\id MAT - Biblica® Open Kiyombe Contemporary New Testament and Psalms 2002 \ide UTF-8 \h MATAYI \toc1 Nsamu Wumboti wusonika Matayi \toc2 Matayi \toc3 Matayi \mt2 Nsamu Wumboti wusonika \mt1 Matayi \c 1 \ms1 MBUTUKULU AYI BUMUANA BU YESU \s1 Kikhulu ki Yesu \r (Luka 3.23-38) \p \v 1 Tala buididi kikhulu ki Yesu Klisto, muana wu Davidi, muana wu Abalahami : \li1 \v 2 Abalahami wubuta Isaki, Isaki wubuta Yakobi, \li1 Yakobi wubuta Yuda ayi bakhomba bandi. \li1 \v 3 Yuda ayi nketo andi Tamali babuta Falesi ayi Zala ; \li1 Falesi wubuta Heseloni, \li1 Heseloni wubuta Alami. \li1 \v 4 Alami wubuta Aminadabi ; \li1 Aminadabi wubuta Nasoni ; \li1 Nasoni wubuta Salimoni. \li1 \v 5 Salimoni ayi nketo andi Lahabi babuta Bowazi ; \li1 Bowazi ayi nketo andi Luti babuta Obedi ; \li1 \v 6 Obedi wubuta Isayi ; \li1 Izayi wubuta ntinu Davidi ; \li1 ntinu Davidi wubuta Salomo mu nketo wuba wu Uli. \li1 \v 7 Solomo wubuta Lobowami ; \li1 Lobohami wubuta Abia ; \li1 Abia wubuta Asa. \li1 \v 8 Asa wubuta Zozafati ; \li1 Zozafati wubuta Zolami \li1 bosi Zolami wubuta Oziasi ; \li1 \v 9 Oziasi wubuta Yotami ; \li1 Yotami wubuta Akazi ; \li1 bosi Akazi wubuta Ezekiasi. \li1 \v 10 Ezekiasi wubuta Manase ; \li1 Manase wubuta Amoni \li1 bosi Amoni wubuta Zoziasi. \li1 \v 11 Zoziasi wubuta Yekonia ayi bakhomba bandi ; \li1 bawu babutuka bu banata bana ba Iseli mu buvika ku tsi Babiloni. \li1 \v 12 Buvika bu bumana ku Babiloni, \li1 Yekonia wubuta Salatieli ; \li1 Salatieli wubuta Zolobabeli. \li1 \v 13 Zolobabeli wubuta Abuidi ; \li1 Abuidi wubuta Eliakimi ; \li1 Eliakimi wubuta Azoli. \li1 \v 14 Azoli wubuta Sadoki ; \li1 Sadoki wubuta Akimi ; \li1 Akimi wubuta Eliudi. \li1 \v 15 Eliudi wubuta Eleyazali ; \li1 Eleyazali wubuta Matani ; \li1 Matani wubuta Yakobi. \p \v 16 Bosi Yakobi wubuta Zozefi wuba bakala di Maliya, ngudi yi Yesu wuba tedila Klisto. \p \v 17 Diawu zitsungi zioso tona Abalahami nate Davidi zidi kumi zitsungi ziya. Tona Davidi nate thangu bana ba Iseli bayenda mu buvika ku Babiloni ; vaba kumi zitsungi ziya ; bosi tona thangu buvika nate Klisto vaba kumi zitsungi ziya. \s1 Mbasi yisamuna mbutukulu yi Yesu \p \v 18 Tala phila yibutukila Yesu Klisto : Maliya ngudi andi ; niandi wuba nketo wuzolo kuelo kuidi Zozefi. Buna katudidi ko va nzo dikuela Maliya wubaka buemba vayi mu Pheve Yinlongo kabakila buemba beni. \v 19 Zozefi, bakala diodi dizola kuela Maliya, wuba mutu wusonga, wumanga kuandi kumfuisa tsoni va meso ma batu ; wubaka lukanu lu kumbotula mu kitsueki. \p \v 20 Bu kaba ku tsi mayindu mu diambu di mambu beni ; buna mbasi yi Pfumu yimmonikina mu ndozi, yinkamba : \p —A Zozefi, muana Davidi ! Bika mona boma mu kuela nketo aku Maliya bila buemba buidi yandi mu Pheve Yinlongo kabakidi buawu. \v 21 Wela buta muana wubakala, dizina wela kumbieka Yesu : bila niandi wela kula batu bandi mu masumu mawu. \p \v 22 Mambu moso mama mavangama mu diambu di dedikisa mambu makamba Pfumu kuidi mbikudi ti : \q1 \v 23 \qt Luwa, ndumba yikambu zaba bakala yela ba mu buemba,\qt* \q1 \qt yela buta muana wubakala, dizina bela kuntedilanga\qt* \q1 \qt Emanueli, bu dinsundula : “Nzambi widi yeto !”\qt* \p \v 24 Zozefi bu kakotuka, wuvanga mambu moso mbasi yi Pfumu kantuma ayi wubonga Maliya mu ba nketo andi. \v 25 Vayi Zozefi kasia zaba nitu yi nketo andi Maliya ko nate kabuta muana wubakala, ayi wumvana dizina Yesu. \c 2 \s1 Banduenga bayenda tala Yesu \p \v 1 Yesu ku Betelemi kabutukila, divula didi mu tsi yi Yuda, mu thangu ntinu Elode. Yesu bu kabutuka, banduenga, batu beti longuka zimbuetete batotukila ku ndambu Esite, bayiza totuka ku Yeluzalemi, bayuvula : \p \v 2 —A kuevi kuidi Ntinu Bayuda, wowo butukidi e ? Bila tumueni mbueteteꞌandi thama ku ndambu Esite, diawu tuizidi muingi tumbuongimina. \p \v 3 Ntinu Elode bu kawa mambu momo, mayindu mandi mayama mu diambu di kiuvu kioki bayuvula, niandi ayi basi Yeluzalemi baba ku tsi mayindu. \v 4 Elode wutumisa bapfumu boso ba banganga zi Nzambi ayi minlongi mi Mina, wuba yuvula kani kuevi Mesiya kela butukila. \p \v 5 Bamvutudila : \p —Wela butukila ku Betelemi didi mu tsi yi Yuda bila mbikudi wusonika : \q1 \v 6 \qt A ngeyo Betelemi, divula didi mu tsi Yuda,\qt* \q1 \qt Kadi sia ti ngeyo lutidi keva mu minyadi mioso mi Yuda,\qt* \q1 \qt bila mu ngeyo muela totukila Pfumu ;\qt* \q1 \qt niandi wela ba nsungi wu batu bama, Iseli.\qt* \p \v 7 Buna Elode wutumisa mu kitsueki banduenga ayi wuba yuvula thangu mbi yitotuka mbuetete. \v 8 Bosi wuba tuma ku Betelemi, ayi wuba kamba : \p —Yendanu kuna ayi lutomba buzabila bumboti mambu madi mu muana beni. Beno kummona buna luiza khambi muingi mamvama ndienda mbuongimina. \p \v 9 Buna bamana wa ntinu, bayenda kuawu. Buela zimbukila mbuetete yoyi batuama mona ku Esite yi buela bamonikina, yawu yiba tuaminina ku ntuala mu nzila nate yiyenda telama va yilu buangu kiba muana. \v 10 Khini yiwombo yiba yawu buna bamona mbuetete. \v 11 Bakota muna nzo, bamona muana ayi ngudi andi Maliya, batumbu fukama vaba muana, beka ku mbuongimina. Bosi banianguna zitsaku zi banata, muba makaba ma bavana muana : nolo, ansa\f + \fr 2.11 \fr*\fq ansa\fq*\fqa : \fqa*\ft madi maka maba totulanga nti wuba ku Alabi. Maba totulanga tsudi yikitoko bu mavikulu ku mbazu. \ft*\f* Ayi mile\f + \fr 2.11 \fr*\fq mile\fq*\fqa : \fqa*\ft mafuta ma tsudi yikitoko.\ft*\f*. \p \v 12 Nzambi bu kaba lubula mu ndozi ti babika vutukila kuidi Elode, mu nzila yinkaka bavutukila ku tsi awu. \s1 Batinisa Yesu ku Ezipite \p \v 13 Buna bayenda, mbasi yimosi yi Pfumu yimonikina Zozefi mu ndozi, yinkamba : \p —Telama wubonga muana ayi ngudi andi, tinina ku Ezipiti. Vuanda kuna nate ndiela kukamba ti thangu yivutukila yifueni, bila Ntinu Elode wela tomba vonda muana ! \p \v 14 Muna builu beni Zozefi wutelama, wubonga muana ayi ngudi andi, wuyenda tinina ku Ezipiti. \v 15 Wukala kuna nate Ntinu Elode kafua mu diambu di dedikisa mambu mayoluka Pfumu mu munu wu mbikudi, bu kabikula ti : \qt Nditela muanꞌama katotuka ku Ezipiti !\qt* \p \v 16 Elode bu kazaba banduenga bamvuna, wufuema ngolo. Diawu katumina bavonda, ku Betelemi ayi mu mala mafikamini, bana boso bababakala badi mimvu miodi nate kuna tsi, landila thangu yiba nkamba kuidi batu beti longuka zimbuetete. \p \v 17 Mu nzila yoyo mambu mabikula mbikudi Yelemi madedakana : \q1 \v 18 \qt Mbembo yiwakana ku Lama\qt* \q1 \qt bidilu ayi maniongo mawombo ;\qt* \q1 \qt Lakheli wulembo didi bana bandi ;\qt* \q1 \qt kakadi zola bombo\qt* \q1 \qt bila bana beni basiedi ko.\qt* \p \v 19 Elode bu kafua, mbasi yi Pfumu yimonikina Zozefi\f + \fr 2.19 \fr*\ft Minkanda minkaka misonika Yosefi va buangu ki Zozefi.\ft*\f* mu ndozi ku Ezipiti, \v 20 ayi yinkamba : \p —Telama wubonga muana ayi ngudi andi, vutuka yawu ku Iseli, bila batu bobo babedi tombanga mu vonda muana bafuidi. \p \v 21 Zozefi wutelama, wubonga muana ayi ngudi andi, wuvutuka ku Iseli. \v 22 Vayi Zozefi, bu kawa ti Alikelawusi muana Elode, wuyadila Yuda va buangu ki dise diandi Elode, wumona tsisi mu buela vutuka kuna. Bosi mu ndozi yinkaka Nzambi wunlubula ti kenda mu zunga ki Ngalili. \v 23 Buna wuvuanda mu divula diba tedolongo Nazaleti muingi mambu ma mimbikudi madedakana : \qt bela kuntedilanga muisi Nazaleti.\qt* \c 3 \ms1 KHUBUKULU YI KISALU KI YESU \s1 Yowani Mbotiki mvuala Nzambi \r (Malako 1.2-6 ; Luka 3.1-6 ; Yowani 1.19-23) \p \v 1 Mu bilumbu bina, Yowani Mbotiki wuyiza ayi wutona longa mu dikanga didi mu tsi Yuda. \v 2 Wuba longanga : \p —Lubalula mavanga ! Bila kipfumu ki Diyilu kinefikimini. \p \v 3 Yowani, niandi bayolukila kuidi mbikudi Ezayi : \q1 \qt Mbembo yi mutu wulembo yamikina mu dikanga :\qt* \q1 \qt Lukubika nzila mu diambu di Pfumu !\qt* \q1 \qt Luludika minsolo miandi !\qt* \p \v 4 Yowani wuba vuatanga minledi mivangulu mu mika mi kamela\f + \fr 3.4 \fr*\fq Kamela\fq*\fqa : \fqa*\ft phila bulu kidi banga phunda, kidi ayi khuki vayi kikubuku mu natanga bizitu mu dikanga. Kizebi nua nlangu wuwombo-wombo.\ft*\f*, bosi nsinga kaba kanganga mu luketo wuvangulu mu nkanda wu bulu ; bidia kaba ndianga makhoko ayi niosi. \v 5 Batu batotukila ku Yelusalemi, mu Yuda dioso ayi mu yenda nlangu Yolidani baba nkuizanga kuidi Yowani. \v 6 Atu beni bu baba tambudilanga masumu mawu, Yowani wuba kuba botikanga mu nlangu Yolidani. \r (Luka 3.7-9) \p \v 7 Vayi bu kamona Bafalisi ayi Basaduki bawombo baba nkuizanga ku botama, buna wuba kamba : \p —A bana ba bikusa ; a nani wululubudi mu tina nganzi yoyi yeka kuiza ? \v 8 Monisanu mavanga mamboti mammonisa ti bukiedika lubaludi mavanga. \v 9 Lubika banza bu lulembo yindula mu mintima mieno : “Beto tuidi mu nkuna wu Abalahami !” Bila bukiedika ndikulukamba ti Nzambi lenda totula bana ba Abalahami mu matadi mama\f + \fr 3.9 \fr*\ft Mu minkanda minkaka musonama : Nzambi lenda kitula matadi mama bana ba Abalahami.\ft*\f*. \p \v 10 Lukeba : soka kikubimini mu kuanga mianzi mi minti. Woso nti wunkambu buta mimbutu mamboti, wela kuangu ayi wela viku ku mbazu. \r (Malako 1.7-8 ; Luka 3.15-18 ; Yowani 1.24-28) \p \v 11 —Minu mu nlangu ndilembo lubotikila mu diambu di monisa ti lulembo balula mavanga ; vayi mutu wowo wulembo yizi wundutidi mu lulendo ; ndisi fuana ko mu nata zisapatu ziandi. Niandi wela lubotikila mu Pheve Yinlongo ayi mu mbazu. \v 12 Ayi simbidi vevolo mu mioko miandi, niandi wela kombula buangu kioki kela vevila ; wela lunda ble\f + \fr 3.12 \fr*\fq ble\fq*\fqa : \fqa*\ft phila kunusu kinsadulungu falina ; kidi banga loso.\ft*\f* ku yilu banga vayi wela yoka biti ku mbazu yi kayilendi zima ko. \s1 Yesu wubotama \r (Malako 1.9-11 ; Luka 3.21-22 ; Yowani 1.29-34) \p \v 13 Yesu wubotuka ku Ngalili, mu kuenda ku ndambu nzadi Yolidani muingi bambotika kuidi Yowani. \p \v 14 Vayi Yowani wuzola kunkakidila ayi wunkamba : \p —Minu mfueni botoko kuidi ngeyo vayi ngeyo kuidi minu wizidi ! \p \v 15 Yesu wumvutudila : \p —Buabu, bika bu bela bobo ! Bila bobo bufueti dedokosolo busonga boso. Mbadi Yowani wumbotika. \p \v 16 Yesu bu katumbu botoko, wutotuka mu nlangu. Mbadi Diyilu dizibuka mu diambu diandi\f + \fr 3.16 \fr*\fq mu diambu diandi\fq*\fqa : \fqa*\ft mambu mama masi ko mu minkanda minkaka.\ft*\f* ayi wumona Pheve yi Nzambi yikuluka va niandi banga dibembi. \v 17 Bosi mbembo yiba ku Diyilu yiwakana : \p —Niandi niawu muanꞌama wu luzolo, khini yiwombo kakumbonisanga ! \c 4 \s1 Thotolo yi Yesu \r (Malako 1.12-13 ; Luka 4.1-13) \p \v 1 Ku nzimunina, Pheve Yinlongo yinata Yesu ku dikanga muingi Satana\f + \fr 4.1 \fr*\fq Satana\fq*\fqa : \fqa*\ft Khadi-a-Phemba \ft*\f* kantota. \v 2 Bu kafua nzala, mu diambu di lusambulu\f + \fr 4.2 \fr*\fq kafua nzala, mu diambu di lusambulu\fq*\fqa : \fqa*\ft voti mina nsoki.\ft*\f* mu tezo ki makumaya ma bilumbu, muini ayi builu ; buna wumona nzala. \v 3 Mbadi mvukumuni wuyiza va kaba ayi wunkamba : \p —Enati widi Muana Nzambi buna kamba matadi mama makituka mapha. \p \v 4 Vayi Yesu wumvutudila : \p —Disonama ti : \q1 \qt mutu kalendi zingilanga kaka mu dipha ko\qt* \q1 \qt vayi mu mambu moso mantotukanga mu munu wu Nzambi.\qt* \p \v 5 Buna Satana wunnata ku divula dinlongo, wuntula ku mbata muanzu wu Nzo Nzambi ; \v 6 ayi wunkamba : “Enati bukiedika widi Muana Nzambi wukilozi ku ntoto, bila disonama : \q1 \qt Nzambi wela fidisa zimbasi ziandi mu diambu diaku\qt* \q1 \qt ayi ziela kunata mu mioko miawu\qt* \q1 \qt mu diambu kulu kuaku kuedi bumina thutu mu ditadi !”\qt* \p \v 7 Yesu wumvutudila : \p —Disonama diaka ti : \q1 \qt “Wulendi vukumuna Pfumu Nzambi aku ko !”\qt* \p \v 8 Satana wunnata diaka va mbata mongo wunda, kuna kammonisina bipfumu bioso bidi va nza ayi minkembo miawu. \v 9 Bosi wunkamba : \p —Tala, ngeyo kumfukimina kuandi ayi kumbuongimina ; ndieka kuvana bima bioso biabi ! \p \v 10 Yesu wunkamba : \p —Botuka, Satana ! Bila disonama ti : \q1 \qt “Pfumu Nzambi aku niandi fueti buongimina ayi niandi kaka fueti sadila !”\qt* \p \v 11 Buna satana wumbika. Bosi zimbasi ziyiza va kaba ayi zinsadila. \ms1 KISALU KI YESU KU NGALILI \s1 Yesu wutona longa \r (Malako 1.14-15 ; Luka 4.14-15) \p \v 12 Yesu bu kawa ti bakotisa Yowani mu nloko ; buna wuvutuka ku Ngalili. \v 13 Wubotuka ku Ngalili. Wuyenda vuanda ku Kafalinawumi, divula didi mu ndambu mbu ; mu tsi yi Zabuloni ayi Nefatali \v 14 muingi mambu ma mbikudi Ezayi madedakana : \q1 \v 15 \qt Tsi yi Zabuloni ayi yi Nefatali,\qt* \q1 \qt tsi yidi mu ndambu mbu ku disimu di Yolidani ayi ku Ngalili\qt* \q1 \qt tsi yi makanda ma Bapakanu\qt*\f + \fr 4.15 \fr*\fq Bapakanu\fq*\fqa : \fqa*\ft badi batu bakambulu mu dikanda di Bayuda.\ft*\f*\qt .\qt* \q1 \v 16 \qt Batu baba nzingilanga mu tombi bamona kiezila kingolo ;\qt* \q1 \qt kiezila kitotukila batu bobo baba nkalanga mu tsi yiba\qt* \q1 \qt diengidilanga kitsuisula ki lufua.\qt* \p \v 17 Tona thangu yina, Yesu wutona longa bu katuba : \p —Lubalula mavanga bila Kipfumu ki diyilu kifikimini ! \s1 Minlonguki mitheti mi Yesu \r (Malako 1.16-20 ; Luka 5.1-11) \p \v 18 Yesu bu kaba kuenda yendanga muna muyenda mbu wu Ngalili, wumona bakhomba buadi ; Simoni diodi baba ntedilanga Piela ayi khombꞌandi Andela balembo lozi dikondi mu mbu bila baba banlobi mbizi. \v 19 Buna wuba kamba : \p —Ndandakananu ayi ndiela kulukitula minlobi mi batu. \p \v 20 Muna thangu beni kaka, basia bika makondi mawu ayi banlandakana. \p \v 21 Buela kuesa fioti, wumona diaka bakhomba buadi : Zaki muana Zebede ayi khombꞌandi Yowani, balembo londi makondi mawu mu khati nlungu va kimosi ayi dise diawu Zebede. Mamvawu wuba tela. \v 22 Muna yawu thangu mamvawu babika nlungu awu ayi dise diawu, banlandakana. \s1 Yesu wubelusa bambevo \r (Luka 6.17-19) \p \v 23 Yesu wudiata mu Ngalili dioso ayi wuba longanga mu zinzo ziawu zi lukutukunu, wuba longanga Nsamu Wumboti wu Kipfumu. Wubelusa ziphila zioso zi bimbevo ayi ziphasi zioso zi phila mu phila mu batu. \v 24 Zitsangu ziandi zimana tembakana mu tsi yoso yi Sili ayi bannatina batu boso baba bimbevo ; bobo bamona ziphasi zi phila mu phila ; ayi yamusu ku phila mu phila, bobo baba ziphevi zimbimbi, bobo baba kimbevo kisisuka ayi bobo baba kimbevo kivonga mianzi. Yesu wumana babelusa. \v 25 Nkangu wu batu bawombo baba kuenda nlandakananga : baba mu Ngalili, baba mu Dekapoli\f + \fr 4.25 \fr*\fq Dekapoli\fq*\fqa : \fqa*\ft zunga kikutikisa dikumi di mavula.\ft*\f*, baba mu Yelusalemi, baba mu Yuda dioso ayi baba ku disimu di Yolidani. \c 5 \s1 Yesu wulonga wa mbata mongo \r (Malako 3.13 ; Luka 6.12-13,20) \p \v 1 Yesu bu kamona nkangu wu batu wukuma va mbata mongo, wuvuanda. Minlonguki miandi mikutakana va kaba. \v 2 Bosi wutona kuba longa. Wutuba : \p \v 3 Khini kuidi minsukami mu Pheve, bila bawu bavuidi Kipfumu ki Diyilu. \p \v 4 Khini kuidi bawu bandila bila bela bombo. \p \v 5 Khini kuidi bawu badi mintima milembama, bila bawu bela vinginina ntoto. \p \v 6 Khini kuidi bawu beta monanga tsatu ayi phuila yi mambu masonga, bila bela yukutusu. \p \v 7 Khini kuidi bawu badi mintima mi kiadi, bila bela kuba mona kiadi. \p \v 8 Khini kuidi bawu badi mintima mivedila, bila bela mona Nzambi. \p \v 9 Khini kuidi bawu beti tula ndembama, bila bela tedolo bana ba Nzambi. \p \v 10 Khini kuidi bawu beta yamusu mu diambu di busonga, bila bawu bavuidi Kipfumu ki Diyilu. \p \v 11 Khini kuidi beno enati bakulufinganga, enati bakulu yamisanga ayi enati bakuluvuninanga mambu mambimbi ma phila mu phila mu diambu diama. \p \v 12 Lumona kueno khini, lusakadala bila mfutu wunneni wukuluvingila ku Diyilu. Luzaba mboti ti mimbikudi mi lutuamina mamvawu bobo bayamusulu. \s1 Tsalu ayi kiezila \r (Malako 9.50 ; 4.21 ; Luka 14.34-35) \p \v 13 —Beno luidi tsalu yi ntoto. Enati tsalu yizimbisidi lueki luandi, mu mbi balenda diaka vutudila lueki beni ? Kadi mfunu yisiedi ko, bafueti kuyiloza ku nganda ayi batu bafueti yidiata. \p \v 14 Beno luidi muinda wu nza, divula diodi didi va yilu mongo, dilendi suama ko. \v 15 Enati balemisini muinda, bawu tulanga ku tsi katini ko, vayi va yilu meza muingi wumonisa kiezila kuidi batu boso badi mu nzo. \v 16 Diawu bika kiezila kieno kilezimina bobo vadi batu muingi bamona mavanga meno mamboti ayi muingi bakembisa Dise dieno didi ku Diyilu. \s1 Yesu ayi Mina \p \v 17 —Lubika yindula ti ndiyiza mu diambu di vonda Mina voti mu diambu di vonda malongi ma mimbikudi. Ndisia kuiza ku vonda ko vayi ndiyiza mu diambu di dukisa miawu. \v 18 Bila bukiedika ndikulukamba : sumbu Diyilu ayi ntoto bikidi zingi buna kadi kima kimosi kilendi botolo ko mu Mina ; ka diambu ko sono kimosi kifioti. Vayi nate mamoso mela vangama. \p \v 19 Diawu woso mutu weta bundula muina wawu wumosi wufioti ayi wela longa batu bavanga buawu, wela monika mutu wukhioki mu Kipfumu ki Diyilu. Vayi woso mutu wunlonganga Mina mi Nzambi ayi weta misadila, wela monika mutu wunneni mu Kipfumu ki Diyilu. \p \v 20 Bila ndikulukamba enati busonga bueno bukadi viatuka bobo bu Bafalisi ayi bu Minsoniki mi Mina, buna lulendi kota ko mu Kipfumu ki Diyilu. \s1 Kadi finga ayi kadi fuemisa khombꞌaku \r (Malako 11.25 ; Luka 12.57-59) \p \v 21 —Luwa ti bakamba kuidi bakulu beto ti : \qt kadi vonda mutu bila woso wela vonda mutu wela samba va ntuala mazuzi.\qt* \v 22 Vayi minu ndikulukamba : woso mutu wumfuemina ndiandi wela samba va ntuala mazuzi. Woso mutu wumfinga ndiandi ti : “vungisi”, wela samba na ntuala lukutukunu lu bapfumu banganga Nzambi, ayi woso mutu wunfinga ndiandi ti widi “dilawu” mboti mu kunloza ku mbazu yi bulungi. \p \v 23 Enati telimini ku kuma mu vana makaba, ayi tebukidi moyo ti diambu khombꞌaku kabeki, \v 24 bika makaba maku vana ntuala, kuma, yenda teka dedikisa ayi khombꞌaku bosi yiza vani makaba maku kuidi Nzambi. \p \v 25 Enati mutu wubeki mambu vika wizana ayi niandi bu lukidi mu nzila bila niandi kufunda kuidi zuzi, zuzi maka tuma masodi muingi matula mu nloko. \v 26 Bukiedika ndikukamba ti mawu kala kaka muna nloko nate wumana futa zimbongo zioso. \s1 Kadi vanga kitsuza \r (Matayi 18.8-9 ; Malako 9.43,47-48) \p \v 27 —Luwa ti ditubu : \qt kadi vanga kitsuza.\qt* \v 28 Vayi minu ndikulukamba ti woso wuntala nketo mu kunzinina, buna vengi yandi kitsuza mu ntimꞌandi. \v 29 Diawu enati dieso diaku, di lubakala\f + \fr 5.29 \fr*\ft dieso di lubakala\ft*\fqa : \fqa*\ft dinsundula dieso dieti luta mona bumboti. \ft*\f* Dilembo kuvodisa masumu, mboti mu kudidovula ayi ku diloza thama. Bila bulutidi mboti kuidi ngeyo mu kambu nama kimosi ki nituꞌaku ayi mu tala nitu aku yimvimba yilozama ku bulungi. \v 30 Bosi enati koko kuaku, ku lubakala\f + \fr 5.30 \fr*\fq koko kuaku, ku lubakala\fq*\fqa : \fqa*\ft dinsundula koko ku lutidi ngolo.\ft*\f*, kulembo kuvodisa masumu, mboti wukuzenga ayi wukuloza thama, bila bulutidi mboti kuidi ngeyo mu kambu nama kimosi ki nituꞌaku ayi mu tala nitu aku yimvimba yilozama ku bulungi. \r (Matayi 19.7-9 ; Malako 10.11-12 ; Luka 16.18) \p \v 31 —Bakamba diaka : \qt “Woso mutu botudi nketo andi buna bufueni kamvana nkanda wu kimbangi wumonisa ti vondidi dikuela.”\qt* \v 32 Vayi minu ndikulukamba : woso bakala wumvambana ayi nketo andi, bika sia ti mu diambu di kitsuza, buna niandi wunyekudi mu vanga kitsuza. Ayi woso wunkuela nketo wowo mamvandi vengi kitsuza. \s1 Kadi leva ndefi \p \v 33 —Luwa diaka ti bakamba kuidi bakulu beto : \qt “kadi vonda ndefi wuleva, vayi dukisa ndefi wuvana Pfumu.”