\id MAT MÀT: Bible Iyansi \ide UTF-8 \h MÀTAY \toc1 Làsaŋ Aŋàbwaŋ kàsön Màtay \toc2 MÀTAY \toc3 Màt \mt2 Làsaŋ Aŋàbwaŋ kàsön \mt1 Màtay \imt Nsɛmà \ip Un'kaan awà ukaswaŋà anki mbuur kàsön wa, wɛɛ aŋuyɛnà mbɔɔn bàkasii naa wa Màtay kàsön, un'yudà aŋàtaŋ, un'füür a itɛr. Nde wà umwɛy uboo a Antööm kwem aŋiyweel, bàfun'bel sye naa Lɛwi. Nde wa kàsön ntsü a mbul an'kwem an'syaam, bumwɛy naa an'kwem nsambwaar, bumwɛy sye naa an'kwem naan. Nde wa kàsön ntɔn Ayudà, mukaswaŋ naa Mwol Yɛsu, Un'tswää a mɔ̈ɔ̈, kàyi mukwey ngɔɔm. Lalan ukafurà nde mbalà mbɔɔn u Nkwà yà itaan. \ip Isin a ndaa a un'kaan awà kyà « Imwol a du », « Imwol a Nzam ». \ip Akà Màtay bàmanà in'lwaaŋ a kölàköl myà Làsaŋ Aŋàbwaŋ kàläb Malakɔ: \ip - Làsaŋ a Ywan Un'düümà \ip - Ndüümà anà ndɛb a Yɛsu \ip - Isal a Yɛsu u Ngalilɛ, mper kàyilyääŋà nde anà kàyilɔɔŋà nde in'sɛŋ a baar anà kàyikɔɔrà nde abɛy. Ungö apan, nkyeen ande mper a Yɛlusàlɛm. Kwo nde kàkyer ilä ikikye: mpɔsà mwɛy yàkàtsü a mbar a nkweel ande, a ndwääl ande, a ndaa imbürà yà kölàköl yà ngwiiyà ande, anà yà mɛɛnà ande. \ip Wɛɛ Màtay kan'tàwal taaŋ mbɔɔn u nsɛmà ntɔn an'sin, mböör anà imbɛy a Yɛsu. Apà, nde wàmuswaŋ kusà naa Yɛsu wa usàlab nde wà unsà Làsaŋ Aŋàbwaŋ ande wà nà: Mfum, Un'tswää a mɔ̈ɔ̈ awà bàbön mupà, wà Mànwel sye, iswaŋà naa: Nzam uboo a bi. U mbwo a nde Nzam asàkölà ndaa kàkyään nde unsà Nkwà yà itaan. \ip - Làsaŋ Aŋàbwaŋ kàsön Màtay làmuswaŋ sye ndaa a nsöön: nkööŋà a ndaa mbɔɔn yà an'lɔɔŋ a Yɛsu unsà ntɛɛn tyeen yà kölàköl: \ip - 1. « An'lɔɔŋ udu a mɔŋ » màmuswaŋ lää a ndandaa alàbàdilà akà baar akün bà « Imwol a du ». \ip - 2. Nswɛɛŋ bàpɛ akà baar ban'kwo mukyään ngyeel a Imwol aki. \ip - 3. Ngyee a Imwol aki yàŋàswaŋ u mbwo a itim nsambwaar: Imwol aki kyà ŋàyee apanà, wɛɛ iböŋ a kya isàkal aŋàyäy. \ip - 4. Möö nà kan'kwo mukal uboo atɔŋ u mɛɛn akün amà Imwol. \ip - 5. Iböŋ a ntsüü a Imwol aki ban'kwo mudil aben. \ip Abun, unsà Làsaŋ Aŋàbwaŋ kàsön Màtay, Yɛsu akamɛnà asànaa Un'lɔɔŋ ayàsɛmà mɛɛn akün mà Imwol, anà ayàpà baar bàbilà kwo an'lɔɔŋ amà ba amà ndöŋ ntɔn ba bàkäl ambäl akà baar bumwɛy. \ie \c 1 \s1 Itoo a Yɛsu \r (Luk 3.23-38) \p \v 1 Un'kaan a un'lwaaŋ a Yɛsu Klistɔ, itoo a David, itoo a Abàlam. \p \v 2 Abàlam kàbör Isak, Isak kàbör Yakɔb, Yakɔb kàbör Yudà anà atɔŋ ande, \v 3 Yudà kàbör Falesi anà Zalà, ikɔb a ngwän aba Tamar, Falesi kàbör Isilɔn, Isilɔn kàbör Alam, \v 4 Alam kàbör Aminadab, Aminadab kàbör Naasɔn, Naasɔn kàbör Salmɔn, \v 5 Salmɔn kàbör Bɔɔzi, Rayab kàkäl ngwän ande, Bɔɔzi kàbör Yɔbɛd, Luti kàkäl ngwän ande, Yɔbɛd kàbör Yɛsɛ, \v 6 Yɛsɛ kàbör mfum David. \p David kàbör Salàmun, ngwän ande kàkäl un'kyay a Uli. \v 7 Salɔmun kàbör Rɔbɔwam, Rɔbɔwam kàbör Abya, Abya kàbör Asa, \v 8 Asa kàbör Yɔsafat, Yɔsafat kàbör Yɔlam, Yɔlam kàbör Ɔsya, \v 9 Ɔsya kàbör Yɔwatam, Yɔwatam kàbör Akazi, Akazi kàbör Isikyä, \v 10 Isikyä kàbör Mànasi, Mànasi kàbör Amɔn, Amɔn kàbör Yɔsyä, \v 11 Yɔsyä kàbör Yɛkɔnya anà atɔŋ ande, u paŋà bàsɔ̈ɔ̈l baan a Isàlɛl nsi u Babilɔn. \p \v 12 Ungö a nsɔ̈ɔ̈l a nsi, Yɛkɔnya kàbör Salàtyɛl, Salàtyɛl kàbör Zɔrɔbabɛl, \v 13 Zɔrɔbabɛl kàbör Abyudi, Abyudi kàbör Ɛlyakim, Ɛlyakim kàbör Azɔr, \v 14 Azɔr kàbör Sadɔki, Sadɔki kàbör Akim, Akim kàbör Ɛlyudi, \v 15 Ɛlyudi kàbör Ɛlyazar, Ɛlyazar kàbör Matan, Matan kàbör Yakɔb, \v 16 Yakɔb kàbör Yɔsɛfi, un'dim a Màlye awà kàbör Yɛsu awà bàfàbel naa Klistɔ. \p \v 17 Abun, yanswà yàkäl ngyääl kwem aŋinà fà Abàlam mukàman David, yàfàlyaŋ sye ngyääl kwem aŋinà fà David tii u paŋà alà bàsɔ̈ɔ̈l baan a Isàlɛl nsi u Babilɔn, ngyääl kwem aŋinà sye yàfàlyaŋ fà nsɔ̈ɔ̈l a nsi u Babilɔn tii u paŋà alà bàbör Klistɔ. \s1 Mböör a Yɛsu Klistɔ \r (Luk 2.1-7) \p \v 18 Le, mböör a Yɛsu Klistɔ yàkäl abà: Ngwän ande Màlye kàkäl un'kaar kàtɛ Yɔsefi ntüüm, wɛɛ kusà ba mutàtüüb ndür, nde kàmɛnà anà yöm unsà ngwal a Dweelà In'kyɛɛl. \v 19 Wɛɛ un'dim ande Yɔsɛfi, ntɔn kàkäl nde mbuur a balàbal, nde kàkwen anki mukun'mɛɛy nswɛn u mii a baar, lalan kàwɛl nde an'kyän u mpem ande mukun'wɛy kà unku. \v 20 U taaŋ kàyweerà nde abà, un'kyeey a Mwol mwɛy kàyàmɛnà akà nde u ndwɛy, waa kàtɛn a nde naa: « Yɔsefi, mwan a David, twon an'man bɔɔmà muwal un'kyay angye Màlye, ntɔn yöm alà kan'bäl ande lan'fà akà Dweelà In'kyɛɛl. \v 21 Undiir awun, nde ayàbɔr mwan baal, ngye ayun'pà ikɔb a Yɛsu, ntɔn nde asàtswà mɔ̈ɔ̈ a un'sɛŋ ande unsà man'be a wa. » \p \v 22 Ndaa ayi yanswà yà ntɔn undiir kàtɛn Mwol u mun a ŋangɔɔm ande ukwe: \q1 \v 23 « Le, mwan un'kaar unkɔr asàkal yöm, nde asàbɔr mwan baal, \q1 bàsun'beelà Mànwel », \m iswaŋà naa « Nzam wà uboo a bi ». \p \v 24 Mpal kàwiyà nde u twaal, Yɔsefi kàkyer ndaa kun'swɛŋ un'kyeey a Mwol, waa nde kàsi un'kyay ande u ndwà. \v 25 Wɛɛ nde kàtüüb anki ndür anà nde tii mpal kàbör nde mwan baal awà kàpɛ nde ikɔb a Yɛsu. \c 2 \s1 Baar bàfàleŋ muyöb ndaa a mbwaar ban'yàler Yɛsu \p \v 1 Yɛsu bun'bör u Bɛtelɛm a Yuday, umpal kàkäl Ɛlɔdi mfum. Ungö a mböör ande, baar bàfàleŋ muyöb nku a mbwaar bàfü mper làfàsɛnà taaŋ, ba bàyi u Yɛlusàlɛm, \v 2 waa bàfuul naa: « Wà ken Mfum a Ayudà ban'bɔr benàben awà? Bi kàmɛn mbwaar ande mper làfàsɛnà taaŋ, lalan kan'yà bi mukun'kömà. » \v 3 Mpal kàwem mfum Ɛlɔdi làsaŋ alà, nde kàkyer atɛɛr, anà Yɛlusàlɛm lanswà mbwo mwɛy anà nde. \v 4 Nde kàtüüb andwer angaŋ anà alɔɔŋ a Un'kɔɔn, ntɔn mukafuul naa Klistɔ bàlun'bɔr ken. \v 5 Ba bun'fuur naa: « U Bɛtelɛm a Yuday. Ntɔn ŋangɔɔm kàsön abà: \q1 \v 6 « Le, ngye Bɛtelɛm, u nsi a Yuday, \q1 ngye kà awà bul làkɔ̈ɔ̈n ndöŋ anki u Yuday, \q1 ntɔn mfum asàdii un'sɛŋ amɛ Isàlɛl, \q1 asàtoo uboo a ngye. » \m \v 7 Apan, Ɛlɔdi kàbel aŋan'yeerà kà unku, ntɔn ba bun'kyään ubwaŋàbwaŋ taaŋ nà mbwaar kàmɛnà. \v 8 Apan, nde katöm Bɛtelɛm, waa kàtɛn naa: « Làkyen, kàlafuul ubwaŋàbwaŋ ntɔn mwan awà, bɛ làsun'man, yàlan'kyään, ntɔn mɛ sye in'kyen mukun'kömà. » \p \v 9 Ungö bàwem ba ndaa kàtɛn mfum Ɛlɔdi, ba waa bàkyen, waa bàfàman mbwaar awà bàtàman ba umper làfàsɛnà taaŋ: mbwaar wa kàyikyeenà kusà a ba tii kàkàmbar wa udu a ikal kàkäl mwan. \v 10 Umpal bun'tääl ba, ba bàmɛn un'sak mbɔɔn. \v 11 Mpal bàbilà ba u ndwà, ba bàmɛn mwan anà ngwän ande Màlye, waa bun'kömà. Apan, ba bàduub an'bɔ̈ɔ̈n aba, waa bun'pɛ an'kab mà: wɔl, tswà anà may a usɔŋ. \v 12 Ungö apan, Nzam kakyään u ndwɛy naa ba bàkɔɔn afurà akà Ɛlɔdi, ba waa bàfurà nsi aba u mbwo asin. \s1 Ntii u Ngipiti \p \v 13 Ungö a nkyeen aba, un'kyeey a Mwol mwɛy kàyàmɛnà akà Yɔsefi u ndwɛy, waa kun'kyään naa: « Mbarà, un'sɛn mwan anà ngwän, katiin u Ngipiti. Kal kwo tii umpal in'saswaŋ mɛ mufurà. Ntɔn Ɛlɔdi ayàleŋ mudwa mwan. » \v 14 Undiir awun, Yɔsefi kàmbarà nde u mpib, kàsɛn nde mwan anà ngwän ande, waa kàkàyee u Ngipiti. \v 15 Nde kàbwaay kwo tii u nkweel a Ɛlɔdi, ntɔn undiir kàtɛn Mwol wà u mbwo a ŋangɔɔm ukwe: « Mɛ kàbel mwan amɛ mutoo u Ngipiti. » \s1 Ndwääl a baan \p \v 16 Mpal kàyöb Ɛlɔdi naa baar bàfàleŋ muyöb nku a mbwaar bàkyer un'kur, nde kàwem nkyɛl mbɔɔn, waa kàswɛŋ naa bàdwä baan abaal a mbul yweel tii u ngyɛl u Bɛtelɛm anà u nsi ande yanswà, mulab paŋà bun'kyään aŋan'yeerà. \v 17 Abun, undiir kàtɛn ŋangɔɔm Yɛlɛmya wà kàkyer akwo: \q1 \v 18 « Bàwem ndaa mwɛy u Lamà, \q1 ilel anà in'tär mbɔɔn. \q1 Wawɛy Lakɛl wàmulel baan ande, \q1 nde ukwen anki naa mbuur kun'syääm, ntɔn ba bàfàkal anki. » \s1 Mfuurà fà Ngipiti \p \v 19 Ungö a nkweel a Ɛlɔdi, un'kyeey a Mwol mwɛy kàkàmɛnà u ndwɛy akà Yɔsefi u Ngipiti, \v 20 waa kàtɛn a nde naa: « Mbarà, un'sɛn mwan anà ngwän, furà u mɛɛn a Isàlɛl, ntɔn baar akwà bàkwen mudwa mwan ban'kwà. » \v 21 Undiir awun, Yɔsefi kàmbarà nde, kàwɛl nde mwan anà ngwän, waa kàfurà u mɛɛn a Isàlɛl. \v 22 Wɛɛ utaaŋ kàwem nde naa Alakɛlawüs kàsàkiir taarànde Ɛlɔdi u kir a imfum u Yuday, nde kàwem bɔɔmà mufurà kwo. Nzam kun'weey u ndwɛy, laa kàkàyee nde u mɛɛn a Ngalilɛ. \v 23 Nde kàkàtɔŋ u bul làmwɛy bàfàbel naa Nasàlɛr, ntɔn ndaa bàtɛn aŋangɔɔm ibü balàbal: « Nde bàsun'beelà un'nazɔrya. » \c 3 \s1 Ywan Un'düümà u nsye a ipɔl \r (Mlk 1.1-8; Luk 3.1-18; Ywn 1.19-28) \p \v 1 Utaaŋ alan, Ywan Un'düümà kàyàmɛnà u nsye a ipɔl a Yuday mulɔŋ naa: \v 2 « Làbuul mpem abɛ, ntɔn Imwol a du kye tsütsü! » \v 3 Ywan awà wà mbuur kàsam ŋangɔɔm Yɛsay utaaŋ kàtɛɛnà nde naa: \q1 « Ndaa mwɛy yàmusaa in'kwɛŋ u nsye a ipɔl: \q1 Làlɔ̈ɔ̈n mbwo a Mwol, \q1 làsuub myay ande! » \m \v 4 Ywan kàbwäärà ipfɛy a in'kà a Kamɛl anà un'kab a ibaan a ntsür u lɔŋ ande. Nde kàdyee mpay anà bwey a ndwaŋ. \v 5 Abun Yɛlusàlɛm, Yuday lanswà, anà un'tà a Yɔrdan bàkyeenà akà nde. \v 6 Ba bàkyeyà man'be aba u mii a baar anà Ywan kadümà u Yɔrdan. \p \v 7 Mpal kàmɛn nde naa Amfarisi anà Asadusi mbɔɔn bàyee akà nde ntɔn muwal ndüümà, nde kàtɛn a ba naa: « Mbil a iyäy! Nà kàlalɔŋ mutiin nkyɛl a Nzam ayà iyà? \v 8 Làswɛŋ unsà nsyääl abɛ naa bɛ lan'buul mpem, \v 9 anà twon lan'tɛn u mpem abɛ naa: "Abàlam wà nkaa abi!" Ntɔn mɛ alakyään naa Nzam kan'kwo mutwey ikyee a Abàlam u nkɔŋ yi! \v 10 Fà itaan nkwar yà tsütsü mutsul in'te kun'swɛy: un'te wanswà mpa afàbɔr imbɛŋ aŋàbwaŋ, bàkyer asun'tsul, waa bàsun'tɔɔm u mbaa. \p \v 11 « Mɛ, mɛ in'kàladümà kan'dà ntɔn mbuul a mpem. Wɛɛ mbuur awà ayà ungö a mɛ kàman'lyaŋ u ngwal: mɛ in'kwe anki musɔɔl idyäär ande. Nde, nde asàladümà u Dweelà In'kyɛɛl anà u mbaa. \v 12 Nde we anà impye u kɔɔ ande ntɔn mukɔɔm blɛ. Nde asàsà imbɛŋ uboo a ikɔr, wɛɛ un'lɛŋ nde asàtɔɔm u mbaa mpa isàdim akà ikikye. » \s1 Ndüümà a Yɛsu \r (Mlk 1.9-11; Luk 3.21-22) \p \v 13 Abun, Yɛsu kàfü Ngalilɛ, waa kàyàkɔlà u Yɔrdan akà Ywan Un'düümà u ngyäl a Yɔrdan, ntɔn nde kun'dümà. \v 14 Wɛɛ Ywan kàmɛn ube, waa kàtɛn a nde naa: « Mɛ, mɛ in'làkwo muyà akà ngye, ntɔn ngye an'pɛ ndüümà, wɛɛ ngye, ngye afàyà akà mɛ! » \v 15 Wɛɛ Yɛsu kun'fuur naa: « Wɛy ya ikäl abà apanà, ntɔn yà ubwaŋ naa bi ikwey balàbal lanswà. » Abun, Ywan waa kàkyey. \v 16 Pa kàwɛl nde ndüümà, Yɛsu laa kàtoo nde kan'dà. Taaŋ nsil la du waa làyaanà, nde kàmɛn Dweelà a Nzam wàmuyàtyà akà nde asànaa nkokà. \v 17 Le, ndaa mwɛy yàfü du, waa yàtɛn naa: « Wawà wà Mwan amɛ wà nkween. Mpem amɛ yanswà ye amu nde. » \c 4 \s1 Ndɛb a Yɛsu \r (Mlk 1.12-13; Luk 4.1-13) \p \v 1 Ungö apan, Dweelà a Nzam kàsyen Yɛsu u nsye a ipɔl ntɔn ileŋ kyun'lwɛb. \v 2 Ungö mukin udyà myäänà an'kwem an'nà anà mpib an'kwem an'nà, ngyal waa yun'käär. \v 3 Un'lwɛɛb kàyàsin tsütsü, waa kàtɛn a nde naa: « Kya ngye asàkal Mwan a Nzam, swaŋ nkɔŋ yi ibulà mampà. » \v 4 Wɛɛ Yɛsu kàfuur naa: « Bàsön naa: "Kà nà mampà mpɛl anki màfàpà mbuur mɔ̈ɔ̈, wɛɛ ndaa yanswà ifàtoo u mun a Nzam". » \p \v 5 Apan, ileŋ kyun'syen u bul in'kyɛɛl, laa kun'si nde udu a ndwà a Nzam, \v 6 waa kàtɛn a nde naa: « Kya isàkal naa ngye awà Mwan a Nzam, tɔɔmà unsi, ntɔn bàsön naa: "Nde asàswaŋ akyeey ande ntɔn ngye, waa ba bàsawal kan'kɔɔ aba ntɔn làkɔl angye làkɔɔn aböl u nkɔŋ mwɛy". » \m \v 7 Yɛsu kàtɛn a nde naa: « Bàsön sye naa: "Ngye asun'lwab anki Mwol, Nzam angye". » \p \v 8 Ileŋ kàfun'syen udu a mɔŋ a bwɛlàbwɛl, waa kun'mɛɛy imfum a mɛɛn byanswà anà làkoo abya, \v 9 waa kàtɛn a nde naa: « Mɛ in'sapà indiir bi byanswà, isàkal naa ngye aman'kömà anà aman'sà làkoo. » \v 10 Abun Yɛsu waa kàtɛn a nde naa: « Satanà, kyà kunà! Ntɔn bàsön naa: "Ngye asàkömà Mwol Nzam angye anà ngye asàsyääl nde mpɛl". » \v 11 Abun, ileŋ waa kàsun'wɛy. Apan sye, akyeey bàyàsin tsütsü apà Yɛsu, waa bun'syäälà. \s1 Nsɛmà a isal a Yɛsu \r (Mlk 1.14-15; Luk 4.14-15) \p \v 12 Mpal kàwem nde naa Ywan Un'düümà kan'bilà bɔlokà, Yɛsu kàkyen Ngalilɛ. \v 13 Ungö kàlwomà nde u Nasàlɛr, nde kàkyen Kapɛrnawum kun'kɔɔl a ɛwà, kà itiir a nsi a Zabulɔn anà Nɛftali, \v 14 ntɔn ndaa kàkyään ŋangɔɔm Yɛsay yi ikwe: \q1 \v 15 « Mɛɛn a Zabulɔn, mɛɛn a Nɛftali, \q1 mbwo a ngyäl a kölàköl, nsi ayà u sim a Yɔrdan lumwɛy, u Ngalilɛ a baar mpa abà Ayudà! \q1 \v 16 Un'sɛŋ kàkäl uboo a làpib \q1 kàkyàman pɛɛlà a kölàköl! \q1 Baar abà bàkäl u nsi a làpib a ukwà, \q1 pɛɛlà làmwɛy làkölàköl làkyàmɛnà! » \m \v 17 Fà umpal ayin, Yɛsu laa kàsɛmà nde mukyään naa: « Làbuul mpem abɛ: Imwol a du kyan'yàsin tsütsü! » \s1 Yɛsu kan'bel alɔ̈ɔ̈b a nsö a nà \r (Mlk 1.16-20; Luk 5.1-11) \p \v 18 Mpal kàkäl nde muyikyà kun'kɔɔl a ɛwà a Ngalilɛ, nde kàmɛn atɔŋ abɔ̈ɔ̈l, Simɔn bàfàbel Petɔlà anà un'tɔŋ ande Andrɛ, bàmuyitɔɔm an'tɛy u ngyäl, ntɔn ba bàkäl alɔ̈ɔ̈b a nsö. \v 19 Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Yà lan'läb, waa mɛ in'yàlabuul alɔ̈ɔ̈b a baar. » \v 20 Apan sye, ba bàsàwɛy an'tɛy, waa bun'läb. \v 21 Mpal kàfàsin nde kusà, nde kàmɛn atɔŋ abɔ̈ɔ̈l asin, Zyak anà Ywan, baan a Zɛbeday. Ba bàkäl uboo a bwaar aba anà taaràba Zɛbeday bàmulɔɔnà an'tɛy aba. Yɛsu waa kabel. \v 22 Apan sye, ba bàsàwɛy bwaar anà taaràba, waa bun'läb. \s1 Yɛsu wàmuyilɔŋ anà muyikɔɔr \p \v 23 Ungö apan, nde kàyilyaŋà u Ngalilɛ wanswà, waa kàyilɔɔŋà uboo a ndwà a nköŋ aba, muyikyään Làsaŋ Aŋàbwaŋ là Imwol anà muyikɔɔr ukyäl banswà anà too lanswà uboo a un'sɛŋ. \v 24 Làsaŋ ande làpää u Siri lanswà, waa bun'twäälà abɛy bàkäl anà an'kyal mà ifà ifà: an'dweelà an'be, akweel a nkaaŋ anà ikar, waa kakɔɔr ba banswà. \v 25 Iköŋ a baar mbɔɔn bàfü Ngalilɛ, anà itiir a An'bul Kwem, anà Yɛlusàlɛm, Yuday anà sim a Yɔrdan waa bàyun'labà. \c 5 \s1 An'lɔɔŋ udu a mɔŋ \p \v 1 Mpal kàmɛn Yɛsu iköŋ a baar, nde kàbeenà udu a mɔŋ, waa kàbwaay. Alɔŋki ande bàsin apà nde, \v 2 nde waa kàsɛmà mukalɔŋ abà: \s1 Ubwaŋ a ndandaa \r (Luk 6.20-23) \q1 \v 3 « Un'sak akà baar abye anà mpem a làbɔ̈ɔ̈n, \q1 ntɔn Imwol a du kye anà ba! \q1 \v 4 Un'sak akà baar bàlelà, \q1 ntɔn bàkyer asalɛɛl! \q1 \v 5 Un'sak akà baar a làbɔ̈ɔ̈n, ntɔn mɛɛn mà isàkal kwal aba! \q1 \v 6 Un'sak akà baar abye anà ngyal anà mfwää a balàbal, \q1 ntɔn ba bàkyer asàyuur! \q1 \v 7 Un'sak akà aŋangyɛb, \q1 ntɔn bàkyer asasyääm! \q1 \v 8 Un'sak akà baar abye anà mpem a pɛɛl, \q1 ntɔn ba bàsàman Nzam! \q1 \v 9 Un'sak akà baar bàfàsà duu, \q1 ntɔn bàsabel baan a Nzam! \q1 \v 10 Un'sak akà baar bàŋàmɛɛy nkwaaŋ ntɔn balàbal, \q1 ntɔn imwol a du isàkal kyà ba! \m \v 11 Un'sak we anà bɛ isàkal naa bàmàlato, bàmàlamɛɛy nkwaaŋ anà bàmàlaküür ndaa ntɔn mɛ. \v 12 Làsäŋ, làkäl kun'sak, ntɔn bweel a kölàköl làmukàladilà u du. Abun sye bàmɛɛy ba nkwaaŋ akà aŋangɔɔm bàkäl kusà abɛ. » \s1 Muŋ anà pɛɛlà \r (Mlk 9.50; Luk 14.34-35) \p \v 13 Nde kàfàtɛn naa: « Bɛ, bɛ làbà muŋ a mɛɛn. Isàkal naa ntsà a muŋ yan'wà, ya bàsàfuur a nkye? Ndöŋ a wa yan'wà, wa bàpiy u nsà, baar waa bàndyäär wa. » \p \v 14 « Bɛ, bɛ làbà pɛɛlà uboo a baar. Bul bàtöŋ u du a mɔŋ làfàkal anki làŋàyee. \v 15 Bàfàkyä anki mwinà ntɔn musà u ngyɛl a kantin. Wɛɛ wa bàfàsà udu a ikɔlà bàfàtɔl mwinà ntɔn wa upɛ kyɛɛy akà baar banswà abà uboo a ndwà. \v 16 Abun sye, wɛy pɛɛlà abɛ làŋyɛŋ u mii a baar, mpal bàman ba nsyääl abɛ yàŋàbwaŋ, ba bàsà Taaràbɛ awà u du làkoo. » \s1 Yɛsu anà Un'kɔɔn \p \v 17 « Twon lan'si naa mɛ kàyi ntɔn mulwom Un'kɔɔn itàkal Aŋangɔɔm. Mɛ kàyii anki muyàlwom mya, wɛɛ ntɔn mukwey wa. \v 18 Mɛ, mɛ amàlakyään ndandaa naa, kusà du anà mɛɛn mulyaŋ, akà i mwɛy, akà un'tswe a i mwɛy usàlwomà anki unsà Un'kɔɔn tii mpal isàkwo indiir abi byanswà. \v 19 Undiir awun, mbuur asàbɛy, itàkal kinswɛɛŋ mwɛy uboo a in'kɔɔn ami myanswà anà asàlɔŋ baar mukyer abà, nde asàkal kimbuur uboo a Imwol a du. Wɛɛ mbuur asàsyääl mya anà asàlɔŋ mya akà baar bumwɛy, nde asàkal mbuur a kölàköl uboo a Imwol a du. \v 20 Mɛ, mɛ alakyään naa: isàkal naa balàbal abɛ làlyaŋ anki balàbal a alɔɔŋ a in'kɔɔn anà Amfarisi, bɛ, bɛ taaŋ asàbilà uboo a Imwol a du latɛy. » \s1 An'lɔɔŋ ntɔn nkyɛl \p \v 21 « Bɛ làkyàwem, bàtɛn a bànkaa naa: "Ngye mbuur asàdwa anki. Mbuur asàdwa mbuur, bàsun'sà u làbay a nsaŋ." \v 22 Waa mɛ, mɛ alakyään naa: mbuur wanswà awà kan'wem un'tɔŋ ande nkyɛl, bun'sà u làbay a nsaŋ. Mbuur usàtɛn a un'tɔŋ ande naa: "Ntsür a mbuur!", nde bun'sà u Làbay a nsaŋ a kölàköl. Mbuur usàtɛn a nde naa: "Insil", nde bun'tɔɔm u yaaŋ a mbaa. \v 23 Abun, isàkal naa ngye an'kàpà ibɔɔn u mɛsà a ibɔɔn, wɛɛ apan ngye asàyɔbà naa un'tɔŋ angye we anà nkyɛl anà ngye, \v 24 sàwɛy ibɔɔn angye paa kusà a mɛsà a ibɔɔn, kyen katàkàlɔ̈ɔ̈n anà un'tɔŋ angye, ungö apan, yafurà mupà ibɔɔn angye. \v 25 Lɔɔn agyä anà ŋankir angye, u taaŋ awà ngye u mbwo anà nde, naa tɛy, ŋankir angye awà kapà kan'kɔɔ a ntɛɛn, ntɛɛn kan'kɔɔ a pulusi anà nde katɔɔm u bɔlokà. \v 26 Mɛ, mɛ akyään ndandaa naa: ngye asàtoo anki kwo isàkal naa ngye ŋàtàfur anki tii u làdiim làntsüü. » \s1 An'lɔɔŋ ntɔn inswem \p \v 27 « Bɛ, bɛ làkyàwem bàtɛn naa: "Ngye asàtà anki inswem." \v 28 Mɛ, mɛ alàkyään naa: mbuur wanswà kan'ler un'kaar anà an'kyän an'be, nde kan'furàtà inswem anà nde u mpem ande. \v 29 Isàkal naa dii angye libaal làkwen mukabwiy, kwol la, piy la ukwɛl: ntɔn yà ubwaŋ akà ngye naa itiir a ndür angye mwɛy ikɔ̈ɔ̈n, akwà naa bàtɔɔm ndür angye yanswà u mbaa a mbul a in'tye. \v 30 Wɛɛ isàkal naa kɔɔ angye libaal làkwen mukabwiy, tsul la, piy la ukwɛl: ntɔn yà ubwaŋ naa ngye akɔ̈ɔ̈n itiir a ndür angye, akwà naa ndür angye yanswà ikyen u mbaa a mbul a in'tye. » \s1 An'lɔɔŋ a ndwääl a bɔr \r (Màt 19.9; Mlk 10.11-12; Luk 16.18) \p \v 31 « Bàtɛn sye