\id HEB - Yucuna NT -Colombia 2011 (DBL -2013) \h HEBREOS \toc1 Hebreos \toc2 Hebreos \toc3 Heb \mt1 HEBREOS \c 1 \s1 Tupana I'irí ja'apátaca ina'uquejlo Tupana puráca'alo yucuna marí: \p \v 1 Júpimi hua'ajútayami chuna i'imaño i'imacá. Najló Tupana huacára'aqueri ripuráca'alo i'imajica, nahue'epícaloje ricá penaje. Pulapé rihuacára'ajica najló ricá. Ne'iyajénajlo rimaqué nacaje nacú natapú queja. Ne'iyajénajlo Tupana ya'atáqueri nacaje natapú queja caja. Ne'iyajéjnajlo rimaqué nacaje nacu Ripechu aú ja. Apú nacojé, apú nacojé queja ri'imajica riyucuna apujlo, apujlo que. Ripuráca'alo ja'apátajeñojloja calé ri'imaqué riyucuna pamineco. Ejomi na'apátaque riyucuna ajopana ina'uquejlo. Marí que rihuacajé i'imacaño jema'ajica riyucuna. \v 2 Eyá huecá piño jema'añó riyucuna. Huajló calé Tupana I'irí ja'apátari ripuráca'alo i'imacá. Yehuicha eja'ahuá iphaca rená chojé, ritajnácoloje penaje. Ricá ja'apejecha huecá me'etení. Ri'irí hua'até Tupana queño'ótari piyuqueja huani nacaje i'imacá. Ra'á caja Ri'irí, ri'imacáloje piyuqueja nacaje mináricana penaje. \v 3 Palani huani Tupana; ricá que caja Ri'irí. Rara'apá pechu queja caja ripechu. Ripuráca'alo aú ja piyuqueja nacaje i'imari me'etení ri'imacá que. Nacaje eja'ahuá chu i'imacare, i'imari caja me'etení ri'imacá queja ripuráca'alo aú. Nacaje je'echú chu i'imacare piyuqueja i'imari caja ri'imacá queja ripuráca'alo aú. Tupana I'irí i'imacá marí eja'ahuá chu huacajé ritaca'á a'ahuaná apiyácacanami nacú huachaya i'imacá. Raú rica'á huanaquiyá pu'uhuaré huala'acare, huamanaicho huala'acare hua'ató, hue'emacáloje lamára'ataquejanami que Tupánajlo raú penaje. Ritaca'á huachaya, ejomi ripa'ó piño rapumí chuhuá je'echú chojé. Re Tupana a'arí ricá rijhua'até huacára'ajeri penaje. Ricá palani huani hua'até rihuacára'a pajñacani rijhua'atéjena. \s1 Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, chaje huani Ri'irí. Marí riyucuna: \p \v 4 Ajopana Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, chaje huani Jesucristo, Tupana I'irí ri'imacale. \v 5 Iná hue'epí nachaje ricá, Tupana quemacale marí que Ri'irijlo i'imacá: \q1 Chuhua ina'uqué hue'epíjica Nu'urí picá, nucá Para'apá. \q1 Uncá rimalá apú rijhua'atéjena nací: “Nu'urí ricá” que. \q1 Ri'iríjloja calé rimá marí que i'imacá. \p \v 6 Tupana huacára'ari Ri'irí eja'ahuá nacojé i'imacá, rimoto'ocáloje marí eja'ahuá chu penaje. Rihuacára'aca ricá majó yámona, rimá rijhua'atéjena, je'echú chu i'imacáñojlo marí que i'imacá: “Iphá ra'apí, ichaje huani r'imacale, que rimacá najló. \p \v 7 Marí que Tupana quemacá rijhua'atéjena, je'echú chu i'imacaño nacú: \q1 Nujhua'até sápajeño necá. \q1 Nohuíña'ata necá carená, quera'atani queja, nala'acáloje nojló nacaje raú penaje. \m \v 8 Eyá mari que rimacá Ri'irijlo: \q1 Picá Ina'uqué Chi'ináricana; ne'emacana penaje caja picá. \q1 Nahuacára'ajerija pi'imajica hua'ajini huani. \q1 Palani puráca'aloji aú ja pihuacára'aje necá. \q1 \v 9 Iqui'ija huani pihuátaca palá la'acana. \q1 Uncá huani pihuátala pu'uhuaré ajopana la'acare. \q1 Ñaquele no'ó picá, pi'imacáloje ajopana pijhuáque'ena chaje huacára'ajeri penaje, que Tupana quemacá Ri'irijlo i'imacá. \p \v 10 Rimá piño rijló marí que i'imacá: \q1 Picá, Ne'emacana, queño'ótari eja'ahuá, je'echú hua'até i'imacá. \q1 Piyuqueja nacaje i'imacare richu hua'ató piqueño'óta caja i'imacá. \q1 \v 11 Piyuqueja nacaje piqueño'óracare tajnájero. \q1 A'arumacaji jupichumi tajnaco que caja ritajnájico. \q1 Eyá picá, uncá tajnácajo penaje calé i'imacá picá. \q1 \v 12 Iná cupaca iná a'arumacá jupichumi, que caja picupájica nacaje piqueño'ótacare. \q1 A'arumacaji apiyácaco huajé ri'imacá chiyá, que caja nacaje apiyácajico. \q1 Eyá picá, uncá huani apiyácacajo penaje calé i'imacá. \q1 Ñaqueja pi'imajica. Uncá caja pitajnálajo. \p \v 13 Rimá piño rijló marí que i'imacá: \q1 Maare nohua'á pi'imajé, pihuacára'acaloje nujhua'até naje. \q1 Nuchá'atajica chapú picu péchuruna ejená pihuacárté rihuacá'aje nujhua'até maare, que Tupana quemacá Ri'irijlo i'imacá. \p Ri'iríjloja calé rimá marí que i'imacá. Eyá rijhua'atéjenajlo, je'echú Ahu i'imacaño naquiyáajlo uncá rimalá ñaqué caja. \p \v 14 Chuhua nu'umajica rijhua'atéjena, je'echú chu i'imacaño yucuna ijló: Uncá nanapona i'imalá. Napéchuja calé re. Tupana hua'até sápajeño necá. Rihuacára'a necá, na'acáloje ina'uqué ñaté napechu aú ra'apiyá penaje. Tupana i'címatari ina'uqué naquiyana capichácajo liyá. Nañaté a'ajeño necá. \c 2 \s1 Tupana i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. Iná la'acá piyá ricá majopéjari que, penaje riyucuna marí: \p \v 1 Caja huema'á Jesucristo yucuna. Quehuaca ricá. Ñaquele hua'á íqui'i huani ripuráca'alo huanacojó, apechu i'ijnacá piyá riliyá apojó. \v 2 Júpimi Tupana yuriri Moisesmi chujlo ripuráca'alo i'imacá piyuqueja ina'uqué i'imacáloje ra'apiya penaje. Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, ja'apátaño rijló ripuráca'alo i'imacá. Huahue'epí quehuácaca ripuráca'alo, nacaje i'imacale rimacá rinacu que. Tupana huajari ne'emacá, uncá pachá na'alá nanacojó ripuráca'alo. \v 3 Richaje huani rihuajájica necá, uncá la'alaño Ri'irí puráca'alquemacá que. Tupana i'imatari ina'uqué capichácajo liyá Jesucristo palamane aú. Meyalqueja Huahuacára'ajeri, Jesi'cúcristo, i'imari riyucuna ina'uquejlo. Ajopana piyá ri'imá riyucuna i'imacá. Pumí chiyó ra'apiyá jema'ajeño ja'apátaño piño riyucuna ajopánajlo i'imacá. Uncá meño'ojó hue'emalojla Tupana huajaca huecá liyá, uncaja que hua'á huanacojó ripuráca'alo. \v 4 Ra'apiyá jema'ajeño ja'apátaño huajló riyucuna. Hua'até caja Tupana la'arri ina'uqué capichácajo liyá Jesucristo palamane aú. Meyalqueja Huahuacára'ajeri, Jesi'céhuácaca ricá penaje. Tupana Pechu a'arí caja ra'apiyá jema'ajéñojlo hue'epícaje. Apujlo, apujlo que ra'acá huajló hue'epícaje, huala'acáloje palá ajopana ina'uqué nacú rihuátaca que raú peje. Rihuátaca que ra'acá huajló ricá. \s1 Jesucristo i'imari huecá que caja, maare eja'ahuá chu ri'imaqué huacajé. Marí riyucuna: \p \v 5 Apú eja'ahuá i'imajeri piño. Richu i'imajícaño huacára'ajeño i'imajeño caja re. Uncá Tupana a'alá rijhua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, ina'uqué huacára'ajeño penaje. \v 6 Tupana puráca'alo lana'aquéjami i'imari riyucuna. Marí que apú quemacá Tupánajlo: \q1 Uncá na penaje calé ina'uquépihue'epícaloje necá penaje. \q1 Palá huani pila'ajica rinacu, moto'orí ina'uquéjloje penaje. \q1 \v 7 Picá huacára'ajeri ricá, ri'imacáloje pijhua'atéjena, e'echú chu i'imacaño, ja'apejé penaje. Mequetánaja ri'imajica na'apejé. \q1 E'iyonaja calé palá huani pipechu i'imajica rinacu. \q1 Palá pila'ajica ricá, ajopana ina'uqué pechu i'imacáloje palá rinacu raú penaje. \q1 Piyuque nacaje pil \v 8 Ri'imacáloje piyuqueja nacaje i'imacare mináricana penaje, pa'ajé caja ricá, que apú quimacá Tupánajlo. \p Rimá rinacu, ra'ajica ricá piyuqueja ina'uqué huacára'ajeri penaje. Piyuqueja nacaje i'imajícare mináricana ri'imajica. Maárejecha uncá jo'ó huamala ñaqué ricá. \v 9 Jesucristo i'imari ricá, rimacare nacú i'imacá. Ricaja calé Tupana a'arí i'imacá, ri'imacáloje mequetánaja Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, ja'apejé penaje. Iqui'ija huani Tupana huátaca ina'uqué. Aú calé rihuata ritaca'acá a'ahuaná apiyácacanami nacú huachaya i'imacá. Chuhua Tupana la'acá ricá palá huani. Ñaquele palá ajopana ina'uqué pechu rinacu. Marí que rijló ricá me'etení, ritaca'acale ina'uqué chaya a'ahuaná apiyácacanami nacú i'imacá. \p \v 10 Tupana le'ejé huánija nacaje piyuqueja, riqueño'ótacale ri'imacá. Ricá huacára'ari Ri'irí, Jesucristo, rijña'acáloje chapú caje yajhué panacu menaje. Ri'imatácaloje ina'uqué capichácajo liyá raú penaje. Marí caje aú Jesucristo la'arí palá Tupana huátaca que i'imacá. Ajopana ina'uqué tucumá rila'á palá, ri'imacáloje ne'ematájeri penaje. Raú calé ra'apiyá jema'ajeño i'imaño ripalamane. \v 11 Rica'á ra'apiyá jema'ajeño liyá pu'uhuaré nala'acare. Raú Jesucristo a'arí necá Tupana hua'atéjena penaje. Jesucristo jara'apá Tupana. Necá, ra'acárena rijhua'atéjena penaje, necá jara'apá caja Tupana. Aú calé Jesucristo quemari nanacu: “Nojena necá” que. Uncá rapáña'alo marí que nanacu quemacana ja'apí. \v 12-13 Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu. Jesucristo quemari Rara'apajlo: \q1 Tupana, nu'umajé piyucuna nojénajlo. \q1 Notaneje caja piyale pijló cajrú ina'uqué jahuacáca'alo e'iyá. \q1 Caphí caja nupechu i'imajica pichojé. \q1 Piyani, pa'ajícarena nojló, hua'até nu'umajé maare, que Jesucristo quemacá Rara'apá Tupánajlo. \p \v 14 Necá rimacárena nacú: “Piyani necá” que, ina'uqué necá rimá nacú. Ra'acáloje nañaté penaje, rila'á ricó ina'uqué que caja najhua'até, ri'imacáloje nanaquiyana queja penaje. Ina'uqué que caja ri'imacale najhua'até, ritaca'á nachaya i'imacá, ricapichátacaloje Jiñá Chi'ináricana sápaca'ala ra'apiyá jema'ajeño liyá raú penaje. Jiñá Chi'ináricana pachá ina'uqué taca'añó. \v 15 Jesucristo taca'arí ina'uqué chaya, naquero'ocó piyá taca'acaje piyá. Cajmuruna ne'emacá quetana ina'uqué quero'oñó taca'acaje piyá. \v 16 Uncá ri'ijnalá majó i'imacá, ra'acáloje Tupana hua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, ñaté penaje. Ra'acáloje Abrahami chu laquénami ñaté penaje riphá majó i'imacá. \v 17 Ra'acáloje nañaté penaje, ri'imá ne'ehué queja najhua'até. Necá queja ri'imacá najhua'até, rihue'epícaloje namu'ují raú penaje. A'ahuaná apiyácacanami nacú ritaca'á ina'uqué chaya i'imacá, rica'acáloje ina'uqué liyá pu'uhuaré nala'acare, namanaicho nala'acare hua'até penaje. Marí que la'acana aú rilamá'ata ina'uqué Tupánajlo. Puráca'aloji lamá'atajeri ina'uqué chaya Tupana hua'até ricá. \v 18 Ramá chapú caje yajhué i'imacá, iná amaca ricá que caja. Aú calé rihue'epí iná ñaté a'acana, iná amácachu chapú caje yajhué. Pu'uhuaré la'acana a'arí caja rime'ó Jesucrístojlo, rila'acáloje pu'uhuaré raú penaje. E'iyonaja uncá rila'alá pu'uhuaré. Marí que ri'imacale rijló i'imacá, rihue'epí huañaté a'acana, pu'uhuaré la'acana a'acachu huame'é rijluhua. Ra'á huañaté huala'acá piyá pu'uhuaré, huamanaicho hua'até. \c 3 \s1 Moisesmi chu chaje huapechu Jesucristo nacú, palá huani rila'acale huecá. Marí riyucuna: \p \v 1 Nojena, Jesucristo ja'apiyá i'imacaño icá. Tupana a'arí icá, i'imacáloje rile'ejena ina'uqué penaje. Chuhua i'ijnatá ipéchuhua Jesucristo nacú. Tupana huacára'ari ricá majó i'imacá ripuráca'alo ja'apátajeri penaje. Eyá chuhua puráca'aloji lamá'atajeri ricá me'etení huajló. Huachaya rilamá'ata puráca'aloji Tupana hua'até. Caphí huapechu ripuráca'alo chojé, raú rilamá'ata huecá Tupánajlo. \v 2 Tupana a'arí Moisesmi chu rile'ejena ina'uqué amájeri penaje i'imacá. Palá ramájica necá. Moisesmi chu la'ajica que caja Jesucristo la'ajica palá nacaje ina'uquéjloje penaje. Tupana huacára'aca que rila'ajica najló nacaje. \v 3 Moisesmi chu chaje huapechu i'imacá palá Jesucristo nacú, hue'emacale Tupana le'ejena ina'uqué Jesucristo palamane aú. Namájeri chaje ricá, a'arí ina'uqué Tupana le'ejena penaje. \v 4 Re cajrú ina'uqué que'iyapejena ajopana, ajopana que necá. Nachi'inami chuna palamane