\id REV - Yucuna NT -Colombia 2011 (DBL -2013) \h Apocalipses \toc1 Apocalipses \toc2 Apocalipses \toc3 Ap \mt1 APOCALIPSES \c 1 \s1 Jesucristo i'imacá méqueca nacaje i'majica a'ajná ño'ojó chami yucuna marí: \p \v 1 Tupana a'arí pu'uhuacajé marí yucuna Jesucrístojlo i'imacá, ra'apátacaloje riyucuna ra'apiyá jema'ajéñojlo penaje. Méqueca ri'imajica a'ajná ño'ojó chami yucuna ricá. Ñaquele Jesucristo huacára'ari pajluhuaja, Tupana hua'ateje, huitúca'aca je'echú chiyá riyucuna i'imajé. Nucá Juanjlo ri'imá riyucuna i'imacá. \v 2 Cajrú nacaje ya'atacó nojló a'ajnare que i'imacá. Piyuque nacaje nomácare yucuna nulana'á papera chojé i'imacá, napuráca'alo noma'acare hua'ató. Quehuácaje marí yucu; Tupana, Jesucristo, quele puráca'alo ricá. \v 3 Palá Tupana la'ajica icá, ipura'ajico ee marí puráca'aloji lana'aquéjami hua'até ajopana ina'uquejlo. Palá caja rila'ajica necá, a'ajeño nanacojó ripuráca'alo. Palánija ra'apiyá jema'acana, ri'imajícale marí puráca'aloji quemacá que. Mequetana i'imajemi ri'imajica ñaqué. \s1 Juan huacára'ari Jesucristo ja'apiyá jema'ajéñojlo marí puráca'aloji i'imacá: \p \v 4 Nucá, Juan, huacára'ari ijló marí puráca'aloji. Asia te'eré nacú ñacajélaruna icá. Re iyamá cuhuá'ata quele jahuacáca'alo ñacarelana rehuá. Apú eyá, apú eyá, que ricá. Richojé jahuacájeñojlo nuhuacára'a marí puráca'aloji. Nuhuata Tupana la'acá ipechu palá. Nuhuata caja i'imacá palá ripalamane aú. I'imajeri huani Tupana. Júpimi huani i'imacá Tupana; ñaqueja caja ricá me'etení. Eyá ñaqué caja ri'imajica maáreya huatucumajo. Re iyamá cuhuá'ata quele pechuji rahua'á je'echú chu. Nuhuata nala'acá icá palá. \v 5 Nuhuata caja Jesucristo la'acá icá palá. Ricá ja'apátari ina'uquejlo quehuácaje puráca'aloji. Rila'á caja piyuque nacaje Tupana huacára'aca que. Ajopana chaje ri'imacale, rimacápo'o i'imacá. Ajopana caja taca'acaño tucumá rimacápo'o i'imacá. Uncá ritaca'alaje piño. Ajopana huacára'ajeño chaje ricá. Iqui'ija huani Jesucristo huátaca huecá. Ñaquele ritaca'á huachaya a'ahuaná apiyácacanami nacú i'imacá, rica'acáloje huanaquiyá pu'uhuaré huala'acare raú penaje. \v 6 Ra'á caja huecá Tupana le'ejena ina'uqué penaje, rihuacára'acaloje huecá, huala'acáloje nacaje Rara'apájlo rihuátaca que penaje. Palá huapura'ajico Jesucristo nacú hua'ajini huani. Uncá caja rácho'olajo ina'uqué huacára'ajeri i'imacana chiyá. Marí queja ri'imajica. \p \v 7 Marí que nemájica Jesucristo nacú: “Iyacá'o, juni suhuáca'ala e'iyayá rihuitúca'aca majó. \p Piyuqueja ina'uqué amájeño ricá. Noño ri'imacá hua'ató amájeño ricá. Piyuqueja eja'ahuá chu i'imacaño, ajopana, ajopana que amájeño caja riphájica majó. Cajrú neyájica raú. Cajrú caja nahuíyo'ojica majó riphájica aú. Marí que ri'imajica.” \p \v 8 Huahuacára'ajeri huani Tupana; Huachi'ináricana caja ricá. Piyuque nacaje la'ajeri caja ricá. Marí que rimacá rinacuhuá: “Piyuqueja nacaje queño'ótajeri nucá; piyuqueja nacaje tajátajeri caja nucá,” que rimacá rinacuhuá. \p Júpimi huani i'imacá Tupana; ñaqueja caja ricá me'etení. Eyá ñaqueja caja ri'imajica maáreya huatucumajo. \p \v 9 Nucá, Juan, lana'arí ijló marí que. Huejena que huecá ijhua'até, Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño hue'emacale. Rijhua'atéjena hue'emacale, ajopana la'añó huecá chapú. Marí caje e'iyá Jesucristo la'arí huecá cahuajhuéruna, huayurica piyá ra'apiyá jema'acana. No'opata Tupana puráca'alo ajopana, ajopánajlo que. Jesucristo yucuna hua'ató no'opata najló. Pachá najña'á nucá tejmuji majó paranacuhua ejo. Nu'umacá piyá riyucuna ajopánajlo, najña'á nucá majó. Marí paranacuhua ií Patmos. \p \v 10 Chuhua nu'umajica ijló riyucuna, nacaje pu'uhuacá nomácare yucuna. Huatána'acaje huacajé i'imari rihuacajé. E Tupana Pechu ja'aró nunacojé cajrú. Ejéchami noma'acá apú pura'acó nuyámojo. Mejrí huani ripuráca'alo i'imacá. Luhuiluhuí chojé iná apho'ocá que rimejé i'imacá. \p \v 11 E rimá nojló: \p —Pilana'á papera chojé pamájicare me'etení yucuna. Ejomi pihuacára'aje Jesucristo ja'apiyá jema'ajéñojlo ricá. Asia te'eré nacú nahuacó apú eyá, apú eyá que nahuacáca'alo ñacarelana chu. Najló pihuacára'aje ricá. Re iyamá cuhuá'ata quele nahuacáca'alo ñacarelana rehuá. Re ricá Efeso e, Esmirna e, Pérgamo e, Tiatira e, Sardis e, Filadelfia e, Laodicea e. Rejo pihuacára'aje najló pamájicare me'etení yucuna. \p \v 12 Marí que rimacá nojló aú nupajno'ó nuyámojo yacá'ajo, nomácaloje naca pura'acó nujhua'até penaje. Nuyacá'o nuyámojo, amari jepé caje lucúna'aquejami lapa'acó; iyamá cuhuá'ata quele ri'imacá. Oro naquiyá la'acanami ri'imacá. \v 13 Re'iyá nomá caja pajluhua ina'uqué tára'aco. Jesucristo ri'imacá. Huaphereni a'arumacaji i'imari rinacu. Chítaje caja rihuachaphila i'imacá, mapíra'aro ri'icú chuhuá rinacu. Oro que sereca ri'imacá. \v 14 Jarepí rihuilá, rihuíla'aru hua'até amaco, amaniyú que. Juni suhuáca'ala jareni huani que rihuilá, rihuíla'aru hua'até amaco. Quera'atani que rijlú amaco. \v 15 Ri'imá amaro pejru'uhuá la'acanami que, oro que caja amácanami ri'imacá. Pejru'uhuá caje nahuicho'ocare quera'atani ima'aní huani aú, nala'acáloje ricá capiluni sereni que penaje, que ri'imá amaco. Rinúru'upi mejé jema'aró cajruni huani jipa mejé que. \v 16 Riyáte'ela ca'añá aú ripatá iyamá cuhuá'ata quele ihuijina. Rinuma chiyá nomá caja sajalu caje jácho'oco. Iyamajo pumitano irerí ri'imacá; pu'uhuení huani ri'imacá. Nomá caja rijimá moco'ocá. Camú moco'ocá caápu'ucu que caja rijimá moco'ocá. \p \v 17 Nomaca aú ricá nujláma'o ri'imá nacojé matámiru que. E rito'otá riyáte'ela ca'añá nunacojé. Rimá nojló: \p —Piquero'oniyo. Matajnaco i'imacá nucá. Piyuque nacaje queño'ótajeri nucá. Piyuque nacaje me'etení i'imacare tajátajeri penaje caja nucá. \v 18 Cajmuni nucá. Nutaca'á i'imacá. E'iyonaja pamaca nucá me'etení cajmuni jo'ó. Caja queja nu'umajica hua'ajini huani, uncá nutajnálajo. Tupana a'arí nucá, nu'umatácaloje no'opiyá jema'ajeño capichácajo liyá penaje. Ra'á caja nucá, nuhuacára'acaloje uncá jema'alaño no'opiyá nahuajáquelana ejo. \v 19 Piyá'ata papera chojé huajé pamíchaje, nacaje pamájicare mequetánaja i'imajemi hua'ató. \v 20 Marí que quemacana iyamá cuhuá'ata quele ihuijina jenami pamíchaje nucapi: No'opiyá jema'ajeño jahuacáca'alo ñacarelana chiyá huacára'ajeño que necá. Marí que quemacánaca caja iyamá cuhuá'ata quele jepé caje lapa'acó pamíchaje: Iyamá cuhuá'ata quele no'opiyá jema'ajeño jahuacáca'alo ñacarelana que ricá, Asia te'eré nacú i'imacare. \c 2 \s1 Puráca'aloji rihuacára'acare pajimila Efeso e i'imacáñojlo marí: \p \v 1 Rimá nojló: \p —Marí que pilana'acá no'opiyá jema'ajeño huacára'ajerijlo, Efeso e i'imacajlo: No'opiyá jema'ajeño jahuacaño iyamá cuhuá'ata quele nahuacáca'alo ñacarelana chojé nate'eré ehuá. Najhua'até nucá. Nahuacáca'alo ñacarelana chiyá huacára'ajeño i'imaño nujhua'atéjena. Marí que numacá inacu, Efeso e i'imacaño nacú: \v 2 Nuhue'epí palá ila'acare nacojé. Nuhue'epí caja tu'ujné ipechu nuhuátaca que la'acana nacú. Rijimaje nala'á icá chapú. E'iyonaja uncá iyurila rila'acana iliyó. Uncá caja ihuátala inaquiyana la'acá pu'uhuaré, namanaicho hua'até. Re ina'uqué ijhua'até ilérohua, quemaño nanacuhuá: “Tupana puráca'alo ja'apátajeño huecá”. E'iyonaja uncá quehuaca calé nemacá nanacuhuá. Nephácachu inacu, icá i'imaño naco'oná pamineco. Raú ihue'epí mecajenaca necá pajlácachina. Nuhue'epícare caja marí que ila'acá palá: \v 3 Jema'acale no'opiyá, nala'á icá chapú rehuá. E'iyonaja uncá jácho'olo no'opiyá jema'acana chiyá raú. Marí que ila'acá palá. \v 4 Eyá marí que ila'acá piño uncá nuhuátalare: Iqueño'ocá no'opiyá jema'acana huacajé íqui'ija ihuátaca nucá. Me'etení uncá ñaqué calé ihuátaca nucá. \v 5 Ihue'epí na aú ca iqueño'ó nuliyá pajno'ocano. Iyurí pu'uhuaré la'acana iliyó. Quéchami ila'á piño ila'acá i'imacá que, iqueño'ocá no'opiyá jema'acana huacajé. Uncaja que iyurí pu'uhuaré la'acana iliyó, nucupaje icá reyá. \v 6 Eyá marí que ila'acá piño, palani ricá. Uncá huani paala ijló pu'uhuaré ajopana la'acare. Nicolaítas na'acá neí. Nupechu que caja ipechu nacaje nala'acare nacú, marí palani. \v 7 Que'ejhuiruna i'imacachu, jema'á méqueca Tupana Pechu quemacá no'opiyá jema'ajéñojlo. Caphí tára'ajeño nochojejlo no'ojé cajmuchaji, ne'emacáloje matajnaco Tupana hua'até raú penaje, que Jesucristo quemacá nojló nanacu. \s1 Puráca'aloji rihuacára'acare pajimila Esmirna e i'imacáñojlo marí: \p \v 8 Marí que Jesucristo quemacá piño nojló: \p —Pihuacára'a piño marí puráca'aloji no'opiyá jema'ajéñojlo, Esmirna e i'imacáñojlo. Pimá nahuacára'ajerijlo nunacu marí que: Matajnaco i'imacá nucá, Jesucristo. Nucá queño'ótari piyuqueja nacaje i'imacá. Nucá caja tajátajeri piyuqueja nacaje me'etení i'imacare. Nenócare penájemi nucá. Ejomi numacápo'o piño. Marí que numacá inacu: \v 9 Nuhue'epí chapú caje yajhué amácare me'etení nacojé. Nuhue'epícare caja camu'ují la'acaño icá rehuá. Eyá je'echú chu, icá i'imajeño cajrú la'acaño que. Nuhue'epí caja pu'uhuaré ajopana judíona quemacare inacu nacojé. Nemá nanacuhuá: “Tupana ja'apiyá jema'ajeño huecá”. E'iyonaja uncá Tupana ja'apiyá jema'ajeño calé necá, Jiñá Chi'ináricana hua'atéjena necá. \v 10 Iquero'oniyo chapú nala'ajícare icá piyá. Jiñá Chi'ináricana huacára'ajeri ajopana ca'acá inaquiyana ina'uqué huajáquelana chojé. Jiñá Chi'ináricana la'ajeri icá chapú, iyurícaloje no'opiyá jema'acana penaje. Mequetánaja calé rila'ajica icá chapú. Jácho'oniyo no'opiyá jema'acana chiyá raú. Apala nenoje ca'ajná inaquiyana, no'opiyá jema'ajeño i'imacale. Jácho'oniyo no'opiyá jema'acana chiyá raú. Marí que huani ila'ajica ee, i'imajé matajnaco je'echú chu. \v 11 Que'ejhuiruna i'imacachu, jema'á méqueca Tupana Pechu quemacá Jesucristo ja'apiyá jema'ajéñojlo. Uncá Tupana ca'alaje caphí nochojé i'imajícaño, quera'atani uncá yacálare chojé, que Jesucristo quemacá nojló nanacu. \p \v 12 Marí que Jesucristo quemacá piño nojló: \p —Pihuacára'a piño marí puráca'aloji no'opiyá jema'ajéñojlo, Pérgamo e i'imacáñojlo. Pimá marí que nunacu nahuacára'ajerijlo: \p —Tupana puráca'alo ja'apátajeri nucá. \v 13 Nuhue'epí méqueca nacaje i'imacá ijló iñacajela ehuá. Cajrú ina'uqué rehuá, Jiñá Chi'ináricana hua'atéjena necá; nahuacára'ajeri huani ricá. Antipas i'imaqueri ina'uquejlo nuyucuna rehuá i'imajica. Pachá nenó ri'imacá iñacajela e. Marí que nala'acá ricá chapú. E'iyonaja uncá imicho'otala nuchaya raú. Caphí ipechu i'imajica nochojé. Marí caje aú ila'á palá. \v 14 Eyá re nacaje ila'acare uncá paala nojló ricá. Re ina'uqué ijhua'até uncá huani paala napuráca'alo. Balaami chu puráca'alomi chuhuá na'apá. Marí que Balaami chu la'acá pu'uhuaré i'imacá. Rimá Balacmi chujlo i'imacá, ra'acáloje Israelmi chu laquénami me'é penaje, najñácaloje a'ajnejí, nato'otácare nacaje jenami nacojé i'imacá. “Huachi'ináricana ricá” que nemájica renami nacu. Rimá caja rijló, ra'acáloje name'é, nala'acáloje namanaicho ajopana hua'até penaje. \p \v 15 Re caja ajopana e'iyohuá, nicolaítas puráca'alo ja'apiyá i'imacaño necá. Pu'uhuaré huani nojló napuráca'alo, uncá nuhuátalare ricá. Re inaquiyana ijhua'até, uncá yurílaño naliyó napuráca'alo a'acana nanacojó. \v 16 Necajlo pimá, napajno'otachi Tupana ejo napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá. Uncaja que napajno'otá napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá, nu'ujnajé nachaje nacapichátaje nupuráca'alo aú. \v 17 Que'ejhuiruna i'imajica ee, jema'ajé méqueca Tupana Pechu quemacá no'opiyá jema'ajéñojlo —que Jesucristo quemacá nanacu—. \p ’Nula'ajé napechu caphí, uncá jácho'olaño nupuráca'alo ja'apiyá jema'acana chiyá. No'ojé caja najló pajluhuano, pajluhuano que jipa jareni, nacú lana'acanami neí huajé. Uncá na calé hue'epéjeri huajé neí. Necaja calé no'ocárenajlo huajé neí hue'epéjeño ricá —que Jesucristo quemacá nojló nanacu. \s1 Puráca'aloji rihuacára'acare pajimila Tiatira e i'imacáñojlo marí: \p \v 18 Marí que Jesucristo quemacá ra'apiyá jema'ajéñojlo, pajimila Tiatira e i'imacáñojlo. Rimá piño nojló: \p Pimá marí que nunacu nahuacára'ajerijlo: Tupana I'irí puráca'alo marí. Quera'atani que rijlú, amari piyuqueja nacaje. Pejru'uhuá capiluni, sereni que ri'imá i'imari. Penaje quemari marí que inacu: \v 19 Nucá hue'epiri nacaje ila'acare nacojé. Nuhue'epí caja íqui'ija ihuátaca ajopana. Nuhue'epí caja caphí ipechu nochojé. Palá ila'acá ajopana ina'uqué; uncá caja iyúcha'alo quiñaja. Nuhue'epí ila'acá palá me'etení. Iqueño'ocá no'opiyá jema'acana huacajé chaje ila'acá palá me'etení. \v 20 Eyá re apú nacaje ila'acare, uncá huani paala ricá nojló. Re ijhua'até apa'ahuelo, Jezabel ruí. Rucá quemayo runacuhuá: “Tupana puráca'alo ja'apátajeyo nucá”. E'iyonaja uncá quehuaca calé rumacá. Rupuráca'alo jimaje no'opiyá jema'ajeño naquiyana jácho'oño quehuácaje puráca'aloji chiyá. Re nacaje jenami nemá nacú: “Huachi'ináricana jenami ricá”. Renami nacojé nato'otá a'ajnejí. Ejomi na'á ricá ajopánajlo, najñácaloje penaje. Rucá quemayo ilé a'ajnejí nacú: “Uncá iná la'alá pu'uhuaré rajñacana aú.” Rumá caja: “Uncá pu'uhuaré la'acana calé, achiñana, inaana, quele la'acachu namanaicho pajhua'atéchaca”. Marí que rohuíña'atacale ina'uqué, uncá huani paala rula'acá. Ica'aquela e'iyayá rucá, ila'ájla palá. E'iyonaja uncá ica'alá rucá e'iyayá. Raú caja uncá ila'alá palá. \v 21 Caja no'ó rojló hue'echú ca'alá, rupajno'otácaloje rupéchuhua Tupana ejo rumanaicho rula'acare liyá penaje. E'iyonaja uncá ruhuátala riyurícana ruliyó. \v 22 Nuhuacára'aje rutami caje noca rucá. Cajrú huani romájica chapú caje yajhué raú. Ñaqué caja ileruna, la'acaño namanaicho rujhua'até, amájica caja chapú caje yajhué ro'opona. Marí que nula'ajica necá chuhuaca. Napajno'otájica ee napéchuhua namanaicho nala'acare liyá, uncá nucapichátalaje necá rujhua'até. \v 23 Uncaja que napajno'otá napéchuhua Tupana ejo, nucapichátaje ro'opiyá jema'ajeño rujhua'até. Raú piyuque Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño hue'epéjeño mecajeca nucá. Nucá amari ina'uqué pechu. Nuhue'epícare caja méqueca napechu nacú nahuátacare la'acana. Pu'uhuaré ina'uqué la'acare ejé nuhuajájica necá. \v 24 E'iyajena, Tiatira e i'imacaño, uncá jema'alaño rupuráca'alo ja'apiyá. Uncá caja jema'alá Jiñá