naa: "Isàkal naa mbuur kan'böŋ un'kyay ande, wɛy nde kun'pɛ un'kaan a ndwääl a bɔr". \v 32 Waa mɛ, mɛ alakyään naa: Yan'kwo bàböŋ un'kaar kan'tà inswem mpɛl. Mbuur wanswà kan'böŋ un'kyay ande mpa kàtɛ nde inswem, nde kàmusiinà mutà inswem. Mbuur usàbääl un'kaar ban'böŋ u bɔr, nde kan'tà inswem. » \s1 An'lɔɔŋ ntɔn kyän \p \v 33 « Bɛ làkyàwem sye naa bàtɛn a bànkaa abi naa: "Twon an'sàbɛy kyän angye, wɛɛ ngye asàkwey kyän angye kusà a Mwol." \v 34 Waa mɛ, mɛ alàkyään naa twon lan'dyà kyän akà ikikye: itàkal naa u du, ntɔn du là kir a imwol a Nzam, \v 35 itàkal naa u mɛɛn, ntɔn mɛɛn mà ikal ufàtɔl nde in'kɔl ande, itàkal naa u Yɛlusàlɛm, ntɔn la là bul a Mfum a kölàköl. \v 36 Twon an'dyà sye kyän kun'tswe angye, ntɔn ngye akwe anki mubuul làtswe a un'tswe angye làpɛɛl, itàkal làpiil. \v 37 Wɛy naa ɛ angye làkäl "ɛ", itàkal naa ŋaa angye ukäl "ŋaa": ayà bàfàkwɛy udu pa ifàfà akà Un'be. » \s1 An'lɔɔŋ a ube udu a ube \r (Luk 6.29-30) \p \v 38 « Bɛ làkyàwem ayà bàtɛn naa: "Dii ntɔn dii, anà din ntɔn din." \v 39 Waa mɛ, mɛ alàkyään naa twon lan'sà impeenà akà mbuur un'be. Isàkal naa mbuur kàmakam mbar u twam a ibaal, fun'lɛɛ sye lumwɛy. \v 40 Akà mbuur akwen mukasyen u làbay a nsaŋ ntɔn mugyɔɔr inkur angye, un'wɛy alà sye kàzak angye. \v 41 Isàkal naa mbuur amasiinà a ngwal mukyer kilɔmɛtre imwɛy, kyer an'kilɔmɛtre mɔ̈ɔ̈l mbwo mwɛy anà nde. \v 42 Pà akà mbuur kàmalɔ̈ɔ̈m. Twon an'pà ngö akà mbuur akwen musɔɔm akà ngye. » \s1 Ukwen anà aŋankir \r (Luk 6.27-28,32-36) \p \v 43 « Bɛ làkyàwem ayà bàtɛn naa: "Ngye asàkwen un'tɔŋ angye anà ngye asàtɔn ŋankir angye." \v 44 Wɛɛ mɛ, mɛ in'tɛn a bɛ naa: Lakwen aŋankir abɛ, làsaak baar bàfàlaküül, làkyer ubwaŋ akà baar bàfàlayiiŋ, anà làyamà ntɔn baar bàfàlatà an'kaal anà bàfàlamɛɛy nkwaaŋ. \v 45 Abun bɛ làsàbulà baan a Taaràbɛ awà u du. Ntɔn nde afàbaal mwäänà ande udu a baar abe anà udu a baar aŋàbwaŋ, anà afàtɔ̈ɔ̈l mbul udu baar a balàbal anà udu a baar mpa abà balàbal. \v 46 Kya isàkal naa bɛ, bɛ làfàkwen nà baar bàfàlakwen, bweel nà bɛ làsàwal? Nkye afüür a itɛr ba ŋakwo kà bàfàkyer anki abà? \v 47 Kya isàkal naa bɛ, bɛ mbɔr làfàpà nà atɔŋ abɛ mpɛl, undiir nà wà nsöön làfàkyer bɛ? Nkye baar mpa abà Ayudà sye bàfàkyer anki abun? \v 48 Undiir awun, làkäl bàlää asànaa Taaràbɛ awà u du awà nde wàlää. » \c 6 \s1 An'lɔɔŋ ntɔn mupà an'kab akà aŋàlàmbwà \p \v 1 « Twon lan'kyer balàbal abɛ u mii a baar, ntɔn ba bàlamɛn. Naa tɛy, bɛ bweel làsàwal anki akà Taaràbɛ awà u du. \v 2 Twon an'bɛɛr mfuŋ u mii a baar isàkal naa ngye akwen mupà undiir akà ŋàlàmbwà, asànaa bàfàkyer baar a mpem yweel uboo a ndwà a nköŋ a Ayudà anà uboo a an'balàbal ntɔn baar basyäŋà. Ndandaa mɛ alakyään, ba bàkyàwal bweel aba itaan. \v 3 Wɛɛ akà ngye, mpal apà ngye undiir akà ŋàlàmbwà, wɛy kɔɔ angye likaar làkɔɔn ayöb ndaa làkyerà kɔɔ angye libaal. \v 4 Abun, wɛy kab angye làkäl aŋàyee, waa Taaràŋà awà afàman u nku, usafuur la. » \s1 An'lɔɔŋ ntɔn ngyamàkà \r (Luk 11.2-4) \p \v 5 « Mpal làyamà bɛ, twon lan'kal asànaa baar a mpem yweel: ba bàfàkwen muyamà umbäär uboo a ndwà a nköŋ a Ayudà anà kan'kuun a mbwo ntɔn baar banswà bamɛn. Mɛ alàkyään ndandaa: ba bàkyàwal bweel aba itaan. \v 6 Wɛɛ akà ngye, isàkal naa ngye akwen muyamà, bilà u suk angye alà ukwɛl, dübà ibeenà anà sà un'kaŋ a boo, yamà Taaràŋà awà kwo kà ikal a ngyee. Waa Taaràŋà awà afàman u nku, usafuur ya. » \p \v 7 « Mpal làyamà bɛ, twon lan'tɛn itetɛɛn, asànaa baar mpa abà Ayudà: ba bàfàsi naa ba bàsàtɛn mbɔɔn ba bàsàwal nsaak. \v 8 Abun, twon làmalab, ntɔn Taaràbɛ akyàyöb naa undiir nà bɛ làbye awà ngyal kusà bɛ mukun'lɔ̈ɔ̈m. \v 9 Le bɛ, bɛ làyamà abà: \q1 "Taaràbi awà u du, \q1 wɛy ikɔb angye ikäl kyà in'kyɛɛl, \q1 \v 10 wɛy Imwol angye iyi, \q1 wɛy ukwen angye bàmɛnà u mɛɛn asànaa abà ba u du. \q1 \v 11 Ipɛ ŋàbawà isaa byan'kwo akà bi. \q1 \v 12 Idwääl un'pi a nkul a man'be abi, \q1 asànaa bi ŋakwo sye ifàdwääl bi un'pi a nkul a baar bà ikyer ube. \q1 \v 13 Twon an'pà mbwo naa bà ilwɛb, \q1 anà ilwom kan'kɔɔ a Ŋandɛb. \q1 [ Ntɔn imwol, ngwal anà làkoo bye anà ngye. Yà abwɛy" ] » \p \v 14 « Undiir awun, bɛ làsàdwääl baar bumwɛy nkul a ibii aba, Taaràbɛ awà u du asàladwääl nkul abɛ sye. \v 15 Wɛɛ isàkal naa bɛ làdwääl anki baar bumwɛy nkul a ibii, Taaràbɛ sye usàladwääl anki nkul a ibii abɛ. » \s1 Ukin isaa \p \v 16 « Mpal làkin bɛ isaa, twon lan'kal ngyɛb ngyɛb asànaa bàfàkyer baar a mpem yweel: ba bàfàsɔɔm ntabwey aba ntɔn baar bamɛn naa ba ban'kin isaa. Wɛɛ mɛ, mɛ alàkyään ndandaa naa ba bàkyàwal bweel aba itaan. \v 17 Wɛɛ akà ngye, mpal akin ngye, sir may a usɔŋ kun'tswe angye, ywɛy ntabwey angye \v 18 ntɔn baar bàkɔɔn ayöb naa ngye an'kin udyà, wɛɛ Taaràŋà mpɛl awà u nku. Waa Taaràŋà awà afàyöb ndaa afàkyer ngye u nku, usafuur ya. » \s1 In'naaŋ a du \r (Luk 12.33-34) \p \v 19 « Twon lan'köŋà in'naaŋ abɛ u mɛɛn pà, ikal a in'swab anà an'tär myàfàdwa mya myanswà, ikal bàfàbilà mbüüb ntɔn muyib. \v 20 Wɛɛ akà bɛ, làköŋà in'naaŋ u du, ntɔn kwo itàkal nsɛɛl itàkal in'swab myàfàkwo anki mutay mya, ikal mpa bàfàbilà mbüüb anà mpa bàfàyib ba. \v 21 Ntɔn ikal awà un'naaŋ angye, mpem angye sye isàkal kwo. » \s1 Pɛɛlà a ndür \r (Luk 11.34-36) \p \v 22 « Dii là mwinà a ndür: isàkal naa dii angye là ubwaŋ, ndür angye yanswà isàkal aŋàpɛɛlà. \v 23 Wɛɛ isàkal naa dii angye lye anà ukyal, ndür angye yanswà isàkal uboo a mpib. Abun, isàkal naa pɛɛlà alà uboo a ngye là mpib, ya yà mpib a nkye ifà! » \s1 Nzam lɛɛ ngim \r (Luk 16.13) \p \v 24 « Mbuur mwɛy ukwe anki musyääl amfum abɔ̈ɔ̈l: taaŋ lumwɛy nde asàyiiŋ umwɛy anà asàkwen wumwɛy, taaŋ lumwɛy nde asàkàbääb a umwɛy anà asàbɛy wumwɛy. Bɛ, bɛ làkwe anki musyääl Nzam anà ngim taaŋ nsil la. » \s1 Nkyän \r (Luk 12.22-31) \p \v 25 « Undiir awun waa mɛ alakyään naa twon lan'man mpay ntɔn udii ndür abɛ, itàkal naa bɛ ya làsàbwää aben. Nkye mɔ̈ɔ̈ kà kan'söön isaa anki anà ndür kà yan'söön ipfɛy anki u ndöŋ? \v 26 Làler nɛn a du: ya ifàkɔn anki, ifàbwo anki anà ifàsà anki isaa uboo a ikɔr. Wɛɛ Taaràbɛ awà u du afàkyer adii! Nkye bɛ kà lan'söön ya anki u ndöŋ? \v 27 Nà uboo a bɛ kan'kwo mukwɛy ilä udu a mɔ̈ɔ̈ ande ntɔn nkyän ufàsà nde? » \p \v 28 « Waa ntɔn nkye làfàsà bɛ nkyän ntɔn ipfɛy? Làler iful a nsye ifàyɛl bya: bya ifàsal anki, bya ipfɛy byàfàtsum anki. \v 29 Wɛɛ mɛ alàkyään naa itàkal Salɔmun unsà làkoo ande lanswà, nde kàsàbwaar anki asànaa bya. \v 30 Isàkal naa Nzam afàbwää abà iteerà a ywaŋ akye anà möö ŋàbawà anà bàyàtɔɔm u mbaa nkàswo, nkye nde usàkyer anki yàŋàsöön akà bɛ, bɛ aŋàlàkwikilà ikikye? \v 31 Twon lan'sà nkyän anà mutɛn naa: "Ininà bi iyàdyà? ininà bi iyànwà? ininà bi iyàbwaar?" \v 32 Indiir abi byanswà baar mpa abà Ayudà bàfàleŋ bya taaŋ lanswà. Wɛɛ Taaràbɛ awà u du akyàyöb naa bɛ làbye anà ngyal a bya. \v 33 Wɛɛ akà bɛ, bɛ tàlaleŋà imwol anà balàbal a Nzam, waa nde usàlakwɛy indiir abi byanswà. \v 34 Undiir awun, twon lan'sà nkyän ntɔn nkàswo, ntɔn nkàswo akyer asàlɔ̈ɔ̈n nde ŋakwo. Ilä a ilä kye anà ndaa a kya. » \c 7 \s1 Ukɔɔn atsüül baar bumwɛy nsaŋ \r (Luk 6.37-38,41-42) \p \v 1 « Twon an'tsul nsaŋ, waa ngye sye mpa batsüül nsaŋ. \v 2 Ntɔn ngye sye bàsatsüül asànaa afàtsüül ngye baar bumwɛy, ngye sye bàsasi unsà isii afàsi ngye baar bumwɛy. \v 3 Ntɔn nkye amanà ngye nà un'lɛŋ awà u dii a un'tɔŋ angye, wɛɛ umpaaŋ a làbää wà u dii angye, ngye wa amanà anki? \v 4 Aben, ngye akwen mutɛn a un'tɔŋ angye naa: "Wɛy mɛ alwom un'lɛŋ u dii a ngye", wɛɛ le, ngye awe anà umpaaŋ a làbää u dii angye? \v 5 Ngye mbuur a mpem yweel, tàlwom umpaaŋ a làbää wà u dii angye, waa ngye ayàtääl ubwaŋàbwaŋ ntɔn mulwom un'lɛŋ u dii a un'tɔŋ angye. » \p \v 6 « Twon an'pà undiir a in'kyɛɛl akà mbwà. Twon lan'piy an'yak abɛ màntal kusà a ngul, manà ya iyàndyàndyäär ma anà ya iyàbulà mper akà bɛ ntɔn mukàlakyer ube. » \s1 Lɔm, leŋ, bɛɛrà kà ibeenà \r (Luk 11.9-13) \p \v 7 « Làlɔ̈m waa bàsàlapà, làleŋ waa bɛ làsàman, làbɛɛrà waa bàsàladuub. \v 8 Ntɔn mbuur awalɔm akyer awal, mbuur aleŋà akyer aman, akà mbuur awà abɛɛrà bàkyer asun'duub. \v 9 Nà uboo abɛ kan'kwo mupà nkɔŋ akà mwan ande, isàkal naa nde kan'lɔm mampà? \v 10 Naa sye nde kun'pɛ idyà an'kwar isàkal naa nde kan'lɔm nsö? \v 11 Bɛ, abe a baar làbà bɛ, isàkal naa bɛ làyöb mupà indiir aŋàbwaŋ akà baan abɛ, nkye ikɔɔn akà Taaràbɛ awà u du mupà indiir aŋàbwaŋ akà baar bun'lɔ̈ɔ̈m bya! » \p \v 12 « Abun, ndaa yanswà làkwen bɛ naa baar bàlakyeer, bɛ ŋakwo làkyer ya ntɔn ba: wawà un'kɔɔn anà aŋangɔɔm. » \s1 Munàmbwo ikikye \r (Luk 13.24) \p \v 13 « Làbilà u munàmbwo ikikye! Munàmbwo a kölàköl anà mbwo aŋàyaam ifàbiil baar kukwà, baar mbɔɔn bàfàbilà kwo. \v 14 Wɛɛ munàmbwo a ikikye anà mbwo a inküünà ifàsyen baar u mɔ̈ɔ̈, baar mbɔɔn ya bàfàman anki. » \s1 Aŋangɔɔm a loor \r (Luk 6.43-44) \p \v 15 « Wɛy bɛ làkäl kà igyɛɛŋ ntɔn aŋangɔɔm a loor. Ba bàfàbulà asànaa in'kɔk mpal bàfàyà ba akà bɛ, wɛɛ uboo a mpem aba, ba bà an'kyɛŋbɔl a mpɔr. \v 16 Bɛ, bɛ ba làsayöb unsà nkääl aba. Nkye ban'kwo bàbwe rɛzɛ unsà bite a nsyeenà, itàkal an'figɛ unsà ikwarngyal? \v 17 Kyakin, un'te aŋàbwaŋ afàbɔr mbɛŋ aŋàbwaŋ, wɛɛ un'te un'be afàbɔr mbɛŋ ambe. \v 18 Un'te aŋàbwaŋ ukwe anki mubɔr mbɛŋ ambe, itàkal isɔ̈ɔ̈là a un'te mubɔr mbɛŋ aŋàbwaŋ. \v 19 Un'te wanswà mpa afàbɔr mbɛŋ aŋàbwaŋ bàkyer afàtsul wa, waa bàfàtɔɔm u mbaa. \v 20 Abun, bɛ aŋangɔɔm a loor làsayöb u mbɛŋ aba. » \s1 Alɔŋki a ndandaa \r (Luk 13.25-27) \p \v 21 « Kyakin, kà baar banswà anki bàfàtɛn a mɛ naa "Mwol, Mwol", bàsàbilà uboo a Imwol a du, wɛɛ ba mpɛl bàfàkyer ukwen a Taaràmɛ awà u du. \v 22 Kà ilä kya, baar mbɔɔn bàsàtɛn a mɛ naa: "Mwol, Mwol, nkye ngye ayöb anki naa bi kàtɛɛ ngɔɔm kà ikɔb angye, bi kàböŋ insɔŋà kà ikɔb angye, bi sye kàkyer impà mbɔɔn kà ikɔb angye?" \v 23 Abun mɛ in'safuur naa: "Mɛ alàyöb anki akà ikikye, làkyà kunà, bɛ baar làfàkyer ube!" » \s1 Ndwà yweel \r (Luk 6.47-49) \p \v 24 « Undiir awun, mbuur wanswà kan'wem ndaa an'tɛn mɛ yi anà ukasyäälà ya, asàkal asànaa ŋun'yɛnà mwɛy kàtöŋ ndwà ande udu a nkɔŋ. \v 25 Mpal kànɔ̈ mbul, ngyäl yàsi an'swɛb, ikül a mbul kyàsiinà ndwà ayi, wɛɛ ya yàbü anki ntɔn in'bään aya myàkäl udu a nkɔŋ. \v 26 Wɛɛ mbuur wanswà kan'wem ndaa an'tɛn mɛ yi anà ukɔɔn asyäälà ya, asàkal asànaa insil mwɛy kàtöŋ ndwà ande udu a ansɛŋ. \v 27 Mpal kànɔ̈ mbul, ngyäl yàsi an'swɛb, ikül a mbul kyàsiinà kya ndwà ayi, laa yàbü ya: mbwabà aya yàkäl yàngwal. » \s1 Ikɔ̈b a Yɛsu \p \v 28 Apan, mpal kàmay Yɛsu nswɛɛŋ ayi, baar banswà bàkäl mubem ntɔn an'lɔɔŋ ande, \v 29 ntɔn nde ba kalɔɔŋà a ikɔ̈b kyanswà, wɛɛ kà asànaa alɔɔŋ a in'kɔɔn aba anki. \c 8 \s1 Yɛsu kan'kɔɔr ŋukyal a bay \r (Mlk 1.40-45; Luk 5.12-16) \p \v 1 Mpal kàyàtyà Yɛsu u mɔŋ, iköŋ a baar waa kyun'läb. \v 2 Le, ŋukyal a bay mwɛy kàyàsin tsütsü kusà a nde, kàbü an'köm, waa kàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, kya ngye asàkwen, mpööŋ. » \v 3 Yɛsu kàsilà kɔɔ, kun'bä, waa kàtɛn naa: « Mɛɛ an'kwen, pɔŋà! » Taaŋ nsil alan, laa kàpɔŋà nde u bay ande. \v 4 Ungö apan, Yɛsu kun'swɛŋ naa: « Twon an'sam ndaa ayi itàkal akà mbuur mwɛy. Wɛɛ, kyen akà ngaŋ anà kapɛ ibɔɔn kàswɛŋ Mɔsɛ, ntɔn kya ikäl imbäl ntɔn ba. » \s1 Yɛsu kan'kɔɔr un'syääl a kaptɛn \r (Luk 7.1-10; Ywn 4.43-54) \p \v 5 Umpal kàbilà Yɛsu u Kapɛrnawum, kaptɛn a aŋità mwɛy kàsin tsütsü apà nde, waa kun'bɔ̈ɔ̈n, \v 6 waa kàtɛn a nde naa: « Mwol, un'syääl amɛ wàŋàbɔ̈ɔ̈n u ndwà, ndür ande ikanii anki, nde wàmuweemà usaay mbɔɔn. » \v 7 Yɛsu kun'fuur naa: « Mɛ, mɛ in'kyer akun'kɔɔr. » \v 8 Wɛɛ kaptɛn awun kàfuur naa: « Mwol, mɛ in'kwe anki naa ngye abilà u ndwà amɛ. Wɛɛ ngye, tɛn ndaa mwɛy mpɛl, un'syääl amɛ ukɔɔrà. \v 9 Ntɔn mɛ in'we anà amfum bàfan'ler anà mɛ sye in'we anà aŋità in'fàler mɛ. Kya mɛ insàtɛn a aŋità mwɛy naa: "Kyen!", nde laa ukyà nde, kya mɛ insàtɛn a wumwɛy naa: "Yà!", nde sye laa uyà nde, kya mɛ sye insàtɛn a un'syääl amɛ naa: "Kyer abà!", nde sye laa ukyer nde. » \v 10 Mpal kàwem Yɛsu ndaa ayin, laa kàbem nde, waa kàtɛn a baar bàyun'labà naa: « Mɛ alakyään ndandaa naa mɛ ŋàtàman anki làkwikilà atub alà akà mbuur mwɛy uboo a Isàlɛl. \v 11 Mɛ in'fàlakyään naa baar mbɔɔn bàsàfà mper làfàsɛnà anà làfàkàminà taaŋ, ba bàsàdyà mɛsà mwɛy anà Abàlam, Isak anà Yakɔb uboo a Imwol a du, \v 12 wɛɛ, aŋan'kwal a imwol bàsatɔɔm u nsà uboo a làpib: kwo isàkal ilel anà nkwoor a an'din. » \p \v 13 Apan Yɛsu kàtɛn a kaptɛn naa: « Furà ndwà angye, wɛy ya ikäl asànaa lan'lɔɔm làkwikilà angye! » Taaŋ nsil alan un'syääl a kaptɛn waa kàkɔɔrà. \s1 Yɛsu kan'kɔɔr abɛy \p \v 14 Ungö apan, Yɛsu kàkyen ndwà a Petɔlà. Kwo nde kàmɛn ukwà a Petɔlà wun'kaar wàŋàbɔ̈ɔ̈n ntɔn nde kàkäl anà làbwey a mpye. \v 15 Nde kun'bä u kɔɔ, làbwey a mpye waa làtoo. Apan nde waa kàmbarà, waa kàsɛmà mukun'syääl. \p \v 16 U sisye, baar bun'twäälà baar bàkäl anà an'dweelà an'be mbɔɔn. Umbwo a ndaa ande, nde kàböŋà an'dweelà amà, waa kàkɔɔrà sye abɛy banswà. \v 17 Kàkyer nde abà ntɔn ndaa kàtɛn ŋangɔɔm Yɛsay ikwe: « Nde kàwɛl an'too anà an'kyal abi. » \s1 Baar bàkwen mulab Yɛsu \r (Luk 9.57-62) \p \v 18 Mpal kàmɛn Yɛsu iköŋ a baar kyàmun'diŋà, nde kàswɛŋ alɔŋki ande musabà sim a ɛwà lumwɛy. \v 19 Un'lɔɔŋ a Un'kɔɔn mwɛy kàsin, waa kàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, mɛ in'kyer ayalab mper yanswà ayàkyà ngye. » \v 20 Yɛsu kun'fuur naa: « In'kyɛŋ mye anà an'fu, nɛn sye ye anà an'yaab, wɛɛ Mwan a mbuur ikal atälà un'tswe kyatɛy. » \p \v 21 Umwɛy uboo a alɔŋki ande kàtɛn a nde naa: « Mwol, mpɛ mbwo mɛ in'tàkàdyee taaràmɛ. » \v 22 Wɛɛ Yɛsu kun'fuur naa: « Yan'läb, wɛy akü bàdyee akü aba. » \s1 Yɛsu kan'kwaam un'pöb \r (Mlk 4.35-41; Luk 8.22-25) \p \v 23 Ungö apan, Yɛsu kàbilà u bwaar anà alɔŋki ande. \v 24 Kimbürà, un'pöb a ngwal kàyi udu a ɛwà, ibɔ a an'dà byàbilà u bwaar. Apan nde kàkäl aŋàbɔ̈ɔ̈n. \v 25 Alɔŋki bàsin apà nde, waa bun'wiy anà mutɛn naa: « Mwol, itsü mɔ̈ɔ̈! Bi abà ikwà! » \v 26 Nde kafuur naa: « Ntɔn nkye làbà bɛ u bɔɔmà? Bɛ baar a làkwikilà ikikye! » Apan, nde waa kàmbarà, kàŋän un'pöb anà ɛwà. Duu a mbɔɔn waa làbilà. \v 27 Ba banswà bàkäl mubem, waa bàtɛɛnà naa: « Mbuur awà wà nà, waa itàkal in'pöb anà ɛwà byàmukun'weemà? » \s1 Abaal a an'dweelà an'be bɔ̈ɔ̈l \r (Mlk 5.1-20; Luk 8.26-39) \p \v 28 Mpal kàkɔlà Yɛsu u sim lumwɛy, u nsi a baar a Gadarà, baar a an'dweelà an'be bɔ̈ɔ̈l bayàtoo kan'dii, waa bàyàbwey anà nde. Ba bàkäl anà umpɔr mbɔɔn, lalan akà mbuur mwɛy kàkwe anki mulyaŋ u mbwo ayin. \v 29 Waa le, ba bàsɛmà musà in'kwɛŋ: « Mwan a Nzam, ndaa nà ngye awe ayà anà bi? Ngye an'yà pà ntɔn mukà itwääl lingyoomà kusà a taaŋ mukwo? » \p \v 30 U kikwɛl, làkäl anà làböl a kölàköl là ngul làkäl muyidyà. \v 31 An'dweelà an'be màlɔ̈ɔ̈m akà Yɛsu naa: « Kya ngye asàkwen mukiböŋ, itöm u làböl a ngul lanà. » \v 32 Nde kàtɛn a ma naa: « Làkyen. » Ma waa màtoo, waa màkàbilà u ngul. Apan sye, làböl a ngul làkaamà fà iköl a mɔŋ, waa làkàbwà kà ɛwà, waa làminà kan'dà. \v 33 Aseey a ngul waa bàtiin, bàkàbila u bul, waa bàkyään yinà yanswà yàlyaŋ anà indiir byàbweel baar bàkäl anà an'dweelà an'be. \v 34 Apan bul lanswà waa làtoo mukàman Yɛsu. Utaaŋ bun'mɛn ba, ba bun'bɔ̈ɔ̈n naa nde ulwomà u nsi aba. \c 9 \s1 Nkɔɔr a mbuur aŋàkwɛkà \r (Mlk 2.1-12; Luk 5.17-26) \p \v 1 Yɛsu kàbilà u bwaar, waa kàfàsabà ɛwà ntɔn mukyà bul ande. \v 2 Apan bun'twääl mbuur mwɛy wàŋàkwɛkà wàŋàbɔ̈ɔ̈n udu a ipɔy. Umpal kàmɛn Yɛsu làkwikilà aba, nde kàtɛn a mbuur aŋàkwɛkà naa: « Mwan amɛ, sà un'kanà! Bàmadwääl nkul a man'be angye! » \v 3 Wɛɛ alɔɔŋ a in'kɔɔn bàtɛɛnà ba a ba naa: « Mbuur wà an'bɛy Nzam! » \v 4 Yɛsu kàkyer ayöb an'kyän aba, waa kàtɛn naa: « Ntɔn nkye làwe bɛ anà an'kyän an'be u mpem abɛ? \v 5 Nkye byan'söön ubwaŋ, mutɛn naa: "Ube angye ban'wà", lɛɛ mutɛn naa: "Mbarà, kyen"? \v 6 Yà ubwaŋ naa bɛ, bɛ làyöb naa Mwan a mbuur we anà ikɔ̈b adwääl baar nkul u mɛɛn pà. » Apan, nde kàtɛn a mbuur aŋàkwɛkà naa: « Mɛ amaswaŋ: Mbarà, sɛn ipɔy angye, furà ndwà angye! » \v 7 Mbuur awun waa kàmbarà, waa kàkyen ndwà ande. \v 8 Mpal kyàmɛn iköŋ a baar ndaa ayi, kya kyàkäl u bɔɔmà, waa kyàkömà Nzam ntɔn kàpɛ nde ikɔ̈b atub aki akà baar. \s1 Yɛsu kan'bel Màtay \r (Mlk 2.13-17; Luk 5.27-32) \p \v 9 Ungö apan, Yɛsu waa kàkyen. Mpal kàkäl nde mulyaŋ, nde kàmɛn mbuur mwɛy kàkyàbwaay kà ikal bàfàfur itɛr, ikɔb ande Màtay. Nde kàtɛn a nde naa: « Yan'läb! » Mbuur awà waa kàmbarà, waa kun'läb. \v 10 Yɛsu kàkäl mudyà u ndwà. Afüür a itɛr mbɔɔn anà baar abe bàyàdyà mɛsà mwɛy anà Yɛsu anà alɔŋki ande. \v 11 Mpal bàmɛn Amfarisi abun, ba bàfuul alɔŋki ande naa: « Ntɔn nkye Un'lɔɔŋ abɛ udyaa nde ikal imwɛy anà afüür a itɛr anà baar abe? » \v 12 Wɛɛ Yɛsu, mpal kàwem nde abwɛy, nde kàtɛn naa: « Mfun a ungaŋ yatɛy akà baar mpa abye anà ukyal, wɛɛ akà abɛy. \v 13 Abun, làkyen kàlalɔŋkà mbuul a ndaa yi: "Mɛ, mɛ in'kwen nsyääm, wɛɛ kà ibɔɔn anki." Ntɔn mɛ, mɛ kàyi anki mubel baar a balàbal, wɛɛ baar abe. » \s1 Yɛsu anà ukin mbɔr \r (Mlk 2.18-22; Luk 5.33-39) \p \v 14 Apan, alɔŋki a Ywan bàyi apà Yɛsu, waa bun'fuul naa: « Ntɔn nkye bi anà Amfarisi, bi ifàkin udyà, wɛɛ alɔŋki angye bàfàkin anki udyà? » \v 15 Yɛsu kafuur naa: « Nkye