\id MRK - Yucuna NT -Colombia 2011 (DBL -2013) \h SAN MARCOS \toc1 San Marcos \toc2 Marcos \toc3 Mr \mt1 SAN MARCOS \is1 Introducción: \ip Piyuque ina'uqué hue'epícaloje mecajeca Jesucristo i'imacá penaje, San Marcos lana'arí riyucuna papera chojé i'imacá. San Pedro liyá ca'ajná rema'á riyucuna palá i'imacá. Ricá i'imari Jesucristo ja'apiyatéjena naquiyana i'imacá. Riliyá San Marcos jema'arí riyucuna i'imacá. Rejomi rilana'á riyucuna papera chojé, riyurícoloje ajopánajlo, ajopánajlo que penaje. \c 1 \s1 Juan bautizar la'ajeri iphaca Tupana yucuna i'imajé najló yucuna marí: \r (Mt 3.1-12; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28) \p \v 1-2 Marí yucu, Jesucristo yucuna. Palani huani riyucuna, Tupana la'acale iná palá ripalamane aú. Tupana I'irí huani ricá, Jesucristo. Palani huani riyucuna. Júpimi uncá chiyó riphá majó marí eja'ahuá nacojé i'imacá, apú queño'orí riyucuna i'imacana ripiyá. Rií i'imari Isaías. Tupana puráca'alo ja'apátajeri ri'imacá. Júpimi, uncá chiyó Tupana huacára'a Ri'irí majó marí eja'ahuá nacojé i'imacá, ri'imá rijló riyucuna. Marí que Isaíasmi chu lana'acá riyucuna: \q1 Nuhuacára'aje apú ina'uqué pitucumá, ri'imacáloje piyucuna ina'uquejlo penaje. \q1 Ricá quemájeri najló, nalamá'atacaloje napéchuhua pijló pipé penaje. \q1 \v 3 Nema'ajé pajluhuaja ina'uqué jahuíyo'oca pu'uteni meñaru chu. \q1 Marí que rimájica ina'uquejlo: “Chuhua ilamá'ataca ipéchuhua palá Huahuacára'ajerijlo. \q1 Ipajno'otá caja ipéchuhua pu'uhuaré ila'acare liyá,” que rimájica najló. Marí que Tupana i'imacá Ri'irijlo Juan yucuna, uncá chiyó Juan i'imá. \p \v 4 E caja ehuaja rimacare nacú iphari rená chojé. Juan i'imari i'imacá. Ri'ijná pu'uteni meñaru chojé. Re rila'aqué bautizar ina'uqué naquiyana. Ri'imaqué Tupana yucuna najló, marí que rimájica najló: \p —Chuhua ipajno'otá ipéchuhua Tupana ejo, pu'uhuaré ila'acare liyá, imanaicho ila'acare liyá. Raú Tupana amájero ichaje pu'uhuaré ila'acare liyá. Ejomi nula'ajé bautizar icá —que rimájica najló. \p \v 5 Piyuque ina'uqué, Judea te'eré e'iyohuá i'imajícaño, i'ijnaqueño ripuráca'alo jema'ajé. Ñaqué caja pajimila Jerusalén e i'imacaño i'ijnajica rejo. Re nema'aqué ripuráca'alo. Eyá ne'emajica ee pu'uhuaré nala'ajícare yucuna Tupánajlo, Juan la'aqueri bautizar necá juni Jordán acojé. \p \v 6 Juan a'arumacá i'imari camello chijné naquiyá la'acanami. Rihuachaphila i'imari camejeri ímami naquiyá la'acanami. Ra'ajné i'imaqueri caja'ayuna caje, munumunú jalá caje. \v 7 Tupana yucuna ri'imaqué ina'uquejlo, rimaqué najló: \p —Nopumí chojé apú iphájeri. Iqui'i huani nuphácare ja'apí ricá, nuchaje huani ri'imacale. \v 8 Nucá la'arí bautizar icá juni aú, eyá ricá a'ajeri ina'uquejlo Tupana Pechu. \s1 Juan la'acá bautizar Jesucristo yucuna marí: \r (Mt 3.13-17; Lc 3.21-22) \p \v 9 Juan i'imacá pu'uteni meñaru chu huacajé, Jesús jácho'oro pajimila Nazaret eyá, ri'ijnacáloje Juan chaje penaje. E caja ri'ijná, iphari Juan nacú. Re Juan la'arí bautizar ricá juni Jordán acojé. \v 10 Rila'acá bautizar ricá ejomi Jesús jácho'oro junápiya. Ejéchami riyacá'aco je'echú chojé, amari je'echú je'echataco. Ricá chiyá ramá Tupana Pechu huitúca'aca ají que majó. Túcu'uchi huitúca'aca nacaje nacojé que rihuitúca'aca ají que Jesús nacojé. \v 11 Ejéchami Tupana quemacá marí que rijló je'echú chiyá: \p —Picá Nu'urí. Iqui'ija nuhuátacare picá. Pu'ují huani nupechu pinacu —que rimacá Jesusjlo. \s1 Jiñá Chi'ináricana huátari Jesús e'iyajé ca'átacana, rila'acáloje pu'uhuaré penaje. Marí riyucuna: \r (Mt 4.1-11; Lc 4.1-13) \p \v 12 Rila'acá bautizar ri'imacá ejomi Tupana Pechu huacára'ari Jesús ya'ajnaje pu'uteni meñaru chojé. Aú ri'ijná rejo. \v 13 Re ri'imá ricoja iyamá ina'uqué le'ejé que cala quetana. Re caja camejérina i'imacá. Re ri'imacá huacajé, Jiñá Chi'ináricana iphari Jesús nacú. Rihuata re'iyajé ca'átacana, rila'acáloje pu'uhuaré penaje. E'iyonaja uncá rema'alá ra'apiyá. Rihuacajé caja Tupana hua'atéjena, je'echú chiyájena, iphaño rejo Jesús ñaté a'ajé. \s1 Jesús queño'ocá risápaca'ala la'acana yucuna marí: \r (Mt 4.12-17; Lc 4.14-15) \p \v 14 Naca'acá Juan ina'uqué huajáquelana chojé yámijo Jesús i'ijnari Galilea te'eré ejo. Re ri'imá Tupana i'imataca ina'uqué capichácajo liyá yucuna najló, nema'acáloje ra'apiyá penaje, ne'emacáloje rijhua'atéjena raú penaje. \v 15 Rimaqué najló: \p —Caja riphá rená chojé ijló, Tupana i'imacáloje Ihuacára'ajeri penaje. Mequetánaja i'imajemi yuriro huatucumá, Tupana i'imacáloje ina'uqué naquiyana huacára'ajeri penaje. Chuhua ipajno'otá ipéchuhua pu'uhuaré ila'acare liyá, imanaicho ila'acare liyá hua'ató. Tupana i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. Ipechu i'imá caphí richojé, raú ri'imataje icá capichácajo liyá —que rimájica najló. \s1 Jesús quemari pa'u quele jiña ña'ajéñojlo, ne'ejnacáloje rijhua'até ra'apiyatéjena penaje. Riyucuna marí: \r (Mt 4.18-22; Lc 5.1-11) \p \v 16 E caja Jesús chira'aró ají que caesa turenahua. Galilea caesa ií. Re ramá Pedro, re'ehué Andrés hua'até. Jiña ña'ajeño huená chojé nacú sápajeño ne'emacá. Nahuenare naca'acá ejé riphá nanacu. \v 17 E rimá najló: \p —I'ijná nujhua'até. Jiña ña'acana nacú sápajeño icá. Eyá chuhua no'ojica ijló apú sápacaje. Ihuá'aje nojló ina'uqué, ne'emacáloje no'opiyá jema'ajeño penaje —que rimacá najló. \p \v 18 Marí que rimacá najló aú nayurí nahuenare nacápiya. E caja ne'ejná rijhua'até. \fig |src="CN01681B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 1.18" \fig* \v 19 Reyá Jesús ja'apari piño a'ajná ño'ojó pani. Re ramá Santiago, re'ehué Juan hua'até. Nara'apá ií i'imari Zebedeo. Netane chu ne'emá nahuenare lamá'atacana nacú. \v 20 Ramá necá. E rimá Santiago, Juan, quélejlo: \p —I'ijná nujhua'até. \p Raú caja ne'ejná Jesús hua'até. Ja'apáñaño nara'apá, najhua'até sápajeño, quele. Necá yuriño netane chu. \s1 Jiñá pechu i'imacá pajluhuaja ina'uqué e'iyá yucuna marí: \r (Lc 4.31-37) \p \v 21 E caja nephá pajimila Capernaum ejo. Nale'ejé huatána'acaje huacajé Jesús i'ijnari nahuacáca'alo ñacarelana chojé. Richu rehuíña'ata necá Tupana nacú. \v 22 “¡Meque palá huani rehuíña'atalaca huecá!” que ripuráca'alo jema'ajeño pechu i'imacá rinacu. Palá rihue'epica nacaje nacojé rehuíña'atacare nacú. Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, rehuá i'imacaño, uncá hue'epílaño palá rijlunami chojé. \p \v 23 Re caja apú i'imari nahuacáca'alo ñacarelana chu. Jiñá pechu i'imari re'iyá. E rahuíyo'oco rimacá marí que Jesúsjlo: \p \v 24 —Jesús, Nazaret eyaje ¿naje picahuíla'a huanacu? ¿E piphaca majó huacapichátaje? —que rimacá rijló—. Nomána'apa picá. Ilé uncá la'alá pu'uhuaré picá. Tupana i'imacá e eyaje caja picá —que jiñá pechu i'imacare re'iyá quemacá rijló. \p \v 25 —Pimanúma'o, pácho'o ilé ina'uqué e'iyayá —que Jesús quemacá rijló. \p \v 26 Eta jiñá pechu curúca'atari caphí huani ilé ina'uqué napona. Cajrú jiñá jahuíyo'oca. Hua'ató que rácho'oco re'iyayá. \v 27 “¡Meque piyuque huani rila'acá cari!” que ramájeño pechu i'imacá Jesús nacú. Nemá pajlocaca: \p —¡Meque piyuque huani rila'alaca cari! Huajé huani huajló ripuráca'alo. Raú ja calé rihuacára'a jiñana pechu jácho'oco ina'uqué e'iyayá. Nema'á ra'apiyá —que nemacá pajlocaca. \p \v 28 Marí que rila'acá ejomi cajrú riyucuna jema'acó Galilea te'eré e'iyohuá piyuque. \s1 Jesús tejmo'ótaca Pedro yajneru yucuna marí: \r (Mt 8.14-15; Lc 4.38-39) \p \v 29 E caja nácho'o nahuacáca'alo ñacarelana chiyá. Ejomi Jesús i'ijnari Pedro, Andrés, quele ñacaré ejo. Santiago, Juan, quele i'ijnaño caja najhua'até. \v 30 Re Pedro yajneru to'oyó jelo'ocajo nacú. E nemá Jesusjlo: \p —Rutami rucá. \p \v 31 Raú ri'ijná rohua'ajé. Ripatá rucá ruyáte'ela naquiyá, rácho'ota rucá. Hua'ató que jelo'ocajo mata'acá ruliyá. Rejomi rutamáca'ata najló a'ajnejí. \s1 Jesús tejmo'ótaca cajrú natámina yucuna marí: \r (Mt 8.16-17; Lc 4.40-41) \p \v 32 E caja najúhua'a. Camú ja'acó ee, cajrú ina'uqué huá'año natámina Jesús i'imacá ejo. Jiñana pechu i'imacárena e'iyá ne'iyajena i'imacá. Nahuá'a necá rejo piyuqueja. \v 33 Ehuá piyuque pajimila eruna jahuacaco pají numanaje. \v 34 Re ritejmo'óta cajrú natámina. Que'iyapejé nayaripune rica'atá nanaquiyá. Ajopana ina'uqué e'iyayá rica'á jiñana pechu. Uncá Jesús yurila jiñana pechu pura'acó, namána'apa ri'imacale. \s1 Jesús i'imacá Tupana yucuna najló nate'eré Galilea e yucuna marí: \r (Lc 4.42-44) \p \v 35 E muní que, lapiyami luhuíchipica ee, Jesús jácho'oro. Ri'ijná ají que pajimila yámojo, ri'imacáloje ricoja re penaje. Re ripura'ó Tupana hua'até. \v 36 A'apona que Simón i'ijnacá riculaje rijhuáque'ena hua'até. \v 37 E caja ehuaja nephata ricá. E nemá rijló: \p —Piyuque ina'uqué culaño picá me'etení. \p \v 38 Raú Jesús quemari najló: \p —Chuhua i'ijná hue'ejnachi apú eyá, apú eyá que nu'umichachi caja Tupana yucuna najló. Ricá penaje nu'ujná majó —que rimacá najló. \p \v 39 E ri'ijná piyuque Galilea te'eré e'iyohuá. Nahuacáca'alo ñacarelana chojé, apalá chojé, apalá chojé que ri'ijnajica Tupana yucuna i'imajé najló. Rica'aqué caja cajrú jiñana pechu ina'uqué e'iyayá. \s1 Jesús tejmo'ótaca pajluhuaja ritami yucuna marí: \r (Mt 8.1-4; Lc 5.12-16) \p \v 40 E caja apú iphari Jesús nacú. Ritami ri'imacá, napona patáca'ataro ri'imacá. Riphaca Jesús nacú ee ritára'o ri'irúpachi aú rijimaje. Rimá rijló: \p —Pihuátajica ee, pa'apata nuliyá nuyaripune. \p \v 41 Aú Jesús hue'epiri camu'ují rinacu. Risapa rinacu riyáte'ela aú, rimá rijló: \p —Je, nuhuata ra'apátacana piliyá. Caja ripali'ichó pijló. \p \v 42 Marí que rimacá rijló, hua'até que rinapona pala'acó rijló. \v 43 E Jesús huacára'ari ricá sacerdote amaje. \v 44 Rimá rijló: \p —Pema'á, pi'imaniya nuyucuna ajopánajlo. Pi'ijná sacerdote chaje, ramíchachi picá. Quéchami pa'ajica Tupánajlo nacaje, pinapona pali'ichaco aú. Moisesmi chu huacára'aca i'imacá que pa'ajica Tupánajlo nacaje. Marí caje aú ina'uqué hue'epéjeño caja palani chuhuaca pinapona, pi'imacáloje piño najhua'até penaje —que Jesús quemacá rijló. \p \v 45 —Je. \p E ri'ijná reyá. E'iyonaja ri'imá riyucuna piyuque ina'uquejlo, riphátacarenajlo. Pachá uncá meño'ojó Jesús i'ijnalá pajimila e'iyajé, cajrú huani ina'uqué huátacale ramácana. Raú riyuró ya'ajná pu'uteni meñaru chu. Uncá nañacaré i'imalá rehuá. Rejeja ne'ejnaqué cajrú ramaje. Apú eyá, apú eyá que ne'ejnajica richaje. \c 2 \s1 Jesús tejmo'ótaca pajluhuaja ina'uqué, napona taca'arí camachá yucuna marí: \r (Mt 9.1-8; Lc 5.17-26) \p \v 1 Meque cala i'imajemi Jesús pa'aró piño Capernaum ejo. Riphaca rejo yucuna moto'orí rehuá cajrú. Yucu i'imari: \p —Caja riphicha majó, pachu ricá me'etení. \p \v 2 Raú cajrú huani ina'uqué i'ijnacá richaje. Pu'uté nahuacaco pachoje. Rinumanahua, ricópihua hua'ató nahuacó cajrú. Uncá meque la'ajé ajopana mujlúca'ala richojé. Pají chu Jesús i'imari Tupana yucuna najló. \v 3 Ehuá pa'u quele achiñana iphaca rejo. Cuhuana nacú nahuáco'o pajluhuaja ritami, camachá napona taca'acá ri'imacá. \v 4 Cajrú huani ina'uqué tami yá'aco ricópihua. Nanacojé uncá meño'ojó nephala Jesús ahua'ajé. Raú ne'ejrá pají i'ihuátaje. Pu'ucuja to'otácanami nañacaré i'ihuata i'imacá rehuá. Reyá najiyo'otá pají ji'ihuátaya Jesús loco'opániya. Richiyá nahuitúca'ata ritami ají que Jesús ahua'ajé. \fig |src="CN01686B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 2.4" \fig* \v 5 Jesús hue'epiri caphí napechu i'imacá richojé, ritejmo'ótacaloje ricá penaje. Raú rimá ritámijlo: \p —Caja nomicho pichaje pu'uhuaré pila'acare liyá —que rimacá rijló. \p \v 6 Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño naquiyana i'imaño caja re. Marí que rimacá aú napechu i'imá: \v 7 “¡Meque pu'uhuaré huani ta rimíchaca! Tupánaja calé amaro ina'uqué chaje pu'uhuaré nala'acare liyá. Uncá Tupana calé ricá,” que napechu i'imacá rinacu. \v 8 Jesús hue'epiri napechu i'imacá ilé que rinacu. Aú rimá najló: \p —¿Naje ilé que huani ipechu nunacu? \v 9 Majopeja iná quemacajla apujlo: “Caja nomicho pichaje, pu'uhuaré pila'acare liyá”. Eyá puhuichani inajlo, iná huacára'acaloje ritami jácho'oco, ra'apácaloje penaje. Tupánaja calé hue'epiri natámina tejmo'ótacana —que rimacá najló—. \v 10 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Tupana quemari nunacu, nomácoloje ina'uqué chaje, pu'uhuaré nala'acare liyá penaje. Nula'ajícare aú me'etení, ihue'epeje quehuaca jo'ó nojló ricá —que rimacá najló. \p E rimá camachá napona taca'acá i'imacajlo: \p \v 11 —Pijló numá, chuhua pácho'o. Pijña'á picamané pijhua'ató, pipa'achó. \p \v 12 Ejéchami ritami jácho'oco pila pila que. Nejlú chuhuá ra'apá. Raú ramájeño pechu i'imá Jesús nacú: “¡Meque piyuque huani la'acá ricá!” Palá napura'acó Tupana nacú, ra'acale Jesús ñaté. Nemá pajlocaca: \p —Uncá huani huamala apú la'acá marí rila'acá que caja. \s1 Jesús quemacá Matéojlo, ri'ijnacáloje rijhua'até ra'apiyateje penaje yucuna marí: \r (Mt 9.9-13; Lc 5.27-32) \p \v 13 E caja Jesús i'ijnari piño caesa turenajo. Riphá rejo. Rejé cajrú ina'uqué jahuacaco piño rinacojé. Aú rehuíña'ata necá re. \v 14 Rehuíña'ataca necá ejomi ri'ijná chira'ajó ají que a'ajná ño'ojó. Amari Mateo yá'aco risápaca'ala la'acana nacú. Liñeru riquejá'a ina'uqué liyá, ra'acáloje ricá ne'emacánajlo penaje. Alfeo i'irí ri'imacá. Ramá riyá'aco. E Jesús quemari rijló: \p —Pi'ijná nujhua'até. \p —Je —que rimacá. \p Raú rácho'o, ri'ijná rijhua'até. \p \v 15 E caja Mateo ñacaré chu Jesús ajñari ra'ajnehuá cajrú ajopana ina'uqué hua'até. Cajrú ajopana liñeru ña'ajeño ne'emacánajlo yá'año caja rijhua'até. Ajopana, nemacárena nacú: “Uncá ina'uquélaruna necá” que, hua'até caja riyá'o. Cajrú marí cajena chira'acó rijhua'até rihuacajé. Jesús ja'apiyatéjena i'imaño caja re. \v 16 Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño naquiyana i'imaño fariséona. Necá amaño Jesús ajñaca ra'ajnehuá ileruna ina'uqué hua'até. Aú nemá ra'apiyatéjenajlo: \p —¿Naje chi jehuíña'atajeri ajñari ra'ajnehuá ileruna hua'até? Ne'iyajena uncá ina'uquélaruna necá. Liñeru ña'ajeño ne'emacánajlo necá ajopana. \p \v 17 Jesús jema'arí nemacá marí que najló. Aú rimá najló: \p —Uncá peyajhuéruna i'ijnalaño pusána'ajeri amaje. Natáminaja calé i'ijnaño ramaje. Ñaqué caja ina'uquejlo nucá. Re ina'uqué, natámina que necá Tupánajlo, pu'uhuaré la'ajeño ne'emacale. Ne'iyajena pechu i'imá nanacuhuá: “Pu'uhuaré la'ajeño huecá” que. Nu'ujná majó Tupana yucuna i'imajé ilé cajénajlo, napajno'otácaloje napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá penaje, ne'emacáloje lamára'ataquejami que Tupánajlo raú penaje. Eyá ajopana, napechu i'imá nanacuhuá: “Palá la'ajeño huecá” que. E'iyonaja uncá ñaqué calé necá. Uncá nu'ujnalá majó ilé cajénajlo riyucuna i'imajé —que Jesús quemacá najló. \s1 Naquejá'aca Jesús liyá a'ajnejí liyá i'itacano yucuna marí: \r (Mt 9.14-17; Lc 5.33-39) \p \v 18 Juan ja'apiyatéjena, fariséona ja'apiyatéjena, quele i'itacó na'ajné liyá huacajé, ajopana iphaño Jesús nacú. Nemá rijló: \p —Juan ja'apiyatéjena i'itañó na'ajné liyá; fariséona ja'apiyatéjena, ñaqué caja. Eyá pa'apiyatéjena ta uncá i'italaño na'ajné liyá —que nemacá rijló. \p \v 19 Jesús quemari najló: \p —Nahuá'acaco huacajé, necá nayucupéra'acarena, uncá i'italaño na'ajné liyá, ilé ruyajná penaje i'imacá najhua'até quetana. \v 20 Ñaqué caja ricá no'opiyatéjenajlo. Najhua'até nu'umacá quetánaja uncá ne'etaló na'ajné liyá. Tupana huá'ajeri nucá naliyá, rejomi ne'etajó na'ajné liyá —que Jesús quemacá najló. \s1 Jesús jehuíña'ataca necá, nayurícaloje jupichumi puráca'aloji huajé lanaquiya penaje. Aú ri'imá yucu najló marí que: \p \v 21 —Uncá na calé mata'arí a'arumacaji huajé naquiyana jupichumi tepé penaje. Re'iyayá ripácana aú jupichumi jiyo'otaro huajé liyá. Caja penaje richaje huani jiyo'otáqueja jupichumi a'arumacaji yurico. \v 22 Uncá caja iná aco'olá nacaje jalá huajé amúra'ataca jupichumi ra'acuná chojé, iná lamá'atacaloje ricá richu penaje. Camejeri ímami naquiyá la'acanami ricá ra'acuná. Ilé que iná la'acachu huajé amúra'ataca huapa'atari jupichumi ra'acuná, caja ñaataco ri'imacale. Ejeja ricapichó jupichumi ra'acuná hua'até. Eyá huaje ra'acuná chojé iná aco'ocachu huajé nacaje jalá amúra'atacanami, uncá rijiyo'otala ricá, camejeri ímami ñaacole rijhua'até —que Jesús i'imacá najló yucu, nayurícaloje naliyó jupichumi puráca'aloji, ripuráca'alo lanaquiya penaje. \s1 Jesús ja'apiyatéjena chíra'aca huejapa trigo naquiyana huatána'acaje huacajé yucuna marí: \r (Mt 12.1-8; Lc 6.1-5) \p \v 23 Huatána'acaje huacajé Jesús ja'apari ají que iñe'epú chuhuá ra'apiyatéjena hua'até. Iñe'epú ja'apari ajopana mená e'iyohuá. Re'iyá cajrú trigo i'imacá. Na'apaca re'iyohuá nacuhuaja ra'apiyatéjena ña'añó huejapa rinaquiyana. Natojro'ó nacápojo ricá, najñácaloje ricá penaje. \v 24 Raú fariséona quemaño Jesusjlo: \p —¡Piyacá'o! Chuhuajá huatána'acaje huacajé. E'iyonaja cajona pa'apiyatéjena sapaño. Uncá nala'alá Moisesmi chu puráca'alomi quemacá que. \p \v 25 Aú rimá najló: \p —Icá hue'epiño méqueca Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá Davidmi chu nacú. Marí que rila'acá Abiatarmi chu i'imacá sacerdótena huacára'ajeri huacajé: Quehuí rijló me'epejí i'imacá. Ñaqué caja quehuí me'epejí i'imacá rijhua'até i'imacáñojlo. \v 26 A'acuhuaná Davidmi chu mujlúca'ari Tupana ñacaré chojé pan ajñaje, Tupánajlo a'acanami ri'imacá. Moisesmi chu puráca'alomi quemari rinacu, ajopana ajñaca piyá ricá. Necaja calé, sacerdótenaja calé ajñaño ricá. E'iyonaja Davidmi chu ajñari ricá. Ra'á caja rijhua'até i'imacáñojlo rinaquiyana —que rimacá najló. \s1 Ri'imá piño najló huatána'acaje huacajé yucuna marí que: \p \v 27 —Uncá huatána'acaje huacajéjloje penájeja calé Tupana queño'ótari ina'uqué i'imacá. Nahuatána'acaloje najluhua nasápaca'ala liyá penaje calé Tupana huacára'ari nahuatána'aca huatána'acaje huacajé. \v 28 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Tupana quemari nunacu, numacáloje méqueca iná la'acá huatána'acaje huacajé penaje —que Jesús quemacá fariséona naquiyánajlo. \c 3 \s1 Jesús lamá'ataca caja yáte'ela a'amitacó rijló yucuna marí: \r (Mt 12.9-14; Lc 6.6-11) \p \v 