilanga mu bibuangu bidi ku ntuala muna zinzozi lukutukunu, ayi mu bibuangu bi nzitusu mu minyengo. \v 40 Vayi beti yiba zinzo zi mafuola ayi beti sambila zitsambulu zinda muingi bamonika kuidi batu. Bela tambula thumbudulu yilutidi ngolo. \s1 Difuola divana makaba \r (Luka 21.1-4) \p \v 41 Bosi Yesu wuyenda vuanda va ndambu ; va talana ayi pani ki makaba kiba muna nzo Nzambi. Ayi wuba talanga phila yoyi batu baba tudilanga zimbongo mu pani. Zimvuama ziwombo zitula zimbongo ziwombo. \v 42 Ku nzimunina kuyiza nsukami wumosi wu nketo, wuba difuola, wuyiza mamvandi mu vana makaba, wutula kaka bivangi biodi bifioti-fioti\f + \fr 12.42 \fr*\ft Bwanzi beni biawu biluta keva mu luvalu mu bwanzi bioso zi bisengo.\ft*\f*. \p \v 43 Buna Yesu wutela minlonguki miandi ayi wuba kamba : \p —Bukiedika ndikulukamba, nsukami wawu wu nketo, difuola diadi, niandi lutidi vana zimbongo mu pani viokila batu boso \v 44 bila batu boso baveni zimbongo, ziosi zibakambulu vua mfunuvayi niandi mu sukama kuandi veni zizioso zibedi yandi ziozi, kafueti zingila. \c 13 \s1 Yesu wuyolukila ziphasi ziela buila Yelusalemi \r (Matayi 24.1-3 ; Luka 21.5-7) \p \v 1 Yesu bu katotuka mu Nzo Nzambi, nlonguki andi wumosi wunkamba : \p —A Nlongi ! Tala matadi mama ma kitoko ayi zinzo zikitoko ! \p \v 2 Yesu wumvutudila : \p —Nyinga, tala bumboti zithungulu ziazi ; kadi ditadi dimosi dilendi ba siala ko va mbata ditadi dinkaka, mamoso mela tiolomono. \p \v 3 Bu kavuanda va mbata mongo minti mi Olive, mongo wowo wuntalananga ayi Nzo Nzambi buna Piela, Zaki, Yowani ayi Andele banyuvula va bawu veka : \p \v 4 —Wutukambi thangu mbi mambu beni mela vangimina e ? Bosi dimbu mbi kiela monisa ti thangu yifueti vangimina mambu beni yifueni e ? \r (Matayi 24.4-14 ; Luka 21.8-19) \p \v 5 Yesu wutona kuba kamba : \p —Lukeba luedi vunu kuidi mutu ! \v 6 Bila bawombo bela kuizila mu dizina diama buna bela tuba ti : “Minu kuama” ayi bela vuna bawombo. \p \v 7 Mu thangu luela wa zitsangu zi zimvita ayi biyoko bi zimvita bunalubika ba tita ; bila mambu beni mafueti kaka vangama. Vayi yawu ko yela ba tsukulu yi nza. \v 8 Bila tsi yimosi yela nuanisa tsi yinkaka, batu ba Kipfumu kimosi belanuanisa batu ba Kipfumu kinkaka ayi ntoto wela nikuka mu bibuangu biwombo. Nzala yela ba yiwombo. Vayi yoyi yela ba kaka thonono yi minsongo. \p \v 9 Diawu lulubuka mu diambu di beno veka ! Bila bela ku lufunda ku mu ntilubinadu wu Bayuda ayi bela kulu beta bikoti mu nzo zi zikhutukunu, luela samba va ntuala minyadi ayi va ntualamintinu mu diambu diama. Yoyi yela ba nzila mu kuba natina kimbangi. \v 10 Vayi tuamina mamo, Nsamu Wumboti wufueti teka mana longo kuidibatu ba makanda moso. \v 11 Vayi mu thangu luela natu va ntuala bapfumu muingi lusambusu, lubika ba ba mayindu mu diambu di mambu momo luela tuba. Vayi lutuba kaka moso mambu mela lukuizila bila bika sia ti beno luela yoluka, vayi pheve Yinlongo yela yoluka. \p \v 12 Khomba yela yekula khombꞌandi mu diambu bamvonda ayi dise diela yekula muanꞌandi ; bosi bana bela fuemina bambuta ziawu ayi bela kuba vondisa. \v 13 Bosi batu boso bela lulenda mu diambu diama. Vayi woso mutu wela kanga ntima nate kuna tsukulu wela vuka. \r (Matayi 24.15-28 ; Luka 21.20-24 ; 17.23-25) \p \v 14 Bu luela mona mbungi\f + \fr 13.14 \fr*\fq Mbungi\fq*\fqa : \fqa*\ft Baklisto ba luvunu bawu bobo beti kukidedikisanga banga Klisto.