\id HEB - Yakan Version - Hebrews - Dietlinde Behrens - 18-AUG-04 \h Hibrani \toc1 Sulat si meˈ bangsa Hibranihin \toc2 Hibrani \toc3 Hibrani \mt1 Sulat si meˈ bangsa Hibranihin \imt1 Pahāti sabab sulat si meˈ bangsa Hibranihin \ip \it Gaˈi kataˈuhan bang sine manulat sulat inin. Ekka kahagad weˈ si Paul du manulat inin.\it* \ip \it Pinasampay sulat inin pī si meˈ Yahudi masandel pu si Isa Almasihin. Peggeˈ sandel ne siye duk nuhut ne siye Isa Almasi, kabunsihan siye weˈ meˈ pagkaside Yahudihin, meˈ manggaˈi makahagad pu si Isahin. Hininang dagey siye duk bininasa siye weˈ de supaya lebbahande sandelde pu si Isa Almasihin duk balik siye si āgama Yahudi. Niyaˈ meˈ tindeg si Isahin balik ne si āgamade tagnaˈin, peggeˈ gaˈi tasandalde kabinasahanin. Hangkan hep sulat inin pinaboˈohan si meˈ tindeg si Isahin pangasig ateyden supaya siye pateteg pu si Isa.\it* \ip \it Inaka tuˈu si sulat inin weˈ si Isa asal Anak Tuhanin duk langkew pe iye amban si Musa duk langkew iye amban meˈ malaˈikatin. Inaka isab weˈ kamatey si Isahin pasōng importante amban meˈ kulubande pamuwas duseden. Inaka isab tuˈu weˈ pinaghāp weˈ Isa Almasi manusiyaˈin duk Tuhanin duk gaˈ niyaˈ seddili pasellet luwal iye.\it* \c 1 \s1 Magpalataˈ bissā Tuhanin Anaknen \p \v 1 Masa awwalley Tuhanin daran magpasampay bissānen pitu si meˈ kapapuˈanten bi meˈ Yahudihin duk magseddili-seddili pamasampayne bissāne si siyehin. Meˈ kanabihanin magpalataˈ bissānen. \v 2 Saguwaˈ si meˈ ellew kuweˈitu inin, magpalataˈ bissānen si kite bi Anaknen. Iye mamapanjari alamin amban pangandaˈakan Tuhanin duk iye hep tapeneˈ weˈ Tuhanin pangurunganne kēmon-kēmonin. \v 3 Laˈi si iye takite sahaya Tuhanin duk lekkup teˈed iye neppu Tuhanin. Iye mangantanan alam inin weˈ bissāne mabalakatanin. Duk pagubus hinangnen supaya taˈampun duse manusiyaˈin, manjari hap pī iye si surgaˈ duk ningkoloˈ iye si kanawanan Tuhan Tamanan Mabalakatanin. \s1 Langkew Anak Tuhanin \p \v 4 Pinalangkew weˈ Tuhanin Anaknen amban meˈ malaˈikatin, duk langkew gellal pangurung Tuhan si iyehin amban si meˈ malaˈikatin. \v 5 Peggeˈ Tuhanin gaˈ bakas tabissāne si meˈ malaˈikatnen kuweˈ binissāne si Anaknen, paˈinne, “Anakte kew. Kuweˈitu aku ne Samanun.” Duk gaˈ isab Tuhanin missā sabab malaˈikat sine-sine kuweˈ inin, “Aku samanen duk anakku iye.” \v 6 Ubus pagsakaliˈ sōng pinapitu ne weˈ Tuhanin si dunya Anakne mabalakatanin, missā isab Tuhanin, paˈinne, \q1 “Kēmon meˈ malaˈikatkun subey pasujud si iye.” \m \v 7 Bang pasal meˈ malaˈikatnen iye du inin pinaˈin Tuhanin, \q1 “Meˈ malaˈikatin meˈ daraˈakanku hadja, duk makajari siye pamanjariku baliyu atawa kayat ebbut bang ku mabayaˈ.” \m \v 8 Saguwaˈ pasal Anaknen iye inin pinaˈin Tuhanin. Paˈinne, \q1 “Kaˈu Tuhanin, duk pagbayaˈnun gaˈ niyaˈ tamananne. Bentel pagbayaˈnu si meˈ aˈanun. \q1 \v 9 Sinna kew si meˈ hinangan bentel duk bunsi kew si meˈ hinangan laˈat. Hangkan hep aku, iye Tuhannun, tapeneˈ kew weˈ ku. Duk pinakēg kew weˈ ku duk pinahadje kew pasōng pe teˈed amban meˈ saweˈnun.” \m \v 10 Paˈin Tuhanin pe si Anaknen, \q1 “Kaˈu, Tuwan, magpapanjari dunyahin tagnaˈ awwalley. Duk asal tangannun mangahinang meˈ langitin. \q1 \v 11 Dunyahin duk langitin ujud lanyap du, saguwaˈ kaˈu gaˈi kew usaˈ. Kēmon inin ngaˈandang du kuweˈ semmek gaˈi ne taguna. \q1 \v 12 Ilūnan siye kuweˈ tapo duk ginantiˈan siye kuweˈ semmek. Saguwaˈ kaˈu, gaˈi kew teˈed pinda, gaˈ niyaˈ tamanan umulnun.” \m \v 13 Tuhanin gaˈ bakas tabissāne si dangan meˈ malaˈikatnen kuweˈ binissāne si Anaknen, paˈinne, \q1 “Dayiˈ kew, ningkoloˈ kew tuˈu si kanawananku, tuˈu si paningkoloˈan mabangsahanin, duk bettadku du meˈ bantanun diyawaˈ pat bettisnu.” \p \v 14 Na ine teˈ meˈ malaˈikatin? Siye meˈ daraˈakan Tuhanin du. Gaˈi siye takitete bi, saguwaˈ dinaˈak siye weˈ Tuhanin nabangan sasuku manayimaˈ katimbulan amban Tuhanin. \c 2 \s1 Katimbulan mahadjehin \p \v 1 Peggeˈ Almasi mabalakatanin hangkan hep subey teˈed kite pateteg nuhut meˈ toloˈ mabennal bakas takaleten supaya kite gaˈi taboˈo pasapeˈ amban Tuhanin. \v 2 Saraˈin, iye lapal pinasampay weˈ meˈ malaˈikatin pī si meˈ kapapuˈanten bi awwalley, kataˈuhan weˈ asal bennal teˈed duk sine-sine gaˈ nuhut atawa gaˈ kahagad si lapal miyaˈan ilegga iye matalep si iyehin. \v 3 Hangkan hep inumey kalumeppate amban mulkaˈ Tuhanin bang gaˈi hinangte ine katimbulan mahadje inin? Panuhutanin si Isa, iye hep dehellu-dehellu magpalataˈ sabab katimbulan inin, ubus meˈ bakas makakale iyehin, pinabugtuˈ weˈ de si kite bi weˈ inin bennal. \v 4 Duk padūs isab Tuhanin si siye, binennalan weˈ ne bissāden sakaliˈ siye inurungan weˈ ne balakat maghinang kēmon bayuˈ-bayuˈan hinangan makaˈulaliˈ duk meˈ hinangan balakatan. Duk amban bayaˈ Tuhanin inurungan siye weˈ ne meˈ bayuˈ-bayuˈan kapandeyan amban Niyawa Sutsihin. \s1 Manimbul kitehin bi \p \v 5 Gaˈ tapeneˈ weˈ Tuhanin meˈ malaˈikatin dinaˈak magbayaˈ si dunya baˈahu si pasōnganin. Iye inin dunya pagbissāhante bi kuweˈituhin. \v 6 Saguwaˈ iye tapeneˈnen manusiyaˈin. Tasulat hep dem kitab, pinaˈin, \q1 “O Tuhan, weˈey meˈ manusiyaˈin tapikil weˈ nu? Weˈey siye hatulnu bu manusiyaˈ du hadja siye? \q1 \v 7 Pinadiyawaˈ dahuˈ siye daddaliˈ weˈ nu amban meˈ malaˈikatin, ubus bu sinanglitan siye duk pinahadje siye weˈ nu, \v 8 duk urungannu siye kapatut magbayaˈ si kēmon-kēmonin.” \m Pinaˈin tuˈu weˈ manusiyaˈin inurungan weˈ Tuhanin kapatut magbayaˈ si kēmon-kēmonin. Gaˈ niyaˈ weˈ gaˈi pagbayaˈanne. Sarun bang kuweˈitu gaˈi pe takitete bi manusiyaˈin magbayaˈ si kēmon-kēmonin. \v 9 Saguwaˈ kataˈuhante bi weˈ si Isa magbayaˈ ne teˈed kuweˈitu. Toˈo bakas dahuˈ iye daddaliˈ pinadiyawaˈ amban meˈ malaˈikatin, sakaliˈ iye manjari manusiyaˈ supaya iye matey ngagantiˈan meˈ manusiyaˈin hawal lasa duk aseˈ Tuhan si kitehin bi. Duk kataˈuhante bi weˈ kuweˈitu pinudji teˈed iye duk pinahadje teˈed sabab kamatey talabeynen. \v 10 Tuhanin, iye magpapanjari duk mamanteyan kēmon-kēmonin, patut teˈed hininangnen pamalabeyne si Isahin. Pinalabey weˈ ne si Isa dem kabinasahan pamakitene weˈ si Isa asal bennal makajari nimbul manusiyaˈin. Pinalabey iye dem kabinasahan supaya ekka manusiyaˈ tahinang meˈ anak Tuhanin duk tumuhut pu si Isa pinudji. Peggeˈ si Isa hep manimbul siyehin. \p \v 11 Sinutsi weˈ si Isa meˈ manusiyaˈin amban meˈ duseden. Iye duk meˈ aˈa sinutsinen dambuwaˈ du hadja Samaden kēmon. Hangkan hep si Isa gaˈi iyaˈ ngēnan siye meˈ pungtinaˈine. \v 12 Paˈinne si Tuhanin, \q1 “Akahanku meˈ pungtinaˈikun sabab tahinangnun duk pudjite kew laˈi si pagtipunande.” \m \v 13 Paˈinne pe, “Tuhanin pangandelankun.” Duk paˈinne isab, “Tiyaˈ ku duk meˈ kaˈanakanku pinangandel si aku weˈ Tuhanin.” \p \v 14 Meˈ inēnan si Isa meˈ anakin, meˈ manusiyaˈ siye taga isi duk tolang. Hangkan si Isa isab manjari manusiyaˈ kuweˈ siyehin supaya iye makalabey kamatey. Duk sabab kamateynen daˈag weˈ ne nakuraˈ seyitan mamoˈo kamatey si manusiyaˈin. \v 15 Sabab hinanganne inin, tinabangan weˈ ne meˈ matalew mamateyin duk pinaluwas siye weˈ ne amban talewden. Peggeˈ tiggelande maˈellumin, talew teˈed siye matey hangkan kuweˈ siye ginapus weˈ talewden. \v 16 Pastiˈ weˈ dumaˈin meˈ malaˈikatin tinabangannen. Saguwaˈ kuweˈ tasulat dem kitabin, “Tinabangannen meˈ tubuˈ Ibrahimin.” \v 17 Hātine inin subey teˈed iye manjari manusiyaˈ kuweˈ meˈ pungtinaˈinen, duk talabeyne kēmon talabeyden supaya iye taˈu maˈaseˈ si siye duk supaya iye manjari imam nakuraˈ kapangandelan, pasellet si meˈ aˈahin duk Tuhanin supaya duse meˈ manusiyaˈin taˈampun. \v 18 Duk kuweˈitu tatabangne ne meˈ aˈa tasassatin supaya siye gaˈi taboˈo magduse peggeˈ bakas iye