\id LUK - Bible Iyansi \ide UTF-8 \h LUKÀ \toc1 Làsaŋ Aŋàbwaŋ kàsön Lukà \toc2 LUKÀ \toc3 Luk \mt2 Làsaŋ Aŋàbwaŋ kàsön \mt1 Lukà \imt Nsɛmà \ip Bi isàlab un'kaan a Pɔl akà Bàkɔlintɔ u kab lànà mbwo yà kwem aŋinà, ikamɛnà naa un'kaan awà Lukà un'sam a Pɔl kàsön. Nde kàkäl anki un'yudà, nde kàkäl un'ngɛlɛki. \ip Nde un'kaan awà kàsöön Tyɔfil u mbul ayà uboo a mbul an'kwem an'syaam aŋinà anà an'kwem nsambwaar ungö a mböör a Yɛsu. \ip Lukà kàläb ndaa yanswà bàsön Malakɔ anà Màtay, wɛɛ nde kàkwɛy ndaa asin yà ifà ifà. Ndaa kàsön nde ayi: \ip - Muswaŋ naa nde kàläb pànsi pànsi ndaa yanswà kàtɛn anà kàkyer Yɛsu. \ip - Mböör a Ywan anà yà Yɛsu akyeey bàkyään ya kusà a mböör aba. \ip - Iküün a Yɛsu kyàsɛmà akà Adam, iswaŋà naa akà Nzam. Abun nde kà un'yudà mpɛl anki, wɛɛ nde wà mbuur a in'sɛŋ myanswà u mɛɛn. \ip - Nkyeen a Yɛsu Yɛlusàlɛm fà Ngalilɛ anà ndaa asin yà ifà ifà kàkyer nde anà mpay a ukwà kàmɛn nde kwo. \ip - Lukà akyäänà Làsaŋ Aŋàbwaŋ akà baar mpa abà Ayudà. Iswaŋà naa Yɛsu kà wà ntɔn Ayudà mpɛl anki. Waa in'sɛŋ myanswà u mɛɛn myàyöb anà myàkyey naa nde wà Un'tswää a mɔ̈ɔ̈ a baar banswà. \ip - Ndaa ayà uboo a un'kaan awà ayi: \ip - 1.1-4 Lukà kan'söön Tyɔfil \ip - 1.5-2.52 Mböör a Ywan anà yà Yɛsu anà imbɛy aba \ip - Kab 3.1-20 Isal a Ywan Un'düümà \ip - Kab 3.21-4.13 Ndüümà a Yɛsu anà ndɛb ande \ip - 4.14-9.50 Isal a Yɛsu u Ngalilɛ \ip - 9.51-19.27 Yɛsu kan'lwomà u Ngalilɛ mukyà Yɛlusàlɛm \ip - 19.28-23.56 Ilä a Yɛsu byà ntsüü u Yɛlusàlɛm \ip - 24.1-53 Yɛsu kan'wiyà, kan'mɛnà akà baar anà kan'beenà du. \ie \c 1 \s1 Nsɛmà \p \v 1 Un'sam Tyɔfil. \p Baar mbɔɔn bàbön musɔn ndaa yàlyaaŋ uboo a bi. \v 2 Ba ya bàsön asànaa bàkyään baar bàmɛn ya u mii fà nsɛmà anà bàbulà asyääl a ndaa a Nzam. \v 3 Lalan mɛ sye kàläb mɛ ndaa ayi pànsi pànsi fà nsɛmà aya. Un'byääl Tyɔfil, yubwaŋ naa mɛ asöön ndaa ayi. \v 4 In'kyer mɛ abà ntɔn ngye ayöb naa an'lɔɔŋ kàwɛl ngye mà ndandaa. \s1 Un'kyeey mwɛy kan'kyään mböör a Ywan Un'düümà \p \v 5 Mpal kàkäl Ɛlɔdi mfum a Yuday, kàkäl anà ngaŋ mwɛy wà itsuŋ a angaŋ a Abya ikɔb ande Zakàlye. Un'kyay ande, mbuur a mbil a Alɔn, ikɔb ande Làsàbɛr. \v 6 Ba bàbɔ̈ɔ̈l bàkäl baar a balàbal u mii a Nzam. Ba bàfalabà ubwaŋàbwaŋ in'kɔɔn myanswà anà nswɛɛŋ yanswà yà Mwol. \v 7 Wɛɛ ba bàkäl anki anà baan ntɔn Làsàbɛr kàbör anki, ba bàbɔ̈ɔ̈l bàkäl aŋànün. \p \v 8 Ilä mwɛy, Zakàlye kàkäl musal ingaŋ ande kusa a Nzam, ntɔn la làkäl taaŋ a itsuŋ aba musal. \v 9 Mulab nsyääl a angaŋ, löb làbü akà nde ntɔn mubilà uboo a idwà a Mwol ntɔn musà tswà mbaa kwo. \v 10 Umpal musà tswà mbaa, un'sɛŋ a baar wanswà kàkäl u nsà muyamà. \v 11 Kà imbürà, un'kyeey a Mwol mwɛy kàyàmɛnà akà Zakàlye: nde kàmbär u kɔɔ a ibaal a mɛsà a tswà. \v 12 Mpal kàmɛn Zakàlye un'kyeey awà, lileŋ làkyer un'wal, bɔɔmà làkyer un'kaar. \v 13 Wɛɛ un'kyeey kàtɛn a nde naa: « Zakàlye, twon an'man bɔɔmà, ntɔn Nzam akyàwem ngyamàkà angye: un'kyay angye Làsàbɛr ayaböör mwan baal. Ngye ayun'pà ikɔb a Ywan. \v 14 Nde asàkal ntwà a un'sak mbɔɔn ntɔn ngye. Baar mbɔɔn sye bàsàman un'sak ntɔn mböör ande. \v 15 Ntɔn nde asàkal mbuur a kölàköl u mii a Mwol. Nde usanwaa anki vin, itàkal man manswà bàfàyɔr. Nde asàkal aŋàyɔl a Dweelà In'kyɛɛl sɛmà dum a ngwän. \v 16 Nde asàfuur baan a Isàlɛl mbɔɔn akà Mwol awà Nzam aba. \v 17 Nde isal ande asàkyer u dweelà anà u ngwal asànaa ŋangɔɔm Ɛlya, ntɔn mutüüb bàtaa anà baan aba, mufuur baar a un'tswe ngwal muyweer asànaa baar a balàbal. Nde asàboom un'sɛŋ aŋàlɔ̈ɔ̈n ntɔn Mwol. » \v 18 Zakàlye kàtɛn a un'kyeey naa: « Mɛ ya in'yàyöb aben? Ntɔn mɛ in'wà un'nün anà umpal ayi un'kyay amɛ sye wàŋànün. » \v 19 Un'kyeey kun'fuur naa: « Mɛ, mɛ in'wà Ngàbàlye. Mɛ in'fàkal tsütsü apà Nzam, nde kan'töm muyäm anà ngye anà mukakyään ndaa aŋàbwaŋ ayi. \v 20 Le, ngye ayàbulà nkiin, ngye ayàkwo anki musà ndaa tii mpal isàkwo ndaa ayi, ntɔn ngye ndaa amɛ akyey anki. Ndaa ayi isàmɛnà umpal ya paa. » \p \v 21 Umpal ayin, baar banswà bàkäl mudilà Zakàlye u nsà, bàmukabemà naa nde kan'kàkyer itaan uboo a idwà. \v 22 Wɛɛ mpal kàyàtoo nde, nde kàkwe anki muyäm anà ba, apan ba waa bàyöb naa nde kan'man impà kà idwà. Muyäm a ba, nde kàyaswaŋà mpin, mun kàkälà wàŋàdübà. \p \v 23 Umpal kàmay nde ilä a isal ande u ndwà a Nzam, nde kàfurà ndwà ande. \v 24 Ungö a ilä, un'kyay ande Làsàbɛr kàkäl yöm. Apan nde kàkàyee ngɔn tyeen. Nde kàtɛɛnà naa: \v 25 « Abà ubwaŋ a Mwol kan'kyer nde akà mɛ: ŋàbawà nde kan'tɔɔm ileer ande udu a mɛ ntɔn mulwom nswɛn amɛ u mii a baar banswà. » \s1 Un'kyeey mwɛy kan'kyään mböör a Yɛsu \p \v 26 U ngɔn wàsyaam, Nzam kàtöm un'kyeey Ngàbàlye u bul mwɛy là Ngalilɛ ikɔb a la Nasàlɛr, \v 27 akà mwan un'kaar unkɔr awà kàtɛ Yɔsefi mbuur a mbil a David ntüüm, ikɔb ande Màlye. \v 28 Un'kyeey kàbilà u ndwà ande waa kàtɛn naa: « Mbɔr angye, Mwol kan'swaŋ ubwaŋ ande mbɔɔn akà ngye, nde wà anà ngye. » \v 29 Màlye kàmɛn ndaa yubem, waa kàyayweerà naa mbɔr ayi ikaswaŋà aben. \v 30 Apan, Un'kyeey kàtɛn a nde naa: « Màlye, twon an'man bɔɔmà, ntɔn Nzam kàmaswaŋ ukwen ande banswà. \v 31 Le, ngye ayàkal yöm, ngye ayàbɔr mwan baal, ngye ayun'pà ikɔb a Yɛsu. \v 32 Nde asàkal mbuur a kölàköl, bàsun'beelà Mwan a Nzam a Dudu. Mwol Nzam asun'sà u kir a imfum a nkaa ande David. \v 33 Nde asàyaal ipepey u ndwà a Yakɔb, imwol ande sye isàtsü anki. » \v 34 Màlye waa kàtɛn a un'kyeey naa: « Ya abwɛy iyàkal aben ntɔn mɛ ŋàtàkal anki anà baal? » \v 35 Un'kyeey kun'fuur naa: « Dweelà In'kyɛɛl ayàkal udu angye, ngwal a Nzam a Dudu ikyer ayafwee asànaa kilàpib. Lalan mwan in'kyɛɛl ayàbɔr ngye bàsun'beelà Mwan a Nzam. \v 36 Le, un'tɔŋ angye Làsàbɛr sye we anà yöm a mwan baal unsà inün ande. Bàfatɛɛnà naa nde wà ikɔb, wɛɛ ŋàbawà yöm ande là u ngɔn wàsyaam. \v 37 Ntɔn undiir kan'kwo mukɔ̈ɔ̈n Nzam watɛy. » \v 38 Apan Màlye kàfuur naa: « Mɛ in'wà un'tsüüŋ a Mwol. Wɛy ndaa yanswà an'tɛn ngye ikäl abwɛy. » Un'kyeey waa kàsun'wɛy. \s1 Màlye kan'kàler Làsàbɛr \p \v 39 Ungö apan, Màlye kàkyen agyägyä u bul mwɛy udu a mɔŋ u mɛɛn a Yuday. \v 40 Nde kàbilà u ndwà a Zakàlye, waa kàpɛ Làsàbɛr mbɔr. \v 41 Kyekà, umpal kàwem Làsàbɛr mbɔr a Màlye, mwan kànini uboo a an'bäl ande. Làsàbɛr kàyöl a Dweelà In'kyɛɛl, \v 42 waa kàsi in'kwɛŋ: « Nzam kàkyapà làpɛɛm aŋàsöönà akaar banswà, mwan ayàbɔr ngye we anà làpɛɛm a Nzam. \v 43 Làkoo alà lan'fà ken naa ngwän a Mwol amɛ uyi akà mɛ? \v 44 Ler, umpal kan'wem mɛ mbɔr angye, mwan awà kan'bäl amɛ kan'nini ntɔn un'sak mbɔɔn. \v 45 Ngye awà un'kaar aŋun'sak, ngye kàsi làkyän naa Mwol ayàkyer ndaa kakyään nde. » \s1 Diim a Màlye \p \v 46 Waa Màlye kàtɛn naa: \q1 « U mɔ̈ɔ̈ amɛ wanswà mɛ in'kwen usyäŋà Mwol, \q1 \v 47 mpem amɛ yan'yɔl a un'sak \q1 ntɔn Nzam, Un'tswää a mɔ̈ɔ̈ amɛ, \q1 \v 48 ntɔn nde kàtɔɔm ileer ande udu a làbɔ̈ɔ̈n a un'tsüüŋ ande. \q1 Lalan, sɛmà apanà ngyääl yanswà isatɛɛnà a mɛ naa un'kaar aŋun'sak, \q1 \v 49 ntɔn Ŋangwal kàkyer indiir a kölàköl ntɔn mɛ. \q1 Ikɔb ande kyà in'kyɛɛl, \q1 \v 50 U mbul a intye nde wàŋàyɔl a ngyɛb \q1 ntɔn baar bàfun'kyɛɛl. \q1 \v 51 Nde kàswɛŋ ikɔ̈b ande musyääl ngwal a kɔɔ ande: \q1 nde kàpay baar aŋàyɔl a uyɔl u mpem aba, \q1 \v 52 nde kàtyeey amfum kà an'kir aba mà imfum \q1 anà kàsɛɛn baar a làbɔ̈ɔ̈n. \q1 \v 53 Nde kàyööl aŋangyal a indiir mbɔɔn, \q1 wɛɛ nde aŋin'naaŋ kafuur an'kɔɔ a ipɔl. \q1 \v 54 Nde kàbay un'tsüüŋ ande Isàlɛl: \q1 nde kàyɔbà ngyɛb ande asànaa kàswɛŋ nde bànkaa abi, \q1 \v 55 akà Abàlam anà ikyee ande kyà mbul a in'tye. » \p \v 56 Màlye kàkäl isii a ngɔɔn tär akà Làsàbɛr, apan waa kàfurà ndwà ande. \s1 Mböör a Ywan Un'düümà \p \v 57 Taaŋ a Làsàbɛr mubɔr làkwe la, nde kàbör mwan baal. \v 58 Baar a tsütsü anà baar a mbil ande bàwem ba naa Mwol kan'swaŋ ngyɛb ande mbɔɔn akà nde, ba bàsäŋà anà nde. \v 59 Ilä kyànaan ungö a mböör ande, ba bàyi mutsul mwan. Ba bàkweenà mukun'pà ikɔb a taarànde Zakàlye. \v 60 Wɛɛ ngwän kàtɛn naa: « Aay, bàyun'beelà Ywan! » \v 61 Ba bàtɛn a nde naa: « Aa, u ndwà abɛ mbuur awe anà ikɔb akyɛy watɛy! » \v 62 Abun, ba waa bàfuul taarànde muswaŋà mpin ntɔn muyöb naa ikɔb nà nde ukwen mupà mwan ande. \v 63 Zakàlye kàlɔ̈m kilàbää, waa kàsɔ̈n abà: « Ndandaa ikɔb ande Ywan. » Baar banswà bàkyer abem. \v 64 Apan sye, ndaa a Zakàlye waa yàsabà, waa kàsɛmà musà Nzam làkoo. \v 65 Abun, baar a tsütsü bàmɛn bɔɔmà. Ndaa ayi baar bàsaamà ya u myɔŋ a Yuday myanswà. \v 66 Baar banswà bàweemà ya bàkäl muyweerà anà mutɛn naa: « Kimwan aki ayàkal aben? » Ndandaa kɔɔ a Mwol làkäl anà nde. \s1 Diim a ngɔɔm a Zakàlye \p \v 67 Taarànde Zakàlye kàkäl aŋàyɔl a Dweelà In'kyɛɛl, waa kàbulà mutà ngɔɔm anà mutɛn naa: \q1 \v 68 « Wɛy Mwol uwɛl nsaak, Nzam a un'sɛŋ a Isàlɛl, \q1 ntɔn nde kàyàler anà kàtsuuŋ wa kà isɔ. \q1 \v 69 Nde kàtwey Un'tswää a mɔ̈ɔ̈ a ngwal ntɔn bi \q1 uboo a ndwà a un'tsüüŋ ande mfum David. \q1 \v 70 Ayi ndaa kàkyään nde itaan u mun a aŋangɔɔm ande bà in'kyɛɛl: \q1 \v 71 ntsuuŋ abi kà an'kɔɔ a aŋankir abi \q1 anà kà an'kɔɔ a baar bàfàkyer bi ube. \q1 \v 72 Nde kàswɛŋ ubwaŋ ande akà bànkaa abi. \q1 Nde sye kàdiimà anki kyän ande là in'kyɛɛl. \q1 \v 73 Ndandaa, Nzam kàdi kyän akà nkaa abi Abàlam, \q1 \v 74 mukà itsuuŋ kà ikɔ̈b a aŋankir abi \q1 anà mukà ipà mbwo mukun'syääl ukɔɔn bɔɔmà, \q1 \v 75 ntɔn bi ikälà baar a in'kyɛɛl anà bàbalàbal kusà ande \q1 kà ilä a mɔ̈ɔ̈ abi byanswà. \q1 \v 76 Wɛɛ ngye mwan amɛ, bàsabeelà ŋangɔɔm a Nzam a dudu, \q1 ntɔn ngye asàfwel kusà a Mwol ntɔn muyilà mbwo ande \q1 \v 77 anà mulɔŋ un'sɛŋ ande naa nde akyer ayà mutswà nde mɔ̈ɔ̈ \q1 ntɔn nde ayun'dwääl nkul a man'be ande. \q1 \v 78 Nzam abi wàŋàyɔl a ngyɛb, lalan kà itööm nde pɛɛlà làfü du asànaa taaŋ làfàsɛnà la, \q1 \v 79 ntɔn mupɛɛlà baar abà uboo a làpib anà u mbwo a ukwà, \q1 ntɔn musyen bi u mbwo a duu. » \p \v 80 Mwan wa kàkäl muyɛl u ndür anà u dweelà. Nde kàkälà u nsye a ipɔl tii mpal kàyàmɛnà nde u mii a un'sɛŋ a Isàlɛl. \c 2 \s1 Mböör a Yɛsu \r (Màt 1.18-25) \p \v 1 Mpal ayin, Sɛzar Angus kàtöm un'kaan ntɔn mutaŋ baar banswà u mɛɛn a Lɔmà. \v 2 Ntääŋ a baar atàtwɛb ayi yàkäl mpal kàkäl Kirinüs mfum a Siri. \v 3 Baar banswà bàkyeenà mukàsɔn ikɔb aba mbuur mbuur u bul kàfü nde. \v 4 Yɔsefi sye kàmbarà u Nasàlɛr bul a Ngalilɛ ntɔn mukyà Bɛtɛlɛm bul a Yuday ntɔn nde kàkäl mbuur a ywar anà mbil a David, \v 5 ntɔn mukàsɔn ikɔb ande anà kyà un'kyay ande Màlye awà kàkäl anà yöm. \v 6 Mpal bàkäl ba u Yɛlusàlɛm, taaŋ a Màlye mubɔr làkyer akwo, \v 7 nde kàbör mwan baal ande wàtàtwɛb. Nde kun'läl ipfɛy, waa kun'byee uboo a unkwak ntɔn ba bàmɛn anki ikal u ndwà a angyey. \s1 Un'kyeey mwɛy kan'kàmɛnà akà aseey \p \v 8 U ntsü ayin sye aseey bàfabɔ̈ɔ̈nà u nsà uboo a an'ywaŋ muyiler in'kɔk aba u mpib. \v 9 Wɛɛ, le, un'kyeey a Mwol mwɛy kàyàmɛnà akà ba, làkoo a Mwol sye làswɛŋ pɛɛlà a la. Ba bàwɛn bɔɔmà mbɔɔn. \v 10 Wɛɛ un'kyeey kàtɛn a ba naa: « Twon lan'wem bɔɔmà, ntɔn mɛ amàlatwääl làsaŋ aŋàbwaŋ làyàpà un'sak akà baar banswà: \v 11 U mpib aŋàbà, u bul a David, bàmàlaböör Un'tswää a mɔ̈ɔ̈ mwɛy, nde wà Klistɔ, wà Mwol. \p \v 12 « Bɛ làyun'man unsà idiim ki: mwan aŋàlal ipfɛy, wàŋàbyee uboo a unkwak. » \p \v 13 Kà imbürà, akyeey a du mbɔɔn waa bàyun'taan, bàmusà Nzam làkoo, bàmutɛn naa: \q1 \v 14 « Làkoo akà Nzam kà ikal a dudu, duu u mɛɛn uboo a baar bàfun'kwen! » \s1 Aseey ban'kyà Bɛtɛlɛm \p \v 15 Mpal bàsawɛy akyeey ntɔn mufurà du, aseey bàtɛn ba a ba naa: « Tsweenà Bɛtelɛm bà, bi ikàman ndaa yan'bwà kwo, ndaa kàmisam Mwol. » \v 16 Ba bàkyen agyägyä, waa bàmɛn Màlye anà Yɔsefi, anà mwan akɔɔ wàŋàbyee uboo a unkwak. \v 17 Mpal bun'mɛn ba, ba bàsam ndaa kakyään un'kyeey ntɔn mwan akɔɔ awun. \v 18 Baar banswà bàweemà indiir bàtɛɛnà aseey, bàmɛn ndaa yubem. \v 19 Ndaa ayi yanswà Màlye ya kàkäärà u mpem, waa kàfayɔbà ya taaŋ lanswà. \v 20 Aseey waa bàfurà, bàmuyisà làkoo anà muyisyäŋà Nzam, ntɔn indiir byanswà bàwem ba anà bàmɛn ba, byàbü balàbal asànaa kakyään un'kyeey. \s1 Yɛsu kan'wal ikɔb ande \p \v 21 Ilä kyànaan ungö a mböör, taaŋ mutsul mwan làkwe la, ba bun'pɛ ikɔb a Yɛsu, ikɔb kakyään un'kyeey kusà ngwän mukal yöm. \s1 Yɛsu bàmàkun'swaŋ u ndwà a Nzam \p \v 22 Apan, taaŋ mupöŋ ndür làkwe la ntɔn Yɔsefi anà Màlye asànaa kàswɛŋà un'kɔɔn a Mɔsɛ, ba bàsyen mwan u ndwà a Nzam a Yɛlusàlɛm ntɔn mukun'swaŋ akà Mwol, \v 23 ntɔn bàsön uboo a un'kɔɔn a Mwol abà: « Mwan baal a nswɛm wanswà bun'sà ukɔl ntɔn Mwol. » \v 24 Yàlɔ̈m sye naa ba bàpɛ ibɔɔn asànaa ukalɔɔmà un'kɔɔn nsil awà, « nkokà un'kyay anà un'dim, itàkal in'tö a an'yem myeel. » \p \v 25 U Yɛlusàlɛm kàkäl anà mbuur mwɛy ikɔb ande Simɛyɔ. Mbuur awà kàkäl wàbalàbal anà inzaam, nde kàfadilà mbuur ayàlwom ngyɛb a Isàlɛl. Dweelà In'kyɛɛl kàkäl anà nde, \v 26 waa kun'kyään naa nde usàkwà anki kusà muman Klistɔ a Mwol. \v 27 Dweelà kun'syen u ndwà a Nzam. Umpal bàyàtwaal aböör a Yɛsu mwan aba ntɔn mukyer ndaa kàlɔ̈ɔ̈mà un'kɔɔn, \v 28 Simɛyɔ kun'wɛl kà an'kɔɔ ande, waa kàsyäŋà Nzam, waa kàtɛn naa: \q1 \v 29 « Mwol, mpalàbà ngye an'kwey ilää angye: \q1 ngye an'kwo awɛy un'tsüüŋ angye ukü a duu. \q1 \v 30 Ntɔn mɛ an'man Un'tswää a mɔ̈ɔ̈ amɛ u mii, \q1 \v 31 Un'tswää a mɔ̈ɔ̈ kàlɔ̈ɔ̈n ngye ntɔn in'sɛŋ myanswà, \q1 \v 32 Nde wà pɛɛlà ntɔn mupà kyɛɛy akà in'sɛŋ a mɛɛn anà nde asàkal làkoo ntɔn un'sɛŋ angye Isàlɛl. » \s1 Ngɔɔm a Simɛyɔ \p \v 33 Taarànde anà ngwän bàkäl mubem indiir kàtɛɛnà Simɛyɔ ntɔn Yɛsu. \v 34 Simɛyɔ kun'si kɔɔ, waa kàtɛn a Màlye ngwän a Yɛsu naa: « Le! Mwan wà ayàkal mbuur ayàtyeey, taaŋ lumwɛy ayàmbaar baar mbɔɔn kà Isàlɛl. Nde ayàkal isi a Nzam iyàtwaal nkaabà, \v 35 abun an'kyän aŋàyee u mpem a baar mbɔɔn màsàmɛnà u leŋ. Wɛɛ akà ngye ŋakwo Màlye, usaay bàsapfuul mpem asànaa kɔm. » \s1 Anà, ŋangɔɔm un'kaar \p \v 36 Kàkäl sye anà ŋangɔɔm un'kaar ikɔb ande Anà, mwan a Fanwel, mbuur a un'sɛŋ a Asɛr. Nde kàkäl un'nün. Nde kàkäl mbul nsambwaar anà un'dim kàbääl nde kà isyee ande, \v 37 ungö, nde kàbulà un'kweel un'dim. Nde kàkäl ayà mbul an'kwem naan aŋinà. U mɔ̈ɔ̈ ande wanswà nde kàbwaayà u ndwà a Nzam musyäälà Nzam mpib anà mwäänà: nde kàkälà mukin mbɔr anà muyamà. \v 38 Nde kàyàkɔlà sye taaŋ nsil alan, wàmuyisyäŋà Nzam. Nde kàkäl mukyään ndaa a Yɛsu akà baar banswà bàkälà mudilà naa Nzam ukɔɔr Yɛlusàlɛm. \s1 Mfuurà Nasàlɛr \p \v 39 Mpal bàmay ba mukyer ndaa yanswà kàlɔ̈ɔ̈mà un'kɔɔn a Mwol, Yɔsefi anà Màlye bàfurà bul aba Nasàlɛr u Ngalilɛ. \v 40 Mwan kàkäl muyɛl anà mubulà ngwal. Nde kàkäl aŋàyɔl a an'yeerà, kɔɔ a Nzam làkäl anà nde. \s1 Yɛsu u ndwà a Nzam u mbul kwem aŋiyweel \p \v 41 Aböör a Yɛsu bàfakyeenà Yɛlusàlɛm mbul wanswà mukàdyà Pak. \p \v 42 Mpal kàkäl Yɛsu mbul kwen aŋiyweel, ba bun'syen Yɛlusàlɛm asànaa ikääl aba. \v 43 Mpal yàwü nköŋ, ba waa bàfurà, wɛɛ mwan Yɛsu kàsàsal u Yɛlusàlɛm, aböör ande bàyöb anki. \v 44 Ba bàsii naa nde wa anà atɔŋ aba bàtüüb ba mbwo, ba bàkyer mwäänà mwɛy muyikyà, waa bàsɛmà muyun'leŋ uboo a atɔŋ aba anà uboo a asam aba. \v 45 Wɛɛ ba bun'mɛn anki. Apan ba bàfurà Yɛlusàlɛm mukun'leŋ. \v 46 Ungö ilä itär ba bun'mɛn u ndwà a Nzam kàkyàbwaay uboboo a alɔɔŋ a un'kɔɔn. Nde kàkäl muweemà ba anà musà ba mfuul. \v 47 Baar banswà bàweemà ndaa ande bàkäl mubem ntɔn un'yɛnà ande anà mfuur a ndaa ande. \v 48 Mpal bun'mɛn aböör ande, ba bàkyer abem, lalan ngwän kàtɛn nde a nde naa: « Mwan amɛ, ntɔn nkye amà ikyer ngye abà? Ler, taaràŋà anà mɛ, bi kan'kyɛɛr mbɔɔn muyaleŋ. » \v 49 Nde waa kafuur naa: « Ntɔn nkye làyan'leŋ bɛ? Bɛ làyöb anki naa mɛ in'kyer akyer isal a taaràmɛ? » \v 50 Wɛɛ ba bàsàyöb anki ndaa kàtɛɛnà nde. \p \v 51 Apan Yɛsu kàfurà Nasàlɛr anà ba. Nde kàkyer afalabà ndaa aba. Ndaa ayi yanswà ngwän ya kàkäärà u mpem ande. \v 52 Yɛsu kàkäl muyɛl unsà ndür anà unsà an'yeerà. Nde sye kàpɛɛ un'sak akà Nzam anà akà baar. \c 3 \s1 An'lɔɔŋ a Ywan Un'düümà \q1 \v 1 Mbul wàkwem aŋityeen wà imfum a Mfum Tibɛr Sɛzar, umpal kàkäl Pɔnsɔ Pilatu kuvɛrnɔ̈ɔ̈r u Yuday, Ɛlɔdi u Ngalilɛ, un'tɔŋ ande Filipo u Itürɛ anà u Trakɔnit, Lizanyas u Abilɛn, \v 2 anà umpal a andwer a angaŋ Anà anà Kayifa, ndaa a Nzam yàyi akà Ywan mwan a Zakàlye, u nsye a ipɔl. \v 3 Nde kàyilyaaŋà u nsi yanswà yà tsütsü a ngyäl a Yɔrdan muyilɔŋ baar mubuul mpem anà mukadümà ntɔn badwääl nkul a man'be aba \v 4 asànaa bàsön ya uboo a un'kaan a ndaa a ŋangɔɔm Yɛsay naa: « Yi ndaa a mbuur akasaa in'kwɛŋ u nsye a ipɔl: \q1 "Làlɔ̈ɔ̈n mbwo a Mwol, làsuub myäy ande. \v 5 Un'baan wanswà akyer ayàyɔl, mɔŋ wanswà anà iköl kyanswà ikyer ayàtye, mbwo aŋàkwàkwarà ikyer ayàsubà, mbwo aŋàkwà bàkyer ayàlɔn." \v 6 Mbuur wanswà ayàman mɔ̈ɔ̈ kàpɛ Nzam. » \p \v 7 In'sɛŋ a baar myàyee akà Ywan ntɔn nde kadümà. Nde kàtɛɛnà a ba naa: « Mbil a iyäy, nà kàlaswɛŋ mutiin nkyɛl iyà ungö? \v 8 Làswɛŋ u nsyääl abɛ naa bɛ lan'buul mpem, wɛɛ twon lan'tɛn u mpem abɛ naa: "Abàlam wà nkaa abi." Ntɔn mɛ alàkyään naa Nzam kan'kwo utwey ikyee a Abàlam unsà nkɔŋ yi. \v 9 Làler, fà itaan nkwar ya tsütsü mutsul in'te kà in'swɛy a mya: un'te wanswà mpa afàbɔr mbɛŋ aŋàbwaŋ bàkyer ayun'tsul, waa bàyun'tɔɔm u mbaa. » \v 10 Baar bun'fuulà naa: « Apɛy bi waa ikyer aben? » \v 11 Nde waa kàfuur naa: « Wɛy mbuur awe abyà inkur byeel upɛ imwɛy akà mbuur akɔ̈ɔ̈n a kya, wɛɛ mbuur awe anà isaa adyà ukyer sye abà. » \v 12 Afüür a itɛr sye bàyi ntɔn badümà, waa bàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, bi ikyer aben? » \v 13 Nde waa kafuur naa: « Twon lan'kwɛy undiir udu a indiir bàlaswɛŋ mukyer. » \v 14 Aŋità sye bàfuul naa: « Atöl bi ikyer aben? » Nde waa kafuur naa: « Twon lan'gyɔɔr undiir a mbuur, twon lan'yib, làkyey làfur abɛ mpɛl. » \v 15 Baar bàkäl anà ngyal muyöb naa nkye Ywan wà Klistɔ bàdilà ba. \v 16 Nde kàtɛn a baar banswà naa: « Mɛ, mɛ in'kàladümà kà an'dà, wɛɛ mbuur ayàyà ungö amɛ kàman'söön u ngwal, mɛ in'kwe anki musɔɔl in'siŋ a sàbar ande. Nde bɛ ayàladümà u Dweelà In'kyɛɛl anà u mbaa. \v 17 Nde we anà impye ande u kɔɔ ntɔn mukaab mbɛŋ anà un'lɛŋ. Nde mbɛŋ ayàsà uboo a ikɔr ande, wɛɛ nde un'lɛŋ ayàtɔɔm u mbaa mpa ifàdim. » \v 18 Abun Ywan kàswɛŋà ndaa asin mbɔɔn akà un'sɛŋ mukyer anà kun'kyäänà Làsaŋ Aŋàbwaŋ. \v 19 Apan sye Ywan kàtɛɛnà a Ɛlodi, mbuur kàfayaalà u Ngalilɛ, ntɔn kàbääl nde Ɛlɔdyas, un'kyay a un'tɔŋ ande, anà ntɔn nde kàkyer ube asin bà ifà ifà, \v 20 nde kàfàkwɛy ube asin musà Ywan u bɔlokà. \s1 Ndüümà