asam a mbuur kan'tà bɔr ban'kwo bàkäl u ngyɛb umpal awà nde apà ba? Wɛɛ ilä ikyer asàyà bàsun'lwom ba uboboo a ba, apan ba bàsàkin udyà. » \p \v 16 « Akà mbuur mwɛy ukwe anki mubaay ipfɛy aŋànün anà ikaam a ipfɛy akün, ntɔn kya iyàkaam ipfɛy aŋànün, abun tuun a ipfɛy làyàbulà làkölàköl. \v 17 Vin akün bàfàsà anki u mbeen aŋànün manà mbeen iyàbölà, manà man iyàpää anà mbeen iyàkyà bwà. Wɛɛ vin akün bàfàsà u mbeen akün, waa vin anà mbeen byàsàkal aŋàtii ubwaŋ. » \s1 Mwan a mfum a un'yudà wun'kaar anà un'kaar kàtɛ ipfɛy a Yɛsu mpi. \r (Mlk 5.21-43; Luk 8.40-56) \p \v 18 Umpal kàtɛɛnà Yɛsu a ba abà, un'byääl mwɛy kàyàbwà an'köm kusà a nde, waa kàtɛn a nde naa: « Mwan amɛ wà un'kaar kan'kwà itaan a mbɔɔn tɛy. Wɛɛ yun'si an'kɔɔ, waa nde ufàyàkal anà mɔ̈ɔ̈. » \v 19 Apan, Yɛsu waa kàmbarà, waa kun'läb anà alɔŋki ande. \p \v 20 Taaŋ nsil alan, un'kaar mwɛy awàkàyitoo an'kil mbul kwem aŋiyweel, kàyàsin tsütsü ungö a Yɛsu, waa kàtɛ làpaan a ipfɛy ande mpi. \v 21 Ntɔn nde kàtɛɛnà naa: « Isàkal naa mɛ an'tà làpaan a ipfɛy ande mpi, mɛ in'kyer akɔɔrà. » \v 22 Mpal kàbulà Yɛsu anà kun'mɛn nde, nde kàtɛn a nde naa: « Mwan amɛ, sà un'kanà! Làkwikilà angye làmakɔɔr. » Taaŋ nsil alan, un'kaar awà waa kàkɔɔrà. \p \v 23 Umpal kàkɔlà Yɛsu u ndwà a un'byääl awà anà kàmɛn nde abɛɛrà a mfuŋ anà mini a iköŋ a baar, \v 24 nde kàtɛn a ba naa: « Làlwomà, ntɔn mwan un'kaar ŋàkwà tɛy, nde wàmubɔ̈ɔ̈n. » Wɛɛ ba waa bun'sɛɛ. \v 25 Ungö bàtwey ba iköŋ a baar, nde waa kàbilà, kàtɛ kɔɔ a mwan un'kaar awun mpi, mwan un'kaar waa kàwiyà. \v 26 Làsaŋ a ndaa ayi làkyer apää kun'tà awun. \s1 Nkɔɔr a ikwàmii abɔ̈ɔ̈l \p \v 27 Umpal kàkyen Yɛsu, ikwàmii abɔ̈ɔ̈l waa bàyun'labà bàmuyisà in'kwɛŋ: « Mwan a David, iweem ngyɛb! » \p \v 28 Umpal kàbilà nde u ndwà, ikwàmii bàyàsin tsütsü apà nde, waa Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Nkye bɛ lan'sà làkwikilà naa mɛ an'kwo in'kyer ya? » Ba bun'fuur naa: « Inye, Mwol. » \v 29 Apan, Yɛsu waa kàbä mii aba, waa kàtɛn naa: « Wɛy ya ikäl asànaa alà làkwikilà abɛ! » \v 30 Waa mii aba myàyaanà. Yɛsu kaswɛŋ a ngwal naa: « Làkäl kà igyɛɛŋ, wɛy akà mbuur mwɛy ukɔɔn ayöb! » \v 31 Wɛɛ ba, pa làtoo, laa bàpay ba làsaŋ ande u nsi yanswà. \s1 Nkɔɔr a nkiin mwɛy \p \v 32 Umpal bàkäl ba mukyà, baar bun'twääl nkiin mwɛy kàkäl anà unsɔŋà. \v 33 Pa kàböŋ Yɛsu unsɔŋà awun, nkiin waa kàsɛmà musà ndaa. In'kàbɔ a baar bàmɛn ndaa yubem, waa bàtɛɛnà naa: « Ndaa atub ayi ŋàtàbwà anki kà Isàlɛl. » \v 34 Wɛɛ Amfarisi bàtɛn naa: « Nde an'dweelà an'be ayiböŋ unsà ikɔ̈b a mfum a an'dweelà an'be. » \s1 Yɛsu anà in'sɛŋ a baar \p \v 35 Yɛsu kàyilyaŋà kà an'bul a kölàköl anà mà ikikye. Nde kàyilɔɔŋà u ndwà a nköŋ a Ayudà aba, mukyään Làsaŋ Aŋàbwaŋ là Imwol a du anà mukɔɔr ukyal banswà anà too lanswà. \v 36 Umpal kàmɛn nde iköŋ a baar, laa kàkyɛɛr nde, ntɔn baar abà bàkäl aŋàyɔn anà ndür aŋàkwamà, asànaa in'kɔk ikɔ̈ɔ̈n un'seey. \v 37 Apan nde kàtɛn a alɔŋki ande naa: « Mbɛŋ aŋàsöŋ yà mbɔɔn, wɛɛ baar a isal abwo ya bà ikikye. \v 38 Làlɔ̈ɔ̈m akà ŋaywaŋ mutɔm baar a isal mbɔɔn u ywaŋ ande. » \c 10 \s1 Antööm kwem aŋiyweel \r (Mlk 3.13-19; Luk 6.12-16) \p \v 1 Yɛsu kàbel alɔŋki ande bàkwem aŋiyweel, waa kapɛ ikɔ̈b muböŋ an'dweelà an'be anà mukɔɔr an'kyal manswà anà an'too manswà. \v 2 Le ikɔb a antööm bàkwem aŋiyweel abi: wàtàtwɛb Simɔn, awà bàfàbel naa Petɔlà, anà un'tɔŋ ande Andre, Zyak anà Ywan, baan a Zebàday, \v 3 Filipo anà Bàtɛlàmay, Tuma anà Màtay un'füür a itɛr, Zyak mwan a Alfɛ anà Tàday, \v 4 Simɔn ŋambämà anà Yudasi Isikalyɔt, mbuur kun'yälà. \s1 Isal a antööm kwem aŋiyweel \r (Mlk 6.7-13; Luk 9.1-6) \p \v 5 Yɛsu kàtöm alɔŋki abà bàkwem aŋiyweel mukàsal isal anà musyääl nswɛŋ yi: « Twon lan'kyà akà baar mpa abà Ayudà anà twon lan'bilà kan'bul a Samàlya. \v 6 Wɛɛ bɛ, làkyen akà in'kɔk a un'sɛŋ a Isàlɛl amyà myàdiimà. \v 7 U mbwo làkyà bɛ, làlɔŋ naa Imwol a du kyà tsütsü. \v 8 Làkɔɔr abɛy, làwiy akü, làpöŋ aŋukyal a bay, làböŋ an'dweelà an'be. Bɛ, bɛ làwɛl byàngway, làpɛ sye byàngway. \v 9 Twon lan'syen itàkal wɔl, itàkal ngim, itàkal itɛr a ishabà ntɔn bɛ làsi kà in'di abɛ, \v 10 itàkal bɔ̈n ntɔn nkyeen, itàkal an'kàzak an'mɔ̈ɔ̈l, itàkal idyäär, itàkal unsɔk, ntɔn un'syääl afàdyà unsà isal ande. » \p \v 11 « U bul a kölàköl itàkal là ikikye làbilà bɛ, làleŋ naa nà kan'kwo mukàlawal, làbwaay apà nde tii mpal làsàkyà bɛ. \v 12 Umpal làbilà bɛ u ndwà, làpɛ ya mbɔr, \v 13 isàkal naa ndwà ayin yàmàlawal, wɛy duu abɛ làkäl udu a ya, wɛɛ isàkal naa ya yàlawɛl anki, wɛy duu abɛ làfurà akà bɛ. \v 14 Isàkal naa bàlawɛl anki anà bàlawem anki, làtoo u ndwà ayin itàkal u bul alan anà làkɔɔb un'twà a in'kɔl abɛ. \v 15 Ndandaa mɛ alàkyään: ilä a nsaŋ, nsi a Sɔdɔm anà Gɔmɔr bàsawem kingyɛb akɔ̈ɔ̈n naa bul alan. » \s1 Nkwaaŋ isàyà ungö \r (Mlk 13.9-13; Luk 21.12-17) \p \v 16 « Mɛ, mɛ amàlatɔm asànaa in'kɔk uboboo a an'kyɛŋbɔl. Làkäl unsà igyɛɛŋ asànaa ntäy anà aŋàlàbɔ̈ɔ̈n asànaa nkokà. \v 17 Làkäl unsà igyɛɛŋ akà baar, ntɔn baar bàsàlasyen u làbay a nsaŋ a kölàköl anà bàsàlakam an'füm uboo a ndwà a nköŋ aba, \v 18 ba bàsàlafüün akà an'kuvɛrnɔ̈ɔ̈r anà akà amfum a nsi ntɔn mɛ, ntɔn bɛ làtɛ imbäl akà ba anà akà baar mpa abà Ayudà. \v 19 Wɛɛ mpal bàsàlafüün ba, twon lan'man mpay muyöb naa bɛ làtɛn aben itàkal naa ininà bɛ làtɛn. Ndaa yanswà làsàtɛn bɛ, ya bàsàlapà taaŋ nsil la. \v 20 Ntɔn ya isàfà anki akà bɛ, wɛɛ Dweelà In'kyɛɛl a Taaràbɛ asàtɛn uboo a bɛ. \v 21 Un'tɔŋ asàyälà un'tɔŋ ande ntɔn bun'dwä, taa asàyälà mwan ande, baan bàsàsà un'tswe ngwal akà aböör aba anà bàsàkwen naa badwä. \v 22 Baar banswà bàsàkyer alayiiŋ ntɔn ikɔb amɛ. Wɛɛ mbuur asàtsim tii u ntsüü asàwà mɔ̈ɔ̈. \v 23 Mpal bàsàlamɛɛy nkwaaŋ u bul làmwɛy, kàlayee u bul asin. Mɛ ndandaa alàkyään, bɛ làsàkal aŋàtàmay anki muyilyaŋ kà an'bul a Isàlɛl manswà mpal usàyà Mwan a mbuur. » \p \v 24 « Un'lɔŋki ufàlyaŋ anki un'lɔɔŋ ande, itàkal un'syääl ufàlyaŋ anki nkum ande. \v 25 Yan'kwo naa un'lɔŋki ukäl asànaa un'lɔɔŋ ande anà un'syääl asànaa nkum ande. Ntɔn ba ŋandwà bun'beelà Bɛlzàbul, nkye byan'kɔɔn ba mubel baar a ndwà ande abwɛy! » \s1 Mbuur ban'kwo mutiin bɔɔmà \r (Luk 12.2-7) \p \v 26 « Twon làmatiin bɔɔmà. Ntɔn undiir aŋàyee wanswà akyer asàmɛnà u leŋ, anà ndaa yanswà yà unku bàkyer asàyöb. \v 27 Ndaa amàlakyään mɛ u làpib, wɛy bɛ làtɛn ya u mwäänanswà, ndaa bàmàlalwɛɛŋ u tsü, làlɔŋ ya udu a isaŋ. \v 28 Twon lan'tiin bɔɔmà baar akwà bàfàdwa nà ndür mpɛl, wɛɛ bɛ, bɛ bɔɔmà làtiin mbuur akwà afàdwa ndür anà mɔ̈ɔ̈ uboo a yaaŋ a mbaa. \v 29 Nkye bàfàyälà anki insɔɔr ibyeel u falà làmwɛy? Mpalàbà, akà imwɛy uboo a bya ifàbwà tɛy u mɛɛn naa Taaràbɛ ukɔɔn ayöb. \v 30 Wɛɛ akà bɛ, itàkal ntswe abɛ yanswà yaŋàtaŋ. \v 31 Twon lan'man bɔɔmà: bɛ, bɛ lan'söön insɔɔr mbɔɔn. » \s1 Ukyey lɛɛ utɔn Yɛsu Klistɔ \r (Luk 12.8-9) \p \v 32 « Mbuur wanswà asàkyey u mii a baar naa nde wà un'lɔŋki amɛ, mɛ sye in'sun'kyey u mii a Taaràmɛ awà u du. \v 33 Wɛɛ isàkal naa mbuur aman'tɔn u mii a baar banswà, mɛ sye in'sun'tɔn u mii a Taaràmɛ awà u du. » \s1 Kà duu anki, wɛɛ ità \r (Luk 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 « Twon lan'si naa mɛ kàyàtwaal duu u mɛɛn: mɛ, mɛ kà duu kàyàtwaal anki, wɛɛ kɔm. \v 35 Mɛ kayi ntɔn muyàkaab mbuur anà taarànde, mwan un'kaar anà ngwän, mwan un'kaar àna ukwà ande wà un'kaar. \v 36 Aŋankir a mbuur bàfàfà uboo a ywar ande ŋakwo. \v 37 Mbuur akwen taarànde itàkal ngwän aŋàsöön mɛ, nde ukwe anki mukal wàmɛ, mbuur akwen mwan ande wàbaal itàkal wà un'kaar aŋàsöön mɛ, nde ukwe anki mukal wàmɛ. \v 38 Mbuur mpa usɛn kulunsi ande anà ukɔɔn ayan'lab, nde ukwe anki mukal wàmɛ. \v 39 Mbuur asàyee mɔ̈ɔ̈ ande, wa asàkyà bwà. Wɛɛ mbuur asàpiy mɔ̈ɔ̈ ande ntɔn mɛ, nde akyer afàsàman wa. » \s1 An'bweel \r (Mlk 9.41) \p \v 40 « Mbuur usàlawal, nde mɛ kan'wal, mbuur usan'wal, nde kan'wal mbuur kan'töm. \v 41 Mbuur kan'wal ŋangɔɔm ntɔn nde wà ŋangɔɔm, nde asàwal bweel a ŋangɔɔm. Mbuur kan'wal mbuur a balàbal ntɔn nde wà wàbalàbal, nde asàwal bweel a mbuur a balàbal. \v 42 Mbuur wanswà asàpà indiir anwà, itàkal naa kɔɔb a an'dà a mpye làmwɛy akà umwɛy uboo a baan ambɛy bà ntɔn nde wà un'lɔŋki amɛ, bweel ande bwà làsàkyà anki. » \c 11 \s1 Akyeey a Ywan Un'düümà \r (Luk 7.18-35) \p \v 1 Mpal kàmay Yɛsu mupà nswɛɛŋ akà alɔŋki ande bàkwem aŋiyweel, nde kàlwomà apan, waa kàkyen ntɔn mukàlɔŋ anà mukàkyään Làsaŋ Aŋàbwaŋ kà an'bul aba. \p \v 2 Kyekà Ywan, u bɔlokà ande, kàwem baar bàmukanà isal a Klistɔ. Nde kun'tööm alɔŋki ande ntɔn mukun'fuul naa: \v 3 « Nkye ngye awà Mbuur akwà akyer ayà, lɛɛ bi idil wàsin? » \v 4 Yɛsu kafuur naa: « Làkyen kàlun'sam Ywan ayà lan'wem bɛ anà lan'man bɛ yi: \v 5 ikwàmii ban'man, ikar ban'mbarà, aŋabay ban'pɔŋà, ikwan'tsü ban'wem, akü ban'wiyà, Làsaŋ Aŋàbwaŋ ban'kyään akà aŋàlàmbwà. \v 6 Un'sak akà mbuur mpa asàpiy làkwikilà ande ntɔn mɛ! » \p \v 7 Ungö a nkyeen a alɔŋki a Ywan, Yɛsu kàsɛmà muyäm ntɔn Ywan: « Ininà bɛ làkàler u nsye a ipɔl? Wɛŋwɛŋ kànini un'pöb? \v 8 Wɛɛ bɛ, ininà bɛ làkàler? Mbuur mwɛy wàŋàbwaar ipfɛy a ntal? Wɛɛ naa baar bàfàbwaar ipfɛy a ntal bàfàkal u ndwà a amfum. \v 9 Wɛɛ bɛ, ininà bɛ làkàler? ŋangɔɔm mwɛy? Inye, waa mɛ alàkyään naa mbuur mwɛy wàŋàsöön ŋangɔɔm. \v 10 Ntɔn nde wà mbuur akwà bàsön ntɔn nde naa: "Le, mɛ an'tɔm mbuur mwɛy kusà angye, ntɔn mulɔn mbwo angye." \v 11 Ndandaa mɛ alàkyään: uboo a baar banswà kàbör un'kaar, akà mbuur mwɛy kan'söön Ywan Un'düümà watɛy. Wɛɛ mbuur ikikye uboo a Imwol a du kàmusöön. \v 12 Sɛmà paŋà a Ywan Un'düümà tii ŋàbawà, Imwol a du kyà uboo a unkaak a ngwal. Aŋunkaak a ngwal bàfàgyɔɔr kya. \v 13 Ntɔn aŋangɔɔm banswà anà Un'kɔɔn a Mɔsɛ bàtɛ ngɔɔm tii u paŋà a Ywan. \v 14 Isàkal naa bɛ làkwen muyöb ubwaŋàbwaŋ, nde wà Ɛli akwà kàkyer alàyà. \v 15 Wɛy mbuur awe anà an'tsü, uwem! » \p \v 16 « Nkööl ayi mɛ ya in'sii anà nà? Ya yà asànaa baan akwà bàfàmbàmbar u balàbal anà bàfàyɔɔb bumwɛy naa: \v 17 "Bi kàlabɛɛrà mfuŋ, wɛɛ bɛ làkyen anki! Bi kàlasyeel ingɔŋ a ilel, wɛɛ bɛ làlel anki!" \v 18 Abun, Ywan kàyi nde, afàdyà anki, afànwà anki, ba bàfàtɛn naa: "Nde we anà un'sɔŋà!" \v 19 Mwan a mbuur kan'yà, wàmudyà, wàmunwà, wɛɛ bàfàtɛn naa: "Le, nde wà ndyeel anà un'nweel a man, un'sam a afüür a itɛr anà baar abe!" Wɛɛ an'yeerà màfàmɛnà u nkyeer a ma. » \s1 An'bul man'tɔn musà làkwikilà \r (Luk 10.13-15) \p \v 20 Mpalàbà Yɛsu kàsɛmà muŋän an'bul akwà amàkàkyer nde impà mbɔɔn, ntɔn an'bul amà màbuul anki mpem aba. Nde kàtɛn naa: \v 21 « Ngyɛb akà ngye Kɔrazin! Ngyɛb akà ngye Bɛtesayidà! Ntɔn, ilàkal naa impà bàkyer akà bɛ bàkyer u Tir anà u Sidɔn, abà itaan baar aba bàkyàbuul mpem, bàkyàbwaar ngɔɔr anà bàkyàkübà un'twà. \v 22 Undiir awun, waa mɛ in'tɛn a bɛ naa: ilä a nsaŋ, Tir anà Sidɔn mpay a mbɔɔn bàsamɛɛy anki asànaa bàsàmɛɛy ba bɛ. \v 23 Anà ngye Kapɛrnawum, nkye ngye asàlar tii u du? Ngye asàtyà an'lɔŋ! Ntɔn, yàlàkal naa impà bàkyer akà ngye bàkyer u Sɔdɔm, bul alà làlàkal tii ŋàbawà. \v 24 Undiir awun, waa mɛ in'tɛn a bɛ naa ilä a nsaŋ, Sɔdɔm bàsun'weel ngyɛb akwànaa ngye. » \s1 Làyi akà mɛ \r (Mlk 3.31-35; Luk 10.21-22) \p \v 25 Utaaŋ alan, Yɛsu kàsɛmà mutɛn naa: « Taa, Mwol a du anà mɛɛn, mɛ amasyäŋà ntɔn kàyee ngye ndaa ayi akà aŋan'yeerà anà akà aŋuyɛnà anà kàswɛŋ ngye ya akà baan ambɛy. \v 26 Ɛɛ, Taa, mɛ amasyäŋà ntɔn kàkwen ngye naa ya ikäl abà. » \p \v 27 « Taaràmɛ kàkyan'pà indiir byanswà, wɛɛ akà mbuur mwɛy tɛy uyöb Mwan, isàkal naa kà Taa anki anà mbuur tɛy uyöb Taa isàkal naa kà Mwan anki anà mbuur kan'kwen Mwan mukyään ndaa ayi. » \p \v 28 « Làyi akà mɛ, bɛ banswà lan'yɔn muyisyen buur a kölàköl, waa mɛ in'sàlapà ngyöör. \v 29 Làwɛl ntaaŋàmbar amɛ anà làkyey naa mɛ alàlɔŋ, ntɔn mɛ in'wà mbuur a mpem a duu anà wàlàbɔ̈ɔ̈n, waa mɔ̈ɔ̈ abɛ usàyöör. \v 30 Ɛɛ, ntaaŋàmbar amɛ mpay yatɛy musyen, buur amɛ là ikaay. » \c 12 \s1 Yɛsu anà saba \r (Mlk 2.23-28; Luk 6.1-5) \p \v 1 Ungö apan, Yɛsu kàkäl mulyaŋ uboo a an'ywaŋ a blɛ ilä a saba. Alɔŋki ande bàkäl anà ngyal, waa bàbwe imfà a blɛ ntɔn mudyà. \v 2 Mpal bàmɛn Amfarisi abun, ba bàtɛn a nde naa: « Ler, alɔŋki angye bàmukyer ndaa mpa bàfàkyer kilä a saba! » \v 3 Yɛsu waa kafuur naa: « Nkye bɛ làtäŋ anki ndaa kàkyer David mpal kàwem nde ngyal anà baar bàkäl anà nde? \v 4 Nde kàbilà u ndwà a Nzam, kàwɛl mampà bàfàpà ibɔɔn akà Nzam waa kàdi ma, mumwɛy nde kàpɛ baar bàkäl anà nde, itàkal naa ma angaŋ mpɛl bàfàdyà. \v 5 Itàkal naa nkye bɛ, bɛ làtäŋ anki uboo a Un'kɔɔn naa ilä a saba, u ndwà a Nzam, angaŋ bàfàbɛy saba, mukɔɔn akal unsà ube? \v 6 Wɛɛ mɛ, mɛ alàkyään naa apà ye anà ndaa yàŋàsöön ndwà a Nzam! \v 7 Kya bɛ làlàyöb ubwaŋàbwaŋ mbuul a ndaa ayi: "Mɛ in'kwen ngyɛb wɛɛ kà ibɔɔn anki", bɛ baar bàkɔ̈ɔ̈n ube làlatsüül anki mbar. \v 8 Ntɔn Mwan a mbuur wà nkum a saba. » \s1 Mbuur anà kɔɔ aŋàkwɛkà \r (Mlk 3.1-6; Luk 6.6-11) \p \v 9 Yɛsu kàlwomà nde paa, nde kàkyen ndwà a nköŋ aba, waa kàbilà kwo. \v 10 Akun kàkäl anà mbuur mwɛy kàkäl anà kɔɔ aŋàkwɛkà. Amfarisi bàkwen mufüün Yɛsu: ba bun'fuul naa: « Nkye un'kɔɔn abi akyàpà mbwo mukɔɔr mbuur kilä a saba? » \v 11 Wɛɛ nde kafuur naa: « Nà uboo abɛ, isàkal naa nde we awà un'kɔk mwɛy anà wa ubü uboo a fu kilä a saba, waa nde mpa ukàsaab wa? \v 12 Wɛɛ mbuur kan'söön un'kɔk! Kyakin, mbwo yà mwo mukyer ubwaŋ kilä a saba. » \v 13 Apan nde kàtɛn a mbuur awun naa: « Sen kɔɔ angye. » Nde waa kàsen la, la sye waa làbwɛŋ asànaa lumwɛy. \v 14 Amfarisi bàtoo ba, ba bàkàsà nköŋ ntɔn mutsul mbar naa ba bàyun'dwa aben. \s1 Un'syääl kàsɔ̈ɔ̈l Nzam \p \v 15 Mpal kàyöb Yɛsu ndaa ayin, nde kàlwomà kà ikal akin, baar mbɔɔn bàkyer un'lab, waa kàkɔɔr ba banswà, \v 16 wɛɛ nde katsüŋ a ngwal naa ba bàkɔɔn akyään naa nde wà nà. \v 17 Kàkyer nde abà ntɔn ndaa akwà kàtɛn ŋangɔɔm Yɛsay ikwe: \q1 \v 18 « Le un'syääl amɛ kàsɔ̈ɔ̈l mɛ, \q1 Nkwen Aŋàbwaŋ amɛ kàkwen mɛ musɔɔl, mɛ in'sàsà Dweelà amɛ udu a nde, waa nde usàkyään balàbal akà in'sɛŋ. \q1 Mɛ in'sàsà Dweelà amɛ udu a nde, \q1 nde asàkyään un'kɔɔn awà an'pà mɛ akà in'sɛŋ. \q1 \v 19 Nde usàtwal anki an'sye, nde usàsà anki in'kwɛŋ, \q1 akà mbuur mwɛy usàwem anki ndaa ande kà an'balàbal. \q1 \v 20 Nde usàbɔɔl anki kite a iful aŋàbɔɔl, \q1 nde usàdim anki mwinà akalɛɛmà unsinsi. \q1 Nde asàkyer abà tii mpal làsàwal balàbal iböŋ. \q1 \v 21 Waa in'sɛŋ myàsàsà làkyän a mya kà ikɔb ande. » \s1 Mfüün anà mfuur a Yɛsu \r (Mlk 3.22-30; Luk 11.14-23) \p \v 22 Apan ba bun'twääl ŋukɔŋ mwɛy wà ikwàmii anà wànkiin. Yɛsu laa kun'kɔɔr nde, waa kàsɛmà musà ndaa anà muman. \v 23 In'sɛŋ a baar myanswà myàkäl mubem anà mutɛn naa: « Nkye wà kà mwan a David anki? » \v 24 Mpal bàwem Amfarisi abwɛy, ba bàtɛn naa: « Mbuur wunà insɔŋà ayiböŋ u mbwo a Bɛlzàbul, mfum a insɔŋà. » \v 25 Yɛsu kàyöb an'kyän aba, waa kàtɛn naa: « Imwol kyanswà akyà ifàkaabà kya ŋakwo, ikyer afàpää. Bul làmwɛy, itàkal ywar làmwɛy làŋàkaabà la ŋakwo, la làfàtsim anki. \v 26 Isàkal naa Satanà kan'twey Satanà, nde wàŋakaabà anà nde ŋakwo: apan imwol ande isàtsim aben? \v 27 Isàkal naa mɛ, mɛ insɔŋà in'kaböŋà kà ikɔ̈b a Bɛlzàbul, baan abɛ insɔŋà bàfàböŋ kà ikɔ̈b a nà? Lalan ba ŋakwo bàsàkal atsüül a nsaŋ abɛ! \v 28 Wɛɛ isàkal naa mɛ insɔŋà in'fàböŋ a Dweelà a Nzam, ikaswaŋà naa Imwol a Nzam kyàkyàyà akà bɛ. » \p \v 29 « Itàkal sye naa nkye mbuur mwɛy kan'kwo ubilà u ndwà a ŋangwal anà ugyɔɔr indiir ande, isàkal naa nde mbuur a ngwal awà ŋàtun'bäm anki in'siŋ? Ungö akun'bäm in'siŋ, nde kan'kwo ugyɔɔr indiir byanswà u ndwà ande. \v 30 Mbuur mpa awà anà mɛ, nde kan'kwen anki, mbuur mpa akaböbà anà mɛ, nde wàmupay. \v 31 Undiir awun, mɛ alàkyään naa bàsàdwääl baar nkul a man'be manswà anà mbɛɛy yanswà, wɛɛ bàsàdwääl anki nkul a mbɛɛy a Dweelà In'kyɛɛl. \v 32 Mbuur asàtɛn ndaa a insoonà a Mwan a mbuur, nde bàsun'dwääl nkul. Wɛɛ mbuur asàtɛn ndaa a insoonà a Dweelà In'kyɛɛl, bàsun'dwääl anki nkul u mɛɛn mà itàkal u mɛɛn amà isàyà. » \s1 Un'te anà imbɛŋ a wa \r (Luk 6.43-45) \p \v 33 « Isàkal naa un'te wà ubwaŋ, mbɛŋ awa ikal ubwaŋ, isàkal naa un'te wà un'be, mbɛŋ awa ikal yàmbe. Ntɔn un'te bàfàyöb u mbɛŋ awa. \v 34 Mbil a iyäy! Nkye baar abe asànaa bɛ, bɛ lan'kwo mutɛn ndaa aŋàbwaŋ? Ntɔn ayà ifàtoo u mun a mbuur, ifàfà u mpem ande. \v 35 Mbuur aŋàbwaŋ afàwal indiir aŋàbwaŋ unsà un'naaŋ ande wàŋàbwaŋ, wɛɛ mbuur un'be afàwal indiir ibe unsà un'naaŋ ande wube. \v 36 Waa mɛ, mɛ alàkyään naa: kà ilä a nsaŋ, baar bàsàsà in'lɔɔn a ndaa a bunàbun yanswà bàsatɛɛnà ba. \v 37 Ntɔn ntɛɛn angye ŋakwo isatsüül mbar. » \s1 Ndɔ̈ɔ̈m a impà mwɛy \r (Mlk 8.11-12; Luk 11.29-32) \p \v 38 Apan alɔɔŋ a in'kɔɔn amwɛy anà Amfarisi amwɛy bàtɛn a Yɛsu naa: « Un'lɔɔŋ, bi ikwen naa ngye iswɛŋ impà mwɛy. » \v 39 Nde kafuur naa: « Nkööl a baar abe anà yà inswem yàmulɔm impà, wɛɛ ba impà asin bàman anki, impà nsil kyà ŋangɔɔm Yɔnas. \v 40 Undiir awun, asànaa Yɔnas kàkyer nde myäänà in'tär anà mpib tär uboo a dum a nsö a kölàköl, abun sye Mwan a mbuur asàkyer myäänà in'tär anà mpib tär ungyɛl a mɛɛn. \v 41 Ilä a nsaŋ, baar a Ninivɛ bàsàmbarà kusà a baar a nkööl ayi waa bàsafüün, ntɔn baar a Ninivɛ bàbuul mpem aba mpal bàwem ba an'lɔɔŋ a Yɔnas. Wɛɛ apà, we anà