makalabey sinassat duk bininasa. \c 3 \s1 Si Isa langkew amban si Musa \p \v 1 Meˈ kapungtinaˈihanku masandel pu Almasihin, kaˈam isab bakas tapeneˈ weˈ Tuhanin hinangne meˈ aˈane. Pikilun bi pasal si Isa. Pinapitu iye weˈ Tuhanin si kite bi duk tahinang iye Imam Nakuraˈ āgamaten bi. \v 2 Pineneˈ iye weˈ Tuhanin ngahinang inin duk matuyuˈ teˈed iye si hinangnen. Kuweˈ iye si Musahin, peggeˈ si Musa matuyuˈ teˈed isab si hinangne si lumaˈ Tuhanin, hātinen hinangnen magnakuraˈ si meˈ aˈa Tuhanin. \v 3 Saguwaˈ kuweˈ aˈa ngahinang lumaˈin binantu amban lumaˈ hininangnen, damikkiyan si Isa pataˈ pe teˈed pinahadje amban si Musa. \v 4 Toˈo, kēmon lumaˈ niyaˈ aˈa ngahinangne, saguwaˈ Tuhanin mangahinang kēmon-kēmonin. \v 5 Si Musa daraˈakan iye, duk matuyuˈ teˈed iye maghinang si lumaˈ Tuhanin, duk pinalataˈ weˈ ne sabab meˈ bissā binissā Tuhan si pasōnganin. \v 6 Saguwaˈ Almasi, Anak Tuhanin iye, duk matuyuˈ teˈed iye magbayaˈ si lumaˈ Tuhanin. Kite bi hep lumaˈ Tuhan pagbayaˈan Almasihin bang patetegte teˈed sandelten pu Almasi duk bang sinna teˈed kite ngase-ngase si meˈ janjiˈnen. \s1 Humali meˈ aˈa Tuhanin \p \v 7 Hangkan hep subey teˈed pikilte bi bakas tasulat dem kitab pinaˈin Niyawa Sutsihin. Paˈinne, \q1 “Bang takalebi suwala Tuhanin missā ellew inin, \v 8 daˈa kaˈam magtuwas atey kuweˈ meˈ kapapuˈanbi masaley gaˈi ngatu nuhut Tuhanin. Masa miyaˈan laˈi si lahat makagindew-gindew sinuleyan weˈ de Tuhanin bang niyaˈ ke tahinangne si siye. \v 9 Sinuleyan ku weˈ de, paˈin Tuhanin, bang tahaˈ ke pasensiyakun si siye bu dem ampatpūˈ tahun takitede meˈ hinanganku mabalakatanin. \v 10 Hangkan hep ku astel si meˈ aˈa miyaˈan duk paˈinku, ‘Meˈ aˈa inin luwal ne hadja paseddili pamikilden duk gaˈi siye ngatu nuhut meˈ pangandaˈakanku siyehin.’ \v 11 Astel ku si siye hangkan ngajanjiˈ ku, paˈinku, ‘Asal gaˈi teˈed siye umasek dem lahat sōng pamahalihanku siˈ siyehin,’ paˈin Tuhanin.” \p \v 12 Meˈ pagkasiku masandel pu Almasihin, subey kaˈam pahatul-hatul teˈed kaw niyaˈ kaˈam luˈu laˈatan pagateybin, duk gaˈi kahagad duk tayikutanbi ne Tuhan maˈellumin. \v 13 Iye subey hinangbi supaya gaˈ niyaˈ kaˈam kaˈakkalan weˈ duse duk supaya gaˈi ujud ngatuwas ateybin, subey kaˈam magasig-inasig ateybin ellew-ellew, pādpād gaˈ pe magtamanan ellew inēnan “Ellew Inin.” \v 14 Peggeˈ kite bi kēmon magsaweˈ duk Almasi bang pahagette teˈed sandelte si iyehin amban tagnaˈannen sampay si katapusannen. \p \v 15 Iye inin paˈin kitabin, \q1 “Bang takalebi suwala Tuhanin ellew inin, daˈa patuwasun bi ateybin kuweˈ meˈ kapapuˈanbin masaley gaˈi teˈed ngatu nuhut Tuhanin.” \p \v 16 Sine teˈ meˈ aˈa makakale suwala Tuhanin, saguwaˈ gaˈi siye ngatu nuhut Tuhanin, bang dumaˈin meˈ aˈa bakas binoˈo weˈ si Musa paluwas amban lahat Misilin. \v 17 Sine teˈ meˈ aˈa kaˈastelan weˈ Tuhanin dem ampatpūˈ tahunin, bang dumaˈin meˈ aˈa magduse si iyehin hangkan matey siye laˈi si lahat makagindew-gindew. \v 18 Duk sabab sine teˈ binissā Tuhanin sakaliˈ iye ngajanjiˈ, paˈinne, “Asal gaˈi teˈed siye umasek dem lahat pamahalihanku siˈ siyehin?” Siye meˈ aˈa manggaˈi mangatu nuhut iyehin. \v 19 Tahātite weˈ hangkan siye gaˈ umasek dem lahat miyaˈan, peggeˈ gaˈ siye kahagad. \c 4 \p \v 1 Na kuweˈitu, ngajanjiˈ isab Tuhanin si kite bi weˈ makajari kite bi umasek dem pahalihan bakas binissāne miyaˈan. Hangkan subey kite bi pahatul-hatul kaw niyaˈ kite bi gaˈi tapī si pahalihan pananggupne miyaˈan. \v 2 Peggeˈ takalete bi ne aka-aka mahāpin, iye bakas takale meˈ kapapuˈanten bi masaley. Takalede lapal miyaˈan saguwaˈ gaˈ du niyaˈ kahāpan taˈeddoˈde peggeˈ gaˈ du kahagadde. \v 3 Na, kite bi meˈ makahagadin, kite bi maˈumasek pī dem pahalihan pananggup Tuhan inin. Saguwaˈ meˈ manggaˈi makahagadin gaˈi umasek. Bakas paˈin Tuhanin hep, “Astel ku, hangkan ngajanjiˈ ku weˈ asal gaˈi teˈed siye umasek dem lahat pamahalihanku siˈ siyehin.” Dumaˈin hangkan paˈin Tuhanin inin peggeˈ gaˈ pe memes pahalihanin. Andang ne memes kemuwe ubus ne pinapanjari dunyahin. \v 4 Peggeˈ tasulat hep dem kitab sabab ellew pituˈin, pinaˈin, “Tuhanin pahali si ellew pituˈin sabab ubus ne kēmon pinapanjarinen.” \v 5 Bakas tabatsate ne pinaˈin Tuhan inin, paˈinne, “Asal gaˈi teˈed siye umasek dem lahat pamahalihanku siˈ siyehin.” \v 6 Meˈ aˈa dehellu makakale aka-aka hāp sabab pahalihan inin, gaˈ umasek pī pahali peggeˈ gaˈ siye kahagad si Tuhanin. Saguwaˈ niyaˈ meˈ aˈa seddili paˈasek Tuhanin du pī. \v 7 Kataˈuhante inin peggeˈ niyaˈ pe ellew seddili kineddewan weˈ Tuhanin paˈasekan meˈ aˈahin pī. Ellew miyaˈan inēnan “Ellew Inin.” Piyen tahun palabey masa aˈa dehellu manggaˈi makahagadin, pinabissā si Daˈud weˈ Tuhanin meˈ bissā miyaˈan, pinaˈin, \q1 “Bang takalebi suwala Tuhanin ellew inin, daˈa patuwasun bi ateybin.” \p \v 8 Gaˈ hep taboˈo si Yussaˈ meˈ aˈahin pī si pahalihan teˈed pananggup Tuhanin, peggeˈ bang siye miyaˈan taboˈone, gaˈ ne siˈ Tuhanin missā sabab ellew seddili. \v 9 Na, peggeˈ kuweˈ miyaˈan ne, hangkan niyaˈ pe teˈed pahalihan meˈ aˈa Tuhanin supaya siye humali kuweˈ humali Tuhanin si kapituˈ ellewnen puwas kēmon pinapanjari weˈ ne. \v 10 Peggeˈ sasuku umasek dem pahalihan pananggup Tuhanin, humali ne iye amban hinangnen kuweˈ Tuhanin humali amban kēmon hinangnen. \v 11 Hangkan hep subey pagtuyuˈante bi teˈed paˈasek pī dem pahalihan miyaˈan supaya gaˈ niyaˈ kite bi sumaliˈ si meˈ aˈa masaley gaˈ dumiyalem sabab kulang sandelden si Tuhan. \p \v 12 Lapal Tuhanin balakatan duk makaˈurung umul salama-lama. Lapal Tuhanin dalil kalis talem, saguwaˈ pasōng pe talemnen amban kalis peggeˈ lagbas bisan pī dem ateyte duk niyawate. Duk lapal Tuhanin magintaˈu bang ine dem pikilan duk dem atey manusiyaˈin. \v 13 Gaˈ niyaˈ bisan ine katapukante amban Tuhan peggeˈ kēmon pinapanjarinen tampal si pagmatahanne. Duk si pasōngan kēmon kite bi subey paharap si iye magbennal sabab kēmon kahinanganten bi. \s1 Si Isa Imam Nakuraˈ bangsahan \p \v 14 Niyaˈ Imam Nakuraˈte bangsahan manamal, īˈ ne iye hap pī laˈi si panaˈanan Tuhanin. Iye si Isa, Anak Tuhanin. Hangkan hep subey pahagette bi teˈed sandelte si iyehin. \v 15 Duk Imam Nakuraˈte inin maˈaseˈ si kite bi peggeˈ kataˈuhanne meˈ kalammahanten bi, sabab bakas iye manusiyaˈ kuweˈ kitehin bi. Talabeyne meˈ bayuˈ-bayuˈan sassat amban nakuraˈ seyitanin kuweˈ kitehin bi du isab saguwaˈ gaˈ iye taboˈo magduse. \v 16 Peggeˈ niyaˈ ne Imam Nakuraˈte bi hangkan hep subey kite bi gaˈi talew patapit si Tuhan ngampun-ngampun si iye peggeˈ malasa duk maˈaseˈ iye. Maˈaseˈ iye si kite bi duk tabanganne kite bang baytute kasigpitan. \c 5 \p \v 1 Bang niyaˈ aˈa pineneˈ hinang imam nakuraˈ, pineneˈ iye amban pagkasine manusiyaˈ duk kawakilan iye maghinang si Tuhan para si kahāpan meˈ aˈahin. Sōnganne meˈ pangurung meˈ aˈahin si Tuhan duk magkuluban iye supaya ampun Tuhanin duse meˈ aˈahin. \v 2 Duk imam nakuraˈin, peggeˈ manusiyaˈ du isab iye, niyaˈ du isab kalammahanne hangkan taˈu iye maˈaseˈ si meˈ aˈa masumapeˈ amban Tuhanin sabab awam siye. \v 3 Duk sabab kalammahannen, hangkan subey dahuˈ iye magkuluban si Tuhan para si meˈ dusenen, ubus bu magkuluban isab iye para si meˈ aˈahin. \v 4 Gaˈ niyaˈ aˈa makapagbayaˈ mahadje dine duk ngahinang dine imam nakuraˈ saguwaˈ Tuhanin mameneˈ aˈa hinangne imam nakuraˈin, kuweˈ si Harun awwalley hininang iye weˈ Tuhanin imam nakuraˈ. \p \v 5 Damikkiyan si Isa gaˈ pahadjene dinen duk iye tahinang imam nakuraˈ. Saguwaˈ pinahadje iye weˈ Tuhanin peggeˈ missā Tuhanin si iye, paˈinne, \q1 “Anakte kew; kuweˈitu aku ne Samanun.” \m \v 6 Dem ayat seddili paˈin Tuhanin isab, \q1 “Kaˈu ne mapagantiˈin pu si Malkisadik imam masaley