a Yɛsu \r (Màt 3.13-17; Mlk 1.9-11) \p \v 21 Yàmɛnà naa baar banswà bàkyeenà mukàwal ndüümà. Yɛsu sye kàkàwal ndüümà. Mpal kàkäl nde muyamà, du waa làdubà, \v 22 Dweelà In'kyɛɛl kàyi udu ande kà imbuur imbuur asànaa yem. Ndaa yan'fà du yan'tɛn naa: « Ngye, ngye awà Mwan in'kwen mɛ, mɔ̈ɔ̈ amɛ wanswà we amu ngye. » \s1 Ngyääl a Yɛsu \r (Màt 1.1-17) \p \v 23 Yɛsu kàkäl ayà tsütsü mbul an'kwem an'tär taaŋ kàsɛmà nde isal ande asànaa bàsii baar naa nde wà mwan a Yɔsɛfi, mwan a Ɛli, \v 24 mwan a Matat, mwan a Lɛvi, mwan a Mɛlshi, mwan a Zanayi, mwan a Yɔsɛfi, \v 25 mwan a Matatyas, mwan a Amɔs, mwan a Nawum, mwan a Ɛsli, mwan a Nangay, \v 26 mwan a Maat, mwan a Matatyas, mwan a Sɛmɛy, mwan a Yɔsɛk, mwan a Yɔda, \v 27 mwan a Ywanan, mwan a Yɛsa, mwan a Zɔrɔbabɛl, mwan a Salatyɛl, mwan a Nɛri \v 28 mwan a Mɛlki, mwan a Adi, mwan a Kɔsam, mwan a Ɛlmadam, mwan a Ɛr, \v 29 mwan a Yɛsu, mwan a Ɛlyɛzɛr, mwan a Yɔrim, mwan a Matat, mwan a Lɛvi, \v 30 mwan a Simɛyɔ, mwan a Yudà, mwan a Yɔsɛfi, mwan a Yɔnam, mwan a Ɛlyakim, \v 31 mwan a Mɛlɛya, mwan a Mɛna, mwan a Matatar, mwan a Natan, mwan a David, \v 32 mwan a Isayi, mwan a Yɔbɛd, mwan a Booz, mwan a Salà, mwan a Nasɔn, \v 33 mwan a Aminadab, mwan a Admin mwan a Arni, mwan a Ɛsrɔm, mwan a Farɛs, mwan a Yudà, \v 34 mwan a Yakɔb, mwan a Isak, mwan a Abàlam, mwan a Tara, mwan a Nashɔr, \v 35 mwan a Sɛrush, mwan a Ragɔ, mwan a Falɛk, mwan a Ɛbɛr, mwan a Salà, \v 36 mwan a Kaynam, mwan a Alàpakàsad, mwan a Sɛm, mwan a Nɔwà, mwan a Lamɛk, \v 37 mwan a Matusala, mwan a Ɛnɔk, mwan a Yɛred, mwan a Màlalɛyɛl, mwan a Kɛnan, \v 38 mwan a Ɛnɔs, mwan a Sɛt, mwan a Adam, mwan a Nzam. \c 4 \s1 Ndɛb a Yɛsu \r (Màt 4.1-11; Mlk 1.12-13) \p \v 1 Yɛsu kàkäl aŋàyɔl a Dweelà In'kyɛɛl mpal kàfü nde Yɔrdan, Dweelà kun'syen u nsye a ipɔl, \v 2 ikal kun'lɛb Satanà ilä an'kwem an'nà. Ilä abin byanswà nde akundiir kàdi anki. Mpal byàwü ilä abi, nde kàwem ngyal. \v 3 Satanà kàtɛn a nde naa: « Isàkal naa ngye awà Mwan a Nzam, swaŋ nkɔŋ yi ibulà nsɔ. » \v 4 Yɛsu kun'fuur naa: « Bàsön naa: "Mbuur usàkal anki anà mɔ̈ɔ̈ ntɔn nsɔ mpɛl." » \p \v 5 Satanà kun'syen ududu, kun'swɛŋ imfum a mɛɛn byanswà, \v 6 waa kàtɛn a nde naa: « Mɛ in'yapà ikɔ̈b ki kyanswà, un'naaŋ anà làkoo a imfum bi byanswà, ntɔn bya mɛ bàpɛ, mɛ sye in'fàpà akà mbuur wanswà in'kwen mɛ. \v 7 Isàkal naa ngye an'bwà an'köm kusà a mɛ, ayi yanswà iyàkal yà ngye. » \v 8 Yɛsu kun'fuur naa: « Bàsön naa: "Ngye asàbwà an'köm kusà a Mwol, Nzam angye, ngye sye ayàsyääl nde mpɛl." » \p \v 9 Satanà kàfun'syen u Yɛlusàlɛm, kun'si udu a ndwà a Nzam, waa kàtɛn a nde naa: « Isàkal naa ngye awà Mwan a Nzam, tɔɔmà sɛmà pà tii u nsi, ntɔn bàsön naa: \v 10 "Nde ayàswaŋ in'kyeey ande ntɔn ngye, ntɔn ba batii, \v 11 anà ba sye bàsawal kan'kɔɔ aba ntɔn làkɔl angye làkɔ̈ɔ̈n abööl u nkɔŋ." » \v 12 Yɛsu kun'fuur naa: « Bàsön naa: "Ngye asun'kur anki Mwol, Nzam angye". » \v 13 Pa kàmay nde ndɛb yanswà, Satanà waa kàlwomà tsütsü apà Yɛsu tii utaaŋ asin. \s1 Yɛsu kan'sɛmà isal ande u Ngalilɛ \r (Màt 4.12-17; Mlk 1.14-15) \p \v 14 Yɛsu kàkäl aŋàyɔl a ngwal a Dweelà mpal kàfurà nde Ngalilɛ. Làsaŋ ande làpää kà itiir a nsi aki kyanswà. \v 15 Nde kàyilɔŋà uboo a ndwà a nköŋ a Ayudà. Baar banswà bàkyer un'sà làkoo. \s1 Yɛsu bàmutɔn u Nasàlɛr \r (Màt 13.53-58; Mlk 6.1-6) \p \v 16 Apan, Yɛsu kàkyen Nasàlɛr ikal kàyɛl nde. Asànaa ifà ande, nde kàbilà u ndwà a nköŋ a Ayudà ilä a saba. Nde kàmbarà ntɔn mutaŋ, \v 17 ba bun'pɛ un'kaan a ŋangɔɔm Yɛsay. Nde kàduub wa, waa kàmɛn ikal bàsön naa: \q1 \v 18 « Dweelà a Mwol là udu amɛ, \q1 ntɔn nde kan'si an'kɔɔ ntɔn mukyään Làsaŋ Aŋàbwaŋ akà aŋàlàmbwà, \q1 nde kan'töm mukyään ntsuuŋà akà baar aŋàkwɛlà, \q1 anà akà ikwàmii muman, mutsuuŋ baar bàŋàmɛɛy nkwaaŋ, \q1 \v 19 mukyään mbul usàswaŋ Mwol kab angway ande. » \v 20 Ungö apan nde kàdübà un'kaan awun, kàpɛ wa akà un'syääl, waa kàbwaay. Uboo a ndwà a nköŋ a Ayudà, mii myanswà myàkäl muler nde. \v 21 Apan nde kàsɛmà mutɛn a ba naa: « Itiir a Ndaa a Nzam an'taŋ mɛ yi, akà bɛ baar làweemà ya, ya yan'kwo ŋàbawà. » \v 22 Baar banswà bun'tɛɛlà imbäl: ba bàkäl mubem ntɔn ndaa aŋàbwaŋ iyatoo u mun ande, wɛɛ ba bàtɛɛnà naa: « Wà mà mwan a Yɔsɛfi! » \v 23 Apan Yɛsu waa kàtɛn a ba naa: « Mɛ inkyàyöb naa bɛ làyan'tɛɛl itim ki: "Ungaŋ, kɔɔr ngye ŋakwo, bɛ làyàtɛn naa kyer u bul angye asànaa kàkyer ngye u Kapɛrnawum." \v 24 Wɛɛ mɛ, mɛ alàkyään ndandaa naa akà ŋangɔɔm mwɛy ufun'wal u nsi ande watɛy. \v 25 Mɛ alàkyään ndandaa, akweel adim bàkäl mbɔɔn u taaŋ a Ɛli kà Isàlɛl mpal mbul mpa kànɔ̈ wa mbul tär a ngɔn syaam. Ngyal yàkyer abilà u mɛɛn manswà, \v 26 wɛɛ Ɛli bun'töm anki akà umwɛy uboo a ba, bun'töm akà un'kweel un'dim mwɛy u Sarɛpta, u mɛɛn a Sidɔn. \v 27 Baar a ukyal a bay sye bàkäl mbɔɔn kà Isàlɛl utaaŋ a ŋangɔɔm Ɛlisya, ba banswà bàkɔɔrà anki, Naaman un'nsi Siri mpɛl. » \p \v 28 Baar banswà uboo a ndwà a nköŋ a Ayudà bàwem nkyɛl mbɔɔn mpal bàwem ba indiir abi byanswà. \v 29 Waa bàmbarà, bun'böŋ u bul aba, bun'syen udu a mɔŋ bàtöŋ bul aba ntɔn mukun'siinà waa nde ukàbwà u ngyɛl. \v 30 Wɛɛ Yɛsu kàlyaaŋ uboo aba, waa kàkyen. \s1 Mbuur kàkäl anà dweelà a làbe \r (Mlk 1.21-28) \p \v 31 Apan Yɛsu kàtyà Kapɛrnawum, bul a Ngalilɛ. Nde kàlɔɔŋà ilä a saba. \v 32 Baar bàmɛn ndaa yubem ntɔn nde kàlɔɔŋà a ikɔ̈b. \v 33 U ndwà a nköŋ a Ayudà kàkäl anà mbuur mwɛy kàkäl anà dweelà a làbe. Mpal kàmɛn nde Yɛsu, nde kàsi in'kwɛŋ: \v 34 « Aa! Yɛsu un'nsi Nasàlɛr, ngye ininà akwen ntɔn bi? Ngye ayi ntɔn muböŋ bi? Mɛ in'kyàyöb naa ngye awà nà, ngye awà Ŋun'kyɛɛl a Nzam. » \v 35 Yɛsu waa kun'ŋän, waa kàtɛn naa: « Kal a duu, too uboo a mbuur wà. » Dweelà a làbe lun'bwiy u nsi, waa làtoo ukɔɔn akun'kyer ube. \v 36 Baar banswà bàkäl u bɔɔmà, waa bàtɛɛnà ba a ba naa: « Ndaa nà ayi? Nde wà mutɛɛnà a ngwal anà ikɔ̈b a an'dweelà an'be, ma sye màmutoo! » \v 37 Làsaŋ ande làpää kà itiir a nsi akin. \s1 Yɛsu kan'kɔɔr abɛy mbɔɔn \r (Màt 8.14-17; Mlk 1.29-34) \p \v 38 Yɛsu kàtoo u ndwà a nköŋ a Ayudà, waa kàkyen ndwà a Simɔn. Ukwà a Simɔn kàkäl anà làbwey a mpye mbɔɔn. Ba bun'bɔ̈ɔ̈n mukun'kɔɔr. \v 39 Yɛsu waa kànyee udu ande, waa kàböŋ ukyal aban. Umpal bàtoo ba u ndür ande, nde waa kàsubà, waa kàsɛmà mukasyääl. \p \v 40 U làbwàmpib, baar bàkäl anà baar a an'kyal mà ifà ifà batwäl akà Yɛsu. Nde kasi an'kɔɔ, ba waa bàkɔɔrà. \v 41 An'dweelà an'be sye màtoo anà in'kwɛŋ anà màtɛn naa: « Ngye awà Mwan a Nzam. » Wɛɛ Yɛsu katsüŋ a ngwal ntɔn ba bàkɔ̈ɔ̈n afàtɛn, ntɔn ba bàkyer ayöbà naa nde kàkäl Klistɔ. \s1 An'lɔɔŋ a Yɛsu u ndwà a nköŋ a Ayudà \r (Mlk 1.35-39) \p \v 42 Taaŋtyà ututu, Yɛsu kàkyer atoo, waa kàkyen kikal a mpey. Baar mbɔɔn bàkyer ayun'leŋà. Mpal bun'mɛn ba, ba bàkwen mukun'tà mpi ntɔn nde ukɔɔn asawɛy. \v 43 Wɛɛ nde kàtɛn a ba naa: « Mɛ in'kyer akàpay Làsaŋ Aŋàbwaŋ là imwol a Nzam kà an'bul mumwɛy, ntɔn ndaa kan'töm Nzam yayi. » \v 44 Nde kàlɔɔŋà u ndwà a nköŋ a Ayudà u Yuday. \c 5 \s1 Yɛsu kan'bel alɔŋki ande bàtàtwɛb \r (Màt 4.18-22; Mlk 1.16-20) \p \v 1 Yàmɛnà naa ilä mwɛy Yɛsu kàkäl tsütsü a ɛwà a Ngɛnàsàlɛr, baar mbɔɔn bàkyer un'diŋà ntɔn muwem ndaa a Nzam. \v 2 Nde kàmɛn an'bwaar an'mɔ̈ɔ̈l mà ipɔl kà un'kɔɔl a an'dà ntɔn aŋama bàkäl musɔŋ an'kwen aba. \v 3 Nde kàlär uboo a bwaar làmwɛy, la làkäl là Simɔn, waa kun'lɔ̈ɔ̈m naa nde usiinà la ikyee uboo a an'dà. Nde waa kàbwaay, kàlɔɔŋà baar uboo a bwaar. \p \v 4 Mpal kàmay nde mulɔŋ, nde kàtɛn a Simɔn naa: « Làkyen uboboo a an'dà, làtɔɔm an'kwen abɛ kan'dà ntɔn mulwab nsö. » \v 5 Simɔn kun'fuur naa: « Un'lɔɔŋ, bi kan'kyer mpib aŋun'kiinà, wɛɛ bi akà undiir imɛn anki. Ntɔn ngye aman'swaŋ, mɛ in'kyer atɔɔm an'kwen. » \v 6 Ungö mutɔɔm ma, ba bàsiim nsö mbɔɔn, an'kwen màkäl tsütsü mukaamà. \v 7 Ba bàbel atɔŋ aba bàkäl uboo a bwaar lumwɛy ntɔn ba babay. Ba waa bàyi, bàyööl an'bwaar màmɔ̈ɔ̈l: ma màkäl tsütsü muminà ntɔn buur a nsö. \v 8 Mpal kàmɛn Simɔn abun, nde kàbü kà in'kɔl a Yɛsu, waa kàtɛn naa: « Mwol, lwomà tsütsü apà mɛ, ntɔn mɛ in'wà mbuur a man'be. » \v 9 Ntɔn nde anà atɔŋ ande matɛɛr màkyer awal ntɔn bàsiim ba nsö mbɔɔn. \v 10 Atɔŋ ande Zyak anà Ywan, baan a Zebàday, bàkäl sye asànaa nde. Apan, Yɛsu waa kàtɛn a Simɔn naa: « Twon an'man bɔɔmà, sɛmà apanà ngye an'bulà un'lɔ̈ɔ̈b a baar. » \v 11 Ungö bàmay ba mutwey an'bwaar u nkankyel, ba bàsàwɛy ma, waa bàläb Yɛsu. \s1 Yɛsu kan'kɔɔr ŋun'kyal a bay \r (Màt 8.1-4; Mlk 1.4-45) \p \v 12 Yàmɛnà naa Yɛsu kàkäl u bul mwɛy, ŋun'kyal a bay kun'mɛn nde, nde kàbü kusà ande, waa kun'bɔ̈ɔ̈n naa: « Mwol, kya ngye asàkwen, mpööŋ. » \v 13 Yɛsu kàsilà kɔɔ ande, waa kun'bä, waa kàtɛn a nde naa: « Mɛ an'kwen, pɔŋà! » Taaŋ nsil alan bay waa làlwomà. \v 14 Ungö apan nde kun'tsüŋ naa: « Twon an'kyään mbuur asin ndaa ayi. Wɛɛ, kyen akà ngaŋ ntɔn nde kaler, ungö waa ngye apà an'kab kàswɛŋ Mɔsɛ ntɔn mpööŋà angye, waa kya ikal imbäl ntɔn ba. » \v 15 Apan, làkoo ande làkyer apää ntsü yanswà, baar mbɔɔn bàyee ntɔn muwem ndaa ande anà muleŋ nkɔɔr unsà an'kyal aba. \v 16 Wɛɛ nde kàkyeenà kà ikal a mpey ntɔn mukàyamà Nzam. \s1 Yɛsu kan'kɔɔr mbuur aŋàkwɛkà \r (Màt 9.1-8; Mlk 2.1-12) \p \v 17 Yàmɛnà naa ilä mwɛy Yɛsu kàkäl mulɔŋ. Amfarisi anà alɔɔŋ a in'kɔɔn bàkäl paa sye ban'bwaay. Ba bàfü an'bul manswà mà Ngalilɛ, mà Yuday anà Yɛlusàlɛm. Ngwal a Mwol yàkäl a Yɛsu ntɔn mukɔɔr abɛy. \v 18 Apan sye, baar amwɛy bàtwäl mbuur mwɛy aŋàkwɛkà udu a ipɔy. Ba bàleŋà mukun'biil uboo a ndwà anà bun'tɔɔl kusà a Yɛsu. \v 19 Abà bàmɛn ba naa mbwo abilà yatɛy ntɔn baar bàkäl mbɔɔn, ba bàpfuul mun u mpaan a ndwà, waa bun'tɔɔl kusà a Yɛsu u mii a baar banswà. \v 20 Mpal kàmɛn nde làkwikilà aba, Yɛsu kàtɛn naa: « Mbuur wà, mɛ amadwääl nkul a man'be angye. » \v 21 Amfarisi anà alɔɔŋ a Un'kɔɔn waa bàyweerà u mpem aba naa: « Nà mbuur awà? Nde wàmubɛy Nzam. Nà kan'kwo mudwa nkul a man'be isàkal naa kà Nzam anki? » \v 22 Wɛɛ Yɛsu kàyöb nde ankyän aba, waa kàtɛn a ba naa: « An'kyän nà bɛ làwe amà u mpem abɛ? \v 23 Undiir nà akɔ̈ɔ̈n mpay mutɛn: Bàmadwääl nkul angye, lɛɛ mutɛn naa: Mbarà, kyen? \v 24 Apanà, yubwaŋ bɛ làyöb naa Mwan a mbuur we anà ikɔ̈b mudwääl baar nkul a man'be aba u mɛɛn pà. » Nde kàswɛŋ mbuur aŋàkwɛkà naa: « Mɛ amaswaŋ, mbarà, sɛn ipɔy angye, furà ndwà angye. » \v 25 Taaŋ nsil alan, u mii a baar banswà, laa kàmbarà nde, kàsɛn nde ipɔy ande, waa kàfurà ndwà ande wàmuyisà Nzam làkoo. \v 26 Baar banswà bàkäl mubem, waa bàsyäŋà Nzam. Unsà bɔɔmà ba bàtɛɛnà naa: « Bi kan'man indiir ibaŋ ŋàbawà. » \s1 Yɛsu kan'bel Lɛvi \p \v 27 Ungö apan Yɛsu kàtoo nde, nde kàmɛn un'füür a itɛr mwɛy ikɔb ande Lɛvi kan'bwaay kà ikal a isal ande. Nde kàtɛn a nde naa: « Yan'läb. » \v 28 Nde sye laa kàsàwɛy nde indiir byanswà, waa kun'läb. \v 29 Lɛvi kàwɛl Yɛsu unsà ubwaŋ banswà u ndwà ande. Afüür a itɛr mbɔɔn anà baar asin bàkäl mudyà anà nde u mɛsà. \v 30 Amfarisi anà alɔɔŋ a Un'kɔɔn bàkyer aŋüŋün, waa bàtɛn a alɔŋki a Yɛsu naa: « Ntɔn nkye làkadyaa bɛ ikal imwɛy anà afüür a itɛr anà baar a man'be? » \v 31 Yɛsu kafuur naa: « Kà baar abye anà ngwal u ndür anki bye anà mfun a un'ngaŋ, wɛɛ aŋukyal. \v 32 Mɛ kàyi anki muleŋ mbuul a mpem a baar a balàbal, wɛɛ mbuul a mpem a baar a man'be. » \s1 Yɛsu anà nkin a mbɔr \p \v 33 Amfarisi bàtɛn ande naa: « Alɔŋki a Ywan anà alɔŋki abi bàfàkin mbɔr mbalà mbɔɔn anà muyamà Nzam, wɛ alɔŋki angye isal aba udyà anà unwà. » \v 34 Nde kafuur naa: « Nkye asam a mbuur kan'tà bɔr ban'kwo bàkin mbɔr isàkal naa nde wà paa anà ba? \v 35 Ilä kyà paa bàsàlwom ba un'tɛɛl a bɔr, apan ba waa bàsàkin mbɔr. » \p \v 36 Nde kàfatɛɛl nsim yi: « Akà mbuur mwɛy ukwe anki muwal itɛɛnà a ipfɛy akün ntɔn mubaay ipfɛy aŋànün. Ntɔn itɛɛnà akin iyàpà anki ubwaŋ unsà ipfɛy aŋànün. \v 37 Akà mbuur mwɛy sye ukwe anki musà man akün uboo a mbeen itaan: naa tɛy, man akün iyàpfuul mbeen itaan, waa ipää, mbeen sye waa ikyà bwà. \v 38 Yubwaŋ musà man akün u mbeen akün. \v 39 Akà mbuur mwɛy ukwe anki mukwen man akün isàkal naa nde akyàfuràtànwà man itaan, ntɔn nde ayàtɛn naa: "Man a itaan mà ntsà." » \c 6 \s1 Yɛsu anà saba \r (Màt 10.1-4; Mlk 3.13-19) \p \v 1 Yàmɛnà naa ilä a saba mwey, Yɛsu kàkäl mulyaaŋ uboo a an'ywaŋ a blɛ. Alɔŋki ande bàbwee imfà, ungö mupfipfiy bya kà an'kɔɔ aba, waa bàdyee mbɛŋ a bya. \v 2 Amfarisi amwɛy bàkäl paa bàtɛn a ba naa: « Ntɔn nkye làkyerà bɛ ndaa mpa bàfàkyer kà ilä a saba? » \v 3 Yɛsu kafuur naa: « Nkye bɛ làtäŋ anki ndaa kàkyer David mpal kàwem nde ngyal anà baar bàkäl anà nde? \v 4 Nde kàbilà u ndwà a Nzam, kàwɛl mampà ufàpà ibɔɔn akà Nzam laa kàdi nde, mumwɛy nde kàpɛ akà baar bàkäl anà nde, itàkal naa ma angaŋ mpɛl bàfàdyà. » \v 5 Nde waa kàfàkwɛy abà: « Mwan a mbuur wà mfum a saba. » \s1 Mbuur aŋàkwɛkà kɔɔ \r (Màt 12.9-14; Mlk 3.1-6) \p \v 6 Yàmɛnà sye naa ilä a saba kyumwɛy Yɛsu kàbilà u ndwà a nköŋ a Ayudà, waa kàlɔɔŋà. Uboo kwo kàkäl anà mbuur kàkäl anà kɔɔ ibaal làŋàkwɛkà. \v 7 Alɔɔŋ a in'kɔɔn anà Amfarisi bàkäl musyebà Yɛsu a duu ntɔn muyöb naa nkye nde akyer akɔɔr mbuur ilä a saba, ntɔn ba bun'bämà ndaa. \v 8 Wɛɛ nde kàkyer ayöb an'kyän aba, waa kàbel mbuur kàkäl anà kɔɔ aŋàkwɛkà: « Mbarà, mbar uboboo pà. » Mbuur awà waa kàmbarà, waa kàmbär uboboo a baar. \v 9 Yɛsu waa kafuul naa: « Mɛ in'kwen muyöb: Nkye yubwaŋ mukyer ubwaŋ lɛɛ mukyer ube ilä a saba? Mutswà mɔ̈ɔ̈ a mbuur lɛɛ mukɔɔn atswà wa ilä a saba? » \v 10 Ungö apan, Yɛsu kàler ba banswà, waa kàtɛn a mbuur awun naa: « Sen kɔɔ angye. » Nde sye waa kàsen la, laa làkɔɔrà la. \v 11 Alɔɔŋ a Un'kɔɔn anà Amfarisi bàwem nkyɛl, waa bàsɛmà mutɛn ba a ba naa ba ininà bàkyer akà Yɛsu. \s1 Yɛsu kan'sɔɔl antööm kwem aŋiyweel \r (Màt 10.1-4; Mlk 3.13-19) \p \v 12 Mpal ayin Yɛsu kàlär udu a mɔŋ ntɔn mukàyamà. Nde kwo kàkyer mpib aŋun'kiinà muyamà Nzam. \v 13 Taaŋtyà, nde kàbel alɔŋki ande, waa kàsɔ̈ɔ̈l kwem aŋiyweel uboo a ba, nde kapɛ ikɔb naa antööm: \v 14 Simɔn, nde kun'pɛ ikɔb a Petɔlà, un'tɔŋ ande Andrɛ, Zyak, Ywan, Filipo, Bàtelàmay, \v 15 Màtay, Tuma, Zyak mwan a Alfɛ, Simɔn mbuur a mankay, \v 16 Yudà mwan a Zyak, anà Yudas Iskaryɔt, mbuur ayun'yälà. \s1 Yɛsu wàmulɔŋ anà mukɔɔr \r (Màt 4.23-25) \p \v 17 Ungö apan nde kàyàtyà anà ba, waa bàmbär kà ikal mwɛy kyà ibär, ikal bàkäl alɔŋki ande mbɔɔn anà un'kàbɔ a baar: baar a Yuday lanswà, bà Yɛlusàlɛm, anà baar bàfü un'kɔɔl a an'dà, a Tir anà Sidɔn. \v 18 Ba bàyi ntɔn mukun'wem anà ba bàkɔɔrà unsà an'kyal aba. Baar bàkäl anà an'dweelà an'be, bàkyer akɔɔrà. \v 19 Baar banswà bàleŋà muba nde u ndür, ntɔn ngwal mbɔɔn yàkatoo u ndür ande, ya yàkɔɔrà ba banswà. \s1 Un'sak anà ngyɛb \r (Màt 5.1-12) \p \v 20 Apan Yɛsu kàler alɔŋki ande, waa kàtɛn naa: \q1 « Un'sak akà bɛ aŋàlàmbwà, ntɔn imwol a Nzam kye anà bɛ! \q1 \v 21 Un'sak akà bɛ baar làwe anà ngyal mpalàbà, \q1 ntɔn bɛ làkyer asàyuur! \q1 Un'sak akà bɛ baar làlelà ŋàbawà, \q1 ntɔn bɛ làkyer asàsɛ! \p \v 22 « Un'sak asàkal akà bɛ isàkal naa ba bàmàlàyiiŋ, bàmàlàböŋ, bàmàlato, bàmàlapiy asànaa undiir a ŋingyäy ntɔn Mwan a mbuur! \v 23 Làkäl unsà un'sak mpal isàkwo ndaa ayin ntɔn bweel abɛ làsàkal mbɔɔn u du, ntɔn bànkaa aba bàkyerà abà akà aŋangɔɔm. » \q1 \v 24 « Wɛɛ ngyɛb akà bɛ, aŋun'naaŋ, ntɔn bɛ ndɛɛl abɛ lan'wal nsil apà. \q1 \v 25 Ngyɛb akà bɛ baar lan'yuur mpalàbà, \q1 ntɔn bɛ làsàwem ngyal. \q1 Ngyɛb akà bɛ baar làsɛɛ mpalàyi, \q1 ntɔn bɛ làsàkal kun'saabà anà uboo a ilel. \m \v 26 Ngyɛb, isàkal naa baar bàfàtɛn ndaa aŋàbwaŋ mpɛl akà bɛ, ntɔn bànkaa aba bàkyerà abà akà aŋangɔɔm a loor. \s1 Ukwen ntɔn ayiiŋ \r (Màt 5.38-48; 7.12) \p \v 27 « Wɛɛ bɛ baar banswà làweemà mɛ, mɛɛ alàkyään abà: Lakwen ayiiŋ abɛ, làkyer ubwaŋ akà baar bàfàlakyer ube, \v 28 làfuum làpɛɛm akà baar bàfàlaküül anà làyamà ntɔn baar bàfàlatwee. \v 29 Isàkal naa mbuur kàmapà mbar u twam, fàlɛɛ twam lumwɛy. Isàkal naa mbuur kan'gyɔɔr inkur angye, twon amun'tsuŋ muwal kàzak angye. \v 30 Pà akà mbuur wanswà kan'lɔm, wɛɛ twon an'lɔm undiir angye akà mbuur kan'gyɔɔr wa. \v 31 Undiir wanswà akwen ngye naa baar bàkyer akà ngye, kyer abun sye akà baar bumwɛy. \v 32 Isàkal naa ngye afàkwen baar bàfakwen, ngye bweel nà an'wal uboo kwo? Baar abɛ sye bàfàkwen baar bàfakwen. \v 33 Isàkal naa ngye ubwaŋ afàkyer akà baar bàfakyer ubwaŋ, ngye bweel nà an'wal uboo kwo? Baar abɛ sye bàfàkyer abun. \v 34 Isàkal naa ngye afàsɔɔm baar an'sà ngye làkyän naa ba bàkyer asafuur, bweel nà ngye an'wal? Ntɔn baar abɛ sye bàfàpà akà baar abɛ ntɔn ba sye bàfàwal asànaa ban'pà ba. \v 35 Làkwen ayiiŋ abɛ, làkyer ubwaŋ, làpɛ ukɔɔn adil bweel. Waa bweel abɛ làsàkal làkölàköl, bɛ sye làsàkal baan a Mwol a du, ntɔn nde afàswaŋ ubwaŋ ande akà baar bàfàfuur ube kà ikal a ubwaŋ anà akà baar abɛ. \v 36 Làkäl baar aŋàyɔl a ukwen ntɔn Taaràbɛ wàŋàyɔl a ukwen. » \s1 Twon lan'tsul nsaŋ \r (Màt 7.1-5) \p \v 37 « Twon lan'tsüül baar nsaŋ, waa bɛ sye mpa bàsàlatsüül nsaŋ. Twon lan'pà baar ikwàndwà, waa bɛ sye mpa bàsàlapà ikwàndwà. Làdwääl nkul, waa bɛ sye bàsàladwääl nkul. \v 38 Làpɛ, waa bɛ bàsàlapà: bàsàyööl mpàkɔr a kölàköl a ipfɛy abɛ a mbäl aŋàbwaŋ, yàŋàkinà, yàŋàndyeer, yàŋàpää. Ntɔn Nzam an'kab ande akà bɛ nde asàsi unsà isii làfàsyääl bɛ ntɔn baar bumwɛy. » \p \v 39 Yɛsu kàfàtɛn a ba u itim naa: « Nkye ikwàmii kan'kwo musyen ikwàmii wumwɛy? Nkye ba bàbɔ̈ɔ̈l bàkàbwà anki u fu? \v 40 Un'lɔŋki ukwe anki mulyaaŋ un'lɔɔŋ ande. Wɛɛ un'lɔŋki afàsyääl ndaa a un'lɔɔŋ ande afàbulà asànaa un'lɔɔŋ ande. \v 41 Ntɔn nkye amanà ngye isɛrà a un'lɛŋ akyà u dii a un'tɔŋ angye, wɛ ngye amanà anki kyɔɔl là u dii angye? \v 42 Ngye an'kwo aben mutɛn a un'tɔŋ angye naa: "Un'tɔŋ, yà mɛ alwom isɛrà a un'lɛŋ ki u dii angye", ngye mbuur mpa akamanà kyɔɔl alà u dii angye? Mbuur a mpem yweel, twab atàlwom kyɔɔl là u dii angye, ungö apan ngye waa ayàman ubwaŋàbwaŋ ntɔn ngye alwom isɛrà a un'lɛŋ ki u dii a un'tɔŋ angye. » \s1 Un'te anà mbɛŋ awa \r (Màt 7.16-20; Mlk 12.33-35) \p \v 43 Yɛsu kàfàtɛn naa: « Un'te aŋàbwaŋ ufàbɔr anki mbɛŋ ambe, un'te un'be sye ufàbɔr anki mbɛŋ aŋàbwaŋ. \v 44 Ntɔn un'te wanswà bàfàyöb unsà mbɛŋ a wa. Fige bàfàkwol anki unsà ibwiy a nsyeenà, rɛzɛ sye bàfàbwo anki u mikyɛl. \v 45 Mbuur aŋàbwaŋ afàwal ndaa aŋàbwaŋ unsà an'kyän aŋàbwaŋ màfàtoo u mpem ande, wɛɛ mbuur un'be afàwal ndaa a mbe unsà an'kyän ande mube. Ntɔn ndaa yanswà