\id MAT - Yucuna NT -Colombia 2011 (DBL -2013) \h SAN MATEO \toc1 San Mateo \toc2 Mateo \toc3 Mt \mt1 SAN MATEO \c 1 \s1 Jesús a'ajútayami chuna yucuna marí: \r (Lc 3.23-38) \p \v 1 Jesucristo, Tupana I'irí, moto'orí ina'uqué penaje i'imacá. Davidmi chu, Abrahami chu, quele laquénami naquiyana ri'imacá. Marí quele necá i'imaño ra'ajútayami chuna i'imacá: \p \v 2 Abrahami chu i'imari. Isaacmi chu jara'apá ri'imacá. Ricá i'imari Jacobmi chu jara'apá. Jacobmi chu i'imari Judami chu jara'apá, rijmerénami chuna hua'até. \v 3 Judami chu i'imari Faresmi chu, Zarami chu, quele jara'apá ri'imacá. Nalomi cholo ií i'imari Tamar. Faresmi chu i'imari Esromi chu jara'apá. Esromi chu i'imari Arami chu jara'apá i'imacá. \v 4 Arami chu i'imari Aminadabmi chu jara'apá i'imacá. Aminadabmi chu i'imari Naasonmi chu jara'apá i'imacá. Naasonmi chu i'imari Salmonmi chu jara'apá i'imacá. \v 5 Salmonmi chu i'imari Boozmi chu jara'apá i'imacá. Boozmi chu jaló i'imayo Rahabmi cholo i'imacá. Boozmi chu i'imari Obedmi chu jara'apá i'imacá. Rutmi cholo i'imayo raló i'imacá. Obedmi chu i'imari Isaími chu jara'apá i'imacá. \v 6 Isaími chu i'imari Davidmi chu jara'apá i'imacá. Ne'emacana Davidmi chu i'imacá. Uríasmi chu yajálomi cholo hua'até rihuá'aco i'imacá. Rujhua'até ri'irí i'imari, Salomonmi chu i'imacá. \p \v 7 Salomonmi chu i'imari Roboami chu jara'apá i'imacá. Roboami chu i'imari Abíasmi chu jara'apá i'imacá. Abíasmi chu i'imari Asami chu jara'apá i'imacá. \v 8 Asami chu i'imari Josafatmi chu jara'apá i'imacá. Josafatmi chu i'imari Jorami chu jara'apá i'imacá. Jorami chu i'imari Uzíasmi chu jara'apá i'imacá. \v 9 Uzíasmi chu i'imari Jotami chu jara'apá i'imacá. Jotami chu i'imari Acazmi chu jara'apá i'imacá. Acazmi chu i'imari Ezequíasmi chu jara'apá i'imacá. \v 10 Ezequíasmi chu i'imari Manasesmi chu jara'apá i'imacá. Manasesmi chu i'imari Amonmi chu jara'apá i'imacá. Amonmi chu i'imari Josíasmi chu jara'apá i'imacá. \v 11 Jeconíasmi chu, rijmerénami chuna quele, jara'apá i'imari Josíasmi chu. Rihuacajé najña'á Israelmi chu laquénami nate'eré naquiyá Babilonia te'eré ejo. Ajopana chá'ataño ne'emacá. Aú nahuá'a necá rejo, nasápacaloje najló penaje. Re Josíasmi chu yaní moto'oñó i'imacá. \p \v 12 Napa'acó nate'eré ejo ejomi mariruna moto'oñó: Jeconíasmi chu i'imari Salatielmi chu jara'apá i'imacá. Salatielmi chu i'imari Zarobabelmi chu jara'apá i'imacá. \v 13 Zorobabelmi chu i'imari Abiudmi chu jara'apá i'imacá. Abiudmi chu i'imari Eliaquimi chu jara'apá i'imacá. Eliaquimi chu i'imari Azormi chu jara'apá i'imacá. \v 14 Azormi chu i'imari Sadocmi chu jara'apá i'imacá. Sadocmi chu i'imari Aquimi chu jara'apá i'imacá. Aquimi chu i'imari Eliudmi chu jara'apá i'imacá. \v 15 Eliudmi chu i'imari Eleazarmi chu jara'apá i'imacá. Eleazarmi chu i'imari Matanmi chu jara'apá i'imacá. Matanmi chu i'imari Jacobmi chu jara'apá i'imacá. \v 16 Jacobmi chu i'imari Josemi chu jara'apá i'imacá. Ricá huá'acaro María hua'até i'imacá. Jesús jaló ru'umacá. Ina'uqué i'imatájeri penaje Jesús. \p \v 17 Abrahami chu laquénami yuriño rapumí chojé a'ajná Davidmi chu i'imacá ejená. Pa'u quele iphata ji'imaji nacojé quele na'ajútayami chuna huani i'imacá. Davidmi chu apumí chojena i'imaño caja pa'u quele iphata ji'imaji nacojé quele, nahuá'a ne'emacá Babilonia te'eré nacojé ejená. Ejomi ne'emá piño pa'u quele iphata ji'imaji nacojé quele Jesucristo moto'ocá ejená. \s1 Jesucristo moto'ocá i'imacá yucuna marí: \r (Lc 2.1-7) \p \v 18 Marí Jesucristo moto'ocá yucuna. María i'imayo raló. Uncá chiyó ruhuá'aco José hua'até ru'umá canupá. Caja napura'ó rinacu i'imacá, nahuá'acacoloje pajhua'atéchaca penaje. I'imaqué e'iyonaja nahuá'acaco piyaja ru'umá canupá. Tupana Pechu a'arí Ri'irí rohuó chojé i'imacá. Aú caja ru'umá canupá. \v 19 Palájne'eque ruyajná penaje José i'imacá. Caja canupá ru'umacale, uncá rihuátala ajopana ina'uqué la'acá rucá chapú rijimaje. Uncá rihuátala ajopana ina'uquejlo riyucuna i'imacana. Me'echú rihuátaca ruyurícana, canupá ru'umacale. Uncá rihuátala runacu apáña'atacana. \v 20 Marí que ripechu nacú ri'imacá; ehuá ritapúna'aca. Ritapú pajluhuaja Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, ya'ataró rijló. Rimá rijló: \p —José, Davidmi chu laquemi, pipechu i'imaniya ujhuí María liyá, rujhua'até huá'acacano nacú. Ru'urí i'imajeri, Tupana Pechu a'acale rohuó chojé ricá. \v 21 Ñaquele ruhuá'ajica ee ru'urí, pa'ajé rií Jesús. Ri'imataje rile'ejena ina'uqué capichácajo liyá. Ñaquele uncá Tupana huajálaje ra'apiyá jema'ajeño pu'uhuaré nala'acare chona. Ñaquele pa'ajé rií Jesús —que Tupana hua'atéjeri quemacá Josejlo ritapú. \p \v 22 Caja riphá rená chojé Tupana quemacare nacú júpimi ripuráca'alo ja'apátajerimi chujlo. Marí que rimacá rijló i'imacá: \q1 \v 23 Pajluhuájaru inaya i'imajeyo canupá. \q1 Ru'urí i'imajeri. \q1 Nemaje rinacu: “Huajhua'até Tupana” que, que Tupana quemacá rijló i'imacá. \p \v 24 Rihuacajeja riphá rená chojé. E caja José apori. Rila'á je'echú chiyaje quemacá rijló que. Rihuá'aco María hua'até. \v 25 Canupá ru'umacá quetana uncá rara'aló runacu. E caja ruhuá'a ru'urí. Pamineco moto'ocá rojló ri'imacá. José a'arí rií Jesús. Rimoto'ocá ejomi rucá, José, quele i'imaño pajhua'atéchaca. \c 2 \s1 Ihuijrina nacú jehuíña'ajeño iphaca Jerusalén ejo yucuna marí: \p \v 1 Jesús moto'orí pajimila Belén e i'imacá. Judea te'eré nacú ricá pajimila. Jesús moto'oqué huacajé, Herodes i'imari judíona i'imacana. E caja ajopana ina'uqué iphaño Jerusalén ejo. Camú jeño'ocá ejo pumitá nephá i'imacá. Ihuijrina nacú jehuíña'ajeño ne'emacá. Ñaquele nahue'epí cajrú nacaje nacojé, ihuijrina nacú jehuíña'ajeño ne'emacale. E caja nephá nanacu. \v 2 Nemá najló: \p —¿Mere chi ricá, i'imacana penaje, moto'ocá maare? Huamá ihuijrí pato'ocó meyáleje. Camú jácho'oco ejo pumitá huamá ripato'ocó. Huajé huamaca ri'imacá. Aú huahue'epí rimoto'ocá i'imacá. A'acuhuaná hue'ejná majó, huamácaloje ricá, moto'orí i'imacana penaje. Pu'ují huapechu i'imacáloje rinacu penaje hue'ejná majó —que nemacá najló i'imacá. \p \v 3 Ejomi ne'emá ne'emacana Heródesjlo riyucuna. Marí caje aú ricahuíla'o rinacojé. Ñaqué caja piyuque Jerusalén e i'imacaño cahuíla'aco rinacojé riyucuna jema'acana aú. \v 4 E ne'emacana jahuacátari sacerdótena huacára'ajeño piyuque. Najhua'até caja rahuacata Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño. E rimá najló: \p —¿Mecaje pajimila nacú Tupana I'irí moto'orí? ¿Ricá Tupana huacára'ajicare ina'uqué i'imatájeri penaje huemá nacú? \p \v 5 E nemá rijló: \p —Belén e, Judea te'eré nacú rimoto'ó. Marí que Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu lana'acá riyucuna júpimi i'imacá: \q1 \v 6 Judá te'eré nacú Belén. \q1 Apú pajimila chaje ricá Belén, ne'emacana penaje i'imajícale reyaje. \q1 Ricá amájeri nule'ejena ina'uqué palá. \q1 Israelmi chu laquénami ramaje palá, \m que rilana'acá riyucuna i'imacá —que nemacá Heródesjlo i'imacá. \v 7 E rimicho'ojneja Herodes huá'aca ihuijrina nacú jehuíña'ajeño maná. E rimá najló: \p —¿Merohuacajé que amaca ihuijrí pato'ocó? \p Ne'emá rijló riyucuna. \v 8 Ejomi rihuacára'a necá Belén ejo. Rimá najló: \p —I'ijná rejo, ihue'epichi méreca ricá. Iphátajica ee ricá rejo, eco i'imá nojló riyucuna, nomíchachi ricá, nupechu i'imacáloje pu'ují rinacu penaje —que rimacá najló majopeja i'imacá. \p \v 9 Marí cajé aú ne'ejná reyá. E caja namá ihuijrí pato'ocó piño, namácare camú jácho'oco ejo pumitá i'imacá. Ihuijrí i'ijnari ají que natucumá nachó que. Ritajnó to'ojmá i'imacare chu pají chaje. Ihuijrina nacú jehuíña'ajeño amaño ricamaré patacá ri'imacare chu pají nacú. \v 10 Aú caja pu'ují huani napechu i'imacá. E caja nephá rejo. \v 11 Mujlúca'año nañacaré chojé. Amaño ri'imacá re raló María hua'até. Aú natára'o ne'erúpachi aú. Najláma'o to'ojmá nacojé, pu'ují napechu i'imacale rinacu. E najme'etá napaúre chaya. Na'á rijló oro, a'ahuaná ica, pu'umé jamarí caje, apú a'ahuaná ica hua'até. Mirra rií i'imacá. Ricá na'á rijló. Rejomi napa'ó. \v 12 E natapúna'a. Natapú Tupana quemari najló: \p —¡Pa! Ipa'aniyo Herodes i'imacá ejo. \p Marí caje aú apú iñe'epú chuhuá napa'ó nate'eré ejo. \v 13 E caja ihuijrina nacú jehuíña'ajeño pa'añó i'imacá. Eyá José tapúna'ari. Ritapú Tupana hua'ateje, je'echú chiyaje, ya'ataró rijló i'imacá. Rimá rijló: \p —Pácho'o. Piñáata cari to'ojmá, raló, quele ají que a'ajná ño'ojó Egipto te'eré ejo. Re pi'imajé, Herodes culájicale cari to'ojmá, rinócaloje ricá penaje. Quetana pi'imajica re. Pu'uhuacá numájica piño pijló: “Chuhua pipa'ó” que, e pipa'ataje ricá piño majó —que rimacá rijló. \p \v 14 Raú José jácho'oro. Riñáata lapí to'ojmá, raló, quele ají que Egipto te'eré ejo. \v 15 Rejo ne'emacá, ma'apona Herodes taca'arí i'imacá. Quéchami napa'acó piño napumí chuhuá nate'eré ejo. Tupana quemacá rinacu júpimi que, iphari rená chojé raú. Marí que rimacá ripuráca'alo ja'apátajerimi chujlo i'imacá: “Egipto eyaje nuhuá'aje nu'urí i'imajica.” \s1 Herodes huacára'aca yuhuaná nótacana yucuna marí: \p \v 16 Uncá ihuijrina nacú jehuíña'ajeño i'ijnalaño piño ne'emacana Herodes chaje, riyucuna i'imajé rijló rihuacára'aca necá que. Aú rimá nanacu: \p —Namácaja nala'acá nucá. \p Raú íqui'ija huani riyúcha'aco najhua'até. Rihuata ilé queráco'ope capichátacana, nemacare nacú: “I'imacana penaje moto'ocá ricá.” Aú rihuacára'a surárana Belén ejo, nacapichátacaloje piyuqueja yuhuaná rehuájena penaje. Ya'ajná pajimila yámajo i'imacaño hua'ató rihuacára'a capichátacana. Ihuijrina nacú jehuíña'ajeño quemaño rijló mérohuacajeca namá ilé ihuijrí pato'ocó i'imacá. Ricá nacojé rihue'epí mecajenaca yuhuaná capichátacana. Ñaquele rihuacára'a iyamá jarechí quéchajena capichátacana a'ajná queráco'opena hua'ató. \v 17 Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu quemacá chojé riphá raú. Marí que Jeremíasmi chu lana'acá riyucuna papera chojé i'imacá: \q1 \v 18 Cajrú namájica chapú caje yajhué nate'eré ehuá. \q1 Cajrú neyájica nayanimínami chuna. \q1 Raquelmi cholo laquénami iyájeño cajrú nayanimínami chuna. \q1 Uncá meño'ojó ajopana pala'atálaje napechu chapú nala'acare liyá, nacapichátajicale nayani, que rimacá i'imacá. \p \v 19 E caja Herodes taca'arí i'imacá. Rejo'ocaja Egipto te'eré nacú José i'imari riyajalo, to'ojmá, quele hua'até. E lapí ritapúna'a. Ritapú ramá Tupana hua'ateje, je'echú chiyaje, iphaca rinacu. Ricá quemari rijló: \p \v 20 —Chuhua pácho'o. Pihuá'a to'ojmá, raló, quele pite'eré ejo, Israelmi chu te'eré ejo. Caja nataca'á, huátaño to'ojmá nócana. Ñaquele pihuá'a to'ojmá pite'eré ejo —que rimacá rijló. \p \v 21 —Je —que. \p Raú rácho'o reyá. Rihuá'a rijhua'ató to'ojmá, raló, quele. Napa'ó ají que nate'eré ejo, Israelmi chu te'eré ejo. \v 22 Rihuata riñacajela ejo pa'acano, Judea te'eré ejo. E'iyonaja nemá rijló: \p —Arquelao ne'emacana me'etení re. \p Heródesmi chu i'irimi ri'imacá. Aú José quero'oró rejo pa'acano piyá. E caja ritapúna'a piño. Ritapú Tupana quemari rijló ri'ijnacá piyá rejo. Aú ri'ijná Galilea te'eré ejo. \v 23 E caja riphá rejo. Pajimila Nazaret ejé ritajnó. Re riyuró to'ojmá, riyajalo hua'até. Re Jesús tahuá'aro i'imacá. Re caja riñapá. Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna quemacá que ri'ijnacá najló i'imacá. Nemá Jesús nacú, Nazaret eyaje ri'imajica. \c 3 \s1 Juan Bautizar la'ajeri iphaca Tupana yucuna i'imajé najló yucuna marí: \r (Mr 1.1-8; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28) \p \v 1 Rihuacajé Juan iphari pu'uteni meñaru chojé Tupana yucuna i'imajé ina'uquejlo. Judea te'eré ehuájenajlo ri'imá riyucuna. \v 2 Marí que rimájica najló: \p —Ipajno'otá ipéchuhua Tupana ejo, pu'uhuaré ila'acare liyá. Yehuicha riphaca rená chojé, Tupana i'imacáloje ina'uqué huacára'ajeri penaje —que rimájica najló. \p \v 3 Riyucuna, Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu lana'arí papera chojé i'imacá. Júpimi que Isaíasmi chu i'imacá riyucuna marí que: \q1 Nema'ajé pajluhuaja ina'uqué jahuíyo'oca pu'uteni meñaru chu. \q1 Marí que rimájica ina'uquejlo: “Chuhuaca ilamá'ataca ipéchuhua palá Huahuacára'ajerijlo. \q1 Ipajno'otá caja ipéchuhua Tupana ejo pu'uhuaré ila'acare liyá”, que rimacá rinacu i'imacá júpimi que. \p \v 4 Camello chijnemi naquiyá la'acanami i'imari Juan a'arumacá i'imacá. Camejeri ímami naquiyá la'acanami i'imari rihuachaphila. Caja'ayuna caje, munumunú jalá, caje i'imari ra'ajné. \v 5 Pu'uteni meñaru chu ri'imaqué Tupana yucuna i'imacana nacú ina'uquejlo. Cajrú Jerusalén eyájena i'ijnajica ripuráca'alo jema'ajé. Pajimila ií Jerusalén. Piyuque ina'uqué, Judea te'eré e'iyohuá i'imajícaño, i'ijnajica caja ripuráca'alo jema'ajé. Jordán cha ñacajélaruna i'ijnaqueño caja ripuráca'alo jema'ajé. Juni ií Jordán. \v 6 Ne'emajica ee pu'uhuaré nala'ajícare yucuna Tupánajlo, rila'aqué bautizar necá juni Jordán acojé. \p \v 7 Fariseo naquiyana, saduceo naquiyana, quele iphaño caja Juan nacú, rila'acáloje bautizar necá penaje. Uncá napajno'otala napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá. Juan amaca aú nephaca rinacu rimá najló: \p —Pajlácachina ta icá. Iqui'i huani Tupana huajájica pu'uhuaré la'acaño. ¿Na quemari ijló, “i'imajó riliyá” que? \v 8 Ila'á palá, iná hue'epícaloje raú, caja iyurica iliyó pu'uhuaré ila'acare penaje. \v 9 Imaniya inacuhuá marí que: “Abrahami chu laquénami huecá. Ñaquele lamára'ataquejanami que huecá Tupánajlo”. Uncá ñaqué calé ricá ijló. Uncá Tupana i'imatálaje icá capichácajo liyá raú. Tupana huátaquela, rehuíña'atajla marí jipa, ri'imacáloje Abrahami chu laquénami penaje. \v 10 Iná la'á iná peruné iré, iná i'icatácaloje paijí mecharú iná mená e'iyayá penaje. Rimacára'aco ejomi iná cára'ata ricá piyuqueja ra'apare hua'ató. Ñaqué caja Tupana huajájica ina'uqué naquiyana. Rihuajaje namanaicho la'ajeño, pu'uhuaré la'ajeño, uncá paala la'acaño, cajena rihuajaje marí que. \v 11 Nucá la'arí bautizar ina'uqué juni aú —que Juan quemacá—. Raú ajopana ina'uqué hue'epiño caja napajno'otaca napéchuhua Tupana ejo pu'uhuaré nala'acare liyá. Ricá penaje nula'á bautizar necá. Nopumí chojé apú iphájeri. Iqui'i huani nuphácare ja'apí ricá, nuchaje huani ri'imacale. Ricá a'ajeri ina'uquejlo Tupana Pechu. Ricaja caja huajájeri pu'uhuaré la'acaño, namanaicho la'acaño, eja'ahuá tajnájico huacajé. \v 12 Nopumí chojé iphájica la'ajeri trigo a'arumi ca'ajeño la'acá que caja. Te'erí ichajona aú nácho'ota ricá, carená apho'ocáloje ra'arumi re'iyayá penaje. Quéchami paminá lamá'ataca riñacarelana chojé richa. Ra'arumi ricupá quera'atani uncá yacálare chojé. Marí que caja nopumí chojé iphájica huajájica ina'uqué e'iyohuá. Palá la'ajeño i'imajeño rijhua'até. Eyá pu'uhuaré la'ajeño, namanaicho la'ajeño, rica'ajé quera'atani uncá yacálare chojé —que Juan quemacá najló i'imacá. \s1 Juan la'acá bautizar Jesús yucuna marí: \r (Mr 1.9-11; Lc 3.21-22) \p \v 13 E caja Jesús ñapari i'imacá. Juan i'imacá pu'uteni meñaru chu huacajé rácho'o Galilea te'eré eyá, ri'ijnacáloje ají que Juan chaje penaje. Juni Jordán e ri'imacá. E caja riphá Juan nacú. Jesús quemari rijló: \p —Pila'á nucá bautizar. \p \v 14 Ijnú Juan huátaca rila'acana bautizar. Rimá rijló: \p —Palánijlaca pila'acajla bautizar nucá. Eta picá iphíchari nunacu, nula'acáloje picá bautizar penaje. \p \v 15 E'iyonaja Jesús quemari rijló: \p —Picá la'ajeri bautizar nucá. Palani caja iná la'acá nacaje piyuqueja Tupana huátaca que. \p —Je. Ñaqué ricá —que Juan quemacá rijló. \p \v 16 Raú rila'á ricá bautizar. Ejomi Jesús jácho'oro junápiya. Hua'ató que je'echú je'echataco. Ricá chiyá Jesús amari Tupana Pechu huitúca'aca ají que majó. Túcu'uchi huitúca'aca que rihuitúca'aca rinacojé. \v 17 Ejéchami Tupana quemacá marí que je'echú chiyá: \p —Marí Nu'urí. Iqui'ija nuhuátacare ricá. Pu'ují huani nupechu rinacu —que rimacá rinacu. \c 4 \s1 Jiñá Chi'ináricana huátari Jesús e'iyajé ca'átacana, rila'acáloje pu'uhuaré penaje. Marí riyucuna: \r (Mr 1.12-13; Lc 4.1-13) \p \v 1 Caja Juan la'arí bautizar Jesús i'imacá. Ejomi Tupana Pechu huacára'ari ricá pu'uteni meñaru chojé, Jiñá Chi'ináricana ca'átacaloje re'iyajé rejo penaje. \v 2 Re ri'imá iyamá ina'uqué le'ejé que cala quetana. Marí quetana uncá rajñala ra'ajnehuá; quehuí rijló me'epejí i'imacá. \v 3 Ejéchami Jiñá Chi'ináricana iphaca Jesús nacú. Rihuata re'iyajé ca'átacana, rila'acáloje pu'uhuaré raú penaje. E rimá rijló: \p —¿Quehuaca chi Tupana I'irí picá? Nuhue'epícaloje ñaqué picá penaje, pihuacára'a marí jipa jehuíña'aco a'ajnejí penaje. \p \v 4 Uncá Jesús jema'alá ra'apiyá. Rimá rijló: \p —Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá: “Uncá a'ajnejí aú ja calé iná i'imá. Piyuqueja Tupana puráca'alo ja'apiyá jema'acana aú iná i'imá” —que Jesús quemacá rijló. \p \v 5 E Jiñá Chi'ináricana huá'ari ricá pajimila Jerusalén ejo. Re rihuá'a ricá Tupana ñacaré i'ihuátaje. \v 6 E rimá rijló: \p —Tupana I'irí pi'imajica ee, peño'ó maáreya cahuacaje te'erí e'iyajé. Pu'uhuacá Tupana I'irí pi'imajica ee, uncá meque pila'alajo raú. Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu: \q1 Tupana huacára'ajeri rijhua'atéjena, je'echú chiyájena, a'acá nanacojó iná. \q1 Necá patañó iná ja'apí, iná la'acó piyá quehuí jipa nacojé ja'acano aú, que ripuráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu —que rimacá Jesusjlo. \p \v 7 Raú Jesús quemari rijló: \p —Apa'amá caja Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemari marí que: “Pila'aniya pimanaicho, pamachi méqueca Pihuacára'ajeri Tupana a'acá piñaté raú”. \p \v 8 E caja Jiñá Chi'ináricana huá'ari piño ricá ipuré i'ihuátaje. Yenoje huani ri'imacá. Reyá riya'atá rijló ajopana te'eré, ajopana te'eré que. Piyuque marí eja'ahuá chu i'imacaño ñacajela riya'atá rijló ipuré i'ihuátaya. Piyuque nacaje palá nojé re'iyá i'imacare hua'ató riya'atá rijló i'imacá. \v 9 Ejéchami Jiñá Chi'ináricana quemacá Jesusjlo: \p —No'ojé pijló nate'eré piyuqueja, pi'imacáloje ne'emacana penaje. Piphájica ee no'opí, pitára'o pi'irúpachi aú nujimaje. E no'ojé pijló ricá —que rimacá rijló. \p \v 10 Raú Jesús quemari rijló: \p —Pa'apá nuliyá, Satanás. Marí que caja Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá: “Piphá Tupana ja'apija. Iná Huacára'ajeri huani ricá. Ricá ja'apiyaja calé iná jema'á palá”. \p \v 11 Marí que rimacá rijló aú Jiñá Chi'ináricana ja'apari riliyá. Ejomi Tupana hua'atéjena, je'echú chiyájena, iphaño nacaje la'ajé Jesusjlo. \s1 Jesús queño'ocá risápaca'ala la'acana Galilea te'eré e yucuna marí: \r (Mr 1.14-15; Lc 4.14-15) \p \v 12 Caja naca'á Juan ina'uqué huajáquelana chojé i'imacá. Jesús jema'arí riyucuna. Raú ripa'ó riñacajela ejo, Galilea te'eré ejo. \v 13 Uncá riyurilo pajimila Nazaret e. Ranúca'o pajimila Capernaum ejo. Caésa cajruni cha ricá pajimila. Zabulón te'eré, Neftalí te'eré, quele te'eré ahua'á ricá. Rejo ranúca'o. \v 14 Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu quemacá que rila'acá raú. Marí que ripuráca'alo quemacá, Isaíasmi chu lana'acare papera chojé i'imacá: \q1 \v 15 Zabulón te'eré, Neftalí te'eré ahua'ayá iñe'epú to'oró. \q1 Richuhuá ina'uqué i'ijnaño juni jalomi ejo. \q1 Juni Jordán pa'anajo pitá re Galilea te'eré. \q1 Re cajrú ina'uqué rehuá. Uncá judíona calé necá. \q1 \v 16 Uncá hue'epílaño Tupana nacojé necá. \q1 Necá jema'ajeño ripuráca'alo, nahue'epícaloje cajrú rinacojé raú penaje. \q1 Capichájeño penájena jema'ajeño Ne'ematájeri yucuna, que ripuráca'alo lana'aquéjami quemacá. \p \v 17 E Jesús queño'orí Tupana yucuna i'imacana najló rehuá. Marí que rimájica najló: \p —Ipajno'otá ipéchuhua pu'uhuaré ila'acare liyá. Yehuicha riphaca rená chojé, Tupana i'imacáloje ina'uqué naquiyana huacára'ajeri penaje. \s1 Jesús quemari pa'u quele jiña ña'ajéñojlo, ne'ejnacáloje rijhua'até ra'apiyatéjena penaje. Riyucuna marí: \r (Mr 1.16-20; Lc 5.1-11) \p \v 18 E caja Jesús chira'aró ají que caesa turenahua. Galilea caesa ií. E ramá ajopana ina'uqué. Ramá Simón Pedro, re'ehué Andrés hua'até. Jiña ña'ajeño huená chojé ne'emacá. Nahuenare naca'acá ejé riphá nanacu. \p \v 19 —I'ijná nujhua'até —que rimacá najló—. Jiña ña'acana nacú sápajeño icá. Chuhua no'ojica ijló apú sápacaje. Ihuá'aje nojló ina'uqué, ne'emacáloje no'opiyá jema'ajeño penaje —que rimacá najló. \p \v 20 —Je —que nemacá rijló. \p Rejeja nayurí nacápiyo nahuenare; i'ijnaño rijhua'até. \v 21 E caja Jesús ja'apari piño a'ajná ño'ojó pani. Amari piño apú re'ehué hua'até caja. Santiago rií. Re'ehué ií Juan. Nara'apá ií Zebedeo. Netane chu ne'emá nahuenare lamá'atacana nacú. Ramá necá. Rimá Santiágojlo, Juanjlo hua'até: \p \v 22 —I'ijná nujhua'até. \p Raú caja ne'ejná rijhua'até. Na'apaña netane nara'apá hua'até. \s1 Jesús jehuíña'ataca cajrú ina'uqué Tupana nacú yucuna marí: \r (Lc 6.17-19) \p \v 23 Jesús ja'apari piyuque Galilea te'eré e'iyohuá Tupana yucuna i'imacana nacú. Rehuíña'ataque necá ajopana, ajopana que nahuacáca'alo ñacarelana chu. Ri'imaqué Tupana i'imataca ina'uqué capichácajo liyá yucuna najló, ne'emacáloje rijhua'atéjena raú penaje. Ra'apátaque natámina liyá nayaripune que'iyapejé. \v 24 Marí que ri'imacale rehuá, cajrú riyucuna moto'ocá rehuá. Ya'ajná Siria te'eré ejená riyucuna jema'acó i'imacá. E nahuá'a richaje cajrú natámina. Quehuini yajhué amájeño ne'emacá. Que'iyapé nayaripune i'imacá. Jiñana pechu cahuíla'aque ne'iyajena nacú. Ne'iyajena nopana taca'átaqueri i'imajica. Ne'iyajena napona taca'aqueri camachá. Uncá meño'ojó nacahuitala. Marí cajena nahuá'aque Jesús ejo, ritejmo'ótacaloje necá piyuqueja penaje. \v 25 Cajrú ina'uqué i'ijnajica rijhua'até. Galilea eyájena nanaquiyana i'imacá. Decápolis ehuá re iyamá té'ela quele pajimila. Reyájena ajopana i'imacá. Jerusalén eyájena, Judea te'eré eyájena, quele i'ijnaño caja rijhua'até. Ajopana i'imaño Jordán pa'anajo pitá eyájena. Quele i'ijnaqueño rijhua'até. \c 5 \s1 Yenuri i'ihuata nacú ne'emá. Re Jesús jehuíña'atari necá Tupana nacú. Riyucuna marí: \p \v 1 Jesús amari cajrú ina'uqué jahuacaco rinacojé. Aú rácho'o yenuri i'ihuátaje. Re riyá'o. Ejomi rijhua'até jehuíña'ajeño i'ijnaño rápumi chu. Rejé nahuacó rinacojé. \s1 Pu'ují péchuruna yucuna marí: \r (Lc 6.20-23) \p \v 2 E riqueño'ó nehuíña'atacana marí que: \fig |src="CN01700B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Mateo 5.2" \fig* \p \v 3 —Re ina'uqué nemá Tupánajlo: “Pa'á huañaté, huala'acáloje pihuátaca que penaje. Uncá meño'ojó huala'alá huecó pihuátaca que”. Marí que quemacáñojlo ri'imajé palá, Tupana i'imacale Nahuacára'ajeri. \p \v 4 ’Palani huani inajlo, camu'ují iná pechu i'imacachu pu'uhuaré iná la'acare nacú. Palani inajlo, Tupana pala'atájicale inajlo iná pechu. \p \v 5 ’Palani huani ina'uquejlo, uncachu nala'alá necó hue'epiño que. Necá caja i'imajeño rijhua'até je'echú chu rimacá nanacu que. \p \v 6 ’Palani huani inajlo, huechi iná huátacachu Tupana huátaca que la'acana. Aú Tupana a'ajeri iná ñaté rila'acana aú. \p \v 7 ’Palani huani inajlo, iná hue'epícachu ajopana ina'uqué mu'ují. Ñaqué caja Tupana hue'epíjica iná mu'ují. \p \v 8 ’Palani huani ina'uquejlo, nahue'epícachu Tupana huátaca que la'acana natucumó. Necá caja amájeño Tupana. \p \v 9 ’Palani huani ina'uquejlo, napala'atácachu ajopana ina'uqué pechu, napechu i'imacá piyá chapú panacuhuácaca. Raú Tupana quemájeri nanacu: “Nuyani necá” que. \p \v 10 ’Palani huani ina'uquejlo, ajopana la'acachu necá chapú, nala'acale Tupana huacára'aca que. Nahuacára'ajeri Tupana. \p \v 11 ’Apala ajopana ca'ajná quemájeño inacu: “Uncá ina'uquélaruna necá” que. Apala nala'ajica icá chapú. Apala majopeja napajlájica inacu. Palani huani ijló, marí que nala'acachu chapú icá, no'opiyá jema'ajeño i'imacale. \v 12 Ipechu i'imá pu'ují raú, palani huani nacaje i'imajícale ijló je'echú chu. Ñaqué caja a'ajútayami chuna naquiyana la'ajica chapú Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna i'imajica. \p \v 13 ’Icá, no'opiyá jema'ajeño, la'añó palá marí eja'ahuá chu, ina'uqué i'imacáloje palá pajhua'atéchaca raú penaje. Yuquira i'imacá a'ajnejijlo que caja icá ajopana ina'uquejlo, ila'acachu necá palá. Yuquira, palani rica'acana a'ajnejí e'iyajé. E'iyonaja rila'acochu uhui'ichí, uncá meño'ojó iná pa'atala rapumí chuhuá ricá, ri'imacáloje ca'ajipareni penaje. Uncá na penaje calé ricá uhui'ichini. Iná cupá ricá te'erí e'iyajé, ina'uqué ja'apácaloje re'iyohuá penaje. \p \v 14 ’Icá, no'opiyá jema'ajeño, la'añó Tupana huátaca que. Raú caja amata ajopana ñaqué la'acana aú. Iná camaré ja'apí nacaje amaro palá. Pu'uhuacá caja iná amaca pajimila yenuri i'ihuata nacú yá'aco. \v 15 Iná lucúna'acachu iná camaró, uncá iná yá'atala ricá i'ichí lájma'ataqueja ja'apejé. Yenú iná yá'ata ricá, piyuque pachu i'imacaño amácaloje palá ricamaré chojé penaje. \v 16 Icá, no'opiyá jema'ajeño, la'ajeño caja palá. Raú ajopana ina'uqué amájeño palá ila'acare Tupana ja'apiyá jema'acana aú. Palá napura'ajico Tupana, je'echú churí, nacú raú. \s1 Jesús jehuíña'atari necá Tupana puráca'alo nacú, ricá Moisesmi chu lana'acare i'imacá. Riyucuna marí: \p \v 17 ’Ipechu i'imaniya marí que nunacu: “Ricá quemájeri huajló, hue'emacá piyá reyá a'ajná ño'ojó Tupana puráca'alo ja'apiyá, ricá Moisesmi chu lana'acare i'imacá. Ripuráca'alo ra'apátajeñomi chuna lana'acare hua'ató rimaje nacú huajló, hue'emacá piyá ra'apiyá”, que ca'ajná ipechu nunacu. Uncá ricá penaje calé nu'ujná majó. Nacaje numacare nacú, ina'uqué hue'epéjeño meque quemacánaca ricá nemacare nacú i'imacá. Nacaje nula'acare aú caja nahue'epeje ricá. \v 18 Jema'á marí: Tupana puráca'alo, Moisesmi chu lana'acare, re caja jo'ó riyuríjica ijló. Piyuque nacaje rimacare nacú, i'imacáloje ñaqué caja penaje, quetánaja ri'imajica ijló. \v 19 Iná la'acáloje piyuqueja nacaje rimacá que penaje ricá. Ajopana ca'ajná uncá a'alaño nanacojó rinaquiyánaja, majopéjari. Nehuíña'ata caja ajopana, na'acá piyá nanacojó ricá. Ilé cajena i'imajeño majopéjaruna queja je'echú chu. Rehuájena huacára'ajeri Tupana. Ajopana ca'ajná a'añó nanacojó ripuráca'alo. Nehuíña'ata caja ajopana, nala'acáloje rimacá que penaje. Ilé cajena i'imajeño ajopana chaje je'echú chu. Rehuájena huacára'ajeri Tupana. \v 20 Palá numacá ijló: Re e'iyá Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, fariséona quele. Uncá huani i'ijnalaje je'echú chojé, uncachu ichá'atala necá Tupana huátaca que la'acana aú —que Jesús jehuíña'ataca necá. \s1 Pachácaca yúcha'acaño yucuna marí: \r (Lc 12.57-59) \p \v 21 ’Marí que puráca'aloji quemacá Tupana yurícare peñahuilánami chúnajlo i'imacá: “Inóniya ina'uqué. Nójeri apú, najña'ajé ricá nahuacára'ajeño ejo, nahuajácaloje ricá penaje”. \v 22 Eyá nucá quemari marí que rinacu: Yúcha'ajero apú inaquiyana cha, ilé najña'ajé ihuacára'ajeri ejo, nahuajácaloje ricá penaje. Pura'ajero pu'uhuaré inaquiyana nacú, ilé najña'ajé ihuacára'ajeño, peñahuilana, quele ejo, nahuajácaloje ricá penaje. Quemájeri apú inaquiyana nacú: “Mapéchuru huani ta ricá” que, ilé amájeri quera'atani yajhué uncá yacálare. \p \v 23 ’Apala pi'ijná Tupana ñacaré ejo, pa'acáloje Tupánajlo pirajina naquiyana, nenócarena pu'uhuaré iná la'acare chaya penaje. Marí que la'acana nacú ca'ajná picá Tupana ñacaré chu. E riphá pipechu nacú: “Re nunaquiyana, chapú ripechu nunacu”. \v 24 Marí que ri'imajica ee pijló, rejeja piyurí nacaje pihuátacare a'acana Tupánajlo. Pamineco pi'ijnajé chapú péchuri pinacu chaje, ilamá'atacaloje ricá pajhua'atéchaca penaje. Quéchami pipa'ajico piño nacaje a'ajé Tupánajlo. \p \v 25 ’Apú ca'ajná arucátari picá, uncá pachá pa'alá pilehuérica rijló huemí. Raú ca'ajná rihuata pihuá'acana ihuacára'ajeri chaje, rilamá'atacaloje pijhua'até ricá penaje. Pilamá'ata ricá rijhua'até iñe'epú chuhuá ja'apácana nacú, rihuá'aca piyá picá ihuacára'ajeri ejo. Ricá ca'ajná a'ajeri picá policíajlo. Eyá ricá ca'ajeri picá ra'apiyá ina'uqué huajáquelana chojé. \v 26 Numá pijló, uncá pácho'olajo richiyá a'ajná pa'atájica pilehuéricare huemí rijló ejená. \p \v 27 ’Marí que puráca'aloji quemacá, Tupana yurícare peñahuilánami chúnajlo i'imacá: “Uncá achiñana, inaana quele la'alájeño namanaicho pajhua'atéchaca”. \v 28 Eyá nucá quemari: Yacá'aro inanaru chaje riñujure aú, la'arí rimanaicho. Rujhua'até la'acana que caja rijló ricá. \p \v 29 ’Pila'acachu pu'uhuaré nacaje pamácare pachá, piyurí piliyó ricá. Palani pijló riyurícana piliyó, pi'ijnacá piyá richona quera'atani yajhué amaje. Picahuícha'aquela pijlú majó, pica'acáloje pinaquiyó ricá penaje, palani ri'imacajla pijló. Pila'aquela marí que, pi'ijnacá piyá quera'atani chojé, palani ri'imacajla pijló. Iná napona naquiyánaja calé capichácojla raú. Chapú huani inajlo ri'imacajla, piyuque iná napona capicháquelo. \v 30 Pila'acachu pu'uhuaré nacaje pila'acare piyáte'ela aú pachá, piyurí piliyó rila'acana. Palani pijló piliyó riyurícana, pi'ijnacá piyá richona quera'atani yajhué amaje. Pimata'aquela pinaquiyó piyáte'ela ca'aña chojori pila'acare aú pu'uhuaré, pica'acáloje huichá ricá a'ajná ño'ojó que penaje, palani ri'imacajla pijló. Pila'aquela marí que, pi'ijnacá piyá quera'atani chojé, palani ri'imacajla pijló. Iná napona naquiyánaja calé capichácojla raú. Chapú huani inajlo ri'imacajla, piyuque iná napona capicháquelo. \p \v 31 ’Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá iná yajalo yurícana nacú: “Iná huátacachu iná yajalo yurícana caja penaje, iná a'á rojló papera lana'aquéjami, ruhue'epícaloje na pachaca iná yurica rucá penaje. Raú iná yurí rucá” que rimacá. \v 32 Eyá nucá quemari marí que: Yuriri riyajalo, uncá la'alayo rumanaicho apú hua'até, la'arí rimanaicho raú. Apa'ahuelo hua'até la'acana queja caja ricá. Apú huá'acaro riyajalo penájerumi hua'até, la'arí caja rimanaicho. Apa'ahuelo hua'até la'acana queja caja Tupánajlo ricá. Ñaqué caja rula'acá rumanaicho raú. Tupana pechu i'imacale runacu: “Apú yajalo jo'ó rucá”. \p \v 33 ’Marí que caja puráca'aloji quemacá, Tupana yurícare peñahuilánami chúnajlo i'imacá: “Pimacachu ‘quehuaca’ que Tupana nacú, ajopana hue'epícaloje raú pimacá que pila'ajica ricá, pila'á richuhuaja ricá”, que rimacá. \v 34 Eyá nucá quemari ijló marí que: Uncá na penaje calé imaje apú nacaje nacú, ajopana hue'epícaloje imacá que ila'ajica raú penaje. Imániya caja ‘quehuaca’ que je'echú nacú, richiyá Tupana huacára'acale rijhua'atéjena. \v 35 Imániya caja ‘quehuaca’ que eja'ahuá nacú, camu'ují