\ft*\f* telimini va buangu kioki kikalendi telama ko, [bika mutu wowo wulembo tangi kasudika,] buna boso batu bela batakana mu tsi Yuda, batinina ku miongo. \v 15 Woso mutu widi ku mbata muanzu, kabika kuluka mu nzo ayi kabikamu kota mu diambu di totula ka diambu ko kima kimosi. \v 16 Woso mutu wela batakana mu tsola, kabika buela vutuka ku nzo mu bonga yunga kiandi. \p \v 17 Mabienga mela ba mu bilumbu bina kuidi baketo bela ba mu buemba ayi kuidi bobo bela yemika. \v 18 Lusambila muingi mambu beni mabika bela mu tsungi yi kiozi kingolo. \v 19 Bila mu bilumbu, bina ziphasi zingolo ziela ba, nkutu ziphasizina zibedi ko tona thonono yi nza ayi ziphasi zi phila yina zilendi buela ba ko. \v 20 Enati Pfumu kasia baka ko lukanu lukufisa bilumbu beni, nganu kadi mutu wumosi kalendi vuka ko. Vayi wukufika biawu mu diambu di batu bobo kasobula. \v 21 Enati mutu wulukembi : “Lutala Klisto widi vava” voti “widi kuna !” Lubika kunwilukila. \v 22 Bila ba Klisto baluvunu ayi mimbikudi mi luvunu miwombo mielatotuka ayi bela vanga bidimbu binneni ayi bikumu bitsisi muingi babakabu vunina enati baka bubela batu bobo Nzambi kasobula. \v 23 Tala, ndilulubudi. \s1 Ndizulu yi Muana Mutu \r (Matayi 24.29-35 ; Luka 21.25-28) \p \v 24 Ziphasi zi bilumbu beni bu ziela manisa, buna \q1 \qt thangu yela tumbu nomba ;\qt* \q1 \qt ngondi yela zimbisa miezi miandi\qt* \q1 \v 25 \qt zimbuetete ziela doduka tona mu diyilu nate va ntoto\qt* \q1 \qt ayi lulendo lu diyilu luela nikuka.\qt* \r (Luka 21.29-33) \p \v 26 Buna bosi bela mona Muana Mutu wela kuizila mu matuti mu lulendo loso ayi mu nkembo wunneni. \v 27 Wela tuma zimbasi ziandi mu zitsongi zioso ziya zi ntoto mu kutikisa batu boso bobo Nzambi kasobula va nza yimvimba, tona ku tonina nza nate ku sukinina nza. \p \v 28 Bika buabu lulonguka dilongi di nti wu figi. Enati matafi mandi mekamalebila ayi matonini totula meza, buna luzebi ti thangu mvula yifikimini. \v 29 Beno mamveno bobuawu, buna luela mona mambu moso momo buna luzaba ti Muana Mutu weka nduka kuiza, banga ti niandi weka va muelo. \v 30 Bukiedika ndikulukamba ti tsungi yayi yilendi kiviokila ko tuamina mambu moso mama mavangama. \v 31 Diyilu ayi ntoto biela vioka vayi Mambu mama malendi vioka ko. \s1 Lukubamanga \r (Matayi 24.36-42) \p \v 32 Vayi mu diambu di thangu voti lumbu kiela vangama mambu beni, kadi mutu wumosi kasi zaba ko ayi zimbasi zisi zaba ko. Ka diambu ko Muana Mutu kasi zaba ko. Niandi veka Tata zebi. \r (Matayi 24.42) \p \v 33 Lulubuka, luleka nkielo ayi lusambila bila lusi zaba ko thanguyela vangimina mambu momo. \p \v 34 Mambu beni mela vangimina banga mutu wubika nzoꞌandi mu kuendamu nzietolo ayi wusia vana minsua kuidi bisadi biandi ; kadika kisadiayi kisalu kiandi. Wusia kamba satinela kasunganga bumboti. \v 35 Diawu beno mamveno, luleka nkielo. Bila lusi zaba ko thangumbi yela vutukila pfumu nzo : kani va masika, kani va midi miphipa votiva thangu yinkokulanga tsusu, voti, va nsuka. \v 36 Bila buisi fuana ko kiza lubati buna luledi tulu enati niandi wizidi mu kinzimbukila. \v 37 Mambu mama ndilukembi, khembi mawu kuidi batu boso. Luleka nkielo. \c 14 \ms1 LUFUA AYI MFULUKULU YI YESU \s1 Bayendila Yesu manenga \r (Matayi 26.1-5 ; Luka 22.1-2 ; Yowani 11.45-53) \p \v 1 Buna bilumbu biodi