\qt* \v 34 Minu ndikulukamba lubika kueno levanga ndefi. Kadi levilanga ndefi mu “dizina di Diyilu” bila Diyilu diawu kundu ki Nzambi. \v 35 Lubika levilanga ndefi mu dizina di ntoto bila va ntoto vawu Nzambi keti tetika malu mandi. Lubika levilanga ndefi mu dizina di Yelusalemi bila diawu divula di Ntinu wunneni. \v 36 Kadi levilanga ndefi va “ntuꞌaku” bila kulendi kitula lusuki lumosi phembi ko voti ndombi ko. \v 37 Bika lutubanga kaka “Nyinga” bu lufueti tuba nyinga ayi “nana” bu lufueti tuba nana. Bila mambu moso meti buelama va yilu kuidi Satana meti ba. \s1 Kadi vutudila khombꞌaku mbimbi \r (Luka 6.29-30) \p \v 38 —Luwa bu bakamba : \qt “Enati mutu tobudi dieso di ndiandi, niandi mamvandi bafueti tobula dieso diandi ; enati mutu kodidi dieno di ndiandi, niandi mamvandi bafueti kola diano diandi\qt*\f + \fr 5.38 \fr*\ft Minkanda minkaka misonika dieso mu dieso ; dieno mu dieno bu dinsundula ti mambimbi mavengi mawu bafueti kuvutudila.\ft*\f*\qt .” \qt* \v 39 Vayi minu ndikulukamba : \p —Lubika kakidila mutu tidi kuvangila mambimbi ! Enati bazubidi mbata mu luvenga lumosi, wuntambika diaka luvenga lunkaka. \v 40 Enati mutu tidi kufunda ayi ziona kikhutu kiaku, buna wunyekudila ayi yunga kiaku. \v 41 Enati mutu wukuikidi wudiata yandi mu tezo ki kilometele kimosi, ngeyo buela diati yandi mu tezo ki bikilometele biodi. \v 42 Vana kuidi mutu wowo wukulomba ayi kadi yimina mutu wowo wunzola deva kuidi ngeyo. \s1 Luzola bambeni beno \r (Luka 6.27-36) \p \v 43 —Luwa ti bakamba : \qt “zolanga ndiaku ayi lendanga mbeni aku”\qt* \v 44 Vayi minu ndikulukamba : Luzola bambeni beno ! Lusambidila bobo bakuluyamisanga ! \v 45 Buawu bobo luela bela bana bakiedika ba Dise dieno didi ku Diyilu. Bila niandi weta kienzudila thangu andi kuidi batu bambimbi ayi batu bamboti ; weta nokisa mvula kuidi batu basonga ayi kuidi bobo bakambulu basonga. \v 46 Enati lueta zola bobawu beta kuluzola, buna mbi mfutu lumbaka ? Bila mimfutisi mi ziphaku mamvawu beta bu vanga. \v 47 Enati lueta vana kaka mboti kuidi bakhomba zieno, buna diambu mbi diviatukidi lumvanga e ? Keti Bapakanu mamvawu beti bu vanga. \v 48 Vayi beno bufueni luba batu bafuana banga buididi Dise dieno widi ku Diyilu widi wufuana. \c 6 \s1 Tina tsambudulu yi mayuya \p \v 1 —Lukeba, lubika vangilanga mavanga meno masonga va meso ma batu muingi balumona. Tala luedi kambu nsendo wu Dise dieno widi ku Diyilu. \v 2 Thangu wumvana lusadusu kuidi mutu wusukama, kadi sika tulumbeta ku ntualꞌaku\f + \fr 6.2 \fr*\ft Mu thangu Yesu, Bayuda bobo baba zimvuama baba sikisanga tulumbeta mu thangu bamvioka mu nzila. Minsukami miawu wa tulumbeta beni, buna miba kutakananga mu diambu di tambula lusadusu.\ft*\f* banga bueta vangila batu badi mayuya, mu zinzo zi zikhutukunu ayi mu zinzila muingi batu baba niemisa. Bukiedika ndikulukamba ti bakitambudidi nsendo awu. \v 3 Vayi ngeyo bu wumvana lusadusu kuidi mutu wusukama, bika koko kuaku ku lumoso kubika zaba mavengi koko kuaku ku lubakala, \v 4 muingi dikaba diaku divanunu mu kitsueki ayi muingi Dise diaku dieti mona mamo mamvangiminanga mu kitsueki wela kufuta. \p \v 5 Mu thangu lunsambila lubika ba banga batu bobo badi mayuya, beti sambidila kimathelama, mu ziphambu zi zinzila ayi mu zinzo zi zikhutukunu muingi batu babamona. Bukiedika, ndikulukamba bakitambudidi mfutu awu. \v 6 Vayi ngeyo bu tidi sambila, kota mu vinga kiaku ; zibika muelo, sambila Dise diaku dimvuandanga mu kitsueki. Buna Dise diaku dieti mona mamo mamvangiminanga mu kitsueki wela kufuta. \p \v 7 Mu thangu lunsambila, lubika vutukilanga mambu banga bueta vanga Bapakanu, bila bawu beti muena ti zitsambulu zieti tambudulu bu beti nonumunanga mambu. \v 8 Lubika basokudila. Bila Dise dieno zebi mbi luvuidi mfunu, beno mu kambu teka kunlomba. \r (Luka 11.2-4) \p \v 9 Tala phila lufueti sambidilanga : \q1 Tatꞌeto widi ku Diyilu, \q1 bika dizina diaku diba dinlongo \q1 \v 10 Bika Kipfumu kiaku kiza. \q1 Bika luzolo luaku luvangama va ntoto, \q1 banga bu lueti vangimina ku Diyilu. \q1 \v 11 Wutuvana buabu bidia bieto bi kadika lumbu. \q1 \v 12 Wutulemvukila mambimbi meto ; \q1 banga beto bu tunlemvukilanga batu \q1 bobo batuvangila mambimbi. \q1 \v 13 Kadi kutu bika tubua mu phukumunu, \q1 vayi wutukula mu mvukumuni, \q1 [Bila ngeyo vuidi kipfumu, lulendo ayi nkembo \q1 mu mimvu mi kamimani\f + \fr 6.13 \fr*\ft Mambu mama madi [ ] masi ko mu minkanda minkaka.\ft*\f*.] \p \v 14 Enati lulemvukila batu mu mambimbi mawu buna Dise dieno didi ku Diyilu wela kululemvukila. \v 15 Vayi enati lumengi lemvukila batu buna Dise dieno kalendi kululemvukila ko. \p \v 16 —Mu thangu lukukifuisa nzala mu diambu di lusambulu, lubika monika kiadi-kiadi banga bueti vangila batu badi mayuya. Beti kitula bizizi kiadi-kiadi muingi batu boso bazaba ti bawu balembo kifuisi nzala mu diambu di lusambulu. Bukiedika ndilulukamba bakitambudidi mfutu awu. \v 17 Vayi bu wulembo kukifuisi nzala mu diambu di lusambulu bika wusukula bumboti zizi kiaku ayi dukula mafuta ku ntu aku, \v 18 muingi mutu kabika zaba ti wulembo wukifuisi nzala mu diambu di lusambulu vayi Dise diaku kaka dimvuandanga mu kitsueki niandi kaka fueti zaba. Buna Dise diaku dieti mona mambu mamvangimina mu kitsueki wela kufuta. \s1 Kimvuama ki ntoto wawu \r (Luka 12.33-34) \p \v 19 —Lubika yidika kimvuama va ntoto bila zitselele ayi khazu-khazu bilenda kibivisa ayi mivi milenda tobula zinzo ayi yiba. \v 20 Vayi yidikanu kimvuama beni ku Diyilu, kuna kukambulu zitselele ayi khazu-khazu yilendi bivisa ko ayi mivi milendi tobula ayi yiba ko. \v 21 Bila koso kuidi kimvuama kiaku, kuna kuela ba ntimꞌaku. \r (Luka 11.34-36) \p \v 22 —Dieso didi muinda wu nitu, enati dieso diaku didi dimboti, buna nituꞌaku yoso yidi yikienzuka. \v 23 Vayi enati dieso diaku didi dimbimbi buna nituꞌaku yoso mayiba mu tombi. Enati kiezila kidi mu ngeyo kidi tombi, buna tombi beni kiela ba kinkobo ! \r (Luka 1.13) \p \v 24 —Kuisi ko mutu wulenda sadila bapfumu buadi mu khumbu yimosi bila wela lenda wumosi ayi zola wunkaka ; voti wela singimina mu wumosi ayi wela lenda wunkaka. Lulendi sadila ko Nzambi ayi zimbongo. \r (Luka 12.22-31) \p \v 25 —Diawu ndikulukambila ti lubika bela luzingu lueno mayindu mu diambu di zaba mbi luela dia ayi mbi luela nua. Mbi luela vuata. Luzingu luisi vioka bidia mu mfunu ko e ? Ayi nitu yisi vioka minledi mu pfumu ko e ? \v 26 Talanu zinuni zi diyilu, zikunanga ko ; zivelanga mimbutu ko ayi zilundanga bidia mu bilundulu ko. Ayi Dise dieno widi ku Diyilu weti zidikila. Beno lusi zivioka ko mfunu e ? \v 27 Nani buna luidi lenda yika luzingu luandi, ka diambu ko mu thangu yimosi, kuna ku mayindu e ? \v 28 A buna bila mbi lueti belanga mayindu mu diambu di minledi e ? Bika lutala buevi bueti kudila biteka mu zitsola. Bisalanga ko ayi bitunganga ko. \v 29 Vayi ndikulukamba, banza nkutu ntinu Salomo mu nkembo andi woso kasia vuatila ko banga buvuatila kiteka kimosi mu biteka bina. \v 30 Buna enati Nzambi weti vuatisa bobo biti biobi bidi buabu mu zitsola vayi biela lozo mbazi ku mbazu, buna kalendi kuluvuatisa vioka biti beni ko e ? Batu ba minu kikhioki ! \v 31 Diawu lubika banga mayindu, mu tubanga : “kani mbi matudia”, voti “mbi matuvuata”. \v 32 Bila bapakanu bawu bantombanga bima bioso biobi. Vayi Dise dieno di Diyilu zebi ti mfunu luvuidi biawu. \v 33 Vayi lutomba theti Kipfumu ki Nzambi ayi busonga buandi, buna bela kulubuedila bima bioso biobi. \v 34 Lubika ba mayindu mu diambu di mbazi, bila mbazi wela ba mayindu mu diambu diandi veka ayi kadika lumbu kidi ayi ziphasi ziandi. \c 7 \s1 Kadi sambisa \r (Luka 6.37-42) \p \v 1 —Lubika sambisa, tala mamveno luedi sambusu. \v 2 Bila bela kulusambisa banga phila lunsambisila ayi bela ku lutezila luelo luela dedakana banga lolo lutezila bankaka. \p \v 3 Vayi bila mbi wumonina kiti kidi mu dieso di khombꞌaku, vayi ngeyo veka wukadi mona tunga yidi mu dieso diaku e ? \v 4 Voti buevi wulenda kambila khombꞌaku : “Bika ndibotula kiti kidi mu dieso diaku ! Vayi tunga yidi mu dieso diaku.” \v 5 Mutu wu mayuya ! Botula theti tunga yoyi yidi mu dieso diaku buna bosi mawumona mboti mu botula kiti kidi mu dieso di khombꞌaku. \s1 Kadi sumuna bima binlongo \p \v 6 —Lubika vana bima binlongo kuidi zimbua. Lubika loza bilunga bieno bithalu vadi zingulu, bila mazi bidiatila ayi mazi lubalukila muingi ziluvanga phasi. \s1 Kadi vonga mu lomba ayi mu tomba \r (Luka 11.9-13) \p \v 7 —Lulomba ayi bela kuluvana. Lutomba ayi luela mona ; lukokuta ayi luela zibudulu. \v 8 Bila woso wunlombanga niandi wuntambulanga. Woso wuntombanga niandi wumonanga woso wunkokutanga niandi wunzibudulungu. \v 9 Nani mu beno lenda vana ditadi kuidi muanꞌandi bu kanlombidi dipha ? \v 10 Voti bu kanlombidi mbizi buna nioka maka mvana e ? \v 11 Enati beno batu bambimbi, luzebi vana bima bimboti kuidi bana beno, buna Dise dieno di Diyilu diela luta vana bima bimboti kuidi bobo bakunlombanga. \s1 Khadulu yimboti ayi bakundi \r (Luka 6.31) \p \v 12 —Mambu moso momo lutidi ti batu baluvangila mawu mamveno lufueti kuba vangila. Bila mawu mama malongi ma Mina ayi ma mimbikudi. \s1 Lukotila va muelo wufietama \p \v 13 —Lukotila va muelo wufuetama bila muelo widi wuyalumuka ayi nzila yinatanga ku nzimbala yidi yinneni, ayi, batu bawombo beti kotilanga muawu. \v 14 Vayi muelo widi wufietama, nzila yi luzingu yidi yifioti ayi batu bafioti kuandi beti kuyibakulanga. \s1 Lulubukila mimbikudi mi luvunu \r (Luka 6.43-44) \p \v 15 —Lulubukila mimbikudi mi luvunu miomi minkuizanga kuidi beno banga mamemi vayi mu kiedika badi memvu ma nganzi. \v 16 Luela kuba zabila mu mimbutu miawu. A buevi balenda vela makundi ma vinu mu nti widi zitsendi voti makundi ma figi mu nti wu zitsolokoto e ? \p \v 17 Diawu woso nti wumboti wumbutanga mimbutu mimboti vayi nti wumbimbi wumbutanga mimbutu mimbimbi. \v 18 Nti wumboti wulendi buta ko mimbutu mambimbi ayi nti wumbimbi, wulendi buka ko mimbutu mamboti. \v 19 Woso nti wunkambu buta mimbutu mimboti wufueti vuzu ayi lozo ku mbazu. \v 20 Mu mimbutu miawu kaka luela kuba zabila. \r (Luka 13.25-27) \p \v 21 —Bika sia ti batu bobo beta kukhamba : “Pfumu ! Pfumu !” ti bawu bela kota mu kipfumu ki Diyilu, vayi bobo bamvanganga luzolo lu Dise diama didi ku Diyilu. \v 22 Mu lumbu kina batu bawombo bela kukhamba : “A Pfumu ! A Pfumu ! A keti mu dizina diaku tubikudila ! A keti mu dizina diaku tukukila ziphevi zimbimbi. A keti mu dizina diaku tuvangila bikumu biwombo !” \v 23 Buna minu ndiela kuba vutudila : “ndisi ku luzaba ko. Botukanu vava beno lumvanganga mambu mambimbi !” \s1 Ntungi wu diela ayi wu buvulu \r (Luka 6.47-49) \p \v 24 —Diawu woso wulembo wa mambu ma ndilembo tubi ayi wunsadila mawu widi banga mutu wu diela wutunga nzoꞌandi va yilu ditadi. \v 25 Mvula yingolo yinoka, minlangu miwala ayi bivuka biyiza lumbama mu nzo beni vayi nzo beni yisia bua ko bila yitungulu va yilu ditadi. \v 26 Vayi woso mutu wulembo wa mambu mama vayi kakadi ku masadila widi banga mutu wu buvungisi wutunga nzoꞌandi va mbata nzielo. \v 27 Mvula yingolo yinoka, minlangu miwala ayi bivuka biyiza lumbama mu nzo beni. Nzo beni yitumbu bua ayi yitumbu tiolumuka. \r (Malako 1.22 ; Luka 4.32) \p \v 28 Yesu bu kamana tuba, nkangu wu batu wusimina mu diambu di malongi mandi. \v 29 Bila kaba kuba longilanga ko banga minsoniki miawu, vayi niandi wuba longila mu lulendo loso. \c 8 \s1 Yesu wubelusa bambevo bawombo \r (Malako 1.40-45 ; Luka 5.12-16) \p \v 1 Yesu bu kakulumuka mongo ; nkangu wunneni wunlandakana. \v 2 Buna mutu wumosi wuba kimbevo kibuazi wuyiza kuidi Yesu, wufukama va ntualꞌandi ayi wutuba : \p —A Pfumu, enati tidi, wulenda kuaku kumbelusa ! \p \v 3 Yesu wunonuna koko kuandi, wunsimba ayi wunkamba : \p —Nyinga thidi, beluka kuaku. Mu yina thangu wubeluka mu buazi buandi. \p \v 4 Bosi Yesu wunkamba : \p —Vayi keba, kadi kamba kadi kuidi mutu wumosi mambu mama vayi yenda kimonisa kuidi nganga Nzambi ayi nata dikaba dilomba Moyize mu diambu diba kimbangi kuidi bawu. \r (Luka 7.1-10 ; Yowani 4.43-54) \p \v 5 Yesu bu katula ku Kafalinawumi, pfumu yimosi yi masodi wuyiza kuidi niandi. Wunleba ayi wutuba : \p \v 6 —Pfumu, kisadi kiama kilekidi ku nzo, kimbevo ki binama kidi yandi ayi ziphasi ziwombo kalembo moni. \p \v 7 Yesu wumvutudila : \p —Nyinga, ndiela kuiza ayi ndiela kumbelusa. \p \v 8 Vayi Pfumu yi masodi wutuba : \p —A Pfumu ! Minu ndisi wufuana ko muingi ngeyo wukota mu nzo ama vayi tuba kaka diambu dimosi buna kisadi kiama kiela beluka. \v 9 Bila nzebi diawu, minu mamvama ndidi ku tsi luyalu lu bapfumu ayi ndieti tumina bankaka. Minu kamba kuidi wumosi : “Yenda” makenda ayi minu kamba wunkaka : “yiza” makiza ayi kuidi kisadi kiama : “vanga buabu”, maka vanga buawu. \p \v 10 Yesu wusimina buwombo bu kawa mambu mandi. Wukamba batu bobo baba kunlandakananga : \p —Bukiedika ndikulukamba ndimueni ko minu kinneni mu Iseli dioso. \v 11 Ndikulukamba ti batu bawombo bela ba ku Esite ayi ku Wesite bela vuanda mu kipfumu ki diyilu mu kipfumu ki diyilu va kimosi ayi Abalahami, Isaki ayi Yakobi. \v 12 Vayi bobo bakubukulu kipfumu bela lozo ku nganda kuidi tombi, kuna kuela ba bidilu ayi nkuetoso wu meno. \p \v 13 Bosi Yesu wukamba kuidi pfumu yi masodi : \p —Vutuka kuaku bika buvangimina boso bu wilukidingi ! Buna kisadi kiandi kibeluka kuandi muna thangu yina. \s1 Wunata bimbevo bieto \r (Malako 1.29-34 ; Luka 4.38-41) \p \v 14 Thangu Yesu katula ku nzo Piela, wuyenda bata nzitu Piela wuba wuleka va mbuka bila zinzangala zingolo ziba yandi. \v 15 Yesu bu kansimba mu koko, zinzangala zimana. Bosi wutelama mu kunkubikila bidia. \p \v 16 Mu masika mana, banatina Yesu batu bawombo bobo baba ayi ziphevi zimbimbi. Mu mambu mandi katuba muawu kakukila ziphevi beni zimbimbi. Ayi wubelusa batu boso bobo baba bimbevo. \v 17 Buawu bobo mambu mambikudi Ezayi madedikinina : \q1 \qt Wubonga ziphasi zieto ayi\qt* \q1 \qt wunata bimbevo bieto.\qt* \s1 Nlonguki kafueti kukivana \r (Luka 9.57-62) \p \v 18 Yesu bu kamona nkangu wu batu wunzungidila, wutuma minlonguki miandi mu sabuka ku disimu dinkaka di mbu. \v 19 Nlongi wumosi wu Mina wufikama ayi wunkamba : \p —A nlongi, thidi kulandakana koso ku wunkuenda. \p \v 20 Vayi Yesu wumvutudila : \p —Mimbaku midi ayi minsuku miawu miomi mieti leka, zinuni zidi ayi zindiala ziawu, vayi Muana Mutu kasi ko buangu kikalenda vundisila ntu. \p \v 21 Wumosi mu minlonguki miandi wunkanba : \p —A Pfumu ! Wundemvukila, vingila theti ndienda ziki dise diama. \p \v 22 Vayi Yesu wumvutudila : \p —Wundandakana ; bika bafua bazika batu bawu bafua ! \s1 Yesu wuviatuka vuka mu ngolo \r (Malako 4.35-41 ; Luka 8.22-25) \p \v 23 Buna wukuma mu nlungu ayi minlonguki miandi minlandakana. \v 24 Zimbukila vuka kimosi kingolo kitona mu mbu, mayo mavioka nlungu mu ntela vayi Yesu wuba wuleka. \p \v 25 Minlonguki mifikama va kaba, minkotula mu yamikina : \p —Pfumu ! Wutuvukisa, tueka mfua ! \p \v 26 Yesu wuba vutudila : \p —Bila mbi lulembo monina boma e ? Batu ba minu kikhioki ! Yesu wutelama, wutemina vuka ayi mbu ; buna ndembama yivutuka. \p \v 27 Batu basimina ayi batuba : \p —A buna nani niawu muingi bivuka ayi mbu bintumukina e ? \s1 Yesu wuviatuka ziphevi zimbimbi mu ngolo \r (Malako 5.1-20 ; Luka 8.26-39) \p \v 28 Mu thangu batula ku disimu di mbu, mu zunga ki basi Ngelasa\f + \fr 8.28 \fr*\fq Ngelasa\fq*\fqa : \fqa*\ft Minsekudi minkaka misonika zunga ki basi Ngadala, minkaka misonika zunga ki basi Ngelengesi. Tala Malako 5.1 ; Luka 8.26.\ft*\f*, batu buadi baba ziphevi zimbimbi batotuka mu biziami bayiza kundengana. Zinganzi ziwombo ziba yawu ; diawu kadi mutu wumosi kasia nunga ko mu viokila vana. \v 29 Bayamikina : \p —Diambu mbi tidi kutuvanga ngeyo Muana Nzambi e ? Wizidi mu kutuyamisa tuamina thanguꞌeto yifuana e ? \p \v 30 Va ndambu beni vaba nkangu wu zingulu ziba ndia. \v 31 Buna ziphevi beni zimbimbi zileba Yesu : \p —Enati weka tukuka, buna wututuma tukota kueto mu zingulu ziozi ! \p \v 32 Yesu wuba kamba : \p —Yendanu ! \p Zitotuka mu batu buadi beni zikota mu zingulu. Buna zingulu beni zioso zibotuka nsualu ku mongo ayi zidiama mu mbu, zimana fua. \p \v 33 Batu bobo basunga zingulu batina ; bayenda nsualu ku divula ayi basamuna mamo maviokidi ayi mavangimini mu batu bobo baba ziphevi zimbimbi. \v 34 Batu boso ba divula dina bayiza dengana Yesu ayi bu bammona buna banleba kabotuka mu zunga kiawu. \c 9 \s1 Yesu wutelimisa dikoka ayi wulemvukila masumu mandi. \r (Malako 2.1-12 ; Luka 5.17-26) \p \v 1 Yesu wukuma mu nlungu ayi wusabuka mbu ; ayi wuyenda ku divula diandi. \v 2 Bannatina mu kiphoyi\f + \fr 9.2 \fr*\fq Kiphoyi\fq*\fqa : \fqa*\ft minkanda minkaka misonama mbuka va buangu ki kiphoyi.\ft*\f* dikoka dimosi. Yesu bu kamona minu kiawu, wukamba dikoka : \p —Ba ayi bukhafi muanꞌama, masumu maku malemvukulu. \p \v 3 Buna minlongi minkaka mi Mina mieka niunguta : “Mutu wawu wulembo vuezi Nzambi !” \v 4 Yesu wuzaba mayindu mawu ayi wuba yuvula : \p —Bila mbi luididi mayindu mambimbi mu mintima mieno ? \v 5 Mbi bilutidi kambu phasi mu kamba : “Masumu maku malemvukulu” voti : “Telama kuaku ayi diata” ? \v 6 Vayi muingi luzaba mboti ti Muana Mutu beki lulendo vava ntoto mu lemvukila masumu. \p Buna wutala dikoka ayi wunkamba : \p —Telama, bonga kiphoyi kiaku, vutuka ku nzoꞌaku. \p \v 7 Dikoka beni ditelama ayi diyenda ku nzoꞌandi. \p \v 8 Nkangu wu batu bu wumona bobo, bamona boma ayi bakembisa Nzambi wuvana lulendo luphila yoyi kuidi batu. \s1 Bafindisa Yesu ziphaka \r (Malako 2.13-22 ; Luka 5.27-39) \p \v 9 Yesu wuyenda. Bu kaba vioka, wumona mutu wumosi, dizina diandi Matayi, wuvuanda mu bilu kimfutusulungu ziphaku. Wunkamba : \p —Wundandakana ! \p Matayi wutelama ayi wunlandakana. \v 10 Bu kaba ndia va meza mu nzo Matayi, buna mimfutisi miwombo mi ziphaku ayi bankua masumu bayiza dia va meza va kimosi ayi Yesu ayi minlonguki miandi. \p \v 11 Bafalisi bu bamona bobo bayuvula minlonguki miandi : \p —Bila mbi Nlongiꞌeno kalembo dila va kimosi ayi mimfutisi mi ziphaku ayi bankua masumu e ? \p \v 12 Yesu bu kawa bobo, buna wuvutula : \p —Batu badi nitu yi mvini batombanga munganga ko vayi batu badi bimbevo bawu bantombanga munganga. \v 13 Luenda lulonguka tsundu yi mambu mama : \qt thidi luba batu badi mintima mi kiadi vayi mbengi luthambikanga kaka makaba. Bila ndisia kuiza tela ko batu basonga vayi ndiyiza tela bankua masumu.\qt* \p \v 14 Buna minlonguki mi Yowani miyiza kuidi Yesu mu kunyuvula ti : \p —Bila mbi beto ayi bafalisi tueti kifuisa nzala mu diambu di lusambulu vayi minlonguki miaku mikifuisanga nzala ko mu diambu di lusambulu e ? \p \v 15 Yesu wuba vutudila : \p —Lumbanza ti batu bobo batumusu kuidi ditoko diodo dikuedidi balenda ba mu kiadi ditoko bu kakidi yawu va kimosi e ? Vayi vadi thangu bu bela ku bakatula ditoko va khatitsikꞌawu, buna bosi bela kukifuisa nzala mu diambu di lusambulu. \p \v 16 Kuisi ko mutu wela bonga tendi kinledi kimona muingi kalondila nledi wukhulu bila tende kioki kimona maki kakuna nledi wukhulu, ayi divudu ma diba dinneni. \v 17 Bobuawu balendi tula ko vinu kimona mu zitsaku zikhulu bila buna zitsaku zikanzukidi ayi buna vinu kidukukidi ayi zitsaku zifuidi. Vayi beti lundila vinu kimona mu zitsaku zimona. Mu phila yoyi zitsaku ayi vinu mabilundama bumboti ! \s1 Yesu wuviatuka bimbevo ayi lufua mu ngolo \r (Malako 5.21-43 ; Luka 8.40-56) \p \v 18 Mu thangu Yesu kaba kamba mambu mama, pfumu yimosi wuyiza fukama va ntualꞌandi ayi wutuba : \p —Muanꞌama wunketo fuidi vayi bufueni wiza ntetika koko kuaku ayi ma kazinga diaka ! \p \v 19 Yesu wutelama ayi wunlandakana va kimosi ayi minlonguki miandi. \p \v 20 Mu thangu yina nketo wumosi wuba kimbevo kiviokanga menga ; kimbevo beni kizingila kumi mvu miodi, wufikama ku manima ayi wusimba tsongi nlediꞌandi. \v 21 Bila wuyindula mu ntimꞌandi ti : “minu simba kuandi nledi andi, mfueti kaka beluka !” \p \v 22 Yesu wutala ku manima ayi bu kammona, wutuba : \p —Muanꞌama wunketo, ba bukhafi, bila minu kiaku kibelusidi ! Buna nketo beni wubeluka muna yina thangu. \p \v 23 Yesu bu katula ku nzo pfumu, wumona minsiki mi minsioni\f + \fr 9.23 \fr*\fq minsioni\fq*\fqa : \fqa*\ft Mu minkanda minkaka muawu bantubila bisiku bantedilanga “flute” Vayi batu bansekinina.