duk pagimamnun gaˈ tamananne.” \p \v 7 Katuˈu si Isa si dunyahin magtangis iye duk māku-māku iye papales duk muyuˈ-muyuˈ si Tuhan, peggeˈ Tuhanin hadja makatimbul iye amban kamateyin. Pinakale iye weˈ Tuhanin peggeˈ diyawaˈ pagateynen duk tuhutne teˈed meˈ pangandaˈakan Tuhanin. \v 8 Bisan iye Anak Tuhanin, makalabey isab iye kabinasahan supaya iye makaˈaya nuhut meˈ pangandaˈakan Tuhanin. \v 9 Duk pagsakaliˈ jukup ne weˈ ne kēmon pangandaˈakan Tuhan si iyehin, manjari ne iye manimbul meˈ aˈa makahagad si iyehin. Duk urunganne siye umul salama-lama. \v 10 Duk hininang iye weˈ Tuhanin imam nakuraˈ kuweˈ Malkisadikin awwalley. \s1 Daˈa ilebbahan sandelin \p \v 11 Na, pasal ininen, ekka pe batang bissāku saguwaˈ hunit kaˈam pinahātihan peggeˈ iyuˈ ne kaˈam babbal, gaˈi makahāti. \v 12 Kaˈam iyan subey ne siˈ kuweˈitu makapagusihat peggeˈ tiggel ne panuhutbi Isa Almasihin. Saguwaˈ sampay maˈin subey pe kaˈam inusihatan balik sabab meˈ lapal Tuhan tagnaˈ taˈayabin. Kuweˈ kaˈam dalil meˈ nakanak dikiˈ subey pe kaˈam nusu; gaˈi pe kaˈam mangan kinakan tuwas. \v 13 Bang aˈahin luwal ne hadja nginum gatas, hātinen, nakanak dikiˈ pe iye, gaˈi pe tagam nuhut mahāpin duk nayikutan malaˈatin. \v 14 Saguwaˈ bang bahiˈ ne aˈahin, makajari ne iye mangan kinakan tuwas, hātinen tagam ne iye mikil duk kataˈuhanne ne bang ine mahāpin duk ine malaˈatin. \c 6 \p \v 1 Hangkan hep subey pasōngte bi pangadjiˈte bi sabab Isa Almasihin. Subey iye adjiˈante bi ne meˈ toloˈ malalemin. Na, daˈa ne iye luwal inadjiˈanten bi hadja meˈ tagnaˈ panoloˈ si kite bi sabab Almasihin. Daˈa balik-balikte bi inadjiˈan meˈ toloˈ tagnaˈ panoloˈ si kitehin bi, kuweˈ upama meˈ toloˈ sabab subey tinayikutan meˈ hinangan gaˈ niyaˈ kagunahannen duk sabab sandel si Tuhan. \v 2 Daˈa isab balik-balikte bi inadjiˈan meˈ toloˈ sabab pamandi pagsutsi baranin duk sabab pagbettad tanganin pī si kōk aˈahin māku-mākuhan iye ledjikiˈ amban Tuhan duk toloˈ sabab pagpakellum meˈ pateyin balik si pasōngan duk sabab hukuman makakkal pinatekka Tuhanin. \v 3 Hangkan pasōngte bi ne pangadjiˈte bi sabab Almasihin bang duhulan Tuhanin du kite bi. \p \v 4 Peggeˈ meˈ aˈa mangalebbahan sandelde pu si Isa Almasihin, gaˈi ne siye taboˈo balik magsusunan duseden. Bakas ne pinadantaˈ pikilanden weˈ Tuhanin. Takinamde ne meˈ kahāpan amban surgaˈ pangurung siyehin, duk talabeyde ne paˈasekan weˈ Niyawa Sutsihin. \v 5 Kataˈuhande weˈ hāp binissā Tuhanin peggeˈ bakas talabeyde ne duk takinamde ne balakat Tuhan pinapastiˈne si pasōnganin si dunya baˈahuhin. \v 6 Ubus bu bisan inin kēmon kataˈuhande, lebbahande pe sandelde pu si Isa Almasihin! Gaˈi ne teˈed siye taboˈo balik magsusunan duseden peggeˈ sabab hininangde miyaˈan, kuweˈ du lansangde balik Anak Tuhanin diyataˈ olom duk diyawaˈande iye si kaˈekkahan aˈa. \p \v 7 Kite bi meˈ manusiyaˈin kuweˈ dalil tanaˈ. Tanaˈin bang luwal kaˈulanan, nulig tinanemnen duk mahalgaˈ inin si dapuˈ tanaˈin. Tanaˈ inin iledjikiˈan teˈed weˈ Tuhanin. \v 8 Saguwaˈ bang tanaˈin iye hadja matomoˈ malaˈihin parang duk sampinit, gaˈ niyaˈ halgaˈne. Tanaˈ inin sōng ne pinagmulkaˈan weˈ Tuhanin duk ujud ineggas. \p \v 9 Meˈ bagayku kinalasahankun, bisan kuweˈ inin bissākun saguwaˈ kabugtuˈanku weˈ kaˈam seddili. Kataˈuhanku weˈ sandel ne kaˈam duk hāp meˈ hinanganbin duk iyan tandaˈ weˈ timbul ne kaˈam. \v 10 Tuhanin asal bentel. Gaˈi kayipatanne meˈ hāp tahinangbin duk lasabi si iyehin. Takite lasabi si Tuhanin sabab tinabang weˈ bi meˈ pagkasibi tindeg Almasihin sampay kuweˈitu. \v 11 Iye kinabayaˈan kamihin weˈ kēmon kaˈam dangan-dangan magtuyuˈ-tuyuˈ hadja maghinang sa miyaˈan tiggelanbi maˈellumin supaya meˈ inase-asebi amban Tuhanin tuman du. \v 12 Kabayaˈan kamihin weˈ gaˈi kaˈam maglisuˈ-lisuˈ saguwaˈ subey kaˈam kuweˈ meˈ aˈa mabasag sandelden duk matuyuˈ teˈed hangkan tasangkade pananggup Tuhanin. \s1 Janjiˈ Tuhanin toˈo \p \v 13 Si Ibrahim masaley, niyaˈ pananggup Tuhanin si iye duk napa Tuhanin weˈ tumananne sanggupne miyaˈan. Iye panapahannen di ēnnen peggeˈ gaˈ niyaˈ ēn seddili bangsahan pe amban ēnnen. \v 14 Iye inin pinaˈin Tuhanin, paˈinne, “Asal ledjikiˈante kew teˈed duk paˈekkaku teˈed meˈ tubuˈnun.” \v 15 Si Ibrahim gaˈ jumuˈ ngagad si janjiˈ Tuhanin hangkan tasangkane du pananggup Tuhan si iyehin. \v 16 Addat manusiyaˈin bang siye napa, sabbutde ēn Tuhanin peggeˈ Tuhanin pasōng langkew amban kēmon-kēmonin. Manjari hatul kēmon pagsaggaˈanden. \v 17 Tuhanin isab sakaliˈ iye nanggup, batang teˈed pabugtuˈne si meˈ pananggupannen weˈ asal gaˈi pinda ginaraˈnen. Hangkan sapahanne sanggupnen. \v 18 Sanggup Tuhanin duk sinapahannen bugtuˈ. Duwe inin gaˈi teˈed pinda peggeˈ Tuhanin gaˈi teˈed makajari magdustaˈ. Hangkan kite bi meˈ matimbulin, asig teˈed ateyten bi duk basag teˈed pangase-ngasete bi si iyehin. \v 19-20 Pangase-ngasete bi meˈ pananggup Tuhanin, iye inin kuweˈ dalil gonteng makahaget kitehin si Tuhan. Bugtuˈ teˈed weˈ tumanan Tuhanin pananggupnen peggeˈ si Isa īˈ ne padehellu amban kite pī si surgaˈ, si panaˈanan Tuhanin, pasellet si kite bi. Kuweˈ meˈ imam Yahudi paˈasek dem langgal hadje pī si bilik diyalem teˈedin inelligan duk semmek subukin, sa miyaˈan paˈasek si Isa si panaˈanan Tuhanin peggeˈ kuweˈitu imam nakuraˈ ne iye salama-lama kuweˈ Imam Malkisadik awwalley. \c 7 \s1 Imam Malkisadik \p \v 1 Si Malkisadik inin masaley, sultan iye laˈi si lahat Salem duk imam isab iye maghinang para si Tuhan Tamanan Malangkewin. Dambuwaˈ ellew masaley sābu Ibrahim moleˈ amban pagbonoˈan pagubus tadaˈag weˈ ne ampat sultan kuntaranen, pī Malkisadik nampang iye duk pinākuhan ledjikiˈ si Ibrahim weˈ ne si Tuhan. \v 2 Inurungan weˈ Ibrahim si Malkisadik jakat da bahagiˈ si sampūˈ bahagiˈ meˈ alataˈ taˈeddoˈne si pagbonoˈanin. Maˈana ēn Malkisadikin “Sultan Bentel.” Duk peggeˈ lahat pagsultanannen inēnan Salem bu maˈananen “sanyang” hangkan inēnan isab iye “Sultan Sanyang.” \v 3 Gaˈ bakas taˈaka bang sine saˈi-sama si Malkisadikin atawa bang sine meˈ kapapuˈannen. Gaˈi kataˈuhan sabab panganak si iyehin atawa sabab kamateynen. Hangkan kuweˈ Anak Tuhanin iye duk imam iye salama-lama. \p \v 4 Na, kataˈuhanbi weˈ si Malkisadik asal aˈa bangsahan teˈed. Peggeˈ bisan si Ibrahim, papuˈte bi binantuhin, pinangurung du weˈ ne pu Malkisadik jakat meˈ alataˈ taˈeddoˈne si pagbonoˈanin. \v 5 Meˈ imam meˈ Yahudihin, meˈ tubuˈ si Libi siye duk tubuˈ Ibrahim du isab. Meˈ imam inin kaˈurungan kapatut dem saraˈ nayimaˈ meˈ jakat amban meˈ pagkaside tubuˈ Ibrahimin. \v 6 Si Malkisadik dumaˈin tubuˈ si Libi saguwaˈ pinangurung weˈ Ibrahim jakatnen si iye. Duk Ibrahim bakas pananggupan Tuhanin, pināku-pākuhan ledjikiˈ pe iye si Tuhan weˈ Malkisadik. \v 7 Kataˈuhante weˈ aˈa mamāku ledjikiˈ si Tuhan para si saweˈnen bangsahan amban aˈa pinākuhanne ledjikiˈin. \v 8 Bang meˈ imam bakas tasabbutkun, siye meˈ pangurungan meˈ aˈa jakatden, siye inin ujud matey du. Saguwaˈ si Malkisadik, iye pangurungan Ibrahim jakatnen, tasulat dem kitab weˈ ellum iye. \v 9 Bang hināti inin, si Libi, iye papuˈ meˈ imam manayimaˈ jakat meˈ aˈahin, sakaliˈ Ibrahim ngurung jakatnen pu Malkisadik, sampay si Libi sakup isab ngurung jakatnen pu Malkisadik. \v 10 Toˈo, gaˈ pe si Libi inanakan masa pagkasuwaˈ Ibrahim duk Malkisadikin saguwaˈ masi ne iye laˈi dem baran Ibrahim peggeˈ ujud manjari tubuˈ Ibrahim iye. \p \v 11 Meˈ saraˈ Tuhan pinangurungne si meˈ bangsa Israˈil awwalley, pinangurung weˈ ne masa tubuˈ si Libi meˈ magimamin. Saguwaˈ gaˈ tibūs hininang meˈ imam tubuˈ si Libihin peggeˈ gaˈ du taboˈode meˈ aˈahin si Tuhan. Hangkan hep mapitu Tuhanin imam seddili duk seddili pagimamnen