bisiala muingi nyengo wu Pasika wuba ayi nyengo wowo Bayuda baba dianga mapha makambu siwu luvi. Bapfumu banganga Nzambi ayi minsoniki baba tombanga buevi balenda kangila Yesu mu luvunu muingi bamvonda. \v 2 Bila batuba : \p —Tubika bu vanga mu thangu yi nyengo, muingi khindu yibika bua mu batu. \s1 Badukudila Yesu malasi ku Betani \r (Matayi 26.6-13 ; Yowani 12.1-8) \p \v 3 Yesu bu kaba ku Betani, ku nzo Simoni mutu wowo wuba kimbevo ki buazi ; mu thangu kaba va meza, nketo wumosi wuyiza ayi bungu kimosikivangulu mu ditadi di alabatele\f + \fr 14.3 \fr*\fq alabatele\fq*\fqa : \fqa*\ft phila ditadi diodi baba vangilanga malonga, zikopo zi mbudi-mbudiayi bima binkaka bieti budika. Tala Matayi 26.7.\ft*\f* kiwala malasi ma nale\f + \fr 14.3 \fr*\fq nale\fq*\fqa : \fqa*\ft kunusu kiba vangulungu malasi ma kitoko.\ft*\f* makambu sobukusu, maba malasi mathalu. Wubula ntu wu bungu beni ayi wudukula malasiku ntu Yesu. \p \v 4 Batu bankaka baba vana basia mona ko khini diawu baniungutila bawu na bawu : \p —Bila mbi bunga malasi momo e ? \v 5 Nganu mboti mu sumbisa mawu viokila zikhama zitatu zidenali\f + \fr 14.5 \fr*\fq Zikhama zitatu zidenali\fq*\fqa : \fqa*\ft thalu yoyi yidi thalu yifueti futu kisadi mu tezo ki mvu wumvimba.\ft*\f*, bosi vana zimbongo beni kuidi minsukami. Diawu batubidila buwombo nketo beni. \p \v 6 Vayi Yesu wuba kembi : \p —Lumbikanu ! Bila mbi lulembo kummonisina phasi e ? Diambu kaphangidi didi diambu di mboti. \v 7 Bila minsukami mikala kuandi yeno mu zithangu zioso ayi lulenda kueno kuba vangila mamboti mu zithangu zioso zilutidi, vayi minu ndilendi kuiza kalanga ko yeno mu zithangu zioso. \v 8 Nketo wawu vengi diambu kalenda vanga ; wukivindidi nituꞌama malasi mu diambu di kubika nzikuluꞌama. \v 9 Bukiedika ndikulukamba ti muamo muela longo Nsamu Wumboti va nza yimvimba, diambu divengi nketo wawu diela yolokolongo ayi diela tebokolongo moyo mu diambu diandi. \s1 Yuda kayekula Yesu \r (Matayi 26.14-16 ; Luka 22.3-6) \p \v 10 Buna, wumosi mu kumi mimvuala miodi, dizina diandi Yuda Isikalioti, wuyenda kuidi bapfumu zi zinganga Nzambi muingi kasumbisa Yesu. \p \v 11 Bu bawa bila kikayizila, bamona khini ayi bamvana tsila yi kumvana zimbongo. Diawu kaba tombilanga diluaku difuana di kuba yekudila Yesu. \s1 Yesu ayi minlonguki miandi badia Pasika \r (Matayi 26.17-19 ; Luka 22.7-13) \p \v 12 Mu lumbu kitheti ki nyengo wu mapha makambu tulu luvi, lumbu kioki beti vonda muana dimemi mu dia mu Pasika, minlonguki minyuvula : \p —Kuevi tidi tuenda kubikila ndiwulu yi Pasika e ? \p \v 13 Buna wufidisa minlonguki miandi miodi ayi wuba kamba : \p —Yendanu ku divula, maludengana mutu wumosi neti mvungu wunlangu, buna lunlandakana. \v 14 Yoso nzo yika nkota buna lukamba kuidi pfumu yi nzo beni ti : “Nlongi wututumini muingi tuyuvula : Kuevi kuidi vinga kiama kiokimfueti dila Pasika ayi minlonguki miama e ?” \v 15 Buna ma kalumonisa vinga kidi ku yilu banga ; vinga beni kikubuku ayi kidi kinneni. Kuawu ma luvangila khubukulu mu diambu dieto. \p \v 16 Minlonguki miandi miyenda. Mitula ku divula ayi miyenda bata mamo banga bu kambila Yesu. Bosi mikubika bidia bi Pasika. \r (Matayi 26.20-25 ; Luka 22.14 ; Yowani 13.21-30) \p \v 17 Mu thangu masika, Yesu wuyiza ayi kumi mimvuala miodi. \v 18 Mu thangu baba dia va meza, Yesu wuba kamba : \p —Bukiedika ndikulukamba ti buna luidi vava mutu wumosi mu beno, mutu wowo wundia yama va kimosi, weka kunduekula. \p \v 19 Baboso beka mona kiadi, wumosi-mosi weka kunyuvula : \p —Buna minu e ? \p \v 20 Yesu wuba vutudila : \p —Wumosi mu kumi mimvuala miodio ; mutu wowo wumbuika tini kiandi va kimosi mu dilonga ayi minu. \v 21 Bila Muana mutu wulembo yendi banga busonimina mu masonuku mu diambu diandi vayi mabienga kuidi mutu wowo wunkumvakula ! Nganu bufueni kuidi mutu beni mu kambu kuandi butuka. \r (Matayi 26.26-30 ; Luka 22.15-20 ; 1 Kolinto 11.23-25) \p \v 22 Mu thangu baba dia, Yesu wubonga dipha wudisakumuna, wudibukuna mu bitini ayi wuvana minlonguki miandi ayi wuba kamba : \p —Bonganu, yayi yawu nituꞌama. \p \v 23 Bosi wubonga mbungu, wuvutudila Nzambi matondo, wuba vana yawu. Bawu boso banua. \v 24 Buna wuba kamba : \p —Mama mawu menga mama, menga ma Nguizani, madukulu mu diambu di batu bawombo. \v 25 Bukiedika ndikulukamba ti ndilendi buela ko nua vinu nate mu lumbu kioki ndiela nua vinu mu phila yinkaka mu Kipfumu ki Nzambi. \p \v 26 Bu bamanisa yimbila nkunga. Batotuka mu kuenda ku mongo minti mi olive. \s1 Yesu wusamuna ti Piela wela kuntunuka \r (Matayi 26.31-35 ; Luka 22.31-34 ; Yowani 13.36-38) \p \v 27 Yesu wuba kamba : \p —Beno boso luela nikunu mu minu bila disonama ti : \q1 \qt Ndiela beta nsungi mamemi\qt* \q1 \qt ayi mamemi moso mela mana tiakana.\qt* \p \v 28 Vayi bu ndiela fuluka, ndiela ku lutuaminina ku Ngalili. \p \v 29 Piela wunkamba : \p —Ka diambu ko baboso bela nikunu mu minu vayi minu ndilendi ko. \p \v 30 Yesu wumvutudila : \p —Bukiedika ndikukamba, buabu kuandi va builu, sumbu tsusu yinkuiza kokula mu zikhumbu zizole, ngeyo mawu thunukina mu zikhumbu zitatu ! \p \v 31 Vayi Piela wuvutula mu ngolo : \p —Ka diambu ko ; fua, ndifua yaku vayi ndilendi kutunuka ko. \p Baboso phila yimosi batubila. \s1 Yesu wusambila ku Ngetesemane \r (Matayi 26.36-46 ; Luka 22.40-46) \p \v 32 Bosi batula ku buangu beti tedila Ngetesemane. Yesu wukamba minlonguki miandi : \p —Lukala vava minu, ndiedi ku sambila. \p \v 33 Wunata Piela, Yowani ayi Zaki. Wutona mona kiadi ayi maniongo. \v 34 Bosi wuba kamba : \p —Muelꞌama weka kiadi nate nduka mu fua. Lusiala vava ; luleka nkielo. \p \v 35 Wuyenda thama fioti, wufukama ayi wuyinika zizi mu tsi, wusambila Nzambi ti baka bubela muingi thangu yoyi yintatukila. \p \v 36 Buna wutuba : Aba ! Tata ! Kuidi ngeyo mambu moso malenda vangama. Thatudila mbungu yayi. Muaki bika sia ti boso bunzodidi vayi boso bu zodidi ! \p \v 37 Wuvutuka vaba minlonguki miandi. Wuyenda babata balembo lekitulu. Buna wukamba Piela : \p —A Simoni, wulembo leki e ? Wusi nunga ko mu leka nkielo mu thangu yimosi ko e ? \v 38 Luleka nkielo ayi lusambila muingi luedi bua mu phukumunu. Bila pheve yidi ayi luzolo lu mboti vayi nitu yidi yilebakana. \p \v 39 Wuyenda diaka ayi wubuela sambila lusambulu banga lolo katuama sambila. \v 40 Bu kavutuka diaka, wuyiza buela babata buna balekidi bila mesomatulu maba yawu. Basia baka diambu di nkumvutudila ko. \p \v 41 Bu kavutuka mu khumbu yintatu, wuba kamba ti : \p —Lukidi leka ayi lulembo vundi e ? Bufueni. Thangu yifueni. Muana Mutu yekolo mu mioko mi bankua masumu. \v 42 Telamanu ! Tuendianu ! Bila mutu wowo wukundiekula fikimini. \s1 Bakanga Yesu \r (Matayi 26.47-56 ; Luka 