1 E apú huatána'acaje huacajé piño Jesús mujlúca'ari nahuacáca'alo ñacarelana chojé. Re apú i'imari najhua'até. Caja riyáte'ela a'amitaró rijló i'imacá. \v 2 Re caja ajopana i'imaño. Necá quejíla'año Jesús, namácaloje méqueca rila'acá penaje. Rilamá'ataquela ricá huatána'acaje huacajé, nemajla rinacu: “Pu'uhuaré la'ajeri ricá” que. \v 3 E Jesús quemari riyáte'ela a'amitarojlo: \p —Pácho'o majó huajimajo. \p \v 4 E rimá ajopánajlo: \p —¿Meque iná la'acá huatána'acaje huacajé? ¿Meque chi Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu? ¿E chi palani iná la'acá palá ca'ajná, chapú ca'ajná huatána'acaje huacajé? ¿E chi palani iná i'imatacá ina'uqué capichácajo liyá ca'ajná, nacapichátacana ca'ajná huatána'acaje huacajé? —que rimacá najló. \p E'iyonaja uncá na'ajipalá rijló. \v 5 Raú riyacá'o nachaje yuríque'ela. Camu'ují ripechu la'acó najhua'até, ijnú nahuátacale ina'uqué mu'ují hue'epícana. E rimá riyáte'ela a'amitarojlo: \p —Piya'atá nojló piyáte'ela. \p Riya'ataca rijló ricá aú ja ripala'ó. Ripa'ó rapumí chuhuá júpimi ri'imacá que caja. \v 6 Raú fariséona naquiyana jácho'oño nahuacáca'alo ñacarelana chiyá, napura'acóloje Herodes hua'atéjena hua'até Jesús nócana nacú penaje. Ritejmo'ótacale ina'uqué huatána'acaje huacajé chona nahuata rinócana. \s1 Cajrú ina'uqué jahuacaco caesa turenajo yucuna marí: \p \v 7 E caja Jesús i'ijnari ra'apiyatéjena hua'até ají que caesa turenajo. Cajrú huani ina'uqué i'ijnaño rijhua'até. Ne'iyajena i'imaño Galilea eyájena. Ajopana i'imaño Judea eyájena. \v 8 Ajopana piño i'imaño Jerusalén eyájena. Ajopana piño i'imaño Idumea eyájena. Ajopana piño i'imaño Jordán pa'anajo pumitá eyájena. Ajopana piño i'imaño Tiro eyájena. Ajopana piño i'imaño Sidón eyájena. Iqui'iruna huani ne'emacá. Necá i'ijnaño ramaje, nema'acale piyuque nacaje Jesús la'acare yucuna. \v 9 Cajrú huani nahuacaco Jesús nacojé. Aú rimá ra'apiyatéjenajlo: \p —Iji'ichá nojló jita, ina'uqué majra'acá piyá nucá. \p —Je —que. \p \v 10 Caja ritejmo'óta cajrú natámina i'imacá. Aú ajopana natámina jara'añó rinacojé, nasápacaloje rinacu penaje, natejmo'ocóloje raú penaje. \v 11 Ajopana e'iyá jiñana pechu i'imaño. Jiñana pechu amaca aú Jesús, ina'uqué ne'emacárena e'iyá tára'aqueño ne'erúpachi aú rijimaje. Nahuíyo'oco nemájica rijló: \p —Picá Tupana I'irí. \p \v 12 Aú Jesús huacára'ari necá caphí, ne'emacá piyá riyucuna ajopánajlo. \s1 Jesús a'acá iyamá iphata ji'imaji nacojé quele achiñana ra'apiyatéjena penaje yucuna marí: \r (Mt 10.1-4; Lc 6.12-16) \p \v 13 Eyá Jesús i'ijnari yenuri i'ihuátaje. Reyá i'imajemi rihuá'a ina'uquejlo rihuátacarenajlo. Aú ne'ejná rejo. \v 14 Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele achiñana ne'emacá. E rimá najló: \p —Chuhua icá i'imajeño no'opiyatéjena. Nuhuacára'aje icá Tupana yucuna i'imajé ajopana, ajopánajlo que penaje. \v 15 Nupechu aú ica'ajé jiñana pechu ajopana ina'uqué e'iyayá —que rimacá najló. \p \v 16 Marí quele ne'emacá ra'acárena ra'apiyatéjena penaje: Simón. Rapiyaca rií, ra'á rií Pedro. \v 17 Apú i'imari Santiago, re'ehué Juan hua'até. Zebedeo yaní ne'emacá. Jesús a'arí neí Boanerges. “Ina'uqué catejmúruna pichaní que catejmuca”, que quemacana neí napura'acó chu. \v 18 Ajopana piño i'imaño: Andrés, Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás, Santiago, quele. Apú Santiago ri'imacá; Alfeo i'irí ri'imacá. Ajopana piño i'imaño: Tadeo, Simón, quele. Simón i'imari cananista naquiyana. \v 19 Eyá caja penaje Judas Iscariote. Nenoca Jesús huacajé, ricá huá'ari ripinana Jesús i'imacá ejo, napatacáloje ricá penaje. Marí quele ne'emacá ri'ihuapacárena rijluhua ne'iyayá, ne'emacáloje ra'apiyatéjena penaje. \s1 Ina'uqué naquiyana quemaño Jesús nacú: “Jiñá pechu i'imacare e'iyá ricá.” Riyucuna marí: \r (Mt 12.22-32; Lc 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Ejomi Jesús i'ijnari pají chojé ra'apiyatéjena hua'até. Richape piño cajrú ina'uqué jahuacaco rejé Jesús chaje. Nanacojé uncá meño'ojó Jesús, ra'apiyatéjena, quele ajñalaño na'ajnehuá. \v 21 Riyucuna iphari rejena nacú. Aú ne'ejná ripa'ataje. Yucu i'imá rehuá: “Caja rehuíji'icho.” \v 22 Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño naquiyana, Jerusalén eyájena ne'emacá, quemaño Jesús nacú marí que: \p —Jiñana huacára'ajeri ií Beelzebú. Jesús e'iyá ripechu. Ñaquele rihuacára'a ajopana jiñana pechu jácho'oco ina'uqué e'iyayá. \p \v 23 E Jesús huá'ari najló, ne'ejnacáloje rahua'ajé penaje. E ri'imá yucu najló, rehuíña'atacaloje necá raú penaje. Rimá najló: \p —¿Meque la'ajé chi jiñana huacára'ajeri, Satanás, ca'acajla rinaquiyana ina'uqué e'iyayá? \v 24 Ajopana huacára'ajeri hua'atéjena nócaquelo pajhua'atéchaca, nacapichátajla pecohuácaca raú. \v 25 Ñaqué caja iná ejena nócaquelo pajhua'atéchaca, nacapichátajla caja pecohuácaca raú. \v 26 Ñaqué caja ricá Jiñá Chi'ináricanajlo. Jiñana pechu rijhua'atéjena necá. Rica'aquela necá ina'uqué e'iyayá, rila'ájla chapú ricó raú. Uncá meque rila'alajla rejomi, uncale rijhua'atéjena i'imalajla raú. \v 27 Uncá meño'ojó ina'uqué matejmuru mujlúca'ala catejmuni ina'uqué ñacaré chojé rinane ña'ajé riliyá. Apú richaje catejmuca ipháquela rinacu, ricá jepo'otárijla ricá. Quéchami rijña'atácajla rinane riliyá. \p Marí que Jesús i'imacá yucu najló, nahue'epícaloje raú richá'ataca Jiñá Chi'ináricana penaje. Rimá piño najló: \p \v 28 —Tupana amaro ina'uqué chaje piyuqueja pu'uhuaré nala'acare liyá, namanaicho nala'acare liyá hua'ató. Pu'uhuaré nemacare nacú liyá hua'ató ramó nachaje. \v 29 Eyá pu'uhuaré nemacare Tupana Pechu nacú, ricaja calé uncá ramálajo nachaje riliyá. Caja queja ne'emajica hua'ajini huani. Uncá nachaje amácano i'imalaje. \p \v 30 Marí que Jesús quemacá najló, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño pura'acole pu'uhuaré rinacu. Tupana Pechu i'imacare re'iyá aú rica'á jiñana pechu ina'uqué e'iyayá. E'iyonaja nemá rinacu: “Jiñá pechu i'imacare re'iyá, aú rica'á necá ne'iyayá.” \s1 Jesús jaló i'ijnacá rijmerénami hua'até Jesús amaje yucuna marí: \r (Mt 12.46-50; Lc 8.19-21) \p \v 31 Pachu Jesús i'imari cajrú ina'uqué hua'até. E Jesús jaló, rijmerénami, quele i'ijnaño rejo ramaje. Iphaño pají cópeje. E nemá apujlo: \p —Pimá rijló, ri'ijnachi majó. \p —Je —que. \p \v 32 Cajrú ina'uqué yá'año Jesús hua'até pachu. E nemá rijló: \p —Piyacá'o, paló iphíchayo pají cópeje pijmerénami hua'até. Nahuata pijhua'até pura'acano. \p \v 33 Rimá najló: \p —¿Mecajena chi necá nojena, noló, quele? \p \v 34 E riyacá'o rahua'á yá'acaño tujlá que chaje. Rimá najló: \p —Iyacá'o. Mariruna ina'uqué noló, nojena que i'imacaño necá nojló. \v 35 Tupana huátaca que la'acaño, necá nojena que nojló. No'ohué que, no'ohueló que, noló que nojló necá —que Jesús quemacá najló. \c 4 \s1 Nacaje icha ijí ejátajeri yucuna marí: \r (Mt 13.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 Ejomi ri'ijná piño caesa turenajo. Rejé cajrú huani ina'uqué jahuacaño piño rinacojé. Iqui'iruna ne'emacale, rihuitúca'a jita chojé yá'ajo. Ajopana yuriño que'epé nacú. E caja rehuíña'ata necá cajrú Tupana puráca'alo nacú. \v 2 Nacaje yucuna i'imacana nacú rehuíña'ata necá rinacu. Ehuá Jesús i'imacá yucu najló marí que: \p \v 3 —Jema'á. Pajluhuaja ina'uqué i'ijichari nacaje icha ijí ejátaje. Riqui'ichá richa ijí te'erí lamá'ataqueja jimahua. \v 4 Rejátacana nacú ri'ijichá. Richa ijí, riqui'ichaje naquiyana, ja'acharo iñe'epú chojé. E caja cupira'aphana iphíchaño rajmílo'otaje. \v 5 Apú richa ijí, riqui'ichaje naquiyana, ja'acharo jipa nacojé. Huejápaja te'erí i'imichari rinacu. Quiñaja riphíchaca, huejápaja te'erí i'imichácale rinacu. \v 6 Camú moco'ochaca aú rimeríyi'icho, uncale ra'apare i'imalacha. \v 7 Apú richa ijí, riqui'ichaje naquiyana, ja'acharo pu'uhuareni jimichi e'iyajé. Pu'uhuareni jimichi iphíchari nacaje icha ijí rejáchiyaje hua'até. Pu'uhuareni jimichi tahuá'añachari ricá. Raú rihuaji'ichá re'iyajé. Aú calé uncá rarúca'alacha. \v 8 Eyá apú richa ijí, riqui'ichaje naquiyana, ja'acharo palani te'erí e'iyajé. Ilé calé iphíchari palá. Palá caja rarúqui'ichaca. Re'iyajé ejátacanami icha i'imari treinta ca'alá. Apú arúqui'ichari richahuá sesenta ca'alá. Apú arúqui'ichari piño richahuá cien ca'alá. Caja quetana riyucuna. \p \v 9 Marí que ri'imacá yucu najló. Ejomi rimá rema'ajéñojlo: \p —Icá que'ejhuirúnajlo numá: A'á inacojó riyucuna. \s1 Jesús quemari ne'iyajénajlo nájeca ri'imacá yucu ina'uquejlo. Riyucuna marí: \r (Mt 13.10-17; Lc 8.9-10) \p \v 10 Jesús i'imacá ee ricó apojó, riyucuna jema'ajeño naquiyana i'ijnaño richaje riyucuna quejá'aje riliyá. Iyamá iphata ji'imaje nacojé quele ra'apiyatéjena i'imaño caja najhua'até. Nemá rijló: \p —¿Meque quemacana chi quele yucu pi'imichaje huajló? \p \v 11 E rimá najló: \p —Me'echuje ina'uquejlo méqueca Tupana la'acá, ina'uqué naquiyana i'imacáloje rijhua'atéjena penaje. Chuhua icá ihue'epíjica rinacojé. Eyá ajopana, uncá nujhua'atéjena calé necá, uncá hue'epílajeño rinacojé. Najló yucu queja ricá. \v 12 Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu i'imari riyucuna júpimi i'imacá. Rimacá nanacu que necá. Marí que ri'imacá riyucuna i'imacá: \q1 Namaje nacaje. E'iyonaja uncá nahue'epílaje meque quemacánaca nacaje namájicare. \q1 Nema'ajé riyucuna. E'iyonaja uncá nahue'epílaje meque quemacánaca ricá. \q1 Ripháquela napechu nacojé, napajno'otácajla napéchuhua Tupana ejo pu'uhuaré nala'acare liyá. \q1 Raú ramojla nachaje pu'uhuaré nala'acare liyá —que rimacá riyucuna i'imacá. \s1 Jesús quemaca najló meque quemacánaca nacaje icha ijí ejátajeri yucuna marí: \r (Mt 18.18-23; Lc 8.11-15) \p \v 13 E rimá piño najló: \p —Uncachu ihue'epila meque quemacánaca cari yucu, uncá caja ihue'epílaje meque quemacánaca apa'amá yucu nu'umajícare ijló —que rimacá najló—. Marí que quemacánaca ricá: \v 14 Tupana yucuna i'imajeri que caja nacaje icha ijí ejátajeri. \v 15 Ri'imá Tupana yucuna cajrú ina'uquejlo. Ne'iyajena jema'añó riyucuna. E'iyonaja Jiñá Chi'ináricana ca'arí napechu naquiyá Tupana puráca'alo nema'acare. Richa ijí naquiyana ja'acó iñe'epú chojé, que caja najló ricá. \v 16 Eyá richa ijí naquiyana ja'aró jipa nacojé, huejapa te'erí i'imacare nacojé. Mequetánaja calé rijña'acá panacu riphaca ejomi. Ñaqué caja ina'uqué naquiyánajlo ricá. Nema'á Tupana puráca'alo, pu'ují napechu la'acó raú. \v 17 Mequetánaja calé napechu i'imacá palá ripuráca'alo nacú. Nahuátacale Tupana puráca'alo ja'apiyá i'imacana, ajopana ca'ajná la'añó necá chapú. Napura'ó ca'ajná nanacu pu'uhuaré. Namá ca'ajná chapú caje yajhué. Marí caje aú nayurí naliyó ricá, uncale napechu i'imalá caphí najluhua. \v 18 Eyá richa ijí naquiyana ja'aró caja pu'uhuareni jimichi e'iyajé. Riphaca ejomi rihuaja'acá re'iyajé. Uncá rarúca'ala. Ñaqué caja ina'uqué naquiyánajlo ricá. Nema'á Tupana puráca'alo; naqueño'ó ra'apiyá i'imacana. \v 19 E'iyonaja cajrú na'acá nanacojó nacaje marí eja'ahuá chu i'imacare. Cajrú nacaje huátacana najluhua nahue'epí natucumó. Napechu nacú ri'imá: “Palá hue'emajica cajrú liñeru hua'até, ñó'ope le'ejepelaji caje hua'até”. E'iyonaja uncá ñaqué calé ricá ina'uquejlo. Marí que péchuruna ne'emacale, uncá na'alá nanacojó Tupana puráca'alo, nala'acáloje palá ra'apiyá i'imacana aú penaje. \v 20 Eyá richa ijí naquiyana ja'aró caja palani te'erí e'iyajé. Ricá iphari palá; ritahuá'o; rarúca'a palá. Ñaqué caja ina'uqué naquiyánajlo ricá. Nema'á Tupana puráca'alo; na'á caja nanacojó ricá. Raú nala'á palá ra'apiyá i'imacana aú. Richa ijí naquiyana arúca'ari richahuá treinta ca'alá, sesenta ca'alá, cien ca'alá que. Ñaqué caja ricá Tupana puráca'alo ja'apiyá i'imacáñojlo. Ne'iyajena la'añó palá huejápaja. Richaje, richaje que ajopana la'acá palá —que ra'apátaca najló riyucuna. \s1 Iná camaré yucuna marí: \r (Lc 8.16-18) \p \v 21 Rimá piño najló: \p —Iná lucúna'acachu iná camaré, uncá iná yá'atala ricá me'echú i'ichí lájma'ataqueja ja'apejé. Uncá caja iná yá'atala ricá iná camané ja'apejé. Yenú iná yá'ata ricá, ripatacáloje palá iná camaré penaje. \v 22 Re Tupana puráca'alo naquiyana me'etení, me'echuje ricá ina'uquejlo. Quéchami nahue'epíjica rinacojé. \v 23 Jema'á, icá que'ejhuiruna —que rimacá najló. \p \v 24-25 Rimá piño najló: \p —Jema'á palá Tupana puráca'alo. A'ajeño nanacojó ricá pechu rila'ajé palá, nahue'epícaloje richaje, richaje que rinacojé penaje. Eyá necá uncá a'alaño nanacojó ricá, Tupana ca'ajeri naliyá huejápaja nahue'epícare rinacojé. \s1 Jesús i'imari najló nacaje ejátacanami tahuá'aco yucuna, nahue'epícaloje me'echuje inajlo méqueca Tupana la'acá nacaje penaje. Riyucuna marí: \p \v 26 Jesús quemari piño najló: \p —Ina'uqué naquiyana huacára'ajeri Tupana. Chuhua nu'umajica yucu ijló, ihue'epícaloje rinacojé raú penaje: Apú i'ijnari nacaje icha ijí ejátaje te'erí lamá'ataqueja e'iyajé. \v 27 Lapí ricamato, lapiyami rapó risápaca'ala nacojé. Muní, muní que ñaqueja hua'até ricá. Hua'até que nacaje rejátacare iphaca, tahuá'aro rijló. Uncá rihue'epila naca tahuá'ataca ricá. \v 28 Te'erija calé tahuá'atari ricá. Pamineco rihuirulá jeño'orí. Ricá huicho'oró ripaná penaje. Ejomi rihuí jeño'orí, ricá chiyá richa jeño'orí caja. E caja penaje richa iphari rená chojé, paminá ña'acáloje richa penaje. \v 29 Raú ri'ijná richa ña'ajé. Caja quetana riyucuna. \s1 Jesús i'imari najló mostaza ijí yucuna nahue'epícaloje méqueca rijhua'atéjena ñaté a'acó richaje, richájeno que penaje. Riyucuna marí: \r (Mt 13.31-32; Lc 13.18-19) \p \v 30 Jesús i'imari piño najló yucu marí que: \p —Ina'uqué naquiyana huacára'ajeri Tupana. Re rijhua'atéjena huejápaja. Ehuá richaje, richaje que íqui'irunaca necá rijhua'atéjena. Chuhua nu'umajica yucu ijló, ihue'epícaloje méqueca ricá penaje. \v 31 Mostaza ijí que ricá, iná ejátacare iná i'icacapere e'iyá. Capajé nojé huani rijí. Uncá apú i'imalá ra'apejé marí eja'ahuá chu. \v 32 Rejátacana ejomi riqueño'ó iphácaje. Richaje, richaje que ritahuá'aco. Jíma'alami yenuna quetana ritahuá'aco. Cajrú nojé caja ri'iché. Ripaná e'iyá cupira'aphana, camejérina cayuphéruna, cajena la'añó nañacaró re'iyá. \p \v 33 Marí que Jesús jehuíña'atajica necá cajrú Tupana nacú yucu i'imacana aú. A'ajná nahue'epíjica ricá ejená, ri'imaqué najló yucu. \v 34 Necámica que ne'emajica ra'apiyatéjena hua'até ee rihuicho'oqué piyuque riyucuna najló. \s1 Jesús quemari carenajlo, ra'apaca piyá yucuna marí: \r (Mt 8.23-27; Lc 8.22-25) \p \v 35 E caja najúhua'a. Raú rimá ra'apiyatéjenajlo: \p —I'ijná, huacuhuá'achi caesa pa'anajo pitá. \p —Je —que nemacá. \p \v 36 Ne'emá nayucuno ina'uquejlo. Ejomi ra'apiyatéjena huitúca'año jita chojé, Jesús yá'acaro chu chojé nahuitúca'a. E naqueño'ó caesa cuhuá'acana pa'anajo pitá. Cha'apá ajopana, ajopana que cuhuá'año caja netane chu najhua'até. \v 37 Pe'iyojechá nacuhuá'aca ricá. Ejéchami mana'í chiyó carená noca necá caphí huani. Carená yoco'orí juni na'apiyá, amo'oró jita chojé cajrú juni. Ujú caje chiyó nejácajla. \v 38 E'iyohuá que Jesús camátaco ri'ipala chu. Rihuíla'aru ja'apí ja'ajona e'iyá ricamato. Huajé naqueño'ocá ejácaje ee napótaca ricá. \p —Huehuíña'atajeri —que nemacá—. ¿Uncá chi pa'alá pinacojó huacapichaco chuhuaca? \p \v 39 E Jesús jácho'oro, raca'á carená, rimá carenajlo: \p —Pa'apániya. \p Júnijlo rimá: \p —Piyoco'oniyo. \p Raú uncá carená ja'apala. Hua'ató que uncá juni yoco'oló. Mana'íja ri'imacá reyá. \v 40 E rimá ra'apiyatéjenajlo: \p —¿Naje chi iquero'ochó? ¿Uncá jo'ó chi ipechu i'imalá caphí nochojé? —que rimacá najló. \p \v 41 Quero'ocajo nacú jo'ó ne'emacá. E nemá pajlocaca: \p —¿Na ca'ajná cari? Carená, juni hua'até jema'arí ra'apiyá. \c 5 \s1 Jesús ca'acá apú ina'uqué e'iyayá jiñana pechu yucuna marí: \r (Mt 8.28-34; Lc 8.26-39) \p \v 1 E caja nephá caesa pa'anajo pitá, Gerasa te'eré ejo. \v 2 E Jesús jácho'oro jita chiyá. Ejéchami apú ina'uqué iphaca rinacu. Jiñá pechu i'imari re'iyá. Támijimina ca'aquelana, jipa e'iyá i'imacare, chiyá riphá. \fig |src="CN01709B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 5.2" \fig* \v 3 Támijimina ca'aquelánaja i'imari rapucuna. \v 4 Catejmuni huani ri'imacá. Pulapé nepo'otajla ricá curete aú. E'iyonaja rimata'á curete ta rinacojó. Uncá repo'ojona i'imalá; uncá caja na calé jepo'otárijla ricá. Na'aqué caja pejru'uhuá ra'anapitá nacojé, ritajné nacojé hua'ató. Rimajáca'ataque rinacojó ricá, rijítaminoja yuríquero raú. Uncá na i'imaqué ritejmú e'ehué; uncá na calé chá'ataqueri ricá. \v 5 Hue'echú ca'alá queja, lapí hua'ató richira'acó ahuíyo'ocaje nacú ipuré e'iyohuá, támijimina ca'aquelana e'iyohuá hua'ató. Ritujla'aqué ricó jipa aú. Ricá penaje iphari Jesús nacú. \v 6 Ramaca aú Jesús júcaya recho'ó riloco'opani. Riphá rinacu ee ritára'o ri'irúpachi aú rijimaje. \v 7-8 E Jesús quemari jiñá péchu re'iyá i'imacárejlo: \p —Pácho'o re'iyayá. \p Cajrú rahuíyo'oca raú, rimá rijló: \p —Jesús, Tupana I'irí picá. Tupana je'echú churí i'irí picá. ¿Naje picahuíla'a nunacu? Pijló numá: Pila'aniya chapú nucá, uncá paala Tupánajlo ricá —que rimacá Jesusjlo. \p \v 9 Jesús quemari rijló: \p —¿Na pií? \p —Nuí íqui'iruna, íqui'iruna hue'emacale. \p \v 10 Mahuó rimacá Jesusjlo, rihuacára'aca piyá necá reyá. \p \v 11 A'ajnare que cajrú je'eruna piracana chira'acó yenuri nacuhuá na'ajnehuá culácana nacú. \v 12 Raú jiñana pechu quemaño rijló: \p —A'ajnáruna e'iyajé pihuacára'a huecá. \p \v 13 —Je —que Jesús quemacá najló. \p Raú jiñana pechu jácho'oño ilé ina'uqué e'iyayá, ja'añó je'eruna piracana e'iyajé. Dos mil je'eruna ne'emacá. Jiñana pechu ja'acó aú ne'iyajé necho'ó ají que a'ajná ño'ojó. Yenuri ji'ihuátaya na'ó caesa acojé. Rejeja nacapichó piyuqueja junápeje. \p \v 14 Marí caje aú nalamára'ajeño penájemina ñaañó reyá. Ne'emá riyucuna pajimila erúnajlo, ajopana rehuá i'imacáñojlo hua'até. Raú cajrú ina'uqué i'ijnacá rejo ramaje. \v 15 E nephá Jesús nacú. Amaño ilé ina'uqué Jesús jácho'otacare e'iyayá jiñana pechu. Re riyá'o Jesús hua'até. Ca'arumacani ri'imacá; palá ripechu i'imacá. Marí que namaca aú ricá naquero'ó ripiyá. \v 16 Re i'imacaño amaño maapami que Jesús jácho'otaca jiñana pechu re'iyayá. Namá caja je'eruna capichaco junápeje. Necá penájena i'imaño riyucuna huajé iphácañojlo. \v 17 E caja nemá Jesusjlo: \p —Pácho'o huate'eré naquiyá. \p —Je —que rimacá. \p \v 18 E rihuitúca'a jita chojé. Ejéchami jiñana pechu i'imacare e'iyá penájemi quemacá rijló mahuó: \p —Nu'ujná pijhua'até. \p \v 19 —Uncá pi'ijnalaje nujhua'até —que Jesús quemacá rijló—. Pipa'ó piñacaré ejo, pi'imacáloje pejena hua'até penaje. Palá huani Tupana li'ichaca picá. Cajrú rihue'epíchaca pimu'ují. Eco pi'imá riyucuna najló —que rimacá rijló. \p \v 20 —Je —que rimacá. \p E ripa'ó. Riqueño'ó riyucuna i'imacana rite'eré ehuájenajlo. Re'iyohuá iyamá té'ela quele pajimila i'imacá. Re ri'imá palá Jesús la'acare ricá yucuna najló. Riyucuna jema'ajeño pechu i'imá Jesús nacú: “¡Meque piyuque huani rila'acá!” \s1 Jesús macápo'oca Jairo itu yucuna. Quecha apa'ahuelo tejmo'otaco Jesús a'arumacá nacú sápacana aú yucuna marí: \r (Mt 9.18-26; Lc 8.40-56) \p \v 21 E caja Jesús cuhuá'ari jita chu ají que rapumí chuhuá piño caesa pa'anajo pitá. Narúca'aco ejé cajrú ina'uqué jahuacaño rinacojé. \v 22 E apú iphari rinacu, Jairo rií i'imacá. Nahuacáca'alo ñacarelana chiyá huacára'ajeri ri'imacá. Riphá rinacu. E rijláma'o ri'imá nacojé. \v 23 Rimá rijló: \p —Aquíchajeru huani nutu, yehuíchaja rupechu capichaco. Pi'ijná nujhua'até nuñacaré ejo, pito'ochíyachi piyáte'ela runacojé, ru'umacóloje raú penaje —que rimacá rijló. \p \v 24 —Je —que Jesús quemacá rijló. \p E ri'ijná rijhua'até. Cajrú ina'uqué i'ijnaño rápumi chu. Cajrú namajra'acá ricá. \v 25 Najhua'até caja apa'ahuelo ja'apayo, rutami ru'umacá. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele jarechí quetana ru'umacá rutami. Jirá ja'apáqueri runaquiyá. \v 26 Caja cajrú pusána'ajeño atá'añojla rupusána'acana. Cajrú huani rujña'ajica quehuini yajhué panacu raú. Ruca'á ruliñérute piyuqueja, napusána'acaloje rucá penaje. E'iyonaja ñaqueja hua'até ru'umaqué. Richaje, richájeno que romájica quehuini yajhué. \v 27 Ehuá ne'emacá rojló Jesús yucuna. Aú ru'ujná ramaje. Ajopana hua'até ro'opá rápumi chu. Eyá rusapa ina'uqué ihuami chiyá ra'arumacá ji'imá nacú. \v 28 Rupechu i'imá: “Nusápajica ee ra'arumacá nacú, nutejmo'otajo raú.” \v 29 E rusapa rinacu. Hua'ató que jirá ja'apácare runaquiyá mata'acó runacojé. Caja peyajhueru ru'umacá rejeja. Raú ruhue'epí runapona tejmo'otaco rojló. \v 30 Jesús hue'epiri ritejmo'ótaca rucá ripechu aú ja. Raú ripajno'ó riyámojo nachaje yacá'ajo. Rimá najló: \p —¿Na sápichari no'orumacá nacú? \p \v 31 E ra'apiyatéjena quemaño rijló: \p —¿Uncá chi pihue'epílacha cajrú ina'uqué majri'ichaca picá? ¿Eta naje chi pimá nanacu?: “¿Na sápichari no'orumacá nacú?” \p \v 32 Jesús yacá'aro ne'iyohuá piyuqueja, ramácaloje naca sápari ra'arumacá nacú. \v 33 Ilerú inanaru hue'epiyo caja rutejmo'otaco. Aú ru'ujná riloco'opani quero'ocajo nacú. Cajrú rucurúcaca. E rutára'o ru'urúpachi aú rijimaje. E ru'umá rijló riyucuna piyuqueja. Aú Jesús quemari rojló: \p \v 34 —Caja pitejmo'ochiyo chuhua, pipechu i'imacale caphí nochojé. Pipechu i'imichá nunacu: “Ricá ja'apátajeri nutami caje nuliyá” que. Aú calé pitejmo'ochiyo. Chuhua pi'ijná palá ca'ajnó. Caja pitejmo'ochiyo piyaripune liyá —que rimacá rojló. \p \v 35 Marí que rimacá rojló ee ajopana iphaño Jairo nacú. Riñacaré eyá nahuacára'a ne'emacá. Nephá rinacu. E nemá rijló: \p —Caja pitu taqui'ichayo; caja rupechu capiícharo. Uncá na penaje calé picahuíla'a Jesús Huehuíña'atajeri nacú ruchaya —que nemacá rijló. \p \v 36 Uncá Jesús a'alá rinacojó napura'acó. Rimá nahuacáca'alo ñacarelana chiyá huacára'ajerijlo: \p \v 37 —Pila'aniya picó camu'ují. Pila'á pipéchuhua caphí nochojé. \p E rimá ajopánajlo: \p —I'ijnaniya nujhua'até, maáreja iyuró. \p Pedro, Santiago, re'ehué Juan, queleja rihuá'a rijhua'ató. \v 38 E caja nephá riñacaré ejo, amaño cajrú ina'uqué i'imacá re. Cajrú namejé i'imacá. Nahuinano la'acana nacú cajrú neyaca rucá. \v 39 E rimujlúca'a rejo, rimá najló: \p —¿Naje ila'á ihuinano cajrú huani maare? ¿Naje chi iyá rucá? Uncá rutaca'alacha, rucamáchiyacoja calé —que rimacá najló. \p \v 40 Raú ne'echá rinacu. E Jesús quemari najló piyuque, namujlúca'acaloje a'ajná ño'ojó penaje. Rihuá'a rijhua'ató rora'apami, rolomi, rijhuáque'ena, queleja rihuá'a rijhua'ató. E namujlúca'a ucapú támijimi i'imacare chojé. \v 41 E ripatá rucá ruyáte'ela naquiyá. Rimá támijimijlo: \p —Talita cumi —que. \p Napura'acó chu rimá rojló: “Yuhualó, pijló numá, pácho'o.” \v 42 Raú ja rócho'o; ruchira'ó. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele jarechí ru'umacá. Rijhua'até i'imacaño pechu i'imá rinacu: “¡Meque piyuque huani rila'acá!” \v 43 Raca'acó rimacá najló nemacá piyá rimacápo'oca rucá yucuna ajopánajlo. E rimá najló: \p —A'á rojló a'ajnejí. \c 6 \s1 Jesús i'ijnacá Nazaret ejo yucuna marí: \r (Mt 13.53-58; Lc 4.16-30) \p \v 1 E caja Jesús pa'aró ra'apiyatéjena hua'até ají que rite'eré ejo. Riphá rejo. \v 2 E nale'ejé huatána'acaje huacajé rehuíña'ata necá Tupana nacú nahuacáca'alo ñacarelana chu. Cajrú ripuráca'alo jema'ajeño i'ijnataca napéchuhua rinacu. Nemá rinacu: \p —¿Na liyá chi rihue'epí piyuqueja nacaje nacojé? ¿Na a'arí rijló ripechu? ¿Meque ca'ajná rihue'epí piyuque nacaje la'acana uncá meño'ojó iná la'alare? —que nemacá rinacu. \p \v 3 Nemá piño pajlocaca: \p —Mirapehua nacú sápajeri ricá. María raló. Santiago, José, Judas, Simón, quele e'ehué ricá. Maare hue'iyá re'ehuelona ñacaré —que nemacá pajlocaca. \p Namána'apa ri'imacale, ijnú nema'acá ra'apiyá. \v 4 E Jesús quemari najló: \p —Piyuque ina'uqué iphaño Tupana puráca'alo ja'apátajeri ja'apí. Necaja calé rite'eré eruna, rejena, riñacaré chiyájena, quele uncá iphálaño ra'apí —que rimacá najló. \p \v 5 Uncá Jesús la'alá cajrú nacaje rehuá uncá meño'ojó iná la'alare. Rito'otá riyáte'ela huejápaja ina'uqué natámina nacú. Raú ja natejmo'otó. \v 6 Uncá rehuájena pechu i'imalá caphí richojé. Raú Jesús pechu i'imá: “¿Naje ca'ajná ají que huani napechu?” Raú ri'ijná reyá apú eyá, apú eyá que nehuíña'atacana nacú. \s1 Jesús huacára'aca ra'apiyatéjena i'imacá Tupana yucuna ajopánajlo, ajopánajlo que yucuna marí: \r (Mt 10.5-15; Lc 9.1-6) \p \v 7 E rahuacata iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ra'apiyatéjena, ritamáca'atacaloje necá iyamano huánija najhuáque'ehue hua'até, ne'ejnacáloje apú eyá, apú eyá que penaje. Ra'á caja najló péchuji, naca'acáloje jiñana pechu ina'uqué e'iyayá raú penaje. \v 8 Ne'ejnacá yámona rimá najló marí que: \p —Ijña'aniya nacaje ijhua'ató. Icutihuáreja calé ijña'ajé caja ijhua'ató. Ijña'aniya ijhua'ató a'ajnejí, itulané, liñeru, caje macá. \v 9 Que'ema'uláruna i'ijnajé, pajluhua a'arumacaji chuja calé i'ijnajé. \v 10 Iphájica ee pajimila ejo, apú quemajeri ca'ajná ijló, iyurícoloje rijhua'até riñacaré chu penaje. Iyuró rijhua'até re i'imajica quetana. \v 11 Apala uncá nahuátalaje icá, uncá caja ca'ajná nahuátalaje ipuráca'alo jema'acana. Marí que ri'imajica ee ijló, iñaca'á ji'ima'ulá naquiyá mu'upé najló reyá jácho'ocano aú. Nahue'epícaloje raú napachoje nacapichájico penaje. Numá ijló marí que ri'imajica: Tupana huajájica pu'uhuaré la'ajeño, namanaicho la'ajeño huacajé, cajrú rihuajájica ilé cajena, uncá pachá nahuátala icá. Cajrú rihuajájica Sodoma erúnami chuna. Ñaqué caja rihuajájica Gomorra erúnami chuna. Pu'uhuaré la'ajeño huani ne'emacale, rihuajaje necá. Nachaje íqui'ica rihuajájica necá, uncá huátalajeño icá —que Jesús quemacá najló. \p \v 12 E caja ne'ejná Tupana yucuna i'imajé ajopana, ajopánajlo que. Ne'emá najló riyucuna, napajno'otácaloje napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá, namanaicho nala'acare liyá penaje. \v 13 Naca'á caja cajrú jiñana pechu ina'uqué e'iyayá. Na'á caja nacaje jilami cajrú natámina napona nacú. Raú natejmo'otó. \s1 Meque Herodes i'ijnataca ripéchuhua Jesús nacú yucuna marí: \r (Mt 14.1-12; Lc 9.7-9) \p \v 14 Caja cajrú huani Jesús yucuna jema'acó rehuá i'imacá. Riyucuna iphari caja ne'emacana Herodes nacú. Raú rimá: \p —Juan Bautizar la'ajeri quele nemá nacú. Caja rimacápo'o. Aú calé rihue'epí piyuque nacaje la'acana. \p \v 15 Ajopana quemaño rinacu: \p —Ricá Elías. (Tupana puráca'alo ja'apátajeri Elíasmi chu i'imacá) \p Ajopana piño quemaño rinacu: \p —Tupana puráca'alo ja'apátajeri ricá. Júpimi i'imacaño naquiyana que caja ricá. \p \v 16 Jesús yucuna jema'acana aú Herodes quemari rinacu: \p —Juan Bautizar la'ajeri ricá, núru'upi nuhuacára'acare mata'acana i'imacá. Ricá penájemi macápo'oro piño —que rimacá rinacu. \s1 Méqueca nenoca Juanmi chu júpimi i'imacá yucuna marí: \p \v 17 Ejo'ocaja Juanmi chu i'imacá huacajé, Herodes huacára'ari rica'acana ina'uqué huajáquelana chojé. Jepo'oqueja nayurí ricá richu. Marí que rila'acá ricá chapú riyajalo puráca'alo aú. Riyajalo ií i'imari Herodías. Re'ehué, Felipe, yajalo ru'umacá pamineco. Rica'á riliyá rucá. \v 18 Richona Juan aca'arí Herodes i'imacá. Rimá rijló: \p —Pe'ehué yajalo penájerumi ilerú pi'imá hua'até. Uncá Tupana huátala iná la'acá ilé que. \p \v 19 Rijimaje Herodías yúcha'ayo Juan cha. Ruhuata rinócana. E'iyonaja Herodes itari rapu rojló. \v 20 Herodes quero'oró Juan piyá, rihue'epícale palá huani rema'acá Tupana ja'apiyá. Ñaquele Herodes huátari rimejñátacana ruliyá. Ri'ijnaqué ripuráca'alo jema'ajé; huechi ripechu i'imajica ripuráca'alo jema'acana nacú. E'iyonaja ricahuíla'aco rinacojé. \v 21 E caja ehuaja riphá rená chojé riyajalo Herodíasjlo. Herodes iphátari rile'ejé jarechí. Aú caja rila'á fiesta rijluhua. Rihuacára'a rijhua'até sápajeño la'acá cajrú a'ajnejí palá nojé. Cajrú rijhua'até huacára'ajeño, surárana huacára'ajeño, ajopana Galilea eruna chaje i'imacaño, quele necá ajñaño na'ajnehuá rijhua'até. \v 22 Re ne'emá na'ajnehuá ajñacana nacú rijhua'até. E'iyohuá que Herodías itu iphaca arápa'aje najimaje. Palá huani ri'imacá Herodes nacú, piyuque ajopana rijhua'atéjena quele nacú ri'imá palá. Aú Herodes, ne'emacana, quemari rojló: \p —Piquejá'a nuliyá nacaje pihuátacare caje, no'ochí pijló ricá. \v 23 Tupana hue'epiri quehuaca numacá. Nacaje piquejá'ajicare nuliyá no'ojé pijló ricá. Pe'iyojé nacaje nujhua'atéjena capi ejé no'ojé pijló ricá —que rimacá rojló. \p \v 24 Raú rócho'o reyá riyucuna i'imajé rolojlo. \p Rumá rojló: \p —Amí, ají que rimíchaca nojló. ¿Na nuquejá'aje riliyá? \p —Pimá rijló, ra'achí pijló Juan Bautizar la'ajeri huíla'aru. \p —Je —que. \p \v 25 E pherú que rupa'acó ropumí chuhuá ne'emacana chaje. Rumá rijló: \p —Pa'á nojló me'etení Juan Bautizar la'ajeri huíla'aru pachiya chojé —que rumacá rijló. \p \v 26 Camu'ují huani ripechu la'acó raú. E'iyonaja uncá meque rila'alajla. Caja rimá rojló ajopana jimaje: “No'ojé pijló pihuátacare caje. Tupana hue'epiri quehuaca numacá.” Ñaquele uncá rihuátala apojó la'acana. \v 27 E caja ne'emacana huacára'ari pajluhuaja surara Juan núru'upi mata'ajé. \v 28 E ri'ijná ina'uqué huajáquelana chojé. Mata'arí Juan núru'upi. Riyá'ata rihuíla'arumi pachiya chojé. Ejomi ri'imatá Herodías ítujlo ricá. Rucá ja'apátayo rolojlo ricá, raú ruhue'epí caja nenoca ri'imacá. \p \v 29 E caja Juanmi chu ja'apiyatéjenami jema'añó nenoca ricá yucuna. Aú ne'ejná ritami ña'ajé, nato'otácaloje ritami támijimina to'otáquelana chojé penaje. \s1 Jesús a'acá cinco mil ina'uquejlo a'ajnejí yucuna marí: \r (Mt 14.13-21; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14) \p \v 30 E caja necá, Jesús huacára'acarena i'imacá, pa'añó napumí chuhuá. Piyuque nacaje rehuá nala'acare yucuna ne'emá rijló. Piyuque nacaje nehuíña'atacare nacú yucuna ne'emá caja Jesusjlo. \v 31 Cajrú huani ina'uqué i'ijnajica nachaje palanaquíyacaca que. Nanacojé uncá meño'ojó najñala na'ajnehuá. E Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: \p —I'ijná, hue'ejnachi a'ajná ño'ojó, hue'emacáloje huecámica que re penaje, ihuatána'acaloje mequetánaja rejo penaje —que rimacá najló. \p \v 32 E ne'ejná necámica que jita chu, ne'emacáloje juca ajopana ina'uqué liyá penaje. \v 33 E'iyonaja cajrú ina'uqué amaño ne'ejnacá. Nahue'epí meño'ojoca ne'ejnacá; namá re caja Jesús i'ijnacá najhua'até. Aú necho'ó mata'aqueja pe'iyoóhua nápumi chu. Cajrú pajimila i'imacá rehuá. Re i'imacaño jecho'oñó caja najhua'até. Nephá punumaje chojé Jesús, ra'apiyatéjena, quele piyá. \v 34 E caja narúca'o. Jesús jácho'oco jita chiyá aú ramá cajrú ina'uqué. Rihue'epí namu'ují. Ohuéjana, uncá namájeri i'imalárena, que ne'emacá. Ñaquele rehuíña'ata necá cajrú nacaje nacú. \v 35 Ehuá najúhua'aca. E Jesús ja'apiyatéjena i'ijnaño rahua'ajé, nemá rijló: \p —Caja huajúhui'ichaca. Uncá nañacaré i'imalá maárohua. \v 36 Pihuacára'a necá maárohua ñacaré i'imacaño ejo, pajimila ejo hua'até, nahuarúhua'acaloje a'ajnejí najluhua reyá penaje —que nemacá rijló. \p \v 37 E'iyonaja Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: \p —Icá a'ajeño najló a'ajnejí. \p Aú nemá rijló: \p —¿E pihuátaca hue'ejnacá a'ajnejí huarúhua'aje najló? Iqui'ija huani rihuemí jácho'ojico huajló. \p \v 38 Jesús quemari najló: \p —¿Me ca'alá pan maare nacapi? amíchacajla. \p —Je. \p E nephá piño napumí chuhuá, nemá rijló: \p —Re maare pajluhua té'ela ca'alá pan, iyajmela ñani jíñana. \p \v 39 E Jesús huacára'ari piyuque ina'uqué yá'aco jimichi palá nojé e'iyajé. Rihuacára'a nanaquiyana yá'aco pajhua'atéchaca apojó, apojó que. \v 40 Aú nayá'o cien quéleno, ajopana yá'año cincuenta quéleno. Marí que nayá'aco i'imacá. \v 41 E Jesús ña'arí ricápojo pajluhua té'ela ca'alá pan, iyajmela ñani jíñana hua'até. E riyacá'o yenoje je'echú chojé, rimá Tupánajlo: \p —Palá pili'ichaca huecá marí a'ajnejí aú. \p Rejomi ritupa'á pan. Riyupa'atá caja najló iyajmela jíñana. Ejomi ra'á ra'apiyatéjenajlo ricá, natamáca'atacaloje piyuque ina'uquejlo ricá penaje. \v 42 Necá ajñaño na'ajnehuá piyuqueja namano'ocá ejená. \v 43 Rejomi ra'apiyatéjena jahuacátaño rijlupemí yurícaro. Nahuayo'otá pan lupemí, jiña lupemí hua'até. Iyamá iphata ji'imaji nacojé ca'alá cuhuá'ala namano'otá pu'uteno raú. \v 44 Cajrú huani ne'emacá ajñaño na'ajnehuá re. Cinco mil achiñana i'imaño re. \s1 Jesús ja'apaca juni jimó yucuna marí: \r (Mt 14.22-27; Jn 6.16-21) \p \v 45 E caja Jesús huacára'ari ra'apiyatéjena huitúca'aca jita chojé, nacuhuá'acaloje caesa pa'anajo pitá Betsaida ejo penaje. Rihuacára'a necá ritucumó, ejomi rihuacára'a ajopana pa'acó. \v 46 E Jesús i'imari riyucuno najló. Quéchami ri'ijnacá ají que yenuri ejo Tupana hua'até pura'ajó. \v 47 E lapí necá, jita chu i'imacaño, i'imaño caesa pe'iyó. Na'apona que Jesús i'imacá ricó yenuri i'ihuata. \v 48 Ramá naleñaca caphí huani, carená ja'apácale caphí ají que najimajo. E luhuíchipica ee ricuhuá'a nápumi chu, iphari naloco'opani a'ajnare que. Majopeja richira'acó juni jimó. Rihuata nahua'ayá ja'apácana pamineco. \v 49 Namaca aú ra'apaca juni jimahua íqui'i nahuíyo'oca. Napechu i'imá: “Yee, ina'uqué ñacami japi huaícha.” \p \v 50 Caja piyuque jita chu i'imacaño amaño ricá. Iqui'ija huani naquero'ocó raú. E rimá najló: \p —Caphí ila'acá ipéchuhua. Jesús nucá, iquero'oniyo —que rimacá najló. \p \v 51 Ejéchami rihuitúca'aca jita chojé natu'uhueje. Hua'ató que carená yurica ja'apácaje. Aú napechu i'imá: “¡Meque piyuque huani rila'acá!” \v 52 Marí que napechu i'imacá rinacu, uncale nahue'epila méqueca rila'acá a'ajnejí nacú maapami que. Ijnú napechu i'imacá rihue'epícana nacú. \s1 Jesús tejmo'ótaca natámina Genesaret e yucuna marí: \r (Mt 14.34-36) \p \v 53 Caja ehuaja nephá pa'anajo pitá, Genesaret te'eré ejo. Re nacutá netane. \v 54 Nácho'oco jita chiyá pe'iyojó ee ina'uqué amaño Jesús. Namána'apa ri'imacá. \v 55 Raú necho'ó re'iyohuá natámina ña'acana nacú. Nahuáco'o necá cuhuana nacú meño'ojoca ri'ijnaqué ejo. Rehuájena quemaqueño najló meño'ojoca ricá. Aú necá i'ijnaqueño rápumi chu. \v 56 Richira'acó pajimila cajruni nacuhuá, pajimila camu'ujini nacuhuá, riyámojo hua'ató. Ri'ijnajica ejo nato'otaque natámina le'ejepelaji ñacarelana e'iyohuá. Nemaqué Jesúsjlo, riyurícaloje nasápaca ra'arumacá ji'imá nacú penaje. Piyuque rinacu sápajeño tejmo'otáqueño raú. \c 7 \s1 Na aú ca iná la'acá pu'uhuaré yucuna marí: \r (Mt 15.1-20) \p \v 1 E caja fariséona naquiyana jahuacaño Jesús nacojé. Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño i'imaño caja najhua'até. Jerusalén eyájena ne'emacá. \v 2 Necá amaño Jesús ja'apiyatéjena naquiyana ajñaca na'ajnehuá. Uncá nepala nayáte'ela chiyá pamineco, peñahuilánami chuna quemájica que. \v 3 Uncachu fariséona ipala nayáte'ela chiyá pamineco cajrú, peñahuilánami chuna quemájica que, uncá najñaque na'ajnehuá. Piyuque ajopana judíona la'aqueño ñaqueja caja. \v 4 Nephácachu le'ejepelaji ñacarelana eyá nañacaré chojé, nepaque cajrú nayáte'ela chiyá pamineco. Rejomi najñaque na'ajnehuá. Cajrú apú nacaje nala'ajica nachi'inami chuna quemacá najló que. Majopeja nepájica nachiyélane chiyá, napero'ojlone chiyá, ne'eté chiyá caje macá. Ñaqué caja nepájica napero'ojlone palani sereni naquiyá la'acanami chiyá. \v 5 E caja fariséona, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele iphaño Jesús nacú. Nemá rijló: \p —¿Naje chi uncá pa'apiyatéjena la'alaño peñahuilánami chuna quemájica que? Uncá nepala nayáte'ela chiyá najñaca na'ajnehuá piyá, peñahuilánami chuna la'ajica que caja —que nemacá rijló. \p \v 6 E rimá najló: \p —Pajlácachina huani icá. Icá la'añó icó palá la'ajeño que ajopana ijlú chu. E'iyonaja uncá ñaqué calé icá. Palá huani Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu, Isaíasmi chu, i'imacá iyucuna júpimi que. Marí que rilana'acá papera chojé iyucuna rihuacajé: \q1 Marí que Tupana quemacá ina'uqué nacú: \q1 Mariruna ina'uqué pura'añó palá huani nunacu nanuma chiyaja calé. \q1 E'iyonaja nahuajhué nacú, uncá nahuátala nucá. \fig |src="CN01724B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 7.6" \fig* \q1 \v 7 Uncá na penaje calé nahuacono pajhua'atéchaca nahuacáca'alo ñacarelana chojé, nala'acáloje pu'ují napéchuhua nunacu penaje. \q1 Peñahuilánami chuna puráca'alomi nacuja calé nehuíña'ata huani ina'uqué. \q1 Tupana puráca'alo ricá japi que nehuíña'ataca necá rinacu, que ripuráca'alo lana'aquéjami quemacá, Isaíasmi chu lana'acare i'imacá. \p \v 8 Jesús quemari piño najló: \p —Icá yuriño Tupana puráca'alo a'acana inacojó, ila'acáloje peñahuilánami chuna quemacá que rilanaquiya penaje. Peñahuilánami chuna la'ajica que caja ila'acá cajrú nacaje. Majopeja ipaca ipero'ojlone chiyá, ichiyélane chiyá caje macá. \v 9 Palá ihue'epica Tupana puráca'alo yurícana iliyó, ila'acáloje peñahuilánami chuna quemacá que penaje. \v 10 Marí que Moisesmi chu quemacá nayani nacú i'imacá: “Iphá ichi'iná ja'apí. Eyá pura'ajero pu'uhuaré richi'iná nacú, inoje”, que rimacá najló rihuacajé. \v 11 Eyá icá me'etení uncá a'alaño inacojó ricá. Re nayani naquiyana maárohua, quemaño marí que nachi'inajlo: “Uncá meño'ojó hua'alá iñaté liñeru aú. Caja hua'á Tupánajlo hualiñérute”, que nemacá najló. \v 12 Majopeja nemacá, uncale nephala nachi'iná ja'apí. E'iyonaja icá uncá quemalaño najló, nephaca piyá na'apihuá nachi'inajlo. \v 13 Marí que la'acana aú uncá a'alá inacojó Tupana puráca'alo. Cajrú nacaje ila'acá ñaqueja caja ricá. Peñahuilánami chuna puráca'alomi ja'apátacana nacuja ihue'epí itucumó. Apujlo, apujlo que, i'imacá riyucuna. Yuhuanajlo hua'ató que i'imacá riyucuna. Uncá huani paala ricá —que rimacá najló. \p \v 14 Ejomi Jesús quemari ajopana ina'uquejlo, nahuacácoloje rahua'ajé penaje. Raú nahuacó rejo. E rimá najló: \p —Chuhua jema'á marí meque quemacánaca ricá: \v 15 Iná numá chojé iná a'á a'ajnejí, iná ajñácaloje ricá penaje. Uncá iná la'alá pu'uhuaré raú. Eyá iná numá chiyá iná pura'ó pu'uhuaré. Raú calé iná la'á pu'uhuaré. \v 16 Icá que'ejhuiruna, jema'á meque quemacánaca numacare nacú ijló —que rimacá najló. \p \v 17 Ejomi Jesús ja'apáñari necá, mujlúca'ari pají chojé. Re ra'apiyatéjena quemaño rijló: \p —¿Meque ricá quele pimíchaca nacú huajló? \p \v 18 Rimá najló: \p —¿Uncá caja chi ihue'epila? ¿Uncá chi ihue'epila a'ajnejí ajñacana nacojé? Iná numá chojé iná a'á a'ajnejí, iná ajñácaloje penaje. Uncá iná la'alá pu'uhuaré raú. \v 19 Uncá a'ajnejí pachá calé iná la'á pu'uhuaré. Rihuitúca'a iná huo chojé. Caja penaje ra'apá iná e'iyayá. (Marí que rimacá aú rimá piyuque a'ajnejí nacú: Palani ricá, iná ajñácaloje penaje.) \v 20 Rimá piño ra'apiyatéjenajlo: \p —Uncá iná la'alá pu'uhuaré a'ajnejí a'acana iná numá chojé aú. Eyá iná numá chiyá iná quemá nacaje nacú iná pechu nacú ri'imacá que. Pu'uhuaré péchuruna ina'uqué. Aú calé nala'á pu'uhuaré napechu queja. Ricá pachá pu'uhuaré la'ajeño ina'uqué. \v 21 Napechu locópa'alaja ina'uqué la'acá nacaje. Pu'uhuaré péchuruna ne'emacale, ne'ejnatá napéchuhua, nala'acáloje pu'uhuaré raú penaje. Pu'uhuaré péchuruna ina'uqué i'imacale, nala'á namanaicho pajhua'atéchaca. Pu'uhuaré péchuruna ina'uqué i'imacale, nenó pecohuácaca. \v 22 Pu'uhuaré péchuruna ina'uqué i'imacale, nata'á ajopana liyá nanane. Pu'uhuaré péchuruna ina'uqué i'imacale, nahuata ajopana le'ejé nacaje najluhua. Pu'uhuaré péchuruna ina'uqué i'imacale, nala'á chapú huani. Pu'uhuaré péchuruna ina'uqué i'imacale, uncá ina'uquélaruna necá. Pu'uhuaré péchuruna ne'emacale, chapú nahuó i'imacá nachá'atajeño cha. Pu'uhuaré péchuruna ne'emacale, nachapújra'o ajopana nacú. Pu'uhuaré péchuruna ina'uqué i'imacale, nala'á necó hue'epiño que huani. Pu'uhuaré péchuruna ne'emacale, nala'á namanaicho. \v 23 Ina'uqué pechu nacuja calé manaíchaji la'acana. Ricá aú nala'á pu'uhuaré najluhua. Pachá pu'uhuaré la'ajeño necá —que Jesús i'imacá najló riyucuna. \s1 Ajopana te'eré eyájeru pechu i'imacá caphí Jesús chojé yucuna marí: \r (Mt 15.21-28) \p \v 24 E caja Jesús i'ijnari reyá ají que Tiro, Sidón, quele te'eré ejo. Riphá rejo. E rimujlúca'a pají chojé, ajopana ina'uqué amaca piyá ricá. E'iyonaja uncá meño'ojó rimicho'oló naliyá. \v 25-26 Apa'ahuelo jema'ayó riyucuna. Ajopana te'eré eyájeru ru'umacá. Rutu e'iyá jiñá pechu i'imari. Rucá iphayo Jesús nacú. E rujláma'o ri'imá nacojé, rumá rijló: \p —Pila'á nojló nacaje. Pica'á jiñá pechu nutu e'iyayá. \p \v 27 Raú rimá rojló: \p —Uncá paala pan ña'acana Israelmi chu laquénami liyá, iná a'acáloje ajopana te'eré eyájenajlo, yáhuinajlo penaje. \p (“Yáhuina” que judíona quemájica ajopana te'eré eyájena nacú.) \p \v 28 —Que jo'ó Hue'emacana —que rumacá rijló— yáhuina ajñaño caja pan mujrumi te'erí e'iyajé ja'acó. \p \v 29 Raú Jesús quemari rojló: \p —Palá huani pimíchaca nojló. Chuhua pipa'ó piñacaré ejo. Caja jiñá pechu iícharo pitu e'iyayá. \p \v 30 Ejomi rupa'ó ruñacaré ejo; iphayo; amayo rutu to'ocó mana'íja rucamané chu. Caja jiñá pechu jácho'oro ro'iyayá i'imacá. \s1 Jesús lamá'ataca me'ejhuirú, manumarú i'imacare, yucuna marí: \p \v 31 Jesús i'imari pajimila Tiro yámojo. E caja rácho'o reyá. Ra'apá piño ají que pajimila Sidón yámojo. Iyamá té'ela quele pajimila i'imacá rehuá. Rahua'ayá ra'apá, iphari caésa turenaje. Galilea na'acá rií. \v 32 Rejé ajopana huá'año pajluhuaja me'ejhuirú. Ricaja caja i'imari manumarú. Nephá Jesús nacú. E nemá rijló, rilamá'atacaloje ricá penaje. \v 33 E Jesús huá'ari ricá a'ajná ño'ojó que ina'uqué liyá. E rarúca'a riyatehuana me'ejhuirú i'ijhuí chojé. Ejomi ratupá rahui riyatehuana nacojé. Raú risapa me'ejhuirú lená nacú. \v 34 Rejomi riyacá'o yenoje je'echú chojé. Ra'amá re'iyohuá. E rimá: \p —Efata. \p Marí que rimacá napura'acó chu: “Pijme'etó” que. \v 35 Reyá a'ajná ño'ojó palá rema'acá, palá caja ripura'acó. \v 36 E Jesús quemari najló, ne'emacá piyá riyucuna ajopánajlo. Marí que rihuacára'ajica ee necá, richaje na'apátaque riyucuna ajopánajlo. \v 37 Piyuque riyucuna jema'ajeño quemaño: \p —Palá huani rila'acá piyuque nacaje. Me'ejhuiruna rilamá'ata, nema'acáloje penaje. Manumaruna rilamá'ata caja, napura'acóloje penaje. \c 8 \s1 Jesús a'acá cuatro mil ina'uquejlo a'ajnejí yucuna marí: \r (Mt 15.32-39) \p \v 1 E apú huacajé cajrú huani ina'uqué jahuacaco piño Jesús nacojé. Júpija ne'emacá rijhua'até. Caja ehuaja na'ajné tajnáñari necá. Ñaquele Jesús huá'ari ra'apiyatéjenajlo, ne'ejnacáloje richaje penaje. E rimá najló: \p \v 2 —Nuhue'epí mariruna ina'uqué mu'ují. Caja hueji que cálicha nujhua'até necá. Caja na'ajné tajícharo. \v 3 Nuhuacára'ajica ee napa'acó me'epejí hua'até, uncá natejmú iphálaje, nephácaloje nañacaré ejo penaje. Re ya'ajnájojena ne'iyá —que rimacá najló. \p \v 4 E ra'apiyatéjena quemaño rijló: \p —Eta, ¿mere eyá chi huajña'ajé najló a'ajnejí. Iqui'iruna huani necá. Uncá nañacaré i'imalá maárohua. \p \v 5 Rimá najló: \p —¿Me ca'alá pan maare? \p —Iyamá cuhuá'ata ca'alaja —que nemacá rijló. \p \v 6 E rihuacára'a ajopana yá'aco te'erí e'iyajé. Ejomi rijña'á ricápojo iyamá cuhuá'ata ca'alá pan. E rimá Tupánajlo: \p —Palá pili'ichaca huecá marí a'ajnejí aú. \p Quéchami ritupa'ataca pan naquiyana. Ra'á ra'apiyatéjenajlo ricá, natamáca'atacaloje ina'uquejlo penaje. E natamáca'ata najló ricá. \v 7 Re caja huejápaja jíñana le'epé i'imacá. Rinacu rimá caja Tupánajlo: \p —Palá pili'ichaca huecá marí jíñana aú. \p Rejomi rihuacára'a ritamáca'atacana najló ñaqueja caja. \v 8-9 Piyuqueja ina'uqué ajñaño rinaquiyana namano'ocá ejé. Cuatro mil ina'uqué ca'ajná ne'emacá, ajñaño na'ajnehuá re. Rejomi nahuacata rijlupemí yurícaro. Iyamá cuhuá'ata ca'alá cuhuá'ala namano'otá pu'uteno raú. \v 10 Najñaca na'ajnehuá ejomi Jesús quemari najló, napa'acóloje penaje. E rihuitúca'a jita chojé ra'apiyatéjena hua'até. Reyá ne'ejná ají que a'ajná ño'ojó Delmanuta te'eré ejo. \s1 Fariséona quemaño Jesusjlo, rila'acáloje nacaje Tupánaja calé la'acare. Napechu i'imá ca'ajná: “Uncá meño'ojó rila'alá ricá.” Riyucuna marí: \r (Mt 16.1-4; Lc 12.54-56) \p \v 11 E caja fariséona iphaño Jesús nacú. Nahuata rijhua'até aca'ácacano. Majopeja nemacá rijló, rila'acáloje najló nacaje, Tupánaja calé hue'epícare la'acana penaje. Nahuata rila'acá najló rená que'ená penaje. \v 12 Raú ra'amá re'iyohuá, rimá najló: \p —¿Naje chi ina'uqué, me'etení i'imacaño, huátaño nula'acá najló nacaje, Tupánaja calé hue'epícare la'acana? Uncá nula'alaje nacaje ijló noná que'ená penaje —que rimacá. \p \v 13 Raú ra'apaña necá, huitúca'ari jita chojé. E nacuhuá'a caesa pa'anajo pitá. \s1 Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo, na'acá piyá fariséona puráca'alo nanacojó yucuna marí: \r (Mt 16.5-12) \p \v 14 Ra'apiyatéjena pechu capicháñari pan ña'acana najhua'ató. Re jita chu pajlúhua'ala ñani i'imari nale'ejé. \v 15 Nacuhuá'aca nacú Jesús quemari najló marí que: \p —Pa. Amá icó fariséona, Herodes, quele le'ejé pan amúra'atajona liyá. \p \v 16 Raú ra'apiyatéjena quemaño pajlocaca: \p —Jema'á méqueca rimíchaca huajló, uncá pachá huajña'alacha huajhua'ató pan. \p \v 17 Jesús hue'epiri méqueca nemacá. Aú rimá najló: \p —¿Naje imá: “Uncá pan i'imalá huacapi” que? ¿Uncá jo'ó chi ihue'epila mecajeca ina'uqueca nucá ijhua'até? ¿Uncá chi riphala ipechu nacojé? ¿Ejo'ocaja chi ijnú ipechu rihue'epícana nacú? \v 18 Quejluruna icá. E'iyonaja uncá amala. Que'ejhuiruna caja icá. E'iyonaja uncá jema'alá. \v 19 ¿Uncá chi ihue'epila meque nutupa'ataca pajluhua té'ela ca'alá pan, riphácaloje cinco mil ina'uqué nacojé penaje? ¿Me ca'alá cuhuá'ala imano'otá rijlupemí aú? que rimacá najló. \p Nemá rijló: \p —Iyamá iphata ji'imaji nacojé ca'alá cuhuá'ala huamano'otá pu'uteno. \p \v 20 E rimá piño najló: \p —Apú huacajé ñaqué caja nula'acá. Nutupa'atá iyamá cuhuá'ata ca'alá pan, riphácaloje cuatro mil ina'uqué nacojé penaje. ¿Me ca'alá cuhuá'ala imano'otá rijlupemí aú? \p Nemá rijló: \p —Iyamá cuhuá'ata ca'alá cuhuá'ala huamano'otá rijlupemí aú pu'uteno. \p \v 21 Rimá najló: \p —¿Uncá huani chi ihue'epila mecajeca ina'uqueca nucá, la'arí ilé que? \s1 Betsaida e Jesús ja'apátaca mejlucaji mejlurú liyá yucuna marí: \p \v 22 E caja nephá Betsaida ejo. Re ajopana huá'año apú Jesús ejo. Mejlurú huani ri'imacá. Nephá Jesús nacú. E nemá rijló: \p —Pila'á huajló nacaje. Pa'apata marí ina'uqué liyá mejlucaji. \p —Je —que rimacá. \p \v 23 E ripatá mejlurú riyáte'ela naquiyá. Rihuá'a ricá pajimila yámojo. Re ratupá rahui rijlú chojé. Ejomi rito'otá riyáte'ela rinacu. E rimá rijló: \p —¿E chi pamaca nacaje chuhua? \p \v 24 E riyacá'ojla ají que, rimá rijló: \p —A'ahuaná chira'acó queja nomaca ina'uqué chira'acó. \p \v 25 Jesús sápari piño rijlú chojé riyáte'ela aú. Ejomi riyacá'o piño. Rejéchami palá huani ramaca piyuque nacaje. \v 26 Raú Jesús quemari rijló: \p —Chuhua pipa'ó piñacaré chojé. Apú ehuá pipa'ó, pa'apániya ta pajimila e'iyohuá. Pi'imaniya caja nuyucuna pajimila erúnajlo —que rimacá rijló. \p —Je. \s1 Pedro hue'epica naca ina'uqueca Jesús i'imacá yucuna marí: \r (Mt 16.13-20; Lc 9.18-21) \p \v 27 Re cajrú pajimila Cesarea Filipo te'eré e'iyohuá. Apú eyá, apú eyá que Jesús ja'apaca ra'apiyatéjena hua'até. Nachira'acó nacú rimá ra'apiyatéjenajlo: \p —¿Meque ajopana ina'uqué quemacá nunacu? \p \v 28 E nemá rijló: \p —Ne'iyajena quemaño pinacu: “Juan Bautizar la'ajeri ricá”. Ajopana piño quemaño pinacu: “Elías ricá”. Ajopana piño quemaño pinacu: “Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna naquiyana ca'ajná ricá”. \p \v 29 Jesús quemari najló: \p —Icá ta ¿meque imacá nunacu? \p Pedro quemari rijló: \p —Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje picá. \p \v 30 Raú Jesús quemari najló: \p —Pa. I'imaniya nuyucuna ajopánajlo. \s1 Jesús quemacá najló méqueca ritaca'ajica yucuna marí: \r (Mt 16.21-28; Lc 9.22-27) \p \v 31 Ejomi rimá najló marí que: \p —Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Peñahuilana, sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele uncá huani huátalaño nucá. Napuráca'alo aú ajopana la'ajeño nucá chapú. Nujña'ajé cajrú chapú caje yajhué panacu. Nenoje nucá. E'iyonaja calé hueji que cala i'imajemi numacápo'ojo piño —que rimacá najló. \p \v 32 Marí que rimacá najló palá, nahue'epícaloje penaje. Ejomi Pedro huá'ari ricá a'ajná ño'ojó que. E raca'á ricá, rimá Jesusjlo: \p —Uncá na pachá calé nala'ajé picá ilé que. \p \v 33 Jesús pajno'oró ají que riyámojo, yacá'aro ajopana ra'apiyatéjena chaje. Eyá raca'á Pedro; rimá rijló: \p —¡Pa'apá nuliyá Jiñá Chi'ináricana! Uncá Tupana pechu que calé pipechu. Ina'uqué pechu queja pipechu. \p \v 34 Ejomi rahuacata ra'apiyatéjena ajopana ina'uqué hua'até rahua'ajó, Rimá najló: \p —Marí que rica ijló, huátaño nujhua'atéjena i'imacana. Nenoje ca'ajná icá, nujhua'atéjena i'imacale. E'iyonaja calé jácho'oniyo nujhua'atéjena i'imacana chiyá raú. Ihue'epíniya caja inacuhuá. \v 35 Ina'uqué naquiyana hue'epiño caí nanacuhuá. Uncá nahuátala ajopana la'acá necá chapú. Ñaquele uncá ne'emalá nujhua'atéjena. Marí que i'imacaño capichájeño Tupana liyá. Eyá uncá hue'epílaño caí nanacuhuá, ne'emacáloje nujhua'atéjena penaje, i'imajeño matajnaco je'echú chu. Uncá hue'epílaño caí nanacuhuá, na'apátacaloje nuyucuna ajopánajlo penaje, i'imajeño matajnaco je'echú chu. \v 36 Iná ña'aquela inajluhua piyuque nacaje eja'ahuá chu i'imacare, uncá na penaje calé ri'imajla inajlo, iná capichácojla Tupana liyá rilanaquiya. \v 37 Iná capichácochu Tupana liyá, uncá meño'ojó iná a'alá nacaje marí eja'ahuá chu i'imacá, iná capichaco piyá Tupana liyá. \v 38 Re ina'uqué, napáña'o no'opí pu'uhuaré la'ajeño, me'etení i'imacaño, e'iyá. Ñaqué caja napáña'aco nupuráca'alo ja'apí ne'iyá. Nupa'ajico je'echú chiyá majó huacajé, ñaqué caja nopáña'ajico na'apí. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Piyuque ina'uqué huacára'ajeri penaje nuphaje je'echú chiyá majó rihuacajé. Nora'apá hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, quele iphájeño nujhua'até. Cajrú mejáma'atani huanacu que, huephájica majó. \c 9 \p \v 1 Jesús quemari piño najló: \p —Ihue'epí marí: Tupana i'imajeri ina'uqué naquiyana huacára'ajeri. Ripechu aú nala'ajica cajrú nacaje rihuacára'aca que. Ri'imajica penaje ejo'ocaja inaquiyana i'imajeño marí eja'ahuá chu rihuacajé. \s1 Jesús napona apiyácaco najimaje yucuna marí: \r (Mt 17.1-13; Lc 9.28-36) \p \v 2 Marí que rimacá najló rihuacajé. E caja pajluhua cuhuá'ata que cala ejomi Jesús jácho'oro ipuré i'ihuátaje. Rihuá'a rijhua'até Pedro, Santiago, re'ehué Juan, queleja rihuá'a rijhua'até. Nephá rejo. Ejéchami Jesús jimá apiyácaco najimaje. \v 3 Jareni huani, mejáma'atani que huani ra'arumacá amaco rinacojé. Uncá na i'imalá marí eja'ahuá chu ipácajla a'arumacaji e'iyayá, ri'imacáloje ñaqué caja jareca penaje. \v 4 Mana'í chiyó Moisesmi chu, Elíasmi chu, quele ja'añó rejé pu'uhuacá. Napura'ó Jesús hua'até. \v 5 E Pedro quemari Jesúsjlo: \p —Huehuíña'atajeri, ¡meque palá huani huecá maare! Huala'ajé hueji quele ca'apejé maare. Pajluhuala huala'ajé pijló, apalá Moisesjlo, apalá Elíasjlo —que rimacá rijló. \p \v 6 Marí que rimacá rijló majopeja rimacáchojonaja calé, cajrú riquero'ocole ajopana rijhuáque'ena hua'até. Uncá rihue'epila méqueca rijló quemacana. \v 7 Marí que Pedro quemacá rijló i'imacá. Ejéchami juni suhuáca'ala itaca nachá. Re'iyohuá Tupana quemari najló. \p —Marí Nu'urí, íqui'ija nuhuátacare. Jema'á ra'apiyá —que rimacá najló. \p \v 8 Eyá mana'í chiyó nayacá'o rejo. Uncá na namala re. Ricaja calé Jesús namá. \v 9 E caja nahuitúca'a ipuré naquiyá. Napa'acó nacú Jesús quemari najló: \p —Pa. I'imaniya huajé amíchaje yucuna ajopánajlo. Numacápo'ojico ejomi i'imajé riyucuna ajopánajlo. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. \p \v 10 Nema'á ra'apiyá, uncá ne'emalá riyucuna ajopánajlo. Napura'ó pajhua'atéchaca necámica que rimacare rinacuhuá najló nacú. Nemá pajlocaca: \p —Rimicha rinacuhuá: “Numacápo'ojo piño”. ¿Meque quemacana chi cari? \p \v 11 E ra'apiyatéjena quemaño rijló: \p —Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño quemaño Elíasmi chu nacú: “Ricá huaícha majó ritucumá, Tupana huacára'ajicare ina'uqué i'imatájeri penaje tucumá”. ¿Naje chi nemá ilé que? \p \v 12-13 Rimá najló: \p —Que jo'ó ricá. Caja Elías iphari majó nutucumá i'imacá, rila'acáloje nacaje nupé penaje. E'iyonaja uncá ina'uqué huátalaño ri'imacá. Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu queja nala'acá chapú ri'imacá. Eyá nucá piño, ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá que nunacu, que caja nala'ajica nucá chapú. Chapú nahuó nuchá —que rimacá najló. \s1 Jesús ca'acá jiñá pechu yuhuají e'iyayá yucuna marí: \r (Mt 17.14-21; Lc 9.37-43) \p \v 14 E caja nephá piño ajopana ra'apiyatéjena nacú. Amaño cajrú ina'uqué najhua'até. Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, ra'apiyatéjena, quele aca'ácaño pajhua'atéchaca. \v 15 Nephá nanacu a'ajnáreje que. Ejéchami piyuque ina'uqué amaca Jesús huaíchaca. Pu'ují napechu la'acó raú. Aú necho'ó rijimajo rajalácaje. \v 16 E caja Jesús quemari ra'apiyatéjena re yurícañojlo: \p —¿Na jimaje aca'ácaco pajhua'atéchaca? \p \v 17 Uncá chiyó na'ajipá rijló apú quemari rijló: \p —Huehuíña'atajeri, majó pichaje nuhuá'icha nu'urí. Re jiñá pechu re'iyá. Nacojé uncá meño'ojó ripura'aló. \v 18 Jiñá pechu noca ee ricá, ra'ó caphí huani cahuacaje te'erí e'iyajé. Cajrú quemu'ureni jeño'ocá rinuma chiyá. Camachá caja rajma'acá raí huá. Po'oló rinapona yurico raú. Caja numicha pa'apiyatéjenajlo, naca'acáloje jiñá pechu re'iyayá penaje. E'iyonaja uncá meño'ojó naca'alacha ricá re'iyayá —que rimacá rijló. \p \v 19 E Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: \p —¡Meque uncá huani ipechu i'imalá Tupana chojé caphí! ¿Me quetana júpica nu'umajícajla ijhua'até? —que rimacá najló. \p E rimá piño ajopánajlo: \p —Ihuá'icha majó ilé yuhuají. \p —Je —que nemacá. \p \v 20 E nahuá'a ricá rejo. Jiñá pechu amaca aú Jesús ricurúca'ata caphí huani ilé yuhuají ri'imacare e'iyá. Raú ra'ó cahuacaje te'erí e'iyajé. Pila, pila que ripilácaco. Hua'até que quemu'ureni jeño'ocá majó rinuma chiyá. \v 21 E Jesús quemari rara'apajlo; \p —¿Mequetánicha júpica ricá rijhua'até? \p —Rijyuhuácoja riqueño'ó rijló. \v 22 Pulapé jiñá pechu ca'acá ricá siyá chojé, junápeje, ricapichátacaloje ricá penaje. ¿E pila'acajla huajló nacaje? —que rimacá Jesusjlo—. Pihue'epí huamu'ují, pa'á huañaté. \p \v 23 Jesús quemari rijló: \p —Pipechu i'imajica ee caphí Tupana chojé, rila'acáloje nacaje pijló penaje, rila'ajé pijló nacaje. Tupana la'ajeri piyuque nacaje caphí richojé péchurunajlo. \p \v 24 Raú caphí yuhuají jara'apá quemacá Jesusjlo: \p —Caphí nupechu Tupana chojé. Pa'á nuñaté, nupechu i'imacáloje richaje richojé caphí penaje. \p \v 25 Jesús amaca aú cajrú ina'uqué jecho'ocó majó que, raca'á jiñá pechu. Rimá jiñá péchujlo: \p —Pipachá manumarú ricá, me'ejhuirú caja ricá. Chuhua pácho'o re'iyayá; pipa'aniyo piño re'iyajé —que rimacá rijló. \p \v 26 Raú jiñá pechu jahuíyo'ori. Ricurúca'ata caphí huani yuhuají. Raú rácho'o re'iyayá. Riyurí matámiru que. Piyuque ramájeño quemaño rinacu: \p —Caja ritaqui'ichá. \p \v 27 E'iyonaja Jesús patarí riyáte'ela naquiyá ricá. Riyá'ata ricá. Ejomi ritára'o. Palani ri'imacá reyá a'ajná ño'ojó. \v 28 E caja Jesús mujlúca'ari pají chojé. Necámica que ne'emacá ra'apiyatéjena hua'até. E nemá rijló: \p —¿Naje chi uncá meño'ojó huaca'alacha re'iyayá jiñá pechu? \p \v 29 Jesús quemari najló: \p —Rica'acana piyá iná i'itacó iná a'ajné liyá. Iná pura'ó caja Tupana hua'até. Marí que la'acana aú ja calé iná ca'á ilé caje jiñá pechu apú e'iyayá. \s1 Jesús quemari piño najló méqueca ritaca'ajica yucuna marí: \r (Mt 17.22-23; Lc 9.43-45) \p \v 30 E caja ne'ejná reyá. Na'apá ají que Galilea te'eré e'iyohuá. Rimicho'ojneja Jesús huátaca ra'apiyatéjena hua'até ja'apácana, rehuíña'atacaloje necá penaje. \v 31 Rimá najló: \p —Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Na'ajé nucá ajopánajlo, nenócaloje nucá penaje. Nenoje nucá. E'iyonaja hueji que cala i'imajemi numacápo'ojo piño nopumí chuhuá —que rimacá najló. \p \v 32 Uncá riphala napechu nacojé meque quemacánaca ricá. Uncá caja naquejá'ala riyucuna riliyá, nahuó la'acole ra'apejé. \s1 Nachá'atajeri yucuna marí: \p \v 33 E caja nephá pajimila Capernaum ejo. Re namujlúca'a pají chojé. Ejomi Jesús quemari najló: \p —¿Na nacú ipuri'ichó huachiri'ichaco nacú? \p \v 34 Uncá na'ajipalá rijló, napáña'aco a'acuhuaná. Naca chá'atari ne'iyayó nacaje la'acana aú jimaje naca'ácaco pajhua'atéchaca. \v 35 E Jesús yá'aro. Rejomi rahuacata necá rahua'ajó. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ra'apiyatéjena i'imacá. \p E rimá najló: \p —Apú pechu i'imari ca'ajná rinacuhuá: “Ajopana ja'apejé nucá” que. Marí que péchuri chá'atari ajopana. Piyuque ajopana ñaté a'ajeri, ricá chá'atari ajopana. \p \v 36 Eyá rihuá'a pajluhuaja yuhuají ne'iyajé. Riyá'ata ricá ricujyú nacojé. E rimá piño najló: \p \v 37 —Apú ca'ajná huátari marí caje yuhuají, nujhua'ateje ri'imacale. Raú caja rihuata nucá. Rihuátacachu nucá, rihuata caja Tupana, huacára'acare nucá majó —que rimacá najló. \s1 Uncá la'alá chapú huecá, la'arí huecá palá. Riyucuna marí: \r (Mt 10.42; Lc 9.49-50) \p \v 38 E caja Juan quemari Jesusjlo: \p —Huehuíña'atajeri, huamá apú ca'acá jiñana pechu ajopana ina'uqué e'iyayá. Pipuráca'alo aú rica'á necá ne'iyayá. Uncá huanaquiyana calé ricá. Aú calé huemá rijló: “Pila'aniya ilé que”. \p \v 39 Jesús quemari najló: \p —Uncá paala imacá rijló raú. Apú ca'ajná la'arí nacaje uncá meño'ojó iná la'alare nupuráca'alo aú. Ilé que i'imacá uncá pura'aló nunacu pu'uhuaré. \v 40 Uncachu ina'uqué la'alá chapú huecá, nala'á huecá palá —que rimacá najló—. \v 41 Jema'á marí: Apala apú la'arí apú palá, no'opiyá jema'ajeri ri'imacale. Ra'á ca'ajná rijló juni, ri'iracáloje penaje. Marí que rila'acale ricá palá, Tupana a'ajeri rijló rihuemí. \s1 Chapú huani ri'imajica najló, amátaño ajopana pu'uhuaré la'acana aú yucuna marí: \r (Mt 18.6-9; Lc 17.1-2) \p \v 42 Chapú huani ri'imajica najló, amátaño no'opiyá jema'ajeño pu'uhuaré la'acana aú, namanaicho la'acana aú. Naca'aquela namátajeño junápeje, cajruni jipa jepo'oqueja nanúru'upi nacojé hua'ató, palani ri'imacajla najló chapú caje yajhué namájicare ijlunami chojé. \v 43 Ñaqué i'imacale pila'á ca'ajná pu'uhuaré nacaje pila'acare piyáte'ela aú pachá, piyurí piliyó ricá. Pimata'aquela pinaquiyó piyáte'ela, pica'acáloje ricá a'ajná ño'ojó penaje, palani ri'imacajla pijló. Uncá na aú calé pila'ájla pu'uhuaré piyáte'ela aú. Pila'aquela marí que, pi'ijnacá piyá quera'atani uncá yacálare chojé, palani ri'imacajla pijló. \v 44 Re uncá jamu'unana taca'alá; uncá caja quera'atani yacala. \v 45 Pila'á ca'ajná pu'uhuaré meño'ojó pi'ijnacá pi'imá aú pachá, piyurí piliyó ricá. Pimata'aquela pinaquiyó pi'imá, pica'acáloje ricá a'ajná ño'ojó penaje, palani ri'imacajla pijló. Uncá pi'ijnalajla pu'uhuaré la'ajé raú. Pila'aquela marí que, pi'ijnacá piyá quera'atani uncá yacálare chojé, palani ri'imacajla pijló. \v 46 Re uncá jamu'unana taca'alá; uncá caja quera'atani yacala. \v 47 Pila'á ca'ajná pu'uhuaré nacaje pamácare pijlú aú pachá, piyurí piliyó ricá. Picahuícha'aquela pijlú majó, pica'acáloje ricá a'ajná ño'ojó que penaje, palani ri'imacajla pijló. Pila'aquela marí que, pi'ijnacá piyá quera'atani uncá yacálare chojé, palani ri'imacajla pijló. \v 48 Re uncá jamu'unana taca'alá; uncá caja quera'atani yacala. \p \v 49 Piyuque piraji nacára'atacare Tupánajlo, na'á yuquira re'iyajé pamineco. \v 50 Yuquira, palani rica'acana a'ajnejí e'iyajé. E'iyonaja rila'acochu uhui'ichí, uncá meño'ojó nala'alá ca'ajiparé rapumí chuhuá piño ricá. Yuquira i'imacá a'ajnejijlo, que caja icá ajopana ina'uquejlo, ila'acachu necá palá. Ila'á palá pecohuácaca. \c 10 \s1 Jesús jehuíña'ataca necá, huá'acajeñomi cupaca piyá naluna yucuna marí: \r (Mt 19.1-12; Lc 16.18) \p \v 1 E caja Jesús jácho'oro Capernaum eyá. Ri'ijná ají que Judea te'eré ejo. Iphari juni Jordán pa'anajo pumitá ejé. Rejé cajrú ina'uqué jahuacaco piño rinacojé. Richape piño rehuíña'ata necá. \v 2 E caja fariséona naquiyana iphaño rinacu. Nahuata nacaje yucuna quejá'acana riliyá, namácaloje méqueca rapiyácaca najló ricá penaje. E nemá Jesusjlo: \p —¿E Tupana yurica iná cupaca iná luna iná huátaca que? \p \v 3 E rimá najló: \p —¿Meque chi Moisesmi chu quemacá rinacu? \p \v 4 Nemá rijló: \p —Ricá quemari: Iná yurijla iná yajalo, iná a'acachu rojló papera lana'aquéjami. Richu iná quemá na pachaca iná yurica iná yajalo. Raú iná yurícajla rucá —que nemacá rijló. \p \v 5 Rimá najló: \p —Ijnú huani nema'acá Tupana ja'apiyá rihuacajé. A'acuhuaná nahuata naluna yurícana. Raú riyurí najló rinacojé, nayurícaloje naluna penaje. \v 6 Tupana queño'ótaca eja'ahuá huacajé, riqueño'óta caja ina'uqué i'imacá. Achiñá, inanaru hua'até riqueño'óta ne'emacá. \v 7 Ñaquele achiñá anúca'aro richi'iná liyá rihuá'acaco ejomi, ri'imacáloje riyajalo hua'até penaje. \v 8 Ne'emajé pajhua'atéchaca pajluhua japi necá queja. Uncá iyamá ina'uqué que calé necá huá'acajeñomi. Pajluhua japi necá queja necá pajhua'atéchaca. \v 9 Marí que ri'imacale, uncá paala nayurica pecohuácaca. Caja Tupana la'arí necá, ne'emacáloje pajluhua japi necá queja pajhua'atéchaca penaje —que rimacá najló. \p \v 10 E caja namujlúca'a pají chojé. Re ra'apiyatéjena quemaño rijló: \p —¿Meque quemacana chi quele pimíchaje nacú huajé? \p \v 11 Rimá najló: \p —Apú yurícachu riyajalo, rihuá'acacoloje apa'ahuelo hua'até rulanaquiya penaje, la'arí rimanaicho raú. Apa'ahuelo hua'até la'acana queja caja Tupánajlo ricá. \v 12 Ñaqué caja apú lanaquiya ca'ajná riyajalo yurica ruyajná. Rula'á rumanaicho raú. Apú hua'até la'acana queja caja Tupánajlo ricá. \s1 Jesús pura'acó palá yuhuaná nacú yucuna marí: \r (Mt 19.13-15; Lc 18.15-17) \p \v 13 Ajopana huá'año Jesús ejo yuhuaná, rito'otácaloje riyáte'ela nanacojé penaje, ripura'acóloje Tupana hua'até nanacu penaje. E'iyonaja ra'apiyatéjena jahuíyo'oño najló richá, nahuá'aca piyá richaje necá. \v 14 Marí caje aú Jesús yúcha'aro nachá. Rimá najló: \p —Reja yuhuaná i'ijnareja nuchaje. Jahuíyo'oniya napiyá. Yuhuaná que i'imacaño i'imaño caja Tupana hua'atéjena. Nahuacára'ajeri ricá. \v 15 Ihue'epí marí: Yuhuaná huátaño Tupana nañaté a'ajeri penaje. Uncachu ajopana ina'uqué pechu i'imalá ñaqué rinacu, uncá meño'ojó ne'emalá Tupana hua'atéjena, namujlúca'acaloje je'echú chojé penaje —que rimacá najló. \p \v 16 E caja rihuá'a yuhuaná pajluhuano queja ritu'uhuejo. Rito'otá riyáte'ela nanacu. Ripura'ó Tupana hua'até nanacu, rila'acáloje necá palá penaje. \s1 Cajrú le'ejepelari pura'acó Jesús hua'até yucuna marí: \r (Mt 19.16-30; Lc 18.18-30) \p \v 17 E caja Jesús queño'orí ja'apácaje ají que a'ajná ño'ojó. Hua'ató que apú iphaca jecho'oquelo rinacu. Ritára'o ri'irúpachi aú rijimaje. Rimá rijló: \p —Huehuíña'atajeri, palani picá. ¿Meque nula'acajla, nu'umacáloje matajnaco je'echú chu raú penaje? \p \v 18 Jesús quemari rijló: \p —¿Naje pimá nunacu: “palani” que? Ricaja calé, Tupana, palani. Eyá ina'uqué uncá palani calé necá —que rimacá rijló—. \v 19 Caja pihue'epí méqueca Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá. Uncá rihuátala iná noca ina'uqué. Uncá caja rihuátala achiñá, inanaru, quele, la'acá namanaicho pajhua'atéchaca. Uncá caja rihuátala iná ata'acá nacaje. Uncá caja rihuátala iná pajlaca ina'uqué hua'até. Uncá caja rihuátala iná pajlácaca, iná ña'acáloje nacaje apú liyá penaje. Uncá caja rihuátala iná iphaca iná ja'apihuá iná chi'inajlo. Rihuata iná iphaca na'apí palá —que Jesús quemacá rijló. \p \v 20 Rimá rijló: \p —Huehuíña'atajeri, caja nujyuhuaco noma'á ra'apiyá i'imacá maáreje cha. \p \v 21 Raú Jesús yacá'aro richaje. Iqui'ija rihuátaca ricá. Rimá rijló: \p —Re pajluhuaja ñani nacaje yuriro pitucumá, pila'acáloje penaje. Pipa'ó piño piñacaré ejo. Eco pa'atá ajopánajlo pinane piyuqueja liñeru aú. Quéchami pa'ajica piyuqueja piliñérute camu'ují la'acáñojlo. Marí que la'acana aú nacaje palá nojé i'imajé pijló je'echú chu. Quéchami pi'ijnajica piño majó, pi'ijnacáloje nujhua'até penaje. Pi'ijnajica ee nujhua'até, apala nenoje picá a'ahuaná apiyácacanami nacú acúhua'ataqueja. E'iyonaja pi'ijná nujhua'até —que Jesús quemacá rijló. \p \v 22 Marí que rimacá rijló aú camu'ují huani ripechu la'acó. Uncá ra'alá rinacojó ripuráca'alo, cajrú le'ejepelari ri'imacale. Aú caja ripa'ó. \p \v 23 Jesús yacá'aro riyámojo ra'apiyatéjena chaje. Rimá najló: \p —Puhuichani huani cajrú le'ejepelárunajlo nachó yurícana Tupánajlo, ri'imacáloje Nahuacára'ajeri penaje —que rimacá najló. \p \v 24 Raú cajrú ra'apiyatéjena i'ijnataca napéchuhua rimacare nacú. Jesús quemari piño najló: \p —Nujhuáque'ena, caphí ne'iyajena pechu nale'ejé le'ejepelaji chojé. Puhuichani najló nachó yurícana Tupánajlo, ri'imacáloje Nahuacára'ajeri penaje. \v 25 Puhuichani caméllojlo luhuirí aphú chiyá ja'apácana. Richaje puhuichaca cajrú le'ejepelárunajlo nachó yurícana Tupánajlo, ri'imacáloje Nahuacára'ajeri penaje. \p \v 26 Marí que rimacá aú ra'apiyatéjena quemaño pajlocaca: \p —¿Mecajena ca'ajná Tupana i'imatájeri rijluhua capichácajo liyá? \p \v 27 Raú Jesús yacá'aro nachaje, rimá najló: \p —Uncá meño'ojó ina'uqué i'imatala necó capichácajo liyá. Tupánaja calé i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. Ricaja calé hue'epiri piyuqueja nacaje la'acana. \p \v 28 E Pedro quemari Jesusjlo: \p —Huahuacára'ajeri, huecá yuriño piyuqueja huanane, hue'ejnacáloje pijhua'até penaje. \p \v 29 Jesús quemari najló: \p —Jema'á marí: Nala'acáloje nuhuacára'aca que penaje, ina'uqué naquiyana i'ijnañáaño nañacaré ca'ajná, nejena ca'ajná, nachi'iná ca'ajná, nate'eré ca'ajná. Ne'ejnañáa ca'ajná nayani caja ñapácaño. Marí caje nayurí nayámajo nojló, na'apátacaloje Tupana puráca'alo ajopánajlo penaje. \v 30 Palá huani ri'imajica marí que la'acáñojlo. Ñó'ope Tupana a'ajica nañaté nacaje la'acana aú marí eja'ahuá chu. Nañacaré, nejena, nate'eré caje macá chaje palaca nacaje i'imajeri najló. Ajopana ca'ajná la'ajeño necá chapú nupuráca'alo jimaje. Caja penaje ne'emajica je'echú chu Tupana hua'até matajnaco. \p \v 31 ’Re cajrú ina'uqué naquiyana, me'etení i'imacaño, napechu i'imá nanacuhuá: “Ajopana chaje Tupana la'ajeri huecá palá”. Tupana la'ajeri necá ajopana ja'apejé palá. Re caja cajrú ina'uqué naquiyana, me'etení i'imacaño, napechu i'imá nanacuhuá: “Ajopana ja'apejé Tupana la'ajeri huecá palá”. Marí cajena Tupana la'ajeri ajopana chaje palá —que Jesús quemacá najló. \s1 Jesús quemari piño najló méqueca ritaca'ajica yucuna marí: \r (Mt 20.17-19; Lc 18.31-34) \p \v 32 E caja Jesús ja'apari ra'apiyatéjena hua'até ají que yenojo, Jerusalén ejo. Jesús ja'apari natucumá. Ra'apiyatéjena i'ijnataño cajrú napéchuhua rimacare nacú. Ajopana, nápumi chu ja'apácaño, i'imaño quero'ocajo nacú. Eyá a'ajná ño'ojó que na'apaca. E Jesús huá'ari iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ra'apiyatéjena a'ajná ño'ojó pani ajopana liyá, rimacáloje najló méqueca ajopana la'ajica ricá chapú penaje. \v 33 Rimá najló: \p —Jema'á, ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Chuhua hue'ejichaca yenojo Jerusalén ejo. Re sacerdótena huacára'ajeño; re caja Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño. Najló ajopana a'ajeño nucá. Nemaje nunacu, nenócaloje nucá penaje. Ejomi na'ajé nucá ajopánajlo. Uncá judíona calé necá. \v 34 Necá la'ajeño namácaja nucá. Naña'ataje nucá; natupaje nahui nunacojé; nenoje nucá. E'iyonaja hueji que cala i'imajemi numacápo'ojo piño nopumí chuhuá —que rimacá najló. \s1 Santiago, Juan, quele quejá'aca nacaje Jesús liyá yucuna marí: \r (Mt 20.20-28) \p \v 35 Ra'apiyatéjena naquiyana i'imaño Santiago, Juan, quele. Nara'apá ií i'imari Zebedeo. E ne'ejná Jesús ahua'ajé, nemá rijló: \p —Huehuíña'atajeri, huahuata pila'acá huajló nacaje. \p \v 36 Rimá najló: \p —¿Na ihuata nula'acá ijló? \p \v 37 Nemá rijló: \p —Pi'imajica ee piyuqueja ina'uqué huacára'ajeri huacajé, piyurí huecá pahua'á yá'ajeño penaje. Pajluhuaja yá'ajero ca'añá chojó pitá. Apú yá'ajero pajrú chojó pitá. \p \v 38 Jesús quemari najló: \p —Uncá ihue'epila naca iquejá'aca nuliyá. Chapú huani nala'ajica nucá. ¿E ijña'acajla chapú caje yajhué panacu, nala'aquela icá chapú ñaqué caja? \p \v 39 Nemá rijló: \p —A'a, huajña'acárejla panacu ricá. \p Jesús quemari najló: \p —Quehuaca jo'ó. Nala'ajé icá chapú, nala'ajica nucá que caja. Ijña'ajica chapú caje yajhué panacu, nujña'ajica ricá panacu que caja. \v 40 E'iyonaja uncá nucá calé a'ajeri ina'uqué, nayá'acoloje nuca'añare chojó pitá, nupajrure chojó pitá penaje. Tupana a'ajeri necá. Ricaja calé hue'epiri mecajenaca yá'ajeño nohua'á marí que —que rimacá najló. \p \v 41 Ajopana, iyamá té'ela quele ra'apiyatéjena jema'añó méqueca napura'acó rijhua'até. Aú nayúcha'o Santiago, Juan, quele cha. \v 42 E Jesús quemari najló, nahuacácoloje rahua'ajé penaje. Rimá najló: \p —Caja ihue'epí ajopana te'eré eyájena huacára'ajeño nacojé. Najhua'atéjena minaná queja necá najhua'até. Caphí huani nachaje huacára'ajeño huacára'aca najhua'atéjena. \v 43 Eyá ijló uncá ñaqué calé ri'imajica. Ihuata ca'ajná inaquiyana chaje i'imacana. La'arí ricó inaquiyana hua'até sápajeri que, ricá i'imari ajopana chaje. \v 44 Ihuata ca'ajná inaquiyana chá'atacana. Pamineco i'imá piyuque ina'uqué ñaté a'ajeño. \v 45 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Uncá nuphala majó ina'uqué la'acáloje nojló nacaje penaje. Nucá i'ijnari majó, nula'acáloje ina'uquejlo nacaje penaje. No'ojé nocó cajrú ina'uqué chaya penaje, ne'emacóloje capichácajo liyá raú penaje —que Jesús quemacá najló. \s1 Jesús ja'apátaca mejlucaji Bartimeo liyá yucuna marí: \r (Mt 20.29-34; Lc 18.35-43) \p \v 46 Iñe'epú chuhuá na'apá pajimila Jericó e'iyohuá. Jesús ja'apiyatéjena, cajrú ina'uqué hua'até ja'apaño Jesús hua'até. Nácho'oco pajimila e'iyá ee nephata apú ina'uqué. Mejlurú huani ri'imacá. Re riyá'o iñe'epú turená liñeru quejá'acana nacú ajopana ina'uqué liyá. Rií i'imari Bartimeo. Timeo i'irí ri'imacá. \v 47 Re nephata ricá, nemá rijló: \p —Jesús, Nazaret eyaje, ja'apácare chuhuá marí iñe'epú. \p Eja rahuíyo'o, rimá: \p —Jesús, ina'uqué i'imatájeri penaje picá. Pihue'epí numu'ují —que rimacá rijló. \p \v 48 Raú cha'apá ina'uqué aca'añó ricá. Nemá rijló: \p —¡Pimanúma'o ta! \p Aú richaje huani rahuíyo'oca. Rimá piño: \p —Jesús, ina'uqué i'imatájeri penaje picá. Pihue'epí numu'ují. \p \v 49 Raú Jesús tajnaro iñe'epú chojé. Rimá ajopánajlo: \p —Majó ihuá'icha ricá. \p Aú ne'ejná Bartimeo huá'aje, nemá rijló: \p —Caphí pila'acá pipéchuhua. Pácho'o; rihuá'icha pimaná. \p —Je —que rimacá. \p \v 50 Raú rica'á ripayétane rinaquiyó. Quiñaja rácho'oco, i'ijnari Jesús jimajo. \v 51 E Jesús quemari rijló: \p —¿Meque pihuátaca nula'acá picá? \p —Huehuíña'atajeri, pa'apata nuliyá mejlucaji, nomachi —que rimacá rijló. \p \v 52 Jesús quemari rijló: \p —Chuhua pi'ijná. Caja pi'imichó mejlucaji liyá, pipechu i'imacale caphí nochojé. \p Ejéchami mejlucaji ja'apaca riliyá. E ri'ijná Jesús hua'até rápumi chu. \c 11 \s1 Jesús iphaca Jerusalén e'iyajé yucuna marí: \r (Mt 21.1-11; Lc 19.28-40; Jn 12.12-19) \p \v 1 E caja ehuaja nephá Jerusalén nacojé. Pamineco na'apá pajimila Betfagé ahua'ayá. Ejomi na'apá piño pajimila Betania ahua'ayá. Iphaño yenuri ja'apejé. Yenuri ií Olivos. Rejé nephá. Ejéchami Jesús huacára'aca iyamá ra'apiyatéjena naquiyana pajimila ejo. Rimá najló: \p \v 2 —I'ijná ají ño'ojó pajimila ejo huatucumajo. Iphájicaja rejo ee, amaje cahuarú caje i'irí a'aqueja mucuri. Uncá jo'ó na ja'apala rinacu. Eco icaráca'a ricá, ihuá'ichachi ricá majó. \v 3 Nemájica ee ijló: “¿Naje chi icaráca'a ricá?” imaje najló: “Huahuacára'ajeri huátari ricá mequetánaja penaje. Quéchami huapa'atájica piño ricá rimucú chojé”, que imájica najló. \p —Je —que nemacá rijló. \p \v 4 E caja ne'ejná ají que a'ajná ño'ojó pajimila ejo. Rimacá najló que nephátaca cahuarú caje a'aqueja mucuri. Re ritára'o rinumaná ahua'á, iñe'epú punumacana. Nephá rejé. E nacaráca'a ricá. \v 5 Rahua'á lapa'acaño quemaño najló: \p —¿Meque ila'acá ricá quele? ¿Naje ta icaráca'a ricá? \p \v 6 E nemá najló Jesús quemacá najló i'imacá que. Aú nayurí najló ricá. \v 7 E nahuá'a ricá Jesús ejo. Nephá Jesús nacú. E nayúma'a na'arumacá naquiyana cahuarú huajlé chojé. E Jesús yá'aro re'iyajé. Quéchami ra'apaca cahuarú caje nacú ají que iñe'epú chuhuá. \v 8 Cajrú ina'uqué i'imacá re. Necá caja ayúma'año na'arumacá naquiyana ra'apaca ehuá. Ajopana piño mata'añó huejirí huirulá paná caje, naca'acáloje ricá iñe'epú chojé ripé