amban pagimam si Harunin, tubuˈ si Libihin. Pagimamnen kuweˈ si Malkisadikin. \v 12 Na, bang ginantiˈan ne pagimamin, subey ginantiˈan isab saraˈin. \v 13-14 Panuhutanten bi si Isa Almasi hep mapagantiˈ magimamin saguwaˈ dumaˈin iye tubuˈ si Libi. Kataˈuhan weˈ amban tubuˈ si Yuda iye duk gaˈ niyaˈ bakas magimam amban tubuˈ si Yuda. Gaˈ niyaˈ bakas tasubahat weˈ si Musa meˈ katubuˈan si Yudahin sakaliˈ iye missā sabab meˈ kaˈimamanin. \s1 Imam seddili kuweˈ Malkisadikin \p \v 15 Pastiˈ ne teˈed weˈ pinindahan ne saraˈin sabab niyaˈ ne imam seddili duk kuweˈ Malkisadikin iye. \v 16 Tahinang iye imam dumaˈin nuhut addat duk saraˈ manusiyaˈ, saguwaˈ tahinang iye imam peggeˈ balakatan iye sabab gaˈi magtamanan umulnen. \v 17 Tasulat hep dem kitab, pinaˈin, “Magimam kew pagantiˈ pu Malkisadik duk gaˈ niyaˈ tamanan pagimamnun.” \v 18 Na, hangkan hep saraˈ tagnaˈin pinindahan ne peggeˈ gaˈ niyaˈ basagne duk gaˈ niyaˈ kagunahanne. \v 19 Peggeˈ bang amban saraˈ si Musahin, gaˈi magjatu meˈ kinabayaˈan Tuhan si manusiyaˈin. Saguwaˈ kuweˈitu niyaˈ tahinang Tuhanin mas hāp pe amban saraˈ si Musahin duk sabab tahinangne miyaˈan asal tumapit ne kite bi si iye. \p \v 20 Lagiˈ ne peggeˈ napa Tuhanin. Gaˈ iye napa si meˈ kaˈimaman sinduwehin sakaliˈ siye magimam. \v 21 Saguwaˈ si Isa tahinang imam peggeˈ napa Tuhanin si iye, paˈinne, \q1 “Aku Tuhanin, napa ku weˈ imam du kew salama-lama, duk gaˈi teˈed pinda pikilankun pasal inin.” \m \v 22 Sabab panapa Tuhan inin bugtuˈ weˈ mas hāp janjiˈ Tuhan baˈahuhin peggeˈ si Isa mangakuhan pagjanjiˈan inin. \p \v 23 Niyaˈ pe pagbiddaˈan meˈ imam matuˈuhin duk si Isa. Meˈ imam matuˈuhin ekka, peggeˈ niyaˈ pagantiˈ bang taˈabut siye matey. \v 24 Saguwaˈ si Isa, gaˈ niyaˈ pagantiˈ si iye magimam peggeˈ ellum iye salama-lama. \v 25 Hangkan hep tatimbul si Isa kēmon meˈ mamāku ampun si Tuhanin bang ngandel siye si iye. Tatimbul siye dumaˈin hadja kuweˈitu saguwaˈ sampay salama-lama peggeˈ ellum iye gaˈ tamananne duk māku-māku si Tuhan para si siye. \p \v 26 Na, si Isa mattan Imam Nakuraˈte bi si Tuhanin. Matalep iye nabangan kite bi peggeˈ sutsi iye. Gaˈ niyaˈ dusene atawa sallaˈne. Pinaseddili iye amban meˈ manusiyaˈ madusehanin. Duk pinalangkew iye weˈ Tuhanin laˈi si surgaˈ. \v 27 Dumaˈin iye kuweˈ meˈ imam nakuraˈ sinduwehin. Siye subey magkuluban kahabaˈ ellew si Tuhan pamuwas duseden dahuˈ ubus bu duse meˈ aˈahin. Saguwaˈ si Isa mintedde du hadja iye magkuluban para pamuwas duse meˈ manusiyaˈin kēmon duk iye pagkulubannen dinen. \v 28 Saraˈ Tuhan pangurung pu si Musa awwalley magpaˈin bang sine makajari magimam nakuraˈin bu meˈ kawakilan magimamin manusiyaˈ du taga sallaˈ. Saguwaˈ puwas miyaˈan, kawakilan weˈ Tuhanin Anaknen, si Isa, duk sinapahan pe weˈ ne. Anaknen gaˈ niyaˈ sallaˈ-sallaˈne duk magimam iye salama-lama. \c 8 \s1 Si Isa Imam Nakuraˈten \p \v 1 Iye hāti meˈ pinaˈinku si kaˈam miyaˈan inin weˈ kuweˈitu niyaˈ ne Imam Nakuraˈte bi tudju Tuhan. Īˈ iye laˈi si surgaˈ ningkoloˈ si kanawanan Tuhan Mabalakatanin. \v 2 Laˈi iye magimam si Lugal Tamanan Masutsihin, hātinen laˈi si langgal mabennalin, dumaˈin manusiyaˈ mamatengge iyehin saguwaˈ Tuhanin. \p \v 3 Kēmon imam nakuraˈin pinasukuˈan siye hinang magpasampay pī si Tuhan meˈ pangurung meˈ aˈahin duk meˈ kulubanden. Na, Imam Nakuraˈten damikkiyan isab subey niyaˈ pagkulubanne. \v 4 Bang tuˈu pe iye miyaˈan si dunya, bugtuˈ gaˈi iye magimam, peggeˈ kemuwe matuˈuhin niyaˈ ne meˈ imam duk sa pangandaˈakan saraˈ Yahudihin pasampayde meˈ pangurung meˈ aˈahin si Tuhan. \v 5 Meˈ hinang meˈ imamin dem langgal tuˈu si dunya kuweˈ lingew hadja peggeˈ ilekkat hadja hinang malaˈi si surgaˈin. Kataˈuhante inin peggeˈ sakaliˈ si Musa sōng maghinang lumaˈ duk kuwit hayep, iye langgalde masaley, sinessaˈan iye weˈ Tuhanin, paˈinne, “Amey-amey lekkatun teˈed bantuk pattaˈ bakas pinakitehanku si kaˈu laˈi diyataˈ punuhin.” \v 6 Saguwaˈ kuweˈitu hinang si Isa magimamin pasōng hāp amban hinang meˈ imam tuˈu si dunyahin. Damikkiyan isab janjiˈ baˈahu pinapitune pamaghāpne manusiyaˈ duk Tuhanin pasōng hāp amban janjiˈ dehelluhin peggeˈ pasōng hāp meˈ pananggup Tuhanin dem janjiˈ baˈahuhin. \p \v 7 Bang gaˈ siˈ miyaˈan niyaˈ sallaˈ-sallaˈ pagjanjiˈan tagnaˈin, na, gaˈ ne siˈ gantiˈan Tuhanin pagjanjiˈan miyaˈan. \v 8 Saguwaˈ gaˈ kasulutan Tuhanin si meˈ hinangan meˈ aˈa manuhut janjiˈ tagnaˈin. Hangkan paˈinne, \q1 “Niyaˈ waktu si pasōngan ngahinang du ku pagjanjiˈan baˈahu duk kēmon meˈ bangsa Israˈilin. \v 9 Dumaˈin inin kuweˈ pagjanjiˈanku duk meˈ kapapuˈanden masa pamoˈoku siye paluwas amban lahat Misilin. Gaˈ du tumanande pagjanjiˈanku duk siyehin, hangkan gaˈ ne siye asipku. \v 10 Na, iye inin pagjanjiˈanku duk meˈ aˈa Israˈilin si pasōngan: Papīku meˈ saraˈkun dem pikilande. Kuweˈ dalil sulatku meˈ saraˈkun diyalem ateyde. Manjari aku ne Tuhan inisbatden duk siye ne meˈ aˈakun. \v 11 Duk gaˈi ne subey usihatande pagkasiden atawa saweˈden pasal aku, peggeˈ si meˈ ellew miyaˈan kēmon aˈahin amban madiyawaˈ pagaˈanen pī si meˈ mabangsahanin, kēmon siye ngataˈuhan aku du. \v 12 Ampunku du meˈ duseden duk gaˈi ne essebku meˈ hinangande malaˈatin,” paˈin Tuhanin. \m \v 13 Peggeˈ tabissā Tuhanin pasal pagjanjiˈan baˈahuhin, hātinen weˈ andang ne pagjanjiˈan tagnaˈin. Ubus bisan ine-ine, bang andang ne, gaˈ ne niyaˈ kasōnganne. \c 9 \s1 Pagsambahayang si langgal masa janjiˈ tagnaˈin \p \v 1 Pagjanjiˈan dehelluhin niyaˈ meˈ saraˈ pasal pagsambahayang duk niyaˈ isab lumaˈ pagsambahayangan hininang weˈ meˈ aˈahin. \v 2 Lumaˈ inin, lumaˈ hininang duk kuwit hayep, duwe biliknen. Bilik tagnaˈ paˈasekanin inēnan Bilik Sutsi. Laˈi diyalem niyaˈ binettad tengenan payitaˈan pituˈ pangenen. Niyaˈ isab laˈi lamisahan pamettadan pan sinōngan si Tuhanin. \v 3 Bilik dambuwaˈin diyalem teˈed duk inelligan duk semmek subuk binowet. Bilik inin inēnan Bilik Tamanan Masutsihin. \v 4 Dem bilik diyalem teˈed inin, niyaˈ lamisahan bulawan panugtugan kamanyan. Duk niyaˈ isab laˈi baˈul putus weˈ bulawan magdiyalem-bukut. Inēnan baˈul miyaˈan Baˈul Pagjanjiˈanin. Laˈi diyalem baˈul niyaˈ garul bulawan isihan kinakan inēnan “manna”. Laˈi isab dem baˈul miyaˈan inennaˈ tungkud si Harun bakas manumbuˈin duk laˈi isab inennaˈ duwe batu papan panulatan meˈ daˈakan Tuhan pinangurungne pu si Musahin. \v 5 Diyataˈ baˈul bulawanin niyaˈ duwe limbagan kuweˈ bantuk malaˈikat peppikan, tandaˈ weˈ laˈi si antag miyaˈan Tuhanin. Meˈ peppikden pabellat diyataˈ baˈul ngelligan antag pangampunan duse meˈ aˈahin. Saguwaˈ taman inin ne hadja, peggeˈ dumaˈin inin waktu pamahāti meˈ kēmon inin. \p \v 6 Na, kuweˈ inin bantuk dem lugal pagsambahayanganden masaley. Meˈ imamin hap pī kahabaˈ ellew dem bilik dehellu paˈasekanin ngahinang meˈ hinangden. \v 7 Saguwaˈ bang dem bilik diyalem teˈedin, luwal hadja imam nakuraˈin makajari paˈasek laˈi. Duk paˈasek iye laˈi mintedde hadja dan tahun. Duk bang iye paˈasek pī, subey iye moˈo lahaˈ hayep pagkuluban sōnganne si Tuhan pamuwas dusenen duk duse meˈ aˈa manggaˈi kinataˈuhande weˈ duse miyaˈan. \v 8 Sabab inin pastiˈ panoloˈ Niyawa Sutsi si kitehin bi weˈ gaˈ niyaˈ aˈa umasek pī dem Bilik Tamanan Masutsihin tiggelan laˈi pe bilik tagnaˈ paˈasekanin. \v 9 Inin pamintangante bi kuweˈitu. Hātinen, bisan aˈahin ngurung duk magkuluban si Tuhan, gaˈi du inin makapabentel ateyde. \v 10 Peggeˈ iye du hadja hininangden nuhut meˈ daˈakan pasal pagkakan duk paginum duk meˈ bayuˈ-bayuˈan pagsutsi baran. Saguwaˈ meˈ daˈakan inin sabab baran hadja duk niyaˈ hadja kagunahanne samantaˈan gaˈ pe ginantiˈan weˈ Tuhanin duk meˈ daˈakan baˈahuhin. \s1 Lahaˈ Isa Almasihin \p \v 11 Saguwaˈ bakas pitu ne Almasi duk imam nakuraˈ iye si janjiˈ baˈahu matuˈu si kitehin bi ne. Duk lugal pagimamannen pasōng hāp duk gaˈ sallaˈ-sallaˈne peggeˈ dumaˈin lumaˈ pagsambahayangan hinang manusiyaˈ, peggeˈ dumaˈin lumaˈ inin tuˈu si dunya. \v 12 Duk pagsakaliˈ paˈasek si Isa pī si lugal kuweˈ dalil Bilik Tamanan Masutsihin, mintedde hadja iye paˈasek, magjatu ne kēmon. Duk dumaˈin binoˈone padiyalemin lahaˈ kambing duk sapiˈ pagkuluban saguwaˈ iye binoˈonen di lahaˈnen pamuwas duseten bi hangkan niyaˈ katimbulante bi salama-lama. \v 13 Si saraˈ pagjanjiˈan tagnaˈin, bang meˈ aˈa mabatalin pinisikan duk lahaˈ kambing atawa lahaˈ sapiˈ atawa anak sapiˈ ineggas pinagsaget abunen duk boheˈ, na, taˈānan ne batal si baranden duk halal ne pagsambahayangden. \v 14 Saguwaˈ pasōng basag lahaˈ Almasihin amban lahaˈ hayepin. Peggeˈ tinabangan iye weˈ Niyawa Sutsi maˈellum salama-lamahin, sinōngan weˈ ne barannen gaˈ tamak-tamakne pagkuluban si Tuhan. Lahaˈnen iye manutsi meˈ pikilanten duk ne kite gaˈi maghinangan meˈ bayuˈ-bayuˈan gaˈi du makaboˈo kite tudju Tuhan, supaya maghinang kite si Tuhan maˈellum salama-lamahin. \p \v 15 Hangkan hep si Isa mamatengge janjiˈ baˈahuhin supaya meˈ aˈa tapeneˈ weˈ Tuhanin tasangkade meˈ pananggup Tuhan si siyehin, hātinen umul salama-lama. Peggeˈ Almasi matey supaya meˈ aˈahin lumuwas amban meˈ hinangan masalaˈ hininangde masa panuhutde daˈakan tagnaˈin. \p \v 16 Bang upama niyaˈ aˈa magpahinang sulat pangajanjiˈne weˈ alataˈnen pamusakaˈne si dambuwaˈ aˈa, saguwaˈ subey ne iye matey meke tapī si aˈahin pusakaˈin. \v 17 Peggeˈ sulat miyaˈan gaˈ niyaˈ kagunahanne samantaˈan ellum pe dapuˈ alataˈin. Meke taga guna sulatin bang matey ne aˈahin. \v 18 Hangkan hep bisan janjiˈ tagnaˈ pinangurung weˈ Tuhanin, niyaˈ dahuˈ lahaˈ buˈus, hātinen kuluban, bahu haget janjiˈ miyaˈan. \v 19 Kuweˈ inin kahalannen. Tagnaˈ inaka dahuˈ weˈ si Musa si meˈ aˈahin kēmon daˈakan Tuhan dem saraˈin. Pagubus miyaˈan ngeddoˈ iye lahaˈ sapiˈ duk lahaˈ kambing bu pinasaget weˈ ne duk boheˈ, ubus bu pinisikan weˈ ne pī diyataˈ kitab panulatan saraˈ Tuhanin duk pinisikan isab weˈ ne kēmon aˈahin. Ginunane pagpisikin dam pange jambangan inēnan hisup duk bulu bili-bili inanjibinan peyat. \v 20 Duk paˈin si Musa, “Lahaˈ inin, iye inin makapahaget janjiˈ Tuhanin dem saraˈ dinaˈakne si kaˈam tinuhutin.” \v 21 Damikkiyan pinisikan lahaˈ isab weˈ si Musa lumaˈ pagsambahayanganden duk kēmon meˈ panyap ginunade si pagsambahayangden. \v 22 Asal paˈin saraˈin hep weˈ agen kēmon-kēmonin sutsi hadja weˈ lahaˈ. Duk taˈampun hadja duse manusiyaˈin bang niyaˈ lahaˈ buˈus. \s1 Pangalillaˈ Almasi umulnen makaˈānan duse \p \v 23 Pagsambahayangan tuˈu si dunyahin duk meˈ panyapnen ilekkat hadja malaˈi si surgaˈin, duk subey ngangguna lahaˈ meˈ hayep supaya sutsi. Saguwaˈ pasōng hāp malaˈi si surgaˈin hangkan subey isab pasōng hāp kulubanin. \v 24 Peggeˈ Almasi dumaˈin papīhannen dem Bilik Sutsi hininang weˈ manusiyaˈin. Peggeˈ lugal masutsi si dunyahin kuweˈ limbagan hadja. Lugal teˈedin malaˈi si surgaˈin. Saguwaˈ papīhannen laˈi teˈed si surgaˈ duk īˈ iye laˈi si panaˈanan Tuhanin māku-māku para si kite bi. \v 25 Imam nakuraˈ Yahudihin pī dem Lugal Tamanan Masutsihin tahun-tahun moˈo lahaˈ hayep pagkuluban si Tuhanin. Saguwaˈ Almasi gaˈ daran pagkulubanne barannen. \v 26 Peggeˈ bang daran hinangne, hātinen daran iye magsandal duk matey kemuwe pinapanjari dunyahin. Saguwaˈ iye hininangnen, pitu iye mintedde hadja magbaran manusiyaˈ sakaliˈ sōng magtamanan dunyahin duk inānan weˈ ne duse manusiyaˈin sabab pagkuluban weˈ ne barannen. \v 27 Manusiyaˈin sukuˈnen matey mintedde ubus bu hukum Tuhanin ne. \v 28 Damikkiyan Almasi matey du isab mintedde hadja saguwaˈ pagkulubanne barannen supaya tapuwasanne duse meˈ aˈahin. Duk balik du iye pitu dumaˈin ne muwasan duse, saguwaˈ pitu iye nimbul meˈ mangagad-ngagadan iyehin. \c 10 \p \v 1 Saraˈ pinangurung weˈ Tuhan si meˈ Yahudi awwalley, kuweˈ lingew hadja. Iye asal matoˈohin meˈ bayuˈ-bayuˈan mahāp binoˈo weˈ Almasi papitune si dunyahin. Paˈin saraˈin hep weˈ subey tahun-tahun gaˈ tamanan pagkuluban si Tuhanin saguwaˈ meˈ kuluban inin gaˈi du makapabentel atey aˈa magsambahayang si Tuhanin. \v 2 Peggeˈ bang meˈ aˈa magsambahayang si Tuhanin sutsi teˈed amban meˈ duseden sabab pagkulubanden, gaˈi ne siˈ siye luwal magpikil weˈ niyaˈ pe dusede, duk gaˈi ne siˈ siye subey magkuluban balik. \v 3 Saguwaˈ tahun-tahun masi du siye magkuluban duk inin maˈesseban siye weˈ niyaˈ pe dusede. \v 4 Peggeˈ lahaˈ meˈ sapiˈin duk meˈ kambingin gaˈi du hep makaˈānan duse manusiyaˈin. \p \v 5 Iye hep inin jānnen hangkan Almasi, sakaliˈ iye sōng pitu si dunya magpaˈin si Tuhan, paˈinne, \q1 “Dumaˈin kinabayaˈannun meˈ kuluban duk meˈ pangurung meˈ aˈahin. Saguwaˈ pinanyapan ku weˈ nu baran. \q1 \v 6 Gaˈi kew kasulutan si kuluban tibuˈukan hayep ineggas duk kuluban pangānan duse.” \m \v 7 Ubus paˈin Almasi pe si Tuhanin, \q1 “O Tuhan, tiyaˈ ne ku tuˈu ngahinang kinabayaˈannun kuweˈ tasulat dem kitab sabab akuhin.” \m \v 8 Iye tagnaˈ pinaˈinnen, paˈinne, “Dumaˈin kinabayaˈannun duk dumaˈin makasulut kaˈuhin meˈ kuluban duk meˈ pangurung meˈ aˈahin atawa meˈ tibuˈukan hayep ineggas duk kuluban pangānan duse.” Paˈinne inin bisan du meˈ hinangan miyaˈan pangandaˈakan saraˈin. \v 9 Manjari paˈinne pe, “O Tuhan, tiyaˈ ne ku tuˈu ngahinang kinabayaˈannun.” Hangkan hinangan pagkuluban meˈ hayepin ginantiˈan ne, duk Almasi pangagantiˈ iyehin. \v 10 Duk peggeˈ tahinang ne weˈ Isa Almasi kinabayaˈan Tuhan pinahinang si iyehin, hangkan sutsi ne kite bi kēmon amban duseten bi sabab pagkulubanne mintedde hadja di barannen pamuwas duse meˈ aˈahin kēmon. \p \v 11 Meˈ imam Yahudihin kahabaˈ ellew laˈi siye si langgal ngahinang pinasukuˈ si siyehin duk daran binalik-balik pagkulubanden. Saguwaˈ kulubande inin gaˈi du makaˈānan duse. \v 12 Saguwaˈ Almasi mintedde hadja paglillaˈne barannen hinang kuluban pamuwas duse manusiyaˈin. Duk hininangne miyaˈan bali teˈed salama-lama. Pagubus inin hinangne, ningkoloˈ iye si kanawan Tuhanin, lugal tamanan mabangsahanin. \v 13 Duk kuweˈitu laˈi iye ngagad-ngagad samantaˈan gaˈ pe tadaˈag weˈ Tuhanin kēmon bantanen duk dalil papīne siye diyawaˈ pat bettis Almasi. \v 14 Almasi, mintedde du hadja paglillaˈne barannen si Tuhan duk sabab inin sutsi ne meˈ aˈanen duk bentel ne teˈed siye salama-lama. \p \v 15 Kataˈuhante bi weˈ toˈo inin peggeˈ Niyawa Sutsihin, niyaˈ bakas pinasulat weˈ ne dem kitab, pinaˈin, \q1 \v 16 “Iye inin janjiˈku si meˈ aˈakun si pasōngan, paˈin Tuhanin: Papīku meˈ saraˈkun dem ateyde duk dalil sulatku dem pikilande.” \m \v 17 Manjari paˈinne pe, “Gaˈi ne teˈed esseb-essebku meˈ duseden duk meˈ hinangande malaˈatin.” \v 18 Hangkan gaˈi ne subey magkuluban pangānan duse peggeˈ taˈampun ne du kēmon dusehin. \s1 Patapit kite si Tuhan \p \v 19 Hangkan hep meˈ kapungtinaˈihanku, luhaya ne kite bi pī dem Lugal Tamanan Masutsihin sabab kamatey Almasihin. Hātinen, makajari ne kite bi pī si panaˈanan Tuhanin peggeˈ bakas matey Almasi muwasan duseten bi. \v 20 Sakaliˈ paglillaˈne barannen pinapatey, ngaluka iye lān baˈahu supaya kite bi taga umul gaˈ tamanan. Barannen dalil semmek dem langgal mangelligan bilik palaˈihan Tuhanin saguwaˈ kuweˈitu dalil garet ne ellig bilik miyaˈan sabab bakas pinaglillaˈ weˈ ne baranne miyaˈan. \v 21 Duk kuweˈitu niyaˈ ne Imam Nakuraˈte bi bangsahan magbayaˈ si kite bi, meˈ aˈa Tuhanin. \v 22 Hangkan hep subey kite bi patapit si Tuhan, ateyten bi dambūs-būs duk sandelte bi si iyehin basag, duk subey ne gaˈi suse pikilanten sabab