22.47-53 ; Yowani 18.2-11) \p \v 43 Buna kamanisini ko yoluka, tala Yuda, wumosi mu kumi mimvuala miodiwuyiza va kimosi ayi nkangu wu batu banata zimbedi ayi zimbondo, batumu kuidi bapfumu banganga Nzambi, minsoniki ayi kuidi bakulutu ba Bayuda. \p \v 44 Yuda, mutu wuyekula Yesu, wuba vana dimbu kiaki : \p —Woso mutu ndikuiza fifi besi buna niandi ; lufueti kanga ayi lunnata bumboti. \p \v 45 Yuda bu katula, wufikama vaba Yesu bosi wuntela : “A mueni Nlongi !” Bosi wumfifa besi. \p \v 46 Buna bosi bambuila ayi bankanga. \v 47 Vayi mutu wumosi mu bawu baba vana, wutotula mbedi andi, wuzuba kisadi kimosi ki pfumu yi zinganga Nzambi ayi wunzenga dikutu. \p \v 48 Yesu wuba yuvula : \p —Ndieka dovula muingi luiza khangi ayi zimbedi ayi zimbondo zi minti mu mioko e ? \v 49 Keti bilumbu bioso ndibedi kalanga yeno va kimosi, ndibedi longangamu Nzo Nzambi ayi lusia kukhanga ko. Vayi mambu moso mama mavangimini mu diambu di dedikisa masonuku. \p \v 50 Mu thangu beni, baboso basia kumbika ayi batina. \p \v 51 Ditoko dimosi divuata kaka diphiya di nledi, niandiwunlandakana. Bu bankanga, \v 52 wuyekula diphiya beni ayi pheni nkua katina. \s1 Basambisa Yesu \r (Matayi 26.57-68 ; Luka 22.54-55,63-71 ; Yowani 18.12-14,19-24) \p \v 53 Banata Yesu kuidi pfumu yi banganga Nzambi, kuna ku kutakana bapfumuzioso zi banganga Nzambi, bakulutu ba dibundu ayi minsoniki. \v 54 Piela wunlandakana kuna manima, nate ku luphangu lu pfumu yi banganga Nzambi. Wuvuanda va kimosi ayi minsungi va muenda mbazu yi bayota. \v 55 Bapfumu banganga Nzambi ayi batu boso ba lukutukunu lunneni batomba kimbangi mu diambu di Yesu muingi babaka bila ki kumvondisila vayi basi baka ko. \v 56 Bila bawombo batuba bimbangi bi luvunu mu diambu diandi, vayibimbangi beni bisia dedakana ko. \p \v 57 Buna ndambu yi batu bankaka batelama mu telama kimbangi ki luvunu, bawu bakamba : \p \v 58 —Tunwa bu katuba ti : “Ndiela tiolumona Nzo Nzambi yayi yitungulu mu mioko mi batu vayi mu bilumbu bitatu, ndiela tungayinkaka yoyo yela kambu tungulu mu mioko mi batu.” \p \v 59 Vayi ka diambu ko batuba bobo, bimbangi biawu bisia dedakana ko. \p \v 60 Buna pfumu yi banganga Nzambi wutelama va khatitsika batu boso ; wuyuvula Yesu : \p —Kadi diambu wukadi vutula e ? Kimbangi mbi kioki batu baba balembo kutelimina e ? \p \v 61 Vayi Yesu kasia vutula kadi diambu ko. \p Pfumu yi banganga Nzambi wunyuvula diaka : \p —Ngeyo widi Klisto, Muana wu mutu wowo wusakumunu e ? \p \v 62 Yesu wumvutudila : \p —Nyinga, ndidi Klisto ! Ayi luela mona Muana Mutu vuendi va koko ku lubakala lu Nzambi, nkua lulendo boso ayi luela mona phila kela kuizila mu nkembo mu matuti. \p \v 63 Buna Pfumu yi banganga Nzambi, wukanzuna minledi miandi ayi wukamba : \p —Bila mbi tufueti buela tombila bambangi bankaka e ? \v 64 Beno veka luwilu phila kavuezidi Nzambi. Beno buevi lumbanzila e ? \p Babo banzengila nkanu wu lufua. \p \v 65 Buna bankaka banlobudila madita, bamfukidila busu bosi banzuba zikhomi ayi bankamba : \p —A ngeyo, bikula e ! \p Bosi minsungi minnata ayi mimbeta. \s1 Piela wutunuka Yesu \r (Matayi 26.69-75 ; Luka 22.56-62 ; Yowani 18.15-27) \p \v 66 Mu thangu Piela kaba ku ndimba, ku khati luphangu, kisadi kimosi ki nketo kiba nsalanga kuidi pfumu yi banganga Nzambi kiyiza. \v 67 Bu kamona Piela wunyota mbazu, wunsungamana mboti ayi wukamba : \p —Ngeyo Mamvaku bedingi va kimosi ayi Yesu muisi Nazaleti ! \p \v 68 Vayi Piela wutunuka kuandi ayi wukamba : \p —Ndisi zaba ko ayi ndikadi sudika mambu momo wuntuba. \p Bosi wutotuka ku nganda, wuyenda telama ku ndambu muelo wu luphangu. Muna thangu beni tsusu yikokula\f + \fr 14.68 \fr*\ft Minkanda minkaka mikambulu nzila yayi : “Muna thangu beni tsusu yikokula”.