penaje, palá ramácoloje penaje. \v 9 Ritucumá ja'apácaño, rápumi chu ja'apácaño, quele jahuíyo'oño. Nala'á riyájlepana. Marí que nemacá jahuíyo'oqueja Jesús nacú: \p —Palani huani ricá Tupana huacára'acare majó. \v 10 Palá huani rihuacára'ajica huecá. Davidmi chu huacára'ajica hua'ajútayami chuna i'imacá que caja rihuacára'ajica huecá. Palani Tupana, je'echú churí —que nahuíyo'oca. \p \v 11 Marí que Jesús iphaca Jerusalén e'iyajé. E rimujlúca'a Tupana ñacaré chojé. Ripalamata piyuque nacaje re i'imacare richu. Caja najúhua'a. Aú ri'ijná ají que Betania ejo ra'apiyatéjena hua'até. \s1 Jesús yerúca'aca a'ahuaná higuera chaje yucuna marí: \r (Mt 21.18-19) \p \v 12 Muní que nácho'oco Betania eyá, napa'acóloje Jerusalén ejo penaje. Iñe'epú chu quehuí Jesusjlo me'epejí i'imacá. \v 13 A'ajnare que ramá paijí higuera tára'aco. E ri'ijná rejo richa culaje ripaná e'iyohuá. Riphá ra'apejé, amari mecharú ri'imacá. Ripanaja calé i'imari rinacu. Uncá jo'ó riphala rarúca'aca jená chojé. \v 14 E rimá a'ahuanajlo: \p —Maáreya huatucumá uncá na calé ajñájeri picha i'imajica. \p Ra'apiyatéjena jema'añó méqueca rimacá a'ahuanajlo. \fig |src="HK00089B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="San Marcos 11.14" \fig* \s1 Jesús ja'apaca Tupana ñacaré chiyájena nacú yucuna marí: \r (Mt 21.12-17; Lc 19.45-48; Jn 2.13-22) \p \v 15 E nephá piño Jerusalén ejo. E rimujlúca'a piño Tupana ñacaré chojé. E riqueño'ó richiyájena nacú ja'apácana. Nacaje a'ajeño, nacaje huarúhua'ajeño, quele nacú ra'apá richiyá piyuque. Ripajno'otá liñeru apiyácajeño mesané. Túcu'uchina piracana a'ajeño ñáca'aru ripajno'otá caja. \v 16 Rejomi uncá riyurila najña'acá najhua'ató nacaje Tupana ñacaré chojé. \v 17 E rehuíña'ata necá, rimá najló: \p —Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemari marí que: “Re nuñacaré piyuqueja ina'uquéjloje penaje, napura'acóloje nujhua'até richu penaje”, que rimacá. E'iyonaja icá apichátaño ricá. Icá a'añó ajopánajlo nacaje richu. Richuhuaja ata'á necá. Ata'ajeño ñacaré que ijló ricá —que rimacá najló. \p \v 18 E caja sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele jema'añó ra'apaca nanacu yucuna. Aú ne'ejnatá napéchuhua, nahue'epícaloje meque la'ajémica nenócajla ricá. Nahuata rinócana. E'iyonaja naquero'ó ajopana piyá. Caja piyuqueja ajopana ina'uqué pechu i'imari pu'ují rinacu, rehuíña'atacale necá palá huani. \p \v 19 E caja najúhua'a. Raú Jesús jácho'oro piño pajimila eyá. \s1 Nephátaca higuera cuhuichílami yucuna marí: \r (Mt 21.20-22) \p \v 20 Muní que lapiyami na'apá piño paijí higuera ahua'ayá. Amaño caja rila'acó cuhuichila que, piyuque ra'apare hua'ató. \v 21 Ricá ahua'ayá na'apá. Ejéchami riphaca Pedro pechu nacojé lalemi que Jesús yerúca'aca richaje. Aú rimá Jesusjlo: \p —Huehuíña'atajeri, pamá higuera paca'acare. Caja rila'ó cuhuichila. \p \v 22 Jesús quemari najló: \p —Tupana la'arí nacaje caphí péchuruna richojejlo. \v 23 Jema'á marí: Iná quemacá ee cari ipurejlo: “Pácho'o. Pica'á picó juni jalomi acojé”. Caja queja ri'imajica la'acana caphí Tupana chojé péchurunajlo. Uncachu iná pechu i'imalá caphí Tupana chojé iná quemá ca'ajná: “Uncá ri'imalaje ñaqué”. Uncá caja rila'acana i'imalaje raú. \v 24 Ñaquele numá ijló: Iquejá'ajica ee nacaje Tupana liyá, ipechu i'imajé caphí richojé. Raú ra'ajé ijló ricá. \v 25 Ipura'acó aú Tupana hua'até, amó ina'uqué chaje chapú nala'acare icá liyá. Raú ñaqué caja Jara'apá, je'echú chu i'imacare, amájero ichaje ila'acare pu'uhuaré liyá. \v 26 Uncaja que amó apú chaje chapú rila'acare icá liyá, uncá caja Jara'apá, je'echú chu i'imacare, amalo ichaje pu'uhuaré ila'acare liyá —que Jesús quemacá najló. \s1 Na puráca'alo aú ca Jesús la'acá nacaje nahuátaca hue'epícana. Riyucuna marí: \r (Mt 21.23-27; Lc 20.1-8) \p \v 27 E caja nephá piño Jerusalén ejo. E Jesús mujlúca'ari piño Tupana ñacaré chojé. Ejéchami sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, peñahuilana, quele jahuacaco Jesús nacojé. \v 28 E nemá rijló: \p —¿Na puráca'alo aú chi pila'á nacaje? ¿Na huacára'ari picá rila'ajeri penaje? —que nemacá rijló. \p \v 29 Jesús quemari najló: \p —Ñaqué caja nuquejá'ajica iliyá nacaje yucuna. Ja'ajipajica ee nojló, numaje ijló naca nuhuacára'ajeri. \p \v 30 Rimá najló: \p —¿Na puráca'alo aú chi Juanmi chu la'aqueri bautizar ina'uqué, Tupana puráca'alo aú ca'ajná, ina'uqué puráca'alo aú ca'ajná? Ja'ajipá nojló chuhuaca —que rimacá najló. \p \v 31 Raú napura'ó pajhua'atéchaca necámica que. Nemá pajlocaca: \p —Huemáquela rijló: “Tupana puráca'alo aú Juan la'aqueri bautizar ina'uqué” que, rimajla huajló: “¿Naje chi uncá jema'alá ra'apiyá?” \v 32 Eyá huemáquela rijló: “Ina'uqué puráca'alo aú” que, mariruna ina'uqué yúcha'ajeñojla huachá raú —que napura'acó pajhua'atéchaca. \p Raú naquero'ó ilé que quemacana piyá rijló, ajopana pechu i'imacale Juanmi chu nacú: “Tupana puráca'alo ja'apátajeri ri'imacá.” \v 33 Aú calé nemá Jesusjlo: \p —Capí, uncá huahue'epila na puráca'alo aú ca rila'aqué bautizar ina'uqué. \p Jesús quemari najló: \p —Ñaqué uncá caja numalaje ijló, na puráca'alo aú ca nula'acá nacaje —que Jesús quemacá najló. \c 12 \s1 Jesús i'imari najló apú hua'até sápajeño yucuna, nahue'epícaloje méqueca nala'ajica ricá chapú penaje. \r (Mt 21.33-46; Lc 20.9-19) \p \v 1 Marí que Jesús i'imacá yucu najló: \p —Pajluhuaja ina'uqué ejáchiyari cajmú caje ri'icacapere e'iyohuá. Rejomi rili'ichá corral tujlá que pajimájechaca rejáchiyaje nacojé. Rili'ichá caja ralá apáca'aruna. Quéchami rili'ichaca rica'apé yenoje, richiyá rihua'aphena amácaloje ricá palá penaje. E caja riyuricha rijhua'até sápajeño naquiyánajlo ri'icacapere, namácaloje rijló ricá penaje. Ri'ijichaca ya'ajnajo yámona rimicha najló: “Chuhua nu'ujichaca. Eco amá ricá palá. Cajmú naquiyana no'ojé ijló rihuemí, amaca nojló ricá huemí”, que rimíchaca najló. E ri'ijichá ya'ajnaje. Júpija ri'imichaca ya'ajnó. \fig |src="HK00105B.TIF" size="span" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="San Marcos 12.1" \fig* \v 2 E caja ehuaja richa ña'acana iphíchari rená chojé. Aú paminá huacári'ichari rijhua'até sápajeri i'ijnacá rimena amájeño chaje, rijña'acáloje richa rijló penaje. \v 3 Aú ri'ijichá a'ajná ño'ojó rimena amájeño chaje. Iphíchari nanacu. Eta rimena amájeño pachíyaño ricá; naña'achiya ricá. Ejomi nahuacári'icha ripa'acó majopeja. \v 4 Rejomi paminá huacári'ichari piño apú rijhua'até sápajeri rejo. Ñaqué caja nali'ichaca ricá chapú huani. Naqui'ichá jipa richá cajrú. Nenocha pehuíla'aruya ricá jipa aú. Cajrú raphumi yuríchaco rihuíla'aru nacú raú. Ripa'ó caja majopeja. \v 5 E rihuacári'icha piño apú. Ricá nenocha. Rejomi rihuacári'icha ajopana, ajopana que. Ñaqué caja nali'ichaca chapú ajopana rihuacári'ichajena rejo. Ne'iyajena naña'achiya, ne'iyajena nenocha. \p \v 6 Eyá ejo'ocaja pajluhuaja yurícharo. Ri'irí huani ri'imichaca. Iqui'ija rihuátacare ri'imichaca. Caja penaje rihuacári'icha ricá nachaje. Ripechu i'imichá nanacu: “Nu'urí cari, ¿nephaje chi ra'apí?” \v 7 E'iyonaja nephicha na'apihuá rijló. Rimena amájeño amíchaca aú ricá huaíchaca nemá pajlocaca: \p —Ilé ta ri'irijlo paminá yuréjeri rimena, ri'imacáloje rijluhua penaje. I'ijná huenóchachi ricá, rimenami yurícoloje huajló penaje —que nemacá pajlocaca. \p \v 8 E caja riphicha nanacu. Eta napachiya ricá; nenocha ricá. Rimena yámojo naqui'ichá ritami. Caja quetana riyucuna. \p \v 9 Marí que Jesús i'imacá yucu najló. Ejomi rimá najló: \p —Marí que paminá la'ajica rimena amájeño: Riphaje nacapichátaje. Ejomi riyureje rimena ajopánajlo ramájeño penaje —que rimacá najló. \p \v 10 Jesús quemari piño najló: \p —Caja ihue'epí méqueca Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá. Marí que rimacá nunacu: \q1 Pajluhuaja ina'uqué i'imajeri. \q1 Ne'iyajena quemájeño rinacu: \q1 “Uncá ina'uquélari ricá” que. \q1 E'iyonaja ricá i'imajeri ajopana chaje. \q1 \v 11 Marí caje penaje Tupana a'ajeri ricá. \q1 Palá huani nacaje Tupana la'acare, que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá. \p \v 12 Uncá paala Jesús puráca'alo i'imacá ne'iyajénajlo. Yucu ri'imá najló. E'iyonaja nahue'epí nanacu rimacá raú meque la'ajéñoca necá. Aú nahuata ripatacana, nahuajácaloje ricá penaje. E'iyonaja naquero'ó ajopana ina'uqué piyá. Aú na'apaña ricá. Ne'ejná ají que a'ajná ño'ojó. \s1 Liñeru na'acare ne'emacánajlo yucuna naquejá'aca Jesús liyá yucuna marí: \r (Mt 22.15-22; Lc 20.20-26) \p \v 13 E caja ajopana i'ijnaño Jesús hua'até pura'ajó, namácaloje méqueca rimacá ne'emacana nacú. Nahuata rinacu quemacana: “Pu'uhuaré rimíchaca huajló” que. \v 14 Fariséona nanaquiyana, Herodes hua'atéjena naquiyana, quele puráca'alo aú ne'ejná Jesús chaje. E nemá rijló: \p —Huehuíña'atajeri, huahue'epí quehuácaje pipuráca'alo. Nacaje Tupana huátacare iná la'acá caje nacú pehuíña'ata ina'uqué. Quehuácaje nacaje pehuíña'atacare nacú. Re huahuacára'ajeño naquiyana, uncá paala najló pipuráca'alo. E'iyonaja uncá pa'alá necá pinacojó. Pajimato pehuíña'ataca ina'uqué Tupana huátaca que la'acana nacú. Chuhua pimá huajló méqueca pipechu marí nacú: Naquejá'a hualiyá liñeru, na'acáloje ricá hue'emacana Césarjlo penaje. Romano naquiyana ricá. ¿E palani hua'acajla najló liñeru ca'ajná, uncá ca'ajná? —que nemacá rijló. \p \v 15 Jesús hue'epiri naquejá'aca riyucuna riliyá, nahuátacale rimacá apojó ne'emacana liyá, nemacáloje rinacu: “Pu'uhuaré rimacá” que penaje. Aú rimá najló: \p —¿Naje ihuata numacá ijló nacaje nacú, imacáloje nunacu: “Pu'uhuaré rimíchaca huajló” que penaje? Iya'atá nojló liñeru, iná a'acare iná i'imacánajlo, nomachi ricá. \p \v 16 Je. E na'á rijló pajluhuata. Jesús yacá'aro richaje. E rimá najló: \p —¿Na jenami chi cari liñeru nacú? ¿Na ií lana'aquéjami rinacu? \p Nemá rijló: \p —Hue'emacana Cesar jenami quele rinacu. Rií caja quele lana'aquéjami rinacu —que nemacá rijló. \p \v 17 Aú Jesús quemari najló: \p —A'á i'imacana Césarjlo quele liñeru rihuátacare. Ila'á caja nacaje Tupánajlo rihuátacare caje. \p Marí que rimacá aú najló napechu i'imá: “¡Meque capechú huani rimíchaca huajló.” \s1 Caja taca'acaño macápo'oco yucuna naquejá'a Jesús liyá. Riyucuna marí: \r (Mt 22.23-33; Lc 20.27-40) \p \v 18 Ajopana piño i'ijnaño Jesús amaje. Saducéona naquiyana ne'emacá. Necá quemaqueño caja taca'acaño nacú: “Uncá namacápo'olajo” que. Necá penájena i'ijnaño Jesús amaje. Nemá rijló: \p \v 19 —Huehuíña'atajeri, marí que Moisesmi chu puráca'alomi lana'aquéjami quemacá: “Apú ca'ajná taca'añari riyajalo mayaniqueru. Palani re'ehuemi ra'apiyajé huá'acacojla riyajálomi hua'até, re'ehuemi chu yanimínami yurícoloje rapumí chojé raú penaje”, que ripuráca'alomi lana'aquéjami quemacá. \v 20 Ñaqué ricá: Maare pajluhuaja ina'uqué i'imari huajhua'até. Iyamá cuhuá'ata quele ne'emacá rejena hua'até. Achiñana huánija ne'emacá. Pe'ejí ri'imacá huá'acaro. Ritaca'añá rucá mayaniqueru. \v 21 Rejomi ra'apiyajé i'imacá huá'acaro piño riyajálomi hua'até. Ñaqué caja ricapichaco ruliyá mayaniqueru caja. Raú re'ehué pe'iyorí huá'acaro piño rujhua'ateja caja. Ñaqué caja ricapichaco ruliyá mayaniqueru caja. \v 22 Ají que iyamá cuhuá'ata quele necá huá'acaco rujhua'até i'imacá. Necá piyuque capichaño ruliyá mayaniquéruja. Caja penaje nayajálomi capichayo nápumi chu i'imacá. \v 23 Eta, Tupana macápo'otajica ina'uqué caja taca'acaño huacajé ¿na yajalo chi ruyuríjico rejéchami? Iyamá cuhuá'ata quele ina'uqué yajálomi ru'umacá —que nemacá Jesusjlo. \p \v 24 Jesús quemari najló: \p —Uncá ihue'epila rinacojé, uncale ihue'epila meque Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá. Uncá caja ihue'epila nacaje Tupana hue'epícare la'acana nacojé. \v 25 Caja taca'acaño macápo'ojico ejomi uncá pajhua'atéchaca huá'acajeñomi calé ne'emajica je'echú chu. Uncá caja nahuá'acalajo piño pajhua'atéchaca. Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, que caja ne'emajica rihuacajé. \v 26 Re riyucuna, caja taca'acaño macápo'oco yucuna, Tupana puráca'alo lana'aquéjami e'iyá. Icá caja hue'epiño riyucuna nacojé. Ricá quemari méqueca Tupana pura'acó jíma'alami cára'aco e'iyayá Moisesmi chu hua'até i'imacá. Rimá rijló marí que: “Abraham, Isaac, Jacob, quele pechu i'imari caphí nochojé”. \p \v 27 ’Uncá caja taca'acaño pechu i'imalajla caphí Tupana chojé. Eyá necá cajmuruna pechu i'imari richojé caphí. Cajmuruna ne'emacale je'echú chu rimá Abrahami chu, Isaacmi chu, Jacobmi chu, quele nacú: “Caphí napechu nochojé”. Uncá ihue'epila naca quehuaca —que rimacá najló. \s1 Nacaje Tupana huátacare iná la'acá apú nacaje chaje yucuna marí: \r (Mt 22.36-40) \p \v 28 E caja pajluhuaja Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeri i'ijnari Jesús hua'até pura'ajó. Rema'á méqueca napura'acó pajhua'atéchaca i'imacá. Rihue'epí Jesús quemacá palá najló. Aú ri'ijná rahua'ajé, riquejá'acaloje riliyá nacaje yucuna penaje. E rimá rijló: \p —Tupana huacára'ari iná la'acá cajrú nacaje. ¿Na rihuata huala'acá i'imari apú nacaje chaje huani? \p \v 29 Jesús quemari rijló: \p —Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá: “Huahuacára'ajeri Tupana. Ricaja calé i'imari Iná Chi'ináricana. \v 30 Pihuata íqui'ija Pihuacára'ajeri, Tupana. Pihuajhué ricá. Pi'ijnatá caja pipéchuhua rinacu. Pehuíña'o caja nacaje nacú, ri'imacáloje palá rinacu penaje. Pila'á caja piyuqueja nacaje, ri'imacáloje palá rinacu penaje. Marí que pila'acá, pihuátacale ricá íqui'ija”. Apú nacaje rihuacára'acare iná la'acá chaje rihuátaca iná la'acá marí que. \v 31 Apa'amá rimacare nacú, ra'apejé quemachi ricá, quemari marí que: “Ihuata íqui'ija piyuqueja ina'uqué pihuátaca picó que caja”. Richaje huani Tupana huátaca iná la'acá marí que —que Jesús quemacá rijló. \p \v 32 Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeri quemari Jesusjlo: \p —Huehuíña'atajeri, quehuaca jo'ó ilé pimíchaca. Palá pimíchaca huajló. Ricaja calé, Tupana, Iná Huacára'ajeri, Iná Chi'ináricana caja ricá. \v 33 Palani iná huátaca ricá íqui'ija. Palani caja iná huejhué ricá. Palani caja iná jehuíña'o nacaje nacú, ri'imacáloje palani rijló penaje. Palani caja iná i'ijnataca iná péchuhua rinacu. Palani caja iná la'acá nacaje, ri'imacáloje palani rijló penaje. Marí que iná la'acá, iná huátacale ricá íqui'ija. Eyá apú, palani caja iná huátaca íqui'ija piyuque ina'uqué iná icó que caja. Apa'amá ripuráca'alo chaje huani iná a'á iná nacojó ricá. Pirajina nacára'atacare Tupánajlo chaje palaca ricá. Nacaje iná a'acare majopeja Tupánajlo chaje palaca ricá —que rimacá rijló. \p \v 34 Jesús amari capechú rimacá rijló. Aú rimá rijló: \p —Yehuicha pipechu iphaca, Tupana i'imacáloje pihuacára'ajeri penaje. \p Reyá a'ajná ño'ojó uncá ajopana quejá'alaño nacaje yucuna riliyá, nahuó la'acole ra'apejé nacaje yucuna quejá'acana riliyá. \s1 Ricá Tupana huacára'acare ina'uqué i'imatájeri penaje yucuna riquejá'a naliyá. Riyucuna marí: \r (Mt 22.41-46; Lc 20.41-44) \p \v 35 E caja Jesús jehuíña'atari necá Tupana ñacaré chu. Rimá najló: \p —Tupana huacára'ari pajluhuaja majó ina'uqué i'imatájeri penaje. ¿Naje chi Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño quemaño rinacu: “Davidmi chu laquénami naquiyana ricá” que? \v 36 Tupana Pechu quemacá que, Davidmi chu lana'acá riyucuna papera chojé marí que i'imacá: \q1 Ina'uqué Huacára'ajeri huani Tupana. Ricá quemari Nuhuacára'ajerijlo: \q1 “Palá huani nupechu pinacu. \q1 Pi'imá Nahuacára'ajeri nujhua'até. \q1 Maare pi'imajé nohua'á, nuchá'atajica chapú pinacu péchuruna ejená”, que rimacá. \p \v 37 Jesús quemari piño najló: \p —Davidmi chu quemari: “Nuhuacára'ajeri ricá”, ilé Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje nacú. Ñaquele uncá rilaquénami naquiyana huani calé ricá nemacare nacú —que rimacá najló. \p Iqui'iruna ina'uqué jema'añó Jesús puráca'alo. Palá napechu i'imacá ripuráca'alo nacú. \s1 Jesús aca'acá Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño maná yucuna marí: \r (Mt 23.1-36; Lc 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Jesús jehuíña'atari necá. E rimá najló marí que: \p —Ihue'epí mecajenaca huani Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño. Huaphereni na'arumacá chu nahuata chira'acajo. Nahuata caja ina'uqué ajalácaca necá palá, nachira'acochu ne'iyohuá. Le'ejepelaji ñacarelana e'iyohuá na'apaca ee, ñaqué caja nahuátaca najalácaca necá palá. \v 39 Nahuata caja ajopana tucumá yá'acano nahuacáca'alo ñacarelana chu. Ñaqué caja nale'ejé fiesta huacajé. \v 40 Napajlaca najhua'até aú nata'á inaana ihuacajílomina liyá nañacaré. Eyá majopeja napura'acó júpija Tupana hua'até, palá ina'uqué pechu i'imacáloje nanacu raú penaje. Marí que nala'acare chona, ajopana chaje huani Tupana huajájica necá. \s1 Ihuacajílomi a'acá liñeru yucuna marí: \r (Lc 21.1-4) \p \v 41 E caja Jesús yá'aro Tupana ñacaré chu. Liñeru a'acuná ahua'á riyá'o. Ramá ina'uqué ca'acá liñeru richojé. Cajrú liñéruteruna i'imacaño ca'añó cajrú liñeru richojé. \v 42 Eyá ramá caja pajluhuájaru ihuacajílomi. Camu'ují la'acayo ru'umacá. Ruca'á iyamata ñani liñeru richojé. Huejápaja huani rahuacaco. \fig |src="cn01794B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 12.42" \fig* \v 43 E Jesús huá'ari ra'apiyatéjenajlo, ne'ejnacáloje rahua'ajé penaje. Rimá najló: \p —Jema'á marí: Ilerú inanaru, ihuacajílomi rucá. Camu'ují la'acayo caja rucá. Ilé liñeru, huejápaja ruqui'ichaje richojé aú ruchá'achiya ajopana. Raú ruli'ichá palá ajopana chaje. \v 44 Ajopana qui'ichaño naliñérute lupemí richojé. Eyá rucá qui'ichayo piyuque ruliñérute richojé. A'ajnejí huarúhua'ajona penaje ri'imichácajla —que rimacá najló. \c 13 \s1 Nacajya'atájica Tupana ñacaré yucuna Jesús i'imari najló. Riyucuna marí: \r (Mt 24.1-2; Lc 21.5-6) \p \v 1 Jesús jácho'oro Tupana ñacaré chiyá. Aú pajluhuaja ra'apiyatéjeri quemari rijló: \p —Huehuíña'atajeri, pamala marí Tupana ñacaré. Jipa naquiyá la'acanami ricá. ¡Meque palani huani ricá! \p \v 2 Jesús quemari rijló: \p —Tupana ñacaré pamácare me'etení, jipa naquiyá la'acanami ricá. Uncá ri'imalaje maare. Aquijñojo ajopana, chapú péchuruna, cajya'atájeño piyuqueja