ufàtɛn mbuur ifàfà u mpem ande. » \s1 Ndwà yweel \r (Màt 7.24-27) \p \v 46 « Wɛɛ Ntɔn nkye lan'beelà bɛ naa Mwol, Mwol, wɛɛ bɛ ndaa amɛ làfàlab anki? \v 47 Mɛ in'kyer ayàlàswaŋ naa mbuur afàwem ndaa amɛ anà afàsyääl ya, nde wà nà: \v 48 Nde wà asànaa mbuur kàkwen mutoŋ ndwà ande, kàkyer atim, ufàtim, waa kàmɛn nkɔŋ ntɔn musà un'bään a ntööŋ udu a nkɔŋ ayi. Mbul a ngwal kànɔ̈ wa, un'pöb a ngwal kàni wa ndwà ayin, wɛɛ ndwà ayin yàbü anki ntɔn ya bàtɔ̈ŋ udu a nkɔŋ. \v 49 Wɛɛ mbuur afàwem ndaa amɛ wɛɛ nde ya ufàsyääl anki, wà asànaa mbuur kàtɔ̈ŋ ndwà ande udu a ansɛŋ ukɔɔn un'bään, ibɔɔ a an'dà laa byà ni bya ndwà ayin, laa yàbwabà ya. » \c 7 \s1 Yɛsu kan'kɔɔr un'syääl a mfum a aŋità a Lɔmà \r (Màt 8.5-13) \p \v 1 Ungö mutɛn a baar ndaa yanswà kàkwen nde mutɛn, Yɛsu kàkyen Kapɛrnawum. \v 2 Un'tsüüŋ a kaptɛn mwɛy aŋità a Lɔmà kàfakweenà nde mbɔɔn kàkäl anà ukyal, tsütsü mukwà. \v 3 Mpal kàwem nde làsaŋ a Yɛsu, nde kàtöm abyääl a Ayudà ntɔn ba bàkun'bɔɔn naa nde uyàkɔɔr un'tsüüŋ ande. \v 4 Ba waa bàyi akà Yɛsu, bun'bɔ̈ɔ̈n, waa bàtɛn naa: « Mbuur wà kan'kwo muwal bweel aŋàkwo, \v 5 ntɔn nde afàkwen nsi abi, nde sye kàtöŋ ndwà a nköŋ abi a ngim ande ŋakwo. » \v 6 Yɛsu kàkyen anà ba. Mpal kàkäl nde tsütsü a ndwà a mbuur awun, mbuur wa kàtɔ̈m asam ande ntɔn mutɛn naa: « Mwol, twon an'pà ndür ngye mpay. Mɛ in'wà mbuur a man'be, mɛ in'kwe anki muwal ngye u ndwà amɛ. \v 7 Lalan mpa in'yi mɛ, mɛ ŋakwo. Tɛn ngɔk mwɛy ntɔn un'tsüüŋ amɛ ukɔɔrà. \v 8 Ntɔn mɛ ŋakwo in'wà mfum u ngyɛl, wɛɛ mɛ in'we anà aŋità in'fàler mɛ, mɛ in'sàtɛn a umwɛy naa: "Kyen", laa ukyà nde. Mɛ in'sàtɛn a wàsin naa: "Yà", laa uyà nde. Mɛ in'sàtɛn a un'tsüüŋ amɛ naa: "Kyer abà", laa ukyer nde. » \v 9 Mpal kàwem Yɛsu ndaa ayi, nde kàkyey kaptɛn awà, waa ubulà, uler baar banswà bàyun'labà, waa kàtɛn naa: « Mɛ, mɛ alàkyään, itàkal kà Isàlɛl mɛ ŋàtàman anki làkwikilà a mbɔɔn abà. » \v 10 Baar kàtöm kaptɛn, bàfurà ba ndwà ande, ba bàmɛn un'tsüüŋ ande wàŋàkɔɔrà. \s1 Yɛsu kan'wiy mwan a un'kweel a un'dim mwɛy \p \v 11 Yàkäl naa ilä kyàlääb pa, Yɛsu kàkyen bul mwey ikɔb a la Nayin. Alɔŋki ande anà un'sɛŋ a baar bàkäl mukyà anà nde. \v 12 Mpal kàkäl nde tsütsü a bul alan, iköŋ a baar kyàkäl mukàdyee ndom, mwan baal mwɛy mpɛl wà un'kweel a un'dim mwɛy. Baar a bul alan mbɔɔn bàkäl anà nde. \v 13 Mpal kun'mɛn Mwol, ngyɛb yàkyer un'käär, waa kun'kyään naa: « Twon an'lel! » \v 14 Nde kàsin tsütsü a un'böl, waa kàbä wa. Baar bàyisyeenà wa laa bàmbär ba. Nde waa kàtɛn naa: « Mwan baal, mɛ amaswaŋ, wiyà! » \v 15 Ndom waa ubwaay, waa usɛmà muyäm. Yɛsu waa kun'fuur akà ngwän. \v 16 Baar banswà bàkäl u bɔɔmà anà musyäŋà Nzam, waa bàtɛɛnà naa: « Ŋangɔɔm a kölàköl kan'too uboo a bi, Nzam kan'yàbay baar ande. » \v 17 Làsaŋ a Yɛsu alà làkyer apää u Yuday lanswà anà kà an'bul a tsütsü manswà. \s1 Akyeey a Ywan Un'düümà \r (Màt 11.2-19) \p \v 18 Alɔŋki a Ywan bàkyer un'kyäänà ndaa ayi. \v 19 Nde kàbel abɔ̈ɔ̈l uboo a ba, waa katöm akà Mwol ntɔn ba bun'fuul naa: « Nkye ngye awà Klistɔ awà ayàyà, lɛɛ bi ikyer adil wàsin? » \v 20 Mpal bàkɔlà ba apà Yɛsu, ba bàtɛn a nde naa: « Ywan Un'düümà kàmitɔm akà ngye ntɔn muyöb naa nkye ngye awà mbuur awayàyà, lɛɛ bi ikyer adil wàsin? » \v 21 Taaŋ nsil alan, Yɛsu waa ukɔɔr baar a an'kyal mbɔɔn, baar bàkäl anà an'too anà baar bàkäl anà an'dweelà an'be, waa uduub mii a ikwàmii mbɔɔn. \v 22 Nde kafuur abà: « Kàlun'kyään Ywan ndaa yanswà lan'man anà lan'wem bɛ: Ikwàmii bàmuman, ikar bàmumbarà, baar a ukyal a bay bàmupɔŋà, ikwan'tsü bàmuwem, ndom yàmuwiyà, ndaa a Nzam bàmulɔŋ akà aŋàlàmbwà. \v 23 Un'sak akà mbuur mpa asàpiy làkwikilà ande amu mɛ. » \p \v 24 Ungö a nkyeen a alɔŋki a Ywan, Yɛsu kàsɛmà mutà imbäl a Ywan: « Bɛ ininà làkàler u nsye a ipɔl? Kite a iful kànini un'pöb? \v 25 Wɛɛ bɛ ininà làkàler? Mbuur kàbwäärà a ntwɛn? Làler, baar bàfàbwaar ipfɛy a ntal anà bàfàkal unsà un'naaŋ, bàfàkal uboo a ndwà a amfum. \v 26 Bɛ ininà làkàler? Ŋangɔɔm mwɛy? Ndandaa mɛ alàkyään, nde kan'söön ŋangɔɔm. \v 27 Nde wà mbuur awà bàsön naa: \q1 "Le, mɛ an'tɔm un'kyeey amɛ kusà angye, \q1 ntɔn muyilà mbwo angye kusà a ngye." \p \v 28 « Mɛ alàkyään naa uboo a baar banswà kàbör un'kaar, akà umwɛy kàmusöön watɛy. Wɛɛ kimbuur ikikye uboo a Imwol a Nzam kàmun'söön. » \v 29 Baar banswà bàweemà ndaa ande, itàkal afüür a itɛr, bàkyer akyey naa Nzam wà balàbal, lalan bàkyeenà ba mukàwal ndüümà a Ywan. \v 30 Wɛɛ amfarisi anà alɔɔŋ a Un'kɔɔn bàtön ndaa kàkwen Nzam ntɔn ba anà ndüümà a Ywan. \v 31 Yɛsu kàfàtɛn naa: « Mɛ baar a taaŋ alà an'kwo mukasi anà nà? Ba bà asànaa bànà? \v 32 Ba bà asànaa baan bàfàmbàmbar u balàbal anà bàfàtɛn ba a ba naa: Bi kàlabɛɛrà mfuŋ, wɛɛ bɛ làkyen anki, bi kàlàtɔ̈ɔ̈l an'diim a ilel, wɛɛ bɛ làlel anki. \v 33 Ntɔn Ywan Un'düümà kàkyer ayà, kàdyee anki nsɔ, kànwee anki man, wɛɛ bɛ làtɛɛnà naa: Nde we anà dweelà a làbe. \v 34 Mwan a mbuur kan'yà, akyer adyà, akyer anwà, wɛɛ bɛ làtɛn naa: "Awà wà ndyeel anà un'nweel a man, un'sam a afüür a itɛr anà baar a man'be." \v 35 Wɛɛ an'yeerà a Nzam, baar bàfàman naa ma màbalàbal bà baar bàfàkyey ma. » \s1 Yɛsu u ndwà a umfarisi Simɔn \p \v 36 Yàmɛnà naa umfarisi mwɛy kàbel Yɛsu mukàdyà u ndwà ande. Yɛsu kàbilà nde u ndwà a mbuur awun, waa kàsɛmà mudyà u mɛsà. \v 37 U bul alan kàkäl anà un'kaar a pasàsɛ mwɛy. Mpal kàwem nde naa Yɛsu wàmudyà u ndwà a mbuur awun, nde kàyàbilà anà làbuuŋ a pɛɛl làŋàyɔl a may a usɔŋ, \v 38 nde kàbü ungö a Yɛsu kà in'kɔl ande. Nde kàkäl mulel, nsaaŋ ande yàbwee kà in'kɔl a Yɛsu, waa kàkɔɔmà ya a ntswe ande, kàndüürà mya, waa kàkiirà mya may a usɔŋ. \v 39 Un'mfarisi awà kàbel Yɛsu u ndwà ande kàmɛn nde abun, laa kàyweerà nde u mpem naa: « Mbuur wà ulàkal ŋangɔɔm a ndandaa, nde akyer alàyöb naa un'kaar awà wà nà, nde akyer alàyöb naa nde wà un'kaar a pasàsɛ. » \v 40 Yɛsu kun'fuur u ndaa a dudu naa: « Simɔn, mɛ in'we anà kindaa muyäm anà ngye. » Nde kàfuur naa: « Un'lɔɔŋ, yäm. » \v 41 Yɛsu naa: « Ilä mwɛy un'pɛɛl a nkul mwɛy kàkäl anà asɔ̈ɔ̈m abɔ̈ɔ̈l. Wàtàtwɛb kàlun'fuur an'falà nkam tyeen, wàyweel an'falà an'kwem an'tyeen. \v 42 Baar abà bàbɔ̈ɔ̈l bàkäl anki anà ngim mukun'fuur. Nde waa kadwääl nkul. Uboo a baar abà bàbɔ̈ɔ̈l, nà ayun'kwen aŋàsöön? » \v 43 Simɔn kun'fuur naa: « Mɛ in'kasii naa mbuur awà kàdwääl nde nkul a mbɔɔn. » Yɛsu naa: « An'man, ngye an'yweer ubwaŋ. » \p \v 44 Ungö apan, Yɛsu waa uler un'kaar awun, waa utɛn a Simɔn naa: « Ngye akyun'manà un'kaar wà? In'bilà mɛ u ndwà angye, ngye an'dà an'pɛ anki muywɛy in'kɔl, wɛɛ nde, nde mya kan'ywɛy a nsaaŋ ande anà kan'kɔɔm mya a ntswe ande. \v 45 Ngye mɛ andüür anki, wɛɛ nde, sɛmà in'bilà mɛ nde uyɔ̈n anki mundüür in'kɔl amɛ. \v 46 Ngye mɛ may a usɔŋ an'tsüül anki kun'tswe, wɛɛ nde, nde kan'tsuul may a usɔŋ kà in'kɔl amɛ. \v 47 Lalan mɛ akyään naa bàkyun'dwääl nkul a man'be ande manswà, ntɔn nde kan'kwen mbɔɔn. Wɛɛ mbuur akwà bàmun'dwääl nkul a man'be ikikye, nde akwen sye ikikye. » \v 48 Waa nde kàtɛn a un'kaar awun naa: « Mɛ amadwääl nkul a man'be angye. » \v 49 Baar bumwɛy bàkäl anà nde bàtɛɛnà u mpem naa: « Mbuur awà wà nà, nde mudwääl baar nkul a man'be aba? » \v 50 Waa Yɛsu kàtɛn a un'kaar awun naa: « Làkwikilà angye làmatswà mɔ̈ɔ̈, kyen unsà duu. » \c 8 \s1 Akaar bàyikyeenà a Yɛsu \p \v 1 Yàkäl naa ungö a an'taaŋ, Yɛsu kàkyen uboo a an'bul a kölàköl anà an'bul ikikye ntɔn mulɔŋ anà mupay làsaŋ a Ndaa Aŋàbwaŋ yà Imwol a Nzam, alɔŋki bàkwem aŋiyweel bàkäl anà nde \v 2 anà akaar amwɛy kàkɔɔr nde unsà an'dweelà an'be anà an'kyal mà ifà ifà: Màlye bàfabeelà un'nsi Magàdala, uboo ande insɔŋà nsambwaar myàtoo, \v 3 Zyan, un'kyay a Shuzà mbuur a isal a Ɛlɔdi, Suzan, anà akaar asin bàyibayà Yɛsu anà alɔŋki ande unsà indiir aba. \s1 Nsim a un'köön \r (Màt 13.1-9; Mlk 4.1-9) \p \v 4 Baar mbɔɔn bàfü an'bul a kölàköl bàyàköŋ apà Yɛsu. Nde katɛɛl nsim yi: \v 5 « Un'köön mwɛy kàtoo mukàkɔn mbɛŋ ande. Umpal kàmwɛŋ nde ya, yar làmwɛy làbü u mbwo: baar bàndyaar ya, nɛn a du waa yàdi ya. \v 6 Yar lumwɛy làbü udu a nkɔŋ: mpal yàmɛn ya, bite laa byàyöm bya, ntɔn mɛɛn màkäl màŋàyɔm. \v 7 Yar lumwɛy làbü uboo a nsyeenà: nsyeenà yàyɛl mbwo mwɛy anà in'te, waa yàfwee mya. \v 8 Yar lumwɛy làbü u mɛn aŋàbwaŋ: mpal làyɛl la, la làbör mbɛŋ mbɔɔn: imbɛŋ mwɛy kyàbör mbɛŋ nkam anà nkam. » Yɛsu waa kàkwɛy abà: « Wɛy mbuur awe anà an'tsü awem uwem. » \s1 Ntɔn nkye Yɛsu ufàsyääl nde nsim \r (Màt 13.10-17; Mlk 4.10-12) \p \v 9 Alɔŋki ande bun'fuul naa nsim ayi iswaŋà aben. \v 10 Nde kafuur naa: « Bweel a bɛ là naa bɛ làkyàyöb ngyee a imwol a Nzam, wɛ akà baar bumwɛy, ndaa ayi bàfakyään unsà nsim. Ntɔn, \q1 "itàkal naa ba bàkyer aleerà, ba bàkɔ̈ɔ̈n aman, \q1 "itàkal naa ba bàkyer aweemà, ba bàkɔ̈ɔ̈n ayöb." » \s1 Yɛsu wàmubuul nsim a un'köön \r (Màt 13.18-23; Mlk 4.13-20) \p \v 11 « Mpalàbà làwem mbuul a nsim ayi: Mbɛŋ yà ndaa a Nzam. \v 12 Kɔl a mbwo, là baar bàfàwem ndaa a Nzam, wɛɛ Satanà waa uyàlwom ya u mpem aba ntɔn ba bàkɔ̈ɔ̈n asà làkwikilà anà bàkɔ̈ɔ̈n awà möö. \v 13 Udu a nkɔŋ yà baar bàfàwem ndaa a Nzam anà bàfàwal ya unsà un'sak, wɛɛ ba ya bàfàkaar anki u mpem aba, làkwikilà aba bwɛl latɛy. La in'swɛy myatɛy, isàkal naa mpay yan'yà, ba ban'piy làkwikilà aba. \v 14 Mbɛŋ yàbü u nsyeenà yà baar bàfàwem ndaa a Nzam, wɛɛ ba ya bàfàküünà a mpay anà ngyal a indiir a mɛɛn. Abun ya ifàbɔr anki mbɛŋ. \v 15 Mbɛŋ yàbü u mɛn aŋàbwaŋ yà baar bàfàwem ndaa a Nzam anà bàfàwal ya unsà un'sak, bàfàkaar ya u mpem aba anà bàfàsyääl ya. Ya ifàbɔr mbɛŋ. » \s1 Nsim a mwinà \r (Mlk 4.21-25) \p \v 16 Yɛsu kàläb abà: « Akà mbuur mwey ukwe anki mukyä mwinà waa ukümà wa kantin, itàkal usi wa ungyɛl a itäb. Wɛɛ nde wa asà udu a ikɔlà a un'te ntɔn baar bàbilà u ndwà bàmɛn pɛɛlà. \v 17 Undiir wanswà wàŋàyee ŋàbawà, akyer asàmɛnà u pɛɛlà. Undiir wanswà wà unku, baar bàkyer asàyöb wa, wa sye asàmɛnà u leŋ. \v 18 Làlɛɛ an'tsü abɛ ntɔn muwem ubwaŋàbwaŋ, ntɔn bàsàkwɛy akà mbuur awe anà undiir, wɛ akà mbuur mpa awe anà undiir bàsàlwom undiir ufàsi nde naa nde we anà wa. » \s1 Ngwän anà atɔŋ a Yɛsu \r (Màt 12.46-50; Mlk 3.31-35) \p \v 19 Yàmɛnà naa ngwän anà atɔŋ a Yɛsu bàyi muyàbwey anà nde, wɛɛ yàkäl mpay ba mukun'man ntɔn baar bàkäl mbɔɔn. \v 20 Baar bun'kyään naa: « Ngwa anà atɔŋ angye bà unsà, ba bàkwen mukaman. » \v 21 Nde kafuur naa: « Maa anà atɔŋ amɛ bà baar bàfàwem ndaa a Nzam anà bàfàsyääl ya. » \s1 Yɛsu kan'kwaam un'pöb \r (Màt 8.23-27; Mlk 4.35-41) \p \v 22 Yàlɔ̈m naa ilä mwɛy, Yɛsu kàbilà u bwaar a kölàköl anà alɔŋki ande, waa kàtɛn a ba naa: « Tsweenà bi isabà sim a ɛwà. » Ba waa bàkyen. \v 23 Mpal bàkäl ba mubweel, Yɛsu waa kàbɔ̈ɔ̈n. Kà imbürà, un'pöb a ngwal kàyi udu a ɛwà. An'dà waa màsɛmà mubilà u bwaar, ba bàkäl u mpay a ukwà. \v 24 Alɔŋki bàsin tsütsü apà Yɛsu, waa bun'wiy anà in'kwɛŋ u mun: « Un'lɔɔŋ, Un'lɔɔŋ, bi abà ikwà! » Nde waa usubà, waa uŋän un'pöb anà ibɔ a kölàköl byà an'dà: bya waa byàkwamà, duu waa làbilà. \v 25 Apan, Yɛsu kàtɛn a alɔŋki ande naa: « Làkwikilà abɛ làken? » Wɛɛ ba bàkäl u bɔɔmà anà unsà ubem, ba bàtɛɛnà ba a ba naa: « Baal awà wà nà? Nde wàmuŋän un'pöb anà ibɔ a an'dà, bya sye byàmukun'weemà. » \s1 Yɛsu kan'kɔɔr baal kàkäl anà an'dweelà an'be \r (Màt 8.28-34; Mlk 5.1-20) \p \v 26 Ba bàkɔlà u mɛɛn a Ngɛlàsà u sim a Ngalilɛ. \v 27 Pa kàtɔ̈l Yɛsu làkɔl u mɛɛn, mbuur mwɛy wà bul alan kàkäl anà insɔŋà mbɔɔn, nde kàyi akà Yɛsu. Sɛmà itaan nde kàkälà nsàpɔl. Nde kàkweenà anki mukal u ndwà, nde kàfabwaayà uboboo a an'dii. \v 28 Mpal kàmɛn nde Yɛsu, nde kabü kà in'kɔl ande, waa kàlal in'kwɛŋ mutɛn u ndaa a ngwal naa: « Yɛsu, Mwan a Nzam a Dudu, mɛ anà ngye un'tüüb nà? Mɛ amabɔɔn, twon aman'pà mpay. » \v 29 Yɛsu waa kàböŋ insɔŋà myàkäl uboo a mbuur awà. Ntɔn mya myun'bilà itaan. Ba bàfun'bäämà an'dwaaŋ anà impaaŋ a in'te kà an'kɔɔ anà kà in'kɔl ntɔn nde ukɔ̈ɔ̈n atiin. Wɛɛ nde kàkyer afatsuulà mya myanswà, insɔŋà myun'syeenà u nsye a ipɔl. \v 30 Yɛsu waa kun'fuul naa: « Ikɔb angye nà? » Nde kàfuur naa: « Un'kàbɔ. » Ntɔn insɔŋà mbɔɔn myàbilà amu ande. \p \v 31 Insɔŋà amin myàbɔ̈ɔ̈n Yɛsu naa nde ukɔ̈ɔ̈n akatɔm uboo a un'baan. \v 32 Wɛɛ tsütsü apan làkäl anà làböl a ngul làmuyidyà udu a mɔŋ, lalan myàlɔ̈m mya akà Yɛsu naa mya myàbilà uboo a ngul. Nde waa kapɛ mbwo. \v 33 Apan, insɔŋà myàtoo mya unsà mbuur awun, mya myàbilà u ngul ayin, làböl a ngul waa làparà ntiin fà iköl a mɔŋ, laa làkàbwà la kà an'dà, waa làminà. \v 34 Aseey bàmɛn ba abun, laa bàtiin ba, bàkyen ba mukàpay làsaŋ kà an'bul anà kà itsuŋ a ndwà. \v 35 Baar bàyi ntɔn muyöb naa ya yàlyaaŋ aben. Mpal bàyàtol ba tsütsü apà Yɛsu, bàmɛn ba ŋukɔŋ akyàbwaay kà in'kɔl a Yɛsu, akyàbwaar, akyàkal a duu, ba bàmɛn bɔɔmà. \v 36 Baar bàkäl paa mpal kàkɔɔr nde ŋukɔŋ, bàkyäänà baar naa nde kun'kɔɔr aben. \v 37 Kyakin baar a Ngɛlàsa banswà bàkäl ba u bɔɔmà, waa bàlɔ̈m akà Yɛsu mulwomà apà ba. Nde kàbilà u bwaar ntɔn mufurà. \v 38 Mbuur awà kàkɔɔrà unsà an'dweelà an'be kàlɔ̈m akà Yɛsu naa nde uyilyaaŋ anà nde, wɛɛ Yɛsu kun'fuur naa: \v 39 « Furà ndwà angye, kyen kakyään ndaa yanswà kan'kyer Nzam akà ngye. » Lalan mbuur awà kàkàpay nde làsaŋ a ndaa yanswà kàkyer Yɛsu akà nde u bul lanswà. \s1 Mwan a Zayirɔs wà un'kaar anà un'kaar kàbä Yɛsu kà ipfɛy \r (Màt 9.18-26; Mlk 5.21-43) \p \v 40 Mpal kàfurà Yɛsu Ngalilɛ, baar banswà bun'wɛl unsà ubwaŋ banswà, ntɔn ba bàkäl mukun'dilà. \v 41 Apan mbuur mwɛy ikɔb ande Zayirɔs laa kàyi nde. Nde kàkäl mfum a ndwà a nköŋ a Ayudà. Nde kàbü kà in'kɔl a Yɛsu, waa kun'bɔ̈ɔ̈n naa nde ukyen ndwà ande: \v 42 mwan ande mwɛy mpɛl wà un'kaar wà tsütsü mbul kwem aŋiyweel kàkäl musyäämà mɔ̈ɔ̈. \p Yɛsu waa kàkyen ndwà a mbuur awun. Apan, baar mbɔɔn bàyibääbà u mbil a ndür ande. \v 43 Uboo a baar aban kàkäl anà un'kaar mwɛy kàyimanà an'kil mbul kwem aŋiyweel. Nde kàdwä ngim mbɔɔn akà angaŋ, wɛɛ nde kàkɔɔra anki. \v 44 Nde kàsin tsütsü ungö a Yɛsu, waa kun'bä u làpan a ipfɛy ande. Taaŋ nsil alan an'kil laa màtsü ma mutoo. \v 45 Yɛsu waa kàfuul naa: « Nà kàman'ba? » Wɛɛ akà mbuur mwɛy kàkyey anki. Petɔlà waa kàtɛn a nde naa: « Ambà Un'lɔɔŋ, baar bàmasà uboboo, bà mbɔɔn bà imbäm'dir anà ngye. » \v 46 Nde waa kàtɛn naa: « Mbuur akyer an'ba: mɛ in'kyer awem naa dweelà a ngwal mwɛy lan'too u ndür amɛ. » \v 47 Un'kaar awun kàmɛn nde naa undiir kàkyer nde kan'mɛnà u mii a baar, laa kàsin nde tsütsü apà Yɛsu, kàbü nde kà inkɔl ande, waa kàtɛn u mii a baar ntɔn nkye kun'bä nde anà muswaŋ naa taaŋ nsil alan nde waa kàkɔɔrà. \p \v 48 Yɛsu kàtɛn a nde naa: « Mangwa, làkwikilà angye làmatswà mɔ̈ɔ̈, kyen unsà duu. » \p \v 49 Nde kàkäl anki aŋàtàmay mutɛn mpal kàyi mbuur kàfü ndwà a mfum a ndwà a nköŋ a Ayudà. Waa kun'kyään naa: « Mwan angye wà unkaar kan'kwà, twon afun'twääl Un'lɔɔŋ nkwom. » \v 50 Mpal kàwem Yɛsu abwɛy, nde kàtɛn a Zayirɔs naa: « Twon an'man bɔɔmà, sà làkwikilà mpɛl, mwan angye akyer akɔɔrà. » \v 51 Mpal kàkɔlà nde, Yɛsu kàkwen anki naa baar asin bàbilà u ndwà, wɛ Petɔlà, Ywan, Zyak, taar anà ngwän a mwan mpɛl. \v 52 Ntsü yanswà baar bàkäl mulel. Yɛsu waa kàtɛn naa: « Twon lan'lel, nde ukü anki, nde kan'bɔ̈ɔ̈n twaal. » \v 53 Wɛɛ ba bàkyer un'sɛɛ, ntɔn ba bàkyer ayöbà naa nde kàkäl aŋàkwà. \v 54 Apan, Yɛsu kàtɛ kɔɔ a kimwan un'kaar awun mpi, waa kàtɛn a nde u ndaa a ngwal naa: « Mwan amɛ, wiyà! » \v 55 Laa kàwiyà nde, waa kàmbarà. Yɛsu kàswɛŋ naa ba bun'pɛ udyà. \v 56 Aböör a mwan un'kaar awun matɛɛr màkyer awal. Wɛɛ Yɛsu katsüŋ mukyään mbuur asin ndaa ayin. \c 9 \s1 Isal a antööm bàkwem aŋiyweel \r (Màt 10.5-15; Mlk 6.7-13) \p \v 1 Yɛsu kàtüüb antööm bàkwem aŋiyweel, waa kapɛ ngwal anà ikɔ̈b muböŋ insɔŋà myanswà anà mukɔɔr an'kyal. \v 2 Ungö apan, waa katöm mukàpay làsaŋ a Imwol a Nzam anà mukɔɔr an'kyal. \v 3 Nde kàtɛn a ba naa: « Twon lan'wal undiir ntɔn mbwo: itàkal unsɔk, itàkal ngɔɔr, itàkal isaa, itàkal ngim. Twon lan'syen inkur byeel. \v 4 Isàkal naa bàmàlawal u ndwà mwɛy, làbwaay apan tii taaŋ làsàlwomà bɛ kà ikal akin. \v 5 Isàkal naa mbuur kàlawɛl anki, làlwomà u bul alan, sàlàkɔɔb un'twà a in'kɔl abɛ: kya isàkal imbäl ibe ntɔn ba. » \v 6 Apan, alɔŋki bàkyen ba, ba bàyilyaaŋà bul a bul muyikyään Làsaŋ Aŋàbwaŋ anà muyikɔɔr abɛy. \s1 An'kyän a Ɛlɔdi \r (Màt 14.1-12; Mlk 6.14-29) \p \v 7 Mfum Ɛlɔdi kàwem nde ndaa ayi yanswà, nde kàyweerà naa nde akyer aben. Ntɔn baar mbɔɔn bàtɛɛnà naa Ywan kan'wiyà, \v 8 bumwɛy naa Ԑlya kan'fàmɛnà, wɛɛ bumwɛy naa umwɛy uboo a aŋangɔɔm bà itaan kan'wiyà. \v 9 Wɛɛ Ɛlɔdi kàtɛɛnà naa: « Mɛ Ywan kàkyun'tsul un'tswe: nà mbuur wa in'fiweemà mɛ làsaŋ a tub lalɛy? » Nde kàleŋà mukun'man. \s1 Yɛsu kan'dii abaal nsaab tyeen \r (Màt 14.13-21; Mlk 6.30-44; Ywn 6.1-14) \p \v 10 Mpal bàyàfurà antööm, ba bàkyäänà Yɛsu indiir byanswà bàkyer ba. Nde kawɛl, waa kasyen ukɔl, u bul mwɛy ikɔb a la Bɛtesayidà. \v 11 Baar mbɔɔn bàyöb ba naa Yɛsu anà alɔŋki ande bà u bul alan, laa baläb ba. Yɛsu kawɛl nde, laa kakyäänà nde ndaa a imwol a Nzam. Nde kàkɔɔr sye baar bàkäl anà ngyal akɔɔrà. \v 12 Mpal bàmɛn antööm bàkwem aŋiyweel naa taaŋ lan'sɛmà muminà, ba bàsin tsütsü apà Yɛsu, waa bun'kyään naa: « Apay baar, ba bàkyen kà an'bul anà u bitsuŋ a ndwà byà tsütsü ntɔn ba bàkàleŋ ikal abɔ̈ɔ̈n anà isaa adyà ntɔn bi apà ibà u nsye a ipɔl. » \v 13 Yɛsu waa kafuur naa: « La pɛ udyà bɛ ŋakwo. » Ba waa bun'fuur naa: « Bi iwe amà mampà tyeen anà nsö yweel, tɛn naa bi ŋakwo ikàsom isaa ntɔn mbul a baar wà. » \v 14 Abaal bàkäl isii a nsaab tyeen. Yɛsu naa: « Làswɛŋ baar bàbwaay an'kwem an'tyeen, an'kwem an'tyeen. » \v 15 Ba bàkyer abun, bàpɛ baar banswà ikal abwaay. \v 16 Yɛsu kàwɛl mampà mà an'tyeen anà nsö yàyweel, waa kàler u du, kàfuur an'tɔɔn akà Nzam. Ungö apan waa kàtsül mampà anà nsö, waa kàpɛ alɔŋki ande ntɔn mupà akà baar banswà. \v 17 Baar banswà waa bàdi, bàyüür. Itiir a mampà byàsäl mbɔↄn, bya byàyööl in'lwaŋ kwem aŋiyweel. \s1 Petɔlà kan'tɛn naa Yɛsu wà Un'tswää a mɔ̈ɔ̈ \r (Màt 16.13-19; Mlk 8.27-29) \p \v 18 Ilä mwɛy Yɛsu kàkäl muyamà u mpey anà alɔŋki ande, waa kafuul naa: « Baar bàfàtɛn naa mɛ in'wà nà? » \v 19 Ba bàfuur naa: « Ywan Un'düümà, bumwɛy, Ԑlya, bumwɛy, umwɛy uboo a aŋangɔɔm kan'wiyà. » \v 20 Nde waa kafuul naa: « Wɛɛ bɛ ŋakwo làtɛn naa mɛ in'wà nà? » Petɔlà waa kàfuur naa: « Ngye awà Klistɔ a Nzam. » \s1 Yɛsu kan'kyään