\ft*\f* ayi nkangu wu batu wuba ntela-ntela. \v 24 Buna wutuba : \p —Totukeno, bila muana wunketo kasi fua ko, vayi tulu tuandi kalekidi. \p \v 25 Nkangu bu wumana totuka ku nganda, Yesu wukota ayi wusimba muana beni mu koko, bosi muana ndumba beni wutelama. \v 26 Tsangu beni yitembakana mu zunga kioso. \p \v 27 Yesu bu katotuka vana, baphofo buadi zinlandakana vayi sumbu ziba kuenda nlandakana zilembo yamikina : \p —A Muana Davidi e, wutumoni kiadi e ! \p \v 28 Bu kakota ku nzo, baphofo zifikama va kaba. Niandi wuba yuvula : \p —Luwilukidi ti ndenda vanga diawu e ? \p Bawu bavutula : \p —Nyinga Pfumu. \p \v 29 Bosi wusimba meso mawu ayi wukamba : \p —Bika buvangimina boso buididi minu kieno ! \p \v 30 Vana vawu meso mawu mazibukidi. Yesu wuba kandika ti : \p —kadi mutu kazaba mambu mama. \p \v 31 Vayi bawu bu bayenda, bamana tembikisa tsangu andi mu zunga kioso. \p \v 32 Mu thangu batotuka, bannatina dibaba, wuba yamusungu kuidi pheve yimbimbi. \v 33 Yesu wukuka pheve beni. Muna thangu beni kaka mutu weka nyoluka. Batu basimina ayi bakamba : \p —Tumueni ko mambu ma phila yayi mu Iseli ! \p \v 34 Vayi Bafalisi bakamba : \p —A keti mu lulendo lu Pfumu yi ziphevi zimbimbi kalembo kukila ziphevi zimbimbi ! \s1 Yesu wumona batu kiadi \r (Malako 6.34 ; Luka 10.2) \p \v 35 Yesu wuba diengilanga mu mavula moso ayi mu mala moso. Wuba longanga mu zinzo zi zikhutukunu zi Bayuda ayi wuba longanga Nsamu wumboti wu Kipfumu, wuba belusanga bimbevo biphila mu phila ayi ziphasi zi phila mu phila. \v 36 Bu kamona nkangu wu batu, kiadi kimbuila mu diambu diawu, bila batu beni ku tsi mayindu baba ayi baba bavonga banga mamemi makondolo nsungi. \p \v 37 Buna wukamba minlonguki miandi : \p —Lutala, mimbutu miyela mieka miwombo mu tsola vayi bisadi bidi bifioti. \v 38 Diawu lulomba kuidi Pfumu yi tsola muingi kafidisa bisadi mu diambu di vela mimbutu. \c 10 \s1 Yesu wutuma kumi bamvuala bandi buadi \r (Malako 3.13-19 ; Luka 6.12-16) \p \v 1 Yesu wutela minlonguki miandi kumi mi miodi ayi wuba vana lulendo lukukila ziphevi zimbimbi ayi lu belusila bimbevo bioso ayi ziphasi zioso. \v 2 Mazina ma kumi bamvuala buadi mawu mama : wutheti Simoni baba ntedilanga Piela bosi khombꞌandi Andele. Zaki muana Zebede ayi khombꞌandi Yowani. \v 3 Filipi ayi Balitelemi ; Toma ayi Matayi mfutisi wu phaku Zaki muana Alafayi ayi Tade. \v 4 Simoni wuba mu dingumba di bazeloti\f + \fr 10.4 \fr*\fq Zeloti\fq*\fqa : \fqa*\ft diba dingumba dikubuku mu thangu yibutuka Yesu.\ft*\f* ayi Yuda Isikalioti mutu wusumbisa Yesu. \r (Malako 6.7-13 ; Luka 9.1-6) \p \v 5 Baba kumi batu buadi bawu Yesu katuma bu kamana ku bavana zithumunu ziazi : \p —Lubika kuenda mu zitsi zi bapakanu ayi lubika kota kadi mu divula dimosi di basi Samali. \v 6 Vayi yendanu kuidi mamemi ma zimbala ma Iseli. \v 7 Koso buangu lunkuenda lulonga ti Kipfumu ki Diyilu kifikimini. \v 8 Lubelusa batu bambela, lufulukisa bafua, luvedisa bankua buazi, lukuka ziphevi zimbimbi. Luvana mu phamba bila mu phamba mamveno lubakidi. \v 9 Lubika nata nolo, palata ayi zimbongo, mu ziphosi zieno. \v 10 Lubika nata sakosi yi nzietolo, kadi nata kikhutu kiviakisa kadi sapatu, kadi nti, bila “kisadi kafueti baka bidia biandi.” \p \v 11 Thangu lunkota mu divula voti mu buala bumosi, lutomba mutu widi wufuana mu kuluyakula ayi luvuanda kuidi niandi nate luela botuka muna. \v 12 Thangu lukotidi mu nzo, luvana basi nzo beni mboti. \v 13 Enati nzo beni yidi yifuana, buna bika ndembama yeno yiba mu bawu. Vayi enati yisi yifuana ko, buna bika ndembama yeno yivutuka kuidi beno. \v 14 Enati mutu mengi kulutambula ayi mengi wa mambu meno, bu luntotuka mu nzo beni voti mu divula beni buna lukukumuna mbungi-mbungi yi malu meno\f + \fr 10.14 \fr*\fq lukukumuna mbungi-mbungi yi malu meno\fq*\fqa : \fqa*\ft dinsundula ti basiedi mu kithuadi kimosi ko.\ft*\f*. \v 15 Bukiedika ndikulukamba ti mu lumbu kitsambusu, mavula ma Sodoma ayi Ngomola mela baka thumbudulu yidekuka viokila yi divula dina. \s1 Ziphasi zi kisalu ki Pfumu \r (Malako 13.9-13 ; Luka 21.12-19) \p \v 16 Tala ndilufidisidi banga mamemi va khatitsika memvo. Diawu luba diela banga zinioka ayi luba batu balembama banga mabembi. \v 17 Vayi lukikeba va khatitsika batu bila bela kulufunda mu ntilibinadu yi Bayuda ayi bela kulubeta bikoti mu zinzo ziawu zi zikhutukunu. \p \v 18 Bela ku lunata ku ntuala minyadi mi leta\f + \fr 10.18 \fr*\fq minyadi mi leta\fq*\fqa : \fqa*\ft voti baguvelinele.\ft*\f* ayi mintinu mu diambu diama. Bobo luela bakila diluaku mu kuthelimina kimbangi kuidi bawu ayi kuidi Bapakanu. \v 19 Mu thangu bela kulukanga, luba bika ba mayindu mu mambu luela tuba voti mu phila luela yolukila mawu bila mambu luela tuba luela ma tambula kaka mu thangu yina. \v 20 Bila kadi sia ti beno luela yoluka vayi Pheve yi Dise dieno yela yoluka mu beno. \p \v 21 Khomba wela yekula khombꞌandi mu kumvondisa. Dise diela yekula muanꞌandi. Bana bela fuemina bambuta ziawu ayi bela kuba vondisa. \v 22 Batu boso bela kululenda mu diambu diama. Vayi mutu wowo wela kanga ntima nate kuna tsuka, wela vuka. \p \v 23 Enati baluyamisini mu divula dimosi, lutinina ku diodi kinkaka. Bila bukiedika ndikulukamba ti muana mutu wela vutuka tuamina beno lumanisa tinina mu mavula moso ma Iseli. \p \v 24 Muana nzo nkanda kasi viatuka ko nyinyisiꞌandi ; muisi kisalu kasi viatuka ko pfumuꞌandi. \v 25 Bufueni muana nzo nkanda kaba banga nyinyisi andi ayi muisi kisalu kaba banga pfumuꞌandi. Enati babieka pfumu yi nzo Belezebuli ; buna buevi bela tubila kuidi bobo bamvuandanga mu nzo andi ? \s1 Luba bukhafi mu kisalu \r (Luka 12.2-9) \p \v 26 —Diawu lubika kuba mona tsisi. Bila kuisi ko diambu disuama diela kambu monika ayi kuisi ko diambu di kitsueki diela kambu zabakana. \v 27 Mambu moso ndikulukamba mu tombi, luyolukila mawu va muini. Mambu moso baku luniungutila va dikutu lutubila mawu ku yilu muanzu wu nzo. \p \v 28 —Lubika mona tsisi batu bobo balenda vonda nitu, ayi balendi vonda muela ko. Vayi bika lutina mutu wowo wulenda bunga nitu ayi muela ku bulungi. \v 29 A buevi, basumbisanga ko zitsiodila zizole mu thalu yimosi yi fioti e ? Vayi kuisi ko yimosi yela bua va ntoto mu kambu luzolo lu dise dieno. \v 30 Vayi mu diambu dieno, luzebi ti zitsuki zieno zioso zidi zitangu. \v 31 Diawu lubika mona boma ! Bila lulutidi nkangu wu zitsiodila mu luvalu. \p \v 32 Diawu woso wela kukhikinina va meso ma batu mamvana ndiela kunkikinina va meso ma dise diama didi ku Diyilu. \v 33 Vayi woso wukuthunuka va meso ma batu, mamvama ndiela kuntunuka va meso ma dise diama didi ku Diyilu. \r (Luka 12.51-53) \p \v 34 —Lubika banza ti ndembama ndinata va ntoto. Ndisia nata ndembama ko vayi sabala nzidilunatini. \v 35 \qt Ndiyiza mu vambisa muana bakala ayi dise diandi, muana nketo ayi ngudi andi, bosi nketo wu dikuela ayi nzituꞌandi wunketo.\qt* \v 36 \qt Basi nzo andi bawu bela ba bambeni bandi.\qt* \r (Luka 14.26-27) \p \v 37 —Woso mutu wunluta zola dise diandi voti ngudi andi viokila minu kasi fuana kuidi minu ko. Ayi woso mutu wunluta zola muanꞌandi wu bakala voti muanꞌandi wunketo viokila minu kasi fuana kuidi minu ko. \v 38 Woso wunkambu nata dikulusi diandi ayi wunkambu kundandakana buna kasi fuana kuidi minu ko. \v 39 Woso wela tomba vukisa luzingu luandi wela luzimbisa vayi woso wela zimbisa luzingu luandi mu diambu diama, wela lutambula. \r (Malako 9.41) \p \v 40 —Woso wela kulutambula, buna minu katambudi ; ayi bu kathambudi, buna tambudi mutu wowo wuthuma. \v 41 Woso wela tambula mbikudi bila kadi mbikudi, buna wela baka mfutu wumosi banga wu mbikudi. Woso wela tambula mutu wusonga, bila kadi wusonga wela tambula mfutu wumosi banga mutu wusonga. \v 42 Woso wela vana, ka diambu ko, kopo yimosi kuandi, yinlangu wu kiozi kuidi wumosi mu bana bafioti bobo bila kadi nlonguki ama bukiedika ndikulukamba ti wela baka mfutu andi. \c 11 \p \v 1 Yesu bu kamanisa vana zithumunu ziozi kuidi kumi minlonguki miandi miodi, wuyenda longi ayi samuna mu mavula mawu. \s1 Yesu ayi Yowani Mbotiki \r (Luka 7.18-35) \p \v 2 Yowani Mbotiki mu thangu kaba mu nloko, wuwa tsangu yi mavanga momo Klisto kaba vanganga, buna wufidisa minlonguki miandi muingi banyuvula : \p \v 3 —Bukiedika kuandi ti ngeyo mutu wowo wufueti kuiza voti tuvingila wunkaka e ? \p \v 4 Yesu wuba vutudila : \p —Luvutuka kuidi Yowani ayi lunkamba mambu momo lulembo wa ayi lulembo moni : \v 5 \qt batu bafua meso balembo moni ; makoka malembo diati ; batu babuazi balembo vedusu ; batu bafua matu balembo wi ayi bafua balembo fuluka ayi Nsamu Wumboti wulembo longu kuidi batu basukama.\qt* \v 6 Khini kuidi mutu wela kambu zimbisa minu kiandi mu diambu diama. \p \v 7 Mu thangu minlonguki mivutuka, Yesu wubaka diluaku di yolukila mambu ma Yowani Mbotiki kuidi nkangu wu batu : \p —Mbi biobi luyenda tala ku dikanga e ? Nti wufioti wulembo vevomono kuidi phemo e ? \v 8 Vayi buna nani luyenda tala e ? Mutu wuvuata minledi mi kitoko e ? Nana. Bila batu bobo bamvuatanga minledi mi kitoko mu zinzo zi mintinu bankalanga. \v 9 Vayi buna mbi luyenda tala ? Mbikudi luyenda tala e ? Nyinga, buawu kuandi vayi ndikulukamba ti niandi viokidi mbikudi. \v 10 Bila niandi mutu wowo minkanda milembo tubila ti : \q1 \qt tala, mfidisidi mvualꞌama ku ntualꞌaku, \qt* \q1 \qt niandi wela kukubikila nzila !\qt* \p \v 11 Bukiedika ndikulukamba : mu batu boso bobo babutu kuidi baketo, kuisi ko mutu wowo viokidi Yowani Mbotiki. Vayi mutu wowo wulutidi kefa mu kipfumu ki Diyilu, wunlutidi. \v 12 Tona mu bilumbu bi Yowani Mbotiki nate buabu Kipfumu ki Diyilu kilembo bakulu mu kingolo ayi batu ba ngolo bawu kaka banzionanga kiawu. \v 13 Bila Mina ayi mimbikudi mioso mibikula nate mu thangu Yowani. \v 14 Enati lutidi ku diwilukila buna luzaba ti niandi Eli mutu wowo wufueti kuiza. \v 15 Woso widi matu ma wilu buna bika kawa. \p \v 16 —Banga mbi ndenda dedikisa tsungi yayi e ? Yidedikini banga bana bafioti bavuendi va zandu ayi balembo tedi bakundi bawu : \q1 \v 17 Beto tulusikidi nsioni\f + \fr 11.17 \fr*\fq nsioni\fq*\fqa : \fqa*\ft Minsekudi minkaka misadila siku bantedilanga mu kifalansi “flute” tala Luka 7.32.\ft*\f* lusia kina ko ; \q1 tuyimbila minkunga mi mafua vayi lusia nionga ko. \p \v 18 Bila Yowani wuyiza, kasa nua ko ayi kasa dia ko vayi bakamba : “pheve yimbimbi yidi yandi !” \v 19 Vayi Muana Mutu, wuyiza, wundia ayi wunua ayi bakamba : “Niandi nzuna kadi ayi kolo mbungu, nkundi mimfutisi mi ziphaku ayi wu bankua masumu.” Vayi nduenga yimonikanga bumboti mu mavanga mandi. \s1 Tsembolo kuidi mavula mamanga tumamana \r (Luka 10.12-15) \p \v 20 Bosi wutubidila ngolo mavula momo mu kavangila bikumu biandi biwombo, bila batu bobo basia balula mavanga mawu ko. \p \v 21 —Mabienga kuidi ngeyo Kolazini ayi ngeyo Betezayida bila enati ndivanga mu mavula ma Tile ayi Sidoni bikumu biobi ndivanga va beno, nganu thama batu ba mavula beni bavuata zitsaku ayi bakivinda dibombi mu monisa ti babaludi mintima. \v 22 Bukiedika ndikulukamba mu lumbu kitsambusu, Tile ayi Sidoni bela baka thumbudulu yifioti vayi yeno yela luta ngolo ! \p \v 23 Bosi ngeyo Kafalinawumi, wumuena ti ngeyo wela tombulu ku yilu e ? Nana ! Wela kululu nate ku tsi bafua ! Bila enati ndivanga mu Sodomo bikumu banga biobi ndivanga kuidi ngeyo, nganu divula beni dilembo zingi nate buabu. \v 24 Bukiedika ndikulukamba mu lumbu kitsambusu, thumbudulu yi Sodomo yela ba yideduka, yaku yela viatuka ngolo ! \s1 Yesu wutela bankua bizitu \r (Luka 10.21-22) \p \v 25 Mu thangu yina, Yesu wukamba : \p —A Tata, Pfumu yi Diyilu ayi yi ntoto, ndikukembisa bu wusueka mambu mama kuidi batu badi nzayilu ayi kuidi batu badi diela vayi wumonisa mawu kuidi bana bafioti. \v 26 Nyinga Tata, buawu bobo bubela luzolo luaku. \p \v 27 Dise diama niandi wuphana bima bioso. Kuisi ko mutu zebi Muana vayi Tata kaka wunzebi. Kuisi ko mutu zebi Tata vayi Muana wunzebi ayi mutu wowo Muana kazodidi kummonikisa niandi. \p \v 28 Yizanu kuidi minu beno boso bobo luvongidi ayi luneti mimfuna, minu mandi luvundisa. \v 29 Bika lubonga vangu kiama, lulonguka kuidi minu bila minu ndidi mutu wu ntima wulembami ayi wukuluka ayi ma lubaka luvundulu mu miela mieno. \v 30 Bukiedika vangu kiama kisi phasi mu nata ko ayi mfunꞌama wisi zitu ko. \c 12 \s1 Yesu niandi Pfumu lumbu ki saba \r (Malako 2.23-28 ; Luka 6.1-5) \p \v 1 Mu bilumbu bina, Yesu wuviokila mu tsola ble mu lumbu ki saba\f + \fr 12.1 \fr*\fq Lumbu ki saba\fq*\fqa : \fqa*\ft kiawu lumbu ki lumingu lu Bayuda. \ft*\f*. Minlonguki miandi nzala miba mona diawu mikodila ble\f + \fr 12.1 \fr*\fq ble\fq*\fqa : \fqa*\ft Tala Matayi 3.12 ; Luka 3.17.\ft*\f* muingi midia. \p \v 2 Thangu Bafalisi bamona bobo, buna bakamba Yesu : \p —Tala minlonguki miaku milembo vangi mambu makandama mu lumbu ki saba ! \p \v 3 Vayi Yesu wuba vutudila : \p —Lutengi ko mambu Davidi kavanga mu thangu niandi ayi bakundi bandi baba nzala ? \v 4 Wukota mu Nzo Nzambi ; niandi ayi bakundi bandi badia mapha momo matambuku kuidi Nzambi, ka diambu ko niandi ayi bakundi bandi basia ba ko minsua mu dia mapha beni vayi botula kaka banganga Nzambi. \v 5 Voti lutengi ko mu Mina ti mu lumbu ki saba zinganga Nzambi zieti sumuna lumbu ki saba bu zieti sala mu nzo Nzambi. Buna basi vanga nzimbala ko e ? \p \v 6 Muaki bukiedika ndikulukamba mutu wumosi widi vava viokidi Nzo Nzambi. \v 7 Vayi enati luzebi tsundu yi mambu mama : \qt thidi luba batu badi mintima mi kiadi vayi mbengi luthambikanga kaka makaba. Nganu lusia bedisa ko batu bobo basia vanga bila ko.\qt* \v 8 Bila Muana Mutu, niandi pfumu yi lumbu ki saba. \r (Malako 3.1-6 ; Luka 6.6-11) \p \v 9 Bu kabotuka kuna, wuyenda ku nzo awu yi lukutukunu. \v 10 Kuna kuba mutu wumosi wuba koko kusioka. Buna banyuvula : \p —Minsua midi mu belusa mutu mu lumbu ki saba e ? Banyuvula bobo mu diambu babaka diluaku di kumfundila. \p \v 11 Yesu wuba vutudila : \p —Zimbukila mutu wumosi mu beno widi dimemi dimosi kaka vayi ditibukidi mu dibulu dinda mu lumbu ki saba. Buna kalendi tibuka ko ayi ku ditotula ko e ? \v 12 Keti mutu lutidi dimemi mu mfunu ! Bukiedika ndikulu kamba minsua midi mu vanga mamboti mu lumbu ki saba. \p \v 13 Bosi wukamba kuidi mutu beni : \p —Nonuna koko kuaku ! Mutu beni wunonuna kuawu, ayi, koko kuandi kuba kusioka kufuana banga koko kunkaka. \p \v 14 Ku nzimunina Bafalisi batotuka, bakutakana muingi batomba diluaku di balenda vondisila Yesu. \s1 Yesu niandi kisadi ki Yave \p \v 15 Vayi Yesu bu kazaba diawu buna wukatuka vana. Nkangu wunneni wunlandakana ayi, wubelusa batu boso. \v 16 Vayi wuba kandika babika tuba ti niandi nani. \v 17 Buawu bobo budedikinina mambu mama ma mbikudi Ezayi : \q1 \v 18 \qt Nzambi wutuba ti tala kisadi kiama kioki ndisobula\qt* \q1 \qt ndikunzolanga buwombo,\qt* \q1 \qt niandi wukumbonisanga khini.\qt* \q1 \qt Ndiela tula pheve ama va niandi\qt* \q1 \qt ayi wela yamikisa busonga kuidi makanda moso.\qt* \q1 \v 19 \qt Kalendi zonza ko ayi kalendi yamikina ko.\qt* \q1 \qt Mbembo andi yilendi wakakana ko mu zinzila\qt* \q1 \v 20 \qt Kalendi kelula ko nti wu fioti wutufuka\qt* \q1 \qt ayi kalendi zima ko nsifu wu muinda wukidi totula muisi\qt* \q1 \qt nate kela nungisa busonga\qt* \q1 \v 21 \qt Makanda moso mela tula diana diawu mu dizina niandi.\qt* \s1 Nzambi voti satana \r (Malako 3.20-30 ; Luka 11.14-23 ; 12.10) \p \v 22 Bannatina mutu wumosi wuba ziphevi zimbimbi, wuba phofo ayi kaba yolukanga ko. Yesu wumbelusa. Buna mutu beni wutona yoluka ayi mona. \p \v 23 Nkangu woso wusimina ayi wutuba : \p —Niandi ko Muana Davidi e ? \p \v 24 Vayi Bafalisi bu bawa bobo, bakamba : \p —A Keti mu lulendo lu Belezebuli, pfumu yi ziphevi zimbimbi kalembo totudila ziphevi zimbimbi. \p \v 25 Yesu wuzaba mayindu mawu, wuba kamba : \p —Kipfumu kioso kivasukidi kiawu veka kifueti muangana ayi dioso divula voti yoso nzo yidi yikabana mu yawu veka yilendi zingila ko. \v 26 Enati satana kukidi satana, keti buna weka wuvasuka mu niandi veka. Buna buevi kipfumu kiandi kilenda zingila e ? \p \v 27 Enati ndilembo kukila ziphevi zimbimbi mu lulendo lu Belezebuli buna mu lulendo lu nani batu beno bansadilanga mu kuzi kuka e ? Diawu, bawu veka bela ba mazuzi meno. \v 28 Vayi enati mu lulendo lu Pheve yi Nzambi ndilembo kukilanga ziphevi zimbimbi, buna Kipfumu ki Nzambi kitudidi nate kuidi beno. \p \v 29 Voti buevi mutu kalenda kotila mu nzo yi mutu widi ngolo muingi kayiba bima biandi enati kasi tuama kanga ko mutu beni widi ngolo e ? Buna bosi kalenda baka buyibila mu nzo andi. \p \v 30 Woso mutu kambulu yama kithuadi buna mbeni ama. Woso mutu wunkambu kupika yama va kimosi buna niandi wulembo sasikisa. \v 31 Diawu ndikulukambila : masumu moso ayi mvuezolo woso wulenda lemvokolo vayi botula kaka mvuezolo yintambula Pheve Yinlongo. \v 32 Woso wela yoluka mambu mambimbi mu diambu di Muana Mutu wela lemvokolo, vayi woso wela yoluka mambu mambimbi mu diambu di Pheve Yinlongo kalendi lemvokolo ko mu thangu yayi voti mu thangu yinkuiza. \r (Luka 6.43-45) \p \v 33 Tala enati nti widi wumboti buna wela buta mimbutu mimboti voti enati nti widi wumbimbi buna wela buta mimbutu mimbimbi bila banzabilanga nti mu mimbutu miandi. \v 34 Beno luidi mu dikabu di bikusa ! Buna buevi bu lenda bela ti beno batu bambimbi lulenda tuba mambu mamboti ? Bila mu mambu momo mafulukidi mu ntima muawu mueti ba mambu meti tuba mutu. \v 35 Mutu wumboti weta tuba mambu mamboti momo madi mu kiuka kiandi kimboti. Vayi mutu wumbimbi weti tuba mambu mambimbi momo madi mu kiuka kiandi kimbimbi. \v 36 Ndikulukamba ti mu lumbu kitsambusu, batu bela sambusu mu diambu di mambu moso maphamba momo batuba. \v 37 Bila mu mambu maku wela kitudulu wusonga ayi wela bedosolo. \r (Malako 8.11-12 ; Luka 11.29-32) \p \v 38 Buna ndambu minsoniki mi Mina minkaka ayi Bafalisi bayiza tambula minsua mu yoluka. Bawu bankamba : \p —Nlongi, tutidi wuvanga kumu kimosi ! \p \v 39 Yesu wuba vutudila : \p —Nkuna wu batu bambimbi ayi bakambulu bakuikama bawu bantomba kumu ! Balendi kumvana kinkaka ko. Vayi botula kaka kioki kivangama mu mbikudi Zonasi ! \v 40 Bila bobuawu Zonasi kakadila mu vumu ki mbizi yinneni bilumbu bitatu ayi mabuilu matatu, buawu bobo Muana Mutu, kela kadila ku tsi ntoto bilumbu bitatu ayi mabuilu matatu. \p \v 41 Mu lumbu kitsambusu, basi Ninive bela telama va kimosi ayi batu ba thangu yayi ayi bela kuba zengila nkanu bila bawu babalula mintima thangu Zonasi kaba longa. Vayi tala vava vadi ayi mutu wumosi wulutidi Zonasi. \v 42 Mu lumbu kitsambusu ntinu wunketo wu sude wela telama va kimosi ayi batu ba thangu yayi ayi wela kuba zengila nkanu bila niandi wuba ku buala buidi thama muingi kiza wa mambu ma diela ma Solomo. Vayi tala vava vadi ayi mutu wumosi wulutidi Solomo. \r (Luka 11.24-26) \p \v 43 —Mu thangu pheve yimbimbi yitotukidi mu mutu, buna yindiengilanga mu bibuangu bi yuma mu tomba buangu kivundila. Vayi enati kakadi baka buangu, \v 44 buna yintubanga : “Bika ndivutuka mu nzoꞌama yoyi ndibika.” Mu thangu yela vutuka ayi yela bata nzo beni yikambulu mutu, yikombolo ayi yimana kubuku. \v 45 Buna pheve beni yoyi yimbimbi yela tomba tsambuadi di ziphevi zinkaka ziozi zimviokidi nganzi ; bu ziela kota ayi ziela vuanda muna. Diawu, khadulu yi mutu wowo yela ba yimbimbi viokila yoyi yitheti. Bobo buela bela mu diambu di tsungi yayi yimbimbi. \s1 Dikanda dikiedika di Yesu \r (Malako 3.13-35 ; Luka 8.19-21) \p \v 46 Mu thangu Yesu kaba tuba kuidi nkangu wu batu, tala, ngudi andi ayi bakhomba bandi batelama ku nganda, bazola solula yandi. \p \v 47 Mutu wumosi wuyiza kunkamba : \p —Tala ngudi aku ayi bakhomba ziaku batelimini ku nganda, batidi solula yaku ! \p \v 48 Yesu wumvutudila : \p —Nani ngudi ama ? Banani bakhomba ziama ? \v 49 Mbadi wusonga minlonguki miandi nlembo ayi wukamba : \p Tala, ngudi ama ayi bakhomba ziama bawu baba. \v 50 Bila woso mutu wumvanganga luzolo lu Dise diama didi ku Diyilu, niandi khombꞌama yi bakala, khombꞌama yi nketo ayi ngudi ama. \c 13 \s1 Nongo yi nkuni \r (Malako 4.1-9 ; Luka 8.4-8) \p \v 1 Mu lumbu beni, Yesu wutotuka mu nzo ayi wuyenda vuanda mu muenda mbu. \v 2 Nkangu wuwombo wu batu bayiza va kaba. Diawu kakumina mu nlungu ayi wuvuanda muawu. Nkangu woso wu batu wuba va disimu. \p \v 3 Wuba longa mambu mawombo mu zinongo. Buna wuba kamba : \p —Nkuni wumosi wuyenda ku muanga mbongo. \v 4 Bu kaba muanga mbongo\f + \fr 13.4 \fr*\fq muanga mbongo\fq*\fqa : \fqa*\ft Bayuda baba kifu ki muanganga voti lozanga zitheti mu thangu kuna.