mbuur kan'söön Yɔnas! \v 42 Ilä a nsaŋ, mfum un'kaar a Ngyɛl asàmbarà kusà a baar a ŋàbà, ntɔn nde kàfü kwɛl muyàwem an'yeerà a Salɔmun. Waa apà, we anà mbuur kan'söön Salɔmun! » \s1 Mfuurà a dweelà a làbe \r (Luk 11.24-26) \p \v 43 « Uman naa dweelà a làbe lan'too uboo a mbuur, la làfàkyà nsye a ipɔl muleŋ ikal akàyöör, la làsàkɔɔn aman, \v 44 laa làtɛn la naa: "Mɛ in'kyer afurà ndwà amɛ kàtoo mɛ." Mpal làtol la, làman la ya yà ipɔl, yàŋàkɔɔm anà yàŋàlɔ̈ɔ̈n, \v 45 apan laa làkyà la mukàwal an'dweelà asin nsambwaar man'söön la unsà ube, laa màbilà ma, màbwaay ma. Mɔ̈ɔ̈ a mbuur awà laa utay wa wàŋàsöönà mɔ̈ɔ̈ kàkäl nde awà kusà. Ya sye isàkal abà akà nkööl a mbe yi. » \s1 Ngwän anà atɔŋ a Yɛsu \r (Mlk 3.31-35; Luk 8.19-21) \p \v 46 Mpal kàkäl Yɛsu muyäm a iköŋ a baar, le ngwän anà atɔŋ ande bàkäl u nsà, ba bàleŋà muyäm anà nde. \v 47 Mbuur mwɛy waa kàtɛn a nde naa: « Le, ngwa anà atɔŋ angye bà u nsà anà bàmuleŋà muyäm anà ngye. » \v 48 Yɛsu kun'fuur naa: « Maa nà, anà atɔŋ amɛ bànà? » \v 49 Apan, nde kàsilà kɔɔ udu a alɔŋki ande, waa kàtɛn naa: « Le maa anà atɔŋ amɛ. \v 50 Ntɔn mbuur wanswà afàlab ukwen a Taaràmɛ awà u du, nde wà un'tɔŋ amɛ wàbaal anà wun'kaar, nde wà maa. » \c 13 \s1 Nsim a un'köön \r (Mlk 4.1-9; Luk 8.4-8) \p \v 1 Ilä akin, Yɛsu kàtoo u ndwà, waa kàkàbwaay ukɔl a ɛwà. \v 2 Iköŋ a baar kyàyàkwo tsütsü apà nde, nde kàbilà u bwaar, waa kàbwaay. Un'sɛŋ a baar wanswà kàkäl u nkankyel. \v 3 Nde kàyääm anà ba indiir mbɔɔn u nsim, waa kàtɛn a ba naa: « Ilä mwɛy, un'köön mwɛy kàkyer atoo mukàkɔn mbɛŋ u ywaŋ ande. \v 4 Umpal kàmwɛŋ nde ya, yar làmwɛy làbü ukɔl a mbwo: nɛn a du laa yàyi ya, waa yàdi ya. \v 5 Yar lumwɛy làbü udu a in'kul mpa myàkäl anà mɛɛn mbɔɔn. Mbɛŋ yàmɛn agyägyä, ntɔn mɛɛn màkäl itääŋ. \v 6 Wɛɛ umpal kàbalà mwäänà, bite waa byàkuŋà, byàyöm, ntɔn bya byàkäl anki anà in'swɛy. \v 7 Yar lumwɛy làbü uboo a nsyeenà: nsyeenà yàyɛl ya, laa yàküünà ya bite aŋàbwaŋ. \v 8 Wɛɛ mbɛŋ yumwɛy yàbü udu a mɛɛn aŋàbwaŋ, waa byàbör imfà: imwɛy nkam, kyumwɛy an'kwem an'syaam, kyumwɛy an'kwem an'tär. \v 9 Wɛy mbuur awe anà an'tsü awem uwem! » \s1 Ntɔn nkye Yɛsu uyisyääl nde nsim? \r (Mlk 4.10-12; Luk 8.9-10) \p \v 10 Apan, alɔŋki bàyàsin apà nde, waa bun'fuul naa: « Ntɔn nkye ayiyääm ngye anà ba u nsim? » \v 11 Nde kafuur naa: « Bɛ, bɛ làkyàwal an'yeerà a inkuu a imfum a du, wɛɛ ba, ba ma bàwɛl anki. \v 12 Mbuur awe anà undiir, nde bàkyer asun'pà, waa nde usàkal abyà mbɔɔn, wɛɛ akà mbuur mpa awe anà wa, bàsàlwom itàkal undiir awe nde awà. \v 13 Undiir awun in'fàyääm mɛ anà ba unsà nsim: Ntɔn, ba bàmulerà ukɔɔn aman, anà bàmulɛɛ tsü ukɔɔn awem anà ukɔɔn ayöb. \v 14 Abun, ngɔɔm kàtɛ Yɛsay wà kan'kwo ntɔn ba: \q1 "Bɛ làsàwem ubwaŋàbwaŋ, wɛɛ bɛ, bɛ làsàyöb anki, \q1 bɛ làsàler ubwaŋàbwaŋ, wɛɛ bɛ, bɛ làsàman anki. \q1 \v 15 Ntɔn mpem a un'sɛŋ awà yàkyàbwà ikwabà, \q1 ba bàkyàdübà an'tsü aba, \q1 ba bàkyàdübà mii aba \q1 ntɔn mii aba myàkɔ̈ɔ̈n aman, \q1 an'tsü aba màkɔ̈ɔ̈n awem, \q1 mpem aba ikɔ̈ɔ̈n ayöb, \q1 abun ba bàkɔ̈ɔ̈n abuul mpem, anà mɛ in'kɔ̈ɔ̈n akɔɔr." » \p \v 16 « Wɛɛ akà bɛ, bɛ làbà unsà un'sak, ntɔn mii abɛ myà mutäälà anà an'tsü abɛ mà muweemà! \v 17 Ndandaa mɛ alàkyään, aŋangɔɔm anà baar a balàbal mbɔɔn bàlàkwen muman ndaa ayà làmanà bɛ yi, wɛɛ ba ya bàsàman anki, muwem ndaa làweemà bɛ yi, wɛɛ ba ya bàsàwem anki. » \s1 Mbuul a nsim a un'köön \r (Mlk 4.13-20; Luk 8.11-15) \p \v 18 « Mpalabà, làwem mbuul a itim a un'köön. \v 19 Isàkal naa mbuur kan'wem ndaa a Imwol, wɛɛ nde ya uyöbà anki, imɛnà naa mbuur un'be kan'yà anà kan'lwom ndaa bàkön u mpem ande. Nde wà asànaa mbɛŋ yàbü ukɔl a mbwo. \v 20 Baar bumwɛy bà asànaa yar a mbɛŋ alà làbü u mɛɛn a in'kul, wà mbuur kan'wal Ndaa agyägyä unsà un'sak. \v 21 Wɛɛ uboo ande in'swɛy myatɛy, nde wà mbuur a ansɔŋà: isàkal naa lingyoomà lan'yà itàkal nkwaaŋ ntɔn Ndaa, laa ubwà nde. \v 22 Mbɛŋ ayà bàkön uboo a nsyeenà, yà asànaa mbuur kan'wem Ndaa, wɛɛ nkyän a indiir a mɛɛn mà anà ndɛb a in'naaŋ laa iküünà bya Ndaa, waa ya mpa ibɔr imbɛŋ. \v 23 Yar bàkön u mɛɛn aŋàbwaŋ, là baar bàfàwem Ndaa anà bàfàyöb ya. Apan ba bàfàbɔr mbɛŋ: amwɛy nkam, bumwɛy an'kwem an'syaam, bumwɛy an'kwem an'tär. » \s1 Nsim a un'lɛŋ un'be \p \v 24 Yɛsu kàfatɛɛl nsim asin: « Imwol a du kyà asànaa mbuur mwɛy kàkön imbɛŋ aŋàbwaŋ u ywaŋ ande. \v 25 Wɛɛ utaaŋ bàkäl baar mubɔ̈ɔ̈n, un'yiiŋ ande waa kàyi, waa kàkön iteerà uboo a blɛ, laa kàkyen nde. \v 26 Mpal làyɛl blɛ anà imfà byàsɛmà bya mutoo, iteerà sye waa byàyàsɛnà mbwo mwɛy anà bya. \v 27 Asyääl a ŋaywaŋ bayi mukun'fuul naa: "Nkum, nkye kà imbɛŋ aŋàbwaŋ anki ngye kàkön u ywaŋ angye? Wɛɛ iteerà binà byan'fà ken?" \v 28 Nde kafuur naa: "Un'yiiŋ mwɛy kàkyer abun." Asyääl waa bun'fuul naa: "Nkye ngye akyàkwen naa bi ikàlwom bya?" \v 29 Nde kàtɛn a ba naa: "Aay, manà bɛ làyàkàtsuum blɛ mbwo mwɛy anà iteerà. \v 30 Làwɛy bya byàbyeel byàyɛl mbwo mwɛy tii u paŋà abwo bya. Mpal ayin mɛ in'sàtɛn a abweel naa: Tàlalwoomà iteerà, làbäm bya ibiŋ ntɔn musà bya mbaa. Ungö, làbwe imfà, làsi blɛ unsà ikɔr amɛ." » \s1 Nsim a imbɛŋ ikikye \r (Mlk 4.30-32; Luk 13.18-19) \p \v 31 Yɛsu kàfatɛɛl nsim asin naa: « Imwol a du kyà asànaa mbuur mwɛy kan'wal imbɛŋ ikikye anà kan'kɔn kya u ywaŋ ande. \v 32 Imbɛŋ aki kyà imbɛŋ mwɛy kyan'söön ukye uboo a mbɛŋ yanswà. Wɛɛ kya isàyɛl, kya ifàbulà un'te mwɛy wà kölàköl. Apan, nɛn a du iyàtɔŋ an'yaab aya kan'kɔkà a wa. » \s1 Nsim a ful \r (Luk 13.20-21) \p \v 33 Yɛsu kàfatɛɛl nsim asin naa: « Imwol a du kyà asànaa ful kàwɛl un'kaar mwɛy anà kàbünà nde anà an'kɔɔb an'tär mà mfufu a mampà. Ungö apan mfar yanswà waa yàfül. » \s1 Ntɔn nkye Yɛsu kàyisyäälà nde nsim mbɔɔn \r (Mlk 4.33-34) \p \v 34 Ndaa ayin yanswà Yɛsu ba ya kakyäänà u nsim, akà ndaa mwɛy yatɛy kàtɛɛnà nde anà ba ukɔɔn nsim, \v 35 ntɔn ndaa ayà kàtɛn ŋangɔɔm ikwe: \q1 « Mɛ in'sàduub mun amɛ mutà nsim, \q1 mɛ in'sakyään indiir aŋàyee sɛmà bàkyer mɛɛn. » \s1 Mbuul a nsim a iteerà \p \v 36 Apan Yɛsu kàsàwɛy iköŋ a baar, waa kàkyen ndwà. Alɔŋki ande bàsin apà nde, waa bàtɛn a nde naa: « Ibuul nsim a iteerà uboo a ywaŋ. » \v 37 Nde kafuur abà: « Mbuur afàkɔn imbɛŋ aŋàbwaŋ, Mwan a mbuur, \v 38 ywaŋ là mɛɛn mà, imbɛŋ aŋàbwaŋ bà baan abà uboo a Imwol, iteerà ikaswaŋà baan a Mbuur un'be. \v 39 Ŋankir kàkön iteerà wà ileŋ, mbweel a imbɛŋ yà ntsüü a mɛɛn mà, wɛɛ abweel bà akyeey. \v 40 Abun, asànaa bàfàtsuum iteerà ntɔn musà bya mbaa, ya sye isàkal abwɛy u ntsüü a mɛɛn: \v 41 Mwan a mbuur asàtɔm akyeey ande mulwom uboo a Imwol ande, ndaa yanswà ifàsiinà baar mukyer ube anà baar bàfàyweer ndaa a mbe, \v 42 waa bàsatɔɔm u yaaŋ a mbaa. Akun ntsü isàkal ilel anà nkwoor a an'din. \v 43 Apan, baar a balàbal bàsàtà in'nyäŋ uboo a Imwol a Taaràba asànaa taaŋ. Wɛy mbuur awe anà an'tsü awem uwem! » \s1 Undiir a ntal aŋàyee anà làpɛr \p \v 44 « Imwol a du kyà asànaa undiir a ntal wàŋàyee u mɛɛn uboo a ywaŋ làmwɛy, waa mbuur mwɛy kàmɛn wa: nde kan'fàyee wa. Unsà un'sak, nde waa ukyà, uyälà indiir ande byanswà ntɔn musom ywaŋ alà. » \p \v 45 « Le, Imwol a du kyan'kwo ifàkal asànaa un'tɛɛl a an'yà ayileŋ mpɛr aŋàbwaŋ. \v 46 Utaaŋ kàmɛn nde làpɛr làmwɛy làntal a kölàköl, nde kàkàyälà indiir ande byanswà ntɔn musom làpɛr alà. » \s Nsim a an'tɛy \p \v 47 « Imwol adu kyan'kwo bàfàsi anà an'tɛy mwɛy ban'tɔɔm kà ɛwà anà man'siim nsö a ifà ifà. \v 48 Ma isàyɔl, alɔ̈ɔ̈b waa bànaan ma u nkankyel, waa bàbwaay, bàsà nsö aŋàbwaŋ uboo a un'lwaŋ, waa bàpiy indiir ikɔ̈ɔ̈n ndöŋ. \v 49 Ya sye isàkal abun u ntsüü a mɛɛn: akyeey bàsàyà ntɔn mukaab baar abe anà baar a balàbal, \v 50 waa bàsàtɔɔm baar abe u yaaŋ a mbaa. Akun ntsü isàkal ilel anà nkwoor a an'din. » \s1 In'naaŋ akün anà myà itaan \p \v 51 Abun, Yɛsu kafuul naa: « Nkye bɛ, bɛ làkiyöbà indiir abi byanswà? » Ba bàfuur naa: « Ɛɛ » \v 52 Nde kakyään naa: « Lalan, un'lɔɔŋ a un'kɔɔn wanswà kan'wal an'yeerà unsà Imwol a du, asàkal asànaa ŋandwà mwɛy afàwal indiir akün anà byà itaan uboo a un'naaŋ ande. » \s1 Baar a Nasàlɛr ban'tɔn musà làkwikilà amu Yɛsu \r (Mlk 6.1-6; Luk 4.16-30) \p \v 53 Mpal kàmay Yɛsu mutɛn unsà nsim, nde kàlwomà kà ikal akin. \v 54 Apan nde kàkyen nsi ande, waa kàlɔɔŋà u ndwà a nköŋ a Ayudà aba. Baar bàkäl pa bàkyer abem, waa bàtɛɛnà naa: « An'yeerà ande amà anà impà abi byan'fà ken? \v 55 Nkye nde kà mwan a sharpantye anki? Nkye ngwän ande kà Màlye anki? Nkye Zyak, Yɔsɛfi, Simɔn anà Yude kà atɔŋ ande anki? \v 56 Nkye ampääŋ ande banswà kà bà uboo a bi anki? Ikɔ̈b aki kyanswà, nde kya kyan'fà ken? » \v 57 Lalan mpa bàsi ba làkwikilà amu nde. Yɛsu waa kàtɛn a ba naa: « Ŋangɔɔm wanswà bàfun'bɛy u nsi ande anà u ywar ande. » \v 58 Apan, Yɛsu kàsàkyer anki impà mbɔɔn u bul alan, ntɔn nkɔ̈ɔ̈n a làkwikilà aba. \c 14 \s1 Ukwà a Ywan \r (Mlk 6.14-29; Luk 9.7-9) \p \v 1 Utaaŋ alan, Ɛlɔdi, kuvɛrnɔ̈ɔ̈r a Ngalilɛ, kàwem nde làkoo a Yɛsu, \v 2 nde kàtɛn a asyääl ande naa: « Wawɛy Ywan Un'düümà kan'wiyà uboo a akü! Undiir awun awà nde anà ikɔ̈b mukyer impà! » \p \v 3 Yàmɛnà naa Ɛlɔdi kàswɛŋ baar mukɔr Ywan, mukun'bäm dwaaŋ anà mukun'biil u bɔlokà. Ntɔn kàwɛl nde Ilɔdyas, un'kyay a un'tɔŋ ande Filipo. \v 4 Ntɔn Ywan kàtɛɛnà a nde naa: « Ikwe anki naa ngye un'wɛl un'kyay! » \v 5 Itàkal naa Ɛlɔdi kàkwen mudwa Ywan, nde kàtiinà un'sɛŋ a baar bɔɔmà ntɔn ba Ywan bàfun'walà asànaa ŋangɔɔm. \v 6 Apan, kilä a un'kyɔm a mböör a Ɛlɔdi, mwan a Ɛlɔdyadi wà un'kaar kàyàkyen kusà a baar kàbel nde, un'sak laa kàwɛl wa Ɛlɔdi. \v 7 Undiir awun, kàdi nde kyän mukun'pà undiir wanswà kàlun'lɔ̈ɔ̈m nde. \v 8 Apan, u nswɛɛŋ a ngwän, nde kàtɛn a Ɛlɔdi naa: « Mpɛ un'tswe a Ywan Udüümà, apà, udu a làlɔŋà! » \v 9 Mfum kàwɛm ngyɛb ntɔn ya. Wɛɛ ntɔn kyän ande anà baar kàbel nde, nde kàswɛŋ naa bun'pɛ wa. \v 10 Nde kàtöm baar mukàtsul Ywan un'tswe u bɔlokà. \v 11 Ba bàtwääl un'tswe a Ywan udu a làlɔŋà, waa bàpɛ wa akà mwan un'kaar, nde waa kàsyen wa akà ngwän. \v 12 Alɔŋki a Ywan laa bàyi ba muwal ndom ande, waa bàkàdyee ya. Ungö ba bàkàkyään Yɛsu ndaa ayi. \s1 Yɛsu kan'dii baar isii a nsaab tyeen \r (Mlk 6.30-44; Luk 9.10-17; Ywn 6.1-14) \p \v 13 Mpal kàwem Yɛsu làsaŋ alà, nde kàlwomà kà ikal akin, kàbilà u bwaar, waa kàkyen ikal a mpey. In'sɛŋ a an'bul myàyöb mya, fà an'bul aba, ba bun'läb kà in'kɔl. \v 14 Mpal kàtoo Yɛsu u bwaar, nde kàmɛn iköŋ a baar, laa kamɛɛn nde ngyɛb a kölàköl, waa kàkɔɔr an'too aba. \v 15 Mpal làbü sisye, alɔŋki bàsin tsütsü apà nde, waa bàtɛn a nde naa: « Ikal ki kyà ipɔl, taaŋ sye lan'kyà itaan. Apay baar bàkyen ba ŋakwo bàkàsom isa adyà kan'bul. » \v 16 Yɛsu kafuur naa: « Ba mfun akyà yatɛy, lapɛ isa adyà bɛ ŋakwo! » \v 17 Wɛɛ ba bàtɛn a nde naa: « Apà bi ibye anà mampà an'tyeen anà nsö yweel mpɛl. » \v 18 Nde kàtɛn naa: « Lan'twääl abyà kà. » \v 19 Apan, ungö muswaŋ iköŋ a baar mubwaay udu a in'lɛŋ, nde kàwɛl mampà aman man'tyeen anà nsö yàyweel, kàler u du, waa kàsaak bya. Ungö, nde kàtsütsül mampà, waa kàpɛ ma akà alɔŋki, ba waa bàkàkäb ma akà iköŋ a baar. \v 20 Baar banswà waa bàdi, waa bàyüür. Ba bàsyen in'lwaŋ kwem aŋiyweel myàŋàyɔl a itiir byàsäl. \v 21 Baar bàdi bàkäl isii a abaal nsaab tyeen, ukɔɔn ataŋ akaar anà baan. \s1 Yɛsu wàmuyikyà udu a an'dà \r (Mlk 6.45-52; Ywn 6.15-21) \p \v 22 Apan sye, Yɛsu kàswɛŋ alɔŋki mubilà u bwaar ntɔn ba bàfwel u sim, mpal usàpay nde in'sɛŋ. \v 23 Ungö kàpay nde iköŋ a baar, nde kàbeenà udu a mɔŋ ntɔn mukàyamà u mpey. Nde kàkäl kwo aŋàyen tii u sisye. \v 24 Bwaar làkäl lan'tol kwɛl a mɛɛn, ibɔ a an'dà byàkäl muyisiinà la ntɔn un'pöb kàyee lisà. \v 25 Tsütsü a taaŋtyà, Yɛsu kàkyen udu a an'dà mper akà ba. \v 26 Umpal bun'mɛn ba wàmuyikyà udu a an'dà, alɔŋki bàkyer atɛɛr, waa bàtɛɛnà naa: « Wà un'sɔŋà! » Unsà bɔɔmà lanswà, ba bàsi in'kwɛŋ. \v 27 Wɛɛ apan, Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Làsi un'kanà. Wà mɛ, twon lan'man bɔɔmà! » \v 28 Petɔlà kàtɛn a nde naa: « Mwol, kya isàkal ndandaa naa wà ngye, nswɛŋ mɛ in'yi akà ngye udu a an'dà. » \v 29 Yɛsu kun'fuur naa: « Yà! » \p Petɔlà waa kàtoo u bwaar, waa kàkyen udu a an'dà mper kàkäl Yɛsu. \v 30 Wɛɛ umpal kàmɛn nde un'pöb a ngwal, bɔɔmà làkyer un'kaar. Nde kàsɛmà muminà uboo a an'dà, waa kàsi in'kwɛŋ naa: « Mwol, an'tsü mɔ̈ɔ̈! » \v 31 Apan, Yɛsu kàsilà kɔɔ, kun'tɛ mpi, waa kàtɛn a nde naa: « Mbuur a làkwikilà a ikikye! Ntɔn nkye asi ngye nkyɛɛr? » \v 32 Umpal bàbilà ba u bwaar, un'pöb waa kànye. \v 33 Abun, baar bàkäl uboo a bwaar bàbü an'köm kusà a Yɛsu, waa bàtɛn a nde naa: « Ndandaa, ngye awà Mwan a Nzam! » \s1 Yɛsu kan'kɔɔr abɛy u Ngɛnɛsàlɛr \r (Mlk 6.53-56) \p \v 34 Ungö bàsabà ba ɛwà, ba bàtöl u Ngɛnɛsàlɛr. \v 35 Baar a mper ayin bun'yöb ba, ba bàpay làsaŋ mper yanswà, waa bun'twäälà abɛy banswà. \v 36 Ba bun'bɔ̈ɔ̈nà naa nde kapɛ mbwo ba bàbä itàkal làpan a ipfɛy ande mpɛl. Abun, baar bàtɛɛ kya mpi bàkyer akɔɔrà. \c 15 \s1 An'lɔɔŋ ntɔn nkääl \r (Mlk 7.1-13) \p \v 1 Apan, Amfarisi anà alɔɔŋ a in'kɔɔn bàfü Yɛlusàlɛm, bàyi akà Yɛsu, waa bun'fuul naa: \v 2 « Ntɔn nkye alɔŋki angye bàfàbɛy ba nkääl abi? Ntɔn ba bàfàywɛy anki an'kɔɔ mpal bàfàdyà ba. » \v 3 Nde kafuur naa: « Atöl bɛ, ntɔn nkye làfàbɛy bɛ nswɛɛŋ a Nzam ntɔn nkääl abɛ? \v 4 Ntɔn Nzam kàtɛn naa: "Sà làkoo akà taaràŋà anà akà ngwa", anà: "Mbuur asàküül taarànde anà ngwän, bàkyer asun'dwa." \v 5 Wɛɛ bɛ, bɛ làfàtɛn naa: "Mbuur wanswà afàtɛn a taarànde itàkal a ngwän naa: Undiir in'lapà mɛ, mɛ wa in'kyàpà akà Nzam", \v 6 mbuur awun, nde kun'kömà anki taarànde." Abun, bɛ làkyàpiy Ndaa a Nzam, ntɔn nkääl abɛ. \v 7 Baar a mpem yweel! Yɛsay we anà iböŋ kàtɛ nde ngɔɔm ntɔn bɛ, mpal kàtɛn nde naa: \q1 \v 8 "Un'sɛŋ wà afan'pà làkoo a mun, \q1 wɛɛ mpem awa yà ukwɛl anà mɛ. \q1 \v 9 Ngyamàkà bàfan'sà ba yà bunàbun, \q1 ntɔn ndaa bàfàlɔŋ ba, yà ndaa a imbuur mpɛl." » \s1 Indiir ifàbuul mbuur ŋingyäy \r (Mlk 7.14-23) \p \v 10 Apan,Yɛsu kàbel iköŋ a baar, waa kàtɛn a ba naa: « Làwem anà làyöb! \v 11 Kà indiir byàfàbilà u mun a mbuur byàfun'buul ŋingyäy anki, wɛɛ indiir byàfàtoo u mun byàfun'buul ŋingyäy. » \v 12 Apan, alɔŋki bàyi akà Yɛsu, waa bàtɛn a nde naa: « Nkye ngye akyàyöb naa Amfarisi bàwem ba ndaa ayi, ya yapɛ mpay? » \v 13 Nde waa kàfuur naa: « Kite kyanswà mpa kàkön Taaràmɛ awà u du, bàkyer asàtsuum kya. \v 14 Lawɛy: ba bà ikwàmii bàyisyen ikwàmii bumwɛy! Isàkal naa ikwàmii wàmuyisyen ikwàmii wumwɛy, ba bàbɔ̈ɔ̈l bàkàbwà u fu. » \v 15 Petɔlà kàwɛl ndaa, waa kàtɛn a nde naa: « Ibuul nsim ayi. » \v 16 Yɛsu kàtɛn naa: « Nkye anà bɛ, bɛ sye un'yɛnà watɛy? \v 17 Nkye bɛ làyöb anki naa undiir wanswà afàbilà u mun, afàlyaŋ uboo a an'bäl, ungö waa bàkàpiy u kàbenà? \v 18 Wɛɛ ndaa ifàtoo u mun ifàfà u mpem, ya ifàbuul mbuur ŋingyäy. \v 19 Ntɔn an'kyän an'be, ndwää a baar, inswem, ipasàsɛ, küb, imbäl ibe, ntwee byàfàfà u mpem. \v 20 Le, byabi byà indiir byàfàbuul mbuur ŋingyäy! Wɛɛ mudyà ukɔɔn aywab mpin ifàbuul anki mbuur ŋingyäy. » \s1 Un'kaar mpa awà un'yudà \r (Mlk 7.24-30) \p \v 21 Ungö apan, Yɛsu kàlwomà paa, waa kàkyen itiir a nsi a Tir anà kyà Sidɔn. \v 22 Waa le, un'kaar mwɛy un'nsi Kanana kàfü ntsü ayin, waa kàsi in'kwɛŋ: « Mwol, Mwan a David, nsyääm! Mwan amɛ wà un'kaar we anà unsɔŋà mwɛy afun'sà lingyoomà mbɔɔn. » \v 23 Wɛɛ Yɛsu kun'fuur anki akà ndaa mwɛy. Alɔŋki ande laa bàsin ba, waa bun'lɔ̈ɔ̈m naa: « Un'böŋ, ntɔn nde wàmuyilab bi anà in'kwɛŋ ande. » \v 24 Yɛsu kàfuur naa: « Mɛ, mɛ ban'töm akà in'kɔk a Isàlɛl myàŋàdiimà mbwo mpɛl. » \p \v 25 Wɛɛ un'kaar awà kàyàbwà an'köm kusà a nde, waa kàtɛn naa: « Mwol, yambay! » \v 26 Yɛsu kàfuur naa: « Ubwaŋ batɛy muwal mampà a baan anà mutɔɔm ma akà bibaan a mbwà. » \v 27 Un'kaar awà kàfuur naa: « Inye, ndandaa Mwol, wɛɛ mbwà sye ifàdyà mfür ifàbwà u ngyɛl a mɛsà a nkum aba. » \v 28 Apan, Yɛsu kun'fuur naa: « Ɔɔ un'kaar! Làkwikilà angye là làkölàköl! Wɛy ya ikäl asànaa ikwen mpem angye. » Taaŋ nsil alan, mwan ande waa kàkɔɔrà. \s1 Yɛsu kan'kɔɔr abɛy mbɔɔn \p \v 29 Fà apan, Yɛsu kàyikyenà kà un'kɔɔl a ɛwà a Ngalilɛ. Nde kàlär udu a mɔŋ, waa kàbwaay. \v 30 Baar mbɔɔn bàyàköŋ apà nde, waa bàtwäälà ikar, ikwàmii, aŋatoo, nkiin, anà abɛy asin bàmbɔɔn. Ba batɔ̈ɔ̈là kà in'kɔl a Yɛsu, nde waa kakɔɔrà. \v 31 Baar bàkyer abem mpal bàmɛn ba naa nkiin ban'sà ndaa, aŋatoo ban'kɔɔrà, akyeen a ibweel ban'dyäär, ikwàmii ban'man. Waa bàsɛmà mukömà Nzam a Isàlɛl. \s1 Yɛsu kan'dii isii a baar nsaab nà \r (Mlk 8.1-10) \p \v 32 Yɛsu kàbel alɔŋki ande, waa kàtɛn a ba naa: « Mpem amɛ yan'kyɛɛr ntɔn baar bà, ntɔn ŋàbà byan'kwo ilä itär abà ba anà mɛ apà. Wɛɛ ba, ba undiir adyà watɛy. Mɛ in'kwen anki mukapay anà ngyal, manà ngwal aba ikàwà u mbwo. » \v 33 Alɔŋki bun'fuul naa: « U nsye a ipɔl yi bi mampà ifà ken mudii un'kàbɔ a baar a tub awà? » \v 34 Yɛsu kafuul naa: « Bɛ làbye amà mampà an'kwe? » Ba bàfuur naa: « Nsambwaar anà binsö imwɛy. » \v 35 Apan, nde kàswɛŋ iköŋ a baar mubwaay u mɛɛn. \v 36 Nde kàwɛl mampà aman mà nsambwaar anà nsö, kàkömà Nzam, kàtsül ma, waa kàpɛ alɔŋki mukab akà baar banswà. \v 37 Ba banswà waa bàdi, waa bàyüür. Ba bàsyen in'lwaŋ nsambwaar myàŋàyɔl a itsü byàsäl. \v 38 Baar banswà bàdi bàkäl isii a nsaab nà, ukɔɔn ataŋ akaar anà baan. \v 39 Ungö kàpay nde iköŋ a baar, Yɛsu kàbilà u bwaar, waa kàkyen itiir a nsi a Makadan. \c 16 \s1 Amfarisi anà Asadusu ban'lɔm idiim \r (Mlk 8.11-13; Luk 12.54-56) \p \v 1 Amfarisi anà Asadusi bàyi akà Yɛsu ntɔn mukun'lɛɛ untaam. Ba bun'lɔ̈ɔ̈m idiim mwɛy kyan'fà du. \v 2 Nde kafuur naa: « Umpal làfàkàminà taaŋ, bɛ làfàtɛn naa: "Du làyàkal ubwaŋ ntɔn la là làtsöö." \v 3 Ututu naa: "Mbul akyer anɔ ŋàbà, ntɔn du lan'yeen." Bɛ, bɛ làyöb nà musyeebà mpɛl naa du lye aben, wɛɛ idiim a an'taaŋ bɛ làkwo anki muyöb bya! \v 4 Nkööl a baar abe anà yà inswem yàmulɔm idiim. Wɛɛ akà idiim asin bàsun'pà anki, idiim nsil kyà Yɔnas. » Nde laa kàsawɛy nde, waa kàkyen. \s1 Ful a Amfarisi anà Asadusi \r (Mlk 8.14-21) \p \v 5 Mpal bàsabà alɔŋki u sim lumwɛy, ba bàkyärà mpiim muwal mampà. \v 6 Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Làkäl kà igyɛɛŋ ntɔn ful a Amfarisi anà Asadusi! » \v 7 Alɔŋki bàyweerà abà: « Ntɔn bi mampà iwɛl anki. » \v 8 Wɛɛ Yɛsu kàmɛn nde an'kyän aba, nde kàtɛn a ba naa: « Baar a làkwikilà a ikikye, ntɔn nkye làkayweerà bɛ ntɔn làkɔ̈ɔ̈n bɛ mampà? \v 9 Bɛ ŋàtàyöb anki? Bɛ làfàkayɔbà anki mampà an'tyeen ntɔn nsaab tyeen, anà in'lwaŋ in'kwe bɛ làsyen? \v 10 Itàkal mampà nsambwaar ntɔn nsaab nà, anà in'lwaŋ in'kwe bɛ làsyen? \v 11 Bɛ làkɔɔn akayöbà aben naa kà ntɔn mampà anki in'tɛɛnà mɛ a bɛ naa: Làkäl kà igyɛɛŋ ntɔn ful a Amfarisi anà Asadusi! » \p \v 12 Apan, ba bàyöb naa nde kàtɛɛnà anki a ba mukal kà igyɛɛŋ ntɔn ful a mampà, wɛɛ ntɔn an'lɔɔŋ a Amfarisi anà Asadusi. \s1 Petɔlà kan'tɛn naa Yɛsu wà Mwan a Nzam \r (Mlk 8.27-30; Luk 9.18-21) \p \v 13 Umpal kàkɔlà nde kà itiir a nsi a Sɛzarɛ u Filipe, Yɛsu kàfuul alɔŋki ande naa: « Baar bàfàtɛn naa Mwan a mbuur wa nà? » \v 14 Ba bàtɛn naa: « Ntɔn bumwɛy, Ywan Un'düümà, bumwɛy naa Ԑli, bumwɛy naa Yɛlɛmya, taaŋ lumwɛy naa umwɛy uboo a aŋangɔɔm. » \v 15 Nde waa kàtɛn a ba naa: « Atöl bɛ, bɛ làfàtɛn naa mɛ in'wà nà? » \v 16 Simɔn Petɔlà kàfuur naa: « Ngye, Ngye awà Klistɔ, Mwan a Nzam a mɔ̈ɔ̈. » \v 17 Apan, Yɛsu waa kun'kyään naa: « Un'sak akà ngye Simɔn, mwan a Yɔnas, ntɔn kà ngye ŋakwo anki an'yöb ya, wɛɛ Taaràmɛ awà u du kàmayɔɔb. \v 18 Waa mɛ, mɛ akyään naa ngye awà nkɔŋ, udu a nkɔŋ ayi mɛ in'sàtɔŋ Ikööŋ amɛ, ngwal a ukwà isàkal anki anà ikɔ̈b udu a kya. \v 19 Mɛ in'sapà nsab a Imwol a du: Undiir wanswà asàbäm ngye u mɛɛn, wa sye asàkal wàŋàbäm u du, undiir wanswà asàtsuuŋ ngye u mɛɛn, wa asàkal wàŋàtsuuŋ u du. » \v 20 Apan, Yɛsu kàswɛŋ alɔŋki ande a ngwal naa ba bàkɔɔn akyään baar naa nde wà Klistɔ. \s1 Yɛsu kan'kyään nkweel anà ngwiiyà ande \r (Mlk 8.31-9.1; Luk 9.22-27) \p \v 21 Fà taaŋ alan, Yɛsu kàsɛmà muswaŋ alɔŋki ande naa yan'kwo naa nde ubeenà Yɛlusàlɛm, ukàman mpay mbɔɔn kà an'kɔɔ a andweer, a amfum a angaŋ anà mà alɔɔŋ a Un'kɔɔn. Ba bàkyer akun'dwa, wɛɛ kà ilä kyàtär nde akyer asàwiyà. \v 22 Petɔlà kun'bel ukɔl, waa kàsɛmà mukun'ŋän anà mutɛn naa: « Mwol, Nzam akyer ayabay, ndaa ayi iyabweel anki! » \v 23 Wɛɛ nde, kàbulà nde, waa kàtɛn a Petɔlà: « Kyà kunà, Satanà! Lwomà apà mɛ pà! Ngye awà kyà u mbwo amɛ, ntɔn an'kyän angye kà mà an'kyän a Nzam anki, wɛɛ mà baar. » \p \v 24 Apan, Yɛsu kàtɛn a alɔŋki ande naa: « Isàkal naa mbuur akwen mukan'lab, wɛy nde ukɔɔb mɔ̈ɔ̈ ande ŋakwo, uwɛl kulunsi ande, wɛy nde kan'läb. \v 25 Ntɔn mbuur usàkwen mutswà möö ande, wa asàkyà bwà. Wɛɛ mbuur usàpiy möö ande ntɔn mɛ, nde asàtswà wa. \v 26 Bweel nà mbuur usàkal abà, itàkal naa nde kan'wal mɛɛn aŋukiinà, wɛɛ mɔ̈ɔ̈ ande ukyà bwà? Itàkal naa undiir nà wà ndöŋ mbuur kan'kwo mupà ntɔn musom mɔ̈ɔ̈ ande? \v 27 Ntɔn Mwan a mbuur asàyà unsà làkoo a Taarànde anà akyeey ande, apan nde asàfuur akà mbuur mbuur asànaa yàkäl nsyääl ande. \v 28 Mɛ, mɛ alàkyään ndandaa naa amwɛy uboo a baar bà pà bàsàkal aŋàkwà anki kusà muman Mwan a mbuur wàmuyà unsà imwol ande. » \c 17 \s1 Nsɔɔmà a Yɛsu \r (Mlk 9.2-13; Luk 9.28-36) \p \v 1 Ungö a ilä isyaam, Yɛsu kàwɛl Petɔlà, Zyak anà un'tɔŋ ande Ywan, nde kasyen u mpey udu a mɔŋ mwɛy wàbwɛlàbwɛl. \v 2 Nde kàsɔɔmà ifà u mii aba: ntabwey ande yàkäl muŋyäŋ asànaa taaŋ, ipfɛy ande byàbulà byà tsɛk tsɛk asànaa pɛɛlà. \v 3 Kà imbürà, alɔŋki batär bàmɛn Mɔsɛ anà Ɛli bàmuyäämà anà nde. \v 4 Petɔlà kàtɛn a Yɛsu naa: « Mwol, yan'söön ubwaŋ bi mukal apà. Kya ngye asàkwen, mɛ in'töŋ ntɛn, ntɛn tär: mwɛy ntɔn ngye, mwɛy ntɔn Mɔsɛ, mwɛy ntɔn Ɛli. » \v 5 Mpal kàkäl nde mutɛɛnà, tööb a uŋyäŋ laa lafwee la. Ndaa yàtoo uboo a tööb alan, waa yàtɛn naa: « Wawà, Mwan amɛ, nkwen amɛ, mpem amɛ yanswà ye amu nde. Lun'wem! » \v 6 Mpal bàwem alɔŋki ndaa ayi, ba bàmɛn bɔɔmà mbɔɔn, waa bàbü bàŋàtsüüm. \v 7 Yɛsu kàsin tsütsü apà ba, kabä, waa kàtɛn naa: « Làmbarà, twon lan'man bɔɔmà. » \v 8 Apan, ba bàsuub un'tswe, ba bàfàman anki mbuur asin, nà Yɛsu ŋakwo mpɛl. \v 9 Mpal bàkäl ba muyàtyà u mɔŋ, Yɛsu kaswɛŋ naa: « Iman mii ki, twon lan'kyään kya mbuur asin tii umpal usàwiyà Mwan a mbuur kà ukwà. » \p \v 10 Ungö apan, alɔŋki bàfuul Yɛsu naa: « Ntɔn nkye alɔɔŋ a in'kɔɔn bàtɛn ba naa Ɛli atwab atàyà? » \v 11 Nde kafuur naa: « Yà abun naa Ɛli atwab atàyà ntɔn mulɔn ndaa yanswà. \v 12 Wɛɛ mɛ, mɛ alàkyään naa Ɛli wa kàkyàyà itaan, wɛɛ baar bun'kyey anki, ba bun'kyer ndaa yanswà ayà bàkwen ba. Ba Mwan a mbuur sye bàsun'tà an'kaal. » \v 13 Abun, alɔŋki bàsii naa nde akatɛɛnà ntɔn Ywan Un'düümà. \s1 Yɛsu kan'kɔɔr mwan ikwànkaaŋ \p \v 14 Utaaŋ bàyàkɔlà ba kà ikal kàkäl un'sɛŋ a baar, mbuur mwɛy kàyàbwà an'köm kà in'kɔl a Yɛsu, \v 15 waa kun'bɔ̈ɔ̈n naa: « Mwol, un'wem ngyɛb mwan amɛ, nde afikwà nkaaŋ anà afiman mpay mbɔɔn. Mbalà mbɔɔn nde afàbwà u mbaa itàkal kan'dà. \v 16 Mɛ amun'pà akà alɔŋki angye, wɛɛ ba bàsàkwo anki mukun'kɔɔr. » \v 17 Mufuur, Yɛsu kàtɛn naa: « Làfuun a làbe anà làkɔ̈ɔ̈n làkwikilà! Tii mpal nà in'sàkalà mɛ anà bɛ? An'taaŋ an'kwe in'sakaŋà mɛ mpem ntɔn bɛ? Lan'twääl awà pà mwan awun. » \v 18 Apan Yɛsu kàswɛŋ unsɔŋà mutoo, wa waa kàtoo u mwan awun. Taaŋ nsil sye alan mwan awun laa kàkɔɔrà nde. \v 19 Apan, alɔŋki bàyàsin tsütsü apà Yɛsu, waa bun'fuul naa: « Ntɔn nkye mpa ikwe bi muböŋ unsɔŋà awunà? » \v 20 Nde kàtɛn a ba naa: « Ntɔn làkwikilà abɛ là ikikye. Kyakin mɛ, mɛ alàkyään ndandaa: isàkal naa bɛ làbye anà làkwikilà asànaa imbɛŋ a ndɔŋ, bɛ lan'kwo làtɛn a mɔŋ wà naa: "Lwomà pà, kyen kàbü kunà", wa sye akyer akyà. Akà undiir mwɛy watɛy asàkal mpay akà bɛ. \v 21 [ Unsɔŋà a tub awà kan'kwo mutoo unsà ngyamàkà anà nkin a isa. » ] \s1 Yɛsu kan'fàkyään nkweel anà ngwiiyà ande \p \v 22 Mpal bàkäl ba mufurà Ngalilɛ, Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Mwan a mbuur bàkyer ayun'yälà kà an'kɔɔ a baar, \v 23 laa bàsun'dwa ba, wɛ kà ilä kyàtär, nde akyer asàwiyà. » Alɔŋki bàwem ngyɛb mbɔɔn. \s1 Mfüür a itɛr a ndwà a Nzam \p \v 24 Mpal bàyàkɔlà ba Kapɛrnawum, afüür a itɛr a ndwà a Nzam bàyi akà Petɔlà, waa bun'fuul naa: « Ntɔn nkye Un'lɔɔŋ abɛ mpa ufàfur nde itɛr a ndwà a Nzam? » \v 25 Petɔlà kàfuur naa: « Ɛɛ, nde akyer afàfur. » Mpal kàbilà Petɔlà u ndwà, Yɛsu kàdi nsweel, waa kun'fuul naa: « Simɔn, an'kyän angye mye aben? Amfum a mɛɛn un'laam itàkal itɛr bàfàwal akà nà? Akà baan aba lɛɛ akà angyey? » \v 26 Petɔlà kàfuur naa: « Akà angyey. » Yɛsu naa: « Abun, baan a ndwà mwo batɛy. \v 27 Itàkal abwɛy, mukɔɔn adwa làkwikilà aba, kyen kà ɛwà, tɔɔm ndɔb angye. Nsö atàtwɛb asiim ngye, duub mun awa, ngye ayàman itɛr a ngim, wal kya, apɛ ntɔn bi bàbɔ̈ɔ̈l. » \c 18 \s1 Mbuur a kölàköl uboo a Imwol a du \r (Mlk 9.33-37; Luk 9.46-48) \p \v 1 Utaaŋ alan, alɔŋki bàsin tsütsü apà Ysɛu, waa bàtɛn a nde naa: « Abun, nà awà kölàköl uboo a Imwol a du? » \v 2 Yɛsu kàbel mwan mwɛy, kun'si uboboo a ba, \v 3 waa kàtɛn naa: « Ndandaa mɛ alàkyään, isàkal naa bɛ làsɔɔmà anki anà làkɔɔn abulà asànaa baan, bɛ làsàbilà anki kà Imwol a du. \v 4 Lalan, mbuur wanswà asàkal anà làbɔ̈ɔ̈n, nde asàkal wàkölàköl kà Imwol a du. \v 5 Mbuur awal mwan mwɛy asànaa wunà kà ikɔb amɛ, nde kan'wal mɛ ŋakwo. » \s1 Igyɛɛŋ a ngwal \r (Mlk 9.42-48; Luk 17.1-2) \p \v 6 « Wɛɛ mbuur wanswà asiinà umwɛy uboo a bibaan ban'sà làkwikilà bà amu mɛ mubwà kà ube, yan'söön ubwaŋ akà nde naa bun'bäm nkɔŋ a kölàköl u bway, waa bun'tɔɔm kà indübà a an'dà. \v 7 Ngyɛb akà mɛɛn ntɔn ndaa yanswà ifàsyen baar mukyer ube! Ya ifàkɔɔn anki, wɛɛ ngyɛb akà mbuur awà mbwo ayà ifàyà ndɛb! \v 8 Isàkal naa kɔɔ angye itàkal làkɔl angye làfasyen nkuur unsà ube, tsul la anà piy la ukwɛl. Ntɔn yan'söön ubwaŋ naa ngye abilà du a Nzam làkɔl làmwɛy itàkal kɔɔ làmwɛy, akwànaa ngye mukal amà an'kɔɔ an'mɔ̈ɔ̈l itàkal in'kɔl myeel, waa batɔɔm u mbaa a mbul a in'tye. \v 9 Isàkal sye naa dii angye làfasyen nkuur unsà ube, kwool la, tɔɔm la ukwɛl. Ntɔn yan'söön ubwaŋ naa ngye abilà du a Nzam dii làmwɛy akwànaa ngye mukal amyà mii myeel, wɛɛ batɔɔm u mbaa a mbul a in'tye. \p \v 10 « Twon lan'bɛy akà umwɛy uboo a bibaan bi, ntɔn mɛ, mɛ in'tɛn a bɛ naa u du akyeey aba bàŋàmbar taaŋ lanswà kusà a Taaràmɛ awà u du. \v 11 [ Ntɔn Mwan a mbuur kàyi muyàtswà mɔ̈ɔ̈ a baar bàdiimà mbwo. » ] \s1 Un'kɔk kàdiimà anà kàfàmɛnà \r (Luk 15.3-7) \p \v 12 « An'kyän abɛ mye aben? Isàkal naa mbuur mwɛy we amyà in'kɔk nkam, wɛɛ umwɛy udiimà, nkye nde usàwɛy anki in'kɔk an'kwem wà aŋiwà myumwɛy u mɔŋ ntɔn mukàleŋ un'kɔk mwɛy kàdiimà wà? \v 13 Ndandaa mɛ alàkyään, isàkal naa nde kan'man wa, nde ayàkal unsà un'sak aŋàsöönà ntɔn wa, akwànaa ntɔn an'kwem wà aŋiwà mpa myàdiimà. \v 14 Abun sye, Taaràbɛ awà u du akwen naa umwɛy uboo a bibaan bi ukɔɔn adiimà. \s1 Ube a un'tɔŋ \p \v 15 « Isàkal naa un'tɔŋ angye kàmakyer ube, kyen kun'mɛn, kun'mɛɛy ube kan'kyer nde. Isàkal naa nde kan'kyey, ngye an'fuur itɔŋ abɛ. \v 16 Wɛɛ isàkal naa nde kawem anki, syen mbuur mwɛy itàkal baar bɔ̈ɔ̈l, ntɔn ndaa yanswà ikäl aŋàlɔ̈ɔ̈n u mun a ambäl abɔ̈ɔ̈l itàkal atär. \v 17 Isàkal naa nde ba kawem anki, kasaam ya kà Ikööŋ. Isàkal naa nde kan'tɔn muwem Ikööŋ, wɛy nde ukäl akà ngye asànaa mbuur mpa awà un'yudà itàkal un'füür a itɛr. \p \v 18 « Ndandaa mɛ alàkyään: undiir wanswà làsàbäm bɛ u mɛɛn, wa asàkal wàŋàbäm u du. Undiir wanswà làsàtsuuŋ bɛ u mɛɛn, wa asàkal wàŋàtsuuŋ u du. \p \v 19 « Mɛ, mɛ in'fàlakyään naa isàkal naa baar abɔ̈ɔ̈l uboo abɛ ban'lwɛŋ u mɛɛn pà ntɔn mulɔm undiir, Taaràmɛ awà u du akyer asapà wa. \v 20 Ntɔn baar abɔ̈ɔ̈l itàkal atär bàsàtüüb kà ikɔb amɛ, mɛ in'wà uboo a ba.» \s1 Ndwääl a nkul \p \v 21 Apan, Petɔlà kàsin tsütsü apà Yɛsu, waa kun'fuul naa: « Mwol, mbalà kwe mɛ an'kwo mudwääl un'tɔŋ amɛ nkul isàkal naa nde kàman'kyer ube? Nkye mbalà nsambwaar? » \v 22 Yɛsu naa: « Mɛ in'tɛn anki a ngye naa tii mbalà nsambwaar, wɛ, tii u mbalà an'kwem nsambwaar mbalà nsambwaar. \v 23 Abun, Imwol a du kyà asànaa mfum mwɛy kàkwen mulɔn ndaa a ngim ande anà asyääl ande. \v 24 U nsɛmà, ba bun'twääl umwɛy kàlun'fuur itɛr nsaab kwem. \v 25 Wɛɛ nde ngim afuur kàkäl ayà anki. Apan, nkum ande kàswɛŋ naa bayälà asànaa asɔ, nde anà un'kyay ande anà baan ande, anà indiir ande byanswà ntɔn mufur nkul ayin. \v 26 Apan, un'syääl awà kàbü an'köm kusà a nkum ande, waa kàtɛn naa: "Nkum, kaŋ mpem ntɔn mɛ, mɛ in'kyer ayàfur nkul angye yanswà." \v 27 Nkum ande kun'wem ngyɛb, waa kun'wɛy ungö akun'dwääl nkul ande. \v 28 Un'syääl awà kàtoo nde, nde kàbwey a umwɛy uboo a baar bàfàsal anà nde, awà kàlun'pà itɛr a ngim nkam mwɛy. Nde kun'si mpi a mpà anà mutɛn naa: "Fur nkul amɛ!" \v 29 Abun, mbuur awun kàbü an'köm, waa kun'bɔ̈ɔ̈n naa: "Kaŋ mpem ntɔn mɛ, mɛ in'kyer ayafur!" \v 30 Wɛɛ un'syääl awun waa kàtön, kàkun'sà u bɔlokà tii mpal kàlàfur nde nkul ayin. \v 31 Mpal bàmɛn asyääl bumwɛy ndaa ayi, laa bàkyɛɛr ba, waa bàkàkyään nkum aba ndaa yanswà yàlyaŋ. \v 32 Apan, nkum kàbel un'syääl awun, waa kàtɛn a nde naa: "Un'syääl un'be! Nkul angye yanswà mɛ kàkyer apiy bwà, ntɔn ngye kàkyer an'bɔɔn. \v 33 Nkye ngye sye un'tɔŋ angye alun'wem anki ngyɛb asànaa kawem mɛ ngyɛb?" \v 34 Nkum ande kàwem nkyɛl, waa kun'pɛ akà aŋangwal tii mpal kàlàfur nde nkul ande yanswà. \p \v 35 « Taaràmɛ awà u du asàlakyer sye abun isàkal naa umwɛy umwɛy uboo a bɛ udwääl anki un'tɔŋ ande nkul a ibii ande unsà mpem ande wanswà. » \c 19 \s1 Yɛsu anà ndwääl a bɔr \r (Mlk 10.1-12) \p \v 1 Mpal kàmay Yɛsu nswɛɛŋ ayin, nde kàlwomà u Ngalilɛ, waa kàkyen itiir a nsi a Yuday, u sim a Yɔrdan lumwɛy. \v 2 Un'sɛŋ a baar mbɔɔn laa kàyun'labà wa, nde waa kakɔɔr kwo. \v 3 Amfarisi bàsin apà nde ntɔn mukun'lɛɛ untaam : « Nkye baal kan'kwo uböŋ un'kyay ande ntɔn ndaa kànà? » \v 4 Nde kafuur naa: « Nkye bɛ làtäŋ anki naa u nsɛmà Nkyer kàyilà baal anà un'kaar, \v 5 waa kàtɛn naa: "Lalan, baal asàwɛy taarànde anà ngwän, nde usàkàbääb anà un'kyay ande. Waa ba bàbɔ̈ɔ̈l bàsàbulà ndür mwɛy. \v 6 Abun, ba bàfàkal anki abɔ̈ɔ̈l, wɛɛ ndür mwɛy mpɛl. Apan, wɛy mbuur ukɔɔn akaab ayà kàtüüb Nzam." » \v 7 Ba bàtɛn naa: « Ntɔn nkye Mɔsɛ kàpɛ nde mbwo akà baal mupà un'kaan a nkaabà akà un'kyay ande mpal kun'böŋ nde? » \v 8 Nde kàtɛn a ba naa: « Ntɔn mpem a ngwal abɛ waa Mɔsɛ kàpɛ mbwo muböŋ akyay abɛ. Wɛɛ u nsɛmà, ya yàkäl anki abwɛy. \v 9 Wɛɛ mɛ, mɛ alàkyään naa: Yan'kwo bàwɛy un'kaar kan'tà inswem mpɛl. Wɛɛ mbuur usàwɛy un'kyay ande mpa kàtɛ nde inswem, anà kan'bääl un'kaar asin, nde kan'tà inswem. » \p \v 10 Alɔŋki ande bàtɛn a nde naa: « Isàkal naa ndaa a baal anà un'kyay ande yà abwɛy, apɛy ndöŋ abääl yatɛy. » \v 11 Nde kafuur naa: « Baar banswà bàfàyöb anki ndaa ayi, wɛɛ baar akwà bàwɛl kab alan mpɛl. \v 12 Abun, bye anà ampfwe fà an'bäl a angwän aba, bye anà ampfwe ntɔn baar asin bawɛl mfɛɛl, bye anà ampfwe ntɔn ba ŋakwo bàkwen mukal ampfwe ntɔn Imwol a du. Wɛy mbuur kan'kwo muyöb uyöb! » \s1 Yɛsu anà baan \r (Mlk 10.13-16; Luk 18.15-17) \p \v 13 Apan, baar bun'twääl baan ambɛy ntɔn nde kasi an'kɔɔ anà ngyamàkà. Wɛɛ alɔŋki laa baŋyäŋà ba. \v 14 Yɛsu kàtɛn naa: « Lawɛy baan ambɛy bàyi akà mɛ, twɔn làmatsuŋ ntɔn Imwol a du kye akà baar abà asànaa ba. » \v 15 Ungö kasi nde an'kɔɔ, nde kàlwomà apan. \s1 Un'tö aŋun'naaŋ \r (Mlk 10.17-31; Luk 18.18-30) \p \v 16 Ungö apan, mbuur mwɛy kàsin apà nde, waa kàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, ininà aŋàbwaŋ an'kwo mɛ mukyer ntɔn muwal mɔ̈ɔ̈ a mbul a in'tye? » \v 17 Yɛsu kàtɛn a nde naa: « Ntɔn nkye aman'fuul ngye ntɔn yàŋàbwaŋ? Umwɛy mpɛl awà ŋàbwaŋ. Isàkal naa ngye akwen mubilà u mɔ̈ɔ̈, lab nswɛɛŋ. » \v 18 Mbuur awà kun'fuul naa: « Nswɛɛŋ yɛn? » Nde kàtɛn a nde naa: « Twɔn an'dwa, twon an'tà inswem, twɔn an'yib, twɔn an'tà imbäl a loor, \v 19 kömà taaràŋà anà ngwa, kwen un'tɔŋ angye asànaa ngye ŋakwo. » \v 20 Un'tö awà kàtɛn a nde naa: « Mɛ akyàkwey indiir abi byanswà, undiir nà amàfan'kɔ̈ɔ̈n? » \v 21 Yɛsu kàtɛn ande naa: « Isàkal naa ngye akwen mukal wàŋàkwo, kyen, kayälà indiir angye, wal ngim an'yälà ngye bya pà ya akà aŋàlàmbwà , waa ngye asàwal un'naaŋ u du. Ungö apan, yan'läb. » \v 22 Ungö muwem ndaa ayi, un'tö awà kàkyen unsà ngyɛb yanswà, ntɔn nde kàkäl anà indiir mbɔɔn. \p \v 23 Waa Yɛsu kàtɛn a alɔŋki ande naa: « Mɛ, mɛ alàkyään ndandaa naa yà mpay akà ŋun'naaŋ mubilà kà Imwol a du. \v 24 Mɛ, mɛ in'fàlakyään naa: mpay yatɛy akà mpoonà mubilà u mun a nsway, akwànaa akà ŋun'naaŋ mubilà uboo a Imwol a Nzam. » \v 25 Mpal bàwem alɔŋki abwɛy, ba bàbem mbɔɔn, waa bàtɛn naa: « Abun, nà kan'kwo muwà mɔ̈ɔ̈? » \v 26 Yɛsu laa kaler nde, waa kàtɛn a ba naa: « Ya ikwe anki akà baar, wɛɛ akà Nzam yanswà ikyer afàkwo. » \v 27 Apan, Petɔlà kàwɛl ndaa, waa kàtɛn a nde naa: « Le, bi, bi kàkyàsàwɛy ya yanswà ntɔn mulab ngye. Ininà bi isàwal? » \v 28 Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Mɛ, mɛ alàkyään ndandaa: utaaŋ byàsàfurà indiir byanswà byàkün, mpal usàbwaay Mwan a mbuur u kir a làkoo ande, bɛ, bɛ sye làsàbwaay kà an'kir kwem aŋiyweel mà imwol, ntɔn mutsul nsaŋ a in'sɛŋ a Isàlɛl myà kwem aŋiyweel. \v 29 Waa mbuur wanswà kàsàwɛy ndwà, atɔŋ abaal anà bakaar, taarànde, ngwän, baan, itàkal an'ywaŋ ntɔn mɛ, asàwal yàŋàsöön mbalà nkam, bweel ande bàsàkal mɔ̈ɔ̈ a mbul a in'tye. \v 30 Bàmbɔɔn bàtàtwɛb bàsàkal bàngöngö, bàmbɔɔn bàngöngö bàsàkal bàtàtwɛb. » \c 20 \s1 Baar isal uboo a ywaŋ a vin \p \v 1 « Abun, Imwol a du kyà asànaa nkum a ndwà mwɛy kàtoo ututu tutu muwal baar ntɔn mukàsal u ywaŋ a vin ande. \v 2 Nde kàlwɛɛŋ anà ba naa nde ayafur itɛr a ngim mwɛy kà ilä imwɛy kyà isal. Ungö nde katöm mukàsal u ywaŋ ande. \v 3 Ntsü a taaŋ làwà làtutu, nde kàtoo, waa kàmɛn baar bumwɛy u balàbal bàkyàkal mpɛɛl, \v 4 nde kàtɛn a ba naa: "Bɛ sye, làkyen ywaŋ amɛ, mɛ in'yàlapà làfur aŋàkwo." \v 5 Ba waa bàkyen. Ntsü a midi anà utaaŋ làtär ungö a midi, nde kàfàtoo, waa kàkyer asànaa kusà. \v 6 Mumay, nde kàfàtoo u taaŋ làtyen là sisye, waa kàmɛn baar asin bàkyàmbar paa. Nde kafuul naa: "Ntɔn nkye làbwaayà bɛ apà ilä aŋun'kiinà ukɔɔn isal?" \v 7 Ba bàfuur naa: "Ntɔn akà mbuur mwɛy kà iwɛl anki musal." Nde waa kàtɛn a ba naa: "Bɛ sye, làkyen ywaŋ amɛ!" » \p \v 8 « Mpal làkwe sisye, ŋaywaŋ kàswɛŋ mbuur afàler isal ande naa: "Abel baar a isal, pà akà mbuur wanswà làfur ande. Ngye ayàsɛmà akà baar a ngöngö, waa ayàmay akà baar atàtwɛb." \v 9 Baar akwà bàsɛmà isal u taaŋ làtyɛn là sisye