i'imacaño necá. Tupana palamáneja calé piyuqueja nacaje eja'ahuá chu, je'echú chu hua'até. Ñaquele Paminá huani ricá, Tupana. \v 5 Moisesmi chu amari Tupana le'ejena ina'uqué palá. Namájerija ri'imacá Tupánajlo. Rijhua'até sápajeri ri'imacá. Nacaje rila'acare aú nahue'epí isama queja méqueca nacaje i'imajica a'ajná ño'ojó chami. \v 6 Jesucristo a'arí rile'ejena ina'uqué rinacojó palá, Tupana I'irí ri'imacale. Huecá, Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño, i'imano rile'ejena ina'uqué. Caja queja hue'emajica rile'ejena, huapechu i'imajica ee richojé caphí huataca'ajica ejená. \s1 Tupana huatána'ataca rile'ejena ina'uqué yucuna marí: \p \v 7 Tupana Pechu quemari marí que i'imacá: \q1 Chuhua na'apátajica ee Tupana puráca'alo ijló, \v 8 ijnúcha'aniyo na'apiyá. \q1 Júpimi a'ajútayami chuna i'imaño pu'uteni chu i'imacá. I'imaniya ne'emacá que caja. \q1 Necá ijnúcha'aqueño no'opiyá i'imajica. \q1 Namanaicho nala'ajica quehuá nuyúcha'aco nachá. \q1 \v 9 A'ajútayami chuna la'aqueño namanaicho, namácaloje méqueca nula'acá necá richona penaje. Nala'aqué nucá mapéchuru queja najluhua, uncale no'olá najló nacaje nahuátacare caje. \q1 Iyamá ina'uqué le'ejé quele jarechí quetana nula'ajica nacaje palani ne'iyohuá. \q1 Namájicare ri'imajica. \q1 E'iyonaja calé nala'aqué namanaicho. \q1 \v 10 Marí que nala'ajica pachá, nuyúcha'aco najló i'imajica. \q1 Aú numá nanacu: Apu cajé ta puráca'aloji chuhuaja ne'ejnatá napéchuhua hua'ajini huani. \q1 Uncá huani nahuátaque napéchuhua i'ijnatácana nupuráca'alo chuhuá. \q1 \v 11 Namanaicho nala'ajícare pachá nuyúcha'aco najhua'até. \q1 Aú numá nanacu: \q1 Uncá huani ne'ejnalaje te'erí, norucácare najló ejo. Marí caje aú uncá caja nahuatána'alaje nujhua'até. \q1 Marí que numacá nanacu, caja queja ri'imacáloje najló penaje, que Tupana quemacá nanacu i'imacá. \p \v 12 Nojena, i'imá u'upejlú ñaqué la'acana liyá, e'iyajena ijnúcha'aco piyá Tupana ja'apiyá jema'acana nacú. Apala e'iyajena pechu i'imá pu'uhuaré, aú ipechu pajno'oró Tupana liyá. Cajmuni, capechuni Tupana. Ipechu pajno'oniyo riliyá. Uncá pachá iná pechu i'imalá caphí richojé, iná pechu pajno'oró riliyá. \v 13 Ila'á caja papechúhuaca caphí Tupana puráca'alo aú. Hue'echú ca'alá queja ila'ajica caphí papechúhuaca raú, a'ajná Jesucristo iphájica majó ejená. Marí que ca'ajná inaquiyana pechu i'imajica: “Palá hue'emajica huamanaicho la'acana nacú.” Uncá quehuaca calé ricá. Marí que la'acana aú iná pechu pajno'oró Tupana liyá. I'imá pajlocaca Tupana puráca'alo yucuna, ipechu i'imacáloje richojé caphí penaje. Raú uncá ijnúcha'alajo Tupana ja'apiyá jema'acana nacú. \v 14 Jesucristo hua'atéjena huecá, uncaja que huayurí hualiyó richojé i'imacana caphí. Huaqueño'ó richojé i'imacana caphí júpimi. Ñaqué caja huapechu i'imajica ee caphí richojé huataca'ajica ejená, hue'emajé rijhua'atéjena huani reyá a'ajná ño'ojó. \v 15 Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá: \q1 Chuhua ne'emajica ee Tupana puráca'alo yucuna ijló, ijnúcha'aniyo na'apiyá rema'acana nacú. \q1 Júpimi a'ajútayami chuna i'imaqueño pu'uteni chu. \q1 I'imaniya ne'emacá que caja. \q1 Necá ijnúcha'aqueño no'opiyá jema'acana nacú, que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá. \p \v 16 Necá, Moisesmi chu huá'acarena Egipto te'eré eyá i'imacá, jema'añó Tupana puráca'alo i'imacá. Nema'á ricá. E'iyonaja calé nejnúcha'o ra'apiyá jema'acana nacú. \v 17 Pu'uteni chu ne'emacá huacajé, ne'iyajena la'añó namanaicho i'imacá. Pachá calé nataca'ató i'imacá. Nachá Tupana yúcha'aro i'imacá. Iyamá ina'uqué le'ejé quele jarechí quetana riyúcha'aco nachá. \v 18 Uncá jema'alaño ra'apiyajlo rimá: \q1 Uncá i'ijnalaje te'erí, norucácare ijló ejo. \q1 Uncá caja huatána'acaje i'imalaje ijló, ihuatána'acaloje chira'acajo liyá penaje. \m Caja queja ri'imacáloje najló penaje, rimá najló marí que i'imacá. \v 19 Uncá pachá napechu i'imalá caphí richojé, uncá riyurila ne'ejnacá te'erí rarucácare najló i'imacá ejo. \c 4 \p \v 1 Ejo'ocaja Tupana quemari ina'uqué nacú, ne'emacáloje rijhua'até penaje, nahuatána'acaloje caja rijhua'até penaje. Ñaquele quero'ocajo hua'até hua'á huanacojó ricá, piyuqueja huecá i'imacáloje rijhua'atéjena penaje, huahuatána'acaloje rijhua'até penaje. \v 2 Tupana i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. Riyucuna ne'emá najló i'imacá, ne'emacá huajló riyucuna que caja. E'iyonaja uncá na penaje calé ri'imacá najló, uncale napechu i'imalá caphí richojé. \v 3 Eyá huecá, huema'á ra'apiyá. Caphí caja huapechu richojé. Aú calé rijhua'atéjena huecá chuhuaca. Huatána'acaje rimacare nacú yuriro caja huajló. Marí que rimacá júpimi i'imacaño nacú: \q1 Nuyúcha'acole nachá, numá marí que nanacu: \q1 Uncá huani ne'ejnalaje te'erí norucácare najló i'imacá ejo. \q1 Uncá caja nahuatána'alaje nujhua'até. \q1 Marí que numacá nanacu, caja queja ri'imacáloje najló penaje, que Tupana quemacá nanacu i'imacá. \p Tupana queño'ótari eja'ahuá, je'echú piyuqueja richu i'imacá hua'ató. Raú riñapata risápaca'ala la'acana i'imacá, ina'uqué i'imacáloje rijhua'até raú penaje. E'iyonaja rimá nanacu: “Uncá nahuatána'alaje nujhua'até.” \v 4 Tupana queño'ótari piyuqueja nacaje pajluhua cuhuá'ata quele cala e'iyajé i'imacá. Ripuráca'alo lana'aquéjami e'iyá rimá marí que iyamá cuhuá'ata que cala nacú: \q1 Iyamá cuhuá'ata que cala i'imacá huacajé Tupana huatána'ari risápaca'ala liyá. \q1 \v 5 Marí que ri'imacá rijló. E'iyonaja rimá nanacu marí que: ‘Uncá huatána'acaje i'imalaje najló.’ \p \v 6 Tupana i'imatari ina'uqué capichácajo liyá. Jema'añó riyucuna pamineco i'imacá, uncá a'alaño nanacojó riyucuna. Pachá uncá nahuatána'ala Tupana hua'até i'imacá. Ñaquele re huatána'acaje ejo'ocaja ajopánajlo, nahuatána'acaloje Tupana hua'até penaje. \v 7 Huahue'epí marí que ricá, rimacale piño apú huacajé nacú. Hue'echú ca'alá hue'emacare e'iyá me'etení, nacú rimá. Júpimi i'imacaño yámijo Davidmi chu quemari piño rinacu i'imacá. Tupana ja'apiyá que ri'imacá riyucuna najló i'imacá. Tupana puráca'alo lana'aquéjami caja huamíchaje, quemari caja marí que: \q1 Chuhuaca ne'emajica ee Tyucuna pamineco i'imacúpana puráca'alo yucuna ijló, ijnúcha'aniyo na'apiyá jema'acana nacú. \m \v 8 Josuémi chu huá'ari Israelmi chu laquénami te'erí Tupana arucácare najló i'imacá ejo. Caja capichácaño yanimínami ne'emacá, rihuá'a rejo i'imacá. Huatána'acaje i'imaquela najló re, uncá Tupana quemalajla piño apú huatána'acaje nacú. \v 9 Ñaquele re chuhua huatána'acaje Tupana ja'apiyá jema'ajéñojlo. \v 10 Tupana hua'até huatána'ajeño, huatána'año nacaje nala'acare liyá. Tupana huatána'aca nacaje rila'acare liyá que caja nahuatána'aca nacaje nala'acare liyá. \p \v 11 Palani huala'acá huecó tu'ujné rinacojé, huahuatána'acaloje Tupana hua'até penaje. Marí que huala'ajica, huanaquiyana i'imacá piyá necá que caja, uncá jema'alaño ra'apiyá i'imacá. \p \v 12 Uncá hue'emalaje necá que, Tupana puráca'alo i'imacale capechuni huajló. Piyuqueja nacaje la'ajeri caja ricá. Sajalu iyámajo pomitano irerí i'imari puhue'ení. Raú iná jo'ó nacaje e'iyajé. Rimujlúca'a ya'ajnaje re'iyajé. Ñaqué caja Tupana puráca'alo iphaca ya'ajnaje iná pechu e'iyajé. Raú iná hue'epí méqueca Tupánajlo nacaje iná i'ijnatácare nacú iná péchuhua. Raú caja iná hue'epí caja méqueca Tupánajlo nacaje iná huátacare la'acana. \v 13 Piyuque Tupana queño'ótacare nacaje e'iyohuá, uncá na i'imalá micho'otáqueja que riliyá. Piyuqueja ina'uqué, piyuqueja nacaje i'imari pu'uhuacá rijló. Piyuqueja huecá lapa'ajeño rijimaje je'echú chu pajluhuano, pajluhuano que. Re rimaje huajló rinacu méqueca rijló nacaje huala'acare marí eja'ahuá chu hue'emacá quetana. \s1 Puráca'aloji lamá'atajeri huani Jesucristo ina'uqué chaya Tupana hua'até. Riyucuna marí: \p \v 14 Tupana I'irí Jesucristo. Tupana ahua'á ricá. Ricaja calé i'imari huapuráca'alo lamá'atajeri huani. Huachaya rilamá'ata puráca'aloji Tupana hua'até. Marí que ri'imacale huajló, ipechu i'imá caphí ripuráca'alo ja'apiyá i'imacana nacú. \v 15 Huapuráca'alo lamá'atajeri huani ricá huajló. Rihue'epí caja huamu'ují, rihue'epícale mecajenaca huecá. Marí que i'imacaño huecá: Uncá huapechu iphala palá la'acana locópa'ala. Rihue'epí méqueca huajló nacaje, ri'imacale huecá que caja i'imacá. Rijña'á que'iyapejé chapú caje yajhué panacu i'imacá. Que'iyapejé nacaje a'arí rime'é rijluhua, rila'acáloje pu'uhuaré, rimanaicho hua'até raú penaje. Nacaje a'acá huame'é rijluhua, que caja ra'acá rime'é rijluhua. Uncá rila'alá pu'uhuaré. Uncá caja rila'alá rimanaicho raú. \v 16 Huecá que caja Jesucristo i'imacale, i'ijná huala'achí huapéchuhua caphí, huapura'acóloje rijhua'até piyuqueja nacaje nacú penaje. Ripalamane aú rihue'epí huamu'ují. Ra'á huañaté nacaje camu'ují huala'acare nacú aú. \c 5 \p \v 1 Moisesmi chu i'imacá huacajé, Tupana a'aqueri apú, apú que puráca'aloji lamá'atajeri penaje, rilamá'atacaloje ina'uqué chaya puráca'aloji Tupana hua'até penaje. Nanaquiyana e'iyayá ri'ihuapaqué rijluhua ri'imajica. Ricá penájemi pura'aró ina'uqué chaya Tupana hua'até i'imajica. Ra'aqué caja nacaje majopeja Tupánajlo. Rinoque caja napirana naquiyana Tupánajlo, pu'uhuaré ina'uqué la'ajícare chaya. \v 2 Rihue'epique caja ina'uqué pala'atácana pu'uhuaré nala'ajícare liyá. Necá que caja ri'imajica najhua'até. Ñaquele uncá yurí calé ripala'atájica najló napechu. Necá que caja ri'imajícale najhua'até, rihue'epique ina'uqué nacojé mecajenaca necá. Majopeja ja'acaño namanaicho la'acana chojé necá. Pu'uhuaré nala'acá, uncale napechu i'imalá palá la'acana nacú. Necá que caja ri'imajícale, rihue'epique nañaté a'acana. Rihue'epique caja palani puráca'aloji chiyá jácho'ojeño ñaté a'acana. Marí caje penaje rilamá'ataque pu'uhuareni puráca'aloji ina'uqué chaya Tupana hua'até. \v 3 Pu'uhuaré la'ajeri ri'imajícale ajopana ina'uqué que caja, rinoque pamineco napirana naquiyana pu'uhuaré rila'ajícare chaya. Quéchami rinójica piño nanaquiyana ajopana la'ajícare pu'uhuaré chaya. \v 4 Uncá na calé a'aqueri ricó puráca'aloji lamá'atajeri penaje. Tupánaja calé a'aqueri ricá. Ra'á pamineco Aarón puráca'aloji lamá'atajeri penaje i'imacá. Ricá pumí chojé ra'ajica piño apú rihuátajicare. Marí que ra'ajica necá papumí chojéchaca. \v 5 Uncá caja Jesucristé. Ñaquele uncá yurí calé o a'alá ricó i'imacá, ri'imacáloje puráca'aloji lamá'atajeño huacára'ajeri penaje. Tupánaja calé a'arí ri'imacá puráca'aloji lamá'atajeri penaje. Ri'imacáloje nachaje péchuri penaje ra'á ri'imacá. Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu: \q1 Picá Nu'urí. Chuhuaca ina'uqué hue'epíjica Nu'urica picá, que Tupana quemacá rijló i'imacá. \p \v 6 Apa'amá Tupana puráca'alo lana'aquéjami e'iyá rimá marí que rinacu: \q1 Picá i'imajeri hua'ajini huani puráca'aloji lamá'atajeri penaje ina'uquejlo, pilamá'atacaloje puráca'aloji nachaya nojló penaje. \q1 Melquisedec i'imacá que caja pi'imajica puráca'aloji lamá'atajeri, que Tupana quemacá rinacu. \p \v 7 Marí eja'ahuá chu nenoca Jesucristo yámona ripura'ó Tupana hua'até. Iqui'i huani rihuátaca Tupana a'acá riñaté i'imacá. Tupana hue'epiri ina'uqué i'imatácana taca'acaje chiyá. Ñaquele cajrú jahuíyo'ocaje nacú ri'imá, e'iyá ripura'ó rijhua'até. Cajrú iyacaje nacú hua'ateja ripura'ó rijhua'até. Tupana jema'arí ra'apiyá, Tupana huátaca que huani la'ajeri ri'imacale. \v 8 Richona ajopana ina'uqué la'añó chapú ri'imacá. Ri'irí ricá. E'iyonaja rijña'á chapú caje yajhué panacu. Palá rema'ajica ra'apiyá. \v 9 Nala'aqué ricá chapú, e'iyonaja calé rema'aqué ra'apiyá. Aú iná hue'epí rila'acá nacaje piyuqueja huani Rara'apá huátaca que. Uncá na calé yuriro riliyá, rila'acáloje penaje. Chapú caje yajhué ramá i'imacá. Ejomi Tupana a'arí ricá, ri'imacáloje ra'apiyá jema'ajeño i'imatájeri penaje. Capichácajo liyá ri'imatá ra'apiyá jema'ajeño, ne'emacáloje matajnaco Tupana hua'até je'echú chu raú penaje. \v 10 Tupana a'arí caja Ri'irí puráca'aloji lamá'atajeri penaje. Ina'uqué chaya rilamá'ata puráca'aloji. Melquisedec i'imacá que caja ricá. \s1 Nayurica piyá Tupana ja'apiyá jema'acana yucuna marí: \p \v 11 Re ejo'ocaja jo'ó ñó'ope riyucuna, numacáloje rinacu ijló penaje. E'iyonaja calé puhuichani ijló rinacojé hue'epícana, ijnú ihuátacale rema'acana. \v 12 Jupichúnami icá Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño. Maárejecha jehuíña'atajla ajopana rinacu. E'iyonaja calé uncá jo'ó ihue'epila. Ñaquele apú jehuíña'atajeri icá rejo'ocaja jo'ó rinacu. Pu'uhuacatani aú jehuíña'atacana Tupana puráca'alo nacú palani ijló. Queráco'opena que caja icá mapéchuruna. Queráco'opena i'iraño naló chu'uchure, uncale nahue'epila na'ajnehuá ajñacana, peñahuilana ajñaca na'ajnehuá que caja. Necá que caja icá, uncale iná jehuíña'atalajla icá Tupana puráca'alo puhuichani nacú. \v 13 Queráco'opena que necá, uncá hue'epílaño Tupana puráca'alo nacojé. Uncá caja hue'epílaño palá la'acana, pu'uhuaré la'acana liyá queráco'opena que necá. \v 14 Eyá peñahuilá i'imacaño i'imaño marí que: Palá hue'epícaño necá Tupana puráca'alo lana'aquéjami nacojé. Nala'á caja palá rimacá que. Nahue'epí caja palá la'acana nacojé, nala'acá piyá pu'uhuaré. \c 6 \p \v 1 Uncá huemalaje piño ijló me'etení nacaje nacú, iná quemacare nacú huajé ripuráca'alo jema'ajéñojlo. Huajé ripuráca'alo jema'ajéñojlo iná quemá, napechu i'imacáloje caphí Jesucristo chojé penaje, ri'imatácaloje necá capichácajo liyá penaje. Iná quemá caja najló, nayurícaloje pu'uhuaré, namanaicho la'acana naliyó penaje. Napala'atácoloje napéchuhua riliyá penaje. Marí caje aú Tupana i'imatari iná capichácajo liyá. Pulapecha riyucuna jema'acaño icá. Ñaquele uncá nu'umalaje piño ijló riyucuna. Iná la'acáloje piyuque nacaje Tupana huátacare caje nacú hue'ejnataje huapéchuhua maáreya. \v 2 Uncá caja nohuíña'atalaje icá bautizar la'acana nacú. Uncá caja nohuíña'atalaje icá na penájeca nato'otaca nayáte'ela Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño nacojé. Uncá caja nohuíña'atalaje icá caja taca'acaño macápo'ojico nacú. Uncá caja nohuíña'atalaje icá Tupana huajájica necá uncá jema'alaño ra'apiyá nacú. Uncá jema'alaño ra'apiyá rihuajaje hua'ajini huani. \v 3 Tupana huátajica ee huemaje ijló apú nacaje nacú, Tupana huátacare caje nacú. \v 4 Re ina'uqué naquiyana. Naqueño'ó Jesucristo ja'apiyá jema'acana. Nahue'epícare caja, nacaje je'echú chu i'imacare, palani caja ricá. Naqueño'ó Tupana Pechu ja'apiyá jema'acana. \v 5 Palá caja napechu i'imacá Tupana puráca'alo nacú. Namá caja Tupana la'acá nacaje ne'iyá uncá meño'ojó ina'uqué la'alare caje. Raú calé nahue'epí mecajeca Tupana. Uncá tajnácajo penaje calé i'imacá ricá. \v 6 Marí caje nacojé hue'epéjeño ne'emacá. E'iyonaja calé nayurí naliyó ripuráca'alo. Raú napechu pajno'oró Tupana liyá. Uncá meque iná la'alajla necá, napala'atácoloje napéchuhua pu'uhuaré nala'acare liyá penaje. Caja nala'á najluhua Jesucristo uncá ina'uquélari que. Uncá ina'uquélaruna i'imacaño nenó a'ahuaná apiyácacanami nacú i'imacá. Uncá pu'uhuaré la'ajeri calé Jesucristo i'imacá. E'iyonaja ñaqué caja nenoca ri'imacá. Caja yurícaño naliyó ra'apiyá jema'acana, la'añó piño ricá ñaqué caja uncá ina'uquélari que, uncale nahuátala nacaje rila'acare nachaya. Marí que nala'acá aú naca'á nayámojo ricá. \v 7 Ina'uqué naquiyana i'imaño iná i'icacapere i'imacá inajlo que caja. Juni ja'aró re'iyajé. Raú palá nacaje iphaca richu. Palani inajlo nacaje iná ña'acare re'iyayá. Raú caja Tupana la'arí iná palá. Ñaqué caja ina'uqué naquiyana la'acá palá Tupana palamane aú. \v 8 Eyá apú iná i'icacapere, cahuichini ca'ajná ricá. Lucú caje, jimichi caje iphari richu. Uncá na penaje calé inajlo ricá. Uncá na iphala richu palani inajlo, aú iná yurí ricá. Ñaqué caja Tupana yurica necá, uncá huátalaño ra'apiyá yurícana. Necá cajena amájeño Tupana huajájica necá yajhué, uncale nala'alá palá Tupana palamane aú. \v 9 Caja numá ijló méqueca ri'imajica najló, uncá la'alaño palajlo. Eyá ijló uncá ñaqué calé ri'imajica. Huahue'epí palá la'ajeño icá Tupana palamane aú. Ñaqueja Tupana la'ajica necá ri'imatácarena capichácajo liyá palá. \v 10 Uncá iyurila iliyó Tupana ja'apiyá jema'acana, ñaquele rila'á icá palá. Rihue'epí palá ila'acare nacojé. Rihue'epí caja palá a'ajica ajopana Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño ñaté i'imajica. Ñaqueja jo'ó a'acá nañaté me'etení. Marí que ila'acá aú Tupana hue'epiri íqui'ija ihuátaca ricá. \v 11 Huechi iqueño'ocá palá la'acana. Huahuata i'imacá ñaqueja la'acana nacú a'ajná Jesucristo pa'ajico majó ejená. Raú nacaje i'imacare ijló je'echú chu, yuréjero ijló. \v 12 Ñaquele i'imaniya ijnuruna marí caje chaya. Ajopana, caphí péchuruna Tupana chojé i'imacáñomi chuna, uncá i'imalaño ujhuí Tupana ja'apiyá jema'acana nacú. Raú Tupana a'arí najló nacaje, rimacare nacú najló i'imacá que. Ila'á nala'acá i'imacá que caja, i'imacáloje necá que caja penaje. \s1 Tupana la'arí ina'uquejlo nacaje rimacá najló que. Riyucuna marí: \p \v 13 Júpimi Tupana quemari Abrahami chujlo nacaje nacú i'imacá. Rimá rijló palá rila'ajícare nacú. Uncale apú i'imalá richaje péchuri, rimá rijló rinacu. Rinacuhuaja calé rimá rijló, rihue'epícaloje ñaqué caja ri'imajica rijló penaje. \v 14 Marí que Tupana quemacá Abrahami chujlo i'imacá: “Nula'ajé picá palá, cajrú pilaquénami i'imacáloje penaje.” \p \v 15 Caphí Abrahami chu pechu i'imajica rimacare rijló chojé. Uncá rácho'olo richiyá. Aú Tupana la'arí rijló rimacá rijló i'imacá que. \v 16 Iná quemá ca'ajná: “Tupana hua'até que numacá quehuaca.” Marí que iná quemacá, iná chaje ri'imacale. Marí que iná quemacachu nacaje nacú, apú hue'epiri quehuaca iná quemacá. Raú uncá aca'ácacajo i'imalá inajlo apú hua'até. \v 17 Tupana la'arí ina'uqué palá i'imacá. Rihuata nahue'epica rimacá que huani rila'ajica najló nacaje. Rihuata caja nahue'epica uncá rapiyácalaje ripéchuhua rila'acana nacú. Aú calé rinacuhuaja rimá najló: “Quehuaca nula'ajica najló ricá.” \v 18 Tupana quemari huanacu, rila'acáloje huecá palá penaje. Rimá rinacuhuá, huahue'epícaloje rimacá que caja ri'imajica huajló. Uncá meño'ojó Tupana pajlala. Caphí richojé i'imacaño i'imaño palá. Marí hue'epícana la'arí huapechu caphí, huácho'oco piyá richiyá. \v 19 Tupana i'imatájeri huecá capichácajo liyá, hue'emacáloje rijhua'até penaje. Richojé calé huapechu i'imá palá; uncá huacapichálajo raú. Nacaje je'echú chu i'imacare chojé, caphí caja huapechu. Re caja Jesucristo Tupana ahua'á. \v 20 Ri'ijná huatucumá rejo. Re ripura'ó huachaya Tupana hua'até, hue'ejnacáloje rejo penaje. Puráca'aloji lamá'atajeri huani ricá ina'uqué chaya Tupana hua'até. Caja queja ri'imajica matajnaco. Melquisedec lamá'atari puráca'aloji ina'uqué chaya i'imacá. Rinaquiyana queja caja Jesucristo. \c 7 \s1 Melquisedec yucuna marí: \p \v 1 Melquisedec i'imari pajimila Salem eruna i'imacana i'imacá. Tupana, ajopana chaje i'imacare, a'arí ricá ina'uqué chaya puráca'aloji lamá'atajeri penaje. Ricá penájemi pura'aró Abrahami chu hua'até i'imacá. Abrahami chu, rijhua'atéjena hua'até, i'imaño ajopana hua'até nócacajo nacú i'imacá. Nachá'ata ne'emacá. Nenota piyuque ne'emacánana ne'iyayá, pu'uhuaré la'ajeño ne'emacale. E caja napa'ó nócajomi. Ehuá Melquisedec, rijhuáque'ena, quele iphaca Abrahami chu nacú. E Melquisedec pura'aró Tupana hua'até Abrahami chu nacú, rila'acáloje ricá palá penaje. \v 2 Ejomi Abrahami chu a'arí rijló nacaje naquiyana, najña'acare napinana nachá'atacarena liyá i'imacá. Iyamá té'ela quele nacaje i'imacá ricapi, ra'á rinaquiyá pajluhuano, pajluhuano que. Caja queja ra'ajica rijló rinane naquiyana. \p Marí que quemacana rií, Melquisedec: “Palá huacára'ajeri ricá,” que quemacana rií. Marí que quemacana caja pajimila Salem: “Palá i'imacaño pajhua'atéchaca pajimila,” que quemacana ricá. Salem eruna huacára'ajeri ri'imacá. \v 3 Uncá Melquisedec chi'iná nacú quemacana i'imalá. Uncá caja ra'ajútayami chuna nacú quemacana i'imalá. Uncá caja Melquisedec moto'ocá yucuna i'imalá. Uncá caja ritaca'acá yucuna i'imalá. Tupana I'irí que caja ri'imacá, ri'imacale puráca'aloji lamá'atajeri penaje. Ina'uqué chaya rilamá'ata puráca'aloji Tupánajlo. Uncá rácho'olo richiyá. \v 4 Ajopana chaje ri'imacá. Aú calé Abrahami chu a'arí rijló rinane caje naquiyana. Cajrú ina'uqué queráto'ojeri Abrahami chu i'imacá. Ajopana chaje ri'imacá rehuá. E'iyonaja ricá a'arí Melquisedecjlo pajluhuano, pajluhuano que iyamá té'ela quele rinane i'imacá naquiyana. Marí aú iná hue'epí richaje Melquisedec i'imacá. \v 5 Ñaqué caja na'ajica iyamá té'ela quele nanane naquiyana pajluhuano, pajluhuano que, Moisesmi chu i'imacá huacajé. Reyá a'ajná ño'ojó ñaqué caja na'ajica nanane caje naquiyana Tupana hua'até sápajeñojlo. Na'aqué Levítami chu laquénami naquiyana puráca'aloji lamá'atajeño penaje. Moisesmi chu puráca'alomi huacára'ari najña'acá ina'uqué liyá iyamá té'ela quele nanane caje naquiyana pajluhuano, pajluhuano que. Necá'ana ne'emajica. E'iyonaja najña'aqué naliyá ricá. \v 6 Eyá Melquisedec, uncá ri'imalá Levítami chu laquénami naquiyana. E'iyonaja rijña'á Abrahami chu liyá iyamá té'ela quele rinane naquiyana, pajluhuano, pajluhuano que. Ripura'ó caja palá rinacu Tupana hua'até, Tupana la'acáloje ricá palá penaje. Tupana arucari Abrahami chujlo cajrú nacaje i'imacá, riyurícaloje rilaquénamijloje penaje. \v 7 Iná hue'epí apú chaje ricá, quemari apú nacú, Tupana la'acáloje ricá palá penaje. \v 8 Taca'ajeño penájena Levítami chuna laquénami i'imacá. Necá ña'aqueño ina'uqué liyá nanane naquiyana i'imajica. Eyá Melquisedec, uncá tajnácajo penaje calé ricá, que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá rinacu. Ricá ña'arí Abrahami chu liyá iyamá té'ela quele rinane naquiyana, pajluhuano, pajluhuano que. \v 9 Levítami chu naquiyana ña'aqueño ina'uqué liyá iyamá té'ela quele nanane caje naquiyana, pajluhuano, pajluhuano que. Levítami chu a'arí caja Melquisedecjlo iyamá té'ela quele rinane naquiyana i'imacá. Uncá ricá huani calé a'arí rijló ricá. Abrahami chu, a'arí rijló ricá, rilaquénami pumí chojé penaje. \v 10 Uncá chiyó Levítami chu moto'ó, Melquisedec iphari Abrahami chu nacú i'imacá. Rihuacajé uncá jo'ó Levítami chu i'imalá. Rilaquénami naquiyana ri'imacá. \v 11 Tupana quemari Levítami chu laquénami nacú, ne'emacáloje puráca'aloji lamá'atajeño ina'uqué chaya penaje. Napuráca'alomi