Chi'ináricana puráca'alo ja'apiyá. Nemá rinacu: “Me'echuje ripuráca'alo cajrú ina'uquejlo” que. Icá uncá jema'alaño ra'apiyá, marí palani. Ijló numá: Me'etení ila'acá queja ila'ajica. Uncá numálaje ijló apú nacaje nacú, ila'acáloje penaje. \v 25 Jácho'oniyo puráca'aloji i'imacare ja'apiyá me'etení chiyá. Ra'apiyaja iyurejo a'ajná nupa'ajico eja'ahuá nacojé ejená. \p \v 26 ’Nucá a'ajeri ina'uqué, ajopana, ajopana que te'eré eyájena huacára'ajeño penaje. Marí que i'imacaño ne'emajica: Uncá jácho'olajeño nupuráca'alo ja'apiyá jema'acana chiyá, la'ajeño nacaje nuhuátaca que nataca'ajica ejená. Necá no'ojé nahuacára'ajeño penaje, uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá huacára'ajeño ne'emajé. \v 27 Nora'apá a'acá nucá nahuacára'ajeri penaje, que caja no'ojica necá nahuacára'ajeño penaje. Caphí nahuacára'ajica necá. I'ichilá iná majáca'aca queja nacapichájico, necá uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá. \v 28 No'ojé no'opiyá jema'ajeño, ne'emacáloje matajnaco nujhua'até penaje —que Jesucristo quemacá i'imacá—. \v 29 Que'ejhuiruna i'imajica ee, jema'ajé méqueca Tupana Pechu quemacá Jesucristo ja'apiyá jema'ajéñojlo. \c 3 \s1 Puráca'aloji rihuacára'acare pajimila Sardis e i'imacáñojlo marí: \p \v 1 Marí que Jesucristo quemacá piño nojló: \p —Pihuacára'a piño marí puráca'aloji no'opiyá jema'ajéñojlo, Sardis e i'imacáñojlo. Pimá nunacu marí que nahuacára'ajerijlo: Jesucristo puráca'alo marí. Tupana Pechu ja'apiyá i'imacá huani ricá. Ra'apiyá jema'ajeño huacára'ajeño i'imaño caja rijhua'atéjena. Iyamá cuhuá'ata quele necá. Marí que rimacá inacu: Nucá hue'epiri nacaje ila'acare nacojé. Napechu i'imá inacu rehuá: “Tupana Pechu ja'apiyá i'imacaño necá” que. E'iyonaja uncá ñaqué calé ricá. \v 2 Ñaquele numá ijló: A'á inacojó nupuráca'alo. Ila'á caphí ipéchuhua richojé, ricapichaco piyá ipechu naquiyá. Nacaje ila'acare me'etení, uncá paala Tupánajlo ricá. Uncá rihuátaca que calé ila'acá nacaje i'imacá. Ñaquele uncá paala rijló ricá. \v 3 Ihuajá ipéchuhua, Tupana puráca'alo nehuíña'atacare icá nacojé. Jema'á ra'apiyá, ipajno'otá ipéchuhua pu'uhuaré ila'acare liyá. Uncaja que a'á inacojó piño nupuráca'alo, huajátacajo nu'ujnajica ichaje. Ata'acachi iphácachu iná ñacaré chojé nacaje ata'ajé, uncá ra'alá inajlo renó. Ñaqué caja uncá no'olaje ijló noná nuphájica inacu. \v 4 Re icá méqueleja palá péchuruna pajimila Sardis e. Uncá pu'uhuaré la'acaño, imanaicho la'acaño calé icá ajopana i'imacá que caja. Icá i'imajeño nujhua'até. Palánija ipechu i'imajica nupalamane. Marí que ri'imajica ijló, caliyáruna i'imacale nojló. \v 5 Nupalamane aú ina'uqué naquiyana ca'añó nanaquiyó pu'uhuaré nala'acare. Necaja calé i'imajeño palá nujhua'até je'echú chu. Uncá caja nolácalaje neí papera chiyá. Richu neí i'imari lana'aquéjami. Ricá papera chu lana'aquéjami quemari mecajenaca i'imajeño je'echú chu matajnaco nujhua'até. Tupana jimaje, rijhua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, jimaje hua'ató numaje nanacu: Nujhua'atéjena necá que. \v 6 Que'ejhuiruna i'imajica ee, jema'ajé méqueca Tupana Pechu quemacá no'opiyá jema'ajéñojlo —que Jesucristo quemacá nojló nanacu. \s1 Puráca'aloji rihuacára'acare pajimila Filadelfia e i'imacáñojlo marí: \p \v 7 Jesucristo quemari piño nojló: \p —Pihuacára'a piño marí puráca'aloji no'opiyá jema'ajéñojlo, Filadelfia e i'imacáñojlo. Pimá nahuacára'ajerijlo marí que nunacu: \p ’Jesucristo puráca'alo marí. Uncá la'alá pu'uhuaré ricá. Quehuácaje puráca'aloji yucuna i'imajeri caja ricá. Ricaja calé quemari ina'uqué nacú, mecajenaca mujlúca'ajeño je'echú chojé. Rimacá nanacu queja ri'imajica najló. Uncá meño'ojó apú me'etala ricá najló. Uncá caja meño'ojó apú itala ricá. Ricaja calé, Jesucristo, quemájeri nanacu, namujlúca'acaloje je'echú chojé penaje. \v 8 Ricá quemari marí que inacu: Nuhue'epí nacaje ila'acare nacojé. Uncá caphí huani calé ipechu nuhuátaca que la'acana nacú. E'iyonaja icá a'añó inacojó nupuráca'alo, uncá caja imicho'otala nuchaya. Icá i'imaño nuyucuna ina'uqué rehuá i'imacáñojlo. Ñaquele uncá caja na calé itaje ijló rapu, i'imacá piyá nuyucuna najló. \v 9 Re Jiñá Chi'ináricana hua'atéjena rehuá. Necá quemaño nanacuhuá: “Jesucristo hua'atéjena huecá” que. Uncá nujhua'atéjena calé necá, majopeja napajlaca nanacuhuá. Nuhuá'aje necá ijimaje, nahue'epícaloje raú icá chá'ataca necá penaje. Nahue'epeje caja íqui'ija nuhuátacarena caja icá. \v 10 Numá ijló i'imacá: Ila'aniya icó tu'ujné. Icá jema'añó no'opiyá. Ñaquele nochojé uncá amálaje chapú caje yajhué i'imajícare rehuá. Aquijñojo piyuqueja ina'uqué amájeño chapú caje yajhué. Raú Tupana atá'ajeri ina'uqué, ramácaloje méqueca napechu i'imacá rinacu penaje. \v 11 Mequetana i'imajemi nucá i'imajeri ichaje. Icá jema'añó no'opiyá, jácho'oniya nupuráca'alo chiyá. Uncájica ee jácho'o, Tupana a'ajeri ijló rihuemí je'echú chu i'imacana aú. Iyuríniya ajopana jácho'otaca icá richiyá. \v 12 Marí que nula'ajica caphí nochojé tára'ajeño: No'ojé necá, ne'emacáloje ajopana ina'uqué hua'até penaje. Ajopana, pu'ují péchuruna Tupana nacú, hua'até ne'emajé matajnaco. Tupana le'ejena ina'uqué ne'emajé. Je'echú chu re huajé pajimila, Jerusalén rií. Ricá pajimila huitúca'ajeri je'echú chiyá majó. Re caphí nochojé tára'ajeño i'imajeño. Aú ajopana hue'epéjeño Tupana hua'atéjena necá. \v 13 Que'ejhuiruna i'imajica ee, jema'ajé méqueca Tupana Pechu quemacá no'opiyá jema'ajéñojlo —que Jesucristo quemacá nanacu. \s1 Puráca'aloji rihuacára'acare pajimila Laodicea e i'imacáñojlo marí: \p \v 14 Marí que Jesucristo quemacá piño nojló: \p —Pihuacára'a piño marí puráca'aloji no'opiyá jema'ajéñojlo, Laodicea e i'imacáñojlo. Pimá nahuacára'ajerijlo marí que nunacu: Jesucristo puráca'alo marí. Tupana huátaca que huani la'ajeri ricá. Quehuácaje puráca'aloji nacú quemájeri caja ricá. Rijhua'até caja Tupana queño'ótari piyuqueja nacaje i'imacá. Penaje quemari marí que inacu: \v 15 Nucá hue'epiri nacaje ila'acare nacojé. Nuhue'epí uncá íqui'ija calé ihuátaca nucá, uncá caja ipechu i'imalá chapú nunacu. Nuhuata ipechu i'imacá pajluhuaja chuhuaja nunacu. Nuhuata ipechu i'imacá íqui'ija nuhuátacana nacú ca'ajná, nuhuata ipechu i'imacá chapú nunacu ca'ajná. Uncá nuhuátala ipechu i'imacá huejápaja nuhuátacana nacú, eyá huejápaja chapú nunacu hua'até. \v 16 Huejápaja quemachi ihuátaca nucá, uncale ihuátala nucá íqui'ija, nuca'ajé nuliyó icá. \v 17 Imá inacuhuá: “Cajrú la'acaño huecá” que. “Uncá na nacú calé huala'á camu'ují”, que imacá inacuhuá. Uncá ihue'epila mecajenaca nojló icá. Nojló camu'ují la'acaño icá. Chapú caje yajhué amájeño queja caja nojló icá. Ma'arumacáruna queja caja nojló icá; me'ejluruna queja caja nojló icá. Marí que nojló icá, uncale i'imalá quehuácaje puráca'alo ja'apiyá. \v 18 Ijló numá: Iquejá'a nuliyá i'imajóhuaji, i'imacáloje palá la'acaño raú penaje. Raú i'imajé cajrú la'acaño nojló. Imá caja nojló, nuca'acáloje pu'uhuaré ila'acare inaquiyá penaje, palá péchuruna iyurícoloje reyá a'ajná ño'ojó raú penaje. Imá caja nojló, nula'acáloje ipechu palá penaje, ihue'epícaloje Tupana puráca'alo nacojé raú penaje. \v 19 Noca'á necá íqui'ija nuhuátacarena; nuhuajá caja necá. A'á inacojó nupuráca'alo. Ipajno'otá caja ipéchuhua pu'uhuaré ila'acare liyá Tupana ejo. \v 20 Chuhua numájica ijló, jema'acáloje ricá penaje: Numá apú, apujlo que: “Nuhuata pijhuáque'ehue i'imacana.” Pimájica ee nojló: “Pi'imá nujhuáque'ehue” que, aú nu'umajé pijhuáque'ehue. Palá hue'emajica pajhua'atéchaca reyá a'ajná ño'ojó. \v 21 Nupalamane aú ina'uqué naquiyana ca'añó naliyó pu'uhuaré nala'acare. Necá no'ojé nujhua'até huacára'ajeño penaje. Uncá nula'alá pu'uhuaré i'imacá. Ñaquele chuhua Nora'apá ahua'á nucá. Ina'uqué huacára'ajeri nucá rijhua'até. \v 22 Que'ejhuiruna i'imajica ee, jema'ajé méqueca Tupana Pechu quemacá no'opiyá jema'ajéñojlo —que Jesucristo quemacá nojló nanacu. \c 4 \s1 Pu'ují je'echú chu i'imacaño pechu Tupana nacú yucuna marí: \p \v 1 Caja Jesucristo quemari nojló, nuhuacára'acaloje ra'apiyá jema'ajéñojlo puráca'aloji apú eyá, apú eyá que. Ejomi iná amaca iná tapú que nomaca je'echú numaná me'etaco. Richiyá noma'á apú pura'acó. Luhuiluhuí mejé que rinúru'upi mejé jema'acó. Ricaja caja pura'aró nujhua'até maapami que i'imacá. Rimá piño nojló: \p —Pácho'o majó, nuya'atachi pijló naca i'imajica a'ajná ño'ojó chami pani. \p \v 2 Ejéchami Tupana Pechu huá'aca nupechu je'echú chojé. Re nomá ñáca'ajori nahuacára'ajerijlo penaje. Richu nomá apú yá'aco. \v 3 Jipa palá nojé huani que rijimá amaco. Jipa ií jaspe. Apú jipa ií cornalina. Ricá queja amácanami ri'imacá. Ñáca'ajori nacojé nomá yurijiri pato'ocá, esmeralda que ricamaré i'imacá. \v 4 Pe'iyorí ñáca'ajori nacojé veinticuatro ñáca'ajori chipúca'ari tujlá que pajimájechaca. Nahuacára'ajeñojlo penaje ri'imacá. Veinticuatro caja peñahuilana yá'año richu. Jaré nojé huánija na'arumacá i'imacá. Pútenaji caje i'imari nachá, oro naquiyá la'acanami ri'imacá. \v 5 Ñáca'ajori pe'iyorí e noma'á cajrú pichaní majáca'aco, cajrú rimejé i'imacá. Ñáca'ajori jimaje caja nomá iyamá cuhuá'ata quele camareji lapa'acó lucúna'aqueja. Tupana Pechu que caja ricá. \v 6 Pe'iyorí ñáca'ajori nacú nomá cajrú huani huíluru caje to'ocó me'ejñapí nojé huani, Jamára'apani huani ri'imacá. \p Ñáca'ajori ahua'á ajopana lapa'añó. Pa'u quele ne'emacá. Cajmuruna ne'emacá. Pajluhuaja tára'aro majó pitá nacojó; apú tára'aro apojó pitá nacojó; apú tára'aro rihuajlé chojó; apú tára'aro rijimá chojó. Que natára'aco. Quejlúruna huani ne'emacá, cajrú nejlú paja'acó nanacu. Najimá chu, nahuajlé chuhuá hua'ató nejlú paja'acó nanacuhuá. \v 7 Pajluhuaja cajmuruna naquiyana amaro león que. Apú amaro jema piracana achiñá que. Apú i'imari, rijimá amaro ina'uqué jimá que. Iná amaca perí ajaca que apú amaco. \v 8 Pa'u quele ne'emacá. Cayuphéruna huánija ne'emacá. Pajluhua cuhuá'ata quele huanija nayuphé i'imacá nanacu. Quejluni nayuphé i'imacá. Ra'apijó pitá cajrú nejlú i'imacá. Richajo pumitá cajrú caja nejlú i'imacá. Uncá nayurila atanícaje; rinácuja ne'emá hue'echú quetana, lapí quetana. Marí que nataníjica: \q1 “Palánija, palánija, palánija Tupana. \q1 Piyuqueja huacára'ajeri ricá. \q1 Piyuqueja la'ajeri caja ricá. \q1 Ricá i'imari i'imacá. \q1 Me'etení re caja ricá. \q1 Ricá caja i'imajeri maáreya huatucumó a'ajná ño'ojó.” \p \v 9 Marí que necá, pa'u quele cajmuruna, ataníjica. Palá nemájica pe'iyorí ñáca'ajori chu yá'aco nacú. Matajnaco penaje ricá. Palá rila'acá necá yucuna ne'emá atanícaje aú. \v 10 Natanica aú, necá veinticuatro peñahuilana, láma'año rinacojé najimá aú. Pe'iyorí ñáca'ajori chu yá'aco nacojé najláma'o, pu'ují napechu i'imacale rinacu. Uncá tajnácajo penaje calé i'imajica nacú napechu i'imá pu'ují. Aú naca'á napútena ri'imá nacojé. E nemá rijló: \q1 \v 11 “Huahuacára'ajeri, caphí huapechu i'imacare chojé picá. \q1 Picaja calé palani, huemacáloje pinacu palá penaje. \q1 Picaja calé palani, huapechu i'imacáloje pinacu palá penaje. \q1 Picaja calé hue'epiri piyuque nacaje la'acana. \q1 Picaja caja calé queño'ótari piyuqueja nacaje i'imacá. \q1 Picaja caja calé a'arí nacaje pu'uhuacajé ina'uquejlo, pipechu nacú ri'imacá queja. Cajmuchaji a'ajeri caja picá.” \c 5 \p \v 1 Quéchami nomaca papera caje pila'aqueja pe'iyorí ñáca'ajori chu yá'aco capi. Ca'añá aú ripatá ri'imacá. Iyamajo pumitano rinacu lana'aquéjami i'imacá. Iyamá cuhuá'ata quele ripapi i'imacá chúta'aqueja rinacu. \v 2 E nomá Tupana hua'atéjeri, je'echú churí. Piyuque la'acare ri'imacá. Ricá quemari caphí mejrí huani marí que: \p —¿Mecaje palani Tupánajlo maare, rica'acáloje ripapi rinaquiyá penaje? \p \v 3 Uncá na i'imalá palani papera me'etájeri penaje, ramácaloje méqueca lana'aquéjami quemacá richu penaje. Uncá na i'imalá je'echú chu; uncá caja na i'imalá eja'ahuá chu; uncá caja na i'imalá caja taca'acaño naquiyana rijme'etájeri penaje. \v 4 Cajrú nuyaca, uncale nomala naca palani rijme'etájeri penaje, ramácaloje ripuráca'alo richu penaje. \v 5 Re pajluhuaja peñahuilana naquiyana i'imacá, ricá quemari nojló: \p —Piyániya, piyacá'o, re pajluhuaja, nahuacára'ajeri huani ricá. Judá laquénami naquiyana ricá. Ne'emacánami chu, Davidmi chu laquénami naquiyana caja ricá. Ricá capichátari pu'uhuaré la'acana ina'uqué liyá. Ricaja calé palani papera me'etájeri penaje. Palánija ricá ripapi ca'ajeri rinaquiyá penaje —que rimacá nojló. \p \v 6 Ejéchami nomaca Jesucristo, nemacare nacú, “Ohueja I'irí” que. Nomá ritára'aco pe'iyó. Pa'u quele cajmuruna, veinticuatro peñahuilana, quele i'imaño rinacu tujlá que pajimájechaca. Nenócare penájemi queja Ohueja I'irí amaco. Iyamá cuhuá'ata quele ri'ihuahui i'imacá. Iyamá cuhuá'ata quele caja rijlú i'imacá. Iyamá cuhuá'ata quele Tupana Pechu que ricá, rihuacára'acare piyuque eja'ahuá chuhuá i'imacá. \v 7 E Ohueja I'irí i'ijnari pe'iyorí ñáca'ajori chu yá'aco jimaje. E rijña'á papera pila'aquéjami riyáte'ela ca'añá chiyá. \v 8 Marí caje aú pa'u quele cajmuruna, veinticuatro peñahuilana, quele láma'año Ohueja I'irí nacojé najimá aú. Guitarra caje huánija i'imari nacapi. Chiyela, oro naquiyá la'acanami, i'imari caja nacapi. A'ahuaná icá, iná cára'atacare, i'imari chiyela chu. Nacaje Tupana le'ejena ina'uqué quemacare nacú rijhua'até pura'acano aú, que quemacánaca a'ahuaná icá, i'imari chiyela chu. \v 9 E nataní huajé yáleje. Marí que natanica rijló huajé yáleje aú: \q1 Palánija picá Tupánajlo, ilé papera ña'ajeri penaje. \q1 Palánija picá Tupánajlo, rijme'etájeri penaje, ripapi ca'ajeri rinaquiyá penaje. \q1 Nenó pi'imacá, pitaca'á ina'uqué chaya i'imacá, ne'emacáloje Tupana hua'atéjena raú penaje. \q1 Ajopana, ajopana que rijhua'atéjena i'imacáloje penaje pitaca'á nachaya. \q1 Ajopana, ajopana que icá'ana i'imaño rijhua'atéjena. \q1 Apú, apú chu que pura'ajeño i'imaño rijhua'atéjena. \q1 Piyuque ajopana te'eré, ajopana te'eré eyájena que i'imaño rijhua'atéjena. \q1 \v 10 Picá a'arí necá Tupana hua'atéjena penaje, nala'acáloje Tupana huátaca que penaje. \q1 Picá a'arí caja necá piyuque eja'ahuá chu i'imacaño huacára'ajeño penaje, que natanica rijló. \p \v 11 E nuyacá'o piño ají que, amari Tupana hua'atéjena, je'echú churuna. Atanícaje