waa bàyi, bàwɛl mbuur mbuur itɛr a ngim mwɛy. \v 10 Wɛɛ mpal bàyi baar atàtwɛb, an'kyän aba màkäl naa ba bàyàwal làfur aŋàsöön, wɛɛ ba sye bàwɛl mbuur mbuur itɛr a ngim mwɛy. \v 11 Utaaŋ ban'wal ba kya, ba bàŋüŋün a nkum a ndwà, \v 12 waa bàtɛn a nde naa: "Baar bàbilà isal ungöngö bàkyer taaŋ làmwɛy mpɛl, wɛɛ ngye amafur làsii làmwɛy anà bi baar kan'sɛn yɔ̈ɔ̈n a ilä anà igyɛy a mwäänà!" \v 13 Wɛɛ ŋaywaŋ kàfuur akà umwɛy uboo a ba naa: "Un'sam amɛ, akà ube mwɛy amakyer mɛ batɛy. Nkye ngye alwɛɛŋ anki anà mɛ ntɔn itɛr a ngim mwɛy? \v 14 Wal kab angye, kyen kà ngye. Mɛ an'kwen mupà akà mbuur angöngö asànaa akà ngye. \v 15 Nkye mɛ in'kwe anki mukyer anà indiir amɛ asànaa in'kwen mɛ? Ngye an'man ube ntɔn in'wà mɛ mbuur aŋàbwaŋ?" \v 16 Abun, bàngöngö bàsàkal bàtàtwɛb, bàtàtwɛb bàsàkal bàngöngö. » \s1 Yɛsu kan'fàkyään nkweel anà ngwiiyà ande \r (Mlk 10.32-34; Luk 18.31-34) \p \v 17 Umpal kàkäl Yɛsu mubeenà Yɛlusàlɛm, nde kàbel Bàkwem Aŋiyweel ukɔl, waa kàtɛn a ba u mbwo naa: \v 18 « Le, bi ibàmubeenà Yɛlusàlɛm, mper bàyàkàyälà Mwan a mbuur akà amfum a angaŋ anà akà alɔɔŋ a in'kɔɔn. Ba bàkyer akun'tsüül mbar a ukwà, \v 19 anà bàkun'pà kà an'kɔɔ a baar mpa abà Ayudà ntɔn mukun'sɛ, mukun'kam an'füm anà mukun'bɛɛrà u kulunsi. Wɛɛ kà ilä kyàtär, nde akyer asàwiyà. » \s1 Ndɔ̈ɔ̈m a ngwän a Zyak anà Ywan \r (Mlk 10.35-45) \p \v 20 Apan, un'kyay a Zebeday kàyàsin tsütsü apà Yɛsu anà baan ande babaal , waa kabü an'köm ntɔn mukun'lɔ̈ɔ̈m. \v 21 Yɛsu kàtɛn ande naa: « Ininà ngye akwen? » Nde kun'fuur naa: « Pà mbwo uboo a Imwol angye naa baan abaal amɛ bà bàbɔ̈ɔ̈l bàsàbwaay umwɛy u kɔɔ angye libaal, wumwɛy u kɔɔ angye là ikaar. » \v 22 Yɛsu kàfuur naa: « Le baar bà: bɛ làyöb anki naa bɛ ininà làkalɔɔmà. Nkye bɛ lan'kwo munwà kɔɔb alà in'yànwà mɛ? » Ba bun'fuur naa: « Inye, bi kan'kwo. » \v 23 Nde waa kàtɛn a ba naa: « Bɛ làkyer asànwà kɔɔb amɛ. Wɛɛ mubwaay u kɔɔ ibaal anà là ikaar, kà mɛ anki an'kwo mupà mbwo: Kya kyà ntɔn baar kàlɔ̈ɔ̈n Taa. » \p \v 24 Mpal bàwem alɔŋki kwem bumwɛy ndaa ayin, ba bàwem atɔŋ aba abà bàbɔ̈ɔ̈l nkyɛl. \v 25 Wɛɛ Yɛsu waa kabel, waa kàtɛn a ba naa: « Bɛ, bɛ làkyàyöb naa amfum a in'sɛŋ bàfàsà ba ungyɛl a in'kɔl aba, anà baar an'köl an'köl bàfàswaŋ ba ikɔ̈b aba. \v 26 Ya ikwe anki mukal abwɛy uboo a bɛ. Wɛɛ isàkal naa mbuur akwen mukal wàkölàköl uboo a bɛ, wɛy nde ukäl un'syääl abɛ, \v 27 waa mbuur wanswà akwen mukal wàtàtwɛb uboo a bɛ, wɛy nde ukäl un'syääl abɛ. \v 28 Lalan Mwan a mbuur kàyi anki ntɔn bun'syääl, wɛɛ ntɔn musyääl anà mupà mɔ̈ɔ̈ ande nkwiy ntɔn un'kàbɔ a baar. » \s1 Nkɔɔrà a ikwàmii abɔ̈ɔ̈l \r (Mlk 10.46-52; Luk 18.35-43) \p \v 29 Umpal bàtoo ba u Yɛlikɔ, un'sɛŋ a baar mbɔɔn kàläb Yɛsu. \v 30 Kyekà ikwàmii abɔ̈ɔ̈l bàkäl bàŋàbwaay ukɔl a mbwo. Mpal bàwem ba naa Yɛsu wàmulyaŋ tsütsü, ba bàsɛmà mukuub in'kwɛŋ: « Mwol, Mwan a David, isyääm! » \v 31 Un'sɛŋ a baar katsüŋà musà in'kwɛŋ, wɛɛ ba bàsöönà mulaal: « Mwol, Mwan a David, isyääm! » \v 32 Yɛsu waa kàmbär, waa kabel, waa kafuul naa: « Ininà bɛ làkwen naa mɛ in'kyer ntɔn bɛ? » \v 33 Ba bun'fuur naa: « Mwol, kyer naa mii abi idubà. » \v 34 Yɛsu waa kasyääm, kabä u mii. Apan sye, mii aba waa myàdubà, waa bun'läb. \c 21 \s1 Yɛsu kan'bilà u Yɛlusàlɛm \r (Mlk 11.1-11; Luk 19.28-40; Ywn 12.12-19) \p \v 1 Umpal bàsin ba tsütsü a Yɛlusàlɛm, anà bàtöl ba tsütsü a Bɛtefazɛ, udu a mɔŋ a In'te a olive, apan Yɛsu kàtöm abɔ̈ɔ̈l uboo a alɔŋki ande, \v 2 waa kàtɛn a ba naa: « Làkyen u bul lanà kusà a bɛ, pa làkàkɔlà bɛ, bɛ làkàman ntsür bàfàbel anɛs wàŋàbäm un'siŋ anà mwan awa ukɔl. Làtsuuŋ wa, lan'twääl ayà pà. \v 3 Isàkal naa mbuur kan'tɛn undiir anà bɛ, lun'fuur naa: "Mwol we anà mfun aya". Làgyägyä, ba bàyàwɛy ya ntɔn mukyà. » \p \v 4 Yàkäl ya abà, ntɔn ndaa kàtɛn ŋangɔɔm yi ikwe: \q1 \v 5 « Tɛn a un'sɛŋ a Siyɔnà naa: \q1 Le, mfum angye wàmuyà akà ngye, \q1 wàŋàyɔl a làbɔ̈ɔ̈n anà wàŋàlaar udu a ntsür bàfàbel an, anà udu anɔ, mwan a ntsür afàsyen buur. » \p \v 6 Alɔŋki bàkyen ba, ba bàkyer asànaa kaswɛŋ Yɛsu. \v 7 Ba bàtwääl ntsür bàfàbel an anà mwan awa, waa bàyɛɛl ipfɛy aba udu a ya. Yɛsu kàbwaay udu a ya. \v 8 Un'sɛŋ a baar kàyɛɛl ipfɛy awa u mbwo, bumwɛy bàtsüülà an'kɔkà a in'te waa bàyɛɛlà ma u mbwo. \v 9 In'sɛŋ a baar myàyikyeenà kusà a Yɛsu anà myàyun'labà myàkäl muyisà in'kwɛŋ naa: « Ɔsana akà Mwan a David! Wɛy mbuur awà ayà kà ikɔb a Mwol ukäl wàŋàsaak! Ɔsana kà ikal a dudu! » \v 10 Mpal kàbilà nde u Yɛlusàlɛm, bul lanswà làkyer ani anà làkäl mufuulà naa: « Nà wawà? » \v 11 In'sɛŋ waa myàfuurà naa: « Ŋangɔɔm Yɛsu, un'nsi Nasàlɛr u Ngalilɛ. » \s1 Yɛsu uboo a ndwà a Nzam \r (Mlk 11.15-19; Luk 19.45-48; Ywn 2.13-22) \p \v 12 Yɛsu kàbilà u làpaŋ a ndwà a Nzam, nde kàböŋ atɛɛl a an'yà banswà bàkäl kwo, kàbuum mɛsà a agyɛɛŋ a ngim anà an'kir a ayääl a an'yem. \v 13 Nde kàtɛn a ba naa: « Bàsön naa: "Ndwà amɛ bàsabeelà naa ndwà a ngyamàkà", wɛɛ bɛ, bɛ ya làkyàbuul mboo a mbüüb! » \p \v 14 Ikwàmii anà ikar bàyàsin tsütsü apà nde uboo a ndwà a Nzam, nde waa kakɔɔr. \v 15 Wɛɛ mpal bàmɛn andweer a angaŋ anà alɔɔŋ a Un'kɔɔn ndaa impà kàkyer Yɛsu anà in'kwɛŋ bàsyee baan uboo a ndwà a Nzam: « Ɔsana akà Mwan a David! », ba bàwem nkyɛl, \v 16 waa bàtɛn a nde naa: « Nkye ngye akiweemà ndaa bàtɛɛnà ba? » Yɛsu kafuur naa: « Inye. Nkye bɛ, bɛ làtäŋ anki akà ikikye ndaa bàsön yi: "Nkye ngye kàyöŋà nsyäŋà u mun a ambɛy anà yà baan abà kà an'bɛɛl?" » \v 17 Apan laa kàsawɛy nde, waa kàkyen Bɛtani, ntsü kàkàbɔ̈ɔ̈n nde. \s1 Yɛsu kan'küül un'te a an'fige \r (Mlk 11.12-14,20-24) \p \v 18 Taaŋtyà ututu, mpal kàkäl nde u mbwo mufurà bul a kölàköl, Yɛsu kàwem ngyal. \v 19 Nde kàmɛn un'te a an'fige ukɔl a mbwo, nde kàsin tsütsü apà wa, wɛɛ nde undiir kàmɛn anki, nà nkay mpɛl. Apan nde kàtɛn a un'te naa: « Ngye afàsàbɔr anki imbɛŋ! » Taaŋ nsil alan, un'te laa kàyöm wa. \v 20 Mpal bàmɛn alɔŋki abun, ba bàkyer abem, waa bàtɛn naa: « Un'te a an'fige kan'yɔm aben u mbalà mwɛy? » \v 21 Yɛsu kafuur naa: « Mɛ, mɛ ndandaa alàkyään: isàkal naa bɛ làbye anà làkwikilà, ukɔɔn nkyɛɛr, bɛ lan'kwo mukyer kànà ndaa an'kyer mɛ yi akà un'te wà anki, wɛ bɛ lan'kwo mutɛn itàkal a mɔŋ wà naa: "Lwomà pà, kyen kabü u ngyäl", ya sye ikal abun. \v 22 Undiir wanswà làlɔm bɛ unsà làkwikilà u ngyamàkà, bɛ làkyer asàwal wa. » \s1 Ikɔ̈b a Yɛsu kyan'fà ken? \r (Mlk 11.27-33; Luk 20.1-8) \p \v 23 Mpal kàbilà Yɛsu u ndwà a Nzam, amfum a angaŋ anà andweer a un'sɛŋ bàyàsin anà bun'fuul umpal kàkäl nde mulɔŋ: « Unsà ikɔ̈b nà ayikyer ngye indiir abi? Nà kapɛ ikɔ̈b aki? » \v 24 Yɛsu kafuur naa: « Mɛ sye in'we anà mfuul mwɛy ntɔn bɛ. Isàkal naa bɛ làman'pà mfuur, mɛ sye waa alakyään naa unsà ikɔ̈b nà mɛ in'kyerà bya. \v 25 Ndüümà a Ywan yàfü ken? U du lɛɛ akà baar? » Wɛɛ ba bàsyeelà mbaaŋ ba a ba naa: « Kya bi isàtɛn naa: "U du", nde ayifuul naa: "Ntɔn nkye mpa lun'si bɛ làkwikilà?" \v 26 Wɛɛ bi isàfuur naa: "Baar", bi itiin un'sɛŋ a baar bɔɔmà, ntɔn ba banswà bàkyàyöb naa Ywan wà ŋangɔɔm. » \v 27 Apan, ba bàfuur akà Yɛsu naa: « Bi iyöb anki. » Waa nde sye kafuur naa: « Mɛ sye alàkyään anki unsà ikɔ̈b nà in'fàkyer mɛ indiir abi. » \s1 Nsim a baan abaal bɔ̈ɔ̈l \p \v 28 « An'kyän abɛ mye aben? Mbuur mwɛy kàkäl anà baan abaal bɔ̈ɔ̈l. Nde kàsin apà wàtàtwɛb, waa kàtɛn a nde naa: "Mwan amɛ, kyen kasäl ŋàbà u ywaŋ a vin." \v 29 Mwan awà kàfuur naa: "Aay, mɛ in'kwen anki." Ungö a taaŋ, nde kàsɔɔm ankyän, waa kàkyen. \v 30 Kàsin nde apà mwan wàyweel, nde kàtɛn ndaa nsil ya. Mwan awà kàfuur naa: "Inye, taa". Wɛɛ nde kàkyen anki. \v 31 Nà uboo a ba bàbɔ̈ɔ̈l kàkyer ukwen a taarànde? » Ba naa: « Wàtàtwɛb. » Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Ndandaa mɛ alàkyään: afüür a itɛr anà akaar a pasàsɛ bàsàfwel kusà a bɛ uboo a Imwol a Nzam. \v 32 Ntɔn Ywan kàyi akà bɛ u mbwo a balàbal, wɛɛ bɛ, bɛ làkwikilà lun'si anki. Wɛɛ afüür a itɛr anà akaar a pasàsɛ bun'si làkwikilà. Itàkal naa bɛ làkyàman ya abwɛy, wɛɛ bɛ, bɛ làbuul anki mpem ntɔn mukun'sà làkwikilà. \s1 Nsim a baar a isal abe \r (Mlk 12.1-12; Luk 20.9-19) \p \v 33 « Làwem nsim yumwɛy: Nkum mwɛy kàkön vin u ywaŋ. Nde kàdiŋà la a làpaŋ, nde kàtöŋ ikal mukaam mbɛŋ anà ndwà a ikyɛɛŋ. Ungö apan nde kàpɛ la akà atɛɛr a man, waa kàkyen mukàyilyaŋ. \v 34 Mpal làkwe taaŋ abwo mbɛŋ, nde kàtöm asyääl ande akà atɛɛr a man ntɔn muwal mbɛŋ a vin. \v 35 Atɛɛr a man bàkör asyääl aban, umwɛy bun'düb, umwɛy bun'dwä, umwɛy bun'käm in'kul. \v 36 Nde kàfàtɔm asyääl asin mbɔɔn bàŋàlyaŋ bàtàtwɛb, wɛɛ atɛɛr a man bakyer ifà imwɛy kya. \v 37 Mumay, nde kàtöm mwan ande, waa kàtɛn naa: "Ba bàyàkàkömà mwan amɛ." \v 38 Wɛɛ mpal bàmɛn atɛɛr a man mwan awà, ba bàtɛn ba a ba naa: "Le ikyee ande. Làyi bi kun'dwä, waa bi iwal ywaŋ ande!" \v 39 Apan, ba bun'tɛ mpi, bun'tɔɔm u nsà a ywaŋ a vin, waa bun'dwä. » \p \v 40 Abun, Yɛsu kafuul naa: « Ŋàbawà, ŋaywaŋ asàkyer aben ntɔn atɛɛr a man abà? » \v 41 Ba bun'fuur naa: « Nde baar abe abà akyer asadwa ukɔɔn aman ngyɛb, nde asàwal ywaŋ a vin, waa usàpà la akà atɛɛr a man asin ban'kwo mukun'pà mbɛŋ u taaŋ a taaŋ. » \p \v 42 Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Nkye bɛ làtäŋ anki akà ikikye uboo a Ndaa Aŋàsɔn: \q1 "Nkɔŋ bàpiy atööŋ, \q1 ya yàbulà nkɔŋ a twɛrà a ndwà. \q1 Kyaki kyà isal a Mwol, \q1 ndaa mwɛy yubem u mii abi!" » \m \v 43 « Mɛ, mɛ in'fàlakyään naa: Imwol a Nzam bàkyer asàladuum, waa bàsàpà akà un'sɛŋ awà asàbɔr mbɛŋ. \v 44 [ Mbuur asàbwà udu a nkɔŋ ayi akyer asàpàpää, anà ya isàbweel mbuur, mbuur awun akyer asàbwàbwamà. » ] \p \v 45 Mpal bàwem andweer a angaŋ anà Amfarisi nsim ande ayi, ba bàkyer ayöb naa nde kàtɛɛnà a ba. \v 46 Undiir awun, bàleŋà ba ipöl mukun'kɔr, wɛɛ ba bàmɛn bɔɔmà a iköŋ a baar byàwɛlà Yɛsu asànaa ŋangɔɔm. \c 22 \s1 Nsim a un'kyɔm atà bɔr \r (Luk 14.15-24) \p \v 1 Yɛsu kàfàtɛn a ba unsà nsim naa: \v 2 « Imwol a du kyà asànaa mfum mwɛy kàyöŋà un'kyɔm atà bɔr ntɔn mwan baal ande. \v 3 Nde kàtöm asyääl ande mukàbel baar ntɔn un'kyɔm awà, wɛɛ ba bàkwen anki muyà. \v 4 Nde kàfàtɔm asyääl asin ntɔn mukàtɛn a baar bàbel naa: "Le, mɛ an'lɔn isa byanswà: mɛ an'dwa in'dim a ngɔɔmà anà ntsür a may amɛ, indiir byanswà byan'kwo. Làyi kà un'kyɔm atà bɔr!" \v 5 Wɛɛ ba bàwɛl ya asànaa an'yääm a ngway, ba bàkyen isal aba: umwɛy u ywaŋ ande, wumwɛy u yà ande. \v 6 Bumwɛy bàkör asyääl, waa bamɛɛy an'kyeey, waa badwä. \v 7 Mfum kàwem nkyɛl, waa kàtöm aŋità ande mudwa adwää baar aban, waa bàwuul bul aba mbaa. \v 8 Apan, nde kàtɛn a asyääl ande naa: "Un'kyɔm atà bɔr kan'kwo, wɛɛ baar bàbel ndöŋ batɛy. \v 9 Abun, làkyen kà an'kuun a mbwo, làtwääl kà un'kyɔm atà bɔr baar banswà làkàman bɛ." \v 10 Asyääl abà laa bàkyen ba u mbwo, bàköŋà ba baar banswà bàmɛn ba, baar abe anà abwɛŋ. Ndwà a un'kyɔm atà bɔr waa yàyöl a baar bàbel. \v 11 Mfum kàbilà ntɔn muler baar bàbel, waa kàmɛn mbuur mwɛy mpa kàbwäär ipfɛy a un'kyɔm. \v 12 Nde waa kun'fuul: "Un'sam amɛ, ngye apà ayàbilà aben ukɔɔn ipfɛy a un'kyɔm?" Mbuur awà ndaa kàsi anki. \v 13 Apan, mfum waa kàtɛn a asyääl naa: "Lun'bäm in'siŋ kà in'kɔl anà kà an'kɔɔ, lun'piy u làpib a nsà. Kwo iyàkal ilel anà nkwoor a an'din." \v 14 Abun, bàfàbel baar mbɔɔn, wɛɛ bàfàwal ikikye mpɛl. » \s1 Mfüür a itɛr akà Sɛzar \r (Mlk 12.13-17; Luk 20.20-26) \p \v 15 Apan, Amfarisi bàkàköŋ ntɔn muleŋ naa ba ndaa bun'lwab aben u ntɛɛn ande ŋakwo. \v 16 Ungö apan, ba bun'tööm alɔŋki aba anà baar a Ɛlɔdi ntɔn mutɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, bi ikyàyöb naa ngye loor afàtà anki: ngye afàlɔŋ mbwo a Nzam unsà ndandaa yanswà ukɔɔn alab an'kyän a mbuur asin, ntɔn ngye afàler anki imbuur a baar. \v 17 Abun, ikyään, ngye akasii aben: mbwo yàmwo lɛɛ yatɛy mufur itɛr akà Sɛzar? » \v 18 Wɛɛ Yɛsu kàkyer ayöb an'kyän an'be aba, waa kafuur naa: « Baar a mpem yweel, ntɔn nkye lan'lwab bɛ ndaa? \v 19 Lan'swɛŋ ngim bàfàfur ayà itɛr. » Ba waa bun'mɛɛy itɛr a ngim mwɛy. \v 20 Waa Yɛsu kafuul naa: « Idiim anà ikɔb bi byà nà? » \v 21 Ba bun'fuur naa: « Byà Sɛzar. » Apan nde kàtɛn a ba naa: « Abun, làpɛ indiir a Sɛzar akà Sɛzar, indiir a Nzam, akà Nzam. » \v 22 Mpal bàwem ba mfuur ayi, ba bàkyer abem, laa bàsun'wɛy ba, waa bàkyen. \s1 Ngwiiyà a akü. \r (Mlk 12.18-27; Luk 20.27-40) \p \v 23 Ilä nsil akin, Asadusi bàsin tsütsü apà Yɛsu. Ba bà baar bàfàtɛn naa ngwiiyà kà ukwà yatɛy. Ba bun'fuul naa: \v 24 « Un'lɔɔŋ, Mɔsɛ kàtɛn naa: "Isàkal naa mbuur kan'kwà ukɔɔn baan, un'tɔŋ ande asàbääl un'kweel a un'dim, ntɔn nde uböör un'tɔŋ ande baan." \v 25 Akà bi bàkäl anà atɔŋ nsambwaar. Wàtàtwɛb kàkäl wàŋàbääl. Nde kàkü ukɔɔn abɔr, waa kàsàwɛy un'kyay ande akà un'tɔŋ ande. \v 26 Ya yàkäl abà akà wàyweel, wàtär, tii akà wànsambwaar. \v 27 Ungö a ba banswà, un'kaar awun waa kàkü. \v 28 Mpal bàsàwiyà baar kukwà, uboo a ba bànsambwaar, un'kaar awà asàkal un'kyay anà? Ntɔn ba banswà bàkäl adim ande! » \v 29 Yɛsu kafuur naa: « Bɛ, bɛ làbaŋàdiimà mbwo, ntɔn bɛ làyöb anki itàkal Ndaa Aŋàsɔn, itàkal ngwal a Nzam. \v 30 Ntɔn, mpal bàsàwiyà baar, abaal anà akaar bàfàsàtà anki bɔr, wɛɛ ba bàsàkal asànaa akyeey u du. \v 31 Unsà ndaa iler ngwiiyà a baar kà ukwà, nkye bɛ làtäŋ anki ndaa kàtɛn Nzam a bɛ naa: \v 32 "Mɛ, mɛ in'wà Nzam a Abàlam, Nzam a Isak anà Nzam a Yakɔb?" Nde kà wà Nzam a akü anki, wɛɛ wà baar a mɔ̈ɔ̈. » \v 33 In'sɛŋ a baar bàwem an'lɔɔŋ ande, ma màkyer atwà. \s1 Un'kɔɔn kan'söön mfun \r (Mlk 12.28-34; Luk 10.25-28) \p \v 34 Mpal bàwem Amfarisi naa Yɛsu an'dübà Asadusi mun, laa bàköŋ ba, \v 35 umwɛy uboo a ba, un'lɔɔŋ a un'kɔɔn, waa kun'fuul ntɔn mukun'lwab ndaa: \v 36 « Un'lɔɔŋ, nswɛɛŋ nà ayà kölàköl uboo a Un'kɔɔn? » \p \v 37 Yɛsu kun'fuur naa: « "Ngye asàkwen Mwol, Nzam angye, u mpem angye wanswà, u mɔ̈ɔ̈ angye wanswà, anà kan'kyän angye manswà." \v 38 Ayi nswɛɛŋ a kölàköl anà yàtàtwɛb. \v 39 Yàyweel yà mfun sye àyi: "Ngye asàkwen un'tɔŋ angye asànaa ngye ŋakwo." \v 40 Un'kɔɔn wanswà anà aŋangɔɔm bàtoo u nswɛɛŋ ayi yàyweel. » \s1 Klistɔ anà David \r (Mlk 12.35-37; Luk 20.41-44) \p \v 41 Amfarisi bàkäl aŋàköŋ, waa Yɛsu kafuul naa: \v 42 « An'kyän abɛ myà aben ntɔn Klistɔ? Nde wà mwan anà? » Ba bun'fuur naa: « Wà David. » \v 43 Nde kàtɛn a ba naa: « Abun, aben David, u mbwo a Dweelà, kun'beelà nde Mwol mpal kàtɛn nde naa: \q1 \v 44 "Mwol kàtɛn a mwol amɛ naa: \q1 Bwaay u kɔɔ amɛ libaal, \q1 tii mpal in'sàsà mɛ aŋankir angye ungyɛl a in'kɔl angye." » \p \v 45 « Isàkal abun naa David afun'bel "Mwol", aben nde kan'kwo mufàkal mwan a David? » \v 46 Akà mbuur mwɛy kàsàkwo anki mukun'fuur akà ndaa mwɛy. Sɛmà ilä akin, akà mbuur mwɛy kàfàsi anki mukun'fuul ndaa. \c 23 \s1 Yɛsu kan'sà alɔɔŋ a un'kɔɔn anà Amfarisi unsà igyɛŋ \r (Mlk 12.38-39; Luk 11.43-46; 20.45-46) \p \v 1 Apan, Yɛsu kàtɛn a un'sɛŋ a baar anà alɔŋki ande naa: \v 2 « Alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà Amfarisi bàkyàbwaay u kir a Mɔsɛ. \v 3 Undiir awun, làler yinà yanswà ban'kwo mutɛn ba a bɛ. Wɛɛ twon lan'lab nkyeer aba, ntɔn ba bàfàkyer anki ayà bàfàtɛn ba. \v 4 Ba bàfàbäm indiir a buur anà bàfàtälà bya udu a ipaay a baar. Wɛɛ ba ŋakwo bàfàkwen anki mukaal bya a làpin. \v 5 Nsyääl aba yanswà yà ntɔn baar bamɛn. Ba bàfàbwaar inkwà abye anà ndaa a Nzam, in'lɛl a ipfɛy aba myà bwɛlàbwɛl. \v 6 Ba bàfàkwen mubwaay kà ikal atàtwɛb kà in'kyɔm, anà kà an'kir atàtwɛb u ndwà a nköŋ a Ayudà, \v 7 ba bàfàkwen naa baar bapɛ mbɔr a làkoo kà ikal a un'sɛŋ anà baar babel naa "Un'lɔɔŋ". \v 8 Wɛɛ bɛ, bɛ twon bàmàlabel "Un'lɔɔŋ", ntɔn bɛ làbye awà Un'lɔɔŋ mwɛy mpɛl, bɛ banswà làbà atɔŋ. \v 9 Twon lan'bel mbuur u mɛɛn "Taa", ntɔn bɛ làbye awà umwɛy mpɛl, Taa awà u du. \v 10 Twon bàmàlabel sye "un'lɔɔŋ", ntɔn bɛ un'lɔɔŋ asin watɛy, Klistɔ mpɛl. \v 11 Mbuur a kölàköl uboo a bɛ asàkal un'syääl abɛ. \v 12 Mbuur wanswà asàsɛn an'pɛy bàkyer asun'tyeey, wɛɛ mbuur a làbɔ̈ɔ̈n bàkyer asun'sɛɛn. » \s1 Mpem yweel a Amfarisi anà alɔɔŋ a Un'kɔɔn \r (Mlk 12.40; Luk 11.39-52; 20.45-47) \p \v 13 « Ngyɛb akà bɛ, bɛ alɔɔŋ a un'kɔɔn anà Amfarisi a mpem yweel! Bɛ làfàbäm mbwo a Imwol a du akà baar. Bɛ ŋàkwo làfàbilà anki kwo, wɛɛ bɛ làfàtsuŋ baar akwà bàfàkwen mubilà. » \p \v 14 [ « Ngyɛb akà bɛ alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà Amfarisi, baar a mpem yweel! Bɛ làfàgyɔɔr kà an'kɔɔ a akweel adim indiir aba byanswà, wɛɛ taaŋ nsil la, bɛ làbàmusà ngyamàkà a bwɛlàbwɛl ntɔn baar bàlamɛn. Undiir awun, ntaaŋàmbar abɛ isàkal yàŋàdiir an'din! » ] \p \v 15 « Ngyɛb akà bɛ alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà Amfarisi a mpem yweel! Bɛ, bɛ làwàmuyikyà ntsü yanswà u mɛɛn anà udu a ngyäl ntɔn mubuul mpem a mbuur mwɛy, wɛɛ nde usàlakyey, apan bɛ làmun'biil u yaaŋ a mbaa mbalà yweel yàŋàsöön bɛ. » \p \v 16 « Ngyɛb akà bɛ, asyeen a ikwàmii! Bɛ làfàtɛn naa: "Undiir watɛy isàkal naa mbuur kan'dyà kyän kà idwà. Wɛɛ isàkal naa nde kan'dyà la u wɔl a ndwà a Nzam, apan nde kan'kyey ipepey." \v 17 Insil, ikwàmii! Undiir nà kan'söön uteer: wɔl, lɛɛ idwà akwà kyan'buul wɔl undiir a in'kyɛɛl? \v 18 Bɛ làfàtɛn sye naa: "Undiir watɛy isàkal naa mbuur mwɛy kan'dyà kyän udu a mɛsà afub ibɔɔn. Wɛɛ isàkal naa nde kan'dyà kyän unsà kab alà udu a mɛsà