ja'apiyá Israelmi chu laquénami i'imaqueño. E caja Tupana a'arí piño apú ina'uqué caja penaje. Puráca'aloji lamá'atajeri ina'uqué chaya penaje ra'á ri'imacá. Melquisedec naquiyánami ricá. Uncá ajopana que calé ricá. Palani ñaqueja na'acana i'imaquela, uncá na penaje calé Tupana a'arijla apú caja penaje. E'iyonaja ra'á piño apú, Melquisedec naquiyánami ricá. Uncá ra'alá apú Aaronmi chu naquiyana na'ajica que caja. \v 12 Na'acachu ajopana naquiyana ina'uqué chaya puráca'aloji lamá'atajeño penaje, napiyaca caja najló riyucuna i'imacana, ne'emacáloje ra'apiyá penaje. Uncá ajopánajlo ne'emacá riyucuna que calé ne'emacá riyucuna najló. \fig |src="HK078A.tif" size="span" copy="Horace Knowles ©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, 1995." ref="Hebreos 7.12" \fig* \v 13 Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá Jesucristo nacú. Ajopana naquiyana ricá. Uncá na'alá apú rinaquiyana e'iyayá puráca'aloji lamá'atajeri ina'uqué chaya penaje. \v 14 Nahue'epí palá Judá laquénami naquiyana Jesucristo i'imacá, marí eja'ahuá chu ri'imaqué huacajé. Uncá Moisesmi chu quemalá nanaquiyana nacú, ne'emacáloje puráca'aloji lamá'atajeño ina'uqué chaya penaje. \v 15 Raú iná hue'epí caja Tupana apiyácaca júpimi que nala'acare i'imacá. Ra'á Jesucristo puráca'aloji lamá'atajeri ina'uqué chaya penaje. Melquisedec naquiyana ricá. \v 16 Uncá Tupana a'alá ricá jupichumi puráca'aloji quemacá que. Ina'uqué puráca'alomi ricá jupichumi. Ra'á ri'imacá, uncá tajnácajo penaje calé ri'imacale. \v 17 Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemari Jesucristo nacú marí que: \q1 Picá i'imajeri puráca'aloji lamá'atajeri ina'uqué chaya nojló penaje, Melquisedec i'imacá que caja pi'imajica, que rimicá. \p \v 18 Uncá meño'ojó jupichumi puráca'aloji la'alá palá ina'uqué nacú. Aú caja Tupana cupari ricá apojó, uncá na penaje calé ri'imacale rijló. \v 19 Uncá meño'ojó ina'uqué i'imalá lamára'ataquejanami que Tupánajlo Moisesmi chu puráca'alomi ja'apiyá i'imacana aú. Chuhua re apú huapechu i'imacare chojé caphí. Palani ricá. Richojé lamára'ataquejanami que huecá Tupánajlo, hue'emacáloje rijhua'até penaje. \v 20 Tupana quemari Jesucristo nacú, ri'imacáloje puráca'aloji lamá'atajeri ina'uqué chaya penaje. Caja queja ri'imajica hua'ajini huani ina'uqué chaya pura'ajero penaje. \v 21 Ajopana puráca'aloji lamá'atajeño ripiyá nacú, uncá rimalá: “Caja queja ne'emajica” que. Eyá Jesucristo nacú rimá: “Caja queja ri'imajica hua'ajini huani. Rimá rijló marí que i'imacá: \q1 Uncá huani nopiyácalaje nupechu piliyá i'imajica. \q1 Picá i'imajeri puráca'aloji lamá'atajeri ina'uqué chaya hua'ajini huani nojló. \p \v 22 Marí que Tupana quemacá rinacu i'imacá. Aú huahue'epí palani huajló ricá huachaya pura'ajero penaje. Tupana quemari huanacu, hue'emacáloje palá rijhua'até penaje. Apú nacaje, riyurícare huajló, ricá chaje huani huajló rijhua'até i'imacana. \v 23 Cajrú ajopana ina'uqué i'imajica puráca'aloji lamá'atajeño ina'uqué chaya i'imajica. Nataca'ajica aú nácho'oco richiyá. \v 24 Eyá Jesucristo, uncá tajnácajo penaje i'imacá calé ricá. Ñaquele uncá risápaca'ala yurílajo apujlo. \v 25 Chuhuá ri'imatá necá capichácajo liyá, huátaño Tupana hua'até i'imacana Jesucristo palamane aú. Uncá tajnácajo penaje i'imacá calé ricá. Ñaquele ripura'ó Tupana hua'até ina'uqué chaya. Marí que ricá huajló me'etení. Caja queja ri'imajica huajló. \p \v 26 Palani Jesucristo huajló, rilamá'atacaloje huecá Tupánajlo penaje. Uncá rihue'epila pu'uhuaré la'acana. Uncá caja pu'uhuaré la'acaño que calé ricá. Caja Tupana huá'ari ricá je'echú chojé i'imacá, ri'imacáloje rijhua'até re penaje. \v 27 Uncá ajopana puráca'aloji lamá'atajeño i'imacá que calé ricá. Marí que ajopana la'ajica i'imajica: nenoque hue'echú ca'alá queja napirana naquiyana, nalamá'atacaloje napéchuhua pamineco Tupánajlo raú penaje. Ejomi nenoque piño napirana naquiyana pu'uhuaré ajopana ina'uqué la'acare chaya penaje. Eyá Jesucristo, uncá ñaqué calé rila'acá. Pajluhua peja ritaca'á i'imacá. Ra'á ricó i'imacá, nenócaloje ricá pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya penaje. Reyá a'ajná ño'ojó uncá ina'uqué chaya taca'acana i'imalá Tupánajlo. \v 28 Moisesmi chu puráca'alomi ja'apiyá ne'emacá huacajé, na'aqué ajopana ina'uqué puráca'aloji lamá'atajeño ina'uqué chaya penaje. Necá, na'acárena, uncá meño'ojó nala'alá palá Tupana huátaca que, uncale napechu iphala rilocópa'ala i'imacá. Ñaquele Tupana a'arí Ri'irí, Jesucristo, rihuátaca que la'ajeri huani ri'imacale. Caja queja ri'imajica hua'ajini huani. Ina'uqué i'imacáloje ripuráca'alo ja'apiyá Moisesmi chu puráca'alomi apumí chojé penaje. \c 8 \s1 Huajé puráca'aloji ja'apiyá huecá. Marí riyucuna: \p \v 1 Caja huemá ijló Jesucristo nacú, ihue'epícaloje mecajeca ricá penaje. Marí nuhuata ihue'epica palá: Je'echú chu ricá; Tupana ahua'á caja ricá. Ajopana chaje huani i'imacá Tupana, ahua'á ricá. Tupana hua'até caja rihuacára'a re i'imacaño. \v 2 Tupana pucuna chu rilamá'ata puráca'aloji ina'uqué chaya Tupánajlo. Tupana la'arí ricá pucunaji re i'imacá. Uncá ina'uqué calé la'añó ricá i'imacá. \p \v 3 Eyá marí eja'ahuá chu na'aqué ina'uqué naquiyana puráca'aloji lamá'atajeño ina'uqué chaya penaje. Na'aqué necá, na'acáloje nacaje Tupánajlo penaje. Na'aqué caja necá, nenócaloje napirana naquiyana Tupánajlo, pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya penaje. Eyá chuhua Jesucristo lamá'ataca huajló puráca'aloji Tupana hua'até. \v 4 Jesucristo i'imaquela marí eja'ahuá chu me'etení, uncá ri'imalajla puráca'aloji lamá'atajeri ina'uqué chaya penaje. Moisesmi chu puráca'alomi quemacá rinacu queja nala'acá ri'imacá marí eja'ahuá chu. Uncá ripuráca'alo ja'apiyá calé Jesucristo. \v 5 Puráca'aloji lamá'atajeño júpimi i'imacáñomi chuna la'ajica nacaje jenami. Nacaje je'echú chu i'imacare jenámija calé nala'á maare. Tupana quemari Moisesmi chujlo rinacu i'imacá. Raú renami queja iná hue'epica rinacojé. Tupana huacára'ari Moisesmi chu la'acá pají napirana ímami naquiyá la'acanami, ina'uqué jahuacácoloje richojé penaje. Richu ne'ejnataque napéchuhua Tupana nacú. Penaje ri'imaqué. Ñaquele rimá rijló marí que i'imacá: “Pamá. Pila'á ricá, renami nuya'atácare pijló que huani. Ipuré i'ihuata chu pi'imaqué huacajé, nuya'atá pijló ricá,” que rimacá rijló i'imacá. \p \v 6 Eyá Jesucristo, uncá la'alá nacaje je'echú chu i'imacare jenami, ricá huani je'echú chu ri'imacale. Re rilamá'ata puráca'aloji huachaya Tupana hua'até. Ricá aú richá'ata jupichúnami renami la'ajeño. Ripura'ó ina'uqué chaya, ne'emacáloje huajé puráca'aloji ja'apiyá penaje. Huajé puráca'aloji chá'atari caja jupichumi puráca'aloji. Rimá caja huanacu nacaje yurícoloje huajló penaje. Nacaje riyuríjicare huajló chá'atari caja nacaje jupichumi puráca'aloji quemacare nacú. \v 7 Puráca'aloji ne'emacare ja'apiyá pamineco, lamá'ataquela ina'uqué Tupánajlo, palani ri'imacajla. E'iyonaja calé uncá ricá penaje calé ri'imacá. Raú Tupana a'arí huajló huajé puráca'aloji, rilanaquiya que jupichumi puráca'aloji yurico hualiyá. \v 8 Tupana amari maliyáruna ina'uqué i'imacá jupichumi puráca'aloji ja'apiyá. Aú calé rimá marí que i'imacá: \q1 Aquijñojo nula'ajé huajé nacaje Israélmi chu laquénami hua'até. Ñaqué caja nula'ajica Judami chu laquénami hua'até. \q1 \v 9 Uncá nula'alaje nacaje najhua'até nula'acá nacaje na'ajútayami chuna hua'até i'imacá que caja. \q1 Nuhuá'aca necá Egipto eyá huacajé, nuyurí najló puráca'aloji, ne'emacáloje ra'apiyá penaje. \q1 E'iyonaja uncá na'alá nanacojó ricá. Aú calé uncá caja no'olá nunacojó necá,” que Tupana quemacá nanacu. \q1 \v 10 Rimá piño huanacu marí que i'imacá: \q1 Nupuráca'alo nuyuríjicare nule'ejena ina'uquejlo i'imajeri marí que najló: \q1 Napechu nacuja ri'imajé, nala'acáloje nacaje nojló nuhuátaca que raú penaje. \q1 Napechu huáque'ehueja ri'imajica, nema'acáloje no'opiyá raú penaje. \q1 Nucá chojé napechu i'imajé caphí. Necá i'imajeño nule'ejena ina'uqué. \q1 \v 11 Uncá na calé jehuíña'atajeri ajopana, ajopana que Tupana nacú. \q1 Piyuqueja ina'uqué hue'epéjeño mecajeca nu'umajica. Aú calé uncá caja apú quemalaje re'ehuejlo: “Pihue'epí Tupana” que. \q1 Piyuqueja ina'uqué, yuhuaná, peñahuilana, quele hue'epéjeño nucá. \q1 \v 12 Nomajo caja nachaje pu'uhuaré nala'acare liyá. \q1 Rejomi uncá huani nu'ujnatálaje nupéchuhua pu'uhuaré nala'acare nacú. \p \v 13 Que Tupana quemacá huanacu i'imacá meyáleje. Rimá puráca'aloji nacú: “Huajé ricá” que. Raú iná hue'epí jupichumi ripuráca'alo ja'aró capichácajo chojé. Ñaquele uncá ina'uqué i'imalá ejo'ocaja jupichumi puráca'aloji ja'apiyá. \c 9 \s1 Nacaje nala'acare júpimi i'imacá, napechu i'imacáloje palá Tupánajlo raú penaje. Riyucuna marí: \p \v 1 Júpimi que Tupana yurica najló ripuráca'alo lana'aquéjami. Ricá quemari méqueca rihuátaca nahuacaco, napechu i'imacáloje palá Tupana nacú raú penaje. Aú calé nahuacó pají caje chojé, ina'uqué la'acare i'imacá. \v 2 Nala'á pají, napiránami ímami naquiyá la'acanami ri'imacá. Iyamá ucapú i'imari richu. Pamineco iná mujlúca'acare chojé nemá nacú: “Tupana pucuna ricá.” Richu camareji lapa'aró. Mesa to'oró caja richu. Mesa nacú caja pan to'oró. Tupana jimaje que nato'otácare ricá, to'oró rinacu. \v 3 A'arumacaji cúhua'aro apalá ucapú penaje. Ricá ií na'á: “Tupana pucuna huani ricá.” \v 4 Richu caja mesa caje to'oró. Oro naquiyá la'acanami ri'imacá. Rinacu nacára'ataque a'ahuaná icá, pu'umé jamarí. Richu caja caichama yá'aro. Oro naquiyá la'acanami caja ri'imacá piyuque. Ilé caichama chu Tupana puráca'alo lana'aquéjami i'imari; iyamata jipa nacú lana'aquéjami ri'imacá. Ríchuja caja a'ajnejí a'acuná i'imacá. Oro naquiyá la'acanami caja ri'imacá. A'ajnejí a'acuná chu a'ajnejí i'imari. Rií i'imari maná. Ricá caichama chu caja Aaronmi chu cutihuáremi i'imari. Rijitunare iphari rinaquiyá. \v 5 Iyamá je'echú chiyájena jenami cúhua'aro caichama cha. Tupana jimaje que nenami cúhua'aco re. Caichama pajré que renami i'imacá. Ripajré ja'apejé puráca'aloji lamá'atajeño huicha'aqueño pirajina írami, Tupana amácoloje ina'uqué chaje pu'uhuaré nala'acare liyá penaje. Uncá nutajátalaje riyucuna i'imacana ijló me'etení. \p \v 6 Marí que nacaje i'imacá najló Tupana ñacaré chu rihuacajé i'imacá. Puráca'aloji lamá'atajeño ina'uqué chaya mujlúca'aqueño pajluhua ucapú chojé hue'echú ca'alá queja. Majó pumitá i'imajícare chojé namujlúca'aque hue'echú ca'alá queja. Re nala'aqué nasápaca'ala rijló i'imajica. \v 7 Eyá apú ucapú i'imari a'ajná ño'ojó pumitá. Pajluhuaja calé mujlúca'aqueri richojé. Ajopana puráca'aloji lamá'atajeño chaje ri'imacá. Pajluhua peno rimujlúca'ajica richojé pajluhuaja jarechí japi. Rijña'aqué rijhua'ató pirajina írami, ra'acáloje Tupánajlo ricá penaje. Pu'uhuaré rila'ajícare chaya ra'aqué rijló ricá pamineco. Ejomi ra'aqué piño rijló pirajina írami pu'uhuaré ajopana ina'uqué la'ajícare chaya. \v 8 Renami queja nala'acá ricá. Raú Tupana Pechu jehuíña'atari huecá marí nacú: Pamineco i'imacá ucapú, i'imacá re quetana, uncá meño'ojó ajopana ina'uqué mujlúca'alaño apalá chojé, rapucuna huani i'imacare chojé. \v 9 Renami queja