nacú ne'emá. Iqui'iruna huani ne'emacá, millones ne'emacá. Ajopana i'imaño ñaqué caja millones caja. Necá piyuque i'imaño tujlá que pajimájechaca ilé yá'aro ñáca'ajori chu nacojé. E necá, cajmuruna, veinticuatro peñahuilana, quele ataniño rijló caphí huani. \v 12 Marí que nemacá natanica: \q1 “Ohueja I'irí, nenócare i'imacá, palánija ricá, Tupana a'acáloje ricá piyuqueja amájeri penaje. \q1 Palánija ricá, piyuqueja nacaje i'imacáloje rile'ejé huánija penaje. \q1 Palánija ricá, piyuqueja ina'uqué pechu i'imacáloje rinacu palá penaje, piyuqueja hue'epícare ri'imacale. \q1 Palánija ricá, piyuqueja ina'uqué pura'acóloje rinacu palá penaje,” que natanica rijló. \p \v 13 Ejomi noma'á ajopana atanica piño. Tupana queño'ótacarena ne'emacá. Eja'ahuá chu i'imacaño, je'echú chu i'imacaño, caja taca'acaño, quele ne'emacá. Piyuqueja necá, camejérina hua'ató ataniño. Marí que nemacá natanica: \q1 “Palá huemacá rinacu quele yá'aro ñáca'ajori chu. \q1 Palá caja huemacá Ohueja I'irí nacú. \q1 Palá caja huapechu i'imajica nanacu hua'ajini huánija. \q1 Piyuqueja nacaje la'ajeño ne'emajica hua'ajini huani,” que natanica. \q1 \v 14 Pa'u quele cajmuruna ja'ajipaño najló: \q1 “Ñaqué jo'ó ri'imajica,” que nemacá najló. \p E peñahuilana láma'año rinacojé, napechu i'imacale pu'ují Tupana nacú. \c 6 \s1 Iyamá cuhuá'ata quele ripapi yucuna marí: \p \v 1 Ejomi nomá Ohueja I'irí ca'acá pajluhuata ripapi papera pila'aquéjami naquiyá. Raú pajluhuaja cajmuruna naquiyana huá'ari najló: \p —Majó pi'ijná —que rimacá. \p Pichaní majáca'aco mejé que rinúru'upi mejé i'imacá. \v 2 E nuyacá'o, nomá cahuarú, jareni ri'imacá. Pajluhuaja yá'aro rinacu. Huira'apaji i'imari ricapi. Apú a'arí pútenaji richá. E nachá'atajeri que ra'apaca cahuarú nacú. Raú ri'ijná ajopana chá'ataje nócacajo aú. \p \v 3 Ejomi Ohueja I'irí ca'arí apú richúta'ajona papera pila'aquéjami naquiyá. Ejéchami apú cajmuruna naquiyana quemacá nojló: \p —Majó pi'ijná. \p \v 4 Aú nu'ujná rejo, amari apú cahuarú jácho'oco, querani ri'imacá. Apú a'arí rinacu ja'apájerijlo sajalu caje cajruni huani. Rinacu ja'apájeri huacára'ari ina'uqué nócaco pajhua'atéchaca eja'ahuá chu, nenócaloje pecohuácaca raú penaje. \p \v 5 Ejomi Ohueja I'irí ca'arí piño apú ripapi rinaquiyá. Hueji quele cha rica'acá richúta'ajona. \p Raú apú cajmuruna naquiyana quemari nojló: \p —Majó pi'ijná. \p Nuyacá'o rejo. Amari apú cahuarú, cameni ri'imacá. Cachini jená ña'ajona i'imari rinacu ja'apátajeri capi. \v 6 Pa'u quele cajmuruna e'iyayá apú quemari marí que: “Pajluhua cala iná sápaca'ala huemí na'á inajlo pajluhuaja jená ña'acó trigo. Pajluhua cala iná sápaca'ala huemí na'á inajlo hueji quele jená ña'acó cebada. ¡Pa! Apichátaniya Olivos ícha jilá. Apichátaniya caja cajmú cajé jalá amúra'atacanami,” que rimacá. \p \v 7 Ejomi Ohueja I'irí ca'arí piño apú richúta'ajona papera naquiyá. Pa'u quele cha rica'acá richúta'ajona rinaquiyá. Ejéchami apú piño, pa'u que cajmuruna naquiyana, quemacá nojló: \p —Majó pi'ijná. \p \v 8 Nuyacá'o rejo. Amari piño apú cahuarú, memáreni ri'imacá. Rinacu ja'apájeri ií i'imari Taca'acaje. Rápumi chu apú ja'apari. Caja taca'acaño, pu'uhuaré la'acaño apucuna, rií i'imacá. Necá huacára'año ina'uqué nócaco pajhua'atéchaca, nenócaloje pecohuácaca raú penaje. Nahuacára'a caja cajrú me'epejí, cajrú ina'uqué taca'acáloje raú penaje. Nahuacára'a caja natami caje noca ina'uqué cajrú, nataca'acáloje rinacu penaje. Nahuacára'a caja camejérina yuriná noca ina'uqué. Marí que nahuacára'aca cajrú ina'uqué la'acana chapú eja'ahuá chuhuá. \p \v 9 Ejomi Ohueja I'irí ca'arí piño apú richúta'ajona papera pila'aquéjami naquiyá. Pajluhuaja té'ela quele cha rica'acá ricá. E nomá caja taca'acaño péchumi mesa caje ja'apí. Nenó ne'emacá, na'apátacale Tupana puráca'alo ina'uquejlo. Uncá nayurila Tupana yucuna i'imacana raú. Ajopana la'añó necá chapú rijimaje. E'iyonaja uncá nayurila naliyó ricá. \v 10 Jahuíyo'oqueja nemacá Tupánajlo: “Picá huahuacára'ajeri. Picá caja hue'epiri piyuqueja nacaje la'acana. Uncá hue'epílare pu'uhuaré la'acana picá. Quehuácaje puráca'aloji nacú quemájeri caja picá. ¿Méquechamica pimájica nanacu, noño hue'emacá? ¿Méquechamica pihuajájica ne'emajica ripachá?” que nemacá Tupánajlo. \p \v 11 E apú a'arí najló pajluhuano, pajluhuano, que a'arumacaji jaré nojé huani ri'imacá. Rimá najló, nahuatána'acaloje re caja jo'ó piño penaje. Nenójica piño nejena naquiyana, nenoca ne'emacá que caja. Najlupemí chami ne'emajica, ejéchami Tupana huajájica nenójenami. \v 12 E nomá piño Ohueja I'irí ca'acá apú richúta'ajona papera naquiyá. Pajluhua cuhuá'ata quele chami rica'acá ripapi chúta'ajona rinaquiyá. Raú nomá eja'ahuá ñaca'acó cajrú huani. Hua'ató que camú jimá yacaca camé. A'arumacaji cameni, me'ejñapí nojé huani queja rijimá amaco. Hua'ató que querá queri amaro. Jirá que rijimá amaro querani. \v 13 Ihuijina naquiyana cujúca'año eja'ahuá nacojé. Paijí icha, uncá jo'ó aparálare, carená cujúca'ataca que nacujúca'aca marí eja'ahuá nacojé. \v 14 Hua'ató que je'echú capichaco. Iná pila'acá papera que caja ricapichaco. Piyuque huani ipuré, paranacuhua caje macá jatataro rapucuna chiyá a'ajná ño'ojó. \v 15 Ejéchami piyuqueja ina'uqué ñaacó raú, ata'añó jipa pajremi chojé. Piyuque necá ata'añó: nahuacára'ajeño, surárana huacára'ajeño, cajrú la'acaño, cajrú péchuruna, huejapa péchuruna, ajopana hua'até sápajeño, najluhua sápajeño, quele piyuqueja necá ata'añó jipa pajremi chojé. Ne'iyajena ñaañó ipuré e'iyajé ata'ajó. \v 16 Nemá jípajlo, ra'acóloje nachá penaje, Tupana amaca piyá necá. Piyuque huacára'ajeri ricá. Nemá caja jípajlo, ra'acóloje nachá penaje, namejñátacoloje ra'apejé Ohueja I'irí yuchá liyá penaje. \v 17 Caja riphá rená chojé najló, uncá jema'alaño ra'apiyá, namácaloje riyuchá yajhué penaje. Uncá na ña'alaje riyuchá panacu, que nomaca ri'imacá. \c 7 \p \v 1-2 Quéchami nomaca pa'u quele Tupana hua'atéjena, je'echú chiyájena. Pa'u quele eja'ahuá curu'uhuere queja natára'aco. Necá patañó pa'u quele carená, ra'apaca piyá piyuque eja'ahuá e'iyohuá. Napatá ricá ra'apaca piyá juni jalomi jimó, a'ahuaná e'iyohuá hua'até. Tupana quemari najló i'imacá, napichátacaloje eja'ahuá, juni jalomi, caje macá penaje. E nomá piño apú Tupana hua'ateje, je'echú chiyaje, huaíchaca camú jeño'ocá eyá. Cajmuni Tupana le'ejé lana'ajona i'imari ricapi. Jahuíyo'oqueja rimacá ajopana Tupana hua'atéjenajlo, eja'ahuá curu'uhuere chu tára'acañojlo: \v 3 “Apichátaniya eja'ahuá, juni jalomi, a'ahuaná, caje macá, Tupana le'ejena ina'uqué i'imacale rehuá. Pamineco hualana'ajé Tupana le'ejena ina'uqué pulá nacú, nahue'epícaloje Tupana le'ejena necá penaje,” que rimacá najló. \p \v 4 Nemá nojló: “Caja nalana'á ciento cuarenta y cuatro mil ina'uqué pulá nacú, ajopana hue'epícaloje Tupana le'ejena ne'emacá raú penaje.” Israelmi chu laquénami naquiyana ne'emacá. \v 5 Doce mil nanaquiyana i'imaño Judami chu laquénami. Doce mil caja i'imaño Rubenmi chu laquénami naquiyana. Doce mil caja i'imaño Gadmi chu laquénami naquiyana. \v 6 Doce mil caja i'imaño Asermi chu laquénami naquiyana. Doce mil caja i'imaño Neftalimi chu laquénami naquiyana. Doce mil caja i'imaño Manasesmi chu laquénami naquiyana. \v 7 Doce mil caja i'imaño Simeónmi chu laquénami naquiyana. Doce mil caja i'imaño Levimi chu laquénami naquiyana. Doce mil caja i'imaño Isacarmi chu laquénami naquiyana. \v 8 Doce mil caja i'imaño Zabulomi chu laquénami naquiyana. Doce mil caja i'imaño Josemi chu laquénami naquiyana. Doce mil caja i'imaño Benjaminmi chu laquénami naquiyana. Marí quele ne'emacá i'imacá. \s1 Jareni a'arumacáruna yucuna marí: \p \v 9 Quéchami nuyacá'aco piño. Nomá cajrú huani ina'uqué tami yá'aco. Uncá meño'ojó iná lapa'atala necá, íqui'iruna huani ne'emacá re. Ajopana, ajopana que ne'emacá. Ajopana, ajopana que naquiyana ne'emacá. Apú, apú chu que pura'ajeño ne'emacá. Piyuque ajopana te'eré, ajopana te'eré eyájena que ne'emacá. Ñáca'ajori, Tupana yá'acaro chu, ahua'á natára'o. Ohueja I'irí ahua'á natára'o caja. Jareni a'arumacáruna huánija ne'emacá piyuqueja. Huejirí huirulá nacapi que natára'aco. \v 10 E caphí nahuíyo'oca, nemá: \q1 “Hue'ematájeri Tupana. \q1 Caphí huapechu i'imacare chojé ricá, yá'aro ñáca'ajori chu. \q1 Ri'irí palamane ri'imatá huecá capichácajo liyá,” que nemacá. \p \v 11 Piyuque Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, tára'año Tupana ahua'á veinticuatro peñahuilana hua'até. Pa'u quele cajmuruna i'imacaño tára'año caja najhua'até. E najláma'o najimá aú Tupana nacojé. \v 12 Nemá: \q1 “Marí queja ricá: Palani Tupana, huapura'acóloje palá huani rinacu penaje. \q1 Palá rila'acare huecá yucuna hue'emá caja rijló. \q1 Piyuqueja nacaje nacojé hue'epéjeri ricá. \q1 Palá ina'uqué pechu i'imacare nacú caja ricá. \q1 Piyuqueja nacaje la'ajeri caja ricá. \q1 Piyuqueja caja rihue'epica nacaje la'acana. \q1 Marí queja Tupana, huapechu i'imacare chojé caphí, matajnaco i'imacá ricá —que nemacá Tupana nacú. \p \v 13 Eyá pajluhuaja peñahuilana naquiyana quemari nojló: \p —¿Na ina'uqueca necá jareni a'arumacáruna? ¿Mere eyájena chi necá? \p \v 14 —Capí —que numacá rijló—. Picá hue'epiri. \p Rimá nojló: \p —Chapú huani nala'acá Tupana ja'apiyá jema'ajeño i'imacá eja'ahuá tajnaco yámona. Uncá ileruna, pamácarena, yurílaño Tupana ja'apiyá i'imacana raú. Tupana a'arí Ri'irí Jesucristo ina'uquejlo i'imacá, nenócaloje ricá pu'uhuaré nala'acare chaya, namanaicho nala'acare chaya penaje. Raú rica'á ricá naliyá. Necá, pamácarena, yuriño nachó rijló, rila'acáloje necá palá la'acaño penaje. Ñaquele palá la'acaño necá, jareni a'arumacáruna necá. Jareni na'arumacá, nepácale re'iyayá Jesucristo írami aú. \v 15 Aú calé natára'o Tupana ahua'á. Me'etení nala'acá rihuátaca que hua'ajini huani riñacaré chu. Tupana mejñátari necá, rahua'á ne'emacale. \v 16 Uncá huani quehuí me'epejí i'imalaje najló, uncá caja nanúru'upi chu macára'atalajo, uncá caja camú cára'atalaje necá. \v 17 Ohueja I'irí i'imari Tupana ahua'á, ricá i'imajeri namájeri. Rihuá'aje caja necá juni ejo, matajnaco jeño'ocare te'erí e'iyayá ejo rihuá'aje necá. Iná cajmuchá penaje ricá juni. Rejo rihuá'aje necá. Tupana jalacájeri nejlú jalá nejlú chiyá. Reyá a'ajná ño'ojó uncá iyácaje i'imalaje,” que rimacá nojló. \c 8 \p \v 1 E caja Ohueja I'irí ca'arí caja penaje ripapi papera naquiyá. Rica'acá ricá ejomi, mamejeru huani ri'imacá je'echú chu pe'iyojé camú jená quetánaja. \v 2 Quéchami nomaca iyamá cuhuá'ata quele Tupana hua'atéjena, je'echú churuna. Tupana jimaje tára'ajeño ne'emacá. E apú a'arí najló pajluhuano, pajluhuano que luhuiluhuí caje. \p \v 3 Apú Tupana hua'atéjeri i'imari re. Ra'acuná i'imari ricapi, oro naquiyá la'acanami ri'imacá. Ricá chojé naca'á a'ahuaná icá, pu'umé jamarí. \v 4 Tupana le'ejena ina'uqué pura'añó Tupana hua'até. Napuráca'alo hua'ató riyá'ata ricá mesa nacojé, Tupana jimaje ritára'o. Isa jácho'oro Tupana hua'ateje yáte'ela chiyá, hua'até que caja ina'uqué puráca'alo jácho'oco. Tupana hua'até pura'acano nacú ne'emá. \v 5 E Tupana hua'ateje ña'arí quera'atani mesa naquiyá, rimano'otácaloje a'ahuaná icá a'acunami raú penaje. Quéchami rica'acá ricá je'echú chiyá ají que eja'ahuá nacojé. Raú cajrú pichaní majáca'aco, cajrú caja rimejé i'imacá, cajrú pichaní camaré patacá, eja'ahuá ña'acaró caja raú. \s1 Luhuiluhuí yucuna marí: \p \v 6 E caja iyamá cuhuá'ata quele Tupana hua'atéjena, je'echú churuna, i'imaño re. Iyamá cuhuá'ata quele caja luhuiluhuí caje i'imari nacapi. Caja lamá'ataquejami que ne'emacá, napho'ocáloje richojé penaje. \p \v 7 Pajluhuaja nanaquiyana apho'orí riluhuiluhuine caje chojé. Raú juni taca'átacanami, quera'atani, jirá hua'até ja'aró je'echú chiyá eja'ahuá nacojé. Raú cajrú eja'ahuá lucúna'aco. A'ahuaná, jimichi, caje macá cára'ataro. Pe'iyó ja'apejeja eja'ahuá naquiyana capichaco raú. \fig |src="HK062E.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Apocalipsis 8.7" \fig* \v 8 Quéchami apú Tupana hua'ateje, iyamá la'acá, apho'orí piño riluhuiluhuine caje chojé. Raú ipuré caje cára'aco amácanami ja'aró juni jalomi acojé. Raú pe'iyó ja'apejeja yuriro jirá que. \v 9 Pe'iyó ja'apejeja caja juni jalomi yajné capichaño raú. Ñaqueja caja pe'iyó ja'apejé huapuru, racú i'imacare, apichaco raú. \p \v 10 Ejomi apú Tupana hua'ateje, hueji quele la'acá, apho'orí piño riluhuiluhuire chojé. Raú ihuijí cajruni huani ja'aró je'echú chiyá majó. Jepé lucúna'aqueja que ra'acó junápeje. Raú rapichata ajopana, ajopana que le'ejé juni. Rapichata juni, mutú caje hua'ató. Pe'iyó ja'apejé piyuque juni naquiyana apichaco raú. \v 11 Ricá ihuijí ja'acaro ií i'imari Ipisini. Pe'iyó ja'apejé piyuque juni naquiyana la'aró ipisí raú. Cajrú ina'uqué taca'acá rinaquiyana i'iracana aú, ipisini ri'imacale. \v 12 Rejomi apú Tupana hua'ateje, pa'u que la'acá, apho'orí piño riluhuiluhuine chojé. Raú camú, queri hua'até naquiyana apicharo pe'iyó ja'apejé. Ñaqué caja ihuijina naquiyana apichaco pe'iyó ja'apejeja caja. Ñaquele ricamaré patarí ra'apejeja rapichaco loco'opánija. Ricamaré i'imari pe'iyó ja'apejeja hue'echú, ñaqué caja lapí le'ejé i'imacá. \p \v 13 Ejomi nuyacá'o je'echú chojé, amari perí caje ajaca yenuhua huani. Caphí huani rimacá: “Chapú huani, chapú huani. Re caja jo'ó hueji quele Tupana hua'atéjena yuriño. Apho'ojeño naluhuiluhuine chojé. Naqueño'ojica richojé apó'ocana, ejéchami chapú huani ri'imajica ina'uqué eja'ahuá chu i'imacáñojlo.” \c 9 \p \v 1 Ejomi apú Tupana hua'atéjeri, pajluhua té'ela quele la'acá, apho'orí piño riluhuiluhuine chojé. Raú apú Tupana hua'ateje, je'echú churí, ja'aró je'echú chiyá majó. Apú a'arí rijló chahui, ulahuí me'etájona penaje. Ulahuí matajnáca'aru me'etájona ri'imacá. \v 2 Raú rijme'etá richaya. Eja cajrú huani isa jeño'ocá richiyá. Iná i'icacapere e'iyá iná cára'aca que isa jeño'ocó majó richiyá. Uncá camú amalo rinacojé, isa itácale rijimá. \v 3 Isa e'iyayá majichíra'apana cajena cujúca'año marí eja'ahuá nacojé. Jipijí i'iracá que quehuica ne'eracá ina'uqué. \v 4 Nahuacára'ajeri quemari najló, nacapichátaca piyá a'ahuaná, jimichi piyuqueja nacaje iphari te'erí e'iyá caje macá. Rimá caja najló, nala'acáloje ina'uqué