\ft*\f*; ndambu yibua mu ndambu nzila, zinuni ziyiza mana kuyidoda. \v 5 Ndambu yinkaka yibua va matadi ; vuma beni vasia ba ntoto wuwombo ko ; zitheti zivika mena bila ntoto wusia ba phiba ko. \v 6 Vayi muini wungolo bu wutotuka, mintuidila beni miyokana ayi miyuma bila mianzi miawu misia kota ko mboti mu tsi ntoto. \v 7 Zitheti zinkaka zibua va zitsendi. Zitsendi beni zimena ayi zifietikisa mintuidila beni. \v 8 Vayi zinkaka zibua mu ntoto wumboti ayi zibuta mimbutu miwombo : lumosi khama yimosi ; lunkaka makumasambunu ayi lukaka makumatatu. \v 9 Woso widi matu ma wila buna bika kawa. \r (Malako 4.10-12 ; Luka 8.9-10) \p \v 10 Minlonguki mifikama ayi minyuvula : \p —Bila mbi wulembo sadila zinongo mu kuba yolukila e ? \p \v 11 Buna niandi wuba vutudila : \p —Beno lutambula diluaku di zabila mansueki ma Kipfumu ki Diyilu, vayi bawu basia kuma tambula ko. \v 12 Bila mutu wowo widi bima, bela kumvana ayi wela baka biwombo biviatukidi tezo. Vayi mutu wowo kambulu bima, wela ziono fiofi fidi yandi. \p \v 13 Diawu ndikubakambilanga mu zinongo bila balembo tadi vayi bakadi mona, ka diambu ko batembi makutu vayi bakadi wa ayi bakadi sudika. \v 14 Mavangimini bobo mu diambu di dedikisa mambu mbikudi Ezayi kabikula mu diambu diawu : \q1 \qt Wa, luela wa kueno vayi lulendi sudika ko.\qt* \q1 \qt Tala, luela tala kueno vayi lulendi mona ko.\qt* \q1 \v 15 \qt Bila mintima mi batu baba miyikidi ngolo banga matadi.\qt* \q1 \qt Bamengi kuawu wa.\qt* \q1 \qt Bazibikidi meso mawu ;\qt* \q1 \qt bila nganu meso mawu malenda mona,\qt* \q1 \qt makutu mawu malenda wa,\qt* \q1 \qt mintima miawu milenda sudika,\qt* \q1 \qt bila nganu balenda balula mavanga\qt* \q1 \qt ayi nganu ndenda kuba belusa !\qt* \p \v 16 Vayi khini kuidi beno bila meso meno malembo moni ayi makutu meno malembo wi. \v 17 Bukiedika ndikulukamba ti mimbikudi miwombo ayi batu bawombo basonga baba tsatu mu mona mambu momo lulembo moni vayi basia mamona ko ; ayi baba tsatu mu wa mambu ma lulembo wi vayi basia mawa ko. \r (Malako 4.13-20 ; Luka 8.11-15) \p \v 18 —Luwa tsundu yi nongo yoyi ndilukembi, nongo yi nkuni : \v 19 Yoso-yoso thangu mutu kawilu mambu ma kipfumu ayi kakadi kuma sukida, buna pheve yimbimbi yikuiza vuzanga mambu momo makunu mu ntimꞌandi. Yawu yoyi mbongo yibua va ndambu nzila. \p \v 20 Mbongo yoyi yibua va matadi yawu mutu wuwa mambu ma Nzambi ayi wutumbu vika ku matambula mu khini. \p \v 21 Sumbu yisia ba mianzi ko buna yisia zingila ko. Ziphasi voti yamusu bu bizidi mu diambu di mambu ma kipfumu, buna wuvika buanga nsualu. \v 22 Mbongo yoyi yibua va zitsendi yawu mutu wuwa mambu ma Nzambi vayi mayindu mu diambu di luzingu lualu ayi mu diambu di kimvuama ki luvunu mamfietikisanga mambu ma Nzambi ayi malendi vana diluaku ko muingi mbongo beni yibuta. \v 23 Vayi mbongo yoyi yibua va ntoto wumboti yawu mutu wuwa mambu ma Nzambi ayi wusudika mawu ; wumbutanga mimbutu khama yimosi, makumasambanu, makumatatu. \s1 Nongo yi kiti ki mbimbi \p \v 24 Yesu wuba kamba nongo yinkaka : \p —Kipfumu ki Diyilu kidedakani banga mutu wowo wukuna mabongo yimboti mu tsolꞌandi. \v 25 Vayi batu bu baba baleka mbeniꞌandi wuyiza kuna kiti ki mbimbi va khatitsika ble\f + \fr 13.25 \fr*\fq ble\fq*\fqa : \fqa*\ft Tala Matayi 3.12 ; Luka 3.17\ft*\f* bosi wuyenda kuandi. \v 26 Ble bu kimena ayi kitotula zitsangu buna kiti ki mbimbi diaka kimena. \p \v 27 Buna bisadi bi pfumu yi tsola biyiza ku nyuvula : \p —Pfumu, keti mbongo yimboti wukunini mu tsolꞌaku e ? Buna kuevi kubedi kiti kiaki kimbimbi e ? \p \v 28 Niandi wuba vutudila : \p —Mbeni niandi wuvengi buawu. Buna bisadi binyuvula : \p —Tidi tuenda vuzi kiti kioki kimbimbi e ? \p \v 29 Pfumu wuvutula : \p —Nana ! Bila beno vuza kiti kioki buna lulenda vuza ayi ble. \v 30 Bikanu biabi biodi biyedila va kimosi nate mu thangu yela velo mimbutu. Buna mu thangu yina, ndiela kamba batu ba kisalu : “vuzanu theti kiti kioki kimbimbi bosi lukanga kiawu mu minko mu diambu luyoka kiawu. Bosi luela vela ble ayi luela ku yitula ku yilu banga kiama\f + \fr 13.30 \fr*\fq ku yilu banga\fq*\fqa : \fqa*\ft kuawu beti lundinlanga bima : buba masangu zinguba voti bima binkaka.\ft*\f*.” \s1 Nongo yi luteti lu mutalide ayi yi luvi \r (Malako 4.30-32 ; Luka 13.18-19) \p \v 31 Yesu wuba kamba nongo yinkaka : \p —Kipfumu ki Diyilu kidedakani banga luteti lu mutalide. Mutu wumosi wubonga luawu ayi wukuna luawu mu tsolꞌandi. \v 32 Luteti beni luviokidi zitheti zioso mu keva vayi enati lumenini buna lumviokanga bikunusu bioso mu kula ayi lunkitukanga nti. Muawu zinuni zieti kuiza ayi vanga zindiala ziawu mu matafi mandi. \r (Luka 13.20-21) \p \v 33 Wuba kamba nongo yinkaka : \p —Kipfumu ki Diyilu kidedakani banga luvi lolo nketo kabongidi ayi sobikisidi luawu mu bitezo bitatu bi falina\f + \fr 13.33 \fr*\fq Bitezo bitatu bi falina\fq*\fqa : \fqa*\ft bifuanikini nduka-nduka mu makumuadi ma bikilu bi falina.\ft*\f* nate yimvimbisa falina yoso. \r (Malako 4.33-34) \p \v 34 Yesu mu zinongo katubila mambu moso momo kuidi nkangu wu batu ayi kadi khumbu yimosi kela tuba mambu mu kambu sadila nongo. \v 35 Buawu bobo bu dedikinina mambu matuba mbikudi : \q1 \qt Ndiela kuba yolukila mu zinongo,\qt* \q1 \qt Ndiela kuba zabakisa mansueki momo masuama\qt* \q1 \qt tona nza yivangulu.\qt* \s1 Tsundu yi nongo yi kiti ki mbimbi \p \v 36 Yesu bu kasindika nkangu, bosi wukota mu nzo. Minlonguki miandi mifikama va kaba ayi minyuvula : \p —Wutusudikisa nongo yi kiti ki mbimbi kiba mu tsola. \p \v 37 Yesu wuvutula : \p —Muana Mutu niandi mutu kunini mbongo yi mboti. \v 38 Tsola yidi nza, mbongo yi mboti yidi bana ba Kipfumu ; kiti ki mbimbi kidi bana ba satana. \v 39 Satana, niandi mbeni yoyi yikuna kiti ki mbimbi. Thangu yi vela mimbutu yawu tsukulu yi nza, zimbasi ziawu bisadi bi tsola. \v 40 Boso bumvuzulungu kiti ki mbimbi ayi kimvikulungu ku mbazu ; buawu bobo buela bela mu tsukulu yi nza. \v 41 Muana Mutu wela fidisa zimbasi ziandi ayi ziela botula, mu kipfumu kiandi, bima bioso biobi bintotulanga masumu ayi bobo beti vanganga mambimbi. \v 42 Zimbasi ziela loza batu beni ku mfulu yi mbazu. Kuna kuidi bidilu ayi nkuetosolo wu meno. \v 43 Buna batu basonga, bela lezama banga thangu mu Kipfumu ki Dise diawu. Woso widi matu ma wilu buna bika kawa ! \s1 Nongo yi kima kithalu ayi ki lunga ki kitoko \p \v 44 —Kipfumu ki Diyilu kidedakani banga kima kithalu, kisueko mu tsola. Mutu niandi kuenda kibakula, maka sueka diaka kiawu. Bosi mu khini yina, buna wela kuenda sumbisa bima biandi bioso ayi sumba tsola beni yina. \p \v 45 Kipfumu ki Diyilu kidedakani diaka banga mukhita wowo wuntombanga bilunga bi kitoko. \v 46 Enati bakudi lunga kimosi kithalu yiwombo, buna wela kuenda sumbisa bima biandi bioso ayi sumba lunga beni. \s1 Nongo yi dikondi di zimbizi \p \v 47 Kipfumu ki diyilu kidedakani diaka banga dikondi diodi balozidi mu mbu ayi dibuididi zimbisi ziphila mu phila. \v 48 Diawu wala, banlobi mbizi ba dituta ku disimu. Bosi bavuanda ayi batula mboti mu bipani ayi miloza ziozi zimbimbi. \v 49 Buawu bobo buela bela mu tsukulu yi ntoto : Zimbasi ziela kuiza mu vambisa batu bambimbi va khatitsika batu basonga. \v 50 Buna ziela loza batu bambimbi ku mfulu yi mbazu kuna kuidi bidilu ayi nkuetosolo yi meno. \p \v 51 —Lusudikidi mambu moso mama e ? Bavutula : \p —Nyinga. \p \v 52 Buna mu manisa Yesu wuba kamba : \p —Diawu kadika nsoniki wu Mina wulonguka mambu ma Diyilu, dedikini banga pfumu yi nzo yimbonga bima bimona bithalu ayi bikhulu mu kiuka kiandi. \s1 Bavueza Yesu ku Nazaleti \r (Malako 6.1-6 ; Luka 4.16-30) \p \v 53 Thangu Yesu kamanisa tuba zinongo ziozi wukatuka kuna, \v 54 wuvutuka ku divula diandi. Wutona longa mu nzo yi lukutukunu. Buna basimina ayi batuba : \p —Buna kuevi kabakidi nzayilu yoyi ayi lulendo lolo luvangila bikumu biobi e ? \v 55 Keti niandi muana salaphati ? Maliya diawu ko dizina di ngudi andi ? Bosi Zaki, Zozefi, Simoni ayi Yuda basi ko bakhomba bandi zi babakala ? \v 56 Bosi bakhomba bandi zi baketo, keti zinkalanga yeto vava ? Vayi niandi kuevi kabakidi mambu moso momo ? \p \v 57 Niandi wuba kandika babika kunwilukila\f + \fr 13.57 \fr*\fq kunwilukila\fq*\fqa : \fqa*\ft Minsekudi minkaka misonika “Bawu bantela sakuba” va buangu ki niandi wuba kandika babika kunwilukila. \ft*\f*. \p Vayi Yesu wuba kamba : \p —Mbikudi katambulanga minsua mu tsi andi ko ayi mu dikanda diandi ko. \v 58 Diawu kasi vanga kuna bikumu biwombo ko mu diambu di kambu kuawu ku minu. \c 14 \s1 Lufua lu Yowani Mbotiki \r (Malako 6.14-29 ; Luka 9.7-9 ; 3.19-20) \p \v 1 Mu thangu yina nyadi\f + \fr 14.1 \fr*\fq nyadi\fq*\fqa : \fqa*\ft voti Guvelinele\ft*\f* Elode, wuwa tsangu yi Yesu. \p \v 2 Wukamba bisadi biandi : \p —Mutu wowo niandi Yowani Mbotiki, wufulukidi mu bafua, diawu kadidi lulendo lu vangila bikumu. \p \v 3 Bila Elode wukangisa Yowani ayi wunkangisa mu zisieni bosi wunkotisa mu nloko mu diambu di Elodiasi nketo wu khombꞌandi Filipi. \v 4 Bila Yowani wuba tubidilanga Elode ti : \p —Wisi ko minsua mu kunkuela. \p \v 5 Elode wuba tombanga kumvondisa, vayi nkangu wu batu kaba ntinanga bila batu baba monanga ti Yowani widi mbikudi. \v 6 Vayi mu lumbu ki nyengo wu mbutukulu wu Elode, muana wu nketo wu Elodiasi wukina va meso ma batu bobo batumusu ayi wumonisa Elode khini. \v 7 Diawu kamvanina tsila mu leva ndefi ti mankamvana kima kioso kioki kanlomba. \p \v 8 Mu diambu di zindongi zi ngudi andi, diawu kankambila : \p —Phani vava mu dilonga ntu wu Yowani Mbotiki. \p \v 9 Ntinu wumona kiadi kiwombo. Vayi mu diambu di ndefi yi kaleva ayi mu diambu di batu bobo bavuanda yandi va meza, buna wuvana lutumu ti bamvana wawu. \v 10 Buna wutuma mutu ku nloko muingi kenda zengi ntu wu Yowani. \v 11 Banata ntu andi mu dilonga ayi bavana wawu kuidi muana ndumba. Niandi wuyenda kuwuvana kuidi ngudi andi. \v 12 Minlonguki mi Yowani miyiza bonga nituꞌandi ayi mizika yawu, bosi miyenda vumbudila Yesu kipholo. \s1 Yesu wudikila mili tanu yi babakala \r (Malako 6.30-44 ; Luka 9.10-17 ; Yowani 6.1-15) \p \v 13 Yesu bu kawa nsamu beni, wukatuka kuna mu nlungu ayi wuyenda niandi veka ku buangu kikondolo batu. Vayi thangu nkangu wu batu bu wuwa wawu ; batotuka mu mavula mawu ayi banlandakana mu malu. \v 14 Yesu bu kakuluka mu nlungu, wumona nkangu wu batu bawombo. Wuba mona kiadi kiwombo ayi wubelusa bimbevo biawu. \p \v 15 Mu thangu masika, minlonguki miyiza va kaba ayi minkamba : \p —Va buangu kikambulu batu tuidi bosi buisi bueka yila, diawu vutula batu baba mu mala muingi benda sumbi bidia ! \p \v 16 Vayi Yesu wuba kamba : \p —Basi mfunu mu kuenda ko, luba vananu beno veka bidia ! \p \v 17 Buna bawu bamvutudila : \p —Tala, mapha matanu ayi zimbizi zizole zi nlangu kaka zidi yeto vava. \p \v 18 Yesu wuba kamba : \p —Lundatina biawu vava. \p \v 19 Bosi wutuma nkangu wu batu wuvuanda va biti, wubonga mapha matanu beni ayi zimbizi zizole, wuvumbula meso ku yilu ayi wuvutula matondo. Wubukuna mapha beni ayi wuvana mawu kuidi minlonguki ayi miawu mikabudila nkangu wu batu. \v 20 Bawu boso badia ayi bayukuta. Batota bitini bisiadidila ayi biwesa kumi bipani biodi. \v 21 Baboso badia baba nduka-nduka mili tanu yi babakala. Kadi tanga baketo ayi bana\f + \fr 14.21 \fr*\fq Kadi tanga baketo ayi bana\fq*\fqa : \fqa*\ft Bayuda baba kifu kitanganga kaka babakala, baba tanganga ko baketo ayi bana balezi. Tala Malako 6.44 ; Luka 9.14.\ft*\f*. \s1 Yesu wudiatila va mbata nlangu \r (Malako 6.45-52 ; Yowani 6.16-21) \p \v 22 Ku nzimunina Yesu wutuma minlonguki miandi mu kuma mu nlungu ayi mintuaminina ku disimu dinkaka. Niandi wusiala mu sindika nkangu wu batu. \v 23 Thangu kamana sindika nkangu wu batu, wukuma ku mongo muingi kenda sambila va buangu ki niandi veka. Nate buisi buyila buna wukidi kuna niandi veka kaka. \p \v 24 Mu thangu yina nlungu wutula va khatitsika mbu, wunikunu kuidi mayo bila muphepi wudengana nlungu. \v 25 Mu thangu yi nya yi builu, Yesu wuyenda ku baba vayi wudiatila va mbata mbu. \v 26 Minlonguki bu mimmona wulembo diatila va mbata mbu, mimona boma ayi mituba : \p —Tala nkuyu e ! Ayi mitona yamikina mu diambu di boma. \p \v 27 Bosi Yesu wuba kamba : \p —Bika lukinda, bila minu kuandi ; bikanu mona boma. \p \v 28 Buna Piela wunkamba : \p —A Pfumu e ! Enati bukiedika ngeyo kuandi, buna wukhamba ndiza kuidi ngeyo va mbata nlangu. \p \v 29 Yesu wunkamba : \p —Yiza ! Piela wutotuka mu nlungu, ayi wutona diata va mbata nlangu muingi kenda kuidi Yesu. \v 30 Vayi bu kamona ti muphepi widi wu ngolo buna wumona boma. Bu katona diama, wuyamikina : \p —A ! Pfumu ! Wumvukisa e… ! \p \v 31 Bosi Yesu wunonuna koko, wunsimba ayi wunkamba : \p —Mutu wu minu kifioti, bila mbi memitini e ? \p \v 32 Bakuma bawu buadi mu nlungu ayi vuka kimanisa. \v 33 Bobo baba mu nlungu bafukama va ntualꞌandi ayi batuba : \p —Bukiedika widi Muana Nzambi ! \s1 Yesu wubelusa bambevo ku Ngenezaleti \r (Malako 6.53-56) \p \v 34 Buna bamana sabuka mbu ; batula mu tsi Ngenezaleti. \v 35 Batu ba tsi yina, batembikisa tsangu mu zunga kina. Bosi batu bannatina bambevo ziawu zioso. \v 36 Banleba ti kabika basimba kaka tsongi yi yunga kiandi. Babo bobo bansimba babeluka. \c 15 \s1 Yesu ayi kikhulu ki Bayuda \r (Malako 7.1-23) \p \v 1 Bafalisi ayi minlongi mi mina baba ku Yelusalemi bayiza kuidi Yesu, banyuvula : \p \v 2 —Bila mbi minlonguki miaku mikinzikilanga ko mambu ma bakulu e ? Bila misukulanga ko mioko miawu tuamina midia. \p \v 3 Wuba wutudila : \p —A bosi beno, bila mbi kalu kinzikilanga ko Mina mi Nzambi mu diambu di kinzika mambu ma bakulu beno ? \v 4 Bila Nzambi wukamba : \qt Kinzika dise diaku ayi ngudi aku ayi woso wunsinga dise diandi voti ngudi andi kafueti baka thumbudulu yi lufua.\qt* \v 5 Vayi beno tala phila lueti tuba : Woso wukamba dise diandi voti ngudi andi ti : “Bima biabi biawu ndiedi kaveni vayi ndieka bitambika makaba kuidi Nzambi.” \v 6 Mutu vengi diambu diodi kasi kadi diambu dimosi ko kuidi dise diandi voti kuidi ngudi andi mu biobi kedi kamveni. Buna lueti vunzikisa mambu ma Nzambi ayi lueti balula mawu mu kikhulu kieno. \v 7 Batu ba mayuya ! Ezayi wubikula bumboti mu diambu dieno bu katuba : \q1 \v 8 \qt Batu baba mu tsongi zi bididi kaka beta kunzitisila,\qt* \q1 \qt vayi mintima miawu thama midi ayi minu.\qt* \q1 \v 9 \qt Mu phamba kuandi balembo kutsambidila\qt* \q1 \qt bila malongi balembo longi madi zithumunu zikubuku kuidi batu.\qt* \p \v 10 Yesu wutumisa nkangu wu batu ayi wuba kamba : \p —Luwa ayi lusudika : \v 11 Biobi binkotanga mu munu wu mutu bisumunanga mutu ko vayi biobi bintotukanga mu munu wu mutu biawu bieta sumuna mutu. \p \v 12 Bosi minlonguki mifikama va ndambu va kaba ayi minkamba : \p —Wukadi zaba ti mintima mi Bafalisi miluedi mu diambu di mambu maku ? \p \v 13 Yesu wuba vutudila : \p —Kioso kunusu, kikambu kuna Dise diama di Diyilu, kiela vuzu. \v 14 Lubabika ! Badi baphofo zilembo nati baphofo bankaka. Enati phofo wulembo monisa phofo yandi nzila, bawu buadi bafueti tibuka mu dibulu ! \p \v 15 Piela wubaka mbembo ayi wunkamba : \p —Wutu sudikisa nongo yoyo. \p \v 16 Bosi Yesu wuvutula : \p —Beno mamveno lukadi sudika e ? \v 17 Lukadi zaba ti bibioso binkotanga mu munu binkuendanga mu vumu bosi bintotukanga ku nganda e ? \v 18 Vayi mantotukanga mu munu wu mutu mu ntima meti ba ayi mawu meti sumuna mutu. \v 19 Bila mu ntima muntotukilanga mayindu mambimbi vonda, kitsuza, kindumba, yiba, telimina batu kimbangi ki luvunu, finga. \v 20 Mawu momo mambu mansumunanga mutu. Vayi enati mutu kakadi sukula mioko tuamina kadia, diodi dilendi kunsumuna ko. \s1 Minu ki nketo wukambulu Nyuda \r (Malako 7.24-30) \p \v 21 Yesu bu kabotuka vana ; wuyenda mu bizunga bi Tile ayi bi Sidoni. \p \v 22 Zimbukila nketo wumosi, muisi Kana, wuba vuandanga muna bizunga beni wuyiza ku kaba ayi wuyamikina : \p —A Pfumu ! Muana Davidi, wumboni kiadi ! Pheve yimbimbi yilembo yamisa ngolo muanꞌama wu nketo. \p \v 23 Vayi Yesu kasi kumvutudila kadi diambu ko. Minlonguki mifikama va ndambu vaba Yesu ayi minleba : \p —Wunkuka, bila wulembo yamikina ngolo ku manima meto. \p \v 24 Vayi niandi wuvutula : \p —Minu nditumu kaka kuidi mamemi ma Iseli momo mazimbala ! \p \v 25 Vayi nketo beni wuyiza fukama va ntualꞌandi ayi wunkamba : \p —Pfumu, wutsadisa ! \p \v 26 Buna wumvutudila : \p —Disi fuana ko mu bonga dipha di bana ayi lozila diawu zimbua. \p \v 27 Nketo wunkamba : \p —Nyinga Pfumu ! Vayi zimbua zieti dia bitsiedi-tsiedi biobi bieta bua ku tsi meza yi bapfumu bawu. \p \v 28 Buna Yesu wumvutudila : \p —E e nketo, minu kiaku kidi kinneni ! Diawu bika buvangama boso butididi. Muna thangu yina kaka muanꞌandi wunketo wubeluka. \s1 Yesu wubelusa bambevo bawombo \r (Malako 7.31) \p \v 29 Yesu wubotuka vana ayi wuyenda ku muenda mbu wu Ngalili, wukuma ku mongo ayi wuvuanda kuna. \v 30 Nkangu wu batu bawombo bayiza ku kaba, banata batu bobo baba ntiudikanga, baphofo, mababa, batu babela malu ayi mioko ayi bambevo bankaka. Babatula va malu ma Yesu ayi wuba belusa. \v 31 Nkangu woso wu batu wusimina bu wumona ti mababa matona yoluka, batu babela malu ayi mioko babeluka, batu bobo baba ntiudika batona diata bu mboti, baphofo zitona mona. Buna baboso bakembisa Nzambi yi Iseli. \s1 Yesu wudikila mili ya yi babakala \r (Malako 8.1-10) \p \v 32 Yesu wutumisa minlonguki miandi ayi wuba kamba : \p —Kiadi ndilembo moni nkangu wu batu baba, bila bilumbu bitatu bame vuandila yama ayi basiedi ko bidia. Ndikadi zola kuba vutula ayi nzalꞌawu bila balenda bua dibutu mu nzila. \p \v 33 Minlonguki mimvutudila : \p —Va buangu kikambulu batu tuidi, buna kuevi tulenda bakila mapha mafueni mu dikila nkangu wu batu wawu e ? \p \v 34 Yesu wuba yuvula : \p —Mapha makua madi yeno ? \p Bawu bavutula : \p —Tsambuadi yi mapha madi yeto ayi bina bi zimbizi zi nlangu ! \v 35 Buna wutumina batu boso bavuanda va tsi. \v 36 Bosi wubonga tsambuadi yi mapha beni ayi zimbizi, wuvutula matondo, wubukuna mawu ayi wuvana mawu minlonguki miandi ayi miawu mikabudila nkangu wu batu. \v 37 Baboso badia ayi bayukuta. Batota bitini biobi bisiala, biwesa tsambudi di bipani. \v 38 Batu boso badia baba mili ya yi babakala, kadi tanga baketo ayi bana. \p \v 39 Yesu bu kavutula nkangu wu batu, wukuma mu nlungu ayi wuyenda mu zunga ki Mangadani. \c 16 \s1 Yesu ayi bapfumu banganga Nzambi ba Bayuda \r (Malako 8.11-13 ; Luka 12.54-56) \p \v 1 Bafalisi ayi Basaduki bayiza kuidi Yesu mu diambu bantambila ntambu. Banlomba kavanga dimbu kioki kintotukila ku diyilu. \p \v 2 Niandi wuba vutudila : \p —Mu masika, beno lueti tuba : “mbazi kuela ba kumboti bila diyilu didi di mbuaki.” \v 3 Ayi mu nsuka lueti tuba ti : “Buabu mvula yingolo mayinoka bila diyilu didi di mbuaki ayi dinomba.” Luzebi sudika bidimbu bi diyilu vayi lulendi ko zaba sudikisa bidimbu biobi bimmonisa zithangu e ? \v 4 Batu ba tsungi yimbimbi ayi bakambulu bakuikama bantomba dimbu e ? Balendi mona kadi dimbu kimosi ko vayi botula kaka kioki ki Zonasi. Vana vawu niandi wusia babika ayi wuyenda kuandi. \r (Malako 8.14-21) \p \v 5 Mu thangu minlonguki misabuka ku disimu dinkaka di mbu, mizimbakana nata mapha. \v 6 Yesu wuba kamba : \p —Lukeba ayi luzibula meso mu luvi\f + \fr 16.6 \fr*\fq Luvi\fq*\fqa : \fqa*\ft Tala Matayi 13.33.