nkweel ande anà ngwiiyà ande \r (Màt 16.13-19; Mlk 8.27-29) \p \v 21 Yɛsu katsüŋ mukyään mbuur akà ikikye. \v 22 Nde waa kàfàkwɛy naa: « Mwan a mbuur akyer aman mpay mbɔɔn. Andweer, amfum a angaŋ anà alɔɔŋ a in'kɔɔn bàkyer un'tɔn, bàkyer un'dwa, waa ilä kyàtär nde akyer awiyà. » \p \v 23 Ungö, nde waa kàtɛn akà baar banswà: « Isàkal naa mbuur akwen mukan'lab, wɛy nde ukɔɔb ndür ande, usɛn buur ande ilä byanswà, wɛy nde kan'läb. \v 24 Ntɔn mbuur usàkwen muyee möö ande, wa asàkyà bwà. Wɛɛ mbuur usàpiy möö ande ntɔn mɛ, nde asàtswà wa. \v 25 Bweel nà mbuur kan'kwo muwal isàkal naa nde kan'wal mɛɛn manswà, wɛɛ mɔ̈ɔ̈ ande ukyà bwà? \v 26 Mbuur usàwem mɛ nswɛn anà ndaa amɛ, Mwan a mbuur sye asun'wem nswɛn mpal usàyà nde unsà làkoo ande anà là Taa anà là akyeey in'kyɛɛl. \v 27 Ndandaa mɛ alàkyään, bàmbɔɔn uboo abɛ bàyàkal aŋàtàkwà anki kusà muman Imwol a Nzam. » \s1 Ngyoolà a Yɛsu \r (Màt 17.1-8; Mlk 9.2-8) \p \v 28 Kà isii a ilä naan ungö a ndaa ayi, Yɛsu kàwɛl Petɔlà, Ywan anà Zyak, nde kàlär udu a mɔŋ ntɔn mukàyamà. \v 29 Mpal kàkäl nde muyamà, ntabwey ande waa yàsɔɔmà, ipfɛy ande kyàbulà kyà in'ŋyäŋ a pɛɛl. \v 30 Apan, baar bɔ̈ɔ̈l bàkäl muyääm anà nde, ba bàkäl Mɔsɛ anà Ԑlya, \v 31 ban'yàmɛnà uboo a làkoo, bàmuyäämà ndaa ukàmay Yɛsu isal ande u Yɛlusàlɛm u mbwo a nkweel ande. \v 32 Petɔlà anà bumwɛy bàkäl anà nde bàbɔ̈ɔ̈n twaal aŋàkir. Umpal bàsubà ba, ba bàmɛn làkoo a Yɛsu anà baar bööl bàkäl anà nde. \v 33 Umpal bàkaabà baar aban anà Yɛsu, Petɔlà kàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, yà ubwaŋ naa bi ikäl apà, bi imbaar ntɛn, ntɛn tär: mwɛy ntɔn ngye, mwɛy ntɔn Mɔsɛ anà mwɛy ntɔn Ԑlya. » Kutɛn aŋàbwaŋ nde kàyöb anki undiir kàtɛɛnà nde. \v 34 Umpal kàkäl nde mutɛn, un'böŋ mwɛy waa kafwee. Alɔŋki bàkäl u bɔɔmà mpal bàmɛn ba naa ba ban'bilà uboo a un'böŋ. \v 35 Uboo a un'böŋ ndaa waa itoo, waa itɛn naa: « Awà mwan amɛ, mwan kàsɔ̈ɔ̈l mɛ. Lun'wem! » \v 36 Ungö a ndaa ayi, ba bàsàman Yɛsu aŋàyen mpɛl. Wɛɛ mpal ayin, ndaa ayi yanswà ba bàkäärà u mpem, ba akà mbuur mwɛy bàkyään anki. \s1 Yɛsu kan'kɔɔr mwan kàkäl anà dweelà a làbe \r (Màt 17.14-18; Mlk 9.14-27) \p \v 37 Taaŋtyà, ba bàkäl muyàtyà u mɔŋ, baar mbɔɔn bàyi mubwey a Yɛsu. \v 38 Waa le, uboo a baar abà, mbuur mwɛy kàlal in'kwɛŋ: « Un'lɔɔŋ, mɛ amabɔɔn, un'ler mwan baal amɛ! Mwan baal mwɛy awà mpɛl. \v 39 Dweelà a làbe làsun'bilà, kà imbürà nde asà in'kwɛŋ, laa lun'bwiy la, waa ugyɔrà an'te. La làfun'wɛy anki agyä, nde afàkwà lɛy. \v 40 Mɛ an'bɔɔn alɔŋki angye naa ba bun'böŋ, wɛɛ ba bàsàkwo anki. » \v 41 Yɛsu waa kaŋän: « Bɛ làbà baar làkɔ̈ɔ̈n làkwikilà, baar abe! mɛ anà bɛ ilä ikwɛ in'yàfàkal anà mukàlakaar? » Waa ubulà akà mbuur awun: « Un'twääl mwan angye! » \v 42 Umpal kàkäl mwan musin tsütsü apà Yɛsu, dweelà a làbe lun'bwiy u mɛɛn, lun'ni a ngwal. Wɛɛ Yɛsu kàŋän dweelà a làbe, waa kàkɔɔr mwan awun, kun'fuur akà taarànde. \v 43 Baar banswà bàkäl unsà ubem muman ibaŋ a Nzam. \s1 Yɛsu an'fàkyään nkweel ande \r (Màt 17.22-23; Mlk 9.30-32) \p Mbuur wanswà kàkäl mubem ndaa kàkyerà Yɛsu, nde kàtɛn a alɔŋki ande naa: \v 44 « Làkäär ndaa alàkyään mɛ yi apanà: Mwan a mbuur bàkyer ayun'yälà kà an'kɔɔ a baar. » \v 45 Wɛ alɔŋki ande bàyöb anki ndaa ayi. Mbuul a ya bàkyer ayee ntɔn ba bàkɔ̈ɔ̈n ayöb. Ba bàmɛn bɔɔmà mufuul Yɛsu mbuul a ya. \s1 Nà awà mbuur a kölàköl \r (Màt 17.22-23; Mlk 9.30-32) \p \v 46 Isür kyàkyer abilà uboo a antööm: ba bàkwen muyöb naa nà kan'söön uboo a ba. \v 47 Yɛsu kàyöb nde an'kyän aba, nde kàtɛ mwan umbɛy mpi u kɔɔ, kun'si tsütsü apà nde, \v 48 waa kàtɛn a ba naa: « Mbuur awal mwan wà kà ikɔb amɛ, nde kan'wal mɛ ŋakwo, waa mbuur kàman'wal, nde kan'wal mbuur kan'töm. Ntɔn mbuur awà ikikye uboo abɛ, nde awun awà mbuur a kölàköl. » \s1 Mbuur mpa afàkyer bɛ ube wà anà bɛ \r (Mlk 9.38-40) \p \v 49 Ywan waa kàsɛmà mutɛn naa: « Un'lɔɔŋ, bi kàmɛn mbuur mwɛy wàmuböŋ an'dweelà an'be kà ikɔb angye, wɛɛ bi kun'tsüŋ mukyer abun ntɔn nde ngye ufalab anki anà bi. » \v 50 Yɛsu waa kàfuur naa: « Twon làmutsuŋ, ntɔn mbuur mpa afàtɔn bɛ, nde wà anà bɛ. » \s1 Bul mwɛy là Samalya lan'tɔn muwal Yɛsu \p \v 51 Taaŋ a Yɛsu mulwomà u mɛɛn làkäl tsütsü mukwo, nde kàsi ukwen mbɔɔn mukyà Yɛlusàlɛm. \v 52 Nde kàtöm akyeey kusà ande. Mpal bàkäl ba u mbwo, ba bàbilà u bul mwɛy là Samalya ntɔn mukun'yiil ikal. \v 53 Wɛɛ baar a Samalya bàtön mukun'wal ntɔn nde kàkäl mukyà Yɛlusàlɛm. \v 54 Mpal bàmɛn ba abun, alɔŋki ande Zyak anà Ywan bun'lɔ̈ɔ̈m naa: « Mwol, ipɛ mbwo bi iswɛŋ ipar a mbaa ifi du, kyabweel, waa ba bàkuŋà. » \v 55 Wɛɛ Yɛsu kàbulà nde ntsü bàkäl ba, waa kaŋän. \v 56 Waa ba bàkyen bul asin. \s1 Yɛsu bun'lab aben \r (Màt 8.19-22) \p \v 57 Mpal bàkäl ba u mbwo, mbuur mwɛy kàyi nde, kàtɛn a Yɛsu naa: « Mɛ in'kyer ayalab ntsü yanswà ayàkyà ngye. » \v 58 Yɛsu waa kun'fuur naa: « In'kyɛŋ mye anà an'fu, nɛn a du ye anà an'yaab, wɛ Mwan a mbuur ikal musà un'tswe kyatɛy. » \p \v 59 Yɛsu waa kàtɛn a mbuur mwɛy naa: « Yan'läb! » Mbuur awà waa kàtɛn a nde naa: « Mwol, an'pɛ mbwo mɛ in'tàkàdyee taa. » \v 60 Yɛsu waa kun'fuur naa: « Wɛy akü bàdyee akü aba. Wɛɛ ngye, kyen kapay làsaŋ a Imwol a Nzam! » \p \v 61 Mbuur asin waa kàtɛn a nde naa: « Mɛ in'kyer ayalab, wɛɛ ngye tan'pà mbwo mɛ in'kàpà atɔŋ amɛ mbɔr a ntsüü. » \v 62 Yɛsu waa kun'fuur naa: « Mbuur kan'sà kɔɔ ande mulem ywaŋ ande anà kan'wɛy la ntɔn mukyer undiir asin, nde ukwe anki uboo a Imwol a Nzam. » \c 10 \s1 Isal a alɔŋki an'kwem nsambwaar aŋiyweel \p \v 1 Ungö apan, Yɛsu kàfàsɔɔl alɔŋki bumwɛy an'kwem nsambwaar aŋiyweel, waa katöm abɔ̈ɔ̈l abɔ̈ɔ̈l, ntɔn ba bàkyen kusà ande uboo a an'bul anà ntsü yanswà kàkwe nde mubilà. \v 2 Nde waa kàtɛn a ba naa: « Isaa uboo a ywaŋ byà mbɔɔn, wɛɛ baar abwo bya bà ikikye. Làlɔ̈m akà Mwol ŋaywaŋ mutɔm baar a isal mbɔɔn ntɔn ba bàbwe bya. \v 3 Làkyen: mɛ amàlatɔm asànaa baan a in'kɔk uboo a nkwee. \v 4 Twon lan'syen ngim, itàkal ngɔɔr, itàkal an'sàbar, wɛɛ twon lan'mbar u mbwo ntɔn muyipà baar mbɔr. \v 5 U ndwà yanswà làbilà bɛ, tàlatɛɛnà naa: "Wɛy duu làkäl udu a ndwà yi." \v 6 Isàkal naa we anà mbuur a duu u ndwà ayin, duu abɛ làyàbwaay udu ande, naa tɛy, duu làyàfurà akà bɛ. \v 7 Làkäl u ndwà ayin, làdi, lànü undiir wanswà bàlapà ba, ntɔn mbuur a isal afàwal làfur ande. Twon lan'kyà ndwà a ndwà. \v 8 U bul lanswà làbilà bɛ isàkal naa bàmàlawal, làdi undiir wanswà bàlapà ba, \v 9 làkɔɔr abɛy, lakyään naa: "Imwol a Nzam kyan'sin tsütsü apà bɛ." \v 10 Wɛɛ u bul lanswà làbilà bɛ, isàkal naa bàlawɛl anki, làkyen unsà an'balàbal ala, làtɛn naa: \v 11 "Bi kan'kɔɔb un'twà a bul abɛ kan'dyaar bi kà in'kɔl, wɛɛ làyöb naa Imwol a Nzam kyà tsütsü." \v 12 Mɛ alàkyään naa ilä a nsaŋ, Sɔdɔm bàsun'pa anki mpay aŋàsöönà mpay a baar a bul alan. » \s1 An'bul man'tɔn musà làkwikilà \r (Màt 11.20-24) \p \v 13 « Ngyɛb akà ngye Kɔrazin! Ngyɛb akà ngye Bɛtesayidà! Ntɔn, ilàkal naa impà bàkyer akà bɛ, bàkyer u Tir anà u Sidɔn, abà itaan baar aba bàkyàbuul mpem, bàkyàbwaar ngɔɔr anà bàkyàkübà un'twà. \v 14 Lalan ilä a nsaŋ, Tir anà Sidɔn mpay a mbɔɔn bàsapà anki asànaa bàsàpà ba bɛ. \v 15 Waa ngye, ngye Kapɛrnawum, ngye akasii naa ngye asàlaar du? Ngye asàtyà an'lɔŋ! \v 16 Mbuur usàwem bɛ, nde mɛ kan'wem, mbuur usàlapiy, nde mɛ kan'piy. Wɛɛ mbuur apiy mɛ, nde kan'piy mbuur kan'töm. » \s1 Mfurà a alɔŋki an'kwem nsambwaar aŋiyweel \p \v 17 Alɔŋki an'kwem nsambwaar aŋiyweel bàyàfurà unsà un'sak, waa bàtɛn naa: « Mwol, kà ikɔb angye itàkal insɔŋà bàkyer akà iweemà. » \v 18 Yɛsu waa kafuur naa: « Mɛ kàkimanà Satanà kàbwee nde fà du asànaa munyä. \v 19 Le, Mɛ akyàlapà ikɔ̈b mundyaar udu a ntäy anà nye, anà udu a imfum a Satanà, wɛɛ akà undiir mwɛy ukwe anki mukyer bɛ ube. \v 20 Wɛɛ bɛ twon lan'man un'sak naa insɔŋà myàkyer alàwem, wɛɛ bɛ làmɛn un'sak naa ikɔb abɛ ban'sɔn u du. » \s1 Yɛsu kan'man un'sak \r (Màt 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Taaŋ nsil alan, u mbwo a Dweelà In'kyɛɛl, Yɛsu kàyöl a un'sak, waa kàtɛn naa: « Taa, Mwol a du anà mɛɛn, mɛ amasyäŋà, ntɔn kàyee ngye indiir abi akà aŋayeerà anà akà aŋuyɛnà, wɛɛ ngye bya kàswɛŋ akà baan ambɛy. Ɛɛ, Taa, ngye kàkwen naa ya ikäl abà. » \p \v 22 « Taaràmɛ kàkyan'pà indiir byanswà, wɛɛ akà mbuur mwɛy tɛy uyöb Mwan, isàkal naa kà Taa anki, anà mbuur mwɛy tɛy uyöb Taa, isàkal naa kà Mwan anki anà mbuur kan'kwen Mwan mukyään ndaa ayi. » \v 23 Ungö apan, waa kàbulà ntsü bàkäl alɔŋki ande, waa kàtɛn a ba mpɛl naa: « Un'sak mbɔɔn akà mii ikamanà ndaa làmanà bɛ yi! \v 24 Ntɔn mɛ alàkyään naa aŋangɔɔm anà amfum mbɔɔn bàkwen muman ndaa làmanà bɛ yi, wɛɛ ba ya bàsàman anki, muwem ndaa làweemà bɛ yi, wɛɛ ba ya bàsàwem anki. » \s1 Nsim a un'samàlya aŋàbwaŋ \p \v 25 Un'lɔɔŋ a un'kɔɔn mwɛy kàmbarà ntɔn mulwab Yɛsu ndaa, waa kàtɛn naa: « Un'lɔɔŋ, ininà mɛ in'kyer ntɔn muwal möö a mbul a in'tye? » \v 26 Yɛsu kun'fuur naa: « Uboo a un'kɔɔn ininà bàsön? Ngye akataŋà aben? » \v 27 Nde kàfuur naa: « Ngye ayàkwen Mwol, Nzam angye, unsà mpem angye yanswà, unsà mɔ̈ɔ̈ angye wanswà, unsà ngwal angye yanswà, unsà an'kyän angye manswà, anà un'tɔŋ angye asànaa ngye ŋakwo. » \v 28 Yɛsu waa kàtɛn a nde naa: « Ngye an'fuur ubwaŋ. Kyer abun, waa ngye ayàkal anà möö. » \v 29 Wɛɛ nde kàkwen muwal iböŋ anà mufuul Yɛsu naa: « Un'tɔŋ amɛ nà? » \v 30 Yɛsu waa kàfuur naa: « Mbuur mwɛy kàfü Yɛlusàlɛm mutyà Yɛlikɔ. Baar abɛ laa bun'käär ba, bàgyɔɔr ba indiir ande byanswà, bun'düb ba, bàkyen ba anà bàsun'wɛy ba tsütsü a ukwà. \v 31 Ngaŋ mwɛy kàkäl mutyà u mbwo ayin. Mpal kàmɛn nde mbuur awun, nde kàlyaaŋ ukɔl. \v 32 Un'lɛvi mwɛy sye kàkɔlà kà ikal akin, kun'mɛn nde, waa kàköl. \v 33 Wɛɛ un'samàlya mwɛy kàkäl u mbwo ande mulyaaŋ. Mpal kàmɛn nde mbuur awà, ngyɛb laa yun'käär yà. \v 34 Nde kàsin tsütsü, kun'bäm ipfɛy kà iwà ande, kun'tyaŋ may anà man, waa kun'si udu a mpoonà ande, kun'syen u ndwà a angyey, waa kun'bay. \v 35 Taaŋtyà nde kàwɛl ndiim yweel, laa kàpɛ nde ya akà ŋandwà a angyey, waa kàtɛn a nde naa: "Sun'bay mbuur wà, isàkal naa ngye an'sàtwey ngim mbɔɔn yan'söön yi, mɛ in'yafuur umpal in'yàfurà mɛ." \p \v 36 « Uboo a baar abà batär, nà awà un'tɔŋ a mbuur kàbü wà kà an'kɔɔ a baar abe? » \v 37 Un'lɔɔŋ a un'kɔɔn waa kun'fuur naa: « Mbuur akwà kun'wem ngyɛb. » Yɛsu naa: « Kyen, ngye sye kakyer abun. » \s1 Yɛsu akà Màtà anà Màlye \p \v 38 Umpal kàkäl Yɛsu u mbwo anà alɔŋki ande, nde kàbilà u bul mwɛy, un'kaar mwɛy ikɔb ande Màtà kawɛl u ndwà ande. \v 39 Nde kàkäl anà un'tɔŋ ande wà un'kaar ikɔb ande Màlye. Mwan un'kaar awà kàbwaay kà in'kɔl a Mwol ntɔn muweemà ndaa ande. \v 40 An'kyän a Màtà manswà màkäl mukyer isal a ifà ifà, laa kàyàmɛnà nde kà ikal kàkäl Yɛsu, waa kàtɛn a nde naa: « Mwol, ngye ube akamanà anki naa un'tɔŋ amɛ kàman'sööl isal byanswà aŋayen? Un'swɛŋ nde uyan'bay. » \v 41 Mwol waa kun'fuur naa: « Màtà, Màtà, ngye akamanà mpay anà akayoolàyoolà ntɔn indiir mbɔɔn. \v 42 Wɛɛ, undiir mwɛy awà ndöŋ. Kyakin Màlye kan'sɔɔl kab aŋàbwaŋ mpa bàsun'lwom. » \c 11 \s1 An'lɔɔŋ ntɔn ngyamàkà \r (Màt 6.9-13; 7.7-11) \p \v 1 Yàmɛnà naa ilä mwɛy Yɛsu kàkäl muyamà kà ikal mwɛy. Umpal kàmay nde, un'lɔŋki ande mwɛy kàtɛn a nde naa: « Mwol, ilɔŋ muyamà asànaa Ywan kàlɔŋ nde alɔŋki ande. » \v 2 Nde waa kàtɛn a ba naa: « Mpal làyamà bɛ, làtɛn abà: "Taa! Wɛy ikɔb angye ikäl kyà in'kyɛɛl, wɛy imwol angye iyi. \v 3 Ipɛ ŋàbà isaa abi byà ilä a ilä. \v 4 Idwääl nkul asànaa ifàdwääl bi nkul akà baar bàfikyer ube. Twon an'pà mbwo naa bi ibilà u ndɛb." » \v 5 Nde waa kàfàtɛn a ba naa: « Isàkal naa umwɛy uboo a bɛ we anà un'sam, waa nde ukyen akà nde uboboo a mpib ntɔn mulɔm akà nde naa. "Un'sam, nsɔɔm nsɔ tär, \v 6 ntɔn un'sam amɛ mwɛy kan'fà kwɛl, kan'yàkɔlà apanà u ndwà amɛ, wɛɛ mɛ undiir un'pà watɛy." \v 7 Wɛɛ, isàkal naa uboo a ndwà ande un'sam ande awun kan'fuur naa: "Twon aman'sà lingyoomà, ibeenà kyàŋàbäm, baan amɛ anà mɛ ŋakwo ibaŋàbɔ̈ɔ̈n, mɛ in'fàsubà anki ntɔn mupà ngye nsɔ." \v 8 Ndandaa mɛ alàkyään, isàkal naa nde usubà anki mukun'pà ya ntɔn nde wà un'sam ande, nde akyer ayàsubà mukun'pà undiir wanswà awe nde awà mfun ntɔn un'sam ande wàmusà muküünà. \v 9 Wɛɛ mɛ, mɛ alàkyään naa: Làlɔ̈m, waa bàlapà. Làleŋ, waa bɛ làyàman. Làbɛɛrà, waa bàyàladuub. \v 10 Ntɔn mbuur wanswà afàlɔm akyer afàwal, mbuur afàleŋ akyer afàman, anà bàfàduub akà mbuur afàbɛɛrà. \v 11 Isàkal naa umwɛy uboo a bɛ wà taa, nkye nde kan'kwo mupà mwan ande ntäy isàkal naa nde kàmulɔ̈ɔ̈m nsö? \v 12 Itàkal naa nde kan'lɔm kyà, waa nde kun'pà lànye? \v 13 Isàkal naa bɛ baar abe làkyàyöb mupà baan abɛ indiir aŋàbwaŋ, wɛɛ Taa u du waa mpa upà Dweelà In'kyɛɛl akà baar bàmulɔ̈ɔ̈m? » \s1 Nkye Yɛsu wà un'syääl a Bɛlzebul? \r (Màt 12.22-30; Mlk 3.22-27) \p \v 14 Yàlɔ̈m naa ilä mwɛy Yɛsu kàböŋ unsɔŋà mwɛy kàbuulà mbuur mwɛy nkiin. Ungö a ntoo a unsɔŋà awun, nkiin waa kàsɛmà musà ndaa, baar banswà bàkäl unsà ubem. \v 15 Wɛɛ baar bumwɛy uboo a ba bàtɛɛnà naa: « Nde ayisyääl ikɔ̈b a Bɛlzebul, mfum a insɔŋà, ntɔn muböŋ insɔŋà. » \v 16 Baar bumwɛy waa bàlɔ̈m naa nde ukyer impà kyan'fà du ntɔn mukun'si. \v 17 Yɛsu abà kàyöb nde an'kyän aba, waa kàtɛn a ba naa: « Imwol kyanswà kye anà nkaabà uboo a kya, kya ikyer afàpää: Ndwà ibwà udu a ndwà yumwɛy. \v 18 Isàkal naa Satanà wà un'yiiŋ ande ŋakwo, imwol ande iyàtsim aben? Ntɔn bɛ làtɛɛnà naa mɛ in'kaböŋà insɔŋà kà ikɔ̈b a Bɛlzebul. \v 19 Isàkal naa mɛ insɔŋà in'kaböŋà kikɔ̈b a Bɛlzebul, baan abɛ insɔŋà bàfàböŋ kà ikɔ̈b a nà? Lalan ba ŋakwo bàsàkal atsüül a nsaŋ abɛ. \v 20 Wɛɛ, isàkal naa mɛ insɔŋà in'yiböŋ a làpin a Nzam, iswaŋà naa imwol a Nzam kyàkyàtol akà bɛ. \v 21 Uman naa mbuur a ngwal awe anà an'tà màŋàkwo wàmuler ndwà ande, indiir ande mbuur uyàba anki. \v 22 Wɛɛ, isàkal naa mbuur asin kàmun'söön u ngwal kan'yà, kan'wal iböŋ udu ande, nde kun'gyɔɔr an'tà ande manswà kàsyee nde làkyän, waa ukab indiir byanswà kàmun'gyɔɔr nde. \p \v 23 « Mbuur mpa awà anà mɛ nde wà un'yiiŋ amɛ, wɛɛ mbuur mpa ayàtüüb anà mɛ ntɔn muböbà, nde wàmupay. \s1 Mfurà a dweelà a làbe \r (Màt 12.43-45) \p \v 24 « Isàkal naa dweelà a làbe lan'too uboo a mbuur, la làfàkyà nsye a ipɔl muleŋ ikal akàyöör. La usàkɔɔn aman ikal ayöör laa làtɛn la naa: "Mɛ in'furà ndwà amɛ kàfü mɛ." \v 25 Mpal làyàfurà la, la làsàman ya yàŋàkɔɔm, indiir byanswà byàŋayöŋà ubwaŋàbwaŋ, \v 26 laa ukyà nde, ukàwal nde an'dweelà nsambwaar mà mun'söön u nkyɛl, ma màbilà u ndwà, waa màbwaay. Apan mpay a mbuur awà laa isöönà ya mpay yàtàtwɛb. » \s1 Ubwaŋ aŋàkwo \p \v 27 Yàmɛnà naa mpal kàkäl Yɛsu mutɛɛnà abwɛy, un'kaar mwɛy kàmbarà uboo a baar, waa kàtɛn u ndaa a ngwal naa: « Un'sak akà un'kaar kakäär kà an'bäl ande anà kanüü an'bɛɛl ande! » \v 28 Nde waa kàfuur naa: « Aay, un'sak aŋasöönà akà baar bàweemà ndaa a Nzam anà bàsyäälà ya. » \s1 Baar ban'lɔm idiim \r (Màt 12.38-42) \p \v 29 Umpal ban'yàköŋ baar apà Yɛsu, nde kàsɛmà mutɛn naa: « Baar a mpalàbà bà baar abe: ba bàlɔɔmà idiim, wɛɛ ba idiim asin bàman anki, idiim nsil kyà Yɔnas. \v 30 Lalan, asànaa Yɔnas kàkäl nde idiim ntɔn baar a Ninive, abun sye Mwan a mbuur uyàkal nde idiim ntɔn baar a mpalàbà. \v 31 Kà ilä a nsaŋ, mfum a ngyɛl wà un'kaar akyer asàmbarà kusà a baar a mpalàbà ntɔn mukapà ikwàndwà, ntɔn nde kàfü ntsü a kwɛl muyàwem an'yeerà a Salɔmun. Wɛɛ apà we anà mbuur kan'söön Salɔmun. \v 32 Kà ilä a nsaŋ, baar a Ninive bàkyer asàmbarà kusà a baar a mpalàbà ntɔn mukapà ikwàndwà, ntɔn baar a Ninive bàbuul mpem umpal bàwem ba an'lɔɔŋ a Yɔnas. Wɛɛ apà we anà mbuur kan'söön Yɔnas! \s1 Mwinà a ndür \r (Màt 5.15; 6.22-23) \p \v 33 « Akà mbuur mwɛy ukwe anki mukyä mwinà waa nde uyee wa, itàkal naa nde usi wa u ngyɛl a kantin. Wɛɛ nde wa asà udu a un'te bàfàsà mwinà ntɔn baar bàbilà u ndwà bàmɛn pɛɛlà. \v 34 Mii angye myà mwinà a ndür angye: isàkal naa mii angye myà ubwaŋ, ndür angye yanswà ikal uboo a pɛɛlà, wɛɛ mii angye isàkal anà ukyal, ndür angye yanswà ikal uboo a làpib. \v 35 Duub mii angye ubwaŋàbwaŋ, wɛy pɛɛlà a ndür angye làkɔ̈ɔ̈n abwà làpib. \v 36 Abun, isàkal naa ndür angye yanswà yà uboo a pɛɛlà, akà ikal mwɛy kyatɛy uboo a làpib, ya yanswà iyàkal uboo a pɛɛlà, asànaa mwinà ufàpà wa ngye ŋakwo pɛɛlà a in'ŋyäŋ ande. » \s1 Yɛsu kan'pà ikwàndwà akà Amfarisi anà alɔɔŋ a Un'kɔɔn \r (Màt 23.1-36; Mlk 12.38-40) \p \v 37 Yàmɛnà naa mpal kàmay Yɛsu mutɛn, umfarisi mwɛy kun'bel ntɔn mukàdyà u ndwà ande. Yɛsu kàbilà nde, waa kàbwaay u mɛsà. \v 38 Umfarisi awun kàkyer abem muman naa Yɛsu kàtàywab anki kusà mudyà. \v 39 Wɛɛ Mwol waa kàtɛn a nde naa: « Le ndaa abɛ Amfarisi: Bɛ làfàsɔŋ nsà a an'kɔɔb anà an'lɔŋà, wɛɛ uboo bɛ làbà aŋàyɔl a làmfɛɛl anà nkyɛl mbɔɔn. \v 40 Angwöy Mbuur akwà kàkyer nsà, nde boo kàkyer anki? \v 41 Làpɛ akà aŋàlàmbwà indiir abyà uboo a an'kɔɔb anà uboo a an'lɔŋà abɛ, waa indiir byanswà byàyàkal byà in'kyɛɛl ntɔn bɛ. \p \v 42 « Wɛɛ ngyɛb akà bɛ Amfarisi! Bɛ làfàpà mwɛy uboo a kwem wà nkay ifàsà indiir ntsà asànaa un'dül anà köb anà nkay adyà asin yà ifà ifà, wɛɛ bɛ làfàkyer anki ndaa a balàbal anà ukwen a Nzam: undiir làlàkyer bɛ ukɔɔn adiimà indiir byumwɛy. \v 43 Ngyɛb akà bɛ Amfarisi, ntɔn bɛ làfàkwen an'kir a làkoo u ndwà a nköŋ. Bɛ làfàkwen naa baar bàlapɛ mbɔr kà ikal a nköŋ. \v 44 Ngyɛb akà bɛ! Bɛ làbà asànaa an'dii mpa bàfàman baar anà bàfàndyaar ba ukɔɔn ayöb. » \p \v 45 Umwɛy uboo a alɔɔŋ a Un'kɔɔn, kàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, akatɛɛnà ngye abwɛy, ngye bi akatoo sye! » \v 46 Yɛsu waa kàfuur naa: « Ngyɛb akà bɛ sye, alɔɔŋ a in'kɔɔn! Ntɔn bɛ làfàtɔɔl buur a mpay musɛn akà baar, wɛɛ bɛ la làfàba anki akà u làpin làmwɛy. \v 47 Ngyɛb akà bɛ, ntɔn bɛ làfàtɔŋ an'dii a aŋangɔɔm bàdwä bàtaaràbɛ! \v 48 Abun iswaŋà ubwaŋàbwaŋ naa bɛ lan'kyey ndaa bàkyer bàtaaràbɛ: ba bàdwä aŋangɔɔm, wɛɛ bɛ, bɛ làtɔŋà an'dii aba! \v 49 Lalan Nzam kàtɛn nde unsà an'yweerà ande naa: "mɛ ba in'satööm aŋangɔɔm anà antööm, ba bàsàdwa bumwɛy anà bàsàmɛɛy bumwɛy nkwaaŋ." \v 50 Lalan an'kil a aŋangɔɔm màpää fà nsɛmà a mɛɛn bàsàtälà udu a un'tswe a baar a mpalàyi, \v 51 sɛmà an'kil a Abɛl tii an'kil a Zakàlye awà bàdwä uboboo a mɛsà a ibɔɔn anà idwà. Ndandaa mɛ alàkyään, buur a an'kil a baar abà banswà bàsàtälà udu a un'tswe a baar a mpalàyi! \p \v 52 « Ngyɛb akà bɛ alɔɔŋ a Un'kɔɔn, bɛ làkyàduum nsab ufàduub ndaa