afub ibɔɔn, apan nde kan'kyey ipepey." \v 19 Ikwàmii! Undiir nà kan'söön mfun, ibɔɔn akyà udu a mɛsà a ibɔɔn, lɛɛ mɛsà a ibɔɔn akwà myan'buul ibɔɔn aki undiir a in'kyɛɛl? \v 20 Lalan, mbuur wanswà afàdyà kyän udu a mɛsà a ibɔɔn, nde sye afàdyà udu a mɛsà a ibɔɔn anà indiir byanswà abyà udu pa, \v 21 mbuur afàdyà kyän kà idwà, afàdyà kyän kà idwà anà akà mbuur afàkal uboo kwo, \v 22 mbuur afàdyà kyän u mbwo a du afàdyà kyän u mbwo a kir a Imwol a Nzam anà akà mbuur afàbwaay kwo. » \p \v 23 « Ngyɛb akà bɛ, bɛ alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà Amfarisi, baar a mpem yweel! Bɛ làfàpà akà Nzam un'te mwɛy uboo a in'te kwem, in'te asànaa mɛntɛ, fɛnwil anà kümin. Wɛɛ bɛ, bɛ làfàpiy indiir byan'söön mfun uboo a Un'kɔɔn asànaa balàbal, nsyääm anà lää: abi indiir lan'kwo bɛ mukyer ukɔɔn apiy byumwɛy. \v 24 Asyeen aŋàkwàmii! Bɛ làfàkɔr imwe kun'lɛɛ, wɛɛ bɛ làfàmin mpoonà! » \p \v 25 « Ngyɛb akà bɛ, alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà Amfarisi a mpem yweel! Bɛ làfàsɔŋ nsà a kɔɔb anà yà làlɔŋà, wɛɛ boo a ma làŋàyɔl a indiir a küb anà làmpfɛɛl abɛ. \v 26 Umfarisi aŋàkwàmii! Tàsɔŋ boo a kɔɔb, ntɔn nsà sye ipɔŋà. \p \v 27 « Ngyɛb akà bɛ, alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà Amfarisi, baar a mpem yweel! Bɛ làbà asànaa an'dii aŋàkiir un'swɛn a pɛɛl: u nsà ma mye anà ntwɛn, wɛɛ ubɔɔ ma màŋàyɔl a in'kwo a baar aŋàkwà anà ipɔɔn byà ifà ifà. \v 28 Abun bɛ sye, u nsà bɛ làkamɛnà asànaa baar a balàbal umii a un'sɛŋ, wɛɛ ubɔɔ, bɛ làbà aŋàyɔl a mpem yweel anà an'kyän an'be. » \p \v 29 « Ngyɛb akà bɛ, alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà Amfarisi a mpem yweel! Bɛ làfàtööŋ aŋangɔɔm abɛ an'dii, anà bɛ làfàsà ntwɛn kà an'dii a baar a balàbal, \v 30 waa bɛ làfàtɛn naa: "Yàlàkal naa bi ikäl utaaŋ a bànkaa abi, bi kàlàbwà anki mbwo mwɛy anà ba ntɔn mutyaŋ an'kil a aŋangɔɔm." \v 31 Abun, bɛ lan'tà imbäl bɛ ŋakwo naa bɛ làbà baan a baar bàdwä aŋangɔɔm. \v 32 Apanà, làkölà isal bàsɛmà bàtaaràbɛ! \v 33 Ntäy, a iyäy! Nkye bɛ làkyàkwo mutiin ntaaŋàmbar a yaaŋ a mbaa? \v 34 Undiir awun, làwem: mɛ, mɛ amàlatööm aŋangɔɔm, aŋan'yeerà anà alɔɔŋ a Un'kɔɔn. Bɛ làsàdwa amwɛy anà làsabɛɛrà u kulunsi, làsàkam bumwɛy an'füm u ndwà a nköŋ abɛ anà làsamɛɛy nkwaaŋ u bul a bul, \v 35 ntɔn an'kil a baar a balàbal màpää u mɛɛn isàbwà udu a bɛ, sɛmà an'kil a Abɛl mbuur a balàbal tii akà an'kil a Zakàlye, mwan a Balaki, awà làdwä bɛ uboboo a idwà anà mɛsà a ibɔɔn. \v 36 Undiir awun, waa mɛ amàlakyään ndandaa naa: mpay a ube abà banswà isàbwà u du a un'tswe a nkööl a ŋàbà! » \s1 Yɛsu anà Yɛlusàlɛm \r (Luk 13.34-35) \p \v 37 « Yɛlusàlɛm, Yɛlusàlɛm, ngye, ngye mbuur afàdwa aŋangɔɔm anà afàtà bumwɛy katööm Nzam in'kul. Mbalà kwe kàkwen mɛ muböbà baan angye ikal imwɛy apà mɛ asànaa ngwän a nkɔɔ ufàböbà wa baan awa u ngyɛl a an'paab ande, wɛɛ ngye, ngye kàsàkwen anki! \v 38 Undiir awun, ndwà angye bàsawɛy yà ipɔl. \v 39 Kyakin, waa mɛ amakyään ndandaa naa: Sɛmà ŋàbawà, bɛ mɛ làfàsaman anki tii làsàtɛn bɛ naa: "Wɛy nsaak ikäl akà mbuur awà ayà kà ikɔb a Mwol!" » \c 24 \s1 Yɛsu anà mpää a ndwà a Nzam \r (Mlk 13.1-2; Luk 21.5-6) \p \v 1 Yàmɛnà naa Yɛsu kàtoo nde u ndwà a Nzam anà kàkäl nde mukyà, alɔŋki ande bàyàsin apà nde ntɔn mukun'swaŋ ntööŋ a ndwà a Nzam. \v 2 Nde waa kàfuur naa: « Nkye bɛ làkimanà indiir abi byanswà? Ndandaa mɛ alàkyään, akà nkɔŋ mwɛy ifàsàsal anki udu a nkɔŋ yumwɛy. Ya yanswà ikyer asàpää. » \s1 Ngyɛb aŋàdiir anà nkwaaŋ \r (Mlk 13.3-13; Luk 21.7-19) \p \v 3 Yɛsu kàkäl wàŋàbwaay udu a mɔŋ a in'te a ɔlive, alɔŋki bàsin apà nde, waa bàtɛn a nde naa: « Ikyään taaŋ isàyà ndaa ayi, idiim nà isàswaŋ ngyeel angye anà ntsüü a mɛɛn. » \v 4 Yɛsu kafuur naa: « Làkäl kà igyɛɛŋ, wɛy mbuur ukɔɔn alakur. \v 5 Ntɔn baar mbɔɔn bàsàyà kà ikɔb amɛ, waa bàsàtɛn naa: "Mɛ in'wà Klistɔ!" Ba bàsàkur baar mbɔɔn. \v 6 Bɛ làsàwem naa bye anà ità anà in'bää a ità. Twon lan'tɛɛr: indiir abi ikyer ayà, wɛɛ bya kà ntsüü anki. \v 7 Un'sɛŋ mwɛy asànwaan anà un'sɛŋ wumwɛy, imwol mwɛy anà imwol kyumwɛy, kà itiir a nsi imwɛy imwɛy, ngyal ikyer asàkal anà mɛɛn ikyer asàtɛɛr. \v 8 Wɛɛ indiir abi byanswà byàsàkal nsɛmà a usaay. \v 9 Apan, bàsàlasà u ngyɛb aŋàdiir, waa bàsàladwa. In'sɛŋ myanswà ikyer asàlayiiŋ ntɔn ikɔb amɛ. \v 10 Apan, bàmbɔɔn bàsàpiy làkwikilà aba, ba bàsàmɛɛn nku ba a ba, anà bàsàyiiŋ ba a ba. \v 11 Aŋangɔɔm a loor mbɔɔn bàkyer asàmbarà, waa bàsàbwiy baar mbɔɔn. \v 12 Ukwen a baar mbɔɔn bàsàbwà mpye, ntɔn ube bàkyer asàsöönà. \v 13 Wɛɛ mbuur asàsà muküünà tii u ntsüü, asàwà mɔ̈ɔ̈. \v 14 Làsaŋ Aŋàbwaŋ là Imwol alà bàkyer asàkyään la u mɛɛn manswà. Kya isàkal imbäl ntɔn in'sɛŋ myanswà. Apan waa ntsüü isàyà. » \s1 Bɔɔmà a kölàköl \r (Mlk 13.14-23; Luk 21.20-24) \p \v 15 « Lalan, mpal làsàman bɛ lingyoomà mbɔɔn alà kàtɛn ŋangɔɔm Danyel lan'bilà kà ikal a in'kyɛɛl, - wɛy mbuur akataŋà uyöb! - \v 16 Apan, wɛy baar bàsàkal u Yuday, bàtiin uboo a myɔŋ, \v 17 wɛy mbuur asàkal udu a nsyä a ndwà, ukɔɔn ayàtɔlà ntɔn muwal indiir abyà uboo a ndwà ande, \v 18 wɛy mbuur awà u ywaŋ ande, ukɔɔn afurà ndwà ntɔn mukàwal ipfɛy ande. \v 19 Ngyɛb akà akaar aŋayöm anà akaar bàsàkal munüü baan kà ilä abin! \v 20 Làyamà ntɔn bɛ làkɔɔn asàtiin u paŋà a làbe, itàkal kà ilä a saba! \v 21 Ntɔn, umpal ayin, isàkal anà ngyɛb aŋàdiir mpa aŋàtàkal fà nsɛmà a mɛɛn tii ŋàbà, anà ya sye ifàsàkal anki akà ikikye. \v 22 Yàlàkal naa Nzam ukɔ̈ɔ̈n atyey ilä abin, akà mbuur mwɛy kàlàwà anki mɔ̈ɔ̈. Wɛɛ, ntɔn baar kàsɔ̈ɔ̈l nde, ilä abin isàkal byàŋàtyeey. \v 23 Apan, isàkal naa mbuur mwɛy kan'tɛn a bɛ naa: "Làler, Klistɔ awà kà!" Itàkal naa: "Nde awunà kunà!", twon lun'kyey. \v 24 Ntɔn aklistɔ a loor anà aŋangɔɔm a loor bàkyer asàmbarà, bàsàkyer idiim a kölàköl anà impà ntɔn mukur baar, kya ipöl isàkal, itàkal baar bàŋàsɔɔl. \v 25 Làler, mɛ ya amàlaweey kusà. » \p \v 26 « Abun, isàkal naa bàmàlakyään naa: "Làler, nde wà u nsye a ipɔl!", twon lan'kyà. "Nde wà kà ikal a mpey", twon lan'kyey. \v 27 Ntɔn, ngyeel a Mwan a mbuur isàkal asànaa muŋyä ufàpàrà wa fà mper làfàsɛnà taaŋ tii mper làfàkàminà la. \v 28 Ntsü yanswà iwà ndom, nɛn ayifàdyà in'twaŋ ifàkàköŋ kwo. » \s1 Ngyeel a Mwan a mbuur \r (Mlk 13.24-27; Luk 21.25-28) \p \v 29 « Taaŋ a mbɔɔn tɛy ungö a mpay a kölàköl yà ilä abin, taaŋ làsàbwà làpib, nsöŋ ifàsàpà anki kyɛɛy a wa, mbwaar ikyer asàbwà fà du, ngwal a du ikyer asàni. \v 30 Apan, idiim a Mwan a mbuur isàmɛnà u du, apan in'sɛŋ myanswà amyà u mɛɛn ikyer asàlaal, mya isàman Mwan a mbuur wàmuyà uboo a itööm a du anà unkaak a ngwal anà làkoo. \v 31 Nde asàtɔm akyeey ande anà mfuŋ a kölàköl, waa ba bàsàtüüb baar kàsɔ̈ɔ̈l nde u mper yànà, fà nswɛŋ a du tii nswɛŋ yumwɛy. » \s1 An'lɔɔŋ man'fà unsà un'te a fige \r (Mlk 13.28-31; Luk 21.29-33) \p \v 32 « Làyöb an'lɔɔŋ man'fà unsà un'te a fige: isàkal naa an'kɔkà ande man'bulà an'dà an'dà anà nkay sye yan'too, làyöb apan naa paŋà aŋàbwaŋ là tsütsü. \v 33 Abun, akà bɛ sye, mpal làsàman bɛ indiir abi byanswà, làyöb naa Mwan a Mbuur wà tsütsü a minambwo a ndwà abɛ. \v 34 Ndandaa mɛ alàkyään, nkööl ayi isàkal aŋàlyaŋ anki kusà a ndaa ayi muyà. \v 35 Du anà mɛɛn màkyer asàlyaŋ, wɛɛ ndaa amɛ isàlyaŋ anki akà ikikye. » \s1 Nzam mpɛl ayöb ntsüü a taaŋ \r (Mlk 13.32-37; Luk 17.26-30,34-36) \p \v 36 « Wɛɛ akà mbuur mwɛy uyöb anki ilä kya anà taaŋ la, itàkal akyeey, itàkal Mwan, nà Taa mpɛl. \v 37 Asànaa ndaa yàlyaŋ utaaŋ a Nɔwà, ngyeel a Mwan a mbuur isàkal abun sye. \v 38 Ntɔn, u paŋà alan, kusà ikül a mbul muyööl mɛɛn, baar bàkäl mudyà, munwà, mutà an'bɔr anà mupà baan aba an'bɔr tii ilä kàbilà Nɔwà kà an'swà. \v 39 Ba bàmɛnà anki akà ube mwɛy tii ilä màyöl an'dà anà masyen ma ba banswà. Ya isàkal sye abun umpal usàyà Mwan a mbuur. \v 40 Apan, abaal bɔ̈ɔ̈l bàsàkal kan'ywaŋ: umwɛy bàkyer asun'syen, wumwɛy bàkyer asun'wɛy. \v 41 Akaar bɔ̈ɔ̈l bàsàkal muyir: umwɛy bàkyer asun'syɛn, wumwɛy bàkyer asun'wɛy. \v 42 Abun, làkäl kà igyɛɛŋ, ntɔn bɛ làyöb anki ilä usàyà Mwol abɛ. \v 43 Bɛ làkyàyöb: yàlàkal naa ŋandwà akiyöbà naa taaŋ nà mbüüb usàyà u mpib, nde kàlikalà kà igyɛɛŋ anà nde kàlun'wɛyà anki mubilà u ndwà ande. \v 44 Undiir awun, bɛ sye làkäl aŋàlɔ̈ɔ̈n, ntɔn Mwan a mbuur asàyà u taaŋ mpa làsàyöb bɛ. » \s1 Un'syääl a lää anà un'syääl mpa awà lää \r (Luk 12.41-48) \p \v 45 « Abun, nà awà un'syääl a lää anà wàŋàlɔ̈ɔ̈n awà kàpɛ nkum buur a asyääl a ndwà ande ntɔn mukapà isa u taaŋ a taaŋ? \v 46 Un'sak akà un'syääl awà usyetaan nkum ande, taaŋ usàyà nde, wàmukyer abà! \v 47 Ndandaa mɛ alàkyään, nde asun'pà buur a indiir ande byanswà. \v 48 Wɛɛ, isàkal naa nde wà un'syääl un'be, nde asàyweer naa: "Nkum amɛ usyefurà anki agyägyä", \v 49 anà nde ubulà mudüb atɔŋ ande bà isal, mudyà anà munwà ikal imwɛy a in'yöör a man, \v 50 nkum a un'syääl awà asàyà kà ilä anà u taaŋ mpa uyöb nde. \v 51 Nde akyer asun'böŋ anà asun'pà ntaaŋàmbar ikwe a baar a mpem yweel: kwo isàkal ilel anà nkwoor a an'din. » \c 25 \s1 Nsim a baan asye kwem \p \v 1 « Apan, Imwol a du isàkal asànaa baan asye ankɔr bàwɛl minà aba ntɔn mukàbwey a un'dim aba. \v 2 Atyeen uboo a ba bàkäl insil, atyeen bàkäl aŋan'yeerà. \v 3 Insil bàwɛl ba minà, ba bàsyen anki may. \v 4 Asye aŋan'yeerà, bàwɛl ba minà, ba bàwɛl anà may unsà in'laŋ. \v 5 Kyekà baal atà bɔr kàkyer itaan muyà, undiir awun ba banswà bàbɔ̈ɔ̈n ba. \v 6 Uboboo a mpib, ba bàwem làso làmwɛy: "Le baal atà bɔr! Làkyen kàlabwey anà nde!" \v 7 Apan, asye ankɔr banswà bàwiyà ba, ba bàsɛmà mulɔn minà aba. \v 8 Asye insil bàtɛn a asye aŋan'yeerà naa: "Lipɛ bi ndam a may, ntɔn minà abi myàmudim." \v 9 Aŋan'yeerà bàfuur naa: "Aay, may ikwo anki ntɔn bɛ anà bi. Làkyen kàlasöm akà baar bàfàyälà ma." \v 10 Mpal bàkyen ba mukàsom ma, baal atà bɔr laa kàyàkɔlà nde. Asye akwà bàkäl aŋàlɔ̈ɔ̈n bàbilà mbwo mwɛy anà nde u ndwà atà bɔr, waa bàdübà ibeenà. \v 11 Ungöngö, asye ankɔr bumwɛy bàyi ba, ba bàtɛn naa: "nkum, nkum, iduub!" \v 12 Wɛɛ nde kafuur naa: "Mɛ alàkyään ndandaa naa mɛ alàyöb anki." \v 13 Undiir awun, làkäl aŋàlɔ̈ɔ̈n taaŋ lanswà. Ntɔn bɛ làyöb anki itàkal ilä, itàkal taaŋ. » \s1 Nsim a itɛr a wɔl \r (Luk 19.11-27) \p \v 14 « Ya isàkal asànaa mbuur mwɛy kàkyà nkyeen, nde kàbel asyääl ande, waa kapɛ indiir ande. \v 15 Nde mbuur mwɛy kun'pɛ itɛr ityeen, akà wumwɛy ibyeel, akà wumwɛy sye imwɛy mpɛl, mbuur mbuur asànaa awà un'kanà ande. Apan nde waa kàkyen. \v 16 Mbuur awà kàwɛl itɛr ityeen, kàkyen musal anà byà, waa kàwɛl bweel a itɛr ityeen asin. \v 17 Ifà imwɛy sye anà mbuur awà kàwɛl itɛr ibyeel, nde kàwɛl bweel a ibyeel asin. \v 18 Wɛɛ mbuur awà kàwɛl imwɛy mpɛl, nde kàtim fu, waa kàyee ngim a nkum ande. » \p \v 19 « Ungö a ilä mbɔɔn, nkum a asyääl abà waa kàyàfurà, waa kàlɔ̈m naa ba bun'swɛŋ nsyääl a ngim ande. \v 20 Mbuur awà kàwɛl itɛr ityeen, kàsin nde, waa kàswɛŋ ityeen asin, waa kàtɛn naa: "Nkum amɛ, ngye kampɛ itɛr ityeen, le ityeen asin kàtwey mɛ." \v 21 Nkum ande kàtɛn a nde naa: "Yubwaŋ, ngye awà un'syääl aŋàbwaŋ anà wàlää. Ngye kàkäl wàlää unsà indiir ikikye, mɛ in'sasà udu a byàmbɔɔn. Yà, saŋ anà nkum angye. \v 22 Mbuur kàwɛl itɛr ibyeel kàsin nde sye, waa kàtɛn naa: "Nkum amɛ, ngye kampɛ itɛr ibyeel, le ibyeel asin kàtwey mɛ abi." \v 23 Nkum ande kàtɛn a nde naa: "Yubwaŋ, ngye awà un'syääl aŋàbwaŋ anà wàlää. Ngye kàkäl wàlää unsà indiir ikikye, mɛ in'sasà udu a byàmbɔɔn. Yà, saŋ anà nkum angye." \v 24 Mbuur kàwɛl itɛr imwɛy mpɛl, kàsin nde sye, waa kàtɛn naa: "Nkum amɛ, mɛ in'kyàyöb naa­ ngye awà mbuur a ndaa a ngwal: Ngye afàbwo kà ikal mpa kàkön ngye, ngye afàköŋà kà ikal mpa kàmwɛŋ ngye. \v 25 Mɛ kàmɛn bɔɔmà, lalan kàkàdye mɛ itɛr angye u mɛɛn, le undiir angye awà." \v 26 Wɛɛ nkum ande kun'fuur naa: "Un'syääl un'be, un'bwal! Ngye kàkiyöbà naa mɛ in'fàbwo kà ikal mpa kàkön mɛ anà mɛ in'fàköŋà kà ikal mpa kàmwɛŋ mɛ. \v 27 Abun yàlàbwaŋ naa ngye atɔ̈l ngim amɛ u bank: u mfurà amɛ, mɛ in'làkàtwey undiir amɛ anà bweel udu. \v 28 Abun, lun'lwom itɛr akin, làpɛ kya akà mbuur awe abyà itɛr kwem. \v 29 Ntɔn, bàsàpà akà mbuur awe anà indiir mbɔɔn, waa nde usàkal abyà byàŋàsöön mbɔɔn, wɛɛ bàsàlwom akà mbuur akwà mpa awe anà undiir, bàsàlwom itàkal undiir kàkäl nde awà. \v 30 Akà un'syääl akɔ̈ɔ̈n ndöŋ wà, lun'tɔɔm u làpib u nsà: kwo isàkal ilel anà nkwoor a an'din." » \s1 Nsaŋ a ntsüü \p \v 31 « Mpal usàyà Mwan a mbuur unsà làkoo ande anà akyeey banswà, apan nde asàbwaay udu a kir a làkoo ande. \v 32 In'sɛŋ myanswà myàsàköŋ kusà ande. Nde asàkaab baar amwɛy anà bumwɛy, asànaa un'seey ufàkaab nde in'kɔk anà ntab. \v 33 Nde in'kɔk asasà u kɔɔ ande libaal, ntab u kɔɔ ande likaar. \v 34 Apan, mfum asàtɛn a baar bàsàkal u kɔɔ ande libaal naa: "Làyi, bɛ baar kàsaak Taaràmɛ. Làbilà ubɔɔ a imwol akyà bàlɔ̈ɔ̈n ntɔn bɛ sɛmà bàkyer mɛɛn. \v 35 Ntɔn mɛ, mɛ kàkäl anà ngyal, bɛ lan'pɛ isaa adyà. Mɛ kàkäl anà mfwää, bɛ lan'pɛ undiir anwà. Mɛ kàkäl ungyey, bɛ waa lan'wɛl, \v 36 mɛ kàkäl wànsàpɔl, bɛ waa lan'bwää. Mɛ kàkäl anà ukyal, bɛ waa làyan'ler. Mɛ kàkäl u bɔlokà, bɛ waa làyan'ler." \v 37 Apan, baar a balàbal bàsun'fuur naa: "Mwol, mpal nà kamɛn bi anà ngyal, waa bi kapɛ isaa adyà, itàkal anà mfwää, waa bi kapɛ undiir anwà? \v 38 Mpal nà kamɛn bi ungyey, waa bi kawɛl, itàkal wànsàpɔl waa bi kabwää? \v 39 Mpal nà kamɛn bi anà ukyal itàkal u bɔlokà, waa bi kàyaler?" \v 40 Mfum usafuur naa: "Mɛ, mɛ alakyään ndandaa: mbalà yanswà ayà làkyer bɛ indiir abi akà umwɛy ubɔɔ a bibaan akye bà, abà atɔŋ amɛ, bɛ bya làkyer akà mɛ." » \p \v 41 « Abun, nde asàtɛn a baar bàsàkal u kɔɔ ande likaar naa: "Baar aŋàküül! Làkyà kunà! Làkyen u mbaa a mbul a in'tye ayà bàyöŋà ntɔn ileŋ anà akyeey ande! \v 42 Ntɔn mɛ kàkäl anà ngyal, wɛɛ bɛ udyà lan'pɛ anki. Mɛ kàkäl anà mfwää, wɛɛ bɛ undiir anwà lan'pɛ anki. \v 43 Mɛ kàkäl ungyey, wɛɛ bɛ lan'wɛl anki, wànsàpɔl, wɛɛ bɛ lan'bwää anki. Mɛ kàkäl anà ukyal anà u bɔlokà, wɛɛ bɛ làyan'ler anki." \v 44 Apan ba bàsun'fuur naa: "Mwol, mpal nà kamɛn bi anà ngyal itàkal anà mpfwää, itàkal un'ngyey, itàkal wànsàpɔl, itàkal anà ukyal, itàkal u bɔlokà, waa bi mpa kabay?" \v 45 Mfum waa usafuur naa: "Mɛ, mɛ alàkyään ndandaa: mbalà yanswà mpa làkyer bɛ indiir abi byanswà akà umwɛy ubɔɔ a bibaan abi, bɛ bya sye làkyer anki akà mɛ." \v 46 Baar abà bàsàkyà u ntaaŋàmbar a mbul a in'tye, wɛɛ baar a balàbal u mɔ̈ɔ̈ a mbul a in'tye. » \c 26 \s1 Amfum ban'dirà Yɛsu \r (Mlk 14.1-2; Luk 22.1-2; Ywn 11.45-53) \p \v 1 Mpal kàmay Yɛsu nswɛɛŋ ayi yanswà, nde kàtɛn a alɔŋki ande naa: \v 2 « Bɛ làkyàyöb naa un'kyɔm a Pak ayàkal ungö a ilä byeel: Mwan a mbuur bàkyer ayun'yälà, ntɔn bun'bɛɛrà u kulunsi. » \v 3 Apan, andweer a angaŋ anà andweer a un'sɛŋ a Ayudà bakyer aköŋ u ndwà a Undweer a angaŋ Kayifa. \v 4 Ba bàtsül mukɔr Yɛsu u mbwo a loor anà mukun'dwa. \v 5 Wɛɛ, ba bàtɛɛnà naa: « Wɛy ya ikɔɔn akal umpal bàkyɔɔmà ba, manà lingyoomà làyàbwà uboo a un'sɛŋ. » \s1 Un'kaar mwɛy anà may a usɔŋ \r (Mlk 14.3-9; Ywn 12.1-8) \p \v 6 Yɛsu kàkäl u Bɛtani u ndwà a Simɔn ŋabay. \v 7 Un'kaar mwɛy kàyàsin apà nde anà un'laŋ wàŋàyɔl a may a usɔŋ bàfàbel naa albatre. Ma mà ntal mbɔɔn. Nde kàtyaŋ ma udu a un'tswe a Yɛsu mpal kàkäl nde mudyà. \v 8 Mpal bàmɛn alɔŋki abun, ba bàmɛn ube mbɔɔn, waa bàtɛn naa: « Ntɔn nkye ubii a tub abà? \v 9 Yàlàbwaŋ muyälà may a usɔŋ amà u ntal a mbɔɔn, waa ngim ayin bàlàpà aŋàlàmbwà! » \p \v 10 Mpal kàyöb Yɛsu an'kyän aba, nde kàtɛn a ba naa: « Ntɔn nkye làpà bɛ un'kaar wà mpay? Nde kan'kyer ndaa aŋàbwaŋ ntɔn mɛ. \v 11 Ntɔn aŋàlàmbwà bà anà bɛ ilä byanswà, wɛɛ mɛ, mɛ in'wà anki anà bɛ ilä byanswà. \v 12 Kan'tyaŋ nde may a usɔŋ mà udu a ndür amɛ, nde kan'lɔɔn ndyee amɛ. \v 13 Ndandaa mɛ alakyään: mper yanswà bàsàkàkyään Làsaŋ Aŋàbwaŋ, u mɛɛn manswà, bàsakyäänà sye ndaa kan'kyer un'kaar wà, ntɔn mukun'yɔbà. » \s1 Yudasi akwen muyälà Yɛsu \r (Mlk 14.10-11; Luk 22.3-6) \p \v 14 Apan, Yudasi Isikalyɔt, umwɛy uboo a alɔŋki kwem aŋiyweel bà Yɛsu, kàkàman andweer a angaŋ, \v 15 waa kàtɛn a ba naa: « Ininà bɛ lan'pà, waa mɛ alàpà awà? » Ba bun'pɛ itɛr a ngim an'kwem an'tär. \v 16 Sɛmà apan, Yudasi kàyileŋà ipöl aŋàbwaŋ ntɔn mukapɛɛl awà. \s1 Yɛsu kan'dyà Pak \r (Mlk 14.12-16; Luk 22.7-13) \p \v 17 Ilä a tàtwɛb kyà un'kyɔm a mampà màkɔ̈ɔ̈n ful, alɔŋki bàyi akà Yɛsu mukun'fuul naa: « Ngye akwen naa bi ikàlɔn ken ikal adyà ngye Pak? » \v 18 Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Làkyen u bul a kölàköl, akà mbuur mwɛy, lun'kyään naa: "Un'lɔɔŋ an'tɛn naa: Taaŋ amɛ là tsütsü, mɛ anà alɔŋki amɛ in'yàdyà Pak u ndwà angye." » \v 19 Alɔŋki bàlɔ̈ɔ̈n Pak asànaa kaswɛŋ Yɛsu. \s1 Yɛsu kan'dyà Pak anà alɔŋki ande \p \v 20 Mpal a sisye, Yɛsu kàkäl u mɛsà anà Bàkwem Aŋiyweel. \v 21 Mpal bàkäl ba mudyà, Yɛsu kàtɛn naa: « Ndandaa mɛ alàkyään: umwɛy uboo a bɛ ayan'mɛɛn nku. » \v 22 Ba bàmɛn ngyɛb mbɔɔn, waa bàsɛmà mukun'fuul umwɛy umwɛy naa: « Mwol, nkye mɛ? » \v 23 Yɛsu kafuur naa: « Mbuur awà kan'biil kɔɔ mbwo mwɛy anà mɛ uboo a làlɔŋà a isaa, mbuur nsil awà ayan'mɛɛn nku. \v 24 Mwan a mbuur wàmukyà asànaa Ndaa Aŋàsɔn ikyäänà ya ntɔn nde. Wɛɛ ngyɛb akà mbuur amɛɛn Mwan a mbuur nku! Yàlàkal