bakas tasutsi ne ateyten duk bakas ne kite tapandi, tandaˈ weˈ sutsi ne kite bi. \v 23 Subey teˈed pahagette bi pangase-ngasete bi si Tuhanin peggeˈ kataˈuhante bi weˈ Tuhanin kapangandelan duk asal tumananne janjiˈnen. \v 24 Subey pikilte bi saweˈten bi. Subey siye tabangante bi duk pakitehante bi si siye lasaten bi supaya isab siye taˈu makitehan lasaden si saweˈden duk maghinang hāp du siye. \v 25 Daˈa isab kite bi padeheng magtipun-tipun ngisbat si Tuhan. Daˈa kite bi kuweˈ meˈ sinduwe katindegan si Isahin, gaˈi ne bisan magtipun-tipun. Saguwaˈ subey kite bi magtipun-tipun supaya magasig-inasig ateyten bi, lagiˈ ne peggeˈ sōng taˈabut ne ellew pabalik Panuhutanten bi Isa Almasi. \p \v 26 Peggeˈ bang kataˈuhante ne toloˈ mabennalin bu pagtuˈurante pe magduse, na, gaˈ ne teˈed niyaˈ kuluban tayimaˈ Tuhanin makaˈānan duseten bi pe. \v 27 Meˈ aˈa sa iyan gaˈ niyaˈ ase-asede si pasōngan luwal magtalew ngagadan hukuman pinatekka Tuhan si siyehin duk ebbut mapanas pamakaˈat Tuhan si meˈ manguntarahan iyehin. \v 28 Masa awwalley sine-sine gaˈi ngaddatan saraˈ pangurung Tuhan pu si Musahin, bang niyaˈ duwangan atawa tellungan naksiˈ weˈ asal gaˈi addatanne saraˈ miyaˈan, gaˈi iye kaˈaseˈan saguwaˈ pinapatey iye. \v 29 Na, pasōng pe teˈed pangalegga aˈahin bang diyawaˈanne Isa Almasi, Anak Tuhanin, duk gaˈi kimmatanne mahalgaˈ lahaˈ Almasihin bu sabab janjiˈ Tuhan baˈahuhin lahaˈ Almasihin hep manutsi iyehin amban dusenen. Duk si hinanganne inin, kuweˈ paˈiyaˈne Niyawa Sutsihin, iye mamalasa duk maˈaseˈ si kitehin bi. Hangkan asal pasōng teˈed pangalegga iyehin. \v 30 Peggeˈ kataˈuhante bi du Tuhan mamissā inin, paˈinne, “Males du ku, tumbasanku du siye.” Duk paˈinne pe, “Tuhanin hep mangahukum meˈ aˈanen.” \v 31 Asal makatalew-talew teˈed bang kite legga Tuhan maˈellumin. \p \v 32 Essebun bi bang saˈingge kaˈam matuˈuhin. Masa miyaˈan baˈahu pe kaˈam ngataˈuhan toloˈ mabennal kinahagadbin, magsandal teˈed kaˈam bayuˈ-bayuˈan kasigpitan. Saguwaˈ gaˈ du usaˈ sandelbin. \v 33 Bang patekka pinaˈiyaˈ kaˈam si kaˈekkahan aˈa duk pinapeddiˈan kaˈam sabab panuhutbi pu Almasihin. Bang patekka isab bēbbeganbi meˈ saweˈbi bininasahin. \v 34 Pakitehanbi teˈed aseˈbin si meˈ pagkasibi tindeg si Isa kinalabusuhin. Duk bisan pe ineddoˈ meˈ panyapbin weˈ aˈa, sinna pe kaˈam peggeˈ kataˈuhanbi weˈ niyaˈ alataˈbi pasōng pe hāpnen laˈi si surgaˈ duk alataˈ inin gaˈi lepas si kaˈam salama-lama. \v 35 Hangkan hep daˈa lebbahanun bi sandelbin peggeˈ bang kaˈam sandel, hadje tumbas tasangkabi amban Tuhanin. \v 36 Subey kaˈam matuyuˈ teˈed supaya tahinangbi kinabayaˈan Tuhanin duk ujud tasangkabi du pananggup Tuhan si kaˈamin. \v 37 Peggeˈ paˈin kitabin hep, \q1 “Gaˈi ne tiggel tekka du aˈa inagad-agadbin. Gaˈi iye magdayan-dayan. \q1 \v 38 Meˈ aˈakun meˈ aˈa bentel, duk sandelde si akuhin makaˈellum siye salama-lamahin. Saguwaˈ bang niyaˈ siye nayikutan aku, asal gaˈi ku teˈed kasulutan si siye.” \m \v 39 Saguwaˈ kite bi, dumaˈin kite bi meˈ aˈa manayikutan Tuhanin duk ujud ilegga. Saguwaˈ kite bi basag sandelte bi si Tuhanin hangkan timbul kite bi. \c 11 \s1 Sabab sandel meˈ aˈa dehelluhin \p \v 1 Bang kite asal sandel si Tuhan, kabugtuˈante weˈ tasangkate du meˈ inase-aseten. Sabab sandelten kabugtuˈante weˈ toˈo meˈ manggaˈi takiteten. \v 2 Meˈ aˈa dehelluhin, kasulutan Tuhanin si siye peggeˈ sandel siye si iye. \p \v 3 Sabab sandelten tasabutte bi weˈ pinapanjari weˈ Tuhanin alam inin duk bissāne hadja. Hangkan hep kēmon takitete tuˈu si dunyahin paguwaˈ amban gaˈi takiteten. \p \v 4 Si Habil masaley, sabab sandelne si Tuhanin, kulubanne si Tuhanin pasōng hāpnen amban kuluban sakanen, si Kabil. Sabab sandel si Habil inin, kinimmatan iye bentel weˈ Tuhanin peggeˈ tinayimaˈ weˈ Tuhanin kulubannen. Bisan si Habil tiggel ne matey, niyaˈ pamintangante bi si iye sabab sandelnen. \p \v 5 Si Idris isab awwalley, sabab sandelne si Tuhanin gaˈi iye kalabey matey. Pinagpiha iye saguwaˈ gaˈ niyaˈ ngasuwaˈ iye peggeˈ pinaˈangkat iye weˈ Tuhanin. Paˈin kitabin weˈ masa tuˈu pe si Idris si dunya, kasulutan teˈed Tuhanin si iye. \v 6 Tuhanin gaˈi teˈed kasulutan pu sine-sine bang gaˈi sandel si iye. Saguwaˈ aˈa mangampun-ngampun si Tuhanin, subey kahagad weˈ bennal niyaˈ Tuhan duk subey isab iye kahagad weˈ tumbasan Tuhanin du hāp sasuku magtuyuˈ teˈed ngapas iyehin. \p \v 7 Si Nu isab asal sandel si Tuhan peggeˈ sakaliˈ iye inakahan weˈ Tuhanin weˈ niyaˈ balaˈ sōng tekka si dunya, kinahagad weˈ ne bisan pe gaˈ takitene. Tinuhut weˈ ne pangandaˈakan Tuhanin duk ngahinang iye kappal hadje pasakeyanne duk meˈ anak-andanen. Manjari pagtekka dunuk mahadjehin duk ilatapan dunyahin, gaˈ du siye magmula. Kēmon aˈa sinduwe dem dunyahin ilegga weˈ Tuhanin, saguwaˈ si Nu kinimmatan bentel weˈ Tuhanin peggeˈ sandel iye si Tuhanin. \p \v 8 Si Ibrahim isab, sabab sandelne si Tuhanin kinahagad weˈ ne pinaˈin Tuhan si iyehin weˈ subey iye tahalaˈ amban di lahatnen bu pī si lahat seddili, lahat pananggup Tuhanin weˈ pangurungne pu Ibrahim. Hangkan tahalaˈ Ibrahim amban lahatne bisan gaˈi kataˈuhanne bang tungan papīhannen. \v 9 Sabab sandelnen maglahat iye kuweˈ aˈa paliyu-liyu si lahat pananggup Tuhan si iyehin. Maglinda-linda iye, duk lumaˈnen lumaˈ kuwit hayep duk kuweˈ miyaˈan du isab anaknen Isahak duk ampunen si Yakub. Sinakup du isab siye sinanggupan weˈ Tuhanin weˈ tepe si siye lahat miyaˈan. \v 10 Sandalan Ibrahim inin peggeˈ iye inase-asenen maglahat du iye si puweblo laˈi si surgaˈ. Tuhanin dapuˈ pikilanin duk iye mangahinang puweblo inin duk layun inin salama-lama. \p \v 11 Damikkiyan si Sara, anda Ibrahimin, sandel du isab iye si Tuhan. Bisan iye gaˈi nganak duk bahiˈ ne iye, ujud betteng iye peggeˈ kinahagad weˈ ne pananggup Tuhanin weˈ ujud nganak du iye. \v 12 Duk Ibrahim bahiˈ ne teˈed, gaˈi ne makajari andanen anakan weˈ ne. Saguwaˈ peggeˈ kinahagad weˈ ne pananggup Tuhanin, ngaˈekka teˈed tubuˈnen kuweˈ meˈ poteˈan si langitin duk meˈ umus si higad tahikin gaˈi taˈitung hawal ekkanen. \p \v 13 Meˈ aˈa tasabbutku miyaˈan, gaˈ usaˈ sandelde si Tuhanin sampay matey siye. Bisan gaˈ pe tasangkade pananggup Tuhanin, saguwaˈ kataˈuhande weˈ si pasōngan tasangkade du inin. Duk tiggelande maˈellumin, pinakitehan weˈ de weˈ siye meˈ aˈa paliyu-liyu hadja tuˈu si dunya. \v 14 Meˈ aˈa magpaˈinin weˈ dunya inin dumaˈin lahatde, magpahāti weˈ niyaˈ seddili lahat ase-asede asal di lahatde. \v 15 Disi Ibrahim gaˈ luwal pikilde lahat inambananden. Peggeˈ bang miyaˈan luwal pikilde, tabalik pe siˈ siye miyaˈan laˈi. \v 16 Saguwaˈ iye inangutden lahat hāp pe teˈed amban lahat inambananden. Iye inangutde paglahatanden lahat surgaˈ. Hangkan gaˈ Tuhanin iyaˈ ēnande Tuhande peggeˈ bakas pinanyapan ne siye weˈ ne puweblo patennaˈande. \p \v 17-18 Si Ibrahim hawal sandelne si Tuhanin, tuhutne pangandaˈakannen duk sinōngan weˈ ne anaknen, Isahak, hinang kuluban si Tuhan. Pangandaˈakan Tuhan miyaˈan panuleyanne Ibrahim bang bennal iye sandel si iye. Ngajanjiˈ hep Tuhanin pu Ibrahim weˈ ngaˈekka teˈed tubuˈnen weˈ Isahak, saguwaˈ Ibrahim sōng pinapatey weˈ ne anakne dambuwaˈ-buwaˈin pagkuluban si Tuhan. \v 19 Peggeˈ tapikil Ibrahimin weˈ bang upama matey Isahak, makajari du iye pakellum Tuhanin balik. Duk dalil tapakellum Isahak balik amban kamateynen peggeˈ bang gaˈ inalal Ibrahim weˈ Tuhanin, bugtuˈ Isahak matey. \p \v 20 Si Isahak isab hawal sandelne si Tuhanin, inakahan weˈ ne meˈ anaknen si Yakub duk si Esaw weˈ patekkahan Tuhanin du siye meˈ ledjikiˈ si pasōngan. \p \v 21 Si Yakub isab hawal sandelne si Tuhanin, sakaliˈ iye sōng matey, pināku-pākuhan weˈ ne ledjikiˈ si