a un'yɛnà. Bɛ ŋakwo làfàbilà anki, bɛ sye làfàtsuŋ baar bumwɛy bàfàkwen mubilà kwo. » \p \v 53 Yàmɛnà naa umpal kàtoo Yɛsu u ndwà, alɔɔŋ a in'kɔɔn anà Amfarisi bàkun'nüün ntɔn mukun'fuul ndaa yà ifà ifà: \v 54 ba bàkäl mukun'lwab ndaa, ntɔn ba bàwɛl ndaa ayifà u mun ande ntɔn ba bun'füün. \c 12 \s1 Igyɛɛŋ ntɔn ukwen a loor \r (Màt 10.26-27) \p \v 1 Yàmɛnà naa utaaŋ nsil alan, baar nsaab bàkyer ayàköŋ, ba bàndyàndyaar ba a ba kà in'kɔl. Yɛsu kàtàsɛmà mutɛn a alɔŋki ande naa: « Làduub mii abɛ ntɔn ful a Amfarisi, iswaŋà naa ukwen a loor. \v 2 Ndaa yanswà yàŋàyee ikyer asàmɛnà u mii, ndaa a unku ikyer asàtoo. \v 3 Lalan ndaa yanswà làsàtɛn bɛ u làpib, bàkyer asàwem u mwäänà answà, wɛɛ ndaa yanswà làsàŋüŋün bɛ u mun a tsü uboo a suk aŋàdübà, isàbulà ndaa a kuub in'kwɛŋ udu a nsyä a ndwà. \s1 Mbuur ban'kwo muman bɔɔmà \r (Màt 10.28-31) \p \v 4 « Asam amɛ, mɛ alàkyään naa: twon lan'man bɔɔmà a baar bàfàlɔ ndür mpɛl, wɛɛ mpa bàkwe mufàkyer undiir asin. \v 5 Mɛ in'kyer alàswaŋ nà bɛ lan'kwo mutiin bɔɔmà: làtiin mbuur awe anà ikɔ̈b mukàlàtɔɔm u yaaŋ a mbaa ungö a nkweel. Ndandaa mɛ alàkyään, bɛ bɔɔmà làtiin nde! » \p \v 6 « nkye Insɔɔr ityeen bàfàyälà anki ndiim yweel? Wɛɛ Nzam ufàdiimà anki akà umwɛy uboo a bya. \v 7 Yumwɛy ayi: Itàkal ntswee abɛ yanswà yàŋàtaŋ. Twon lan'man bɔɔmà, ntɔn bɛ lan'söön insɔɔr mbɔɔn u ntal. \r (Màt 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 « Wɛɛ mɛ alàkyään naa mbuur wanswà asàtà imbäl amɛ u mii a baar, Mwan a mbuur sye asun'tɛɛl imbäl u mii a akyeey a Nzam. \v 9 Wɛɛ mbuur wanswà asàswaŋ ngaal u mii a baar naa nde mɛ kan'yöb anki, nde sye bàsun'yöb anki u mii a akyeey a Nzam. \v 10 Isàkal naa mbuur kan'twe Mwan a mbuur, nde bàsun'dwääl nkul, wɛ mbuur asàto Dweelà In'kyɛɛl, usàwal anki ndwääl a nkul. \p \v 11 « Mpal bàsàlasyen ba u ndwà a nköŋ a Ayudà ntɔn mukàlatsüül nsaŋ, itàkal kusà a amfum, itàkal kusà a an'yɔl, twon lan'man mpay naa bɛ un'lɔn làkàsà aben, bɛ ndaa nà làkàtɛn. \v 12 Ntɔn Dweelà In'kyɛɛl akyer asàlalɔŋ taaŋ nsil alan ndaa lan'kwo bɛ mutɛn. » \s1 Nsim a ŋun'naaŋ insil \p \v 13 Yàmɛnà naa uboo a un'sɛŋ a baar mbuur mwɛy kàtɛn a Yɛsu naa: « Un'lɔɔŋ, un'swɛŋ un'tɔŋ amɛ mukab anà m un'naaŋ abi. » \v 14 Yɛsu waa kun'fuur naa: « Un'sam amɛ, nà kan'si ntɛɛn abɛ, itàkal nkalsà mukab un'naaŋ abɛ? » \v 15 Nde waa kàtɛn a ba naa: « Làwem ubwaŋàbwaŋ: twon lan'kal anà ngyal mukal anà indiir mbɔɔn, ntɔn mɔ̈ɔ̈ a mbuur kà wà uboo a indiir ande anki, itàkal naa nde wà ŋun'naaŋ. » \p \v 16 Apan nde katɛɛl nsim yi: « An'ywaŋ a ŋun'naaŋ mwɛy màtwey isaa mbɔɔn. \v 17 Nde kàsɛmà muyweer: "Mɛ in'kyer aben? Ntɔn mɛ ikal musà isaa amɛ abi byanswà kyatɛy." \v 18 Apan nde kàtɛn naa: "Mɛ in'yàkyer abà: Mɛ in'kyer ayàpay ikɔr amɛ byanswà ntɔn mutɔŋ byàkölàköl, waa in'yàsà mbɛŋ amɛ yanswà anà isaa amɛ byumwɛy. \v 19 Ungö apan mɛ in'yàtɛn a mɛ ŋakwo naa: Mɔ̈ɔ̈ amɛ, ngye awe anà isaa mbɔɔn ntɔn mbul mbɔɔn. Yweer, dyà, nwà, man un'sak." \v 20 Wɛɛ Nzam waa kàtɛn a nde naa: "Insil! U mpib a ŋàbà nsil awà ngye akyer akwà. Ayi yanswà an'lɔn ngye ntɔn ngye, nà asàman ubwaŋ a ya?" » \v 21 Yɛsu kàkwɛy naa: « Abun, ya yabwɛy sye ntɔn mbuur afàköŋà un'naaŋ mbɔɔn ntɔn nde ŋakwo, wɛɛ nde ukɔ̈ɔ̈n akal ŋun'naaŋ ntɔn Nzam. » \s1 Ngwal a Nzam \r (Màt 6.25-34) \p \v 22 Apan Yɛsu kàfàtɛn a alɔŋki ande naa: « Lalan m alàkyään naa: Twon lan'man mpay ntɔn mɔ̈ɔ̈ abɛ anà mutɛɛn naa bɛ ininà làyàdyà, itàkal naa ntɔn ndür abɛ naa bɛ ininà làyàbwaar. \v 23 Ntɔn mɔ̈ɔ̈ kan'söön isaa anà ndür yan'söön ipfɛy. \v 24 Làler inkaak, bya ifàkɔn anki, ifàbwo anki, bya ikɔr byatɛy, wɛɛ Nzam akyer afadii. Bɛ lan'söön nɛn! \v 25 Nà uboo a bɛ, ntɔn ngyɛb ande, kan'kwo mukwɛy akà ilä mwɛy u mɔ̈ɔ̈ ande? \v 26 Isàkal naa bɛ làkwe anki mukyer undiir ikikye, ntɔn nkye làmanà bɛ mpay ntɔn indiir byumwɛy? \v 27 Làler iful a an'ywaŋ ifàyɛl bya: bya byàfàsal anki, byàfàtɔŋ anki, wɛɛ mɛ alàkyään naa itàkal Salɔmun unsà un'naaŋ ande wanswà kàsàbwaar anki asànaa bya. \v 28 Isàkal naa Nzam afàbwää iteerà abyà u ywaŋ ŋàbà wɛɛ nkàswo bya bàyàtɔɔm u mbaa, waa Nzam mpa uyàlabwää, bɛ aŋàlàkwikilà ikikye. \v 29 Wɛɛ bɛ, twon lan'man mpay ntɔn udyà anà unwà abɛ, twon lan'kal u ngyɛb. \v 30 Ntɔn indiir abi byanswà baar mpa bàyöb Nzam u mɛɛn mà bàfàleŋ bya taaŋ lanswà. Wɛɛ bɛ, Taaràbɛ akyàyöb naa bɛ làbye anà mfun a bya. \v 31 Wɛɛ bɛ, tàlaleŋà imwol a Nzam, waa bàsàlakwɛy indiir abi byanswà. » \s1 Un'naaŋ a du \r (Màt 6.19-21) \p \v 32 « Twon an'man bɔɔmà, ngye làböl ikikye! Ntɔn Taaràbɛ kàkwen mukàlapà imwol. \v 33 Làyälà indiir abɛ, làpɛ ngim akà aŋàlàmbwà. Làkyer in'di a ngim mpa ifàbwà an'tär. Làyee in'naaŋ abɛ u du, waa mya mpa myàtäy. Mbüüb bàyàkwo anki muwal mya, anà nsɛɛl sye idyà anki mya. \v 34 Ntɔn ikal awà in'naaŋ abɛ, ikal sye iwà mpem abɛ. \v 35 Làkäl kà igyɛɛŋ musal anà indiir a isal abɛ u kɔɔ. Làwɛy minà abɛ myàkäl myàŋàlɛɛmà. \v 36 Làkäl asànaa asyääl bàkadilà nkum aba kàkyen mukàbäl un'kyay, ntɔn ba bun'duub ndwà isàkal naa nde kan'yàfura anà kan'bɛɛrà. Mpal uyàfurà nde, ubɛɛrà nde, waa ba bun'duub ndwà. \v 37 Un'sak akà asyääl usyetaan nde bàmuleerà mpal uyàfurà nde! Mɛ ndandaa alàkyään, nde ŋakwo asàbwaar ipfɛy a isal, asàpà ba ikal abwaay anà isaa. \v 38 Isàkal naa nde kan'yà uboboo a mpib, itàkal naa u nkɔɔ atàtwɛb, un'sak akà asyääl akwà usàtaan nde bàŋàleer! » \p \v 39 « Làyöb ubwaŋàbwaŋ naa isàkal naa ŋandwà akyàyöb taaŋ uyà mbüüb, nde uyun'wɛy anki mubilà u ndwà ande. \v 40 Bɛ sye, làduub mii abɛ, ntɔn bɛ làyöb anki taaŋ usàyà Mwan a mbuur. » \s1 Un'syääl aŋàbwaŋ anà un'syääl un'be \r (Màt 24.45-51) \p \v 41 Apan Petɔlà waa kun'fuul naa: « Mwol, nsim ayi yà ntɔn bi mpɛl lɛɛ ntɔn baar banswà? » \p \v 42 Mwol waa ufuur naa: « Nà un'syääl a balàbal anà ŋun'yɛnà awà kan'kwo nkum ande mupà buur muler asyääl anà mupà umwɛy umwɛy isaa ande u taaŋ a taaŋ? \v 43 Un'sak akà un'syääl awà, isàkal naa nkum ande amàyun'taan mukyer isal akin! \v 44 Mɛ alàkyään ndandaa, nde asun'sà mfum udu a un'naaŋ ande wanswà. \v 45 Wɛɛ, isàkal naa un'syääl kan'yweer u mpem ande naa: "Nkum amɛ kan'kyer itaan muyàfurà." Nde usɛmà mudüb baar a isal abaal anà bakaar, isal ande udyà, unwà anà uyɔr man, \v 46 apan nkum ande asyefurà ilä mpa kun'dilà nde anà u taaŋ mpa uyöb nde. Apan nkum ande asun'pà ntaaŋàmbar aŋàsöönà, nde asun'sà uboo a un'lwaaŋ a atsüüŋ mpa bàfàlab nswɛɛŋ. \v 47 Un'syääl akwà awà ayöb naa nkum ande ininà ufàkwen, wɛɛ nde ufàkwen anki mukyer ya anà mulɔ̈ɔ̈n ya kusà, nde asàwal an'füm mbɔɔn. \v 48 Wɛɛ un'syääl akwà mpa uyöb naa nkum ande inina ukwen ntɔn nde, isàkal naa nde an'kyer ube, ntaaŋàmbar ande isàkal ikikye. Isàkal naa mbuur kàwɛl mbɔɔn, bàsun'lɔ̈ɔ̈m sye mbɔɔn. Isàkal naa bàmapà mbɔɔn, bàsalɔ̈ɔ̈m sye mbɔɔn. » \s1 Nkaabà ntɔn Yɛsu \r (Màt 10.34-36) \p \v 49 « Mɛ kàyi muyàtɔɔm mbaa u mɛɛn. Wɛɛ mɛ in'kwen naa ya ikäl yàŋàlɛɛmà. \v 50 Ye anà ndüümà mwɛy mɛ in'wal, mɛ waa in'wà u ngyɛb mbɔɔn tii umpal isàkwo ya! \v 51 Nkye bɛ làsii naa mɛ kàyi ntɔn mutwaal duu u mɛɛn? Ŋaa, mɛ alàkyään naa nkaabà. \v 52 Yan'mɛnà naa sɛmà ŋàbawà, u ywar a baar atyeen nkaabà yan'bilà, atär bàkwen anki abɔ̈ɔ̈l, aböɔ̈l bàkwen anki atär, \v 53 taa ukwen anki mwan ande wà baal, mwan baal ukwen anki taarànde, maa ukwen anki mwan ande wà un'kaar, mwan un'kaar ukwen anki ngwän, maa ukwen anki un'kyay a mwan ande, un'kyay a mwan ukwen anki ukwà ande wà un'kaar. » \s1 Ngyööb a mbuul a an'taaŋ \r (Màt 16.2-3) \p \v 54 Ungö apan, Yɛsu waa kàtɛn sye a baar banswà naa: « Umpal làfàman bɛ itööm ntsü làfàmina taaŋ, bɛ làfàtɛn naa: "Mbul akyer anɔ", wa sye afàkyer anɔ. \v 55 Isàkal naa un'pöb an'fà ngyɛl, bɛ làfàtɛn naa: "Ŋàbà mwäänà akal mbɔɔn", wa sye afàkal mbɔɔn. \v 56 Baar a mpem yweel! Bɛ làkyàyöb ndaa yan'kwo mulyaaŋ u mɛɛn anà u du, wɛɛ ntɔn nkye mpa làyöb bɛ ndaa a mpalàyi? » \s1 Ngyöŋà anà ibör ande \r (Màt 5.25-26) \p \v 57 « Ntɔn nkye bɛ ŋakwo mpa làyöb bɛ musɔɔl ndaa a ndandaa? \v 58 Isàkal naa we anà mbur kàmafüün, wɛɛ bɛ làwàmukyà làbay a nsaŋ, leŋ ipöl muyöŋà anà nde mpal làbà bɛ u mbwo. Abun nde ngye uyàfasyen anki akà ntɛɛn, ntɛɛn ayàfapà anki akà un'kyɛɛŋ, un'kyɛɛŋ uyàfabiil anki u bɔlokà. \v 59 Kya naa tɛy, mɛ akyään ndandaa, ngye kwo asàtoo anki isàkal naa ngye ngim ande yanswà ŋàtàfur anki. » \c 13 \s1 Mbuul a mpem lɛɛ ukwà \p \v 1 Umpal ayin, baar amwɛy bàyi mukyään Yɛsu naa Pilatu kàdwä aben Angalilɛ taaŋ bàkäl ba mupà ibɔɔn akà Nzam. \v 2 Yɛsu kafuur naa: « Bɛ làsii naa Angalilɛ abà bàsöön Angalilɛ bumwɛy unsà man'be, lalan bàmɛn ba mpay a tub ayi? \v 3 Mɛ in'tɛn a bɛ naa ŋaa. Wɛɛ bɛ làsàkɔɔn asɔɔmà, bɛ banswà sye làsàkwà asànaa ba. \v 4 Itàkal baar kwem aŋinaan bàkü mpal yabweel ndwà a bwɛlàbwɛl a Silɔwɛ, bɛ làsii naa ba bàkäl anà man'be màŋasöönà baar a Yɛlusàlɛm banswà? \v 5 Mɛ in'tɛn a bɛ naa ŋaa. Isàkal naa bɛ mpem làbuul anki, bɛ banswà làkyer asàkwà. » \v 6 Apan nde katɛɛl nsim yi: « Mbuur mwɛy kàkäl anà un'te adyà wàŋàkɔn uboo a làpaŋ ande. Ilä mwɛy nde kàkwen mubwo mbɛŋ, wɛɛ nde kàmɛn anki akà mwɛy. \v 7 Abun nde kàtɛn a mbuur kàfalerà làpaŋ a in'te adyà ande naa: "Le, abà mbul tär in'yaa mɛ muyàbwo mbɛŋ kà un'te awà, wɛɛ mɛ akà imwɛy in'manà anki. Tsul wa: mɛ in'manà anki isin usaa nde làpib a bunàbun uboo a làpaŋ amɛ." \v 8 Mbuur awun naa: "Un'lɔɔŋ, tàfun'wɛy mbul awà! Mɛ in'yàbuun mɛɛn u mbil a wa, mɛ in'yàsà nkay: \v 9 taaŋ lumwɛy ilä iyà ungö wa akyer ayàbɔr. Kya naa tɛy, ngye waa asun'tsul." » \s1 Yɛsu kan'kɔɔr un'kaar aŋatoo ilä a saba \p \v 10 Yàmenà naa ilä a saba mwɛy Yɛsu kàkäl mulɔŋ u ndwà a nköŋ a Ayudà. \v 11 Wɛɛ le, uboo kwo kàkäl anà un'kaar mwɛy dweelà a làbe lun'buulà aŋàkwɛkà abà mbul kwem aŋinaan: nde kàkäl aŋàtöör, kàkwee anki mumbar aŋàsubà alää. \v 12 Mpal kun'mɛn Yɛsu, nde waa kun'bel, kàtɛn a nde naa: « Un'kaar, ngye an'kɔɔrà unsà nkwɛkà angye! » \v 13 Nde kàsi an'kɔɔ ande udu a un'kaar awà, taaŋ nsil alan un'kaar waa kàsubà, laa kàsɛmà nde musyäŋà Nzam. \v 14 Wɛɛ mfum a ndwà a nköŋ a Ayudà kàwem nkyɛl ntɔn Yɛsu kàkɔɔr nde mbuur ilä a saba. Apan nde kàtɛn a baar banswà naa: « Ilä mukyer isal byà isyaam, làyi kà ilä abin ntɔn bàlakɔɔr, wɛɛ kà ilä a saba anki! » \v 15 Mwol waa kun'fuur naa: « Bɛ làbà baar a loor! Mbuur wanswà uboo abɛ afàbäm ngɔɔmà ande itàkal ntab ande kà ikal ufàdyà wa anà mukun'nüü ilä a saba. Kabwɛy anki? \v 16 Wɛɛ un'kaar wà, mwan a Abàlam kàkör Satanà wà mbul kwem aŋinaan, bàlun'kɔɔr anki in'siŋ ande ntɔn ŋàbà ilä a saba? » \v 17 Mfuur a Yɛsu ayi yàpɛ nswɛn akà ayiiŋ ande, wɛɛ baar banswà bàmɛn un'sak ntɔn ndaa aŋàbwaŋ kàkyerà nde. \s1 Nsim a imbɛŋ ikikye bàkön \r (Màt 13.33) \p \v 18 Yɛsu kàfàtɛn naa: « Imwol a Nzam kyà asànaa ininà? \v 19 Kya kyà asànaa imbɛŋ ikikye kan'wal mbuur mwɛy anà kan'tɔɔm nde uboo a làpaŋ ande: kya waa imɛn, iyɛl, ibulà un'te, nɛn a du waa itöŋ an'yaab kà an'kɔkà a wa. » \s1 Nsim a ful \r (Màt 13.33) \p \v 20 Nde kàkwɛy naa: « Mɛ imwol a Nzam in'sii anà ininà? \v 21 Kya kyà asànaa ful kàwɛl un'kaar mwɛy waa kàtüüb la anà an'kɔɔb an'tär mà mfufu a mampà. Ungö apan mfar yanswà laa yàfül ya. » \s1 Mun a mbwo a ikikye \r (Màt 7.13-14,21-23) \p \v 22 Yɛsu kàyilyaaŋà uboo a an'bul a kölàköl anà mà ikikye muyilɔŋ anà muyisin tsütsü a Yɛlusàlɛm. \v 23 Mbuur mwɛy kun'fuul naa: « Mwol, nkye baar ikikye mpɛl bàsàwà mɔ̈ɔ̈? » Nde waa kàfuur naa: \v 24 « Làkyer ngwal mubilà u kimunàmbwo, ntɔn mɛ alàkyään naa baar mbɔɔn bàsàleŋ mubilà wɛɛ ba bàsàkwo anki. » \p \v 25 « Mpal usàsubà ŋandwà anà usàbäm nde ndwà, isàkal naa bɛ lan'sàsal u nsà, bɛ làtàbɛɛrà ibeenà unsà làbɔ̈ɔ̈n lanswà: "Mwol, iduub!" Nde bɛ asàlafuur naa: "Bɛ làbà baar a ken?" \v 26 Apan, bɛ làsàtɛn a nde naa: "Wɛɛ bi laa kàdi anà kànü u mii angye, ngye kàlɔɔŋà kà an'balàbal anà bi." \v 27 Nde afàsàlafuur naa: "Bɛ làbà baar a ken. Làlwomà apà mɛ, bɛ baar làfàkyer man'be." \v 28 Akun isàkal ilel anà nkwoor a an'din mpal làsàman bɛ Abàlam, Isak anà Yakɔb anà aŋangɔɔm banswà uboo a Imwol a Nzam, wɛɛ bɛ ŋakwo bàkyàlapiy unsà. \v 29 Apan, baar bàsàfà ntsü làfàsɛnà taaŋ, ntsü làfàminà la, ntaal anà ngyɛl, ba bàsàwal ikal u mɛsà kà Imwol a Nzam. \v 30 Lalan baar a ngöngö bàsàbulà baar atàtwɛb, wɛɛ baar atàtwɛb bàsàbulà baar a ngöngö. » \s1 Yɛsu anà Yɛlusàlɛm \r (Màt 23.37-39) \p \v 31 Umpal ayin, Amfarisi amwɛy bàyi ba, ba bàtɛn a Yɛsu naa: « Lwomà pabà, kyen ntsü asin, ntɔn Ɛlɔdi akwen mukadwa. » \v 32 Yɛsu waa kafuur naa: « Làkyen kàlun'kyään un'kyɛŋ awun: ŋàbà anà nkàswo mɛ in'wà muböŋ insɔŋà anà mukɔɔr aŋakyal, nkàswo wunà isal amɛ iyàkal aŋàwà. \v 33 Wɛɛ mɛ in'kyer alab mbwo amɛ ŋàbà, nkàswo anà nkàswo wunà, ntɔn ŋangɔɔm ukwe anki mukwà kà ikal asin mpa akyà Yɛlusàlɛm. \v 34 Aa, Yɛlusàlɛm! Yɛlusàlɛm! Ngye an'may aŋangɔɔm, ngye an'dwa baar ufàtɔm Nzam a in'kul. Mbalà kwe mɛ kàkwen muböbà baan angye tsütsü apà mɛ asànaa nkɔɔ ufàfwee wa an'tsül u ngyɛl a an'paab ande. Wɛɛ bɛ ya làsàkwen anki! \v 35 Isàkal abun ndwà abɛ bàkyer apiy bwà. Ɛɛ, sɛmà ŋàbawà bɛ mɛ làfàsan'man anki tii mpal làsàtɛn bɛ naa: "Wɛy un'sak ukäl akà mbuur kan'yà kà ikɔb a Mwol." » \c 14 \s1 Yɛsu kan'kɔɔr ŋun'kyal mwɛy ilä a saba \p \v 1 Yàmɛnà naa ilä a saba mwɛy mfum a Amfarisi mwɛy kàbel Yɛsu mukàdyà u ndwà ande. Baar bàkäl paa bàkäl musey nde ubwaŋàbwaŋ. \v 2 Wɛɛ le, mbuur aŋàyàyam u ndür kàkäl aŋàmbar kusà a nde. \v 3 Yɛsu kàsi ndaa, waa kàtɛn a alɔɔŋ a in'kɔɔn anà Amfarisi naa: « Nkye bàkyàpà mbwo lɛɛ tɛy mukɔɔr mbuur ilä a saba? » \v 4 Wɛɛ ba ndaa bàsi anki. Apan Yɛsu laa kàbä nde mbuur awun, waa kun'kɔɔr, kun'sweŋ mufurà ndwà ande. \v 5 Ungö apan, nde waa kàtɛn a ba naa: « Nà uboo abɛ, isàkal naa mwan ande itàkal ngɔɔmà ande kan'bwà uboo a fu, mpa kun'twey nde a agyägyä, ilä a saba? » \v 6 Wɛɛ ba sye bàsàkwo anki mufuur. \s1 An'lwɛŋ ntɔn làbɔ̈ɔ̈n anà nkyeer a ndaa aŋàbwaŋ \p \v 7 Mpal kàmɛn nde naa baar bàbel bàkäl musɔɔl ikal atàtwɛb, nde kàtɛ nsim yi: \v 8 « Isàkal naa mbuur kàmabel mukàdyà ilä atà bör ande, twon an'kàbwaay kà ikal a imfum. Taaŋ lumwɛy uboo abɛ we anà mbuur kan'söön ngye unsà imfum \v 9 anà mbuur kàlabel, ngye anà nde, uyàtɛn a ngye naa: "Sun'wɛy ikal ki." Uboo a nswɛn, ngye akàbwaay kà ikal a ngöngö. \v 10 Wɛɛ, manà bàmabel, kyen kabwaay kà ikal a ngöngö. Abun, mpal uyàbilà mbuur kabel, nde waa kakyään naa: "Un'sam amɛ, kye anà ikal aŋasöön ubwaŋ ntɔn ngye, yabwaay udu kà". Abun ngye ayàkal aŋasyäŋà u mii a baar bàkäl anà ngye u mɛsà. \v 11 Lalan, mbuur afàsɛɛn an'pɛy bàkyer afun'tyeey, mbuur afàtyà bàkyer afun'sɛn. » \v 12 Ungö Yɛsu waa kàtɛn a mbuur kun'bel naa: « Isàkal naa ngye apà baar udyà, twon an'bel asam angye, atɔŋ angye, baar a mbil angye, itàkal aŋun'naaŋ bàfàkal tsütsü apà ngye, ntɔn ba sye bàfàsabel mufuur ayi yanswà an'kyer ngye. \v 13 Wɛɛ, isàkal naa ngye apà isaa akà baar, bel aŋàlàmbwà, baar aŋàyɔm in'kɔl, ikar, ikwàmii. \v 14 Waa ngye ayàkal kà un'sak ntɔn baar aban ndöŋ yatɛy musafuur asànaa an'kyer ngye. Waa Nzam usakwɛy mpal bàsàwiyà baar a balàbal kà ukwà. » \s1 Nsim a udyà a kölàköl \r (Màt 22.1-10) \p \v 15 Yàmɛnà naa ungö apan, umwɛy uboo a baar bàbel waa kàtɛn a Yɛsu naa: « Un'sak akà mbuur asàwal ikal mpal bàsàdii baar uboo a Imwol a Nzam! » \v 16 Waa Yɛsu kun'fuur naa: « Ilä mwɛy, mbuur mwɛy kàwɛl baar u ndwà ande ntɔn udyà a kölàköl. Waa nde kàbel baar mbɔɔn. \v 17 Taaŋ a udyà làkwe la, nde kàtöm un'syääl ande mukàswaŋ baar kàbel nde naa: "Làyi apanà, ntɔn ndaa yanswà yan'kwo." \v 18 Wɛ ba banswà bàkal mun umwɛy wa, waa bàlɔ̈m ndwääl a nkul. Wàtàtwɛb kun'kyään naa: "Mɛ an'som ywanŋ làmwɛy, mɛ in'kyer akyà mukàler la. Mɛ amabɔɔn, ndwääl nkul." \v 19 Wumwɛy naa: "Mɛ an'som adim atyeen anà akyay atyeen bà ngɔɔmà. Mɛ in'kyer akàsi ya. Mɛ amabɔɔn, ndwääl nkul." \v 20 Wumwɛy sye naa: "Mɛ an'bääl làbenàben alà, mɛ in'kwe anki muyà." \v 21 Taaŋ kàyàfurà un'syääl awun, nde kàkyään nkum ande ndaa ayi yanswà bàtɛn ba. Lalan ŋandwà kàwem nde nkyɛl, kàswɛŋ nde un'syääl ande naa: "Kyen agyägyä! Kyen u mbay anà kan'balàbal a bul, twaal pabà aŋàlàmbwà, baar aŋàkwɛkà, ikwàmii, ikar." \v 22 Ungö a taaŋ, un'syääl waa kàyàkyään nkum ande naa: "Mwol, mɛ an'kyer asànaa an'swɛŋ ngye, wɛɛ ikal a ipɔl byà paa." \v 23 Nkum ande naa: "Kyen u mbwo yanswà, u mbil a mpaŋ, siinà baar bàbilà, ntɔn ndwà amɛ iyöl abar. \v 24 Wɛɛ mɛ, mɛ alàkyään ndandaa naa akà mbuur mwɛy uboo a baar kàbel mɛ ulɛr anki isaa amɛ!" » \s1 Ndaa a mfun mukal un'lɔŋki \r (Màt 10.37-38) \p \v 25 Yàmɛnà naa mbul a baar kàyikyeenà a Yɛsu, nde waa kàbulà, waa kàtɛn a ba naa: \v 26 « Isàkal naa mbuur an'yà akà mɛ, wɛɛ nde udiimà anki taarànde, ngwän, un'kyay ande, baan ande, atɔŋ ande babaal anà bakaar, itàkal ndür ande ŋakwo, nde ukwe anki mukal un'lɔŋki amɛ. \v 27 Mbuur mpa usɛn buur ande anà mpa ulab mɛ, nde ukwe anki mukal un'lɔŋki amɛ. \v 28 Abà, nà uboo abɛ akwen mutɔŋ ndwà a bwɛlàbwɛl, nde uwal anki taaŋ muyweer ntɔn muyöb naa nde kwe uyàtwey, nkye nde ayàkwo mumay ndwà ande? \v 29 Naa tɛy, nde uyàmay anki mutɔŋ ungö musà un'bään, baar banswà bàsamanà ya bàkyer asun'sɛ. \v 30 Ba bàsàtɛn naa: "Làler mbuur kàsɛmà mutɔŋ, wɛ nde kàkwe anki mumay." \v 31 Itàkal naa mfum mwɛy wà tsütsü muleŋ ngwiy a mfum asin. Nde uwal anki taaŋ mubwaay anà muyweer naa nkye nde akyàkwo muwal iböŋ kusà a mbuur awe abà baar nsaab an'kwem mööl isàkal naa nde ŋakwo we abà baar nsaab kwem? \v 32 Nde usàman naa nde ukwo anki, nde atɔm in'kyeey mpal awà un'yiiŋ ande u kwɛlàkwɛl ntɔn muyöŋà duu. \v 33 Ya ye abun sye ntɔn bɛ: uboo abɛ, mbuur mpa ukwen mukɔɔb ubwaŋ ande banswà ukwe anki mukal un'lɔŋki amɛ. » \s1 Muŋ akɔ̈ɔ̈n ntsà \r (Màt 5.13; Mlk 9.50) \p \v 34 « Muŋ wà undiir aŋàbwaŋ, wɛɛ ntsà awa isàwà, ya bàyun'fuur a nkye? \v 35 Wa bàfàsàsyääl anki itàkal ntɔn mɛɛn, itàkal ntɔn mudii ndon. Undiir kan'saal: upiy wa bwà u nsà. Wɛy mbuur awe anà an'tsü awem uwem. » \c 15 \s1 Nsim a un'kɔk kàdiimà anà kàfàmɛnà \r (Màt 18.12-14) \p \v 1 Yàmɛnà naa afüür a itɛr anà baar asin babe, ba banswà bàsin tsütsü apà Yɛsu ntɔn mukun'wem. \v 2 Amfarisi anà alɔɔŋ a in'kɔɔn bàŋüŋün anà bàtɛn naa: « Mbuur wà ayiwal baar abɛ anà ayidyà ikal imwɛy anà ba. » \v 3 Wɛɛ Yɛsu katɛɛl nsim yi: \v 4 « Nà uboo abɛ we amyà in'kɔk nkam, wɛ umwɛy udiimà, nkye nde usàwɛy anki in'kɔk an'kwem