nacaje nala'acare i'imacá. Huahue'epícaloje raú meque quemacánaca ricá me'etení penaje. Nacaje na'ajícare Tupánajlo, uncá lamá'ataque ina'uqué pechu Tupánajlo. Pirajina, nenójicarena pu'uhuaré ina'uqué la'ajícare chaya, uncá caja lamá'ataque napechu Tupánajlo. \v 10 Marí que nala'acá ricá renami queja. Uncá ricá huani calé ri'imacá. A'ajnejí, i'iracaje, iná amácare, nacú nemaqué rihuacajé. Nepaque nayáte'ela chiyá, najimá chiyá hua'até, eyá nanapona caje macá. Marí que nala'ajica aú, nala'aqué nacupájica nanaquiyó pu'uhuaré nala'ajícare jenami. Marí queja nala'ajica renami, uncá chiyó Tupana a'arí ricá huani ina'uquejlo i'imacá. \p \v 11 Chuhuaca marí que ricá huajló. Caja Jesucristo iphari majó i'imacá. Caja ripa'ó piño rapumí chuhuá je'echú chojé. Chuhua nachaje huani puráca'aloji lamá'atajeri ina'uqué chaya ricá me'etení. Chuhuaca ripalamane huecá. Puráca'aloji hue'emacare ja'apiyá me'etení, i'imari jupichumi puráca'aloji chaje palaca. Pucunaji ri'imacare chu me'etení i'imari ricá huani. Nacaje marí eja'ahuá chu i'imacá, uncá na i'imalá ñaqué caja re je'echú chu. Palani huani ricá, chá'atari renami ina'uqué la'acare i'imacá. \v 12 Caja rimujlúca'a rapucuna huani chojé, je'echú chojé. Uncá caja rijña'alá cahuayá piracana, jema piracana írami rijhua'ató. Uncá rijña'alá marí caje rijhua'ató, Tupana amácoloje ina'uqué chaje pu'uhuaré nala'acare liyá raú penaje. Ricá taca'arí a'ahuaná apiyácacanami nacú ina'uqué chaya pajluhua peja i'imacá. Re rira aco'oró raphú chiyá i'imacá. Raú Tupana amaro huachaje pu'uhuaré huala'acare chiyá. Ri'imatá caja huecá capichácajo liyá, hue'emacáloje matajnaco Tupana hua'até raú penaje. \v 13 Eyá marí que ri'imajica najló, Moisesmi chu puráca'alomi ja'apiyá i'imacáñojlo: Támijimi nacú nasápajica aú nala'aqué necó pu'uhuaré Tupánajlo. Raú netaque napu, namujlúca'aca piyá Tupana ñacaré chojé. Nahuacácoloje piño najhua'até rejé penaje, nala'aqué marí que: Nahuicha'aqué nachá cahuayá piracana, jema piracana, quele írami. Ejomi nacára'ataque jema i'irí. Ricá maca'apemi nacojlo'oqué juni hua'até, nahuicha'acáloje ricá nachá penaje. Ricá aú naca'aqué nanaquiyó nasápajicare támijimi nacú. Ejéchami namujlúca'ajica najhua'até Tupana ñacaré chojé. \v 14 Marí que nala'ajica i'imajica. ¡Eyá richaje huani palaca nacaje Jesucristo la'acare i'imacá, hue'emacáloje palani Tupánajlo raú penaje! Uncá tajnácajo penaje calé Tupana Pechu. Ra'apiyá jema'acana aú Jesucristo a'arí ricó Tupánajlo i'imacá, ina'uqué nócaloje ricá a'ahuaná apiyácacanami nacú penaje. Uncá la'alá pu'uhuaré ricá. Ricá taca'arí huachaya i'imacá. Rira aco'oró raphú chiyá i'imacá. Marí que rila'acale huachaya, palani huecá Tupánajlo, hue'emacáloje palá la'ajeño ra'apiyá raú penaje. Raú uncá hue'emalá majopeja la'acaño que. \p \v 15 Jesucristo yuriri huajló huajé puráca'aloji, hue'emacáloje ra'apiyá penaje. Tupana a'acárena, rile'ejena ina'uqué penájena, huecá. Huajé puráca'aloji palamane hue'emajé chuhua. Uncá tajnácajo penaje calé nacaje riyurícare huajló. Quepénija ri'imajica ina'uquejlo. Caja Tupana quemari ina'uqué nacú, riyurícoloje ñaqueja najló penaje. Jesucristo aú riyurí ina'uquejlo ricá. Ritaca'á huachaya, rácho'otacaloje huecá pu'uhuaré huala'acare chiyá penaje. Apa'amá puráca'aloji ja'apiyá hue'emaqué huacajé, huala'aqué pu'uhuaré i'imajica. Richiyá rácho'otacaloje huecá penaje ritaca'á huachaya i'imacá. \v 16-17 Apú quemacachu ajopánajlo, rinane yurícoloje najló ritaca'ajica quéchami, iná hue'epí uncá riyurila najló ricá, cajmuni ri'imacá quetana. Ritaca'acá ejomi riyuró najló. \v 18 Ñaqué caja nacaje i'imacá najló, Moisesmi chu i'imaqué huacajé. Nahuicha'aqué nachá napirana írami, ne'emacáloje ripuráca'alo ja'apiyá raú penaje. \v 19 Marí que nala'ajica Moisesmi chu i'imaqué huacajé: Pamineco Moisesmi chu i'imaqueri najló Tupana puráca'alo yucuna. Rimaqué najló, nala'acáloje piyuque nacaje Tupana huátaca que penaje. Quéchami rijña'ajica jema piracana i'irí írami, cahuayá piracana írami, juni hua'até naquechípa'aque napirana írami. Quéchami rihuicha'ajica rinaquiyana Tupana puráca'alo lana'aquéjami nacojé. Rinaquiyánaja caja rihuicha'aqué ina'uqué cha. Marí que rihuícha'ajona i'imacá: A'ahuaná yainá lupucuje repo'oqué ohueja chijnemi querani aú. Ricá aú rihuicha'aqué ina'uqué cha. A'ahuaná yainá ií i'imari hisopo. \v 20 Quéchami rimájica najló marí que: “Marí írami aú huayurí huachó rijló, huala'acáloje Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá que penaje.” \v 21 Ñaqué caja Moisesmi chu huicha'ajica rírami Tupana ñacaré nacojé, rinane i'imajica richu nacojé hua'ató. \v 22 Marí que nala'ajica renami Moisesmi chu puráca'alomi ja'apiyá ne'emaqué huacajé. Piyuqueja nacaje nala'aqué palani Tupánajlo pirajina írami aú. Huejápaja calé yuríquero uncá nala'aqué palani rijló raú. Ñaqué caja huajló ricá me'etení, nacaje Jesucristo la'acare huachaya i'imacá. Rira i'ijnari raphú chiyá nenoca ricá huachaya huacajé, rila'acáloje huecá palani Tupánajlo raú penaje. Raú caja Tupana amaro iná chaje, pu'uhuaré iná la'acare liyá, iná manaicho iná la'acare liyá. \s1 Jesucristo taca'acá huachaya yucuna marí: \p \v 23 Moisesmi chu i'imaqué huacajé, nala'á Tupana ñacaré i'imacá. Pirajina írami aú nala'aqué ricá palani Tupánajlo. Raú caja nala'aqué palani rijló piyuque nacaje richu i'imajícare. Caja nu'umichá ijló riyucuna. Nacaje je'echú chu i'imacare jenámija ri'imacá. Je'echú chu ricá huani. Uncá meño'ojó pirajina írami la'alá huecá palani Tupánajlo, hue'emacáloje je'echú chu rijhua'até raú penaje. \v 24 Tupana ñacaré chu ucapú i'imari nemá nacú: “Tupana pucuna huani ricá.” Nacaje je'echú chu i'imacare jenámija calé ri'imacá. Uncá Jesucristo mujlúca'ala renami la'acanami chojé i'imacá. Ricá huani, je'echú chu i'imacare, chojé calé rimujlúca'a. Re ricá Tupana hua'até me'etení, re ripura'ó huachaya rijhua'até. \v 25 Eyá puráca'aloji lamá'atajeño ina'uqué chaya mujlúca'aqueño renami la'acanami chojé, nemacare nacú, rapucuna huani que. Pajluhua peja pajluhua jarechí japi namujlúca'ajica richojé. Pirajina írami nacapi que namujlúca'ajica richojé. Uncá Jesucristo a'alá ricó Tupánajlo pulapé, ina'uqué nócaloje ricá pu'uhuaré nala'acare chaya penaje. \v 26 Marí que ri'imaquela rijló, ramajla chapú caje yajhué metuque huani. Eja'ahuá queño'ocó eyá maárejecha ramajla ricá. Uncá ñaqué calé ri'imacá rijló. Yehuicha eja'ahuá iphaca rená chojé, ritajnácoloje penaje huacajé, riphá majó i'imacá. Riphá majó pajluhua peja caja penaje. Maare eja'ahuá chu ri'imaqué huacajé, ra'á caja ricó pajluhuaja peja Tupánajlo, ina'uqué nócaloje ricá pu'uhuaré huala'acare chaya penaje. Marí que ritaca'acá huachaya i'imacá, rica'acáloje huanaquiyá pu'uhuaré huala'acare raú penaje. \v 27 Riphá rená chojé piyuqueja ina'uquejlo, nataca'acáloje penaje. Nataca'acá ejomi Tupana quemájeri nanacu mecajenaca necá. Palá la'ajeño ca'ajná, pu'uhuaré la'ajeño ca'ajná necá. \v 28 Ñaqué caja Jesucristo taca'acá pajluhua peja i'imacá. Ra'á ricó Tupánajlo, ina'uqué nócaloje ricá íqui'iruna ina'uqué chaya penaje. Rica'acáloje huanaquiyá pu'uhuaré huala'acare raú penaje. Riphaje piño majó. Rihuacajé uncá ritaca'alaje piño pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya. Riphájica penaje ri'imatájica huecá capichácajo liyá, i'imajeño rihuátacana nacú. \c 10 \p \v 1 Moisesmi chu puráca'alomi ja'apiyá i'imacaño la'aqueño nacaje, ina'uqué hue'epícaloje huejápaja nacaje i'imajícare nacojé raú penaje. Ricá palani huani nacojé nahue'epí huejápaja raú. Renami queja ri'imajica nala'ajícare. Hua'ajini, jarechí queja, nenójica pirajina, na'acáloje Tupánajlo necá, pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya penaje. Nanaquiyana huátaqueño Tupana hua'até i'imacana. E'iyonaja uncá ne'emaqué palani Tupánajlo renami la'acana aú. \v 2 Rica'aquela pu'uhuaré nala'acare naliyá, nayurijla naliyó pirajina nócana nachaya. E'iyonaja uncá rica'alá naliyá pu'uhuaré nala'acare raú. Aú calé caja queja nayuró pu'uhuaré la'ajeño. \v 3 Nenoque pirajina nachaya jarechí queja, napechu capicháñaca piyá pu'uhuaré nala'acare. \v 4 E'iyonaja calé uncá meño'ojó jema piracana írami, cahuayá piracana írami caje, ca'alá ina'uqué liyá pu'uhuaré nala'acare. \v 5 Jesucrístoja calé ca'arí iná liyá pu'uhuaré iná la'acare. Ñaquele Jesucristo i'ijnacá marí eja'ahuá chojé yámona rimá marí que Tupánajlo: \q1 Chuhua caja uncá pihuátalaje ina'uqué noca pirajina pu'uhuaré nala'acare chaya. \q1 Uncá caja pihuátalaje na'acá pijló nacaje. \q1 Ñaquele picá la'ajeri nojló nunapona, nu'umacáloje ina'uqué penaje. \q1 \v 6 Uncá caja paala pijló pirajina cára'atacana. \q1 Uncá caja paala pijló pirajina nócana pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya. \q1 \v 7 Ñaquele numá pijló: Maare nucá, Tupana, nula'acáloje pihuátaca que penaje. \q1 No'ó nocó pijló, nula'acáloje pipuráca'alo lana'aquéjami quemacá nunacu que penaje, que rimacá rijló ri'ijnacá marí eja'ahuá chojé yámona. \m \v 8 Pamineco rimá rijló: “Uncá paala pijló pirajina cára'atacana. Uncá caja paala pijló pirajina nócana pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya.” Marí que Moisesmi chu puráca'alomi quemacá nanacu, nala'acáloje ricá penaje. E'iyonaja Jesucristo quemari rijló: “Uncá paala ñaqué la'acana pijló,” que. \v 9 Ejomi rimá piño: “Maare nucá, Tupana, nula'acáloje pihuátaca que penaje.” Aú iná hue'epí Tupana tajátaca naliyá renami la'acana, ra'acáloje Jesucristo rapumí chojé penaje, ricá taca'acáloje ina'uqué chaya penaje. \v 10 Jesucristo la'acale Tupana huátaca que, Tupana ca'arí hualiyá pu'uhuaré huala'acare. Ricoja ra'acá ricó Tupánajlo, ritaca'acáloje huachaya penaje. Marí caje aú uncá ajopana ina'uqué chaya taca'acana i'imalaje piño. Ricá taca'arí pajluhua peja i'imacá. Piyuque ina'uqué la'acare pu'uhuaré chaya ritaca'á i'imacá. \v 11 Ajopana puráca'aloji lamá'atajeño la'aqueño nasápaca'ala hue'echú ca'alá queja. Pulapeno que nenójica pirajina naquiyana pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya. E'iyonaja marí que la'acana aú uncá naca'alá nanaquiyá pu'uhuaré nala'acare. \v 12 Eyá Jesucristo, ricá a'arí ricó Tupánajlo, nenócaloje ricá ina'uqué chaya pajluhua peja penaje. Piyuqueja pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya, ritaca'á pajluhua peja i'imacá. Marí que rila'acá, ejomi ripa'ó piño rapumí chuhuá je'echú chojé, ri'imacáloje re Tupana ahua'á penaje. Rijhua'até rihuacára'a rijhua'atéjena me'etení. \v 13 Re ricá je'echú chu me'etení. Tupana chá'atajica chapú péchuruna rinacu ejená ri'imajé rijhua'até. \v 14 Pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya ritaca'á pajluhua peja i'imacá. Marí que rila'acá aú ina'uqué i'imaño lamára'ataquejanami que Tupánajlo. Necá, rica'acárena liyá pu'uhuaré nala'acare, i'imajeño palani huani Tupánajlo hua'ajini huani. \v 15 Tupana Pechu quemari caja rinacu, iná hue'epícaloje riyucuna raú penaje. Marí que rimacá pamineco rinacu i'imacá: \q1 \v 16 Nupuráca'alo nuyuríjicare aquijñojo i'imajícañojlo, i'imajeri najló marí que: \q1 Ri'imajé napechu nacuja, nala'acáloje nuhuátaca que raú penaje. \q1 