ubwaŋ naa mbuur awà bàkɔɔn a un'bɔr! » \v 25 Yudasi, mbuur ayun'yälà, kun'fuul naa: « Mwol, nkye mɛ? » Yɛsu kun'fuur naa: « Ngye ŋakwo an'tɛn. » \s1 Isaa un'kyɛɛl \r (Mlk 14.22-26; Luk 22.14-20; 1Kɔ 11.23-25) \p \v 26 Umpal bàkäl ba mudyà, Yɛsu kàwɛl mampà, ungö kàsaak nde ma, nde kàtsül ma, kàpɛ alɔŋki ande, waa kàtɛn naa: « Mää, làdi, ayi yà ndür amɛ. » \v 27 Ungö, nde kàwɛl kɔɔb a vin, ungö mufuur an'tɔɔn, nde kàpɛ ba, waa kàtɛn naa: « Lànü la bɛ banswà, \v 28 ntɔn mamà an'kil amɛ, an'kil a un'tüüb, màpää ntɔn un'kàbɔ a baar, ntɔn ndwääl a nkul a man'be aba. \v 29 Mɛ, mɛ alàkyään naa: sɛmà apanà, mɛ in'fàsànwà anki vin tii ilä in'sànwà mɛ vin akün mbwo mwɛy anà bɛ uboo a Imwol a Taaràmɛ. » \v 30 Ungö mutɔl an'diim a un'kyɔm, ba bàtoo ntɔn mukyà mɔŋ a In'te a ɔlive. \s1 Petɔlà kan'tɔn Yɛsu \r (Mlk 14.27-31; Luk 22.31-34; Ywn 13.36-38) \p \v 31 Apan, Yɛsu kàtɛn a alɔŋki ande naa: « U mpib a ŋàbà, bɛ banswà làkyer abwà ntɔn mɛ. Ntɔn bàsön naa: "Mɛ, mɛ in'sàdwa un'kyɛɛŋ a in'kɔk, waa in'kɔk a làböl myàsàtà upay." \v 32 Wɛɛ, mpal in'sàwiyà mɛ, mɛ in'sàlafweel u Ngalilɛ. » \v 33 Petɔlà kàwɛl ndaa, waa kàtɛn naa: « Itàkal naa ba banswà ban'bwà ntɔn ngye, wɛɛ mɛ, mɛ in'sàbwà anki akà ikikye. » \v 34 Yɛsu kàtɛn a nde naa: « Mɛ, ndandaa mɛ akyään: u mpib nsil ayi, kusà a nkɔɔ mutàbeel, ngye ayan'tɔn mbalà tär. » \v 35 Petɔlà kàtɛn a nde naa: « Itàkal naa mɛ in'kyer akwà anà ngye, aay, mɛ in'satɔn anki. » Waa alɔŋki banswà bàtɛn sye mun mwɛy wa. \s1 Yɛsu an'kyà Ngɛtɛsɛmani \r (Mlk 14.32-42; Luk 22.39-46) \p \v 36 Yɛsu kàyàkɔlà anà alɔŋki ande kà ikal mwɛy bàfàbel Ngɛtɛsɛmani, waa kàtɛn a ba naa: « Sàlàbwaayà pà, mpal in'kàyamà mɛ kunà. » \v 37 Ungö apan nde kàsyen Petɔlà anà baan a Zebeday babaal bàbɔ̈ɔ̈l, waa kàsɛmà muman ngyɛb anà bɔɔmà aŋàdiir. \v 38 Apan nde kàtɛn a ba naa: « Mpem amɛ yàŋàyɔl a ngyɛb mbɔɔn tsütsü a ukwà. Sàlakälà pà anà làgyɛɛŋ anà mɛ. » \v 39 Nde kàkyen u kikwɛl, waa kàbü, ntabwey u mɛɛn, waa kàyamà abà: « Taa, kya mbwo isàkal, wɛy kɔɔb là làlyaŋ ukwɛl apà mɛ! Itàkal naa abwɛy, kyer ukwen angye, wɛɛ kà bàmɛ anki. » \v 40 Nde kan'yà ntsü bàkäl alɔŋki ande batär, waa kàmaman bàŋàbɔ̈ɔ̈n. Nde kan'tɛn a Petɔlà naa: « Abà, nkye bɛ làkal anki anà ngwal mukyɛɛŋ itàkal taaŋ làmwɛy anà mɛ! \v 41 Làkyɛɛŋ anà làyamà, ntɔn bɛ làkɔ̈ɔ̈n abwà u ndɛb. Dweelà làŋàyɔl a ngwal, wɛɛ ndür ye anà ukwarà. » \p \v 42 U mbalà yàyweel, nde kàkyà ukwel, waa kàyamà abà: « Taaràmɛ, isàkal naa ikwe anki naa kɔɔb làlyaŋ, naa mɛ in'kɔ̈ɔ̈n anwà la, wɛy ukwen angye bàkäl! » \v 43 U mbalà asin kàfàyà nde apà alɔŋki ande, nde kàfaman bàŋàbɔ̈ɔ̈n, ntɔn mii aba myàkäl myàŋàbwà buur. \v 44 Yɛsu waa kàsawɛy, waa kàkyen ukwɛl, waa kàyamà mbalà yàtär, wàmufuur ndaa nsil ya. \v 45 Apan, kàyi nde apà alɔŋki, nde kàtɛn a ba naa: « Fàlabɔ̈ɔ̈nà, fàlàyöörà! Kyekà taaŋ bàyälà ba Mwan a mbuur kà an'kɔɔ a baar abe lye tsütsü. \v 46 Làmbarà! Tsweenà! Le mbuur kàman'yälà wà tsütsü! » \s1 Nköör a Yɛsu \r (Mlk 14.43-50; Luk 22.47-53; Ywn 18.3-12) \p \v 47 Umpal kàkäl nde muyäämà, Yudasi, umwɛy uboo a Bàkwem Aŋiyweel kàyàkɔlà anà iköŋ a baar mbɔɔn bàtöm andweer a angaŋ anà andweer a un'sɛŋ. Ba bàkäl anà an'kɔm anà nköl. \v 48 Mbuur kun'yälà, kapɛ idiim ki: « Mbuur wanswà in'kàböbà mɛ, mbuur wa nde awun. Lun'kör. » \v 49 Taaŋ nsil alan, Yudasi kàsin apà Yɛsu, waa kàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, mbɔr angye! » Waa kun'böbà. \v 50 Yɛsu kàtɛn a nde naa: « Un'sam, kyer undiir ayeel ngye. » Apan, laa bàsin ba, bun'tɛ ba mpi, waa bun'kör. \v 51 Umwɛy uboo a baar bàkäl a Yɛsu, kàsilà kɔɔ, waa kàtwey kɔm ande, laa kàkäm nde un'syääl a undweer a angaŋ, waa kun'tsül tsü. \v 52 Apan, Yɛsu waa kàtɛn a nde naa: « Fuur kɔm angye kà ikal a la, ntɔn baar banswà bàfàsyääl kɔm, bàsàkwà a kɔm. \v 53 Nkye ngye ayöb anki naa mɛ an'kwo in'lɔ̈ɔ̈m akà Taaràmɛ, nde sye kan'tööm in'lwaaŋ kwem aŋiyweel myà akyeey làgyägyä? \v 54 Ndaa Aŋàsön ayà itɛɛnà naa ya ikal abà, yàlàkwo aben? » \p \v 55 Utaaŋ alan, Yɛsu kàtɛn a iköŋ a baar naa: « Bɛ, bɛ lan'yà anà an'kɔm anà nköl ntɔn muyan'kɔr asànaa mɛ iwà un'dwää baar! Ilä byanswà mɛ kàkäl aŋàbwaay u ndwà a Nzam mulɔŋ, wɛɛ bɛ lan'nkör anki. \v 56 Wɛɛ ayi yanswà yan'yà ntɔn Ndaa Aŋàsɔn a aŋangɔɔm ikwe. » Apan, alɔŋki banswà bàkyer asun'kɔɔb, waa bàtiin. \s1 Yɛsu kusà a làbay a nsaŋ a kölàköl \r (Mlk 14.53-65; Luk 22.54-55,63-71; Ywn 18.13-14,19-24) \p \v 57 Baar abà bàkör Yɛsu bun'syen akà undweer a angaŋ Kayifa, ikal bàköŋ alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà andweer. \v 58 Petɔlà kàyun'labà ukwɛl tii u làpaŋ a undweer a angaŋ. Nde kàbilà u làpaŋ, waa kàbwaay ikal imwɛy anà aseey ntɔn muler naa ya ikàtsü aben. \p \v 59 Amfum a angaŋ anà Làbay a nsaŋ a kölàköl lanswà bàleŋà imbäl a loor ntɔn Yɛsu ntɔn bun'tsüül mbar a ukwà. \v 60 Itàkal naa ambäl a loor mbɔɔn bàkyer ayàmɛnà, wɛɛ ba bàmɛn anki akà imbäl mwɛy. Ungöngö, abɔ̈ɔ̈l waa bàyàmɛnà, \v 61 waa bàtɛn naa: « Mbuur wà kàtɛn naa: "Mɛ an'kwo in'bwaab ndwà a Nzam, waa in'fàtɔŋ ya ungö a ilä itär." » \v 62 Undweer a angaŋ laa kàmbarà nde, waa kàtɛn a Yɛsu naa: « Nkye ngye undiir afuur anki unsà ya yanswà bafüünà baar bà? » \v 63 Wɛɛ Yɛsu kàkälà a duu. Waa undweer a angaŋ kàtɛn a nde naa: « Mɛ amaswaŋ kà ikɔb a Nzam a mɔ̈ɔ̈, tɛn a bi, isàkal naa ngye, ngye awà Klistɔ, Mwan a Nzam. » \v 64 Yɛsu kun'fuur naa: « Ngye an'tɛn ya. Wɛɛ mɛ, mɛ alàkyään naa semà apanà, bɛ làsàman Mwan a mbuur akyàbwaay u kɔɔ a ibaal a Ngwal anà wàmuyà udu a an'töb a du. » \v 65 Apan, undweer a angaŋ kàkaam ipfɛy ande, waa kàtɛn naa: « Nde wàmubɛy! Bi ambäl nkye ifàkyer abà! Apanà bɛ lan'wem mbɛɛy ande! \v 66 An'kyän abɛ mà aben? » Ba bàfuur naa: « Nde akyà ukwà. » \v 67 Apan ba bun'tsül an'te u ntabwey, bun'düb iki, bumwɛy bun'käm an'füm. \v 68 Ba bàtɛn a nde naa: « Ɛɛ, Klistɔ, bulà ŋangɔɔm ntɔn bi! Ikyään, nà kàmakam mbar? » \s1 Petɔlà kan'tɔn Yɛsu \r (Mlk 14.66-72; Luk 22.56-62; Ywn 18.15-18,25-27) \p \v 69 Kyekà Petɔlà kàkäl aŋàbwaay u nsà, uboo a làpaŋ. Un'syääl mwɛy wun'kaar kàsin apà nde, waa kàtɛn a nde naa: « Ngye sye, ngye kàkäl anà Yɛsu, un'nsi Ngalilɛ. » \v 70 Wɛɛ nde kàtön u mii a baar banswà, waa kàtɛn naa: « Mɛ, mɛ in'yöb anki naa ngye ininà atɛɛnà. » \v 71 Nde kàkäl mukyà mper akà munàmbwo a làpaŋ, mpal kun'mɛn un'syääl asin wun'kaar anà kàtɛn nde a baar bàkäl paa: « Mbuur wà kàkäl a Yɛsu un'nazɔrya. » \v 72 Nde kàfàtɔn mbalà asin, waa kàdi kyän naa: « Mɛ, mɛ mbuur awà un'yöb anki. » \p \v 73 Ungö ikye, baar bàkäl paa bàsin apà Petɔlà, waa bàtɛn a nde naa: « Ndandaa, ngye sye awà umwɛy uboo a baar banà, ntɔn ntɛɛn angye ikaswaŋà ubwaŋàbwaŋ. » \v 74 Apan, nde kàsɛmà mudyà kyän anà muŋan naa: « Mɛ, mɛ un'yöb anki mbuur awà! » Apan sye nkɔɔ mwɛy waa kàbel. \v 75 Petɔlà kàyɔbà ndaa kàtɛn Yɛsu naa: « Kusà nkɔɔ mutàbel, ngye ayan'tɔn mbalà tär. » Laa kàtoo nde, waa kàlel a un'kwoon wanswà. \c 27 \s1 Yɛsu kusà a Pilatu \r (Mlk 15.1; Luk 23.1-2; Ywn 18.28-32) \p \v 1 Ututu tutu, andweer a angaŋ anà andweer a un'sɛŋ bàköŋ ntɔn mutsüül Yɛsu mbar a ukwà. \v 2 Ba bun'bäm in'siŋ, bun'twääl, waa bun'pɛ akà kuvɛrnɔ̈ɔ̈r Pilatu. \s1 Nkweel a Yudasi \r (Ian 1.18-19) \p \v 3 Apan, Yudasi mbuur kun'yälà, umpal kàwem nde naa Yɛsu bàmutsüül mbar a ukwà, nde kàfuur an'kyän, waa kàyàfuur itɛr a ngim an'kwem an'tär akà andweer a angaŋ anà andweer a un'sɛŋ. \v 4 Waa kàtɛn naa: « Mɛ, mɛ kàkyer ube muyälà an'kil ikɔ̈ɔ̈n ube! » Wɛɛ ba bun'fuur naa: « Kwo akà bi nkye? Nsaŋ angye ŋakwo! » \v 5 Yudasi kàwɔm itɛr a ngim bya uboo a ndwà a Nzam, laa kàtoo nde, waa kàkàbäm un'siŋ. \v 6 Andweer a angaŋ bàwɛl ngim ayi, waa bàtɛn naa: « Ikwe tɛy musà ngim ayi uboo a un'naaŋ a ndwà a Nzam, ntɔn ya yà ngim a an'kil. » \v 7 Ungö bàköŋ ba, ba bàsöm ywaŋ akà un'boom a mpfwee ntɔn mudye angyey. \v 8 Undiir awun, bàfàbel ba ywaŋ alà naa "ywaŋ a an'kil" tii ŋàbawà. \v 9 Apan, ndaa kàtɛn ŋangɔɔm Yɛlɛmya waa yàkwe: « Ba bàwɛl itɛr an'kwem an'tär byà ngim, ntal bàtsül baan a Isàlɛl mukun'som, \v 10 waa ba bàpɛ ya ntɔn ywaŋ a un'boom a mpfwee asànaa kàswɛŋ Mwol abun. » \s1 Yɛsu kusà a Pilatu \r (Mlk 15.2-5; Luk 23.3-5; Ywn 18.33-38) \p \v 11 Yɛsu kàkäl kusà a kuvɛrnɔ̈ɔ̈r. Kuvɛrnɔ̈ɔ̈r kun'fuul naa: « Nkye ngye awà mfum a Ayuda? » Yɛsu kun'fuur naa: « Ngye ŋakwo an'tɛn. » \v 12 Wɛɛ utaaŋ bun'füünà andweer a angaŋ anà andweer a un'sɛŋ, nde akà ndaa mwɛy kàfuur anki. \v 13 Apan Pilatu kàtɛn a nde naa: « Nkye ngye aweemà anki ndaa yanswà bafüünà ba yi? » \v 14 Nde kun'fuur anki akà undiir mwɛy. Abà, kuvɛrnɔ̈ɔ̈r kàbem mbɔɔn. \s1 Yɛsu bàmutsüül mbar a ukwà \r (Mlk 15.6-15; Luk 23.13-25; Ywn 18.39-19.16) \p \v 15 Yàmɛnà naa kà un'kyɔm wanswà, kuvɛrnɔ̈ɔ̈r kàkäl anà nkääl mutsuuŋ mbuur a bɔlokà mwɛy ntɔn un'sɛŋ, mbuur kàkwenà un'sɛŋ ŋakwo. \v 16 Apan kàkäl anà mbuur a bɔlokà mwɛy wàŋàtoo làpaan ikɔb ande Yɛsu Barabas. \v 17 Abun, Pilatu kàfuul iköŋ a baar bàkwe pa naa: « Nà bɛ làkwen naa mɛ alàwɛɛy awà, Yɛsu Barabas, lɛɛ Yɛsu bàfàbel Klistɔ? » \v 18 Ntɔn nde kàkyer ayöbà naa ba Yɛsu bun'pɛɛl awà ntɔn un'köl aba. \v 19 Umpal kàkäl Pilatu mutɛɛnà ndaa u làbay a nsaŋ, un'kyay ande kun'tööm ndaa naa: « Twon an'bilà u ndaa a mbuur a balàbal wun, ntɔn ŋàbawà mɛ an'man mpay mbɔɔn u ndwɛy ntɔn nde. » \p \v 20 Andweer a angaŋ anà andweer a un'sɛŋ bàsiinà iköŋ a baar a ngwal naa ba bàlɔ̈m Barabas anà bàdwä Yɛsu. \v 21 Kuvɛrnɔ̈ɔ̈r kàfafuul naa: « Nà mɛ in'wɛy uboo a ba bàbɔ̈ɔ̈l? » – Ba naa: « Barabas! » \v 22 Pilatu kafuul naa: « Abun, ininà mɛ in'yàkyer anà Yɛsu bàfàbel Klistɔ? » Ba banswà bàfuur naa: « Wɛy bun'bɛɛrà u kulunsi! » \v 23 Pilatu kafuul naa: « Abun, ube nà nde kàkyer? » Wɛɛ ba bàsöönà musà in'kwɛŋ: « Wɛy bun'bɛɛrà u kulunsi! » \v 24 Umpal kàmɛn Pilatu naa nde undiir asin afàkyer watɛy, wɛɛ lingyoomà làmusöönà, nde kàwɛl an'dà, kàywɛb mpin u mii a un'sɛŋ, waa kàtɛn naa: « Mɛ, mɛ un'baranki watɛy unsà an'kil a mbuur wà. Ayin nsaŋ abɛ ŋakwo! » \v 25 Wɛɛ un'sɛŋ wanswà kàfuur naa: « Wɛy an'kil ande màbü udu abi anà udu a baan abi! » \v 26 Apan, Pilatu katsuuŋ awà Barabas. Wɛɛ akà Yɛsu, ungö akun'kam an'füm, nde kapɛ awà ntɔn bun'bɛɛrà u kulunsi. \s1 Aŋità bàmusɛɛ Yɛsu \r (Mlk 15.16-20; Ywn 19.2-3) \p \v 27 Aŋità a kuvɛrnɔ̈ɔ̈r bàsyen Yɛsu u làpaŋ a Pilatu, un'lwaaŋ a aŋità wanswà waa kun'diŋà. \v 28 Ba bun'sɔɔl ipfɛy, waa bun'bwää kàzak a tsöö. \v 29 Ungö apan ba bun'tööŋ mpà a ibyääl yà nsyeenà, waa bun'bwää kà un'tswe, anà bun'si ibwiy u kɔɔ ande libaal. Ungö, ba bàbü an'köm, waa bun'sɛɛ naa: « Mfum a Ayudà, mbɔr angye! » \v 30 Ba bun'tsüülà an'tɛ, bàwɛlà ibwiy, waa bun'kämà kya kun'tswe. \v 31 Ungö amukun'sɛɛ, ba bun'sɔɔl kàzak, waa bàfun'bwää ipfɛy ande, waa bun'syen ntɔn bàkun'bɛɛrà u kulunsi. \s1 Mbɛɛr a Yɛsu u kulunsi \r (Mlk 15.21-32; Luk 23.26-43; Ywn 19.17-27) \p \v 32 Umpal bàkäl ba mutoo u bul, ba bàbweey anà un'nsi Sirɛn mwɛy ikɔb ande Simɔn. Aŋità bun'siinà a ngwal musyen kulunsi a Yɛsu. \v 33 Mpal bàtöl ba kà ikal mwɛy bàfàbel naa Ngɔlɔngɔta, iswaŋà naa « Ikal a Bɔl a Un'tswe. » \v 34 Akun, ba bun'nüü vin aŋàtüüb a undiir a nyän. Mpal kàkyee nde la, laa kàtön nde munwà la. \v 35 Mpal bàmay ba mukun'bɛɛrà u kulunsi, ba bàtɔɔm löb ntɔn mukab ipfɛy ande. \v 36 Ungö, ba bàkäl aŋàbwaay paa mukun'lerà. \v 37 Udu a un'tswe ande, ba bàsön isin a ndaa a nkweel ande: « Mbuur wà wà Yɛsu, mfum a Ayudà. » \v 38 Apan, baar abe bɔ̈ɔ̈l babɛɛrà sye u kulunsi mbwo mwɛy anà nde, umwɛy u kɔɔ a ibaal, wumwɛy u kɔɔ a ikaar. \p \v 39 Alyaaŋ a mbwo bàkyer un'bɛyà, bàmunii un'tswe, \v 40 waa bàtɛɛnà naa: « Ngye mbuur afàbwiy ndwà a Nzam anà afàtɔŋ ya unsà ilä itär, tswà mɔ̈ɔ̈ angye, ngye ŋakwo, isàkal naa ngye awà Mwan a Nzam, tɔlà u kulunsi! » \v 41 Mbwo mwɛy sye, amfum a angaŋ anà alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà andweer bàkyer un'sɛɛ, waa bàtɛɛnà naa: \v 42 « Nde kàtsü baar bumwɛy mɔ̈ɔ̈, wɛɛ nde ukwe anki mutswà mɔ̈ɔ̈ ande ŋakwo! Nde wà Mfum a Isàlɛl, wɛy nde utɔlà apanà u kulunsi, waa bi iyàsà làkwikilà amu nde. \v 43 Nde kàsi làkwikilà akà Nzam, wɛy Nzam kun'tsuuŋ apanà, isàkal naa nde akyun'kwen. Ntɔn nde kàtɛn naa: "Mɛ in'wà Mwan a Nzam." » \v 44 Itàkal baar abe akwà bàbɛɛrà u kulunsi mbwo mwɛy anà nde, bàkyer un'too sye. \s1 Nkweel a Yɛsu \r (Mlk 15.33-41; Luk 23.44-49; Ywn 19.28-30) \p \v 45 Sɛmà midi, làpib làkyer abwà u mɛɛn manswà tii u taaŋ làtär ungö a midi. \v 46 Ntsü a taaŋ làtär ungö a midi, Yɛsu kàsi in'kwɛŋ a ngwal: « Ɛli, Ɛli, lema sabaktani » iswaŋà naa « Nzam amɛ, Nzam amɛ, ntɔn nkye aman'piy ngye? » \v 47 Amwɛy uboo a baar bàkäl pa, mpal bun'wem ba, ba bàtɛɛnà naa: « Le, nde kan'bel Ɛli! » \v 48 Umwɛy uboo a ba kàkaamà ntiin, kàkàwal für làmwɛy, kànwɛmà la uboo a man a nyän, laa kàsi nde la u kite, waa kun'pɛ ntɔn munwà. \v 49 Bumwɛy bàtɛn naa: « Tàmbar bi itàler nkye Ɛli akyàyà mukun'tswà mɔ̈ɔ̈! » \p \v 50 Apan Yɛsu kàfàkuub un'kwɛŋ a ngwal, waa kàkü. \v 51 Taaŋ nsil alan, u ndwà a Nzam, rido a idwà làkyer akaamà uboboo fà du tii ngyɛl. Mɛɛn màkyer atɛɛr, nkɔŋ yàkyer abàbaarà, \v 52 an'dii màkyer adubà, ndür a baar inkyɛɛl mbɔɔn bàkü yàkyer awiyà: \v 53 bàtoo ba kan'dii, ungö a uwiyà, waa bàbilà uboo a bul in'kyɛɛl, waa bàmɛnà akà baar mbɔɔn. \v 54 Mpal bàmɛn ba ntɛɛr a mɛɛn anà ndaa yàbü, kaptɛn anà aŋità bàkäl anà nde museyà Yɛsu, bàmɛn bɔɔmà a kölàköl, waa bàtɛn naa: « Ndandaa, mbuur awà kàkäl Mwan a Nzam! » \v 55 Paa bàkäl anà akaar mbɔɔn bàleerà ukwɛl. Ba bàyilabà Yɛsu sɛmà Ngalilɛ ntɔn muyun'syääl. \v 56 Uboo a ba, bàkäl Màlye un'si Magàdala, Màlye ngwän a Zyak anà Yɔsɛfi, anà un'kyay a Zebeday. \s1 Yɛsu bàmusà kà an'dii \r (Mlk 15.42-47; Luk 23.50-56; Ywn 19.38-42) \p \v 57 Mpal làbü sisye, aŋun'naaŋ mwɛy un'nsi Arimatɛ, ikɔb ande Yɔsefi, awà kàbulà sye un'lɔŋki a Yɛsu, waa kàyàkɔlà. \v 58 Mbuur awà kàkàman Pilatu, waa kàlɔ̈ɔ̈m ndom a Yɛsu. Apan Pilatu kàswɛŋ naa bun'pɛ ayà. \v 59 Yɔsɛfi kàwɛl ya, kàläl ya ipfɛy a pɛɛl kyàkün, \v 60 waa kàkàtɔl ya uboo a an'dii akün amà bun'fuun u nkɔŋ. Ungö, nde kàbuum nkɔŋ ntɔn mudübà munàmbwo a an'dii. Waa kàkyen. \v 61 Màlye un'nsi Magàdalà anà Màlye wumwɛy bàkäl paa, bàŋàbwaay u sim a an'dii. \s1 Nseey a an'dii \p \v 62 Taaŋtyà, ilä kyàlääb ngyööŋ a un'kyɔm a saba, amfum a angaŋ anà Amfarisi bàkyen mbwo mwɛy akà Pilatu, \v 63 waa bàtɛn a nde naa: « Nkum, bi kan'yɔbà naa ŋaloor wà, mpal kàkäl nde anà mɔ̈ɔ̈, kàtɛɛnà naa: "Ungö a ilä itär, mɛ in'sàkyer awiyà." \v 64 Abun, swaŋ baar musey an'dii ande tii kà ilä kyàtär, uman naa alɔŋki ande bàyàyib ndür ande anà bàyàtɛn a un'sɛŋ naa: "Nde kàkyàwiyà uboo a akü." Apan loor ande làsàsöön làtàtwɛb. » \v 65 Pilatu kàtɛn a ba naa: « Làwɛl aŋità abà. Làkyen kàlasey an'dii asànaa làkwen bɛ. » \v 66 Abun, bàkyen ba, ba bàbäm nkɔŋ yàkäl u munàmbwo a deŋdeŋ, waa bàsàsà aseey. \c 28 \s1 Ngwiiyà a Yɛsu \r (Mlk 16.1-10; Luk 24.1-12; Ywn 20.1-10) \p \v 1 Ungö a saba, u nsɛmà a ilä atàtwɛb kyà mpɔsà, Màlye un'nsi Magàdalà anà Màlye wumwɛy, bàkyen mukàler an'dii. \v 2 Kà imbürà, mɛɛn laa màtɛɛr ma ngwal: un'kyeey a Mwol kàfü du, waa kàbuum nkɔŋ anà kàbwaay udu aya. \v 3 Nde kàkäl asànaa munyä, ipfɛy ande byàkäl byàpɛɛl asànaa für. \v 4 Aseey bàwem bɔɔmà mbɔɔn, waa bàbulà asànaa baar aŋàkwà. \v 5 Wɛɛ un'kyeey kàtɛn a akaar aban naa: « Bɛ, bɛ twon lan'man bɔɔmà. Mɛ, mɛ in'kyàyöb naa bɛ làwàmuleŋ Yɛsu awà bàbɛɛrà u kulunsi. \v 6 Nde apà watɛy, nde kan'wiyà kukwà asànaa kàtɛn nde. Yää, làmɛn ikal kàkäl nde aŋàbɔ̈ɔ̈n. \v 7 Làkyen agyä, kàlakyään alɔŋki ande naa: "Nde kàkyàwiyà uboo a akü, nde kan'fwel u Ngalilɛ, bɛ làyàkuman kwo." Le, mɛ amàlakyään. » \v 8 Làgyägyä, ba bàlwomà kan'dii u ntiin bàŋàyɔl a bɔɔmà anà un'sak mbɔɔn, waa bàkàkyään alɔŋki ande. \v 9 Umbalà mwɛy, Yɛsu kàyàbwey anà ba, waa kàtɛn naa: « Mbɔr abɛ! » Ba bàsin tsütsü apà nde, bun'tɛ mpi kà in'kɔl, waa bun'kömà. \v 10 Apan, Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Twon lan'man bɔɔmà. Kàlakyään atɔŋ amɛ bàkyen Ngalilɛ: ba bàyan'man kwo. » \s1 Ndaa bàtɛn aseey a an'dii \p \v 11 Mpal bàkäl akaar u mbwo, amwɛy uboo aseey a an'dii bayi u bul, waa bàkyään amfum a angaŋ ndaa yanswà yàlyaŋ. \v 12 Amfum a angaŋ bàköŋ anà andweer, waa bàpɛ ngim mbɔɔn akà aŋità, \v 13 waa baswɛŋ naa: « Bɛ làyàtɛn naa: "Bi kàkäl bàŋàbɔ̈ɔ̈n u mpib, alɔŋki ande waa bàyun'yib." \v 14 Kya isàkal naa kuvɛrnɔ̈ɔ̈r kan'yöb ya, bi ikyer ayun'kwaam mpem ntɔn bɛ làkɔ̈ɔ̈n abwà u ndaa. » \v 15 Ba bàwɛl ngim ayin, waa bàläb ndaa yanswà baswɛŋ amfum a angaŋ anà andweer. Làsaŋ a ndaa ayi làkyàpää akà Ayudà tii ŋàbawà. \s1 Yɛsu kan'tɔm alɔŋki ande mukàsal \r (Mlk 16.14-18; Luk 24.36-49; Ywn 20.19-23; Ian 1.6-8) \p \v 16 Alɔŋki bàkwem aŋimwɛy bàkyen Ngalilɛ, udu a mɔŋ kaswɛŋ Yɛsu. \v 17 Mpal bun'mɛn ba, laa bun'kömà ba. Wɛɛ bumwɛy uboo aba bàkyey anki naa awà nde. \v 18 Yɛsu kàsin tsütsü apà ba, waa kàtɛn naa: « Ikɔ̈b kyanswà bàkyan'pà u du anà u mɛɛn. \v 19 Làkyen akà in'sɛŋ myanswà, labuul alɔŋki, ladümà kà ikɔb a Taa, anà kyà Mwan, anà kyà Dweelà In'kyɛɛl, \v 20 anà lalɔŋ mukyer ndaa yanswà kàlaswɛŋ mɛ. Wɛɛ akà mɛ, mɛ in'wà anà bɛ ilä byanswà tii u ntsüü a mɛɛn. »