wà aŋiwà u nsye ntɔn mukàleŋ umwɛy kan'diimà wà tii mpal usàman nde wa? \v 5 Mpal usàman nde wa, unsà un'sak nde, nde wa asàsà kà an'pɛy. \v 6 Mpal uyàfurà nde ndwà ande, nde abel asam ande anà baar a tsütsü, waa utɛn naa: "Làsäŋ anà mɛ, ntɔn un'kɔk amɛ kàdiimà kan'mɛnà." \v 7 Abun sye, mɛ ndandaa alàkyään, un'sak mbɔɔn asàkal u du isàkal naa mbuur un'be mwɛy kan'buul mpem, wɛɛ kà ntɔn an'kwen wà aŋiwà mpa bàwe anà mfun a mbuul a mpem. » \s1 Itɛr a ngim kyàdiimà anà kyàfàmɛnà \p \v 8 « Itàkal naa, nà un'kaar mwɛy we abyà itɛr a ngim kwem, wɛɛ imwɛy kyan'diimà. Nkye nde ukyää anki mwinà, ukɔ̈ɔ̈m ndwà anà uyaal ntsü yanswà tii mpal uyàfàman nde kya? \v 9 Wɛɛ umpal uman nde kya, nde abel asam ande anà baar a tsütsü anà mutɛn naa: "Làsäŋ anà mɛ, ntɔn itɛr a ngim amɛ kyàdiimà kyan'mɛnà." \v 10 Abun sye, mɛ alàkyään naa un'sak mbɔɔn afàkal akà akyeey a Nzam isàkal naa mbuur un'be mwɛy kan'buul mpem. » \s1 Mwan kàdiimà anà kàfàmɛnà \p \v 11 Yɛsu waa kàfàtɛn naa: « Mbuur mwɛy kàkäl abà baan abaal bɔ̈ɔ̈l. \v 12 Mwan wà umbɛy kàtɛn a taarànde naa: "Taa, mpɛ kab a indiir làmɛ." Taaràba kakääb indiir ande. \v 13 Ungö a ilä, mwan umbɛy awun kàwɛl indiir ande byanswà, laa kàyälà nde bya, waa kàkyen nsi a kwɛl. Wɛɛ akun nde kàtay un'naaŋ ande uboo a lingyoomà. \v 14 Mpal kàmay nde indiir ande byanswà, ngyal a ngwal yàbilà u nsi ayin, laa kàsɛmà nde muleŋ udyà. \v 15 Apan, nde kàkàleŋ isal akà mbuur mwɛy wà nsi ayin. Mbuur awà kun'töm u nsye mukàdii ngul ande. \v 16 Wɛɛ an'kyän ande màkäl naa nde udi itàkal isaa a ngul, wɛɛ mbuur un'pà bya kàkäl anki. \v 17 Apan, nde kàfuur an'kyän, waa kàtɛn naa: "Asyääl a taa akwe bàfàdyà asànaa bàkwen ba, wɛɛ mɛ kà in'wà mukwà a ngyal. \v 18 Mɛ in'kyer ambarà, in'kyer akyà akà taa, waa in'kàtɛn a nde naa: Taa, mɛ an'kyer man'be akà Nzam anà akà ngye. \v 19 Mɛ in'kwe anki mufàkal mwan angye. Ngwɛl asànaa umwɛy uboo a asyääl angye." \v 20 Apan laa kambarà nde, kàfurà nde akà taarànde. Nde kàkäl anki ŋàtàtol, mpal kun'mɛn taarànde ukwɛl, laa kun'wem nde ngyɛb mbɔɔn, kàkyen nde ntiin, kun'bwirà nde, waa kundüür. \v 21 Mwan laa kàtɛn nde a taarànde naa: "Taa, mɛ kàkyer man'be akà Nzam anà akà ngye, mɛ in'kwe anki mufàkal mwan angye …" \v 22 Wɛɛ taarànde kàswɛŋ asyääl ande: "Làkyen agyägyä, kàlaleŋ ipfɛy kyan'söön ntwɛn, lun'bwää, lun'si làpɛr u làpin, lun'bwää an'sàbar aŋàbwaŋ. \v 23 Wɛɛ làtwääl un'tö a ngɔɔmà a may, làdwä wa. Bi ikyer adyà, bi ikyer ataam \v 24 ntɔn mwan amɛ kàkäl awàŋàkwà, nde kan'wiyà, nde kàkyer adiimà, wɛɛ mɛ amun'man." Laa bàsɛmà ba mutaam. \v 25 Taaŋ nsil alan, mwan wà nswɛm kàkäl kà an'ywaŋ. Mpal kàkäl nde u mbwo muyàfurà, kàkɔlà nde tsütsü a ndwà, laa kàwem nde an'diim anà an'kyen. \v 26 Nde kàbel umwɛy uboo a asyääl, waa kun'fuul naa ndaa nà ikalyaaŋà. \v 27 Un'syääl kun'fuur abà: "Un'kɔm angye an'yàfurà. Taaràŋà kan'dwa un'tö a ngɔɔmà a may ntɔn nde an'yàfurà anà mɔ̈ɔ̈." \v 28 Lalan, mwan wà nswɛm kàwen nde nkyɛl, waa kàtön mubilà u ndwà. Taarànde laa kàyàtoo nde, waa kun'lɔ̈ɔ̈m mubilà. \v 29 Wɛɛ nde kàtɛn a taarànde naa: "Le, mɛ an'kyer mbul anà mbul musyääl ngye: mɛ ndaa angye mwɛy akà ikikye in'fàbɛy anki. Wɛɛ, akà mbalà mwɛy ngye un'tö a ntab kan'pɛ anki ntɔn mutaam anà asam amɛ. \v 30 Wɛɛ mwan angye, mbuur kan'kàtay indiir angye byanswà anà akaar a pasàsɛ kan'yàfurà, ntɔn nde, ngye an'dwa un'tö a ngɔɔmà a may!" \v 31 Taarànde naa: "Mwan amɛ, ngye awà anà mɛ taaŋ lanswà, indiir amɛ byanswà byà byàngye. \v 32 Wɛɛ, yubwaŋ naa bi ikäl kà un'sak, ntɔn un'tɔŋ angye wà asànaa mbuur kàkü waa kan'wiyà, ntɔn nde kàkyer adiimà, waa kan'mɛnà." » \c 16 \s1 Mfum a isal a mankay \p \v 1 Yàmɛnà naa Yɛsu kàtɛn a alɔŋki ande naa: « Ŋun'naaŋ mwɛy kàkäl anà mfum a isal ande. Baar laa bàyun'füün ba naa nde afàtaam anà indiir ande. \v 2 Ŋun'naaŋ waa kun'bel, waa kàtɛn a nde naa: "Ndaa nà mɛ in'weemà ntɔn ngye? Nswɛŋ nsyääl angye, ntɔn ngye ayàfàlab anki musyääl indiir amɛ." \v 3 Mfum a isal kàsɛmà muyweer: "Mɛ in'kyer aben, ntɔn nkum amɛ kàman'lwom muler isal ande? In'bulà mulem an'ywaŋ? Mɛ ngwal yatɛy. In'sɛmà muyilɔm akà baar? Yà ndaa a nswɛn. \v 4 Aa, mɛ an'man naa mɛ ininà in'kyer ntɔn baar ban'wɛl u ndwà aba mpal bàyan'lwom kà isal amɛ." \v 5 Ungö apan, nde kàbeelà umwɛy umwɛy aŋankul a nkum ande. Nde kàtɛn a mbuur wàtàtwɛb naa: "Ngye kwɛ apà akà nkum amɛ?" \v 6 Nde kun'fuur naa: "Ngungulà nkam yà may." Nde waa kàtɛn naa: "Le un'kaan a nkul angye, bwaay pabà, kyer agyägyä, sɔn an'kwem an'tyeen." \v 7 Ungö nde waa kàtɛn a wumwɛy naa: "Atöl ngye kwe?" Nde naa: "Ngɔɔr nkam mwɛy yà mbɛŋ a imbab." Mfum a isal naa: "Mà un'kaan a nkul angye, sɔn an'kwem naan." \v 8 Abun, nkum kàkyer un'syäŋà un'be un'syääl awà ntɔn mankay ande. Iswaŋà naa baan a nsi yi ban'söön mankay kusà a atɔŋ aba akwà abà baan a pɛɛlà. \v 9 Wɛɛ mɛ alàkyään naa: Làtɛ isaam a in'naaŋ a loor myà mɛɛn mà. Abun, umpal myàsàkɔɔn mya, waa mya isàlawal kà ikal a mbul a in'tye. \v 10 Isàkal naa mbuur wà balàbal unsà indiir ikikye, nde asàkal sye wàbalàbal unsà indiir mbɔɔn. Wɛɛ isàkal naa mbuur wà ŋaloor unsà indiir ikikye, nde asàkal sye ŋaloor unsà indiir mbɔɔn. \v 11 Lalan, isàkal naa bɛ balàbal batɛy musyääl un'naaŋ a loor a mɛɛn mà, nà kan'kwo mukàlapà un'naaŋ a ndandaa? \v 12 Isàkal naa bɛ balàbal batɛy unsà indiir a baar asin, nà ayàlapà indiir abɛ ŋakwo? \v 13 Akà un'syääl mwɛy tɛy kan'kwo musyääl ankum bɔ̈ɔ̈l. Ya iyàmɛnà naa nde ayàkyey umwɛy, nde ayàtɔn wumwɛy, itàkal naa nde ayàpà mɔ̈ɔ̈ ande akà umwɛy, nde ayàyiiŋ wumwɛy. Bɛ làkwe anki musyääl Nzam anà ngim u taaŋ làmwɛy la. » \s1 Ndaa a ifà ifà a Yɛsu \r (Màt 11.12-13; 5.31-32; Mlk 10.11-12) \p \v 14 Yàmɛnà naa Amfarisi bàwem ba ndaa ayi yanswà, ba bàsɛɛ Yɛsu, ntɔn ba bàkweenà ngim. \v 15 Wɛɛ nde kàtɛn a ba naa: « Bɛ làbà baar làfàswaŋ u mii a baar naa bɛ làbà balàbal, wɛɛ Nzam akiyöb boo a mpem abɛ. Undiir bàfàman baar naa wa wà làkoo, Nzam wa afàman wà ŋingyäy. \p \v 16 « Taaŋ a Un'kɔɔn anà là in'kaan a aŋangɔɔm làtsü apà Ywan. Sɛmà taaŋ alan, Làsaŋ Aŋàbwaŋ là Imwol a Nzam ban'kyään, anà mbuur mbuur wà mukyer ngwal ntɔn mubilà kwo. \v 17 Du anà mɛɛn man'kwo isàdiimà, wɛɛ akà isɛrà mwɛy kyà Un'kɔɔn isàdiimà anki. \p \v 18 « Baal wanswà kàkaabà anà un'kyay ande, usàkàwal un'kyay asin, nde kan'tà inswem, wɛɛ baal wanswà asàwal un'kaar kàkaabà anà un'dim ande, nde kan'tà inswem. \s1 Ŋun'naaŋ anà Lazar \p \v 19 « Taaŋ mwɛy kàkäl anà ŋun'naaŋ mwɛy kàfàbwaarà ubwaŋàbwaŋ ipfɛy a ntal. Ilä byanswà isal ande udyà anà utaam. \v 20 Ŋàlàmbwà mwɛy ikɔb ande Lazar kàfabɔ̈ɔ̈nà u mun a làpaŋ a ŋun'naaŋ awà, nde kàkäl anà inkyar u ndür ande. \v 21 Nde kàlàkwen mudyà mfür a mampà yàbwee u mɛsà a ŋun'naaŋ. Apan sye mbwà yàyee mulɛɛr inkyar ande. \v 22 Yàmɛnà naa ŋàlàmbwà waa ukü, akyeey a Nzam laa bun'syen ba akà Abàlam. Ŋun'naaŋ sye waa ukü, waa bun'dyee. \v 23 Kà an'lɔŋ, ŋun'naaŋ kàkäl uboo a mpay yà mbɔɔn. Mpal kàler nde u du laa kàmɛn nde ukwɛl Lazar tsütsü apà Abàlam. \v 24 Apan nde kàlaal in'kwɛŋ: "Taaràmɛ Abàlam, ngwem ngyɛb! Tɔm Lazar, nde udüma nswɛŋ a làpin ande kà an'dà, nde kan'nɔ̈ lànyaŋ a an'dà u làlem amɛ, ntɔn mɛ in'wà u mpay mbɔɔn uboo a mbaa yi." \v 25 Wɛɛ Abàlam kun'fuur naa: "Mwan amɛ, yɔbà ubwaŋ banswà kàmɛn ngye u mɔ̈ɔ̈ angye taaŋ kàkäl ngye u mɛɛn, wɛɛ Lazar kàkäl u mpay taaŋ lanswà. Mpalabà, apà, Lazar wà kà un'sak, wɛɛ ngye awà u mpay aŋasöönà. \v 26 Yumwɛy ayi: Uboo a bi anà bɛ we anà un'baan a kölàköl. Ilàtàkal naa ukwen bàkäl, bi ikwe anki musoonà wa, itàkal naa mufà akà bi muyà akà bɛ, itàkal naa mufà akà bɛ muyà akà bi." \v 27 Ŋun'naaŋ waa kàtɛn naa: "Isàkal abwɛy, mɛ amabɔɔn, taa, tɔm Lazar u ndwà a taaràmɛ, \v 28 ntɔn mɛ in'we abà atɔŋ abaal atyeen, nde ukakyään, manà ba sye bàyàlab mbwo a mpay ayi." \v 29 Abàlam naa: "Atɔŋ angye bye anà Mɔsɛ anà aŋangɔɔm, wɛy ba bawem." \v 30 Nde naa: "Ŋaa, taa Abàlam, manà mbuur kan'fà an'lɔŋ, kan'kyà akà ba, ba bàkyer ayàbuul mpem." \v 31 Abàlam waa kun'fuur naa: "Isàkal naa ba bàkwe anki muwem Mɔsɛ anà aŋangɔɔm, ba sye bàyàkwo anki muwem akà ikikye mbuur kan'fà an'lɔŋ." » \c 17 \s1 Man'be anà ndwääl a nkul \r (Màt 18.6-7,21-22; Mlk 9.42) \p \v 1 Ungö apan, Yɛsu kàtɛn a alɔŋki ande naa: « Yà ndandaa naa taaŋ lanswà baar ban'kwo bàbü u man'be, wɛɛ ngyɛb akà mbuur awà mbwo ntɔn mbweel a un'tɔŋ ande. \v 2 Yubwaŋ akà nde naa bun'bäm nkɔŋ a kölàköl u bway anà bun'tɔɔm u ngyäl, akwà naa nde mubwiy umwɛy uboo a baan ambɛy bà. \v 3 Làkäl kà igyɛɛŋ ntɔn bɛ ŋakwo! Isàkal naa un'tɔŋ angye kan'kyer man'be, un'pɛ an'lwɛŋ. Nde usàsɔɔmà, un'dwääl nkul. \v 4 Itàkal naa nde kàmakyer ube mbalà nsambwaar kà ilä mwɛy wɛɛ nde akayaa akà ngye taaŋ lanswà naa nde akyer asɔɔmà, un'dwääl nkul. » \s1 Làkwikilà \p \v 5 Yàmɛnà naa ilä mwɛy antööm bàtɛn a Mwol naa: « Kwɛy làkwikilà abi. » \v 6 Mwol waa kàfuur naa: « Isàkal naa ndandaa bɛ làbye anà làkwikilà làtàkal ikikye asànaa imbɛŋ a làpɔ̈ɔ̈là, bɛ lan'kwo muswaŋ un'te a kölàköl naa: "Tsumà pà, kyen kambär uboo a ngyäl!" Wa akyer alàwem. » \s1 Buur a un'syääl \p \v 7 Yɛsu kàkwɛy naa: « Bi itàwal naa umwɛy uboo abɛ ukäl anà un'tsüüŋ ande isal ande mulem, taaŋ lumwɛy mudii ntsür. Uman nde kan'fà an'ywaŋ kan'yàfurà, nkye nde ayàtɛn a nde naa: "Yà agyägyä, bwaay u mɛsà"? \v 8 Aay, nde ayàtɛn a nde naa: "Ndääm isaa, bwaar ubwaŋ, yà yan'pɛ udyà, manà mɛ an'may mudyà anà munwà, ungö ngye sye waa ayàdyà anà ayànwà." \v 9 Nkye nkum kan'kwo mupà ndä akà un'tsüüŋ ande ntɔn nde kan'kyer isal kyanswà kun'swɛŋ nde? \v 10 Ya sye ye abwɛy ntɔn bɛ. Isàkal naa bɛ lan'kyer isal kyanswà bàlaswɛŋ, làtɛn naa: "Bi ibà atsüüŋ ikɔ̈ɔ̈n ndöŋ: bi kan'kyer isal kan'kwo bi mukyer." » \s1 Yɛsu kan'kɔɔr aŋakyal a bay kwem \p \v 11 Yàmɛnà naa Yɛsu kàkäl mukyà Yɛlusàlɛm, nde kàsoonà ndel a Samalya anà Ngalilɛ. \v 12 Mpal kàkäl nde tsütsü mubilà u bul mwɛy, aŋakyal a bay kwem bàyi akà nde, ba bàmbär u kwɛl \v 13 waa bàsɛn ndaa: « Yɛsu, Un'lɔɔŋ, iwem ngyɛb! » \v 14 Mpal kamɛn Yɛsu, nde kàtɛn a ba naa: « Làkyen kàlamɛnà akà angaŋ. » Mpal bàkäl ba u mbwo, laa bàkɔɔrà ba. \v 15 Umwɛy uboo aba kàmɛn nde naa nde kan'kɔɔrà, waa kàyàfurà, wàmuyisyäŋà Nzam u ndaa a dudu. \v 16 Apan, waa kàbü, ntabwey u mɛɛn, kà in'kɔl a Yɛsu, waa kun'kömà. Mbuur awà kàkäl un'nsi Samalya. \v 17 Waa Yɛsu kàtɛn naa: « Ba bàkwem bàkyer akɔɔrà, wɛɛ bàken baar wà bumwɛy? \v 18 Akà mbuur mwɛy ukäl anki anà an'kyän muyàfurà ntɔn mukömà Nzam, ilàkɔɔn akal ungyey abarankye wà? » \v 19 Apan Yɛsu kàtɛn a nde naa: « Mbarà, kyen, làkwikilà angye làmatswà mɔ̈ɔ̈. » \s1 Ngyeel a Imwol \r (Màt 24.23-28,37-41) \p \v 20 Ilä mwɛy Amfarisi bàfuul Yɛsu naa imwol a Nzam isàyà mpal yɛn. Yɛsu kafuur naa: « Imwol a Nzam iyà anki asànaa undiir a ubem. \v 21 Bàsàtɛn anki naa: "Làler, kya aki kà." Taaŋ lumwɛy naa: "Kya kyà kunà." Ntɔn, làyöb naa Imwol a Nzam kyà uboo a bɛ. » \v 22 Apan nde waa kàtɛn a alɔŋki ande naa: « Taaŋ là paa làsàkwen bɛ muman Mwan a mbuur itàkal ilä mwɛy mpɛl, wɛɛ bɛ làsun'man anki. \v 23 Ba bàsàlakyäänà naa: "Làler kunà!", taaŋ lumwɛy naa: "Làler kà!" Wɛɛ twon lan'kyà, twon lan'kaamà ntiin. \v 24 Ilä a Mwan a mbuur isàkal asànaa muŋyä ufàparà wa udu, anà ufàpà wa kyɛɛy awa ntsü anà ntsü. \v 25 Wɛɛ kusà nde akyer atàman mpay mbɔɔn anà baar a mpalàbà bàkyer un'tɔn. \v 26 Lalan ndaa yàlyaaŋ utaaŋ a Nɔwa, isàkal sye kà ilä a Mwan a mbuur. \v 27 Baar bàkyer afadyaa, bàkyer afanwaa, bàkyer afataa an'bɔr, bàkyer afapaa baan aba an'bɔr, tii ilä kàbilà Nɔwà kà an'swà. An'dà màyööl ma mɛɛn, laa bàkü ba banswà. \v 28 Isàkal sye asànaa utaaŋ a Lɔti: baar bàkyer afadyaa, bàkyer afanwaa, bàkyer afasoomà, bàkyer afayälà, bàkyer afakɔnà, bàkyer afatɔŋà. \v 29 Wɛɛ ilä kàtoo Lɔti u Sɔdɔm, mbul a in'kul a mbaa laa kàfü wa du, kàdwä wa ba banswà. \v 30 Ya isàkal abà sye kà ilä a Mwan a mbuur usàmɛnà nde. \v 31 Ilä akin, mbuur asàkal udu a nsyä a ndwà ande, ufàsàbilà anki u ndwà ntɔn mukàwal indiir ande, ifà imwɛy sye akà mbuur asàkal kan'ywaŋ usàkwo anki mufurà ndwà ande. \v 32 Làyɔbà un'kyay a Lɔti! \v 33 Mbuur asàkwen muyee mɔ̈ɔ̈ ande, wa asàkyà bwà, wɛɛ mbuur asàkɔɔb mɔ̈ɔ̈ ande, akyer asàwal wa. \v 34 Mɛ alàkyään naa: u mpib ayin, baar bɔ̈ɔ̈l bàsàkal ibɔ̈ɔ̈n imwɛy: umwɛy bàkyer asun'syen, umwɛy bàkyer asun'wɛy. \v 35 Akaar bɔ̈ɔ̈l bàsàkal mutswà ikal imwɛy: un'mwɛy bàkyer asun'syen, un'mwɛy bàkyer asun'wɛy. \v 36 Abaal bɔ̈ɔ̈l bàsàkal kà ibɔr: umwɛy bàkyer asun'syen, un'mwɛy bàkyer asun'wɛy. » \v 37 Alɔŋki ande bun'fuul naa: « Mwol, ndaa ayi isàkal ken? » Waa nde kafuur naa: « Ntsü isàkal ndom, akun sye inkaak isàköŋ bya. » \c 18 \s1 Nsim a un'kweel a un'dim anà ntɛɛn \p \v 1 Ilä mwɛy Yɛsu katɛɛl nsim yi ntɔn muswaŋ ba naa ba bàkyer ayamà taaŋ lanswà, bàkɔ̈ɔ̈n ayɔɔn: \v 2 « U bul mwɛy, kàkäl anà ntɛɛn mwɛy. Nde Nzam kàfun'weemà anki, nde mbuur wanswà kàfun'manà naa wa undiir a bunàbun. \v 3 U bul nsil alan kàkäl sye anà un'kweel a un'dim mwɛy kàfayaa taaŋ lanswà akà nde ntɔn nde ulɔ̈ɔ̈n ndaa ande, nde kàtɛɛnà naa: "Mpɛ iböŋ udu a un'yiiŋ amɛ!" \v 4 Taaŋ mbɔɔn ntɛɛn awà kàkyer atɔnà, wɛɛ mpal mwɛy nde kàtɛn u mpem ande naa: "Yà ndandaa naa mɛ Nzam bɔɔmà in'fun'man anki, mɛ sye akà mbuur mwɛy làkoo in'fun'sà anki, \v 5 wɛɛ asànaa un'kweel a un'dim wà kàman'sà pfwopfwo, mɛ in'kyer un'lɔ̈ɔ̈n ndaa ande, naa tɛy, usinayaa nde abà, nde ayan'twääl lingyoomà." » \v 6 Apan Mwol waa ufàkwɛy naa: « Làwem ndaa kan'tɛn ntɛɛn un'be wà! \v 7 Wɛ bɛ làsii naa Nzam uyàpà anki iböŋ agyägyä akà baar ande kàsɔ̈ɔ̈l nde, bàfun'bel mpib anà mwäänà? Nde ayàbwiy mpib mukyer abà? \v 8 Mɛ, mɛ alàkyään naa nde ba iböŋ ayapà agyägyä. Wɛɛ, nkye mpal usàyà Mwan a mbuur, nde akyer asàtaan làkwikilà u mɛɛn? » \s1 Nsim a Umfarisi anà un'füür a itɛr \p \v 9 Ungö apan Yɛsu kàfàtà nsim ntɔn baar bàfàkyey uyɔl naa ba bà baar a balàbal anà bàfàbɛy baar bumwɛy. \v 10 Nde kàtɛn abà: « Baar bööl bàkaanà u ndwà a Nzam mukàyamà: umwɛy kàkäl Umfarisi, wumwɛy un'füür a itɛr. \v 11 Umfarisi kàkäl umbär anà muyamà u mpem ande naa: "Ɔɔ Nzam, mɛ amafuur an'tɔɔn ntɔn mukɔɔn akal asànaa baar bumwɛy, aŋunkaam, baar mpa abà balàbal, baar a inswem, itàkal asànaa un'füür a itɛr wà. \v 12 Mɛ in'fàkin mbɔr ilä byeel u mpɔsà mwɛy, in'fàpà kwen unsà indiir nkam amɛ byanswà." \v 13 Un'füür a itɛr kàkäl ukɔl, nde kàkwen anki musuub ntabwey ande. Wɛɛ nde kàyabɛɛrà itɔl ande, waa kàtɛɛnà naa: "Ɔɔ Nzam, ngwem ngyɛb ntɔn mɛ in'wà mbuur a man'be!" \v 14 Ndandaa mɛ alàkyään, un'füür a itɛr Nzam kun'twey mbuur a balàbal mpal kàfurà nde ndwà ande, wɛɛ kà Umfarisi anki. Ntɔn mbuur wanswà afàsɛnà bàkyer afun'tyeey, wɛɛ mbuur afàtyà bàkyer afun'sɛɛn. » \s1 Yɛsu kan'saak baan ambɛy \r (Màt 19.13-15; Mlk 10.13-16) \p \v 15 Umpal ayin yàmɛnà naa baar bàyàtwaal baan ambɛy akà Yɛsu ntɔn nde kasi an'kɔɔ. Alɔŋki bàmɛn ba abun, waa baŋän. \v 16 Yɛsu waa kabel, waa kàtɛn naa: « Lawɛy baan bàyi apà mɛ! Twon làmatsuŋ, ntɔn imwol a Nzam kye a baar abà asànaa ba. \v 17 Mɛ ndandaa alàkyään, mbuur mpa awal imwol a Nzam asànaa mwan, nde kya usàbilà anki. » \s1 Ŋun'naaŋ \r (Màt 19.16-30; Mlk 10.17-31) \p \v 18 Mfum mwɛy kàfuul Yɛsu naa: « Un'lɔɔŋ aŋàbwaŋ, mɛ in'kyer aben muwal möö a mbul a in'tye? » \v 19 Yɛsu kàtɛn a nde naa: « Ntɔn nkye aman'bel ngye aŋàbwaŋ? Akà mbuur mwɛy wàŋàbwaŋ watɛy, usàkɔɔn akal Nzam mpɛl. \v 20 Ngye akiyöb in'kɔɔn: "Twon an'tà inswem, twon an'lɔ, twon an'yib, twon an'tà imbäl a loor, sà làkoo akà taaràŋà anà ngwa." » \v 21 Wɛɛ nde kun'fuur naa: « Ayin yanswà mɛ in'kyer afàlab sɛmà imbɛy. » \v 22 Ungö kàwem nde abwɛy, Yɛsu kun'fuur naa: « Undiir mwɛy mpɛl kàmasääl: Yälà indiir angye byanswà, waa akääb ngim ayin aŋàlàmbwà, waa ngye asàwal un'naaŋ u du. Ungö, yan'läb! » \v 23 Umpal kàwem mbuur awà abwɛy, nde kàmɛn mpay mbɔɔn u mpem ande, ntɔn nde kàkäl ŋunaaŋ a kölàköl. \v 24 Yɛsu kàmɛn nde naa ŋun'naaŋ kan'kwamà ndür, nde kàtɛn naa: « Yà mpay akà aŋin'naaŋ mubilà uboo a Imwol a Nzam! \v 25 Lalan mpay yatɛy akà mpoonà mubilà u mun a nsway akwà naa ŋun'naaŋ mubilà uboo a Imwol a Nzam. » \v 26 Baar bun'weemà bàtɛn naa: « Woo, abwɛy nà kan'kwo muwà mɔ̈ɔ̈? » \v 27 Yɛsu kafuur naa: « Indiir mpa bàfàkwo baar, akà Nzam bya mpay byatɛy. » \v 28 Apan Petɔlà waa kàtɛn naa: « Atöl bi, bi kàsàwɛy indiir abi ŋakwo ntɔn mulab ngye. » \v 29 Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Ndandaa mɛ alàkyään, isàkal naa ntɔn imwol a Nzam, mbuur an'sàwɛy ndwà ande, un'kyay ande, atɔŋ ande, aböör ande itàkal baan ande, \v 30 nde asàwal mbɔɔn u mpalàyi, wɛɛ umpal isàyà nde asàwal mɔ̈ɔ̈ a mbul a in'tye. » \s1 Yɛsu an'kyään nkweel anà ngwiiyà ande mbalà yàtär \r (Màt 20.17-19; Mlk 10.32-34) \p \v 31 Yàmɛnà naa Yɛsu kàwɛl Bàkwen Aŋiyweel tsütsü apà nde, waa kàtɛn a ba naa: « Làler, bi ibeenà Yɛlusàlɛm, ndaa yanswà bàsön aŋangɔɔm ntɔn Mwan a mbuur ikyer akàkwo. \v 32 Lalan ba bàyun'pà kà an'kɔɔ a baar mpa bàyöb Nzam, ba bàkyer ayun'sɛ, bàkyer ayun'to, bàkyer ayun'tsul an'te. \v 33 Ungö apan ba bàkyer ayun'kam an'füm, waa bàyun'dwa. Wɛɛ kà ilä kyàtär nde akyer ayàwiyà. » \v 34 Wɛɛ alɔŋki ande bàyöbà anki akà undiir unsà ndaa ayin, mbuul aya bàkyer ayee, ba bàyöb anki naa Yɛsu nkye kàkwen mutɛn. \s1 Yɛsu kan'kɔɔr ikwàmii mwɛy \r (Màt 20.29-34; Mlk 10.46-52) \p \v 35 Mpal kàkäl Yɛsu tsütsü a Yɛlikɔ, ikwàmii mwɛy kàkäl aŋàbwaay ukɔl a mbwo wàmulɔɔmà akà baar. \v 36 Mpal kàwem nde làso a baar bàkäl mulyaaŋ, nde kàfuul naa nkye ikalyaaŋà. \v 37 Ba bun'kyään naa Yɛsu un'nsi Nazàlɛr wàmulyaaŋ. \v 38 Nde kàkuub in'lalà: « Yɛsu, Mwan a David, ngwem ngyɛb! » \v 39 Baar bàyikyeenà kusà bun'tsüŋà musà làso, wɛɛ nde kàsöönà mukuub in'lalà: « Mwan a David, ngwem ngyɛb! » \v 40 Yɛsu laa kàmbär nde, waa kàswɛŋ naa bun'twääl awà. Mpal kàtöl ikwàmii tsütsü apà nde, Yɛsu kun'fuul naa: \v 41 « Ngye ininà akwen mɛ mukyer ntɔn ngye? » Ikwàmii kun'fuur naa: « Mwol, wɛy mɛ in'fàman. » \v 42 Wɛɛ Yɛsu waa kàtɛn a nde naa: « Fàman! Làkwikilà angye làmakɔɔr. » \v 43 Apan sye laa kàfàman nde, kàläb nde Yɛsu, wàmuyisyäŋà Nzam. Baar banswà bàmɛn ba abun laa bàsyäŋà ba Nzam. \c 19 \s1 Yɛsu anà Zakay \p \v 1 Ilä mwɛy Yɛsu kàbilà u Yɛlikɔ, nde kàlyaaŋ uboo a la. \v 2 Wɛɛ le, kwo kàkäl anà mbuur ikɔb ande Zakay. Nde kàkäl mfum a afüür a itɛr, nde kàkäl