\ft*\f* lu Bafalisi ayi lu Basaduki. \p \v 7 Minlonguki miyuvusana miawu na miawu ayi mituba : \p —Mu diambu tukambulu nata mapha. \p \v 8 Vayi bu kazaba mayindu mawu, Yesu wuba kamba : \p —Bila mbi lulembo kiyuvasana beno yi beno mu diambu luisi nata ko mapha ? Batu ba minu kifioti ! \v 9 Lusudikidi ko e ? Luzimbikini mapha matanu, momo madikila mili tanu yi babakala e ? Bipani bikua luwesa mu bitsiadisila biobi bisiala ? \v 10 Bosi diaka tsambuadi di mapha momo makabudulu mili ziya zi babakala e ? Bipani bikua luwesa mu bitsiadisila biobi bisiala ? \v 11 Buevi lunkambu sudikila ti ndisi tubilanga mu diambu di mapha ko ? Vayi lukeba mu diambu di luvi lu Bafalisi ayi lu Basaduki. \p \v 12 Buna bosi basudika ti kasia bakambila mu diambu balubukila luvi lu mapha ko vayi balubuka mu diambu di malongi ma Bafalisi ayi Basaduki. \ms1 YESU AYI MINLONGUKI MIANDI \s1 Piela wutelimina Yesu kimbangi \r (Malako 8.27-30 ; Luka 9.18-21) \p \v 13 Yesu bu katula ku zunga ki Sezali mu Filipi, wuyuvula minlonguki miandi : \p —Buevi batu beti tubanga, Muana Mutu widi nani ? \p \v 14 Minlonguki mimvutudila : \p —Bankaka beta tuba niandi Yowani Mbotiki ; bankaka Eli ayi bankaka beta tuba widi Zelemi voti wumosi mu mimbikudi. \p \v 15 Buna wuba yuvula : \p —Vayi beno veka, lueta tuba ti Minu ndidi nani ? \p \v 16 Simoni Piela wumvutudila : \p —Ngeyo widi Klisto, Muana wu Nzambi yi moyo ! \p \v 17 Buna Yesu wunkamba : \p —Khini yiwombo kuidi ngeyo Simoni muana Zonasi, bila kadi sia ti mutu wuzabikisidi mambu mama vayi niandi veka dise diama didi ku Diyilu. \v 18 Vayi minu ndikukamba : widi Piela\f + \fr 16.18 \fr*\fq Piela\fq*\fqa : \fqa*\ft Tsundu Piela ditadi.\ft*\f* ayi va yilu ditadi diadi ndiela tungila dibundu diama ayi mielo mi bulungi milendi ku dinunga ko. \v 19 Ndiela kuvana zitsabi zi Kipfumu ki Diyilu : dioso diambu diodi wela kanga vava ntoto, diela kangama ku Diyilu ayi dioso diambu diodi wela nianguna vava ntoto, diela niangunu mu Diyilu. \p \v 20 Bosi Yesu wukandika minlonguki miandi mibika kamba kadi mutu wumosi ti niandi Klisto. \s1 Yesu wuyolukila lufua luandi ayi mfulukulu andi \r (Malako 8.31-33 ; Luka 9.22) \p \v 21 Tona thangu yina, Yesu wutona sudikisa minlonguki miandi ti kafueti kuenda ku Yelusalemi ayi kuna bakulutu ba Bayuda, bapfumu banganga Nzambi, minsoniki mi Mina bela kumbonisa ziphasi zingolo. Bela kumvonda vayi mu lumbu kintatu niandi wela fuluka. \p \v 22 Buna Piela wunnata va ndambu ayi wutona kuntubidila : \p —Pfumu, bika Nzambi kakeba mu diambu di mambu beni mabika kukuizila ! \p \v 23 Yesu wubaluka kuidi Piela ayi wunkamba : \p —Satana ! Botuka va ndidi ! Wulembo tombi wumbuisa, bila mayindu maku masi ko ma Nzambi vayi ma kimutu ! \s1 Buevi bu landikinina Yesu \r (Malako 8.34–9.1 ; Luka 9.22-27) \p \v 24 Bosi Yesu wukamba minlonguki miandi : \p —Enati mutu tidi kundandakana, buna kafueti kukizimbakana niandi veka ayi kabonga dikulusi diandi ayi kandandakana. \v 25 Bila woso tidi vukisa luzingu luandi wela luzimbisa, vayi woso wela luzimbisa mu diambu diama, buna wela lubakula. \v 26 Enati mutu beki nza yimvimba vayi zimbisidi muelꞌandi, buna ndandu mbi kela baka e ? Voti mu kima mbi mutu kalenda viakikisa muelꞌandi e ? \p \v 27 Bila Muana Mutu, wela kuiza mu nkembo wu Dise diandi va kimosi ayi zimbasi ziandi, buna bosi kela vana kadika mutu mfutuꞌandi wowo wufueni mu kisalu kiandi. \v 28 Bukiedika ndikulukamba ti batu bankaka, badi vava, balendi fua ko nate bela mona Muana Mutu wunkuizila mu Kipfumu kiandi ! \c 17 \s1 Yesu wukituka \r (Malako 9.2-9 ; Luka 9.28-36) \p \v 1 Bilumbu bisambanu bu bivioka, Yesu wubonga Piela, Zaki ayi Yowani khomba Zaki ayi wuba nata ku yilu mongo wumosi wunda. Kuna bakala bawu veka. \v 2 Buna wukituka va ntualꞌawu ; zizi kiandi kieka nlezima banga thangu ayi minledi miandi mieka miphembi banga kiezila. \v 3 Tumbu zimbukila Moyize ayi Eli bamonikina minlonguki ; bansolula ayi Yesu. \p \v 4 Buna Piela wukamba Yesu : \p —Pfumu, bulutidi mboti tukala kueto vava ! Enati tidi, ndieka tunga zinzo zitatu zi ngoto : yimosi mu diambu diaku, yimosi mu diambu di Moyize ayi yimosi mu diambu di Eli. \p \v 5 Buna wukidi tubi, dituti dimosi dinlezama diyiza kubafuka ayi mbembo yitotuka mu dituti beni yiwakana : \p —Niandi niawu Muanꞌama wu luzolo, khini yiwombo kakumbonisanga ; bika lunwila ! \p \v 6 Mu thangu minlonguki miwa mbembo beni, mibubika bizizi biawu va ntoto bila boma bubabuila. \p \v 7 Buna Yesu wufikama ; wuba simba ayi wuba kamba : \p —Lutelama ! Lubika mona boma ! \p \v 8 Mu thangu mivumbula meso, niandi veka, Yesu kaka mimona. \p \v 9 Bu baba nengumuka mongo, Yesu wuba vana thumunu yayi : \p —Lubika kamba mambu mama lumueni kuidi mutu nate lumbu Muana Mutu kela fuluka mu bafua. \r (Malako 9.10-13) \p \v 10 Ku nzimunina minlonguki minyuvula : \p —A bila mbi minlongi mi Mina mieta tubila ti Eli kafueti tuama kuiza theti e ? \p \v 11 Yesu wuvutula : \p —Bukiedika. Eli wela kuiza ayi wela kubika mambu moso. \v 12 Vayi minu ndikulukamba ti Eli wuyiza vayi basi kunzaba ko ayi bamvangila mambu boso bubela luzolo luawu. Buawu bobo bela monisina Muana Mutu phasi. \p \v 13 Buna minlonguki misudika ti wuyolukila mu diambu di Yowani Mbotiki. \s1 Yesu wubelusa muana wuba pheve yimbimbi \r (Malako 9.14-29 ; Luka 9.37-43) \p \v 14 Buna batula vaba nkangu wu batu bawombo, mutu wumosi wufikama ; wufukama va ntuala Yesu ayi wunleba : \p \v 15 —Pfumu, mona muanꞌama wu bakala kiadi ! Kimbevo kisisuka kidi yandi ayi wulembo moni ziphasi ziwombo. Zikhumbu ziwombo keta buila ku mbazu voti mu nlangu. \v 16 Ndinnetingi kuidi minlonguki miaku vayi mikadi nunga mu ku mbelusa ! \p \v 17 Yesu wuvutula : \p —A beno batu ba tsungi yikambulu minu ayi yimbimbi ! Zithangu zikua ndiela kadilanga yeno diaka va kimosi e ? Zithangu zikua ndiela buela kangilanga ntima mu bila kieno e ? Lundatina niandi vava ! \v 18 Yesu wutemina pheve yimbimbi beni ayi yawu yitotuka mu muana. Muna yawu thangu muana wubeluka. \p \v 19 Bosi minlonguki miyiza kuidi Yesu, va bawu veka, minyuvula : \p —Bila mbi beto tusi nunga ko mu kuka pheve yoyi e ? \p \v 20 Yesu wuba vutudila : \p —Bila minu kifioti kidi yeno. Bila bukiedika ndikulukamba ti enati minu kieno kidi banga luteti lolo bantedilanga mutalide, nganu lulenda kamba kuidi mongo wowo : “Botuka vava, yenda kuna !” Ayi wawu wela botuka. Kuisi ko diambu luela lembakana. \v 21 [Vayi pheve yimbimbi yiphila yayi yeti totukila kaka mu lusambulu ayi mu kukifuisa nzala mu lusambulu\f + \fr 17.21 \fr*\ft Buku kiaki kisi ko kisonama mu minkanda minkaka.\ft*\f*.] \s1 Yesu wubuela yolukila lufua luandi ayi mfulukulu andi \r (Malako 9.30-32 ; Luka 9.43-45) \p \v 22 Bu bayiza va kimosi ku Ngalili, Yesu wuba kamba : \p —Muana Mutu wela yekolo mu mioko mi batu \v 23 ayi bela kumvonda ; vayi mu lumbu kintatu niandi wela fuluka mu bafua. Buna minlonguki mitona mona kiadi kiwombo. \s1 Yesu wufuta phaku yi Nzo Nzambi \p \v 24 Mu thangu batula ku Kafalinawumi, batu bobo baba futisanga phaku yi Nzo Nzambi bafikama vaba Piela ayi banyuvula : \p —A buevi, Nlongiꞌeno kafutanga ko phaku yi Nzo Nzambi e ? \p \v 25 Piela wuvutula : \p —Nyinga, weta futa. Piela bu kakota mu nzo ; Yesu wuntuaminina : \p —Buevi wumbanza Simoni e ? Banani beti futa ziphaku kuidi mintinu mi ntoto e ? Bana bawu voti banzenza e ? \p \v 26 Piela wuvutula ti : \p —Zinzenza. \p Bosi Yesu wunkamba : \p —Diawu bana balendi futa phaku ko ; \v 27 vayi mu diambu tubika kotisa divuda mu batu baba. Yenda ku mbu, loza nziolo mu nlangu ; benda mbizi yitheti yimbakana, zibula munuꞌandi, buna ma wumona vanzi. Bonga kiawu ayi wuba vana mu diambu di futa ziphaku zi beto buadi. \c 18 \s1 Nani lutidi munneni mu Kipfumu ki Diyilu \r (Malako 9.33-37 ; Luka 9.46-48) \p \v 1 Muna thangu yina, minlonguki miyiza kuidi Yesu ayi minyuvula : \p —Buna nani lutidi munneni mu Kipfumu ki Diyilu e ? \p \v 2 Yesu wutumisa muana lezi, wuntelimisa va khatitsikꞌawu \v 3 ayi vutuba : \p —Bukiedika ndikulukamba enati lukadi balula mavanga ayi enati lukadi kituka banga bana balezi, lulendi kota ko mu Kipfumu ki Diyilu. \v 4 Diawu woso mutu wowo wukukikulula banga muana wawu, buna niandi lutidi munneni mu Kipfumu ki Diyilu. \v 5 Ayi woso mutu wowo wunyakulu muana lezi wuphila yayi mu dizina diama, minu kuandi kayakudi. \r (Malako 9.42-48 ; Luka 17.1-2) \p \v 6 Woso mutu wumbuisa mu masumu wumosi mu bana balezi bobo bakunguilukilanga, bulutidi mboti bankanga ditadi dinneni diodi beti nikina zitheti mu tsingu bosi bandiamisa ku tsi mbu. \p \v 7 A nga mabienga va nza mu diambu di ziphila-phila zi mambu momo meti buisa batu mu masumu ! Mambu beni mafueti kaka kuiza vayi mabienga kuidi mutu wowo wuntonisanga mawu. \p \v 8 Enati koko kuaku voti kulu kuaku kulembo buisi mu masumu buna mboti mu zenga kuawu ayi loza kuawu thama. Bila mboti wukota ku luzingu ayi koko kuzengo voti kulu kuzengo ayi mu lozo ku mbazu yika yizimanga ko ayi mioko miodi miduka voti malu muadi maduka. \p \v 9 Enati dieso diaku dieta kubuisa mu masumu, dovula diawu ayi loza diawu ku thama ! Bila bulutidi mboti mu kota ku luzingu mu kambu dieso ayi lozo ku mbazu yi bulungi ayi meso muadi maduka. \p \v 10 Lukeba Lubika lenza kani muana wumosi mu bana balezi baba bila ndikulukamba zimbasi ziawu ku Diyilu zintelamanga mu zi thangu zioso va ntuala zizi ki Dise diama diodi widi ku Diyilu. \s1 Dimemi dizimbala ayi dimonika \r (Luka 15.3-7) \p \v 11 [Bila Muana Mutu wuyiza mu vukisa batu bobo bazimbala\f + \fr 18.11 \fr*\ft Buku kiaki kisi kisomana ko mu minkanda minkaka.\ft*\f*.] \p \v 12 Buevi lumbanza e ? Enati mutu beki khama yi mamemi vayi dimosi dizimbidi, buna kalendi bika ko luvua ayi divua di mamemi mankaka va mbata mongo mu kuenda tombi diodi dizimbidi e ? \v 13 Enati mueni diawu, bukiedika ndikulukamba, makamona khini mu diambu di dimemi dina viokila khini yoyi kadi mu luvua ayi vua lu mamemi momo makambu zimbala. \v 14 Phila yimosi ayi Dise dieno didi ku Diyilu, kakadi zola ti muana wumosi mu bana balezi baba kazimbala. \s1 Buevi bu lemvukila khomba yi vangidi mbimbi \p \v 15 Enati khombꞌaku vengi mbimbi, yenda wuntala ngeyo veka ayi nkambi mbimbi yi kavengi va beno veka buadi. Enati wuwilukidi, buna vutudi khombꞌaku mu nzila yimboti. \v 16 Vayi enati kakadi wilukila, buna bonga mutu wumosi voti batu buadi mu diambu mamo mantubu makindusu mu kimbangi ki batu buadi voti ki batu batatu. \v 17 Enati, kakadi wila batu beni, buna kamba mambu beni kuidi dibundu. Enati mengi kuandi wila dibundu, buna wuntalanga ; banga Pakanu ayi mfutisi wu phaku. \v 18 Bukiedika ndikulukamba ti mamo luela kanga vava ntoto, mela kangama ku Diyilu ayi mamo luela nianguna va ntoto mela niangunu ku Diyilu. \p \v 19 Ndikulukamba diaka enati batu buadi mu beno vava ntoto bawizini mu lomba dioso kuandi diambu, buna Dise diama diodi widi ku Diyilu wela kuba vana diawu. \v 20 Bila vana vakutikini batu buadi voti batu batatu mu dizina diama, minu ndidi va khatitsikꞌawu. \p \v 21 Piela wufikama vaba Yesu, wunyuvula : \p —A Pfumu ! Zikhumbu zikua mbeki bu lemvukila khombꞌama wukuphangilanga mambu mambimbi e ? Tsambuadi di zikhumbu kaka e ? \p \v 22 Yesu wumvutudila : \p —Nana, ndikadi kukamba ti tsambuadi di zikhumbu kaka vayi nate lusambudi lu zikhumbu bunda tsambuadi. \v 23 Diawu Kipfumu ki Diyilu kidedikini banga ntinu wuzola tanga bima biandi ayi bisadi biandi. \v 24 Buna katona tanga bima biandi, bannatina kisadi kimosi kiba pholo andi yi kumi di mili di bitalanta\f + \fr 18.24 \fr*\fq talanta\fq*\fqa : \fqa*\ft kiba mbongo yi sengo. Luvalu luandi luba lu mili sambanu zi denali. Talanta kidedakini mu tezo ki mafunda ma mafunda ma zimbongo.\ft*\f*. \v 25 Vayi bu kasia nunga ko futa ; diawu pfumuꞌandi katumina ti bansumbisa niandi veka ayi nketoꞌandi ayi bana bandi ayi bima biandi bioso muingi pholo andi yifutama. \v 26 Vayi kisadi beni kifukama va malu mandi ayi kinleba : \p “Bika wumvibidila ! Mandifuta pholoꞌaku yoso !” \p \v 27 Pfumu wu kisadi kioki wummona kiadi, wunyekula ayi wunlemvukila pholoꞌandi yoso. \p \v 28 Kisadi beni bu katotuka, wudengana nkundi andi, muisi kisalu yandi ; wundeva khama yimosi yi zidenali\f + \fr 18.28 \fr*\fq denali\fq*\fqa : \fqa*\ft yiba mfutu wu kisadi bu kasedi lumbu kimvimba mu ndima.\ft*\f*. Niandi wumbuila ayi wumfieta va dinga ayi wunkamba : “futa pholoꞌama”. \p \v 29 Nkundi andi wu kisalu wufukama ayi wunleba : \p “Bika wumvibidila ! Mandifuta pholoꞌku.” \v 30 Vayi wumanga vibidila, wuyenda kunkangisa nate kamanisa futa pholo yoso. \p \v 31 Bakundi ba kisalu bankaka bamona kiadi kiwombo bu bamona bu viokila mambu moso. Diawu bayenda kambila pfumu kisalu mambu moso bu mabela. \v 32 Buna Pfumu beni wutumisa kisadi beni, wunkamba : \p “Widi kisadi kimbimbi ! Minu ndilemvukila pholo yoso bila wundeba ngolo. \v 33 A bila mbi wusi monina ko khombꞌaku kiadi, banga bobo minu ndimueniningi kiadi e ?” \p \v 34 Pfumu wufuema buwombo ayi wunyekula mu mioko mi batu bobo banyamisanga batu nate kela manisa futa pholoꞌandi yoso. \v 35 Buawu bobo buela kuluvangila Dise diama didi ku Diyilu enati kadika mutu mu beno mengi lemvukila khombꞌandi mu ntima wukiedika. \c 19 \ms1 KISALU KI YESU MU YUDA AYI MU YELUSALEMI \s1 Ziphaka mu diambu di vonda dikuela \r (Malako 10.1-12) \p \v 1 Yesu bu kamanisa tuba mambu momo, wubotuka ku Ngalili, wuyenda mu bizunga bi Yuda ku disimu dinkaka di Yolidani. \v 2 Nkangu wu batu bawombo banlandakana ayi kuna kabelusila bambevo. \p \v 3 Bafalisi bayiza kuidi Yesu mu kumvukumuna ayi banyuvula : \p —Minsua midi kuidi bakala mu katula nketo andi va dikuela mu kioso-kioso bila e ? \p \v 4 Wuba vutudila : \p —Lutengi ko ti vana thonono mvangi wuvanga bakala ayi nketo \v 5 ayi wutuba : \qt Diawu bakala kela bikila Dise diandi ayi ngudi andi mu bundana ayi nketoꞌandi ; buna bawu buadi bela kituka mutu wumosi e ?\qt* \v 6 Buawu bobo basiedi diaka batu buadi ko vayi beka mutu wumosi. Diawu mutu kabika vambisa kibundisa Nzambi. \p \v 7 Bafalisi bankamba : \p —Vayi buna bila mbi Moyize kavanina minsua kuidi bakala mu vana nkanda luvambunu kuidi nketo ayi kunkuka va dikuela e ? \p \v 8 Yesu wuba vutudila : \p —Moyize wuluvana minsua mu vonda dikuela mu diambu di mintima mieno midi banga matadi. Vayi buawu ko bubela vana thonono. \v 9 Vayi ndikulukamba : Woso mutu wumvambana ayi nketo andi, enati kasi vola kiphinga ko ayi kuedidi nketo wunkaka, buna luzaba ti bafueti kuntangila nkua kitsuza. \p \v 10 Buna minlonguki minkamba : \p —Enati bobo bufueti kadila bakala va ntuala nketo, buna kadi kuandi mfunu mu kuela. \p \v 11 Yesu wuba vutudila : \p —Batu boso balendi kikinina mambu momo ko vayi kuidi bobo kaka bavanu diawu. \v 12 Bukiedika bankaka balendi kuela ko bila badi bavokolo tona mbutukulu awu ; bankaka bavokolo kuidi batu mu diambu babika kuela ayi bankaka bakivokolo bawu veka mu diambu di kipfumu ki Diyilu. Woso mutu wulenda kikinina mambu mama, bika kakikinina mawu. \s1 Yesu wutambula bana balezi \r (Malako 10.13-16 ; Luka 18.15-17) \p \v 13 Banatina Yesu bana balezi muingi kaba tetika mioko ayi kaba sambidila. Vayi minlonguki mitemina batu bobo banata bana beni. \p \v 14 Vayi Yesu wuba kamba : \p —Lubika bana balezi biza kuidi minu ; kadi kuba kandika bila kipfumu ki Diyilu kidi ki bobo baba dedikini. \p \v 15 Wuba tetika mioko ayi wuyenda kuandi. \s1 Zimvuama ayi Kipfumu ki Nzambi \r (Malako 10.17-31 ; Luka 18.18-30) \p \v 16 Buna mutu wumosi wufikama vaba Yesu ayi wunyuvula : \p —A Nlongi, diambu mbi dimboti phanga muingi ndibaka luzingu lu mvu ka mvu e ? \p \v 17 Yesu wumvutudila : \p —Bila mbi wukunguivudila mu diambu dimboti e ? Zaba ti wumosi kaka widi wumboti. Vayi enati tidi kota mu luzingu buna wufueti keba Mina. \p \v 18 Mutu beni wunyuvula : \p —A Mina mbi miomi e ? \p Yesu wuvutula : \p —\qt Kadi vonda, kadi vanga kitsuza, kadi yiba, kadi telama kimbangi ki luvunu. \qt* \v 19 \qt Kinzika dise diaku ayi ngudi aku ayi zola ndiaku banga bobo weta kukizodila ngeyo veka.\qt* \p \v 20 Ditoko beni dituba : \p —Ndieta keba Mina mioso miomi vayi mbi bikambulu diaka va minu e ? \p \v 21 Yesu wumvutudila : \p —Enati tidi ba mutu wufuana ; yenda mana sumbisa bima biobi bidi yaku bosi vana kuidi minsukami, buna ma wubaka kimvuama ku Diyilu, bosi yiza wundandakana ! \p \v 22 Ditoko buna kawa mambu mama, wuyenda mu kiadi, bila kimvuama kiwombo kiba yandi. \p \v 23 Bosi Yesu wukamba minlonguki miandi : \p —Bukiedika ndikulukamba ti didi diambu diphasi kuidi mutu widi kimvuama mu kota mu kipfumu ki Diyilu. \v 24 Ndikulukamba diaka ti kadi kuandi phasi kuidi kamela\f + \fr 19.24 \fr*\fq Kamela\fq*\fqa : \fqa*\ft mpila bulu kidi banga mpunda. Kikubuku mu natanga bizitu mu dikanga ayi kieti nuanga nlangu wuwombo.\ft*\f* mu viokila va divudu di tsoma vayi bika kuidi mutu widi kimvuama mu kota mu kipfumu ki Nzambi. \p \v 25 Minlonguki misimina buwombo mu diambu di mambu momo, miyuvula : \p —A buna nani lenda vuka e ? \p \v 26 Yesu wuba sungimina bosi wutuba : \p —Kuidi batu malendi baka bu vangimina ko vayi kuidi Nzambi mamo malenda vangama. \p \v 27 Bosi Piela wunyuvula : \p —A beto tumana bika bima bioso mu diambu di kulandakananga, buevi buela bela mu diambu dieto e ? \p \v 28 Yesu wuba vutudila : \p —Bukiedika ndikulukamba ti thangu mambu moso mela kituka mamona ayi bu Muana Mutu kela vuanda va Kundu kiandi ki Kipfumu mu nkembo, beno lundandakana, luela vuanda va kumi bikundu biodi mu diambu di sambisa kumi makanda muadi ma Iseli. \v 29 Bosi woso mutu bikidi kani zinzo ziandi, kani bakhomba bandi zi babakala, bakhomba bandi zi baketo, kani Dise diandi, ngudi andi, bana bandi voti zitsola ziandi mu diambu diama wela baka bima biandi mu zikhama di zikhumbu ayi wela tambula luzingu lu kalumani. \v 30 Vayi batu bawombo mu bobo badi buabu batheti bela ba batsuka ayi bobo badi buabu batsuka, bela ba batheti. \c 20 \s1 Nongo yi bisadi bi ndima yi vinu \p \v 1 Kipfumu ki Diyilu kidedikini banga : \p —Pfumu yi ndima yitotuka mu nsuka-nsuka mu sonika bisadi bilenda sala mu ndimꞌandi yi vinu. \v 2 Wuwizana yawu mu denali\f + \fr 20.2 \fr*\fq denali\fq*\fqa : \fqa*\ft tala Matayi 18.28.