Napechu huáque'ehue queja ri'imajica, nema'acáloje no'opiyá raú penaje. \m \v 17 Ejomi rimá piño: \q1 Nomajo nachaje pu'uhuaré nala'acare, namanaicho nala'acare liyá, que rimacá huanacu. \m \v 18 Tupana amaro ina'uqué chaje pu'uhuaré nala'acare liyá, uncá na penaje calé nachaya taca'acana i'imajé piño. \s1 Hue'emacáloje Tupana palamane penaje yucuna marí: \p \v 19 Nojena, Jesucristo taca'acale huachaya, Tupana quemari huanacu, hue'ejnacáloje je'echú chojé penaje, hue'emacáloje re rijhua'até penaje. Rapucuna huani chu ricá. Re caja hue'emajé rijhua'até. \v 20 Júpimi que Tupana itaca ina'uqué apu, ne'ejnacá piyá rahua'ajé. Hue'ejnacáloje Tupana ejo Jesucristo palamane aú penaje, ritaca'á huachaya i'imacá. \v 21 Puráca'aloji lamá'atajeri huachaya Tupana hua'até, Jesucristo. Tupana le'ejena ina'uqué amájeri caja ricá. \v 22 Ñaquele marí que la'acana huajló palani: Huapechu aú hue'ejnajé Tupana ahua'ajé me'etení, rilamára'atacale huecá rijló. Uncá caja rimalaje huanacu: “Pu'uhuaré la'ajeño necá” que. Caja rica'á hualiyá pu'uhuaré huala'acare. Ra'á caja huajló Ripechu. Ñaquele caphí huapechu rahua'á i'imacana nacú. \v 23 Huácho'oniyo caphí i'imacana richojé chiyá. Caja Tupana quemari huanacu, ri'imatácaloje huecá capichácajo liyá penaje, hue'emacáloje rijhua'até raú penaje. Caphí caja huapechu Tupana chojé, rila'acale huajló nacaje rimacá que. \v 24 Ñaquele marí que la'acana nacú hue'emajé chuhuaca: Hua'ajica huanacojó pecohuácaca, palá huala'acáloje pecohuácaca raú penaje. Huala'ajé caja penacúchaca, huahuátacaloje íqui'ija pecohuácaca raú penaje. Ñaqué caja huahuátacaloje ajopana penaje huala'ajé ñaqué. \v 25 Iyuríniya caja pajhua'atéchaca jahuacácano, jema'acáloje Tupana puráca'alo penaje. Caja inaquiyana yuriño ijhua'até jahuacácano. Marí uncá paala. Ila'á papéchuhuaca caphí. Yehuicha Jesucristo pa'ajico piño majó. Ñaquele jahuacó pajhua'atéchaca riyucuna jema'ajé. \v 26 Jesucristo taca'arí huachaya, hue'emacóloje pu'uhuaré huala'acare liyá penaje. Ripalamane aú hue'emacó riliyá. Apú ca'ajná jema'arí riyucuna. Rihue'epí caja riyucuna nacojé palá. E'iyonaja calé uncá ra'alá rinacojó ricá. Raú rila'á pu'uhuaré, rimanaicho. Pu'uhuaré rila'acare rijluhua hua'ateja ri'imajé. Uncá Tupana amálajo richaje, uncá pachá rihuátala rijluhua nacaje Jesucristo la'acare richaya. Marí caje pachá Tupana huajájeri ricá, uncale apú i'imalá ri'imatájeri penaje. Marí que ricá najló uncá a'alaño nanacojó ripuráca'alo. \v 27 Quero'ocajo nacú ne'emajé, Tupana huajájicale necá chapú caje huani aú. Quera'atani ima'aní huani aú rihuajaje necá. Marí caje aú ricapichátaje piyuque chapú péchuruna rinacu. \v 28 Moisesmi chu i'imaqué huacajé nenoque pu'uhuaré la'ajeño i'imajica. Iyamá, hueji quele ca'ajná amáqueño nala'ajica pu'uhuaré. Napuráca'alo aú ja nenoque necá. Uncá caja nahue'epique namu'ují. \v 29 Marí que nala'ajica pu'uhuaré la'ajeño júpimi i'imajica. Eyá chuhua, richaje Tupana la'ajica chapú necá, la'añó majopéjari queja Jesucristo. Ricá taca'arí huachaya a'ahuaná apiyácacanami nacú i'imacá. Re rira aco'oró raphú chiyá. Raú Tupana ca'arí hualiyá pu'uhuaré huala'acare, hue'emacáloje lamára'ataquejanami que rijló raú penaje. Raú caja hue'emá ripuráca'alo ja'apiyá. Chapú huani ri'imajica najló, la'añó nacátajohua queja nacaje Jesucristo la'acare huajló i'imacá. Marí caje aú Tupana Pechu yúcha'aro nachá, uncale nahuátala rila'acare nachaya ja'apiyá i'imacana. Marí que la'ajícaño amájeño cajrú huani Tupana huajájica necá yajhué. \v 30 Caja huahue'epí méqueca Tupana quemacá i'imacá. Rimá marí que huanacu: “Nucá huajájeri ina'uqué, pu'uhuaré nala'acare chona. Nucá caja pura'ajero nule'ejé jacumi nacú,” que rimacá i'imacá. \p Rimá piño: “Nucá caja quemájeri nule'ejena ina'uqué nacú méqueca nojló nacaje nala'acare i'imacá,” que rimacá i'imacá. \v 31 Cajmuni Tupana. Piyuque nacaje la'ajeri caja ricá. Chapú huani ri'imajica rihuajájicarenajlo. \v 32 Ihue'epí méqueca ri'imacá ijló iqueño'oqué Jesucristo ja'apiyá jema'acana huacajé. Nala'á icá chapú rijimaje. E'iyonaja calé uncá jácho'olo ra'apiyá jema'acana chiyá i'imacá. \v 33 Najña'aqué icá ajopana ina'uqué e'iyajé, napura'acóloje inacu pu'uhuaré najimaje penaje. Najimaje caja nala'aqué icá chapú. Ajopana, ñaqué caja nala'ajícarena chapú, nacú ihue'epique camu'ují najhua'até. \v 34 Naca'aqué Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño naquiyana ina'uqué huajáquelana chojé, Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño ne'emacale. Raú ihue'epique camu'ují nanacu. Nacupaque inane, majopeja namajáca'atajica ricá. Uncá ijña'aqué inacojó chapú ricá, ihue'epícale nacaje i'imajícare ijló je'echú chu, palani huani ricá. Uncá tajnácajo penaje calé ricá. Aú ijña'á chapú nala'acare icá panacu. \v 35 Chuhua numá ijló: Jácho'oniyo caphí Tupana chojé i'imacana chiyá. I'imá caphija Tupana chojé i'imacana nacú, Tupana la'acáloje icá palá huani raú penaje. \v 36 I'imá caja peyajhuéruna Tupana huátaca que la'acana nacú. Raú nacaje rimacare nacú yuréjero ijló. \v 37 Marí que Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemacá Jesucristo nacú: \q1 Huejápaja yuriro huatucumá, riphácaloje majó penaje. \q1 Uncá rimalá'atalaje ricó cajrú huani majó i'ijnacana piyá. \q1 \v 38 Nule'ejena ina'uqué, palá la'ajeño, necá i'imajeño matajnaco je'echú chu. Caphí napechu i'imacale Jesucristo chojé ne'emajé nujhua'até je'echú chu. \q1 Uncá huani paala nupechu i'imajica nanacu, jácho'oño Jesucristo ja'apiyá i'imacana chiyá. \p \v 39 Uncá richiyá jácho'ojeño calé huecá. Richiyá jácho'ojeño capichájeño. Eyá huecá, caphí huapechu i'imacale richojé, hue'emajó capichácajo liyá. \c 11 \s1 Caphí péchuruna Tupana chojé yucuna marí: \p \v 1 Iná pechu i'imacachu caphí Tupana chojé, iná hue'epí caja queja nacaje i'imajica inajlo rimacá rinacu queja. Uncá iná amálare ricá. E'iyonaja iná hue'epí re ricá. \v 2-3 Huahue'epí Tupana queño'ótaca eja'ahuá ripuráca'alo aú, nacaje richu i'imacare hua'ató. Caphí huapechu i'imacá aú Tupana chojé, huahue'epí rimacá que rinacuhuá queja ricá. Rila'á nacaje huamácare me'etení. Rila'á eja'ahuá, nacaje richu i'imacare hua'ató. Piyuque nacaje la'ajeri ricá. Nacaje uncá iná amálare hua'ató rila'á caja. Palá Tupana pechu i'imacá júpimi i'imacaño naquiyana nacú, napechu i'imacale caphí richojé. \p \v 4 Abelmi chu pechu i'imaqueri caphí Tupana chojé i'imajica. Aú calé ra'á Tupánajlo nacaje, Tupana huátacare caje. Nacaje ra'acare rijló chá'atari nacaje re'ehuemi chu a'acare rijló. Palani Tupánajlo ri'imacá. Aú calé Tupana quemari Abelmi chu nacú: “Palani nojló ricá” que. Ritaca'acá ejomi ne'emá pajlocaca palá rila'acare yucuna i'imacá. \p \v 5 Apú i'imari. Rií i'imari Enoc. Caphí caja ripechu i'imajica Tupana chojé. Aú uncá ritaca'alá. Tupana huá'ari ri'imacá je'echú chojé. Quéchami uncá na iphátala ricá, Tupana huá'acale ri'imacá. Tupana puráca'alo lana'aquéjami quemari rinacu marí que: “Uncá chiyó Tupana huá'a ri'imacá, Tupana huátaca que rila'ajica,” que rimacá rinacu. \v 6 Uncá meño'ojó iná la'alá Tupana huátaca que, uncachu iná pechu i'imalá caphí richojé. Iná huátacachu Tupana ja'apiyá i'imacana, iná pechu i'imá marí que rinacu: “Re Tupana. Palá rila'acá iná, íqui'i iná huátacachu ra'apiyá jema'acana.” \p \v 7 Ñaqué caja Noémi chu pechu i'imajica caphí Tupana chojé. Ñaquele ra'aqué rinacojó Tupana quemacá rijló que. Rimá rijló nacaje nacú, uncá chiyó ri'imá. Uncá caja ramácana i'imalá rihuacajé. E'iyonaja calé rema'á ra'apiyá. Eyá ajopana, uncá jema'alaño ra'apiyá rijhua'até, capichaño i'imacá. Noémi chuja calé jema'arí Tupana ja'apiyá. Ñaquele rila'á huapuru ñópo'ojlo huani i'imacá. Richojé ricá, riyajalo, riyani, queleja i'imañó capichácajo liyá. Eyá ajopana, uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá, capichaño. Tupana quemari Noémi chu nacú: “Palani nojló ricá.” Marí que rimacá rinacu, ripechu i'imacale richojé caphí. \p \v 8 Ñaqué caja ri'imajica Abrahami chujlo i'imajica. Tupana quemari marí que rijló i'imacá: \q1 Chuhua no'ojica pijló apú te'erí, ri'imacáloje pite'erehua penaje. Pácho'o chuhua pite'eré eyá, pi'ijnacáloje te'erí no'ojícare pijló ejo penaje, que rimacá rijló. \p Caphí Abrahami chu pechu i'imajica Tupana chojé. Aú calé rema'aqué ra'apiyá. Ñaquele rácho'o rite'eré eyá i'imacá. Ri'ijná menáhuaca apú te'erí Tupana quemacare nacu rijló ejo. \v 9 E caja riphá rejo. Ilé te'erí, Tupana quemacare nacú rijló i'imacá, ejo riphá, riyurícoloje rijló rite'erehua penaje, ri'imacáloje re penaje. Caphí ripechu i'imacale Tupana chojé, riqueño'ó re i'imacana. Ajopana te'eré eyaje queja ri'imacá re rinacu pamineco. A'arumacaji me'ejñapini riñacaré i'imaqué. Ñaqué caja riyanimínami chuna, Isaacmi chu, Jacobmi chu, quele i'imajica a'arumacaji me'ejñapini ja'apija caja. Ricaja calé i'imaqueri nañacaré. Najló caja Tupana quemari ilé te'erí nacú, riyurícoloje najló penaje. \fig |src="co01443b.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Hebreos 11.9" \fig* \v 10 Uncá Abrahami chu la'alá riñacaró huani rehuá, rihue'epícale ritucumó je'echú chu i'imacana nacú. Pajimila Tupana la'acare nacú ripechu i'imaqué. Uncá tajnácajo penaje calé ricá. Rejo rihuata i'imacana i'imacá. \p \v 11 Caphí caja riyajalo, Sárami cholo, pechu i'imajica Tupana chojé. Aú ru'urí moto'orí i'imacá. Phíyu'uqueru huani ru'umacá. E'iyonaja ru'urí moto'orí i'imacá. Caja ro'opá inaya caje chiyá i'imacá. E'iyonaja rupechu i'imaqué caphí Tupana chojé, ru'urí i'imacáloje rimacá rojló que penaje. \p \v 12 Phíyu'uque huani caja ruyajná Abrahami chu i'imacá rihuacajé. Yehuicha riphaca ritaca'acá jená chojé i'imacá. Ejéchami ri'irí i'imacá rujhua'até. Ricá tahuá'aro, rilaquénami moto'ocáloje penaje. Ehuá íqui'ica ne'emacá. Ihuijina que caja íqui'ica necá. Que'epé que íqui'ica necá me'etení. Uncá meño'ojó iná lapa'atálarena necá. \p \v 13 Caja nu'umá ijló caphí péchuruna Tupana chojé yucuna. Caphí napechu i'imajica Tupana chojé nataca'ajica ejená. E'iyonaja uncá nacaje yurilo najló Tupana quemacá najló que. Nahue'epí aquijñojo ri'imajica najló rimacare nacú najló. Ñaquele nahuata ricá. Nemájica nanacuhuá: “Ajopana te'eré eyájena huecá” que. Marí que nemájica nanacuhuá, marí eja'ahuá chu ne'emajica quetana. \v 14 Iná hue'epí ají que quemacaño huátaño najluhua apú te'erí nañacajelo penaje. \v 15 Uncá napechu i'imalá nate'eré nacú, nácho'ocaro eyá. Napechu i'imaquela rinacu, napa'ójla richaya. \v 16 Napechu i'imari je'echú chu i'imacana nacú, richá'atacale ajopana, ajopana te'eré que. “Huate'eré” que napechu i'imaqué rinacu. Ñaquele palá Tupana pechu i'imajica nanacu. Rimaqué nanacu: “Nule'ejena necá. Nochojé caphí péchuruna i'imacaño necá.” Uncá caja rapáña'alo na'apí marí que quemacana nacú. Marí que ri'imacale najló, rila'á najló pajimila napé, ne'emacáloje rejo penaje. \p \v 17 Caphí Abrahami chu pechu i'imacale Tupana chojé, rinojla ri'irí i'imacá, ra'acáloje ricá Tupánajlo penaje. Tupana huacára'ari rinoca ri'irí rijló penaje, rihue'epícaloje méqueca ripechu i'imacá ra'apiyá jema'acana nacú penaje. Uncá chiyó ri'irí moto'ó, Tupana quemari Abrahami