huani Tupánajlo eja'ahuá i'imacale. Nacaje nacú iná to'otá iná i'imá, que caja rijló eja'ahuá. Imániya caja ‘quehuaca’ que pajimila Jerusalén nacú, I'imacana huani le'ejé pajimila ri'imacale. \v 36 Imaniya caja ‘quehuaca’ que ihuíla'aru nacú, uncale ihue'epila pajluhuélano ihuilá lajnere apiyácacana cameni aú, jareni aú. \v 37 Marí que imájica: “Nula'ajé ricá”, que ca'ajná, “Uncá nula'alaje ricá”, que ca'ajná imájica. Rejeja calé imaje rinacu. Ila'á imacá que. Jiñá Chi'ináricana liyaje ricá richaje nacú quemacana. \p \v 38 ’Marí que puráca'aloji quemacá, Tupana yurícare peñahuilánami chúnajlo i'imacá: “Apú ca'ajná la'ajeri picá chapú. Ñaqué caja pila'ajica piño ricá chapú. Apala apú apichátajeri apú pijlú. Ñaqué caja papichátajica rijlú. Apala apú apichátajeri apú paí naquiyana. Ñaqué caja papichájica caja raí naquiyana”, que rimacá. \v 39 Eyá nucá quemari marí que: Ipura'aniyo ile'ejé jacumi nacú, nala'acachu icá chapú. Marí que ila'ajica: Apú ña'ajica ee icá pajimaya majó ca'ajná, ipajno'otá rijló apojó pitari ijimá, riña'acáloje icá reyá ñaqué caja penaje. \v 40 Apú ca'ajná arucátajeri picá majopeja. Aú rihuá'aje picá ihuacára'ajeño ejo, nalamá'atacaloje pijhua'até ricá penaje. E ca'ajná najña'ajé picamichare pinaquiyá multa huemí penaje. Pa'á rijló ricá. Richaje pa'ajé rijló ricá. Apú pa'arumacá naquiyana hua'até pa'ajé rijló. \v 41 Ajopana te'eré le'ejena surárana naquiyana ca'ajná huacára'ari pijña'acá rijló nacaje. Rihuacára'ajica ee pijña'acá ricá iyajmela eja'ahuá jená quetana, rihuátajica ee, pijña'á rijló ricá richaje jucaca, pa'u quele eja'ahuá jená quetana ca'ajná. \v 42 Apú quemájica ee pijló, pa'acáloje rijló nacaje rila'ajícare camu'ují nacú penaje, pa'ája rijló ricá. Apú quemájica ee pijló, piya'atácaloje rijló nacaje penaje, piyurija rijló ricá. \s1 Ihuátacaloje íqui'i chapú péchuruna inacu penaje yucuna marí: \r (Lc 6.27-28, 32-36) \p \v 43 ’Marí que puráca'aloji quemacá, Tupana yurícare peñahuilánami chúnajlo i'imacá: “Ihuata íqui'ija palá péchuruna inacu. Eyá chapú péchuruna inacu, ñaqué caja amaca necá chapú”, que rimacá. \v 44 Eyá nucá quemari marí que: Ihuata íqui'ija chapú péchuruna inacu. “Uncá ina'uquélaruna necá”, que ca'ajná nemájica inacu. Ipura'ó Tupana hua'até marí que inacu quemajeño nacú. Ipura'ó Tupana hua'até la'añó icá chapú nacú. \v 45 Marí que la'acana aú icá i'imaño Tupana yaní. Jara'apá, je'echú chu i'imacare, la'acá que caja ila'acá raú. Ricá huacára'ari camú camaré patacá ina'uquejlo pajimato. Palá la'acáñojlo, pu'uhuaré la'acáñojlo hua'até rihuacára'a camú patacá. Rihuacára'a caja juni ja'acó palá la'acáñojlo, pu'uhuaré la'acáñojlo hua'até. Palá rila'acá ina'uqué pajñacani. \v 46 Ihuátacachu íqui'ija necaja calé, huátaño caja icá íqui'ija, uncá Tupana a'alaje ijló rihuemí, uncale ila'alá palá raú. Liñeru ña'ajeño ne'emacánajlo, uncá ina'uqué huátalarena necá. Necá caja huátaño íqui'ija palá péchuruna nanacu. \v 47 Ajalácachu ejénaja calé, uncá ila'alá palá raú. Uncá hue'epílaño Tupana nacojé ajalácaño ñaqué caja pecohuácaca. \v 48 Jara'apá, je'echú chu i'imacare, uncá pu'uhuaré la'ajeri calé ricá. I'imá ricá que caja. \c 6 \s1 Jesús jehuíña'ataca necá palá la'acana nacú yucuna marí: \p \v 1 Ne'iyajena la'añó palá ajopana ina'uqué jimaje, ajopana quemacáloje nanacu: “¡Meque palá huani nala'acá!” que penaje. Ihuátajica ee palá la'acana, ila'aniya ilé que. Ñaqué ila'ajica ee ricá, uncá Tupana a'alaje ijló palá ila'acare huemí. \v 2 Ñaquele a'ajica ee camu'ují la'acáñojlo nacaje, i'imaniya riyucuna cajrú ina'uquejlo. Re pajlácachina, nala'á necó palá la'ajeño que ina'uqué ijlú chu. E'iyonaja uncá ñaqué calé necá. Necá a'añó camu'ují la'acáñojlo nacaje nahuacáca'alo ñacarelana chu ajopana jimaje. Le'ejepelaji ñacarelana copi, cajrú ina'uqué e'iyá, na'á camu'ují la'acáñojlo nacaje. Marí queja nala'acá, ina'uqué pura'acóloje palá nanacu penaje. Numá ijló, palá nemacare nanacu, ricaja calé i'imari najló nala'acare huemí. Uncá Tupana a'alaje najló rihuemí, uncale nala'alá palá. \v 3 A'ajica ee camu'ují la'acáñojlo nacaje, i'imaniya riyucuna apujlo, ijhuáque'ehuejlo, quélejlo. \v 4 Me'echú a'acá najló ricá ajopana jema'acá piyá riyucuna. Tupana amari nacaje iná la'acare me'echú caje. Ricá a'ajeri inajlo palá iná la'acare huemí. \s1 Jesús jehuíña'ataca necá Tupana hua'até pura'acano nacú yucuna marí: \r (Lc 11.2-4) \p \v 5 ’Ipura'acochu Tupana hua'até, i'imaniya ileruna pajlácachina que. Cajrú ina'uqué e'iyá napura'ó Tupana hua'até nahuacáca'alo ñacarelana chu. Le'ejepelaji ñacarelana copi napura'ó caja Tupana hua'até, cajrú ina'uqué amácaloje necá penaje. Nemacáloje nanacu: “Meque palá huani napechu Tupana nacú”, que penaje. Numá ijló, ricaja calé nemacare nanacu i'imari nala'acare huemí. Uncá Tupana a'alaje najló rihuemí, ñaqué la'acana huemí. \v 6 Ñaquele iná huátajica ee Tupana hua'até pura'acano, iná mujlúca'a ucapú chojé, iná icoja iná i'imacáloje re penaje. Richu iná pura'ó iná jara'apá, Tupana hua'até. Uncá iná amálare ricá Tupana, iná pura'ó hua'até. Ricá amari nacaje iná la'acare meñaru chu. Ricá calé a'ajeri inajlo palá iná la'acare huemí. \p \v 7 ’Iná pura'acochu Tupana hua'até, uncá iná quemalá rijló pajluhuaja nacuja richuhuaja. Apú nacú, que'iyapé iná pura'acó rijhua'até. Necá, uncá hue'epílaño Tupana nacojé, pura'añó pajluhuaja nacuja Tupana hua'até. Napechu i'imá: “Cajrú pura'acajo aú Tupana jema'arí iná ja'apiyá”. \v 8 Ipura'aniyo ilé que huani Tupana hua'até. Tupana hue'epiri naca iná la'acare nacú camu'ují, uncá chiyó iná quemá rijló rinacu. \v 9 Marí que ipura'ajico Tupana hua'até: \q1 Huara'apá, je'echú chu i'imacare. \q1 Palájne'eque huani picá. \q1 \v 10 Piyuqueja ina'uqué huacára'ajeri penaje picá. \q1 Huahuata caja pi'imacá Huahuacára'ajeri. \q1 Huahuata caja ina'uqué la'acá maare eja'ahuá chu nacaje pihuátaca que, je'echú chu nala'acá que caja. \q1 \v 11 Pa'á huajló a'ajnejí chuhuajá, huajñácaloje penaje. \q1 \v 12 Pamó huachaje pu'uhuaré huala'acare liyá, huamaco ajopana chaje chapú nala'acare huecá liyá que caja. \q1 \v 13 Piyuríniya nacaje a'acá huame'é rijluhua, huala'acá piyá pu'uhuaré raú. \q1 Pi'imatá caja huecá pu'uhuaré la'ajeño huacára'ajeri liyá. \q1 Huahuacára'ajeri huani picá. \q1 Picá hue'epiri piyuqueja nacaje la'acana nacojé. \q1 Matajnaco pi'imajica. Caja queja pi'imajica palánija. \m Marí que ipura'ajico Tupana hua'até —que Jesús quemacá najló. \p \v 14 ’Amácochu ajopana chaje, chapú nala'acare icá liyá, Jara'apá, je'echú chu i'imacare, amájero caja ichaje pu'uhuaré ila'acare liyá. \v 15 Uncachu amalo nachaje, chapú nala'acare icá liyá, uncá caja Jara'apá amálajo ichaje pu'uhuaré ila'acare liyá. \s1 Jesús jehuíña'ataca necá na'ajné liyá i'itacano nacú yucuna marí: \p \v 16 ’I'itajico ee a'ajné liyá, ipechu i'imacáloje Tupana nacuja raú penaje, ila'aniya pajlácachina la'acá que caja. Necá la'añó najimahua pu'uhuaré, ajopana ina'uqué hue'epícaloje raú ne'etacó na'ajné liyá penaje. Nemacáloje nanacu: “Meque cajrú huani napechu Tupana nacú”, que penaje. Numá ijló, ricaja calé, palá nemacare nanacu i'imari nala'acare huemí. Uncá Tupana a'alaje najló rihuemí, uncale nala'alá palá. \v 17 I'itajico ee a'ajné liyá, ipá ijimá chiyá. A'ató palá ihuilá e'iyayá. \v 18 Marí que ila'ajica, ajopana hue'epica piyá i'itacó a'ajné liyá. Jara'apá, uncá iná amálare, ricaja calé hue'epéjeri ricá. Ricá a'ajeri ijló palá ila'acare huemí. \s1 Nacaje jahuacátacana je'echú chojé yucuna marí: \r (Lc 12.33-34) \p \v 19 ’Jahuacátaniya ijluhua cajrú nacaje marí eja'ahuá chu. Maare pi'iréjena apichátaño iná nane. Ricoja iná nane apichaco. Ata'acáchina mujlúca'año iná ñacaré chojé rata'ajé. \v 20 Ñaquele ila'á nacaje Tupana huátaca que, nacaje i'imacáloje ijló je'echú chu penaje. Re uncá pi'iréjena apichátalaño nacaje. Uncá caja nacaje apichalo ricó. Uncá caja ata'acáchina mujlúca'alaño richojé nacaje ata'ajé. \v 21 Iná i'ijnatá iná péchuhua nacaje íqui'i iná huátacare nacú. Iná huátacachu íqui'ija nacaje je'echú chu i'imacare, iná i'ijnatá caja iná péchuhua rinacu. Eyá iná huátacachu íqui'ija nacaje marí eja'ahuá chu i'imacare, iná i'ijnatá caja iná péchuhua rinacu. \s1 Iná pechu yucuna marí: \r (Lc 11.34-36) \p \v 22 ’Iná pechu loco'opánija iná la'acá nacaje. Palá iná pechu i'imacachu, iná hue'epí caja piyuque nacaje la'acana palá. \v 23 Uncachu iná pechu i'imalá palá, uncá caja iná hue'epila naca la'acana palá. Chapú huani nacaje i'imacá inajlo raú. \p \v 24 ’Tupana i'imacachu iná huajhué, uncá iná huajhué calé liñeru. Liñeru i'imacachu iná huajhué, uncá iná huajhué calé Tupana. Iná hue'epícachu liñeru jahuacátacana inajluhua iná tucumó, uncá iná hue'epila Tupana huátaca que la'acana iná tucumó. Uncá meño'ojó iná pechu i'imalá iyamá chuhuá. \s1 Tupana a'acá rinacojó riyani yucuna marí: \r (Lc 12.22-31) \p \v 25 ’Ñaquele numá ijló: Ipechu i'imaniya marí que ajñacaje nacú: “Uncá na i'imalaje ca'ajná huajló, huajñácaloje penaje. Huataca'ajica me'epejí nacú ca'ajná”. Ipechu i'imaniya ñaqué caja i'iracaje nacú, a'arumacaji nacú. Tupana palamane iná cajmuchá inajlo, iná napona hua'até. A'ajnejí, a'arumacaji, quele chaje iná cajmuchá, iná napona hua'até. \v 26 Ihue'epí cupira'aphana nacojé. Yenuhua ajrácaño necá. Uncá nejátala nacaje icha ijí, najña'acáloje richa najluhua penaje. Uncá caja a'ajnejí ñacarelana i'imalá najló, nalamá'atacaloje najluhua a'ajnejí richojé penaje. Jara'apá, je'echú chu i'imacare, ricaja calé a'arí najló ajñacaje. Cupira'aphana chaje Tupana huátaca icá. \v 27 Iná huo ca'acochu nacaje nacú, uncá ra'alá iná ñaté, iná i'imacáloje richaje júpica marí eja'ahuá chu penaje. \p \v 28 ’¿Naje ihuó ca'aró a'arumacaji a'ajícare inacuhuá nacú? Ihue'epí caja a'ahuaná ihuí nacojé. Uncá risápala. Uncá caja riña'alá rijluhua a'arumacaji, ra'acáloje rinacuhuá penaje. \v 29 E'iyonaja richá'ata a'arumacaji jimáreni. Cajrú huani le'ejepelari, ne'emacánami chu, Salomonmi chu i'imacá. E'iyonaja uncá richá'atala a'ahuaná ihuí palá nojé ra'arumacá aú. \v 30 Mequetánajloje penaje calé a'ahuaná ihuí. Chuhuajá que iná amaca ricá. Muní que rimeríya'aco. E'iyonaja palá amácanami ricá Tupana palamane. A'ahuaná ihuí chaje ra'ajica rinacojó icá, a'arumacaji i'imacáloje ijló penaje. ¡Meque huejápaja huani ipechu Tupana chojé caphí! \v 31 Tupana a'arí rinacojó icá. Aú calé ihuó ca'aniyo nacaje nacú. Imaniya: “¿Na huajñaje? ¿Na hue'eraje? ¿Mérohua huephátaje huajluhua a'arumacaji?” \v 32 Necá, uncá hue'epílaño Tupana nacojé, ricaja calé nahue'epí natucumó. Eyá Tupana hue'epiri icá, ra'acáloje ijló nacaje ila'acare nacú camu'ují penaje. \v 33 Ihue'epí itucumó pamineco Tupana huacára'aca que la'acana, rihuátaca que la'acana caje. Raú ra'ajé ijló a'ajnejí, a'arumacaji, caje macá. \v 34 Ihuó ca'aniyo nacaje nacú aquijñojo i'imajícare. Rihuacajé nacaje i'imajeri piño iná huo ca'ajona penaje. Hue'echú ca'alá queja re nacaje inajlo, uncá paala i'imacare, iná a'acáloje iná nacojó ricá penaje. \c 7 \s1 Re ina'uqué, uncá nayurila pu'uhuaré la'acana naliyó. E'iyonaja nemá ajopana nanaquiyánajlo: “Pu'uhuaré la'ajeño icá” que. Riyucuna marí: \r (Lc 6.37-38, 41-42) \p \v 1 ’Imaniya ajopana ina'uqué nacú na aú ca nala'acá pu'uhuaré majopeja. Imaniya marí que Tupana quemacá piyá ñaqué caja inacu. \v 2 Ilé imacá nanacu que caja rimájica inacu. Nacaje nala'acare nacú ca'ajná pimá: “Uncá paala ricá. Pu'uhuaré nala'acá raú”. Pila'ajica ee ñaqué ricá, Tupana quemájeri caja pinacu ñaqué caja. \v 3 Apú ca'ajná la'arí nacaje uncá quemachi paala. Raú pimá rinacú: “Pu'uhuaré la'ajeri ricá” que. Eyá picá ta, pu'uhuaré huani la'ajeri ca'ajná picá. E'iyonaja uncá pimalá pinacuhuá: “Pu'uhuaré la'ajeri nucá” que. \v 4 Pu'uhuaré huani la'ajeri pi'imacachu, ¿meque ta pimacajla apú pinaquiyánajlo: “Piyurí pu'uhuaré pila'acare piliyó” que? \v 5 ¡Pajlácachi huani picá ta! Piyurí pu'uhuaré pila'acare piliyó pamineco. Rejéchami pihue'epíjica méqueca apú inaquiyánajlo quemacana, riyurícaloje huejapa ñani pu'uhuaré rila'acare riliyó penaje. \p \v 6 ’Chuhua apú nacú numá piño: Pipura'aniyo palani puráca'aloji nacú necá hua'até, uncá huani huátalaño Tupana. Apala napura'ó pu'uhuaré huani pinacu rijimaje. Iná a'acá cahuemí nojé murehua je'erúnajlo que caja ricá. Majopeja napiyácata richá te'erí aú. Que caja nala'acá iná, uncá huátalaño Tupana ja'apiyá jema'acana. \s1 Tupana a'acá inajlo nacaje yucuna marí: \r (Lc 11.9-13; 6.31) \p \v 7 ’Iquejá'a nacaje Tupana liyá. Raú ra'ajé ijló ricá. Iculá caja Tupana liyá nacaje. Raú iphátaje ricá. Imá rijló, rijme'etachi ijló nacaje apu. Raú rijme'etaje ijló rapu. \v 8 Riliyá nacaje quejá'ajeñojlo ra'á nacaje. Riliyá culájeño iphátaño nacaje. Rijló quemájeñojlo rijme'etá rapu. \p \v 9 ’Uncá na calé a'arí ri'irijlo jipa, riquejá'acachu riliyá cujnú. \v 10 Uncá caja na calé a'arí ri'irijlo jeí, riquejá'acachu riliyá jiña. \v 11 Icá, pu'uhuaré la'ajeño, hue'epiño iyánijlo nacaje a'acana palani. A'acá iyánijlo nacaje, chaje Tupana a'acá quejá'año riliyajlo nacaje palani. \p \v 12 ’Ila'á marí que: Ila'á palá ajopana ina'uqué, ihuátaca nala'acá icá que caja. Tupana puráca'alo, Moisesmi chu, ripuráca'alo ja'apátajeñomi chuna, quele lana'acare i'imacá, huacára'ari iná la'acá ñaqué caja. \s1 Jesús i'imari najló iyamá tamáca'aco iñe'epú yucuna marí que: \p \v 13 Iñe'epú naquiyá iyamá eyá iñe'epú hua'aró. Apú camu'ujuni ñani. Apú chi'itaje. Ilé chi'itaje iñe'epú i'ijnari capichácajo ejo. Malaca'aphénaru richuhuá i'ijnacana. Cajrú ina'uqué hua'añó richuhuá, ne'ejnacáloje richuhuá penaje. \p \v 14 Eyá apú camu'ujuni ñani i'ijnari matajnaco iná i'imacá ejo. Ricá chuhuá ihua'ó. Camu'ujuni rapunumacana. Huejápaja ina'uqué iphátaño ricá, ne'ejnacáloje richuhuá penaje. Calaca'apheni richuhuá i'ijnacana. \s1 Nacaje ina'uqué la'acare aú iná hue'epí mecajenaca necá. Riyucuna marí: \r (Lc 6.43-44) \p \v 15 ’Re pajlácachina. Nemá nanacuhuá: “Tupana puráca'alo ja'apátajeño huecá” que. A'aniya inacojó napuráca'alo. Namácana aú iná pechu i'imá nanacu: “Palájne'equena japi necá” que. E'iyonaja uncá huani ñaqué calé necá. Chapú péchuruna huani ta necá. \v 16 Richa aú iná hue'epí mecajeca a'ahuaná palani, mecajeca pu'uhuareni. Ñaqué caja iná hue'epica mecajenaca necá nacaje nala'acare aú. Uncá meño'ojó lucú arúca'ala cajmú icha penaje. Uncá caja cucuná arúca'ala pipirí icha penaje. \v 17 Palani a'ahuaná arúca'ari caja palani richa. Pu'uhuareni a'ahuaná arúca'ari caja pu'uhuareni richa. \v 18 Uncá meño'ojó palani a'ahuaná arúca'ala pu'uhuaré a'ahuaná icha que caja. Uncá meño'ojó pu'uhuareni a'ahuaná arúca'ala palani a'ahuaná icha que caja. \v 19 Iná i'icacá paijí iná mená e'iyayá, uncá arúca'alare palani richa, iná ca'acáloje ricá quera'atani chojé penaje. \v 20 Ñaqué caja necá Tupana puráca'alo ja'apátajeño e'iyohuá. Nacaje nala'acare aú ja iná hue'epí mecajenaca necá, pajlácachina necá ca'ajná, palá péchuruna ca'ajná necá. \s1 Uncá i'ijnalaño je'echú chojé yucuna marí: \r (Lc 13.25-27) \p \v 21 ’Ina'uqué naquiyana quemaño nunacu: “Huahuacára'ajeri ricá” que. Nanuma chiyaja calé ne'iyajena quemaño. Eyá uncá na'alá nanacojó nupuráca'alo. Marí que i'imacaño uncá i'ijnalájeño je'echú chojé. Nora'apá huátaca que la'ajeño, necaja calé i'ijnajeño rejo. \v 22 Tupana huá'ajica ina'uqué je'echú chojé huacajé, ne'iyajena quemájeño nojló: “Huahuacára'ajeri, huecá ja'apátaño piyucuna ajopánajlo. Pipechu aú calé huaca'á jiñana pechu ajopana ina'uqué e'iyayá. Pipechu aú caja huala'á cajrú nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare”, que nemájica nojló rihuacajé. \v 23 E'iyonaja calé numaje najló: “Uncá nujhua'atéjena calé icá. I'ijná maáreya, pu'uhuaré la'ajeño i'imacale”. \s1 Iyamá pají la'ajeño yucuna marí: \r (Mr 1.22; Lc 6.47-49) \p \v 24 ’Ina'uqué iphaño nuchaje nupuráca'alo jema'ajé. Nupuráca'alo a'ajeño nanacojó i'imajeño palá. Chuhua nu'umajica yucu, ihue'epícaloje méqueca no'opiyá jema'ajeño la'acá palá najluhua raú penaje. Capechuni la'arí riñacaré i'imacá que caja no'opiyá jema'ajeño la'acá palá nanacuhuá raú. Marí que rila'acá riñacaré i'imacá: Pamineco ritára'ata jipa naquiyá riñacaré pana, ritára'acoloje camachá penaje. Ricá nacú rila'á riñacaré i'imacá. \v 25 Cajrú juni ja'acó huacajé ta'aqueni riñaaca'alá iphaca riñacaré ja'apejé. Ta'aqueni huani ra'apaca riñacaré ja'apiyá. Cajrú huani carená i'imacá. Uncá riñacaré cojno'olá raú, jipa nacú riñacaré pana tára'acole. Marí que rila'acale ricá palá, uncá ricapichalo raú. Ñaqué caja nupuráca'alo a'ajeño nanacojó la'acá nanacuhuá palá, no'opiyá jema'ajeño ne'emacale. \v 26 Eyá ajopana piño jema'añó nupuráca'alo. E'iyonaja uncá na'alá nanacojó ricá. Uncá paala ne'emajica, uncá pachá nema'alá no'opiyá. Uncá pechu i'imalá la'acá riñacaré i'imacá que caja nala'acá chapú necó raú. Marí que rila'acá riñacaré i'imacá: Que'epé e'iyaja ritára'ata riñacaré pana. Rinácuja rila'á riñacaré. \v 27 Cajrú juni ja'acó huacajé, ta'aqueni riñaaca'alá iphaca riñacaré ja'apejé. Cojlo'orí que'epé riñacaré pana ji'ilaya. Cajrú huani carená i'imacá. Raú riñacaré cojno'orí queee junápeje. Chapú huani ricapichaco raú. Caja quetana riyucuna. \p \v 28 Caja marí que Jesús jehuíña'ataca ne'emacá. Ripuráca'alo jema'ajeño pechu i'imá: “Meque palá huani rehuíña'achiyaca huecá. \v 29 Palá rihue'epica nacaje rehuíña'atacare nacú huecá.” Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, rehuá i'imacaño uncá hue'epílaño palá rinacojé rijlunami chojé. \c 8 \s1 Jesús tejmo'ótaca pajluhuaja ritami yucuna marí: \r (Mr 1.40-45; Lc 5.12-16) \p \v 1 E caja Jesús huitúca'ari yenuri i'ihuátaya. Cajrú ina'uqué i'ijnacá rápumi chu. \v 2 E caja pajluhuaja ina'uqué i'ijnari Jesús ahua'ajé. Ritami ri'imacá, rinapona naquiyana patáca'ataro i'imacá. Caja riphá Jesús nacú. Re ritára'o ri'irúpachi aú rijimaje; rimá rijló: \p —Hue'emacana, pihuátajica ee, pa'apata nuliyá nuyaripune. \p \v 3 Raú Jesús sápari rinacu riyáte'ela aú. Rimá rijló: \p —Je. Nuhuata ra'apátacana piliyá. Caja ripali'ichó pijló chuhua. \p Marí que rimacá rijló, hua'até que rinapona pala'acó rijló. \v 4 E Jesús quemari rijló: \p —Pi'imaniya nuyucuna ajopánajlo. Pi'ijná sacerdote chaje, ramíchachi picá. Quéchami pa'ajé nacaje Tupánajlo, pinapona pali'ichácole. Moisesmi chu huacára'aca i'imacá que pa'ajica rijló nacaje. Marí caje aú ina'uqué hue'epéjeño caja pinapona pala'acó pijló —que rimacá rijló. \s1 Jesús tejmo'ótaca pajluhuaja Romano naquiyana hua'até sápajeri yucuna marí: \r (Lc 7.1-10) \p \v 5 E caja Jesús i'ijnari ají que pajimila Capernaum ejo. Riqueño'ó pajimila e'iyajé iphácana. Ejéchami pajluhuaja ina'uqué iphaca rahua'ajé. Romano naquiyana ri'imacá. Surárana huacára'ajeri ri'imacá. Riphá rahua'ajé. \v 6 Rimá rijló: \p —Hue'emacana, ritami huani nujhua'até sápajeri. Quehuini huani rinapona piyuque. Uncá meño'ojó ricahuitala; iqui'i huani ramaca quehuini yajhué. Nuñacaré chu ritami to'oró. \p \v 7 —Ñaqué ricá —que Jesús quemacá—. Nu'ujichaca pijhua'até, nutejmo'óchiyachi pijló ricá. \fig |src="CN01702B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Mateo 8.7" \fig* \p \v 8 Raú surárana huacára'ajeri quemari rijló: \p —Hue'emacana, uncá nuhuátala pimujlúca'aca nuñacaré chojé. Nopáña'aco huani no'opihuá pijló, nuchaje huani pi'imacale. Maáreyaja pihuacára'a ritejmo'otaco. Raú ja ritejmo'otájico. \v 9 Re caja nuhuacára'ajeño. Surárana huacára'ajeri caja nucá. Numacachu pajluhuaja nanaquiyánajlo: “Pi'ijná ají ño'ojó” que, ri'ijná rejo. Numacachu apujlo: “Majó pi'ijná” que, ri'ijná nucá ejo. Nuhuacára'acachu nujhua'até sápajeri la'acá nacaje, rila'á nacaje numacá rijló que —que rimacá Jesusjlo. \p \v 10 Marí que rimacá rijló aú Jesús pechu i'imá: “¡Meque palá huani ripechu Tupana nacú!” \p E rimá rijhua'até chira'ajéñojlo: \p —Jema'á marí: Caphí ripechu Tupana chojé, ra'acáloje riñaté penaje. Uncá nuphátala apú Israelmi chu laquénami naquiyana e'iyayá, ricá que huani péchuri. \v 11 Cajrú ajopana ina'uqué i'imajeño a'ajútayami chuna hua'até je'echú chu. Ajopana te'eré eyájena ne'emajica. Abrahami chu, Isaacmi chu, Jacobmi chu, quele hua'até ne'emajica je'echú chu. \v 12 Eyá icá, judíona, Tupana i'ihuapari rijluhua a'ajútayami chuna i'imacá, i'imacáloje Tupana hua'atéjena najhua'até penaje. E'iyonaja calé Tupana ca'ajeri cajrú inaquiyana ya'ajnaje calajeruni chojé. Re cajrú neyájica. Quehuini a'acuhuaná cajrú najma'ajica naí huá camachá —que Jesús quemacá najló. \p \v 13 E caja Jesús quemari piño surárana huacára'ajerijlo: \p —Chuhua pipa'ó. Caja pipechu i'imá caphí nochojé, nutejmo'ótachi pijló ricá. Pipechu nacú ricá queja ri'imajica pijló —que Jesús quemacá rijló. \p Marí que rimacá rijló. Hua'até que rijhua'até sápajeri tejmo'otaco. \s1 Jesús tejmo'ótaca Pedro yajneru yucuna marí: \r (Mr 1.29-31; Lc 4.38-39) \p \v 14 E caja Jesús i'ijnari Pedro ñacaré ejo. Rimujlúca'a riñacaré chojé, amari Pedro yajneru to'ocó. Rutami ru'umacá jelo'ocajo nacú. \v 15 E risapa ruyáte'ela nacú. Raú jelo'ocajo mata'arí ruliyá. Ejéchami rócho'oco, rutamáca'atacaloje najló a'ajnejí penaje. \s1 Jesús tejmo'ótaca cajrú natámina yucuna marí: \r (Mr 1.32-34; Lc 4.40-41) \p \v 16 E caja najúhua'a re. E nahuá'a Jesús ejo cajrú ina'uqué. Nanaquiyana i'imaño natámina. Ajopana i'imaño re, jiñana pechu i'imacárena e'iyá ne'emacá. Pajluhua ñani ripuráca'alo aú ja calé rica'á jiñana pechu ne'iyayá. Ñaqué caja ritejmo'ótaca natámina. \v 17 Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu, Isaíasmi chu quemacá que rila'acá natejmo'ótacana aú. Marí que rilana'acá riyucuna i'imacá: “Ra'apátaje hualiyá huayaripune.” \s1 Meque Jesús quemacá huátaño rijhua'até i'ijnacánajlo yucuna marí: \r (Lc 9.57-62) \p \v 18 Muní que ri'ijná piño ají que a'ajná ño'ojó. Amari cajrú ina'uqué jahuacaco rinacojé. Raú rimá ra'apiyatéjenajlo, nacuhuá'acaloje ricá caesa pa'anajo pitá penaje. \v 19 E apú i'ijnari rahua'ajé rijló quemaje. Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeri ri'imacá. Rimá rijló: \p —Huehuíña'atajeri, nuhuata pijhua'até i'ijnacana pi'ijnajica ehuá. \p \v 20 Jesús quemari rijló: \p —Re camejérinajlo pucunaji, nacamátacoloje richu penaje. Cuphira'apánajlo re caja nañacaré najló. Eyá nojló, uncá pucunaji i'imalá, nuhuatána'acaloje richu penaje. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá —que rimacá rijló. \p \v 21 E apú ra'apiyateje quemari rijló: \p —Huahuacára'ajeri, piyurí nupa'acó nuñacaré ejo pamineco. Nuhuata nora'apá tami sa'acana ritaca'ajica ejomi —que rimacá Jesusjlo. \p \v 22 Jesús quemari rijló: \p —Pi'ijná nujhua'até. Uncá hue'epílaño Tupana nacojé, necá sa'ajeño caja taca'acaño tami. \p —Je —que. \s1 Jesús quemari carenajlo, ra'apaca piyá yucuna marí: \r (Mr 4.35-41; Lc 8.22-25) \p \v 23 E caja Jesús huitúca'ari jita chojé ra'apiyatéjena hua'até. \v 24 Nacuhuá'aca quetana Jesús i'imari camátacajo nacú. Ejéchami mana'í chiyó carená i'imacá nachá caphí huani. Carená yocola amo'oró jita chojé cajrú juni. \v 25 Ejéchami napótaca Jesús. Nemá rijló: \p —¡Huehuíña'atajeri, pihue'epí huamu'ují! Chuhuaca huejaca. \p \v 26 Aú Jesús quemari najló: \p ¿Naje cajrú iquero'ocó? Uncá caphí péchuruna calé icá nochojé. \p E rácho'o. Raca'á carená, juni hua'até. Raú carená mata'aró, juni piya hua'até. Mana'í huani ri'imacá rejomi. \v 27 Marí caje aú ra'apiyatéjena pechu i'imá: “¡Meque piyuque huani rihue'epica!” Nemá pajlocaca: \p —¿Na huani chi ricá? Ripuráca'alo aú carená, juni hua'até jema'arí ra'apiyá. \s1 Jesús ca'acá iyamá ina'uqué e'iyayá jiñana pechu yucuna marí: \r (Mr 5.1-20; Lc 8.26-39) \p \v 28 E caja nephá pa'anajo pitá, Gerasa te'eré ejo. Amaño iyamá ina'uqué huaíchaca juca ya'ajnajo. Támijimina ca'aquelana chiyá nephá. Jiñana pechu i'imaño ne'iyá. Raú ne'emá yuriná huani. Uncá na calé ja'apáqueri rehuá, chapú nala'ajica ina'uqué. \v 29 Caja nephá nanacu. Cajrú nahuíyo'oca. Nemá Jesusjlo: \p —¿Naje picahuíla'a huanacu? Jesús, Tupana I'irí picá. ¿E chi pila'ajica huecá chapú, uncá chiyó riphá rená chojé huajló? —que nemacá rijló. \p \v 30 A'ajnare que cajrú je'eruna piracana chira'acó na'ajnehuá culacana nacú. \v 31 Raú mahuó jiñana pechu la'acá ricá. Nemá Jesusjlo: \p —Pica'ajica ee huecá, pihuacára'a huecá a'ajnáruna je'eruna e'iyajé. \p \v 32 —Je —que Jesús quemacá najló. \p Raú jiñana pechu jácho'oño ileruna ina'uqué e'iyayá. Mujlúca'año je'eruna piracana e'iyajé. Raú je'eruna jecho'oñó ají que a'ajná ño'ojó. Yenuri ji'ihuátaya na'ó caesa acojé. Rejeja je'eruna capichaño piyuqueja junápeje. \v 33 Marí que nala'acá aú nalamára'ajeño penájenami quero'oñó cajrú. Aú necho'ó pajimila ejo riyucuna i'imajé najló. Nephá rejo. E ne'emá najló Jesús ca'acá jiñana pechu yucuna. \v 34 E caja piyuque pajimila e i'imacaño i'ijnaño rejo ramaje. Nephá rinacu. E nemá Jesusjlo: \p —Chuhua pácho'o huate'eré eyá. \p —Je. \c 9 \s1 Camachá apú napona taca'acá i'imacá. Jesús tejmo'ótaca ricá yucuna marí: \r (Mr 2.1-12; Lc 5.17-26) \p \v 1 E caja Jesús huitúca'ari jita chojé. Nacuhuá'a pa'anajo pitá riñacajela ejo. Nephá rejo. \v 2 E nahuá'a Jesús ejo pajluhuaja ina'uqué. Camachá rinapona taca'acá i'imacá. Cama caje chu rito'ó. Nahuá'a ricá riloco'opani. Jesús hue'epiri caphí napechu i'imacá richojé, ritejmo'ótacaloje ricá penaje. Raú rimá rijló: \p —Pipechu i'imá caphí. Caja nomicho pichaje, pu'uhuaré pila'acare liyá. \p \v 3 Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño naquiyana i'imaño re caja. Marí que rimacá aú napechu i'imá: “¡Meque pu'uhuaré huani ta rimíchaca ta! Tupánaja calé amaro ina'uqué chaje pu'uhuaré nala'acare liyá. Uncá Tupana calé ricá.” \p \v 4 Jesús hue'epiri méqueca napechu i'imacá rinacu. E rimá najló: \p —¿Naje i'ijnataca ipéchuhua ilé que? \v 5 Majopeja iná quemacajla apujlo: “Caja nomicho pichaje, pu'uhuaré pila'acare liyá.” Eyá puhuichani inajlo ricá, iná huacára'acaloje ritami jácho'oco, ra'apácaloje penaje. Tupánaja calé hue'epiri natámina tejmo'ótacana. \v 6 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Tupana quemari nunacu, nomácoloje ina'uqué chaje, pu'uhuaré nala'acare liyá penaje. Nula'ajícare aú me'etení, ihue'epeje ñaqué jo'ó nojló ricá —que rimacá najló. \p E rimá camachá napona taca'acajlo: \p —Pácho'o. Pijña'á picamané ñani pijhua'ató, pipa'achó. \p \v 7 Ejéchami pila pila que rácho'oco. Ripa'ó riñacaré ejo. \v 8 Namá ra'apaca. Aú naquero'ó. Palá napura'acó Tupana nacú, ra'acale Jesús ñaté, ritejmo'ótacaloje natámina penaje. \s1 Jesús quemari Matéojlo, ri'ijnacáloje rijhua'até ra'apiyateje penaje. Riyucuna marí: \r (Mr 2.13-17; Lc 5.27-32) \p \v 9 E caja Jesús ja'apari piño a'ajná ño'ojó. Amari pajluhuaja ina'uqué yá'aco risápaca'alo la'acana nacú. Mateo rií. Liñeru ña'ajeri ina'uqué liyá ri'imacá ne'emacánajlo. Jesús amari ricá; rimá rijló: \p —Pi'ijná nujhua'até. \p —Je —que rimacá. \p Raú rácho'o, ri'ijná rijhua'até. \fig |src="CN01691B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Mateo 9.9" \fig* \p \v 10 Quéchami Mateo ñacaré chu Jesús ajñari ra'ajnehuá cajrú ajopana ina'uqué hua'até. Cajrú liñeru ña'ajeño ne'emacánajlo yá'año caja rijhua'até. Ajopana, nemacárena nacú: “Uncá ina'uquélaruna necá” que, necá i'imaño caja re. Ra'apiyatéjena i'imaño caja re. \v 11 E caja fariséona naquiyana amaño Jesús ajñaca ra'ajnehuá najhua'até. E nemá ra'apiyatéjenajlo: \p —¿Naje chi jehuíña'atajeri ajñari ra'ajnehuá najhua'até? Liñeru ña'ajeño ne'emacánajlo, uncá ina'uquélaruna, quele hua'até rajñá ra'ajnehuá. \p \v 12-13 Jesús jema'arí méqueca nemacá najló. E rimá najló: \p —Uncá peyajhuéruna i'ijnalaño pusána'ajeri amaje. Natáminaja calé i'ijnaño ramaje. Ñaqué caja ina'uquejlo nucá. Re ina'uqué, natámina que necá Tupánajlo, pu'uhuaré la'ajeño ne'emacale. Ne'iyajena pechu i'imá nanacuhuá: “Pu'uhuaré la'ajeño huecá” que. Nu'ujná majó Tupana yucuna i'imajé ilé que i'imacáñojlo, napajno'otácaloje napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá Tupana ejo penaje, ne'emacáloje lamára'ataquejanami que Tupánajlo raú penaje. Eyá ajopana, napechu i'imá nanacuhuá: “Palá la'ajeño huecá” que. E'iyonaja uncá ñaqué calé necá. Uncá nu'ujnalá majó marí que i'imacáñojlo Tupana yucuna i'imajé. \p Tupana puráca'alo lana'aquéjami naquiyana quemari marí que ajopana nacú: “Icá a'añó nojló pirajina nenócarena pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya. Richaje huani nuhuátaca ihue'epica ina'uqué mu'ují”, que Tupana quemacá nanacu i'imacá —que Jesús quemacá najló.