Tuhan meˈ ampunen, meˈ anak si Yusupin. Ubus bu patukkuˈ iye si tungkudne duk nambahayang iye si Tuhan. \p \v 22 Si Yusup isab hawal sandelne si Tuhanin, sakaliˈ iye sōng matey, pinaˈal weˈ ne weˈ siye meˈ tubuˈ Israˈilin ujud tumahalaˈ du amban lahat Misil. Duk sinessaˈan siye weˈ ne weˈ subey boˈode bangkeynen bang siye tahalaˈ. \p \v 23 Saˈi-sama si Musahin sandel du isab si Tuhan. Bisan maguldin sultanin weˈ subey pinapatey kēmon meˈ anak Yahudi lella baˈahu inanakanin, gaˈ siye tinalew. Sakaliˈ inanakan si Musa tinapukan iye weˈ de tellum bulan peggeˈ takitede weˈ mannisan teˈed iye. \p \v 24 Si Musa basag du isab sandelne si Tuhanin. Peggeˈ pagsakaliˈ ne iye bahiˈ-bahiˈ, gaˈi iye ngatu inēnan pe anak dayang-dayangin, dende mamaketoˈ iyehin. \v 25 Peggeˈ eddoˈne pe magsandal katiksaˈan nuhut meˈ pagkasine bangsa Israˈilin, meˈ aˈa Tuhanin, amban patennaˈ si lumaˈ sultanin nulut dine bu magduse, peggeˈ meˈ mahāp di dunyahin gaˈi layun. \v 26 Tapikilne weˈ hāp pe iye magsandal diniyawaˈan sabab pangase-ngasene pu Almasihin amban magdaya iye si lahat Misil. Peggeˈ iye inangutnen tumbas Tuhan si iyehin si pasōngan. \p \v 27 Hawal basag sandel si Musa si Tuhanin tahalaˈ iye amban lahat Misil duk gaˈ du iye tinalew si sultan Misilin. Bisan iye kahunitan si lān, gaˈ iye balik pī si Misil peggeˈ kuweˈ takitene Tuhan manggaˈi takitehin laˈi nuhut-nuhut iye. \v 28 Sabab sandelne si Tuhanin hangkan hep tinuhut weˈ si Musa pangandaˈakan Tuhanin. Dinaˈak weˈ ne pinisikan lahaˈ bili-bili meˈ gawang lumaˈden supaya meˈ anakde panganayenin gaˈi pinapatey weˈ malaˈikat mamoˈo kamateyin. Iyan tagnaˈ hininang weˈ ne addat pasal kādjaˈan inēnan Pangesseban Palabey Tuhanin. \p \v 29 Meˈ tubuˈ Israˈilin sandel du isab si Tuhan hangkan lumipag siye amban tengngaˈ Tahik Peyat kuweˈ du diyataˈ bulak tohoˈ hap pī si dambiyaˈ. Saguwaˈ meˈ aˈa Misil mangalupug siyehin, nuley isab siye palipag ubus lambo siye kēmon peggeˈ patabuˈ balik tahikin. \p \v 30 Meˈ tubuˈ Israˈilin, hawal sandelden du isab, hebbaˈ dinding batu mapaliput si lahat Arihahin, pagpalibut siye kapituˈ ellewnen. \v 31 Laˈi dem puweblo Ariha niyaˈ dende magjina inēnan si Rahab. Bisan iye dende dupang kinahagad weˈ ne Tuhanin duk tinabangan weˈ ne meˈ ispay aˈa Israˈilin. Hangkan hep sakaliˈ pinapatey weˈ meˈ aˈa Israˈilin meˈ aˈa si lahat miyaˈan, gaˈ sinakup si Rahab pinapatey peggeˈ sandel iye si Tuhan. \p \v 32 Taman inin ne hadja. Gaˈi ne patalusku magaka-aka sabab si Gideyon, si Barak, si Samson, si Jepta, si Daˈud, si Samuel, duk meˈ kanabihanin peggeˈ gaˈi ne tatukidku. \v 33 Meˈ aˈa inin, hawal sandelde si Tuhanin, inatuhan weˈ de magbonoˈ meˈ lahat mahadjehin duk tadaˈag weˈ de. Niyaˈ isab siye bentel pangantande dem paglahatin duk niyaˈ siye tasangkade meˈ pananggup Tuhanin. Niyaˈ isab siye tadaˈag weˈ de meˈ limaˈungin duk gaˈ du siye takekkeb. \v 34 Niyaˈ siye sinduwe, tapalem weˈ de ebbut mahadjehin duk niyaˈ siye gaˈ tapapatey weˈ meˈ bantaden. Niyaˈ siye lamma saguwaˈ ngabasag siye. Bahani teˈed siye si pagbonoˈan duk tadaˈag weˈ de meˈ sundalu mabanes amban bangsa seddilihin. \v 35 Niyaˈ meˈ dende, hawal sandelde si Tuhanin, ellum balik meˈ usbaden amban kamateyden. \p Niyaˈ isab masaley meˈ aˈa, eddoˈde pe matey bininasa sabab panuhutde Tuhanin amban pinaluhaya siye. Peggeˈ sandel siye weˈ pinakellum du siye balik si pasōngan duk pasōng hāp parasahanden laˈi. \v 36 Niyaˈ sinduwehin hininang dagey duk ilubakan duk sinduwehin isab kinarena duk binoˈo kinalabusu. \v 37 Niyaˈ isab matey pinagtumbukan duk batu, sinduwehin kinakehet baranden paduwe, niyaˈ siye pinapatey pineddang. Sinduwehin isab luwal panemmekden kuwit bili-bili duk kuwit kambing. Miskin teˈed siye duk bininasa duk pinapeddiˈan siye weˈ meˈ aˈahin. \v 38 Meˈ aˈa inin, maglunsul laˈi si meˈ lahat makagindew-gindew duk si meˈ kapunuhan kuweˈ meˈ aˈa gaˈ niyaˈ lahatde. Patennaˈ siye si meˈ lingab duk si meˈ lowang dem bulak. Matalep si siyehin lahat pasōng hāp amban dunya inin. \p \v 39 Kasulutan Tuhanin si meˈ aˈa inin peggeˈ sandel siye si iye. Saguwaˈ sampay matey siye gaˈ tasangkade pananggup Tuhan si siyehin, \v 40 peggeˈ niyaˈ tapikil Tuhanin mas hāp para si kite bi. Tapikilnen weˈ sumakup kite bi si meˈ aˈa masaley nangka meˈ pananggup Tuhanin duk bang ne kite sumakup si siye, meke ne magjatu kēmon pananggup Tuhanin. \c 12 \s1 Samaten Tuhanin \p \v 1 Bang kite bi inin, iliput kite bi weˈ meˈ aˈa mabanes manuhut Tuhan masaley duk naksiˈ siye weˈ kapangandelan teˈed Tuhanin. Panuhutte bi Tuhanin kuweˈ dalil maglakkesan magubas. Hangkan subey lebbahante ine-ine makasimbel kite bi si pamagubasanten bi duk subey lebbahante duse katagihanten bi. Duk subey kite bi magtuyuˈ teˈed dalil magubas sa pangandaˈakan Tuhan kitehin bi. \v 2 Subey patetegte sandelten pu si Isa peggeˈ iye poˈon sandelten bi duk katekkahannen. Sinandalan weˈ ne ilansang diyataˈ olomin duk gaˈ iye iyaˈ matey diyataˈ olom miyaˈan, peggeˈ kataˈuhanne weˈ niyaˈ pagkēg-kēgan panumbas Tuhanin si iye. Na, kuweˈitu īˈ ne iye laˈi ningkoloˈ si kanawanan Tuhanin. \p \v 3 Pikilun bi teˈed meˈ sinandalannen amban meˈ aˈa dusehanin hawal bunside si iyehin! Pikilun bi iye supaya gaˈi ngalamma sandelbin duk supaya kaˈam gaˈi jumuˈ. \v 4 Kataˈuhanbi du weˈ gaˈ pe kaˈam niyaˈ pinapatey sabab panuwasbi duse manassat kaˈamin. \v 5 Takayipatbi ne ke meˈ bissā makaˈasig-asig pinaˈin Tuhan si kaˈamin, paginēnan kaˈam weˈ ne meˈ anakne? Tasulat dem kitab, paˈinne, \q1 “Meˈ anakku, asipun bi bang kaˈam toloˈanku. Duk daˈa kaˈam jumuˈ nuhut aku bang kaˈam leggaku. \q1 \v 6 Peggeˈ kēmon kinalasahankun toloˈanku, duk meˈ kinimmatanku anakkun leggaku du.” \m \v 7 Hangkan hep bang niyaˈ katiksaˈan pinatekka si kaˈam, sandalanun bi hadja peggeˈ katiksaˈan inin panoloˈ Tuhanin kaˈam sabab pangimmatne kaˈamin me anakne. Niyaˈ ke nakanak gaˈi legga samanen panoloˈne iye? \v 8 Bang gaˈi kaˈam leggane panoloˈne kaˈam sa hinanganne si kēmon meˈ anaknen, na, hātinen dumaˈin kaˈam bennal meˈ anakne. \v 9 Bisan meˈ samate bi tuˈu si dunyahin, leggade du kite bi duk masi du siye pagaddatante bi. Na, pasōng ne teˈed kite subey magpadiyawaˈ si Samate bi si surgaˈin supaya kite urunganne umul gaˈ tamananne. \v 10 Meˈ samate bi si dunyahin gaˈi du tiggel bang kite bi leggade, duk pangaleggaden iye tinuhutden pikilande kahāpanden. Saguwaˈ Tuhanin bang kite leggane, leggane kite para si kahāpante bi supaya kite bi ngabentel kuweˈ iyehin. \v 11 Bang kite ilegga, gaˈi kite sinna peggeˈ kahunitan kite. Saguwaˈ bang kite legga Tuhanin bu sandalante duk kahagadte, kaˈujudannen bentel ne meˈ hinanganten duk sanyang ne dem pikilanten. \s1 Panoloˈ duk panessaˈ \p \v 12 Na, hangkan hep paˈasigun bi ateybin duk pahagetun bi sandelbin. \v 13 Daˈa kaˈam pasapeˈ amban lān mabentelin supaya meˈ saweˈbi malamma sandelde si Tuhanin gaˈi namba duwe-duwehan saguwaˈ supaya ngabasag sandelden. \p \v 14 Halliˈanun bi teˈed magsasaˈ-sasaˈin duk pagtuyuˈanun bi teˈed weˈ kawul-piˈilbin sutsi hadja si matahan Tuhan. Peggeˈ sine-sine gaˈi sutsi asal gaˈi kitene Tuhanin. \v 15 Pahatul-hatul kaˈam peggeˈ malasa duk maˈaseˈ Tuhanin bu kaw tatayikutanbi. Aˈa manayikutan Tuhanin, dalilnen kuweˈ iye jambangan buwaˈnen paˈit duk bisa. Sasewne meˈ masandel si Tuhanin duk ujudnen katimboˈohan weˈ ne meˈ sinduwehin magduse kuweˈ iyehin. \v 16 Damikkiyan pahatul-hatul kaˈam supaya gaˈ niyaˈ kaˈam magjina duk supaya gaˈ niyaˈ kaˈam kuweˈ si Esawin gaˈi kimmatanne Tuhanin. Si Esaw inin, peggeˈ iye anak sakahin, sukuˈ si iye janjiˈ Tuhanin. Saguwaˈ pinagsambiˈ weˈ ne duk da pinggan kinakan kēmon sukuˈ si iyehin, sukuˈ si anak sakahin. \v 17 Kataˈuhanbi du weˈ pagtiggel-tiggel ne, mabayaˈ iye weˈ pākuhan samanen iye ledjikiˈ si Tuhan saguwaˈ gaˈ tatuhut kinabayaˈannen peggeˈ gaˈi ne kapindahanne bakas tahinangnen. Gaˈi ne tepe si iye balik bakas pinagsambiˈnen bisan pe saˈingge pagtangisnen. \p \v 18 Kaˈam kuweˈitu bang kaˈam patapit si Tuhan, dumaˈin kaˈam kuweˈ meˈ kapapuˈan bangsa Israˈil masaley. Peggeˈ takitede patapitanden. Papīde si higad punu Turusinahin masaley, takitede punuhin kayat weˈ ebbut bu lindem dem paglahatin duk pales baliyuhin. \v 19 Niyaˈ takalede kuweˈ hellingan tabuliˈ duk takalede isab suwala Tuhanin. Pagkale meˈ aˈahin suwala miyaˈan, buyuˈ-buyuˈde teˈed gaˈi ne dinaˈak missā balik peggeˈ tinalew teˈed siye. \v 20 Tinalew teˈed siye sabab binissānen. Paˈinne hep, “Daˈa kaˈam patapit pitu si punu inin. Bang niyaˈ patapit pitu, bisan hayep, subey pagtibagan duk batu sampay matey.” \v 21 Makatalew-talew teˈed takiteden duk bisan si Musa nambat, paˈinne, “Migpid ku hawal talewkun.” \p \v 22 Saguwaˈ kaˈam kuweˈitu, patapit ne kaˈam si Punu Siyon, duk si puweblo palaˈihan Tuhan maˈellumin. Iyan puweblo Awrusalam si surgaˈin duk ibuhan meˈ malaˈikat malaˈihin. \v 23 Laˈi kaˈam si pagtipunan meˈ inēnan anak Tuhan sakahin, meˈ ēnden tasulat laˈi si surgaˈ. Matuk ne kaˈam si siye kēgan. Laˈi kaˈam si panaˈanan Tuhanin, iye mangahukum kēmon manusiyaˈin. Duk laˈi isab kaˈam si meˈ niyawa meˈ aˈa mabentel bakas mamateyin ne, gaˈ ne niyaˈ sallaˈ-sallaˈde. \v 24 Patapit ne isab kaˈam pu si Isa, iye mamatengge janjiˈ baˈahuhin. Pinatengge janjiˈ baˈahuhin sabab kabuˈus lahaˈnen supaya kite bi sutsi duk ampun Tuhanin kite bi. Kaˈujudan lahaˈ si Isa mabuˈusin pasōng teˈed hāp amban kaˈujudan lahaˈ si Habil awwalley, peggeˈ kamatey si Habilin, kaˈujudannen makalimuwasan iye. \p \v 25 Hangkan pahatul-hatul kaˈam. Pakalehun bi teˈed lapal Tuhanin duk daˈa saggaˈun bi. Peggeˈ niyaˈ meˈ aˈa masaley gaˈi ngatu pakale pu si Musa, mamoˈo lapal Tuhanin tuˈu si dunya, asal ilegga siye weˈ Tuhanin. Na, pasōng ne kite bi asal ilegga bang gaˈi pakalete bi Tuhan mamissā amban surgaˈin. \v 26 Masaley jedjeg bulakin weˈ suwala Tuhanin. Saguwaˈ kuweˈitu magaka iye, paˈinne, “Niyaˈ waktu jedjegku du balik dumaˈin hadja dunyahin saguwaˈ sampay diyataˈ langitin.” \v 27 Iye inin hāti bissā miyaˈan, weˈ meˈ bayuˈ-bayuˈan bakas pinapanjarihin ujud jinedjeg du duk lanyap, bu meˈ bayuˈan manggaˈi tajedjegin iye miyaˈan talebbihin. \p \v 28 Hangkan subey kite bi magsukul teˈed si Tuhan peggeˈ kite bi meˈ aˈane laˈi si lahat pagbayaˈannen duk lahatne miyaˈan gaˈi teˈed usaˈ salama-lama. Subey kite bi ngisbat si iye duk pangisbatten bi subey makasulut iyehin. Subey kite bi magaddat si iye duk subey kite bi talew si iye, \v 29 peggeˈ Tuhanten bi bang ngalegga kuweˈ ebbut hadje. \c 13 \s1 Inumey duk Tuhanin kasulutan \p \v 1 Daˈa kaˈam padeheng maglasa-ilasa peggeˈ kaˈam kēmon kuweˈ magpungtinaˈi sabab sandel kaˈam pu Almasi. \v 2 Essebun bi, bang niyaˈ piyu si lumaˈbi meˈ aˈa gaˈi takilalebi, subey siye pagaddatanbi. Peggeˈ niyaˈ meˈ aˈa masaley, sakaliˈ inaddatan weˈ de meˈ aˈa matekka si lumaˈden, gaˈ kataˈuhande weˈ meˈ malaˈikat hatiˈ siye miyaˈan. \v 3 Daˈa kayipatanun bi meˈ pagkasibi tindeg si Isa malaˈi dem kalabusuhin. Tabanganun bi siye kuweˈ laˈi du kaˈam isab dem kalabusu magtuhut duk siye. Essebun bi isab meˈ bininasahin. Tabanganun bi siye kuweˈ laˈi du isab kaˈam tumuhut si siye bininasa. \p \v 4 Subey pahadjebi addat magkawinin, duk maglewlekebinihin subey teˈed gaˈi magjina duk dende seddili atawa lella seddili, saguwaˈ subey siye tattap para si dangan. Asal legga Tuhanin meˈ aˈa magjinahin. \p \v 5 Subey kaˈam gaˈi napsuhan si pilak saguwaˈ ine-ine niyaˈ si kaˈam subey kaˈam magsukul. Paˈin Tuhanin hep, “Gaˈi kaˈam ambananku, gaˈi kaˈam pasagadanku.” \v 6 Hangkan subey kite bi makatawakkal magpaˈin, \q1 “Tuhanin manabangan akuhin. Gaˈi ku tinalew ine-ine tahinang aˈahin si aku.” \p \v 7 Essebun bi isab meˈ nakuraˈ bakas mangusihatan kaˈam lapal Tuhanin. Essebun bi meˈ boˈohande mahāpin tiggelande maˈellumin sampay matey siye, duk lekkatun bi sandelde pu si Isa Almasihin. \v 8 Isa Almasi gaˈi teˈed pinda. Amban tagnaˈ sampay kuweˈitu duk sampay salama-lama gaˈi iye pinda. \v 9 Daˈa kaˈam ngatu nuhut meˈ bayuˈ-bayuˈan toloˈ seddili amban toloˈ Almasihin, supaya kaˈam gaˈi sumapeˈ amban lān mabennalin. Iye asal makapabasag sandelbi si Tuhanin, gaˈ niyaˈ seddili amban lasa duk aseˈ Tuhan si kaˈamin, dumaˈin weˈ panuhutbi meˈ saraˈ pasal kapamanganin. Peggeˈ meˈ manuhut saraˈ inin, gaˈ du tatabang weˈ saraˈin. \p \v 10 Kite bi meˈ masandel pu Almasihin, niyaˈ kulubante bi saguwaˈ meˈ imam Yahudi si langgalin gaˈ niyaˈ kapatutde manganne. \v 11 Bang meˈ Yahudihin magkuluban pamuwas duseden, boˈo imam nakuraˈin lahaˈ hayep pagkulubanin pī diyalem Bilik Tamanan Masutsihin. Saguwaˈ baran hayepin binoˈo pī ineggas si luwasan kampu palaˈihanden. \v 12 Kuweˈ miyaˈan du isab maˈumantag pu Almasihin. Matey isab iye si luwasan puweblohin supaya tasutsine duk lahaˈne meˈ aˈahin amban duseden. \v 13 Hangkan subey kite bi pī nuhut iye si luwasan kampu meˈ Yahudihin, duk subey kite bi matuk si kaˈiyaˈannen. \v 14 Peggeˈ gaˈ niyaˈ puweblo patetegante bi tuˈu si dunya inin. Saguwaˈ iye inase-aseten bi puweblo laˈi si surgaˈ. \v 15 Hangkan hep subey Tuhanin luwal pudjite bi pinalabey amban Almasi, duk subey lapalante bi pagsukulte bi si iyehin, duk bennalante weˈ iye Panuhutanten bi. Iyan dalil kulubante si iye. \v 16 Daˈa teˈed kayipatanun bi maghinang hāp si saweˈbi duk magtabang-tinabang peggeˈ inin dalil meˈ kuluban makasulut Tuhanin. \p \v 17 Tuhutun bi teˈed meˈ panoloˈ meˈ nakuraˈbi masandel pu Almasihin duk hinangun bi meˈ pangandaˈakanden. Siye iyan meˈ mamanteyan kaˈamin supaya kaˈam gaˈi sumapeˈ amban lān tudju Tuhanin. Hangkan inin hinangde peggeˈ niyaˈ waktu paharap du siye si Tuhan magaka bang saˈingge pangahatulde kaˈamin. Bang tuhutbi pangandaˈakanden, sinna siye noloˈan kaˈam. Saguwaˈ bang gaˈi siye tuhutbi, suse siye duk gaˈ niyaˈ kaˈujudan panabangde kaˈamin. \p \v 18 Daˈa kaˈam pahali māku-māku si Tuhan para si kami. Kataˈuhan kami weˈ gaˈ niyaˈ kahanggawan dem pikilan kamihin peggeˈ iye hadja luwal kinabayaˈan kami hininangin meˈ mahāp duk mabentelin. \v 19 Duk ngajunjung ku teˈed si kaˈam, māku-māku teˈed kaˈam si Tuhan karayaw tabalik du ku si kaˈam mura. \p \v 20 Tuhanin pinakellum weˈ ne si Isa, Panuhutanten bi, amban kamateynen. Kuweˈ iye dalil pastul mabalakatanin duk kite bi dalil meˈ bili-bili inipatnen. Sabab lahaˈne mabuˈus kamateynen, bugtuˈ weˈ gaˈi teˈed pinda janjiˈ Tuhanin sampay salama-lama. \v 21 Tuhanin, iye mangurungan kite bi kasanyanganin, karayaw urunganne kaˈam kēmon bayuˈ-bayuˈan mahāpin; inin makatabangan kaˈamin supaya tatuhutbi kinabayaˈan Tuhanin. Duk karayaw isab pinalabey amban Isa Almasi tabanganne kite bi ngahinang meˈ hinangan makasulut iyehin. Karayaw Almasi tapudji salama-lama. Amin. \s1 Bissā si panambusan \p \v 22 Junjungte kaˈam, meˈ kapungtinaˈihanku, pakalehun bi teˈed usihatku dem sulat inin peggeˈ gaˈi du isab tahaˈ teˈed sulatku inin. \v 23 Batang isab kaˈam akahanku weˈ pungtinaˈiten bi si Timoteo lumuwas ne amban kalabusu. Bang du iye mura tapitu, boˈoku saˈ iye bang ku piyu nindew kaˈam. \p \v 24 Akahanun bi aku kēmon meˈ nakuraˈbi dem langgalin duk kēmon isab meˈ aˈa manuhut Tuhan maluˈulu, weˈ taˈesseb siye weˈ ku. Meˈ pungtinaˈite bi amban lahat Italiyahin maboˈo bissā piyu si kaˈam weˈ taˈessebde kaˈam. \p \v 25 Karayaw kaˈam kēmon ipat Tuhanin. \sig Wassalam\sig*