chapú, uncá i'imalaño Tupana le'ejena, uncá Tupana lana'acare i'imalá napulá nacú. \v 5 Uncá nahuacára'ajeri yurila nenoca necá. Rihuata nala'acá necá chapú pajluhua té'ela queta queri quetana. Quehuí ne'eracá necá jipijí i'iracá que caja. \v 6 Ne'erajica necá huacajé, ina'uqué huátajeño taca'acaje. E'iyonaja uncá nataca'alaje riquiyá nacú. Naculájica nahuá, e'iyonaja uncá nephátalaje ricá. \p \v 7 Marí que majichíra'apana amaco. Cahuaruna i'ijnacá nócajo que namaco. Nehuíla'aru nacú pútenaji i'imari. Oro naquiyá la'acanami ri'imacá. Ina'uqué achiñana jimá que najimá i'imacá. \v 8 Inaana huilá que caja nehuilá i'imacá. León aí que caja naí i'imacá. \v 9 Ne'ecú pajré i'imari caja. Pejru'uhuá naquiyana la'acanami queja ramaco. Cajrú huani nayuphé mejé i'imacá najraca aú. Marí que namejé i'imacá: cajrú cahuaruna chira'añó ca'ajná pe'iyohuá ja'apaca jecho'ocano nacú. Richu ja'apácaño i'ijnacáloje ajopana hua'até nócajo penaje ne'ejnacá peyajhué. Cajrú namejé i'imacá raú. Ñaqué caja nayuphé mejé i'imacá nomácarena. \v 10 Cajipíruna necá, ne'erajohua i'imari jipijí i'irajohua que caja. Najipí aú nala'á ina'uqué chapú pajluhua té'ela queta queri quetana. \v 11 Re nahuacára'ajeri. Ulahuí, matajnáca'aru chiyá huacára'ajeri caja ricá. Ababón rií hebreo pura'acó chu, Apolión rií griego pura'acó chu. Apichátajeri ricá que quemacana rií. \p \v 12 Caja chapú caje, pamineco i'imacare, ja'apari. Rejo'ocaja jo'ó iyamá yuriño. \p \v 13 E caja apú Tupana hua'ateje, pajluhuaja cuhuá'ata quele la'acá, apho'orí piño riluhuiluhuine chojé. Raú puráca'aloji mejé jácho'oco mesa curu'uhuere chiyá. Pa'u quele ricuru'uhuere chiyá puráca'aloji jácho'oro. Tupana jimaje ricá mesa tára'aro, oro naquiyá la'acanami ri'imacá. \v 14 Puráca'aloji quemari Tupana hua'ateje, huajé apho'ocá riluhuiluhuire chojejlo: “Juni Eufrates e pa'u quele jiñana. A'aquéjami mucúruna necá. Chuhua pica'á namucú nanaquiyá.” \v 15 Raú rica'á namucú nanaquiyá. Pa'u quele ne'emacá. Caja riphá rená chojé najló. Ricá camú jená, ricá hue'echú, ricá queri, ricá jarechí que ne'emacá lamá'ataqueja, nacapichátacaloje cajrú ina'uqué penaje. Pe'iyó ja'apejé nacapichata piyuque ina'uqué naquiyana. \v 16 E caja nemá nojló mequele surárana i'imacá najhua'atéjena. Cahuaruna nacú ja'apácaño ne'emacá, doscientos millones ne'emacá. \v 17 Nutapú queja nomaca cahuaruna, nanacu ja'apácaño, quele. Marí que nomaca necá: Surárana i'icú mejñátajona i'imari nanacu. Querá nojé huánija ne'ecú mejñátajona ri'imacá. Quera'atani que caja ramaco i'imacá. Ipureni, jehuani hua'até i'imari caja rinacu. Nacahuarútena huíla'aru i'imari león huíla'aru que. Quera'atani, isa, azufre, quele hua'até jeño'orí nanuma chiyá. \v 18 Raú ja calé nacapichata ina'uqué. Pe'iyó ja'apejé nacapichátaca necá. Quera'atani, isa, azufre, cajé jeño'orí cahuaruna numá chiyá. Ricá aú nacapichata ina'uqué. \v 19 Nanuma chiyá jeño'ocá aú ja nacapichata necá. Najipí aú caja nala'á ina'uqué chapú. Jeína, quehuíla'aruna que cahuaruna jipí i'imacá. \p \v 20 Marí que nala'acá necá chapú. E'iyonaja necá, uncá nenólarena, uncá nayurila naliyó nacaje jenami ja'apí iphácana, nemacare nacú “Huachi'ináricana” que. Pu'ují napechu i'imajica jiñana naquiyana nacú. Ñaqué caja napechu i'imajica nacaje jenami nacú. Oro, plata, pejru'uhuá, jipa, a'ahuaná, caje macá naquiyá la'acanami ri'imacá. Uncá meño'ojó nacaje jenami, nala'acare nachi'ináricana penaje amala, uncá caja meño'ojó rema'alá, uncá caja ra'apala. Marí caje i'imari najló nachi'ináricana que, uncá nayurila naliyó ricá. \v 21 Uncá caja napajno'otala napéchuhua Tupana ejo ina'uqué nócana liyá. Uncá caja nayurila naliyó nalahuichure, lejñacaje hua'ató. Uncá caja achiñana, inaana quele pajno'otálaño napéchuhua namanaicho nala'acare liyá pajhua'atéchaca. Uncá caja nayurila ata'acaje naliyó. \c 10 \p \v 1 Ejomi nomá piño apú Tupana hua'ateje huitúca'aca je'echú chiyá. Rihue'epí cajrú nacaje la'acana. Juni suhuáca'ala i'imari ra'arumacá, yurijiri chipúca'ari rihuíla'aru nacojé, camú jimá que caja rijimá i'imacá, ritajné i'imari quera'atani. \v 2 Camu'ujuni papera pila'aquéjami i'imari ricapi. Me'etáqueja ri'imacá. Ri'imá ca'añá chojó pitari tára'aro juni jalomi acú, ri'imá pajrú chojó pitari tára'aro pe'iyojó te'erí nacú. \v 3 Caphí huani rahuíyo'oca. León jahuíyo'oca queja caja rinúru'upi mejé i'imacá. Rahuíyo'oca ejomi, iyamá cuhuá'ata quele pichaní mejé ja'ajipari rijló. \v 4 Na'ajipaca rijló ejomi nuhuata napuráca'alo lana'acana papera chojé, méqueca nemacare nacú. Nuqueño'ó riyá'atacana. Ejéchami puráca'aloji jácho'oco je'echú chiyá, rimá nojló: \p —¡Pa! Pilana'aniya riyucuna papera chojé méqueca iyamá cuhuá'ata quele pichaní mejé quemacá. Pi'imaniya caja riyucuna ajopánajlo —que rimacá nojló. \p \v 5 E ricá Tupana hua'ateje, nomácare tára'aco juni jalomi acú, te'erí nacú hua'até, jácho'otari ra'anapitá ca'añá chojó ají que je'echú chojé. \v 6 E rimá najló méqueca nacaje i'imajica. Nahue'epícaloje rimacá que rinacu, que huani ri'imajica najló penaje rimá: “Tupana hue'epiri quehuaca numacá.” Uncá tajnácajo penaje calé Tupana. Ricá queño'ótari je'echú, eja'ahuá, juni jalomi, quele, richu i'imacare hua'ató. E caja Tupana hua'ateje quemari marí que: “Chuhuaca uncá rimalá'alajo; mequetana i'imajémija ri'imajica. \v 7 Tupana hua'ateje, iyamá cuhuá'ata quele la'acá, apho'orí riluhuiluhuine chojé. Raú Tupana ñapátajeri nacaje ripechu nacú i'imacare la'acana. Micho'onéjija ri'imacá ina'uqué liyá júpimi i'imacá. Ripuráca'alo ja'apátajeñomi chuna i'imaqueño rijhua'até sápajeño que. Necá i'imaqueño riyucuna i'imajica,” que rimacá. \p \v 8 Ejomi puráca'aloji, noma'acare iphaca je'echú chiyá majó, quemari piño marí que nojló: \p —Pi'ijná Tupana hua'ateje i'imacá ejo. Pajrú chojó pumitá ri'imá tára'aco juni jálomi acú. Apojó pitari ri'imá tára'aro te'erí nacú. Ricá ejo pi'ijná. Eco pijña'á ricápiya papera. \p \v 9 Raú nu'ujná rejo, numá rijló: \p —Pa'á nojló ilé camu'ujuni papera picapi. \p —Je —que rimacá—. Marí ricá. Pijña'á ricá, pajñachi ricá. Munumunú jalá que pumeca ra'apájica pinuma chu. Eyá pihuó chojé riphájica ee rila'ajó ca'amani —que rimacá nojló. \p \v 10 Nujña'á papera riliyá. Ejomi nojñá ricá. Munumunú jalá que pumeca ra'apaca nunuma chu. Nojmílo'oca ricá ejomi rila'ó ca'amani nohuó chu. \v 11 Ejomi rihuacára'a nucá nacaje i'imajícare yucuna i'imajé ajopánajlo. Nahue'epícaloje méqueca ina'uqué la'ajico ajopana te'eré nacú, ajopana te'eré nacú que penaje. Méqueca ri'imajica ajopana, ajopana que naquiyánajlo yucuna rihuacára'a caja nu'umacá. Méqueca ri'imajica apú, apú chu que pura'ajéñojlo yucuna rihuacára'aca caja nu'umacá. Méqueca ri'imajica ajopana, ajopana que huacára'ajeñojlo yucuna rihuacára'a caja nu'umacá najló. \c 11 \p \v 1 Ejomi apú a'arí nojló nacaje jená ña'ajona, cutihua que ri'imacá. Rimá nojló: \p —Pácho'o, piji'ichachi Tupana ñacaré huapherecha jená. Piji'ichá caja mesa jená richu to'ocó. Pilapa'achiya caja ina'uqué méqueleca necá la'añó pu'ují napéchuhua Tupana nacú richu. \v 2 Pijña'aniya ta corral jená, ilé chipúca'ari Tupana ñacaré nacojé. Uncá hue'epílaño Tupánajlo penaje ricá. Necá i'imajeño Tupana le'ejé pajimila e hueji quele jarechí, eyá apú pe'iyojé quetana. Chapú nala'ajica re. \v 3 Nucá huacára'ajeri iyamá nuyucuna i'imajeño rejo rihuacajé. Cotari caje i'imajé na'arumacá, ajopana hue'epícaloje raú camu'ují napechu i'imacá penaje. Camu'ují napechu i'imajica, uncá paala ajopana la'acale rehuá. Nuyucuna i'imajeño ja'apátajeño Tupana puráca'alo najló ñaquetana caja júpica. Hueji quele jarechí, eyá apú pe'iyojé quetana. \v 4 Iyamá nuyucuna i'imajeño, iyamá a'ahuaná Olivos que caja necá, iyamá ricamaré tára'aco Tupana jimaje que caja necá. Tupana le'ejé piyuque eja'ahuá. \v 5 Chapú nanacu péchuruna la'ajica ee chapú necá, quera'atani jeño'ojeri nanuma chiyá. Ricá aú nacapichátaje necá. \v 6 Tupana quemari najló, nahuacára'acaloje juni ja'acó piyá, na'apátaca ina'uquejlo Tupana puráca'alo quetana. Juni jeño'orí te'erí e'iyayá, mutú chiyá, caje hua'ató uncá caja jeño'olaje re'iyayá. Nahuacára'aje caja juni jehuíña'aco apojó jirá que. Tupana quemari caja najló, nahuacára'acaloje ina'uqué amaca chapú caje yajhué nahuátaca que penaje. \v 7 Nañapátajica Tupana puráca'alo ja'apátacana ina'uquejlo ejomi, camejeri cajruni huani jácho'ojeri ulahuí matajnáca'aru chiyá. Najhua'até nócajo penaje rácho'ojo richiyá. Ricá chá'atajeri necá iyamá nuyucuna i'imajeño; rinoje necá. \v 8 Tupana le'ejé pajimila e'iyá iñe'epú chu natami pitajero. Ricá caja pajimila e nenó Nahuacára'ajeri i'imacá. Nacúhua'ata ri'imacá a'ahuaná apiyácacanami nacú. Majopeja na'acá ricá pajimila ií Sodoma, quecha Egipto, cajrú nala'acale pu'uhuaré, namanaicho hua'até rehuá. \v 9 Hueji que cala, eyá apú pe'iyojé quetana natami pitajico re iñe'epú chu. Piyuque ina'uqué eja'ahuá chu i'imacaño yacá'ajeño natami chaje. Ajopana te'eré, ajopana te'eré eyájena que yacá'ajeño caja natami chaje. Ajopana, ajopana que naquiyana yacá'ajeño caja natami chaje. Apú, apú chu que pura'ajeño yacá'ajeño caja natami chaje. Uncá nayurílaje natami sá'acana. \v 10 Piyuque ina'uqué eja'ahuá chu i'imacaño pechu i'imajé pu'ují nataca'acá aú. Napachá ina'uqué amaño cajrú chapú caje yajhué. Ñaquele nataca'ajica aú nala'ajé fiesta najluhua. Nalamá'ataje caja pecohuácaca nacaje aú. \v 11 Hueji que cala, apú pe'iyojé ja'apájeri. Ejéchami Tupana pa'atájica piño najló cajmuchaji. Raú taca'acaño penájenami jácho'oño piño tára'ajo. Raú íqui'ija huani namájeño quero'ojico. \v 12 Ejomi puráca'aloji quemájeri je'echú chiyá marí que najló: “Majó i'ijná.” Aú ja juni suhuáca'ala ña'ajeri necá je'echú chojé. Chapú péchuruna nanacu ijlú chuhuaja rijña'ajé necá ne'iyayá. \v 13 Ejéchami te'erí ñaca'ajica caphí huani. Rapichátaje pajimila naquiyana. Iyamá té'ela quele nacaje i'imajícare naquiyana pajluhua apichájero. Ají que pajluhuano, pajluhuano que nacaje iyamá té'ela quele i'imajícare naquiyana apichátajico. Ñaqué caja siete mil ina'uqué capichájico raú. Najlupemí yuréjeño, i'imajeño quero'ocajo nacú cajrú. Rejéchami palá napura'ajico Tupana, je'echú churí, nacú. Piyuqueja nacaje rihue'epícare la'acana nacú napura'ajó caja palá. \v 14 Caja namá chapú huani yajhué iyamá pe la'acá. ¡Eco pamá! Mequetana i'imajémija namájica piño apú chapú caje huani yajhué, hueji que pe rila'acá raú. \p \v 15 Eyá Tupana hua'ateje, iyamá cuhuá'ata quele la'acá, apho'orí piño riluhuiluhuine chojé. Ejéchami caphí huani napuráca'alo jema'acó je'echú chiyá. Nemá: \q1 “Chuhuaca Huahuacára'ajeri Tupana i'imajica piyuqueja eja'ahuá churuna huacára'ajeri. \q1 Matajnaco ri'imajica nahuacára'acana nacú. \q1 Ri'irí, rihuacára'acare eja'ahuá chojé i'imacá ina'uqué i'imatájeri penaje, huacára'ajeri caja rijhua'até,” que nemacá. \p \v 16 E veinticuatro peñahuilana, yá'acaño tujlá que Tupana nacojé, láma'año najimá aú Tupana nacojé. Pu'ují napechu i'imacá rinacu. \v 17 Nemá marí que rijló: \q1 “Hue'emacana Tupana. Huapechu i'imacare chojé caphí picá. \q1 Piyuque la'ajeri picá. \q1 Picá i'imari me'etení; picá caja i'imari júpimi i'imacá. \q1 Palá pila'acá huecá. \q1 Picá hue'epiri piyuqueja nacaje la'acana. \q1 Chuhuaca piyuqueja ina'uqué huacára'ajeri picá me'etení. \q1 \v 18 Uncá hue'epílaño picá, necá yúcha'año raú. \q1 Chuhua pihuajájica necá. Caja taca'acaño hua'até pihuajaje pu'uhuaré nala'acare chona. \q1 Chuhua pa'ajica pijhua'até sápajeñojlo rihuemí. Pipuráca'alo ja'apátajeño necá pijhua'até sápajeño. \q1 Pa'ajé caja piyuque pa'apí iphájeñojlo rihuemí. \q1 Re pa'apí iphájeño: cajrú péchuruna, huejapa péchuruna, quele necá. Najló piyuqueja pa'ajé rihuemí. \q1 Chuhua caja riphaca pu'uhuaré la'ajeño capichátacana jená chojé. \q1 Pu'uhuaré la'acana nacú ne'emá eja'ahuá chu i'imacá,” que nemacá Tupánajlo. \p \v 19 Eyá najme'etá Tupana ñacaré numaná, je'echú chu i'imacare. Najme'etaca aú ricá cajrú pichaní camaré ja'acó majó, cajrú pichaní mejé ñaacó richiyá. Raú cajrú te'erí ñaca'acó. Cajrú juni taca'átacanami ja'acó richiyá majó. Tupana ñacaré chu caichama caje i'imari, ricá chu Tupana puráca'alo lana'aquéjami jipa nacú i'imacá. \c 12 \p \v 1 Ejomi nomá je'echú chu nacaje i'imacá apú caje huani. Nomá pajluhuajaru inanaru. Camú i'imari ro'orumacá; queri i'imari ru'umá ja'apí. Ruhuíla'aru nacú rupútena i'imacá, iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ihuijina i'imacá rinacu. \v 2 Caja riphá rená chojé rojló, ruhuá'acaloje ru'urí penaje. Caja romaca reyá quehuini yajhué, aú rohuíyo'o. \v 3 E caja apú cajruni i'imacá ya'ataró je'echú chiyá majó rojló. Cajrú nojé lánahuaru caje ri'imacá. Querani rinacu i'imacá. Iyamá cuhuá'ata quele rihuíla'aru i'imacá; iyamá té'ela quele caja ri'ihuahui i'imacá. Pútenaji i'imari caja piyuque rihuíla'aru quele nacú. \v 4 Rijipí aú richíra'a ihuijina je'echú chiyá, rica'acáloje necá marí eja'ahuá nacojé penaje. Pe'iyó ja'apejé piyuque ihuijina naquiyana rica'á marí eja'ahuá nacojé. Ejomi ritára'o ilerú inanaru ahua'á, yehuicha huá'aca ru'urí ahua'á, rajñácaloje ru'urí ruhuá'ajica ricá ejomi penaje. \v 5 E caja ruhuá'a ru'urí, achiñá ri'imacá. Piyuque ina'uqué, eja'ahuá chu i'imacaño, huacára'ajeri penaje ri'imacá, rihuacára'acaloje necá caphí penaje. Ramaco rajlojlo ejomi Tupana huá'ari ricá je'echú chojé, re ri'imacáloje rahua'á penaje. \v 6 Ilerú inanaru ñaayó pu'uteni chojé. Ilé pucunaji Tupana lamá'atacare rojló i'imacá, ricá chojé ruñaó. Re ra'á rinacojó rucá hueji quele jarechí, eyá apú pe'iyojé quetana. \p \v 7 E caja naqueño'ó nócacajo je'echú chu. Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, huacára'ajeri ií Miguel. Ricá, rijhua'atéjena hua'até nócaño lánahuaru caje hua'até. \v 8 Nachá'ataca ricá ejomi naca'á ricá je'echú chiyá rijhua'atéjena hua'até. Uncá nahuátala nayurico je'echú chu. \v 9 Caja naca'á ricá lánahuaru caje je'echú chiyá. Cajrú nojé huani ri'imacá, jeí chi'ináricana ricá. Ricá ií Jiñá Chi'ináricana, Satanás. Cajrú ripajlaca piyuque ina'uqué hua'até eja'ahuá chu i'imacaño. Ricá naca'á je'echú chiyá, rijhua'atéjena hua'até. \v 10 Ejomi noma'á puráca'aloji quemacá caphí huani marí que: “Caja chuhuaca Tupana i'imatájica ina'uqué capichácajo liyá. Chuhua Tupana i'imajica piyuqueja ina'uqué huacára'ajeri. Chuhua ricá, rihuacára'acare eja'ahuá chojé i'imacá ina'uqué i'imatájeri penaje, ricá huacára'ajeri caja rijhua'até. Caja naca'á ricá je'echú chiyá. Ricá aca'arí Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño maná. Hua'ajini huani raca'ajica namaná Tupánajlo. \v 11 Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño chá'ataño Jiñá Chi'ináricana, Jesucristo taca'acale nachaya a'ahuaná apiyácacanami nacú i'imacá. Nachá'ata caja ricá quehuácaje puráca'aloji aú. Riyucuna ne'emá ajopánajlo. Uncá caja nahue'epila caí nanacuhuá. Ajopana quemaquela nanacu: ‘Huenójica icá, uncaja que iyurí Jesucristo ja'apiyá jema'acana’ que. Marí que nemaquela nanacu, uncá nayurílajla ra'apiyá jema'acana raú. Marí que i'imacaño chá'ataño Jiñá Chi'ináricana. \v 12 Eyá rimá piño je'echú churúnajlo, napechu i'imacáloje pu'ují penaje. Chapú huani ri'imajica eja'ahuajlo, juni jalómijlo, Jiñá Chi'ináricana huitúca'acale rejo. Yurí huani ricá, rihue'epícale mequetanaja calé ri'imajica ejo'ocaja.” \p \v 13 Caja lánahuaru caje hue'epiri naca'acá ri'imacá je'echú chiyá eja'ahuá nacojé. Raú riqueño'ó inanaru jecho'ótacana, huá'ayo ru'urí i'imacá penájerumi. \v 14 Tupana a'arí rojló iyamata yupheji, rojácaloje pu'uteni meñaru chojé raú penaje. Perí cajruni le'ejé que caja ruyuphé i'imacá. Re ru'umá hueji quele jarechí quetana. Tupana a'arí rinacojó rucá jeí chi'ináricana liyá. \v 15 E caja jeí chi'ináricana yuriri cajrú huani juni jeño'ocá rinuma chiyá, rapichátacaloje ilerú inanaru raú penaje. \v 16 E'iyonaja eja'ahuá a'arí ruñaté. Ricá huijro'orí juni jeño'ocare lánahuaru caje numá chiyá. \v 17-18 Marí caje aú lánahuaru caje yúcha'aro íqui'ija huani inanaru cha. Raú ri'ijná piño rulaquénami hua'até nócajo. Ri'ijná Tupana ja'apiyá jema'ajeño, Jesucristo puráca'alo ja'apiyá jema'ajeño, quele hua'até nócajo. \c 13 \p \v 1 Ejomi nomá camejeri caje jácho'oco juni jalomi aquiyá, iyamá té'ela quele ri'ihuahui i'imacá; iyamá té'ela quele caje pútenaji pata'aró ri'ihuahui nacú, iyamá cuhuá'ata ca'alá huíla'aruri ri'imacá. Rií pu'uhuareni huani i'imari lana'aquéjami pajluhuano, pajluhuano que rihuíla'aru nacú. Pu'uhuaré huani quemacana ricá Tupana nacú. \v 2 Ricá camejeri caje nomácare, amaro yahui eja'ahuá e'iyohuaje que. Ri'imá i'imari oso i'imá que, rinuma i'imari león numá que caja. Ilé lánahuaru caje a'arí rijló ripechu, rihuacára'acaloje rijhua'atéjena rihuacára'aca rijhua'atéjena que caja penaje. \v 3 Nenó pajlúhua'ala camejeri huíla'aru naquiyana. Aú napechu nacú i'imá: “Caja pajlúhua'ala rihuíla'aru taqui'ichari,” que napechu i'imacá. E'iyonaja ripala'ó piño palá rapumí chuhuá. Raú piyuque ina'uqué pechu nacú ri'imá: “¡Meque piyuque huani la'ajeri ricá!” que. Raú naqueño'ó ra'apiyá jema'acana. \v 4 Piyuque ina'uqué, eja'ahuá chu i'imacaño, pechu i'imari pu'ují ricá lánahuaru caje nacú, ra'acale ricá camejérijlo ripechu, rihuacára'acaloje raú penaje. Pu'ují napechu i'imá caja ilé camejeri caje nacú. Nemá rinacu: “Uncá na i'imalá ricá que caja. Uncá caja na calé chá'atari ricá nócacajo aú.” \p \v 5 Tupana yuriri ilé camejeri caje pura'acó pu'uhuaré huani. Riyurí caja ri'imacá eja'ahuá chu i'imacaño huacára'ajeri. Hueji quele jarechí eyá apú pe'iyojé quetana ri'imacá nahuacára'ajeri. \v 6 Ripura'ó pu'uhuaré huani Tupana nacú. Ripura'ó caja pu'uhuaré je'echú nacú, Tupana i'imacare e. Piyuque richu i'imacaño hua'até nacú ripura'ó caja pu'uhuaré huani. \v 7 Rinoco Tupana le'ejena ina'uqué hua'até; richá'ata necá. Ri'imá caja piyuque ina'uqué i'imacana. Piyuque ajopana, ajopana que huacára'ajeri penaje ri'imá. Ajopana, ajopana que te'eré eruna huacára'ajeri ri'imá. Apú, apú chu que pura'ajeño huacára'ajeri ri'imá caja. Uncá Tupana itala rijló rapu, ri'imacá piyá ñaqué rijló. \v 8 Piyuque ina'uqué, eja'ahuá chu i'imacaño, pechu i'imari pu'ují rinacu. Uncá huátalaño Tupana ne'emacá. Uncá caja neí i'imalá lana'aquéjami Jesucristo papérane chu, ina'uqué chaya nenó ri'imacá. Uncá chiyó Tupana queño'óta eja'ahuá, rihue'epí mecajenaca i'imajica rile'ejena ina'uqué. Caja rihuacajé eyá re neí i'imari lana'aquéjami ripapérane chu. Ripapérane chu lana'aquéjami ií i'imacaño i'imajeño matajnaco rijhua'até je'echú chu. \p \v 9 Jema'á icá que'ejhuiruna. \v 10 Tupana hue'epiri mecajenaca napatájica ne'iyayá, naca'acáloje necá ina'uqué huajáquelana chojé penaje. Necaja calé napataje. Tupana hue'epiri caja mecajenaca nenójica. Necaja calé nenoje ne'iyayá. Ñaquele numá Tupana le'ejena ina'uquejlo: I'imá cahuajhuéruna. Ipechu i'imá caja caphí Tupana chojé. \p \v 11 Ejomi nomá piño apú camejeri caje jácho'oco te'erí e'iyayá. Iyamá ri'ihuahui i'imacá, capajé nojé. Ohueja i'irí i'ihuahui queja ri'ihuahui i'imacá capajé nojé. Lánahuaru caje pura'acó que ripura'acó. \v 12 Ricá camejeri, jácho'ocaro junápiya, ahua'á caja ri'imá. Caphí rihuacára'aca ajopana ra'apiyá que. Tejmuji huani rihuacára'a piyuque ina'uqué pechu i'imacá pu'ují ricá camejeri nacú, junápiya jácho'oco ri'imacá. Nenócare pehuíla'aruya ri'imacá; caja pala'acó penájemi ri'imacá. \v 13 Ricá camejeri, jácho'ocaro te'erí e'iyayá, la'arí cajrú nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. Rihuitúca'ata quera'atani je'echú chiyá eja'ahuá nacojé. Piyuque ina'uqué e'iyajé rihuitúca'ata ricá, namácaloje ricá penaje. \v 14 Rila'á cajrú nacaje uncá meño'ojó iná la'alare. Raú ripajlá piyuque ina'uqué hua'até eja'ahuá chu i'imacaño. Ricá camejeri, jácho'ocaro junápiya, ahua'á rila'á nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. Camejeri jácho'ocaro te'erí e'iyayá, huacára'ari piyuqueja ina'uqué la'acá nacaje jenami. Palá napechu i'imacá camejeri caje nacú, jácho'oco junápiya nacú. Ra'apí iphácana aú nala'á renami i'imacá. Nenó ri'imacá jo'ojoji aú, e'iyonaja uncá ritaca'alá. \v 15 Nala'á renami camejeri jácho'oco junápiya nacojé. Riyurí rapho'ocá ricaésa renami chojé, raú ri'imá cajmuni. Ejéchami ripura'acó i'imacá. Uncachu ina'uqué pechu i'imalá pu'ují rinacu, rinó necá. \v 16 Rihuacára'a tejmuji piyuqueja ina'uqué. Cajrú péchuruna, huejapa péchuruna, camu'ují la'acaño, cajrú la'acaño, ajopana hua'até sápajeño, najluhua sápajeño, necá piyuqueja huani rihuacára'a tejmuji. Na'á nayaró nayáte'ela ca'añá chojó pitá nacojé, napulá nacojé hua'ató. \v 17 Uncachu ilé camejeri ií i'imalá nayáte'ela nacú lana'aquéjami, napulá nacú hua'até, uncá nayurila nahuarúhua'aca nacaje. Uncá caja nayurila na'acá nacaje rihuemí aú. Rií ca'ajná, rile'ejé lapa'atácaje ca'ajná i'imari lana'aquéjami nayáte'ela nacú, napulá nacú hua'ató. \p \v 18 Capéchuruna hue'epiño rile'ejé lapa'atácaje nacojé, rií hue'epícana aú. Rií queja caja lapa'atácaje. Rile'ejé lapa'atácaje i'imari seiscientos sesenta y seis (666). \c 14 \p \v 1 Ejomi nuyacá'o piño. Amari Jesucristo tára'aco Jerusalén e. Ciento cuarenta y cuatro mil (144,000) rijhua'atéjena i'imaño. Rií, rara'apá ií, hua'até i'imari lana'aquéjami rijhua'atéjena pulá nacú. \v 2 E puráca'aloji jema'acó je'echú chiyá. Cajruni huani jipa mejé que caja rinúru'upi mejé i'imacá. Cajrú caja pichaní majáca'aco mejé jema'acó rijhua'até. Cajrú ina'uqué huára'aca guitarra caje nacú, que caja rinúru'upi mejé jema'acó. \v 3 E caja rijhua'atéjena, necá ciento cuarenta y cuatro mil (144,000), tára'año nahuacára'ajeri jimaje. Pa'u quele cajmuruna, peñahuilana, quele tára'año caja najhua'até rijimaje. E nataní Tupana yale rijló. Huajé yáleje ri'imacá. Necá, Ri'irí taca'acárena chaya, queleja hue'epiño riyale. \v 4 Palá la'acaño ne'emacá. Achiñana ne'emacá, uncá la'alaño inanana hua'até ne'emacá. Ne'ejnaqué Jesucristo hua'até ri'ijnajica ejo. Jesucristo taca'arí nachaya i'imacá, raú Tupana huarúhua'ari necá ajopana eja'ahuá chu i'imacaño e'iyayá. Ajopana piyá ri'imatá necá capichácajo liyá, ne'emacáloje Tupana, Ri'irí Jesucristo, quele le'ejena penaje. \v 5 Uncá huani caja napajlala, uncá caja nala'alá pu'uhuaré. \v 6 Ejomi nomá piño Tupana hua'ateje, je'echú churí, ajaca yenuhua huani. Tupana puráca'alo ra'apata eja'ahuá chu i'imacáñojlo. Tupana i'imataca ina'uqué capichácajo liyá Jesucristo palamane aú, riyucuna ra'apata najló. Uncá riyucuna capichálajo. Piyuque ina'uqué marí eja'ahuá chu i'imacáñojlo ri'imá riyucuna. Ajopana, ajopana que naquiyánajlo ri'imá caja riyucuna. Apú, apú chu que pura'ajéñojlo ri'imá caja riyucuna. Ajopana, ajopana que te'eré erúnajlo, que ri'imacá caja riyucuna. \v 7 Caphí huani rimacá najló: “Iphá Tupana ja'apí. Ipura'ó caja palá rihue'epícare la'acana nacú. Caja chuhua rimájica piyuqueja ina'uqué nacú pajluhuano que méqueca nala'acana. Ipechu i'imá pu'ují ricá nacú, la'arí je'echú, eja'ahuá, juni jalomi, piyuque apú juni hua'até rila'acare i'imacá, ricá nacú ipechu i'imá pu'ují, que rimacá. \p \v 8 Apú Tupana hua'ateje pura'aró piño rapumí chojé. Ricá quemari: “Caja pajimila Babilonia capicharo. Marí que i'imacaño pajimila eruna i'imacá: Napichátaque ajopana, ajopana que pechu. Pu'ují napechu i'imacá nacaje jenami nacú. Nachi'ináricana queja ri'imacá najló. Caja namata ajopana, ñaqué caja napechu i'imacáloje pu'ují rinacu najhua'até penaje. Raú napichátaque napechu. Namata caja ajopana, ajopana que namanaicho la'acana aú.” \p \v 9-10 E caja apú Tupana hua'ateje, hueji quele ne'emá rijhua'até, i'ijnari caja ajopana iyamá ápumi chu. Caphí huani rimacá marí que: “Pu'ují péchuruna i'imacaño ilé camejeri nacú, necá amájeño chuhua Tupana yuchá yajhué. Re rií lana'aquéjami napulá nacú, nayáte'ela nacú hua'até. Iqui'i huani riyúcha'aco nachá. Quera'atani, azufre hua'até yajhué namájica chuhua. Jesucristo, rijhua'atéjena, quele jimaje namájica ricá. \v 11 Namaca ima'aní yajhué eyá isa jácho'oro. Matajnaco rácho'ojico reyá. Hua'ajini huani namájica ima'aní yajhué re, uncá rima'áchare huatána'atalaje necá. Marí queja ri'imajica najló. Pu'ují napechu i'imajica ilé camejeri caje nacú. Rií i'imajeri caja lana'aquéjami nanacu. Pu'ují caja napechu i'imajica renami nacú, rinacojé la'acanami ri'imacá. Rií i'imajeri caja lana'aquéjami nanacu. Marí cajena amájeño ima'aní yajhué.” \p \v 12 Marí que ri'imajícale numá Tupana ja'apiyá jema'ajéñojlo marí que: I'imá cahuajhuéruna Tupana ja'apiyá jema'acana nacú. Tupana le'ejena ina'uqué a'añó ripuráca'alo nanacojó. Uncá caja nayurila Jesucristo ja'apiyá jema'acana. \p \v 13 E puráca'aloji jema'acó piño je'echú chiyá, rimá nojló: \p —Pilana'á marí papera chojé: “Maáreya a'ajná ño'ojó ina'uqué naquiyana jema'ajeño Jesucristo ja'apiyá. Ra'apiyá jema'ajeño ne'emajica a'ajná nataca'ajica ejená. Pu'ují péchuruna ne'emajica, Tupana la'ajícale necá palá.” “Que jo'ó,” que Tupana Pechu ja'ajipacá rijló. “Nahuatána'ajica nasápaca'ala liyá. Caphí nasápaca i'imacá. Chuhua palá ne'emajica je'echú chu palá nala'acare huemí,” que Tupana Pechu quemacá nojló. \p \v 14 Ejomi nuyacá'o piño, nomá juni suhuáca'ala jareni. Rinacu nomá nápajaca yá'aco, ina'uqué que ramácana. Pútenaji i'imari richá, oro naquiyá la'acanami ri'imacá. Sajalu caje pu'uhuení i'imari caja ricapi. \v 15 Ejomi nomá apú Tupana hua'ateje jácho'oco Tupana ñacaré chiyá. E jahuíyo'oqueja rimacá juni suhuáca'ala nacú yá'acojlo: “Chuhua pisápajica ilé pisajálune aú. Pi'ijichá richa eja'ahuá e'iyayá. Chuhua richa ña'acana eja'ahuá e'iyayá iphari rená chojé.” \p \v 16 Raú ricá, juni suhuáca'ala nacú yá'aco, mata'arí. Pajlúhua'ama aú ja rijña'á richa eja'ahuá e'iyayá. \v 17 Ejomi nomá piño apú Tupana hua'ateje jácho'oco je'echú churí Tupana ñacaré chiyá. Sajalu caje pu'uhuení i'imari caja ricapi. \p \v 18 E caja apú Tupana hua'ateje ja'apari mesa ahua'ayá. Quera'atani mináricana ri'imacá. E jahuíyo'oqueja rimacá caphí huani sajalu pu'uhuení i'imacare cápijlo: “Chuhua pimata'á pisajálune aú cajmú caje icha eja'ahuá chu i'imacá. Caja rapará chuhua.” \v 19 “Je” que rimacá. \p E risajálune aú rimata'á richuhuaja piyuque cajmú caje icha eja'ahuá chu i'imacá. Ejomi rica'á ricá ralá apáca'aruna chojé. Namácaloje Tupana yuchá yajhué penaje, Tupana huajari pu'uhuaré la'ajeño. \v 20 Napa'á cajmú caje jalá re'iyayá ralá apáca'aruna chojé pajimila yámojo. Raú nérami i'imari cajrú huani rehuá caesa que. Cahuarú tára'aco ra'áta ja'apejé quetana juniphuca ri'imacá. Trescientos quilómetros quetana ehuá richipúca'aco. \c 15 \p \v 1 Ejomi nomá piño apú nacaje uncá iná amálare. Nupechu i'imá: “Meque piyuque huani caji.” Nomá iyamá cuhuá'ata quele Tupana hua'atéjena, je'echú churuna. Pajluhuano que nacaje nacapi, nahuajácaloje raú necá uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá penaje, Tupana yuchá tajnácoloje raú penaje. \p \v 2 Ejomi nomá cajruni huíluru caje quera'atani hua'até to'ocó. Cajruni, juni jalomi que ri'imacá. Rahua'á ajopana ina'uqué tára'año. Ilé camejeri junápiya jácho'oco, uncá jema'alaño ra'apiyá ne'emacá. Uncá caja pu'ují napechu i'imalá renami nacú. Uncá caja rile'ejé lana'aquéjami i'imalá nanacu. Necá tára'año guitarra caje i'imari nacapi que. Tupana a'acare najló guitarra caje i'imari nacapi. \v 3 Re ne'emá atanícaje nacú. Moisés yale nataní. Tupana hua'até sápajeri ri'imacá. Quéchami natanica piño Tupana I'irí, Jesucristo yale. Marí que natanica: \q1 “Huahuacára'ajeri Tupana. Piyuque la'acare picá. \q1 Palani huani nacaje pila'acare. \q1 Piyuqueja ina'uqué huacára'ajeri caja picá. \q1 Palá nojé nacaje pila'acare. \q1 Quehuácaje caja pipuráca'alo. \q1 \v 4 Huahuacára'ajeri, piyuqueja ina'uqué iphaño pa'apí. \q1 Piyuque necá ja'apátaño piyuque nacaje pila'acare yucuna ajopánajlo. \q1 Picaja calé pajluhuaja uncá la'alá pu'uhuaré. \q1 Piyuque ajopana, ajopana te'eré eyájena que huaícha pijimajo, napechu i'imacáloje pu'ují pinacu penaje. \q1 Pu'ují napechu i'imajica pinacu, namácale palá pila'acare i'imacá,” que natanica i'imacá. \p \v 5 Ejomi nomá Tupana ñacaré, je'echú churí. E nomá rinumaná me'etaco. Richu nomá ucapú Tupana puráca'alo lana'aquéjami i'imacare chu. \v 6 Ejomi nomá Tupana hua'atéjena, iyamá cuhuá'ata quele ne'emacá. Nomá namujlúca'aca richiyá. Nacaje i'imari nacapi, nahuajácaloje ina'uqué raú penaje. Uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá huajájona i'imari nacapi. Jaré nojé, palá nacurí na'arumacá i'imacá. Huachaphilaji caje lájma'aro ne'ecú nacú, oro naquiyá la'acanami ri'imacá. \v 7 E caja pajluhuaja cajmuruna naquiyana a'arí Tupana hua'atéjenajlo chiyela caje. Iyamá cuhuá'ata quele Tupana hua'atéjena i'imacá. Ra'á najló chiyela apú, apujlo que. Oro naquiyá la'acanami ri'imacá. Uncá tajnacajo penaje calé Tupana. Ricá yúcha'aro ina'uqué cha, uncá pachá ne'emalá ra'apiyá. Richona rihuajájica necá. Nahuajájona i'imari chiyela nacapi i'imacare chu. \v 8 Piyuque la'acare Tupana. Cajrú isa i'imari riñacaré chu, re ri'imacale. Uncá na calé mujlúca'ari Tupana ñacaré chojé. Iyamá cuhuá'ata quele Tupana hua'atéjena huajaño necá, uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá. Nahuajaca necá quetana uncá na calé mujlúca'ari Tupana ñacaré chojé. \c 16 \p \v 1 Ejomi puráca'aloji jema'aró Tupana ñacaré chiyá. Rimá iyamá té'ela quele Tupana hua'atéjenajlo: “Chuhua i'ijná, ijláma'atachi iyamá cuhuá'ata ca'alá chiyela chiyá Tupana yuchá eja'ahuá nacojé.” \v 2 Raú Tupana hua'ateje, natucumá tára'aco láma'ari richiyélane chiyá Tupana yuchá eja'ahuá nacojé. Raú pacháca'aloji nótari ne'emacá. Pu'ují péchuruna camejeri jenami nacú i'imacaño ne'emacá. Rií i'imari caja lana'aquéjami nanacu. Necá penájenami i'imacaño pacháca'aloji nótari ne'emacá. Piyuqueja nanapona nacú napacháca'alo i'imari. Quehuini huani ri'imacá. \p \v 3 Ejomi apú Tupana hua'ateje, iyamá la'acá, láma'ari piño richiyélane chiyá juni jalomi acojé. Raú riyuró ina'uqué caja taca'arí írami que. Raú piyuque juni yajné taca'ataño. \v 4 Ejomi apú Tupana hua'ateje, hueji que la'acá, láma'ari piño richiyélane chiyá, apú juni acojé. Ina'atana, mutú caje hua'ató acojé rijláma'a ricá. Ricá aú riyuró caja ina'uqué írami que. \v 5 E Tupana hua'ateje, juni minaricana ri'imacá, quemari marí que Tupánajlo: “Palá pila'acá marí que nahuajácana aú. Uncá la'alá pu'uhuaré picá. I'imajeri huani picá. Picá i'imari i'imacá, re caja picá me'etení. \v 6 Necá pihuajácarena me'etení nóqueño pile'ejena ina'uqué. Nenoque pipuráca'alo ja'apátajeñomi chuna. Cajrú nérami i'imajica. Chuhuaca picá a'ajeri nanuma jirá caje, ne'eracáloje ricá penaje. Chapú nala'acare ajopana i'imacá ejé pihuajaca necá,” que rimacá Tupánajlo. \p \v 7 E noma'á puráca'aloji huaíchaca mesa caje eyá. Rimá Tupánajlo: “Huahuacára'ajeri, huapechu i'imacare chojé caphí picá. Piyuqueja la'ajeri caja picá. Palá pila'acá marí que nahuajácana aú.” \p \v 8 Ejomi apú Tupana hua'ateje, pa'u quele la'acá, láma'ari piño Tupana yuchá camú nacojé. Yúcha'atari huani camú camaré. Ima'aní huani ri'imacá raú, majopeja ricára'ataca ina'uqué. \v 9 Cajrú nacára'ataco raú. Marí que nala'acó aú cajrú napura'acó pu'uhuaré Tupana nacú. Ricá huacára'ari chapú caje ca'acana nachá. Raú namá chapú caje yajhué. E'iyonaja uncá napajno'otala Tupana ejo napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá. Uncá caja napura'aló palá piyuque nacaje Tupana hue'epícare la'acana nacú. \p \v 10 Ejomi apú Tupana hua'ateje, pajluhua té'ela la'acá, láma'ari Tupana yuchá ilé camejeri junápiya jácho'oco cha. Raú piyuqueja rijhua'atéjena i'imaño calajéruni chu. Namá caja quehuí huani yajhué. A'acuhuaná najma'atá nalenahua. \v 11 Cajrú napachaco a'acuhuaná napura'ó pu'uhuaré huani Tupana nacú. Uncá napajno'otala napéchuhua marí cajé aú Tupana ejo, pu'uhuaré nala'acare liyá. \p \v 12 Ejomi apú Tupana hua'ateje, pajluhuaja cuhuá'ata quele la'acá, láma'ari piño Tupana yuchá richiyélane chiyá chi'itaje juni acojé. Juni ií Eufrates. Raú rimacára'o, napu me'etácoloje penaje. Richuhuá ajopana te'eré eyájena huacára'ajeño i'ijnaño nale'ejena surárana hua'até. Camú jeño'ocá eyá naqueño'ó richuhuá jácho'ocano majó. \v 13 Ejomi nomá piño hueji quele jiñana pechu. Máhuana queja namácana. Pajluhuaja jiñá pechu jácho'oro lánahuaru caje numá chiyá. Apú jiñá pechu jácho'oro camejeri, junápiya jácho'oco numá chiyá. Apú jácho'oro apú numá chiyá. Ricá quemaqueri rinacuhuá: “Tupana puráca'alo ja'apátajeri nucá.” Uncá quehuaca calé ricá. Ricá numá chiyá apú jiñá pechu jácho'oro. \v 14 Jiñana pechu jácho'ocarona numá chiyá hue'epiño nacaje la'acana, uncá meño'ojó ina'uqué la'alare caje. Hueji quele jiñana pechu necá i'ijnaño ajopana, ajopana que huacára'ajeño chaje. Ne'ejná nachaje, nahuacátacaloje necá penaje, nenócacoloje Tupana hua'até penaje. Rihuacajé Tupana huajájeri necá cajrú huani. Rimacá nanacu i'imacá que rihuajájica necá. \p \v 15 Jesucristo quemari marí que i'imacá: “Jema'á, nucá i'ijnajeri ca'ajnó. Ata'acachi iphaca ee nacaje ata'ajé, uncá ra'alá renó. Ñaqué caja nuphájica inacu, uncá ihue'epílaje noná. Pu'ují nuhuátajeño pechu i'imajica. Palá péchuruna, uncá i'imalaño pu'uhuaré la'acana nacú, pechu i'imajé pu'ují nuphájica aú. Mariruna uncá apáña'alajo no'opí nuphájica huacajé,” que Jesucristo quemacá. \p \v 16 E caja jiñana pechu jahuacátaño ajopana, ajopana que huacára'ajeño. Nahuacata necá Aramagedón ejo, que na'acá pucunaji ií hebreo pura'acó chu. \p \v 17 E caja apú Tupana hua'atéjeri, iyamá cuhuá'ata quele la'acá láma'ari piño Tupana yuchá richiyélane chiyá. Rijláma'a ricá ají que cahuacaje carená e'iyajé. Ejéchami Tupana quemacá “caja” que. Mejrí huani ripuráca'alo ja'acó majó Tupana ñacaré chiyá, Tupana i'imacá eyá. \p \v 18 Marí que rimacá aú cajrú pichaní jeño'ocá je'echú jimahua. Caphí huani rimejé i'imacá. Cajrú huani caja eja'ahuá ñaca'acó raú. Tupana queño'ótari ina'uqué eyá maárejecha uncá eja'ahuá ñaca'aló ñaqueja. \v 19 Raú pajimila Babilonia tamáca'ato paliyácaca hueji quele repo'oná queja a'ajná ño'ojó. “Apú pajimila chaje ricá,” que nemacá ricá pajimila nacú. Piyuque huani pajimila apú, apú que eja'ahuá chu i'imacare, capicharo eja'ahuá ñaca'acaro aú. Tupana hue'epiri méqueca nala'ajica pu'uhuaré, namanaicho hua'até Babilonia e. Pachá namá Tupana yuchá yajhué. \v 20 Te'erí ñaca'acó aú paranacuhua capicharo caja. Ñaqué caja piyuqueja ipuré capichaco raú. \v 21 Hua'ató cajrú nojé huani juni taca'átacanami ja'aró je'echú chiyá. Juni ja'acó que caja ra'acó ina'uqué cha. Cincuenta quilos pajlúhua'ala juni taca'átacanami jená ña'acó. Cincuenta quilos que ra'acono majó. Ricá nótari ina'uqué. Raú pu'uhuaré huani naca'acá Tupana maná, namácale chapú caje yajhué marí que. \c 17 \p \v 1 Iyamá cuhuá'ata quele Tupana hua'atéjena je'echú churuna i'imacá chiyela nacapi que. Pajluhuaja nanaquiyana i'ijnari majó nohua'ajé. E rimá nojló: \p —Pi'ijná nujhua'até, nuya'achíyachi pijló méqueca Tupana huajájica pajimila eruna. Pajimila nemacare nacú apú pajimila chaje ricá, eruna rihuajaje. Apú, apú que juni cha ricá pajimila. Huapichá que caja ricá pajimila, ina'uqué pechu i'imacale apojó Tupana liyá napuráca'alo jimaje. \v 2 Ajopana, ajopana que huacára'ajeño piyuque eja'ahuá chu i'imajícaño i'ijnaqueño rejo. Re nala'aqué pu'uhuaré, namanaicho. Tupana apumí chojé que napechu i'imajica pu'ují apú nacaje nacú —que rimacá nojló. \p \v 3 Tupana hua'ateje, je'echú churí, huá'ari nupechu meñaru pu'uteni chojé. Re nomá inanaru yá'aco camejeri caje huajlé chu. Querani camejeri i'imacá. Lana'aquéjami i'imari rinacu, quemari pu'uhuaré huani Tupana nacú. Iyamá cuhuá'ata ca'alá rihuíla'aru i'imacá, iyamá té'ela quele caja ri'ihuahui i'imacá. Marí que ri'imacá. Ricá huajlé chu nomá inanaru yá'aco. \p \v 4 Querálucuni, ipurélucuni hua'até ro'orumacá i'imacá. Cajrú caja oro pato'ocó ro'orumacá nacú. Cahuemí nojé jipa, caje pato'oró caja rinacu. Perlas, cahuemini huani pato'oró caja ro'orumacá nacú. Chiyela i'imari rucapi. Oro naquiyá la'acanami ri'imacá. Pu'uhuaré nojé huani nacaje i'imari richu. Pu'uhuareni puráca'aloji i'imari caja richu. Caje puráca'aloji jimaje cajrú ina'uqué pechu i'imacá chapú Tupana nacú. \v 5 Rupulá nacú lana'aquéjami i'imari caja. Me'echuje ripuráca'alo i'imacá. Marí que rimacá: “Babilonia, nemacare nacú apú pajimila chaje ricá. Piyuqueja huapichana jaló que ricá pajimila. Reyá caja apú caje puráca'aloji jácho'oro reyá cajrú, ina'uqué pajno'otácaloje napéchuhua Tupana liyá raú penaje, ne'emacáloje apú caje puráca'aloji ja'apiyá rilanaquiya penaje,” que lana'aquéjami quemacá, i'imari rupulá nacú. \v 6 E nomá ilerú inanaru yuhuéra'aco. Cajrú nenoca Tupana le'ejena ina'uqué i'imacá. Nérami nacú ruyuhuéra'o. Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño ne'emacale, nenota ne'emacá. Pu'ují napechu i'imajica nenócana nacú. \p Nomaca aú ilerú inanaru nupechu i'imá: “¡Meque apú cajeru ta huani rucá!” \p \v 7 E Tupana hua'atéjeri quemari nojló: \p —¿Naje ilé que pipechu? Chuhua numaje pijló meque quemacánaca ricá quele inanaru, camejeri caje, pamíchaje. Me'echuje ricá. Ro'opá camejeri caje nacú. Iyamá cuhuá'ata quele rihuíla'aru, iyamá té'ela quele caja ri'ihuahui. \v 8 Camejeri pamácare cajmuni ri'imacá. Caja ricapichó. Ricá penájemija caja jácho'ojero piño ulahuí uncá tajáca'alo i'imalá chiyá majó. Ejomi ri'ijnajé ají ño'ojó, nacapichátacaloje piño rejo ricá penaje. Rácho'ojico ulahuí matajnáca'aru chiyá ee cajrú ina'uqué amájica ricá. Uncá Tupana le'ejena calé ne'emajica, amájeño ricá. Uncá chiyó Tupana queño'óta eja'ahuá, rilana'á rile'ejena ina'uqué ií papera chojé. Necá i'imajeño matajnaco rijhua'até. Uncá nanaquiyana calé amájeño ilé camejeri caje. Ajopana yacá'ajeño richaje, aú napechu i'imajé: “¡Meque piyuque huani rila'acá!” \p E Tupana hua'atéjeri quemari piño nojló: \p —Ilé camejeri caje pamácare i'imari cajmuni. Caja ricapichó. E'iyonaja calé riya'atajo piño ina'uquejlo. \p \v 9 ’Capéchuruna ina'uqué hue'epiño meque quemacánaca ricá camejeri caje, inanaru, quele. Re rihuíla'aru iyamá cuhuá'ata quele. Iyamá cuhuá'ata quele yenuri que caja ricá. Ricá nacuhuá pajimila to'oró. Pajimila que caja ilerú inanaru. Re caja iyamá cuhuá'ata quele nahuacára'ajeño. \v 10 Caja naca'á pajluhua té'ela quele nanaquiyana. Pajluhuaja cale yuriro nahuacára'ajeri me'etení. Apú uncá jo'ó ri'imalá nahuacára'ajeri. Ri'imajica ee, ri'imajé mequetánaja calé. \v 11 Ilé camejeri querani caje, cajmuni ri'imacá. Capicharo ri'imacá. Penájemi i'imajeri nahuacára'ajeri piño. Iyamá cuhuá'ata quele, apú, apú que ne'emacá nahuacára'ajeño i'imacá. Ricá caja i'imari nanaquiyana i'imacá. Ricá penájemi i'ijnajeri caja a'ajná ño'ojó, nacapichátacaloje ricá penaje. \p \v 12 Rimá piño nojló: \p —Iyamá té'ela quele ri'ihuahui pamíchaje, marí que quemacánaca ricá: Iyamá té'ela quele nahuacára'ajeño caja ricá. Uncá jo'ó naqueño'olá ina'uqué huacára'acana. Mequetánaja calé ne'emajica nahuacára'ajeño. Camejeri caje hua'até nahuacára'ajica. \v 13 Iyamá té'ela quele nahuacára'ajeño i'imajeño. Ñaqueja caja nahue'epíjica nacaje la'acana natucumó ilé camejeri caje huátaca que. \v 14 Nenócajo Ohueja I'irí hua'até. Ricá, rijhua'atéjena, hua'até chá'atajeño necá. Palá jema'acaño ra'apiyá rijhua'atéjena. Ina'uqué ri'ihuapacárena ajopana e'iyayá necá. Necá hua'até richá'ataje necá. Chá'atajeri huani Ohueja I'irí. Ajopana huacára'ajeño, ajopana huacára'ajeño que chaje huacára'aca ricá. Ñaquele richá'ataje necá. \p \v 15 Tupana hua'ateje, je'echú chiyaje, quemari piño nojló marí que: \p —Juni, pamíchaje, apú, apú que marí que quemacánaca ricá: ajopana, ajopana que te'eré que caja ricá. Ina'uqué ajopana, ajopana que caja quemacana ricá. Ajopana, ajopana que naquiyana caja ricá. Apú, apú chu que pura'ajeño que caja juni pamíchaje. \v 16 Iyamá té'ela quele ri'ihuahui pamíchaje, iyamá té'ela quele nahuacára'ajeño que quemacánaca ricá. Nahuacára'ajeño, camejeri caje, quele pechu i'imajé chapú pajimila eruna nacú. Napuráca'alo jimaje uncá ina'uqué huátalaño Tupana. Nacapichátaje pajimila piyuqueja, uncá na yurílajo re. \v 17 Tupana la'arí nahuacára'ajeño pechu, nala'acáloje nacaje ripechu nacú ri'imacá que penaje. Piyuque necá quemaño ilé camejeri caje nacú, ri'imacáloje piyuque ina'uqué huacára'ajeri penaje. Nacaje i'imajícaja Tupana quemacá que, ejená ri'imajé nahuacára'ajeri. \p \v 18 Rimá piño nojló: \p —Ilerú inanaru pamíchaje, pajimila que quemacánaca rucá. Apú pajimila chaje nemacare nacú ricá. Ricá pajimila e nahuacára'ajeri. Apú eyá, apú eyá que piyuque nahuacára'ajeño jema'ajeño ilé pajimila naquiyá huacára'ajeri ja'apiyá —que rimacá nojló. \c 18 \p \v 1 Marí caje ejomi nomá piño apú Tupana hua'ateje huitúca'aca je'echú chiyá. Ricá i'imari nahuacára'ajeri huani. Cajrú mejáma'atani i'imacá rinacu. Ricá patarí piyuque eja'ahuá nacojé. \v 2 Caphí rahuíyo'oca, rimá marí que: “Caja nacapichata pajimila Babilonia, nemacare nacú apú pajimila chaje ricá. Chuhua cajrú jiñana rehuá. Re caja jiñana pechu rehuá cajrú. Pu'uhuaré nojena camejérina, cayuphéruna, cajena i'imaño caja rehuá. Chapú péchuruna necá ajopana nacú. \v 3 Caja nacapichata pajimila, napichátaca pachá cajrú ina'uqué pechu. Ajopana huacára'ajeño, ajopana huacára'ajeño que jema'aqueño ricá pajimila naquiyá huacára'ajeri ja'apiyá. Raú napajno'otá napéchuhua Tupana liyá, nala'acáloje pu'uhuaré raú penaje. Le'ejepelaji minana apú eyá, apú eyá que, piyuque eja'ahuá chu, i'ijnatáqueño le'ejepelaji rejo. Mahuoja re i'imacaño pechu i'imacá nacaje huarúhua'acana nacú najluhua. Raú le'ejepelaji minana jácho'otaño cajrú liñeru najluhua.” \p \v 4 E apú jahuíyo'ori piño je'echú chiyá. Rimá: “Nujhua'atéjenajlo numá: Jácho'o ricá pajimila eyá, ila'acá piyá pu'uhuaré, imanaicho najhua'até rehuá. Ila'ajica ee pu'uhuaré najhua'até, Tupana huajájeri icá ajopana pu'uhuaré la'acaño hua'até. \v 5 Cajrú huani nala'acá pu'uhuaré, namanaicho hua'até. Pachá Tupana huajájeri necá. Maáreya a'ajná ño'ojó uncá rijña'alaje necá panacu ejo'ocaja. \v 6 Chapú nala'acare ajopana que caja Tupana la'ajica necá chapú. Richaje huani rila'ajica necá chapú, rihuajájica necá huacajé. \v 7 Cajrú que'iyapejé nacaje i'imajica najluhua. Rihuajaje necá, namachi chapú caje yajhué riloco'opani. Napechu i'imaqué nanacuhuá: ‘Nahuacára'ajeño huecá. Ajopana chaje huecá. Palá i'imacaño huecá. Uncá huamala chapú caje yajhué i'imacá. Uncá caja huamálaje ricá’, que napechu i'imajica nanacuhuá. \v 8 Marí que napechu i'imacale nanacuhuá, mana'í chiyoja namájica chapú caje yajhué cajrú. Cajrú