— Ñaquele chuhua i'ijná, jehuíña'acoloje rinacu meque quemacánaca ricá penaje. \s1 Ne'etaó na'ajné liyá, napechu i'imacáloje Tupana nacuja penaje. Riyucuna naquejá'a Jesús liyá. Marí riyucuna: \r (Mr 2.18-22; Lc 5.33-39) \p \v 14 E caja Juan bautizar la'ajeri ja'apiyatéjena iphaño Jesús nacú. Nemá rijló: \p —¿Naje uncá pa'apiyatéjena i'italaño na'ajné liyá? Huecá i'itañó cajrú hua'ajné liyá. Fariséona ñaqué caja. \p \v 15 Jesús quemari najló: \p —Nahuá'acaco huacajé, necá nayucupéra'acarena uncá i'italaño na'ajné liyá, ilé ruyajná penaje i'imacá najhua'até quetana. Ñaqué caja ricá no'opiyatéjenajlo. Najhua'até nu'umacá quetana uncá ne'etaló na'ajné liyá. Tupana huá'ajeri nucá naliyá. Rejomi ne'etajó na'ajné liyá —que Jesús quemacá najló. \s1 Jesús jehuíña'ataca necá, nayurícaloje jupichumi puráca'aloji huajé lanaquiya penaje. Aú ri'imá yucu najló marí que: \p \v 16 —Uncá na calé mata'arí a'arumacaji huajé naquiyana jupichumi tepé penaje. Re'iyayá ripácana aú jupichumi jiyo'otaro huajé liyá. Caja penaje richaje huani jiyo'otáqueja jupichumi a'arumacaji yurico. \v 17 Uncá caja iná aco'olá nacaje jalá huajé amúra'atacanami jupichumi ra'acuná chojé, iná lamá'atacaloje ricá richu penaje. Camejeri ímami naquiyá la'acanami ricá ra'acuná. Ilé que iná la'acachu, huajé amúra'atacanami huapa'atari jupichumi ra'acuná, caja ñaataco ri'imacale. Ejeja ricapichó jupichumi ra'acuná hua'até. Eyá huajé ra'acuná chojé iná aco'ocachu huajé nacaje jalá amúra'atacanami, uncá rijiyo'otala ricá, camejeri ímami ñaacole rijhua'até —que Jesús i'imacá najló yucu. \s1 Jesús macápo'oca Jairo itu yucuna. Quecha apa'ahuelo tejmo'otaco Jesús a'arumacá nacú sapacana aú yucuna marí: \r (Mr 5.21-43; Lc 8.40-56) \p \v 18 Jesús i'imari najló yucu ejé apú iphari rinacu. Judíona huacára'ajeño naquiyana ri'imacá. Riphá Jesús nacú. E rijláma'o ri'imá nacojé. Rimá rijló: \p —Huajé nutu taqui'ichaca. Pi'ijná nujhua'até nuñacaré ejo, pito'ochíyachi piyáte'ela runacojé, ruhuajácaloje rupéchuhua raú penaje. \p \v 19 —Je —que rimacá rijló. \p E ri'ijná rijhua'até. Ra'apiyatéjena i'ijnaño caja rijhua'até. Cajrú ina'uqué ja'apaño caja najhua'até. \v 20-21 Eyá apa'ahuelo ja'apayo caja najhua'até. Rutami ru'umacá. Jirá ja'apáqueri runaquiyá i'imajica. Caja iyamá iphata ji'imaji nacojé quele jarechí ru'umacá rutami rinacu. Rupechu i'imá: “Nusápajica ee ra'arumacá nacojé, nutejmo'otájico raú.” Aú ro'opá Jesús ápumi chu. Rusapa ra'arumacá ji'imá nacú. \v 22 Ejéchami Jesús pajno'ocó ruchaje yacá'ajo; amari ilerú inanaru. Rimá rojló: \p —Pipechu i'imá palá. Chuhua pitejmo'otájico, pipechu i'imacale caphí nochojé —que rimacá rojló. \p Raú ja rutejmo'otó. \p \v 23 E caja ri'ijná ají que a'ajná ño'ojó. Iphari nahuacára'ajeri ñacaré ejo. Amari cajrú ina'uqué i'imacá re. Quehuirí caje chojé apho'ojeño i'imaño caja re. Támijimi sa'acana yale napho'ó quehuirí caje chojé. Re caja cajrú nahuinano la'ajeño i'imaño re. Cajrú namejé i'imacá; cajrú nala'acá nahuinano rucá. \v 24 E caja Jesús quemari najló: \p —I'ijná a'ajná ño'ojó. Uncá ilerú yuhualó taca'alacha. Rucamáchiyacoja calé. \p Ne'echacá rinacu raú, nahue'epícale caja rutaca'acá i'imacá. \v 25 E'iyonaja Jesús huacára'ari namujlúca'aca pají chiyá a'ajná ño'ojó. Quéchami rimujlúca'a támijimi i'imacare chu ucapú chojé. Ripatá rucá ruyáte'ela naquiyá. Raú rócho'o yá'ajo. \p \v 26 Marí que rimacápo'oca ru'umacá. Ejomi cajrú huani riyucuna moto'ocá nate'eré ehuá. \s1 Jesús ja'apátaca naliyá mejlucaji yucuna marí: \p \v 27 E caja Jesús ja'apari a'ajná ño'ojó. E iyamá mejluruna i'ijnaño rápumi chu. Jahuíyo'oqueja nemáca rijló: \p —Picá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje, pihue'epí huamu'ují. \p \v 28 E caja Jesús mujlúca'ari pají chojé; necá rápumi chu. E Jesús quemari najló. \p —¿E chi ipechu caphí nochojé, no'opátacaloje iliyá mejlucaji penaje? \p —A'a, Hue'emacana —que nemacá rijló. \p \v 29 E Jesús sapari nejlú nacú. Rimá najló: \p —Ipechu i'imacá nochojé caphí loco'opáneje ri'imajé ijló. \p \v 30 Eja mejlucaji ja'apari naliyá, palá namaca. E Jesús quemari najló: \p —¡Pa! I'imaniya riyucuna ajopánajlo. \p \v 31 Raú napa'ó. Palá Jesús la'acare necá yucuna ne'emá cajrú ina'uquejlo nañacajela ehuá. \s1 Jesús ca'acá jiñá pechu pajluhuaja manumarú e'iyayá, ripura'acóloje penaje. Riyucuna marí: \p \v 32 Caja mejluruna i'imacaño penájenami pa'añó. Nayámijo ajopana piño iphaño Jesús nacú. Nahuá'a najhua'ató apú; jiñá pechu i'imari re'iyá. Nacojé uncá meño'ojó ripura'aló. \v 33 Jesús ca'arí jiñá pechu re'iyayá. Ejomi palá ripura'acó. Piyuque ramájeño quemaño: “Meque piyuque huani la'acá Jesús. Uncá huani huamala apú la'acá ñaqué maare huate'eré nacú, Israelmi chu laquénami te'eré nacú.” \p \v 34 Palá napura'acó rinacu. E'iyonaja ajopana, fariséona ne'emacá, quemaño najló: \p —Jiñana huacára'ajeri calé a'arí ilé Jesús ñaté, rica'acáloje jiñana pechu ina'uqué e'iyayá penaje. \s1 Jesús hue'epica ripuráca'alo jema'ajeño mu'ují yucuna marí: \p \v 35 Jesús i'ijnaqueri apú pajimila, apú pajimila eyá que, rehuíña'atacaloje necá Tupana nacú penaje. Rehuíña'ataque necá nahuacáca'alo ñacarelana chu. Ri'imaqué Tupana i'imataca ina'uqué capichácajo liyá yucuna najló, ne'emacáloje rijhua'atéjena naquiyana ra'apiyá jema'acana aú penaje. Yucu ri'imaqué najló; hua'ató ritejmo'ótaque natámina piyuqueja nayaripune liyá. Quehuini yajhué amájeño ne'emajica; que'iyapé nayaripune i'imajica. Cajena necá ritejmo'ótaque. \p \v 36 Jesús amaca aú cajrú huani ina'uqué rihue'epí namu'ují. Ujhuí péchuruna ne'emacá. Chapú caje yajhué amájeño caja ne'emacá. Ohuéjana, necó i'imacaño queja ne'emacá. Uncá namájeri i'imalá queja ne'emacá. \v 37 Aú calé rimá ra'apiyatéjenajlo marí que: \p —Jema'á marí: Re cajrú ina'uqué marí eja'ahuá chu, nema'ájla Tupana ja'apiyá, ajopana i'imaquela najló riyucuna. E'iyonaja uncá riyucuna i'imajeño i'imalá. \v 38 Re necá huejápaja. Ipura'ó Tupana hua'até, rihuacára'acaloje ina'uqué riyucuna i'imajé ajopana, ajopánajlo que penaje —que rimacá najló. \c 10 \s1 Jesús huacára'aca ra'apiyatéjena ajopana chaje, ajopana chaje que yucuna marí: \r (Mr 3.13-19; Lc 6.12-16) \p \v 1 E caja Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo, nahuacácoloje richaje penaje. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ne'emacá. E nahuacó rinacojé. E ra'á najló Ripechu, naca'acáloje jiñana pechu ina'uqué e'iyayá raú penaje. Ra'á caja najló Ripechu, natejmo'ótacaloje natámina que'iyapé nayaripune liyá penaje. Natejmo'ótacaloje quehuini yajhué amájeño penaje ra'á najló Ripechu. \p \v 2 Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele rihuacára'acarena i'imacá. Marí quele ne'emacá: Simón. Apú rií Pedro. Andrés apú. Simón e'ehué ri'imacá. Santiago, re'ehué Juan hua'até. Zebedeo yaní ne'emacá. \v 3 Ajopana piño: Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo, liñeru ña'ajeri ne'emacánajlo penájemi ri'imacá. Apú piño Santiago. Alfeo i'irí ricá. Apú Tadeo. \v 4 Simón apú. Celote naquiyana ri'imacá. Caja penaje Judas Iscariote. Nenoca Jesús i'imacá huacajé, ricá huá'ari ripinana Jesús i'imacá ejo, napatacáloje ricá penaje. Marí quele ne'emacá ri'ihuapacárena rijluhua ne'iyayá, ne'emacáloje ra'apiyatéjena penaje. \s1 Jesús huacára'aca ra'apiyatéjena i'imacá Tupana yucuna ajopána, ajopánajlo que yucuna marí: \r (Mr 6.7-13; Lc 9.1-6) \p \v 5 E caja Jesús huacára'ari ra'apiyatéjena marí que: \p —I'ijnaniya ajopana te'eré ejo, uncá judíona calé te'eré ejo. I'ijnaniya caja pajimila ejo, Samaria te'eré nacú i'imacare. \v 6 I'ijná Israelmi chu laquénami chájeja calé. Capichájeño necá Tupana liyá me'etení. \v 7 Yehuicha Tupana i'imajica ina'uqué naquiyana huacára'ajeri. Riyucuna i'imá najló. \v 8 Itejmo'óta caja natámina; imacápo'ota caja ina'uqué caja taca'acaño naquiyana; ipala'atá caja nanapona patáca'ataco najló; ica'á caja jiñana pechu ina'uqué e'iyayá. Marí que ila'ajica nupechu aú. Majopeja no'ocá ijló ricá, uncá rihuemí i'imalá. Ñaqué caja ila'ajica ina'uquejlo nacaje. Imaniya najló, na'acáloje ijló rihuemí penaje. \v 9 Ijña'aniya caja ijhua'ató liñeru. \v 10 Ijña'aniya caja ijhua'ató itulané. Pajluhuaja a'arumacá chuja i'ijnajica. Ijña'aniya caja ijhua'ató ji'ima'ulaji, icutihuare caje. Icá la'ajeño najló nacaje, huemí na'ajé ijló a'ajnejí. \v 11 Iphájica ee pajimila ejo, iculaje palá péchuri ina'uqué ijluhua, iyurícoloje rijhua'até riñacaré chu penaje. Iyuró rijhua'ateja riñacaré chu re i'imajica quetana. \v 12 Pají chojé mujlúca'acana aú ajalaca necá. Imá Tupánajlo, rila'acáloje napechu palá penaje. \v 13 Palá péchuruna ne'emajica ee, imá Tupánajlo caja queja ri'imacáloje najló penaje. Uncá paala péchuruna ne'emajica ee, imá Tupánajlo ra'acá piyá nañaté. \v 14 Uncaque pají chujena ca'ajná, pajimila eruna ca'ajná, huátaño ipuráca'alo jema'acana, iñaca'á ji'ima'ulá naquiyá mu'upé najimaje. Marí que ila'ajica ja'apájica reyá huacajé. Nahue'epícaloje pu'uhuaré la'ajéñoca necá raú, uncale nahuátala ipuráca'alo a'acana nanacojó. \v 15 Tupana huajájica pu'uhuaré la'ajeño, namanaicho la'ajeño huacajé, cajrú rihuajájica necá, uncá huátalaño icá. Pajimila Sodoma erúnami chuna, pajimila Gomorra erúnami chuna, quele rihuajaje caphí huani, pu'uhuaré la'ajeño huani ne'emacale. Nachaje íqui'ica rihuajájica necá, uncá huátalaño icá. Marí que Jesús huacára'aca ne'emacá. \s1 Chapú nala'acá Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño yucuna marí: \p \v 16 E caja Jesús quemari piño marí que najló: \p —Jema'á marí. Mayuchéruna icá. E'iyonaja nuhuacára'a icá chapú péchuruna ejo. Ñaquele i'imá capéchuruna i'imacá que najhua'até. Mana'íja ila'acá ipéchuhua najhua'até. \v 17 Ihue'epínota marí que ri'imajica no'opiyá jema'ajéñojlo: Nemaje inacu: “Pu'uhuaré la'ajeño necá” que. Raú najña'ajica icá ihuacára'ajeño ejo. Jahuacáca'alo ñacarelana chu naña'atájica icá. \v 18 Ya'ajná ajopana chaje huacára'ajeño ejé caja najña'ajé icá, nahuajácaloje icá re penaje. No'opiyá jema'ajeño i'imacá pachá, nahuajaje icá rejo. Palani ijló marí, i'imacáloje najló nuyucuna rejo penaje. Najló, uncá judíona calé i'imacáñojlo hua'até caja i'imajé nuyucuna. \v 19 Najña'ajica ee icá ihuacára'ajeño ejo, nahuajácaloje icá penaje, ihuó la'aniyo méqueca imájica najló ja'apí. Riphájicaja rená chojé ijló, ipura'acóloje ichayo penaje, Tupana quemájeri ijló méqueca imájica najló. \v 20 Uncá ipechu queja calé imájica najló. Jara'apá Pechu, Tupana Pechu aú imaje najló. \p \v 21 ’Ne'iyajena a'ajeño nejena huani ajopánajlo, nenócaloje necá penaje, no'opiyá jema'ajeño ne'emacale. Ne'iyajena caja a'ajeño nayani ajopánajlo. Ne'iyajena caja a'ajeño nachi'iná ajopánajlo, nenócaloje necá penaje. Marí que nala'ajica necá, no'opiyá jema'ajeño ne'emacale. \v 22 Cajrú ina'uqué pechu i'imajica chapú inacu, no'opiyá jema'ajeño i'imacale. Uncá jácho'olaño no'opiyá jema'acana chiyá caja penaje ri'imajica ejená, uncá capichálajeño. \v 23 Apala pajimila e icá i'imajeño. Nala'ajica ee chapú icá re, iñaajó reyá apú pajimila ejo, i'imacáloje nuyucuna caja najló rejo penaje. Itajátaca piyá piyuqueja pajimila Israelmi chu laquénami te'eré ehuá, nucá iphájeri majó. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá, pa'ajero piño majó. \p \v 24 ’Apú ina'uqué ja'apiyateje, uncá rehuíña'atajeri chaje calé ricá. Apú hua'até sápajeri, uncá ricarihuate chaje calé ricá. \v 25 Ajopana pechu i'imacá nehuíña'atajeri nacú, que caja napechu i'imacá ra'apiyá jehuíña'ajeño nacú. Ajopana pechu i'imacá nacarihuate nacú, que caja napechu i'imacá rijhua'até sápajeño nacú. Jehuíña'atajeri nucá; Ihuacára'ajeri caja nucá. Nunacu nemá: “Jiñana huacára'ajeri ricá” que. Ñaqué caja nemájica pu'uhuaré inacu, nujhua'atéjena i'imacale. \p \v 26 ’Ihuó la'aniyo ajopana ina'uqué ja'apejé. Me'echuje pu'uhuaré nala'acare me'etení. Piyuque nacaje ina'uqué la'acare me'echú, amájero ajopánajlo. \v 27 Nacaje numacare nacú ijló huecámica que, i'imá riyucuna pu'uhuacá cajrú ina'uquejlo. \v 28 Iquero'oniyo ina'uqué nójeño piyá. Iná napónaja calé nenó. Eyá iná pechu uncá capichálajo raú. Tupana hue'epiri iná napona capichátacana. Rihue'epí caja iná ca'acana quera'atani uncá yacálare chojé. Ñaquele iquero'ó ripiyá. \p \v 29 ’Iná huarúhua'a iyamá cupira'aphana mahuemiru huani maárohua. Mahuemíruna necá. E'iyonaja Jara'apá Tupana hue'epiri méquechamica nataca'ajica. \v 30-31 Cajrú cupira'aphana chaje huani íqui'ica rihuátaca icá. Tupana hue'epiri piyuqueja. Rihue'epí caja méqueleca iná ihuilá i'imacá. Ra'á caja rinacojó iná. Ñaquele iquero'oniyo ajopana ina'uqué piyá. \fig |src="HK00070B.TIF" size="span" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="San Mateo 10.30-31" \fig* \s1 Iná apáña'aco piyá Jesús ja'apí yucuna marí: \r (Lc 12.8-9) \p \v 32 ’Re ca'ajná apú nujhua'ateje. Uncá rapáña'alo no'opí ajopana ina'uqué e'iyá. Rimá najló nunacu: “Rijhua'ateje nucá” que. Ñaqué caja numájica rinacu Nora'apá, je'echú chu i'imacárejlo. Numaje rijló: “Nujhua'ateje ricá” que. Marí que caja numájica rijló piyuque ina'uqué nacú, uncá micho'otálaño nuchaya ajopana ina'uqué e'iyá. \p \v 33 ’Eyá apú nujhua'ateje ca'ajná apáña'aro no'opí ajopana ina'uqué e'iyá. Aú calé rimá najló nunacu: “Uncá rijhua'ateje calé nucá”. Ñaqué caja numájica rinacu Nora'apajlo, je'echú chu i'imacárejlo. Numaje rijló rinacu: “Uncá nujhua'ateje calé ricá”. Marí que caja numájica rijló piyuque ina'uqué nacú, micho'otaño nuchaya ajopana ina'uqué e'iyá. \s1 Jesús puráca'alo jimaje ajopana yúcha'aco yucuna marí: \r (Lc 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 ’Apala ipechu i'imá nunacu: “Ricá la'ajeri ina'uqué palá, nayúcha'aco piyá pachácaca”. Ipechu i'imaniya ilé que. Uncá ilé que calé ri'imajica ina'uquejlo. Nupuráca'alo a'acana nanacojó jimaje chapú napechu i'imajica no'opiyá jema'ajeño nacú. \v 35 Apala nupuráca'alo jimaje apú yúcha'aro rara'apajlo. Apala nupuráca'alo jimaje apa'ahuelo yúcha'ajeyo rolojlo. Apala nupuráca'alo jimaje ru'urinó yúcha'ajeyo ruyajnérujlo. \v 36 Marí que ca'ajná ina'uqué i'imajica pajhua'atéchaca nejena hua'até nupuráca'alo jimaje. Iná ejena naquiyana i'imajeño chapú péchuruna iná nacú. \p \v 37 ’Huátari rara'apá ca'ajná, raló ca'ajná, nuchaje íqui'ica, uncá na penaje calé nojló ricá, ri'imacáloje nujhua'ateje penaje. Huátari ri'irí ca'ajná, ritu ca'ajná nuchaje, uncá na penaje calé nojló ricá, ri'imacáloje nujhua'ateje penaje. \v 38 Apala nenoje nujhua'atéjena naquiyana. Ihue'epíjica ee inacuhuá, uncá meño'ojó i'imalá nujhua'atéjena. \v 39 Re ina'uqué, nahue'epí caí nanacuhuá. Nahuata pajimato ina'uqué pechu i'imacá palá nanacu. Caí nanacuhuá hue'epícaño ne'emacale, uncá nahuátala nujhua'atéjena i'imacana. Marí que hue'epícaño caí nanacuhuá capichájico Tupana liyá. Eyá ajopana, uncá hue'epílaño caí nanacuhuá ilé que, ne'emacáloje nujhua'atéjena penaje, i'imajeño matajnaco je'echú chu. \p \v 40 ’Palá péchuruna no'opiyá jema'ajeño nacú, palá caja napechu nunacu. Huátari nucá, huátari caja Tupana, huacára'ari nucá majó. \v 41 Ila'acachu nacaje apujlo, Tupana puráca'alo ja'apátajeri ri'imacale, palá ila'acá raú. Tupana a'ajica rijló palá rila'acare huemí, que caja ra'ajica ijló rihuemí. Ila'acachu nacaje apujlo, palá la'ajeri ri'imacale, palá ila'acá raú. Tupana a'ajica rijló palá rila'acare huemí, que caja ra'ajica ijló rihuemí. \v 42 Apala apú la'arí apú palá, no'opiyá jema'ajeri naquiyana ri'imacale. Ra'á ca'ajná rijló juni ipe'ení, ri'iracáloje penaje. Marí que rila'acale ricá palá, Tupana a'ajeri rijló rihuemí. Marí que Jesús jehuíña'ataca ra'apiyatéjena i'imacá. \c 11 \s1 Juan bautizar la'ajeri huacára'aca ra'apiyatéjena naquiyana Jesús chaje yucuna marí: \r (Lc 7.18-35) \p \v 1 Jesús yuriri ra'apiyatéjena jehuíña'atacana nacú i'imacá. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ne'emacá. Ejomi ri'ijná piño apú, apú eyá que rehuá i'imacaño jehuíña'atacana nacú. Tupana yucuna i'imacana nacú ri'imá rehuá. \p \v 2 Caja naca'á Juan ina'uqué huajáquelana chojé i'imacá. E caja rema'á piyuque nacaje Jesús la'acare yucuna. Raú rihuacára'a ra'apiyatéjena naquiyana Jesús chaje, naquejá'acaloje riliyá riyucuna penaje, rihue'epícaloje ricá raú penaje. \v 3 E nephá rinacu, nemá rijló: \p —Huahuacára'ajeri quemari pinacu: ¿Picá huani chi picá nemacare nacú i'imacá, iphájeri majó ina'uqué i'imatájeri penaje? Apú ca'ajná huaícha. ¿Meque chi ricá? —que nemacá rijló. \p \v 4 Jesús quemari najló: \p —Ipa'ó Juan ejo, i'imichachi rijló riyucuna méqueca amíchaca nula'acá huajé. Nacaje nohuíña'atacare nacú yucuna hua'ató i'imajé caja rijló. \v 5 Eco imá rijló marí que nunacu: “Mejluruna liyá ra'apata mejlucaji, namácaloje penaje. Uncá meño'ojó ja'apálaño rilamá'ata, na'apácaloje penaje. Nanapona patáca'atacaronajlo ripala'atá nanapona najló. Uncá jema'alaño liyá ra'apata caja me'ejhuícaje, nema'acáloje penaje. Támijimina naquiyana rimacápo'o caja. Tupana i'imataca ina'uqué capichácajo liyá yucuna ri'imá camu'ují la'acáñojlo. Marí que la'acana nacú ricá”, que imájica rijló nunacu. \v 6 “Pu'ují péchuruna necá, uncá la'alaño ujhuí napéchuhua nuliyá”, que imájica rijló —que Jesús quemacá najló. \p \v 7 Je. E napa'ó. Ejomi Jesús i'imari ripuráca'alo jema'ajéñojlo Juan yucuna. Rimá najló marí que: \p —Icá i'ijnaño pu'uteni meñaru chojé i'imacá Juan puráca'alo jema'ajé. Uncá ca'ajná i'ijnalá rejo i'imacá iyamá chuhuá péchuri chaje. Uncá iyamá chuhuá péchuri calé ricá. \v 8 Uncá caja i'ijnalá ra'arumacá palani amaje. Uncá palá a'arumacaji i'imacare nacú calé ricá. Icá hue'epiño mecajenaca i'imaño palá a'arumacáruna. Nahuacára'ajeño ñacaré chiyájena necá. \v 9 Apala ipechu i'imá rinacu: “Tupana puráca'alo ja'apátajeri ricá” que. Ricá jo'ó ri'imacá. Ajopana Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna chaje huani ricá. \v 10 Ricá nacú Tupana quemari nojló i'imacá. Marí que ripuráca'alo ja'apátajerimi chu lana'acá riyucuna i'imacá: \q1 Nucá huacára'ajeri pajluhuaja ina'uqué pitucumá. \q1 Ricá quemájeri ina'uquejlo pipé, nalamá'atacaloje napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá penaje, que Tupana quemacá Juan nacú, uncá chiyó ri'imá i'imacá. \p \v 11 ’Jema'á marí: Uncá na i'imalá Juan chaje, i'imacá marí eja'ahuá chu huayámajo. Eyá je'echú chu uncá ñaqué calé ricá. Na'apejé i'imacá je'echú chu, i'imari Juan chaje. Je'echú churuna huacára'ajeri Tupana. \p \v 12 ’Juan queño'ocá Tupana yucuna i'imacana eyá maárejecha, huechi cajrú ina'uqué huátaca Tupana hua'atéjena i'imacana. Napechu ejé nala'acá, ne'emacáloje rijhua'atéjena penaje. \v 13 Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna, Moisesmi chu, quele lana'añó ripuráca'alo papera chojé i'imacá. Ripuráca'alo lana'aquéjami quemari marí que Tupana nacú: “Ricá i'imajeri ina'uqué huacára'ajeri penaje”. Marí que nemacá rinacu uncá chiyó Juan i'imá. \v 14 Tupana puráca'alo quemari Elíasmi chu nacú: “Ricá pa'ajero piño majó. Tupana i'imajica ina'uqué huacára'ajeri penaje yámona riphaje”, que rimacá rinacu. Elías, quele rimacare nacú i'imacá, iphari majó. Juan, ricá po rimacare nacú, Elías que i'imacá, quele iphari majó. Apala ipechu i'imá: “Uncá ñaqué calé ricá”. E'iyonaja jema'á no'opiyá. \v 15 Icá que'ejhuirúnajlo numá, a'á inacojó ricá —que Jesús quemacá najló. \p \v 16 E rimá piño najló: \p —Ina'uqué i'imacaño me'etení, marí que necá: Yuhuaná queja necá. Yá'año le'ejepelaji ñacarelana chu cátacajo nacú necá. E nahuá'a ajopana najhuáque'enajlo. \v 17 Nemá najló: “Huapho'ó quehuirí chojé ijló. E'iyonaja uncá arápa'ala. Huataní caja ijló yáleje, ipechu la'acóloje camu'ují raú penaje. E'iyonaja uncá ipechu la'aló camu'ují raú. Uncá caja iyala raú”, que nemacá najló. Ñaqué caja ina'uqué naquiyana me'etení, majopeja aca'acá huamaná. Cayucújne'equena huani icá. \p \v 18 ’Pamineco Juan i'imacá ijló Tupana yucuna. Ri'itajico ra'ajné liyá, ripechu i'imacáloje Tupana nacuja penaje. Uncá caja ri'iraqué nacaje jalá amúra'atacanami. E'iyonaja ricá nacú imá: “Jiñá pechu hua'ateje ricá” que. \v 19 Eyá nucá, ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Ajopana ajñaca na'ajnehuá que caja nojñaca no'ojnehuá. Ñaqué caja nu'uracá nacaje jalá amúra'atacanami. Nunacu imá: “Cahuale'equé ricá, i'iracachi huani caja ricá. Uncá ina'uquélaruna huáque'ehue caja ricá”, que imacá nunacu. “Liñeru ña'ajeño ne'emacánajlo huáque'ehue caja ricá”, que imacá nunacu. Marí que aca'acá huamaná. E'iyonaja iná hue'epí nacaje Tupana la'acare, jácho'oro palá. \s1 Jesús aca'acá ina'uqué uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá yucuna marí: \r (Lc 10.13-15) \p \v 20 Jesús la'aqueri cajrú nacaje, uncá meño'ojó ina'uqué la'alare caje. Cajrú pajimila ehuá rila'aqué ricá. E'iyonaja uncá napajno'otala napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá Tupana ejo. Raú raca'á pajimila eruna maná, amaño rila'acá richaje íqui'ica nacaje, uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. Marí que rimacá nanacu: \p \v 21 —Chapú huani ri'imajica pajimila Corazín erúnajlo. Chapú huani caja ri'imajica pajimila Betsaida erúnajlo. Cajrú huani nula'acá Tupana Pechu aú nacaje rehuá i'imacá, uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. E'iyonaja uncá nema'alá no'opiyá. Uncá napala'atala napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá. Ñaqué caja Tupana la'aquela pajimila Tiro e, pajimila Sidón e i'imacá, napajno'otajla napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá Tupana ejo. Na'ájla nanacuhuá cotari caje na'arumacá penaje. Naca'ájla caja nachó siyá pa'ilá, ina'uqué hue'epícaloje caja napajno'otaca napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá Tupana ejo raú penaje. \v 22 Tupana huajájica pu'uhuaré la'ajeño, namanaicho la'ajeño huacajé, rihuajájica cajrú Corazín eruna, Betsaida eruna, quele. Cajrú rihuajájica pajimila Tiro erúnami chuna, Sidón erúnami chuna, quele, chapú la'ajeño ne'emacale. Richaje huani rihuajájica Corazín eruna, Betsaida eruna, quele. \v 23 Eyá pajimila Capernaum e i'imacaño i'imaño piño marí que: Napechu i'imá nanacuhuá: “Je'echú chu i'imajícaño penájena huecá” que. E'iyonaja uncá ñaqué calé najló ri'imajica. Cahuacaje naca'ajé necá, nacapichácoloje penaje. Cajrú nula'acá Tupana Pechu aú nacaje rehuá i'imacá, uncá meño'ojó ina'uqué la'alare caje. Tupana la'aquela ñaqué caja pajimila Sodoma ehuá, ejo'ocaja pajimila i'imacajla rehuá me'etení. \v 24 Tupana huajájica pu'uhuaré la'ajeño huacajé, pajimila Sodoma erúnami chuna chaje huani rihuajájica Capernaum eruna —que Jesús quemacá najló. \s1 Jesús pura'acó Tupana hua'até yucuna marí: \r (Lc 10.21-22) \p \v 25 Marí que Jesús pura'acó Tupana hua'até i'imacá: \p —Nora'apá, eja'ahuá, je'echú, caje Mináricana picá. Palá pila'acá nucá, pila'acale ina'uqué naquiyana palá. Yuhuaná pechu, queja péchuruna necá. Pila'acale napechu palá, nahue'epí quehuácaje puráca'aloji numacare nacojé. Eyá cajrú jehuíña'acañojlo, capéchurunajlo me'echuje jo'ó ricá. \v 26 Nora'apá, caja queja pihuátaca najló ricá —que rimacá Tupánajlo. \p \v 27 E rimá piño rema'ajéñojlo: \p —Nora'apá quemari nojló piyuqueja puráca'aloji nacú. Uncá na i'imalá hue'epiri na huánica nucá Tupana I'irí. Nora'apá, ricaja calé hue'epiri naca nucá. Uncá caja na i'imalá hue'epiri na huánica Nora'apá. Nucá, Ri'irija calé hue'epiri naca ricá. Nucaja calé i'imari nuhuátacarenajlo riyucuna, nahue'epícaloje naca ricá penaje. \v 28 Icó ihuátaca nacaje la'acana, ri'imacáloje palá Tupana nacú penaje. Laca'apheji ijló ricá. Caja aya'ó rinacu. Ijló numá: Iyurí ichó nojló, nu'umacáloje iñaté a'ajeri penaje, ihuatána'acaloje laca'apheji liyá raú penaje. \v 29 Ila'á nujhua'até nacaje nuhuacára'aca icá que. Jehuíña'o caja nupuráca'alo nacú nuliyá. Uncá yurí calé nucá. Uncá caja nula'alá nocó hue'epiri que huani ijló. Marí caje aú palá ipechu i'imajica. \v 30 Nacaje nuhuátacare ila'acá nujhua'até, uncá laca'apheji calé ricá. Uncá caja aya'alajo rinacu. \c 12 \s1 Jesús ja'apiyatéjena chíra'aca huejapa trigo naquiyana huatána'acaje huacajé yucuna marí: \r (Mr 2.23-28; Lc 6.1-5) \p \v 1 Huatána'acaje huacajé Jesús ja'apari ají que iñe'epú chuhuá ra'apiyatéjena hua'até. Iñe'epú ja'apari ajopana mená e'iyohuá. Re'iyá cajrú trigo i'imacá. Quehuí me'epejí i'imacá ra'apiyatéjenajlo. Aú nachira'acó nacú najña'á huejapa trigo naquiyana. Natojro'ó nacápojo ricá, najñácaloje penaje. \v 2 Fariséona naquiyana amaca aú nachíra'aca trigo naquiyana nemá Jesusjlo: \p —Piyacá'o. Chuhuajá huatána'acaje huacajé. E'iyonaja ajona pa'apiyatéjena sapaño. Uncá nala'alá Moisesmi chu puráca'alomi quemacá que. \p \v 3 E Jesús quemari najló: \p —Icá hue'epiño méqueca Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá Davidmi chu nacú. Quehuí rijló me'epejí i'imacá. Ñaqué caja me'epejí i'imacá quehuí rijhua'até chira'acáñojlo. \v 4 A'acuhuaná namujlúca'a Tupana ñacaré chojé. Najñá pan, Tupánajlo a'acanami ri'imacá. Najñá ricá, uncá nayurila ajopana ajñaca ricá. E'iyonaja najñá ricá. Necaja calé, sacerdótena, ajñaño ricá. \v 5 Ihue'epí caja méqueca Tupana puráca'alo, Moisesmi chu lana'acare, quemacá sacerdótena nacú. Rimá nanacu: “Uncá nahuatána'alaje huatána'acaje huacajé. Rihuacajé nala'á nasápaca'ala Tupana ñacaré chu. E'iyonaja calé uncá nala'alá pu'uhuaré raú”, que rimacá nanacu. \v 6 Ñaquele numá ijló: Re apú maare, Tupana ñacaré chaje ricá. \v 7 Marí que piño Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá: “Icá a'añó nojló pirajina nenócarena pu'uhuaré ila'acare chaya. Richaje huani ila'acá nuhuátacare caje, ina'uqué mu'ují hue'epícana aú”, que Tupana quemacá i'imacá. Uncá caja ihue'epila meque quemacánaca ricá. Ihue'epíquela meque quemacánaca ricá, uncá imalajla ajopana nacú majopeja: “Pu'uhuaré la'ajeño necá” que. Uncá la'alaño pu'uhuaré, necá nacú imá marí que. \v 8 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Tupana quemari nunacu, numacáloje méqueca iná la'acá huatána'acaje huacajé penaje —que Jesús quemacá fariséona naquiyánajlo. \s1 Jesús lamá'ataca caja yáte'ela a'amitacó rijló yucuna marí: \r (Mr 3.1-6; Lc 6.6-11) \p \v 9 E caja Jesús i'ijnari ají que a'ajná ño'ojó nahuacáca'alo ñacarelana chojé. \v 10 Re caja pajluhuaja ina'uqué i'imari najhua'até. Caja riyáte'ela a'amitaró rijló i'imacá. Re caja ajopana i'imaño. Nahuata Jesús nacú quemacana: “Pu'uhuaré la'ajeri ricá” que. Ñaquele nemá rijló: \p —Chuhuajá huatána'acaje huacajé. ¿E palani ca'ajná, uncá ca'ajná, riyáte'ela lamá'atacana chuhuajá huatána'acaje huacajé? ¿Meque chi Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu? —que nemacá Jesusjlo. \p \v 11 Jesús quemari najló: \p —Pajluhuaja ipirá ohueja i'imaquela, ja'arojla ulahuí juniphuni chojé huatána'acaje huacajé. Icá jácho'otajla ricá richiyá rihuacajé. \v 12 Ohueja chaje íqui'ica iná huátaca ina'uqué. Aú iná la'á palá necá huatána'acaje huacajé hua'ató —que rimacá najló. \p \v 13 E rimá yáte'ela a'amitarojlo: \p —Piya'atá nojló piyáte'ela. \p Riya'ataca rijló ricá aú ja ripala'ó. Palá riyurico raú, apojó pitari riyáte'ela que caja. \p \v 14 Marí que rila'acale ricá huatána'acaje huacajé, fariséona hue'epiño rinacu uncá ina'uquélari que. E caja nácho'o nahuacáca'alo ñacarelana chiyá, napura'acóloje ajopana hua'até Jesús nócana nacú penaje. \s1 Nacaje Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu quemacá Jesús nacú júpimi que yucuna marí: \p \v 15 Jesús hue'epiri napura'acó rinócana nacú. Aú calé ri'ijná reyá. Cajrú ina'uqué i'ijnaño rijhua'até. Natámina ritejmo'óta piyuque. \v 16 Rimá najló nemacá piyá ajopánajlo na huánica ri'imacá. \v 17 Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu, Isaíasmi chu, i'imari riyucuna jupejé i'imacá. Rimacá que rila'acá rehuá i'imacá. Ri'imá Jesús yucuna uncá chiyó riphá eja'ahuá nacojé. Marí que Tupana quemacá rinacu: \q1 \v 18 Nojló nacaje la'ajeri ricá. \q1 Ajopana e'iyayá nu'uhuapá nujluhua ri'imacá. \q1 Iqui'ija nuhuátacare ricá. \q1 Pu'ují nupechu i'imacare nacú ricá. \q1 Rijló no'ojé Nupechu. \q1 Palá nula'acare ina'uqué nacú, ricá yucuna ri'imajé najló. \q1 Ajopana jema'ajeño caja riyucuna, uncá judíona naquiyana calé necá. \q1 \v 19 Uncá raca'ácalajo ajopana hua'até. \q1 Uncá caja rahuíyo'olaje ina'uquejlo. \q1 Uncá mejrí calé ripuráca'alo i'imajica. \q1 \v 20 Ra'ajé chapú caje yajhué amájeño ñaté. \q1 Ra'ajé caja ujhuí péchuruna ñaté. \q1 Marí que rila'ajica, palá la'ajeño huacára'ajeri ri'imajica ejená. \q1 Ejomi uncá pu'uhuaré la'acana i'imalaje. \q1 Ejéchami palá ina'uqué i'imajica pajhua'atéchaca reyá a'ajná ño'ojó. \q1 \v 21 Piyuque ina'uqué eja'ahuá chu i'imajícaño pechu i'imajé caphí richojé, que Isaíasmi chu lana'acá riyucuna jupejé i'imacá. \s1 Nanaquiyana quemaño Jesús nacú: “Jiñá pechu hua'ateje ricá.” Riyucuna marí: \r (Mr 3.20-30; Lc 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Nahuá'a pajluhuaja ina'uqué Jesús ejo. Mejlurú huani ri'imacá. Uncá caja ripura'aló. Jiñá pechu i'imari caja re'iyá. Nahuá'a ricá Jesús ejo. E Jesús lamá'atari ricá. Ejéchami ripura'acó palá. Ramá caja reyá a'ajná ño'ojó. \v 23 Ramájeño pechu i'imá: “¡Meque piyuque huani rila'acá!” Nemá pajlocaca: \p —¿Ricá chi quele jupichúnami quemacare nacú, huaícha majó ina'uqué i'imatájeri penaje? \p \v 24 Fariséona jema'añó nemacá ilé que. Aú nemá najló: \p —Beelzebú, jiñana huacára'ajeri pechu aú rica'á jiñana pechu ina'uqué e'iyayá. \p \v 25 Jesús hue'epiri méqueca napechu i'imacá rinacu. E rimá najló: \p —Ajopana ina'uqué huacára'ajeri hua'atéjena nócaquelo pajhua'atéchaca, nacapichátajla pecohuácaca raú. Ñaqué caja iná ejena nóquelo pajhua'atéchaca, nacapichátajla pecohuácaca raú. \v 26 Ñaqué caja ricá Satanás, Jiñá Chi'ináricanajlo. Jiñana pechu rijhua'atéjena. Rica'aquela necá ina'uqué e'iyayá, rila'ájla chapú ricó. Uncá meque rila'alajla rejomi, uncale rijhua'atéjena i'imalajla raú. \v 27 Icá calé quemaño nunacu: “Beelzebú, jiñana huacára'ajeri pechu aú rica'á jiñana pechu ina'uqué e'iyayá”. Eta, ja'apiyatéjena ca'añó caja jiñana pechu ina'uqué e'iyayá. ¿Ñaqué caja chi imacá nanacu? Necá hue'epiño uncá paala ipechu. \v 28 Nucá ca'arí jiñana pechu ina'uqué e'iyayá Tupana Pechu aú. Aú iná hue'epí caja Tupana queño'ocá ina'uqué naquiyana huacára'ajeri i'imacana. \p \v 29 E Jesús i'imari yucu najló, nahue'epícaloje raú richá'ataca Jiñá Chi'ináricana penaje ri'imá najló yucu marí que: \p —Uncá na calé mujlúca'ari catejmuni ina'uqué ñacaré chojé rinane ña'ajé riliyá. Apú richaje catejmuca ipháquela rinacu, ricá jepo'otárijla ricá. Quéchami rijña'atácajla rinane riliyá —que Jesús i'imacá yucu najló. \p \v 30 Rimá piño najló: \p —Uncachu ina'uqué naquiyana huátalaño nucá, chapú napechu nunacu. Uncachu nala'alá ina'uqué palá nujhua'até, napajno'otá napechu Tupana liyá apojó. \v 31 Tupana amaro ina'uqué chaje piyuqueja pu'uhuaré nala'acare liyá, namanaicho nala'acare liyá hua'ató. Pu'uhuaré nemacare nacú liyá hua'ató ramó nachaje. Eyá pu'uhuaré nemacare Tupana Pechu nacú, ricaja calé uncá ramalo nachaje riliyá. \v 32 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Pu'uhuaré ina'uqué quemacare nunacu, Tupana amárojla nachaje, pu'uhuaré nemacare liyá. Eyá pu'uhuaré nemacare Tupana Pechu nacú, uncá Tupana amálajo nachaje riliyá. Ñaqué ricá me'etení. Ñaqué caja ri'imajica reyá a'ajná ño'ojó i'imajícañojlo. \s1 Iná hue'epí ina'uqué nacojé mecajenaca necá nacaje nemacare nacú aú, nacaje nala'acare aú hua'ató. Riyucuna marí: \r (Lc 6.43-45) \p \v 33 Palani inarí a'ahuaná arúca'ari palani richa. Pu'uhuareni inarí a'ahuaná arúca'ari pu'uhuareni caja richa. Richa aú iná hue'epí a'ahuaná nacojé, palani ricá, pu'uhuareni ca'ajná ricá. Ñaqué caja ina'uqué. \v 34 Pu'uhuaré péchuruna icá. Ñaqué i'imacale uncá meño'ojó imalá palá nacaje nacú. Iná pechu que caja iná quemacá nacaje nacú. \v 35 Palá péchuri quemari palá nacaje nacú. Ripechu locópa'alaja rimá nacaje nacú palá. Eyá pu'uhuaré péchuri quemari pu'uhuaré nacaje nacú. \v 36 Pa. Tupana quemájeri ina'uqué nacú mecajenaca necá. Rihuacajé rihuajájica pu'uhuaré pura'ajeño. Piyuqueja pu'uhuaré caje nemacare nacú chona rihuajaje necá. \v 37 Iná puráca'alo aú Tupana quemájeri iná nacú mecajeca iná. Uncá pu'uhuaré pura'ajero calé iná i'imajica ee, iná i'imajó rihuajájica iná liyá. Pu'uhuaré pura'ajero iná i'imajica ee, rihuajaje iná. \s1 Uncá ina'uquélaruna quemaño Jesusjlo, rila'acáloje nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare penaje. Riyucuna marí: \r (Mr 8.12; Lc 11.29-32) \p \v 38 E caja fariséona naquiyana, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño naquiyana quele quemaño marí que Jesusjlo: \p —Pila'á huajló nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare, huahue'epichi picá raú. \p \v 39 Jesús quemari najló: \p —Uncá ina'uquélaruna, uncá huátalaño Tupana, cajena quemaño nojló, nula'acáloje nacaje uncá meño'ojó iná la'alare penaje. Tupana la'arí Jonasmi chujlo nacaje júpimi i'imacá. Tupana puráca'alo ja'apátajeri ri'imacá. Rila'acá rijló nacaje i'imacá que caja rila'ajica piño nojló nacaje. Ricá aú ja calé ihue'epeje nucá. Uncá nula'alaje apú nacaje ijló, ihue'epichi nucá raú. \v 40 Jiña cajruni ajmílo'ori Jonasmi chu i'imacá. Rihuó chu ri'imá hueji que cala quetana. Ñaqué caja nu'umajica liri chu hueji que cala quetana. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. \v 41 Jonasmi chu i'imari Tupana yucuna Nínive e i'imacáñomi chúnajlo i'imacá. Aú napajno'otá napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá Tupana ejo. Eyá maare nucá me'etení ijhua'até. Jonasmi chu i'imacá chaje nucá, i'imari ijló Tupana yucuna. E'iyonaja uncá ipajno'otala ipéchuhua pu'uhuaré ila'acare liyá Tupana ejo raú. Rijimaje Nínive e i'imacáñomi chuna quemajeño inacu, Tupana huajácaloje icá penaje. Me'etení i'imacaño nacú nemaje rihuajájica ina'uqué huacajé. \v 42 Júpimi apa'ahuelo i'imayo i'imacá. Cahuacajo te'eréruna i'imacánaru ru'umacá. Rucá i'ijnayo ya'ajnajo Salomonmi chu chaje ripuráca'alo jema'ajé. Hue'epiri huani ri'imacale, ru'ujná rejo i'imacá. Eyá maare nucá me'etení ijhua'até. Salomonmi chu chaje hue'epica nucá. E'iyonaja uncá a'alá inacojó nupuráca'alo. Rijimaje ne'emacánarumi cholo quemajeyo inacu, Tupana huajácaloje icá penaje. Me'etení i'imacaño nacú rumaje rijló, rihuajájica ina'uqué huacajé. \s1 Jesús i'imari najló jiñá pechu pa'acó yucuna, nahue'epícaloje raú ñaquejénaca necá, uncá pachá nahuátala ricá. Marí que Jesús i'imacá najló yucu: \r (Lc 11.24-26) \p \v 43 —Jiñá pechu jácho'ocharo pajluhuaja ina'uqué e'iyayá. E ra'apicha te'erí macajreni nacuhuá. Riculicha rijluhua pucunaji, rihuatána'acaloje richojé penaje. E'iyonaja uncá riphátalacha ricá. \v 44 E rimicha: “Nupa'ajícoja nuñacaremi ejo, ilé ina'uqué nócho'ocaro e'iyayá ejo. Aú ripi'ichó rapumí chuhuá. Rimujlúqui'icha ina'uqué e'iyajé piño. Amíchari palani ri'imichaca. Lamá'ataquejami ri'imichaca rijló. \v 45 Raú ri'ijichá piño ajopana jiñana pechu huá'aje. Iyamá cuhuá'ata quele rihuá'icha rijhuáque'ena penaje. Richaje chapújne'equenaca ne'emichaca. Necá piyuqueja mujlúqui'ichaño ilé ina'uqué e'iyajé, ne'emacáloje rihuacára'ajeño penaje. E caja penaje chapújne'eque huani ilé ina'uqué i'imichaca na'apiyá i'imacana aú. Júpimi ri'imacá chaje huani chapújne'equeca ri'imichaca na'apiyá —que Jesús i'imacá najló yucu. Ejomi rimá najló: \p —Ñaqué caja ri'imajica pu'uhuaré la'acáñojlo, me'etení i'imacáñojlo. Richaje ila'acá pu'uhuaré me'etení, uncale a'alá inacojó Tupana puráca'alo. \s1 Jesús jaló, rijmerémina, quele i'ijnacá Jesús amaje yucuna marí: \r (Mr 3.31-35; Lc 8.19-21) \p \v 46 Pachu Jesús i'imari cajrú ina'uqué hua'até. Yucu ri'imá najló. E Jesús jaló, rijmerémina, quele iphaño rejo. Nahuata Jesús hua'até pura'acano. Huaca'apeja ne'emacá. \v 47 E apú quemari Jesusjlo: \p —Paló, pejena, quele iphíchaño. Huaca'apé necá. Nahuata pijhua'até pura'acano. \p \v 48 Rimá rijló: \p —¿Mecajena chi necá nojena, noló, quele? \p \v 49 Aú riya'atá ra'apiyatéjena chaje. \p —Mariruna nojló noló, nojena que i'imacaño. \v 50 Nora'apá, je'echú chu i'imacare, huátaca que la'acaño, nojena que nojló necá. No'ohué que, no'ohueló que, noló que nojló necá. \c 13 \s1 Nacaje icha ijí ejátajeri yucuna marí: \r (Mr 4.1-9; Lc 8.4-8) \p \v 1 E caja Jesús jácho'oro pají chiyá. Ri'ijná ají que a'ajná ño'ojó Caésa turenaje. Re riyá'o. \v 2 E cajrú ina'uqué jahuacaco rinacojé. Aú rihuitúca'a jita chojé yá'ajo. Ajopana yuriño caesa turená, que'epé nacú. \v 3 E caja rehuíña'ata necá cajrú nacaje nacú. Nacaje yucuna i'imacana nacú rehuíña'ata necá. E ri'imá najló yucu marí que: \p —Pajluhuaja ina'uqué i'ijichari nacaje icha ijí ejátaje. \v 4 Riqui'ichá richa ijí lamá'ataqueja te'erí jimahua. Rejátacana nacuja ri'ijichá. Richa ijí riqui'ichaje naquiyana ja'acharo iñe'epú chojé. E caja cupira'aphana iphíchaño rajmílo'otaje. \v 5 Apú richa ijí riqui'ichaje naquiyana ja'acharo jipa nacojé. Huejápaja te'erí i'imichari rinacu. Quiñaja riphíchaca, huejapa te'erí i'imichácale rinacu. \v 6 Camú moco'ochaca aú rimeríyi'icho, uncale ra'apare i'imalacha. \v 7 Apú richa ijí riqui'ichaje naquiyana, ja'acharo pu'uhuareni jimichi e'iyajé. Pu'uhuareni jimichi iphíchari richa ijí rejáchiyaje hua'até. Pu'uhuareni jimichi tahuá'añachari ricá. Raú rihuajri'ichá re'iyajé. \v 8 Eyá apú richa ijí naquiyana ja'acharo palani te'erí e'iyajé. Ilé iphíchari palá; ritahuá'icho palá; rarúqui'icha palá. Re'iyajé que apú richa ijí rejáchiyaje arúqui'ichari richahuá cien ca'alá. Re'iyajé que apú arúqui'ichari richahuá sesenta ca'alá. Re'iyajé que apú arúqui'ichari richahuá treinta ca'alá. \p Marí que ri'imacá yucu najló. E rimá rema'ajéñojlo: \p \v 9 —Icá que'ejhuirúnajlo numá: A'á inacojó riyucuna. \s1 Jesús quemari ne'iyajénajlo nájeca ri'imacá yucu ina'uquejlo. Riyucuna marí: \r (Mr 4.10-12; Lc 8.9-10) \p \v 10 Caja ri'imá najló yucu. Yámijo ra'apiyatéjena i'ijnaño Jesús ahua'ajé. Nemá rijló: \p —¿Meca penaje pehuíña'ata ina'uqué nacaje nacú, nacaje yucuna i'imacana nacú? \p \v 11 E Jesús quemari najló: \p —Me'echuje ina'uquejlo méqueca Tupana la'acá, ina'uqué naquiyana i'imacáloje rijhua'atéjena penaje. E'iyonaja Tupana la'arí ipechu palá, jema'acáloje penaje. Eyá ajopánajlo me'echuje jo'ó ricá. \v 12 Quehuácaje puráca'aloji nanacojó a'ajeño hue'epéjeño richaje, richaje que rinacojé. Raú cajrú nahue'epíjica rinacojé. Uncá a'alaño nanacojó quehuácaje puráca'aloji, uncá hue'epílaño rinacojé. Ricá ñani nahue'epícare nacojé, capichájero naliyá. \v 13 Nu'umá yucu najló, nohuíña'atacaloje necá Tupana nacú raú penaje. E'iyonaja uncá nahue'epila meque quemacánaca ricá riyucuna jema'acana aú. Uncá caja nahue'epila meque quemacánaca nacaje namácare Aú. \v 14 Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu, Isaíasmi chu i'imari riyucuna i'imacá. Caja queja najló ricá. Marí que rimacá nanacu i'imacá: \q1 Jema'ajé riyucuna. \q1 E'iyonaja uncá ihue'epílaje meque quemacánaca ricá. \q1 Icá amájeño nacaje. \q1 E'iyonaja uncá ihue'epílaje meque quemacánaca nacaje amácare. \q1 \v 15 Marí que ri'imajica najló, nejnúcha'acole ra'apiyá jema'acana nacú. \q1 Uncá riphálaje napechu nacojé palá. \q1 Uncá caja nahue'epílaje meque quemacánaca ricá. \q1 Uncá caja nayurílaje nojló nachó, nulamá'atacaloje napechu penaje, que Tupana quemacá Isaíasmi chujlo i'imacá. \p \v 16 ’Uncá ñaqué calé ijló ricá —que Jesús quemacá najló—. Palani ijló ricá, yucu jema'acare iphácale ipechu nacojé. Icá hue'epiño meque quemacánaca nacaje amácare. \v 17 Jema'á marí: Ñaquejlaca cajrú Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna, palá la'acaño quele, huátacajla nacaje amácana, amaca ricá me'etení que caja. E'iyonaja uncá meño'ojó namala ri'imacá rihuacajé. Ñaquejlaca nahuátacajla nupuráca'alo jema'acana, jema'acá ricá me'etení que caja. E'iyonaja uncá caja meño'ojó nema'alajla ñaqué rihuacajé. \s1 Jesús quemari najló meque quemacánaca nacaje ijí ejátajeri yucuna. \r (Mr 4.13-20; Lc 8.11-15) \p \v 18 ’Jema'á, meque quemacánaca nacaje icha ijí ejátajeri yucuna. \v 19 Tupana yucuna jema'ajeño naquiyana uncá hue'epílaño meque quemacánaca ricá. Nema'á riyucuna. E'iyonaja Satanás, Jiñá Chi'ináricana, ca'arí napechu naquiyá Tupana puráca'alo nema'acare. Richa ijí ja'acó iñe'epú chuhuá que caja najló ricá. \v 20 Eyá richa ijí naquiyana ja'aró jipa nacojé huejápaja te'erí i'imacare nacojé. Mequetánaja calé rijña'acá panacu riphaca ejomi. Ñaqué caja ina'uqué naquiyánajlo ricá. Nema'á Tupana puráca'alo. Pu'ují napechu la'acó raú. \v 21 Mequetánaja calé napechu i'imacá palá rinacu. Nahuátacale Tupana puráca'alo ja'apiyá i'imacana, ajopana ca'ajná la'añó necá chapú. Napura'ó ca'ajná nanacu pu'uhuaré. Namá ca'ajná chapú caje yajhué. Marí caje aú nayurí naliyó ricá, uncale napechu i'imalá caphí najluhua. \v 22 Eyá richa ijí naquiyana ja'aró caja pu'uhuareni jimichi e'iyajé. Riphaca ejomi rihuaja'acá re'iyajé. Uncá rarúca'ala. Ñaqué caja ina'uqué naquiyánajlo ricá. Nema'á Tupana puráca'alo. Naqueño'ó ra'apiyá i'imacana. E'iyonaja cajrú na'acá nanacojó nacaje marí eja'ahuá chu i'imacare. Napechu nacú ri'imá: “Palá hue'emajica cajrú liñeru hua'até, ñó'ope le'ejepelaji caje hua'até”. E'iyonaja uncá ñaqué calé ricá ina'uquejlo. Marí que péchuruna ne'emacale, uncá na'alá nanacojó Tupana puráca'alo, nala'acáloje palá ra'apiyá i'imacana aú penaje. \v 23 Eyá richa ijí naquiyana ja'aró palani te'erí e'iyajé; riphá; ritahuá'o, rarúca'a palá. Ñaqué caja ina'uqué naquiyánajlo ricá. Nema'á Tupana puráca'alo; nahue'epí meque quemacánaca ricá; na'á nanacojó ricá. Raú nala'á palá ra'apiyá i'imacana aú. Richa ijí naquiyana arúca'ari richahuá cien ca'alá que, sesenta ca'alá que, treinta ca'alá que. Ñaqué caja ricá Tupana puráca'alo ja'apiyá i'imacáñojlo. Ne'iyajena la'añó palá huani cajrú. Ra'apejé que ajopana la'acá palá —que Jesús jehuíña'ataca necá rinacu. \s1 Jesús i'imari najló jimichi, trigo, quele yucuna, nahue'epícaloje méqueca ina'uqué i'imacá eja'ahuá chu penaje. Ne'iyajena i'imaño palá la'acaño. Ne'iyajena i'imaño pu'uhuaré la'acaño. Marí caje penaje ri'imá riyucuna marí que najló: \p \v 24 —Ina'uqué naquiyana huacára'ajeri Tupana. Chuhua nu'umajica yucu ijló, ihue'epícaloje rinacojé penaje. Apú ina'uqué i'ijichari trigo ejátaje ri'icacapere e'iyá. E caja riñapáchiya rejátacana. \v 25 Lapí ricamáchiyo. Cháyomi apú i'ijichari ri'icacapere e'iyajé jimichi pu'uhuaré nojé ejátaje. Chapú péchuri rinacu ri'imichaca. Rejáchiya ricá ejomi ripi'ichó. \v 26 E caja trigo tahuá'icho ri'icacapere e'iyá. Ehuá rihuirulá li'ichaco, rarúca'acaloje richiyá penaje. E caja namicha cajrú jimichi re'iyá. Trigo ina que caja rina amácana. \v 27 Marí que rijhua'até sápajeño amíchaca aú ne'ejichá riyucuna quejá'aje paminá liyá. Nemicha rijló: “Palani richa ijí pejátacare re'iyajé i'imacá. Eta, ¿méreyaca pu'uhuareni jimichi iphala cajrú huani re'iyá”, que nemíchaca rijló. \v 28 E paminá quemíchari najló: “Chapú péchuri ta nunacu ejátari re'iyohuá ricá.” E nemicha rijló: “¿E pihuátaca hue'ejnacá rero'otaje”? \v 29 “Uncá” que rimíchaca najló. “Reja ri'imaláreja ñaqué. Apala jero'ó trigo naquiyana rijhua'ató. \v 30 Reja ri'imareja,” que paminá quemacá najló rinacu. “Richá ña'acana iphájica rená chojé huacajé, nuhuacára'aje nujhua'até sápajeño pu'uhuaré nojé jimichi jero'otaje re'iyayá. Ejomi nepo'otaje ricá, nacára'atacaloje ricá penaje. Quéchami najña'ajé trigo icha, nalamá'atacaloje ricá riñacarelana chojé penaje,” que rimacá najló. Caja quetana riyucuna. \s1 Mostaza ijí yucuna marí: \r (Mr 4.30-32; Lc 13.18-19) \p \v 31 Jesús i'imari piño najló yucu marí que: \p —Ina'uqué naquiyana huacára'ajeri Tupana. Rijhua'atéjena huejápaja. Ehuá richaje, richaje que íqui'irunaca rijhua'atéjena i'imajica. Chuhua nu'umajica yucu ijló, ihue'epícaloje méqueca ricá penaje. Mostaza ijí que ricá, ina'uqué ejátacare ne'ecacapere e'iyohuá. \v 32 Capajé nojé huani rijí. E'iyonaja jíma'alami yenuna quetana ritahuá'aco. Ritahuá'aña apú nacaje icha ijí iná ejátacare. Ripana e'iyá cuphira'apana, camejérina cayuphéruna cajena la'añó nañacaró. \s1 Jesús i'imari najló pan amúra'atajona yucuna, nahue'epícaloje raú méqueca ripuráca'alo moto'ojica ina'uqué e'iyohuá penaje. \r (Lc 13.20-21) \p \v 33 Jesús i'imari piño najló apa'amá yucu marí que: \p —Tupana i'imari ina'uqué naquiyana huacára'ajeri. Re rijhua'atéjena huejápaja. Ehuá richaje, richaje que íqui'irunaca ne'emajica. Chuhua nu'umajica apa'amá yucu, ihue'epícaloje rinacojé raú penaje. Inaana quechípa'año pan amúra'atajona harina hua'até. Raú harina anóro'otacanami piyuqueja amúra'ataro. Ñaqué caja Tupana yucuna jema'acó cajrú ina'uqué e'iyohuá, nema'acáloje ra'apiyá penaje, ne'emacáloje rijhua'atéjena raú penaje. \p \v 34 Cajrú Jesús jehuíña'ataca necá nacaje nacú, yucu i'imacana aú. Yucu chuhuaja rimacá najló nacaje nacú. \v 35 Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu quemaqué rinacu que rehuíña'ataca ne'emacá. Marí que rilana'acá riyucuna papera chojé i'imacá: \q1 Yucu chuhuaja numaje najló nacaje nacú. \q1 Nacaje me'echújeja i'imacare ina'uquejlo, ricá yucuna nu'umajé najló. \q1 Me'echuje ri'imacá piyuque ina'uquejlo Tupana queño'ótaca eja'ahuá huacajé eyá maárejecha, que rimacá rinacu. \s1 Jesús quemari najló meque quemacánaca jimichi, trigo, quele yucuna marí: \p \v 36 E caja Jesús i'imari riyucuno ina'uquejlo. E rimujlúca'a pají chojé. E ra'apiyatéjena jahuacaño rahua'ajé. Nemá rijló: \p —Pimá huajló meque quemacánaca jimichi, trigo quele yucuna pi'imichaje huajló. \p \v 37 Jesús quemari najló: \p —Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Palani nacaje icha ijí ejátajeri que caja nucá. Palani nupuráca'alo. \v 38 Ri'icacapere que caja eja'ahuá. Trigo palani que caja Tupana ja'apiyá jema'ajeño. Pu'uhuaré jimichi que caja ina'uqué, Jiñá Chi'ináricana hua'atéjena i'imacaño. \v 39 Jiñá Chi'ináricana que caja chapú péchuri rinacu, ejátari pu'uhuareni jimichi ri'icacapere e'iyajé. Eja'ahuá tajnájico huacajé que caja richa ña'acana iphaca rená chojé. Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, que caja richa ña'ajeño. \v 40 Rimá najló: Richa ña'ajeño i'ijnaño pamineco pu'uhuareni jimichi jahuacátaje, naca'acáloje ricá quera'atani chojé penaje. Ñaqué caja ri'imajica eja'ahuá tajnájico huacajé. \p \v 41-42 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Nucá huacára'ajeri nujhua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, uncá ina'uquélaruna huá'aje. Pu'uhuaré la'acaño, namanaicho la'acaño, ñaqué la'acana aú namata ajopana, quele necá ne'ejnajé huá'aje. Nahuá'aje necá, naca'acáloje necá quera'atani chojé penaje. Re cajrú nahuíyo'ojica. Cajrú caja neyájica. Cajrú caja najma'ajica naí huá camachá, quehuini yajhué namájicale. \v 43 Eyá Tupana huátaca que la'acaño, necá i'imajeño palá huani je'echú chu Nora'apá Tupana hua'até. Icá que'ejhuirúnajlo numá, jema'á numacare nacú —que Jesús quemacá najló. \s1 Nacaje cahuemí nojé apú iphátaca yucuna marí: \p \v 44 Jesús quemari piño najló marí que: \p —Tupana ja'apiyá i'imacana palani huani inajlo. Cahuemí nojé huani nacaje ina'uqué huátacare najluhua que caja ricá. Apú ca'ajná iphátari apú i'icacapere e'iyá nacaje cahuemí nojé huani. Me'echú ri'imacá, sa'aquéjami. Caja ramá ricá. E rapára'ata ricá rapumí chojé piño. Pu'ují huani ripechu i'imacá, riphátacale ricá. E ripa'ó riñacaré ejo. Ra'á ajopánajlo piyuqueja rinane. Ricá aú rácho'ota rijluhua liñeru, rihuarúhua'acaloje ri'icacapere paminá liyá raú penaje. \s1 Cahuemí nojé nacaje yucuna marí: \p \v 45 Jesús i'imari piño apa'amá yucu. Rimá najló: \p —Tupana ja'apiyá i'imacana palani huani inajlo ricá. Nacaje íqui'i iná huátacare inajluhua que ricá inajlo. Apú ca'ajná, le'ejepelaji mináricana, i'ijnari palá nojé le'ejepelaji culácana nacú. \v 46 E caja riphata ca'ajná nacaje rihuátacare, apú nacaje chaje rihuátaca ricá. Palá nojé, cahuemí nojé huani ricá. Raú ra'á piyuqueja rinane. Ricá huemí ra'á rijló liñeru, rihuarúhua'acaloje rijluhua ricá raú penaje. \s1 Nahuenare yucuna marí: \p \v 47 ’Ina'uqué naquiyana huacára'ajeri Tupana. Nahuenare naca'acare junápeje que caja ricá. Naca'á nahuenare junápeje. Raú que'iyapejena jíñana ja'añó richojé. \v 48 Cajrú na'acó nahuenare chojé. Ejéchami nachíra'aca ricá ají que juni turenajo, que'epé nacojé. Re nayá'o. Najña'á ne'iyayá palá nojena jíñana; naca'á nacuhuá'alane chojé necá. Pu'uhuaréruna quehuá nacupá ne'iyayá. \v 49 Ñaqué caja ri'imajica ina'uquejlo eja'ahuá tajnájico huacajé. Tupana hua'atéjena, je'echú chiyájena, i'ijnajeño uncá ina'uquélaruna huá'aje. Pu'uhuaré la'ajeño, namanaicho la'ajeño, quele nahuá'aje ajopana ina'uqué e'iyayá, naca'acáloje necá quera'atani chojé penaje. \v 50 Re cajrú nahuíyo'ojica. Cajrú neyájica. Cajrú najma'ajica naí hua, namájicale quehuini yajhué. \p \v 51 E Jesús quemari najló: \p —¿E ihue'epica meque quemacánaca numíchaje nacú ijló? \p —A'a —que nemacá. \p \v 52 E rimá najló: \p —Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño a'acachu nanacojó nupuráca'alo, nahue'epí palá raú Tupana puráca'alo nacojé jupichumi, meyáleje hua'ató. Nacaje i'imacá pají minajlo que caja najló ricá. Re pají minajlo palá nojé nacaje jupichumi, huajé hua'até. Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, no'opiyá jema'ajeño, hue'epiño jupichumi Tupana puráca'alo nacojé, meyáleje nacojé hua'até. Raú nahue'epí palá Tupana puráca'alo ja'apátacana ajopánajlo. \s1 Jesús i'ijnacá Nazaret ejo yucuna marí: \r (Mr 6.1-6; Lc 4.16-30) \p \v 53 Marí que Jesús i'imacá yucu najló i'imacá. E caja ri'ijná reyá. \v 54 Iphari rite'eré ejo. Re richape piño riqueño'ó nehuíña'atacana Tupana nacú nahuacáca'alo ñacarelana chu. Ripuráca'alo jema'ajeño pechu i'imá: “¡Meque piyuque huani rihue'epílaca nacaje nacojé!” Nemá: \p —¿Mere chi rehuíña'o piyuqueja puráca'aloji nacú? ¿Meque rihue'epica nacaje la'acana, uncá ina'uqué hue'epílare la'acana? \v 55 Ilé mirapehua nacú sápajeri i'irí ricá. María raló. Santiago, José, Simón, Judas, quele e'ehué ricá. \v 56 Maare hue'iyá re'ehuelona ñacaré. Eta, ¿Meque rihue'epica piyuqueja puráca'aloji nacojé? \p \v 57 Namána'apa ri'imacale, chapú nahuó i'imacá richá. Uncá na'alá nanacojó ripuráca'alo. E Jesús quemari najló: \p —Piyuque ina'uqué iphaño Tupana puráca'alo ja'apátajeri ja'apí. Necaja calé rite'eré eruna, rejena, quele uncá iphálaño ra'apí. \p \v 58 Uncá rila'alá cajrú nacaje rehuá, uncá meño'ojó iná la'alare. Uncá pachá napechu i'imalá caphí richojé. \c 14 \s1 Méqueca nenoca Juan bautizar la'ajeri júpimi i'imacá yucuna marí: \r (Mr 6.14-29; Lc 9.7-9) \p \v 1 Caja cajrú huani Jesús yucuna jema'acó rehuá i'imacá. Riyucuna iphari caja nahuacára'ajeri Herodes nacú. Galilea te'eré eruna i'imacana ri'imacá rihuacajé. \v 2 E rimá rahua'á i'imacáñojlo marí que Jesús nacú: \p —Juan bautizar la'ajeri ricá. Caja rimacápo'o. Penájemi ricá. Aú calé rihue'epí piyuque nacaje la'acana, uncá meño'ojó iná la'alare —que rimacá najló Jesús nacú. \p \v 3 Ejo'ocaja Juanmi chu i'imacá huacajé Herodes huacára'ari rica'acana ina'uqué huajáquelana chojé i'imacá. Jepo'oqueja nayurí ricá richu. Marí que rila'acá ricá chapú riyajalo puráca'alo aú. Riyajalo ií i'imari Herodías. Re'ehué, Felipe, yajalo ru'umacá pamineco. \v 4 Rica'á riliyá rucá. Richona Juanmi chu aca'arí Herodes i'imacá. Rimá rijló: \p —Pe'ehué yajalo penájerumi ilerú pi'imá hua'até. Uncá Tupana huátala iná la'acá ilé que —que rimacá rijló i'imacá. \p \v 5 Rijimaje Herodes huátari rinócana. E'iyonaja riquero'ó ina'uqué piyá, palá napechu i'imacale Juan nacú. “Tupana puráca'alo ja'apátajeri ricá,” que napechu i'imacá rinacu. \p \v 6 E caja Herodes iphátari rile'ejé jarechí. Aú caja rila'á fiesta. Cajrú riyucupéra'acarena ina'uqué iphaño rinacu. Aú rihuacára'a riyajalo itu arápa'aca najimaje piyuque. Aú rorápa'a rocó najimaje. Palá huani ri'imacá Herodes nacú. \v 7 E rimá rojló: \p —Piquejá'a nuliyá pihuátacare caje, no'ochí pijló ricá. Tupana hue'epiri quehuaca numacá. \p \v 8 —Je —que rumacá. \p E ru'ujná roló amaje pamineco. \p —Marí que rimíchaca nojló. ¿Meque numájica rijló? \p Aú rumá rojló: \p —Eco pimá rijló, ra'acáloje pijló Juan bautizar la'ajeri huíla'aru pachiya chojé. \p “Je” que. \p E rupa'ó piño ropumí chuhuá rijló quemaje. Rumá rijló: \p —Pa'á nojló Juan bautizar la'ajeri huíla'aru pachiya chojé. \p \v 9 Aú camu'ují huani ripechu la'acó, Herodes pechu la'acó. E'iyonaja uncá meque rila'alá. Caja rimá rojló i'imacá: “No'ojé pijló pihuátacare caje. Tupana hue'epiri quehuaca numacá,” que rimacá rojló i'imacá. Ina'uqué, riyucupéra'acarena, jimaje que rimacá rojló. Ñaqué i'imacale rihuacára'a na'acá rojló ri'imacá. \v 10 Rihuacára'a ne'ejnacá ina'uqué huajáquelana chojé Juanmi chu núru'upi mata'ajé. Namata'á ricá. \v 11 Quéchami nayá'ata rihuíla'arumi pachiya chojé. Ne'ematá rojló ricá. Ejomi ro'ó rolojlo ricá. Raú ruhue'epí caja nenóchaca ricá. Marí que nenoca Juanmi chu i'imacá. \p \v 12 Nenoca ricá ejomi ra'apiyatéjenami i'ijnaño ina'uqué huajáquelana chojé ritami ña'ajé. Najña'á ritami. E nasa'á ricá. Ejomi ne'ejná riyucuna i'imajé Jesúsjlo. \s1 Jesús a'acá cinco mil ina'uquejlo a'ajnejí yucuna marí: \r (Mr 6.30-44; Lc 9.10-17; Jn 6.1-14) \p \v 13 Caja ne'emá Jesusjlo riyucuna. E ri'ijná reyá ra'apiyatéjena hua'até. Necoja ne'ejnacá jita chuhuá a'ajná ño'ojó, ne'emacáloje necoja ajopana ina'uqué liyá penaje. E'iyonaja ajopana hue'epiño meño'ojoca ne'ejnacá. Cajrú pajimila i'imacá rehuá. Re i'imacaño i'ijnaño pe'iyoóhua ají que ne'ejnacá ejo; iphaño natucumá. \v 14 E caja narúca'o. E Jesús jácho'oro jita chiyá; amari cajrú huani ina'uqué. Rihue'epí namu'ují. Ritejmo'óta natámina nahuá'acarena rejo i'imacá. \v 15 Natejmo'ótacana nacú najúhua'a. E ra'apiyatéjena i'ijnaño rahua'ajé; quemaño rijló: \p —Caja huajúhui'ichaca. Uncá nañacaré i'imalá maárohua. Pihuacára'a necá pajimila ejo, nahuarúhua'acaloje a'ajnejí najluhua reyá penaje. \p \v 16 E'iyonaja Jesús quemari najló: \p —Uncá ne'ejnalaje. Icá a'ajeño najló a'ajnejí. \p \v 17 Nemá rijló: \p —Uncá a'ajnejí i'imalá maare, najñácaloje penaje. Pajluhua té'ela ca'alá pan maare, iyajmela jíñana hua'até. Queleja calé maare. \p \v 18 Jesús quemari najló: \p —Iji'ichá ricá majó. \p —Je. \p \v 19 E rihuacára'a ajopana yá'aco jimichi palani e'iyajé. Ejomi rijña'á ricápojo pajluhua té'ela ca'alá pan, iyajmela jíñana hua'até. E riyacá'o ají que je'echú chojé. Rimá Tupánajlo: \p —Palá pili'ichaca huecá marí a'ajnejí aú. \p E ritupa'á pan naquiyana. Riyupa'atá caja jiña naquiyana najló. Ejomi ra'á ra'apiyatéjenajlo ricá, natamáca'atacaloje ina'uquejlo ricá penaje. \v 20-21 Piyuqueja necá ajñaño na'ajnehuá namano'ocá ejé. Cinco mil ca'ajná ne'emacá achiñana, ajñaño na'ajnehuá inaana, yuhuaná hua'até. Uncá nalapa'atala inaana, yuhuaná, quele. Najñaca na'ajnehuá ejomi ra'apiyatéjena huayo'oñó rijlupemí yurícaro. Iyamá iphata ji'imaji nacojé ca'alá cuhuá'ala namano'otá pu'uteno raú. \s1 Jesús ja'apaca juni jimó yucuna marí: \r (Mr 6.45-52; Jn 6.16-21) \p \v 22 E caja Jesús huacára'ari ra'apiyatéjena huitúca'aca jita chojé, nacuhuá'acaloje pa'anajo pitá ritucumá penaje. E caja rihuacára'a ina'uqué pa'acó. \v 23 Caja napa'ó. E caja Jesús i'ijrari yenuri i'ihuátaje, ripura'acóloje Tupana hua'até penaje. Caja calajerúhuaca ne'emacá. Jesús i'imari ricoja. \v 24 Ra'apiyatéjena i'imaño caesa pe'iyó leñacaje nacú. Carená ja'apari ají que najimajo caphí. Caja cajrú juni yoco'ocó. Riyocola ña'arí jita nacojé caphí. \v 25 E caja ehuaja najme'etá. Luhuíchipica ee Jesús i'ijnari nápumi chu. Juni jimó ra'apá. \v 26 Ra'apiyatéjena amaca aú ricá huaíchaca, cajrú naquero'ocó. \p —¡Yee, ilé ina'uqué ñacami ta huaícha! —que nahuíyo'oca. \p \v 27 E Jesús quemari najló: \p —Ipechu i'imá caphí. Iquero'oniyo, Jesús nucá —que rimacá najló. \p \v 28 E Pedro quemari rijló: \p —Picá pi'imajica ee, pihuacára'a no'opaca ñaqué caja juni jimó pijimajo. \p \v 29 —Majó pi'ijná —que rimacá rijló. \p Aú Pedro jácho'oro jita chiyá juni jimaje. Riqueño'ó juni jimó ja'apácana ají que Jesús jimajo. \v 30 Rimá: “¡Meque caphí huani ta carená!” Aú riquero'ó. Hua'ató que caja ra'acó junápeje. Eja rahuíyo'o: \p —Pihue'epí numu'ují. \fig |src="cn01722B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Mateo 14.30" \fig* \p \v 31 Ejéchami Jesús patacá ricá ra'anapitá naquiyá. Rácho'ota junápiya ricá. Rimá rijló: \p —¡Huejapa nochojé péchuri picá! ¿Naje piyuricha caphí nochojé i'imacana? \p \v 32 E caja nahuitúca'a jita chojé. Hua'ató que carená mata'acá. \v 33 E jita chu i'imacaño tára'año ne'erúpachi aú Jesús jimaje. Nemá rijló: \p —Tupana I'irí jo'ó picá. \p \v 34 Caja nacuhuá'a pa'anajo pitá, Genesaret te'eré ejo. \v 35 Ina'uqué amaca aú Jesús na'apata riyucuna apú nacojé, apú nacojé que nate'eré ehuá. Aú caja nahuá'a cajrú natámina ri'imacá ejo. \v 36 Natámina quemaño rijló, riyurícaloje nasápaca ra'arumacá ji'imá nacojé penaje. Piyuqueja rinacu sápajeño tejmo'otaño raú. \c 15 \s1 Na aú ca iná la'acá pu'uhuaré yucuna marí: \r (Mr 7.1-23) \p \v 1 Ajopana iphaño Jesús nacú i'imacá. Fariséona, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele naquiyana ne'emacá. Jerusalén eyájena ne'emacá. Caja nephá rinacu; nemá rijló: \p \v 2 —¿Naje uncá pa'apiyatéjena la'alaño peñahuilánami chuna quemajica que? Uncá nepala nayáte'ela chiyá najñaca na'ajnehuá piyá, peñahuilánami chuna la'ajica que caja. \p \v 3 Jesús quemari najló: \p —Eyá icá yuriño Tupana puráca'alo ja'apiyá i'imacana, ila'acáloje peñahuilánami chuna quemacá que penaje. \v 4 Marí que Tupana quemacá: “Iphá ichi'iná ja'apí”. Pu'uhuaré pura'ajícaño nachi'iná nacú inoje”, que rimacá. \v 5 Eyá me'etení maare nayani quemaño marí que nachi'inajlo: “Uncá meño'ojó no'olá iñaté liñeru aú. Caja no'ó Tupánajlo nuliñérute”, que nemacá najló. \v 6 Majopeja nemacá. Uncá nephala nachi'iná ja'apí raú. E'iyonaja uncá na calé imá najló. Caja majopéjari que ila'acá Tupana puráca'alo ijluhua, ila'acáloje peñahuilánami chuna puráca'alomi quemacá que penaje. \v 7 Pajlácachina huani icá. Icá la'añó icó palá la'ajeño que ina'uquejlo. E'iyonaja uncá ñaqué calé icá. Palá huani Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu, Isaíasmi chu, i'imacá iyucuna júpimi i'imacá. Marí que rilana'acá papera chojé ri'imacá. \q1 \v 8 Marí que Tupana quemacá ina'uqué nacú: \q1 Mariruna ina'uqué pura'añó palá nunacu nanuma chiyaja calé. \q1 E'iyonaja nahuajhué nacú, uncá nahuátala nucá. \q1 \v 9 Uncá na penaje calé nahuacono pajhua'atéchaca nahuacáca'alo ñacarelana chojé, nala'acáloje pu'ují napéchuhua nunacu penaje. \q1 Peñahuilánami chuna puráca'alomi nacuja calé nehuíña'ata ina'uqué. \q1 Tupana puráca'alo que japi ricá nehuíña'ataca necá rinacu, que Tupana quemacá i'imacá. \p \v 10 E Jesús quemari piño ina'uquejlo, ne'ejnacáloje rahua'ajé penaje. E rimá najló: \p —Chuhua jema'á marí meque quemacánaca ricá: \v 11 Iná numá chojé iná a'á a'ajnejí, iná ajñácaloje ricá penaje. Uncá iná la'alá pu'uhuaré raú. Eyá iná numá chiyá iná pura'ó pu'uhuaré. Raú calé iná la'á pu'uhuaré —que rimacá najló. \p \v 12 E Jesús ja'apiyatéjena i'ijnaño Jesús ahua'ajé. Nemá rijló: \p —Ilé pimíchaje nacú jimaje fariséona yúchi'ichaño pichá. ¿E pihue'epica ricá? \p \v 13 Rimá najló: \p —Nora'apá, je'echú chu i'imacare, capichátajeri piyuque ina'uqué uncá i'imalaño rile'ejena. \v 14 Reja ne'emareja ñaqueja. Caja uncá nahue'epila Tupana nacojé. Ñaquejena jehuíña'atajeño necá. Mejluruna que necá. Pajluhuaja mejlurú pacóro'otacachu apú mejlurú, pajñacani na'acó ulahuí chojé rijhua'até. \p \v 15 E Pedro quemari rijló: \p —¿Meque quemacánaca chi a'ajnejí ajñacana pimíchaje nacú? \p \v 16 Jesús quemari rijló: \p —¿Uncá caja chi pihue'epila? \v 17 Iná a'á iná numá chojé a'ajnejí, iná ajñácaloje penaje. Rihuitúca'a iná julá chojé. Caja penaje ra'apá iná e'iyayá. \v 18 Eyá iná numá chiyá iná quemá nacaje nacú, iná pechu nacú ri'imacá que. Pu'uhuaré péchuruna ina'uqué. \v 19 Aú calé nala'á pu'uhuaré napechu locópa'alaja. Pu'uhuaré péchuruna ne'emacale, ina'uqué i'ijnatá napéchuhua pu'uhuareni nacú. Pu'uhuaré péchuruna ne'emacale, nenó ina'uqué. Pu'uhuaré péchuruna ne'emacale, achiñana, inaana quele la'añó namanaicho pajhua'atéchaca. Pu'uhuaré péchuruna ne'emacale, nata'á ajopana liyá nanane. Pu'uhuaré péchuruna ne'emacale, majopeja napajlaca, nachapújra'aco ajopana nacú. \v 20 Marí que la'acana aú ina'uqué la'añó pu'uhuaré, namanaicho hua'até. Uncá iná la'alá pu'uhuaré, uncachu iná a'alá iná nacojó peñahuilánami chuna puráca'alo. Uncachu iná ipala iná yáte'ela chiyá, nemacá que, iná ajñaca iná a'ajnehuá piyá, uncá iná la'alá pu'uhuaré raú —que Jesús jehuíña'ataca necá. \s1 Ajopana te'eré eyájeru pechu i'imacá caphí Jesús chojé yucuna marí: \r (Mr 7.24-30) \p \v 21 E caja Jesús i'ijnari reyá ají que Tiro, Sidón, quele te'eré ejo. \v 22 Re pajluhuájaru i'imayo. Canaan te'eré eyájeru ru'umacá. Ru'ujná Jesús amaje, iphayo rahua'ajé. Jahuíyo'oqueja rumacá rijló: \p —Hue'emacana, Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje picá. Pihue'epí numu'ují. Jiñá pechu nutu e'iyá. Chapú caje yajhué romaca raú —que rumacá rijló. \p \v 23 Uncá Jesús ja'ajipalá rojló. E ra'apiyatéjena i'ijnaño rahua'ajé. Nemá rijló: \p —Pihuacára'a rupa'acó. Huápumi chu ro'opaca, cajrú huani rohuíyo'oca. \p \v 24 E Jesús quemari rojló: \p —Tupana huacára'ari nucá majó Israelmi chu laquénami ñaté a'ajé. Capichájeño necá Tupana liyá. Necaja calé ñaté a'ajeri nucá —que rimacá rojló. \p \v 25 E'iyonaja ru'ujná rijimaje. Rutára'o rijimaje ru'urúpachi aú. Rumá rijló: \p —Hue'emacana, pa'á nuñaté. \p \v 26 Rimá rojló: \p —Uncá paala pan ña'acana Israelmi chu laquénami liyá, iná a'acáloje ricá ajopana te'eré eyájenajlo, yáhuinajlo penaje. (“Yáhuina” que judíona quemaqueño ajopana te'eré eyájena nacú.) \p \v 27 —Que jo'ó, Hue'emacana —que rumacá rijló—, yáhuina ajñaño caja pan mujrumi te'erí e'iyajé ja'acó. \p \v 28 Raú Jesús quemari rojló: \p —¡Meque caphí huani pipechu nochojé! Pihuátaca queja ri'imajica pijló. \p Marí que rimacá rojló a'apona que Jiñá pechu jácho'oco rutu e'iyayá. Raú richuhuaja rutejmo'otaco. \s1 Jesús tejmo'ótaca cajrú natámina yucuna marí: \p \v 29 E caja Jesús i'ijnari reyá. Ra'apá ají que caesa turenó. Galilea caesa ií. E rácho'o yenuri i'ihuata nacú. Re riyá'o. \v 30 Yenuri i'ihuata nacú riyá'aco ejé cajrú ina'uqué iphaca