chujlo rinacu marí que i'imacá: “Pi'irí i'imajeri.” Ricá rinojla Tupánajlo. \v 18 Tupana quemari rijló marí que i'imacá: “Pi'irí, Isaac aú, pilaquénami i'imajeño.” \v 19 Marí que rimacá rijló i'imacá. E'iyonaja calé rinojla ricá, ripechu i'imacale: “Nonójica ee ricá, Tupana macápo'ojeri piño ricá.” Caja rinojla ricá. E'iyonaja Tupana jahuíyo'ori richá, rinoca piyá ricá. Raú ri'imaó. Ra'á rara'apajlo ricá, ri'imacáloje rijhua'até penaje. \p \v 20 Eyá ñaqué caja Isaacmi chu pechu i'imajica Tupana chojé caphí. Riyanimínami i'imaño iyamá, Jacobmi chu, Esaúmi chu, quele. Caphí ripechu i'imacale Tupana chojé, rimá nanacu Tupánajlo, rila'acáloje necá palá raú penaje, ne'emacáloje reyá a'ajná ño'ojó palá penaje. \p \v 21 Caphí Jacobmi chu pechu i'imacale Tupana chojé, rimá ri'irimi chu, Josemi chu, yaní nacú, Tupana la'acáloje necá palá penaje. Iyamá achiñana José yaní i'imacá. Ritaca'acá yámona rimá nanacu pajluhuano, pajluhuano que, Tupana la'acáloje necá palá penaje. Ricutihuare lupucuje rijláma'aco ripura'acó Tupana hua'até. Pu'ují ripechu aú ripura'acó Tupana hua'até nanacu. \p \v 22 Ñaqué caja Josemi chu pechu i'imajica caphí Tupana chojé. Caphí ripechu i'imacale Tupana chojé, rihue'epí rejena jácho'ojico Egipto te'eré eyá. Ñaquele ritaca'acá yámona ri'imá najló riyucuna. Rimá caja najló: “Nutaca'ajica ejomi, jupichami icá jácho'ojeño maáreya, ipa'acóloje huale'ejemi te'erí nacojé penaje. Eco ijña'á nophínami ijhua'ató jácho'ojico maáreya huacajé, isa'acáloje nophínami huachi'inami chuna te'eré nacú penaje,” que rimacá najló i'imacá. \p \v 23 Ñaqué caja Moisesmi chi chi'inami chuna pechu i'imajica caphí Tupana chojé. Caphí napechu i'imacale Tupana chojé, nata'á ne'erí surárana liyá, queráco'ope ri'imaqué huacajé. Hueji queta queri quetana ri'imá me'echú caje chu naliyá. Ne'emacana huacára'ari Israelmi chu laquénami huajé moto'ocaño nayani nótacana. Achiñánaja calé rihuacára'a nótacana ne'iyayá. Uncá Moisesmi chu chi'inami chuna quero'oló raú i'imacá. Nata'á ricá naliyá, nenoca piyá ricá, namácale palani ne'erí amaco. \v 24 Uncá nenola ri'imacá. Ne'emacana ítu lamára'ayo ri'imacá. Riñapaca ejéchami uncá rihuátala rinacuhuá quemacana: “Hue'emacana ítu i'irí nucá” que. \v 25 Caphí ripechu i'imacale Tupana chojé, rihuata Tupana le'ejena ina'uqué hua'até i'imacana. Pu'ují iná pechu i'imacá mequetánaja iná la'acá aú iná huátaca que pu'uhuaré, iná manaicho. Uncá rihuátala ripechu i'imacá pu'ují ilé caje hua'até mequetánaja. Richaje rihuátaca chapú caje yajhué amácana Tupana le'ejena ina'uqué hua'até. \v 26 Ripechu i'imá: “Palani chapú caje yajhué amácana, nupechu i'imacale caphí Hue'ematájeri chojé. Ricá, Tupana huacára'ajicare majó, chojé nupechu i'imá caphí. Piyuque nacaje cahuemini huani Egipto e i'imacare, chaje huani palaca ricá,” que ripechu ri'imacá rijluhua. Caja riyurí riyámojo nacaje eja'ahuá chu i'imacá, rihue'epícale nacaje yurico rijló je'echú chu. \p \v 27 Caphí Moisesmi chu pechu i'imacale Tupana chojé, rácho'o Egipto te'eré eyá. Uncá caja riquero'oló ne'emacana yuchá piyá. Uncá caja rácho'olo caphí ripéchuhua la'acana chiyá. Tupana, uncá iná amálare, nacuja ripechu i'imaqué. \v 28 Caphí ripechu i'imajícale Tupana chojé, rila'ajica Tupana huacára'ajica que. Reyá Tupana quemari rijló, rihuacára'acaloje Israelmi chu laquénami noca ohuéjana i'irí, nahuicha'acáloje rírami pají numaná paná nacojé penaje. Raú uncá Tupana hua'atéjeri, je'echú chiyaje, capichátala Israelmi chu laquénami, ricapichátaca Egipto eyájena naquiyana que. \p \v 29 Israelmi chu laquénami ñaañó Egipto te'eré eyá i'imacá. E'iyonaja juni jalomi itari napu. Caphí napechu i'imacale Tupana chojé, nacuhuá'a juni jalomi querálani te'erí nacuhuá. Tupana mata'arí najló juni iñe'epú que. Richuhuá nacuhuá'a ají que pa'anajo pitá. Eyá Egipto eyájena jecho'ótaño ne'emacá nápumi chu richuhuaja caja. Ejéchami juni pa'acó rapumí chuhuá nachá i'imacá. Rejeja nacapichó piyuqueja i'imacá. \v 30 Apa'amá piño. Israelmi chu laquénami i'ijnaño Tupana puráca'alo aú pajimila Jericó ejo. Rihuacára'a necá rejo, nacapichátacaloje necá penaje. Jipa naquiyana la'acanami i'imari corral. Ricá chipúca'ari tujlá que pajimila nacú, najmeñátacoloje richojé penaje. Israelmi chu laquénami pechu i'imacale Tupana chojé caphí, corral cojno'otari najló i'imacá. Pamineco pitúca'aqueja nachipúca'aca rinacojé hue'echú ca'alá queja. Iyamá cuhuá'ata que cala quetana nachipúca'aca rinacu. Ejéchami corral cojno'otaca najló. Aú namujlúca'a pajimila e'iyajé napinana capichátaje. \v 31 Ricaja caja pajimila e ñuju'uqueru inanaru i'imayo. Ruí i'imari Rahab. Rucá a'atayo rujhua'ató pajimila quejíla'ajeño i'imacá. Rupechu i'imacale caphí Tupana chojé, uncá nacapichátala rucá ajopana hua'até i'imacá. Uncá jema'alaño Tupana ja'apiyá ne'emacá. \p \v 32 Ajopana piño, ñaqué caja caphí péchuruna Tupana chojé ne'emacá. Nanaquiyana i'imaño: Gedeónmi chu, Baracmi chu, Sansónmi chu, Jeftemi chu, Davidmi chu, Samuelmi chu, Tupana puráca'alo ja'apátajeñomi chuna, quele nanaquiyana i'imacá. Uncá hue'echú ca'alá i'imalá nojló me'etení, nu'umacáloje nayucuna penaje. \v 33 Nanaquiyana chá'ataño ajopana te'eré eruna nócacajo aú. Nahuacára'ajeño naquiyana huacára'año nale'ejena ina'uqué palá, napechu i'imacale caphí Tupana chojé. Ajopánajlo Tupana a'arí nacaje rimacare nacú najló i'imacá, napechu i'imacale caphí richojé. Ajopana piño naca'á yáhuina e'iyajé, yáhuina nócaloje necá penaje. Uncá yáhuina nola ne'emacá, Tupana a'acale nañaté. \v 34 Naca'á caja nanaquiyana quera'atani chojé. Uncá meque nala'aló raú. Napechu i'imacale caphí Tupana chojé, ra'á nañaté i'imacá. Nanaquiyana caja i'imaño natami caje hua'até i'imacá. Tupana tejmo'ótari ne'emacá. Nanaquiyana caja i'imaño chá'atajeño huani nócacajo aú. Cajrú na'apaca napinana nacú naliyá raú i'imacá. Marí que nala'acá, napechu i'imacale caphí Tupana chojé, ra'acáloje nañaté penaje. \v 35 Tupana macápo'otari inaana naquiyánajlo nayani, napechu i'imacale richojé caphí. Eyá caphí Tupana chojé péchuruna naquiyana taca'añó, chapú huani napinana la'acale necá. Nema'acale Tupana ja'apiyá, nala'á necá chapú huani i'imacá. E'iyonaja uncá nácho'olo richiyá raú, nahuátacale Tupana macápo'otaca necá, ne'emacáloje palá rijhua'até je'echú chu penaje. \v 36 Nala'á caja ne'echajnó nanaquiyana. Ajopana naña'atá. Ajopana naca'á ina'uqué huajáquelana chojé. Nepo'otá necá curete aú. \v 37 Tupana ja'apiyá jema'ajeño naquiyana caja nenó jipa aú. Nanaquiyana namata'á pe'iyohuá a'ahuaná irajona aú. Nanaquiyana caja nenó sajalu caje aú. Nanaquiyana caja chira'aqueño majopeja. Ohuéjana ímami, cahuayá piracana caje ímami i'imaqueri na'arumacá. Ajopana piño la'aqueño camu'ují nacaje nacú. Chapú nala'ajica necá. E'iyonaja uncá nayurique Tupana ja'apiyá jema'acana raú. \v 38 Palá la'acaño huani ne'emacá. Uncá paala eja'ahuá palá la'acáñojlo. Eyá ajopana eja'ahuá chu i'imacaño, pu'uhuaré la'ajeño ne'emacá. Chapú nala'ajica palá la'acaño. Ñaquele nachira'acó mate'eréruna queja rehuá. Pu'uteni meñaru chuhuá, yenuri e'iyohuá nachira'acó. Ulahuija i'imaqueri nañacaré. Ulahuí jipa aphú i'imaqueri caja nañacaré. Marí que ne'emajica, nala'ajícale necá chapú. \v 39 Necá, numacárena nacú, i'imaño caphí péchuruna Tupana chojé. Palá Tupana pechu i'imacá nanacu. Uncá Tupana a'alá najló piyuque nacaje rimacá nanacu que. \v 40 Rihuata nahuátaca ejo'ocaja nacaje najluhua, ripechu nacú ri'imacale huala'acana palá. Huecá hua'ató rihuata nala'acana palá huani, ne'emacáloje huajhua'até penaje. Pajñacani hue'emacáloje palá péchuruna hua'até penaje. \c 12 \s1 Huahue'epícaloje Jesucristo huatucumó penaje yucuna marí: \p \v 1 Chuhua numájica ijló apa'amá yucu nacú. Nahuata ca'ajná amácana mecajeca chá'atajica necá jecho'ocajo aú. Rená na'acare najló ejená necho'ó. Necho'ocó yámona naca'á na'arumacá cachini nanaquiyó, necho'ocóloje palá maramarani na'arumacá hua'até penaje. Uncá meño'ojó necho'oló palá cachini na'arumacá hua'até. Ñaqué caja huajló ricá. Re ca'ajná nacaje huala'acare, uncá paala ricá. Rinacojé uncá meño'ojó huala'alá palá Tupana huátaca que. Ñaquele iná ca'á iná naquiyó piyuque pu'uhuaré iná la'acare, iná la'acáloje piyuque nacaje palá Tupana huátaca que penaje. Cajrú huapiyá i'imacáñomi chuna la'ajica que caja huala'ajica palá. Caphí péchuruna Tupana chojé ne'emajica. \v 2 Jesucrístoja calé huahue'epeje huatucumó. Huapiyá ricá la'arí piyuqueja nacaje Tupana huátaca que, ripechu i'imacale caphí richojé. Ripalamane aú huapechu i'imari caja caphí Tupana chojé. Ripalamane caja huapechu i'imajica caphí richojé caja penaje ejená. Nenó ri'imacá a'ahuaná apiyácacanami nacojé i'imacá. Uncá ina'uquélarunaja calé nenó ilé que. E'iyonaja calé uncá ra'alá rinacojó ri'imacá, rihue'epícale pu'ují ripechu i'imajica rejomi. Chuhua Tupana ahua'á ricá; ajopana chaje ricá; Tupana hua'até huacára'ajeri caja ricá, Jesucristo. \p \v 3 I'ijnatá ipéchuhua méqueca ri'imacá rijló. Chapú huani chapú la'ajeño pechu i'imacá rinacu. Aú cajrú ramaca chapú caje yajhué. Ñaquele numá ijló: Ila'aniyo ujhuí ra'apiyá i'imacana nacú. Jácho'oniyo caja ra'apiyá jema'acana chiyá. \v 4 Icá huátaño piyuqueja ina'uqué i'imacá palá la'acana nacú. Ihuata caja nayurica pu'uhuaré nala'acare nanaquiyó. Marí que ri'imacáloje najló penaje, i'imá najló Tupana yucuna. Uncá jo'ó ajopana nola icá rijimaje. \v 5 Tupana yaní icá. Ripuráca'alo lana'aquéjami quemari huanacu: “Riyani necá” que. Palá rila'acá huecá ripuráca'alo aú. Ipechu capicháñaniya rimacare nacú. Marí que rimacá huanacu apujlo, apujlo que: \q1 Nu'urí, Tupana huajájica ee picá, piyurí pichó rijló. \q1 Apala rimaje pijló nacaje pila'acare nacú: “Uncá paala ricá” que. \q1 Pila'aniya picó ujhuí raú. \q1 \v 6 Tupana huajari necá, íqui'ija rihuátacarena. Riyani ne'emacale, rihuata namaca chapú caje yajhué, nácho'ocoloje richiyá palá péchuruna penaje. \m \v 7 Ñaquele ijña'á chapú caje panacu. Iná jara'apá huajari iná, iná jácho'ocoloje palá rijló raú penaje. Iná jara'apá huajaca iná, que caja Tupana huajaca iná chapú caje yajhué amácana aú, reyá a'ajná ño'ojó iná i'imacáloje palá penaje. Amaca aú chapú caje yajhué, ihue'epí riyánica icá. Uncá na calé i'imari majopeja, uncá rara'apá huajálare. Eyá piyuqueja huecá, huara'apá huajácarena huecá. \v 8 Tupana huajari caja riyani. Uncachu Tupana huajala icá, uncá riyani huani calé icá rijló. Apú yaní que caja icá, rujlapu yaní queja icá rijló. \v 9 Iná jara'apá huajari iná rijluhua. Raú iná iphá ra'apí. Richaje huani palaca Tupana la'acá iná, rihuajaca iná ejomi iná i'imá palá la'ajeri rijló. Marí que ri'imacale, iyurí ichó jara'apá Tupánajlo, jácho'ocoloje palá la'acaño rijló raú penaje. \v 10 Iná jara'apá huajari iná mequetánaja, iná jácho'ocoloje palá iná jara'apajlo penaje. Eyá Tupana huajari huecá huajluhuaje penaje, hue'emacáloje ricá que caja raú penaje. Uncá chapú la'ajeri calé ricá. \v 11 Rihuajaca huecá quetánaja calé huapechu la'acó camu'ují. Uncá huahuátala rihuajaca huecá. Reyá a'ajná ño'ojó caja huahue'epí palá la'acana cajrú huatucumó. Palá huapechu i'imacá raú. \s1 Iná jácho'oco