\ft*\f* kimosi mu lumbu kimosi ayi wuba fidisa ku ndimꞌandi yi vinu. \v 3 Wutotuka diaka mu thangu yi vua yi nsuka ; wumona batu bankaka, bakambulu mu kisalu, buna batelimini va zandu. \v 4 Wuba kamba : \p “Beno mamveno, yendanu lusala mu ndimꞌama yi vinu ayi mandi lufuta mfutu wufuana. Bawu mamvawu bayenda.” \p \v 5 Wutotuka diaka va midi bosi mu thangu yintatu yi masika. Bo buawu kavanga. \v 6 Mu thangu yintanu, mu masika, wutotuka ayi wumona diaka bankaka buna batelimini vana ayi wuba yuvula : \p “Bila mbi lutelimini vava lumbu kimvimba mu kambu sala kadi kima ?” \p \v 7 Bavutula : \p “Bila kadi mutu kasi tusonika ko mu kisalu !” Wubakamba : \p “Beno mamveno, yendanu sadi ku ndimꞌama.” \p \v 8 Va masika pfumu yi ndima wukamba kapita kiandi : \p “Tela bisadi ayi wuba futa vayi tonina kuidi bobo baba batsuka mu sonama bosi wumanisina kuidi bobo baba batheti.” \p \v 9 Batu bobo basonama thangu yi ntanu yi masika batambula denali kimosi-kimosi mu kadika mutu. \v 10 Bosi batu bobo baba batheti mu sonama bu bayiza, babanzila ti bawu banluta vayi denali kimosi-kimosi kadika mutu kafutu, \v 11 Buna batambula kiawu, bafuemina pfumu yi ndima \v 12 ayi bankamba : \p “Batu bobo sonikiningi kunzimunina, thangu yimosi kaka basadidi. Vayi wuba futidi phila yimosi ayi beto tusedi kisalu kingolo ayi ku tsi muini wungolo mu lumbu kimvimba.” \p \v 13 Pfumu yi ndima wuvutula kuidi kisadi kimosi mu bawu : \p “A nkundi ama, ndisi kuvangila mbimbi ko ! Tuisi wizananga yaku mu denali kimosi ko e ? \v 14 Bonga mfutu aku ayi yenda kuaku. Minu thidi vana kuidi mutu wowo wutsuka phila yimosi banga ngeyo. \v 15 A buevi ndisi ko minsua mu vanga dioso thidi mu zimbongo ziama e ? Voti kikhenene weka mona bu ndidi mutu wumboti.” \p \v 16 Buawu bobo buela bela batu batsuka batu batheti ayi batu batheti batu batsuka. \s1 Yesu wuyolukila diaka lufua luandi ayi mfulukulu andi \r (Malako 10.32-34 ; Luka 18.31-34) \p \v 17 Yesu bu kaba nkuenda ku Yelusalemi ; wubonga mu nzila kumi minlonguki miandi miodi va lutengo, wuba kamba : \p \v 18 —Lutala, tulembo yendi ku Yelusalemi, vayi kuna Muana Mutu kela yekodolo mu mioko mi bapfumu banganga Nzambi ayi kuidi Minlongi mi Mina. Bela kunzengila nkanu wu lufua \v 19 ayi bela kunyekula mu mioko mi bapakanu muingi bansekinina, bambeta bikoti ayi bambanda va dikulusi. Bosi mu lumbu kintatu niandi wela fuluka. \s1 Ngudi yi bana ba Zebede yilombila bana bandi buangu ki nzitusu \r (Malako 10.35-45 ; Luka 22.25-27) \p \v 20 Buna ngudi yi bana ba Zebede wuyiza kuidi Yesu va kimosi ayi bana bandi ; wumfukimina ayi wunlomba diambu dimosi. \p \v 21 Yesu wuyuvula : \p —A mbi tidi e ? \p Niandi wuvutula : \p —Bika bana bama baba babuadi bababakala bavuanda wumosi ku lubakala luaku ayi wumosi ku lumoso luaku mu Kipfumu kiaku. \p \v 22 Yesu wuba kamba : \p —Beno lusi zaba ko momo lunlomba. Buna beno lulenda nua mbungu yoyi ndiela nua ? \p Bamvutudila : \p —Nyinga, tulenda kueto bu vanga ! \p \v 23 Yesu wuba kamba : \p —Bukiedika luela nua mbungu ama vayi mu diambu di vuanda va lubakala luama voti ku lumoso luama, diodi disi ko mu minsua miama bila bibuangu beni bidi mu diambu di batu bobo Dise diama kakubikila biawu. \p \v 24 Thangu kumi di minlonguki minkaka miwa bobo, mifuemina bakhomba zina buadi. \p \v 25 Yesu wuba tumisa bawu boso, wuba kamba : \p —Luzebi ti bapfumu ba Bapakanu zieti kuba yadila mu kingolo ayi batu bawu banneni beti kuba monisanga lulendo luawu. \v 26 Vayi buawu ko bulenda bela kuidi beno. Vayi woso mutu tidi ba wunneni mu beno bika kaba kisadi kieno. \v 27 Woso tidi ba wutheti buna bika kaba mvika weno. \v 28 Bila Muana Mutu kasia kuiza ko muingi bansadila vayi wuyiza mu diambu di sadila batu ayi mu diambu di vana luzingu luandi mu diambu di kula batu bawombo. \s1 Yesu wubelusa baphofo buadi \r (Malako 10.46-52 ; Luka 18.35-43) \p \v 29 Bu babika Yeliko, nkangu wu batu bawombo balandakana Yesu. \v 30 Baphofo buadi bavuanda mu yenda nzila, bu ziwa ti Yesu wulembo vioki buna zieka nyamikina : \p —Pfumu ! Muana Davidi, wutumoni kiadi e ! \p \v 31 Nkangu wu batu wuba temina muingi zibika biyoko vayi ziluta buela yamikina ngolo : \p —Pfumu ! Muana Davidi, wutumona kiadi e ! \p \v 32 Yesu wutelama ; wuba tela ayi wuba yuvula : \p —A mbi lutidi ndiluvangila e ? \p \v 33 Zimvutudila : \p —Pfumu ! Tutidi meso meto mazibuka ! \p \v 34 Yesu wuba mona kiadi, wusimba meso mawu. Muna ntangu beni yina kaka zitona mona ayi zinlandakana. \c 21 \s1 Yesu wutambulu mu nkembo ku Yelusalemi \r (Malako 11.1-11 ; Luka 19.28-38 ; Yowani 12.12-19) \p \v 1 Mu thangu bafikama ku Yelusalemi, batula ku Betefange, buala buidi ku mongo minti mi olive, Yesu wutuma minlonguki miodi ayi \v 2 wuba kamba : \p —Yendanu ku buala bobo buidi ku ntualꞌeno. Buna ma lumona phunda yi nketo yikangama ayi muanꞌandi wu mbakala va ndambu ; luzinianguna ayi lundatina ziawu. \v 3 Enati mutu wuluyuvudi, buna luvutula : “Pfumu wuzivuidi mfunu”. Buna wela kuzifidisa mu nsualu. \p \v 4 Mambu momo mavangama mu diambu di dedikisa mambu matuba mbikudi : \q1 \v 5 \qt Lukamba kuidi ndumba yi Sioni\qt* \q1 \qt Tala Ntinuꞌaku wizidi kuidi ngeyo\qt* \q1 \qt widi wulembama ; widi va yilu phunda yi nketo\qt* \q1 \qt vuendi va mbata muana phunda, muana wu phunda yi nketo.\qt* \p \v 6 Minlonguki miyenda, mivanga boso Yesu kaba kambila. \v 7 Minata phunda yinketo ayi muana phunda, miyala minledi miawu va mbata ziphunda beni bosi Yesu wuvuanda vana. \v 8 Nkangu wu batu bawombo bayala minledi miawu mu nzila. Bankaka bazenga matafi ma minti ayi bayala mawu mu nzila. \v 9 Nkangu wu batu bobo baba ku ntuala ayi bobo baba ku mbusa, baba yamikinanga : \q1 \qt Ozana kuidi Muana wu Davidi !\qt* \q1 \qt Bika kasakumunu mutu wowo wunkuizila mu dizina di Pfumu\qt* \q1 \qt Ozana mu bibuangu bizangama !\qt* \p \v 10 Bu kakota mu Yelusalemi, divula dioso dinikuka. Bayuvula : \p —Nani mutu wowo e ? \p \v 11 Nkangu wu batu wuvutula : \p —Yesu, mbikudi wu Nazaleti mu zunga ki Ngalili ! \s1 Yesu mu nzo Nzambi \r (Malako 11.15-19 ; Luka 19.45-48 ; Yowani 2.13-16) \p \v 12 Yesu wukota mu luphangu lu Nzo Nzambi, wukuka batu boso baba sumba bima. Wusengubula zimeza zi bobo baba sienzanga zimbongo ayi bikundu bi bobo baba nsumbisa mabembi. \v 13 Ayi wuba kamba : \p —Disonama ti \qt Nzo ama yela tedolo Nzo yi lusambulu vayi beno lukitudi yawu suamunu ki mivi.\qt* \p \v 14 Baphofo ayi bantiudikanga bayiza kuidi niandi muna luphangu lu Nzo Nzambi ayi wubabelusa. \v 15 Bapfumu zi banganga Nzambi ayi minlongi mi Mina mifuema ngolo bu bamona bikumu biobi bivanga Yesu ayi bu bamona bana baba yamikina mu khati luphangu lu nzo Nzambi ti : “Ozana, kuidi muana Davidi !” \v 16 Diawu banyuvudila : \p —Wulembo wi kuaku mambu momo bana bobo balembo tubi e ? Yesu wuba vutudila : \p —Nyinga ! Vayi lutengi ko : \q1 \qt Ngeyo wutambula Nzitusu aku mu miunu mi bana balezi\qt* \q1 \qt ayi nate mu miunu mi bana batsombi ?\qt* \p \v 17 Bosi wubabika, wutotuka mu divula, wuyenda ku Betani kuawu kaleka. \s1 Yesu wusinga nti wu figi \r (Malako 11.12-14,20-25) \p \v 18 Mu nsuka-nsuka bu kaba mvutuka ku divula, wumona nzala. \v 19 Bu kamona nti wumosi wu figi va ndambu nzila, wufikama vaba nti beni vayi meza na meza kaka kamona. Buna wukamba nti beni : \p —Wulendi buela butanga kadi dikundi dimosi ko ! Muna thangu beni nti wu figi wutumbu yuma. \p \v 20 Minlonguki bu mimona bobo, misimina ayi miyuvula : \p —A buevi nti wowo wuvikidi yumina ? \p \v 21 Yesu wuba vutudila : \p —Bukiedika ndikulukamba enati minu kidi yeno ayi enati lulendi memata ko, bika sia ti lubeki kaka buvangila mambu maphengi mu nti wu figi wawu vayi lubeki bukambila kuidi mongo wowo : “Katuka vava, wukiloza mu mbu !” ayi mela vangama. \v 22 Mambu mamo malunlomba mu lusambulu, luela matambula enati luwilukidi. \s1 Balenza kipfumu ki Yesu \r (Malako 11.27-33 ; Luka 20.1-8) \p \v 23 Yesu wukota mu Nzo Nzambi. Mu thangu kaba nlonga, bapfumu banganga Nzambi ayi bakulutu ba batu bayiza fikama va kaba ayi banyuvula : \p —Mu lulendo mbi wulembo vangila mambu momo ? Ayi nani wuvana lulendo beni ? \p \v 24 Yesu wuba vutudila : \p —Thidi kuluyuvula mamvana kiuvu kimosi. Enati lupheni mvutu, buna bosi minu mamvama ndieka kulukamba mu lulendo mbi ndilembo vangila mambu mama. \v 25 Nani wuvana Yowani minsua mu botika, Nzambi voti batu ? \p Batona findana bawu na bawu ziphaka ayi batuba : \p —Beto kuiza kambi ti “Nzambi” buna maka tukamba ti “bila mbi lumanga kunwilukila ?” \v 26 Bosi beto kamba ti “Batu” boma tummona mu diambu di nkangu wu batu bila baboso bazebi ti Yowani widi mbikudi. \p \v 27 Buna bavutudila Yesu : \p —Tusi zaba ko ! \p Niandi mamvandi wuba kamba : \p —Minu mamvama ndilendi kulukamba ko kani mu lulendo mbi ndilembo vangilanga mambu momo. \s1 Nongo yi bana buadi ba babakala \p \v 28 Buevi lumbanza mu diambu diadi ? Mutu wumosi wuba ayi bana bandi buadi bababakala. Wuyiza kuidi wutheti ayi wunkamba : “A muanꞌama yenda sadi buabu ku ndima yi vinu !” \p \v 29 Muana beni wumvutudila : “Mbengi kuama” Bosi kunzimunina, wubalula mayindu ayi wuyenda. \v 30 Dise diyenda kuidi muana wummuadi ayi mo mawu mambu kankamba. Niandi wuvutula “Nyinga Tata, ndinkuenda.” Vayi kasi kuenda ko. \p \v 31 Nani wuvanga luzolo lu Dise mu bana babuadi ? Bamvutudila : \p —Muana wutheti. \p Buna Yesu wuba kamba : \p —Bukiedika ndikulukamba mimfutisi mi ziphaku ayi bandumba leta bela kulutuaminina mu kota mu Kipfumu ki Nzambi. \v 32 Bila Yowani wuyiza mu kulumonisa nzila yi busonga vayi lumanga kunwilukila. Muaki mimfutisi mi ziphaku ayi bandumba leta banwilukila. Ka diambu ko lumona momo vayi lusia balula mavanga ko muingi ku nzimunina lunwilukila. \s1 Nongo yi minkuni mimbimbi mi ndima yi vinu \r (Malako 12.1-12 ; Luka 20.9-19) \p \v 33 —Wanu nongo yinkaka : Mutu wumosi wuba ndimꞌandi yi vinu, wutungila yawu luphangu, wukaba dibulu dimosi mu kamuninanga mimbutu ma vinu. Wutunga nzo yi banga mu diambu di sunganga ndimꞌandi. Wuyekula ndima beni mu mioko mi bisadi bi ndima muingi bayifutilanga ; bosi wuyenda mu nzietolo. \p \v 34 Thangu yi mvelongo mimbutu bu yifuana, wutuma bisadi biandi kuidi bisadi biobi kadefisa ndima beni muingi belandi ndambuꞌandi mimbutu. \v 35 Vayi minkuni mi ndima yi vinu beni mibuila bisadi biandi : mibeta wumosi, mivonda wunkaka bosi milozila wuntatu matadi. \p \v 36 Pfumu yi ndima vinu beni wutuma bisadi binkaka ; lelo bawombo katuma viokila bobo katuama tuma va theti vayi mambu mo mawu bavangulu kuidi bobo kasia bikila ndima. \p \v 37 Bosi wuba fidisila muanꞌandi bu katuba ti : bela kinzika muanꞌama. \p \v 38 Vayi minkuni buna mimona muana beni wulembo yizi, mikambasana ti : “Taleno mutu wowo wela vinginina kiuka, yizanu tumvonda muingi kiuka kikituka kieto.” \p \v 39 Mimbuila, minkoka ku nganda yi ndima ayi mimvonda. \v 40 Buevi lumbanza, thangu pfumu yi ndima yi vinu bu kela vutuka, buevi kela vangila minkuni miomio ? \p \v 41 Bamvutudila : \p —Wela vonda, mu kambu kiadi batu bobo bambimbi. Bosi wela defisa ndima yi vinu beni kuidi minkuni minkaka miomi miela kumvananga mimbutu mu kadika thangu yeti velo mimbutu ! \p \v 42 Bosi Yesu wuba kamba : \p —Kadi khumbu lutengi ko mu masonoko : \q1 \qt Ditadi diodi diloza mintungi\qt* \q1 \qt dikituka ditadi di mfunu, di fuma ki nzo.\qt* \q1 \qt Pfumu niandi wuvanga buawu.\qt* \q1 \qt Ayi didi diambu di tsiminanga mu meso meto !\qt* \p \v 43 Diawu ndikulukambila ti bela kuluziona Kipfumu ki Nzambi ayi bela vana kiawu kuidi batu bobo bela kibutila mimbutu. \q1 \v 44 \qt Vayi woso mutu wela bua va ditadi beni\qt* \q1 \qt wela keluka mu bitini,\qt* \q1 \qt vayi woso wela builu ditadi beni\qt* \q1 \qt wela mana kosumuka\qt*\f + \fr 21.44 \fr*\ft Buku kiaki kisi ko mu minkanda minkaka. \ft*\f*\qt .\qt* \p \v 45 Buna bamana wa zinongo ziozi, bapfumu banganga Nzambi ayi Bafalisi babakula ti Yesu bawu kalembo yolukila. \v 46 Batomba nzila yi kunkangila vayi nkangu wu batu baba mona boma bila batu bammona ti niandi widi mbikudi. \c 22 \s1 Nongo yi batu batumusu \r (Luka 14.15-24) \p \v 1 Yesu wuba yolukila diaka mu zinongo. Wuba kamba : \p \v 2 —Kipfumu ki Diyilu kidedikini banga ntinu wumosi wusadisa nyengo mu diambu di dikuela di muanꞌandi wubakala. \v 3 Wutuma bisadi biandi mu kuenda tedi batu bobo batumusu ku nyengo ; vayi batu beni bamanga kuawa kuiza. \v 4 Wubuela tuma diaka bisadi binkaka ayi wuba kamba : \p “Lukamba kuidi batu bobo batumusu ku nyengo ti mbeni kubika bidia ; phondisidi zingombi ziama ayi bibulu biama bi mafuta ; bima bioso bikubimini. Yizanu ku nyengo dikuela !” \p \v 5 Vayi batu bobo batumusu bamona mambu beni maphamba, bosi kadika mutu wuyenda kuandi : Wumosi ku tsolꞌandi, wunkaka ku kita kayenda. \v 6 Bobo basiala ; bakanga bisadi biandi ; babayamisa ayi babavonda. \p \v 7 Buna ntinu wufuema ngolo ayi wufidisa masodi mandi mu vonda mimvondi beni ayi muvika divula diawu. \v 8 Bosi wukamba bisadi biandi : \p “bidia bi nyengo wu dikuela bikubimini. Vayi batu batumusu basi bafuana ko. \v 9 Diawu yendanu mu ziphambu zi zinzila, tumisanu batu boso lummona muingi biza ku nyengo wu dikuela.” \p \v 10 Bisadi biyenda mu zinzila ayi bakutikisa batu boso bobo bamona ; batu bamboti ayi bambimbi ayi nzo yi nyengo wu dikuela yiwala. \v 11 Ntinu bu kakota mu tala batu bobo baba mu nzo yi nyengo, wumona mutu wumosi wukambu vuata minledi mi nyengo wu dikuela. \p \v 12 Buna wunyuvula : \p “A nkundi ama ! A buevi kotidi vava ngeyo kambulu vuata minledi mi nyengo wu dikuela ?” Vayi mutu beni kasia baka divutula ko. \p \v 13 Buna ntinu wukamba bisadi biandi : \p “Lunkanga malu ayi mioko ; lunloza ku nganda kuidi tombi, kuna kuidi bidilu ayi nkuetosolo wu menu.” \p \v 14 Bila batumusu badi bawombo vayi bobo basobulu badi bafioti. \s1 Ziphaka mu diambu di phaku yi Sezali. \r (Malako 12.13-17 ; Luka 20.20-26) \p \v 15 Buna Bafalisi bayenda ayi bafindana ziphaka bawu na bawu mu tomba diluaku di buidila Yesu mu mambu momo kalenda tuba niandi veka. \v 16 Bamfidisila minlonguki miawu ayi batu ba dikabu di Elode. Batuba : \p —A Nlongi, tuzebi mboti ti ngeyo widi mutu wuntubanga kiedika, weta longa nzila yi Nzambi mu kiedika ayi wumonanga mutu boma ko bila wutalanga bizizi bi batu ko. \v 17 Wutukambi buabu kani buevi wumbanza mu diambu diadi : minsua midi mu futa phaku kuidi Sezali voti nana ? \p \v 18 Vayi Yesu wuzaba mayindu mawu mambimbi ayi wutuba : \p —A bankua mayuya, bila mbi lukumfiedila e ? \v 19 Mbonisanu zimbongo ziozi lumfutilanga phaku ! Buna bannatina denali\f + \fr 22.19 \fr*\fq denali\fq*\fqa : \fqa*\ft yiba zimbongo zi bisengo. Tala mu Matayi 18.28.\ft*\f* kimosi. \p \v 20 Bosi wuba yuvula : \p —Zizi kiaki kinani ayi bisono biabi bi nani e ? \p \v 21 Bavutula ti : \p —Bi Sezali. \p Buna Yesu wuba kamba : \p —Diawu luvana bi Sezali kuidi Sezali ayi bi Nzambi kuidi Nzambi ! \p \v 22 Babo basimina buwombo bu bawa bobo ; bambika ayi bayenda kuawu. \s1 Ziphaka mu diambu di mfulukulu \r (Malako 12.18-27 ; Luka 20.27-40) \p \v 23 Muna lumbu beni kuandi, Basaduki, bobo beti tuba ti batu bafua balendi fuluka ko, bayiza kuidi Yesu ayi banyuvula : \p \v 24 —A Nlongi, \qt Moyize wukamba ti bakala dikuela bu kafuidi, enati kasi buta bana ko buna khombꞌandi kafueti vinginina nketo wowo kabikidi muingi kabutila khombꞌandi wufua bana.\qt* \v 25 Vayi tuba ayi tsambuadi di bakhomba zi babakala. Muana wutheti wukuela nketo, wufua ayi kasia buta bana ko. Wubika nketoꞌandi kuidi khombꞌandi. \v 26 Buawu bobo buvangimina kuidi khomba yoyo yimmuadi ayi yintatu nate kuidi yoyi yi tsambuadi. \v 27 Ku nzimunina nketo beni mamvandi wufua. \v 28 A buna mu lumbu ki mfulukulu nketo beni wela ba wunani mu bawu tsambuadi bila bawu boso bankuela e ? \p \v 29 Yesu wuba vutudila : \p —Lulembo kukivuni bila lusi zaba Masonoko ko ayi lusi zaba ko lulendo lu Nzambi. \v 30 Ku nzimunina yi mfulukulu. Batu balendi buela kuelana ko ayi kuedusu ko vayi bela ba banga zimbasi mu Diyilu. \v 31 Vayi mu diambu di mfulukulu yi bafua, lutengi ko mambu ma lukamba Nzambi : \v 32 \qt Minu ndidi Nzambi yi Abalahami, yi Isaki ayi yi Yakobi e ? Nzambi kasi Nzambi yi batu bafua ko vayi Nzambi yi batu badi moyo.\qt* \p \v 33 Nkangu wu batu bu wuwa bobo basimina ngolo mu malongi mandi. \s1 Muina wu lutidi \r (Malako 12.28-34) \p \v 34 Bafalisi, bu bawa ti Yesu kangisidi miunu mi Basaduki, bakutakana va kimosi. \v 35 Buna wumosi mu bawu wuba nlongi wu mina, wuyiza kumfiela. Buna wunyuvula : \p \v 36 —A Nlongi ! A Muina mbi wulutidi mu Mina mioso e ? \p \v 37 Yesu wumvutudila : \p —\qt Zola Pfumu Nzambi aku mu ntimꞌaku woso, mu muelꞌaku woso ayi mu mayindu maku mamo.\qt* \v 38 Wowo muina wulutidi ayi wawu wutheti. \v 39 Wummuadi wudedikini banga wowo wutheti wawu wawu : \qt Zola ndiaku banga bu weta kukizodila ngeyo veka.\qt* \v 40 Mina mioso ayi malongi ma mimbikudi madi mu Mina miami miodi. \s1 Ziphaka mu diambu di Klisto \r (Malako 12.35-37 ; Luka 20.41-44) \p \v 41 Bafalisi bu bakutakana va kimosi, buna Yesu wuba yuvula : \p \v 42 —Buevi lumbanzila mu diambu di Klisto ? Widi Muana nani e ? Bamvutudila : \p —Widi Muana wu Davidi ! \p \v 43 Buna wuba kamba : \p —Buna buevi Davidi, mu lutumu lu Pheve, kantedila Pfumu e ? Bila niandi wutuba : \q1 \v 44 \qt Pfumu wukamba kuidi Pfumuꞌama :\qt* \q1 \qt Vuanda va koko kuama ku lubakala\qt* \q1 \qt nate mbeni tula bambeni ziaku\qt* \q1 \qt ku tsi bitambi biaku.\qt* \p \v 45 Diawu, enati Davidi wuntedila “Pfumu” buna buevi kafueti bela muanꞌandi e ? \p \v 46 Kadi mutu wumosi kasia nunga ko kumvutudila mvutu. Ayi tona lumbu beni, kadi mutu wumosi kasia buela nunga ko mu kunyuvula diaka biuvu. \c 23 \s1 Yesu wuzengila bapfumu zi zinganga Nzambi nkanu. \r (Malako 12.38-40 ; Luka 11.39-52 ; 20.45-47) \p \v 1 Buna Yesu wukamba nkangu wu batu ayi minlonguki miandi : \p \v 2 —Minlongi mi Mina ayi Bafalisi kisalu kiawu sudikisa batu Mina mi Moyize. \v 3 Lutumukina ayi lukeba mambu moso bakulukamba. Vayi lubika landakana mavanga mawu bila mambu momo beti longa mawu ko beti sadila. \p \v 4 Bazebi kanga mimfuna midi zitu ayi beti tula miawu va mavangiti ma batu vayi bawu veka bamengi nikunina miawu mu tsongi nlembo. \v 5 Mambu moso bamvanga batidi ti batu baba mona. Diawu zikesi zi fioti-fioti\f + \fr 23.5 \fr*\fq zikesi zi fioti-fioti\fq*\fqa : \fqa*\ft bima Bafalisi baba vuatanga muawu musonama bibuku bi mambu ma Nzambi.\ft*\f* ziozi beti vuata mu thangu lusambulu zilutidi ziozi zibankaka mu kula ayi zitsongi zi mazuela mawu zidi zi mula. \v 6 Beti zola kaka vuandila mu bibuangu bi lukinzu mu minyengo ayi mu bikundu bitheti mu nzo zi zikhutukunu. \v 7 Beti zola baba vaninanga mboti vama vadi batu bawombo ayi babatedilanga “Nlongi”. \p \v 8 Vayi beno babika kulutedilanga “Nlongi” bila beno babo lubeki Nlongi wumosi kaka ayi beno boso luidi bakhomba. \v 9 Kadi mutu wumosi vava ntoto lulendi tedila ko : “Tata” bila Tata dimosi kaka didi yeno, diodi didi ku Diyilu. \v 10 Lubika talanga batu balutedila : “Pfumu” bila Pfumu yimosi kaka yidi yeno : Klisto. \p \v 11 Mutu wowo lutidi munneni va khatitsikꞌeno wela ba kisadi kieno. \v 12 Woso mutu wukukinangika wela kululu ayi woso mutu wukukikulula wela nanguku. \p \v 13 —A mabienga kuidi beno minlongi mi Mina ayi Bafalisi ! Luidi batu ba mayuya ! Bila lueti kandika batu ba kota mu Kipfumu ki Diyilu ayi beno veka lukotanga ko ! Ayi luvananga ko diluaku kuidi batu batidi kota bakota kuawu ! \p \v 14 [O mabienga kuidi beno minlongi mi Mina ayi Bafalisi ! Luidi batu ba mayuya ! Bila lueti zionanga bima bi mafuola ayi lueti sambilanga zitsambulu zimula muingi lumonika. Diawu luela bakila thumbudulu yilutidi tola\f + \fr 23.14 \fr*\ft Buku kiaki kisi ko mu minkanda minkaka.