rinacu. Nahuá'a najhua'ató cajrú natámina. Uncá meño'ojó ne'iyajena ja'apálaño palá. Mejluruna ajopana i'imacá. Ajopana piño uncá pura'alaño. Ajopana piño i'imaño apicháca'alona. Que'iyapejé nayaripune i'imacá najló. Marí que yaripune i'imacaño nahuá'a Jesús chaje. Nato'otaque necá ri'imá nacojé, ritejmo'ótacaloje necá penaje. Ritejmo'óta piyuqueja necá que'iyapejé nayaripune liyá. \v 31 Uncá pura'alaño penájenami pura'añó palá. Apicháca'alona i'imacaño penájenami pala'añó palá. Uncá ja'apálaño palá penájenami ja'apaño caja palá. Mejluruna penájenami amaño caja palá. Marí cajé aú napechu i'imá: “¡Meque piyuque huani la'acá ricá!” Palá napura'acó Tupana nacú raú. Tupana, Israelmi chu pechu i'imacare chojé caphí, nacú napura'ó palá. \s1 Jesús a'acá cuatro mil ina'uquejlo a'ajnejí yucuna marí: \r (Mr 8.1-10) \p \v 32 E caja Jesús huá'ari ra'apiyatéjenajlo, ne'ejnacáloje richaje penaje. Rimá najló: \p —Nuhue'epí mariruna ina'uqué mu'ují. Caja hueji que cálicha nujhua'até necá. Caja na'ajné tajícharo. E'iyonaja uncá numalaje najló, napa'acóloje penaje. Apala uncá natejmú i'imalá, napa'acóloje me'epejí hua'até penaje. \p \v 33 E ra'apiyatéjena quemaño rijló: \p —Eta, ¿mere eyá chi huajña'ájla najló a'ajnejí? Iqui'iruna huani necá. Uncá nañacaré i'imalá maárohua. \p \v 34 Rimá najló. \p —¿Me ca'alá pan maare? \p —Iyamá cuhuá'ata ca'alá, huejápaja jíñana le'epé hua'até —que nemacá rijló. \p \v 35 E rihuacára'a nayá'aco te'erí e'iyajé. \p \v 36 Quéchami rijña'acá ricápojo iyamá cuhuá'ata ca'alá pan, jiña hua'até. E rimá Tupánajlo: \p —Palá pili'ichaca huecá marí a'ajnejí aú. \p Quéchami ritupa'ataca pan naquiyana najló. Ra'á ra'apiyatéjenajlo ricá, natamáca'atacaloje ina'uquejlo penaje. \v 37-38 Piyuqueja necá ajñaño rinaquiyana namano'ocá ejé. Cuatro mil achiñana ajñaño na'ajnehuá inaana, yuhuaná quele hua'até. Achiñánaja calé nalapa'atá i'imacá. Uncá nalapa'atala inaana, yuhuaná, quele. Piyuque necá ajñaño na'ajnehuá re. Quéchami nahuacata rijlupemí. Iyamá cuhuá'ata ca'alá cuhuá'ala namano'otá pu'uteno huánija rijlupemí aú. \v 39 Nañapátaca na'ajnehuá ajñacana ejomi Jesús quemari najló napa'acóloje penaje. E rihuítuca'a jita chojé. Ne'ejná ají que Magadán te'eré ejo. \c 16 \s1 Jesús aca'acá fariséona naquiyana, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño naquiyana, quele yucuna marí: \r (Mr 8.11-13; Lc 12.54-56) \p \v 1 Fariséona naquiyana, Saducéona naquiyana, quele necá i'ijnaño Jesús amaje. Nephá rinacu. Nahuata Jesús nacú quemacana: “Uncá Tupana huacára'acare calé ricá.” Aú naculácato rinacu. Nemá rijló, rila'acáloje najló nacaje, Tupánaja calé hue'epícare la'acana. \v 2 E rimá najló: \p —Amácachu querani je'echú jimá lainchu, imá: “Puji'iní ri'imajica muní” que. \v 3 Amácachu lapiyami querani je'echú jimá juni suhuáca'ala hua'até cajrú, imá: “Uncá paala ri'imajica me'etení” que. Icá hue'epiño meque ri'imajica maárohua je'echú jimá amácana aú. Eta, nacaje nula'acare e'iyohuá amácana aú uncá ihue'epila meque quemacánaca ricá. \v 4 Pu'uhuaré la'acaño icá. Uncá huátalaño Tupana icá, quemaño nojló nula'acáloje nacaje, uncá meño'ojó ina'uqué la'alare penaje. Marí aú ja ihue'epeje nucá. Jonasmi chujlo Tupana la'arí nacaje i'imacá. Rijló ri'imacá que caja ri'imajica piño nojló —que rimacá najló. \p Raú ra'apaña necá. \s1 Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo na'acá piyá nanacojó fariséona, saducéona, quele puráca'alo. Riyucuna marí: \r (Mr 8.14-21) \p \v 5 Caja nacuhuá'a caesa pa'anajo pitá. Nephaca penaje ra'apiyatéjena hue'epiño uncá najña'alá pan najhua'ató. \v 6 E caja Jesús quemari najló: \p —Pa. Amá icó fariséona, saducéona, quele le'ejé pan amúra'atajona liyá. \p \v 7 Raú ra'apiyatéjena quemaño pajlocaca necámica que: \p —Marí que rimíchaca huajló, uncá pachá huajña'alacha pan. \p \v 8 Jesús hue'epiri meque napechu i'imacá. E rimá najló: \p —¿Naje imá: “Uncá pan i'imalá huacapi”? ¡Meque huejápaja huani ipechu i'imacá nochojé caphí! \v 9 Uncá jo'ó ihue'epila mecajeca nucá. ¿Uncá chi ihue'epila meque itamáca'ataca pajluhua té'ela ca'alá pan i'imacá, riphácaloje cinco mil ina'uqué nacojé penaje? ¿Me ca'alá cuhuá'ala imano'otá rijlupemí aú? \v 10 ¿Uncá caja chi ihue'epila meque itamáca'ataca iyamá cuhuá'ata ca'alá pan i'imacá, riphácaloje cuatro mil ina'uqué nacojé penaje? ¿Me ca'alá cuhuá'ala imano'otá rijlupemí aú? \v 11 Numíchaca ijló i'imichaca: Pa. Amá icó fariséona, saducéona, quele le'ejé pan amúra'atajona liyá. Uncá nupura'aló pan nacú ilé que quemacana aú. ¿Naje uncá ihue'epílacha ricá? —que rimacá najló. \p \v 12 Marí que rimacá najló aú nahue'epí uncá rimalá najló, namácaloje necó nale'ejé pan amúra'atajona liyá penaje. E'iyonaja rimá najló na'acá piyá nanacojó napuráca'alo, jema'acaro cajrú ina'uqué e'iyohuá. \s1 Pedro hue'epica naca ina'uqué Jesús i'imacá yucuna marí: \r (Mr 8.27-30; Lc 9.18-21) \p \v 13 E caja nephá Cesarea Filipo te'eré nacojé. E Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: \p —Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. ¿Meque ajopana ina'uqué quemacá nunacu? \p \v 14 Nemá rijló: \p —Ne'iyajena quemaño pinacu: “Juan bautizar la'ajeri ricá” que. Ajopana piño quemaño pinacu: “Elías ricá”. Ajopana piño quemaño: “Jeremías ca'ajná ricá”. Ajopana piño quemaño: “Apú Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna naquiyánami ca'ajná ricá”. \p \v 15 Eyá Jesús quemari najló: \p —Eta icá ta, ¿Meque imacá nunacu? \p \v 16 Simón Pedro quemari rijló: \p —Picá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje. Re Tupana. Uncá majopeja calé riyucuna. Re ricá, Ri'irí picá —que rimacá rijló. \p \v 17 —Pedro, Jonás i'irí picá. Palá pihue'epica nucá —que Jesús quemacá—. Uncá ina'uqué liyá calé pihue'epí ricá. Nora'apá, je'echú chu i'imacare, liyá pihue'epí ricá. \v 18 Picá Pedro. Jipa quemacana pií. No'opiyá jema'ajeño i'imajeño picá que caja caphí nochojé. Uncá taca'acaje chá'atalaje no'opiyá jema'ajeño. Matajnaco ne'emajica je'echú chu nujhua'até. \v 19 Je'echú chu i'imacaño huacára'ajeri Tupana. No'ojé pijló rinumaná me'etájona. Nacaje pepo'ocare marí eja'ahuá chu i'imajeri caja jepo'oqueja je'echú chu. Nacaje picaráca'acare marí eja'ahuá chu, i'imajeri caja caráca'aqueja je'echú chu —que rimacá Pédrojlo. \p \v 20 Ejomi rihuacára'a ne'emacá piyá ajopánajlo riyucuna. Uncá rihuátala nemacá ajopánajlo Tupana huacára'aca ricá ina'uqué i'imatájeri penaje. \s1 Jesús i'imacá ritaca'ajica yucuna najló yucuna marí: \r (Mr 8.31–9.1; Lc 9.22-27) \p \v 21 Ricá pumí chiyó Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo meque nala'ajica ricá chapú. Rimá najló: \p —Tupana huacára'ari nucá Jerusalén ejo. Re peñahuilana, sacerdótena, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele la'ajeño nucá chapú. Nenoje nucá. E'iyonaja hueji que cala i'imajemi numacápo'ojo piño —que rimacá najló. \p \v 22 E Pedro huá'ari Jesús apojó quemachi. Raca'á ricá, rimá rijló: \p —Eco Tupana hue'epí pimu'ují. ¡Uncá huani nala'alaje ilé que picá! \p \v 23 Raú Jesús pajno'oró riyámajo. E rimá Pédrojlo: \p —¡Pa'apá nuliyá, Satanás! Nunacu cahuíla'ajeri picá. Uncá Tupana pechu que calé pipechu. Ina'uqué pechu que caja pipechu. \p \v 24 Ejomi rimá piño piyuque ra'apiyatéjenajlo: \p —Marí que ricá ijló, huátaño nujhua'atéjena i'imacana: Nenoje ca'ajná icá, nujhua'atéjena i'imacale jimaje. Ihue'epíniya inacuhuá. Jácho'oniyo caja nujhua'atéjena i'imacana chiyá rijimaje. \v 25 Ina'uqué naquiyana hue'epiño caí nanacuhuá. Uncá nahuátala ajopana la'acá necá chapú. Ñaquele uncá ne'emalá nujhua'atéjena. Marí que i'imacaño capichájeño Tupana liyá. Eyá uncá hue'epílaño caí nanacuhuá, ne'emacáloje nujhua'atéjena penaje, i'imajeño matajnaco je'echú chu. \v 26 Uncá na penaje calé inajlo, iná ña'aquela inajluhua piyuque nacaje marí eja'ahuá chu i'imacare, iná capichácojla Tupana liyá rilanaquiya. Iná capichácochu Tupana liyá, uncá meño'ojó iná a'alá nacaje marí eja'ahuá chu i'imacá, iná capichaco piyá Tupana liyá. \v 27 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Eja'ahuá tajnájico huacajé, nucá huaícha piño majó Nora'apá hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño hua'até. Cajrú mejáma'atani huanacu que nuphájica majó. Rihuacajé no'ojé piyuqueja ina'uquejlo nacaje nala'acare huemí. \v 28 Pa. Re e'iyajena maare, uncá chiyó itaca'á, icá amájeño nucá ina'uqué naquiyana huacára'ajeri. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá —que rimacá najló. \c 17 \s1 Jesús napona apiyácaco najimaje yucuna marí: \r (Mr 9.2-13; Lc 9.28-36) \p \v 1 Marí que rimacá najló i'imacá. E caja pajluhua cuhuá'ata que cala ejomi Jesús jácho'oro ipuré i'ihuátaje. Rihuá'a rijhua'ató Pedro, Santiago, re'ehué Juan, queleja rihuá'a rijhua'ató. Nephá rejo. \v 2 Ejéchami Jesús jimá apiyácaco najimaje. Mejáma'atani, camú camaré que rijimá amaco. Jareni huani, mejáma'atani que huani ra'arumacá amaco rinacojé. \v 3 Rijhua'até namá Moisesmi chu, Elíasmi chu, quele. Najhua'até ripura'ó. \fig |src="CN01728B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Mateo 17.3" \fig* \v 4 Raú Pedro quemari Jesusjlo: \p —Hue'emacana, ¡meque palá huani huecá maare! Pihuátajica ee, huala'ajé hueji quele ca'apejé maare. Pajluhuala huala'ajé pijló, apalá Moisesjlo, apalá Elíasjlo. \p \v 5 Marí que Pedro quemacá. Hua'ató que caja juni suhuáca'ala jareni itaca nachá. Re'iyayá Tupana quemari najló: \p —Marí Nu'urí, íqui'ija nuhuátacare. Palá huani nupechu rinacu. Jema'á ra'apiyá —que rimacá najló. \p \v 6 Marí que rimacá aú ra'apiyatéjena láma'año pajima'aló te'erí e'iyajé. Cajrú huani naquero'ocó. \v 7 E Jesús i'ijnari nahua'ajé. Ritujla'á necá huejápaja riyáte'ela aú. \p —Jácho'o, iquero'oniyo —que rimacá najló. \p \v 8 E nácho'o. Nayacá'o, uncá na namala. Ricaja calé, Jesús, namá. \v 9 E caja nahuitúca'a ipuré naquiyá. E Jesús quemari najló: \p —Pa. I'imaniya huajé amíchaje yucuna ajopánajlo. Numacápo'ojico ejomi i'imajé riyucuna ajopánajlo. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. \p \v 10 E ra'apiyatéjena quemaño rijló: \p —Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño quemaño Elíasmi chu nacú: “Ricá huaícha majó pamineco. Ricá Tupana huacára'ajicare majó ina'uqué i'imatájeri penaje tucumá riphaje”, que nemacá rinacu. ¿Naje chi nemá ilé que? \p \v 11 Rimá najló: \p —Que jo'ó ri'imacá. Ripa'atácaloje piyuque nacaje rapumí chojé penaje riphá majó i'imacá. \v 12 Jema'á marí: Caja Elías iphari majó nutucumá i'imacá. E'iyonaja uncá nahue'epila ricá ri'imacá. Napechu queja nala'acá ricá chapú i'imacá. Nucá piño nala'ajica chapú. Nucá, i'imacá ina'uquéjloje penaje, ña'ajeri chapú caje yajhué panacu —que rimacá najló. \p \v 13 Marí que rimacá aú ra'apiyatéjena hue'epiño rimacá Juan bautizar la'ajérimi chu nacú i'imacá: “Caja Elías iphari majó i'imacá,” que rimacá Juan bautizar la'ajérimi chu nacú i'imacá. \s1 Taca'atácajo nacú pajluhuaja hualijímaca i'imari ritami. Jesús ca'acá jiñá pechu re'iyayá yucuna marí: \r (Mr 9.14-29; Lc 9.37-43) \p \v 14 E caja nephá ina'uqué nacojé. E pajluhuaja nanaquiyana i'ijnari Jesús jimajo. Ritára'o ri'irúpachi aú rijimaje; rimá rijló: \p \v 15 —Pihue'epí nu'urí mu'ují. Apú eyá, apú eyá que ritaca'ataco. Chapú caje yajhué huani ramaca raú. Apú eyá que ra'acó siyá chojé; apú eyá que ra'acó junápeje ca'ajná. \v 16 Majó nuhuá'icha ricá pa'apiyatéjena chaje, natejmo'ótacaloje ricá penaje. Uncá meque nala'alacha ricá —que rimacá rijló. \p \v 17 E Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: \p —¡Meque uncá huani ipechu i'imalá Tupana chojé caphí! Pu'uhuaré la'acaño icá. ¿Me quetana júpica nujña'ajica icá panacu? Ihuá'icha ricá majó —que rimacá najló. \p \v 18 E nahuá'a ricá rijimajo. E Jesús aca'arí jiñá pechu re'iyá i'imacare. Raú rica'á ricá re'iyayá. Aú caja ritejmo'otó. Peyajhueni ri'imacá reyá a'ajná ño'ojó. \v 19 Quéchami ra'apiyatéjena pura'añó Jesús hua'até necámica que. Nemá rijló: \p —¿Naje uncá meño'ojó huaca'alacha re'iyayá jiñá pechu? \p \v 20 Rimá najló: \p —Huejápaja ipechu i'imacale caphí Tupana chojé, uncá ica'alacha re'iyayá ricá. Jema'á marí: Camu'ujuni mostaza ijí. Ñaqué caja huejápaja ipechu i'imaquela Tupana chojé caphí, imajla marí que ipurejlo: “Patató a'ajná ño'ojó” que. Raú ratatojla a'ajná ño'ojó. Ipechu i'imajica ee caphí Tupana chojé, ila'ajé piyuqueja nacaje ñaqué caja. \v 21 Iná ca'acá ilé caje jiñá pechu ina'uqué e'iyayá yámona, iná pura'ó Tupana hua'até, iná i'itaó caja iná a'ajné liyá —que rimacá najló. \s1 Jesús i'imacá ritaca'ajica yucuna najló. \r (Mr 9.30-32; Lc 9.43-45) \p \v 22 E caja Jesús ja'apiyatéjena jahuacaño rijhua'até Galilea te'eré e. Jesús quemari najló: \p —Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. \v 23 Na'ajé nupinánajlo nucá, nenócaloje nucá penaje. Nenoje nucá. E'iyonaja hueji que cala i'imajemi numacápo'ojo piño nopumí chuhuá. \p Marí que rimacá najló aú camu'ují huani napechu la'acó. \s1 Jesús a'acá liñeru Tupana ñacaré chojé penaje yucuna marí: \p \v 24 E caja Jesús iphari rijhua'atéjena hua'até Capernaum ejo. Re ajopana i'ijnaño Pedro chaje. Liñeru naquejá'a ina'uqué liyá Tupana ñacaré chojé penaje. E caja nephá Pedro nacú. Nemá rijló: \p —¿Uncá chi jehuíña'atajeri a'alá liñeru Tupana ñacaré chojé penaje? \p \v 25 —A'a, ra'á ricá —que Pedro quemacá. \p E rimujlúca'a pají chojé. E Jesús quemari rijló: \p —Pedro, ¿Meque pipechu marí nacú? ¿Na liyá chi nahuacára'ajeño, marí eja'ahuá chu i'imacaño, huacára'año liñeru ña'acana? ¿E nahuacára'aca rijña'acana najhua'atéjena liyá ca'ajná, ajopana te'eré eruna liyá ca'ajná? \p \v 26 Pedro quemari rijló: \p —Ajopana te'eré eyájena liyá najña'á ricá. \p Jesús quemari rijló: \p —Que jo'ó ricá. Uncá najhua'atéjena calé a'añó najló liñeru. \v 27 Uncá naje calé no'ó najló liñeru, Tupana hua'ateje nu'umacale. E'iyonaja calé no'ojé najló liñeru, napechu i'imacá piyá chapú nunacu. Ñaquele pi'ijná caesa ejo. Piqui'ichá ana'ajori junápeje. Chíra'ajeri pamineco, pijña'á ricá. Rinuma chu piphátaje liñeru. Naquejá'acare nuliyá, piliyá hua'até huemí locópa'ala ri'imajé. Quéchami pi'ijnajica najló ra'ajé. \p —Je —que rimacá rijló. \c 18 \s1 Nachá'atajeri yucuna marí: \r (Mr 9.33-37; Lc 9.46-48) \p \v 1 Quéchami Jesús ja'apiyatéjena i'ijnaño Jesús ahua'ajé. Nemá rijló: \p —¿Na chá'atari pijhua'atéjena e'iyayá nacaje la'acana aú. \p \v 2 E Jesús huá'ari pajluhuaja yuhuajijlo. Rimá rijló: \p —Majó pi'ijná. \p E riphá nanacu. E rihuá'a ricá ne'iyá pe'iyoyá. \p \v 3 E rimá ra'apiyatéjenajlo: \p —Jema'á marí. Uncá yuhuaná la'alaño necó chá'atajeño que. Uncaja que ipajno'otá ipéchuhua chá'atacaje liyá, uncá i'imalaje nujhua'atéjena. \v 4 Uncá la'alá ricó chá'atajeri que huani, i'imari ajopana nujhua'atéjena chaje. Marí yuhuají pechu i'imacá rinacuhuá, que caja ripechu rinacuhuá. \v 5 Apú ca'ajná huátari marí caje yuhuají, nujhua'ateje ri'imacale. Aú iná hue'epí rihuátaca caja nucá —que rimacá najló. \s1 Chapú huani ri'imajica najló, amátaño pu'uhuaré la'acana aú ajopana yucuna marí: \fig |src="cn01772B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Mateo 18.5" \fig* \r (Mr 9.42-48; Lc 17.1-2) \p \v 6 ’Chapú huani ri'imajica najló, amátaño no'opiyá jema'ajeño pu'uhuaré la'acana aú, namanaicho la'acana aú. Naca'aquela namátajeño junápeje, cajruni jipa jepo'oqueja nanúru'upi nacojé hua'ató, palani ri'imacajla najló. Marí que nala'acana i'imárijla palani, chapú caje yajhué namájicare ijlunami chojé. \p \v 7 ’Uncá huani paala marí eja'ahuá, cajrú nacaje i'imacale richu, ina'uqué la'acáloje pu'uhuaré raú penaje. Caja queja ri'imajica marí eja'ahuá chu. Chapú huani ri'imajica ileruna ina'uquejlo, a'añó ajopánajlo nacaje ca'ajná, la'añó nacaje ca'ajná, ajopana la'acáloje pu'uhuaré, namanaicho raú penaje. \p \v 8 ’Ñaqué i'imacale pila'á ca'ajná pu'uhuaré pila'acare piyáte'ela aú pachá, piyurí piliyó ricá. Pila'á ca'ajná pu'uhuaré meño'ojó pi'ijnacá pachá, piyurí piliyó ricá. Pimata'aquela pinaquiyó piyáte'ela ca'ajná, pi'imá ca'ajná, pica'acáloje ricá a'ajná ño'ojó penaje, palani ri'imacajla pijló. Pila'aquela marí que, pi'ijnacá piyá quera'atani uncá yacálare chojé, palani ri'imacajla pijló. \v 9 Pila'á ca'ajná pu'uhuaré nacaje pamácare pachá, piyurí piliyó ricá. Picahuícha'aquela pijlú majó, pica'acáloje ricá a'ajná ño'ojó que penaje, palani ri'imacajla pijló. Pila'aquela marí que, pi'ijnacá piyá quera'atani uncá yacálare chojé, palani ri'imacajla pijló. \s1 Ohueja capichaco yucuna marí: \r (Lc 15.3-7) \p \v 10 ’Ipechu i'imaniya yuhuaná, no'opiyá jema'ajeño, nacú majopéjaruna que necá. Re nahua'aphena. Tupana hua'atéjena, je'echú chiyájena, necá nahua'aphena. Nora'apá, je'echú chu i'imacare, ahua'á i'imacaño necá. \v 11 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Nu'umatácaloje no'opiyá jema'ajeño capichácajo liyá penaje, nuphá majó i'imacá. \p \v 12 ’Re ca'ajná pajluhuaja ina'uqué. Cien ohuéjana ripirana. Apala pajluhuaja nanaquiyana capicharo ajopana e'iyayá. Paminá amaca aú uncá ri'imalá ajopana hua'até, rimá: “¿Meque ca'ajná rila'acó?” que. Riyurijla ajopana noventa y nueve na'ajnehuá ajñacana nacú yenuri pu'uteni chu. Ra'apáñajla necá, riculácaloje ricá pajluhuaja nanaquiyana capichaco i'imacá penaje. \v 13 Riphátacana aú pu'ují ripechu i'imacá rinacu. Ajopana chaje pu'ují ripechu i'imacá capicharo nacú riphátacana aú. \v 14 Ñaqué caja, Jara'apá, je'echú chu i'imacare. Uncá caja rihuátala yuhuaná, ra'apiyá jema'ajeño naquiyana, capichaco. \s1 Puráca'aloji lamá'atacana yucuna marí: \r (Lc 17.3) \p \v 15 ’Apú la'acachu picá chapú, pipura'ó rijhua'até icámica que. Pimá rijló na aú ca rila'acá picá chapú. Ra'ajica ee pipuráca'alo rinacojó, ri'imajó capichácajo liyá. \v 16 Uncaja que ra'á rinacojé pipuráca'alo, pihuá'a pijhua'ató apú, ajopana iyamá ca'ajná, nema'acáloje méqueca rimacá pijló penaje. Raú ajopana hue'epéjeño caja méqueca rimacare nacú pijló. \v 17 Uncaja que ra'á rinacojó pipuráca'alo ajopana hua'até, pi'imá riyucuna Tupana ja'apiyá jema'ajéñojlo jahuacáca'alo ñacarelana chu. Uncaja que ra'á rinacojó napuráca'alo, ica'á e'iyayó ricá. Ihue'epí caja rinacu uncá jema'alare Tupana ja'apiyá que. Ihue'epí caja rinacu liñeru ña'ajeño ne'emacánajlo naquiyana que. Uncá ina'uqué huátalarena necá. \v 18 Jema'á marí: Ileruna imacárena nacú, ihuajácaloje necá pu'uhuaré nala'acare chona penaje, caja queja Tupana quemacá nanacu ijhua'até. Ileruna amácarona chaje pu'uhuaré nala'acare liyá, ñaqué caja Tupana amaco ijhua'até nachaje. \p \v 19 ’Marí que ricá piño ijló: Iyamá icá ca'ajná, ipechu i'imajé ca'ajná panacojéchaca que nacaje la'acana nacú. Aú ipura'ajó Tupana hua'até pajhua'atéchaca, ra'acáloje iñaté penaje. Nora'apá, je'echú chu i'imacare, a'ajeri ijló nacaje iquejá'ajicare riliyá, panacojéchaca que ipechu i'imajica ee rinacu. \v 20 Iyamá ca'ajná, hueji quele ca'ajná, no'opiyá jema'ajeño jahuacaño, napura'acóloje nujhua'até penaje, nahue'epícaloje nucá penaje. Raú nupechu i'imari caja najhua'até re —que Jesús quemacá najló. \p \v 21 E Pedro i'ijnari Jesús ahua'ajé. Rimá rijló: \p —Huehuíña'atajeri, apú la'acachu iná chapú metú que huani. ¿Meque pe iná amaco richaje? ¿Iyamá cuhuá'ata que pe ejé chi palani? \p \v 22 —Uncá —que Jesús quemacá—. Uncá iná amalo nachaje iyamá cuhuá'ata que pe ejeja. Ñaqueja iná amaco nachaje. \s1 Apú uncá amalo apú chaje yucuna marí: \p \v 23 ’Ñaquele nujhua'atéjena amaño ajopana chaje, chapú nala'acare necá liyá. Chuhua nu'umajica yucu, ihue'epícaloje rinacojé raú penaje. Ne'emacana i'imichari. Rijhua'até sápajeño lehuérichaño rijló cajrú liñeru aú. Ñaquele rihuá'icha namaná, rilamá'atacaloje najhua'até nalehuérichaje rijló penaje. \v 24 Caja rilamá'achiya ne'iyajena hua'até. Eyá apú rijhua'até sápajeri iphíchari rinacu. Cajrú huani, íqui'i huani rilehuérichaca rijló. \v 25 Uncá meque la'ajé ra'aláchajla rijló rilehuérichaje huemí. Aú ricarihuate quemíchari ajopana rijhua'atéjenajlo marí que: “Marí ina'uqué lehuérica nojló cajrú huani. Eco a'á ricá ajopánajlo rihuemí penaje, risápacaloje najhua'até re mahuemiru penaje. Ñaqué caja a'ajica ajopánajlo rinane rihuemí penaje. Ñaqué caja a'ajica riyajalo, riyani quele nahuemí penaje, nasápacaloje najhua'até mahuemiru penaje. Marí caje aú liñeru jácho'orojla rijló, rilehuéricare huemí penaje”, que rimíchaca najló. \v 26 Marí que rimíchaca rinacu aú rijhua'até sápajeri tári'icharo ri'irúpachi aú ricarihuate jimaje. Mahuoja rimíchaca rijló: “Nucarihuate, piyúcha'aniyo nuchá. Quéchamico no'ó pijló rihuemí”. \v 27 Marí caje aú ricarihuate hue'epíchari rimu'ují. Ramó richaje. Rilamá'achiya rijló rilehuérichaje aú rijló. Caja uncá rilehuérilacha rijló reyá a'ajná ño'ojó. \p \v 28 ’Rejéchami ra'apíchaca ricarihuate liyá. Mequetana i'imajemi ripháchiya piño apú. Ricá lehuérichari rijló huejápaja. Ricarihuate hua'até sápajeri caja ri'imichaca. Ramíchaca ricá ee ripachiya ricá rinúru'upi naquiyá camachá. Riqueño'ochá rinúru'upi ajño'ocana; rimicha rijló: “Chuhua pa'ajica nojló piyuque pilehuéricare ta”. \v 29 Eja ritári'icho rijimaje ri'irúpachi aú. Mahuó rimíchaca rijló: “Piyúcha'aniyo nuchá. Quéchami no'ojica pijló rihuemí piyuqueja”. \v 30 “Uncá” que rimíchaca. E ri'ijichá ajopánajlo riyucuna i'imajé, naca'acáloje ricá ina'uqué huajáquelana chojé penaje. Nahuajácaloje ricá, ra'acáloje rijló rilehuéricare huemí penaje. \v 31 Ajopana, ricarihuate hua'até sápajeño, amíchaño meque nali'ichaca ricá. Chapú huani ri'imichaca nanacu. Aú ne'ejichá riyucuna i'imajé nacarihuátejlo. \v 32 Aú ja ricarihuate huá'ichari rimaná. Riphicha rinacu; rimicha rijló: “Meque picá ta nujhua'até sápajeri, uncá huani ina'uquélari ta. Nucá amícharo pichaje. Nulamá'achiya picá pilehuéricare aú. Mahuó pimíchaca aú nojló, nomicho pichaje pilehuéricare nojló chiyá. \v 33 Palánijlaca pihue'epícajla quele lehueri pijló mu'ují, nuhue'epíchaca pimu'ují que caja”, que rimíchaca rijló. \v 34 Iqui'ija huani ricarihuate yúchi'ichaco richá. Aú rihuacári'icha rihuajácana, ra'acá rijló cajrú huani rilehuéricare huemí ejená. Caja quetana riyucuna. \p \v 35 Marí que Jesús i'imacá yucu. Caja penaje rimá: \p —Ñaqué caja Nora'apá, je'echú chu i'imacare, la'ajica necá, uncá amálaño ajopana chaje, chapú nala'acare necá liyá. \c 19 \s1 Jesús jehuíña'atari necá, huá'acajeñomi cupaca piyá naluna. Riyucuna marí: \r (Mr 10.1-12; Lc 16.18) \p \v 1 Caja ri'imá najló yucu. Ejomi ri'ijná Galilea te'eré eyá ají que Judea te'eré ejo. Juni Jordán pa'anajo pitá ejé riphá. \v 2 Cajrú ina'uqué chira'acó rijhua'até. Re ritejmo'óta natámina. \p \v 3 Eyá fariséona naquiyana i'ijnaño Jesús chaje. Nahuata nacaje yucuna quejá'acana riliyá, namácaloje méqueca rimacá najló penaje. Nemacáloje rinacu: “Majopeja ripajlaca” que penaje. E nemá rijló: \p —¿E Tupana yurica iná cupaca iná yajalo, iná huátaca que? \p \v 4 Rimá najló: \p —Tupana puráca'alo lana'aquéjami amácare caja quemari marí que: “Tupana queño'ótaca eja'ahuá huacajé, riqueño'óta caja ina'uqué achiñá, inanaru hua'até”. \v 5 “Ñaquele achiñá anúca'aro richi'iná liyá rihuá'acaco ejomi, ri'imacáloje riyajalo hua'até penaje. Ne'emajé pajhua'atéchaca pajluhua japi necá queja”, que ripuráca'alo lana'aquéjami quemacá. \v 6 Uncá iyamá ina'uqué calé huá'acajeñomi. Pajluhua japi necá queja necá pajhua'atéchaca. Marí que ri'imacale, uncá paala nayurica pecohuácaca. Caja Tupana la'arí necá, ne'emacáloje pajluhua japi necá queja pajhua'atéchaca penaje —que rimacá najló. \p \v 7 E nemá piño rijló: \p —Eta, Moisesmi chu quemari: Iná yurijla iná yajalo, iná a'acachu rojló papera lana'aquéjami. Richu iná quemá na pachaca iná yurica iná yajalo. ¿Na penaje chi rimá ilé que i'imacá? —que nemacá rijló. \p \v 8 Rimá najló: \p —Ijnú huani nema'acá Tupana ja'apiyá rihuacajé, a'acuhuaná nahuata naluna yurícana. Pamineco chiyó uncá ñaqué calé ri'imacá ina'uquejlo. \v 9 Marí que numacá rinacu: Re ca'ajná apú yajalo, uncá rula'alá rumanaicho apú hua'até. Riyurícachu rucá, rihuá'acacoloje apa'ahuelo hua'até rulanaquiya penaje, rila'á rimanaicho raú. Apa'ahuelo hua'até la'acana queja caja ricá Tupánajlo. Apú ca'ajná huá'acaro riyajalo penájerumi hua'até. Ricá caja la'arí caja rimanaicho raú. Apa'ahuelo hua'até la'acana queja caja ricá Tupánajlo, apú yajalo jo'ó ru'umacale rijló —que Jesús quemacá najló. \p \v 10 E caja ra'apiyatéjena quemaño rijló: \p —Marí que ri'imacale, palani ca'ajná uncá iná huá'acalo. \p \v 11 Jesús quemari najló: \p —Uncá piyuque ina'uqué hue'epílaje meque quemacánaca numájicare nacú me'etení. Tupana a'arí ina'uqué naquiyana ñaté, nahue'epícaloje ricá penaje. Necaja calé hue'epiño ricá. \v 12 Re achiñana naquiyana uncá paala necá, nahuá'acacoloje penaje. Ajopana piño i'imaño ñaqué caja, ajopana pachá. Ajopana piño huátaño Tupana huátaca que la'acana hue'epícana natucumó. Aú calé uncá nahuá'acalo. Huátari marí numacare nacú jema'acana no'opiyá, jema'ajeri ricá —que Jesús quemacá najló. \s1 Jesús pura'acó palá yuhuaná nacú yucuna marí: \r (Mr 10.13-16; Lc 18.15-17) \p \v 13 Ajopana huá'año Jesús ejo yuhuaná, rito'otácaloje riyáte'ela nanacojé penaje, ripura'acóloje Tupana hua'até nanacu penaje. E'iyonaja ra'apiyatéjena ahuíyo'oño najló richá, nahuá'aca piyá richaje necá. \v 14 E Jesús quemari najló: \p —Reja yuhuaná i'ijnareja nuchaje. Itániya napu najló. Yuhuaná que i'imacaño i'imaño caja Tupana hua'atéjena. Nahuacára'ajeri ricá. \p \v 15 Rito'otaca riyáte'ela nanacu ejomi ri'ijná reyá. \s1 Cajrú le'ejepelari hualijímaca pura'acó Jesús hua'até yucuna marí: \r (Mr 10.17-31; Lc 18.18-30) \p \v 16 Pajluhuaja hualijímaca i'ijnari Jesús amaje. Rimá rijló: \p —Ina'uqué jehuíña'atajeri picá, palani picá —que rimacá rijló—. ¿Meque nula'acajla, nu'umacáloje matajnaco Tupana hua'até je'echú chu penaje? \p \v 17 Jesús quemari rijló: \p —¿Naje pimá nunacu: “Palani” que? Ricaja calé, Tupana, palani. Uncá palani calé ina'uqué. Pihuátajica ee matajnaco je'echú chu i'imacana, pila'á Tupana puráca'alo quemacá que. \p \v 18 Raú ilé hualijímaca quemari rijló: \p —¿Mecaje chi pimá nacú? \p Jesús quemari rijló: \p —Pinóniya ina'uqué; pila'aniya pimanaicho; pata'aniya; pipajlániya; \v 19 piphá pichi'iná ja'apí; pihuata ajopana ina'uqué pihuátaca picó que caja —que Jesús quemacá rijló. \p \v 20 E rimá rijló: \p —Caja nujyuhuaco noma'á ra'apiyá maáreje cha. ¿Na yurico ejo'ocaja, nula'acáloje penaje? \p \v 21 Jesús quemari rijló: \p —Pihuátajica ee lamára'ataquejami que i'imacana Tupánajlo, pipa'ó piñacaré chojé. Eco pa'atá ajopánajlo pinane piyuqueja rihuemí aú, liñeru i'imacáloje pijló penaje. Quéchami pa'ajica piyuqueja piliñérute camu'ují la'acáñojlo. Marí que la'acana aú nacaje palá nojé i'imajé pijló je'echú chu. Quéchami pipa'ajico piño majó, pi'ijnacáloje nujhua'até no'opiyateje penaje. \p \v 22 Marí que rimacá rijló aú camu'ují huani ripechu la'acó. Uncá ra'alá rinacojó ripuráca'alo, cajrú le'ejepelari ri'imacale. Aú caja ripa'ó. \p \v 23 E Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo: \p —Jema'á marí. Puhuichani huani cajrú le'ejepelárunajlo nachó yurícana Tupánajlo, ri'imacáloje Nahuacára'ajeri penaje. \v 24 Numá piño: Puhuichani caméllonajlo luhuirí aphú chiyá ja'apácana. Richaje puhuichaca cajrú le'ejepelárunajlo nachó yurícana Tupánajlo, ri'imacáloje Nahuacára'ajeri penaje. \p \v 25 Marí que rimacá aú ra'apiyatéjena pechu i'imá: “Uncá huani ca'ajná Tupana i'imatala ina'uqué capichácajo liyá.” E nemá pajlocaca: \p —¿Mecajena ca'ajná Tupana i'imatájeri rijluhua capichácajo liyá? \p \v 26 E Jesús yacá'aro nachaje. Rimá najló: \p —Uncá meño'ojó ina'uqué i'imatala necó capichácajo liyá. Tupánaja calé i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. Ricá hue'epiri piyuqueja nacaje la'acana. \p \v 27 E Pedro quemari rijló: \p —Huahuacára'ajeri, huecá yuriño piyuqueja huanane, hue'ejnacáloje pijhua'até penaje. ¿Meque ri'imajica huajló, marí que huala'acale? \p \v 28 Jesús quemari najló: \p —Jema'á marí: Huajé eja'ahuá i'imajica piño. Rihuacajé nucá i'imajeri piyuque ina'uqué huacára'ajeri. Ina'uquéloje penaje i'imacá nucá. Palá huani nuhuacára'ajica ina'uqué rihuacajé. Icá caja, no'opiyatéjena, huacára'ajeño caja nujhua'até. Re ñáca'ajori nahuacára'ajeñojlo. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ricá. Icá yá'ajeño richu, imacáloje icá'ana nacú mecajenaca necá penaje. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele Israelmi chu laquénami a'ajútayami chuna i'imacá. Necá, icá'ana nacú imaje. \v 29 Eyá marí que i'imacaño ina'uqué naquiyana me'etení, nala'acáloje nuhuacára'aca que penaje, ina'uqué naquiyana i'ijnañáaño nañacaré ca'ajná, nejena ca'ajná, nachi'iná ca'ajná, nate'eré ca'ajná. Nayani caja ñapácaño ca'ajná ne'ejnañáa, nala'acáloje nuhuacára'aca que penaje. Palá huani ri'imajica marí que la'acáñojlo. Ñó'ope caja Tupana a'ajica nañaté. Tupana a'ajeri caja necá, ne'emacáloje matajnaco je'echú chu rijhua'até penaje. \v 30 Re cajrú ina'uqué naquiyana, me'etení i'imacaño, napechu i'imá nanacuhuá: “Ajopana chaje Tupana la'ajeri huecá palá” que. Uncá ñaqué calé ri'imajica najló. Tupana la'ajeri necá ajopana ja'apejé palá. Re cajrú ina'uqué naquiyana me'etení i'imacaño, napechu i'imá nanacuhuá: “Ajopana ja'apejé ca'ajná Tupana la'ajeri huecá palá” que. Uncá ñaqué calé ri'imajica najló. Tupana la'ajeri necá ajopana chaje palá —que Jesús quemacá najló. \c 20 \s1 Jesús i'imari najló apú hua'até sápajeño yucuna, nahue'epícaloje Tupana hua'atéjena nacojé raú penaje. \p \v 1 Jesús quemari najló: \p —Ina'uqué naquiyana huacára'ajeri Tupana. Chuhua nu'umajica yucu ijló, ihue'epícaloje méqueca ricá penaje. Pajluhuaja ina'uqué i'imichari. Cajrú rimena i'imichaca. Re'iyá cajrú cajmú caje i'imichaca, epepí que rina i'imichaca. E lapiyami paminá i'ijichari ina'uqué culaje, nasápacaloje rimena e'iyá penaje. \v 2 E ripháchiya huejápaja. Rimicha najló: “Icá sápajeño numena e'iyá. No'ojé ijló pajluhuata denario isápaca'ala huemí”. “Je” que nemíchaca. E rihuacári'icha necá rimena e'iyajé sapaje. \v 3 Quéchami pe'iyochá camú jácho'oco ee ramicha piño ajopana le'ejepelaji ñacarelana ahua'á. Majopeja ne'emichaca. \v 4 Necajlo rimicha: “I'ijná numena e'iyajé, isápichachi nujhua'até richa ña'acana nacú. Palá no'ojica ijló isápaca'ala huemí”, que rimíchaca najló. “Je” que nemíchaca. E ne'ejichá sapaje. \v 5 Caápu'ucu ri'ijichá piño ina'uqué culaje; amíchari piño ajopana. Ñaqué caja rimíchaca najló. Pe'iyochá camú to'ocó ee ri'ijichá piño; amíchari piño ajopana. Ñaqué caja rimíchaca najló. \v 6 E lainchu, las cinco riji'ichá piño le'ejepelaji ñacarelana ejo. Amíchari piño ajopana. Majopeja ne'emichaca. E rimicha najló: “¿Naje icapicháchiya hue'echú ca'alá, uncale isápalacha?” Nemicha rijló: \v 7 “Uncá na calé a'achari huajló sápacaje”. E rimicha najló: “I'ijná numena e'iyajé, isápichachi nujhua'até”. “Je”. \v 8 E caja najúhui'icha. E paminá quemíchari rijhua'até sápajeño amájerijlo: “Chuhuata pihuá'icha necá majó, pilamá'atachi najló nasápaca'ala, pa'achí najló rihuemí. Ileruna, caja penaje iphíchacañojlo pilamá'ataje nasápaca'ala huemí pamineco. Natucumá iphíchacañojlo pilamá'ataje nasápaca'ala huemí caja penaje”, que rimíchaca rijló. “Je” que rimíchaca. \v 9 E caja nephicha sápajemi. Lainchu, las cinco, iphíchacañojlo ra'achá pajluhuata denario. Pajluhua cala sápacana huemí ejé ra'achá najló rihuemí. \v 10 Ñaqué caja ra'achaca ajopánajlo, ajopánajlo que nasápaca'ala huemí. E'iyonaja necá, lapiyami queño'ochácaño ajopana tucumá sápacana, necá pechu i'imichá: “Richaje japi ra'ajica huajló rihuemí”. E'iyonaja rejeja caja ra'achaca najló rihuemí. \v 11 Raú naqui'ichá paminá maná. \v 12 Nemicha: “Caja penaje iphíchacaño, sápichaño pajluhuaja camú jená quetánaja calé. E'iyonaja ra'achá najló rihuemí rejeja caja. Ra'achaca huajló rihuemí, que caja ra'achaca piño najló rihuemí. Huecá sápichaño ima'á huaca i'imichaca. Ima'aní yajhué huaji'ichá panacu chuhuajá quetana i'imichaca”. \v 13 Paminá jemi'ichari méqueca nemíchaca pajlocaca rinacu. Aú rimicha pajluhuaja nanaquiyánajlo: “Uncá nula'alacha icá chapú. Numicha ijló i'imichaca: ‘No'ojé ijló pajluhuata denario’. Aú imicha: ‘Je’ que. Numíchaca ijló queja nujhua'até sápajeño amájeri a'achaca ijló rihuemí. \v 14 Chuhua pipa'ó ra'achaje pijló hua'até. Rejeja caja nuhuáchiyaca rihuemí a'acana caja penaje iphíchacañojlo. \v 15 Nula'á nuhuátaca que nuliñérute hua'até. Uncá na calé jahuíyo'ori nojló richá. ¿Chapú chi pihuó nuchá mamejajné no'ochaca najló ri'imichaca aú?” que paminá quemíchaca rijló. Caja quetana riyucuna. \p \v 16 Marí que ri'imacá yucu najló. Ejomi rimá najló: \p —Ñaqué caja Tupana la'acá rihuátaca que. Ajopana pechu i'imá ca'ajná nanacuhuá: “Ajopana ja'apejé Tupana la'ajica huecá palá” que. Necá Tupana la'ajeri ajopana chaje palá je'echú chu. Eyá ajopana piño pechu i'imá ca'ajná nanacuhuá: “Ajopana chaje Tupana la'ajica huecá palá” que. Necá Tupana la'ajeri ajopana ja'apejé palá je'echú chu. \s1 Jesús i'imari piño najló ritaca'ajica yucuna: \r (Mr 10.32-34; Lc 18.31-34) \p \v 17 E caja Jesús ja'apari ají que Jerusalén ejo. Rapunana chu rihuá'a ra'apiyatéjena a'ajná ño'ojó quemachi ajopana ina'uqué liyá. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ne'emacá. E rimá najló: \p \v 18 —Chuhua hue'ejichaca Jerusalén ejo. Re na'ajé najló nucá. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Na'ajé nucá nahuacára'ajeñojlo. Sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quélejlo na'ajé nucá, nenócaloje nucá penaje. \v 19 Nenójica nucá yámona na'ajé nucá ajopana te'eré eyájenajlo. Necá la'ajeño namácaja nucá. Naña'ataje nucá. Caja penaje nacúhua'ataje nucá a'ahuaná apiyácacanami nacojé, nutaca'acáloje penaje. Eyá hueji que cala i'imajemi numacápo'ojo piño nopumí chuhuá que rimacá najló rinacuhuá. \s1 Santiago, Juan, quele jaló quejá'aca ruyánijlo nacaje Jesús liyá yucuna marí: \r (Mr 10.35-45) \p \v 20 Ra'apiyatéjena naquiyana i'imaño Santiago, Juan, quele. Nara'apá ií i'imari Zebedeo. E caja naló i'ijnayo Jesús ahua'ajé najhua'até. Rutára'o ru'urúpachi aú rijimaje, ruquejá'acaloje nacaje riliyá penaje. \v 21 E rimá rojló: \p —¿Na pihuata? \p Rumá rijló: \p —Pi'imajica ee piyuque ina'uqué huacára'ajeri huacajé, pa'á nuyani pijhuáque'ena penaje, nayá'acoloje pahua'á penaje. Pajluhuaja ca'añá chojó pitá; apú pajrú chojó pitá. \p \v 22 Jesús quemari rojló ruyánijlo hua'até: \p —Uncá ihue'epila naca iquejá'aca nuliyá. Chapú huani nala'ajica nucá. ¿E ijña'acajla panacu ricá, ñaqué caja nala'aquela icá chapú? \p Nemá rijló: \p —A'a, huajña'acárejla ricá panacu. \p \v 23 Rimá najló: \p —Quehuaca jo'ó. Nala'ajé icá chapú nala'ajica nucá que caja. E'iyonaja uncá nucá calé a'ajeri ina'uqué, nayá'acoloje nohua'á nuca'añane chojó pitá, nupajrune chojó pitá penaje. Tupana a'ajeri necá. Ricaja calé hue'epiri mecajenaca yá'ajeño nohua'á marí que —que rimacá najló. \p \v 24 Ajopana, iyamá té'ela quele, ra'apiyatéjena jema'añó méqueca nemacá rijló. Aú nayúcha'o nachá, Juan, Santiago, quele cha. \v 25 E Jesús quemari najló, nahuacácoloje rahua'ajé penaje. Rimá najló: \p —Caja ihue'epí ajopana te'eré huacára'ajeño nacojé. Najhua'atéjena minaná queja necá najhua'até. Caphí huani nachaje huacára'ajeño huacára'aca najhua'atéjena. \v 26 Eyá ijló uncá ñaqué calé ri'imajica. Ihuata ca'ajná inaquiyana chá'atacana. A'ajeri inaquiyana ñaté, ricá chá'atari e'iyá. \v 27 Ihuata ca'ajná inaquiyana chaje i'imacana. La'arí ricó inaquiyana hua'até sápajeri que, ricá i'imari ajopana chaje. \v 28 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Uncá nuphala majó i'imacá, ina'uqué la'acáloje nojló nacaje penaje. Eyá nula'acáloje ina'uquejlo nacaje penaje, nu'ujná majó i'imacá. No'ojé nocó cajrú ina'uqué chaya penaje, ne'emacóloje capichácajo liyá raú penaje —que Jesús quemacá najló. \s1 Jesús ja'apátaca iyamá mejluruna liyá mejlucaji yucuna marí: \r (Mr 10.46-52; Lc 18.35-43) \p \v 29 Napunana chu na'apá pajimila Jericó e'iyohuá. E caja naqueño'ó re'iyá ja'apácana. Cajrú huani ina'uqué ja'apaño Jesús apumí chuhuá. \v 30 A'ajnare que iñe'epú ahua'á iyamá mejluruna huani yá'año. Ajopana quemaño najló: \p —Jesús ja'apácare chuhuá marí iñe'epú. \p Eja nahuíyo'o. Nemá rijló: \p —Huahuacára'ajeri, ina'uqué i'imatájeri penaje picá. Pihue'epí huamu'ují. \p \v 31 Ajopana aca'añó necá; nemá najló: \p —Imanúma'o ta. \p E'iyonaja richaje huani nahuíyo'oca raú. Nemá rijló: \p —Huahuacára'ajeri, ina'uqué i'imatájeri penaje picá, pihue'epí huamu'ují. \p \v 32 Raú Jesús tajnaro iñe'epú chojé. Rihuá'a najló, ne'ejnacáloje richaje penaje. Nephaca rinacu ee rimá najló: \p —¿Meque ihuátaca nula'acá icá? \p \v 33 Nemá rijló: \p —Huahuacára'ajeri, pa'apata hualiyá mejlucaji, huamachi. \p \v 34 Jesús hue'epiri namu'ují. Aú risapa nejlú nacú. Raú caja namá palá. E caja ne'ejná Jesús hua'até rápumi chu. \c 21 \p \v 1 E caja nephá Jerusalén nacojé. Pajimila Betfagé ejé nephá. Yenuri Olivos ja'apejé ricá pajimila. E Jesús huacára'ari iyamá ra'apiyatéjena cahuaruna cajena huá'aje. \p \v 2 Rimá najló: \p —I'ijná ají ño'ojó pajimila ejo huatucumajo. Re amaje cahuarú caje, a'aqueja mucuri. Ru'urí hua'até rucá. Eco icaráca'a rucá, ihuá'achi rucá ru'urí hua'até majó. \v 3 Nemájica ee ijló: “¿Naje chi icaráca'a rucá?” eco imá nunacu: “Huahuacára'ajeri huátari necá mequetánaja penaje. Quéchami huapa'atájica necá napumí chuhuá” —que Jesús quemacá najló. \p —Je —que nemacá. \p \v 4 Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu quemacá chojé riphá raú. Marí que rilana'acá riyucuna papera chojé i'imacá: \q1 \v 5 Imá pajimila Jerusalén erúnajlo marí que: \q1 Iyacá'o, Ihuacára'ajeri huaícha pajimila e'iyajé majopéjari queja. \q1 Cahuarú caje nacú ra'apá. \q1 Cachini ña'ajeri ricá cahuarú, ra'apá nacú, \m que rilana'acá riyucuna júpimi i'imacá. \p \v 6 E caja ra'apiyatéjena i'ijnaño Jesús quemacá najló que la'ajé. \v 7 Nahuá'a cahuarú caje, ru'urí hua'até Jesús ejo. E nayúma'a na'arumacá naquiyana cahuarú caje huajlé chojé. E caja Jesús jácho'oro rihuajlé chojé yá'ajo. \v 8 Cajrú ina'uqué i'imacá re. Necá caja ayúma'año na'arumacá naquiyana ra'apaca ehuá. Palá napechu i'imacale Jesús nacú, nala'acá marí que. Ajopana piño mata'añó huejirí paná caje, naca'acáloje ricá iñe'epú chojé, palá ramácoloje raú penaje. \v 9 Ritucumá i'ijnacaño jahuíyo'oño cajrú. Ñaqué caja rápumi chu ja'apácaño jahuíyo'oca. Marí que nemacá Jesús nacú: \p —Palani huani ricá. Palani ricá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje. Palánija Tupana —que nahuíyo'oca. \fig |src="CN01782B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Mateo 21.9" \fig* \p \v 10 Marí que Jesús iphaca pajimila Jerusalén e'iyajé. Raú cajrú ina'uqué jahuacaco richaje yacá'ajo. Nemá najló: \p —¿Na chi caji? \p \v 11 —Jesús ricá —que nemacá najló—, Tupana puráca'alo ja'apátajeri ricá. Pajimila Nazaret, Galilea te'erí nacú i'imacare, eyaje ricá —que nemacá najló. \s1 Jesús ja'apaca Tupana ñacaré chujena nacú yucuna marí: \r (Mr 11.15-19; Lc 19.45-48; Jn 2.13-23) \p \v 12 E caja Jesús mujlúca'ari Tupana ñacaré chojé. E ra'apá richujena nacú. Nacaje a'ajeño, nacaje huarúhua'ajeño, quele nacú ra'apá richiyá piyuque. Ripajno'otá liñeru apiyácajeño mesané. Túcu'uchina piracana a'ajeño ñáca'aru ripajno'otá caja. \v 13 E rimá najló: \p —Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemari marí que: “Re nuñacaré, ina'uqué pura'acóloje nujhua'até richu penaje”. Marí que rimacá, e'iyonaja icá apichátaño ricá. Icá a'añó ajopánajlo nacaje richu. Richuhuaja ata'á necá. Ata'ajeño ñacaré que ijló ricá —que rimacá najló. \p \v 14 Tupana ñacaré chu ri'imacá ee, ajopana i'ijnaño Jesús ahua'ajé. Mejluruna ne'iyajena i'imacá. Ajopana nanaquiyana uncá ja'apálaño palá. Re Jesús ja'apátari mejluruna liyá mejlucaji. Rilamá'ata caja uncá ja'apálaño tajné najló. Aú na'apá palá. \v 15 Eyá sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele amaño rila'acá cajrú nacaje uncá meño'ojó ina'uqué la'alare. Nema'á caja yuhuaná jahuíyo'oca Tupana ñacaré chu. Marí que nemacá Jesús nacú: “Palani huani ricá, Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje.” Marí caje aú nayúcha'o. \v 16 E nemá Jesusjlo: \p —¿E pema'acá méqueca nemacá? \p —A'a, noma'acare —que Jesús quemacá—. Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemari marí que: \q1 Yuhuaná, capajáreruna nayani, quele pura'ajeño palá huani Tupana nacú. \p Tupana puráca'alo lana'aquéjami amácare i'imacá, quemari marí que nanacu i'imacá. ¿Uncá chi ihue'epila ricá? —que Jesús quemacá najló. \p \v 17 E ra'apaña necá. Ri'ijná ají que pajimila Betania ejo. Re rajúhua'a; re ricamato. \s1 Jesús yerúca'aca a'ahuaná higuera chaje yucuna marí: \r (Mr 11.12-14, 20-26) \p \v 18 Muní que lapiyami ripa'ó piño Jerusalén ejo. Rapunana chu quehuí rijló me'epejí i'imacá. \v 19 Iñe'epú ahua'á a'ajnare que ramá a'ahuaná higuera. E ri'ijná rejo richa culaje, amari mecharú ri'imacá. Ripanaja calé i'imari rinacu. E Jesús quemari a'ahuanajlo. \p —Caja queja pi'imajica mecharú. \p Aú ja a'ahuaná la'aró cuhuichila que. \v 20 Marí que ra'apiyatéjena amaca aú napechu i'imá: “¡Meque piyuque huani rila'acá!” E nemá Jesusjlo: \p —¿Meque la'ajé chi rili'ichaco cuhuichila quiñaja huani? \p \v 21 Jesús quemari najló: \p —Jema'á marí: Caphí ipechu i'imajica ee Tupana chojé, ila'ajé ñaqué caja, nuli'ichaca a'ahuaná higuera nacú que caja. Uncaja que ipechu i'imá: “Uncá rila'alaje nojló ricá” que, caja queja ri'imajica ijló. Richaje puhuichá nojé ila'ajé nacaje, ipechu i'imajica ee Tupana chojé caphí. Imaje ca'ajná ipurejlo: “Patató, pica'á picó juni jalomi acojé” que. Caja queja ri'imajica ijló. \v 22 Piyuque nacaje iquejá'acare Tupana liyá rijhua'até pura'acano aú, ra'ajé ijló ricá. Ipechu i'imajica ee caphí richojé ra'ajé ijló ricá —que Jesús quemacá najló. \s1 Naquejá'a Jesús liyá riyucuna na puráca'alo aú ca rila'á nacaje. Riyucuna marí: \r (Mr 11.27-33; Lc 20.1-8) \p \v 23 E caja Jesús mujlúca'ari piño Tupana ñacaré chojé. Rehuíña'ata ina'uqué Tupana nacú. E sacerdótena huacára'ajeño, peñahuilana, quele iphaño rinacu. Nemá rijló: \p —¿Na puráca'alo aú chi pila'á nacaje? ¿Na huacára'ari picá rila'ajeri penaje? \p \v 24 Jesús quemari najló: \p —Ñaqué caja nuquejá'ajica iliyá nacaje yucuna. Ja'ajipajica ee nojló, numaje ijló na nuhuacára'ajeri. \v 25 ¿Na puráca'alo aú chi Juanmi chu la'aqueri bautizar ina'uqué, Tupana puráca'alo aú ca'ajná ina'uqué puráca'alo aú ca'ajná? —que rimacá najló. \p Raú napura'ó pajhua'atéchaca necámica que. Nemá pajlocaca: \p —Huemaquela rijló. “Tupana puráca'alo aú” que, rimajla huajló: “¿Naje chi uncá jema'alá ra'apiyá?” que. \v 26 Eyá huemaquela rijló: “Ina'uqué puráca'alo aú” que, mariruna ina'uqué yúcha'ajeñojla huachá raú. Napiyá huaquero'ó. Napechu i'imá Juanmi chu nacú: “Tupana puráca'alo ja'apátajeri ri'imacá” que. Marí que napura'acó pajhua'atéchaca necámica que. \v 27 E nemá Jesúsjlo: \p —Capí. Uncá huahue'epila na puráca'alo aú ca rila'aqué bautizar ina'uqué. \p —Ñaqué uncá caja numalaje ijló na puráca'alo aú ca nula'acá nacaje —que Jesús quemacá najló. \s1 Nema'acáloje Tupana ja'apiyá penaje, Jesús i'imari najló yucu: \p \v 28 Jesús quemari najló marí que: \p —¿Meque ijló marí yucu? Ina'uqué i'imichari. Iyamá riyani i'imichaño. E rimicha apú ri'irijlo: “Nu'urí, pi'ijná chuhua sapaje huamena e'iyajé”. \v 29 “Uncá” que rimíchaca rijló. Júpichami ri'ijnachiya ripéchuhua a'ajná ño'ojó: “¿Naje chi numicha rijló ‘uncá’ que maapami?” Aú ri'ijichá sapaje. \v 30 E rara'apá i'ijichari piño apú ri'irijlo quemaje: “Chuhua pi'ijná sapaje huamena e'iyajé”. “Je” que rimíchaca rijló. E'iyonaja uncá ri'ijnalacha sapaje. \v 31 Marí que Jesús i'imacá najló yucu. Quéchami rimá najló: \p —¿Mecaje chi la'arí rara'apá huátaca que? \p E nemá rijló: \p —Pamineco rihuacára'acare. \p Raú Jesús quemari najló: \p —Jema'á marí: Ñaqué caja uncá ina'uquélaruna, liñeru ña'ajeño nahuacára'ajeñojlo, inaana namanaicho la'ajeño quele chá'ataca icá, nema'acale Tupana puráca'alo ja'apiyá, ne'emacáloje Tupana hua'atéjena raú penaje. \v 32 Juan bautizar la'ajeri jehuíña'atari icá palá la'acana nacú i'imacá. E'iyonaja uncá jema'alá ra'apiyá. Eyá uncá ina'uquélaruna, liñeru ña'ajeño nahuacára'ajeñojlo, inaana namanaicho la'ajeño, quele jema'añó ra'apiyá. Marí que amaca i'imacá. E'iyonaja uncá ipajno'otala ipéchuhua pu'uhuaré ila'acare iliyá Tupana ejo, jema'acáloje ra'apiyá penaje —que rimacá najló. \s1 Jesús i'imari najló yucu, apú hua'até sápajeño yucuna, rehuíña'atacaloje necá chapú ina'uqué la'ajícare ricá nacú penaje. \r (Mr 12.1-12; Lc 20.9-19) \p \v 33 —Jema'á apa'amá yucu. Pajluhuaja ina'uqué ejáchiyari cajmú caje ri'icacapere e'iyá. Jepepí rina i'imichari. Rili'ichá corral rinacu tujlá que rejátacare nacojé. Rili'ichá caja ralá apáca'aruna. Quéchami rili'ichaca rica'apé yenoje, richiyá rihua'aphena amácaloje ricá palá penaje. E caja riyuricha rijhua'até sápajeño naquiyánajlo ri'icacapere, namácaloje rijló ricá penaje. E caja ri'ijichá ajopana te'eré ejo. Ri'ijichaca yámona rimicha najló: “Chuhua nu'ujichaca. Eco amá ricá palá. Cajmú naquiyana no'ojé ijló rihuemí, amaca nojló ricá huemí”, que rimíchaca najló. Je. E ri'ijichá ya'ajnaje. Júpija ri'imichá ya'ajnó. \v 34 E caja richa ña'acana iphíchari rená chojé. Aú rihuacári'icha rijhua'até sápajeño richa ña'acana rijló penaje. \v 35 E ne'ejichá rcaloje rijló ricá penaje. E caja ri'ijichá ajopana te'eré ejo. Ri'ijichaca yámona rimicha najló: “Chuhua nu'ujichaca. Eco amá ricá ejo. Iphíchaño rimena amájeño nacú. Eta rimena amájeño pachíyaño necá. Naña'achiya apú nanaquiyana. Apú nenocha. Apú nanaquiyana cha naqui'ichá jipa. \v 36 E paminá huacári'ichari piño ajopana rijhua'até sápajeño rejo. Ajopana chaje íqui'iruna ne'emichaca, i'ijichaño rejo. Ñaqué caja rimena amájeño li'ichaca necá chapú. \v 37 Aú caja rihuacári'icha ri'irí rejo. Ripechu i'imichá: “Nephaje japi nu'urí ja'apí”. \v 38 E'iyonaja nephicha na'apihuá rijló. Namicha ricá huaíchaca a'ajnare que. E nemicha pajlocaca: “Ilé ri'irí huaícha ta. Rijló rara'apá yuréjeri rimena, ri'imacáloje rijluhua penaje. I'ijná huenóchachi ricá, rimenami yurícoloje huajló penaje”. \v 39 E caja riphicha nanacu. Eta napachiya ricá. Naji'ichá ricá rimena yámojo. Re nenocha ricá. Caja quetana riyucuna. \p \v 40 Marí que Jesús i'imacá yucu najló. E rimá najló: \p —¿Meque ca'ajná paminá la'ajica rimena amájeño, riphájica nanacu huacajé? \p \v 41 Nemá rijló: \p —Rinótajica necá, uncá ina'uquélaruna necá. Uncá rihue'epílaje namu'ují. E riyureje rimena ajopánajlo, ramájeño penaje. A'ajícaño rijló richa rijluhua penaje riphájica rená chojé huacajé, cajena ra'ajé rimena amájeño penaje. \p \v 42 Jesús quemari najló: \p —Caja ihue'epí méqueca Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá. Marí que rimacá nunacu: \q1 Pajluhuaja ina'uqué i'imajeri. \q1 Ne'iyajena quemájeño rinacu: “Uncá ina'uquélari ricá” que. \q1 E'iyonaja ricá i'imajeri ajopana chaje. \q1 Marí penaje Tupana a'ajeri ricá. \q1 Palá huani nacaje Tupana la'acare, que ripuráca'alo lana'aquéjami quemacá. \p \v 43 ’Ijló numá. Tupana jácho'otajeri icá rijhua'atéjena i'imacana chiyá. Ra'ajé piño ajopana ina'uqué rijhua'atéjena penaje apumí chojé. Ileruna la'ajeño rihuátaca que. \v 44 Uncá jema'alaño no'opiyá, capichájeño Tupana liyá. Chapú huani ri'imajica najló. Uncá huátalaño nucá, amájeño chapú caje yajhué nupuráca'alo aú. \p \v 45 Marí que Jesús quemacá najló i'imacá. Sacerdótena huacára'ajeño, fariséona, quele jema'añó ripuráca'alo i'imacá. Yucu ri'imá najló. E'iyonaja nahue'epí rimacá nanacu raú meque la'ajéñoca necá. \v 46 Ñaquele nahuata rijña'acana, nahuajácaloje ricá penaje. E'iyonaja calé naquero'ó ina'uqué piyá. Palá ajopana pechu i'imacá rinacu. “Tupana puráca'alo ja'apátajeri japi ricá,” que napechu i'imacá Jesús nacú. \c 22 \s1 Jesús i'imari najló yucu, fiesta ne'emacana la'acá yucuna, rehuíña'atacaloje necá Tupana nacú raú penaje. \r (Lc 14.15-24) \p \v 1 Jesús jehuíña'atari piño necá. Yucu ri'imá najló. Rimá najló: \p \v 2 —Chuhua nu'umajica yucu ijló, ihue'epícaloje mecajenaca ina'uqué naquiyana i'imajeño Tupana hua'até je'echú chu penaje. Pajluhua ina'uqué i'imichari. Ne'emacana ri'imichaca. Ri'irí huá'acaco huacajé rili'ichá fiesta. \v 3 E caja rihuacári'icha rijhua'até sápajeño riyucupéra'acarena huá'aje. Aú ne'ejichá nahuá'aje. E'iyonaja uncá nahuátalacha fiesta ja'apátacana rijhua'até. Aú napi'ichó riyucuna i'imajé rijló. \v 4 Quéchami rihuacári'ichaca piño ajopana rijhua'até sápajeño naquiyana riyucupéra'acarena huá'aje. Rimicha najló: “Marí que imájica najló nunacu: Caja moto'oqueja a'ajnejí. Caja nonó jema piracana pitacaño naquiyana, huajñácaloje ri'ími penaje. Nu'urí huá'acajero. Caja re huani nacaje lamá'ataqueja ripé me'etení. Chuhua i'ijná fiesta ja'apátaje nujhua'até, que imájica najló”. “Je” que nemíchaca. E ne'ejichá najló quemaje. \v 5 E'iyonaja uncá na'alacha napuráca'alo nanacojó. Apú nanaquiyana i'ijichari rimena e'iyajé sápaje. Apú i'imichari le'ejepelaji a'ajé. \v 6 Ajopana nanaquiyana li'ichaño chapú ne'emacana hua'até sápajeño. Nenocha naquiyana. \v 7 Marí caja aú ne'emacana yúchi'icharo cajrú. Aú rihuacári'icha rile'ejena surárana nacapichátacana, nótaño rijhua'até sápajeñomi chuna i'imacá. Rihuacári'icha caja nacára'ataca pajimila nañacaré i'imacare e'iyá. \v 8 Marí que nali'ichaca. E caja rimicha rijhua'até sápajeñojlo: “Chuhua nu'urí huá'acajico. Caja lamá'ataqueja ripé piyuque nacaje. Uncá ina'uquélaruna necá, nuyucupéra'acarena pamineco i'imacá. \v 9 Ñaquele chuhua majopeja i'ijnacá iñe'epú chuhuá pajimila e'iyohuá, imíchachi ina'uquejlo, iphátajicarenajlo, ne'ejnacáloje majó fiesta ja'apátaje nujhua'até penaje”, que rimíchaca najló. \v 10 Aú ne'ejichá pajimila e'iyohuá, apú iñe'epú chuhuá, apú iñe'epú chuhuá que ina'uqué huá'aje. Aú nahuacáchiya necá palájne'equena, chapújne'equena hua'até ne'emacana ñacaré chojé. Caja namano'ochiya ucapú, najñácare chu na'ajnehuá. \p \v 11 ’Ehuá ne'emacana iphíchaca namaje. Amíchari apú i'imichaca najhua'até. Pu'uhuareni ra'arumacá i'imichaca. \v 12 E ne'emacana quemíchari rijló: “¿Meque pimujlúqui'ichaca majó majopeja pu'uhuareni pa'arumacá hua'até. Fiesta, huá'acacajo huacajé, uncá iná ja'apátala ricá pu'uhuareni iná a'arumacá hua'até. ¿Meque pimujlúqui'ichaca majó?” que rimíchaca rijló. Uncá ra'ajipalacha rijló. \v 13 E ne'emacana quemíchari a'ajnejí tamáca'atajeñojlo: “Jepo'otá ricá ta ritajné naquiyá, ra'anapitá naquiyá hua'até. Quéchami iqui'ichaca ricá huaca'apojo calajerúhuaca. Re ina'uqué iyájeño cajrú calajerúhuaca. Camachá najma'ajica naí hua re, namácale chapú caje yajhué”, que rimíchaca najló. \p \v 14 Marí que Jesús i'imacá yucu najló. E rimá najló: \p —Tupana quemari cajrú ina'uquejlo, ne'emacáloje rijhua'atéjena penaje. E'iyonaja huejápaja necá ri'ihuapacárena ina'uqué e'iyayá. \s1 Liñeru na'acare ne'emacánajlo yucuna naquejá'a Jesús liyá. Riyucuna marí: \r (Mr 12.13-17; Lc 20.20-26) \p \v 15 E caja fariséona naquiyana pura'añó pajhua'atéchaca meque nemájica Jesusjlo, rimacáloje najló nacaje nacú apojó ne'emacana liyá penaje. Nahuata quemacana rinacu: “Pu'uhuaré rimíchaca huajló” que, rimaquela apojó riliyá. E ne'ejná richaje. \v 16 Nanaquiyana puráca'alo aú, Herodes hua'atéjena naquiyana puráca'alo aú caja ne'ejná Jesús chaje. E nemá rijló: \p —Huehuíña'atajeri, huahue'epí quehuácaje pipuráca'alo. Nacaje Tupana huátacare iná la'acá nacú pehuíña'ata ina'uqué. Quehuaca nacaje pehuíña'atacare nacú. Re huahuacára'ajeño naquiyana, uncá paala najló pipuráca'alo. E'iyonaja uncá pa'alá pinacojó necá. Pajimato pehuíña'ata ina'uqué Tupana huátaca que la'acana nacú. \v 17 Chuhuata pimá huajló méqueca pipechu marí nacú: Naquejá'a hualiyá liñeru, na'acáloje ricá hue'emacana Césarjlo penaje. Romano naquiyana ricá. ¿Meque chi pijló ricá? ¿E chi hua'acajla najló liñeru, naquejá'acare hualiyá hue'emacánajlo? ¿E chi palani hua'acajla najló ricá ca'ajná, uncá ca'ajná? —que nemacá rijló. \p \v 18 Jesús hue'epiri naquejá'aca riyucuna, nahuátacale rimacá apojó ne'emacana liyá, nemacáloje rinacu: “Pu'uhuaré rimíchaca huajló” que penaje. Aú rimá najló: \p —Pajlácachina icá. ¿Naje ihuata numacá ijló nacaje nacú, imacáloje nunacu raú: “Pu'uhuaré rimíchaca” que penaje? \v 19 Iya'atá nojló liñeru, iná a'acare iná i'imacánajlo, nomachi. \p —Je. \p E na'á rijló pajluhuata. \v 20 Jesús yacá'aro richaje. E rimá najló: \p —¿Na jenami chi cari liñeru nacú? ¿Na ií cari lana'aquéjami rinacu? \p \v 21 —Hue'emacana Cesar jenami quele rinacu. Rií caja quele lana'aquéjami rinacu —que nemacá rijló. \p Rimá najló: \p —A'á i'imacánajlo quele liñeru rihuátacare. Ila'á caja Tupánajlo nacaje rihuátacare caje. \p \v 22 Marí que rimacá aú najló napechu i'imá: “¡Meque capechú huani rimíchaca huajló!” E na'apaña ricá. Ne'ejná ají que a'ajná ño'ojó. \s1 Caja taca'acaño macápo'oco yucuna naquejá'a Jesús liyá. Riyucuna marí: \r (Mr 12.18-27; Lc 20.27-40) \p \v 23 Rihuacajé caja ajopana i'ijnaño piño Jesús amaje. Saducéona naquiyana ne'emacá. Necá quemaño caja taca'acaño nacú: “Uncá namacápo'olajo” que. Ñaqué i'imacale ne'ejná Jesús chaje rijhua'até pura'ajó. Nemá rijló marí que: \p \v 24 —Huehuíña'atajeri, marí que Moisesmi chu puráca'alomi quemacá: “Apú ca'ajná taca'añari riyajalo mayaniqueru. Palani re'ehuemi ra'apiyajé huá'acacojla riyajálomi hua'até. Re'ehuemi chu yanimínami yurícoloje rapumí chojé raú penaje”, que ripuráca'alomi lana'aquéjami quemacá. \v 25 Ñaqué ricá. Maare pajluhuaja ina'uqué i'imari huajhua'até. Iyamá cuhuá'ata quele ne'emacá rejena hua'até. Pe'ejrí ri'imacá, huá'acaro. Ejomi ritaca'á mayaniqueru. Rejomi ra'apejé i'imacá huá'acaro riyajálomi hua'até. \v 26 Ñaqué caja ricapichaco ruliyá mayaniqueru caja. Raú ra'apejé piño huá'acaro rujhua'até. Capicharo caja ruliyá mayaniqueru caja. Ají que iyamá cuhuá'ata quele necá huá'acaco rujhua'até i'imacá. \v 27 Necá piyuque capichaño ruliyá mayaniquéruja. E caja ehuaja nayajalo penájerumi capichayo nápumi chu. \v 28 Eta, Tupana macápo'otajica caja taca'acaño huacajé, ¿na yajalo chi ruyuríjico rejéchami? Iyamá cuhuá'ata quele ina'uqué yajálomi ru'umacá —que nemacá Jesusjlo. \p \v 29 Jesús quemari najló: \p —Uncá ihue'epila rinacojé, uncale ihue'epila méqueca Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá. Uncá caja ihue'epila nacaje Tupana hue'epiri la'acana nacojé. \v 30 Caja taca'acaño macápo'ojico ejomi uncá pajhua'atéchaca huá'acajeñomi que calé ne'emajica re. Uncá caja nahuá'acalajo piño pajhua'atéchaca. Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, que caja ne'emajica rihuacajé. \v 31 Re caja taca'acaño macápo'oco yucuna, Tupana puráca'alo lana'aquéjami e'iyá, ihue'epícare. \v 32 Ricá quemari méqueca Tupana quemacá Moisesmi chujlo i'imacá. Rimá rijló: “Abraham, Isaac, Jacob, quele pechu i'imari nochojé caphí”. Marí que rimacá nanacu rijló nataqui'ichami. Uncá ihue'epila meque quemacánaca ricá rimacare nacú. Uncá necá, caja taca'acaño, pechu i'imalajla richojé caphí. Eyá necá cajmuruna pechu i'imari richojé caphí —que rimacá najló, nahue'epícaloje raú caja taca'acaño naquiyana i'imacá cajmuruna je'echú chu penaje. \p \v 33 Marí que rimacá najló. Aú napechu i'imá: “¡Meque palá huani rehuíña'ataca ina'uqué!” \s1 Nacaje Tupana huátacare iná la'acá apú nacaje chaje yucuna marí: \r (Mr 12.28-34) \p \v 34 Caja fariséona jema'añó Jesús manúma'ataca saducéona yucuna. Raú nahuacaco necámica que. \v 35 Pajluhuaja nanaquiyana i'imari Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeri. Ricá huátari Jesús liyá nacaje yucuna quejá'acana, ramácaloje méqueca rimájica rijló penaje. Aú rimá rijló: \p \v 36 —Huehuíña'atajeri, Tupana puráca'alo lana'aquéjami huacára'ari iná la'acá nacaje. ¿Na rihuata huala'acá apú rimacare nacú chaje íqui'ica? \p \v 37 Jesús quemari rijló: \p —Huahuacára'ajeri Tupana. Ricaja calé Iná Chi'ináricana. Pihuata íqui'ija Pihuacára'ajeri Tupana. Pihuajhué ricá. Pi'ijnatá caja pipéchuhua rinacu. Pehuíña'o caja nacaje nacú, ri'imacáloje palá rinacu penaje. Pila'á caja piyuqueja nacaje, ri'imacáloje palá rinacu penaje. Marí que pila'acá, pihuátacale ricá íqui'ija. \v 38 Apú nacaje rihuacára'acare iná la'acá chaje íqui'ica rihuátaca iná la'acá marí que. \v 39 “Pihuata caja íqui'ija piyuqueja ina'uqué pihuátaca picó que caja”. Apa'amá nacojé quemacana que caja marí. \v 40 Ra'apiyá jema'acana aú iná la'á Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá que. Moisesmi chu, ripuráca'alo ja'apátajeñomi chuna, quele lana'acare ri'imacá —que rimacá najló. \s1 Ricá Tupana huacára'acare ina'uqué i'imatájeri penaje yucuna riquejá'a naliyá. Riyucuna marí: \r (Mr 12.35-37; Lc 20.41-44) \p \v 41 Rejo caja jo'ó jahuacácajo nacú fariséona naquiyana i'imacá. \v 42 E Jesús quemari najló: \p —¿Meque ipechu ricá Tupana huacára'acare ina'uqué i'imatájeri penaje nacú? ¿Na laquénami naquiyana chi ricá? \p Nemá rijló: \p —Davidmi chu laquénami naquiyana ricá. \p \v 43 Jesús quemari najló: \p —Tupana Pechu huacára'aca que, Davidmi chu lana'acá riyucuna papera chojé i'imacá. Davidmi chu quemari rinacu: “Nuhuacára'ajeri ricá”. Ñaquele uncá rilaquénami naquiyana huani calé ricá. Marí que rilana'acá riyucuna papera chojé i'imacá: \q1 \v 44 Ina'uqué Huacára'ajeri huani Tupana. Ricá quemari Nuhuacára'ajerijlo: \q1 “Palá huani nupechu pinacu. \q1 Pi'imá Nahuacára'ajeri nujhua'até. \q1 Maare pi'imajica nohua'á, nuchá'atajica chapú pinacu péchuruna ejená”, que rimacá. \p \v 45 Davidmi chu quemari: “Nuhuacára'ajeri ricá”, ilé Tupana huacára'acare ina'uqué i'imatájeri penaje nacú. Ñaquele uncá rilaquénami naquiyana huani calé ricá nemacare nacú —que rimacá najló. \p \v 46 Uncá nahue'epila méqueca rapiyácacana. Reyá a'ajná ño'ojó nahuó la'aró ra'apí nacaje yucuna quejá'acana nacú riliyá. \c 23 \s1 Jesús aca'acá fariséona, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, quele maná yucuna marí: \r (Mr 12.38-40; Lc 11.37-54; 20.45-47) \p \v 1 E caja Jesús quemari ra'apiyatéjenajlo, ajopana ina'uquejlo hua'até marí que: \p \v 2 —Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, fariséona, quele pechu i'imá marí que nanacuhuá: “Huecaja calé hue'epiño palá meque quemacánaca Tupana puráca'alo, Moisesmi chu lana'acare i'imacá”. Nehuíña'ata icá rinacu. \v 3 Jema'á napuráca'alo ja'apiyá. Pa. Amániya naliyá nacaje nala'acá que. Palani puráca'aloji i'ijnacá nanumá chiyá. E'iyonaja uncá ñaqué calé nala'acá nacaje. \v 4 Nahuacára'a ina'uqué la'acá nacaje puhuichani huani. Uncá meño'ojó iná la'alá ricá. E'iyonaja nahuacára'a rila'acana. Eyá necá, uncá la'alaño huejápaja nacaje najhua'até. \v 5 Piyuque nala'acare nacaje, nala'á ina'uqué amácaloje necá penaje. Napulá nacojé, na'anapitá nacojé, quele nepo'ó Tupana puráca'alo lana'aquéjami naquiyana. Apojó na'arumacá ajopana ina'uqué liyá. Ajopana a'arumacá chaje huaphereca na'arumacá, ajopana amácaloje necá ajopana ina'uqué e'iyayá penaje. \v 6 Najñácachu na'ajnehuá ajopana ina'uqué hua'até, nahuata palá nojé ñáca'ajori najluhua. Ajopana chá'atajeño que nayá'aco nahuacáca'alo ñacarelana chu. \v 7 Nahuata caja ina'uqué iphaca na'apí. Nahuata caja najalaca necá palá, nachira'acochu pajimila nacuhuá. Nahuata caja nemacá najló: “Huehuína'atajeri” que. \p \v 8 ’Ihuátaniya ina'uqué quemacá inacu: “Huehuíña'atajeri” que. Ejena queja icá pajhua'atéchaca. Re pajluhuaja calé Jehuíña'atajeri penaje. Nucá Jehuíña'atajeri penaje nucá. Tupana huacára'acare majó i'imacá nucá. \v 9 Imaniya caja ina'uqué nacú: “Jara'apaji” que. Re ricá pajluhuaja, je'echú chu, Jara'apá huani. \v 10 Imaniya caja apú nacú: “Huahuacára'ajeri ricá” que. Nucaja calé Ihuacára'ajeri. Tupana huacára'ari nucá majó i'imacá Ihuacára'ajeri huani penaje. \v 11-12 Iná pechu i'imacachu iná nacuhuá marí que: “Nucá chá'atari ajopana” que, Tupánajlo iná i'imá ajopana ja'apejé. Iná pechu i'imacachu iná nacuhuá marí que: “Ajopana chá'ataño nucá” que, Tupánajlo iná i'imá ajopana chá'atajeri. Ajopana ñaté a'ajeri, chá'atajeri ricá Tupánajlo —que Jesús quemacá najló. \p \v 13 ’Chapú huani ri'imajica Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeñojlo, fariséonajlo, quele me'etení i'imacáñojlo. Necá la'añó necó palá la'ajeño que ina'uqué ijlú chu. E'iyonaja uncá ñaqué calé necá. Pajlácachina necá. Netá rapu ina'uquejlo, ne'emacá piyá Tupana hua'atéjena raú penaje. Uncá Tupana hua'atéjena naquiyana calé necá, uncá caja nahuátala ajopana ina'uqué jema'acá ra'apiyá. \p \v 