caja nanaquiyana taca'ajica. Chapú caje yajhué namaje raú. Cajrú caja ina'uqué taca'ajeño me'epejí nacú rihuacajé. Quera'atani aú nacapichátaje pajimila. Tupana huajájeri necá. Piyuque hue'epica nacaje la'acana ricá; Paminá huani ricá.” \p \v 9 Quera'atani aú nacapichátaje ricá pajimila. Ajopana, nahuacára'ajeño, ajopana huacára'ajeño que, piyuque eja'ahuá chu i'imacaño, amájeño pajimila cára'aco. Raú neyaje. Necá a'aqueño nanacojó ricá pajimila huacára'ajeño puráca'alo. Rilanaquiya uncá nema'alá Tupana ja'apiyá. Na'aqué caja pajimila erúnajlo nacaje nahuátacare caje. Raú nácho'ota cajrú liñeru najluhua. Namaje pajimila cára'aco. \v 10 Jucaja ne'emajica reyá. Quero'ocajo nacú ne'emajica, namájicale najña'acá chapú caje yajhué panacu. Nemaje pajlocaca: “¡Meque chapú huani! Mana'í chiyó huani namaca chapú caje yajhué. Apú pajimila chaje ri'imacá, chuhua namaca chapú caje yajhué,” que nemájica rinacu pajlocaca. \p \v 11 Ñaqué caja le'ejepelaji minana iyájica, uncale na i'imalaje, huarúhua'ajeri le'ejepelaji naliyá. \v 12 Nahuarúhua'aque naliyá oro sereni caje, jipa capajé nojé, cahuemí nojé nejnehuá penaje. Perlas cahuemí nojé nahuarúhua'aque nala'ajohua penaje. Palá nojé a'arumacaji, ipurélucuni lajneri, seda, caje macá nahuarúhua'aque naliyá. Nahuarúhua'aque caja naliyá a'ahuaná pu'umé jamarí. Nacaje jenami palá nojé camejeri aími naquiyá la'acanami, caje macá nahuarúhua'aque caja naliyá. Nacaje, palá nojé a'ahuaná naquiyá la'acanami, caje macá nahuarúhua'aque naliyá. Nacaje pejru'uhuá sereni naquiyá la'acanami, nacaje pejru'uhuá naquiyá la'acanami; nacaje, palá nojé jipa naquiyá la'acanami, caje macá nahuarúhua'aque naliyá. \fig |src="HK00144B.TIF" size="span" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="REV 18.12" \fig* \v 13 Na'aqué caja najló palá rama a'ajona marí quele: canela, especias, a'ahuaná icá, mirra, caje. Na'aqué caja najló i'iracaje, cajmú jepepí inarí icha jalá, nacaje jilami, harina, trigo, jémana piracana, ohuéjana, cahuaruna, pe'iyojohua ja'apaca, caje macá na'aqué najló. Nahuarúhua'aque caja naliyá ina'uqué, nasápacaloje najhua'até mahuemiru penaje. Napechu minana caja ne'emacá. Marí que le'ejepelaji minana a'ajica najló nacaje. \v 14 Namájica aú pajimila capichaco, nemaje: “Caja palá nojé nacaje nahuátacare caje, capicharo naliyá. Cajrú que'iyapejé nacaje i'imaqueri re, palá nojé, cahuemí nojé caje. Caja ricapichó piyuqueja naliyá. Uncá ri'imalaje ñaqué caja,” que le'ejepelaji minana quemájica pajimila eruna nacú. \p \v 15 Le'ejepelaji minana jahuacátaqueño najluhua cajrú liñeru nacaje najló a'acana aú. Necá yuréjeño juca pajimila liyá. Quero'ocajo nacú ne'emajé, namájica aú najña'acá chapú caje yajhué panacu re. Cajrú neyájica pajimila eruna hua'até. \v 16 Nemaje: “¡Meque chapú huani nala'acá ca'ajnó! Apú pajimila chaje ri'imacá. Palá nojé a'arumacaji reruna a'ajica nanacuhuá. Ipurélucuni, querálucuni hua'até rilajnere i'imaqué palá nojé. Cajrú nala'ajohua pato'ojico na'arumacá nacú. Oro naquiyá la'acanami ri'imacá. Jipa, cahuemí nojé, huayajrú caje naquiyá la'acanami apú nala'ajohua i'imacá. Murehua caje, perlas naquiyana la'acanami i'imari namurehuane, nejnehuá penaje. \v 17-18 Marí caje capicharo naliyá piyuqueja mana'í chiyó,” que le'ejepelaji minana quemájica nanacu. \p Re cajrú huapuru, cajrú nojé i'ijnari juni jalomi acuhuá. Richu i'ijnacaño, richiyá sápajeño, quele amájeño caja cajrú ísa jácho'oco pajimila e'iyayá. Raú juca natajnó pajimila liyá. Namaca aú cajrú ricára'ataco, nemaje: “Uncá huani apú pajimila i'imalá richaje.” \v 19 Camu'ují napechu la'acó, a'acuhuaná naca'á nachó mu'upé. Nemá: “¡Meque chapú huani! Apú pajimila chaje ri'imacá. Rejé cajrú huapuru arúca'ajico. Huapuru minana jahuacátaqueño najluhua liñeru rejé i'ijnacana aú. Mana'í chiyoja piyuque nacaje capichaco naliyá,” que nemájica nanacu. \p \v 20 Mariruna i'imaño je'echú chu: Tupana le'ejena ina'uqué, Jesucristo huacára'acarena, Tupana puráca'alo ja'apátajeño, quele. Necajlo numá: Ipechu i'imá pu'ují, Tupana huajácale pajimila eruna, chapú nala'acare icá chona. \p \v 21 E nomá Tupana hua'ateje je'echú chiyaje, jácho'otaca jipa cajruni. Ejomi rica'á ricá juni jalomi acojé. E rimá: “Ñaqué caja pajimila capichájico ilé nemacare nacú: ‘Apú pajimila chaje ricá’. Uncá caja ri'imalaje piño. \v 22 Uncá atanícaje, yáleje caje i'imalaje rehuá reyá a'ajná ño'ojó. Guitarra caje nacú huara'acana, quehuirí caje chojé apho'ocana, luhuiluhuí chojé apho'ocana uncá caja i'imalaje reyá a'ajná ño'ojó. Uncá caja nacaje nacú sápajeño i'imalájeño re rihuacajé. Uncá caja nacaje tojro'ojeño i'imalájeño re rihuacajé. \v 23 Uncá caja nacamaré amálajo piño re. Uncá caja nahuá'acalajo pajhua'atéchaca re. Le'ejepelaji minana, re i'imajícaño, chá'ataqueño ajopana le'ejepelaji minana eja'ahuá chu i'imacaño. Nacaje a'acana aú nachá'ataque necá. Cajrú nahue'epica lahuícho'ocaje la'acana nacojé rehuá. Raú napajlaque ina'uqué hua'até, napechu i'imacá piyá caphí Tupana chojé,” que Tupana hua'atéjeri quemacá. \p \v 24 Cajrú Tupana huajájica pajimila eruna, nenócale Tupana le'ejena ina'uqué, ripuráca'alo ja'apátajeño, quele. Piyuque Tupana le'ejena ina'uqué nenócarena eja'ahuá chu i'imacá, pachá rihuajaje necá. \c 19 \p \v 1 Marí caje ejomi noma'á napuráca'alo ja'acó majó caphí huani je'echú chiyá. Iqui'iruna huani ina'uqué pura'acó mejé que rema'acó nojló. Pajñacánija nemacá marí que: \q1 “Palani huani Tupana. \q1 Ricá i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. \q1 Ricaja calé hue'epiri piyuqueja nacaje la'acana nacojé. \q1 Palani caja rinacu pura'acano palá. \q1 \v 2 Nala'acare pu'uhuaré loco'opáneje rihuajá ina'uqué. Palá rila'acá raú. \q1 Caja ricapichata pajimila eruna. Napuráca'alomi jimaje cajrú ina'uqué, eja'ahuá chu i'imacaño, pajno'otaño napéchuhua Tupana liyá. \q1 Cajrú napichátaca ina'uqué pechu napuráca'alo aú. Nenoca pachá Tupana le'ejena ina'uqué, Tupana huajari necá richona,” que nemacá. \p \v 3 E nemá piño caphí huani marí que: \q1 “Palani huani Tupana. \q1 Pajimila nemacare nacú: ‘Apú chaje ricá’ que, e'iyayá isa jácho'ojero. Ñaqueja rácho'ojico reyá,” que nemacá. \p \v 4 E caja veinticuatro peñahuilana, pa'u quele cajmuruna, quele láma'año najimá aú Tupana nacojé. Ñáca'ajori chu riyá'aco ejé najláma'o rinacojé. E nemá: \p “Ñaqué ricá. Palani huani Tupana.” \s1 Tupana I'irí huá'acaco yucuna marí: \p \v 5 E Tupana i'imacá eyá puráca'aloji jema'acó. Rimá: \p “Tupana huátaca que la'acáñojlo numá: Ipura'ó palá Tupana nacú. Rihuátaca que la'acaño naquiyana i'imaño ajopana chaje. Ajopana inaquiyana i'imaño ajopana ja'apejé. Icá piyuqueja pura'ajeño palá Tupana nacú,” que puráca'aloji jema'acó najló. \p \v 6 E noma'á piño napura'acó. Cajrú huani ina'uqué puráca'alo que rema'acó nojló. Cajruni jipa mejé que, pichaní mejé que napuráca'alo jema'acó nojló. Pajñacani nemacá: \q1 “Palánija Tupana. Paminá huani ricá. \q1 Piyuque la'ajeri caja ricá. \q1 Huapechu i'imacare chojé caphí ricá. Huahuacára'ajeri caja ricá. \q1 \v 7 Ñaquele i'ijná, huala'achí pu'ují huapéchuhua rinacu. \q1 Palá huapura'ajico palá rila'acare huecá nacú. \q1 Caja chuhua riphicha rená chojé, Tupana I'irí huá'acacoloje penaje. \q1 Caja lamá'ataquejami ri'ihuapaniperu ripé. \q1 \v 8 Caja ra'á rojló palá nojé a'arumacaji, mapisaru huani ri'imacá. \q1 Sereni que ramaco. Marí ra'á rojló, ro'ocáloje runacuhuá penaje,” que nemacá. \p Palá Tupana le'ejena ina'uqué la'acare, que quemacánaca ricá palá nojé a'arumacaji, ro'ocare runacuhuá. \p \v 9 E Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, quemari piño nojló: \p —Pilana'á papera chojé marí que: Pu'ují péchuruna necá, Tupana quemacárena nacú, ne'emacáloje rejo penaje, namácaloje Ri'irí huá'acaco penaje. \p Tupana hua'atéjeri quemari piño nojló: \p —Tupana puráca'alo marí numacare pijló, quehuácaje ricá —que rimacá nojló. \p \v 10 E nujláma'o ri'imá nacojé, nupechu i'imacale pu'ují rinacu. Aú rimá nojló: \p —Pila'aniya ilé que nucá. Nacaje la'ajeri nucá Tupánajlo. Picá que caja nucá; pinaquiyana queja caja nucá. Caphí péchuruna icá Jesucristo puráca'alo chojé. Pipechu i'imá pu'ujija Tupana nacú, eyá nunacu uncá pipechu i'imalaje pu'ují —que rimacá nojló. \p Tupana puráca'alo ja'apátajeño ja'apátaño Jesucristo puráca'alo i'imacá, napechu i'imacare chojé caphí puráca'alo na'apata ajopánajlo. \s1 Apú ja'apaca cahuarú jareni nacú yucuna marí: \p \v 11 E nomá je'echú me'etaco. Re nomá pajluhuaja cahuarú jareni tára'aco. Rihuajlé chu apú yá'aro. Nacaje Rimacare Nacu Que La'ajeri Ricá, que na'acá rií. Apú rií i'imari Quehuácaje. Quehuaca quemacá ricá. Marí que na'acá rií, palá rihue'epícale ina'uqué huajácana pu'uhuaré nala'acare chona. Pu'uhuaré la'acaño hua'até nócajero caja ricá. \v 12 Cahuarú nacú ja'apájeri ijlú amaro quera'atani que. Cajrú ripútena i'imacá rihuíla'aru nacú. Rií caja i'imari lana'aquéjami rinacu. Uncá na calé hue'epiri, ricaja calé paminá hue'epiri ricá. \v 13 Cajrú caja jirá caje i'imari ra'arumacá e'iyá. Tupana Puráca'alo, que na'acá rií, cahuarú nacú ja'apájeri ií. \v 14 Rijhua'atéjena surárana i'imaño cajrú. Rápumi chu na'apá cahuaruna nacú. Jaré nacuruna cahuaruna ne'emacá, nacú na'apá. Jaré nojé huánija rijhua'atéjena a'arumacá i'imacá. Palá nacurí, uncá pisá i'imalá ri'imacá. \v 15 Nahuacára'ajeri numá chiyá sajalu caje jeño'orí puhue'ení. Ricá aú richá'ataje ajopana, ajopana te'eré que eruna. Rihuacára'aje necá caphí huani. Namaje Tupana yuchá yajhué. Yurí huani ri'imajica najhua'até, uncá pacha nema'alá ra'apiyá. Cajrú Tupana yúcha'ajico nachá raú. \v 16 Ra'arumacá nacú, ritajné nacú hua'ató lana'aquéjami i'imacá. Marí que rimacá: “Ajopana huacára'ajeño chaje ricá. Paminá huani i'imacá ricá.” \p \v 17 E nomá Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, tára'aco camú chu. E rahuíyo'o caphí huani. Piyuque huayúnajlo rimá marí que: “Chuhuá jahuacó, ajñachi a'ajnehuá Tupana a'acare ijló. \v 18 Chuhua i'ijná, ajíchachi piyuque ina'uquénami chuna i'ími, nahuacára'ajeñomi chuna i'ími, surárana huacára'ajeñomi chuna i'ími, suráranami chuna i'ími, cahuarúnami chuna i'ími, nanacu ja'apájeñomi chuna i'ími hua'ató ajñácaloje penaje numá ijló. Mahuemiru ajopana hua'até sápajeñomi chuna ne'iyajena i'imacá. Ajopana ina'uqué chaje i'imacáñomi chuna ne'iyajena i'imacá. Ajopana ja'apejena ne'iyajena i'imacá. Necá caje i'ími ajñaje piyuque,” que rimacá huayúnajlo. \p \v 19 E nomá ilé camejeri caje. Piyuque ina'uqué, eja'ahuá chu i'imacaño huacára'ajeño hua'até ri'imacá. Nale'ejena surárana i'imaño caja re najhua'até, nenócacoloje jareni cahuarú nacú ja'apájeri, rijhua'atéjena, quele hua'até penaje. \p \v 20 E caja netá ilé camejeri caje cha. Quéchami piño napataca ricá, quemaqueri rinacuhuá: “Tupana puráca'alo ja'apátajeri nucá.” Majopeja ripajlájica rinacuhuá. Rila'aqué caja cajrú nacaje uncá meño'ojó iná la'alare. Ilé camejeri caje ahua'á rila'ajica ñaqué i'imajica. Raú ripajlaque cajrú ina'uqué hua'até. Ilé camejeri caje le'ejé lana'aquéjami nacú i'imacárena ne'emacá, ripajlá hua'até i'imacá. Pu'ují péchuruna ne'emacá camejeri jenami, nala'acare i'imacá nacú. Queleruna hua'até ripajlá i'imacá. Napatá ilé camejeri. Napatá caja ilé quemari rinacuhuá majopeja: “Tupana puráca'alo ja'apátajeri nucá” que. E naca'á necá, iyamá cajmuya quera'atani cajruni chojé. Cajruni caésa que ricá. Azufre aú lucúna'aco ricá. Ricá chojé naca'á ne'emacá. \v 21 Cahuarú nacú ja'apájeri capichátari caja najhua'atéjena surárana. Sajalu jeño'orí rinuma chiyá aú ricapichátaca necá. Ripuráca'alo aú ja ricapichata necá. Ejomi huayuna piyuque iphaño natami ajñaje. Namano'ocá ejé najñá piyuqueja ne'ími. \c 20 \s1 Mil jarechí yucuna marí: \p \v 1 E nomá Tupana hua'atéjeri huitúca'aca je'echú chiyá. Chahui i'imari ricapi cajrú nojé curete hua'até. Ulahuí uncá tajnáca'aru i'imalá me'etájona ri'imacá. \v 2 E ripatá Jiñá Chi'ináricana, na'acare ií lánahuaru caje, jeí chi'ináricana, que rií. Eja'ahuá queño'ocó huacajé ri'imacá. Ricá Jiñá Chi'ináricana ripatá. Quéchami repo'otaca ricá. Riyurí ricá jepo'otáqueja mil jarechí quetana. \v 3 Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, ca'arí ricá ulahuí matajnáca'aru chojé, rejé ritá richá. Richahuíña'a richá. Ejomi richúta'a rinumaná. Marí que ritacá rapu, ripajlaca piyá ina'uqué eja'ahuá chu i'imacaño hua'até. Riyureje ricá richu mil jarechí quetana. Ejomi rijme'etaje richaya, rácho'ocoloje richiyá penaje, ri'imacáloje marí eja'ahuá chu mequetánaja penaje. \p \v 4 Ejomi nomá cajrú ñáca'ajori pitacó. Ne'emacánana penaje ri'imacá. Richu ina'uqué yá'año. Necá quemaño ajopana ina'uqué nacú méqueca nala'acana nacaje nala'acare jimaje. Ricá penaje Tupana a'arí ne'emacá. Nomá caja ajopana ina'uqué nenócarena péchumi re. Na'apátaque Jesucristo puráca'alo ajopánajlo, ajopánajlo que. Quehuácaje puráca'aloji, Tupana puráca'alo, na'apátaque. Jimaje nenoque ne'emajica. Uncá napechu i'imaqué pu'ují camejeri caje nacú; uncá caja napechu i'imaqué pu'ují renami nala'acare rinacojé nacú; uncá caja nahuátaque ilé camejeri caje le'ejé lana'aquéjami i'imacá nayáte'ela nacú, napulá nacú hua'até. Marí cajena ne'emacá, nenó i'imacá. Necá penájenami macápo'oño i'imacá. Ejomi ne'emá Jesucristo ja'apiyá huacára'ajeño mil jarechí quetana. \v 5 Tupana macápo'otari necá ajopana caja taca'acaño tucumá i'imacá. Ajopana caja taca'acaño uncá jo'ó macápo'olaño rihuacajé. Mil jarechí ja'apájica ejomi namacápo'ojo piño napumí chuhuá. \v 6 Pu'ují ajopana tucumá macápo'ojeño pechu i'imajica raú. Tupana le'ejena huani ne'emajica; uncá ne'emalaje Tupana liyá cupáquejanami que quera'atani chojé. Tupana, Jesucristo, quele hua'até nala'ajica nacaje. Na'apiyá nahuacára'aje ina'uqué mil jarechí quetana. \v 7 Mil jarechí ja'apaca ejomi rijme'etaje piño Jiñá Chi'ináricana chaya, rácho'ocoloje piño ulahuí matajnáca'aru chiyá penaje. \v 8 Ejomi ri'imajé piño pajlácaje nacú. Ripajlájica piyuque ina'uqué, eja'ahuá chu i'imacaño, hua'até, ajopana hua'até, ajopana hua'até que. Gog te'eré, Magog te'eré e i'imajícaño hua'até ripajlaje. Chapú péchuruna Tupana nacú ne'emajica. Jiñá Chi'ináricana