piyá Tupana ja'apiyá i'imacana chiyá yucuna marí: \p \v 12 Ipechu i'imá caphí. Jácho'o caja ujhuí caje chiyá. \v 13 I'ijnatá caja ipéchuhua palani puráca'aloji nacú, jácho'oco piyá richiyá, i'imacáloje palá la'ajeño raú penaje. Raú caja a'ajé inaquiyana ñaté. Uncá hue'epílaño palá Tupana huátaca que la'acana nacú, ñaté a'ajé raú. Raú nala'ajé palá; uncá nala'alaje pu'uhuaré. \p \v 14 Ila'á mahuó icó, i'imacáloje palá piyuqueja ina'uqué hua'até penaje. Ila'á caja mahuó icó, ila'acá piyá pu'uhuaré, imanaicho, i'imacáloje palá la'acaño penaje. Uncá na i'imalaje Tupana hua'até, la'arí pu'uhuaré, rimanaicho. \v 15 A'á inacojó pecohuácaca, inaquiyana jácho'oco piyá Tupana ja'apiyá i'imacana chiyá. A'á caja inacojó pecohuácaca, inaquiyana pechu i'imacá piyá chapú Tupana nacú. Chapú napechu i'imajica ee Tupana nacú, napichátaje cajrú inaquiyana pechu Tupana liyá. \v 16 Achiñana, inaana, quélejlo numá: Ila'aniya imanaicho pajhua'atéchaca. Uncá huani paala ricá. Ila'aniya caja Tupana yucuna majopéjari queja. Marí que caja Esaúmi chu la'acá i'imacá. Nacaje rara'apami chu yurícare ja'apiyá riyurícojla, nape'é huani ri'imacale. E'iyonaja quehuí me'epejí i'imacá rijló huacajé re'ehué quemari rijló: “No'ojé pijló a'ajnejí, piyuríjica ee nucá nacaje ja'apiyá paphumí chojé penaje.” “Je,” que rimacá rijló i'imacá. Aú rijmeremi yuriro ra'apiyá. \p \v 17 Quéchami piño rihuátaca nacaje yurico rijló rara'apá quemacare nacú. E'iyonaja rara'apá itari rapu rijló. Uncá meño'ojó rapiyácala nacaje rimacare nacú re'ehuejlo. Chapú rihuó i'imacá richó raú. Iyacaje hua'até rihuata rapiyácacana. E'iyonaja calé uncá rapiyácacana i'imalá rijló. \p Ñaquele numá ijló, ila'acá piyá majopéjari queja nacaje Tupana yurícare ijló. \fig |src="CO00674B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Hebreos 12.17" \fig* \p \v 18 Uncá ri'imalá ijló ri'imacare Israelmi chu laquénamijlo júpimi que. Tupana a'arí Moisesmi chujlo ripuráca'alo, ipuré i'ihuata nacú ri'imaqué huacajé. Rihuacajé cajrú quera'atani lucúna'aco ipuré naquiyá i'imacá. Calájma'ani japi ajopana i'imacá rihuacajé. Cajrú caja carená i'imacá. \v 19 Nema'á caja luhuiluhuí caje mejé. Ricá e'iyá Tupana pura'aró najhua'até. Ripuráca'alo jema'ajeño quemaño rijló: “Pipura'aniyo huajhua'até.” \v 20 Marí que nemacá rijló, rimacale marí que nanacu pamineco: “Na ca'ajná, ina'uqué ca'ajná, ipirana ca'ajná, iphájica ee ipuré nacojé, inó ricá jipa aú, huejucú aú ca'ajná.” \v 21 Quero'ótacaje huani nacaje namácare i'imacá najló. Moisesmi chu hua'ató quemari najló: “Cajrú nucurúca'aca quero'ocajo aú.” Marí que ri'imacá najló rihuacajé i'imacá. \p \v 22 Eyá ijló, uncá ñaqué calé ricá. Tupana hua'atéjena i'imacale, icá i'imajeño rijhua'até je'echú chu. Re Tupana; uncá majopeja calé riyucuna; cajmuni ricá. Rijhua'até icá i'imajeño rejo. Rijhua'atéjena, je'echú chu i'imacaño, hua'até caja i'imajé. Iqui'iruna huani necá hua'até i'imajé. \v 23 Re palá ipura'ajico Tupana nacú. Tupana yaní icá. Ajopana riyani piyuqueja hua'até i'imajé rejo. Ina'uqué caja taca'acaño hua'até caja i'imajé, ra'apiyá jema'ajeño ne'emacá. Re napéchumi rijhua'até me'etení. Caja Tupana lamá'atari napechu, palani napechu i'imacáloje raú penaje. Tupana hue'epiri mecajenaca i'imajica rejo. Caja lana'aquéjami ií ripapérane chu, rijhua'atéjena i'imacale. Piyuque ina'uqué nacú quemájeri Tupana. Nacaje huala'acare nacú rimaje huajló pajluhuano, pajluhuano que méqueca rijló ricá. \v 24 Jesucristo hua'até caja i'imajé je'echú chu. Ricá a'arí icá i'imacá, i'imacáloje huajé puráca'aloji ja'apiyá penaje. Ichaya pura'ajero ricá. Ritaca'acá huachaya huacajé rira aco'oró raphú chiyá huajlojé penaje. Raú calé Tupana amaro huachaje pu'uhuaré huala'acare liyá. Uncá ñaqué calé ri'imacá Caimi chujlo i'imacá. Rinoca Abelmi chu huacajé, rira i'ijnari caja raphú chiyá. Pachá Tupana huajari re'ehuemi, nori ri'imacá. \v 25 Tupana huajari ne'emacá, uncá a'alaño nanacojó ripuráca'alo, riyurícare Moisesmi chujlo i'imacá. Marí eja'ahuá chujena naquiyana Moisesmi chu i'imacá. Richaje huani rihuajájica necá, uncá a'alaño nanacojó Jesucristo puráca'alo. Je'echú chiyá riphá majó i'imacá. Amá icó ila'ajica majopéjari queja ijluhua Tupana puráca'alo. \v 26 Tupana yurica Moisesmi chujlo ripuráca'alo huacajé, te'erí curúca'ari ripura'acó aú. Ñaqué caja ri'imajica piño. Marí que rimacá rinacu i'imacá: “Nucurúca'ataje piño eja'ahuá, je'echú hua'ató.” \v 27 Rimá: “Nucurúca'ataje eja'ahuá.” Raú iná hue'epí rimacá nacaje Tupana queño'ótacare nacú. Rapichátaje ricá. Reyá a'ajná ño'ojó nacaje yuréjero, uncá uncá capichácajo penaje i'imacare. \v 28 Huecá i'imajeño rejo. Uncá capichácajo penaje calé nacaje rehuá. Ñaquele imá Tupánajlo: “Palá pila'acá huecá” que, marí que ri'imajícale huajló. Ipechu i'imá caja pu'ují Tupana nacú. Ihue'epí caja ricá itucumó. Iphá caja ra'apí palá, ila'acáloje piyuque nacaje rijló rihuátaca que penaje. Marí que la'acana palani. \v 29 Marí que huala'ajica, Tupana huajájicale ina'uqué pu'uhuaré nala'acare chona, namanaicho nala'acare chona. Uncá meño'ojó pu'uhuaré la'ajeño i'imalá rijhua'até. \c 13 \s1 Iná la'acáloje nacaje palá Tupánajlo penaje yucuna marí: \p \v 1 Ejena que icá pajhua'atéchaca, Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño i'imacale. Ñaquele jácho'otaniyo íqui'ija pecohuácaca huátacana chiyá. \v 2 Ipechu capicháñaca piyá numá ijló, imacáloje ajopana te'eré eyájenajlo, nayurícoloje ijhua'até iñacaré chu penaje. Ne'iyajena a'atañó ajopana te'eré eyájena nanacaré chu i'imacá. Tupana hua'atéjena, je'echú chiyájena, ne'emacá. A'atañó necá uncá hue'epílaño reyájenaca ne'emacá. \v 3 Re ca'ajná ina'uqué rehuá, ina'uqué huajáquelana chu necá. Ihue'epí nanacu camu'ují. Ina'uqué huajáquelana chu i'imaquela najhua'até, ihue'epijla camu'ují inacuhuá. Ñaqué caja ihue'epica nanacu camu'ují jucaya. Ñaqué caja ihue'epica camu'ují ajopana chapú caje yajhué amájeño. \p \v 4 Pajhua'atéchaca huá'acajeñomijlo numá, iphá pa'apichaca. Uncá ajopana hua'até la'acana i'imalaje. Tupana huajájeri necá, la'añó namanaicho. \p \v 5 Eyá liñeru, ri'imaniya ihuajhué huani. Ipechu i'imá palá nacaje i'imacare icapi hua'até, Tupana quemacale marí que ra'apiyá jema'ajeño nacú: “Uncá huani nuyurílaje icá. Uncá huani caja no'opáñalaje icá,” que Tupana quemacá huanacu. \p \v 6 Marí caje la'arí huapechu caphí. Aú calé iná quemá iná nacuhuá marí que: \q1 Nuñaté a'ajeri Tupana. \q1 Ñaquele uncá nuquero'oló ina'uqué piyá. \q1 Uncá caja nala'alaje nucá chapú, Tupana a'acale nuñaté. \p \v 7 Ihue'epí amájeño penájenami, jehuíña'ataño icá Tupana puráca'alo nacú i'imacá. I'ijnatá ipéchuhua palá nala'acare nacú, ipechu i'imacáloje caphí Tupana chojé napechu i'imacá que caja. \v 8 Júpimi Jesucristo i'imacá. Ñaqueja caja ricá me'etení. Ñaqueja caja ri'imajica. Uncá rapiyácala ripuráca'alo. \v 9 Iqui'ija Tupana huátaca huecá. Ricá la'arí iná pechu caphí, iná la'acáloje palá penaje. Marí palani inajlo, iná i'imacáloje ra'apiyá penaje. Eyá re cajrú puráca'aloji apú caje huani ricá. Apojó caja ricá. Jema'aniya ra'apiyá. Nemá a'ajnejí naquiyana nacú, iná ajñaca piyá ricá. Uncá na penaje calé ricá ra'apiyá jema'ajéñojlo. \p \v 10 Moisesmi chu i'imaqué huacajé, puráca'aloji lamá'atajeño i'imaqueño. Ina'uqué chaya nalamá'ata puráca'aloji Tupana hua'até. Necá la'aqueño nasápaca'alohua Tupana ñacaré chu. Pirajina ímami naquiyá la'acanami ri'imacá. Nenoque napirana naquiyana pu'uhuaré ina'uqué la'ajícare chaya. Ejomi najñaque ri'ími. Uncá ne'emalá Jesucristo palamane hue'emacá que caja. Jesucrístoja calé taca'arí huachaya i'imacá, hue'emacáloje ra'apiyá penaje. \v 11 Nenoque napirana naquiyana. Ejomi puráca'aloji lamá'atajeño huacára'ajeri ña'aqueri rírami naquiyana ucapú chojé. Nemacare nacú: “Tupana apucuna huani ricá” chojé rijña'aqué rírami, ra'acáloje ricá Tupánajlo, pu'uhuaré ina'uqué la'acare chaya penaje. Quéchami najña'aqué napirana nenójicarena tami pajimila yámijo. Re nacára'ataque piyuque huani natami. \v 12 Pajimila yámijo caja nenó Jesucristo i'imacá. Re nacúhua'ata ricá a'ahuaná apiyácacanami nacú i'imacá. Re rira aco'oró raphú chiyá, rica'acáloje pu'uhuaré huala'acare huanaquiyá raú penaje. \v 13 Ñaquele ricaja calé i'imari huajló hue'ematájeri. Uncá nahuátalare Jesucristo i'imacá. Aú nala'á ricá chapú. Ñaqué caja ca'ajná uncá ajopana huátalaño huecá, huema'acale ra'apiyá. Marí caje aú nala'á piño huecá chapú. Huajña'ája panacu ricá rijña'acá chapú caje panacu que caja. Marí que la'acana palani. \v 14 Uncá huañacajela que huani calé marí eja'ahuá hue'emacare nacú. Je'echú chu huañacajela huani i'imajeri huajló. Ricá nacú huapechu. Ñaquele palani huajló chapú caje yajhué amácana maare. Chapú nala'acá huecá, huala'acale Jesucristo huátaca que. \v 15 Palá huapura'ajico Tupana nacú ajopana hua'até, palá rila'acale huecá Jesucristo palamane aú. Marí palani Tupánajlo. \v 16 Ipechu capicháñaniya palá la'acana. A'á pajlocaca nacaje camu'ují ila'ajícare nacú. Marí que la'acana palani Tupánajlo. \p \v 17 Jema'á necá ja'apiyá, jehuíña'ataño icá Tupana puráca'alo nacú. Necá a'añó icá nanacojó, ipechu i'imacáloje caphí Tupana chojé penaje. Tupana jimaje natára'ajo, ne'emacáloje méqueca nehuíña'ataca icá yucuna rijló penaje. Jema'ajica ee na'apiyá, pu'ují napechu i'imajica raú. Uncaja que jema'á na'apiyá, camu'ují napechu la'ajico raú. Camu'ují napechu i'imaquela, uncá paala ri'imacajla ijló. \p \v 18 Huala'á nacaje palani huapechu nacú i'imacare caje. Ñaquele uncá chapú la'acana i'imalá huapechu nacú. Ñaqueja huahuátaca i'imacaje. Ipura'ó Tupana hua'até huanacu, caja queja palá la'acaño hue'emacáloje penaje. \v 19 Ipura'ó caja Tupana hua'até, numalá'aco piyá ichaje i'ijnacana nacú. \s1 Caja penaje rimacare nacú najló marí: \p \v 20 Tupana macápo'ori Jesucristo i'imacá. Hue'emacana, íqui'ija huahuátacare, ricá. Rile'ejena ina'uqué amájeri caja ricá. Huajé puráca'aloji ja'apiyá huecá, ritaca'acale huachaya i'imacá. Matajnaco hue'emajica ra'apiyá. \v 21 Tupana la'arí iná pechu palá. Nuhuata ra'acá ijló piyuque nacaje palani ihuátacare, ila'acáloje rihuátaca que raú penaje. Nuhuata caja rilamára'ataca icá palá Jesucristo palamane aú. Nuhuata caja ina'uqué pura'acó palá huani Jesucristo nacú hua'ajini huani. Marí nuhuata ijló. \p \v 22 Nojena, jema'á marí puráca'aloji nuhuacára'acare ijló ja'apiyá. Ila'aniya ipéchuhua tu'ujné apú nacaje nacú, jema'acá piyá ijluhua ricá. Nuhuacára'a ijló ricá, ipechu i'imacáloje caphí raú penaje. Metajlani aú ja nu'umá ijló riyucuna. \v 23 Timoteo i'imari Jesucristo yucuna ajopánajlo, ajopánajlo que. Richona naca'á ricá ina'uqué huajáquelana chojé. Caja nácho'ota piño ricá. Riyucuna nuhuata i'imacana ijló. Riphájica ee majó uncá chiyó nu'ujná ichaje piyá, ri'ijnajé caja nujhua'até ichaje. Ejéchami amájica ricá. \p \v 24 Eco palá najló, jehuíña'ataño icá Tupana puráca'alo nacujlo. Eco palá caja piyuque Jesucristo ja'apiyá jema'ajéñojlo. Jesucristo ja'apiyá jema'ajeño maare, Italia e, quemaño caja inacu: “Eco palá najló ca'ajnó.” \p \v 25 Nuhuata i'imacá palá Tupana palamane aú. Maáreje riyucuna tajnaro.