\ft*\f*. \p \v 69 Kisadi beni ki nketo bu kamona diaka Piela, weka kamba batu bobo baba vana : \p —A beno ! Mutu wowo widi wumosi mu batu bana ! \p \v 70 Vayi Piela wubuela tunuka diaka. Buela kala fioti, batu bobo baba vana, bakamba Piela : \p —Bukiedika ti ngeyo widi wumosi mu batu bobo bila widi muisi Ngalili. \p \v 71 Buna wutona kukitombila tsingulu ayi wuleva ndefi ti : \p —Ndisi zaba ko mutu wowo lulembo yolukila. \p \v 72 Muna thangu beni, tsusu yikokula mu khumbu yimmuadi. Bosi Piela keka ntebukila moyo mambu makamba Yesu ti : “Sumbu tsusuyinkuiza kokula mu zikhumbu zizole, ngeyo mawu thunukina mu zikhumbu zitatu.” \p Bu kayindula bobo buna wudila ngolo. \c 15 \s1 Pilatu wusambisa Yesu \r (Matayi 27.11-26 ; Luka 23.1-5,13-25 ; Yowani 18.28-40 ; 19.4-16) \p \v 1 Muna nsuka bapfumu banganga Nzambi, bakulutu ba dibundu, minlongi mi Mina ayi batu babo ba lukutukunu lunneni bakutakana. Bakanga yesu, bannata ayi banyekula mu mioko mi Pilatu. \p \v 2 Pilatu wunyuvula : \p —Ngeyo widi Ntinu wu Bayuda ? \p Yesu wumvutudila : \p —Ngeyo veka tubidi buawu ! \p \v 3 Bosi bapfumu banganga Nzambi zimvubudila mambu mawombo. \v 4 Pilatu wunyuvula diaka : \p —Wulendi vutula kadi diambu ko ? Wulembo wi mambu momo balembo kumfundila ? \p \v 5 Vayi Yesu kasia vutula diaka kadi diambu dimosi ko. Buna Pilatu wusimina ngolo. \p \v 6 Kifu kiba yawu mu thangu nyengo, Pilatu wuba totulanga mutu wumosi mu nloko, woso mutu wuba nlombongo kuidi batu. \v 7 Vayi mutu wumosi wuba mu nloko, dizina diandi Balabasi, wukangu va kimosi ayi bakundi bandi bu batotula khindu. Muna khindu beni bavondila mutu. \p \v 8 Nkangu wu batu wuyamikina, wunlomba kavanga banga bobo keta ku bavangilanga. \p \v 9 Pilatu wuba yuvula : \p —Lutidi ndilutotudila Ntinu wu Bayuda e ? \v 10 Bila wuzaba mboti ti bapfumu banganga Nzambi zinyekudila Yesumu diambu di kikhenene. \v 11 Vayi bapfumu banganga Nzambi zikambisila nkangu wu batu ti wulomba katotula Balabasi. \p \v 12 Pilatu wuba yuvula e ? \p —A vayi mbi lutidi phangila mutu wowo luntedilanga ntinu wu Bayuda ? \p \v 13 Babo babuela yamikina : \p —Wumbanda va dikulusi ! \p \v 14 Pilatu wuba yuvula : \p —Diambu mbi di mbimbi kavengi e ? Vayi baluta yamikina ngolo : \p —Wumbanda va dikulusi ! \p \v 15 Pilatu wuzola monisa nkangu wu batu khini, diawu kabatotudila Balabasi. Bu kamana zubisa Yesu bikoti ayi wuba yekudila niandi muingi bambanda va dikulusi. \s1 Masodi masekinina Yesu \r (Matayi 27.27-31 ; Yowani 19.2-3) \p \v 16 Masodi manata Yesu ku luphangu, buangu kioki beti sambisila batu, bakutikisa masodi moso. \v 17 Bamvuika yunga kimbuaki. Buna bamana vanga phu ki kipfumu ki zitsendi ; bamvuika kiawu ku ntu. \p \v 18 Buna bamvana mboti : \p —Mbote, ntinu wu Bayuda ! \p \v 19 Baba kunzubanga nti ku ntu, banlobudila madita ayi bamfukiminaayi baba kumvananga minzitusu. \p \v 20 Buna bamana kunsekinina, bamvula yunga beni kimbuaki ayibamvuika minledi miandi ; bosi bannata ku nganda muingi bambanda va dikulusi. \r (Matayi 27.32-44 ; Luka 23.26-43 ; Yowani 19.16-24) \p \v 21 Mutu wumosi muisi Silene, dizina diandi Simoni, dise di Alekizandele ayi Lufusi, wuba ku nsitu. Vioka kuandi kaba mviokila mu nzila beni. Vayi masodi buna mammona, mankuika kanata dikulusi di Yesu. \v 22 Banata Yesu va buangu kintedulungu “Ngolongota”. Tsundu Ngolongota “buangu ki mvesi wu ntu.” \v 23 Kuna bamvanina vinu kisobokoso ayi mila\f + \fr 15.23 \fr*\fq Mila\fq*\fqa : \fqa*\ft vinu kiawu sobokoso ayi mila kinkitukanga banga nkisi wunsadilanga minganga mu thangu opelasio.\ft*\f* muingi kanua, vayi kasia kinua ko. \v 24 Bu bambanda va dikulusi, bakabana minledi miandi, babudila miawutsombo mu diambu di zaba miomi kadika mutu kafueti tambula. \p \v 25 Yiba nduka-nduka thangu yi vua yi nsuka mu thangu bambanda va dikulusi. \p \v 26 Tini ki dibaya kisonama bila kioki bamfundila, kisonama mambu mama : “Ntinu wu Bayuda”. \p \v 27 Bidovula biodi bibandu mu makulusu va kimosi ayi Yesu ; wumosi ku koko ku lubakala, wunkaka ku koko ku lumoso. [ \v 28 Buawu bobo budedikinina mambu momo masonama mu Minkanda : \qt “Bantula mu nkangu wu batu bambimbi\qt*\f + \fr 15.28 \fr*\ft Buku kiaki kikambulu mu minkanda minkaka.\ft*\f*\qt .\qt*”] \p \v 29 Batu bobo baviokila vana, bamfinga, banikuna mintu ayi bakamba : \p —E e ngeyo ! Ngeyo wuntiolumunanga Nzo Nzambi ayi wukuyitungilanga mu bilumbu bitatu ! \v 30 Wukivukisa ngeyo veka ; bosi kuluka va dikulusi ! \p \v 31 Bapfumu banganga Nzambi ayi minlongi mi mina mamvawubansekinina. Bakambasana bawu na bawu : \p —Wuvukisidi batu bankaka vayi niandi veka kalendi kukivukisa ko ! \v 32 Bika Klisto ntinu wu Iseli kakuluka buabu va dikulusi muingi tumona ayi tuwilukila ! Bobo babandu yandi va dikulusi, mamvawu bamfinga. \r (Matayi 27.45-56 ; Luka 23.44-49 ; Yowani 19.25-30) \p \v 33 Mu thangu midi, tombi kibua mu tsi yimvimba, kizingila natemu thangu yi ntatu yi masika. \p \v 34 —Mu thangu yintatu, Yesu wuyamikina mu ndinga yingolo : \p —\qt Eloyi, Eloyi, lama sabakatani ! Bu dinsundula : Nzambi ama ! Nzambi ama ! Bila mbi wundiekudi !\qt* \p \v 35 Batu bankaka baba vana bu bawa bobo batuba : \p —Tala Eli kantela. \p \v 36 Wumosi wuzawula ayi wuyenda buika tini ki eponzi mu vinu ki ngami, wukisomika va tsongi nti ayi wutambika Yesu muingi kanua ; bu katuba : \p —Bika, tutala kani Eli makiza nkulula. \p \v 37 Vayi Yesu wuyamikina ngolo ayi wuzenga vumunu. \p \v 38 Muna thangu beni lido yi Nzo Nzambi yikanzuka mu zindambuzizole ; tona ku yilu nate ku tsi. \p \v 39 Nkulutu wu masodi, wutalana ayi Yesu, bu kamona ti wutabukavumunu mu yamikina bobo, buna wutuba : \p —Bukiedika, mutu wawu bedi Muana Nzambi ! \p \v 40 Vaba diaka ayi ndambu yi baketo baba ntadilanga ku thama. Mu bawu muba : Maliya muisi Mangadala, Maliya ngudi yi Zaki di nleki wu Yose ayi ngudi yi Salome. \v 41 Bawu baba kunlandakananga, baba kunsadisanga mu thangu kaba ku Ngalili. Baketo bankaka bawombo bayiza yandi va kimosi ku Yelusalemi baba vana. \s1 Bazika Yesu \r (Matayi 27.57-61 ; Luka 23.50-56 ; Yowani 19.38-42) \p \v 42 Mu thangu masika, mu lumbu ki khubumunu, buna lumbu kimosi kisiedimuingi lumbu ki saba kiba. \v 43 Zozefi muisi Alimate wuyiza. Wuba mutu wunneni mu lukutukunu lunneni lu Bayuda. Niandi mamvandi wuba vingilanga