ŋun'naaŋ. \v 3 Nde kàkweenà muman naa Yɛsu kàkäl nà, wɛɛ nde kàkwe anki ntɔn baar bàkäl mbɔɔn, ntɔn nde kàkäl ikökö. \v 4 Nde kàkaamà ntiin kusà, waa kàlär udu a un'te ntɔn nde umɛn Yɛsu ntɔn nde ayàlyaaŋ paa. \v 5 Mpal kàkɔlà Yɛsu kà ikal akin, nde kàler u du, waa kàtɛn a nde naa: « Zakay, yatɔlà agyägyä, mɛ ŋàbà in'kàbɔ̈ɔ̈n u ndwà angye. » \v 6 Zakay kàtɔlà agyägyä, waa kàwɛl Yɛsu unsà un'sak. \v 7 Mpal bàmɛn baar abun, ba banswà bàkyer aŋüŋün, waa bàtɛn naa: « Làler, nde akyer akàbɔ̈ɔ̈n u ndwà a mbuur a man'be wà! » \v 8 Wɛɛ Zakay laa kàmbär nde, waa kàtɛn a nde naa: « Mwol, wem, mɛ in'pà boboo a indiir amɛ akà aŋàlàmbwà, isàkal naa mɛ kàgyɔɔr undiir a mbuur, mɛ un'fuur mbalà nà udu a wa. » \v 9 Apan Yɛsu kàtɛn ntɔn nde naa: « Ŋabawà mɔ̈ɔ̈ kan'bilà u ndwà ayi, ntɔn nde sye wà mwan a Abàlam. \v 10 Ntɔn Mwan a mbuur kàyi muleŋ anà mutswà mɔ̈ɔ̈ a baar bàdiimà mbwo. » \s1 Itim a itɛr a wɔl \r (Màt 25.14-30) \p \v 11 Umpal bàkäl ba muweemà ndaa ayi, Yɛsu kàläb mutà nsim mwɛy. Ntɔn nde kàkäl tsütsü a Yɛlusàlɛm, wɛɛ ba bàsii naa Imwol a Nzam ikyer amɛnà apanà. \v 12 Làwem ndaa kàtɛn nde: « Mbuur mwɛy wà ywar a imwol kàkäl tsütsü mukyà nsi a kwɛl ntɔn bun'si mfum. Ungö nde waa kàyàfurà nsi ande. \v 13 Nde kàbel baar kwem uboo a asyääl ande, waa kàpɛ akà umwɛy umwɛy itɛr a wɔl. Ungö apan nde kaswɛŋ mutà yà a ngim ayin ntɔn ya ibör yàsin tii mpal usyefurà nde. \v 14 Wɛɛ mbuur awà, baar a nsi ande bàfun'kwenà anki. Lalan bàtöm ba akyeey ungö ande ntɔn mutɛn naa: "Bi ikwen anki naa mbuur awun uyaal u nsi abi!" \v 15 Ungö bun'si ba mfum, nde kàfurà nsi ande. Nde kàbel asyääl akwà kàpɛ nde ngim ntɔn muyöb naa ya ininà yàbör. \v 16 Wàtàtwɛb kàyi nde, kàtɛn naa: "Un'lɔɔŋ, itɛr a wɔl angye kyan'bɔr itɛr kwem." \v 17 Apan, Nkum ande naa: "Yubwaŋ mbɔɔn, ngye awà un'syääl aŋàbwaŋ! Ngye an'syääl balàbal unsà undiir ikikye, mɛ amasà mfum a an'bul a kölàköl kwem." \v 18 Wàyweel waa kàyàsin, waa kàtɛn naa: "Un'lɔɔŋ, itɛr a wɔl a ngye kyan'bɔr ityeen asin." \v 19 Nkum waa kàtɛn ande sye naa: "Yubwaŋ, mɛ amasà mfum a an'bul a kölàköl an'tyeen." \v 20 Ungöngö, umwɛy waa kàyi, waa kàtɛn naa: "Mwol, itɛr a wɔl angye kyaki: mɛ kya kàyee uboo a itɛɛnà a ipfɛy. \v 21 Lalan mɛ kàmɛn bɔɔmà angye, ntɔn ngye awà mbuur a ndaa a ngwal, ngye afàwal ngim kà ikal mpa kàsi ngye, ngye afàbwo ywaŋ mpa kàkön ngye." \v 22 Nde waa kàtɛn a nde naa: "Un'syääl un'be! Mbar angye mɛ in'tsul unsà ndaa angye ŋakwo! Ngye kàkyer ayöb naa mɛ in'wà mbuur a ndaa a ngwal, in'fàwal ngim kà ikal mpa kàsi mɛ, in'fàbwo ywaŋ mpa kàkön mɛ. \v 23 Wɛɛ ntɔn nkye mpa kàsi ngye ngim amɛ u bank? U mfurà amɛ, mɛ in'làwal bweel!" \v 24 Apan nde kàswɛŋ akà baar bàkäl paa: "Làduum itɛr a wɔl kin akà nde, làpɛ kya akà mbuur awe abyà kwem!" \v 25 Ba waa bàtɛn a nde naa: "Un'lɔɔŋ, nde we abyà kwem!" \v 26 Mɛ alàkyään naa: "mbuur awe anà bya bàkyer asun'kwɛy, wɛɛ mbuur mpa awe undiir bàkyer asun'lwom itàkal kindam awe nde akyà! \v 27 Wɛɛ ayiiŋ amɛ akwà mpa bàkwen naa mɛ in'käl mfum, latwääl pà, ladwä u mii amɛ!" » \s1 Yɛsu kan'kyà Yɛlusàlɛm \r (Màt 21.1-11; Mlk 11.1-11; Ywn 12.12-19) \p \v 28 Ungö mutɛn abà, Yɛsu kàkyen kusà a un'sɛŋ a baar kàkäl mubeenà Yɛlusàlɛm. \v 29 Mpal kàsin nde tsütsü apà Bɛtfagɛ anà Bɛtani, tsütsü apà mɔŋ bàfàbel naa mɔŋ a in'te a ɔlivɛ, nde kàtöm alɔŋki bööl kusà, \v 30 waa kàtɛn naa: « Làkyen u bul lanà u sim. Bɛ làsàkɔlà, bɛ làkàman mwan a anɛ wàŋabäm, udu awa mbuur ŋàtàlaar anki. Lun'tsuuŋ, lun'twääl pà. \v 31 Wɛɛ isàkal naa mbuur amàlafuul naa: "Ntɔn nkye làtsuuŋà bɛ wa?" Lun'fuur naa: "Mwol we anà mfun a wa." » \v 32 Umpal bàkyen antööm, ba bàmɛn asànaa kàtɛn Yɛsu. \v 33 Utaaŋ bàkäl ba mutsuuŋ mwan a anɛ wa, aŋawa bafuul naa: « Ntɔn nkye làtsuuŋà bɛ wa? » \v 34 Ba bàfuur naa: « Mwol we anà mfun a wa. » \v 35 Apan ba bàsyen mwan a anɛ akà Yɛsu. Ba bàyeel ipfɛy aba udu a ntsür, waa bàbay Yɛsu mulaar udu awa. \v 36 Mpal kàkäl nde muyikyà, baar bàyiyeelà ipfɛy aba u mbwo. \v 37 Utaaŋ kàkäl nde tsütsü a Yɛlusàlɛm, u mbumà a mɔŋ a in'te a ɔlive, un'kàbɔ a alɔŋki wanswà kàkäl mukömà Nzam unsà un'sak, u ndaa a ngwal, ntɔn impà byanswà bàmɛnà ba. \v 38 Ba bàtɛɛnà naa: « Wɛy Nzam usaak mfum kan'yà kà ikɔb a Mwol! Duu u dudu anà làkoo akà Nzam. » \v 39 Uboo a un'kàbɔ awà bàkäl anà Amfarisi amwɛy, ba bàtɛn a Yɛsu naa: « Un'lɔɔŋ, aswɛŋ alɔŋki angye bàwɛy musà làso. » \v 40 Yɛsu waa kafuur naa: « Mɛ alàkyään naa ba bàsàkal a duu, in'kul ikyer a kuub in'kwɛŋ. » \s1 Yɛsu kan'lel ntɔn Yɛlusàlɛm \p \v 41 Mpal kàkäl Yɛsu tsütsü a bul a kölàköl anà kàmɛn nde la, nde kàkyer alel ntɔn la, \v 42 anà kàtɛn nde naa: « Ngye sye alàyöb ŋàbà naa ngye akyer aben muman duu! Wɛɛ apanà ndaa ayi yàŋayee u mii angye! \v 43 Ntɔn ngye, ilä abyà iyà ungö ayiiŋ angye bàkyer asasà uboboo a ibä, bàkyer asadiŋà anà bàsaküünà ntsü yanswà. \v 44 Ba bàkyer asapay ipepey, ngye anà baar angye. Ba bàsàwɛy anki un'kul udu a un'kul wumwɛy, ntɔn ngye kàyöb anki taaŋ kàyi Nzam muyaler! » \s1 Yɛsu u ndwà a Nzam \r (Màt 21.12-17; Mlk 11.15-19; Ywn 2.13-22) \p \v 45 Ungö apan Yɛsu kàbilà u ndwà a Nzam, waa kàsɛmà muböŋ ayääl, \v 46 waa kàtɛn a ba naa: « Bàsön naa: "Ndwà amɛ isàkal ndwà a ngyamàkà." Wɛɛ bɛ ya lan'buul mboo a mbüüb! » \p \v 47 Yɛsu kàlɔɔŋà ilä byanswà u ndwà a Nzam. Amfum a angaŋ, alɔɔŋ a in'kɔɔn anà abyääl a baar banswà bàleŋà mukun'dwa. \v 48 Wɛɛ ba bàyöbà anki naa ba bàkyer aben mukɔr nde, ntɔn baar banswà bàkäl muweemà nde ubwaŋàbwaŋ. \c 20 \s1 Ikɔ̈b a Yɛsu kyan'fà ken? \r (Màt 21.23-27; Mlk 11.27-33) \p \v 1 Yàmɛnà naa ilä mwɛy, Yɛsu kàkäl mulɔŋ baar u ndwà a Nzam anà mupay Làsaŋ Aŋàbwaŋ. Amfum a angaŋ, alɔɔŋ a in'kɔɔn anà andweer bàyi \v 2 mukun'fuul naa: « Ikyään, unsà ikɔ̈b nà akakyerà ngye indiir abi, nà kapɛ ikɔ̈b udu a bya? » \v 3 Yɛsu kafuur naa: « Mɛ sye in'kwen mukàlafuul undiir mwɛy. Lan'kyään: \v 4 Ywan nà kun'töm mudümà baar? Du lɛɛ baar? » \v 5 Wɛɛ ba bàbulà muyweer ba a ba naa: « Bi isàfuur naa: "Du kun'töm", nde ayifuul naa: "Ntɔn nkye mpa lun'kyey bɛ?" \v 6 Wɛɛ bi isàtɛn naa: "Baar bun'töm", baar banswà bàyilom in'kul, ntɔn ba bàkyàyöb naa Ywan kàkäl ŋangɔɔm. » \v 7 Apan ba bun'fuur naa: « Bi iyöb anki naa nde kàfü ken. » \v 8 Yɛsu waa kàtɛn a ba naa: « Aay, mɛ sye alàkyään anki naa nà kan'pɛ mbwo mukyer indiir abi. » \s1 Akyeer a man abe \r (Màt 21.33-46; Mlk 12.1-12) \p \v 9 Apan nde kàfàtɛɛl un'sɛŋ nsim yi: « Mbuur mwɛy kàkön ywaŋ a vin. Nde kàsɔ̈ɔ̈m la akà baar bàfàkyer vin ntɔn ba bàkyer isal aba uboo kwo. Ungö nde kàkyen nsi a kwɛl. Nde kwo kàkyer taaŋ mbɔɔn. \v 10 Taaŋ abwo mbɛŋ làkwe la, nde kàtöm un'syääl ande mwɛy akà baar aban ntɔn ba bun'pɛ kab lànde. Wɛɛ akyeer a man laa bàdüb ba un'syääl awun, waa kàfurà an'kɔɔ ipɔl. \v 11 Ŋaywaŋ kàtöm un'syääl asin. Nde awà sye bàkyer un'düb, bàkyer un'to, waa bun'fuur an'kɔɔ ipɔl. \v 12 Nde kàfàtɔm un'syääl wàtär. Awun sye bun'yɔ̈ɔ̈l, waa bun'böŋ. \v 13 Ŋaywaŋ kàyweer naa: "Mɛ in'kyer aben? Mɛ in'tɔm mwan baal amɛ in'fàkwen mɛ, mɛ in'sii naa ba bàkyer akun'sà làkoo." \v 14 Wɛɛ mpal bun'mɛn akyeer a vin, ba bàyweerà ba a ba naa: "Làler ikyee! Yää bi kun'dwä waa ywaŋ a vin làyàbulà làbi." \v 15 Laa bun'böŋ ba, waa bun'dwä. \p « Apan ŋaywaŋ asàkyer aben ntɔn ba? \v 16 Nde ŋakwo akyer asàyà, nde asàdwa akyeer a man abà banswà, waa usàsɔɔm ywaŋ akà baar asin. » Mpal bàwem baar ndaa ayi yanswà, ba bàtɛn naa: « Ndaa a tub ayi isàbwà anki! » \v 17 Wɛɛ Yɛsu kaler nde, waa kàtɛn naa: « Ndaa bàsön yi iswaŋà aben: \q1 "Nkɔŋ bàpiy atööŋ a ndwà, \q1 "yàbulà nkɔŋ a twɛrà." \m \v 18 « Mbuur wanswà asàbwà udu a nkɔŋ ayin akyer asàbɔɔ. Wɛɛ isàkal naa nkɔŋ ayi yan'bweel mbuur, nde akyer asàpää nwamnwam. » \s1 Itɛr bàfür akà Sɛzar \r (Màt 22.15-22; Mlk 12.13-17) \p \v 19 Taaŋ nsil alan, alɔɔŋ a in'kɔɔn anà amfum a angaŋ bàkwen mukɔr Yɛsu, ntɔn ba bàkyer ayöb naa nde nsim yi ba kàtɛɛl, wɛɛ ba bàtiinà un'seŋ bɔɔmà. \v 20 Apan ba bàsɛmà musey Yɛsu. Lalan bun'tööm ba baar bàfakurà naa ba bà baar aŋàbwaŋ. Baar abà bàlàlwab Yɛsu ndaa unsà mfuul mwɛy ntɔn ba bàwɛl iböŋ mukun'yälà akà abyääl anà akà mfum a nsi. \v 21 Baar aban bàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, bi ikyàyöb naa ndaa afàtɛn ngye anà afàlɔŋ ngye yà ndandaa. Ngye afàler anki ntabwey a mbuur mupà nde ikwàndwà, wɛɛ ngye afàlɔŋ ndandaa mbwo a Nzam. \v 22 Wɛɛ bi ikwen muyöb naa nkye un'kɔɔn abi kà ipaa mbwo bi mufur itɛr akà Sɛzar lɛɛ tɛy? » \v 23 Wɛɛ Yɛsu kàyöb nkwɛɛr a ba, waa kàtɛn a ba naa: \v 24 « Lan'swɛŋ itɛr a ngim. Ntabwey anà ikɔb ki udu a kya byà nà? » Ba bàfuur naa: « Byà Sɛzar. » \v 25 Apan Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Abun, làpɛ yà Sɛzar akà Sɛzar, yà Nzam akà Nzam. » \v 26 Lalan ba bàsàman anki ube unsà yinà yanswà kàtɛɛnà nde u mii a baar. Ba bàkäl mubem mfuur ande, ba ndaa bàfàsà anki. \s1 Mfuul ntɔn ngwiiyà a akü \r (Màt 22.23-33; Mlk 12.18-27) \p \v 27 Yàmɛnà naa Asadusu amwɛy bàyi akà Yɛsu. Ba baar bàfàtɛn naa akü bàfàwiyà anki. Ba bun'fuul, \v 28 waa bàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, Mɔsɛ kà ipɛ un'kɔɔn aŋàsɔn: "Isàkal naa mbuur aŋàkwɛl kan'kwà ukɔɔn asàwɛy baan, un'tɔŋ ande asàwal un'kyay kàkäl wànde ntɔn mupà ikyee akà un'kü." \v 29 Kyekà, bàkäl anà atɔŋ nsambwaar. Wàtàtwɛb kàkyer abääl, ungö waa kàkü ukɔɔn abɔr. \v 30 Wàyweel waa kàbääl un'kaar kàsàwɛy bweel ande, \v 31 wàtär sye abun. Ya yàkäl abun ntɔn ba bànsambwaar: ba bàkü ukɔɔn abɔr. \v 32 Ungö apan un'kaar sye waa kàkü. \v 33 Abun, ilä bàsàwiyà akü, un'kaar awà asàkal un'kyay a nà? Ntɔn ba bànsambwaar bàkyer un'bääl. » \v 34 Wɛɛ Yɛsu kafuur naa: « Abaal anà akaar a nsi yi bàkyer afàbääl, \v 35 wɛɛ abaal anà akaar bàsɔ̈ɔ̈l muwiyà kà ukwà anà mukal anà mɔ̈ɔ̈ taaŋ làsàyà, bàsàbääl anki. \v 36 Ba bàfàsàkwà anki, ba bà asànaa akyeey a du. Ba bà baan a Nzam, ntɔn ba baan a ngwiiyà. \v 37 Mɔsɛ ŋakwo kàtɛn ubwaŋàbwaŋ naa akü bàkyer asàwiyà. Uboo a nsim a ibwiy a mbaa, nde Mwol Nzam kun'bel Nzam a Abàlam, Nzam a Isak, Nzam a Yakɔb. » \v 38 Yɛsu kàfàkwɛy naa: « Mwol wà Nzam a baar a möö, nde kà wà Nzam a akü anki, ntɔn akà nde baar banswà bye anà mɔ̈ɔ̈. » \v 39 Alɔɔŋ a in'kɔɔn amwɛy bàtɛn a nde naa: « Un'lɔɔŋ, ngye an'tɛn ubwaŋ. » \v 40 Abun ba nde ndaa bàfun'fuul anki. \s1 Klistɔ anà David \r (Màt 22.41-46; Mlk 12.35-37) \p \v 41 Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Ban'kwo mutɛn aben naa Klistɔ wà mwan a David? \v 42 Ntɔn David atɛɛnà nde ŋakwo uboo a un'kaan a an'diim naa: "Mwol kàtɛn akà Mwol amɛ: "Bwaay u kɔɔ amɛ là ibaal, \v 43 mɛ in'kwen mubwiy ayiiŋ angye ntɔn ba bàbulà ikal angye mutɔɔl in'kɔl." \v 44 David kun'bel Mwol: Klistɔ kan'kwo mufàkal mwan a David? » \s1 Yɛsu wàmuswaŋ baar naa ba bàkäl kà igyɛɛŋ ntɔn alɔɔŋ a in'kɔɔn. \r (Màt 23.1-36; Mlk 12.38-40) \p \v 45 Ilä mwɛy, mpal kàkäl un'sɛŋ wanswà mulab an'lɔɔŋ ande, Yɛsu kàtɛn a alɔŋki ande naa: \v 46 « Làkäl kà igyɛɛŋ ntɔn alɔɔŋ a in'kɔɔn: isal aba uyilyaaŋ anà mvwɛl anà bàfàkwɛn naa bàyapà mbɔr u balàbal. Ba bàfàsɔɔl an'kir amà kusà uboo a ndwà a nköŋ a Ayudà anà ikal a làkoo u mɛsà adyà a kölàköl. \v 47 Ba bàfàduum indiir a akweel a adim byanswà, taaŋ nsil alan ba bàfàsà ngyamàkà a bwɛlàbwɛl ntɔn baar bamɛn: nsaŋ aba isàkal yà kölàköl. » \c 21 \s1 An'kab kàpɛ un'kweel un'dim wàŋàlàmbwà \r (Mlk 12.41-44) \p \v 1 Yàmɛnà naa ilä mwɛy, mpal kàkäl Yɛsu muler, nde kàmɛn aŋin'naaŋ bàmusà an'kab aba uboo a insak a an'kab. \v 2 Nde kàmɛn sye un'kweel un'dim mwyɛ wàŋàlàmbwà wàmusà an'falà mɔ̈ɔ̈l. \v 3 Nde kàtɛn naa: « Ndandaa mɛ alàkyään: un'kweel un'dim wàŋàlàmbwà wà kan'pà yàŋàsöön baar banswà. \v 4 Ntɔn baar bumwɛy banswà ban'pà ngim ikɔ̈ɔ̈n ndöŋ akà ba, wɛɛ nde, unsà làmbwà ande, nde kan'pà yinà yanswà ikäl ntɔn mɔ̈ɔ̈ ande. » \s1 Yɛsu kan'kyään mpää a ndwà a Nzam \r (Màt 24.1-2; Mlk 13.1-2) \p \v 5 Ilä mwɛy, baar amwɛy bàkäl mukan in'kul anà indiir byàpɛɛ ntwɛn a ndwà a Nzam, wɛɛ Yɛsu kàtɛn naa: \v 6 « Ilä byà paa mpa usàsaal akà un'kul mwɛy udu a un'kul wumwɛy uboo a bya làmanà bɛ bi: bya byanswà byàsàkyer apää. » \s1 Ngyɛb anà nkwaaŋ \r (Màt 24.3-14; Mlk 13.3-13) \p \v 7 Apan ba waa bun'fuul naa: « Un'lɔɔŋ, ndaa ayi isàlyaaŋ mpal nà? Undiir nà asàswaŋ ngyeel a ndaa ayi? » \v 8 Yɛsu kàfuur naa: « Làkäl kà igyɛɛŋ, mbuur twon amàlakur. Ntɔn baar mbɔɔn bàsàyà kà ikɔb amɛ, waa bàsàtɛn naa: "Mɛ in'wà Klistɔ!" Anà: "Taaŋ lan'kwo!" Wɛɛ twon làmalab. \v 9 Mpal làsàwem bɛ naa ità anà lingyoomà byan'yà, twon lan'man bɔɔmà: yubwaŋ naa bya itàyà abun kusà, wɛɛ bya kà ntsüü anki. » \v 10 Apan nde waa kàtɛn a ba naa: « Isàmɛnà naa nsi mwɛy yàmunwan anà nsi yumwɛy, imwol mwɛy anà imwol kyumwɛy. \v 11 Mɛɛn ikyer asàtɛɛr ngwal. Kà ikal mbɔɔn ngyal mbɔɔn anà an'fway màkyer asàbilà, ndaa a bɔɔmà yà ifà ifà ikyer asàtoo, idiim a kölàköl byàkyer asàmɛnà u du. \v 12 Wɛɛ kusà a ndaa ayi yanswà, bàkyer asàlakɔr, bàkyer asàlamɛɛy nkwaaŋ, bàkyer asàlasyen u làbay a nsaŋ a amfum a ndwà a nköŋ a Ayudà, waa bàsàlatɔɔm u bɔlokà. Ntɔn ikɔb amɛ, bàkyer asàlasyen akà amfum a nsi anà akà amfum a itiir a nsi. \v 13 Indiir abi byanswà isàlayeel ntɔn bɛ làkäl anà mbwo mutà imbäl. \v 14 Twon lan'yweer kusà naa bɛ làkyer aben musàsà un'lɔɔn abɛ. \v 15 Mɛ ŋakwo in'kyer asàlapà ndaa anà an'yeerà mpa bàsàtɔn ayiiŋ abɛ itàkal musà mbaaŋ. \v 16 Baar bàsàlayälà bà aböör anà atɔŋ abɛ, baar a tsütsü a bɛ anà asam abɛ, ba bàsàdwa baar mbɔɔn uboo a bɛ. \v 17 Baar banswà bàkyer asàlayiiŋ ntɔn mɛ. \v 18 Wɛɛ akà làtswe abɛ làmwɛy làsàdiimà anki. \v 19 Abun, ntɔn nkääŋ a mpem abɛ, bɛ làsàwà mɔ̈ɔ̈. \s1 Yɛsu kan'kyään mpää a Yɛlusàlɛm \r (Màt 24.15-21; Mlk 13.14-19) \p \v 20 « Wɛɛ mpal làsàman bɛ naa aŋità ban'diŋà Yɛlusàlɛm, apan làyöb naa mpää a la yà tsütsü. \v 21 Apan, wɛy baar a Yuday bàtiin udu a myɔŋ. Wɛy baar abà u Yɛlusàlɛm bàtoo agyägyä. Wɛy baar abà u bitsuŋ a ndwà bàkɔ̈ɔ̈n abilà u bul a kölàköl! \v 22 Ntɔn ilä abin isàkal ilä a bweel, ntɔn Ndaa Aŋàsɔn yanswà ikwe. \v 23 Ngyɛb akà akaar bàsàkal anà an'yöm anà akaar bàsàkal munüü baan ilä abin! Ntɔn ntaan isàkal uboo a nsi yi, anà nkyɛl ntɔn un'sɛŋ wà. \v 24 Baar a nsi yi bàsadwa a kɔm, bumwɛy bàsasyen asɔ u nsi a ingyey, wɛ Yɛlusàlɛm làsàbulà là baar mpa bàyöb Nzam tii mpal isàwà isɔ. \s1 Ngyeel a Mwan a mbuur \r (Màt 24.29-31; Mlk 13.24-27) \p \v 25 « Idiim ikyer asàkal uboo a taaŋ, uboo a nsöŋ anà unsà mbwaar. U mɛɛn baar banswà bàsàkal mutɛɛr a bɔɔmà ntɔn làso anà ibɔ a an'dà a ngyäl. \v 26 Lalan baar mbɔɔn bàsàkwà a bɔɔmà muyweer ndaa isàbwà u mɛɛn manswà, ntɔn ngwal a du yanswà ikyer asàni. \v 27 Apan, baar bàsàman Mwan a mbuur wàmuyà uboo a itööm unsà ngwal anà làkoo mbɔɔn. \v 28 Taaŋ isàlyaŋ ndaa ayi yanswà, làsuub un'tswe anà làsi un'kanà, ntɔn ntsuuŋ abɛ isàkal tsütsü. » \s1 Ndaa ulɔɔŋà un'te a maŋ \r (Màt 24.32-35; Mlk 13.28-31) \p \v 29 Apan Yɛsu katɛɛl nsim yi: « Làler un'te a maŋ anà in'te myanswà: \v 30 Bɛ làsàman naa mya myan'fulà, bɛ lan'yöb bɛ ŋakwo naa paŋà a mbul là tsütsü. \v 31 Ya sye yabun mpal làsàman bɛ naa ndaa ayi yan'yà, làyöb naa Imwol a Nzam kyà tsütsü. \v 32 Mɛ ndandaa alàkyään, nkööl ayi isàlyaŋ anki kusà a ndaa ayi yanswà mukwo. \v 33 Du anà mɛɛn màkyer asàlyaaŋ, wɛɛ ndaa amɛ isàlyaaŋ anki akà ikikye. \s1 Mfun mukal kà ikyɛɛŋ \p \v 34 « Làkäl kà ikyɛɛŋ bɛ ŋakwo ntɔn an'kyän abɛ màkɔ̈ɔ̈n abwà mpye ntɔn udyà mbɔɔn, unwà mbɔɔn anà ngyɛb ntɔn indiir a mɛɛn mà, naa tɛy, ilä aki isàyàlataan kà imbwirà imbwirà. \v 35 Ntɔn kya isàbwà asànaa an'tɛy udu a baar a mɛɛn banswà. \v 36 Làkäl kà ikyɛɛŋ, làyamà taaŋ lanswà, ntɔn bɛ làkäl anà ngwal mutiin ndaa iyà yi yanswà anà musàkal umbär kusà a Mwan a mbuur. » \v 37 U mwäänà Yɛsu kàlɔɔŋà u ndwà a Nzam, wɛ sisye nde kàkyeenà mukàtyeey taaŋ u mɔŋ bàfàbel naa mɔŋ a in'te a ɔlive. \v 38 Ututu tutu, un'sɛŋ wanswà kàkyeenà akà nde u ndwà a Nzam ntɔn mukun'wem. \c 22 \s1 Ndiirà ntɔn mudwa Yɛsu \r (Màt 26.1-5; Mlk 14.1-2; Ywn 11.45-53) \p \v 1 Un'kyɔm a mampà màkɔ̈ɔ̈n ful bàfàbel Pak làsin tsütsü. \v 2 Amfum a angaŋ anà alɔɔŋ a in'kɔɔn bàleŋà mudwa Yɛsu, wɛɛ ba bàweemà bɔɔmà a un'sɛŋ. \s1 Yudas wà tsütsü muyälà Yɛsu \r (Màt 26.14-16; Mlk 14.10-11) \p \v 3 Apan, Satanà kàbilà u mpem a Yudas Iskaryɔt, umwɛy uboo a Bàkwem Aŋiyweel. \v 4 Yudas kàkyen akà amfum a angaŋ anà amfum a aleer a ndwà a Nzam ntɔn nde ukàyäm anà ba muyöb naa nde Yɛsu ayun'yälà aben. \v 5 Ba bàkäl kà un'sak, waa bàyilà naa ba bàyun'pà ngim. \v 6 Nde waa kàkyey. Sɛmà apan, nde kàleŋà ipöl aŋàbwaŋ muyälà Yɛsu kà unku, ntɔn baar banswà bàkɔ̈ɔ̈n ayöb. \s1 Yɛsu kan'swaŋ muyilà isaa a Pak \r (Màt 26.17-25; Mlk 14.12-21; Ywn 13.21-30) \p \v 7 Yàmɛnà naa ilä a mampà màkɔ̈ɔ̈n ful, ilä bàfàdwa in'tö a in'kɔk ntɔn Pak kyàkwe kya, \v 8 Yɛsu kàtöm Petɔlà anà Ywan, waa kaswɛŋ naa: « Làkyen kàlayilà ndyeel a Pak. » \v 9 Ba bun'fuul naa: « Ngye akwen naa bi la ikàyilà ken? » \v 10 Yɛsu kafuur naa: « Le, mpal làkàbilà bɛ u bul a kölàköl, bɛ làkàman mbuur mwɛy anà làbuuŋ a an'dà. Lun'läb tii u ndwà ukàbilà nde. \v 11 Bɛ làkàtɛn a ŋandwà abà: "Un'lɔɔŋ kan'tɛn a ngye naa: Làken suk in'dyà mɛ Pak anà alɔŋki amɛ?" \v 12 Waa nde ukàlaswaŋ, u ndwà adu, suk a kölàköl làŋalɔɔn ubwaŋàbwaŋ, ikal làkàyilà bɛ Pak kyakin. » \v 13 Ba waa bàkyen, bàmɛn ndaa yanswà asànaa kàtɛn Yɛsu, waa bàyilà isaa a Pak. \s1 Udyà in'kyɛɛl \r (Màt 26.26-30; Mlk 14.22-26; 1Kɔ 11.23-25) \p \v 14 Taaŋ làkwe la, Yɛsu kàkäl u mɛsà anà antööm. \v 15 Nde kàtɛn a ba naa: « Mɛ, mɛ kàkwen mbɔɔn mudyà Pak alà anà bɛ kusà muman mpay. \v 16 Lalan, mɛ ndandaa alàkyään naa mɛ in'fàsàdyà anki la tii ilä isàmɛnà mbuul a la uboo a Imwol a Nzam. » \v 17 Apan, nde kàwɛl kɔɔb, kàfuur an'tɔɔn, waa kàtɛn naa: « Làwɛl kɔɔb là, làkäb la bɛ a bɛ, \v 18 ntɔn mɛ alàkyään naa sɛmà apanà mɛ in'fàsànwà anki vin tii mpal isàyà Imwol a Nzam. » \v 19 Ungö apan, nde kàwɛl mampà, waa kàfuur an'tɔɔn akà Nzam, kàtsül ma, kapɛ, waa kàtɛn naa: « Ayi ndür amɛ bàpɛ ntɔn bɛ. Làkyer abà ntɔn mukan'yɔbà. » \v 20 Ungö a udyà, nde kàwɛl kɔɔb, waa kàtɛn naa: « Lalà kɔɔb a un'tüüb akün kan'kyer bi unsà an'kil amɛ amiyàpää ntɔn bɛ. \v 21 Wɛɛ le, mbuur ayàyälà mɛ wà papà u mɛsà anà mɛɛ. \v 22 Ntɔn Mwan a mbuur wàmukyà asànaa bàtsül ya, wɛɛ ngyɛb akà mbuur kàmun'yälà! » \v 23 Apan, ba bàbulà mufufuul ba a ba naa