14 ’Chapú huani ri'imajica Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeñojlo, fariséonajlo, quele me'etení i'imacáñojlo. Pajlácachina necá. Napajlá caja ihuacajílomina hua'até, nata'acáloje naliyá nañacaré penaje. Eyá napura'ó júpija Tupana hua'até, palá ina'uqué pechu i'imacáloje nanacu raú penaje. Marí que nala'acare chona, ajopana chaje huani Tupana huajájica necá. \p \v 15 ’Chapú huani ri'imajica Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeñojlo, fariséonajlo, quele me'etení i'imacáñojlo. Pajlácachina necá. Necá i'ijnaño a'ajná ajopana, ajopana que te'eré ejo. Re ca'ajná pajluhuaja nanaquiyana jema'arijla napuráca'alo ja'apiyá. Aú nacuhuá'a juni jalomi, nehuíña'atacaloje ricá napuráca'alo nacú penaje. Iqui'ija napichátaca ricá napuráca'alo aú Tupana ja'apiyá jema'acana liyá, ri'ijnacáloje najhua'até quera'atani, uncá yacálare chojé penaje. Ricá ina'uqué nehuíña'atacare, chá'atari necá richapucha aú, nehuíña'atacale ri'imacá. \p \v 16 ’Chapú huani ri'imajica najló. Mejluruna que necá. Nahuata ina'uqué jehuíña'atacana. E'iyonaja uncá nahue'epila quehuácaje puráca'aloji nacojé. Marí que nemacá: “Iná quemacachu: ‘Quehuaca nula'ajica numacá que’, Tupana ñacaré ií a'acana aú, uncá iná pajlala, uncachu iná la'alá iná quemacá que. E'iyonaja iná quemacachu: ‘Quehuaca nula'ajica ricá’, oro ií a'acana aú, Tupana ñacaré chu i'imacare ií a'acana aú, iná pajlá, uncachu iná la'alá ñaqué ricá”, que nehuíña'ataca ina'uqué majopeja. \v 17 ¡Meque uncá huani napechu i'imalá najló! ¡Uncá huani nahue'epila! Oro nayá'atacare Tupana ñacaré chojé, palani ricá re ri'imacale. \v 18 Necá caja quemaño: “Iná quemacachu: ‘Quehuaca nula'ajica nacaje numacá que’, mesa ií a'acana aú, Tupana ñacaré chu i'imacare ií a'acana aú, uncá iná pajlala, uncachu iná la'alá iná quemacá que”, que nemacá. \v 19 ¡Meque uncá huani napechu i'imalá najló! ¡Uncá huani nahue'epila! Nacaje nayá'atacare mesa nacú, palani ricá, Tupánajlo a'acanami ri'imacale. Mesa nacú ri'imacale, palani ricá. \v 20 Iná quemacachu: “Marí que nula'ajica mesa ií a'acana aú”, iná quemá caja rinacu yá'aco nacú raú. \v 21 Iná a'acachu Tupana ñacaré ií, apú hue'epícaloje quehuaca iná quemacá penaje, iná quemá caja Tupana nacú, richu Tupana i'imacale. \v 22 Iná quemacáchu: “Quehuaca nula'ajica nacaje”, je'echú ií a'acana aú, iná quemá caja Tupana nacú raú, richu ri'imacale. \p \v 23 ’Chapú huani ri'imajica Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeñojlo, fariséonajlo, quele me'etení i'imacáñojlo. Pajlácachina necá. Iyamá té'ela ca'ala richa, nacaje nejátacare icha naquiyana na'á Tupánajlo pajlúhua'ala. Majopéjari quemachi ripuráca'alo na'á nanacojó. E'iyonaja uncá na'alá nanacojó Tupana puráca'alo, Moisesmi chu lana'acare i'imacá. Rimá nanacu, nala'acáloje palá penaje, nahue'epícaloje caja ajopana ina'uqué mu'ují penaje. Rimá caja nanacu, napechu i'imacáloje caphí Tupana chojé penaje. Marí caje la'acana uncá na'alá nanacojó. Tupana huátari nala'acá marí que ricá apú nacaje nala'acare hua'ató. \v 24 Ina'uqué jehuíña'atajeño necá. E'iyonaja uncá huani hue'epílaño necá. Huejapa ñani uncá quemachi paala i'imacare, nahuata ca'acana nanaquiyó. E'iyonaja calé pu'uhuaré huani nala'acare, uncá nahuátala ca'acana nanaquiyó. \p \v 25 ’Chapú huani ri'imajica Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeñojlo, fariséonajlo, quele me'etení i'imacáñojlo. Pajlácachina huani necá. Majopeja caja nala'acá nanacuhuá palá la'acaño que. E'iyonaja pu'uhuaré péchuruna necá. Nata'á ajopana ina'uqué nacaje aú. Canacújne'equena huani necá. \v 26 Uncá nahue'epila pu'uhuaré nala'acare nacojé. Mejluruna que necá. Pamineco iná ca'á iná naquiyó pu'uhuaré iná la'acare, iná pechu la'acóloje palá raú penaje. Aú iná la'á palá. \p \v 27 ’Chapú huani ri'imajica Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeñojlo, fariséonajlo, quele me'etení i'imacáñojlo. Támijimina ca'aquelana ina'uqué e'ejataño jareni aú, ramácoloje palá raú penaje. Palani ramaco. E'iyonaja re richu pu'uhuareni támijimina. \v 28 Ñaqué caja necá. Palájne'equena que iná amaca necá. E'iyonaja pu'uhuareni napechu ne'iyá. Pajlácachina huani necá. E'iyonaja nala'á necó palá la'ajeño que ina'uqué ijlú chu. \p \v 29 ’Chapú huani ri'imajica Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeñojlo, fariséonajlo, quele me'etení i'imacáñojlo. Pajlácachina necá. Nahuacára'a nala'acá Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna tami pajré. Nachi'inami chuna nócarenami chuna tami pajré nahuacára'a la'acana. Nahuacára'a caja natára'ataca jipa rahua'á, ina'uqué pechu capicháñaca piyá necá, palájne'equena huani ne'emacá. \v 30 Nemá nanacuhuá: “Hue'emaquela huachi'inami chuna i'imaqué huacajé, uncá hua'alajla nañaté nenócana aú”. \v 31 Marí que nemacá. Caja nahue'epí nachi'inami chuna naquiyánami necá. Nachuhuá ja'apácaño necá. \v 32 Nala'ajica que caja nala'acá. \p \v 33 ’Chapújne'equena huani necá. Uncá ina'uquélaruna necá. Marí que ne'emacale, uncá huani ne'emalajo quera'atani uncá yacálare chiyá. \v 34 Ne'iyajé nuhuacára'aje piño ajopana Tupana puráca'alo ja'apátajeño. Cajrú hue'epícaño ne'emajica. Palá nehuíña'atajica necá. Cajena nuhuacára'aje piño ne'iyajé. E'iyonaja calé nenoje nanaquiyana a'ahuaná apiyácacanami nacojé cúhua'ataqueja. Ajopana piño naña'ataje nahuacáca'alo ñacarelana chu. Apú pajimila nacojé, apú pajimila nacojé que nala'ajica necá chapú. \v 35 Júpimi que na'ajútayami chuna nóqueño necá palájne'equena i'imajícaño. Abelmi chu nócana aú riqueño'ó najló i'imacá. Ajopana, ajopana que nenójica palájne'equena. Caja penaje nenó Zacaríasmi chu. Berequíasmi chu i'irí ri'imacá. Tupana ñacaré chu, mesa yámajo nenó ri'imacá ucapú ahua'á. Marí que nenoca ri'imacá. Palájne'equena ne'emajica nenójicarena. Tupana huajájeri chapújne'equena me'etení i'imacaño ajopana nócarena i'imacá chona. \v 36 Pu'uhuaré la'acaño, me'etení i'imacaño, rihuajaje richona ñaqué caja. Marí que huani najló ri'imajica. \s1 Jesús iyari pu'uhuaré la'acáñomi chuna hua'até, Jerusalén e i'imacáñomi chuna hua'até. Riyucuna marí: \r (Lc 13.34-35) \p \v 37 Marí que Jesús quemacá Jerusalén e i'imacáñomi chuna nacú: \p —Tupana huacára'aqueri ripuráca'alo ja'apátajeñomi chuna Jerusalén erúnami chúnajlo i'imajica. Nenoque nanaquiyana. Nanaquiyana cha naca'aqué jipa. Pulapé nuhuátacajla nahuacátacana no'opiyá jema'ajeño penaje. Capere jahuacátaca ruyani ruyuphé ja'apejé que caja nuhuátaca nahuacátacana, ne'emacáloje no'opiyá jema'ajeño penaje. E'iyonaja uncá nahuátala. \fig |src="HK003F.tif" size="col" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="San Mateo 23.37" \fig* \v 38 Chuhua uncá na calé i'imajeri najhua'até namájeri penaje. Meñaru namájica nucá. \v 39 Caja numá nanacu: “Uncá namálaje nucá” que. Nemájica ee nunacu marí que: “Palani ricá Tupana huacára'acare majó i'imacá”, ejéchami namájica piño nucá —que rimacá Jerusalén e i'imacáñomi chuna nacú i'imacá. \c 24 \s1 Nacajya'atájica Tupana ñacaré yucuna marí: \r (Mr 13.1-2; Lc 21.5-6) \p \v 1 E caja Jesús jácho'oro Tupana ñacaré chiyá. Riqueño'ó ja'apácaje. E ra'apiyatéjena i'ijnaño rijhua'até pura'ajó Tupana ñacaré nacú. \v 2 E rimá najló: \p —Jema'á marí: Tupana ñacaré, amácare me'etení, jipa naquiyá la'acanami, uncá i'imalaje maare. Aquijñojo ajopana chapú péchuruna, cajya'atájeño ricá. Ejomi uncá pajluhuaja ñani jipa yurílajo pachácaca —que rimacá najló. \s1 Jesús quemari najló méqueca ri'imajica eja'ahuá chu, eja'ahuá capichájico yámona. Riyucuna marí: \r (Mr 13.3-23; Lc 21.7-24; 17.22-24) \p \v 3 E ne'ejná yenuri ejo. Olivos yenuri ií. E Jesús yá'aro. Ra'apiyatéjena i'ijnaño rahua'ajé. Me'echú queja nemacá rijló marí que: \p —¿Méquechamica ri'imajica pimíchaje nacú huajló? ¿Na aú chi ina'uqué hue'epeje pipa'ajico piño majó jená? ¿Na aú chi ina'uqué hue'epeje eja'ahuá capichájico jená? \p \v 4 Jesús quemari najló: \p —Jema'aniya ajopana puráca'alo ja'apiyá, napajlájicare aú ijhua'até. \v 5 Iqui'iruna ina'uqué iphájeño. Na'ajé nuí, neí hua penaje. “Ricá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje nucá”, que nemájica nanacuhuá apú, apú que. Napajlájica najhua'até. Cajrú ina'uqué jema'ajeño na'apiyá. \v 6 Eyá yucu i'imajé marí que: “Chuhua nenócaco pajhua'atéchaca”. Ajopana nacú nemaje: “Yehuicha naqueño'ocá pajhua'atéchaca nócacano”. Marí que yucu i'imajica rihuacajé. Iquero'oniyo raú. Caja queja ri'imajica. Uncá jo'ó eja'ahuá tajnálajo nenócajico huacajé. \v 7 Ajopana te'eré eruna nócajeño ajopana te'eré eyájena hua'até. Ajopana i'imacana hua'atéjena nócajeño ajopana i'imacana hua'atéjena hua'até. Cajrú ina'uqué taca'ajica me'epejí nacú rihuacajé. Cajrú huani natami caje nójica ina'uqué. Cajrú caja te'erí ñaca'ajico apú eyá, apú eyá que rihuacajé. \v 8 Marí caje aú naqueño'ojé chapú caje yajhué ña'acana panacu. \p \v 9 ’Najña'ajé icá, nala'acáloje icá chapú penaje. Nenoje icá. Chapú caja nahuó i'imajica ichá, no'opiyá jema'ajeño i'imacale. \v 10 Cajrú nujhua'atéjena jácho'ojico no'opiyá i'imacana chiyá. Chapú napechu i'imajica panacuhuácaca raú. Nemaje panacuhuácaca ajopánajlo, nala'acáloje necá chapú penaje. \v 11 Rihuacajé caja cajrú pajlácachina i'imajica. Nemaje nanacuhuá: “Tupana puráca'alo ja'apátajeño huecá” que. Raú cajrú ina'uqué jema'ajeño na'apiyá. Napajlaje najhua'até. \v 12 Cajrú caja nala'ajica pu'uhuaré rihuacajé. Marí caje aú no'opiyá jema'ajeño jácho'ojico íqui'i pecohuácaca huátacana chiyá. Ñaqué caja nácho'ojico íqui'i nuhuátacana chiyá. \v 13 Uncá yurílajeño Tupana puráca'alo ja'apiyá i'imacana nataca'ajica ejená, necá Tupana i'imatájeri capichácajo liyá. \v 14 Tupana huátari ina'uqué huacára'ajeri i'imacana, ne'emacáloje palá penaje. Ne'ejnajé riyucuna i'imajé ajopánajlo, ajopánajlo que piyuque eja'ahuá chuhuá. Marí caje aú piyuqueja ina'uqué ajopana te'eré eruna, ajopana te'eré eruna que jema'ajica riyucuna. Piyuqueja ina'uqué jema'ajícaja riyucuna, ejéchami riphájica rená chojé, eja'ahuá tajnácoloje penaje. \p \v 15 Natára'ataje nacaje pu'uhuareni huani Tupana ñacaré chojé. Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu, Daniel, i'imari riyucuna júpimi que. (Marí papera amájeñojlo numá: Ihue'epí meque quemacánaca ricá.) \v 16 Natára'ataje nacaje pu'uhuareni Tupana ñacaré chojé. Marí que amájica ee ricá, icá Judea te'eré eruna ñaajeño ipuré e'iyajé. \v 17 Rihuacajé ca'ajná e'iyajena i'imajeño pají i'ihuata chu. Pu'ucuja iñaajico reyá. Uncá imujlúca'alaje pají chojé nacaje ña'ajé pamineco. \v 18 Apala e'iyajena i'imajeño imena e'iyá. Icá caja ñaajeño pu'ucuja. Uncá caja ipa'alajo iñacaré chojé a'arumacaji ña'ajé pamineco. \v 19 Chapú huani ri'imajica canupana inaánajlo rihuacajé. Chapú huani caja ri'imajica inaana cayaniquérunajlo. Re caja jo'ó i'iracaño chu'uchú nayani, quélejlo ri'imajica chapú rihuacajé. \v 20 Ipura'ó Tupana hua'até, ri'imacá piyá ipe'ení iñaajico huacajé. Ipura'ó caja rijhua'até, ri'imacá piyá huatána'acaje huacajé iñaajico huacajé. \v 21 Rihuacajé cajrú ina'uqué amájica chapú caje yajhué. Tupana queño'orí piyuque eja'ahuá la'acana huacajé reyá maárejecha, uncá chapú caje huani i'imalá ñaqué eja'ahuá chu. Uncá caja chapú caje huani i'imalaje ñaqué reyá a'ajná ño'ojó. \v 22 Tupana huitúca'atajeri najló rená, ri'imacá piyá júpija huani najló. Iqui'ija rihuátaca ina'uqué, ri'ihuapacárena rijluhua ajopana ina'uqué e'iyayá. Najló rihuitúca'ataje rená. Uncáquela rihuitúca'atalajla rená najló, uncá na calé i'imarojla capichácajo liyá. \p \v 23 ’Nemájica ijló: “Iyacá'o, ilé ina'uqué Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje ricá”. Marí que nemájica ee ijló, jema'aniya na'apiyá. Nemájica ee ijló: “Iyacá'o, a'ajnare ricá”, jema'aniya caja na'apiyá. \v 24 Cajrú ina'uqué i'imajeño. Majopeja napajlájica. Apú, apú que nemájica nanacuhuá: “Nucá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje”. Ajopana caja quemájeño nanacuhuá: “Huecá ja'apátaño Tupana puráca'alo ina'uquejlo ra'apiyá que”. Nala'ajica caja cajrú nacaje uncá meño'ojó iná la'alare. Nená que'ená queja ri'imajica najló. Marí caje aú ina'uqué a'ajeño nanacojó napuráca'alo. Cajrú napajlájica najhua'até. Tupana hua'atéjena hua'ató caja nahuata pajlácana. E'iyonaja uncá meño'ojó napajlala najhua'até, uncale nema'alaje na'apiyá. \v 25 Marí que ri'imajica. Uncá chiyó ri'imá ñaqué, numá ijló rinacu. \v 26 Ñaquele nemájica ee nunacu marí que ijló: “Re ricá ya'ajná pu'uteni meñaru chu, amicha ricá”, i'ijnaniya rejo ramaje. Uncá nucá calé ri'imajica. Nemájica ee: “Re ricá ucapú chu, amicha ricá”, jema'aniya caja na'apiyá. \v 27 Pichaní camaré patacá que je'echú chiyá que caja ina'uqué amájica nucá huaíchaca majó. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. \v 28 Méreca nujhua'atéjena i'imajeño, eyaja Tupana hua'atéjena huá'ajeño necá. \s1 Jesús pa'ajico piño majó yucuna marí: \r (Mr 13.24-37; Lc 21.25-33; 17.26-30, 34-36) \p \v 29 ’Ina'uqué amájeño cajrú huani chapú caje yajhué i'imajica. Rihuacajé uncá camú camaré i'imalaje. Uncá caja queri camaré i'imalaje. Ihuijina caje ja'ajeño je'echú chiyá. Piyuque nacaje je'echú chu i'imacare ñaca'ajero. \v 30 Ejéchami namájica nucá huaíchaca je'echú chiyá majó. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Namájica aú nucá huaíchaca, cajrú neyájica. Piyuqueja ina'uqué ajopana, ajopana que iyájeño. Namaje nucá huaíchaca juni suhuáca'ala e'iyohuá. Piyuque ina'uqué huacára'ajeri penaje nuphaje majó. Cajrú mejáma'atani i'imajica nohua'ó, hua'até nuphaje. \v 31 Cajrú luhuiluhuí caje mejé i'imajica. Ejéchami nuhuacára'ajica nujhua'atéjena, je'echú chiyájena, i'ijnacá ina'uqué huá'aje. Ina'uqué, nu'uhuapacárena nujluhua ajopana ina'uqué e'iyayá, huá'aje ne'ejnajé. Piyuqueja huani eja'ahuá e'iyayá nahuá'aje necá. \p \v 32 ’Ihue'epí nuphajica majó nacojé. Caja ihue'epí a'ahuaná higuera nacojé. Ri'iché pitúca'ari, ripaná moto'ocáloje rinaquiyá penaje. Ri'iché pitúca'aca aú iná hue'epí jarechí iphaca rená chojé. \v 33 Ñaqué caja ihue'epíjica nupa'ajico majó nacojé. Amájica aú nacaje numíchaje nacú, ihue'epeje yehuicha riphaca rená chojé caja penaje. \v 34 Jema'á marí: Marí que ri'imajica ina'uqué tajnájico yámona. \v 35 Je'echú, eja'ahuá hua'até tajnájero. E'iyonaja calé uncá nupuráca'alo tajnálajo. Numacá rinacu queja nacaje i'imajica. \p \v 36 ’Uncá na calé hue'epiri méquechamica ri'imajica numíchaje nacú. Na huacajeca ri'imajica, na camú jenaca ri'imajica, uncá nacú quemacana i'imalá méquechamica que ri'imajica. Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, uncá hue'epílaño méquechamica ri'imajica. Nucá, Tupana I'irí, uncá caja hue'epila ricá. Ricaja calé, Tupana, hue'epiri méquechamica ri'imajica. \p \v 37 ’Noémi chu i'imacá huacajé que caja ri'imajica nupa'ajico yámona. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. \v 38 Noémi chu i'imacá huacajé, Tupana huacára'ari cajrú juni ja'acó, pu'uhuaré la'ajeño capichácoloje racojé penaje. Uncá chiyó cajrú juni ja'acó, ina'uqué la'aqueño marí que: Na'ajnehuá ajñacana nacú, nacaje jalá i'iracana nacú ne'emaqué. Na'aqué caja nayani pajlocaca, nahuá'acacoloje penaje. Marí caje nacuja ne'emaqué Noémi chu mujlúca'aca rihuapúrune chojé ejená. \v 39 Uncá nahue'epila nacapichaco jená. Cajrú huani juni ja'acó i'imacá. Ricá acojé nacapichó i'imacá. Ñaqué caja ri'imajica ina'uquejlo nupa'ajico yámona. Uncá caja nahue'epílaje nuphaca. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. \v 40 Nupa'ajico majó huacajé, nujhua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, huá'ajeño nujhua'atéjena, eja'ahuá chu i'imacaño. Ajopana e'iyayá nahuá'aje necá. Nupa'ajico huacajé, iyamá ina'uqué ca'ajná i'imajeño namena e'iyá. Nujhua'atéjena, je'echú chiyájena, huá'ajeño pajluhuaja nanaquiyana. Apú yuréjero, uncá jema'alá no'opiyá. \v 41 Rihuacajé caja iyamá inaana tujla'ajeño nacaje pajñacani ca'ajná, nacaje tujláca'aruna chu. Nahuá'aje pajluhuájaruja, nujhua'atéjeru ru'umacale. Apa'ahuelo yuréjeyo, uncá jema'alayo no'opiyá. \p \v 42 ’I'imá ilere lamá'ataquejami que pu'uhuaré ila'acare liyá nupé. Uncá ihue'epílaje méquechamica nupa'ajico piño majó. \v 43 Jema'á marí: Paminá hue'epíquela méquechamica ata'ajeri iphaca nacaje ata'ajé riñacaré chiyá lapí, uncá ricamátalojla. Cajmuni ri'imajla ramaca riphaca ejená. Uncá riyurílajla rimujlúca'aca riñacaré chojé nacaje ata'ajé. \v 44 Ñaqué caja ilamá'ataca ipéchuhua nupé. Uncá caja ihue'epílaje noná. Mana'í chiyó nuphájica inacu majó. \s1 Jesús i'imari najló yucu, rehuíña'atacaloje necá palá la'acana nacú penaje. Riyucuna marí: \r (Lc 12.41-48) \p \v 45 ’Re ca'ajná apú hua'até sápajeri. Ricarihuate huátari ca'ajná ya'ajnajo i'ijnacana. Aú riyuricha ricá a'ajnejí tamáca'atajeri penaje, ritamáca'atacaloje rijhua'até sápajeñojlo a'ajnejí riphaca rená chojé ejéchami. La'arí risápaca'alo palá, jema'arí ra'apiyá. Capechuni ricá. \v 46 Apala ricarihuate iphari rinacu huajátacajo. Amari rila'acá palá rihuacára'aca ricá que. Palá ricarihuate la'ajica ricá raú. \v 47 Ra'ajé ricá ca'ajná piyuqueja rinane amájeri penaje. \v 48 Eyá uncá ina'uquélari ri'imaquela, rimajla marí que ricarihuate nacú ya'ajná jo'ó ri'imaqué huacajé: “Meque júpija huani nucarihuate malá'ataca ricó rehuá. Uncá riphálaje quiñaja”. \v 49 Raú ca'ajná riqueño'ójla ricarihuate hua'até sápajeño la'acana chapú. Cajrú ra'ajnehuá ajñacana nacú ri'imacajla. Cajrú cahuí caje i'iracana nacú ri'imacajla ajopana yuhuéra'acachona hua'até. \v 50 Huajátacajo ricarihuate ipháquela rinacu, rihuajácajla ricá íqui'ija huani. \v 51 Rihuacára'ajla ricá ya'ajnaje, rijña'acáloje chapú caje yajhué panacu pajlácachina hua'até penaje. Re caja riyajla cajrú. Rajma'ájla raí hua cajrú. quehuini yajhué a'acuhuaná. \c 25 \s1 Jesús i'imari najló iyamá té'ela quele ináyana yucuna, rehuíña'atacaloje necá raú penaje. \p \v 1 ’Ina'uqué naquiyana huacára'ajeri penaje Tupana. Chuhua nu'umajica ijló yucu, ihue'epícaloje rinacojé raú penaje. Iyamá té'ela quele ináyana i'ijichaño lapí ajopana huá'acaco ejo. Nacamaré i'imichari nacapi. Nacaje jilá aú nacamaré lucúni'icharo. Ne'ejichá ru'uhuapánipe huátaje, ne'ejnacáloje rijhua'até penaje. \v 2 Ajopana, pajluhua té'ela quele caja i'imichaño capéchuruna. Pajluhuaja té'ela quele ináyana naquiyana i'imichaño mapéchuruna. \v 3 Necá ji'ichaño nacamareja najhua'ató. Uncá najña'alacha najhua'ató nacaje jilá, naco'ocáloje rapumí chojé ritajnájico ee penaje. \v 4 Eyá capechúruna ji'ichaño nacamaré, nacamaré jilá huíluru chu najhua'ató. \v 5 E caja ne'ejichá rihuátaje. Nahuáchiya ricá. Uncá riphálacha. Nahuáchiya ricá. Uncá. Júpija rimalá'achiyaca ricó. Caja ehuaja tapú nóchari necá. E caja ehuaja nacamáchiyo. Matámiruna que ne'emichaca reyá. \v 6 Lapí jenaji que nemi'ichá pajluhuaja jahuíyo'oca: “Ilé huaícha. I'ijná, amíchachi chuhua ricá”. \v 7 Aú nácho'ocho piyuque. Nalamá'achiya nacamaré. \v 8 Ejéchami mapéchuruna quemíchaca capéchurunajlo: “A'á huajló huejapa icamaré jilá naquiyana. Yehuíchaja huacamaré yacaca”. \v 9 E'iyonaja capechúruna quemíchaño najló: “Uncá hua'alaje ijló rinaquiyana. Hua'aquela ijló rinaquiyana, uncá riphálajla huanacojé. I'ijná ra'aquélana ejo, ihuarúhua'achi ijluhua ricá reyá,” que nemíchaca najló. \v 10 Aú ne'ejichá rihuarúhua'aje. A'apona ru'uhuapánipe iphíchaca. Ji'ichaño nacamaré jilá najluhua najhua'ató, necaja calé mujlúqui'ichaño rijhua'até pají chojé nahuá'acaco amaje. Namujlúqui'ichaca ejomi richahuíji'icha pají numaná. \v 11 Quéchami ajopana ináyana iphíchaca piño. Nemá paminajlo: “Paminá, pijme'etá huajló rinumaná”. \v 12 E'iyonaja rimicha najló: “Uncá huani nuhue'epila mecajenaca icá”. Caja quetana riyucuna. \p \v 13 E Jesús quemari yucu jema'ajéñojlo: \p —Ijló caja numá. I'imá capéchuruna, lamá'ataquejami que ipechu i'imacáloje nupé penaje. Uncá ihue'epílaje méquechamica nuphájica. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. \s1 Nacarihuate a'arí rijhua'até sápajeñojlo liñeru. Riyucuna Jesús i'imari najló marí que, rehuíña'atacaloje necá rinacojé penaje. \r (Lc 19.11-27) \p \v 14 ’Ina'uqué naquiyana huacára'ajeri penaje Tupana. Chuhua nu'umajica yucu ijló, ihue'epícaloje nupa'acó piño majó nacojé raú penaje. Pajluhuaja ina'uqué i'imichari. Rihuáchiya ya'ajnaje ajopana te'eré ejo i'ijnacana. Ri'ijichaca yámona rihuá'icha rijhua'até sápajeño maná. Nephicha rinacu. E ra'achá najló riliñérute naquiyana, nala'acáloje nacaje raú ri'imacá rejo quetana. \v 15 Pajluhuájajlo ra'achá cincuenta mil. Apujlo ra'achá veinte mil. Apujlo ra'achá diez mil. Nahue'epica nacaje nacojé loco'opáneje ra'achaca najló liñeru. Palá hue'epícajlo ra'achá cajrú liñeru. Ra'apejé péchurijlo ra'achá ra'apejeja caja liñeru. Marí que ra'achaca najló liñeru ri'ijichaca yámona. Quéchami ri'ijichaca ají que a'ajná ño'ojó ajopana te'eré ejo. \v 16 Ricá, ra'achájejlo cincuenta mil, huarúhui'ichari nacaje, rijña'acáloje rejé caja liñeru. \v 17 Ñaqué caja apú li'ichaca ra'achájejlo veinte mil, ricá huarúhui'ichari nacaje, riphátacaloje veinte mil caja richaje. \v 18 Eyá ricá, ra'achájejlo diez mil, ricá si'ichari rile'ejé te'erí e'iyajé. \p \v 19 ’Júpija nacarihuate i'imichaca rehuá ajopana te'eré nacú. E caja ehuaja ripi'ichó rapumí chuhuá, ramácaloje rijhua'até sápajeño ra'achájenajlo liñeru penaje. Rihuata hue'epícana méqueca nala'acá liñeru hua'até. \v 20 Ricá ra'achájejlo cincuenta mil, i'ijichari ramaje pamineco. E ra'achá rijló liñeru ra'achaje rijló júpimi que. Richaje ra'achá rijló liñeru ricánichaje hua'ató. Rimicha rijló: “Nucarihuate, picá a'arí nojló cincuenta mil i'imacá. Caja nucana richaje ñaqueja caja cincuenta mil caja. Pa, marí ricá”. \v 21 “Je. Ñaqué ricá”, que ricarihuate quemíchaca rijló. “Palani huani picá. Palá pisápaca nujhua'até. Caja pila'á palá huejápaja aú. Chuhua no'ojica pijló richaje huani, pila'acáloje nacaje raú penaje. Pimujlúca'a majó, pi'imachi queyajupa nujhua'até”, que rimíchaca rijló. \v 22 A'ajná ño'ojó chami pani apú rijhua'até sápajeri iphíchari piño rinacu. Ra'achájejlo veinte mil ri'imichaca. Riphicha rinacu, rimicha rijló: “Nucarihuate, picá a'arí nojló veinte mil i'imacá. Caja nucana richaje veinte mil caja. Pa. Marí ricá”. \v 23 “Je. Ñaqué ricá”, que ricarihuate quemíchaca. “Palani huani picá. Palá pisápaca nujhua'até. Caja pila'á palá ujú caje ñani aú. Chuhua no'ojica pijló richaje huani, pila'acáloje nacaje raú penaje. Pimujlúca'a majó, pi'imachi queyajupa nujhua'até”, que rimíchaca rijló. \v 24 E caja penaje apú rijhua'até sápajeri iphíchari rinacu. Ra'achájejlo diez mil júpimi que. Riphicha ricarihuate nacú. Rimicha rijló: “Nucarihuate, nucá hue'epiri pihuacára'aca caphí ina'uqué. Pihuacára'a nejátaca pijló nacaje, richa i'imacáloje pijluhua penaje. Uncá pisápala pimena e'iyá. E'iyonaja re nacaje re'iyayá pijló penaje. \v 25 Aú nuquero'ó pipiyá. A'acuhuaná nusa'á piliñérute te'erí e'iyajé me'echú. Pa, ricá cari”, que rimíchaca rijló. \v 26 Ricarihuate quemíchari rijló: “¡Meque uncá huani ina'uquélari ta picá! Maliyaru huani picá ta. Pihue'epícare mecajeca nucá. Pihue'epícare caja nejátaca nojló nacaje, richa i'imacáloje nujluhua penaje. Pihue'epícare caja uncá nusápala numena e'iyá. E'iyonaja re nacaje re'iyayá nojló penaje. \v 27 Caja pihue'epícare marí caje nucá. Pihuacára'aquela liñeru lamá'atacana liñeru ñacarelana chojé, naya'atajla ajopánajlo ricá, nacánacaloje richaje raú penaje. Ají que la'acana aú pipa'atácajla nojló nuliñérute, richaje hua'até”, que rimíchaca rijló. \v 28 E rimicha re i'imichácañojlo: “Ijña'á riliyá liñeru, a'achí cien mil i'imacare cápijlo ricá. \v 29 Cajrú nacaje i'imacárena cápijlo no'ojé richaje. Uncá na i'imalárena capi liyá, nujña'ajé huejapa nacaje i'imacare nacapi. \v 30 Iqui'ichá ilé nujhua'até sápajeri, maliyaru, ají que calajeruni chojé. Re cajrú neyájica, cajrú najma'ajica naí hua, namájicale chapú caje yajhué”, que rimíchaca najló. Caja quetana riyucuna. \s1 Eja'ahuá tajnájico huacajé Jesús quemájeri piyuque ina'uqué nacú, méqueca nala'acana nacaje nala'acare jimaje. Riyucuna marí: \p \v 31 Jesús quemari piño marí que najló: \p —Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Aquijñojo nucá huaícha piño majó piyuque ina'uqué huacára'ajeri penaje. Cajrú nujhua'atéjena, je'echú chiyájena, i'imajica nohua'á. Ajopana chaje huacára'ajeri nu'umajica rihuacajé. \v 32 Piyuqueja ina'uqué eja'ahuá chu i'imacaño, ajopana te'eré eyájena, ajopana te'eré eyájena que, necá jahuacájeño nujimaje. Quéchami nutamáca'atajica necá ne'iyayá. Ohuéjana lamára'ajeri tamáca'ataca ohuéjana cahuayana piracana e'iyayá, que caja nutamáca'atajica necá paliyácaca. \v 33 Nutamáca'ataje nujhua'atéjena, palá la'acaño, pu'uhuaré la'acaño e'iyayá. Nujhua'atéjena, palá la'acaño, palá nupechu i'imajica nanacu. Necá i'imajeño ca'añá chojé pitá nohua'á. Eyá necá, pu'uhuaré la'ajeño, chapú nupechu i'imajica nanacu. Pajrú chojó pitá ne'emajica nohua'á. \v 34 E nucá, Nahuacára'ajeri, quemájeri marí que no'opiyá jema'ajéñojlo, nuca'añare chojó pitá i'imajícañojlo numaje: \p —Palá huani Tupana, Nora'apá, la'acá icá. Chuhua i'imajica palá huani nujhua'até je'echú chu. Ijló penaje Tupana lamá'atari ricá. Tupana queño'ótaca eja'ahuá huacajé, caja queja lamá'ataquejami ri'imacá ijlojé penaje. \v 35 Quehuí nojló me'epejí i'imaqué, icá a'aqueño nojló a'ajnejí. Nunúru'upi chu macára'ataco i'imacá huacajé, icá caja a'aqueño nojló i'iracaje. Ajopana te'eré eyaje que nu'umaqué ijhua'até huacajé, icá caja quemaño nojló, nu'umacáloje iñacaré chu ijhua'até penaje. \v 36 Camu'ují nula'aqué a'arumacaji nacú huacajé, icá caja a'aqueño nojló ricá. Nutami nu'umaqué huacajé, icá caja i'ijnaqueño nuchaje. Ina'uqué huajáquelana chu nu'umaqué huacajé, icá caja i'ijnaqueño nuchaje —que numájica najló. \p \v 37 E palá nupechu i'imacárena nacú quemájeño nojló marí que: \p —Huahuacára'ajeri, ¿Mérohuacaje hua'acá pijló a'ajnejí, quehuí me'epejí i'imaqué pijló huacajé, pimá nacú? ¿Mérohuacaje hua'acá pijló i'iracaje, pinúru'upi chu macára'ataco huacajé? \v 38 ¿Mérohuacaje huemaqué pijló, pi'imacáloje huañacaré chu huajhua'até penaje, ajopana te'eré eyaje que pi'imaqué huacajé huajhua'até? ¿Mérohuacaje hua'aqué pijló a'arumacaji, camu'ují pila'aqué huacajé a'arumacaji nacú? \v 39 ¿Mérohuacaje hue'ejnaqué pichaje, pitami pi'imaqué huacajé? ¿Mérohuacaje hue'emacá pichaje, ina'uqué huajáquelana chu pi'imaqué huacajé? —que nemájica nojló. \p \v 40 Eyá nucá, Nahuacára'ajeri, quemájeri najló: \p —Jema'á marí: Marí que ila'ajica palá no'opiyá jema'ajeño naquiyana i'imajica. Ajopana ja'apejena ca'ajná ne'emajica. Palá ila'ajica necá i'imajica. Ñaqué caja ila'ajica nucá palá raú —que numájica najló, jema'añó no'opiyajlo. \p \v 41 Eyá ajopánajlo, uncá jema'alaño no'opiyajlo, nucá ina'uqué huacára'ajeri, quemájeri marí que: \p —Ja'apá nuliyá. Caja Tupana yerúca'acarena chaje icá. I'ijná quera'atani uncá yacálare chojé. Caja lamá'ataqueja ricá Jiñá Chi'ináricanajlo, rijhua'atéjenajlo hua'até. \v 42 Quehuí nojló me'epejí i'imaqué huacajé, uncá a'aqué nojló a'ajnejí i'imacá. Nunúru'upi chu macára'ataco huacajé, uncá caja a'aqué nojló juni i'imajica. \v 43 Ajopana te'eré eyaje que nu'umaqué huacajé ijhua'até, uncá caja imaqué nojló, nu'umacáloje iñacaré chu ijhua'até penaje. Camu'ují nula'aqué huacajé a'arumacaji nacú, uncá caja a'aqué nojló a'arumacaji. Nutami nu'umaqué huacajé, uncá caja i'ijnaqué nuchaje. Ina'uqué huajáquelana chu nu'umaqué huacajé, uncá caja i'imalá nuchaje —que numájica najló, uncá jema'alaño no'opiyajlo. \p \v 44 E necá caja quemájeño nojló marí que: \p —¿Mérohuacaje uncá hua'alá pijló a'ajnejí, quehuí pijló me'epejí i'imaqué huacajé? ¿Mérohuacaje uncá hua'alá pijló i'iracaje, pinúru'upi chu macára'ataco huacajé? ¿Mérohuacaje uncá huemaqué pijló, pi'imacáloje huañacaré chu huajhua'até penaje, ajopana te'eré eyaje que pi'imaqué huacajé huajhua'até? ¿Mérohuacaje uncá hua'aqué pijló a'arumacaji camu'ují pila'aqué huacajé a'arumacaji nacú? ¿Mérohuacaje uncá hue'ejnaqué pichaje, pitami pi'imajica huacajé? ¿Mérohuacaje uncá hue'ejnalá pichaje pi'imaqué huacajé ina'uqué huajáquelana chu? —que nemájica nojló rihuacajé. \p \v 45 E nucá, ina'uqué huacára'ajeri, quemájeri najló: \p —Jema'á marí: Uncá ila'alá palá no'opiyá jema'ajeño naquiyana. Ajopana ja'apejena ca'ajná ne'emacá. Uncá ila'alá necá palá i'imacá. Raú ñaqué caja ila'acá nucá —que numájica najló, uncá jema'alaño no'opiyajlo. \p \v 46 Marí que numájica najló ejomi na'apájica nuliyá, ne'ejnacáloje nahuajáquelana ejo penaje. Matajnaco ne'emajica re. Eyá ajopana, palá la'ajeño, i'ijnajeño je'echú chojé, ne'emacáloje caja re matajnaco penaje. \c 26 \s1 Nahuacára'ajeño pura'acó pajhua'atéchaca Jesús nócana nacú yucuna marí: \r (Mr 14.1-2; Lc 22.1-2; Jn 11.45-53) \p \v 1 Caja Jesús i'imari najló yucu. Ejomi rimá ra'apiyatéjenajlo marí que: \p \v 2 —Caja ihue'epí apacala hua'apátajica fiesta, Pascua rií. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Rihuacajé na'ajé nucá ajopánajlo, nacúhua'atacaloje nucá a'ahuaná apiyácacanami nacojé penaje —que rimacá najló. \p \v 3 E caja cajrú ajopana jahuacaco sacerdótena huacára'ajeño ñacaré cópeje. Sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, peñahuilana, quele necá jahuacaño Caifás ñacaré cópeje. Sacerdótena huacára'ajeri huani ricá Caifás i'imacá. \v 4 Re napura'ó pajhua'atéchaca Jesús nacú. Nahuata rijhua'até pajlácana, najña'acáloje ricá, nenócaloje ricá penaje. Ricá nacú napura'ó pajhua'atéchaca. \v 5 E nemá: \p —Uncá huajña'alaje ricá fiesta e'iyá. Ñaquejlaca cajrú ina'uqué yúcha'acojla huachá raú. \s1 Apa'ahuelo aco'ocá nacaje jilá Jesús huilá e'iyajé yucuna marí: \r (Mr 14.3-9; Jn 12.1-8) \p \v 6 Betania e Jesús i'imari. Simón hua'até ri'imacá riñacaré chu. Napona patáca'ataro penájemi ri'imacá. \v 7 Rijhua'até ri'imá. Na'ajnehuá ajñacana nacú ne'emacá ee apa'ahuelo ña'ayó nacaje jilami Jesús jimajo. Huíluru chu ri'imacá. Jipa alabastro naquiyá la'acanami huíluru i'imacá. Pu'umé jamarí nacaje jilami i'imacá. Marí rujña'á Jesús jimajo. E roco'ó rihuilá e'iyajé ricá. \v 8 Marí caje aú ra'apiyatéjena yúcha'año ruchá. Nemá pajlocaca: \p —¡Naje majopeja huani ta rucupíchaca ricá! \v 9 Cahuemini huani ilé caje jilá. Ro'oquela ajopánajlo ricá, na'ájla rojló cajrú liñeru. Ricá aú ro'ójla camu'ují la'acaño ñaté. Marí que la'acana i'imajla palani —que napura'acó pajhua'atéchaca. \p \v 10 Jesús hue'epiri méqueca nemacá runacu. Aú rimá najló: \p —¿Naje chi iqui'ichá pu'ují caje rupechu naquiyá? Palá ruli'ichaca nucá raú. \v 11 Ihuátajica ee camu'ují la'acaño ñaté a'acana, re necá ijhua'até ñaqueja. Eyá nucá, uncá nu'umalaje ijhua'até ñaqueja. \v 12 Pu'umé jamarí quejilani roco'ochá nunacojé. Aú rulamá'achiya nunapona, nasa'ajica nucá huacajé penaje. \v 13 Jema'á marí: Tupana i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. Ne'ejnajé riyucuna i'imajé ajopana, ajopánajlo que. Ne'emajé caja méqueca ruli'ichaca nucá huajé yucuna najló, napechu capicháñaca piyá rucá penaje —que Jesús quemacá najló. \s1 Judas a'acá ripinánajlo Jesús yucuna marí: \r (Mr 14.10-11; Lc 22.3-6) \p \v 14 E caja Judas i'ijnari sacerdótena huacára'ajeño hua'até pura'ajó. Iyamá iphata ji'imaje nacojé quele Jesús ja'apiyatéjena naquiyana ri'imacá. \v 15 Rimá rijló: \p —¿Merejé pa'ajica nojló liñeru, no'ojica ee ijló Jesús? \p Aú na'á rijló treinta parata cahuemí nojé. Pa'u queta queri quetana iná sápaca huemí ejé que ri'imacá. \v 16 Reyá a'ajná ño'ojó Judas quejíla'ari Jesús, ramácaloje méqueca ra'acajla najló ricá. \s1 Jesús ajñari ra'ajnehuá ra'apiyatéjena hua'até nenoca ricá yámona. Riyucuna marí: \r (Mr 14.12-25; Lc 22.7-23; Jn 13.21-30; 1 Co 11.23-26) \p \v 17 E caja naqueño'ó fiesta ja'apátacana. Riqueño'ojica quehuá najñájica pan mamúra'atacanaru. E ra'apiyatéjena i'ijnaño Jesús ahua'ajé. Nemá rijló: \p —¿Mere chi pihuata huala'acá fiesta pascua a'ajnená? \p \v 18 Rimá najló: \p —I'ijná a'ajná ño'ojó pajimila ejo. Amájica ee apú, imaje rijló: “Huehuíña'atajeri quemíchari pinacu, caja riphicha rená chojé, nomácaloje chapú caje yajhué penaje. Piñacaré chu nojñaje no'ojnehuá no'opiyatéjena hua'até”, que imájica rijló nunacu. \p \v 19 E caja ra'apiyatéjena i'ijnaño ají que a'ajná ño'ojó. Nala'á Jesús quemacá najló que. Nala'á fiesta pascua a'ajnená. \v 20 Lapichami najñá na'ajnehuá Jesús hua'até. Iyamá iphata ji'imaji nacojé quele ra'apiyatéjena i'imaño rijhua'até. \v 21 Najñaca na'ajnehuá nacú rimacá najló: \p —Marí que ri'imajica: Pajluhuaja inaquiyana maare, a'ajeri nucá nupinánajlo. \p \v 22 Marí que rimacá aú camu'ují napechu la'acó. Nemá rijló pajehuémichaca que: \p —¿Nucá chi quele pimá nacú? \p \v 23 Jesús quemari najló: \p —Ajñari ra'ajnehuá nujhua'até marí paratú chiyá, ricá numá nacú, a'ajeri nucá nupinánajlo. \v 24 Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Nala'ajica nucá chapú Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá que nunacu. E'iyonaja calé chapú huani ri'imajica rijló a'ajeri nucá nupinánajlo. Uncáquela rimoto'ójla i'imacá, palani ri'imacajla rijló. Raú uncá Tupana huajálajla ricá cajrú huani. \p \v 25 Aú Judas, ripinánajlo a'ajeri, quemari Jesusjlo: \p —Huehuíña'atejeri, ¿Nucá chi quele pimá nacú? \p —A'a, picá —que Jesús quemacá rijló. \p \v 26 Najñaca na'ajnehuá ee Jesús ña'arí pan ricápojo. Rimá Tupánajlo: \p —Palá pila'acá huecá marí pan aú. \p Ejomi ritupa'á rinaquiyana. E ritamáca'ata ra'apiyatéjenajlo pan tupa'aqueja. Rimá najló: \p —Ajñá ricá. Nunapona ricá. \p \v 27 Quéchami rijña'acá piño chiyela ricápojo. Cajmú epepí inarí icha jalá amúra'atacanami i'imari richu. Rimá Tupánajlo: \p —Palá pila'acá huecá marí cajmú caje jalá aú. \p E rimá ra'apiyatéjenajlo: \p —Marí i'irá. A'á ijluhua ricá piyuque, i'irachi ricá. \v 28 Nura ricá. Nura i'ijnajeri nophú chiyá ina'uqué chaya penaje. Marí caje aú Tupana amájero cajrú ina'uqué chaje, pu'uhuaré nala'acare liyá. Nura palamane Tupana la'ajeri ina'uqué nacú palá. \v 29 Uncá nu'uralaje cajmú epepí inarí icha jalá ijhua'até marí eja'ahuá chu piño. Nu'urajé piño ricá ijhua'até Nora'apá hua'até je'echú chu. Rihuacajé nu'urajé apú caja jalá ijhua'até re —que Jesús quemacá ra'apiyatéjenajlo. \s1 Pedro micho'otaca Jesús chaya yucuna marí: \r (Mr 14.26-31; Lc 22.31-34; Jn 13.36-38) \p \v 30 Caja penaje nataní Tupana yale. Ejomi ne'ejná yenuri Olivos ejo. \v 31 E Jesús quemari najló: \p —Ñaanó pani ipechu la'ajó piyuque ujhuí nuliyá. Ja'apáñaje nucá. Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá huanacu: “Nonoje ohuéjana lamára'ajeri naliyá. Raú macajmálaja ohuéjana ñaajico”, que rimacá huanacu. \v 32 Nenoje nucá. Numacápo'ojico ejomi nu'ujnajé Galilea ejo itucumá —que rimacá najló. \p \v 33 E Pedro quemari rijló: \p —Ajopana pechu ca'ajná la'ajero ujhuí piliyá. Eyá nucá, nupechu uncá la'alajo ujhuí piliyá. \p \v 34 Jesús quemari rijló: \p —Numá pijló, marí lapí capere yaca'acá piyá pimicho'otájicaja nuchaya hueji que pe —que rimacá rijló. \p \v 35 Pedro quemari rijló: \p —Nenoje ca'ajná nucá pijhua'até raú. E'iyonaja calé uncá numicho'otálaje pichaya. \p Ajopana ra'apiyatéjena quemaño ñaqué caja. \s1 Ne'ejná apucunaji ejo. Rií Getsemaní. Riyucuna marí: \r (Mr 14.32-42; Lc 22.39-46) \p \v 36 E caja Jesús i'ijnari ra'apiyatéjena hua'até Getsemaní ejo. Ñaqueja ne'ejnajica rejo i'imajica. E rimá najló: \p —Maare iyá'o. Ihuata nucá, nupura'acó Tupana hua'até a'ajná ño'ojó quetana. \p —Je —que. \p \v 37 E rihuá'a a'ajná ño'ojó quemachi rijhua'ató Pedro, Juan, Santiago, queleja. Zebedeo yaní necá Juan, Santiago. Rihuá'a necá a'ajná ño'ojó quemachi. Ejéchami ripechu la'acó apú que; camu'ují huani ripechu la'acó. \v 38 Rimá najló: \p —Camu'ují huani nupechu. Uncá meño'ojó nujña'alá panacu. Caja rimajáqui'icha nuhuajhué. Iyuró maare. Pa. I'imá cajmuruna nujhua'até; icamátaniyo. \p —Je —que nemacá. \p \v 39 E Jesús ja'apáñari necá a'ajná ño'ojó pani. Re rito'ó pajima'aló te'erí e'iyá. Ripura'ó Tupana hua'até, rimá rijló: \p —Nora'apá, pihuátajica ee, pa'apata nuliyá chapú caje yajhué nomájicare ñaanó pani. Pila'aniya nuhuátaca que. Pihuátaca que pila'acá —que rimacá Tupánajlo. \fig |src="cn01810B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Mateo 26.39" \fig* \p \v 40 E rácho'o. Ripa'ó piño ra'apiyatéjena amaje. Amari nacamátaco. Rimá Pédrojlo: \p —¿Uncá meño'ojó chi pi'imaláchajla cajmuni nujhua'até pajluhua camú jená quetana? \v 41 I'imá cajmurúnaja. Ipura'ó Tupana hua'até ila'acá piyá pu'uhuaré. Re ricá iná pechu nacú, iná la'acáloje palá penaje. E'iyonaja calé uncá meño'ojó iná iphátala palá la'acana iná icó —que rimacá najló. \p \v 42 E ri'ijná piño Tupana hua'até pura'ajó. Rimá piño rijló: \p —Nora'apá, pihuátajica ee pa'apata nuliyá chapú caje yajhué nomájicare ñaanó pani. Pila'á pihuátaca que nucá. \p \v 43 E ripa'ó piño ra'apiyatéjena amaje. Amari nacamátaco piño. Caja tapú chá'atari necá. \v 44 Ejéchami uncá rapótala necá. Caja ripa'ó piño Tupana hua'até pura'ajó. Hueji que pe la'acá ñaqueja caja rimacá rijló. \v 45 E ripa'ó piño ra'apiyatéjena amaje. Rimá najló: \p —¿Ejo'ocaja chi icamátaco maare? ¿Huatána'acaje nacuja chi icá? Ihuatána'a. Caja riphicha rená chojé. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Chuhua na'ajica nucá pu'uhuaré la'acáñojlo. \v 46 Chuhua jácho'o, i'ijná hue'ejnachi. Caja ilé huaícha, a'ajeri nucá pu'uhuaré la'ajéñojlo. \s1 Napatacá Jesús yucuna marí: \r (Mr 14.43-50; Lc 22.47-53; Jn 18.2-11) \p \v 47 Jesús pura'acó ra'apiyatéjena hua'até ejé Judas iphaca rinacu. Iyamá iphata ji'imaje nacojé quele ra'apiyatéjena naquiyana ri'imacá. Riphá rinacu cajrú ajopana ina'uqué hua'até. Sajalu caje, cujyúhua'ala caje hua'até nephá rinacu. Sacerdótena huacára'ajeño, peñahuilana, quele puráca'alo aú ne'ejná rejo ripataje. \v 48 Judas a'arí ripinánajlo Jesús. Maapami que rimacá rijhua'até i'ijnacáñojlo mecajeca ricá. Rimá najló marí que i'imacá: \p —Pu'uhuacá nuchiño'ojica rijimá chiyá, ricá ipataje —que rimacá rijhua'até i'ijnacáñojlo maapami que. \p \v 49 E caja riphá Jesús nacú. Rajalaca Jesús. Rimá rijló: \p —Huehuíña'atajeri —que. \p Ejéchami richiño'ocá rijimá chiyá. \v 50 Jesús quemari rijló: \p —Nujhuáque'ehue, ¿naje pi'ijichá? \p Eja netá Jesús cha; patañó ricá. \p \v 51 Ejéchami pajluhuaja ra'apiyatéjena naquiyana jero'ocá risajálune ra'aruná chiyá. Ricá aú rica'á apú i'ijhuí. Sacerdótena huacára'ajeri hua'até sápajeri ri'imacá. \v 52 Aú Jesús quemari rijló: \p —Pipa'atá ra'arú chojé pisajálune. Sajalu aú nócaño capichájeño raú. \v 53 Nuhuátaquela, numacajla Nora'apajlo, raú rihuacára'ajla setenta mil rijhua'atéjena je'echú chiyá majó. Necá mejñátañojla nucá naliyá. \v 54 E'iyonaja marí que rila'aquela, uncá ri'imalajla Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá que nunacu. Richuhuá ne'ejnataca ricá me'etení nala'acare aú —que rimacá rijló. \p \v 55 E rimá ajopánajlo: \p —Caja i'ijichá majó nujña'ajé sajalu hua'até, cujyúhua'ala caje hua'até. Meque ata'acachi que huani ila'acá ijluhua nucá. Hue'echú ca'alá queja nu'umajícano Tupana ñacaré chu ina'uqué jehuíña'atacana nacú. E'iyonaja uncá ijña'alá nu'umacá rihuacajé. \v 56 Marí que ila'acá nucá me'etení yucuna, Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna lana'añó papera chojé i'imacá —que rimacá najló. \p Ejéchami piyuque ra'apiyatéjena ja'apáñaca Jesús. Neñaó reyá. \s1 Naculácataco Jesús nacú yucuna marí: \r (Mr 14.53-65; Lc 22.54-55, 63-71; Jn 18.12-14, 19-24) \p \v 57 E caja najña'á Jesús ají que ya'ajná Caifás ñacaré ejo. Sacerdótena huacára'ajeri huani Caifás i'imacá. Riñacaré chojé Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, peñahuilana, quele jahuacaño rijhua'até i'imacá. Rejo najña'á Jesús i'imacá. \v 58 Eyá Pedro ja'apari juca quemachi Jesús ápumi chu. Nahuacára'ajeri huani ñacaré cópeje riphá. E rimujlúca'a corral chojé. Re riyá'o policíana hua'até, ramácaloje reyá méqueca nala'ajica Jesús penaje. \p \v 59 Caja najña'á Jesús rejo. Re sacerdótena huacára'ajeño, peñahuilana, quele i'imaño ajopana hua'até. Necá culaño ajopana pajlácachina, nemacáloje Jesús nacú: “Pu'uhuaré la'ajeri ricá” que penaje, nenócaloje ricá richona penaje. \v 60 Cajrú ina'uqué quemaño rinacu: “Pu'uhuaré la'ajeri ricá” que. E'iyonaja uncá nahue'epila méqueca rinacu quemacana pu'uhuaré, nenócaloje ricá richona penaje. Majopeja napajlájica rinacu. E caja ehuaja iyamá ina'uqué i'ijnaño najimaje rinacu quemaje. \v 61 Nemá najló: \p —Marí que ilé ina'uqué quemacá rinacuhuá: “Nucá cajya'atárijla Tupana ñacaré. Hueji que cala i'imajemi nula'ájla piño rapumí chuhuá ricá” —que nemacá najló. \p \v 62 Marí caje aú sacerdótena huacára'ajeri huani tára'aro. Rimá Jesúsjlo: \p —¿Uncá chi papiyácalaje pinacojó necá? ¿Meque ricá quele nemíchaca aú pinacu? \p \v 63 Uncá Jesús ja'ajipalá rijló. Raú sacerdótena huacára'ajeri quemari rijló: \p —Tupana, ricá cajmuni, puráca'alo aú numá pijló, pimacáloje nojló quehuaca penaje. ¿E chi picá quele Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje? ¿Tupana I'irí chi picá? \p \v 64 Jesús quemari rijló: \p —A'a, ilé que pimíchaca nunacu queja nucá. Ina'uquéjloje penaje i'imacá nucá. Icá amájeño nucá Tupana ahua'á. Piyuque la'acá Tupana. Rijhua'até nuhuacára'aje ina'uqué. Icá amájeño nupa'acó piño majó je'echú chiyá juni suhuáca'ala e'iyohuá —que rimacá rijló. \p \v 65 Marí caje aú sacerdótena huacára'ajeri yúcha'aro íqui'ija huani. A'acuhuaná rijiyo'otá ra'arumacahua. Rimá ajopánajlo: \p —Ilé ta puri'icharo pu'uhuaré huani ta Tupana nacú. Uncá na penaje calé huaculá ajopana, ne'emacáloje huajló méqueca rila'acá pu'uhuaré yucuna penaje. Caja huemi'ichá méqueca rimíchaca ta pu'uhuaré huani Tupana nacú. \v 66 ¿Meque ijló quele? \p Nemá rijló: \p —Pihuacára'a rinócana richona. \p \v 67 E natupá nahui Jesús jimá chojé. Ajopana ña'atá ricá. Ajopana ña'añó pajimaya ricá. Apára'ataqueja a'arumacaji aú rijlú i'imacá. \v 68 Nemá rijló: \p —Ricá Tupana huacára'acare majó ina'uqué i'imatájeri penaje pi'imajica ee, pimá huajló naca ji'ichari picá pajimaya, ají que nala'acá namácaja ricá. \s1 Pedro micho'otaca Jesús chaya yucuna marí: \r (Mr 14.66-72; Lc 22.56-62; Jn 18.15-18, 26-27) \p \v 69 Marí que nala'acá Jesús ee Pedro i'imari huaca'apé yá'acajo nacú. E apa'ahuelo i'ijnayo Pedro ahua'ajé. Pají chiyá sápajeyo ru'umacá. Rumá rijló: \p —Nuhue'epí ilé Jesús, Galilea eyaje, hua'ateje picá. \p \v 70 E'iyonaja Pedro micho'otari richaya. Rimá rojló ajopana e'iyá: \p —Uncá huani nuhue'epila méqueca pimacá nojló. \p \v 71 Raú ra'apá ají que corral numaná ejo. Ejéchami apa'ahuelo quemacá piño ajopana re yá'acañojlo. \p —Ilé chira'aró caja Jesús, ilé Nazaret eyaje, hua'até. \p \v 72 Ñaqué caja Pedro micho'otaca piño richaya. \p —Tupana hue'epiri quehuácaca numacá: Uncá nomána'apa calé ricá. \p \v 73 Mequetánaja i'imajémija ajopana piño iphaño Pedro ahua'ajé. Nemá rijló: \p —Rijhua'atéjena naquiyana picá. Pa. Napura'acó rite'eré ehuá que caja pipura'acó. \p \v 74 Marí caje aú Pedro quemari najló: \p —Nuhuata Tupana huajaca nucá, uncachu numalá quehuaca. Uncá huani ta nomána'apa calé ricá. \p Ejéchami capere yaca'acá. \v 75 Raú riphá ripechu nacojé méqueca Jesús quemacá rinacu maapami que. Rimá rijló i'imacá: “Capere yaca'acá piyá, picá micho'otájeri nuchaya hueji que pe caja.” Rema'acá aú capere yaca'acá, Pedro i'ijnari reyá. Supejeno riyaca. \c 27 \s1 Nahuá'aca Jesús Pilato ejo yucuna marí: \r (Mr 15.1; Lc 23.1-2; Jn 18.28-32) \p \v 1 E caja najme'etá. Re i'imacaño pechu i'imá réjenohuanija Jesús nócana nacú. Sacerdótena huacára'ajeño, peñahuilana, quele huátaño Jesús nócana. \v 2 E nepo'otá ra'anapitá panacojéchaca. Nahuá'a ricá nate'eré eyá huacára'ajeri ejo. Poncio Pilato rií i'imacá. \s1 Judas noca ricó yucuna marí: \p \v 3 Judas a'arí ripinánajlo Jesús maapami que i'imacá. Ramaca aú nahuátaca Jesús nócana chapú rihuó i'imacá richó. E ri'ijná piño liñeru pa'ataje najló, maapami que na'acare rijló. Na'á rijló liñeru i'imacá, rihuá'acaloje necá Jesús i'imacá ejo penaje. E riphá nanacu. Sacerdótena huacára'ajeño, peñahuilana, quele nacú riphá. \v 4 E rimá najló: \p —Marí liñeru, uncá huani paala nuli'ichaca ricá. Uncá la'alare pu'uhuaré quele. E'iyonaja calé ihuata rinócana. Chapú huani nuli'ichaca ricá ijló ra'acana aú —que Judas quemacá najló. \p Aú nemá rijló: \p —Pijloja calé chapú ricá. Huajló uncá ñaqué calé ricá. \p \v 5 Aú ja rica'á huichá liñeru Tupana ñacaré chojé. Marí caje aú ra'apá reyá, rinócaloje ricó penaje. Racúhua'ataca ricó rinúru'upi naquiyá. Marí queja Júdasmi chu noca ricó. \p \v 6 Sacerdótena huacára'ajeño huayo'oñó riliñérutemi rica'acare Tupana ñacaré chojé. E nemá: \p —Ina'uqué nócana huemí cari. Chapú huala'acajla hualamá'ataquela ra'acuná chojé ricá marí Tupana ñacaré chu. \p \v 7 Napura'ó pajhua'atéchaca rinacu, méqueca rila'acana nacú. Ñaqué i'imacale nahuarúhua'a támijimina sa'aquélana pucuna raú, nasa'acáloje ajopana te'eré eyájena támina rejé penaje. Pajluhuaja pucapé ipújeri le'ejé ri'imacá. Ricá liyá nahuarúhua'a te'erí rapucuna penaje. \v 8 Maárejecha nemá rapucuna nacú: Jirá pucuna ricá. \v 9 Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu, Jeremíasmi chu, quemacá que júpimi nala'acá raú. Marí que rilana'acá riyucuna papera chojé i'imacá. “Israelmi chu laquénami naquiyana a'ajeño apujlo treinta parata, cahuemí nojé, ra'acáloje najló ricá rihuemí penaje. \v 10 Rihuemí aú nahuarúhua'aje rapucuna pajluhuaja pucapé ipújeri liyá. Tupana quemacá nojló que nala'ajica,” que rilana'acá papera chojé riyucuna i'imacá. \s1 Jesús tára'aco Pilato jimaje yucuna marí: \r (Mr 15.2-5; Lc 23.3-5; Jn 18.33-38) \p \v 11 E caja nahuá'a Jesús nate'eré eyá huacára'ajeri ejo. E rimá Jesusjlo: \p —¿Judíona i'imacana chi picá? \p Jesús quemari rijló: \p —A'a, nucá nucá, pimacá queja. \p \v 12 Sacerdótena huacára'ajeño, peñahuilana, quele arucátaño Jesús rijló. E'iyonaja uncá Jesús apiyácala necá. \v 13 Raú nahuacára'ajeri, Pilato, quemari rijló: \p —¿Uncá chi pihue'epila méqueca nemacá pinacu: “Pu'uhuaré la'ajeri picá” que? \p \v 14 Uncá Jesús ja'ajipalá rijló. Raú ne'emacana pechu i'imá: \p —¿Na ta chi caji numajlo? \p Aú uncá meño'ojó rihue'epila méqueca rila'acana. \s1 Nemá Jesús nacú, nenócaloje ricá penaje. Riyucuna marí: \r (Mr 15.6-20; Lc 23.13-25; Jn 18.38–19.16) \p \v 15 Fiesta pascua huacajé queja Pilato jácho'otajicano ina'uqué huajáquelana chiyá pajluhuaja ina'uqué. Ricá nahuátajicare jácho'otacana, rácho'otaque najló. \v 16 Rihuacajé apú i'imari ina'uqué huajáquelana chu. Piyuque ina'uqué amána'apa ri'imacá. Rií i'imari Barrabás. \v 17 Caja nahuacó i'imacá. Aú Pilato quemari najló: \p —¿Mecaje ihuátaca nócho'otaca ijló, Barrabás ca'ajná, Jesús ca'ajná? Ricá nemacare nacú: “Tupana huacára'acare majó” que, ¿ricá chi nócho'otaje ijló? \p \v 18 Marí que rimacá najló, rihue'epícale chapú nahuó i'imacá Jesús cha. Cajrú ina'uqué pechu i'imacá Jesús nacú palá. Ricá jimaje chapú nahuacára'ajeño huo i'imacá Jesús cha. Ñaqué i'imacale nahuá'a ri'imacá rejo, rihuacára'acaloje rinócana penaje. \v 19 Re ne'emacana yá'aro, rimacáloje najló méqueca rila'acana. Ehuá riyajalo huacára'aca rijló puráca'aloji. Rumá rijló: \p —Pácho'ota ilé Jesús. Reja ri'imareja. Uncá la'alá meque ricá ina'uqué. Lapí nutapúni'icha ricá. Cajrú huani nucahuíli'ichaco raú. \p Marí que puráca'aloji quemacá, riyajalo huacára'acare rijló. \p \v 20 Caja Pilato quemari najló i'imacá: “¿Mecaje ihuata nócho'otaca ijló, Jesús ca'ajná, Barrabás ca'ajná?” Raú sacerdótena huacára'ajeño, peñahuilana, quele ca'átaño cajrú ina'uqué e'iyajé, nemacáloje rijló marí que penaje: “Pácho'ota huajló Barrabás. Pihuacára'a Jesús nócana.” \v 21 E ne'emacana quemari piño najló: \p —Chuhuata, imá nojló mecajeca ihuata nócho'otaca ijló. \p Nemá rijló: \p —Pácho'ota huajló Barrabás. \p \v 22 Rimá najló: \p —¿Eta meque chi nula'ajica Jesús, ricá nemacare nacú, Tupana huacára'acare majó? \p Nemá rijló: \p —Pihuacára'a rinócana a'ahuaná apiyácacanami nacojé acúhua'ataqueja. \p \v 23 Raú Pilato quemari najló: \p —¿Naje ta ihuata rinócana? ¿Na ta chi rila'á pu'uhuaré? \p Raú nahuíyo'o piño rijló: \p —Pihuacára'a racúhua'atacana a'ahuaná apiyácacanami nacojé. \p \v 24 Pilato amari caja nejnúcha'aco rijló Jesús jácho'otacana nacú. Ramá caja yehuíchaja nenócaco pajhua'atéchaca rijimaje. Aú rihuacára'a najña'acá rijló juni pachiya chojé. Najimaje ripá riyáte'ela chiyá, nahue'epícaloje raú uncá ripachá calé rinócana. E rimá najló: \p —Uncá nuhuacára'alaje ilé nócana. Uncá la'alare pu'uhuaré ricá. Ijloja calé ilé que rila'acana. \p \v 25 Aú piyuque necá quemaño rijló: \p —Rinócana i'imajeri huapachá, huayani pachá hua'até. \p \v 26 Marí caje aú Pilato jácho'otari najló Barrabás. Ejomi rihuacára'a naña'ataca Jesús. E riyurí najló Jesús, nenócaloje ricá penaje. Riyurí najló ricá, nacúhua'atacaloje ricá a'ahuaná apiyácacanami nacojé penaje. \p \v 27 Quéchami ne'emacana le'ejena surárana ña'acá Jesús ne'emacana ñacaré ejo. Re nahuacata surárana, re i'imacaño piyuque Jesús ahua'ajé. \v 28 Ejomi naca'á ra'arumacá rinaquiyá. Namácaja penaje na'acá rinacojé ipirálucuni a'arumacaji. Nahuacára'ajeño a'ajícare nanacuhuá caje caja ri'imacá. \v 29 Nachipúca'ata caja rihuíla'aru nacojé tujripi. Na'á caja ijijila ca'añá riyáte'ela chojó pumitá, ricutihuare penaje. Caje na'á ricápeje. Ejomi natára'o ne'erúpachi aú rijimaje. Namácaja nala'acá ricá; nemá rijló: \p —Judíona i'imacana, ¿Picá? \p \v 30 Natupá nahui rijimá chojé. E najña'á ijijila ricápiya, naña'acáloje ricá pehuíla'aruya raú penaje. \v 31 E nayurí namácaja rila'acana. E naca'á piño a'arumacaji ipirálucuni rinaquiyá. Na'á piño rinacojé ra'arumacá. Ejomi najña'á ricá, nacúhua'atacaloje ricá a'ahuaná apiyácacanami nacojé penaje. \s1 Nacúhua'ataca Jesús a'ahuaná apiyácacanami nacojé yucuna marí: \r (Mr 15.21-32; Lc 23.26-43; Jn 19.17-27) \p \v 32 A'ahuaná apiyácacanami rihuacúla'apa que Jesús ja'apaca najhua'até. Nácho'oco ee pajimila e'iyayá, nephata apú ina'uqué. Cirene eyaje ri'imacá. Simón rií i'imacá. Ricá nahuacára'a a'ahuaná apiyácacanami huáco'ocana Jesús chaya. \p \v 33 Ne'ejná ají que a'ajná ño'ojó. E nephá rinóquelana ejo. Ina'uqué huíla'arumi aphinami que na'acá rapucuna ií. Napura'acó chu na'á rií Gólgota que. \v 34 Rejo nephá. Re na'á Jesusjlo i'iracaje. Cajmú caje jalá amúra'atacanami, quechípa'aqueja nacaje jalá ipisini hua'até. Jesús atá'ari ricá, uncá ri'iralá ricá. \p \v 35 E nacúhua'ata ricá a'ahuaná apiyácacanami nacojé. Ipháqueja itapuhua aú nacúhua'ata ricá. Ejomi surárana cátaño nacaje nacú, namácaloje méqueca natamáca'atajica najluhua ra'arumacami penaje. Tupana puráca'alo ja'apátajerimi chu quemacá rinacu que nala'acá ri'imacá. Marí que rilana'acá riyucuna papera chojé i'imacá: “Natamáca'ataje najluhua no'orumacami. Nacaje nacú cátacano aú nahue'epeje ritamáca'atacana najluhua.” \v 36 Caja natamáca'ata najluhua ra'arumacá rimacá rinacu i'imacá que. Ejomi nayá'o. Rihua'aphena ne'emacá. \v 37 E nacúhua'ata Jesús cha lana'aquéjami. Ricá quemari na chona nenoca ricá. Marí que lana'aquéjami quemacá: “Marí Jesús, judíona i'imacana ricá.” \p \v 38 Rejé caja nacúhua'ata ajopana iyamá. Rahua'ayá iyáma'ajo pumitana nacúhua'ata necá. Ata'acáchina ne'emacá. \v 39 Rahua'ayá ja'apájicaño pura'aqueño rinacu pu'uhuaré. Nañaca'aqué nehuíla'aru rijló. \v 40 Nemá rijló: \p —Yee, picá quemari pinacuhuá: “Nucá cajya'atájeri Tupana ñacaré. Hueji que cala i'imajemi nula'ajé piño rapumí chuhuá ricá”. Chuhuata pi'imatá picó. Tupana I'irí pi'imajica ee, pihuitúca'a a'ahuaná apiyácacanami naquiyá. \p \v 41 Ñaqué caja ajopana la'ajica namácaja ricá. Sacerdótena huacára'ajeño, Tupana puráca'alo nacú jehuíña'atajeño, fariséona, peñahuilana, quele ne'emacá, la'añó namácaja ricá. Nemá pajlocaca: \p \v 42 —Meque calé ta ri'imataca ajopana capichácajo liyá i'imacá. Eta, ricó uncá meño'ojó ri'imatala. Israelmi chu laquénami huacára'ajeri ri'imajica ee, rihuitúca'aje a'ahuaná apiyácacanami naquiyá. Marí que huamájica ee rila'acá, huema'ajé ra'apiyá. \v 43 Caphí Tupana chojé péchuri ricá. Tupana huátacare ri'imaquela, Tupana i'imatárijla ricá, rimacale rinacuhuá: “Tupana I'irí nucá” que —que nemacá rinacu. \p \v 44 Ata'acáchina nacúhua'atacarena Jesús ahua'á, necá caja pura'añó pu'uhuaré Jesús nacú. \s1 Jesús taca'acá yucuna marí: \r (Mr 15.33-41; Lc 23.44-49; Jn 19.28-30) \p \v 45 E caja lapí que i'imari nachá piyuque eja'ahuá chu. Caápu'ucu eyá pe'iyochami camú to'ocó quetana ne'emacá calajerúhuaca. \v 46 Pe'iyochami camú to'ocó ee Jesús jahuíyo'ori caphí huani. Napura'acó chu rimá: \p —Elí, Elí, ¿lama sabactani? \p Marí que quemacánaca rimacá: Tupana, nupechu i'imacare chojé caphí, ¿na penaje piyurí nucá? \p \v 47 Re i'imacaño naquiyana jema'añó rahuíyo'oca. E nemá: \p —Ilé huá'ari Tupana puráca'alo ja'apátajeri, Elíasmi chujlo. \p \v 48 Raú pajluhuaja nanaquiyana jecho'ótari i'iracaje rijló. Rejata nacaje jamára'apani cajmú caje jalá amúra'atacanami acú. Quéchami repo'ocá ijijila lupucuje nacojé ricá. Ricá aú ra'á rijló ricá, ri'iracáloje re'iyayá ricá penaje. \v 49 Raú ajopana quemaño rijló: \p —Reja ri'imareja. Huamaijla, apala Elíasmi chu iphájeri majó ri'imataje. \p \v 50 E Jesús jáhuiyo'ori piño caphí huani caja penaje. Ejé ritaca'á i'imacá. \v 51 Hua'ató que ya'ajná Tupana ñacaré chu a'arumacaji jiyo'ocó pe'iyohuá paliyácaca. Apalá ucapú penaje racúhua'o re. Rijiyo'ó yenuya ají que cahuacaje. Caja iyamá que riyurico. Ritaca'acá aú caja te'erí ñaca'aró. Raú caja jipa cajruni e'echataro paliyácaca. \v 52-53 Raú caja támijimina ca'aquelana chiyá támijimina chaya me'etátaco. Rihuacajé Tupana macápo'otari cajrú ina'uqué júpimi que taca'acaño. Caphí péchuruna Tupana chojé ne'emacá. Jesucristo macápo'oco ejomi ne'ejná Jerusalén ejo, Tupana le'ejé pajimila ejo. Caja pu'uhuacá nachira'acó rehuá. Cajrú ina'uqué amaño nachira'acó rehuá i'imacá. \p \v 54 Ritaca'acá apucuna e surárana huacára'ajeri i'imari ajopana surárana hua'até. Jesús hua'aphena ne'emacá. Ritaca'acá aú namá te'erí ñaca'acá, jipa e'echataco caje. Cajrú huani naquero'ocó raú. Nemá pajlocaca: \p —Tupana I'irí jo'ó quele táqui'ichari. \p \v 55 Cajrú inaana i'imacá a'ajnare que. Júcayaja nayacá'o rejo. Necá i'ijnaño Galilea eyá ají que Jerusalén ejo rijhua'até i'imacá. Riñaté a'ajeño ne'emacá rihuacajé. \v 56 María Magdalena i'imayo najhua'até. Apa'ahuelo María i'imayo caja najhua'até. Santiago, Juan, quele jaló i'imayo caja najhua'até. Quele nanaquiyana i'imacá najhua'até. \p \v 57 E caja najúhua'a. E José i'ijnari Pilato amaje. Cajrú le'ejepelari José i'imacá. Arimatea eyaje ri'imacá. Jesús ja'apiyá jema'ajeri caja ri'imacá. \v 58 Ricá penaje i'ijnari Pilato ejo, riquejá'acaloje Jesús tami riliyá penaje. E Pilato yuriri rijló ritami. \v 59 Raú ripa'ó ritami huitúca'ataje. Rihuitúca'ata ritami. Ejomi ripila'á palá nojé a'arumacaji ritami nacú. \v 60 Támijimi to'otáquelana chojé ri'ijnatá ritami. Huajé ichácanami jipa i'imacá. Rijluhua rihuacára'a richácana i'imacá. Ricá chojé rito'otá Jesús tami. Caja penaje netá cajruni jipa aú rinumaná. Ejomi ripa'ó. \v 61 A'ajnare que riloco'opani María Magdalena, apa'ahuelo María, quele yá'año. \s1 Jesús tami hua'aphena i'imacaño yucuna marí: \p \v 62 Caja a'ajnejí lamá'atacana huacajé ja'apari. Muní que sacerdótena huacára'ajeño, fariséona, quele i'ijnaño Pilato amaje. \v 63 Nemá rijló: \p —Riphicha huapechu nacojé méqueca ilé pajlácachi quemacá rinacuhuá. Cajmuni ri'imacá huacajé rimá rinacuhuá: “Nenoje nucá. Eyá hueji que cala i'imajemi numacápo'ojo nopumí chuhuá”. \v 64 Ñaquele pihuacára'a surárana rejo, ne'emacáloje ritami hua'aphena hueji que cala quetana penaje. Pihuacára'a necá, ne'emacáloje rihua'aphena penaje, ra'apiyatéjenami i'ijnacá piyá ritami ata'ajé. Nata'aquela ritami, caja nemacajla rinacu: “Caja rimacápo'o” que. Marí que nala'aquela, napajlácare yucuna jema'acojla cajrú huani —que nemacá Pilátojlo. \p \v 65 E Pilato quemari najló: \p —I'ijná rejo, ileruna surárana naquiyana i'ijnajeño ijhua'até, ne'emacáloje rihua'aphena penaje, ajopana mujlúca'aca piyá rejo —que rimacá najló. \p —Je —que nemacá rijló. \p \v 66 Aú ne'ejná rejo. Nachúta'a inimú jipa netacare rinumaná nacojé. Raú nahue'epijla, apú cahuitáquela ricá, rimujlúca'acaloje richojé rimicho'ojneja penaje. Caja penaje nayurí cajrú surárana re rihua'aphena penaje. \fig |src="cn01848B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="San Mateo 27.66" \fig* \c 28 \s1 Jesús macápo'oco yucuna marí: \r (Mr 16.1-8; Lc 24.1-12; Jn 20.1-10) \p \v 1 Caja huatána'acaje huacajé ja'apari i'imacá. Muní que najme'etaca. Sápacaje queño'ocó huacajé ri'imacá. E María Magdalena, apa'ahuelo María, quele i'ijnaño piño támijimi to'otáquelana ejo. \v 2 Mana'í chiyó caphí huani te'erí ñaca'acó na'apiyá. Re'iyohuá que pajluhua Tupana hua'atéjeri huitúca'aca je'echú chiyá jipa jatataje rinumaná eyá. Ratatá jipa reyá. Ejomi riyá'o rinacu. \v 3 Mejáma'atani huani que ramaco, pichaní camaré que. Jaré nojé huani ra'arumacá i'imacá. \v 4 Marí que surárana, támijimi hua'aphena, amaca aú cajrú huani naquero'ocó. Cajrú caja nacurúca'aca raú. Matámiru queja nato'ocó te'erí e'iyá re. \p \v 5 E inaana iphaño rejo. E Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, quemari najló: \p —Iquero'oniyo. Nuhue'epí i'ijichaca majó Jesús tami amaje, ricá nacúhua'atacare a'ahuaná apiyácacanami naquiyá i'imacá. \v 6 Uncá ri'imalá maare. Caja rimacápo'ocho. Rimacá rinacuhuá queja rimacápo'ochaco. Imujlúca'a majó, amachi rapucunami. \p —Je —que nemacá. \p \v 7 E rimá piño najló: \p —Chuhua ipa'ó quiñaja, i'imichachi ra'apiyatéjenajlo riyucuna. Caja rimacápo'ocho. Caja ri'ijichá natucumá Galilea ejo, que i'imajica najló riyucuna. Caja numicha ijló —que Tupana hua'atéjeri quemacá najló. \p \v 8 Aú pherú queja inaana pa'acó jecho'oquelo reyá. Quero'ocajo nacuja ne'emacá. Hua'ató que pu'ují napechu i'imacá raú. Necho'ó ají que a'ajná ño'ojó riyucuna i'imajé ra'apiyatéjenajlo. \v 9 E napunana chu Jesús ya'ataró najló. Rajalaca necá. Aú ne'ejná Jesús ahua'ajé. Pu'ují napechu i'imacá rinacu, aú najláma'o ri'imá nacojé. Namahuílo'o ricá ritajné naquiyá. \v 10 E rimá najló: \p —Iquero'oniyo. I'ijná, i'imichachi nuyucuna nojénajlo. Imicha najló ne'ejnachi Galilea ejo. Re namaje nucá. \p —Je —que nemacá. \s1 Méqueca surárana quemacá najló yucuna marí: \p \v 11 Caja inaana i'ijnaño riyucuna i'imajé ajopánajlo. A'apona surárana, rihua'aphena i'imacaño, i'ijnaño pajimila ejo riyucuna i'imajé sacerdótena huacára'ajeñojlo. \v 12 Riyucuna jema'acana aú Sacerdótena huacára'ajeño i'ijnaño peñahuilana hua'até rinacu pura'ajó. Panacojéchaca que napechu i'imacá méqueca nala'ajica nacú. Eyá na'á suráranajlo cajrú liñeru, ne'emacá piyá riyucuna ajopánajlo. \v 13 E nemá suráranajlo: \p —Marí que imájica ajopánajlo: “Lapí huacamátaco cháyomi ra'apiyatéjenami i'imaño rata'ajé”. \v 14 Ihuacára'ajeri jema'ajica ee riyucuna, huecá pura'ajeño ichaya, rihuátajica ee ihuajácana uncá pachá i'imalá rihua'aphena palá —que Sacerdótena huacára'ajeño quemacá najló. \p \v 15 E na'á najló liñeru. Ejomi nahuacára'aca riyucuna i'imacana que ne'emacá riyucuna reyá a'ajná ño'ojó. “Ra'apiyatéjena ata'añó ritami,” que nemájica rinacu. Eyá maárejecha ñaqueja riyucuna. Ejo'ocaja judíona naquiyana quemaño ñaqué rinacu. \s1 Jesús a'acá ra'apiyatéjena ripuráca'alo ja'apátajeño penaje yucuna marí: \r (Mr 16.14-18; Lc 24.36-49; Jn 20.19-23) \p \v 16 Caja ra'apiyatéjena jema'añó rimacápo'oco yucuna. Aú ne'ejná Galilea ejo, yenuri Jesús quemacare nacú najló ejo. Pajluhuaja iphata ji'imaji nacojé quele ne'emacá. \v 17 E nephá Jesús nacú. Pu'ují caje aú ne'ejnataca napéchuhua Jesús nacú ramácana aú. Ne'iyajena pechu i'imá: “¿Ricá huani chi ricá, apú ca'ajná?” \v 18 E Jesús i'ijnari nahua'ajé. E rimá najló: \p —Caja Tupana a'arí nucá Ihuacára'ajeri penaje, piyuque marí eja'ahuá chu, je'echú chu i'imacaño huacára'ajeri penaje ra'á caja nucá. \v 19 Ñaquele numá ijló: Eco i'ijná ajopana te'eré ejo, ajopana te'eré ejo que nupuráca'alo ja'apátacana nacú piyuqueja ina'uquejlo rehuá. Raú ne'iyajena jema'ajeño no'opiyá, ne'emacáloje nujhua'atéjena penaje. Re Nora'apá Tupana, nucá Ri'irí, Tupana Pechu, quele. Hua'apiyá ne'emajica aú ila'á bautizar necá. \v 20 Jehuíña'ata caja necá, na'acáloje nupuráca'alo nanacojó piyuqueja penaje. Nucá i'imajeri ijhua'até hua'ajini huani eja'ahuá tajnájico ejená. Uncá nuyurílaje icó icá —que Jesús quemacá najló. Caja quetana riyucuna.