jahuacátajeri necá, nenócacoloje penaje. Iqui'iruna huani ne'emajica, que'epé i'imacá juni jalomi turená que caja íqui'iruna ne'emajica. \v 9 Piyuque nate'eré eyájena jahuacájeño Israelmi chu laquénami te'eré nacú. Netaje pajimila Jerusalén cha. Tupana huátacare ricá pajimila. Netaje richá, nacapichátacaloje ricá penaje. E'iyonaja quera'atani ja'ajero je'echú chiyá nachá. Ricá aú chapú Tupana nacú péchuruna capichájeño. \v 10 Ejomi rica'ajé Jiñá Chi'ináricana quera'atani chojé. Azufre aú rilucúna'aco. Caésa cajruni que ricá. Ina'uqué hua'até pajlájeri ricá. Caja naqui'ichami richojé ilé camejeri caje apú hua'até, quemájica rinacuhuá majopeja: “Tupana puráca'alo ja'apátajeri nucá,” que. Re najña'ajé rijhua'até chapú caje yajhué panacu hue'echú quetana, lapí quetana hua'até. Marí que ne'emajica re matajnaco. \s1 Tupana quemájica piyuqueja ina'uqué nacú meque nala'acana i'imajica yucuna marí: \p \v 11 E nomá pajluhuaja ñáca'ajori cajruni. Jareni ri'imacá. Nahuacára'ajerijlo penaje ri'imacá. Nomá caja richu yá'ajero yá'aco richu. E nomá eja'ahuá, je'echú hua'até capichaco sujhuí queja rahua'ayá. Uncá ramalo reyá a'ajná ño'ojó. \v 12 E nomá caja taca'acaño tára'aco rijimaje, ilé yá'aro nahuacára'ajeri ñáca'ajori chu jimaje. Piyuqueja necá tára'año rijimaje. Ajopana chaje i'imacaño, ajopana ja'apejé i'imacaño, quele necá tára'año rijimaje piyuqueja. E caja rijme'etá ripapérane, apú papera hua'até. Necá ií i'imari lana'aquéjami richu; necá i'imajeño rijhua'até matajnaco. Apú quemari caja taca'acaño nacú meque nala'acana. Ripapérane chu nanacu quemacana i'imari. Meque nala'ajica marí eja'ahuá chu ne'emaqué huacajé loco'opáneje rila'ajica necá palá. \v 13 Juni jalomi acú caja taca'acaño i'imaño. Necá caja tára'año rijimaje. Caja taca'acaño, uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá, péchumi i'imari napucuna chu. Necá caja tára'año piño rijimaje. Necá, uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá, péchumi i'ijnari apú napucuna chojé. Re piyuque caja taca'acaño tára'año rijimaje. Ejomi rimá nanacu méqueca nala'acana; méqueca nala'ajica marí eja'ahuá chu ne'emaqué huacajé, loco'opáneje rihuajaje necá. \p \v 14 E Tupana ca'arí pu'uhuaré la'acaño péchumi apucuna quera'atani cajruni chojé. Richojé caja rica'á taca'acaje. Caésa cajruni que ricá quera'atani. Marí cajé aú nacapichó piño Tupana liyá. \v 15 Apú papera chu ina'uqué ií i'imari lana'aquéjami. Necá i'imajeño matajnaco Tupana hua'até. Uncachu neí i'imalá lana'aquéjami apú papera chu, naca'á necá cajruni quera'atani chojé. \c 21 \s1 Huajé je'echú, huajé eja'ahuá, quele yucuna marí: \p \v 1 Caja je'echú, eja'ahuá pamineco i'imacare capicharo. Ñaqué caja juni jalomi capichaco rijhua'até i'imacá. Pumí chiyó nomá huajé je'echú, huajé eja'ahuá hua'até. \v 2 E nucá, Juan, amari Tupana le'ejé pajimila huitúca'aca je'echú chiyá Tupana i'imacá eyá. Jerusalén rií. Lamá'ataquejami que ri'imacá najló. Nahuacaco huacajé ri'ihuapaniperu lamá'atayo rocó palá huani ripé. Ñaqué caja ricá pajimila i'imacá lamá'ataquejami que najló. \v 3 E noma'á apú quemacá caphí marí que Tupana i'imacá eyá: “Iyacá'o. Chuhua Tupana i'imajica ina'uqué hua'até. Rile'ejena ina'uqueja ne'emajica. Tupana yuréjero caja najhua'ateja. \v 4 Tupana jalácajeri nejlú chiyá nejlú jalá. Uncá taca'acaje i'imalaje re najló. Uncá caja namálaje chapú caje yajhué; uncá caja neyálaje; uncá caja namálaje quehuini yajhué. Uncá ri'imalaje júpimi ri'imacá eja'ahuá chu que caja,” que rimacá. \p \v 5 E ricá, yá'acaro ñáca'ajori chu, quemari: “Chuhua nula'ajica piño nacaje piyuque huajé.” \p E rimá piño nojló: \p —Pilana'á marí papera chojé. Quehuácaje nupuráca'alo, ina'uqué pechu i'imacáloje caphí richojé penaje. \p \v 6 E rimá piño: \p —Caja. Nucá queño'ótari piyuqueja nacaje i'imacá; nucá caja tajátajeri piyuqueja nacaje caja penaje. Núru'upi chu macára'atajeño huátaño juni i'iracana. Huátaño najluhua cajmuchaji ñaqué caja, no'ó najló ricá, ne'emacáloje matajnaco nujhua'até penaje. Majopeja no'ocá ina'uquejlo ricá; uncá rihuemí i'imalá. \v 7 Nucá quemari caphí nochojé tára'ajeñojlo, ne'emacáloje nuyani que raú penaje. Caphí napechu i'imacare chojé caja nucá. Marí que ricá najló uncá jácho'olajeño nupuráca'alo ja'apiyá jema'acana chiyajlo. \v 8 Eyá ajopánajlo ri'imajica chapú. Marí que i'imacaño ne'emacale pachá, ri'imajé najló chapú: ina'uqué piyá quero'ojeño, uncá caphí cale péchuruna Tupana chojé; uncá ina'uquélaruna; ina'uqué nójeño; namanaicho la'ajeño pajhua'atéchaca; lahuícho'ocaje la'ajeño; lejñácaje la'ajeño; pu'ují péchuruna nacaje jenami nacú, nemacare nacu: “Huachi'ináricana ricá” que; piyuque pajlácachina. Marí que i'imacaño i'imajeño cajruni siyá chu. Azufre aú lucúna'aco ricá. Marí que nacapichájico piño Tupana liyá. \s1 Huajé Jerusalén yucuna marí: \p \v 9 E pajluhuaja Tupana hua'atéjeri, je'echú churí, iphari nunacu. Iyamá cuhuá'ata quele, maapami que nomácarena naquiyana ri'imacá. Chiyela i'imacare nacapi que, nala'acáloje chapú eja'ahuá chu i'imacaño raú penaje. Pajluhuaja nanaquiyana iphari nunacu, rimá nojló: \p —Pi'ijná nujhua'até, nuya'achíyachi pijló Ohueja I'irí yajalo i'imajícayo —que rimacá nojló. \p \v 10 E Tupana hua'ateje, je'echú churí, huá'ari nupechu cajruni huani ipuré ejo. Yenoje ri'imacá. Ricá naquiyá riya'atá nojló pajimila Jerusalén, Tupana le'ejé ricá pajimila. Nomá ricá huitúca'aca je'echú chiyá, Tupana eyá. \v 11 Cajrú mejáma'atani Tupana le'ejé i'imacá rinacu. Jipa, cahuemí nojé huani que nomaca ricá. Cahuemí nojé jipa ií jaspe, ricá que ri'imacá. Jamára'apani, cristal que nomaca ricá. \v 12 Corral cajruni, yenuhua, chipúca'ari rinacojé. Jipa naquiyá la'acanami ri'imacá. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele rinumaná i'imacá apú eyá, apú eyá que. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele caja Tupana hua'atéjena, je'echú churuna, tára'año rinumaná rihua'aphena penaje. Rinumaná nacú lana'aquéjami i'imari. Israelmi chu laquénami a'ajútayami chuna ií i'imari lana'aquéjami rinacu. \v 13 Hueji queleno huánija rinumaná i'imacá. Camú jeño'ocá ejo pitá hueji quele rinumaná i'imacá. Eyá ripara'alá chojé pumitá i'imari hueji quele caja yacá'aro. Eyá apojó pitá, ripara'alá chojé pumitá hueji quele caja rinumaná yacá'aco. Camú yá'aco ejo pitá hueji quele caja rinumaná yacá'aro. \v 14 Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele jipa to'oró corral ja'apihuá. Jesucristo huacára'acarena ií i'imari lana'aquéjami rinacu. \p \v 15 Tupana hua'atéjeri, pura'acó nujhua'até i'imacá, ña'arí pajimila huapherecha jená. Oro naquiyá la'acanami ri'imacá, rijña'acare aú rená. Rijña'á caja corral jená, rinumaná jená hua'até. \v 16 Rejenohuánija pajimila chita i'imacá. Camíta'achi que ri'imacá. Rená ña'ajona aú Tupana hua'atejeri ña'arí rená. Dos mil doscientos quilómetros quetana rihuapherecha i'imacá, ñaquetana caja yenuca ri'imacá. \v 17 Rijña'á caja corral yenuca jená. Sesenta y cuatro metros quetana yenójeca ri'imacá. Quetana rená ña'acó rile'ejé rená ña'ajona aú. \v 18 Jipa, palá nojé naquiyá la'acanami, corral i'imacá. Jaspe jipa ií. Oro huani naquiyana la'acanami pajimila i'imacá. Jamára'apani que ramaco huíluru que. \v 19 Palá nojé jipa, cahuemí nojé pato'oró jipa nacú, corral ja'apihuá to'ocó nacú. Ripalacha penaje ri'imacá, palá ramaco raú. Marí jipa ií, to'oró ra'apihuá: jaspe, apú zafiro, apú ágata, apú esmeralda, \v 20 apú crisoprasa, apú jacinto, apú caja penaje ií amatista. \v 21 Re nacaje cahuemí nojé, rií perla. Ricá huánija i'imari rinumaná itájona apú, apú que. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele rinumaná i'imacá. Pajlúhua'alano huánija perla i'imari rinumaná itájona. Pajimila e'iyohuá iñe'epú to'oró, oro naquiyá la'acanami ri'imacá; jamára'apani, huíluru que ramaco. \p \v 22 Uncá nomala re Tupana ñacaré, ina'uqué i'ijnatácaloje napéchuhua Tupana nacú richu penaje. Tupana, Ri'irí Jesucristo, quele i'imaño re. Ñaquele uncá Tupana ñacaré i'imalá. Piyuque la'ajeri Tupana, Nahuacára'ajeri caja ricá. \v 23 Uncá caja camú, queri, caje i'imalá re. Uncá na penaje calé ricá, Tupana i'imacale mejáme'etani najló. Ri'irí i'imari nacamaré queja. \v 24 Ina'uqué, ajopana te'eré eyájena, ajopana te'eré eyájena que amájeño ricamaré chojé. Piyuque ajopana, ajopana que huacára'ajeño i'ijnatájeño nacaje palá nojé, cahuemí nojé rejo. \v 25 Pajimila numaná yuríjico me'etáqueja hue'echú quetana. Uncá netálaje ricá, uncale lapí i'imalaje re. \v 26 Palá nojé nacaje ajopana, ajopana que capi i'imajica, ne'ejnataje ricá pajimila ejo. \v 27 Uncá ne'ejnatálaje nacaje pu'uhuareni rejo. Uncá caja pu'uhuaré la'acaño, uncá ina'uquélaruna, cajena i'imalájeño re. Uncá caja pajlácachina i'imalájeño re. Caja Tupana lana'arí ina'uqué ií Ri'irí papérane chu, ne'emacáloje matajnaco rijhua'até re penaje. Necaja calé i'imajeño re. \c 22 \p \v 1 E Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, ya'atarí nojló juni, iná cajmuchá a'ajona penaje ricá. Jamarani huani ri'imacá, cristal que jamaraca ri'imacá. Tupana i'imari Ri'irí hua'até. Re ripomi i'imacá. \v 2 Iñe'epú i'ijnari pajimila ihuami chuhuá. Ricá iñe'epú ihuami chu juni to'ocó pe'iyohuá. Iyama pumitano riturenó a'ahuaná lapa'acó. Iná cajmuchá a'ajona caja ricá a'ahuaná. Queri queja rarúca'aca. Ripaná i'imari pusana, ajopana, ajopana que i'imacáloje peyajhuéruna raú penaje. \v 3 Uncá Tupana yerúca'ala nacaje chaje ricá pajimila e'iyá, palánija nacaje i'imacale re. \p Tupana i'imajeri nahuacára'ajeri Ri'irí hua'até. Pu'ují rijhua'atéjena pechu i'imajica nanacu re. \v 4 Namaje ricá. Rií i'imajeri lana'aquéjami napulá nacú. \v 5 Uncá lapí i'imalaje re, uncá caja camú i'imalaje re, uncá caja nacamaré i'imalaje re; uncá na penaje calé ricá najló, Tupana i'imajícale mejáma'atani que najló re. Nahuacára'ajeri ricá. Rijhua'atéjena huacára'ajeño i'imajeño caja rijhua'até. Matajnaco ne'emajica rijhua'até. \p \v 6 E Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, quemari piño nojló: \p —Quehuácaje marí puráca'aloji, iná a'acáloje iná nacojó ricá penaje. Tupana a'arí Ripechu ripuráca'alo ja'apátajeñojlo. Ripenájemija caja Tupana huacára'ari nucá majó, numacáloje ra'apiyá jema'ajéñojlo méqueca ri'imajica mequetana i'imajemi penaje —que rimacá nojló. \p \v 7 Rimá piño nojló. Marí que Jesús quemacá: \p —Jema'á. Mequetana i'imajemi nucá iphájeri ca'ajnó. Palani ri'imajica najló, a'añó nanacojó marí puráca'aloji. Marí papera chu lana'aquéjami quemari nacaje i'imajícare nacú —que rimacá. \p \v 8 Nucá, Juan, jema'arí méqueca nemacá. Nomá caja nacaje i'imajícare ya'atacó nojló. Marí cajé aú nujláma'o Tupana hua'atéjeri ji'imá nacojé, nupechu i'imacale pu'ují rinacu. Ricá ya'atarí nojló nacaje nomácare i'imacá. Aú nujláma'o ri'imá nacojé. \v 9 E rimá nojló: \p —Pila'aniya ilé que nucá. Nacaje la'ajeri nucá Tupánajlo. Picá, que caja nucá. Tupana puráca'alo ja'apátajeño, marí papera puráca'alo a'acaño nanacojó, quele naquiyana caja nucá. Ñaquele pipechu i'imá pu'ujija Tupana nacú, uncá nunacu calé —que rimacá nojló. \p \v 10 —Pimicho'otániya ajopana liyá marí puráca'aloji. Nacaje i'imajícare nacú quemacana ricá. Mequetana i'imajemi ri'imajé marí puráca'aloji quemacá que. \v 11 Riphájica ee rená chojé, pu'uhuaré la'ajeño i'imajeño caja queja pu'uhuaré la'ajeño. Uncá ina'uquélaruna i'imajeño caja queja uncá ina'uquélaruna. Palá la'acaño i'imajeño caja queja palá la'acaño. Tupana ja'apiyá i'imacaño i'imajeño caja queja Tupana ja'apiyá i'imacaño —que rimacá nojló. \p \v 12 Rimá piño, marí que Jesús quemacá: \p —Jema'á. Mequetana i'imajemi nucá i'ijnajeri piño ca'ajnó eja'ahuá nacojé. Nujña'ajé nujhua'ató nacaje ina'uqué la'acare huemí. No'ojé najló rihuemí. Nacaje nala'acare loco'opáneje no'ojica najló rihuemí pajluhuano, pajluhuano que. \v 13 Nucá queño'ótari piyuqueja nacaje eja'ahuá chu i'imacare. Ñaquele nucá caja tajátajeri caja piyuqueja ricá —que rimacá. \p \v 14 Pu'ují péchuruna necá, yuriño naliyó pu'uhuaré nala'acare, palá péchuruna ne'emacáloje reyá penaje. Necá ajñájeño a'ahuaná icha naquiyana, a'acare inajlo cajmuchaji, iná i'imacáloje matajnaco raú penaje. Necá caja i'imajeño pajimila nacú je'echú chu i'imacare. \v 15 Eyá marí que i'imacaño uncá i'imalájeño ricá pajimila nacú: lejñacaje la'ajeño; namanaicho la'ajeño pajhua'atéchaca; ina'uqué nójeño; quele uncá i'imalájeño rejo. Pu'ují péchuruna nacaje jenami nacú nemacare nacú: “Huachi'ináricana ricá” que, necá caja uncá i'imalájeño rejo. Pajlácachina uncá caja i'imalájeño rejo. Marí cajena uncá i'imalájeño Tupana hua'até. \p \v 16 E rimá piño nojló: Marí que Jesús quemacá: \p —Nucá, Jesús huacára'ari nujhua'atéjeri, je'echú chiyá, ri'imacáloje nacaje i'imajícare yucuna ijló penaje. No'opiyá jema'ajéño jahuacaño apalá chojé, apalá chojé que, necajlo riyucuna yuréjero. Nu'umaqué eja'ahuá chu huacajé: “Davidmi chu laquemi ricá” que nemájica nunacu. Nucá a'arí ina'uquejlo huajé i'imacaje —que rimacá. \p \v 17 Tupana Pechu, Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño, quele quemaño Jesucrístojlo: “Majó pi'ijná.” Imá ñaqué caja rijló, que numacá marí puráca'aloji jema'ajéñojlo. \p Núru'upi chu macára'ataño huátaño juni i'iracana. Ñaqué caja ihuátajica ee Jesucristo liyá cajmuchaji, iquejá'a riliyá ricá, ra'achí ijló ricá. Raú i'imajé matajnaco rijhua'até. Majopeja ra'ajica ijló ricá, uncá rihuemí i'imalaje. \p \v 18 Nucá, Juan, quemari marí puráca'aloji jema'ajéñojlo: ¡Pa! Apiyácaniya marí puráca'aloji. Uncá quemalájeño richuhuá rinacu, necá apichátajeño cari ripuráca'alo lana'aquéjami. Pachá namaje chapú caje yajhué rimacare nacú marí papera chu que. \v 19 Uncá ja'apátalajeño ajopánajlo piyuque rimacare nacú marí papera chu, uncá i'imalájeño matajnaco Tupana hua'até rile'ejé pajimila e. Marí papera chu rimá ricá pajimila nacú. \p \v 20 Jesucristo amari marí puráca'aloji. Ricá quemari: “Que jo'ó ricá. Mequetana i'imajemi nucá i'ijnajeri ca'ajnó.” \p Ñaqué ricá. “Pi'ijná majó,” que numacá pijló, Huahuacára'ajeri Jesucristo. \p \v 21 Nuhuata piyuque icá i'imacá palá Huahuacára'ajeri Jesucristo palamane aú. Caja quetana riyucuna.