ricá. Ejomi uncá pajluhuaja ñani jipa yurílajo pachácaca —que rimacá rijló. \s1 Jesús quemari najló méqueca ri'imajica eja'ahuá chu, eja'ahuá capichájico piyá. Riyucuna marí: \r (Mt 24.3-28; Lc 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 E Jesús i'ijnari yenuri Olivos ejo. Re ri'ihuata nacú riyá'o Tupana ñacaré ejo pumitá. E caja Pedro, Santiago, Juan, Andrés, quele i'ijnaño Jesús chaje. Necámica que ne'emacá re. E nemá rijló: \p \v 4 —Pimá huajló méquechamica ri'imajica quele pimíchaje nacú huajló. ¿Na aú chi ina'uqué hue'epéjeño méquechamica riphájica rená chojé? —que nemacá rijló. \p \v 5 Jesús quemari najló: \p —Jema'aniya ajopana ja'apiyá; napajlájica ijhua'até. \v 6 Iqui'iruna ina'uqué iphájeño. Na'ajé nuí, neí hua penaje. Apú, apú que nemájica nanacuhuá: “Ricá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje nucá”, que nemájica nanacuhuá. Napajlájica najhua'até raú. Cajrú ina'uqué jema'ajeño na'apiyá. \p \v 7 ’Marí que nemájica ijló: “Nenócaco pajhua'atéchaca maárohua que, ya'ajnárohua que”, iquero'oniyo raú. Caja queja ri'imajica. Uncá jo'ó eja'ahuá tajnálajo nenócajico huacajé. \v 8 Ajopana te'eré eruna nócajeño ajopana te'eré eyájena hua'até. Ajopana huacára'ajeri hua'atéjena nócajeño ajopana huacára'ajeri hua'atéjena hua'até. Cajrú te'erí ñaca'ajico apú eyá, apú eyá que rihuacajé. Cajrú caja ina'uqué taca'ajica me'epejí nacú rihuacajé. Marí caje aú ina'uqué queño'ojeño chapú caje yajhué ña'acana panacu. \p \v 9 Ihue'epí méqueca nala'ajica ricá. Najña'ajé icá ihuacára'ajeño ejo, no'opiyá jema'ajeño i'imacale. Naña'ataje icá ina'uqué jahuacáca'alo ñacarelana chu. Itára'ajo caja ihuacára'ajeño jimaje, ajopana, ajopana que jimaje, naculácatacoloje inacu penaje. Marí que nala'ajica icá, no'opiyá jema'ajeño i'imacale. Marí caje aú i'imajé nuyucuna najló. \v 10 Tupana i'imatájeri ina'uqué capichácajo liyá. Rená tajnaco piyá ne'emajé riyucuna piyuqueja ina'uqué eja'ahuá chu i'imacáñojlo. \v 11 Najña'ajica icá ihuacára'ajeño ejo huacajé, ihuó la'aniyo méqueca imájica najló piyá. Tupana Pechu quemájeri ijló méqueca imájica najló, riphájicaja rená chojé ijló. Uncá imalaje najló ipechu queja. Ripechu aú Tupana quemájeri ijló méqueca imájica nacaje nacú najló —que Jesús quemacá najló. \p \v 12 Ne'iyajena ina'uqué a'ajeño nejena chapú nanacu péchurunajlo, nenócaloje necá penaje. Nachi'iná naquiyana a'ajeño najló nayani, nenócaloje necá penaje. Nayani naquiyana a'ajeño najló nachi'iná, nenócaloje necá penaje, que ne'iyajena la'ajica rihuacajé. \v 13 Piyuqueja ina'uqué pechu i'imajé inacu chapú, jema'acale no'opiyá. Uncájica ee jácho'o Tupana puráca'alo ja'apiyá i'imacana itaca'ajica ejená, Tupana i'imatájeri icá capichácajo liyá. \p \v 14 Danielmi chu i'imari Tupana puráca'alo ja'apátajeri i'imacá. Ricami chu lana'arí marí que papera chojé i'imacá: “Amájica ee nacaje pu'uhuareni huani tára'aco Tupana ñacaré chu, icá Judea te'eré eruna ñaajeño ipuré e'iyajé. (Marí papera amájeño, ihue'epí meque quemacánaca ricá.) \v 15 Rihuacajé ca'ajná e'iyajena i'imajeño pají i'ihuata chu. Pu'ucuja iñaajico reyá. Uncá imujlúca'alaje pají chojé nacaje ña'ajé pamineco. \v 16 Apala e'iyajena i'imajeño imena e'iyá. Icá caja ñaajeño pu'ucuja. Uncá caja ipa'alajo iñacaré chojé a'arumacaji ña'ajé pamineco. \v 17 Chapú huani ri'imajica canupana inaánajlo rihuacajé. Chapú huani caja ri'imajica inaana cayaniquérunajlo. Ejo'ocaja i'iracaño chu'uchú nayani, quelejlo ri'imajé chapú rihuacajé. \v 18 Cajrú iñaajico rihuacajé. Ipura'ó Tupana hua'até, ri'imacá piyá ipe'ení i'imajica huacajé. \v 19 Rihuacajé cajrú ina'uqué ña'ajica chapú caje yajhué panacu. Tupana queño'ótaca eja'ahuá huacajé eyá uncá ina'uqué amálaño chapú caje yajhué, cajrú huani ri'imajica rihuacajé que caja. Uncá caja ri'imalaje ñaqué reyá a'ajná ño'ojó. \v 20 Tupana huitúca'atajeri najló rená, ri'imacá piyá júpija huani najló. Iqui'ija rihuátaca ina'uqué, ri'ihuapacárena rijluhua ajopana ina'uqué e'iyayá. Najló rihuitúca'ataje rená. Uncáquela rihuitúca'atajla rená najló, uncá na calé i'imarojla. \v 21 Nemájica ijló: “Iyacá'o, maare ricá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje”. Marí que nemájica ee ijló, jema'aniya na'apiyá. Nemájica ee ijló: “Iyacá'o, a'ajnare ricá” que, jema'aniya caja na'apiyá. \v 22 Cajrú ina'uqué i'imajica, majopeja napajlájica. Majopeja nemájica apú, apú que nanacuhuá: “Nucá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje”. Ajopana caja quemájeño nanacuhuá: “Huecá ja'apátaño Tupana puráca'alo ina'uquejlo ra'apiyá que”. Nala'ajé caja cajrú nacaje uncá meño'ojó iná la'alare nená que'ená penaje, ina'uqué jema'acáloje nanacojó napuráca'alo penaje. Cajrú napajlájica najhua'até. Tupana ja'apiyá jema'ajeño hua'até caja nahuata pajlácana. Uncá meño'ojó napajlálaje najhua'até, uncale nema'alaje na'apiyá. \v 23 Ihue'epí numacare nacú. Uncá chiyó ri'imá ñaqué nu'umá riyucuna ijló —que rimacá najló. \s1 Jesús pa'ajico piño majó yucuna marí: \r (Mt 24.29-35, 42, 44; Lc 21.25-36) \p \v 24 ’Ina'uqué amájeño cajrú huani chapú caje yajhué i'imajica. Rihuacajé uncá camú camaré i'imalaje. Uncá caja queri amálajo, uncá ricamaré i'imalaje. \v 25 Ihuijrina caje ja'ajeño je'echú chiyá. Piyuque nacaje je'echú chu i'imacare ñaca'ajero. \v 26 Ejéchami namájica nucá huaíchaca juni suhuáca'ala e'iyohuá. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Piyuque ina'uqué huacára'ajeri penaje nuphaje majó rihuacajé. Cajrú mejáma'atani i'imajica nohua'ó, hua'até nuphaje. \v 27 Nuphájica penaje nuhuacára'aje nujhua'atéjena je'echú chiyájena, ina'uqué huá'aje. Ina'uqué, nu'uhuapacárena nujluhua ajopana ina'uqué e'iyayá, huá'aje ne'ejnajé. Piyuqueja huani eja'ahuá e'iyayá nahuá'aje necá. \p \v 28 ’Ihue'epí nupa'ajico nacojé. Caja ihue'epí a'ahuaná higuera nacojé. Ri'iché pitúca'ari, ripaná moto'ocáloje rinaquiyá penaje. Ri'iché pitúca'aca aú iná hue'epí jarechí iphaca rená chojé. \v 29 Ñaqué caja ihue'epíjica nupa'ajico majó nacojé. Amájica aú piyuque nacaje numíchaje nacú, ihue'epeje yehuicha riphaca rená chojé caja penaje. \v 30 Jema'á marí: Marí que ri'imajica ina'uqué tajnájico yámona. \v 31 Je'echú, eja'ahuá hua'até tajnájero. E'iyonaja calé uncá nupuráca'alo tajnálajo. Numacá rinacu queja nacaje i'imajica. \v 32 Uncá na calé hue'epiri méquechamica nupa'ajico piño je'echú chiyá majó. Uncá caja Tupana hua'atéjena je'echú churuna, hue'epílaño noná. Ricaja calé Nora'apá, Tupana, hue'epiri noná. \p \v 33 ’I'imá nupé maare. Ipura'ó Tupana hua'até. Uncá ihue'epílaje méquechamica nupa'ajico piño majó. \v 34 Marí que ricá: Apú i'ijnari ca'ajná ya'ajnaje. Riyurí riñacaré. Ri'ijnacá yámona rimá rijhua'até sápajeñojlo, nala'acáloje rijló nacaje, ya'ajná ri'imacá quetana penaje. Apujlo, apujlo que rimacá najló, nala'acáloje nacaje rihuátacare caje penaje. Pají hua'aphejlo rimá, rihuátacaloje ricá penaje. Ejomi ri'ijná ya'ajnaje. \p \v 35 Jesús quemari piño najló: \p —Ihuata nucá maare. Uncá ihue'epila méquechamica nupa'ajico majó. Nuphaje lapí ca'ajná, lapí jenaji que ca'ajná, capere apoca ee ca'ajná nuphaje, lapiyami ca'ajná nuphaje. Uncá iná hue'epila méquechamica nuphájica. \v 36 Apala quiñaja ca'ajná nupa'ajico. Uncá paala nomájica icá majopeja, uncá nuhuátacana nacú calé. \v 37 Numá ijló, ihuátacaloje nucá penaje. Ñaqué huánija numacá piyuque ina'uquejlo, nahuátacaloje nucá nuphájica majó ejena penaje —que Jesús quemacá najló. \c 14 \s1 Nahuacára'ajeño pura'acó pajhua'atéchaca Jesús nócana nacú yucuna marí: \r (Mt 26.1-5; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53) \p \v 1 Iyamá cala yuriro natucumá nale'ejé fiesta ja'apejé. Nale'ejé fiesta ií i'imari Pascua. Rihuacajé najñaque pan mamúra'atacanaru. E caja sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele i'ijnataño napéchuhua méqueca napajlácajla Jesús hua'até, najña'acáloje ricá mana'í chiyó penaje. Nenócaloje ricá penaje, napura'ó pajhua'atéchaca. \v 2 E nemá pajlocaca: \p —Uncá paala ripatacana fiesta e'iyá. Ñaqué huala'aquela ricá, cajrú ina'uqué yúcha'acojla huachá raú. \s1 Apa'ahuelo aco'ocá nacaje jilá Jesús huilá e'iyajé yucuna marí: \r (Mt 26.6-13; Jn 12.1-8) \p \v 3 Pajimila Betania e Jesús i'imari Simón ñacaré chu. Napona patáca'ataro penájemi Simón i'imacá. Rijhua'até Jesús ajñari ra'ajnehuá riñacaré chu. Na'ajnehuá ajñacana nacú ne'emacá ee, apa'ahuelo iphayo Jesús ahua'ajé. Huíluru i'imari rucapi. Jipa alabastro naquiyá la'acanami ri'imacá i'imari rucapi. Pu'uté richu nacaje jilá i'imacá, nardo rií. Ricá huani ri'imacá; pu'umé huani jamarí ri'imacá. Cahuemini huani caja ri'imacá. E ruphá Jesús ahua'ajé. Rumajáca'ata ricá, rujme'etácaloje richaya penaje. Quéchami roco'ocá ricá piyuque Jesús huilá e'iyajé. \fig |src="CN01778B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 14.3" \fig* \v 4 Marí caje aú, ajopana re i'imacaño, yúcha'año ruchá. Nemá pajlocaca: \p —¡Naje majopeja huani ta rucupíchaca ricá! \v 5 Cahuemini huani ilé caje jilá. Ro'oquela ajopánajlo ricá, na'ájla rojló rihuemí cajrú huani liñeru, ro'ocáloje camu'ují la'acaño ñaté raú penaje —que nemacá pajlocaca. \p Cajrú naca'acá rumaná. \v 6 Aú Jesús quemari najló: \p —Reja ru'umareja. ¿Naje chi iqui'ichá pu'ují caje rupechu naquiyá? Palá ruli'ichaca nucá raú. \v 7 Ihuátajica ee camu'ují la'acaño ñaté a'acana, re necá ijhua'até ñaqueja. Eyá nucá, uncá ñaqueja huani calé nu'umajica ijhua'até —que rimacá najló. \p \v 8 Rimá piño najló: \p —Rupechu locópa'ala ruli'ichaca nucá palá. Roco'ochá nardo jilá nuhuilá e'iyajé. Raú rulamá'achiya nunapona. Nato'otájica nutami támijimina to'otáquelana chojé huacajé penaje ri'imajé. \v 9 Jema'á marí: Tupana i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. Ne'ejnajé riyucuna i'imajé ajopana, ajopánajlo que. Ne'emajé caja huajé ruli'ichaje nucá yucuna najló, napechu capicháñaca piyá rucá penaje —que Jesús quemacá najló. \s1 Judas a'acá ripinánajlo Jesús yucuna marí: \r (Mt 26.14-16; Lc 22.3-6) \p \v 10 E caja Judas i'ijnari sacerdótena huacára'ajeño chaje. Iyamá iphata ji'imaje nacojé quele Jesús ja'apiyatéjena naquiyana ri'imacá. E ri'ijná namaje. Rimá najló meque la'ajémica ra'acajla najló Jesús. \v 11 Ri'imacá aú riyucuna najló, palá napechu i'imacá rinacu. E nemá rijló: \p —Hua'ajé pijló liñeru, pa'ajica ee huañaté ripatacana aú. \p —Je. \p Reyá a'ajná ño'ojó Judas quejíla'ari Jesús, ramácaloje méqueca ra'acajla najló ricá. \s1 Jesús ajñaca ra'ajnehuá ra'apiyatéjena hua'até nenoca ricá yámona yucuna marí: \r (Mt 26.17-29; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30; 1 Co 11.23-26) \p \v 12 E caja naqueño'ó fiesta ja'apátacana. Riqueño'ojico huacajé najñaque pan mamúra'atacanaru. Nenoque caja ohuéjana yaní Tupánajlo fiesta a'ajnená penaje. E caja naqueño'ó fiesta ja'apátacana. E caja ra'apiyatéjena quemaño Jesusjlo: \p —¿Meño'ojó chi huala'ajé pijló fiesta a'ajnená? \p \v 13 E Jesús quemari iyamá ra'apiyatéjenajlo marí que: \p —I'ijná a'ajná ño'ojó pajimila ejo. Re iphácajo apú hua'até. Juni rihuacúla'apa que iphátajica ricá. \v 14 Eco i'ijná rápumi chu, imujlúca'achi rijhua'até pají chojé. Eco imá pají minajlo marí que: “Huehuíña'atajeri quemíchari pinacu: ¿Mere ucapú, huajñácaloje pascua a'ajnená richojé no'opiyatéjena hua'até penaje?” que imájica rijló nunacu. \v 15 Raú riya'ataje ijló ucapú ñópo'ojlo lamá'ataqueja yenú. Piyuque huani nacaje i'imajica lamá'ataqueja richu. Ricá chu ila'ajé huajló a'ajnejí —que rimacá najló. \p \v 16 Aú ne'ejná pajimila ejo. Amaño ucapú i'imacá Jesús quemacá que najló. Richu nala'á pascua a'ajnená. \p \v 17 Calajerúchami Jesús i'ijnari rejo iyamá iphata ji'imaje nacojé quele ra'apiyatéjena hua'até. Nephá rejo. \v 18 E najñá na'ajnehuá. Najñaca na'ajnehuá ee rimá najló: \p —Jema'á marí: Re maare pajluhuaja inaquiyana, ajñari ra'ajnehuá nujhua'até. Ricá a'ajeri nupinánajlo nucá —que rimacá najló. \p \v 19 Raú camu'ují napechu la'acó. \p —¿Nucá chi quele pimá nacú? —que nemacá rijló pajehuémichaca. \v 20 Jesús quemari najló: \p —Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele icá no'opiyatéjena. Pajluhuaja inaquiyana a'ajeri nucá nupinánajlo. Ilé janóro'otari pan nuparatune chu nujhua'até, ricá numá nacú. \v 21 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Nutaca'ajé Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá que nunacu. E'iyonaja calé chapú huani ri'imajica rijló a'ajeri nucá nupinánajlo. Uncáquela rimoto'ójla i'imacá, palani ri'imacajla rijló. Raú uncá Tupana huajálajla ricá cajrú huani —que Jesús quemacá najló. \p \v 22 Najñaca na'ajnehuá ee Jesús ña'arí pan ricápojo. Ejomi rimá Tupánajlo: \p —Palá pila'acá huecá marí pan aú. \p Ejomi ritupa'á rinaquiyana. E ritamáca'ata najló pan yupa'aqueja. Rimá najló: \p —Ijña'á cari, nunapona ricá. \p \v 23 Quéchami rijña'acá chiyela caje ricápojo. Epepí inarí cajmú icha jalá amúra'atacanami i'imari richu. Rimá Tupánajlo: \p —Palá pila'acá huecá marí cajmú jalá aú. \p Rejomi ra'apata ra'apiyatéjenajlo ricá. Piyuque necá i'iraño rinaquiyana. \v 24 Rimá najló: \p —Nura ricá. Nura i'ijnajeri nophú chiyá ina'uqué chaya penaje. Marí caje aú Tupana amájero cajrú ina'uqué chaje, pu'uhuaré nala'acare liyá. \v 25 Jema'á marí: Uncá hue'eralaje jepepí inarí cajmú jalá ijhua'até marí eja'ahuá chu piño. Tupana hua'até hue'emajica ee je'echú chu, nu'uraje apú caja jalá ijhua'até re —que rimacá najló. \p \v 26 Eyá caja penaje nataní Tupana yale. Ejomi ne'ejná yenuri Olivos ejo. \s1 Jesús quemari Pedro nacú: “Picá micho'otájeri nuchaya ñaano pani.” Riyucuna marí: \r (Mt 26.30-35; Lc 22.31-34; Jn 13.36-38) \p \v 27 E Jesús quemari najló: \p —Ñaano pani ipechu la'ajó piyuque ujhuí nuliyá. Ja'apáñaje nucá. Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá huanacu: “Nonoje ohuéjana lamára'ajeri naliyá. Raú macajmálaja neñaajico”, que rimacá huanacu. \v 28 Nenoje nucá. Numacápo'ojico ejomi nu'ujnajé Galilea ejo itucumá —que rimacá najló. \p \v 29 E Pedro quemari rijló: \p —Piyuque ajopana ca'ajná ja'apáñajeño picá. Eyá nucá, uncá ta no'opáñalaje picá —que rimacá rijló. \p \v 30 Jesús quemari rijló: \p —Jema'á marí: Ñaano lapí, capere yaca'ajica piyá iyamá pe, pimicho'otájicaja nuchaya hueji que pe —que rimacá rijló. \fig |src="HK007D.tif" size="col" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="San Marcos 14.30" \fig* \p \v 31 Caphí Pedro quemacá: \p —Nenoje ca'ajná nucá pijhua'até. E'iyonaja calé uncá numicho'otálaje pichaya raú—que rimacá Jesúsjlo. \p Ajopana ra'apiyatéjena quemaño ñaqué caja. \s1 Jesús pura'acó Tupana hua'até Getsemaní e yucuna marí: \r (Mt 26.36-46; Lc 22.39-46) \p \v 32 E caja nephá Getsemaní ejo. Apucunaji ií Getsemaní. E Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: \p —Maare iyá'o, nupura'acó Tupana hua'até a'ajná ño'ojó quetana. \p —Je —que. \p \v 33 Rihuá'a a'ajná ño'ojó rijhua'ató Pedro, Santiago, Juan, queleja. E caja apú que huani Jesús pechu la'acó rejo. Camu'ují huani rila'acá rinacuhuá rejéchami i'imacá. \v 34 E rimá najló: \p —Camu'ují huani nupechu me'etení, nutaca'ajícale. Uncá meño'ojó nujña'alá panacu. Quehuí huani nojló ricá nuhuajhué naquiyá. Iyuró maare cajmuruna que, icamátaniyo —que rimacá najló. \p \v 35 E ra'apaña necá a'ajná ño'ojó pani. Re rito'ó pajima'aló te'erí e'iyá. Ripura'ó Tupana hua'até. Rimá Tupánajlo, ri'imatácaloje ricá chapú caje yajhué ramájicare ñaano pani liyá penaje. Palani ri'imaquela Tupánajlo rihuata ri'imatácajla ricá richiyá. \v 36 Rimá rijló marí que: \p —Pa'ayú, picá hue'epiri piyuque huani nacaje la'acana. Pihuátajica ee pa'apata nuliyá chapú caje yajhué nomájicare ñaano pani. Pila'aniya nuhuátaca que; pihuátaca que pila'acá —que rimacá Tupánajlo. \p \v 37 E ripa'ó piño nachaya, amari nacamátaco. Rimá Pédrojlo: \p —Simón Pedro ¿Picamáchiyaco chi? ¿Uncá meño'ojó chi pi'imaláchajla nujhua'até cajmuni pajluhua camú jená quetana? \v 38 I'imá cajmúruna, ipura'ó Tupana hua'até, ila'acá piyá pu'uhuaré. Re ricá iná pechu nacú, iná la'acáloje palá raú penaje. E'iyonaja calé uncá meño'ojó iná la'alá palá iná icoja —que rimacá najló. \p \v 39 ’E ri'ijná piño Tupana hua'até pura'ajó. Ñaqueja caja rimacá rijló. \v 40 Ripa'ó piño nachaya, amari nacamátaco piño. Caja tapú chá'atari necá. Riphá nachaya. Uncá nahue'epila méqueca nemacajla rijló. \v 41 E ripa'ó piño Tupana hua'até pura'ajó. Ejomi ripa'ó piño nachaya. Caja hueji que pe la'acá. E rimá najló: \p —Chuhua icamato; ihuatána'a; caja chuhua. Caja riphicha rená chojé nojló. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Chuhua na'ajica chapú la'acáñojlo nucá —que rimacá najló—. \v 42 Jácho'o, chuhua i'ijná hue'ejnachi. Caja ilé huaícha a'ajeri nucá pu'uhuaré la'ajéñojlo. \s1 Napatacá Jesús yucuna marí: \r (Mt 26.47-56; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) \p \v 43 Jesús pura'acó najhua'até ejé Judas iphari rinacu. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele naquiyana ri'imacá. Riphá rinacu cajrú ina'uqué hua'até. Sajalu caje, cujyúhua'ala caje hua'até nephá nanacu. Sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, peñahuilana, quele puráca'alo aú ne'ejná rejo ripataje. \v 44 Maapami que Judas a'acá rijhua'até i'ijnacáñojlo jenaji, nahue'epícaloje mecajeca napatájica penaje. Rimá najló marí que i'imacá: \p —Pu'uhuacá nuchiño'ojica rijimá chiyá, ricá ta ipataje. Eco ijña'á ricá ijlú chuhuá —que rimacá rijhua'até i'ijnacáñojlo maapami que. \p \v 45 E caja riphá rinacu. E rajalaca Jesús. Rimá rijló: \p —Huehuíña'atajeri —que. \p Ejéchami richiño'ocá rijimá chiyá. \v 46 Eja napatá Jesús, najña'acáloje ricá penaje. \v 47 Ejéchami apú, re i'imacare, jero'ocá risajálune ra'aruná chiyá. Ricá aú rica'á apú i'ijhuí. Sacerdótena huacára'ajeri hua'até sápajeri ri'imacá, ri'ijhuí rica'á. \v 48 E Jesús quemari najló: \p —Caja i'ijichá majó nujña'ajé sajalu hua'até, cujyúhua'ala hua'até. Meque ata'acachi que huani ila'acá ijluhua nucá. \v 49 Hue'echú ca'alá queja nu'umajica ijhua'até Tupana ñacaré chu jehuíña'atacana nacú. E'iyonaja uncá ijña'alá nu'umacá rihuacajé. Marí que ila'acá nucá me'etení Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá nunacu que —que rimacá najló. \p \v 50 Ejéchami piyuqueja ra'apiyatéjena ja'apáñaca Jesús. Neñaó reyá. \s1 Pajluhuaja hualijímaca ñaacó yucuna marí: \p \v 51 E caja najña'á Jesús. Nápumi chu apú hualijímaca ja'apari najhua'até. A'arumacaji mapíra'aqueja rinacu que ra'apaca nápumi chu. E napatajla ricá. \v 52 Napatacá ricá ra'arumacá naquiyá. Aú ja riñaó richiyá a'ajná ño'ojó ma'arumacaru. Ra'arumacámija calé yuriro nacápeje. \s1 Jesús tára'aco nahuacára'ajeño jimaje yucuna marí: \r (Mt 26.57-68; Lc 22.54-55, 63-71; Jn 18.12-14, 19-24) \p \v 53 E najña'á Jesús sacerdótena huacára'ajeri ejo. Riñacaré chojé sacerdótena huacára'ajeño, ajopana peñahuilana, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele jahuacaño rijhua'até richojé. \v 54 E caja Pedro ja'apari juca pani Jesús ápumi chu. Iphari sacerdótena huacára'ajeri ñacaré cópeje. Re riyá'o pají hua'aphena i'imacaño hua'até ja'anapacaje nacú siyá ji'ilá. \v 55 Pachu sacerdótena huacára'ajeño i'imaño piyuque judíona huacára'ajeño hua'até. Re napura'ó Jesús nacú, nahue'epícaloje na aú ca rila'acá pu'uhuaré rijluhua i'imacá, nenócaloje ricá richona penaje. Uncá nahue'epila na aú ca rila'acá pu'uhuaré. \v 56 Cajrú ina'uqué pajlaño rinacu. Majopeja nemacá rinacu: “Pu'uhuaré la'ajeri ricá” que. Que'iyapé narucátaca najló ricá; uncá pajluhua chuhuaja calé narucata ricá. \v 57 Ne'iyajena pajlaño Jesús nacú majopeja. Nemá najló: \p \v 58 —Marí que ilé ina'uqué quemacá rinacuhuá: “Nucá cajya'atárijla Tupana ñacaré ina'uqué la'acare i'imacá. Hueji que cala i'imajemi nula'ájla piño rapumí chuhuá ricá. Uncá ina'uqué calé la'acare ri'imajica. \p \v 59 Uncá caja richuhuá calé nemacá rinacu. \v 60 Marí caje aú sacerdótena huacára'ajeri tára'aro ne'iyá. Rimá Jesusjlo: \p —¿Uncá chi papiyácala pinacojó necá? ¿Meque chi ricá quele nemá nacu? —que rimacá rijló. \p \v 61 Uncá ra'ajipalá rijló. Raú sacerdótena huacára'ajeri quemari piño rijló: \p —¿Picá chi picá, quele Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje? ¿Ilé palani Tupana I'irí huani chi picá? \p \v 62 Jesús quemari rijló: \p —A'a, ilé pimíchaca nunacu queja nucá. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Icá amájeño nucá Tupana ahua'á. Piyuque la'acá Tupana. Rijhua'até nu'umajé ina'uqué huacára'ajeri. Icá amájeño nupa'acó piño majó je'echú chiyá juni suhuáca'ala e'iyohuá —que rimacá rijló. \p \v 63 Marí caje aú sacerdótena huacára'ajeri yúcha'aro íqui'ija huani. A'acuhuaná rijiyo'otá ra'arumacahua, rimá ajopánajlo: \p —Ilé ta puri'icharo pu'uhuaré huani ta Tupana nacú. Uncá na penaje calé huaculá ajopana, nemacáloje huajló na aú ca rila'acá pu'uhuaré penaje. \p \v 64 Caja huemi'ichá méqueca rimíchaca huajló pu'uhuaré huani Tupana nacú. ¿Meque huala'ajica ricá richona? —que rimacá najló. \p Raú piyuqueja ina'uqué quemaño rinacu, nenócaloje ricá penaje. \p \v 65 E ne'iyajena atupaño nahui Jesús nacojé. Napára'a rijimá, naña'á ricá. Ejomi nemá rijló: \p —¿E pihue'epícajla naca ji'ichaca picá? \p Ñaqué caja pají hua'aphena ña'ataca ricá pajimaya nayáte'ela aú. \s1 Pedro micho'otaca Jesús chaya yucuna marí: \r (Mt 26.69-75; Lc 22.56-62; Jn 18.15-18, 25-29) \p \v 66 Marí que nala'acá Jesús ee, Pedro i'imari nañacaré copi ajopana hua'até. E caja apa'ahuelo iphayo nanacu. Sacerdótena huacára'ajeri hua'até sápajeyo ru'umacá. \v 67 Ruphá nanacu, amayo Pedro ja'anapacá. Raú ruyacá'o richaje. E rumá rijló: \p —Nuhue'epí ilé Jesús, Nazaret eyaje, hua'ateje picá. \p \v 68 E'iyonaja Pedro micho'otari richaya, rimá rojló: \p —Uncá nomána'apa calé ricá, uncá huani ta nuhue'epila na nacuca pimacá nojló. \p E ra'apá ají que corral numaná ejo. Ejéchami capere yaca'acá. \v 69 Rejomi romá piño ricá. E rumá re i'imacáñojlo: \p —Ilé Jesús, Nazaret eyaje, hua'ateje ricá. \p \v 70 Pedro micho'otari piño richaya. Mequetánaja i'imajemi re i'imacaño quemaño piño Pédrojlo: \p —Rijhua'atéjena naquiyana jo'ó picá. Galilea eyaje ricá; reyaje caja picá. Napura'acó rite'eré ehuá que caja pipura'acó. Raú huahue'epí reyájeca picá —que nemacá rijló. \p \v 71 Marí caje aú Pedro quemari najló caphí: \p —Nuhuata Tupana huajaca nucá, uncaja que numá quehuaca: Uncá huani ta nomána'apa calé ricá imá nacú nojló. \p \v 72 Ejéchami capere yaca'acá piño. Iyamá pe la'acá. Hua'ató que riphaca Pedro pechu nacojé Jesús quemacare nacú rijló maapami que. Rimá rijló i'imacá: “Capere yaca'ajica piyá iyamá pe, picá micho'otájeri nuchaya hueji que pe caja.” \p Marí que riphaca Pedro pechu nacú rema'acá aú capere yaca'acá piño. Aú supejeno riyaca. \c 15 \s1 Najña'acá Jesús Pilato ejo yucuna marí: \r (Mt 27.1-2, 11-14; Lc 23.1-5; Jn 18.28-38) \p \v 1 Muní que najme'etá piño. Sacerdótena huacára'ajeño, ajopana peñahuilana, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele jahuacaño piño ajopana judíona huacára'ajeño hua'até. Napura'ó pajhua'atéchaca Jesús nacú. E nepo'otá Jesús a'anapitá panacojéchaca. Ejomi nahuá'a ricá nate'eré eyá huacára'ajeri ejo. Pilato rií i'imacá. Rijló na'á ricá. \v 2 E Pilato quemari Jesusjlo: \p —¿Judíona i'imacana chi picá? \p —A'a, nucá nucá pimacá nunacu queja —que Jesús quemacá rijló. \p \v 3 E sacerdótena huacára'ajeño arucátaño Jesús Pilátojlo. \p —Cajrú rila'acá pu'uhuaré rijluhua —que nemacá rijló Jesús nacu. \p \v 4 E Pilato quemari piño rijló: \p —¿Uncá chi papiyácalaje necá pinacojó? Caja pemi'ichá cajrú narucátaca picá nojló —que rimacá Jesúsjlo. \p \v 5 Uncá Jesús ja'ajipalá rijló. Raú Pilato pechu i'imari: “¿Na ta chi caji numajlo?” \s1 Nemá Jesús nacú, nenócaloje ricá penaje. Riyucuna marí: \r (Mt 27.15-31; Lc 23.13-25; Jn 18.38–19.16) \p \v 6 Fiesta pascua huacajé queja Pilato jácho'otajica ina'uqué huajáquelana chiyá pajluhuaja ina'uqué. Ricá nahuátajicare, rácho'otaque najló. \v 7 Rihuacajé apú i'imari ina'uqué huajáquelana chu ajopana hua'até. Rií i'imari Barrabás. Júpimi que ricá, rijhuáque'ena, quele noño ina'uqué, nenócaco ne'emacana hua'até huacajé. \v 8 E caja riphá rená chojé ne'emacánajlo, rácho'otacaloje pajluhuaja ina'uqué huajáquelana chiyá penaje. Aú ajopana iphaño Pilato nacú rijló quemaje. \v 9 E Pilato quemari najló: \p —¿E ihuátaca nócho'otaca ijló judíona i'imacana? \p \v 10 Marí que rimacá najló, rihue'epícale chapú sacerdótena huacára'ajeño huo i'imacá Jesús cha, richá'atacale necá ripechu aú. Ñaqué i'imacale najña'á rejo ri'imacá. \v 11 Caja sacerdótena huacára'ajeño ca'átaño ina'uqué e'iyajé pamineco, nemachi Pilátojlo, rácho'otacaloje Barrabás najló penaje. \v 12 E Pilato quemari najló: \p —¿Meque nula'ajica ricá imá nacú: “Judíona i'imacana ricá”? \p \v 13 Aú nahuíyo'o cajrú, nemá rijló: \p —Pihuacára'a rinócana a'ahuaná apiyácacanami nacojé jacúhua'ataqueja. \p \v 14 Pilato quemari najló: \p —¿Naje ta ihuata rinócana? ¿Na ta chi rila'á pu'uhuaré? \p Aú richaje nahuíyo'oca: \p —Pihuacára'a racúhua'atacana a'ahuaná apiyácacanami nacú —que nahuíyo'oca. \p \v 15 Aú Pilato jácho'otari najló Barrabás, rihuátacale napechu i'imacá rinacu palá. E rihuacára'a Jesús ña'atácana. Ejomi ra'á suráranajlo ricá, nacúhua'atacaloje ricá a'ahuaná apiyácacanami nacojé penaje. \p \v 16 E najña'á Jesús ne'emacana ñacaré cópeje. Re nahuacata piyuque huani surárana re i'imacaño. \v 17 Nala'acáloje namácaja penaje, na'á rinacojé ipirálucuni a'arumacaji. Ne'emacana a'ajícare rinacuhuá caje ri'imacá na'á rinacu. Nachipúca'ata caja rihuíla'aru nacojé tujripi. \v 18 Ejomi najalaca ricá. \p —Judíona i'imacana ¿picá? —que nemacá rijló. \p \v 19 Ne'ecá rihuilá isijila ina aú pehuíla'aruya. Natupá caja nahui rinacojé, natára'o caja ne'erúpachi aú rijimaje; nacúhua'ata nehuíla'aru rijló. \v 20 Marí que nala'acá nacátajohua ricá i'imacá. E naca'á piño ra'arumacá ipirálucuni rinaquiyá. Rejomi na'á piño apú ra'arumacá rinacojé. E najña'á Jesús, nacúhua'atacaloje ricá a'ahuaná apiyácacanami nacojé penaje. \s1 Nacúhua'ataca Jesús a'ahuaná apiyácacanami nacojé yucuna marí: \r (Mt 27.32-44; Lc 23.26-43; Jn 19.17-27) \p \v 21 Na'apá ají que a'ajná ño'ojó. Re nephata apú ina'uqué, pajimila yámojo nephácaca rijhua'até. Rií i'imari Simón. Sirene eyaje ri'imacá. Alejandro, Rufo, quele jara'apá ri'imacá. Ricá nahuacára'a Jesús chaya a'ahuaná apiyácacanami huáco'ocana. \p \v 22 E najña'á Jesús ají que rinóquelana ejo. “Ina'uqué huíla'arumi aphinami,” que na'ajica ina'uqué nóquelana ií. Napura'acó chu na'á rií Gólgota que. Rejo najña'á Jesús i'imacá. \v 23 Re na'á Jesusjlo i'iracaje. Cajmú caje jalá amúra'atacanami, pusana caje hua'até quechípa'acanami ri'imacá. Mirra pusana ií. Na'á rijló ricá, ri'iracáloje ricá penaje. E'iyonaja uncá ri'iralá ricá na'apiyá. \v 24-25 E caja ehuaja nacúhua'ata ricá a'ahuaná apiyácacanami nacojé ipháqueja itapuhua aú. Pe'iyochami camú jácho'oco ee, nacúhua'ata ricá. Ejomi surárana cátaño nacaje nacú, namácaloje méqueca natamáca'ataca najluhua ra'arumacami penaje. \v 26 E nacúhua'ata lana'aquéjami Jesús cha. Ricá quemari na chónaca nenoca ricá. Marí que lana'aquéjami quemacá rinacu: “Marí Jesús, judíona i'imacana ricá.” \v 27 Rejé caja nacúhua'ata ajopana iyamá. Rahua'á iyáma'ajo pumitá nacúhua'ata necá. Ata'acáchina ne'emacá. \fig |src="CN01841B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 15.27" \fig* \v 28 Marí que nacúhua'atacana Jesús rahua'á aú nala'á ricá Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá que. Rimá Jesús nacú: “Uncá ina'uquélaruna naquiyana que namájica ricá.” \v 29 Rahua'ayá ja'apájicaño la'aqueño namácaja ricá. Nañaca'aqué nehuíla'aru rijló, nemá rijló: \p —Yee, picá quemaqueri pinacuhuá: “Nucá cajya'atájeri Tupana ñacaré. Hueji que cala i'imajemi nula'ajé piño rapumí chuhuá ricá”. \v 30 Chuhuata pi'imatá picó. Pihuitúca'a a'ahuaná apiyácacanami naquiyá —que nemacá Jesusjlo. \p \v 31 Ñaqué caja sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele la'ajica namácaja Jesús. Nemá pajlocaca: \p —¡Meque calé ta ri'imataca ajopana capichácajo liyá i'imacá! Eta ricó uncá meño'ojó ri'imatala! \v 32 Ajopana quemaño rinacu: “Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje ricá. Israélmi chu laquénami huacára'ajeri ricá”, que nemacá rinacu. Rihuitúca'ajica ee a'ahuaná apiyácacanami naquiyá, caphí huapechu i'imajica richojé, ri'imacáloje Hue'ematájeri penaje —que nemacá Jesús nacú. \p Ñaqué caja ata'acáchina, nacúhua'atacarena Jesús ahua'á, pura'acó pu'uhuaré Jesús nacú. \s1 Jesús taca'acá yucuna marí: \r (Mt 27.45-56; Lc 23.44-49; Jn 19.28-30) \p \v 33 E caja caápu'ucu i'imari nachá. Ejéchami calajeruni, lapí que i'imacá nachá piyuqueja eja'ahuá chu. Caápu'ucu eyá pe'iyochami camú to'ocó quetana ne'emacá calajerúhuaca. \v 34 Pe'iyochami camú to'ocó ee, Jesús jahuíyo'ori caphí huani. Napura'acó chu rimá: \p —Eloi, Eloi ¿lama sabactani? \p Marí que quemacánaca ricá: “Tupana, nupechu i'imacare chojé caphí ¿na penaje piyurí nucá?” \p \v 35 Re i'imacaño jema'añó rahuíyo'oca. Aú nemá pajlocaca: \p —Jema'á. Ilé huá'ari Tupana puráca'alo ja'apátajeri, Elíasmi chujlo. \p \v 36 Raú pajluhuaja jecho'ótari i'iracaje rijló. Rejata nacaje jamára'apani cajmú caje jalá amúra'atacanami acú. Quéchami repo'ocá ijijila lucupuji nacojé ricá. Ricá aú ra'á rijló ricá, Jesús i'iracáloje re'iyayá ricá penaje. Rimá ajopánajlo: \p —Huahuátaco pamineco, huamáijla, apala Elíasmi chu, iphájeri rihuitúca'ataje. \p \v 37 E Jesús jahuíyo'ori piño caphí huani caja penaje. Ejé ritaca'á. \v 38 Hua'ató que caja a'arumacaji, Tupana ñacaré chu cúhua'aco, jiyo'ocó pe'iyohuá paliyácaca. Apalá ucapú penaje que ri'imacá. Rijiyo'ó yenuya ají que cahuacaje. Caja iyamá que riyurico. \v 39 Caja Jesús taca'arí. Rijimaje surárana huacára'ajeri tára'aro. Romano naquiyana ri'imacá. Cien rile'ejena surárana i'imacá. Ricá jema'arí Jesús jahuíyo'oca; ramá caja ritaca'acá. E rimá: \p —Tupana I'irí jo'ó quele táqui'ichari. \p \v 40 Cajrú inaana i'imacá a'ajnare que. Júcayaja nayacá'o rejo. Nanaquiyana i'imaño María Magdalena, Salomé, María, quele. Apa'ahuelo ru'umacá María. Santiago, José, quele jaló ru'umacá. José i'imari rijmeremi. \v 41 Necá inaana a'aqueño Jesús ñaté Galilea te'eré e ri'imaqué huacajé. Necá caja i'ijnaño rijhua'até Jerusalén ejo i'imacá. Necá penájenami i'imaño re cajrú ajopana inaana hua'até. \s1 Nato'otaca Jesús tami támijimi to'otáquelana chojé yucuna marí: \r (Mt 27.57-61; Lc 23.50-56; Jn 19.38-42) \p \v 42 E caja najúhua'a. A'ajnejí lamá'atacana huacajé e'iyá ne'emacá. Muní que nale'ejé huatána'acaje huacajé i'imacá. \v 43 Ñaquele José i'ijnari Pilato, nahuacára'ajeri, amaje. Arimatea eyaje José i'imacá. Rihue'epí Tupana i'imajica ina'uqué naquiyana huacára'ajeri penaje. Aú ri'imá rihuátacana nacú. Ricá José i'ijnari Pilato chaje Jesús tami quejá'aje riliyá, rito'otácaloje ritami támijimi to'otáquelana chojé penaje. E riphá rinacu. Riquejá'a riliyá Jesús tami. \v 44 Raú Pilato pechu i'imá: “¿Caja chi ritaqui'ichá?” E rihuá'a surárana huacára'ajeri maná. E caja riphá rinacu. E Pilato quemari rijló: \p —¿Caja chi ritaqui'ichá? \p \v 45 Surárana huacára'ajeri quemari rijló: \p —A'a, caja ritaqui'ichá. \p Aú Pilato yuriri Josejlo Jesús tami, rijña'acáloje ricá penaje. \v 46 E José i'ijnari palá nojé a'arumacaji huarúhua'aje. Rihuarúhua'aca ricá ejomi ripa'ó Jesús tami huitúca'ataje. E ripila'á a'arumacaji ritami nacuhuá. Ejomi rijña'á ritami támijimi to'otáquelana ejo. Rito'otá ritami richojé. Jipa ichácanami ri'imacá. Ricá chojé rito'otá ritami. Caja penaje ratatá cajruni jipa rinumanaje. Raú ritá rinumaná. \v 47 Eyá a'ajnare que María Magdalena, María José jaló, quele huojítaño ricá, namácaloje mérejeca rito'otaca ritami penaje. \c 16 \s1 Jesús macápo'oco yucuna marí: \r (Mt 28.1-10; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) \p \v 1 Caja nale'ejé huatána'acaje huacajé ja'apari i'imacá. Caja najúhua'a. Aú María Magdalena, Salomé, María, Santiago jaló ru'umacá, quele i'ijnaño pusana huarúhua'aje. Pu'umé jamarí pusana i'imacá. Naca'acáloje ricá Jesús tami nacojé penaje nahuarúhua'a ricá. \v 2 E caja sápacaje queño'ocó huacajé lapiyami, huajé camú jeño'ocá ee, ne'ejná ritami i'imacá ejo. \v 3 Ne'ejnacá ehuá nemá pajlocaca: \p —¿Na jatatájeri huajló jipa támijimi numaná eyá? \v 4 E nayacá'o rejo jucaya. Amaño caja jipa i'imacá jatatáquejami. Imujulá nojé ri'imacá. \v 5 Nephá rejo. E namujlúca'a ulahuí chojé, amaño pajluhuaja hualijímaca yá'aco ritami nato'otácare pucunami chu. Ca'añá ejo pumitá riyá'o. Je'echú chiyaje ri'imacá. Jareni, huaphereni ra'arumacá i'imacá. Namaca ricá aú naquero'ó. \v 6 E rimá najló: \p —Iquero'oniyo nupiyá. Nuhue'epí i'ijichaca majó Jesús, Nazaret eyaje, tami amaje. Ricá nacúhua'atacare a'ahuaná apiyácacanami naquiyá i'imacá, ricá iculá. Uncá ri'imalá maare. Caja rimacápo'ocho. Iyacá'o, amachi meñaru rapucunami —que rimacá najló. \p \v 7 Rimá piño najló: \p —Chuhua ipa'ó, i'imichachi riyucuna ra'apiyatéjenajlo. Marí que imájica rinacu najló, Pédrojlo hua'até: “Caja ri'ijichá itucumá Galilea ejo. Rejo amaje ricá, rimacá ijló i'imacá que”. Marí que imájica najló —que rimacá najló. \p —Je —que nemacá. \p \v 8 E nácho'o ulahuí chiyá. Quero'ocajo nacú cajrú nacurúca'aca. Ñaquele neñaó reyá. Uncá ne'emalá riyucuna ajopánajlo na'apaca ehuá, naquero'ocó a'acuhuaná. \s1 Jesús ya'ataró María Magdalénajlo yucuna marí: \r (Jn 20.11-18) \p \v 9 Sápacaje queño'ocó huacajé, jareni jácho'oco ee, Jesús macápo'oro liri chiyá i'imacá. Pamineco huani riya'ató María Magdalénajlo. Ro'iyayá rica'á iyamá cuhuá'ata quele jiñana pechu i'imacá. Rojló riya'ató pamineco i'imacá. \v 10 Riya'atacó rojló ejomi ru'ujná riyucuna i'imajé Jesús ja'apiyatéjenajlo. Necá amaño chapú caje yajhué Jesús taca'añácale necá. Cajrú neyaca ricá, e'iyá ruphá nanacu riyucuna i'imajé najló. \v 11 Rumá najló: \p —Caja rimacápo'ocho, nomicha ricá —que rumacá najló. \p E'iyonaja uncá nema'alá ro'opiyá. \s1 Jesús ya'atacó iyamá ajopánajlo yucuna marí: \r (Lc 24.13-35) \p \v 12 Ya'ajná Jesús ya'ataró piño iyamá ajopánajlo, pu'uteni e'iyohuá nachira'acó ee. \v 13 Rejomi necá caja pa'añó piño napumí chuhuá riyucuna i'imajé nanaquiyánajlo. E'iyonaja uncá caja nema'alá na'apiyá. \s1 Jesús a'acá ra'apiyatéjena ripuráca'alo ja'apátajeño penaje yucuna marí: \r (Mt 28.16-20; Lc 24.36-49; Jn 20.19-23) \p \v 14 Pajluhua iphata ji'imaji nacojé quele ra'apiyatéjena i'imaño na'ajnehuá ajñacana nacú. Rejé riya'ató piño najló, raca'á necá. Uncá pachá nema'alá ajopana ja'apiyá, amaño ri'imacá rimacápo'oco ejomi. \v 15 E rimá najló: \p —Tupana i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. Eco i'ijná ajopana te'eré ejo, ajopana te'eré ejo que riyucuna i'imajé najló. \v 16 Tupana i'imatájeri necá, jema'ajeño ra'apiyá. Nema'ajica ra'apiyá ejomi nala'ajé necá bautizar. Eyá necá, uncá jema'alaño ra'apiyá, Tupana huajájeri necá. \v 17 Marí que no'opiyá jema'ajeño la'ajica nacaje nahue'epéjona penaje: Nupuráca'alo aú naca'ajé jiñana pechu ina'uqué e'iyayá. Napura'ajó me'echuje puráca'aloji chu, uncá nema'alare chu napura'ajico. \v 18 Napatájica ee jeína puhuiruna i'imajícaño, uncá meque nala'alajo raú. Ne'eraje ca'ajná nacaje jalá puhuini, uncá caja meque nala'alajo raú. Nato'otaje nayáte'ela natámina nacú. Raú natejmo'otajo —que rimacá najló. \s1 Jesús jácho'oco je'echú chojé yucuna marí: \r (Lc 24.50-53) \p \v 19 Marí que Nahuacára'ajeri Jesús quemacá najló. Ejomi Tupana huá'ari ricá ají que je'echú chojé. Palá Tupana pechu rinacu. Tupana hua'atéjena Huacára'ajeri ricá rijhua'até re. \p \v 20 E caja ra'apiyatéjena i'ijnaqueño apú eyá, apú eyá que riyucuna i'imajé ajopánajlo. Tupana i'imataca ina'uqué capichácajo liyá Jesucristo palamane aú, yucuna ne'emaqué najló. Nahuacára'ajeri Jesucristo a'aqueri nañaté nacaje la'acana aú. Raú calé nala'aqué nacaje uncá meño'ojó iná la'alare caje. Nená que'ená penaje ri'imaqué. Raú ajopana hue'epíqueño quehuácaca napuráca'alo i'imajica. Caja quetana riyucuna. \fig |src="CN01883B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Marcos 16.20" \fig*