ndizulu yi Kipfumu ki Nzambi ; wuyenda mu bukhafi boso kuidi Pilatu mu kunlomba nitu yi Yesu. \v 44 Pilatu wusimina bu kawa ti Yesu fuidingi. Buna wutumisa pfumu yi masodi ayi wunyuvula keni thama kafuidingi. \v 45 Bu kawa buawu kuidi pfumu yi masodi, buna wuvana Zozefi minsua mu bonga nitu yi Yesu. \v 46 Zozefi bu kasumba dikendi diphembi di thalu, wubotula mvumbi yi Yesu va dikulusi, wuyizinga va dikendi beni bosi wuyizika mu ziami kisokolomu ditadi ; wunengumuna ditadi vana muelo ziami. \v 47 Maliya muisi Mangadala ayi Maliya ngudi yi Yose bamona buangu kioki bantula. \c 16 \s1 Yesu wufuluka \r (Matayi 28.1-8 ; Luka 24.1-11 ; Yowani 20.1-2) \p \v 1 Lumbu ki saba bu kivioka, Maliya muisi Mangadala, Maliya ngudi yi Zaki ayi Salome, basumba malasi ma vinda mu nitu Yesu ; \v 2 Bayenda ku biziami mu lumbu kitheti ki sabala buna buisi bukiedi ko bumboti. Bayenda buna thangu yeka ntotuka. \p \v 3 Bayuvasana bawu na bawu mu nzila : \p —Nani wukuiza tunengumunina ditadi didi va muelo wu ziami e ? \p \v 4 Vayi bu bamvumbula meso, bamona ti ditadi diodi diba dinneni dinengumunu va ndambu. \p \v 5 Bakota muna ziami beni, bamona ditoko dimosi divuata minledi miphembi buna kavuendi va ndambu koko ku lubakala. Baketo beka mona boma. \v 6 Vayi ditoko beni diba kamba : \p —Bikanu mona boma ! Yesu muisi Nazaleti wubendu va dikulusi luntomba e ? Kasiedi vava ko ! Fulukidi ! Talanu buangu kioki bantula. \v 7 Vayi tumbu yendanu, lukamba minlonguki miandi ayi Piela, ti niandi wulutuaminini ku Ngalili. Kuna luela kummona, banga kuandi bobo kalukambila. \p \v 8 Batotuka nsualu mu ziami ayi bazawula. Boma ayi lukhuku bibabuila. Kadi diambu dimosi basia kamba ko kadi mutu bila boma baba mona. \s1 Yesu wumonikina minlonguki miandi \p \v 9 Yesu bu kafuluka mu nsuka wu lumbu kitheti ki sabala, wutuamamonikina theti Maliya muisi Mangadala, nketo wowo kakuta ziphevi tsambuadi zimbimbi. \v 10 Niandi wuyenda kamba nsamu beni kuidi bobo baba landakananga Yesu, bobo baba mu kaniki ayi baba dila. \v 11 Vayi bawu bu bawa ti Yesu widi moyo ayi monikini Maliya, basia kunwilukila ko. \v 12 Momo bu mavioka, wumonikina minlonguki miodi mu lunitu lunkaka bu baba diengila mu tsi. \v 13 Bavutuka ayi bakamba mambu beni kuidi batu bankaka vayi basia ku bawilukila ko. \p \v 14 Bosi, wubuela monikina diaka kumi mimvuala wumosi mu thangu baba va meza. Wuba tubidila mu diambu di kambu kuawu ku minu ayi mu diambu baba mintima miba banga matadi, bila basia wilukila ko batu bobobammona ti fulukidi mu bafua. \v 15 Buna wuba kamba : \p —Yendanu mu nza yimvimba, longanu Nsamu wumboti kuidi batu boso. \v 16 Woso mutu wela wilukila ayi wela botama, wela vuka. Vayi woso wela kambu wilukila, wela zengolo nkanu. \v 17 Tala bidimbu biobi biela landakana batu bobo bela wilukila ; mu dizina diama : bela kuka ziphevi zimbimbi, bela yoluka zimbembo banzenza ; \v 18 bela simba zinioka ayi enati banuini yimbu kadi buma kiela ba vavanga ko. Bela tetikila bambevo mioko ayi ziela beluka. \s1 Yesu wuyenda ku Diyilu \p \v 19 Yesu bu kamana bakamba mambu momo, wutombolo ku Diyilu, wuyenda vuanda va koko ku lubakala lu Nzambi. \v 20 Bosi minlonguki miyenda, balonga Nsamu wumboti va nza yimvimba. Pfumu wusala yawu va kimosi mu kisalu beni ayi wukindisa malongi mawu mu bikumu biobi biba landakananga malongi mawu.