\ft*\f*.] \p \v 15 A mabienga kuidi beno minlongi mi Mina ayi Bafalisi ! Luidi batu ba mayuya. Lueti diengilanga mu mbu ayi mu ntoto mu diambu di tombanga kani lulenda baka, ka diambu ko nzenza wumosi wulenda kota mu dibundu dieno. Ayi enati lumbeki, lunkukitulanga muana wu bulungi mu zikhumbu zizole viokila beno veka. \p \v 16 A mabienga kuidi beno mintuadisi mifua meso. Beno lueti tuba ti enati mutu levidi ndefi mu “Nzo Nzambi”, diodi disi kuandi diambu ko. Vayi enati mutu levidi ndefi mu “nolo yidi mu Nzo Nzambi” buna kafueti dukisa ndefi andi. \v 17 Luidi bivungisi ayi Baphofo ! A mbi bilutidi mfunu ? Nolo voti nzo Nzambi yoyi yinkitulanga nolo yinlongo ? \v 18 Lueti tuba diaka : enati mutu levidi ndefi va “diziku dimyokolongo bibulu bitambuku kuidi Nzambi”, diodi disi kuandi diambu ko ; vayi enati levidi ndefi mu “dikaba diodi didi va diziku” buna kafueti dukisa ndefi andi. \v 19 Baphofo ! Diambu mbi dilutidi mfunu, makaba voti diziku dinkitulanga dikaba dinlongo ? \v 20 Mutu wowo levidi ndefi mu “diziku”, buna levidi yawu mu diziku ayi mu bima bioso bidi vana. \v 21 Mutu wowo levidi ndefi “mu nzo Nzambi”, buna levidi yawu mu dizina di nzo Nzambi ayi mu mutu wowo wunkalanga muna. \v 22 Ayi mutu wowo levidi ndefi mu Diyilu, buna levidi yawu mu kundu ki Nzambi ayi mu mutu wowo wuvuandanga va kundu beni. \p \v 23 O mabienga kuidi beno minlongi mi Mina ayi Bafalisi ! Beno luidi batu ba mayuya. Bila ! Lueti vana Nzambi kuku kikumi mu bima biobi lueti kuna mu zitsola zieno banza mu bima biobi bifioti-fioti biobi lueti kuna. Vayi lusadilanga ko mambu malutidi pfumu mu Mina banga : vanganga masonga, monanga batu kiadi ayi vanganga makuikama\f + \fr 23.23 \fr*\ft Mu minkanda minkaka musonama minu va buangu ki makuikama.\ft*\f*. Nganu mawu momo mambu luvanga mu kambu lenza mamo mankaka. \p \v 24 Mintuadisi mifua meso ! Lueti sosanga biobi lueti nua muingi zinzinzi zifioti-fioti zibika vioka vayi lumminanga bulu kinneni kioki beti tedila kamela. \p \v 25 O mabienga kuidi beno minlongi mi Mina ayi beno Bafalisi ! Luidi batu ba mayuya ! Lunsukulanga va mbata kopo ayi va mbata dilonga vayi mu khati mu wala bima biobi lueti yiba ayi zitsatu zieno zimbimbi. \v 26 Bafalisi bafua meso ! Lutuama theti sukula mu khati kopo ayi mu khati dilonga, bosi buna mu mbata mamusukuka. \p \v 27 O mabienga kuidi beno minlongi mi Mina ayi Bafalisi ! Beno luidi batu ba mayuya ! Bila luidi banga biziami biobi bivindu nlangi yi phembi ayi ku nganda bimmonikanga kitoko vayi mu khati mu wala mimvesi mi batu bafua, mvindu ayi kheni yi phila mu phila. \v 28 Beno mamveno, ku nganda lummonikanga basonga va meso ma batu vayi mu khati muwala mayuya ayi mambu mambimbi ma phila mu phila. \p \v 29 O mabienga kuidi beno minlongi mi Mina ayi Bafalisi ! Beno luidi batu mayuya ! Luntunganga biziami bi mimbikudi ayi lumfuanisanga bumboti biziami bi batu basonga, \v 30 ayi lueti tubanga : “Enati beto tuzinga mu thangu bakulu beto nganu tusia bundana yawu ko mu vonda mimbikudi.” \v 31 Bu luntuba bobo lulembo telama beno veka kimbangi ti luidi bana ba batu bobo bavonda mimbikudi. \v 32 Diawu manisanu kisalu kioki kitona bakulu beno. \p \v 33 A beno zinioka ! Bana ba bikusa ! A buevi lulenda tinina nkanu wu bulungi e ? \v 34 Ndiela lufidisila mimbikudi, batu badi nduenga ayi minlongi mi Mina. Luela vonda bankaka, luela bandisa bankaka va dikulusi vayi bankaka luela babeta bikoti mu zinzo zieno zi zikhutukunu, bosi luela kuba yamisa mu divula dimosi-dimosi \v 35 muingi menga, ma batu boso basonga, momo matenguka tona mu Abeli mutu wusonga nate mu Zakali muana Balaki ; mutu wowo luvonda va khatitsika Nzo Nzambi ayi diziku diodi banyokilanga Nzambi makaba, matangulu mu mintu mieno. \p \v 36 Bukiedika ndikulukamba mambu moso mama mela buila batu ba tsungi yayi. \s1 Yesu wudila mu diambu di Yelusalemi \r (Luka 13.34-35) \p \v 37 —A Yelusalemi ! A Yelusalemi e ! Ngeyo wumvondanga mimbikudi ayi wunlozilanga matadi batu bobo Nzambi kakufidisilanga. Zikhumbu zikua ndizola kutikisa bana baku banga tsusu bu kankutikisilanga bana bandi ku tsi mavavi mandi. Vayi wumanga kuaku. \v 38 Tala, nzoꞌaku yikuiza ba dio wuya, yikambu bima. \p \v 39 Diawu, ndikulukambila : tona buabu lulendi buela kumbona ko nate thangu luela tuba : Bika kasakumunu mutu wowo wunkuizila mu dizina di Pfumu. \c 24 \s1 Yesu wuyolukila ziphasi ziela buila Yelusalemi \r (Malako 13.1-13 ; Luka 21.5-10) \p \v 1 Yesu bu katotuka mu Nzo Nzambi, minlonguki miandi mifikama va kaba muingi mimmonisa phila yitungulu Nzo Nzambi beni. \v 2 Buna wuba kamba : \p —Lummona mamoso mama e ? Bukiedika ndikulukamba ti kadi ditadi dimosi dilendi siala ko va mbata ditadi dinkaka, mamo mela tiolomono. \p \v 3 Bu kavuanda va mongo minti mi Olive, minlonguki miandi miyiza miawu veka ayi minyuvula : \p —Wutukamba thangu mbi mambu beni mela vangimina ayi dimbu mbi kiela monisa phutukulu aku ayi tsukulu yi nza e ? \p \v 4 Yesu wuba vutudila : \p —Lukeba luedi vunu kuidi mutu ! \v 5 Bila bawombo bela kuizila mu dizina diama ayi bela tuba : “Minu ndidi Klisto !” ayi bela vuna bawombo. \v 6 Luela wa zitsangu zi zimvita ayi biyoko bi zimvita vayi lubika ba boma-boma. Mambu beni mafueti vangama vayi yawu ko yela ba tsukulu yi nza. \v 7 Bila tsi yimosi yela nuanisa tsi yinkaka ayi batu ba kipfumu kimosi bela nuanisa batu ba kipfumu kinkaka. Nzala yela ba yiwombo, ntoto wela nikuka mu bibuangu biwombo. \v 8 Vayi mambu moso mama mela ba thonono yi minsongo banga mi nketo weka buta. \p \v 9 Buna bela kuluyekula mu diambu luyamusu ayi bela kuluvonda. Batu ba makanda moso bela kululenda mu diambu di dizina diama. \v 10 Mu thangu yina batu bawombo bela loza minu kiawu, bela kuki vakusa ayi bela lendasana bawu yi bawu. \p \v 11 Mimbikudi miwombo mi luvunu miela totuka ayi miela vuna batu bawombo. \v 12 Bila mambu mambimbi mela buelama, luzolo lu batu bawombo luela dekuka. \v 13 Vayi woso wela kanga ntima nate kuna tsukulu wela vuka. \v 14 Buna Nsamu wawu wumboti wu Kipfumu wela longo va nza yimvimba mu diambu di wuba kimbangi kuidi batu ba makanda ma zitsi zioso. Buna bosi tsukulu yi nza yela ba. \r (Malako 13.14-23 ; Luka 21.20-24) \p \v 15 —Diawu thangu luela mona mbungi wowo wuyolukila mbikudi Danieli, telimini va buangu kinlongo, mutu wowo wulembo tangi bika kasudika \v 16 buna boso batu bela batakana mu tsi Yuda batinina ku miongo. \v 17 Woso mutu widi ku mbata muanzu, kabika kuluka mu diambu kabonga bima bidi mu nzoꞌandi. \v 18 Woso mutu wela batakana mu tsola kabika buela vutuka ku manima mu bonga yunga kiandi. \p \v 19 Mabienga mela ba mu bilumbu bina kuidi baketo bela ba mu buemba ayi kuidi bobo bela yemika. \v 20 Lusambila muingi lumbu beni kioki luela tina kibika ba mu thangu kiozi kingolo voti mu lumbu ki saba. \v 21 Bila ziphasi beni ziela ba zingolo, nkutu ziphasi zina zibedi ko tona thonono nza nate buabu ayi ziphasi zi phila yina zilendi buela ba ko. \v 22 Enati Pfumu kasia baka ko lukanu lu kufisa bilumbu beni, nganu kadi mutu wumosi kalendi vuka ko. Vayi wela kufisa biawu mu diambu di batu bobo kasobula. \r (Malako 13.24-31 ; Luka 17.23-24 ; 21.25-31) \p \v 23 Enati mutu wulukembi : “Lutala ! Klisto widi vava”, voti “widi kuna”, lubika kunwilukila. \v 24 Bila Baklisto ba luvunu\f + \fr 24.24 \fr*\fq Baklisto ba luvunu\fq*\fqa : \fqa*\ft bawu bobo beti kukidedikasa banga Klisto.\ft*\f* ayi mimbikudi mi luvunu miwombo miela totuka ayi bela vanga bidimbu binneni ayi bikumu bi tsisi muingi babaka bu vunina enati baka bubela, batu bobo Nzambi kasobula. \v 25 Tala, ndilulubudi. \p \v 26 Enati mutu wulukembi ti : “Tala widi ku dikanga” lubika kuenda kuna. Voti : “Tala ! Widi mu bibuangu bisuama”, lubika wilukila ! \v 27 Bila ndizulu yi Muana Mutu yela ba banga bunkuizilanga lusiemo lueti tonina ku Esite nate ku Wesite. \v 28 Bila koso kuidi mvumbi kuawu ku nkutakananga bibala. \s1 Ndizulu yi Muana Mutu \r (Malako 13.24-27 ; Luka 21.25-28) \p \v 29 Ziphasi zi bilumbu beni bu ziela tumbu manisa, \q1 \qt buna thangu yela tumbu nomba\qt* \q1 \qt ngondi yela zimbisa miezi miandi,\qt* \q1 \qt zimbuetete ziela doduka tona mu diyilu\qt* \q1 \qt ayi lulendo lu diyilu luela nikuka.\qt* \p \v 30 Buna dimbu ki Muana Mutu kiela monika mu Diyilu ayi batu ba makanda moso ma ntoto bela nionga ayi bela mona Muana Mutu wunkuizila mu matuti ma diyilu, mu lulendo ayi mu nkembo wunneni. \v 31 Thangu tulumbeta yinneni yela siku, niandi wela tuma zimbasi ziandi. Ziawu ziela kutikisa batu bandi boso bobo kasobula mu zitsongi ziya zi nza, tona ku tonina nza nate ku sukisina nza. \v 32 Bika lulonguka dilongi di nti wu figi : Enati matafi mandi meka malebila ayi enati matonini totula meza, buna luzebi ti thangu mvula yifikimini. \v 33 Beno mamveno bobuawu, buna luela mona mambu moso momo buna luzaba ti Muana Mutu weka nduka kuiza, banga ti niandi weka va muelo. \v 34 Bukiedika ndikulukamba ti tsungi yayi yilendi kiviokila ko tuamina mambu mama mavangama. \v 35 Diyilu ayi ntoto biela vioka vayi mambu mama malendi vioka ko ! \s1 Lukubamanga \r (Malako 13.32-37 ; Luka 17.26-30,34-35) \p \v 36 Vayi mu diambu di thangu voti lumbu kiela vangama mambu beni, kadi mutu wumosi kasi zaba ko ayi zimbasi zisi zaba ko, ka diambu ko Muana kasi zaba ko\f + \fr 24.36 \fr*\ft Mu minkanda minkaka muisi ko muana.\ft*\f*. Vayi Tata kaka zebi. \p \v 37 Mambu momo mavangama mu thangu Nowa mela buela vangama mu thangu Muana Mutu kela kuiza. \v 38 Bila tuamina khuka yi nlangu, batu badia ayi banua, bakuelana, bakuedisa nate mu lumbu kikota Nowa mu masuwa. \v 39 Vayi basia zaba diambu dikubabuila ko nate khuka yi nlangu yiyiza ayi yimana vitumuna bawu boso. Bobo buela bela thangu Muana Mutu kela kuiza. \v 40 Diawu babakala buadi bela ba mu tsola, wumosi wela bongo wunkaka wela siala. \v 41 Baketo buadi bela nika zithete va ditadi, wumosi wela bongo wunkaka wela siala. \p \v 42 Diawu diodi luzibula meso, bila lusia zaba ko lumbu kiela kuiza Pfumu eno. \v 43 Luzebi mboti ti enati Pfumu yi nzo zebi thangu muivi kalenda kuizila va builu, nganu kalendi baka bu lekila ko muingi muivi kabika kota mu nzoꞌandi. \v 44 Diawu beno mamveno, lukubama bila Muana Mutu wela kuiza mu thangu yi lukambulu bela mayindu. \r (Luka 12.41-48) \p \v 45 Nani kisadi kikuikama ayi kidiela kioki Pfumu andi kabiekidi mu sunganga bisadi binkaka muingi kaba vananga bidia mu thangu yi fuana ? \v 46 Khini yiwombo yela ba kuidi kisalu kioki enati Pfumu andi wiza kumbata wulembo sadi bumboti kisalu kioki bambiekila. \v 47 Bukiedika ndikulukamba Pfumu andi wela kunyekudila katalanga bima biandi bioso. \v 48 Vayi enati kidi kisadi kimbimbi, maka niunguta ti : “Pfumu ama kakadi vika kuiza !” \v 49 Ayi wukiyekudi mu yamisanga bisadi binkaka ayi mu dianga ayi nuanga va kimosi ayi bikolo-mbungu. \v 50 Bosi ti pfumu andi wizidi mu lumbu kioki kakambulu mayindu ; mu thangu yika kambulu zaba \v 51 buna Pfumu wela kunzenga mu bitini ayi wela kuntula mu ntanda wu batu ba mayuya. Kuna kuidi bidilu ayi nkuetoso wu meno. \c 25 \s1 Nongo yi kumi di bandumba \p \v 1 Mu lumbu kina, Kipfumu ki Diyilu kiela dedakana banga kumi di bandumba bobo zisi zaba nitu yi babakala ko babonga minda miawu mu kuenda dengana ditoko di makuela. \v 2 Mu bawu mu ba bandumba zitanu ziba bivulu, zitanu ziba nduenga. \v 3 Bivulu bibonga minda miawu vayi basi nata mafuta ko. \v 4 Vayi bobo baba nduenga babonga mintutu miawu mi mafuta ayi minda miawu. \p \v 5 Sumbu bakala di makuela kazingila mu kuiza, buna bawu boso baniungina ayi baleka tulu. \v 6 Va midi mi phipa, mbembo yiyamikina : \p “Tala, ditoko di makuela wizidi ! Yenda lundengana.” \p \v 7 Buna bandumba zioso zikotuka ayi zitona kubika minda miawu. \v 8 Buna bandumba ziosi zi bivulu zikamba kuidi ziozi ziba nduenga : \p “Lutuvananu ndambu yi mafuta meno, bila minda mieto mieka nzima !” \p \v 9 Vayi ziozi ziba nduenga ziba vutudila : \p “Yilendi fuana kuidi beto ayi beno ko. Mboti luenda sumbi mafuta meno veka kuidi bobo beti sumbisa mafuta.” \p \v 10 Vayi bu bayenda ku sumba, ditoko di makuela diyiza. Bobo baba bakubama bakota yandi mu nzo yi nyengo ayi muelo wuzibama. \p \v 11 Ku nzimunina, bandumba bankaka bayiza, zituba : \p “Pfumu, Pfumu, wutuzibudila.” \p \v 12 Mfunu wuba vutudila : \p “Bukiedika ndikulukamba, ndisi ku luzaba ko.” \p \v 13 Diawu luzibula meso bila lusi zaba ko lumbu ayi thangu. \s1 Nongo yi zimbongo zi kitila \r (Luka 19.12-27) \p \v 14 Kiela dedakana banga mutu wumosi wukubama mu vanga nzietolo. Wutela bisadi biandi ayi wuba vana bima biandi. \v 15 Wuvana kuidi mutu wutheti bitalanta\f + \fr 25.15 \fr*\fq talanta\fq*\fqa : \fqa*\ft kimosi kidedikini mu kumi di zikhumbu di mfutu wu mvu wumvimba wu kisadi.\ft*\f* bitanu ; kuidi wunkaka bibiodi. Bosi kuidi wuntatu talanta kimosi. Wuvanina buawu kuidi kadika mutu boso bu kalenda sadila mu diela diandi. Buna mutu beni wuyenda kuandi. \v 16 Mutu wowo wutambula bitalanta bitanu wuyenda tumbu sadila biawu mukhita ayi wuyiza baka bitanu diaka va yilu. \v 17 Mutu wowo wutambula bitalanta biodi mamvandi wuvanga buawu ; bosi wuyiza baka bitalanta biodi diaka va yilu. \v 18 Vayi mutu wowo wutambula talanta kimosi, wuyenda kaba dibulu mu tsi ntoto ayi wusueka zimbongo zi pfumuꞌandi. \p \v 19 Bilumbu biwombo bu bivioka, pfumu yi bisadi beni wuvutuka mu nzietolo andi ayi wuyuvula kadika mutu kamvumbudila kipholo mu phila yi kasadidi. \p \v 20 Mutu wowo wutambula bitalanta bitanu wuyiza ayi wumvana bitalanta bitanu binkaka. Wukamba pfumuꞌandi : “Pfumuꞌama ngeyo wuphana bitalanta bitanu, tala bitanu diaka ndibeki va yilu.” \p \v 21 Pfumuꞌandi wuvutula : “widi kisadi kimboti ayi kikuikama. Ngeyo wubedi wukuikama mu bima bifioti. Diawu ndieka kuvana minsua mu bima biwombo. Yiza moni khini va kimosi ayi Pfumu aku.” \p \v 22 Mutu wowo wutambula bitalanta biodi wuyiza ayi wutuba : \p “Pfumu ngeyo wuphana bitalanta biodi, tala, bi biodi diaka ndibeki va mbata.” \p \v 23 Pfumuꞌandi wunkamba : \p “widi kisadi kimboti ayi kikuikama. Ngeyo wubedi wukuikama mu bima bifioti. Diawu ndieka kuvana minsua mu bima biwombo. Yiza moni khini va kimosi ayi Pfumu aku.” \p \v 24 Bosi mutu wowo wutambula talanta kimosi wuyiza ayi wutuba : \p “Pfumu, ndizaba ti ngeyo widi mutu wumosi wu phasi bila weti vela mimbutu mu biobi wusia kuna ko ayi wuntotanga bima biobi ka wusia kuna ko. \v 25 Ndimueni boma, diawu ndiyenda suekila talanta kiaku ku tsi ntoto. Tala, tambula talanta kiaku.” \p \v 26 Pfumuꞌandi wumvutudila : \p “widi kisadi kimbimbi ayi kibolo ! Zebi ti ndimvelanga mimbutu mu biobi ndisia kuna ko ayi ndintotanga bima biobi ndisia kuna. \v 27 Vayi nganu wutula zimbongo ziama ku banki mu diambu mu lumbu ndiela vutuka ; nditambula zimbongo ziama ayi ndandu va yilu. \v 28 Lunziona talanta kioki ayi luvana kiawu kuidi mutu wowo widi kumi di bitalanta.” \p \v 29 Bila bela buela vana kuidi woso mutu widi bima ayi wela baka biwombo. Vayi kuidi woso mutu kambulu bela kunziona ka diambu ko biobi bidi yandi. \v 30 Luloza kisadi kikondolo mfunu ku nganda kuidi tombi, kuna kuidi bidilu ayi nkuetoso wu meno. \s1 Tsambusulu yi tsuka \p \v 31 —Mu thangu Muana Mutu kela kuiza mu nkembo andi va kimosi ayi zimbasi zioso, wela vuanda va Kundu kiandi ki nkembo. \v 32 Batu boso badi va ntoto bela kutakana va ntualꞌandi. Wela vasa batu banga bumvasilanga nsungi mamemi ayi zikhombo. \v 33 Wela tula mamemi ku koko kuandi ku lubakala bosi zikhombo ku koko kuandi ku lumoso. \v 34 Buna Ntinu wela kamba kuidi bobo bela ba ku koko kuandi ku lubakala : \p “Beno lusakumunu kuidi Dise diama, yizanu ; tambulanu kiuka, Kipfumu kioki balukubikila tona vana va vangulu nza. \v 35 Bila bu ndiba nzala, luphana bidia ; bu ndiba phuila beno lunduikina, bu ndiba nzenza, luthambula, \v 36 bu ndikambu minledi mivuata, luphuika ; bu ndiba kimbevo, luyiza kuthala ; bu ndiba mu nloko, luyiza kuthala !” \p \v 37 Vayi batu basonga bela kumvutudila : \p “A Pfumu ! Thangu mbi tumona wumfua nzala vayi tuvana bidia e ? Thangu mbi tumuena wuba phuila vayi tunuikina e ? \v 38 A thangu mbi wubela nzenza vayi beto tutambula e ? Voti thangu wukambulu minledi ayi beto tuvuika e ? \v 39 A thangu mbi wubela kimbevo voti mu nloko buna beto tuyiza kutala e ?” \p \v 40 Vayi ntinu wela kuba vutudila : \p “Bukiedika ndikulukamba : yoso khumbu luvanga bobo, kuidi bakhomba ziama ziazi zikambulu mfunu, buna kuidi minu kuandi luvangidi buawu.” \p \v 41 Bosi wela tuba kuidi bobo bela ba ku koko kuandi ku lumoso, “Botukanu va meso mama, luidi batu basingu ; yendanu ku mbazu yoyo ka yizimanga ko, yoyo yikubuku mu diambu di Satana ayi zimbasi ziandi. \v 42 Bila bu ndiba nzala, lusia kuphana bidia ko ; bu ndiba phuila lusia kunduikina ko ; \v 43 bu ndiba nzenza, lusia kuthambula ko ; bu ndikambu minledi lusia kuphuika ko ; bu ndiba kimbevo ayi ndiba mu nloko lusia kuiza kuthala ko !” \p \v 44 Buna bawu bela kumvutudila : \p “A Pfumu ! A thangu mbi tumona ti wumfua nzala voti phuila, voti wuba nzenza, wukambu minledi, wuba kimbevo voti mu nloko vayi tumanga kusadisa ?” \p \v 45 Vayi niandi wela kuba vutudila : \p “Yoso khumbu lusia buvanga ko kuidi batu baba bakambulu mfunu buna kuidi minu kuandi luvangila buawu.” \p \v 46 Buna bela kuenda ku thumbudulu yoyi kayilendi suka ko vayi batu basonga ku luzingu lukalumani. \c 26 \ms1 LUFUA AYI MFULUKULU YESU \s1 Bayendila Yesu manenga \r (Malako 14.1-2 ; Luka 22.1-2 ; Yowani 11.47-53) \p \v 1 Yesu bu kamana tuba mambu mama, wukamba minlonguki miandi : \p \v 2 —Luzebi ti bilumbu biodi bisiedi muingi nyengo Pasika wutona ; buna bosi Muana Mutu wela yekolo mu vondo va dikulusi ! \p \v 3 Buna bapfumu banganga Nzambi ayi bakulutu ba batu bakutakana ku nzo Kayife, pfumu yi banganga Nzambi ; \v 4 bawizana buevi bafueti kangila Yesu mu luvunu muingi bamvonda. \p \v 5 Vayi batuba : \p —Tubika vanga buawu mu thangu yi nyengo muingi khindu yibika bua mu batu. \s1 Badukudila Yesu malasi ku Betani \r (Malako 14.3-9 ; Yowani 12.1-8) \p \v 6 Yesu bu kaba ku Betani ku nzo Simoni, mutu wowo wuba kimbevo ki buazi, \v 7 nketo wumosi wuyiza ayi bungu ki malasi ma thalu, wudukula mawu ku ntu wu Yesu mu thangu kaba va meza. \p \v 8 Vayi minlonguki mifuema bu mimona bobo ayi mituba : \p —Bila mbi mbebosolo yi phila yoyo e ? \v 9 Nganu mboti mu sumbisa malasi beni mu thalu yiwombo ayi vana zimbongo beni kuidi minsukami. \p \v 10 Yesu bu kazaba mayindu mawu, wuba kamba : \p —A mbi lulembo monisina nketo wawu phasi e ? Diambu kaphangidi didi diambu dimboti. \v 11 Minsukami mikala kuandi yeno mu zithangu zioso, vayi minu ndisi kuiza kalanga yeno ko. \v 12 Enati nketo wawu wundukudidi malasi mama mu nituꞌama, didi mu diambu di kubika nzikuluꞌama. \v 13 Bukiedika ndikulukamba ti muamo muela longo Nsamu Wumboti wawu va nza yimvimba, diambu divengi nketo wawu diela yolokolongo mu kuntebukilanga moyo. \s1 Yuda wusumbisa Yesu \r (Malako 14.10-11 ; Luka 22.3-6) \p \v 14 Bosi wumosi mu kumi mimvuala miandi miodi, dizina diandi Yuda Isikalioti, wuyenda kuidi bapfumu zi zinganga Nzambi, \v 15 wuba yuvula : \p —Mbi lulenda kuphana enati ndilusumbisidi Yesu e ? Buna bantangila makumatatu ma bivanzi. \v 16 Tona muna thangu beni Yuda wutomba diluaku di kuba yekudila Yesu. \s1 Yesu ayi minlonguki miandi badia pasika \r (Malako 14.12-16 ; Luka 22.7-13) \p \v 17 Mu lumbu kitheti ki nyengo wu mapha makambu tulu luvi\f + \fr 26.17 \fr*\fq luvi\fq*\fqa : \fqa*\ft Tala Matayi 13.33.