uboo a ba nà ayàkyer undiir a tub awà. \s1 Nà kan'söön? \p \v 24 Yàmɛnà naa ilä mwɛy alɔŋki bàsyeelà mbaaŋ ba a ba: ba bàkwen muyöb naa uboo a ba nà awà mbuur a kölàköl. \v 25 Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Amfum a in'sɛŋ bàkyer afandyaar, baar abye anà ikɔ̈b udu a ba bàfàleŋ naa babel baar aŋàbwaŋ. \v 26 Kà yubwaŋ anki bɛ mukyer abà, yubwaŋ naa mbuur a kölàköl uboo a bɛ ukäl umbɛy, wɛɛ mbuur akayaalà ukäl asànaa un'syääl. \v 27 Uboo a an'kyän abɛ, nà awà kölàköl? Mbuur kan'bwaay u mɛsà lɛɛ mbuur akapaa isaa? Kà mbuur kan'bwaay u mɛsà anki? Wɛɛ mɛ, mɛ uboo a bɛ in'wà asànaa un'syääl. \v 28 Bɛ lan'ndäär u ndür amɛ taaŋ lanswà an'man mɛ mpay. \v 29 Lalan, asànaa kan'pɛ Taaràmɛ Imwol, mɛ sye amàlapà kya: \v 30 Bɛ làsàdyà anà làsànwà u mɛsà anà mɛ, uboo a imwol amɛ, bɛ làsàbwaay udu a kir a imfum ntɔn mutsul nsaŋ a in'sɛŋ a Isàlɛl myàkwem aŋiyweel. » \s1 Yɛsu kan'kyään ntöön a Petɔlà \r (Màt 26.31-35; Mlk 14.27-31; Ywn 13.36-38) \p \v 31 Yàmɛnà naa Yɛsu kàtɛn a Simɔn Petɔlà naa: « Simɔn, Simɔn! Le, Satanà kàkyer alɔm naa nde kàlasɛk asànaa bàfàsɛk mbɛŋ mukaab ya anà isɛrà. \v 32 Wɛɛ mɛ kàyamà ntɔn ngye, ntɔn làkwikilà angye làkɔ̈ɔ̈n abwà. Wɛɛ ngye, ilä asyefurà ngye akà mɛ, pà atɔŋ angye ngwal. » \v 33 Simɔn kàtɛn a nde naa: « Mwol, mɛ an'kyey mukyà anà ngye, itàkal u bɔlokà, itàkal kà ukwà. » \v 34 Yɛsu waa kun'fuur naa: « Simɔn, mɛ ndandaa akyään, ŋabawà, kusà nkɔɔ mubel, ngye akyer an'tɔn mukan'yöb mbalà tär. » \s1 Ngim, ngɔɔr anà kɔm \p \v 35 Ungö apan, nde kàtɛn a ba naa: « Taaŋ kàlatöm mɛ ukɔɔn ngim, ngɔɔr anà an'sàbar, nkye we anà undiir kàlakɔ̈ɔ̈n? » Ba waa bàfuur naa: « Akà undiir. » \v 36 Apan, nde kàtɛn a ba naa: « Wɛɛ papanà, isàkal naa mbuur we anà ngim, uwɛl ya, isàkal sye naa mbuur we anà ngɔɔr, uwɛl wa, isàkal naa mbuur kɔm latɛy, uyälà inkur ande, usöm làmwɛy. \v 37 Ntɔn mɛ alàkyään naa yubwaŋ naa undiir aŋàsɔn wà ukwe amu mɛ: "Nde bun'täŋ uboo a adwää baar." » \v 38 Waa ba bàtɛn naa: « Mwol, le an'kɔm mɔ̈ɔ̈l amà. » Yɛsu kafuur naa: « Man'kwo! » \s1 Yɛsu kan'kàyamà u mɔŋ a in'te a ɔlive \r (Màt 26.36-46; Mlk 14.32-42) \p \v 39 Yàmɛnà naa Yɛsu kàkyer atoo, waa kàkyen u mbwo a mɔŋ a in'te a ɔlive asànaa ifà ande. Alɔŋki waa bun'läb. \v 40 Mpal kàtöl nde kà ikal akin, nde kaswɛŋ naa: « Làyamà, ntɔn bɛ làkɔ̈ɔ̈n abwà u ndɛb. » \v 41 Wɛɛ nde, nde kàkyen ukɔl a ba kà isii a bwɛl ufàkàbwà un'kul awà ban'lom, kàbü an'köm, waa kàyamà \v 42 abà: « Ɔɔ Taa, kya ngye asàkwen, lwom kɔɔb là tsütsü apà mɛ! Wɛɛ taaŋ lanswà, wɛy bàkäl ukwen angye, kà bàmɛ anki. » [ \v 43 Apan, un'kyeey mwɛy waa kàyamɛnà akà nde ntɔn mukun'pà ngwal. \v 44 Yàmɛnà naa nkyän yàkyer un'kaar, nde kàfàyamà nswɛy nswɛy, kyaŋ a ndür ande waa làbulà asànaa bin'kul a an'kil byàbwee u mɛɛn. ] \p \v 45 Ungö a ngyamàkà ayi, nde waa kàmbarà, kàsin tsütsü apà alɔŋki ande, nde kamɛn bàkyàbɔ̈ɔ̈n a ngyɛb. \v 46 Apan, nde kàtɛn a ba naa: « Ntɔn nkye lan'bɔ̈ɔ̈n bɛ? Làmbarà! Làyamà ntɔn bɛ làkɔ̈ɔ̈n abwà u ndɛb. » \s1 Nköör a Yɛsu \r (Màt 26.47-56; Mlk 14.43-50; Ywn 18.3-11) \p \v 47 Nde kàkäl mutɛn, mpal kàkɔlà un'kàbɔ a baar. Mbuur bàfabeelà Yudas, umwɛy uboo a Bàkwem Aŋiyweel, kàkäl kusà a ba. Nde kàsin tsütsü apà Yɛsu ntɔn mukundüür. \v 48 Waa Yɛsu kàtɛn a nde naa: « Yudas, ngye Mwan a mbuur un'yälà a ndüür? » \v 49 Mpal bàmɛn baar bàkäl a Yɛsu naa ndaa yan'täy, ba bun'fuul naa: « Un'lɔɔŋ, nkye bi isyääl an'kɔm abi ntɔn munwan? » \v 50 Utaaŋ nsil alan, umwɛy uboo a ba kàkäm un'syääl a undweer a angaŋ mwɛy kɔm, waa kun'ywaŋ tsü a ibaal. \v 51 Wɛɛ Yɛsu kàtɛn naa: « Làwɛy, yan'kwo! » Apan, nde kàbä tsü a mbuur awun, waa kun'kɔɔr. \v 52 Apan, Yɛsu kàtɛn a amfum a angaŋ, a an'kaptɛn a ndwà a Nzam anà andwer a baar bàyi ntɔn mukun'kɔr: « Nkye mɛ in'wà un'dwää a baar waa bɛ làyi anà an'kɔm anà nköl? \v 53 Mɛ kàkälà anà bɛ ilä byanswà u ndwà a Nzam, wɛ akà mbuur kan'bä anki. Apanà là taaŋ abɛ anà ngwal a mpib. » \s1 Petɔlà kan'tɔn Yɛsu \r (Màt 26.57-58,69-75; Mlk 14.53-54,66-72; Ywn 18.12-18,25-27) \p \v 54 Apan ba bun'te mpi, waa bun'syen u ndwà a amfum a angaŋ. Petɔlà kàyilabà ukwɛl. \v 55 Baar bàyöbà mbaa uboo a làpaŋ. Petɔlà kàbwaayà uboo a baar bàkäl ukɔl a ya. \v 56 Un'syääl mwɛy wà un'kaar kun'mɛn tsütsü a ba, laa kun'syebà u kyɛɛy a mbaa, waa kàtɛn naa: « Le, mbuur wà sye kàkäl anà nde. » \v 57 Wɛɛ nde kàkyer un'tɔn, waa kàtɛn naa: « Un'kaar wà, mɛ nde un'yöb anki. » \v 58 Ungö a taaŋ ikikye, mbuur asin kàmɛn nde Petɔlà, kàtɛn a nde naa: « Ngye sye awà umwɛy uboo a baar bà! » Petɔlà naa: « Mbuur wà, mɛ mwo watɛy! » \v 59 Tsütsü ungö a taaŋ làmwɛy, mbuur asin waa ufàtɛn a ngwal yanswà: « Ndandaa, mbuur wunà kàkäl anà nde ntɔn nde wà un'nsi Ngalilɛ. » \v 60 Petɔlà kàfuur naa: « Mbuur wà, mɛ in'yöb anki naa ngye nkye akwen mutɛn. » Taaŋ nsil alan, nde kàkäl anki aŋàtàmay mutɛn, nkɔɔ waa kàbel. \v 61 Mwol kàbulà nde, waa kàler Petɔlà. Apan Petɔlà kàyɔbà ndaa kun'kyään Mwol: « Kusà nkɔɔ mutàbel ŋàbawà, ngye ayan'tɔn mbalà tär! » \v 62 Apan laa kàtoo nde, waa kàlel ubwaŋàbwaŋ. \s1 Yɛsu bàmuto anà bàmudwa \r (Màt 26.67-68; Mlk 14.65) \p \v 63 Baar bàkäl muler Yɛsu bàkyer akun'sɛɛ anà kun'dübà. \v 64 Ba bun'bäämà ipfɛy u mii, waa bun'fuulà naa: « Le! Tà ngɔɔm! Ikyään nà kàmadwa! » \v 65 Laa bun'töö ba in'tswe asin myà ifà ifà. \s1 Yɛsu u làbay a nsaŋ a kölàköl \r (Màt 26.59-66; Mlk 14.55-64; Ywn 18.19-24) \p \v 66 Mpal làsɛnà taaŋ, nkööŋ a andweer a un'sɛŋ, amfum a angaŋ anà alɔɔŋ a in'kɔɔn bàkyer aköŋ, waa bun'syɛn u làbay a nsaŋ a kölàköl, \v 67 waa bàtɛn naa: « Isàkal naa ngye, ngye awà Klistɔ, ikyään. » Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Mɛ in'sàlakyään, bɛ làyàkyey anki, \v 68 mɛ in'sàlafuul, bɛ làyan'fuur anki. \v 69 Wɛɛ, sɛmà apanà, Mwan a mbuur ayàkal wàŋàbwaay u kɔɔ a ibaal a ngwal a Nzam. » \v 70 Apan ba banswà bàtɛn naa: « Iswaŋà naa ngye awà Mwan a Nzam! » Yɛsu kàtɛn naa: « Bɛ ŋakwo lan'tɛn naa mɛ in'wà nde. » \v 71 Apan, ba bàtɛn naa: « Bi mfun a imbäl ifàkal anki. Bi ŋakwo kan'wem u mun ande. » \c 23 \s1 Yɛsu kusà a Pilatu \r (Màt 27.1-2,11-14; Mlk 15.1-5; Ywn 18.28-38) \p \v 1 Yàmɛnà naa un'kàbɔ a baar wanswà kàkyer ambarà, waa kàsyen Yɛsu kusà a Pilatu. \v 2 Akun, ba bàsɛmà mukun'füün abà: « Bi kan'man mbuur wà wàmutwaal lingyoomà uboo a un'sɛŋ abi: Nde akatsuŋà baar mufur itɛr akà Sɛzar, nde kan'tɛn sye naa nde wà Klistɔ, mfum! » \v 3 Apan Pilatu kun'fuul naa: « Nkye ngye awà mfum a Ayudà? » Yɛsu waa kun'fuur naa: « Ngye ŋakwo an'tɛn. » \v 4 Pilatu kàtɛn a amfum a angaŋ anà un'kàbɔ a baar naa: « Mɛ in'manà anki undiir kan'kwo mɛ mupà mbuur wà ikwàndwà. » \v 5 Wɛɛ ba bàsi unkiiŋ mutɛn naa: « Nde ayimbaar baar mukyer ube unsà an'lɔɔŋ ande u Yuday lanswà sɛmà u Ngalilɛ tii apà. » \v 6 Mpal kàwem Pilatu ndaa ayi, nde kafuul naa nkye mbuur awà wà un'nsi Ngalilɛ. \v 7 Umpal kàyöb nde naa nde wà mbuur a ikal ufàyaal Ɛlɔdi, nde kun'töm akà Ɛlɔdi. Taaŋ nsil alan Ɛlɔdi kàkäl u Yɛlusàlɛm. \v 8 Ɛlɔdi kàkäl unsà un'sak mbɔɔn muman Yɛsu, ntɔn sɛmà itaan nde kàkwen mukun'man, ntɔn yinà kàweemà nde, nde kàleŋà naa nde utàman akà impà mwɛy. \v 9 Nde kun'si mfuul mbɔɔn, wɛɛ Yɛsu kàsàfuur anki akà ikikye. \v 10 Taaŋ nsil alan, amfum a angaŋ anà alɔɔŋ a in'kɔɔn bàmbärà paa, bàmukun'füünà a nkyɛl. \v 11 Apan, Ɛlɔdi anà aŋità ande bun'mɛn asànaa undiir a bunàbun, waa bun'sɛɛ, bun'bwää inkur aŋàbwaŋ. Ɛlɔdi kun'fuur akà Pilatu. \v 12 Ɛlɔdi anà Pilatu bàkäl ayiiŋ, wɛɛ sɛmà ilä akin ba bàbulà asam. \s1 Yɛsu bàmutsüül mbar a ukwà \r (Màt 27.15-26; Mlk 15.6-15; Ywn 18.39-19.16) \p \v 13 Abun, Pilatu kàbel amfum a angaŋ, abyääl anà un'sɛŋ, \v 14 waa kàtɛn a ba naa: « Bɛ lan'twääl mbuur wà naa nde wàmubuul an'kyän a un'sɛŋ. Wɛ mɛ, mɛ amun'fuul u mii abɛ, mɛ in'sàman anki undiir kan'kyer nde uboo a indiir byanswà lun'füünà bɛ. \v 15 Ɛlɔdi sye usàman anki ube ande, lalan kàman'fuur nde awà. Abun, mbuur wà undiir ukyer nde watɛy awà ban'kwo mukun'dwa. \v 16 Mɛ in'swaŋ baar amɛ bun'käm an'füm, waa mɛ un'wɛy. » \v 17 Kà un'kyɔm a Pak wanswà Pilatu kàkäl anà nkääl mukatsuuŋ mbuur a bɔlokà mwɛy. \v 18 Wɛɛ un'sɛŋ wanswà kàsɛmà musà in'kwɛŋ: « Idwääl mbuur wà! Un'tsuuŋ Barabas! » \v 19 Barabas awà bun'si ba u bɔlokà ntɔn lingyoomà làbü uboo a bul anà nde sye kàdwä mbuur. \v 20 Wɛ Pilatu kàkwen muwɛy Yɛsu, waa kàfàtɛn mbalà asin a ba, \v 21 wɛɛ ba bàkuub in'kwɛŋ, waa bàtɛn naa: « Un'bɛɛrà u kulunsi! Un'bɛɛrà u kulunsi! » \v 22 Wɛɛ nde kàfafuul mbalà yàtär: « Ube nà nde kan'kyer? Mɛ in'sàman anki akà ube mwɛy ntɔn nde ukwe mukwà. Abun, mɛ in'pà mbwo naa bun'pɛ an'füm waa mɛ un'wɛy. » \v 23 Wɛɛ ba bàsi unkiiŋ u ndaa a ngwal naa bun'bɛɛrà u kulunsi. In'kwɛŋ aba myàwɛl iböŋ. \v 24 Lalan Pilatu kàyer akyey nde ndɔ̈ɔ̈m aba. \v 25 Nde kàtsuuŋ mbuur kàbilà bɔlokà ntɔn lingyoomà anà nkweel a mbuur mwɛy, waa kapɛ Yɛsu ntɔn ba bun'kyer undiir bàkweenà ba. \s1 Yɛsu bàmubɛɛrà u kulunsi \r (Màt 27.32-44; Mlk 15.21-32; Ywn 19.17-27) \p \v 26 Wɛɛ mpal bàkäl ba mukun'syen, ba bàbweey anà mbuur mwɛy kàkäl u mbwo kàfü nde itsuŋ a ndwà, ikɔb ande Simɔn un'nsi Sirɛn, ba bun'siinà a ngwal mubay Yɛsu musyen kulunsi ungö. \v 27 Un'kàbɔ a baar kàkäl muyilab. Akaar sye bàkäl mbɔɔn muyilel anà muman ntaan ntɔn nde. \v 28 Yɛsu kàbulà ntsü akà ba, waa kàtɛn a ba naa: « Akaar a Yɛlusàlɛm, twon lan'lel ntɔn mɛ! Làlel ntɔn bɛ ŋakwo anà baan abɛ, \v 29 ntɔn le, làyöb naa ilä iyàyà bàyàtɛn naa: "Un'sak akà akaar ikɔb anà akaar mpa bàbör anà mpa bànüü baan." \v 30 Apan baar bàsàbulà mutɛn a myɔŋ a bwɛlàbwɛl naa: "Làbü udu a bi!" A myɔŋ a ikökö: "Lifwee!" \v 31 Ntɔn isàkal naa un'te a un'bu bàmukyer abà, ya isàkal aben ntɔn un'te aŋàyɔm? » \p \v 32 Yàmɛnà sye naa ba bàsyen, mbwo mwɛy anà Yɛsu, baar bɔ̈ɔ̈l bàfakyerà baar ube, ntɔn bàkadwa sye. \v 33 Mpal bàtöl ba kà ikal mwɛy ikɔb akya « Bɔl a un'tswe », ba bàbɛɛrà Yɛsu u kulunsi anà baar bööl abà, umwɛy u kɔɔ ande là ibaal, wumwɛy u kɔɔ ande là ikaar. \v 34 Waa Yɛsu kàtɛn naa: « Taa, adwääl nkul, ntɔn ba bàyöb anki ndaa bàkyerà ba. » Ba bàkäb ipfɛy ande mutà löb. \v 35 Un'sɛŋ kàkäl paa muleerà. Wɛɛ abyääl bàkäl musɛɛ nde, waa bàtɛɛnà naa: « Nde kàtsü baar asin mɔ̈ɔ̈, wɛy nde utsü mɔ̈ɔ̈ nde ŋakwo isàkal naa nde wà Klistɔ, mbuur kàsɔ̈ɔ̈l Nzam. » \v 36 Aŋità sye bàkäl mukun'sɛɛ. Ba bàsin tsütsü apà nde, waa bun'pɛɛ man a nkyään, \v 37 waa bàtɛɛnà naa: « Isàkal naa ngye awà mfum a Ayudà, tswà mɔ̈ɔ̈ ngye ŋakwo. » \v 38 Udu a nde yàkäl anà ndaa aŋàsɔn abà: « Mbuur wà, wà mfum a Ayudà. » \v 39 Umwɛy uboo a baar abe bàkäl u kulunsi waa kun'töö, waa kàtɛn a nde naa: « Nkye ngye kà Klistɔ anki? Tswà mɔ̈ɔ̈ ngye ŋakwo anà bi mwo sye. » \v 40 Wɛɛ wumwɛy waa kun'pɛl, kàtɛn a nde naa: « Ngye Nzam bɔɔmà un'tiin anki, ngye mbuur an'wal ntaaŋàmbar nsil ya? \v 41 Akà bi, bi ube abi kan'fur, wɛ nde undiir ube ukyer nde watɛy. » \v 42 Waa kàkwɛy naa: « Yɛsu, ngyɔbà mpal asàyà ngye kà imwol angye. » \v 43 Yɛsu waa kun'fuur naa: « Mɛ ndandaa akyään, ŋabawà ngye akal u du anà mɛ. » \v 44 Sɛmà tsütsü a taaŋ a midi tii taaŋ làtär ungö a midi làpib làkyer abwà u nsi yanswà. \v 45 Taaŋ làkäl lan'minà, rido a kölàköl làkäl uboo a ndwà a Nzam làkyer akaamà u boboo. \v 46 Apan Yɛsu kàsi in'kwɛŋ waa kàtɛn naa: « Taa, mɛ mɔ̈ɔ̈ amɛ an'fuur akà ngye. » Ungö mutɛn ndaa ayi, laa kàkü nde. \v 47 Muman ndaa yàlyaaŋ yi, kaptɛn a Lɔmà kàsi Nzam làkoo anà kàtɛn naa: « Ndandaa mbuur wà kàkäl mbuur a balàbal. » \v 48 Ungö apan, in'kàbɔ a baar myanswà myàyi muyàler ibaŋ a ndaa aki, bàfurà bàmuyibɛɛrà kà itɔl. \v 49 Asam a Yɛsu banswà anà akaar bàyilabà nde sɛmà Ngalilɛ, bàmbärà ukwɛl mulerà ndaa yàlyaaŋà. \s1 Yɛsu bàmusà kà an'dii \r (Màt 27.57-61; Mlk 15.42-47; Ywn 19.38-42) \p \v 50 Yàmɛnà naa kàkäl anà mbuur mwɛy ikɔb ande Yɔsɛfi, nde kàkäl mbuur a làbay a nsaŋ a kölàköl, mbuur aŋàbwaŋ anà wàbalàbal. \v 51 Nde kàkäl anki un'sak anà atɔŋ ande baar a Làbay a Nsaŋ a kölàköl ntɔn ayà bàtsül ba anà bàkyer ba. Nde kàkäl mbuur a bul a Yuday ikɔb la Arimatay, waa kàdilà ngyeel a Imwol a Nzam. \v 52 Nde kàkàlɔm ndür a Yɛsu akà Pilatu. \v 53 Ungö mutɔl ya u kulunsi, nde kàläl ya uboo a làpye a ntal, waa kàsi ya kà an'dii akün bàfuun uboo a nkɔŋ anà mpa aŋàtàsà mbuur. \v 54 Kya kyàkäl ilä muyöŋà ntɔn saba làkäl tsütsü musɛmà. \v 55 Akaar bàläbà Yɛsu sɛmà Ngalilɛ bàläb Yɔsɛfi. Ba bàleerà an'dii anà muyöb naa ba ndür a Yɛsu bàtɔl aben. \v 56 Ungö, bàfurà ba ndwà aba, ba bàyilà may a usɔŋ anà an'nanàsi. Apan waa bàkyɛɛl saba asànaa Un'kɔɔn utɛɛnà wa. \c 24 \s1 Ngwiiyà a Yɛsu \r (Màt 28.1-10; Mlk 16.1-8; Ywn 20.1-10) \p \v 1 Ilä a làmiŋ ututu tutu, akaar bàkyen kà an'dii, bàsyen may a usɔŋ bàläm ba. \v 2 Ba bàmɛn naa nkɔŋ yàkäl u mun a an'dii bàkyàbuum ukɔl. \v 3 Waa bàbilà, wɛɛ ba bàmɛn anki ndür a Mwol Yɛsu. \v 4 Kyekà mpal bàkäl ba mubem ndaa ayi, wɛɛ le, baar bɔ̈ɔ̈l bàŋàbwaar ipfɛy a in'ŋyäŋ bàyàmɛnà tsütsü apà ba. \v 5 Bɔɔmà lawɛl la, laa bàtsüüm ba u mɛɛn, waa bàtɛn a ba naa: « Ntɔn nkye làleŋà bɛ mbuur a mɔ̈ɔ̈ uboo a akü? \v 6 Nde papà watɛy, nde akyàwiyà. Làyɔbà ndaa kàlakyään nde mpal kàkäl nde u Ngalilɛ \v 7 anà kàtɛn nde naa: "Yubwaŋ naa Mwan a mbuur bun'yälà akà baar abe, bun'bɛɛrà u kulunsi, waa nde uwiyà kà ilä kyàtär." » \p \v 8 Apan ba bàyɔbà ndaa a Yɛsu. \v 9 Ba bàlwomà kà an'dii, waa bàkàkyään ndaa ayi yanswà akà Bàkwem Aŋimwɛy anà akà alɔŋki bumwɛy banswà. \v 10 Akaar aban bàkäl Màlye a Magàdalà, Zwan anà Màlye ngwän a Zyak. Akaar bumwɛy bàkäl anà ba bàkàkyään ndaa nsil ayi akà antööm. \v 11 Wɛɛ ba làkwikilà bàsi anki ntɔn ya yàkäl asànaa ndwɛy a mwäänà. \v 12 Itàkal abwɛy, Petɔlà waa kàmbarà, kàpaarà ntiin mukyà an'dii, laa kànyee nde, kàmɛn nde in'siŋ a ipfɛy mpɛl, waa kàfurà ndwà ande wàmuyibem ndaa yàlyaaŋ. \s1 U mbwo a Ɛmayüs \r (Mlk 16.12-13) \p \v 13 Yàmɛnà naa ilä nsil akin, alɔŋki bööl bàkäl mukyà bul mwɛy ikɔb a la Ԑmayüs, la làkäl isii an'taaŋ mɔ̈ɔ̈l mà dwaan a Yɛlusàlɛm. \v 14 Ba bàkäl muyiyääm ndaa yanswà yàlyaaŋ. \v 15 Mpal bàkäl ba muyiyääm, Yɛsu ŋakwo kàsin tsütsü apà ba, waa uyikyà mbwo mwɛy anà ba. \v 16 Ba bàkyer un'manà, wɛɛ mii a ba myapɛɛ anki mbwo muyöb naa awà nde. \v 17 Yɛsu kàtɛn a ba naa: « Bɛ ininà làyiyääm u mbwo làyikyà bɛ? » Ba waa bàmbär, anà ngyɛb yanswà. \v 18 Umwɛy uboo a ba ikɔb ande Klɔpas waa kun'fuul: « Ngye, ngye awà un'nsi Yɛlusàlɛm umwɛy mpɛl mpa uyöb indiir ikalyaaŋà ilä abi? » \v 19 Nde waa kafuul naa: « Ininà bà? » Ba waa bun'fuur naa: « Ndaa yàbweel Yɛsu un'nsi Nasàlɛr! Nde kàkäl ŋangɔɔm a ngwal. Nde ya kàswɛŋ unsà nsyääl ande anà ndaa ande kusà a Nzam anà kusà a un'sɛŋ wanswà. \v 20 Wɛɛ amfum a angaŋ abi anà abyääl abi bàkyer aben mukun'yälà ntɔn bun'tsüül mbar a ukwà, waa bun'bɛɛrà u kulunsi. \v 21 Wɛɛ bi, bi kàsi làkyän naa nde mbuur ayàkɔɔr Isàlɛl. Udu a ayi yanswà, wɛɛ le, ŋàbawà ilä kyàtär sɛmà yan'lyaaŋ ndaa ayi yanswà. \v 22 Yà ndandaa naa akaar amwɛy uboo a un'tüüb abi bàyikyään ndaa a ubem: ba bàkyen ututu tutu kà an'dii, \v 23 wɛɛ ba bàmɛn anki ndür ande. Waa ba bàyikyään sye naa akyeey a du bàyàmɛnà akà ba ntɔn mukakyään naa nde we anà mɔ̈ɔ̈. \v 24 Bumwɛy uboo abi waa bàkyen kà an'dii, ba bàmɛn asànaa bàtɛn akaar, wɛɛ ba nde bun'mɛn anki. » \v 25 Apan Yɛsu waa kàtɛn a ba naa: « Ɔɔ bɛ baar làkɔ̈ɔ̈n un'yɛnà, u mpem mpa ifàyöb agyägyä ndaa yanswà bàtɛn aŋangɔɔm! \v 26 Yàlɔ̈m anki naa Klistɔ umɛn mpay ayi yanswà, waa ubilà u làkoo ande? » \v 27 Ungö, nde kakyään indiir byanswà bàsön ntɔn nde sɛmà Mɔsɛ tii aŋangɔɔm banswà. \v 28 Mpal nsil ayin, ba bàtöl tsütsü a bul bàkäl ba mukyà. Yàmɛnà asànaa Yɛsu alab mbwo ande. \v 29 Wɛɛ ba bun'si muküünà, waa bàtɛn naa: « Kal anà bi, ngye akimanà naa taaŋ làmuminà, mpib yàmubwà. » Nde kàbilà u ndwà ntɔn mukal anà ba. \v 30 Nde kàbwaay u mɛsà anà ba, waa kàwɛl mampà, ungö mufuur antɔɔn, nde kàtsül ma, waa kapɛ. \v 31 Apan, mii aba waa myàdubà, bun'yöb ba, wɛɛ taaŋ nsil alan, laa kàyaalà nde kusà aba. \v 32 Ba waa bàsàbulà mutɛn un'tɔŋ a un'tɔŋ naa: « Mpem abi yàböl anki mpal uyitɛɛn nde u mbwo anà uyibuul nde Ndaa Aŋàsɔn? » \v 33 Taaŋ nsil alan waa bàmbarà, waa bàfurà Yɛlusàlɛm. Akun ba bàmɛn Bàkwem Aŋimwɛy ban'köŋ anà baar bàkäl anà ba. \v 34 Ba banswà bawɛl ubwaŋ. Apan ba bàtɛn a ba naa: « Ndandaa Mwol akyàwiyà, nde amɛnà akà Simɔn. » \v 35 Apan alɔŋki bɔ̈ɔ̈l abà bakyään indiir byanswà byàlyaaŋ u mbwo anà ba Yɛsu bun'yöb aben mpal kàtsül nde mampà. \s1 Yɛsu an'yàmɛnà akà alɔŋki ande \r (Màt 28.16-20; Mlk 16.14-18; Ywn 20.19-23; Ian 1.6-8) \p \v 36 Mpal bàkäl ba muyäämà abà, Yɛsu ŋakwo kàyàmɛnà uboo a ba, waa kàtɛn naa: « Duu làkäl anà bɛ. » \v 37 Wɛɛ ba bàkäl unsà ubem anà u bɔɔmà ntɔn ba bàsii naa ba ban'man buulà. \v 38 Nde waa kàtɛn a ba naa: « Ntɔn nkye lan'bulà bɛ udu udu? Ntɔn nkye nkyɛɛr yan'bilà ya u mpem abɛ? \v 39 Làler an'kɔɔ amɛ anà in'kɔl amɛ: awà mɛ. Lan'tɛ mpi anà làler! Ntɔn buulà ufàkal anki anà in'twaŋ anà in'kwo. Wɛɛ bɛ làkimanà naa mɛ in'we anà mya. » \v 40 Mpal kàtɛɛnà nde abwɛy, nde kàkälà muswaŋ an'kɔɔ ande anà in'kɔl ande. \v 41 Abun, unsà un'sak, ba bàkwe anki musà làkwikilà, ba bàkäl mubem. Apan nde waa kafuul naa: « Nkye bɛ làwe anà undiir adyà apà? » \v 42 Ba bun'pɛ itsu a nsö aŋàyaŋ. \v 43 Nde kàwɛl kya, waa kàdi kya u mii aba. \v 44 Ungö, nde kàtɛn a ba naa: « Bɛ lan'man ndaa kàtɛn mɛ a bɛ mpal kàkäl mɛ anà bɛ: "Yubwaŋ naa ndaa yanswà bàsön ntɔn mɛ uboo a Un'kɔɔn a Mɔsɛ, Aŋangɔɔm anà An'diim yan'mɛnà u mii." » \v 45 Apan nde kaduub un'yɛnà ntɔn ba bàyöb Ndaa Aŋàsɔn. \v 46 Wɛɛ nde kàtɛn a ba naa: « Bàsön naa: "Klistɔ ayàman ntaan, nde akyer ayàwiyà kà ilä kyàtär, \v 47 waa bàyàlɔŋ kà ikɔb ande akà baar a in'sɛŋ myanswà, sɛmà Yɛlusàlɛm, naa ba bàkyer asɔɔmà, waa bàwal ndwääl a nkul a man'be aba. \v 48 Bɛ làbà ambäl a indiir abi byanswà. \v 49 Waa mɛ, mɛ in'yàlatööm undiir kàlapɛ Taa ilää. Wɛɛ akà bɛ, làkäl apà uboo a bul a kölàköl tii mpal làsàyɔl bɛ anà ngwal isàfà du. » \s1 Yɛsu kan'beenà du \r (Mlk 16.19-20; Ian 1.9-11) \p \v 50 Ungö, nde kasyen u nsà a bul a tsütsü a Bɛtani, nde kàsɛn an'kɔɔ ande, waa kasaak. \v 51 Mpal kàkäl nde mukasaak, nde kàkaabà anà ba, waa bun'syen u du. \v 52 Wɛɛ akà ba, ungö mukun'sà làkoo, ba bàfurà Yɛlusàlɛm unsà un'sak mbɔɔn. \v 53 Wɛɛ ba bàkälà taaŋ lanswà u ndwà a Nzam musyaŋà Nzam.