\ft*\f* minlonguki miyiza kuidi Yesu ayi minyuvula : \p —A kuevi tidi tuenda kubikila ndiwulu yi Pasika e ? \p \v 18 Wuba vutudila : \p —Yendanu ku divula kuidi kingandi, buna lunkamba : “Nlongi kakembi : thanguꞌama yifikimini, ku nzoꞌaku ndindila Pasika ayi minlonguki miama.” \p \v 19 Minlonguki mivanga phila yi kambila Yesu. Mikubika Pasika. \r (Malako 14.17-21 ; Luka 22.14 ; Yowani 13.21-30) \p \v 20 Mu thangu masika, Yesu wuvuanda va meza ayi kumi mimvuala miandi miodi. \v 21 Mu thangu baba ndia, Yesu wuba kamba : \p —Bukiedika ndikulukamba : buna luididi vava mutu wumosi mu beno maka phakusa ! \p \v 22 Baboso beka mona kiadi, wumosi-wumosi weka kunyuvula : \p —Pfumu, buna minu e ? \p \v 23 Yesu wuba vutudila : \p —Mutu wowo wumbuika koko kuandi va kimosi ayi minu mu dilonga buna niandi wukuphakusa. \v 24 Bila Muana Mutu wulembo yendi banga busonimina mu Masonoko mu diambu diandi. Vayi nga mabienga kuidi mutu wowo wumvakusa ! Nganu bufueni kuidi mutu beni mu kambu kuandi butuka ! \p \v 25 Yuda, mutu wowo wukumvakusa, wuyuvula : \p —A Nlongi ! Bati minu e ! \p Bosi Yesu wumvutudila : \p —Nyinga, ngeyo tubidi buawu. \r (Malako 14.22-25 ; Luka 22.15-20 ; 1 Kolinto 11.23-25) \p \v 26 Thangu baba ndia, Yesu wubonga dipha, wuvutula matondo, wudibukuna bosi wuvana minlonguki miandi, wuba kamba : \p —Bonganu ludia, bila yayi yawu nituꞌama ! \p \v 27 Bosi wubonga mbungu, wuvutula matondo, wuba vana ayi wutuba : \p —Bika lunuanu beno boso \v 28 bila mama mawu menga mama ma Nguizani madukulu mu diambu di ndemvokolo yi masumu ma batu bawombo. \v 29 Vayi ndikulukamba, kadi khumbu ndiela buela nua vinu tona buabu nate lumbu kioki ndiela nua vinu kimona va kimosi ayi beno mu Kipfumu ki Dise diama. \p \v 30 Buna bayimbila nkunga. Bosi bayenda ku mongo minti mi olive. \s1 Yesu wusamuna ti Piela wela kuntunuka. \r (Malako 14.27-31 ; Luka 22.33-34 ; Yowani 13.37-38) \p \v 31 Buna Yesu wuba kamba ti : \p —Va builu buabu beno boso ma lumana zimbisa minu mu diambu diama. Bila disonama : \q1 \qt Ndiela vonda nsungi mamemi, \qt* \q1 \qt mamemi ma nkangu mela mana tiakana.\qt* \p \v 32 Vayi bu ndiela fuluka, ndiela kulutuamina ku Ngalili ! \p \v 33 Piela wunkamba : \p —A Pfumu ! Ka diambu ko baboso bela zimbisa minu mu diambu diaku, vayi minu ndilendi ko ! \p \v 34 Yesu wuvutula : \p —Tala, bukiedika ndikukamba : buabu kuandi va builu, simbu tsusu yikokula, buna zikhumbu zitatu si wuthunukina. \p \v 35 Piela wunkamba : \p —Ka diambu ko fua ndifua yaku vayi ndilendi kutunuka ko ! \p Minlonguki mioso phila yimosi mitubila. \s1 Yesu wusambila ku Ngetesemani \r (Malako 14.32-42 ; Luka 22.39-46) \p \v 36 Yesu wuyenda ayi minlonguki miandi ku buangu bantedilanga Ngetesemani. Wuba kamba : \p —Lukala vava, minu bu ndiedi ku sambila kuna ! \p \v 37 Wunata Piela ayi bana buadi ba Zebede. Wutona mona kiadi ayi ntima phasi. \v 38 Bosi wuba kamba : \p —Muelꞌama weka kiaki nate nduka mu fua. Lusiala vava vayi luleka nkielo va kimosi ayi minu. \p \v 39 Niandi wuyenda thama fioti, wufukama ayi wusambila. \p —A Dise diama ! Enati baka bubela, bika kopo yayi yithatukila. Vayi bika bobo nzodidi vayi bobo ngeyo zodidi. \p \v 40 Bu kavutuka vaba minlonguki, wuyiza babata balembo leki tulu. Buna wukamba Piela : \p —Buna lulendi nunga mu sambila yama va kimosi banza mu thangu yimosi ko e ? \v 41 Luleka nkielo ayi lusambila muingi luedi bua mu phukumunu. Bila pheve yidi ayi luzolo lu mboti vayi nitu yidi yilebakana. \p \v 42 Wuyenda diaka mu khumbu yinzole ayi wusambila : \p —A Dise diama ! Enati kadi baka bubela ti kopo yayi yithatukila, vayi enati mfueti kuyinua buna bika luzolo luaku luvangama ! \p \v 43 Bu kavutuka diaka ; wuyiza buela bata buna balekidi, bila meso matulu maba yawu. \v 44 Buna wusia babika ayi wuyenda sambila mu khumbu yintatu, ayi mambu mo mawu katuba. \v 45 Bu kavutuka vaba minlonguki ; buna wuba kamba : \p —Lukidi leki ayi lulembo vundi e ? Thangu yifikimini ayi Muana Mutu yekolo mu mioko mi bankua masumu. \v 46 Telamanu, tuendanu Tala mutu wowo wukuphakula fikimini. \s1 Bakanga Yesu \r (Malako 14.43-50 ; Luka 22.47-53 ; Yowani 18.2-11) \p \v 47 Buna kamanisini ko yoluka, tala Yuda, wumosi mu kumi mimvuala miodi, wuyiza va kimosi ayi nkangu wu batu banata bisabala ayi zimbondo zi minti, batumu kuidi bapfumu zinganga Nzambi ayi kuidi bakulutu ba Bayuda. \p \v 48 Mutu wowo wuvakula Yesu, wuba vana dimbu kiaki : \p —Woso mutu ndikuiza fifi besi, buna niandi lufueti kanga. \p \v 49 Buna niandi wufikama vaba Yesu ayi wutuba : \p —Mboti nlongi. Bosi wumfifa besi. \p \v 50 Yesu wunkamba : \p —A nkundi ama ! Vanga diwizidi ! Bosi bankaka bafikama, babuila Yesu ayi bankanga. \p \v 51 Vayi mutu wumosi mu bobo baba ayi Yesu wunonuna koko kuandi, wutotula sabala kiandi, wuzuba kisadi ki Pfumu yi banganga Nzambi ayi wunzenga dikutu. \p \v 52 Vayi Yesu wunkamba : \p —Vutula sabala kiaku va buangu kiandi bila batu bantotulanga sabala, mu sabala bela vondolo. \v 53 Ngeyo wumbanza ti ndilendi lomba kuidi Dise diama ayi vana vawu niandi kalendi ko kumfidisila zimbasi viokila kumi ayi lengio\f + \fr 26.53 \fr*\fq lengio\fq*\fqa : \fqa*\ft didi dikabu didi mili sambanu di masodi mu thangu yi basi Loma. Mu thangu beni minlonguki misia kumbika ayi mitina kuawu.\ft*\f* biodi ko e ? \v 54 Vayi buna buevi bulenda dedikinina mambu masonama mu Minkanda meti tuba ti buawu bobo mambu beni mafueti vangimina e ? \p \v 55 Muna thangu yina Yesu wutuba kuidi nkangu wu batu : \p —Ndieka dovula muingi luiza khangi ayi zimbedi ayi zimbondo zi minti mu mioko ? Keti bilumbu bioso ndibedi longanga mu Nzo Nzambi vayi lusi kukhanga ko. \v 56 Vayi mambu moso mama mavangimini mu diambu di dedikisa masonoko ma mimbikudi. \s1 Basambisa Yesu va ntuala lukutukunu lu minyadi \r (Malako 14.53-65 ; Luka 22.54-55,63-71 ; Yowani 18.12-14,19-23) \p \v 57 Batu bobo bakanga Yesu, bannata kuidi Kayife, pfumu banganga Nzambi. Kuna ku kutakana minlongi mi Mina ayi bakulutu ba batu. \v 58 Vayi Piela wunlandakana kuna manina nate ku luphangu lu pfumu banganga Nzambi, wukota ku khati luphangu ayi wuvuanda va kimosi ayi minsungi mu diambu kamona kani buevi bukuiza manisina mambu beni. \p \v 59 Bapfumu banganga Nzambi ayi batu boso ba lukutukunu lu minyadi batomba kimbangi ki luvunu mu diambu di Yesu muingi babaka bila ki kumvondisila. \v 60 Ka diambu ko bambangi ba luvunu bawombo bayiza, vayi zisia kumbaka bila ko. Ku nzimunina kuyiza batu buadi, \v 61 bakamba : \p —Mutu wawu niandi wukamba ti : “Minu ndenda tiolumuna Nzo Nzambi ayi kuyitungila mu bilumbu bitatu !” \p \v 62 Buna Pfumu yi banganga Nzambi wutelama, wuyuvula Yesu : \p —Kadi diambu wukadi vutula e ? Kimbangi mbi kioki batu baba balembo kutelimina e ? \p \v 63 Yesu kasia vutula kadi diambu ko. Pfumu banganga Nzambi wunkamba : \p —Ndikulomba mu dizina di Nzambi yi moyo, wutukambi ti ngeyo klisto, Muana Nzambi. \p \v 64 Yesu wumvutudila : \p —Nyinga ! Banga kuandi butubidi. Buela diaka ndikulukamba : tona buabu luela mona Muana Mutu vuendi va koko ku lubakala lu mutu wowo lutidi lulendo ayi wunkuizila va matuti ma diyilu. \p \v 65 Buna Pfumu banganga Nzambi wukanzuna minledi ayi wukamba : \p —vuezidi Nzambi ! Bila mbi tufueti buela tombila diaka bambangi ? Luwilu beno veka phila kavuezidi Nzambi. \v 66 Beno buevi lumbanzila e ? Bavutula : \p —Fueni kuandi mu vondo ! \p \v 67 Mbadi banlobudila madita ku busu ayi banzuba zikhomi. Bankaka banzuba zimbata ayi bankamba : \p \v 68 —A Klisto, wutubikudila ayi wutukambi nani wubetidi e ? \s1 Piela wutunuka Yesu \r (Malako 14.66-72 ; Luka 22.56-62 ; Yowani 18.15-18,25-27) \p \v 69 Piela wuba wuvuanda ku nganda, mu khati luphangu, kisadi kimosi ki nketo kiyiza ayi kinkamba : \p —Mamvaku bedingi ayi Yesu, muisi Ngalili ! \p \v 70 Vayi Piela wutunuka kuandi va meso ma batu boso : \p —Ndisi zaba ko mambu momo wuntuba ! \p \v 71 Bu kaba kuenda ku ndambu muelo wu luphangu, kuna nketo wunkaka wummona ayi wukamba batu bobo baba vana : \p —E e beno, lutala mutu wowo bedingi ayi Yesu muisi Nazaleti ! \p \v 72 Piela wubuela tunuka diaka ayi wuleva ndefi ti : \p —Bukiedika ndisi zaba ko mutu wowo ! \p \v 73 Buela kala fioti batu bobo baba vana bayiza vaba Piela ayi bankamba : \p —Bukiedika ti ngeyo widi wumosi mu batu bobo bila thubulu aku yilembo fundi. \p \v 74 Piela wutona leva ndefi ayi wu kitombila tsingulu : \p —Ndisi zaba ko mutu wowo ! Muna thangu beni tsusu yikokudi. \p \v 75 Buna Piela wutebukila mambu momo Yesu kakamba ti : “Simbu tsusu yinkokula, buna ngeyo si wuthunukina mu zikhumbu zitatu.” Buna wutotuka ku nganda ayi wudila buwombo. \c 27 \r (Malako 15.1 ; Luka 23.1 ; Yowani 18.28) \p \v 1 Buna buisi bukia, bapfumu zioso zi banganga Nzambi ayi bakulutu ba Bayuda bakutakana ayi bawizana mu tomba diluaku di bamvondila Yesu. \v 2 Bankanga minsinga, bannata ayi banyekula mu mioko mi nyadi Pilatu. \s1 Yuda wukidengidika \r (Mavanga 1.18-19) \p \v 3 Yuda, mutu wuyekula Yesu bu kamona ti bazengila Yesu nkanu wu lufua, wumona phasi mu ntima ; diawu wuyenda vutula makumatatu ma zimbongo zi bisengo kuidi bapfumu banganga Nzambi ayi kuidi bakulutu ba Bayuda. \v 4 Mbadi wuba kamba : \p —Mbeni vola masumu bila ndiekudi mutu wukambu vanga kadi kiasa. \p Bawu bamvutudila : \p —Momo masi tutala ko ! Matedi kuaku ! \p \v 5 Buna wusia loza zimbongo beni vana tsi, muna Nzo Nzambi, wubotuka ayi wuyenda kidengidika. \p \v 6 Bapfumu banganga Nzambi zitota zimbongo beni ayi zituba ti : \p —Tuisi ko minsua mu tula zimbongo ziphila yayi mu kesi yi makaba ma Nzo Nzambi bila ziawu zidi zimbongo zi menga. \p \v 7 Buna bamana wizana, basumba tsola mu zimbongo beni muingi bazikilanga banzenza. Tsola beni yiba yi mutu wumosi wuba bumbanga zinzungu zituma. \v 8 Diawu nate buabu tsola beni yintedolongo : “Tsola yi menga”. \p \v 9 Buawu bobo budedikinina mambu mabikula mbikudi Yelemi ti : \pm Babonga makumatatu ma zimbongo zi bisengo, yawu thalu yizenga bana ba Iseli mu diambu diandi \v 10 Ayi ziawu basumbila tsola yi mutu wumbumbanga zinzungu zituma banga bobo Pfumu kathumina. \s1 Pilatu wusambisa Yesu \r (Malako 15.1-15 ; Luka 23.1-5,13-25 ; Yowani 18.28-40 ; 19.4-16) \p \v 11 Buna Yesu wutelama va ntuala nyadi, ayi niandi wunyuvula : \p —Ngeyo widi ntinu Bayuda e ? \p Yesu wumvutudila : \p —Nyinga ! Yidi banga bu tubidi. \p \v 12 Vayi thangu bapfumu banganga Nzambi ayi bakulutu ba Bayuda bu bayiza kumfunda, niandi kasia vutula kadi diambu ko. \p \v 13 Pilatu wunyuvula : \p —Wulembo wi kuaku mambu momo balembo kufundila e ? \v 14 Vayi Yesu kadi diambu dimosi kasia vutula ko. Diawu nyadi kasiminina buwombo. \p \v 15 Kifu kiba yawu, mu thangu nyengo, nyadi, wuba totulanga mutu wumosi wunloko, wowo wuba nlombongo kuidi batu. \v 16 Vayi mu thangu yina, mutu wumosi wuyenda tsangu, wuba mu nloko dizina diandi Balabasi. \p \v 17 Nkangu bu wukutakana, Pilatu wuba yuvula : \p —A nani lutidi ndiluyekudila, Balabasi voti Yesu wuba ntedilanga Klisto e ? \p \v 18 Bila wuzaba kuandi ti mu diambu di kikhenene banyekudila Yesu. \p \v 19 Mu thangu Pilatu kavuanda va kundu ki kizuzi ku tilibinadu, nketoꞌandi wumfidisila thumu yayi : \p —Kadi kota mambu ma mutu wowo wu busonga bila mu builu buabu phasi mbueni, mu ndozi, mu diambu diandi ! \p \v 20 Vayi bapfumu banganga Nzambi ayi bakulutu ba Bayuda beka sindisila nkangu wu batu muingi batuba ti bayekula Balabasi vayi bavonda Yesu. \p \v 21 Buna nyadi wuba yuvula diaka : \p —A nani lutidi ndiluyekudila muna badi bawu buadi e ? \p Batuba : \p —Balabasi ! \p \v 22 Pilatu wuba yuvula : \p —A vayi mbi phangila Yesu, wubeti tedilanga Klisto e ? \p Bawu boso bavutula : \p —Wumbanda va dikulusi ! \p \v 23 Pilatu wuyuvula : \p —Diambu mbi dimbimbi kavengi e ? \p Vayi baluta yamikina ngolu : \p —Wumbanda va dikulusi ! \p \v 24 Pilatu bu kamona ti kalendi buela vanga kadi diambu dimosi ko ayi divunzi ditona, wubonga nlangu ; wusukula mioko va ntuala batu boso ayi wukamba : \p —Ndisi ko bila mu menga ma mutu wawu. Vayi beno veka matedi ! \p \v 25 Batu boso bavutula : \p —Bika menga mandi mabua va beto ayi va bana beto ! \p \v 26 Pilatu wubayekudila Balabasi. Bu kamana betisa Yesu bikoti, wunyekula mu mioko miawu muingi bambanda va dikulusi. \s1 Masodi masekinina Yesu \r (Malako 15.16-20 ; Luka 23.11 ; Yowani 19.2-3) \p \v 27 Masodi ma nyadi makotisa Yesu ku khati nzo ayi makutikisa dikabu di masodi mu kunzungidila. \v 28 Bamvula minledi miandi ayi bamvuika yunga ki mbuaki. \v 29 Bavanga budu ki kipfumu ki zitsendi, bamvuika kiawu ku ntu ; bansimbisa nti va koko kuandi ku lubakala, bamfukimina, bansekinina ayi batuba : \p —Mboti e, Ntinu wu Bayuda ! \p \v 30 Banlobudila madita bosi babonga nti, wawu baba kunzubanga ku ntu. \v 31 Buna bamanisa kunsekinina, bamvula yunga beni ; bamvuika minledi miandi bosi bannata muingi bambanda va dikulusi. \s1 Lufua lu Yesu \r (Malako 15.21-32 ; Luka 23.26-43 ; Yowani 19.17-22) \p \v 32 Bu baba totuka, badengana mutu wumosi mu nzila, dizina diandi Simoni wuba muisi Silene, bankuika kanata dikulusi. \p \v 33 Batula ku buangu kimosi baba ntedilanga ngolongota. Tsundu Ngolongota : “Buangu ki mvesi wu ntu”, \v 34 kuna bamvanina vinu kisobakana ayi kiti ki ndudi muingi kanua. Buna kabimba, wumanga ku kinua. \p \v 35 Buna bamana ku mbanda va dikulusi, babula tsombo mu diambu di kabana minledi miandi. \v 36 Mbadi bavuanda kuna mu kunsunga. \p \v 37 Batula muna dikulusi tini ki dibaya vana mbata ntuꞌandi, musonama bila kioki banzengila nkanu : “Niandi niawu Yesu, ntinu wu Bayuda”. \p \v 38 Bidovula biodi bibandu va dikulusi va kimosi ayi Yesu, wumosi ku koko ku lubakala, wunkaka ku koko ku lumoso. \p \v 39 Batu bobo baba mviokila vana, baba kumfinga, baba nikunanga mintu \v 40 ayi baba nyoluka : \p —E ! Ngeyo mutu wuntiolumunanga Nzo Nzambi ayi kuyitungila diaka mu bilumbu bitatu ; wukivukisa ngeyo veka. Enati widi Muana Nzambi, kuluka va Dikulusi ! \p \v 41 Bapfumu banganga Nzambi, minlongi mi Mina ayi bakulutu ba Bayuda mamvawu bansekinina ayi bakamba : \p \v 42 —A ! Niandi wuvukisidi batu bankaka vayi niandi veka kalendi kukivukisa ko e ! Enati niandi widi ntinu Iseli, kakulumuka va dikulusi muingi tunkikinina. \v 43 Niandi diana diandi didi mu Nzambi, bika kamvukisa buabu enati weta kunzola ; bila niandi wuba ntubanga : “Ndidi Muana Nzambi.” \p \v 44 Bidovula biobi bibandu yandi va kimosi va dikulusi mamvawu bobo baba kumfingila. \r (Malako 15.33-41 ; Luka 23.44-49 ; Yowani 19.25-30) \p \v 45 Tona thangu midi nate thangu yintatu mu masika, ntoto wumvimba wuba mu tombi kinkobo. \p \v 46 Nduka-nduka mu thangu yintatu Yesu wuyamikina mu ndinga yingolo : \p —\tl Eli, Eli, Lama sabakatani e ?\tl* Bu dinsundula : \qt Nzambi ama ! Nzambi ama ! Bila mbi wundiekudidi e ?\qt* \p \v 47 Batu bankaka, bobo batelama vana bu bawa bobo, batuba : \p —Eli kantela. \p \v 48 Wumosi mu bawu, wuzawula, wuyenda bonga eponzi, wukifulusa mu vnu kidi ngami ; wukisomika va tsongi nti bosi wumvana muingi kanua. \v 49 Vayi bankaka bakamba : \p —Bika tutala kani Eli weka kuiza mvukisa. \p \v 50 Yesu wubuela yamikina diaka mu ndinga yingolo ; buna wuzenga vumunu. \v 51 Muna thangu beni kaka lido yi Nzo Nzambi yikanzuka mu ndambu zizole tona kuna yilu nate ku tsi. Ntoto wunikuka, matadi mabasuka, \v 52 biziami bizibuka, batu banlongo bawombo bafua bafuluka. \v 53 Batotuka mu biziami. Yesu bu kafuluka buna bakota mu divula dinlongo. Batu bawombo baba mona kuna. \p \v 54 Pfumu yi masodi ma Loma ayi momo maba yandi mu sunga Yesu bu bamona phila ntoto wunikukina ayi mambu moso momo phila mavangimina, bamona boma yiwombo ayi batuba : \p —Bukiedika kuandi ti mutu wowo bedi Muana Nzambi ! \p \v 55 Baketo bawombo baba vana, thama baba ntadila. Bawu baba nlandakananga Yesu tona ku Ngalili mu diambu bansadila. \v 56 Mu bawu muba : Maliya muisi Mangadala, Maliya ngudi yi Zaki ayi Zozefi ayi ngudi yi bana ba Zebede. \s1 Bazika Yesu \r (Malako 15.42-47 ; Luka 23.50-56 ; Yowani 19.38-42) \p \v 57 Va thangu masika, mutu wumosi wu kimvuama, muisi Alimate, dizina diandi Zozefi, wuba nlonguki wu Yesu, \v 58 wuyenda lomba nitu yi Yesu kuidi Pilatu. Buna Pilatu wuvana minsua muingi bamvana yawu. \v 59 Zozefi wubonga nitu, wuyizinga mu dilasola di lino yi vedila. \v 60 Wuyitula mu dibumbi diandi dimona, disokolo mu ditadi. Wunengumuna ditadi dimosi dinneni va muelo wu dibumbi. Bosi wuyenda kuandi. \v 61 Maliya muisi Mangadala ayi Maliya mankaka baba bavuanda ku ndambu yinkaka yitalini ayi dibumbi. \p \v 62 Lumbu ki khubumunu bu kivioka, mu lumbu kilanda, bapfumu banganga Nzambi ayi Bafalisi bayenda kuidi Pilatu. \v 63 Bankamba : \p —A pfumu ! Tulembo tebuka moyo ti mutu wowo wu luvunu bu kabedi moyo wubedi tubanga ti : “Ndiela fuluka bilumbu bitatu bu biela vioka :” \v 64 Diawu bulutidi mboti wuvana minsua basunga dibumbi nate bilumbu bitatu bivioka muingi minlonguki miandi mibika kuenda yibi nitu andi bila nganu miela kamba batu ti wufulukidi mu bafua. Buna luvunu beni luela viatuka tezo ayi viokila lolo lutheti mu mbimbi. \p \v 65 Pilatu wuba vutudila : \p —Bonganu masodi, yendanu, lusunga ziami boso bu luzodidi. \p \v 66 Bayenda, bazibika bumboti dibumbi mu tula dimbu mu ditadi, ayi babika masodi. \c 28 \s1 Yesu wufuluka \r (Malako 16.1-8 ; Luka 24.1-12 ; Yowani 20.1-2) \p \v 1 Lumbu ki saba bu kivioka ; mu nsuka lumbu kitheti ki sabala ; Maliya muisi Mangadala ayi Maliya mankaka bayenda mu tala ziami. \v 2 Ayi tala ntoto wunikuka ngolo bila mbasi yi Pfumu yiba ku Diyilu yiyiza ayi yinengumuna ditadi ayi yivuanda va mbata ditadi beni. \v 3 Philꞌandi yiba banga kiezila ki lusiemo ayi minledi miandi mimonika phembi yi ngolo viokila mvula yi matadi mu phembi. \v 4 Masodi ma mona tsisi ; matona tita ayi makituka banga batu bafua. \p \v 5 Vayi mbasi yikamba kuidi baketo : \p —Vayi kuidi beno, bikanu mona boma ! Nzebi ti Yesu diodi babendi va dikulusi niandi luntomba, \v 6 vayi kasiedi vava ko ! Fulukidingi banga bobo kakambila. Yiza lutala vovo kabedi. \v 7 Yendanu nsualu ayi kambanu minlonguki miandi ti fulukidingi mu bafua, ayi wulutuamimini buabu ku Ngalili, kuna ma lummona. Tala, ndilukembi. \p \v 8 Babika nsualu ziami, ku tsi boma ayi khini yinneni. Mu thinu nsualu bayenda kamba tsangu beni kuidi minlonguki miandi. \v 9 Ayi tala, Yesu wuba dengana, wutuba : \p —Mboti eno. Bawu bafikama va kaba, basimba malu mandi ayi bansambila. \p \v 10 Bosi Yesu wuba kamba : \p —Bikanu mona boma ! Yenda kambianu bakhomba ziama bayenda ku Ngalili, kuawu ziela ku mbonina ! \p \v 11 Mu thangu baba mu nzila, ndambu masodi masunga ziami mayenda ku divula ayi makamba mambu moso mabua kuidi bapfumu zinganga Nzambi. \v 12 Bu bakutakana va kimosi ayi bakulutu ba Bayuda, buna bawizana ayi bavana masodi zimbongo ziwombo, \v 13 ayi baba kamba : \p —Buna lutuba ti minlonguki miandi miza yibanga nitu andi va builu mu thangu tubedingi ku tulu. \v 14 Enati nyadi wilu nsamu wawu buna tuela kulula ntimꞌandi ayi beno lulendi ba ku tsi mayindu ko. \p \v 15 Masodi mabonga zimbongo ayi mavanga boso bu babakambila. Buna diambu diodi ditembakana mu Bayuda nate mu lumbu kiaki. \s1 Yesu wumonikina minlonguki miandi \p \v 16 Kumi minlonguki wumosi miyenda ku Ngalili, ku mongo wowo Yesu kaba sudikila. \v 17 Mu thangu bammona, bansambila vayi bankaka, bamemata. \p \v 18 Yesu wufikama va baba ayi wuba kamba : \p —Minu baveni lulendo loso tona ku Diyilu nate vava ntoto. \v 19 Diawu yendanu, lukitula batu ba zitsi zioso minlonguki miama ; Lubabotika mu dizina di Tata, di Muana ayi di Pheve Yinlongo. \v 20 Ayi luba longa batumimina mambu moso momo ndilutumina. Luzaba mboti ti bilumbu bioso minu ndidi yeno nate vana tsukusulu yi nza.